Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे
भाणावर णिज्जं बंधमाणा कइ किरिया ? ' हे भदन्त ! जीवाः खलु ज्ञानावरणीयं कर्म बन्धन्तः कतिक्रियावन्तः भवन्ति ? कतिभिः क्रियाभिः प्राणातिपातं समापयति ? इत्यर्थः भगवानाह - 'गोयमा" हे गौतम! " सिय तिकिरिया, सिय चउ किरिया, सिय पंचकरिया वि' स्यात् कदाचित् त्रिक्रिया अपि, क्रियात्रयविष्टाअपि स्यात् - कदाचित् चतुष्क्रियाअपि स्यात् कदाचित् पञ्चक्रिया अपि बहुत्वविशिष्टा जीवा भवन्ति, तथा च जीवा ज्ञानावरणीयं कर्म बन्धन्तः सततमेव बहव इति त्रिक्रियाणामपि, चतुक्रियाणामपि, पञ्चक्रियाणामपि उपलभ्यमानत्वात् एक एव भङ्गो द्रष्टव्यः, अभङ्गक मित्यर्थः, एवं यथा समुच्चयजीवपदेऽभङ्गकं तथा नैरयिकादिषु चतुर्वि शतावपि स्वस्थानेषु प्रत्येकमभङ्गकं विज्ञेयं तेषामपि ज्ञानावरणीयं कर्म वन्धन्तं सर्वदैव त्रिक्रियाणामपि चतुष्क्रियाणामपि पश्च क्रियाणामपि बहुत्वेनोपलभ्यमानत्वादित्यभिप्रायेणातिदिशन्नाह करके अब बहुवचन रूप में चौवीस दण्डकोंका निरूपण करते हैं—
श्री गौतमस्वामी - हे भगवन् ! ( बहुत ) जीवात्माओं ज्ञानावरणीयकर्म का बन्ध करते हुए कितनी क्रियावाले होते हैं ? अर्थात् कितनी क्रियाओं द्वारा प्राणातिपात को समाप्त करते है ?
४८
श्री भगवान् - हे गौतम ! कदाचित् तीन क्रियावाले, कदाचित् चार क्रिया वाले और कदाचित् पांच क्रियावाले भी अनेक जीवात्माओं होते हैं । अतः बहुत जीव ज्ञानावरणीय कर्म का बन्ध करते हुए सदैव तीन क्रियावाले भी पाये जाते है बहुत से चार क्रियावाले भी पाये जाते हैं और बहुत से पांच क्रियावाले भी पाये जाते हैं । यहां यही एक भंग होता है । इसका कोई विकल्प न होने से यह अभंगक है । इस प्रकार जैसे समुच्चय जीव पद में अभंगक है उसी प्रकार नारक आदि चौबीसोंमें भी प्रत्येक में अभंग जानना चाहिए। वे भी जब ज्ञानावरणीय कर्म का बन्ध करते हैं, तो सदैव बहुत से तीन क्रियावाले पाये जाते हैं, बहुत से चार क्रिया वाले पाये जाते है । और बहुत से पांच શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! (ઘણા) જીવા નાના વરણીય કતા બ ંધ કરતે છતે કેટલી ક્રિયાવાળા હોય છે? અર્થાત્ કેટલી ક્રિયાઓ દ્વારા પ્રાણાતિપાતને સમાપ્ત કરે છે ?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! કદાચિત્ ત્રણ ક્રિયાવળા, કદાચિત્ ચારક્રિયાવાળા અને કદાચિત્ પાંચ ક્રિયાવાળા પણ અનેક જીવા હેાય છે. તેથી ઘણા જીવા જ્ઞાનાવરણીય કર્માંના અધ કરવા છતાં પણ સદૈવ ત્રણ ક્રિયાવાળા પણ મળી આવે છે, ધણા જીવા ચાર ક્રિયાવાળા પણ મળી આવે છે અને ઘણુા જીવા પાંચ ક્રિયાવાળા પણ મળે છે. અહીં આ એક ભંગ થાય છે. બીજો કઇ વિકલ્પ ન હેાવાથી આ અલગક છે.એ પ્રકારે જેમ સમુચ્ચય જીવનમાં પણ અભંગક છે. એજ પ્રમાણે ના૨ક વિગેરે ચાવીસે દંડકામાં પણ દરેકમાં અભંગક જાણવા જોઇએ તે પણ જ્યારે જ્ઞાનાવરણીય કા ખધ કરે છે, તેા સદૈવ ઘણુા બધા ત્રણ ક્રિયાવાળા મળે છે, ઘણા બધા ચાર ક્રિયાવાળા મળે છે. અને ઘણા બધા પાંચ ક્રિયાવાળા પણ મળે છે, આજ અભિપ્રાયને પ્રગટ કરવાને માટે સૂત્રકાર કહે છે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
