Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 343

१२/१४ ० मीमांसक-बौद्धदर्शनसम्मतानि प्रमाणलक्षणानि 8
१९४९ (६८) मीमांसापरिभाषायां श्रीकृष्णयज्वना “वेदः, स्मृतिः आचारश्च प्रमाणम् । तत्र वेदः स्वतन्त्रः પ્રમાાનું, તરી તુ વેઢમૂનવતયા” (મી.ઘર પ્રવર - 9/g.રૂ) તા
(६९) प्रमाणसमुच्चये दिङ्नागेन “स्वसंवित्तिः फलं चात्र तद्रूपादर्थनिश्चयः। विषयाकार एवास्य પ્રમાાં તેન મીયતે” (પ્ર.સ.૧/૧૦) રૂત્તિ,
(૭૦) પ્રમાણસમુચ્ચયટીયાં “અજ્ઞાતીર્થજ્ઞાપર્વ પ્રમાણમ્ રૂતિ પ્રમાણમાન્યનક્ષળ” (મ.સ.ટી.પૃ.99), (૭૧) પ્રમાદિ ઘર્મન્નિના “પ્રમાવિસંવાદ્રિ જ્ઞાનમ્” (.વી.ર/) રૂતિ,
(७२) प्रमाणवार्त्तिकालङ्कारे प्रज्ञाकरगुप्तेन “अभिप्रायाऽविसंवादात् प्रमाणं सर्वमुच्यते” (प्र.वा.१/३/ ૧૨-93) તિ,
(૭૩) ચાવી ધર્મવલર્નિના “મર્થસારૂણચ પ્રમાણ” (ચા.વિ./૨૦) તિ, (૭૪) ચાયવસ્તુવૃત્ત થર્મોત્તરેન “વિસંવાજિં જ્ઞાનં સીજ્ઞાનમ્” (ચા.વિ.9/9 ].પૃ.) રૂતિ, (૭૬) તત્ત્વદે શાન્તરક્ષિતેને “પ્રમi તુ સાથે યોગ્યતાગરિ વા” (ત..9રૂ૪૪) તિ,
(૬૮) મીમાંસાપરિભાષામાં શ્રીકૃષ્ણયજવા જણાવે છે કે “વેદ, સ્મૃતિ અને આચાર (= સદાચારશિષ્ટાચાર) - આ ત્રણ પ્રમાણ છે. તેમાં વેદ સ્વતંત્ર પ્રમાણ છે. તથા સ્મૃતિ અને શિષ્ટાચાર તો વેદમૂલકરૂપે પ્રમાણ છે.”
(૬૯) પ્રમાણસમુચ્ચય ગ્રંથમાં બૌદ્ધાચાર્ય દિનાચે જણાવેલ છે કે “અહીં સ્વસંવેદન ફલ (= પ્રમાણનું ફલ) છે. અર્થાકાર સંવેદનથી અર્થનો નિશ્ચય થાય છે. તેથી જ્ઞાનનો અર્થકાર એ જ પ્રમાણ છે. તેનાથી બાહ્ય અર્થ નિશ્ચિત કરી શકાય છે.”
(૭૦) પ્રમાણસમુચ્ચયટીકામાં જણાવ્યું છે કે “અજ્ઞાત અર્થને જણાવે તે પ્રમાણ છે – આ પ્રમાણે સ પ્રમાણનું સામાન્ય લક્ષણ જાણવું.'
(૭૧) પ્રમાણવાર્તિક ગ્રંથમાં ધર્મકીર્તિ નામના બૌદ્ધાચાર્યએ જણાવેલ છે કે “અવિસંવાદી જ્ઞાન વ! એ પ્રમાણ છે.”
(૭૨) પ્રમાણવાર્તિકઅલંકારમાં પ્રજ્ઞાકરગુપ્ત નામના બૌદ્ધ વિદ્વાને જણાવેલ છે કે “અભિપ્રાયનો વિસંવાદ ન આવવાની અપેક્ષાએ પ્રત્યક્ષાદિ તમામ પ્રમાણ કહેવાય છે.”
(૭૩) ન્યાયબિંદુ ગ્રંથમાં ધર્મકીર્તિએ દર્શાવેલ છે કે “જ્ઞાનમાં રહેલ અર્થસારૂપ્ય = અર્થસાદેશ્ય એ જ પ્રમાણ છે.”
(૭૪) ન્યાયબિંદુવૃત્તિમાં બૌદ્ધાચાર્ય ધર્મોત્તરે “અવિસંવાદી જ્ઞાન એ પ્રમાણ છે' - એ રીતે પ્રમાણનું લક્ષણ સૂચિત કરેલ છે.
(૭૫) તત્ત્વસંગ્રહમાં બૌદ્ધાચાર્ય શાંતરક્ષિતજીએ જણાવેલ છે કે “જ્ઞાનમાં રહેલ અર્થસારૂપ્ય એ પ્રમાણ છે. અથવા તો જ્ઞાનમાં રહેલી પોતાને જાણવાની યોગ્યતા એ જ પ્રમાણ છે.”