________________
( १६५ ) झणजे दोन शक्ति आहेत. या शक्तिच्या योगें तें स्वत:स व स्वतःहून भिन्न अशा वस्तूंना जाणते. स्वतःस ज्या शक्तीने तें जाणते त्या शक्तीस 'स्वावभासक शक्ति ' असें नांव आहे व ज्या शक्तिने ते इतर पदार्थांना जाणते, त्या शक्तीस परावभा. सक शक्ति असें ह्मणतात. दिवा जसा स्वतः प्रकाशमान आहे व पदार्थासही तो प्रकाशित करतो. तद्वत् ज्ञान हे स्वतःस व इतरांस जाणते. जसें ज्ञानामध्ये या दोन शक्ति रहात असूनही यांच्यांत विरोध दिसत नाही; तद्वत् सामान्य व विशेष या दोन धर्मामध्ये आपसांत विरोध नसल्यामुळे ते पदार्थामध्ये खुशाल राहू शकतात. यास्तव एका वस्तूमध्ये विशेषण विशेध्यभाव धारण करून राहिलेल्या या दोन धर्मांची सिद्धि झाली व त्या धर्माना जाणणाऱ्या द्रव्यार्थिकादिक नयांचीही सिद्धि होते.
ननु किं पुनर्विशेष्यं किंवा विशेषणमित्यत्राह । विशेष ह्मणजे काय व विशेषण ह्मणजे काय हे आचार्य सांगतात. विशेष्यवाच्यस्य विशेषणं वचो,
यतो विशेष्यं विनियम्यते च यत् । तयोश्च सामान्यमतिप्रसज्यते,
विवक्षितात्स्यादिति तेऽन्यवर्जनम् ॥६॥ ... विशेष्येत्यादि । विशेष्यं च तद्वाच्यं च विशेष्यवाच्यं । यदा सामान्य वाच्यभूतं विशेष्यं तदा विशेषो विशेषणं यदा तु विशेषो वाच्यभूतो विशेष्यस्तदा सामान्यं विशेषणं तस्य विशेष्यवाच्यस्य विशेषणं भवति । किं तत् ? वचो विशेषणाभिधायि . वचनं तद्विशेषणाभिधानद्वारेण तस्य विशेषणं । अनेन तवयेन वस्तु वाचामगोचरमिति निर.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
