________________
(१४७) ननु दृष्टान्तसमर्थन इत्ययुक्तं दृष्टान्तेन प्रयोजनाभावादित्याशंक्याह । नय हा दृष्टांताचे समर्थन करणारा असतो हे झगणे अयोग्य आहे कारण, दृष्टांतानें प्रयोजनाची सिद्धि होत नाही असें ह्मणणा
_ न्यास आचार्य उत्तर देतात. दृष्टान्तसिद्धावुभयोर्विवादे,
साध्यं प्रसिद्धयेन तु तादृगस्ति । यत्सर्वथैकान्तनियामदृष्टं,
त्वदीयदृष्टिविभवत्यशेषे ॥५४॥ दृष्टान्तसिद्धावित्यादि । दृष्टान्तो निदर्शनमुदाहरणं, तस्य सिदौ निर्णीतौ साध्यं साधयितु मष्टं, प्रसिद्धयेत् । कयोः ! उभयोः वादिप्रतिवादिनोः। कस्मिन् ? विवादे विप्रतिपत्तौ । तर्खेकान्त एव दृष्टान्तो भवि. ष्यतीत्यत्राह नेत्यादि । नतु नैव तादृक् तथाविधं दृष्टांतभूतं । अस्ति विद्यते वस्तु । यदुदाहरणं भूत्वा सर्वथैकान्तनियामदृष्टं सर्वथैकान्त एवास्ताति नियामकं दृष्टं प्रतिपन्नं । कुतो न दृष्टमित्याह त्वदीयेत्यादि । स्वदीया चासौ दृष्टिश्च त्वदीयदृष्टिरनेकान्तात्मकं तव मतं । सा विभवति प्रभवति । क ? अशेषे साध्ये हेतौ दृष्टान्ते च । अनेकांतात्मकत्वेनाशेष वस्तु व्याप्तमित्यर्थः ॥
मराठी अर्थः-नय दृष्टांताचें समर्थन करणारा असतो असें मागे सांगितले आहे. दृष्टांत म्हणजे साध्य व साधन धर्म हे दोन्ही जेथे सिद्ध झालेले आहेत तो होय. हा वादी व प्रतिवादी या उभयतांना मान्य असतो. वादी आपले साध्य सिद्ध करण्याकरितां दृष्टांताचा प्रयोग करीत असतो. जसें पर्वतावर अग्नि आहे हे सिद्ध करण्याकरितां प्रतिवाद्यास मान्य असलेला दृष्टांत देऊन वादी ह्या पर्वतावर अग्नि आहे असे सिद्ध करतो. स्वैपाकघरांत अग्नि आहे व तो तेथे धुरासहित दृष्टीस पडतो; याचप्रमाणे पर्वतावरही अग्नि व धूर अर्थात् साध्य व
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
