Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 296

१९०२ ० नवमस्वभावनिरूपणम् 0
१२/९ 31 ઉપાધિજનિતબહિર્ભાવપરિણમન યોગ્યતા તે અશુદ્ધસ્વભાવ છઈ.
જો (વિણ શુદ્ધતા=) શુદ્ધસ્વભાવ ન માનિઈ, તો મુક્તિ ન ઘટઇ(છ). (વિગર અશુદ્ધ ) જો સ અશુદ્ધસ્વભાવ ન માનિઈ, તો કર્મનો લેપ ન ઘટઈ. प चाऽशुद्धस्वभावत्वात् । इत्थञ्चानयोः कारणयोग्यता-कार्ययोग्यतालक्षणभेद एवेति स्थितम् । ग अशुद्धैकात्मस्वभावाभ्युपगमपक्षे शुद्धात् = शुद्धस्वभावाद् विना न जातुचिद् आत्मनो मोक्षः - = अपवर्गः स्यात्, मोक्षस्य परिपूर्णशुद्धिसमन्वितात्मस्वरूपत्वात् । न वा क्षायिकशुद्धज्ञानमपि - कदाचिदात्मनः स्यात्, प्रकृतविकल्पे आत्मनः सर्वथा अशुद्धस्वभावमयत्वात् ।
प्रकृते “यदि चेतयितुः सन्ति स्वभावेन क्रुधादयः। भवन्तस्ते विमुक्तस्य निवार्यन्ते तदा कथम् ?।।” क (यो.सा.प्रा.१/५६) इति योगसारप्राभृतवचनम्, “सर्वथाऽशुद्धैकान्तेऽपि तथात्मनो न कदाचिदपि शुद्धस्वभावण प्रसङ्गः स्यात्, तन्मयत्वाद्” (आ.प.पृ.१५) इति आलापपद्धतिवचनम्, “अशुद्धस्यापि तथात्मनो न कदाचिदपि का शुद्धबोधप्रसङ्गः स्यात्, तन्मयत्वाद्” (बृ.न.च.६९ वृ.) इति बृहन्नयचक्रवृत्तिवचनं च स्मर्तव्यानि ।
થવાની યોગ્યતા એ વિભાવસ્વભાવ છે. તથા કર્મ વગેરે ઉપાધિઓથી ઉત્પન્ન થયેલ રાગાદિ બહિર્ભાવને આત્મામાં પરિણમાવવાની યોગ્યતા એ આત્માનો અશુદ્ધસ્વભાવ છે. ઉપાધિસંબંધ એ કારણ છે તથા બહિર્ભાવપરિણમન એ કાર્ય છે. આમ વિભાવસ્વભાવમાં અને અશુદ્ધસ્વભાવમાં કારણયોગ્યતા અને કાર્યયોગ્યતા સ્વરૂપ તફાવત રહેલો જ છે.
ક એકાને અશુદ્ધ આત્માનો મોક્ષ અસંભવ છે (૩) જો આત્મામાં સર્વદા-સર્વત્ર એકાન્તતઃ અશુદ્ધસ્વભાવ જ માનવામાં આવે તો તેવા પક્ષમાં = મતમાં આત્મા શુદ્ધસ્વભાવથી રહિત હોવાથી ક્યારેય પણ આત્માનો મોક્ષ નહિ થાય. કારણ કે મોક્ષ 5. તો પરિપૂર્ણ શુદ્ધિથી સંપન્ન એવું આત્માનું સ્વરૂપ છે. આત્મામાં શુદ્ધસ્વભાવ જ ન હોય તો પૂર્ણ વિશુદ્ધ
છે આત્મસ્વરૂપ કઈ રીતે પ્રગટી શકે ? તથા જો આત્મા એકાન્તતઃ અશુદ્ધસ્વભાવવાળો જ હોય તો ક્ષાયિક (વા શુદ્ધ જ્ઞાન પણ આત્મામાં ક્યારેય પ્રગટી નહિ શકે. કારણ કે આત્મા તમારા મત મુજબ અશુદ્ધસ્વભાવમય
છે. સર્વથા અશુદ્ધસ્વભાવમય એવા આત્મામાં શુદ્ધ જ્ઞાન કઈ રીતે પ્રગટ થઈ શકે? સ
) સર્વથા અશુદ્ધ જીવમાં શુદ્ધ જ્ઞાનનો અનુક્ય ) (પ્ર.) પ્રસ્તુતમાં અનેક શાસ્ત્રવચનો યાદ કરવા લાયક છે. યોગસારપ્રાભૂતમાં દિગંબરાચાર્ય અમિતગતિએ જણાવેલ છે કે “જો ચેતન આત્મામાં ક્રોધાદિ ભાવો સ્વભાવથી (= સ્વાભાવિક રીતે) જ રહેતા હોય તો મુક્તાત્મામાં સ્વભાવવશ ઉત્પન્ન થતા ક્રોધાદિ પરિણામોનું નિવારણ કઈ રીતે થઈ શકશે ?' આલાપપદ્ધતિમાં દેવસેનજીએ પણ જણાવેલ છે કે “તથા આત્માનો એકાંતે અશુદ્ધસ્વભાવ હોય તો પણ આત્મા ક્યારેય શુદ્ધસ્વભાવવાળો બની નહિ શકે. કારણ કે આત્માને તમે સર્વથા અશુદ્ધસ્વભાવમય માનો છો.” બૃહદ્ભયચક્રવૃત્તિમાં પણ જણાવેલ છે કે “જો આત્માને અશુદ્ધ જ માનશો તો પણ આત્મામાં ક્યારેય શુદ્ધ જ્ઞાન ઉત્પન્ન નહિ થઈ શકે. કારણ કે આત્માને તમે અશુદ્ધસ્વભાવમય માનો છો.” ક પુસ્તકોમાં “પરિણામની પાઠ. ભા૦ + કો.(૧૦+૧૧)માં “પરિણમન પાઠ.