Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 54

१६६४
० सूक्ष्मतत्त्वम् आज्ञाग्राह्यम् ॥ અગુરુલઘુત્વ સ્વરૂપ) ગુણ (સૂખિમ=) સૂક્ષ્મ (આણાગમ=) આજ્ઞા ગ્રાહ્ય છઈ. “સૂક્ષ્મ નિનોધિત તત્ત્વ हेतुभिर्नेव हन्यते। आज्ञासिद्धं तु तद् ग्राह्यं नाऽन्यथावादिनो जिनाः।।" (आ.प.पृ.११ उद्धृत) ! “ગુરુનયુપર્યાયઃ સૂક્ષ્મા સવાર” (સા.પ.પૃ.99) (૫) I/૧૧/૧ प लक्षणम् । तच्च वक्ष्यमाणे (११/३) ज्ञानादिलक्षणे विशेषगुणे योजनीयम् ।
नयचक्रसारे देवचन्द्रवाचकास्तु “स्व-परव्यवसायिज्ञानं = प्रमाणम्। प्रमीयते अनेनेति प्रमाणम्। तेन આ પ્રમાણે પ્રમાતું ચોથું = પ્રમેયનું જ્ઞાનેન જ્ઞાયતે તઘોગ્યત્વે = પ્રયત્નમ્” (ન.ય.સા.પૃ.9રૂ9) તિ પ્રાદુ |
(५) अगुरुलघुतासुगुणः च पञ्चमो ज्ञेयः। अयं सूक्ष्मः गुणः। अत एव मुदा = श्रद्धया श जिनवचनेन = जिनाज्ञया ग्राह्यः = ज्ञेयः अस्ति। तदुक्तम् - आलापपद्धतौ “अगुरुलघोः भावः = - अगुरुलघुत्वम् । सूक्ष्माः अवाग्गोचराः प्रतिक्षणं वर्तमानाः (? विपरिवर्तमानाः) आगमप्रमाणादभ्युपगम्याः " अगुरुलघुगुणाः । “सूक्ष्मं जिनोदितं तत्त्वं हेतुभिर्नैव हन्यते । आज्ञासिद्धं तु तद्ग्राह्यं नाऽन्यथावादिनो जिनाः ।।" TOS () (૩.૫. પૃ.99)” તિા का 'इदम् अगुरुलघुत्वम्' इति शृङ्गग्राहिकया निर्देष्टुमशक्यत्वाद् अवाग्गोचरत्वमत्र प्रतिपादितम्,
આ જ શાખાના ત્રીજા શ્લોકમાં જે જ્ઞાનાદિ વિશેષગુણો જણાવવામાં આવશે, તેમાં અસાધારણત્વ રહે છે. જ્ઞાન ગુણ આત્મામાં જ રહે, બીજે ન રહે. તેથી તે વિશેષગુણ અસાધારણ કહેવાય. જ્યારે પ્રમેયત્વ તો જડ, ચેતન સર્વમાં રહે છે. તેથી પ્રમેયત્વને સાધારણગુણ = સામાન્યગુણ સમજવો.
# પ્રમેયત્વ : દેવચન્દ્રજીની દૃષ્ટિએ # (ના) નયચક્રસાર ગ્રંથમાં શ્રીદેવચન્દ્રજી ઉપાધ્યાય જણાવે છે કે “સ્વ-પરવ્યવસાયી જ્ઞાન = પ્રમાણ. જેના દ્વારા પ્રમા ઉત્પન્ન થાય તે પ્રમાણ. પ્રમાણથી જાણવા યોગ્ય વસ્તુ એટલે પ્રમેય. જ્ઞાન દ્વારા પ્રમેયની સ જે યોગ્યતા જણાય (અર્થાત્ જ્ઞાનના ઉપયોગમાં આવે તેવી છે શક્તિ) તે પ્રમેયત્વ.' આ રીતે પ્રમેયત્વ ૨ નામના ચોથા ગુણનું નિરૂપણ પૂર્ણ થાય છે.
જ અગુરુલઘુતા ગુણનું પ્રતિપાદન હ (૫) પાંચમો ગુણ અગુરુલઘુતા જાણવો. તે સૂક્ષ્મ ગુણ છે. આ જ કારણસર શ્રદ્ધાથી જિનાજ્ઞા રી દ્વારા તેને જાણવો જોઈએ. આલાપપદ્ધતિ ગ્રંથમાં જણાવેલ છે કે “અગુરુલઘુ દ્રવ્યનો ભાવ તે અગુરુલઘુતા.
આ અગુરુલઘુત્વ ગુણ સૂક્ષ્મ છે. તેથી તે વાણીનો વિષય બનતો નથી. પ્રતિક્ષણ તે પરિવર્તનશીલ હોય છે. તેથી આવા સ્વરૂપવાળા અગુરુલઘુગુણોનો આગમ પ્રમાણથી જ સ્વીકાર કરવો જોઈએ. (કહ્યું છે કે, જિનેશ્વર ભગવંતોએ બતાવેલ આજ્ઞાગમ્ય સૂક્ષ્મ તત્ત્વનું હેતુઓ દ્વારા ખંડન થઈ શકતું નથી. ‘તે આજ્ઞાસિદ્ધ = કેવલ જિનાગમગમ્ય છે' - આ રીતે જ તેનું જ્ઞાન કરી શકાય છે. કારણ કે જિનેશ્વર ભગવંતો કદાપિ અન્યથા = મિથ્યા બોલે નહિ.”
) અગુરુલઘુત્વ વિશેષરૂપે શબ્દઅગોચર ) (રૂ.) અહીં આલાપપદ્ધતિ ગ્રંથમાં અગુરુલઘુત્વ ગુણને વાણીનો અવિષય બતાવેલ છે તેનું તાત્પર્ય એવું છે કે જેમ અનેક કાળી, ધોળી ગાયોની વચ્ચે શીંગડું પકડીને “આ મારી ગાય છે' એવો નિર્દેશ