________________
(२१३ ) माणे त्या प्रत्येकवर्मामध्ये तेच धर्म मानीत जाणे. पदार्थामध्ये अस्तित्व धर्म व नास्तित्व धर्म ज्याप्रकारे मानतात त्याचप्र काराने त्या प्रत्येक अस्तित्व नास्तित्व धर्मामध्ये पुनः देखील तेचतेच धर्म अनेकांत मत मानते. योग्यप्रमाणाने-पद्धतीने प. दार्थाच्या परंपरेची कल्पना करणे सोडून देऊन वाटेल त्या रीतीने पदार्थांच्या परम्परेची कल्पना करीत बसल्याने पदार्थाच्या परम्परेचा शेवट लागत नसल्यामुळे अनवस्था दोष उत्पन्न होतो.
संकर--ज्या रूपाने अस्तित्व धर्माची आपण कल्पना करितो त्याचरूपाने-रीतीने नास्तित्व धर्माची देखील कल्पना. करणे. यास संकर मणतात.
५ व्यतिकर-वस्तु ज्या रीतीने भेदात्मक किंवा अस्तित्वात्मक मानली जाते त्याच रीतीने ती अभेदात्मकच किंवा नास्तित्वधर्मत्मकच मानणे यास व्यतिकर. ह्यणतात. एकमेकांचा स्वभाव एकमेकामध्ये मानणे, यास व्यतिकर ह्यणतात.
६ संशय - वस्तु अस्तित्वधर्म व नास्तित्व धर्मानी युक्त आहे असे मानले तर वस्तु या दोन धर्मापैकी कोणत्या धर्माने युक्त आहे याचा निश्चय होत नाही. यास संशय दोष ह्मणतात.
७ अप्रतिपत्ति--वस्तूचे ज्ञान न होणे. जेव्हां व स्तूच्या स्वभावाविषयी मन साशंक होते त्या वेळेस वस्तूच्या स्वरूपाचे ज्ञान होत नाही. हा अप्रत्तिपत्ति नांवाचा दोष अनेकांतामध्ये संभवतो. कारण, त्या मतांत वस्तु अनेकधर्मात्मक मानली आहे. परंतु तद्धर्मात्मक वस्तुचे ज्ञान होत नाही.
८ अभावः -त्या वस्तूचे ज्ञान न झाल्यामुळे व तिचे अ. स्तित्व जाणण्याचा दुसरा मार्ग नसल्यामुळे, अभाव दोष उ' स्पन्न होतो. अनेकधर्मात्मक वस्तूचे ज्ञान न झाल्यामुळे तिचा
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
