Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 271

१२/५
☼ षष्ठविशेषस्वभावविद्योतनम्
જી હો અનેક પ્રદેશ સ્વભાવતા, લાલા ભિન્ન પ્રદેશસ્વભાવ;
જી હો જો નહીં એકપ્રદેશતા, લાલા માનો ભેદ હુઇ બહુભાવ ॥૧૨/૫૫(૧૯૯) ચતુર. અનેકપ્રદેશસ્વભાવ તે કહિયઇ, જે ભિન્નપ્રદેશ(સ્વભાવ)યોગઇ તથા ભિન્નપ્રદેશકલ્પનાઈં અનેક પ્રદેશ રા
વ્યવહારયોગ્યપણું.
षष्ठं विशेषस्वभावं व्याख्यानयति - 'नाने 'ति । नानाप्रदेशभावस्तु भिन्नप्रदेशयोगतः ।
यदि नैकप्रदेशत्वमेकत्र बहुता भवेत् । । १२ / ५ ॥
प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् - नानाप्रदेशभावस्तु भिन्नप्रदेशयोगतः । यदि एकप्रदेशत्वं न (अभ्युप
ગમ્યતે તર્હિ) પત્ર વદુતા ભવેત્ ।૧૨/।।
=
(६) प्रदेशार्थाऽऽदेशाद् नानाप्रदेशभाव: र्श अनेकप्रदेशस्वभावः तु भिन्नप्रदेशयोगतः बहुप्रदेशसम्बन्धाद् बहुप्रदेशित्वव्यवहारयोग्यत्वम्। अनेकार्थसङ्ग्रहे “ पादपूरणेऽवधृतौ तु विशेषेऽवधारणे” क
(अने.स.परिशिष्ट-१३) इति हेमचन्द्राचार्यवचनादत्र पूर्वोक्ताऽपेक्षया विशेषदर्शनाय तुः बोध्यः । ततश्च णि
का
अनेकप्रदेशस्वभावादेव ' धर्मास्तिकायस्य द्विप्रदेशिक - त्रिप्रदेशिकादयः बहवो देशाः, लोकाकाशप्रदेशमिताश्चाऽसङ्ख्यप्रदेशाः' इत्यादिकं व्यवह्रियते । एतेन “ धम्मत्थिकायस्स देसा, धम्मत्थिकायस्स पएसा ” (प्रज्ञा.१/३) इति प्रज्ञापनासूत्रमपि व्याख्यातम्, 'धम्मत्थिकायस्स' इत्यत्रैकवचनस्य प्रज्ञापनावृत्तिकारઅવતરણિકા :- છઠ્ઠા વિશેષસ્વભાવની ગ્રંથકારશ્રી વ્યાખ્યા કરે છે ઃશ્લોકાર્થ :- અનેકપ્રદેશસ્વભાવ તો વિભિન્ન પ્રદેશોના એકપ્રદેશસ્વભાવ ન હોય તો એકમાં અનેકતા આવે. (૧૨/૫)
અવયવોના યોગના લીધે હોય છે. જો
* અનેકપ્રદેશસ્વભાવની વિચારણા
=
-
=
१८७७
प
=
વ્યાખ્યાર્થ :- પ્રદેશાર્થનયના અભિપ્રાયથી અનેકપ્રદેશસ્વભાવ તો અનેક પ્રદેશોના અવયવોના સંબંધના લીધે બહુપ્રદેશીપણાના વ્યવહારની યોગ્યતા સ્વરૂપ જાણવો. અનેકાર્થસંગ્રહમાં શ્રીહેમચંદ્રાચાર્યજીએ સુ “પાદપૂર્ત્તિ, અવધૃતિ, વિશેષ, અવધારણ અર્થમાં ‘તુ’ વપરાય છે” આ પ્રમાણે જણાવેલ છે એ મુજબ પૂર્વે જણાવેલ એકપ્રદેશસ્વભાવની અપેક્ષાએ વિશેષતા = તફાવત જણાવવા માટે અહીં મૂળ શ્લોકમાં ‘તુ’ શબ્દ વાપરેલો જાણવો. તેથી અનેકપ્રદેશીસ્વભાવના લીધે જ ‘એક ધર્માસ્તિકાય દ્રવ્યના રા
al
દ્વિપ્રદેશિક-ત્રિપ્રદેશિક વગેરે અનેક દેશો હોય છે. તથા લોકાકાશના પ્રદેશ પ્રમાણ અસંખ્યપ્રદેશો હોય છે’ - ઈત્યાદિ વ્યવહાર પ્રવર્તે છે. આવું જણાવવાથી ધર્માસ્તિકાયના દેશો અને ધર્માસ્તિકાયના પ્રદેશો’ - આ પ્રમાણે પન્નવણાસૂત્રમાં જે જણાવેલ છે તેની પણ છણાવટ થઈ જાય છે. કારણ કે ‘ધર્માસ્તિકાયના’ આવું જે કહેલ છે, તેમાં એકવચનનો પ્રયોગ શ્યામાચાર્યજીએ કરેલ છે તે, પન્નવણાવ્યાખ્યાકાર × ‘માનો' પાઠ ફક્ત કો.(૧૩)માં છે. * આ.(૧)માં ‘ભેદ માનો’ પાઠ. લી.(૧+૨+૩)નો પાઠ લીધો છે. પુસ્તકોમાં ‘હુઈ’ નથી. 1. ધર્માસ્તિવાયસ્ય રેશા, ધર્માસ્તિવાયસ્ય પ્રવેશદ
*