Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 219

११/११
० उपदेशपदादिसंवादः । यदुक्तं तदत्रानुसन्धेयम्।
यथोक्तं श्रीहरिभद्रसूरिभिः उपदेशपदे '“तहभव्यत्तं चित्तं अकम्मजं आयतत्तमिह णेयं । फलभेया तह- - कालाइयाणमक्खेवगसहावं ।।” (उ.प.९९९) इति । नानाभव्यजीवानां तथाभव्यत्वं विचित्रं भवति । अतो । न सर्वेषां युगपद् मोक्षगमनम् ।
एतेन “सांसिद्धिकमिदं ज्ञेयं सम्यक् चित्रञ्च देहिनाम् । तथाकालादिभेदेन बीजसिद्ध्यादिभावेन ।।" (यो.बि.२७५) इति योगबिन्दुकारिकाऽपि व्याख्याता, इदं = तथाभव्यत्वम् । तथाभव्यत्वसाम्ये सर्वेषामेव के युगपद् धर्मबीजसिद्धिः स्यात् । न चैवं भवतीति तथाभव्यत्ववैचित्र्यसिद्धिरिति भावः।
न च सद्धर्मप्रशंसादिलक्षणस्य बीजस्य लाभः तथाविधनिमित्तवशादेव भविष्यतीति शङ्कनीयम्,
निमित्तोपनिपातस्यापि तथाभव्यत्वाऽधीनत्वात् । तदुक्तं ललितविस्तरायां श्रीहरिभद्रसूरिभिः “सर्वथा का - આ મુજબ જે જણાવેલ છે, તેનું પણ અહીં અનુસંધાન કરવું. કાળ, કર્મ વગેરેથી સહકૃત ભવ્યત્વનો પરિપાક એટલે જ તથાભવ્યત્વનો પરિપાક સમજવો. તેના આધારે જીવનો મોક્ષ થાય છે.
* તથાભવ્યત્વ કાળદિને ખેંચી લાવે છે (ચો.) શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે ઉપદેશપદ ગ્રંથમાં જણાવેલ છે કે “તથાભવ્યત્વ ફલભેદથી વિવિધ પ્રકારનું છે. તે કર્મજન્ય નથી. તેને પ્રસ્તુતમાં આત્માના સ્વભાવાત્મક જ જાણવું. તથાવિધ કાળ, પુરુષાર્થ વગેરેને ખેંચી લાવવાના સ્વભાવવાળું તથાભવ્યત્વ છે.' અલગ અલગ ભવ્ય જીવોનું તથાભવ્યત્વ વિવિધ પ્રકારનું હોય છે. તેથી બધા ભવ્યાત્માઓ એકીસાથે મોક્ષમાં જતા નથી.
- ચોગબિંદુ સંવાદની વિચારણા (ક્તિન) યોગબિંદુ ગ્રંથમાં શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે તથાભવ્યત્વને ઉદેશીને જણાવેલ છે કે શું ‘તથાભવ્યત્વ સાંસિદ્ધિક જાણવું. તથાવિધ કાલ વગેરેના ભેદથી સદ્ધર્મપ્રશંસાદિસ્વરૂપ ધર્મબીજની સિદ્ધિ વગેરે થવાથી જીવોનું આ તથાભવ્યત્વ સમ્ય રીતે વિવિધ પ્રકારનું જાણવું.” જો બધા જીવોનું તથાભવ્યત્વ ! સમાન હોય તો ધર્મપ્રશંસા વગેરે સ્વરૂપ ધર્મબીજની પ્રાપ્તિ પણ બધા જ જીવોને એકીસાથે થવી જોઈએ, જુદા જુદા કાળે નહિ. પણ તેવું બનતું નથી. તેથી બીજસિદ્ધિમાં જે કાલભેદ જોવા મળે છે તેનાથી રા સર્વ જીવોનું તથાભવ્યત્વ જુદા-જુદા પ્રકારનું હોય છે - તેમ સિદ્ધ થાય છે.
શંકા :- (ન .) સદ્ધર્મપ્રશંસા વગેરે સ્વરૂપ ધર્મબીજની સિદ્ધિ તથાવિધ મુનિદર્શન-સદુપદેશાદિ બાહ્ય નિમિત્તના આધારે જ થશે. જુદા-જુદા સમયે બાહ્ય નિમિત્તો મળવાના લીધે જીવોને ધર્મબીજની સિદ્ધિ જુદા-જુદા સમયે થાય છે. પરંતુ “તથાભવ્યત્વ જુદુ-જુદું હોવાથી વિભિન્ન સમયે અનેક જીવોને ધર્મબીજની પ્રાપ્તિ થાય છે' - તેવું માનવાની જરૂર નથી.
હS તથાભવ્યત્વ નિમિત્તને ખેંચી લાવે છે. સમાધાન :- (નિમિત્ત.) તમારી દલીલ બરાબર નથી. કારણ કે બધા જીવોને બાહ્ય નિમિત્તો જુદા -જુદા સમયે કેમ મળે છે ? બધા મોક્ષગામી જીવોને એકીસાથે બાહ્ય નિમિત્તો કેમ નથી મળતા ? 1. तथाभव्यत्वं चित्रम् अकर्मजम् आत्मतत्त्वमिह ज्ञेयम्। फलभेदात् तथाकालादीनामाक्षेपकस्वभावम् ।।