Book Title: Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05
Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh
View full book text
________________
??/૭
० निरन्वयनाशनिरास: 0
१७४३ तथाहि - घटनाशोत्तरं घटस्य मृद्रूपेणोपलब्धेः घटनाशः सान्वयनाशः, एवं बदरफलश्यामवर्ण- प ध्वंसोत्तरं बदरफलवर्णस्य रक्तत्वेनोपलम्भाद् बदरफलवर्णध्वंसोऽपि सान्वयनाश एवेति प्रध्वंसाऽनित्यतायाः परिणामाऽनित्यतायामेवान्तर्भावाद् अनित्यता द्विविधैवेत्याशयः।
अवयवविघटनस्य तदर्थत्वेऽस्माकं विभागजविनाशे पूर्वोक्ते (९/१६) तदन्तर्भाव इति दिक् । " यत्तु तत्पर्यायनाशे पर्यायिणः सर्वथा विनाशापत्तिः, पर्याय-पर्यायिणोरभेदादिति,
तन्न, एकपर्यायनाशेऽपि तदन्यानन्तपर्यायसत्त्वेन निरन्वयनाशाऽयोगात् । इदमेवाभिप्रेत्योक्तं क विशेषावश्यकभाष्ये '“जइ तप्पज्जयनासो, को दोसो होइ ? सव्वहा नत्थि। जं सो उप्पाय-व्वय પછી ઘટની મૃત્વરૂપે ઉપલબ્ધિ થતી હોવાથી ઘટનાશ સાન્વયનાશ સમજવો. પાકા બોરમાં કાળા વર્ણનો શ્યામવરૂપે નાશ થવા છતાં વર્ણત્વસ્વરૂપે = સામાન્યધર્મસ્વરૂપે તેનો નાશ થતો નથી. લાલવર્ણરૂપે તે પરિણમી જાય છે. આમ બોરના કાળારૂપનો નાશ એ તેની પરિણામઅનિત્યતા છે. તે પણ સાન્વયનાશસ્વરૂપ છે. પરંતુ નિરન્વય નાશ તો ક્યાંય પણ પ્રસિદ્ધ નથી. તેથી પ્રધ્વસઅનિત્યતાનો પરિણામઅનિત્યતામાં જ સમાવેશ થશે. તેથી અનિત્યતાના બે જ ભેદ થશે. માટે કેવટે અનિત્યતાના ત્રણ ભેદ બતાવેલ છે તે ઉચિત નથી. આવો અહીં આશય છે.
| ( વિભાગજન્ય નાશમાં અવભના નાશનો સમાવેશ ૧ (નવા) “સર્વાત્મના નાશ' શબ્દથી અવયવીના અવયવોનું વિઘટન થવું એ જ જો અર્થરૂપે અભિપ્રેત હોય તો અમારા જૈનદર્શનમાં જે વિભાગજન્ય વિનાશ માન્ય છે તેમાં જ પ્રધ્વસઅનિત્યતા સ્વરૂપ ત્રીજી રે, અનિત્યતાનો સમાવેશ થઈ જશે. પૂર્વે નવમી શાખાના ૨૬ મા શ્લોકની વ્યાખ્યામાં વિભાગજન્ય વિનાશની વાત જણાવેલ છે. પટના તંતુઓ છૂટા પડે અને પટનો નાશ થાય તે વિભાગનન્ય વિનાશ છે. CT અવયવવિઘટનને “સર્વથા નાશ' તરીકે માન્ય કરવામાં આવે તો કૈયટસંમત ત્રીજી પ્રધ્વંસ અનિત્યતા વિભાગજન્ય વિનાશમાં અંતર્ભાવ પામશે. અહીં આ જે કાંઈ કહેવાયેલ છે તે તો એક દિશાસૂચના માત્ર છે. આ દિગ્દર્શન મુજબ હજુ આગળ ઘણું વિચારી શકાય તેમ છે. આવું જણાવવા માટે “વિ શબ્દની વ્યાખ્યાનકારશ્રીએ પ્રયોગ કરેલ છે.
શંકા :- (૪) એક પર્યાયનો નાશ થાય તો પર્યાયી = દ્રવ્ય સર્વથા વિનષ્ટ થવાની આપત્તિ આવશે. કારણ કે પર્યાય અને પર્યાયી વચ્ચે અભેદ રહેલો છે.
ઈ એક પચચના નાશમાં સર્વથા નાશ અપ્રસક્ત છે સમાધાન :- (તસ.) ના, તમારી વાત વ્યાજબી નથી. કારણ કે વસ્તુમાં ફક્ત એક પર્યાય નથી રહેતો પણ ઉત્પત્તિ વગેરે અનંત પર્યાય રહે છે. તેથી વસ્તુનો એક પર્યાય નાશ પામવા છતાં પણ તે સિવાયના બીજા અનંત પર્યાય વિદ્યમાન હોવાથી સર્વથા વસ્તુનો ધ્વંસ થવાની આપત્તિને અવકાશ નથી. કાનખજૂરાનો એક પગ નાશ પામે તો પણ બીજા ઘણા પગો હોવાથી કાનખજૂરો જેમ જીવે છે તેમ આ વાત સમજવી. આ જ અભિપ્રાયથી વિશેષાવશ્યકભાષ્ય ગ્રંથમાં જણાવેલ છે કે “વસ્તુનો 1. ર તત્પર્યાયનાશ , જે હો ભવતિ ? સર્વથા નાસ્તિા યત્ સ તાદ્ર-ચય-ધુવનન્તપર્યાય ||
