Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 325

१२/१२
० विशेषस्वभावस्य प्रतिनियतद्रव्यवृत्तित्वम् । ___१९३१ જી હો દસઈ વિશેષસ્વભાવ એ, લાલા સવિ ઇકવીસ સંભાલિ; જી હો સવિતું પુદ્ગલ-જીવનઈ, લાલા પન્નરભેદ છઈ કાલિ I/૧૨/૧ર(૨૦૬)ચતુર. રી
એ દસઈ વિશેષ સ્વભાવ, નિયતદ્રવ્યવૃત્તિ માટઈ.એ મધ્યે પૂર્વોક્ત ૧૧ સામાન્યસ્વભાવ (સંભાલિક) સ ભેલિઇ, તિવારઈ સર્વ મિલીનઈ એકવીસ સ્વભાવ થાઈ. પુગલ-જીવનઈ એ (સવિતુંs) ૨૧ ઈ સ્વભાવ ઉ૫સંદરતિ – વિરોષેતિ ા.
विशेषाख्या स्वभावा हि दशैकादशमीलिताः।
નીવ-કુતિયો સનિ ત્રેિ પશ્વશાંક્ષતા પા૨૨/૧૨ प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् - विशेषाख्याः स्वभावाः दश हि (भवन्ति)। एकादशमीलिताः (एते दशस्वभावाः एकविंशतिः भवन्ति)। (एते एकविंशतिस्वभावाः) जीव-पुद्गलयोः सन्ति। काले पञ्चदश (स्वभावाः) अक्षताः ।।१२/१२ ।।
एते “चेदनमचेदणं पि हु मुत्तममुत्तं च एग-बहुदेसं। सुद्धासुद्ध-विभावं उपचरियं होइ कस्सेव ।।” के (द्र.स्व.प्र.६०) इति द्रव्यस्वभावप्रकाशवचनानुसारेण चेतनस्वभावाद्याः उपचरितस्वभावपर्यवसाना दश । हि = एव स्वभावा विशेषाख्याः, प्रतिनियतद्रव्यवृत्तित्वात् । एते दश विशेषस्वभावाः एकादशमीलिताः = अस्तित्वादि-परमभावस्वभावपर्यवसानैकादशसामान्यस्वभावैः एकादशशाखाव्याख्यातस्वरूपैः का सह सम्मीलिता एकविंशतिः भवन्ति । एते एकविंशतिस्वभावाः जीव-पुद्गलयोः सन्ति। અવતરણિકા :- પ્રસ્તુત વિષયનો ઉપસંહાર કરતા ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે કે :
- વિશેષ સ્વભાવનિરૂપણ ઉપસંહાર આ શ્લોકાર્થ:- વિશેષ નામના સ્વભાવ દસ જ છે. પૂર્વના અગ્યાર સામાન્યસ્વભાવની સાથે તે ભેગા કરવામાં આવે તો કુલ એકવીસ સ્વભાવ થાય. જીવમાં અને પુદ્ગલમાં એકવીસ સ્વભાવ રહેલા છે. જ્યારે કાળમાં પંદર સ્વભાવ અબાધિત છે. (૧૨/૧૨)
* જીવ-પુગલમાં ૨૧ સ્વભાવ છે વ્યાખ્યાર્થી:- (૧) ચેતન, (૨) અચેતન, (૩) મૂર્ત, (૪) અમૂર્ત, (૫) એકપ્રદેશ, (૬) બહુપ્રદેશ, વા (૭) શુદ્ધ, (૮) અશુદ્ધ, (૯) વિભાવ અને (૧૦) ઉપચરિતસ્વભાવ (સર્વ દ્રવ્યમાં રહેતા નથી પણ) કોઈક જ દ્રવ્યમાં રહે છે' - આ પ્રમાણે દ્રવ્યસ્વભાવપ્રકાશ ગ્રન્થમાં જણાવેલ ચેતનસ્વભાવથી માંડીને સે. ઉપચરિતસ્વભાવ સુધીના આ દસ સ્વભાવ જ વિશેષસ્વભાવ કહેવાય છે. કારણ કે આ દસ સ્વભાવ પ્રતિનિયત દ્રવ્યમાં જ રહે છે. પૂર્વે ૧૧ મી શાખામાં જણાવેલ અસ્તિત્વસ્વભાવથી માંડીને પરમભાવસ્વભાવ સુધીના અગ્યાર સામાન્યસ્વભાવની સાથે પ્રસ્તુત દસ વિશેષસ્વભાવને ભેગા કરવામાં આવે તો કુલ એકવીસ સ્વભાવ થાય છે. આ એકવીસ સ્વભાવ જીવ અને પુદ્ગલ દ્રવ્યમાં વિદ્યમાન હોય છે. • મ.માં “સબ પાઠ. કો. (૨+૪+૭) + આ.(૧)નો પાઠ લીધો છે. 1. चेतनमचेतनमपि हि खलु मूर्त्तममूर्तं चैकबहुदेशम्। शुद्धाऽशुद्धविभाव उपचरितः भवति कस्यैव ।।