Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 104

☼ अस्तिस्वभावस्यानुभवौपयिकत्वम्
११/५
‘अस्तित्वं हि तावद् उत्पाद- व्यय - ध्रौव्यैक्यात्मिका वृत्तिः” (प्र.सा. १४४ वृ. पृ. १८५ ) इति प्रवचनसारवृत्ती
अमृतचन्द्रः ।
प
रा
१७१४
प्रकृते आध्यात्मिकोपनयस्त्वेवम्
र्श
अस्तिस्वभावतः अस्मदीयम् अस्तित्वमनुभूयते । स च 'आत्मत्वेन वयं साम्प्रतं स्मः' इत्यनुभवाऽऽधानकृते सर्वदा सज्ज एव, नित्यत्वात् । शास्त्रपरिकर्मितबुद्धिसत्त्वे 'असङ्ख्येयप्रदेशमयः, देहादिभिन्नः, देहव्यापी शाश्वतचैतन्यरूपेण सर्वदा अहम् अस्मि एव' इत्यनुभवः तत उपजायते । ततश्च विषयवैराग्यमुत्कृष्यते । तदुक्तं पूज्यपादस्वामिना इष्टोपदेशे " यथा यथा समायाति संवित्तौ तत्त्वमुत्तमम् । तथा तथा न रोचन्ते विषयाः सुलभा अपि । । ” ( इष्टो. ३७ ) के इति। ततश्च गुणवैराग्यसम्प्राप्तौ मरणान्तोपसर्ग-परिषहादिगतानां गजसुकुमाल-मेतार्यमुनिप्रभृतीनाम् ff अस्तिस्वभावोपहितोपदर्शितानुभवबलेनैव कैवल्यलक्ष्मीप्रादुर्भावसम्भवः । ततश्च “निरञ्जनाश्चिदानन्दरूपा रूपादिवर्जिताः। स्वभावप्राप्तलोकाग्राः सिद्धानन्तचतुष्टयाः । । ” ( न.मा. ८ / २ ) इति नमस्कारमाहात्म्ये सिद्धसेनाचार्यदर्शितस्वरूपाः ते बभूवुः । ततश्चाऽस्माभिः अपि तद्दिशैव प्रगन्तव्यम्, अस्तिस्वभावस्य सदा तत्र सहायकत्वादित्युपदेशः । ।११/५ । ।
का
* અસ્તિત્વ : અમૃતચન્દ્રની દૃષ્ટિમાં
(“પ્તિ.) પ્રવચનસારવ્યાખ્યામાં દિગંબરાચાર્ય અમૃતચન્દ્રજી અસ્તિત્વની ઓળખ આ પ્રમાણે આપે છે કે ‘અસ્તિત્વ તે ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રૌવ્યની એકતાસ્વરૂપ વૃત્તિ (હયાતી) છે.'
અસ્તિસ્વભાવનું પ્રયોજન છે
આધ્યાત્મિક ઉપનય :- અસ્તિસ્વભાવના લીધે આપણું અસ્તિત્વ અનુભવાય છે. અસ્તિસ્વભાવ કાયમ હાજર છે. તેથી ‘આત્મા તરીકે આપણે વર્તમાનમાં વિદ્યમાન છીએ’ - આવો અનુભવ આપણને કરાવવા તે સદા તૈયાર જ છે. શાસ્ત્રપરિકર્મિત બુદ્ધિ હોય તથા તેવું લક્ષ હોય, ઉપયોગ હોય તો ‘અસંખ્યાતપ્રદેશમય, દેહાદિભિન્ન, દેહવ્યાપી શાશ્વત ચૈતન્યસ્વરૂપે હું સર્વદા વિદ્યમાન જ છું - આવો આપણને અનુભવ અસ્તિસ્વભાવ કરાવે. તેનાથી વિષયવૈરાગ્ય ઉત્કૃષ્ટ થાય છે. આ અંગે દિગંબર પૂજ્યપાદસ્વામીએ ઈષ્ટોપદેશમાં જણાવેલ છે કે જેમ જેમ ઉત્તમ આત્મતત્ત્વ અનુભૂતિમાં આવે છે તેમ તેમ સરળતાથી મળે તેવા પણ વિષયો જીવને ગમતા નથી.' ત્યાર બાદ પ્રાપ્ત થયેલા ગુણોને વિશે પણ અભિમાન કરવાના બદલે તેના પ્રત્યે વૈરાગ્ય પ્રાપ્ત થતાં મરણાંત કષ્ટો-ઉપસર્ગો-પરિષહોની વચ્ચે રહેલા ગજસુકુમાલ મહામુનિ, મેતારજ મુનિ વગેરે અસ્તિસ્વભાવજનિત ઉપરોક્ત અનુભૂતિના આધારે જ કૈવલ્યલક્ષ્મીને પામી ગયા હશે ! ત્યાર બાદ તેઓએ નમસ્કારમાહાત્મ્ય ગ્રંથમાં જણાવેલ સિદ્ધસ્વરૂપને ધારણ કર્યું. ત્યાં શ્રીસિદ્ધસેનાચાર્ય ભગવંતે જણાવેલ છે કે ‘સિદ્ધ ભગવંતો (૧) નિરંજન, (૨) ચિદાનંદરૂપી, (૩) રૂપાદિરહિત, (૪) સ્વભાવથી લોકાગ્ર ભાગે પહોંચેલા અને (૫) અનંતજ્ઞાન-દર્શન-સુખ-શક્તિસ્વરૂપ અનંતચતુષ્ટયની સિદ્ધિવાળા હોય છે.' ચાલો, આપણે પણ એ જ દિશામાં આગેકૂચ કરીએ. અસ્તિસ્વભાવ એ દિશામાં સહાય કરવા સદા સજ્જ છે. આવો ઉપદેશ અહીં પ્રાપ્ત થાય છે. (૧૧/૫)