Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 213

११/११
* द्रव्यत्वावच्छेदेन भव्याभव्योभयस्वभावाङ्गीकारः
१८२३
ત્રિહું કાલિ પર દ્રવ્યમાંહિ *મિલતાં પણિ પરસ્વભાવ ન પરિણમવું ( = અભવનૈ), તે અભવ્યસ્વભાવ શું
કહિð. (૧૦)
સ
2
“अन्नोन्नं पविसंता देंता ओगासमण्णमण्णस्स ।
रा
स्वभावस्येष्टत्वाच्च। द्रव्यस्वभावप्रकाशे “ भव्वगुणादो भव्वा तव्विवरीएण होंति विवरीया । । ” (द्र.स्व. पु प्र.६२) इत्येवं द्रव्यत्वावच्छेदेनैव भव्याभव्योभयसामान्यस्वभावविधानादिति । ततश्च विशेषान्तराऽऽकारेण भवनयोग्यत्वं = भव्यस्वभावः प्रतिद्रव्यं वर्त्तत इत्यवधेयम् । व्याख्यातो नवमः सामान्यस्वभावः । (१०) तथा परद्रव्ययोगेऽपि अन्यद्रव्यसमागमेऽपि सदा = नित्यं परभावाऽभवनम् अन्यद्रव्यस्वभावेनाऽपरिणमनम् अभव्यभावः = अभव्यस्वभावः कथ्यते । इह एकत्रैव स्थाने कार्मण- र्श
=
मिथः क
वर्गणा-भाषावर्गणा-मनोवर्गणौदारिकवर्गणादिपुद्गल-धर्मास्तिकायाऽधर्मास्तिकायाऽऽकाश-जीवादीनां सम्बन्धविशेषे सत्यपि न जातुचिज्जडः जीवभावेन जीवो वा जडभावेन पुद्गलो वा धर्मास्तिकायादिभावेन परिणमति तद् अभव्यस्वभावमाहात्म्यं ज्ञेयम् ।
2
इदमेवाऽभिप्रेत्योक्तं कुन्दकुन्दस्वामिना पञ्चास्तिकाये " अण्णोष्णं पविसंता दिंता ओगासमण्णमण्णस्स । का સામાન્યસ્વભાવાત્મક બનતો નથી. જ્યારે અહીં તો સામાન્યસ્વભાવનું નિરૂપણ ચાલી રહેલ છે. તથા પ્રસ્તુતમાં દરેક દ્રવ્યમાં ભવ્યસ્વભાવ અને અભવ્યસ્વભાવ – બન્ને અભિપ્રેત છે. એક જીવમાં તો મુક્તિગમનયોગ્યત્વરૂપ ભવ્યત્વ અને તેનાથી વિપરીત અભવ્યત્વ – બન્ને એકીસાથે રહેતા નથી. તથા દ્રવ્યસ્વભાવપ્રકાશ ગ્રંથમાં ‘ભવ્યગુણના યોગથી દ્રવ્યો ભવ્ય છે તથા અભવ્યગુણના યોગથી અભવ્ય હોય છે' - આ પ્રમાણે જે કહેલ છે, તેનાથી દ્રવ્યત્વઅવચ્છેદેન દ્રવ્યસામાન્યમાં = સર્વદ્રવ્યોમાં ભવ્ય -અભવ્ય બન્ને સામાન્યસ્વભાવનું વિધાન કરવામાં આવેલ છે. તેથી વિશેષ-વિશેષ આકારરૂપે પરિણમવાની યોગ્યતા તે જ ભવ્યસ્વભાવ છે. તથા તે દરેક દ્રવ્યમાં રહે છે - આવું ફલિત થાય છે. તેથી મુક્તિગમનયોગ્યતા સ્વરૂપ ભવ્યસ્વભાવ અહીં અભિપ્રેત નથી. આ રીતે નવમા સ્વભાવની વ્યાખ્યા થઈ ગઈ. > અભવ્યસ્વભાવનો પરિચય →
CIL
=
=
curre
સ
(૧૦) હવે ગ્રંથકાર દેશમા સામાન્યસ્વભાવનું નિરૂપણ કરે છે. પર દ્રવ્યનો સંબંધ થવા છતાં પણ હંમેશા જે અન્ય દ્રવ્યસ્વભાવે પરિણમે નહિ તે અભવ્યસ્વભાવ કહેવાય છે. આ જગતમાં એક જ સ્થળે કાર્યણવર્ગણા, ભાષાવર્ગણા, મનોવર્ગણા, ઔદારિકવર્ગણા વગેરે પુદ્ગલ દ્રવ્યો તથા ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશ, જીવ વગેરે દ્રવ્યોનો એક બીજા સાથે વિશેષ પ્રકારનો સંબંધ હોવા છતાં પણ ક્યારેય પણ જડ પદાર્થો જીવસ્વરૂપે પરિણમતા નથી. અથવા જીવ જડરૂપે પરિણમતો નથી. અથવા પુદ્ગલો ધર્માસ્તિકાયાદિસ્વરૂપે પરિણમતા નથી. આ અભવ્યસ્વભાવનું માહાત્મ્ય જાણવું. * પરદ્રવ્યસ્વરૂપે અપરિણમન
(વમે.) આ જ અભિપ્રાયથી કુંદકુંદસ્વામીએ પંચાસ્તિકાય ગ્રંથમાં જણાવેલ છે કે ‘એકબીજામાં પ્રવેશ * પુસ્તકોમાં ‘ભિલ...' પાઠ. લા.(૨)નો પાઠ લીધો છે. 1. ભવ્યનુળાવ્મવ્યા: તદ્વિપરીતેન ભવત્તિ વિપરીતા 2. अन्योन्यं प्रविशन्ति ददन्त्यवकाशमन्योऽन्यस्य । मिलन्त्यपि च नित्यं स्वकं स्वभावं न विजहन्ति ।