Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 221

११/११
* तथाभव्यत्वप्रभावप्रद्योतनम्
१८३१
भव्यत्वमेव नियामकम्। न हि विश्वकल्याणभावनासम्पाद्यतीर्थकरत्वज्ञानवन्तः अपि सर्वे सुचिरं प तथाभावनामभ्यस्यन्ति। तदुक्तं योगबिन्दी “ तथाभव्यत्वतश्चित्रनिमित्तोपनिपाततः । एवं चिन्तादिसिद्धिश्च रा સન્યાયામિસક્તા ।।” (યો.વિ.૨૧૭) તિા
एतेन संशुद्धयोगबीजग्रहणमपि व्याख्यातम्,
तत्राऽपि तथाभव्यत्वस्यैव नियामकत्वात् । तदुक्तं योगदृष्टिसमुच्चये “चरमे पुद्गलावर्त्ते તથામવ્યત્વપાતઃ। સંશુદ્ધમંતત્રિયમા′′ (યો.વૃ.સ.૨૪) તિ। ‘તવું = योगबीजग्रहणम्' ।
र्णि
एतेन अध्यात्म-भावनादिसामग्र्या कर्मबन्धयोग्यताऽपगमेन संशुद्धबीजोपादानसम्भवान्न तथाभव्यत्वकल्पनाऽऽवश्यकीति प्रत्यस्तम्,
तथाभव्यत्वनियोगादेव अध्यात्मादिसामग्र्या कर्मबन्धयोग्यताऽपगमसम्भवात् । तदुक्तं योगबिन्दौ આ બાબતમાં નિયામક તો તથાભવ્યત્વ જ છે. ‘સર્વ જીવોના હિતની ભાવનાથી તીર્થંકર થવાય' - આવું જાણનારા બધા જીવો કાંઈ તેવી ભાવના દીર્ઘ કાળ સુધી સાચા દિલથી કરી શકતા નથી. ફૂલ ઉપર બેસનારા બધા કાંઈ મધ બનાવી શકતા નથી. તેથી જ યોગબિંદુ ગ્રંથમાં જણાવેલ છે કે ‘તથાભવ્યત્વના લીધે વિવિધ નિમિત્તોનું સન્નિધાન થવાથી આ રીતે સર્વજન-સ્વજન-સ્વકલ્યાણવિષયક વિચારણાનો લાભ થાય છે. આ વાત સમ્યક્ તર્કથી અને આગમથી સંગત થાય છે.'
可可打市所有
का
શયા :- (તેન.) બાહ્ય નિમિત્તો જેને સમાન મળે તેવા પણ બધા જીવોને યોગમાર્ગનો મોક્ષમાર્ગનો લાભ થતો નથી. પરંતુ જે જીવો સમ્યક્ શુદ્ધ રીતે યોગબીજનું ગ્રહણ કરે છે તેવા જ જીવોને યોગમાર્ગનો લાભ થાય છે. તેથી બધા ભવ્યાત્માઓનો મોક્ષ એકીસાથે થતો નથી પરંતુ જે જીવો સંશુદ્ધ રીતે યોગબીજનું ગ્રહણ કરે છે તેનો જ મોક્ષ થાય છે. તેથી તેમાં તથાભવ્યત્વને વચ્ચે નિયામક તરીકે લાવવાની જરૂર નથી. * તથાભવ્યત્વથી સંશુદ્ધયોગબીજગ્રહણ
છા
* તથાભવ્યત્વ-અધ્યાત્માદિ દ્વારા કર્મમલનાશ
સમાધાન :- (તથામ.) ‘અધ્યાત્મ, ભાવના વગેરે સામગ્રીથી કર્મબંધની યોગ્યતા દૂર થાય છે’
સ
સમાધાન :- (તત્રા.) બાહ્ય સારા નિમિત્તો જે જીવોને સમાન મળે છે તેવા પણ બધા જ જીવો સંશુદ્ધ યોગબીજનું ગ્રહણ કરી શકતા નથી. આ તમારી વાત સાચી છે. પરંતુ અહીં પણ પ્રશ્ન એ જ ઉપસ્થિત થાય છે કે બાહ્ય ધર્મનિમિત્તો જેઓને એકસરખા મળેલા છે તેવા બધા જ ભવ્ય જીવો શા માટે સંશુદ્ધ રીતે યોગબીજનું ગ્રહણ કરતા નથી ? અહીં પણ તમારે તથાભવ્યત્વને જ નિયામક માનવું પડશે. જે જીવોનું તથાભવ્યત્વ અનુકૂળ હશે તેવા જીવો સંશુદ્ધ યોગબીજનું ગ્રહણ કરશે, બીજા નહિ કરે. આ પ્રમાણે સંશુદ્ધયોગબીજગ્રહણ સ્વરૂપ કાર્ય પ્રત્યે પણ તથાભવ્યત્વને જ નિયામક માનવું જરૂરી છે. તેથી જ શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય ગ્રંથમાં જણાવેલ છે કે ‘ચરમ પુદ્ગલપરાવર્તમાં તથાભવ્યત્વના પરિપાકથી યોગબીજનું ગ્રહણ અવશ્ય સંશુદ્ધ બને છે.'
શંકા :- (તેન થ્યા.) અધ્યાત્મ, ભાવના વગેરે સામગ્રી દ્વારા કર્મબંધની યોગ્યતા દૂર થવાથી સંશુદ્ધ યોગબીજનું ગ્રહણ થઈ શકશે. તેથી સંશુદ્ધયોગબીજગ્રહણ સ્વરૂપ કાર્ય પ્રત્યે તથાભવ્યત્વને નિયામક માનવાની આવશ્યકતા નથી.