Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 85

११/४
* द्रव्यविभाजकोपाधिरूपा: षड् विशेषगुणाः
१६९५
સકઈ ? -તસ્માર્‘ધર્માસ્તિાયાવીનાંતિ-સ્થિત્યવાદના-વર્તનાદેતુત્વોપયોન-પ્રદાવ્યા: દેવ (વિશેષનુ )। શ विशेषगुणषोडशकेऽन्तर्भवन्ति, अक्षयस्थित्यादीनां ततो विलक्षणत्वादिति ।
प तथा *“તુમુળવાન, સુમુળવધાન... ખાવ પ્રાંતમુળવાત, વં યંત્ર-ધ-રસ-પાસ... નાવ માંતમુળજીવસ્ત્રે । एवं सुहुमपरिणए पोग्गले एवं बादरपरिणए पोग्गले” (भ.सू.५/७/२१७) इत्येवं भगवतीसूत्रेण एकगुण रा -द्विगुणकालकादयोऽनन्ताः विशेषगुणाः पुद्गलेषु सूक्ष्मदृष्ट्या प्रदर्शिताः । तान् सर्वान् विशेषगुणान् म् कार्त्स्न्येन छद्मस्थः कथं गणयितुं शक्नुयात् ? ततश्च षोडश एव विशेषगुणा ज्ञानादय' इत्यभ्युपगमो देवसेनस्य न श्रेयान् ।
तस्माद् धर्माऽधर्माऽऽकाश-कालाऽऽत्म-पुद्गलद्रव्याणां क्रमशः गति - स्थित्यवगाहना-वर्त्तनाहेतुत्वो- क पयोग-ग्रहणाऽऽख्याः षडेव विशेषगुणाः द्रव्यविभाजकोपाधिरूपेण पूर्वमत्रैव दशमशाखायां (१०/४- र्णि ૧-૮-૧૦-૨૦) વ્યાવ્યાતસ્વરૂપાઃ કૃતિ “મુનઓ મળનુળે” (મ.યૂ.શ.૨/૧૦/૧૧૮) સ્ત્યાતિમળવતીપૂત્રધનુ- 1 सारेणाऽभ्युपगन्तुं युज्यते ।
અક્ષયસ્થિતિ વગેરે આત્મગુણો દેવસેનદર્શિત સોળ વિશેષગુણ કરતાં વિલક્ષણ છે. - વિશેષગુણ અંગે ભગવતીસૂત્રસંદર્ભ
(તથા.) તેમજ ભગવતીસૂત્રમાં તો સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિથી એકગુણ શ્યામવર્ણ, દ્વિગુણ કાળો વર્ણ... વગેરે અનંતા વિશેષગુણો પુદ્ગલોમાં દર્શાવેલા છે. તે સૂત્રસંદર્ભ આ મુજબ છે - ‘પુદ્ગલ દ્રવ્યમાં એકગુણ કૃષ્ણવર્ણ, દ્વિગુણ કૃષ્ણવર્ણ... યાવત્ અનંતગુણ કૃષ્ણવર્ણ હોય છે. આ જ રીતે અન્ય વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શમાં પણ એકગણો, બમણો, ત્રણ ગણો... વગેરે ભેદો સમજવા. તથા વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શના અવાન્તર ભેદોની દૃષ્ટિએ વિચારીએ તો છેલ્લે અનંતગુણ ઋક્ષ સ્પર્શ સુધી સમજી લેવું. સ આ રીતે સૂક્ષ્મપરિણામવાળા પુદ્ગલમાં જાણવું. તે જ રીતે બાદરપરિણામવાળા પુદ્ગલમાં પણ જાણવું.' ભગવતીસૂત્રમાં આ રીતે બતાવેલ વર્ણ-ગંધ વગેરે વિશેષ ગુણોના અનંત ભેદોને સંપૂર્ણપણે તો છદ્મસ્થ અસર્વજ્ઞ જીવ કઈ રીતે ગણી શકે ? તેથી જ્ઞાન વગેરે વિશેષગુણો સોળ જ છે’ - આવો દેવસેનમત વ્યાજબી નથી.
=
* વિભક્ત વિશેષગુણ છ આગમસંમત
(તસ્માર્.) ગુણવિભાગપ્રદર્શક દેવસેનમત વ્યાજબી નથી. તેથી જ ધર્માસ્તિકાયમાં ગતિહેતુત્વ, અધર્માસ્તિકાયમાં સ્થિતિહેતુત્વ, આકાશાસ્તિકાયમાં અવગાહનાહેતુત્વ, કાળમાં વર્તનાહેતુત્વ, આત્મામાં ઉપયોગ અને પુદ્ગલમાં ગ્રહણ (= ગ્રહણયોગ્યતા) નામના જે એક-એક વિશેષગુણ પૂર્વે દશમી શાખામાં વર્ણવેલ તે જ વ્યાજબી છે. કારણ કે ‘ગુણની અપેક્ષાએ ધર્માસ્તિકાયદ્રવ્ય ગમનગુણવાળું છે' - ઈત્યાદિ નિર્દેશ ભગવતીસૂત્ર વગેરેમાં તે મુજબ જ મળે છે. પૂર્વોક્ત છ જ વિશેષગુણોનો દ્રવ્યવિભાજક ઉપાધિસ્વરૂપે
II ચિહ્નયમધ્યવર્તી પાઠ કો.(૧૩)માં નથી. 1. મુળાત, દ્વિમુળાત... યાવત્ અનન્તનુળાન, ર્વ ચળ, गन्धः, रसः, स्पर्शः... यावद् अनन्तगुणरूक्षः । एवं सूक्ष्मपरिणतः पुद्गलः एवं बादरपरिणतः पुद्गलः । 2. गुणतो गमनगुणः ।