Book Title: Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05
Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh
View full book text
________________
??/૬
० पृथ्वीत्वेन शरावे गन्धसिद्धिः ।
१७२९ पृथ्वीत्वेन पूर्वमपि तत्र गन्धाऽऽवश्यकत्वात्,
तन्नाशादिकल्पनायां मानाऽभावात्, विलक्षणाऽग्निसंयोगादीनामेव पृथिवीगन्धनाशकत्वाच्च” (भा.र.३० સંપર્ક પૂર્વે તેમાં ગંધ હતી અને જલસંપર્કથી તેની અભિવ્યક્તિ થાય છે' - તેવું નથી. (આમ વ્યંજકના વિલંબથી તેની બુદ્ધિમાં વિલંબ થતો નથી પરંતુ ઉત્પાદકના વિલંબથી તેની ઉત્પત્તિમાં જ વિલંબ થાય છે. જલસંપર્ક ગંધનો વ્યંજક નથી પરંતુ ઉત્પાદક છે. જલસંપર્કથી માટીના કોડિયાની ગંધની જ્ઞપ્તિ નથી થતી પરંતુ ઉત્પત્તિ થાય છે. આવું માનીએ તો શું વાંધો ?)
0 જલસંપર્ક પૂર્વગંધઅભિવ્યંજક ઃ જેના આ સમાધાન :- (gીત્વેન) ના, તમારી દલીલ વ્યાજબી નથી. કારણ કે માટીનું કોડિયું પાર્થિવ છે. તથા પૃથ્વીત્વ ગંધવ્યાપ્ય છે. તેથી જે જે પૃથ્વી હોય તે તે ગંધયુક્ત જ હોય. જ્યાં જ્યાં પૃથ્વીત્વ હોય ત્યાં ત્યાં ગંધ હોય જ. માટીના કોડિયામાં પૃથ્વીત્વ નામનો ગુણધર્મ રહે છે. તેથી જલસંપર્ક પૂર્વે પણ તેમાં ગંધ માનવી જરૂરી છે. આમ પાણી છાંટવાથી ગંધની અભિવ્યક્તિ જ થાય છે, ઉત્પત્તિ નહિ.
બૌદ્ધ :- જલસંપર્કની પૂર્વે માટીના કોડિયામાં રહેલી ગંધ અનભિવ્યક્ત છે. તથા જલસંપર્ક પછી ગંધ અભિવ્યક્ત બને છે. આ હકીક્ત પ્રસિદ્ધ છે. તેનો અમે સ્વીકાર કરીએ છીએ. પરંતુ અભિવ્યક્તત્વ અને અનભિવ્યક્તત્વ – આ બે તો પરસ્પર વિરોધી ગુણધર્મ છે. તેથી એક જ ગંધ તે બન્ને ગુણધર્મોનો આશ્રય બની ન શકે. એટલે અમે એમ કહીએ છીએ કે “જલસંપર્કની પૂર્વે માટીના કોડિયામાં રહેલી અનભિવ્યક્ત . ગંધનો નાશ થાય છે તથા જલસંપર્કથી તેમાં અભિવ્યક્ત ગંધની ઉત્પત્તિ થાય છે. જલસંપર્ક અભિવ્યક્ત ગંધનો નાશક છે તથા અભિવ્યક્ત ગંધનો ઉત્પાદક છે. આમ અનભિવ્યક્ત ગંધ અને અભિવ્યક્ત ગંધ જુદી જ છે. કોડિયામાં પૂર્વ વિદ્યમાન એવી અનભિવ્યક્ત ગંધ કાંઈ જલસંપર્કથી જણાતી નથી.”
* ગંધનાશાદિ કલ્પનામાં ગૌરવ 6 જૈન :- (તન્ના) માટીના કોડીયામાં અનભિવ્યક્ત ગંધનો નાશ અને અભિવ્યક્ત ગંધની ઉત્પત્તિ વગેરેની કલ્પના કરવામાં કોઈ પ્રમાણ નથી. એ તમારા મનની કલ્પના છે. તેવી કલ્પનામાં કોઈ પ્રત્યક્ષ -અનુમાન આદિ પ્રમાણનો સહકાર નથી. ઊલટું ગૌરવાદિ દોષ તેમાં લાગુ પડે છે. તેથી તેવી કલ્પના માન્ય થઈ શકતી નથી. વળી, બીજી મહત્ત્વની વાત એ છે કે પૃથ્વીની ગંધનો નાશક જલસંપર્ક નથી પરંતુ વિલક્ષણ અગ્નિસંયોગ વગેરે જ છે. (તેથી જલસંપર્કથી કોડિયાની અનભિવ્યક્ત ગંધનો નાશ પણ થઈ શકતો નથી. જે નાશક ન હોય તેનાથી નાશ કઈ રીતે ઉત્પન્ન થઈ શકે ? તેથી જલસંપર્કથી અનભિવ્યક્ત ગંધના નાશની અને અભિવ્યક્ત ગંધની ઉત્પત્તિની ગૌરવગ્રસ્ત કલ્પના કરવાના બદલે એમ જ માનવું વ્યાજબી છે કે “કોડિયામાં પૂર્વે જે ગંધ હતી, તે જ ગંધની અભિવ્યક્તિ જલસંપર્ક દ્વારા થાય છે. કારણ કે આવું માનવાથી (૧) અનભિવ્યક્ત અને અભિવ્યક્ત એવી બે ગંધની કલ્પના, (૨) જલસંપર્કમાં અનભિવ્યક્ત ગંધની નાશકતાની (૩) તથા અભિવ્યક્ત ગંધની ઉત્પાદકતાની કલ્પના, (૪) કોડિયામાં અભિવ્યક્ત નવીન ગંધની ઉત્પત્તિની (૫) અને અનભિવ્યક્ત ગંધના નાશની કલ્પના કરવાનું વ્યર્થ ગૌરવ લાગુ પડતું નથી. આમ લાઘવસહકારથી જલસંપર્કને ગંધભંજક માનવો વ્યાજબી છે. તેથી “કોઈક ભાવો સહકારીથી વ્યંગ્ય હોય છે અને કેટલાક ભાવો તેવા નથી હોતા' - આ અમારી
