Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 84

१६९४
आगमसूत्रशैलीविमर्शः
११/४
જે માટઈ ‘ઊષ્ટો સિદ્ધનુળા:, ત્રિશત્ સિદ્ધવિમુળા:, 'મુળાનાવય: પુછ્યાના અનન્તા' ઇત્યાદિ સૂત્રાર્થ વિચારણાઇ (બહુસ્વભાવ આધારો) વિશેષગુણ અનંતા થાઈ છે. તે (અર્થ) છદ્મસ્થ કિમ ગણી
=
प
2
3
4
वदन्ति। इदं सूत्रशैल्या विज्ञायते । तथाहि - “ नाणं च दसणं चेव अव्वाबाहं तहेव सम्मत्तं। अक्खयठिई अरूवं अगुरुलघू वीरियं हवई ।।” (आ.प्र.४/१५० ) इति आत्मप्रबोधे जिनलाभसूरिसन्दृब्धे, “સમ્મત્ત-ાળ रा - दंसण-वीरिय-सुहुमं तहेव अवगहणं । अगुरुलहुगं अव्वाबाहं अट्टगुणा- हुंति सिद्धाणं ।। " ( प.प्र. गाथा ६१ म् वृत्तौ उद्धृतेयं गाथा) इत्येवं च परमात्मप्रकाशव्याख्योद्धृतगाथायाम् अष्टौ सिद्धगुणाः दर्शिताः । “इगतीसा सिद्धाइगुणेहिं” (आ.सू.पगामसिज्झाय ) इति आवश्यकसूत्रेण ““एक्कतीसं सिद्धाइगुणा पण्णत्ता" (सम. ३१) इति च समवायाङ्गसूत्रेण तु एकत्रिंशत् सिद्धगुणाः प्रतिपाद्यन्ते । पूर्वम् (१०/२०) आचाराङ्गसंवादेन ते इहोपदर्शिताः अनुसन्धेयाः । क्षायोपशमिकगुणाभावापेक्षया ते सिद्धा विगुणा अपि उच्यन्ते, णि सूक्ष्मदृष्ट्या चानन्तगुणा अपि ते भवन्ति । 5“जेऽणंतगुणा विगुणा इगतीसगुणा य अहव अट्ठगुणा । सिद्धाणंतचउक्का ते सिद्धा दिंतु मे सिद्धिं । । ” (न.मा. ३६ ) इति नवपदमाहात्म्यगर्भितप्रकरणगाथाऽप्यत्र स्मर्तव्या । सङ्ग्रहशतके (गाथा - १००) अपीदृशी गाथा शब्दलेशभेदतो वर्त्तते । न च ते सर्वे देवसेनोपदर्शिते
का
=
અવ્યાબાધ
al
જુદી વિવક્ષાથી વિવિધ સ્વભાવો વિશેષ ગુણોમાં રહે છે. તેથી અનેક પ્રકારો પડવાથી વિશેષગુણો વિવિધ બની જાય છે - તેવું આગમસૂત્રોની શૈલીથી જણાય છે. તે આ રીતે સમજવું. આત્મપ્રબોધ ગ્રંથમાં શ્રીજિનલાભસૂરિજીએ સિદ્ધ ભગવંતના આઠ ગુણ આ મુજબ જણાવેલ છે કે ‘(૧) જ્ઞાન, (૨) દર્શન, (૩) અવ્યાબાધ (પીડારહિત આનંદ), (૪) સમ્યક્ત્વ, (પ) અક્ષયસ્થિતિ, (૬) અરૂપીપણું, (૭) અગુરુલઘુ તથા (૮) વીર્ય શક્તિ આ આઠ ગુણ સિદ્ધમાં હોય છે.” તથા “(૧) સમ્યક્ત્વ, (૨) જ્ઞાન, (૩) દર્શન, (૪) શક્તિ, (૫) સૂક્ષ્મતા, (૬) અવગાહના, (૭) અગુરુલઘુ અને (૮) આમ સિદ્ધ ભગવંતના આઠ ગુણો હોય છે” - આવું પરમાત્મપ્રકાશ ગ્રંથની વ્યાખ્યામાં ઉદ્ધૃત કરેલી ગાથામાં દર્શાવેલ છે. જ્યારે આવશ્યકસૂત્રમાં અને સમવાયાંગસૂત્રમાં સિદ્ધ ભગવંતના ૩૧ મુખ્ય ગુણો દર્શાવેલા છે. પૂર્વે (૧૦/૨૦) આચારાંગસૂત્રના સંવાદથી સિદ્ધના એકત્રીશ ગુણો જણાવેલા, તેનું અહીં વાચકવર્ગે અનુસંધાન કરવું. ક્ષાયોપશમક ગુણનો અભાવ હોવાથી સિદ્ધો વિગુણ = ગુણશૂન્ય પણ કહેવાય છે. સૂક્ષ્મદ્રષ્ટિથી તે અનન્તગુણવાળા પણ હોય છે. પ્રસ્તુતમાં નવપદમાહાત્મ્યગર્ભિત પ્રકરણની એક ગાથા પણ યાદ કરવા યોગ્ય છે. ત્યાં જણાવેલ છે કે ‘જે અનન્તગુણવાળા છે, વિગુણ છે, એકત્રીશગુણયુક્ત છે, અથવા આઠગુણવાળા છે, પ્રસિદ્ધ અનન્તચતુષ્કવાળા છે તે સિદ્ધો મને સિદ્ધિ આપો.' સંગ્રહશતકમાં પણ થોડાક શબ્દભેદથી આ જ અર્થને જણાવનારી ગાથા આવે છે. પરંતુ આ તમામ વિશેષગુણોનો દેવસેનજીએ દર્શાવેલ સોળ વિશેષગુણમાં સમાવેશ થઈ શકતો નથી. કેમ કે ૐ સિ.માં ‘વિચારી' પાઠ. 1. ज्ञानं च दर्शनं चैव अव्याबाधं तथैव सम्यक्त्वम् । अक्षयस्थितिः अरूपम् अगुरुलघुः वीर्यं भवति।। 2. सम्यक्त्व-ज्ञान- दर्शन - वीर्य सूक्ष्मं तथैव अवगाहनम् । अगुरुलघुकम् अव्याबाधम् अष्टौ गुणा भवन्ति सिद्धानाम् ।। 3. ત્રિંશવૃમિ: સિદ્ધવિમુળઃ 4. ત્રિશત્ સિદ્ઘપુળા: પ્રજ્ઞપ્તાઃ।
5. येऽनन्तगुणा विगुणा एकत्रिंशद्गुणाश्च अथवा अष्टगुणाः । सिद्धानन्तचतुष्काः ते सिद्धाः ददतु मे सिद्धिम् ।।
-
–