Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 329

अपूर्ववीर्योल्लासेन ग्रन्थिभेदः
१२/१२ रागादि-विकल्पादीनाम् आकर्षणम् अपक्षीयते । ततश्चानादिकालीनं कर्तृत्व-भोक्तृत्वपरिणतिमयं कार्मिकव्यक्तित्वं घोरमिथ्यात्वञ्च विगलतः । ' रागादिभ्यो विकल्पादिभ्यश्च परमशान्तरसमयोऽहं सर्वदैव अत्यन्तं भिन्नोऽस्मीति चेतनायमानभेदविज्ञानबलेन निरुपाधिकनिजस्वरूपप्राप्तये अपूर्वम् आत्मवीर्यम् उच्छलति रागादिग्रन्थिश्च भिद्यते । 'स्वयं सर्वदाऽतीन्द्रियाऽमूर्त्त - शुद्धज्ञानात्मक एवाऽस्मि, देहादिरूपेण, रागादिरूपेण, विकल्पादिरूपेण वा नैव जातु परिणतोऽहम्' इत्येवम् अवगच्छति म् अपरोक्षस्वानुभूतिप्रभावेण । तदुत्तरं देहनिर्वाहादिप्रवृत्त्यवसरेऽपि 'अयं मम परिणामः, एष चर्श परपरिणामः। मम सर्वे एव परिणामाः सर्वदा चैतन्यमयाः, प्रतिभासरूपेण चानुभूयमानाः सर्वे परपरिणामाः पौद्गलिका एव' इति स्फुरति निर्मलसम्यग्दृष्टिचित्ते ।
एतत् तत्त्वं नयमर्यादया ज्ञातव्यं चिन्तनीयं भावनीयञ्च मोक्षार्थिना, अन्यथा मुक्तिर्न सुलभा स्यात्। तदुक्तं भावप्राभृते 1 " जाव ण भावइ तच्चं जाव ण चिंतेइ चिंतणीयाइं । ताव ण पावइ जीवो जर का -मरणविवज्जियं ठाणं ।। " ( भा. प्रा. ११५) इति । एतत्तत्त्वभावनया 2“सत्तामत्तसरूवं अणंताणंदं परमपयं” (स.क.भव-९-पृ.९७७) इति समरादित्यकथावर्णितं परमपदं प्रत्यासन्नतरं स्यात् ।।१२ / १२ । ।
१९३५
-વ્યાકુળતામય એવા રાગાદિનું અને વિકલ્પાદિનું આકર્ષણ રવાના થાય છે. તેથી અનાદિકાલીન કર્તૃત્વ -ભોક્તત્વપરિણતિમય એવું કર્મકૃતવ્યક્તિત્વ તથા ઘોર મિથ્યાત્વ ઓગળે છે. ‘પરમશાંતરસમય એવો હું રાગાદિથી અને વિકલ્પાદિથી સર્વદા જુદો જ છું' - આવા જીવંત ભેદજ્ઞાનના બળથી નિરુપાધિક નિજસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ માટે અપૂર્વ વીર્યોલ્લાસ ઉછળે છે અને ગ્રંથિભેદ થાય છે. ‘પોતે સદા અતીન્દ્રિય -અમૂર્ત-શુદ્ધજ્ઞાનસ્વરૂપે જ રહ્યો છે. દેહાદિરૂપે કે વિકલ્પાદિરૂપે કદાપિ થયો નથી જ' - આવું અપરોક્ષ સ્વાનુભૂતિના પ્રભાવે સમજાય છે. ત્યાર બાદ ભોજન-પાણી-હલન-ચલનાદિ દેહનિર્વાહ વગેરે પ્રવૃત્તિના અવસરે પણ ‘આ મારો પરિણામ અને આ પરપરિણામ. મારા બધા જ પિરણામો સર્વદા ચૈતન્યમય છે. તથા પ્રતિભાસરૂપે અનુભવાતા તમામ પરપરિણામો પૌદ્ગલિક જડ જ છે' આવી પરિણિત નિર્મળસમકિતીના અંતરમાં સ્ફુરાયમાન રહે છે.
૪ નયમર્યાદામાં રહીને તત્ત્વવિચારણા કરીએ
(एतत्.) ख तत्त्वने नयमर्याहा भुज मोक्षार्थीने भरावं - वियार-भावित ४२ ४३२ छे. जाडी મોક્ષ સુલભ બને તેવી શક્યતા નથી. તેથી જ ભાવપ્રાભૂતમાં કુંદકુંદસ્વામીએ જણાવેલ છે કે “જ્યાં સુધી જીવ તત્ત્વને ભાવિત કરતો નથી, જ્યાં સુધી ચિંતન કરવા યોગ્ય બાબતોનું ચિંતન કરતો નથી, ત્યાં સુધી જરા-મરણશૂન્ય સિદ્ધશિલાને જીવ પ્રાપ્ત કરતો નથી. આ તત્ત્વની હાર્દિક ભાવના કરવાથી સમરાઈચ્ચકહામાં શ્રીહરિભદ્રસૂરિએ વર્ણવેલ પરમપદ ખૂબ નજીક આવે. ત્યાં જણાવેલ છે કે ‘પરમપદ મોક્ષ એ અનંત આનંદમય કેવળ આત્મતત્ત્વના અસ્તિત્વ સ્વરૂપ છે.’ (૧૨/૧૨)
=
1. यावद् न भावयति तत्त्वं यावद् न चिन्तयति चिन्तनीयानि । तावद् न प्राप्नोति जीवः जरा-मरणविवर्जितं स्थानम्।। 2. सत्तामात्रस्वरूपम् अनन्तानन्दं परमपदम् ।
प
रा
क
Cu