Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 289

૨૨/૭ • कर्मोच्छेदोपदेशः 0
१८९५ __ प्रकृते आध्यात्मिकोपनयस्त्वेवम् - तत्तदात्मप्रदेशगृहीतानि कार्मणवर्गणास्कन्धद्रव्यात्मकानि ज्ञानावरणीयादीनि द्रव्यकर्माणि देशतः आत्मवृत्तीनि, विभक्तात्मप्रदेशनिष्ठत्वात् । यद्यपि अष्टरुचक- प प्रदेशेभ्योऽन्यत्राऽखिलाऽऽत्मप्रदेशेषु कर्मद्रव्याणि सन्ति तथापि नैकमेव तत् तत् कर्मद्रव्यं सर्वात्मप्रदेशवृत्ति । किन्तु नानाकर्मद्रव्याणि नानात्मप्रदेशवृत्तीनि इति कृत्वा द्रव्यकर्माणि आत्मनि देशतो वर्तन्ते। तत्तदात्मप्रदेशगृहीतानि तत्तद्रव्यकर्माणि अव्याप्यवृत्तीनि इति यावत्तात्पर्यम् । राग-द्वेषादिभावकर्माणि १ तु अष्टरुचकप्रदेशेभ्योऽन्यत्राऽखिलात्मप्रदेशेषु व्याप्यवृत्त्या सन्ति । अत एव द्रव्यकर्मभ्यो भावकर्माणि श बलाधिकानि। ततश्च द्रव्यकर्मनाशादपि भावकर्मनाश: मुख्यवृत्त्या प्रणिधातव्यः इत्युपदिश्यतेऽत्र। क सकलद्रव्य-भावकर्मविनाशे च '“सुरगणसुहं समत्तं सव्वद्धापिंडिअं अणंतगुणं । न च पावइ मुत्तिसुहंऽणंताहिक વિ વા-વર્દિ ” (પ્ર-ર/પૂ.૧૪/Tથા.9૬રૂ, તી.૭૨૪૮, ડે.પ્ર.૨૧૮, .પ્ર.9૭રૂ, આ.નિ.૧૮૧, .મા.૪૨૭, कुप्र.प्र.पृ.१६८/गाथा-४३०) इति प्रज्ञापनासूत्र-तीर्थोद्गालिप्रकीर्णक-देवेन्द्रस्तवप्रकीर्णकाऽऽत्मप्रबोधाऽऽवश्यकनियुक्ति का -पुष्पमालादर्शितं कुमारपालप्रबोधप्रबन्धे चोद्धरणरूपेण प्रोक्तं मोक्षसुखं नैव दुर्लभम् ।।१२/७।। આકાશમાં સાથે રહેવાની આપત્તિ આવે.” શ્રીઅભયદેવસૂરિજીની આ વાતને પણ અહીં સંલગ્ન કરવી.
છે દ્રવ્ય કર્મ કરતાં ભાવકર્મ વધુ બળવાન છે માધ્યાત્મિક ઉપનય :- કામણવર્ગણાના સ્કંધસ્વરૂપ જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મ આત્મામાં દેશવૃત્તિ છે. અલગ-અલગ આત્મપ્રદેશ દ્વારા ગ્રહણ કરાયેલા જુદા-જુદા કાર્મણવર્ગણાના સ્કંધ સ્વરૂપ દ્રવ્યકર્મ આત્માના જુદા જુદા ભાગમાં રહે છે. જો કે સંસારી આત્માના આઠ રુચક પ્રદેશ સિવાય સર્વત્ર દ્રવ્યકર્મ રહે જ છે. પણ એક જ કર્મદલિક સર્વ આત્મપ્રદેશોમાં રહેતું નથી. જુદા-જુદા આત્મપ્રદેશોમાં જુદા-જુદા કર્મદલિકો રહે છે. તેથી અલગ-અલગ આત્મપ્રદેશ દ્વારા ગ્રહણ કરાયેલા જુદા-જુદા દ્રવ્યકર્મ આત્મામાં દેશવૃત્તિ છે. મતલબ કે દ્રવ્યકર્મ અવ્યાપ્યવૃત્તિ છે. જ્યારે રાગ-દ્વેષાદિ સ્વરૂપ ભાવકર્મ તો આઠ રુચક છે પ્રદેશ સિવાય સંપૂર્ણ આત્મામાં રહે છે. તેથી આપેક્ષિકપણે સર્વવૃત્તિ છે. દ્રવ્યકર્મ દેશવૃત્તિ છે. તેથી at તેના કરતાં સર્વવૃત્તિ ભાવકર્મ વધુ બળવાન છે. તેથી સાધકનું મુખ્ય લક્ષ દ્રવ્ય કર્મ કરતાં ભાવકર્મને હટાવવાનું હોવું જોઈએ. આવો આધ્યાત્મિક ઉપદેશ અહીંથી ગ્રહણ કરવા યોગ્ય છે. દ્રવ્યકર્મ અને સ ભાવકર્મ સંપૂર્ણપણે ઉચ્છેદ પામે તો પ્રજ્ઞાપનાસૂત્ર, તીર્થોદ્ગાલિ પ્રકીર્ણ (પન્ના), દેવેન્દ્રસ્તવપ્રકીર્ણક, આત્મપ્રબોધ, આવશ્યકનિયુક્તિ, પુષ્પમાલા ગ્રંથમાં (શબ્દલેશભેદથી) બતાવેલ તથા કુમારપાલપ્રબોધપ્રબંધમાં ઉદ્ધત કરેલ ગાથામાં જણાવેલ મોક્ષસુખ જરા પણ દુર્લભ નથી. ત્યાં આ અંગે જણાવેલ છે કે “સર્વ કાળનું ભેગું કરેલું દેવતાઓના સમૂહનું સંપૂર્ણ સુખ જો અનંતા વર્ગ-વર્ગ કરવા દ્વારા અનંતગુણઅધિક કરવામાં આવે તો પણ તે સુખ કદાપિ મોક્ષના સુખની તુલના કરી શકતું નથી.”
આરતા :- ૩ નો વર્ગ = ૩ = ૯ તથા ૯ નો વર્ગ = ૯ = ૮૧ થાય. (૩)૨ = ૮૧. તેથી ૩ નો વર્ગ-વર્ગ = ૮૧ થાય. આ રીતે તૈકાલિક તમામ દિવ્યસુખનો વર્ગ-વર્ગ કરવાથી જે પરિણામ આવે તેનાથી અનંતગુણ અધિક સુખ પણ મુક્તિસુખની તુલનાને કરી શકતું નથી. (૧૨/૭) 1. सुरगणसुखं समस्तं सर्वाद्धापिण्डितम् अनन्तगुणम्। न च प्राप्नोति मुक्तिसुखम् अनन्तैः अपि वर्ग-वगैः।।