Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 324

१९३०
• उपाधिरिक्तीकरणे मानवभवसाफल्यम् ।
१२/११ प गुण-पर्यायगोचरमोहं नैव स्पृशति किन्तु असङ्गभावेन ततः प्रयाति । रा प्रकृते “यश्चिद्दर्पणविन्यस्त-समस्ताचारचारुधीः। क्व नाम स परद्रव्येऽनुपयोगिनि मुह्यति ।।” (ज्ञा.सा.४/ ८) इति ज्ञानसारकारिका विभावनीया । इत्थमेवाऽऽत्मज्ञानं सम्भवेत् । तदुक्तं समयसारे कुन्दकुन्दस्वामिना “कम्मस्स य परिणामं णोकम्मस्स य तहेव परिणामं । ण करेइ एयमादा जो जाणदि सो हवदि णाणी।।" (..૭૧) તિા .
तच्चेतसिकृत्य उपाधिविसर्जनकृते उपलब्धो मनुष्यभवोऽभिनवोपाधिसर्जने न व्ययितव्यः । तथाणि विधात्मजागृत्या कर्मोत्खननोद्देशेन बहिरङ्गाऽन्तरङ्गसाधनायां बद्धकक्षतया भाव्यमात्मार्थिना । ततश्च
“णट्ठट्ठकम्मबंधा अट्टमहागुणसमण्णिया परमा। लोयग्गठिदा णिच्चा सिद्धा ते एरिसा होति ।।” (नि.सा. ७२) इति नियमसारे कुन्दकुन्दस्वामिप्रदर्शितं सिद्धसुखं प्रत्यासन्नतरं स्यात् ।।१२/११।। ઉપાદેયભાવે સંવેદન કરે છે. જ્ઞાનની નિર્મળતા જ તેમના અંતઃકરણમાં ઉપાદેયપણે વસેલી હોય છે. તેથી પોતાના જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસિત થતા પારકા દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયનું આકર્ષણ પણ તેમના અંતરમાં જાગતું નથી. પરદ્રવ્યાદિના મોહને તેઓ જરા ય નથી સ્પર્શતા. પરંતુ પોતાના જ્ઞાનમાં ભાસતા પરદ્રવ્યાદિપ્રશસ્તક્રિયા-પ્રશસ્તભાવાદિમાંથી તેઓ અસંગભાવથી પસાર થઈ જાય છે. “મેં આ કર્યું. હું આ જાણું છું - ઈત્યાદિસ્વરૂપે અહંકારના વમળમાં તેઓ ખૂંચતા નથી.
જ કર્મપરિણામના કર્તા નહિ, જ્ઞાતા રહીએ . (પ્ર) આ અંગે જ્ઞાનસારના એક શ્લોકની વિભાવના કરવા જેવી છે. ત્યાં મહોપાધ્યાયજી મહારાજે Cી જણાવેલ છે કે “જ્ઞાનસ્વરૂપ દર્પણમાં જ્ઞાનાદિ સમસ્ત પંચાચારને સ્થાપવાથી જેમનો બોધ નિર્મળ થયેલ
છે, તે નકામા પરદ્રવ્યમાં ક્યાં મોહ પામે ?' મતલબ કે પોતાના જીવનમાં વણાયેલા અને ઉપયોગી રાં એવા સંયમસાધક આચારમાં પણ કર્તુત્વભાવ-મમત્વભાવાદિથી જે મોહિત થતા ન હોય તેવા મહર્ષિ
અનુપયોગી એવા પરદ્રવ્ય-ગુણાદિસંબંધી સ્વત્વ-સ્વામિત્વ-કર્તુત્વ-ભોસ્તૃત્વાદિ મલિન ભાવોથી મૂઢ ન જ બને. આવું થાય તો જ આત્મજ્ઞાન સંભવે. તેથી સમયસારમાં કુંદકુંદસ્વામીએ જણાવેલ છે કે “કર્મના પરિણામને તેમજ નોકર્મના પરિણામને જે આત્મા કરતો નથી પરંતુ જાણે છે, તે જ્ઞાની થાય છે.”
આ બાહ્ય-આંતર સાધનામાં લીન થઈએ આ (તત્રે) આ બાબતને મનમાં દઢતાથી સ્થાપીને, “ઉપાધિઓને છોડવા માટે મળેલો માનવભવ નવી નવી ઉપાધિઓને ભેગી કરવામાં વેડફાઈ ન જાય તેવી જાગૃતિ રાખી કર્મને ઉખેડવા માટે બહિરંગ અને અંતરંગ સાધનામાં આત્માર્થી સાધકે સદા સજ્જ રહેવું' - આવી ભલામણ આ શ્લોક દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે. તેનાથી નિયમસારમાં જણાવેલ સિદ્ધસુખ ખૂબ નજીક આવે. ત્યાં કુંદકુંદસ્વામીએ જણાવેલ છે કે “આઠેય પ્રકારના કર્મબંધનો નાશ કરીને, આઠ મહાગુણોથી યુક્ત, લોકાગ્રભાગમાં રહેલા, તે સિદ્ધ ભગવંતો આવા સર્વોત્તમ હોય છે.” (૧૨/૧૧)
1. कर्मणश्च परिणामं नोकर्मणश्च तथैव परिणामम् । न करोति एनमात्मा यो जानाति स भवति ज्ञानी।। 2. नष्टाष्टकर्मबन्धाः अष्टमहागुणसमन्विताः परमाः। लोकाग्रस्थिताः नित्याः सिद्धाः ते ईदृशा भवन्ति ।।