Book Title: Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05
Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh
View full book text
________________
??/૭
• तृतीयसामान्यस्वभावप्रकाशनम् ॥
१७३१ (૩) નિજ નાના પર્યાયઈ “તેહ જ દ્રવ્ય એહ” ઈમ કહિઈ જી, નિત્ય સ્વભાવે, (૪) અનિત્ય સ્વભાવઈ, પર્જયપરિણતિ લહઈ જી;
છતી વસ્તુનઈ રૂપાંતરથી નાશઈ, દ્વિવિધા ઉભાસ , વિશેષનઈ સામાન્યરૂપથી, ભૂલવ્યંતર નાશઈ જી /૧૧/શા (૧૮૯) નિજ કહતાં આપણા , જે ક્રમભાવી નાના પર્યાય શ્યામત્વ-રક્તત્વાદિક, તે ભેદક છઈ. તઈ હતઈ उक्तो द्वितीयः सामान्यस्वभावः। साम्प्रतं तृतीयं सामान्यस्वभावमाह - 'निजेति।
निजनानापर्याये सत्यपि 'तदेवेदं द्रव्यमिति येन, धीः स नित्यस्वभावः पर्ययपरिणतिरनित्यस्वभावेन । सदेव रूपान्तरेण नश्यति ततो नित्यानित्यं हि वस्तु,
सामान्येन विशेषनित्यता सामान्यनाशो विशेषेण ।।११/७।। प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् – निजनानापर्याये सति अपि ‘तदेवेदं द्रव्यम्' इति धीः येन (जायते) क सः नित्यस्वभावः, अनित्यस्वभावेन पर्ययपरिणतिः। सद् एव वस्तु रूपान्तरेण नश्यति । ततो वस्तु । नित्यानित्यं हि । सामान्येन विशेषनित्यता। विशेषेण सामान्यनाशः।।११/७।।
(३) निजनानापर्याये = स्वकीय-क्रमभावि-श्यामत्व-रक्तत्वादिबहुविधपर्यायकदम्बके स्वाश्रयभेदके का અવતરણિકા :- બીજો સામાન્ય સ્વભાવ બતાવ્યો. હવે ગ્રંથકારશ્રી ત્રીજો સામાન્ય સ્વભાવ જણાવે છે :
શ્લોકાર્થ :- પોતાના અનેક પર્યાયો હોવા છતાં પણ “આ તે જ દ્રવ્ય છે' - આવી પ્રતીતિ જે સ્વભાવ દ્વારા થાય તે નિત્યસ્વભાવ કહેવાય છે. અનિત્ય સ્વભાવથી પર્યાયની પરિણતિ ઉત્પન્ન થાય છે. વિદ્યમાન એવી જ વસ્તુ અન્ય સ્વરૂપે નાશ પામે છે. તેથી વસ્તુ નિત્ય-અનિત્ય ઉભયસ્વભાવવાળી જ છે. વિશેષ પણ સામાન્યસ્વરૂપે નિત્ય છે. તથા સામાન્ય પણ વિશેષસ્વરૂપે નાશ પામે છે. (૧૧/૭) શું
- નિત્યસ્વભાવની વિચારણા વ્યાખ્યાર્થી:- ઘટાદિ વસ્તુમાં શ્યામત્વ-રક્તત્વ વગેરે અનેકવિધ પર્યાયો ઉત્પન્ન થાય છે. આ પર્યાયો ઘટાદિના પોતાના જ છે, પારકા નહિ. તથા આ પર્યાયો ક્રમભાવી છે. પૂર્વે ઘડો શ્યામ હોય છે. નિભાડામાં પાકી ગયા પછી ઘડો લાલ થાય છે. તથા શ્યામત્વ, રક્તત્વ વગેરે પર્યાયો પરસ્પર વિરોધી ને છે. તેથી તે પર્યાયો પોતાના આશ્રયમાં ભેદને = ભિન્નતાને = જુદાપણાને સિદ્ધ કરવા માટે સમર્થ છે. (જેમ કે ઘટ લાલ હોય અને વસ્ત્ર કાળું હોય. તેવા સંયોગમાં ઘટમાં અને પટમાં ભેદની સિદ્ધિ વર્ણભેદ દ્વારા થઈ શકે છે. કારણ કે ઉત્કટ શ્યામવર્ણ અને ઉત્કટ રક્તવર્ણ પરસ્પર વિરોધી છે. તેવી જ રીતે શ્યામરૂપ પોતાના આશ્રય = ઘટને લાલવર્ણના આશ્રયીભૂત ઘટથી જુદો સિદ્ધ કરે છે.) તેમ
:
- :
,
880
- લા.(ર)માં “નિજ ભાવિના' પાઠ. પુસ્તકોમાં “સ્વભાવ” પાઠ. કો.(૯)નો પાઠ લીધો છે. જે કો.(૨)માં “ભાવ” પાઠ. કો.(૧)માં “એહવિધ' પાઠ. • કો.(૧)માં “પટંતર પાઠ છે. આ કો.(૧૦+૧૧+૧૩)+આ.(૧)માં “આપ આપણાં” પાઠ છે. - આ.(૧)માં “છતે હંતે' પાઠ.
