Mahapurana Part 2

Book Title: Mahapurana Part 2
Author(s): Jinsenacharya, Jindas Shastri
Publisher: Shantisagar Digambar Jain Jinwani Jirnoddhar Sanstha Faltan Maharashtra

View full book textPrevious | Next

Page 409
________________

३९८)
महापुराण
(३८-२७१
प्रजानां पालनाथं च मतं मत्यनुपालनम् । मतिहिताहितज्ञानमात्रिकामुत्रिकार्थयोः ॥ २७१ ततः कृतेन्द्रियजयो वृद्धसंयोगसम्पदा । धर्मार्थशास्त्रविज्ञानात् प्रज्ञां संस्कर्तुमर्हति ॥२७२ अन्यथा विमतिर्भूपो युक्तायुक्तानभिज्ञकः । अन्यथान्यैः प्रणेयः स्यान्मिथ्याज्ञानलबोद्धतः ॥ २७३ कुलानुपालने चायं महान्तं यत्नमाचरेत् । अज्ञातकुलधर्मो हि दुवृत्तैर्दूषयेत्कुलम् ॥ २७४ तथायमात्मरक्षायां सदा यत्नपरो भवेत् । रक्षितं हि भवेत्सर्व नृपेणात्मनि रक्षिते ॥ २७५ अपायो हि सपत्नेभ्यो नृपस्यारक्षितात्मनः । आत्मानुजीविवर्गाच्च क्रुखलुब्धविमानितात् ॥ २७६ तस्माद्रसदतीक्ष्णादीनुपायानरियोजितान् । परिहत्य निरिष्टैः स्वं प्रयत्नेन पालयेत् ॥ २७७ स्यात्समञ्जसवृत्तित्वमप्यस्यात्मादिरक्षणे । असमञ्जसवृत्तो हि निजेरप्यभिभूयते ॥ २७८
प्रजेचे पालन करण्यासाठी आपली बुद्धि रक्षावी. त्यास सत्यनुपालन म्हणतात. अर्थात् इहलोकसंबंधी आणि परलोकसंबंधी जो हिताहिताचा विचार करणे त्याला मति म्हणतात ॥ २७१ ॥
वद्ध अनुभवी विद्वान लोकांची संगतिरूपी संपत्ति जवळ बाळगावी व त्यामुळे आपल्या इन्द्रियांना ताब्यात ठेवता येते, जिंकता येते. त्या विद्वानापासून धर्म व अर्थ या शास्त्रांचे ज्ञान होते व त्यामुळे आपली बुद्धि सुसंस्कृत होते ।। २७२ ।।
___जर अनुभवी लोकांचा राजाने संग्रह केला नाही तर मूर्ख राजाला युक्त कोणते व अयोग्य कोणते हे समजणार नाही. व अशा राजावर मिथ्याज्ञानाने अल्पज्ञानाने उद्धत बनलेल्या लोकांचा पगडा बसेल ॥ २७३ ॥
राजानी आपल्या कुलाचे रक्षण करण्यासाठी फार मोठा प्रयत्न केला पाहिजे. ज्याला आपल्या कुलाच्या धर्माच्या मर्यादांचे ज्ञान नाही तो राजा दुराचारानी आपले कुल दूषित करील ।। २७४ ॥
याचप्रमाणे राजाने स्वतःचे रक्षण करण्याच्या कार्टी नेहमी दक्ष रहावे, यत्न करावा. राजाने आपले रक्षण केले तर तो सर्वांचे रक्षण करण्यास समर्थ होतो ॥ २७५ ॥
जर राजाने आपल्या रक्षणाची काळजी घेतली नाही तर शत्रूपासून त्याला अपाय होईल. तसेच जे रागावले आहेत, जे लोभी आहेत, ज्यांचा आपण अपमान केला असेल अशा आपल्या नोकरवर्गापासूनही नाश होतो ॥ २७६ ।।
प्रारंभी गोड पण परिणामी कटु असे शत्रूकडून उपाय योजले जातात त्याचा परिहार करून जे आवडते असे आपले लोक आहेत त्यांच्याकडून आपले रक्षण करून घ्यावे ।। २७७ ॥
याचप्रमाणे राजाच्या ठिकाणी समञ्जसवृत्तिही असावी लागते. अर्थात् त्याने स्वतःचे व प्रजांचे रक्षण करण्यात तत्पर असावे, पक्षपातरहित असावे. पण जो राजा असंमजसवृत्तीचा असतो त्याचा स्वतःच्या लोकाकडूनदेखील अपमान होतो ॥ २७८ ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org


Page Navigation
1 ... 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720