Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 209

११/१०
× રોષાન્વિતા ન àષ્યા: ડ્ર
१८१९
प्रकृते आध्यात्मिकोपनयस्त्वेवम् - गुण-गुण्यादिषु यौ भेदाऽभेदस्वभावौ दर्शितौ ततः अयम् उपदेशो ग्राह्यो यदुत ‘अनाविर्भूतविशुद्धगुण-पर्यायाः युष्मद् भिन्नाः इति तदाविर्भावायोद्यन्तव्यम्। दृश्यमानाः परकीयदोषाः परेभ्यो भिन्ना इति न तेभ्यो द्वेषः कार्यः । तेषु तु विशिष्य मैत्र्यादिभावना भावयितव्याः। एवं देहादिपर्याय- पर्यायणोः परमार्थतो भेदं विज्ञाय विनश्वरदेहेन्द्रियादिकं समुपेक्ष्य शाश्वतं स्वात्मद्रव्यमेव उपासनीयम् । इत्थमेव भेदस्वभावस्य मोक्षपर्यन्तसाध्यसाधकत्वं सम्भवेत्। म् तदिदमभिप्रेत्य स्वामिकुमारेण कार्त्तिकेयानुप्रेक्षायाम् “जो जाणिऊण देहं जीवसरूवादु तच्चदो भिण्णं । र्श अप्पाणं पि य सेवदि कज्जकरं तस्स अण्णत्तं । । ” ( का. अ. ८२ ) इत्युक्तम् । “ये तु देहात्मनोः भेदं सम्यगेव प्रपेदिरे। तेषां देहप्रहारादावपि नात्मा प्रपीड्यते ।।” (त्रि.श.पु.३/५/१००) इति त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित्रकारिकाऽपीह स्मर्तव्या ।
।
可可可可布新和
रा
णि
किञ्च, परकीयाऽप्रकटगुणेभ्यः परात्मानः अभिन्ना इति कृत्वा ते सन्त्येव, केवलं छद्मस्थतया का यूयं तान् न पश्यथ । सर्वज्ञास्तु परान् अनन्तगुणसमृद्धरूपेण अपरोक्षतया ईक्षन्त एव । युष्माकं दोषेषु युष्मदभेदस्वभावः स्वकार्यान्वितो न स्यात् तथा अत्यन्तं सावधानतया भाव्यम् । गुणैः सह ” ભેદાભેદસ્વભાવનો ઉપદેશ સાંભળીએ
-
=
આધ્યાત્મિક ઉપનય :- ગુણ-ગુણી વગેરેમાં બતાવેલ ભેદાભેદસ્વભાવ દ્વારા આપણે એવો ઉપદેશ ગ્રહણ કરવા યોગ્ય છે કે અપ્રગટ વિશુદ્ધ ગુણ-પર્યાય વગેરે તમારા કરતાં ભિન્ન છે. માટે તેને પ્રગટ કરવાનો ઉદ્યમ કરો. બીજામાં દેખાતા દોષ તેના આત્માથી ભિન્ન હોવાથી દોષગ્રસ્ત વ્યક્તિ પ્રત્યે દ્વેષ ન કરો, તેના પ્રત્યે વિશેષરૂપે મૈત્રીભાવને ટકાવી રાખો. એ જ રીતે ‘દેહાદિ વિભાવપર્યાયો અને પર્યાયી એવો આત્મા - આ બન્ને વચ્ચે પરમાર્થથી ભેદ રહેલો છે’ - આવું જાણીને નશ્વર દેહ, ઇન્દ્રિય વગેરેની સમ્યક્ રીતે ઉપેક્ષા કરીને શાશ્વત નિજ આત્મદ્રવ્યની જ ઉપાસના કરવી જોઈએ. આવું થાય તો જ ભેદસ્વભાવ મોક્ષપર્યન્તના સાધ્યોને સાધનારો બની શકે. આ જ અભિપ્રાયથી સ્વામિકુમારે કાર્તિકેયઅનુપ્રેક્ષામાં જણાવેલ છે કે ‘આત્મસ્વરૂપથી દેહ પરમાર્થથી ભિન્ન છે - તેવું જાણીને પોતાના આત્માને જ જે ભજે છે, તેનો અન્યત્વસ્વભાવ કાર્યકારક બને છે.' ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષચરિત્રમાં શ્રીહેમચંદ્રસૂરિજી મહારાજે જે જણાવેલ છે તે પણ અહીં યાદ કરવા યોગ્ય છે. ત્યાં સુપાર્શ્વજિનદેશનામાં જણાવેલ છે કે જે સાધકો આત્મા અને શરીર વચ્ચેનો ભેદ સાચી રીતે સ્વીકારે છે, તેઓના શરીરમાં પ્રહાર વગેરે થવા છતાં પણ તેઓનો આત્મા દુઃખી થતો નથી.’ આત્મા આત્મામાં રહે અને શરીર શરીરમાં રહે - તેવી ધન્ય દશાને તેઓ અનુભવતા હોય છે. આ ભેદસ્વભાવનું હાર્દ છે.
Cul
-
(વિજ્જ.) જ્યારે બીજી બાજુ અભેદસ્વભાવનું તાત્પર્ય એમ છે કે બીજાના અપ્રગટ ગુણો તેના આત્માથી અભિન્ન હોવાથી વિદ્યમાન જ છે. ફક્ત છદ્મસ્થ હોવાથી તે ગુણો તમને દેખાતા નથી. સર્વજ્ઞ ભગવંતો તેના આત્માને અનંતગુણસમૃદ્ધ સ્વરૂપે સાક્ષાત્ જોઈ રહેલા જ છે. તથા દોષો અંગે 1. यो ज्ञात्वा देहं जीवस्वरूपात् तत्त्वतो भिन्नम् । आत्मानमपि च सेवते कार्यकरं तस्य अन्यत्वम् ।।