Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 330

१९३६ • कालस्वभावोपदर्शनम् ।
१२/१३ તે કિમ છઇં ? તે કહઈ છ0 –
જી હો બહુપ્રદેશ ચિતુ મૂર્તતા, લાલા વિભાવ શુદ્ધ અશુદ્ધ,
જી હો ટાલી આદિમસંજુઆ, લાલા સોલ ધરમસુખ બુદ્ધ II૧૨/૧૩ (૨૦૭) ચતુર. બહુપ્રદેશ કહતાં અનેક પ્રદેશ સ્વભાવ ૧, ચિત્ કહેતાં ચેતનસ્વભાવ ૨, મૂર્તત્વસ્વભાવ ૩, વિભાવસ્વભાવ ૪, શુદ્ધસ્વભાવ ૫, અશુદ્ધસ્વભાવ ૬ - એ ૬ (ટાલીક) કાઢિઈ, તિવારઈ કાલનઈ ૧૫ સ્વભાવ થાઈ. अथ काले के पञ्चदश स्वभावाः ? इत्याशङ्कायामाह - 'बहुप्रदेशे'ति ।
વધુ વેશ-ચૈતન્ય-મૂર્ત-વિભાવ-શુદ્ધતા
अशुद्धता च काले न, धर्मादिष्वादिमान्विताः।।१२/१३।। या प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् – बहुप्रदेश-चैतन्य-मूर्त-विभाव-शुद्धताः अशुद्धता च काले न (सम्भवन्ति)। ૨ ઘઢિપુ ટિમન્વિતા ૨/૧૩ .. क बहुप्रदेश-चैतन्य-मूर्त्त-विभाव-शुद्धता: = अनेकप्रदेशस्वभाव-चेतनस्वभाव-मूर्तस्वभाव-विभावस्वभाव जि-शुद्धस्वभावाः अशुद्धता च = अशुद्धस्वभावः पुनः काले न = नैव सम्भवन्ति । ततः एकविंशति
मध्याद् निरुक्तषट्स्वभावव्यतिरेके काले पञ्चदश एव स्वभावाः अस्तित्व-नास्तित्व-नित्यत्वाऽनित्यत्वै'कत्वाऽनेकत्व-भेदाऽभेद-भव्यत्वाऽभव्यत्व-परमाऽचेतनत्वाऽमूर्त्तत्वैकप्रदेशत्वोपचरितत्वाभिधानाः भवन्ति ।
અવતરણિકા:- “કાળમાં ક્યા પંદર સ્વભાવ છે ?' - આવા પ્રકારની શંકા ઉપસ્થિત થાય તો ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે કે :
છે વિભિન્ન દ્રવ્યમાં સ્વભાવવિચાર છે શ્લિોકાથી - બહુપ્રદેશ, ચૈતન્ય, મૂર્ણ, વિભાવ, શુદ્ધતા અને અશુદ્ધતા - આ છ સ્વભાવ કાળમાં નથી. A અનેકપ્રદેશસ્વભાવસહિત આ પંદર સ્વભાવ = સોળ સ્વભાવ ધર્માસ્તિકાય વગેરેમાં હોય છે.(૧૨/૧૩)
ફ કાળના પંદર સ્વભાવનો પરિચય ગ્ર વા વ્યાખ્યાર્થી:- (૧) અનેકપ્રદેશ સ્વભાવ, (૨) ચેતનસ્વભાવ, (૩) મૂર્તસ્વભાવ, (૪) વિભાવસ્વભાવ,
(૫) શુદ્ધસ્વભાવ અને (૬) અશુદ્ધ સ્વભાવ. આ છ સ્વભાવ કાળમાં સંભવી શકતા નથી. તેથી એકવીસ સ સ્વભાવની અંદરથી પ્રસ્તુત છ સ્વભાવની બાદબાકી કરવામાં આવે તો કાળમાં પંદર જ સ્વભાવ બાકી રહે છે. તે આ રીતે (૧) અસ્તિત્વ, (૨) નાસ્તિત્વ, (૩) નિત્યત્વ, (૪) અનિત્યત્વ, (૫) એત્વ, (૬) અનેકત્વ, (૭) ભેદ, (૮) અભેદ, (૯) ભવ્યત્વ, (૧૦) અભવ્યત્વ, (૧૧) પરમસ્વભાવ, (૧૨) અચેતનત્વ, (૧૩) અમૂર્ણત્વ, (૧૪) એકપ્રદેશ૦, (૧૫) ઉપચરિતત્વ નામના પંદર સ્વભાવ કાળમાં હોય છે.
- કો.(૧)માં “ચેતન” પાઠ. લી.(૧)માં “વિન’ પાઠ. જે શાં.મ.માં ‘વિભાગ’ અશુદ્ધ પાઠ. સિ.આ.(૧)+ કો.(૫+૬+૭+૮+૯+૧૦+૧૧+૧૩)+B(૨)+P(૨+૩) નો પાઠ લીધો છે. આ લી.(૧)માં “સુખ પાઠ. લા.(૨)માં બદ્ધ' પાઠ.