Book Title: Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 05
Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh
View full book text
________________
मृतिभयं त्याज्यम्
नयचक्रसारे देवचन्द्रवाचकाः " षड्गुणहानि - वृद्धिस्वभावा अगुरुलघुपर्यायाः, तदाधारत्वम्
१६६८
/?
अगुरुलघुत्वम्” अगुरुलघुत्वमित्याशयः। अगुरु
=
=
पु (न.च.सा.पृ. १३१) इति प्राहुः । अगुरुलघुपर्यायपरिणमनशक्तिः लघुपर्यायभेदाद् द्रव्य-प्रदेशभेदसिद्धिरिति नयचक्रसारविवरणे व्यक्तम्।
परमाणु-सूक्ष्मस्कन्ध-धर्मास्तिकायादीनां परस्परं भेदसिद्धिः अपि अगुरुलघुपर्यायभेदाद् द्रष्टव्या । एतेन परमाण्वादिभेदसिद्धिकृतेऽतिरिक्तविशेषविषयिणी नैयायिककल्पना प्रत्यस्ता, “ तद्गुणेषु तत्स्वीकारापत्तेः” (स्या.र.भाग-२/का. ७/पृ.५०५) इति व्यक्तं स्याद्वादरहस्ये । अधिकमवोचाम तद्वृत्तौ जयलतायाम् (પૃ.૬૦-૬૧૨)|
प्रकृते आध्यात्मिकोपनयस्त्वेवम्- 'गुणः सहभावी' इति कृत्वा व्याधि-जरा-मरणावसरेऽपि अस्मदीयः अस्तित्वप्रभृतिगुणः सन्तिष्ठते एवेति चेतसिकृत्य मरणकालेऽपि निर्भयता आस्थेया । का इत्थमेव क्रमेण “अदेहा दर्शन - ज्ञानोपयोगमयमूर्त्तयः । आकालं परमात्मानः सिद्धाः सन्ति निरामयाः।।” (प.प.२२) इति परमात्मपञ्चविंशतिकाव्यावर्णितं सिद्धस्वरूपं सुलभं स्यात् ।।११/१।।
છે અગુરુલઘુત્વ : શ્રીદેવચન્દ્રજીની દૃષ્ટિએ જી
(નવ.) નયચક્રસાર ગ્રંથમાં શ્રીદેવચન્દ્રજી ઉપાધ્યાય એમ કહે છે કે ‘છ પ્રકારની હાનિ અને વૃદ્ધિ સ્વભાવવાળા અગુરુલઘુપર્યાય છે. તેની આધારતા એ જ અગુરુલઘુત્વ છે.’ તેઓશ્રીનો આશય એ છે કે અગુરુલઘુપર્યાયની પરિણમન શક્તિ તે જ અગુરુલઘુત્વ છે. દ્રવ્ય અને પ્રદેશ વચ્ચે ભેદની સિદ્ધિ અગુરુલઘુપર્યાયના ભેદથી થાય છે. આ પ્રમાણે નયચક્રસારવિવરણમાં તેઓશ્રીએ સ્પષ્ટપણે જણાવેલ છે. * સ્વતંત્ર વિશેષ પદાર્થનું નિરાકરણ
(૨.) ૫૨માણુ, સૂક્ષ્મ પૌદ્ગલિક સ્કંધો, ધર્માસ્તિકાય વગેરેમાં પરસ્પર ભેદની સિદ્ધિ પણ અગુરુલઘુપર્યાયના ભેદથી સમજવી. તેથી પરમાણુ વગેરેમાં ભેદની સિદ્ધિ માટે અતિરિક્ત વિશેષ પદાર્થની તૈયાયિક જે કલ્પના કરે છે, તેનું નિરાકરણ થાય છે. કારણ કે પરમાણુ વગેરે દ્રવ્યની જેમ પરમાણુ વગેરેના ગુણોમાં પણ અતિરિક્ત ॥ વિશેષ પદાર્થની કલ્પના રૈયાયિકે કરવી પડશે. કેમ કે યોગી પુરુષોને તેના ગુણોમાં પણ ભેદની પ્રતીતિ થાય જ છે. તેથી ૫૨માણુ વગેરેમાં ભેદની સિદ્ધિ માટે વિશેષ પદાર્થની કલ્પના અપ્રામાણિક છે. આ વાત લઘુ + મધ્યમ સ્યાદ્વાદરહસ્ય ગ્રંથમાં સ્પષ્ટપણે જણાવેલ છે. પરમાણુ વગેરે સૂક્ષ્મ દ્રવ્યોના વર્ણાદિ અગુરુલઘુસ્વભાવવાળા છે. ભગવતીસૂત્રવૃત્તિ (૧/૯/૭૩) મુજબ આ બાબત પ્રસિદ્ધ છે. તેનાથી ભેદપ્રતીતિ થઈ શકે છે. તો શા માટે સ્વતંત્ર વિશેષ પદાર્થ માનવો ? વિશેષપદાર્થનું નિરાકરણ સ્યાદ્વાદરહસ્યની જયલતા વ્યાખ્યામાં વિસ્તારથી અમે કરેલ છે. ગુણસ્વરૂપવિચારણા નિર્ભયતા આપે જી
આધ્યાત્મિક ઉપનય :- ‘ગુણ સહભાવી છે' - આ વાત ઉપરથી એટલો બોધપાઠ મેળવવા જેવો છે કે રોગ, ઘડપણ, મોત વખતે પણ આપણા અસ્તિતા વગેરે ગુણ ટકી જ રહે છે. અર્થાત્ આપણું અસ્તિત્વ, વસ્તુત્વ વગેરે ક્યારેય નાશ પામવાનું નથી. આ હકીકતને નજર સમક્ષ રાખી મોત વખતે પણ નિર્ભયતાને ટકાવવા આપણે પ્રયાસ કરવો જોઈએ. આ રીતે આગળ વધતાં ક્રમશઃ સિદ્ધસ્વરૂપ સુલભ બને. તેનું વર્ણન કરતાં પરમાત્મપંચવિંશતિકામાં મહોપાધ્યાય શ્રીયશોવિજયજી મહારાજે જણાવેલ છે કે ‘દેહશૂન્ય, દર્શન -જ્ઞાનઉપયોગમય સ્વરૂપને ધરનારા, સિદ્ધ પરમાત્મા કાયમ નિરાબાધ = પીડારહિત રહે છે.' (૧૧/૧)
