Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 332

१९३८
० कालद्रव्येऽनेकप्रदेशस्वभावाऽभावः ।
१२/१३ भजन्तीति चैतन्य-मूर्त-विभावैकप्रदेशाऽशुद्धस्वभावरहिताः भवन्ति । आशाम्बरमतानुसारेण रत्नराशिवत् प पृथक्-पृथगवस्थितत्वाद् न कालद्रव्येऽनेकप्रदेशस्वभाव इत्यवधेयम् ।
प्रकृते आध्यात्मिकोपनयस्त्वेवम् - परद्रव्यसंयोग-रागादिपरिणामाभ्यां जीवः अनादिकालतो बन्धदशाव्यग्रतया वर्त्तते । तदुच्छेदकृते आत्मार्थिना शुद्धात्मस्वभावाभिमुखतया सर्वदा स्थेयम् । तत्कृते
च स्वात्मा एवम् अनुशासितव्यः यदुत – 'परद्रव्यसम्पर्के इष्टानिष्टविकल्पकल्पनातो रागादिविभावश परिणामवृद्धेः हे आत्मन् ! निष्प्रयोजनं परद्रव्यसम्पर्क मा कृथाः। व्यवहारत आवश्यकपरद्रव्यक सम्पर्के सत्यपि इष्टानिष्टविकल्पान् मा स्पृश, विकल्पगण्ड-स्फोटकानाम् आकुलता-व्याकुलतामय. राग-द्वेषादिपूयक्लिन्नत्वात् । स्वरसतो नव-नवविकल्पगण्ड-स्फोटकान् मोत्पादय । विभावस्वभावाऽशुद्ध" स्वभाव-कुसंस्कार-कुकर्मादिसामर्थ्यवशतो जायमानान् सङ्कल्प-विकल्पादीन् उपेक्षस्व । निजनिरुपाधिकका नित्यसन्निहिताऽकृत्रिम-शुद्धचैतन्यघनस्वभावं सावधानतया सम्भालय । स्वान्तः निभालय । तत्र समता
मानसरोवरं पश्य, समाधिक्षीरसागरम् ईक्षस्व, शाश्वतशान्तिस्वयम्भूरमणसमुद्रे निमज्ज । ततः चैतन्यત્રણ દ્રવ્યમાં ઉપચારથી પણ ચેતનસ્વભાવ, મૂર્તસ્વભાવ, વિભાવસ્વભાવ, એકપ્રદેશસ્વભાવ અને અશુદ્ધસ્વભાવ - આ પાંચ સ્વભાવ સંભવતા નથી. કાળ દ્રવ્યમાં બહુપ્રદેશસ્વભાવ નથી. કારણ કે દિગંબરમતે કાલાણુ દ્રવ્ય રત્નના ઢગલાની જેમ પૃથક પૃથક અવસ્થિત છે. તેથી કાળ દ્રવ્ય દિગંબરમત મુજબ એકપ્રદેશસ્વભાવને ધારણ કરે છે. અનેક પ્રદેશ સ્વભાવ તેમાં નથી. આ વાત વાચકવર્ગ ખ્યાલમાં રાખવી.
Y/ બંધદશાને ફગાવો / આધ્યાત્મિક ઉપનય :- અન્ય દ્રવ્યના સંપર્કથી અને રાગાદિ પરિણામથી બંધદશામાં વ્યગ્રપણે સ જીવ અનાદિ કાળથી અટવાયેલ છે. તેથી બંધદશાના ઉચ્છેદ માટે આત્માર્થી જીવે હંમેશા શુદ્ધ - આત્મસ્વભાવની સન્મુખ રહેવું જોઈએ. તથા તે માટે પોતાના જ આત્માનું આ રીતે અનુશાસન કરવું Clી જોઈએ કે – “હે આત્મન્ ! પરદ્રવ્યનો સંપર્ક થતાં જ ઈષ્ટ-અનિષ્ટપણાના વિકલ્પની કલ્પનાથી રાગાદિ
વિભાવપરિણામોની વૃદ્ધિ થાય છે. તેથી તે નિપ્રયોજનભૂત પદ્રવ્યના સંપર્કને નહિ કર. વ્યવહારથી { આવશ્યક એવા પરદ્રવ્યોનો સંપર્ક કરવો પડે તો પણ તું તેમાંથી શાંતભાવે પસાર થઈ જા. તેમાં તું ઈષ્ટ-અનિષ્ટપણાના વિકલ્પોને અડતો નહિ. કારણ કે વિકલ્પો એ તો ગૂમડા છે, ફોડલા છે. રાગની રસીથી તે ફદફદે છે અને વૈષના પરથી તે ખદબદે છે. માટે સામે ચાલીને, ઈચ્છાપૂર્વક નવા-નવા વિકલ્પગૂમડા પેદા નહિ કર. કદાચ વિભાવસ્વભાવ, અશુદ્ધસ્વભાવ, કુસંસ્કાર, કુકર્મ વગેરેની તાકાતની પાસે તારી પ્રગટ શક્તિ ઓછી પડે અને સંકલ્પ-વિકલ્પો પેદા થઈ જ જાય તો પણ તેની તું ઉપેક્ષા કર. તેમાં તું લાંબા સમય સુધી પહોંશે-હોંશે તણાયે રાખ નહિ. તું સાવધાન બનીને તારા પોતાના નિરુપાધિક, નિત્યસન્નિહિત, અકૃત્રિમ અને શુદ્ધ એવા ચૈતન્યઘનસ્વભાવને સંભાળ. તારામાં અંદર જ તું જો. ત્યાં અંદર સમતાના માનસરોવરને તું જો. સમાધિના ક્ષીરસાગરને તું નિહાળ. શાશ્વત શાંતિના સ્વયંભૂરમણ સમુદ્રમાં તું ડૂબકી લગાવ. તેમાંથી તને ચૈતન્યના પ્રકાશથી ઝળહળતા પૂર્ણાનંદ-પરમાનંદના