________________
दिनाह । नच नैव । अत्र सर्वथा नित्ये क्रिया स्थानगमनादिलक्षणा कारकं च तस्या निवर्तकं । तद् युक्तमुपपन्नं । सर्वथैकरूपे हि वस्तुनि यदि गमनं, तदेव सर्वदा स्यान्न स्थानं । तथा गमनादि क्रियाया यदि सत्कारकं तदा सर्वदा तस्य कारकत्वप्रसंगाद् न कदाचिदकारकत्वं स्याद्यतस्तत्कियोपरमः स्यात् । अथ कदाचित्तस्यास्तदकारकं तदा सवेथा तरकारकत्वानुषंगात् नच स्वप्नेऽपि तत्र तक्रियोपलम्भः स्यात् । ननु सर्वथा नित्ये उक्तप्रकारेणोदयव्यवस्थासम्भवेऽपि न कथंचिन्नित्यास्मके भवन्मते तत्सम्भवो युक्तः सर्वथा क्षणिक एव तत्सम्भवात् इत्यवाह नैवासत इत्यादि । सर्वथेत्येतदत्रापि सम्बध्यते । सर्वथा पर्यायप्रकारेणेव द्रव्यप्रकारेणापि असतो गगनेंदीवरवनव जन्म युक्तं । सतश्च विद्यमानस्य घटादेः सर्वथा नाशो न युक्तः । ननु विद्यमानस्यापि प्र. दीपादेः सर्वथा विनाशप्रतीतेः सतो न नाश इत्येतदयुक्तमित्यत्र हि दीप इत्याह । दीपः प्रदीपः । तमः पुद्गलभावतोऽस्ति । पुद्गलं रूपि द्रव्यं । तमोरूपः पुद्गलरतमा मुद्गलस्तस्य भावस्तमःपुद्गलभावः, तेन, तमःपुद्गलभावतः । तमःपुद्गलरूपेणावतिष्ठते इत्यर्थः । - मराठी अर्थ:-जीवादिक पदार्थ सर्वथा नित्य मानले तर त्यांची उत्पत्ति होणार नाही, तसेच हे पदार्थ सर्वथा नित्य मानल्यामुळे यांचा नाशही होणार नाही. अर्थात् नित्य पदार्थामध्ये उत्पाद व व्यय हे दोन धर्म दिसून येत नाहीत. कारण नित्य पदार्थामध्ये नित्यता कायमची राहते व तिचा उत्पत्ति व नाश यांच्याशी कायमचा विरोध आहे. तसेच हे पदार्थ सर्वथा नित्य मानले तर यांच्यामध्ये स्थान, शयन, गमन इत्यादिक क्रिया होणार नाहीत. व या क्रियांना उत्पन्न करण्याचे सामर्थ्यही त्या नित्य पदार्थामध्ये राहणार नाही. याप्रमाणे सर्वथा पदार्थ नित्य मानल्यास ही दूषणें उत्पन्न होतात.
याचप्रमाणे जो पदार्थ आहे त्याचीच उत्पत्ति व विनाश
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
