Book Title: Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05
Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh
View full book text
________________
१८३०० सर्व-स्वजन-स्वकल्याणचिन्तादिकं तथाभव्यत्वनियम्यम् ० ११/११ प योग्यताऽभेदे तदभावात्, तत्सहकारिणामपि तुल्यत्वप्राप्तेः, अन्यथा योग्यताऽभेदाऽयोगात्, तदुपनिपाताऽऽ- ક્ષેપચાડપિ ત્રિવશ્વનત્વા” (ન.વિ.પૂ.૩૨) તા.
तथाभव्यत्ववैचित्र्याच्च निमित्तोपनिपातभेदोऽत्रोपपद्यत एव। यथोक्तं श्रीहरिभद्रसूरिभिः पञ्च- सूत्रवृत्तौ “नाऽविचित्रे तथाभव्यत्वादौ सहकारिभेदः” (प.सू.५/३ पृ.१७) इति। तीर्थकरादिपदलाभेऽपि शे तथाभव्यत्वमेव नियामकम् । तदुक्तं योगबिन्दौ “तीर्थकृद् यो भविष्यति, तथाभव्यत्वतोऽसौ” (यो.बि. * ૨૭૪) તિા
न च सर्वजीवराशिहितचिन्तादिनैव तीर्थकरत्वादिलाभः इति न तदर्थं तथाभव्यत्वकल्पनाऽर्हतीति શક્રેનીયન का यतः तीर्थकर-गणधर-सामान्यकेवलित्वादिलाभनिमित्ते सर्व-स्वजन-स्वकल्याणचिन्तादावपि तथा
આ પ્રશ્નના જવાબમાં તથાભવ્યત્વ સિવાય બીજું કોઈ નિયામક બતાવી નહિ શકાય. કારણ કે બાહ્ય નિમિત્તોનું સંવિધાન પણ તથાભવ્યત્વને આધીન છે. તેથી તથાભવ્યત્વનો સ્વીકાર કર્યા વિના તથા તથાભવ્યત્વને વિવિધસ્વરૂપવાળું માન્યા વિના છૂટકો જ નથી. આથી જ શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે લલિતવિસ્તરા ગ્રંથમાં જણાવેલ છે કે “બધા ભવ્યાત્માઓમાં રહેલી ભવ્યતા = યોગ્યતા જો સર્વથા એકસરખી હોય તો ધર્મબીજસિદ્ધિમાં કાળભેદ = વિભિન્નકાલીનતા થઈ ન શકે. કારણ કે સર્વથા તુલ્ય યોગ્યતા હોય તો બાહ્ય સહકારી નિમિત્તો પણ સમાન કાળે જ મળે ને ! જો જુદા-જુદા સમયે બાહ્ય નિમિત્તો મળે તો યોગ્યતા સર્વથા સમાન = અભિન્ન છે - તેવું નહિ બની શકે. કારણ કે બાહ્ય સહકારી કારણોનું સન્નિધાન ખેંચી લાવવાનું કાર્ય પણ યોગ્યતાનિમિત્તક જ છે.'
- A અંતિમ નિર્ણાયક તથાભવ્યત્વ છે (તથા) તથાભવ્યત્વ દરેક જીવોનું જુદું-જુદું હોવાથી બાહ્ય નિમિત્તોની ઉપસ્થિતિમાં કાળભેદ પ્રસ્તુતમાં સંગત થઈ શકે જ છે. પંચસૂત્રવૃત્તિમાં શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે આ જ વાતને જણાવતાં કહેલ એ છે કે “તથાભવ્યત્વ વગેરે વિવિધ પ્રકારનું ન હોય તો બાહ્ય સહકારી કારણોમાં પણ ભેદ (કે કાળભેદ)
સંગત થઈ ના શકે.” તે જ રીતે તીર્થંકરપદની પ્રાપ્તિ વગેરેમાં પણ તથાભવ્યત્વ એ જ નિયામક છે. તેથી જ યોગબિંદુ ગ્રંથમાં જણાવેલ છે કે “જે જીવ તીર્થકર થશે તે તથાભવ્યત્વના લીધે જ થશે.”
શિક :- (ન ઘ.) તીર્થંકરપણાનો લાભ તો સર્વ જીવરાશિનું હિત/કલ્યાણ વિચારવાથી જ થાય છે. તેથી તીર્થકરત્વ વગેરેની પ્રાપ્તિ માટે કારણસ્વરૂપે તથાભવ્યત્વની કલ્પના કરવી વ્યાજબી નથી.
તથાભવ્યત્વ તીર્થકરપદપ્રાપક છે સમાધાન :- (અ.) સર્વ જીવોના કલ્યાણની વિચારણા તીર્થંકરપણાનું નિમિત્ત છે. સ્વજન-સ્નેહીજન -પરિચિત જીવોના હિતની ભાવના ગણધરપણાની પ્રાપ્તિમાં નિમિત્ત છે. તથા સ્વકલ્યાણની ઝંખના સામાન્ય કેવલીપણાના લાભનું નિમિત્ત છે. આ તમારી વાત સાચી છે. પરંતુ “અમુક જીવો સર્વ જીવોના હિતની વિચારણા કરે, અમુક જ જીવો સ્વજનહિતચિંતા કરે, અમુક જીવો સ્વકલ્યાણની જ વિચારણા કરે
