________________
(१०७) नस्य मावस्यासम्भवात् । सकलभावानामेकल्यताप्रसंगात् । सकळ शून्यता दोषः । . मराठी अर्थ:-हे जिनेश आपल्या मतामध्येच तत्व कथञ्चिद्भावाभावात्मक आहे हे सिद्ध होते. प्रत्येक पदार्थ सदास्मकही आहे असदात्मकही आहे. अर्थात् पदार्थ या दोन्ही स्वरूपाला धारण करीत आहे. असाच जगाला अनुभव येत आहे. कारण, वस्तुमध्ये जे आपल्यास अस्तित्व दिसते ते स्व. रूप आहे. हे स्वरूप तिला स्वद्रव्य चतुष्टयाने प्राप्त झाले आहे. (या स्वद्रव्य चतुष्टयाचे वर्णन पूर्वी के आहे ) पर पदा. थांचा अभाव देखील वस्तु मध्ये आढळून येतो. अर्थात् नास्तिस्व देखील वस्तूमध्ये दिसते. यावरून वस्तु उभयात्मक आहे हैं सिद्ध होते. वस्तूमध्ये जे अस्तित्व आहे ते हमेशा नास्तित्व धर्माशी अविनाभाव सम्बन्धाने राहते. कोणतीही वस्तू तुझी घ्या, तिच्यामध्ये हे दोन धर्म रहाणारच. जिच्यांत हे धर्म नाहीत अशी वस्तूच मिळणार नाही. निध्यांत केवळ अस्तित्वच राहते अशी वस्तु जगांत एकही नाही किंवा जिच्यात केवळ नास्तित्वच धर्म आहे अशीही वस्तु आपणास सांपडणार नाही.
हे असे का? यांचे आपण उदाहरणद्वारे स्पष्टीकर ण करू. जेथे आपण धूर पाहतो, त्या ठिकाणी अनि असावा अशी मनामध्ये कल्पना येते. कारण, धूर अग्निशिवाय उत्पन्न होत नाही. असे आपल्यास माहीत असते. यास्तव धूर अग्निची सिद्धि करण्यासाठी हेतु आहे. परंतु जेथे जेथे धुर असतो तेथे तेथे पाणी असते असे आपणास कोठे आढळून येत नाही. लणून धूर हा पाण्याचा सद्भाव सिद्ध करण्यास हेतु नाही यास्तव तो हेतुही आहे व अहेतुही आहे. अर्थात् 'घुरामध्ये जसे
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
