Book Title: Chopanna Mahapurushona Charit
Author(s): Hemsagarsuri
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004850/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zA vica, lAlabhAI jaina puratoddhAra ke [pravAM 121] zIlAMka thozIlAcArya viracita prAkRta cauppanna-mahApTharisa-cariya copanna mahApuruSonAM caritano gu ja rA nuM vA 4 anuvAdakayupAi mAgamAhAraka pu. AyAya" e, bI ena dasAgara sUrIzvajInA ziSya A. zrI he ma sA ma sa ri jAtIyasa maganabhAI cokasI majiga DhI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be che ke karI che - mana dhana kAma na ka 3 fi f SAR u - che ke je 6 ka5 4 ke ra la La che TS TST . je ki ki SEAT ja ke kema ja PAR ( hare ja che yaza hara (dhaER 1 TO jaM je \ \ 1 / zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaDa granthoka 121 zIlAMka-zrIzIlAcArya-viracita prAkRta cauppanna-mahApurisa-cariya che. che. A che.. . copana mahApuruSonAM caritano gU ja rA nu vA da FrI = = = = .S. S.S S S S S S. = RES anuvAdaka-saMpAdakaAgamAddhAraka AcArya zroAnaMdasAgara surIzvarajInA ziSya A0 zrI he ma sa ga ra mU ri (prA0 kuvalayamAlA-kalA, prA0 samarAIkahA, saM0 savivaraNa yogazAstra. prA0 paumariya vi. nA anuvAdakartA) - sahasaMpAdaka paM, lAlacaMdra bhagavAnadAsa gAMdhI [ vaDodarArAjaya-prAyavidyAmaMdiranA nivRtta jaina paMDita' ] prasiddhakartAmAtacaMda maganabhAI cokasI zeTha de lA. pu. phaMDanA menejiMga TrasTI - za RSS RS. 5 RE K ja hatA R che RS 24 9 ke BAAAAAAAAAAAAAAAAAAAVAD NOW 39) che. Joe SMS s Education internatio Private & Personal use only www.janelsaryong Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka meAtIcaMda maganabhAI cAkasI. zeTha de. lA. jaina pustakAddhAra kuMDanA menejiMga TrasTI. prathamAvRtti, vIra nirvANu saMvat 245 mudrakaAzA prinTarsa aiyakumAra sI. zAha 108, kezavajI nAyaka zeDa, muMbaI-9 kI. 12 rUpiyA prAptisthAna- 1. zeTha devacaMda lAlabhAI jai. pu. phaMDa baDekhAMnA cakalA, gopIpurA, sUrata 2. candrakAnta sAmerabhAI jhaverI 31-33, khArakuvA, trIje mALe, muMbaI-2 vikrama sa. 2025, A cappana mahApuruSa caritranA gUrjarAnuvAda prakAzita karAvavAnA samagra kha A. zrIhemasAgarasUrijInI preraNAthI maLelo che. nakala 1250 I. san 1969. li. meotIcaMda maganabhAI cAkasI de.lA.je. pu ka'DanA menajiMga TrasTI. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namotthu aNuogadharANaM / anuvAdakIya nivedana sarvajJa kevalI tIrthakara bhagavate nirUpaNa karela ananta-duHkharavarUpa, duHkhaphala ane du:khaparaMparAvALA cAra gati ane 84 lAkha jIvAnisvarUpa A saMsAramAM jIvane bhavitavyatA paripakava thavAnA kAraNe uttarottara puNyaprakarSa thavAnA yoge manuSyajanma. AryakSetrAdi, dhamanakUla samagra sAmagrI prApta thaI. samagra sAmagrI prApta thavA chatAM guru-samAgama, gItArtha gurumukhathI prabhuvANInuM zravaNu-pariNamana atyanta durlabha che. pUrvanA mahAgItArtha jJAnI AcAryAdi bhagavantae bhAvI bhavya AtmAo ane caturvidha zrIsaMghane hitakAraka-upakAraka thAya, tevA zubha AzayathI aneka zAstragra, prakaraNo, caritro vagere cAre anuyogothI garbhita anupama racanAo karelI che. temAMnI sarva racanAo vartamAnamAM upalabdha nathI; kALanA prabhAvathI aneka kAraNe e viccheda-naSTa thavA pAmI che, chatAM paNa vartamAna kAlamAM aneka nagaranA prAcIna ane arvAcIna jaina ane sarakArI jJAna-bhaMDAromAM AgamAdi zAstranA mudrita ane amudrita pratio, tADapatrIya pothI-prati, ane pustaka hajAra uparAntanI saMkhyAmAM upalabdha che. - pUrve thayelA mahApuruSo-AryabhadrabAhu svAmI sthUlabhadrajI, svAmI, kAlakAcArya, Arya rakSitasUri, siddhasena divAkara sUrijI, malavAdI sUri, jinabhadragaNI kSamAzramaNa, devardhigaNI kSamAzramaNa, haribhadrasUrijI, udyotanasUrijI, zIlA kAcArya, siddharSigaNa, maladhArI hemacaMdrasUri, ka. sa. hemacaMdrAcArya, u. yazovijayajI, Adi zAsananA staMbha sarakhA aneka vidvAna mahApuruSo thaI gayA. jemaNe bhAvI bhavyAtmAo mATe vividha anuyega-garbhita zAstraracanAo karelI che, jenuM vartamAnamAM ApaNe paThana-pAThana, zravaNa karIe chIe. te racanAo paikI zIlAMka zIzIlAcArye racela kyAnuyogasvarUpa prAkRta gadya-padya 11 hajAra zloka pramANa cau5na-mahAparisarcariya" arthAta cepane mahApuruSa-caritra che. jemAM 24 tIrthakare, 12 kravatIo, nava baladevo ane nava vAsade che. prativAsudevanAM caritro antargata thavAthI ahiM gaNatarImAM lIdhAM nathI. vacce keTalIka anya kathAo upadezarUpe paNa kahelI che. vibudhAnanda nATaka" ne prasaMga paNa kathArasanI puSTi karanAra che. keTalAka sthaLe upadeza, karmanA phaLe, prasaMgopAtta karelAM varNane chellA neminAtha bhagavaMtanA caritrathI pUrNAhuti sudhInAM caritromAM te kAvyakAre potAnI zakti anupama dAkhavI che. keTalAMka sthaLe ghaNAM ja kilaTa hovA chatAM mRtadevatAnI adazya sahAyathI nirvidane pAra utarI zakAyuM che. vacamAM te ardha anuvAda thayA pachI kArya choDI devA taiyAra thaela, paNa karela parizrama niSphaLa javAnA bhayathI pharI kAryAraMbha karI muzkelIthI anuvAda pUrNa karyo che. granyakAre varNanaprasaMgamAM keTalAka paryAya zabdane vadhu paDato upayoga karyo jaNAya che. keTalAMka caritro ghaNAM ja TuMkAvelAM che. ekaMdara saMkSeparucivALA vAcakane A caritra ghaNuM rucikara banaze. jo ke bIjAM caritra Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe sarakhAvatAM A caritromAM kaI kaI sthaLe bhinnatA jaNAze, paraMtu caritromAM bhinna bhinna paraMparAo ghaNe sthaLe jovAmAM Ave che; tethI vAcaka-vRnda mUMjhAvAnI jarUra nathI. vi. saM. 2017nI sAlamAM prAkRta graMthapariSadu-prAkRta Tekasa sosAyaTI saMsthA dvArA prakAzita thaela, paM. amRtalAla mohanalAla saMzodhita-saMpAdita mULagranya prAkRta caupanna-mahApurisa-cariyanA AdhAre A anuvAda karela che. prastAvanAmAM grantha ane tenA viSa, granthakAra Adi viSayaka carcA karelI hovAthI ahiM te viSaya vizeSa ca nathI. anuvAda karavA daramyAna mArA vinayI ziSya-praziSya muni zrIamarendrasAgarajI, munizrI manasAgarajI, munizrI mahAbhadrasAgarajI, munizrI nirmalasAgarajI, munizrI nadiSeNasAgarajI, munizrI jayabhadrasAgarajI, munizrI mahAsenasAgarajI Adine pratyakSa ane parokSa suMdara sahakAra abhinaMdanIya che. A grantha saMpAdana karavAmAM aneka saMsthAo tathA jJAnabhaktikAraka, suzrAvako sahAyaka ane grAhaka thaI saMpAdana-kArya sulabha karI ApavA mATe dhanya banyA che, te anumodanIya che. vaDodarA rAjyanA prAcyavidyAmaMdiranA nivRtta jena paMDitavarya lAlacandra bhagavAna gAMdhI maLakopI sAthe presakopI meLavIne zodhIne tathA presapraphe tapAsIne samayasara kArya karI ApatA hatA, te paNa atra neMdhanIya che. mudraka dharyakumAre mudraNakArya saMtoSakAraka karI Apela che. zrIgoDIjI jaina upAzraya ) pAyadhunI, muMbaI 3 A zudi 5 guru. tA. 10-10-69 A. hemasAgarasUri Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA zrIna pravacananA prabhAvaka samartha jainAcAryoe viziSTa pratibhA dvArA leke pakAra mATe vividha viSayaka granya-ratnonI racanA karI che, temAMnuM eka grantharatna eka hajAra ne ekase 1100 varSo pachI paNa sadabhAgye vAcakone maLe che- ethI atyanta prasannatA thAya- e svAbhAvika che. prAkRta bhASAmAM gadya-padya sAhityamAM zabdAlaMkAro ane arthAlaMkArothI bharapUra pavitra preraNA ApanArAM 54 mahApuruSonAM caritro vartamAnamAM ApaNane prApta thAya che, jene prastuta gUjarAtI anuvAda vAMcI vAcako AnaMda anubhavaze-evI AzA che. zIlAcArya tatvAdiya-vimalamati kavi zIlAMka jaina-AgamamAM upalabdha thatAM 11 aMgamAM, cothA samavAyAMga sUtramAM, 54 saMkhyAvAcI ullekhomAM, 54 mahApuruSanuM sUcana che. temAM 24 tIrthakaro, 12 cakravatIo, 9 balade ane 9 vAsudevanI gaNanA che. bhAratavarSanI bhUmine pAvana karI gayelA jemAMnA keTalAka te ja huM gAmI thayelA, bIjA keTalAka pachInA trIjA bhavamAM mukti meLavanAra thaze-e mahApuruSonAM pavitra caritro 1100 varSa pahelAM=vikramasaMvata 92 5mAM zrIzIlAcArya nAmanA zreSTha dharmAcArye racelAM maLe che-e jijJAsu vAcakonAM sarbhAgya kahI zakAya. ahe-tae adhika upakAraka ardhamAgadhI bhASAne apanAvI che, lekasamUhane e ja bhASA dvArA dharmadezanA-upadeza-bodha ApavA viziSTa prayatna karyo che. ahaMto-tIrthakaramAM 24mA zramaNabhagavAna mahAvIre paNa e ja bhASA dvArA karela artha-kathanane lakSamAM laI temanA gadhare e paNa sUtragranthana kArya e ja ardhamAgadhI (ArSaprAkRta) bhASAmAM karyuM hatuM, jethI vizAla jana-samAja sudhI dharma-bodha pahoMcADI zakAya. zrIzIlAcAryuM paNa e ja prathAne mAnya rAkhI A 54 mahApuruSanAM carite prAkRta bhASAmAM racyAM che. prastuta prauDha kavie mahApuruSonAM carite racatAM asAdhAraNa kavitva zaktine khyAla Apyo che. gadha ane padya prAkRta sAhityamAM zabdAlaMkAra ane arthAlaMkArothI bharapUra vividha varNanAtmaka sarasa racanA karI che-ema sujJa vidvAno vAMcatAM vicAratAM kahI zake. nispRha kavie caritAnA aMtamAM pitAne je svapa paricaya Ape che, tethI jANI zakAya che ke- teo nivRti kulanA mAnadevasUrinA ziSya hatA arthAt jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samAjanA anuyAyI hatA. ve. jaina samAjamAM 1 nAgendra, 2 candra, 3 nivRti ane 4 vidyAdhara-e 4 kule vejIsvAmI pachI-vikramanI bIjI sadI pachI prasiddhimAM AvyAM hatAM--ema zrIhemacandrAcAryanA pariziSTa parva ane sthavirAvalI vagere anya granthathI jANI zakAya che. temAMnA nitikulane kavi zrIzIlAcArye zobhAvyuM hatuM. caM. 12600 zloka -pramANu A prAkRta cauSpanna-mahApurisa-cariyaranI saMvata 1227mAM mahArAjA kumArapAlanA rAjayakAlamAM lakhAyelI tADapatrIya 1 prati jesalamera killAnA baDAbhaMDAramAM che. tene aMtima ulekha ame 46 varSo pahelAM jesalamera-bhaMDAra-granthasUcipatranuM saMpAdana karatAM sana 1923mAM pra. gA. o. si. naM. 21, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pR. 39mAM darzAvela hatuM. tathA tyAM aprasiddhagranya-granthakRta paricaya (pR. 43-44)mAM granyakArane paricayAtmaka ulekha meM jaNAvyo hate "cauppaNNa-mahApurisANa ettha cariya samappae eyaM / suyadevayAe paya-kamala-kaMti-sohANuhAveNa // AliMgaNuLa [4]-novhA-ghavaDhiya-ne ghukuraMparAmomo . tuhiNakiraNo vva sUrI, ihaI sirimANa devo tti / sIseNa tasya raiyaM, sIlAyarieNa pAyaDaphuDatthaM / sayalajaNabohaNatthaM, pAyayabhAsApa supasiddha / " je. sUcipatra saMpAdana-samaye, jesalamera killAnA baDA bhaMDAranI nADapatrIya pothI parathI sva. zrIhavijayajI mahArAje saMvata 1950mAM jesalameramAM cAturmAsa karyA pachI karAvelI nakala (AtmArAmajI jainajJAnamaMdira-vaDodarAmAM rahelI prati)parathI ughata karI tyAM pATha darzAvyo hate. tathA tene racanAsamaya saMvata 925 baha-TippanikA (jainasAhitya-saMzodhaka vaimAsika, varSa 1, pu. mAM prakAzita) parathI jaNavyo hata- "mahApuruSacaritaM prA. mukhyaM zalAkApuruSavRttavAcyaM 925 varSe zolAcAryakRtam paM. 1000." zrI zIlAcAryanI be viziSTa racanAomAM AcArAMgasUtranI 12000 pramANu TakA, zakasaMvat 784=vikramasaMvat 919mAM gaMbhUtA(gAMbha)-gUjarAtamAM racAelI hatI. tenI eka tADapatrIya prati, saM. 1327mAM lakhAyelI khaMbhAtane zrI zAMtinAthajInA jainabhaMDAramAM maLe che. tene aMtima ullekha pro. piTarsananA riporTa 3jAmAM, pR. 89,90mAM prakAzita che"shkpkaalaatiitsNvtsressu saptasu caturazItyadhikeSu vaizAkhapaMcamyAM AcAraTIkA dRndheti / zIlAcAryeNa kRtA, gaMbhUtAyAM sthitena TIkeSA / samyagupayujya zodhyA, mAtsaryavinAkRtaurAyaH // " Agodaya samiti taraphathI saM. 1973mAM prakAzita e AcArAMga-rIkAmAM ullekha maLe che ke "brahmacaryAkhyazrutaskandhasya nirvRtikulInazrIzIlAcAryeNa tattvAdityAparanAmnA vAharisAdhusahAyena tA TIda rimaoNri ) bIjI racanA sUtrakRtAMgasUtranI TIkAnA aMtamAM paNa zIlAcArya nAma sAthe sahAyaka vAhagiNinA nAmane nirdeza che -- "samAptA ceyaM sUtrakRtAMgasUtrasya TIkA / kRtA ceyaM zIlAcAryeNa vAharigaNisahAyena // " piTana ripaTa 3, pR. 70 jesalamera jainabhaMDAra-gonA uparyukta sacipatra (gA. o. si. naM. 21, pra. sana 1923)mAM, aprasiddhagrantha-granthaparicaya pR. 43-44mAM meM tyAM saMskRtamAM prA. mahApuruSayarita ane zIlAcAyano paricaya karAvatAM sUcavyuM hatuM-- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "bhayaM zolAcAryo nivRtikulInamAnadevasUreH ziSyaH / AcArA-sUtrakRtAvRttikAraH zIlAcAryo'smAd fmano zAse' chapAyuM che, tyAM "snAmano zAne sudhArI vAMcavuM joIe. kahevAno Azaya e che ke, AcArAMgasUtra ane sUtrakRtAMgasUtranA vyAkhyAkAra nitiklIna mAnadevasUrinA ziSya zIlAcArya e ja "copana mahApuruSa-caritanA racanAra samajavA joIe. tavAditya evuM emanuM aparanA tyAM sUcita kareluM che. evI rIte A carita-granthamAM "vibudhAnanda nATaka nAmanuM eka aMkavALuM rUpaka raceluM che, temAM sUtradhAra dvArA kavie pitAnuM nAma vimalamati kavi zIlAMka paNa sUcita karyuM che. zrI hemacandrAcAryo dezInAmamAlA vRttimAM je zIlAMka granthakAranuM nAma sUcana karyuM che, tathA vinayacandrAcArye kavizikSA'mAM je "zIlAMkanuM nAma sUcavyuM che, te A ja caritakArane uddezIne jaNAya che, paraMtu te A caritakAranI dezInAmamAlA ane kavizikSA jevI bIjI kRtine lakSyamAM rAkhI jaNAvyuM lAge che, je anya racanA vartamAnamAM jaNAtI nathI. vikramanI bAramI sadImAM vidhamAna zrIjinadattAcArye prAkRtamAM racela gaNadhara sArdha zatakamAM gAthA parathI 59 dvArA zrIharibhadrAcAryane paricaya ApyA pachI 60mI gAthA dvArA AcAra aMganA vivaraNakAra tarIke zIlAMka (zIlAcArya)nuM smaraNa karyuM che, temane caMdra sAthe sarakhAvyA che. aMjAra-vicAraja-vacana-caMrinA-rica-saya-vaMtA ' sIlaMko hariNaMku vva, sahai kumuyaM viyAsaMto // " [ savAravirAra-nadrai-rita-zastra-satApa: . zIlAko hariNAGka iva, zomate kumudaM vikAsayan // ] apabhraMzakAvyatrI-pariziSTa 2 (gA. o. si. naM 37, pR. 95). anyatra jIvadevasUrinI jinasnAtravidhi sAthe prakAzita vAdivetAla zAMtisUrie racela ahaMdabhiSekavidhinI paMjikA sAthe tattvAdiya zrI zIlAcAryanuM nAma maLe che-e vicAraNIya che. jaina sAhitya vikAsa maMDala, vile pArale-muMbaI dvArA vi. saM. 2021mAM prakAzita e granthanI prastAvanAmAM tarAditya zIlAcAya yA ? te aMge ame vicAraNuM karI che. vizeSAva5kabhASpa-TIkA ane jIvasamAsavRttinA kartAnuM nAma paNa zIlAcArya maLe che. aNahilavADa pATaNanI sthApanA karanAra vanarAja cAvaDAnA AzrayadAtA guru zIlaguNasUri e ja A zIlAcArya saMbhavita che. pATaNanI sthApanA saMvata je 802 manAya che, te vikrama saMvata nahi. paNa zakasaMvata siddha thAya te e banI zake che. e arasAmAM prastuta pratiSThita zIlAcArya gaMbhatA gAMbhu (gujarAta)mAM vicaratA hatA ane zrImAlapurathI prAvATa vaNika nInA Thakakara e ja arasAmAM gAMbhu (gUjarAta)mAM AvyA hatA ane temaNe tathA temanA vaMzajoe 7 peDhI sudhI gUjarAtane kArabhAra saMbhALyo hato. juo amAre aitihAsika lekhasaMgraha gujarAtane prAcIna maMtri-vaMza "prabhAvaka jyotirdhara jainAcAryo" (sayAjI sAhityamALA puSpa 335) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharata-bAhubali-rAsa jainadharmAlyudaya graMthamAlA [panI amArI prastAvanA (5, 37-34) vagere. cepannamahApuruSacaritamAM kavie prAraMbhamAM sajana-durjananuM svarUpa darzAvyuM che, cha prakAranA zrotAo jaNAvyA che. 54 mahApuruSonA pUrvabhavo paNa jaNAvyA che, temAM dhana sArthavAha vagerenA saguNanuM varNana vicAraNIya ane AdaraNIya che. nagaronAM varNane, rAjA-mahArAjA, rANI-mahArANI, rAjakumArarAjakumArIonAM varNane, SaDu RtuonAM, udyAna, aTavIonAM varNane, yuddha, citrakalA, nRtyakalA, zilpakalA, saMgItakalA, prahelikA, praznottara, Adi vinadAtmaka buddhivardhaka sAhitya paNa AmAM jaNAya che. pUrve pAdaliptasUrie racelI prAkRta taraMgavatIkyA (je mULa atyAre maLatI nathI, tene saMkSepa maLe che) vagerenI asara kavi para jaNAya che-e saMbaMdhamAM sUcavyuM che ke - 'sA nasthi kalA taM natthi lakSaNa, jaMna dIsaha phuDatthaM / infsattA-vinA-rASacAlu rA --mULa pATha pR. 38, anuvAda pR. 56 arthAta-tevI koI kalA nathI, ke tevuM koI lakSaNa nathI, phuTa arthavALuM je pAlittaya(pAdaliptasUri) vageree racelI "taraMgavatI' vagere kathAomAM na jevAtu hoya. -ethI mahApuruSacaritakAra prastuta kavie potAnI A kRtine tevI uttama kalA ane lakSaNavALI banAvavA prazasta prayatna karyo jathAya che. saMskRta sAhityamAM suprasiddha bANabhaTTanI gadya chaTAvALI kAdaMbarInI kathAe paNa kavi upara asara karI jaNAya che, tethI A mahApuruSa-caritamAM caMdrApIDa, tArApaDa, zukanAsa jevA ullekha jovAya che. tathA jema kAdaMbarIkathAmAM rAjakumArane uddezI maMtrIe lakSmI-rAjalakSmInuM svarUpa tathA zrImanta-lakSmIvaMtenuM svarUpa darzAvyuM che, tema A mahApuruSacaritamAM paNa zrI pArzvanAthacaritamAM mULa pR. 252 -253mAM-anuvAda 5. 342-343mAM, tathA zrIvardhamAnavAmi-caritamAM ( udayana-abhiSeka-pratiSThA pana 16. mULa 5 304-305, anuvAda pR. 420) pradyota rAjAnuM, rAja-lakSmI viSayaka ciMtana tulanAtmaka dRSTie vicAraNIya che. vividha viSayonA prAcIna zAstrakArono nirdeza bhagavanta RSabha svAmIe lekanIti darzAvI ane yathAyogya daMDanItio pravartAvI hatI. nATya, geya vagere 72 kaLAo bharatane darzAvI, cAra prakAranA buddhinA guNathI yukta evA teNe paNa pitAnA putrone bhaNAvI pravartAvI hatI. tathA gaja, azva, puruSa AdinAM lakSaNe bAhubalIne darzAvyAM. pAchaLathI te judI judI vyaktioe racyAM jaNAvyAM che. nATya bharate, puruSa-lakSaNa samudra, gAMdharva citrarathe. citrakarma nagnaI e(nagnajita), Ayurveda dhavaMtarie, azvalakSaNa zAlibhadra, ghata vibhANe-vidhAne, hasti-lakSaNa bubudhe, niyuddha aMgirase, IndrajAla zabare, strIlakSaNa kAtyAyane, zakuna-jJAna senApatie, svapna-lakSaNa gajendra, sUpakAra-zAstra nale, patracchedya vidyA dharee; e pramANe teoe ane bIjAoe sAMprata (vartamAna) puruSonI samIpa kalAo ane puruSa-lakSaNa Adi bAkInuM lAveluM che." bhagavaMte akSaralipi brAhmIne darzAvI hatI, tethI te nAma thayuM. tyAra pachI temAMthI 18 lipio thaI (mULa pu. 38, anuvAda pR. 56) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSa- caritanuM paThana-pAThana A upUnamahApurisacarimana paThana-pAThanamAM upayoga pAchaLanA aneka pratiSThita AcAryoe karela jaNAya che. suprasiddha zrI hemacandrAcAryanA guruvarya zrI devacandrasUrie vikramanI bAramI sadI (saM. 1146)mAM mUlazuddhi prakaraNa (sthAnakavRtti)mAM, zIvardhamAnAcArye traSabhadevacaritamAM, zrI hemacandrAcArye saMskRta triSaSTizalAkApuruSacaritamAM tathA bhadrezvarasUrie prAkRta kathAvalI (aprasiddha) vageremAM prastuta mahApuruSacaritanAM uddharaNe-avataraNe karelAM jaNAya che. tulanAtmaka dRSTithI prAcIna granthonA abhyAsI bahuzruta vidvAne e vicArI zake. pratrajyA-paripAlanamAM dharmopakaraNanI upayogitA - A viSaya upara zrIvardhamAnasvAmInA carita (mULa pR. 301-302; anuvAda pR. 415416)mAM prathamagaNadharanA pravajyA-prasaMge jarUrI carcA che. jeo (digaMbare) dharmopakaraNane parigraharUpe mAne che -manAve che-e mAnyatA ayogya che te samajAvela che. keTalAka pheraphAro prAcIna pothIonI nakala karanArA lekhakee prAcIna lipi vAMcavAmAM ajJAnathI athavA bhramathI je kaMI lakhyuM, te vAMcatA-vicAratAM pAchaLanA vidvAnone paNa bhrama thavo saMbhavita che. e rIte A mahApuraSacaritanAM keTalAMka vidhAne bIjAM caritAthI judAM paDe che e vicAraNIya che. anyatra vardhamAna kumAranI patnI tarIke yazodAnuM nAma prasiddha che, ahIM yauvana prApta thatAM, tenA prabhAva ane guNa-gaNAnurAgI rAjAo, potAnI putrIo laIne AvyA ane bhagavaMtane arpaNa karIevo ullekha jovAya che. anyatra zrI vardhamAna svAmInA jayeSTha badhu tarIke naMdivardhananuM nAma jANItuM che. ahiM te nAma ApyA vinA dIkSA letAM pahelAM potAnA nAnAbhAIne rAjaya ApIne jaNAvyuM che, -evI rIte bIje keTaleka sthaLe paNa keTalAka pheraphAra jaNya che, -A prA. mahApuruSacaritamAM mUkelA vibudhAnanda nATaka (eka aMkavALAM rUpaka)mAM sUtradhAranA mukhathI "vimalamati' abhidhAnavALA "kavi zIlAMkanI A kRti che- e rIte kavie pitAnuM nAma sUcita karyuM che-e ullekha meM sana 1927mAM AjathI 42 varSo pahelAM saMpAdana karela "apabhraMza kAvyatrayI" (gA. e. si. naM. 37, bhUmikA pR. 110)mAM vikramanI dazamI sadInA (saM. 925nA) apabhraMzanuM udAharaNa darzAvatAM e prA. mahApuruSacaritanI sva. haMsavijayajI ma. nA saMgrahanI prati patra 31nA AdhAre darzAvyuM hatuM. -A carita-granthamAM prAsaMgika subhASito, kahevata paNa joI zakAze. jijJAsuoe viSayA. nukramaNikA vAMcI-vicArI javI, ethI A granthamAM rahelI upayogI mAhitI maLI jaze--ethI ahi punarukti karavAmAM AvI nathI. 1 pR. 27ramAM mULamAM pATha-"saMpato ya govaLe ! tAjuhA-kuLanAgurAyA 1 rAphaLo samAyA Liya dhyAo ghettaNa paNAmiyAo bhyvbho|" 2 mULamAM pR. 272no pATha-"voyakhAte gajina-gaLAI vaLAmikA nicaLakRNa mAsaNo zuM che? Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -amadAvAdanI zrInemisUrijInA saMgrahanI saMvata 1326nI tADapatrIya pothIne mukhya rAkhI jesalamera killAnA baDAbhaMDAranI saMvata 1227nI mahArAjA kumArapAlanA rAjya-samayamAM lakhAyelI prAcIna tADapatrIya pothInI nakalane gauNa rAkhIne prAkRta Tekasa sesAyaTI (prAkRta granya pariSa6) vArANasInA granthAMka (3) rUpe A mULa bAra hajAra kapramANu prAkRta "caupanna mahApurisa-cariya" vikrama saMvat 2017mAM amadAvAdathI prakAzita thayuM che. tenA saMzodhaka-saMpAdaka paM. amRtalAla mohanalAla bhojake, Agama-bhAkara vidvadavarya munirAja zrIpuNyavijayajI ma. ane paM. dalasukhabhAI ? vagerenA sahakArathI vidvatAbharyuM saMpAdana karyuM che. tyAM pAThAntare sAthe aMgrejI, hindI prastAvanAmAM ane 8 pariziSTamAM ghaNI upayogI sAmagrI raju karI che. te sagata rASTrapati rDo. rAjendraprasAdajIne sAdara samarpita karyuM che. vizeSa jijJAsuoe te vAMcavuM vicAravuM. uparyukta upayogI prAkRta gadya-padyAtmaka granyaratnane gUjarAtI anuvAda, vidyAvyAsaMgI sarala prakRti AcArya zrIhemasAgarasUrijI dvArA temanA yogazAstranA gUrjarAnuvAda pachI vAcakone bahu jaldI maLe che-e khuzI thavA jevuM che. vividha varNane, vividha vijJAna tathA zabdAlaMkAra ane arthAlaMkArothI bharapUra A viziSTa prAkRta prAcIna kAvyagranthanuM yathArtha bhASAntara karI yathAyogya svarUpamAM mUkavuM-e ghaNuM philaSTa asAdhAraNa kArya che. vidrajajananA parizramane vidvAna ja jANI zake che-AvuM kArya karanArA ja samajI zake che. ethI emane abhinandana ghaTe che. AvA kAryamAM jANatAMajANatAM khalanA thavI e saMbhavita che. mahArI alpamati pramANe sAvadhAnatAthI meM sahasaMpAdana kArya banAvyuM che, tema chatAM koI paNa khalana thaI gaI hoya, ke rahI gaI hoya, te mATe kSamAryAcanA karuM chuM. vizeSajJa su sudhArIne vAMce ane amane sUcave-tevI namra vijJapti che. AvA mahatvanA granthane prakAzamAM mUkAvIne zeTha de. lA. jaina pu. phaMDanA vyavasthApakoe ghaNuM upayogI yazasvi kArya bajAvyuM che. sujJa vAcaka mahApuruSonAM pavitra carite vAMcI-vicArI potAnA jIvanane nipApa-nirdoSa banAve-pAvana banAve. prAte uttamottama paramAnandamaya siddhi meLavavA zaktizAlI thAya-evI zubha bhAvanA sAthe viramuM chuM. vikrama saMvata 2025 zarata-pUrNimA vidvadanucara- vaDIvADI, rAvapurA, vaDodarA lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI (nivRtta jenapaMDita vaDodarArAjaya) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceApanna mahApuruSAnAM ciratanA gU rAnuvAdanI anukramaNikA Wan anuvAdakIya nivedana- 1. prastAvanA-3 anukramaNikA - 9 kathA-pI, maMgala stuti-1. cha prakAranA puruSo-4. grantha-nAmakaraNa-7. 1 RSabha svAmI ane 2 bharata cakravatInuM caritra-ha. mAyAvI mitra-11. mAyAthI hAthInA bhavamAM-14. daza prakAranA patrakSA, hAkArAdinIti --15. dhanasA vAhano prathamabhava-16. sAthe sAthe sAdhu-parivAranuM gamana-17. varSoMkALanI vipatti-19. sAdhuonI vividha carcA-20. samyaktvanuM svarUpa-22. dhanane samyakatvanI prApti ane AgaLa pramANu-24. mRtyu pAmI khIjA bhave deva, trIjA bhave yugalika manuSya thayA-25. mahAbala rAjAnA cAtho bhava-26. viSNudhAnanda nATaka-27. pAMcamA bhave lalitAMga deva-40. ni+mikAnI kathA 41. vajaMdha ane saudharma deva nAmanA chaThThA-sAtamA bhavA-47. jIvAnanda vaidyanA AThamA bhava, vaidya ane mitroe karelI muninI cikitsA-44. pAMce mitrone siddhAcArye Apela hiteApadeza-46, vajranAbha cakravatI ane sarvArthasiddha nAmanA 9-10 bhavA-47, vIza sthAnakAnuM svarUpa ane te tapanI karelI ArAdhanA-48. RSabhasvAmInA janma ane janmAtsava-49. 56 dikumArikA-50. meru upara janmAbhiSeka-51. IkSvAkuvaMzanI sthApanA, vivAha, rAjyAbhiSeka-54. vinItA nagarInI sthApanA, bharata, bAhubalI, brAhmI, sundarI AdikanA janma-55 lipi-kaLAdikanA prAdurbhAva, kALAntare thaelA klAzAstronA nirmAtAo-lipinA prakArA-pa6. gaNita saMkhyA, varNa vyavasthA-57, RSabhadevanI dIkSA lAvidhi. pAraNuM-58. bAhubalie karela dharmacakra, prabhune kaivalajJAneAtpatti, bharatane tyAM cakraratna utpanna thayuM 61. marudevIne kevalajJAna ane nirvANuM-6 2. bharate karela bhagavantanI stuti, chakhaMDa sAdhanA mATe bharatanuM pramANa-63. bharate bAhubaline kahevarAvela sandezA, dUta sAthe vArtAlApa-66, khAhubalinA pratyuttara-68. bAhubalie karelI prabhunI stuti-69. bharatane pAvela saMdezA70. traNa prakAranA yuddhanuM svarUpa, hArelA bharate cheADeluM cakraratna, viSa ane viSayanA taphAvata-71. bAhubalinI dIkSA ane bharatanI kSamApanA, bAhubaline kevalajJAna-72. durvAMcanathI marIcinI saMsAravRddhi-74. RSabha prabhunuM nirvANa, bharatane kevalajJAna-75. bharatanA putra-pautrAdikanI meAkSa-prApti-76. (3) ajitasvAmI tIrthaMkaranuM caritra-77. samyaktvanI durlabhatA, samyakatva-sthiratA upara bhadrika brAhmaNa-kathA-79. (4) sagara cakravatInuM caritra-82. pitA pAse putronI prArthanA, prayANu samaye apama'gannanA utpAtA-83. muni-darzana, duHzIlapatnInA kAraNe thayelA vairAgya upara vastuvarmAnI AtmakathA-84. sagaranA putronA svairavihAra-aSTA pagamana-97. nAgadevAe ApelA pakA-94. sagaranA sATha hajAra putronuM dahana-9pa. sagarane putramaraNunA samAcAra kevI yuktipUrvaka ApyA ? 98. putrazAka ane AzvAsana-100, gIrtha pautra gaMgAne samudra tarapha vALI-103. bhAgIrathI--jAnavI nAmakaraNa-105. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 (5) zrIsaMbhavanAthanuM caritra-106. samavasaraNanI racanA-107. ATha prakAranAM karmabaMdhanAM kAraNe-108. (6) zrIabhinandana svAminuM caritra-110. (7) zrIsumatinAtha caritra-111. puSasiMhano pUrvabhava-vRttAnta dAnAdi cAra prakAranA dharmanuM svarU5-113. - yatidharmanI dukaratA-115. zubhAzubha karmaviSayaka praznottare-117. (8) zrI padmaprabha-caritra-120.samavasaraNamAM rahelA jIvone thatI vara-zAMti cAra prakAranA devanuM svarUpa-121. (9) zrIsupArzva svAmInuM caritra-123. dharma-dezanA-124. (10) caMdraprabhacaritra, vasanta-varNana-125. lekAtika devoe karelA pratibodha, siddhazilAnuM varNana-126. siddhonuM varNana-127. (11) zrIsuvidhinAtha-caritra, (12) zrI zItalasvAmI-caritra-129. (13) zrIzreyAMsanAtha caritra-131. (14-15) tripRSTha vAsudeva ane acala baladevanAM caritra-132. siMhanuM vidAraNa -134. marIci vagere vizAkhAnaMdI sudhInA pUrvabhavo- 135. gautama gaNadharane pUrvabhava 139. nATakanA raMgamAM bhaMga-140. apazakune-141. yuddhamAM azvagrIvano parAjaya-142. zrIvAsupUjya svAmInuM caritra, (17-18) dipRSTha vAsudeva ane vijaya baladevanuM caritra-145. vijaya AcAryanI AtmakathA-147. caMdraguptanI virahAvasthA 149. rAjakumArI devadattA(lIlAvatI)nuM varNana-151. saMsAratyAganuM kAraNa -13. (19) zrIvimalasvAmInuM caritra-160. (20-21) svayaMbhu vAsudeva ane bhadra baladevanuM caritra -162. prahelikAo-163. bhairavAcArya-165. maMtrasiddhi-166. vidyAdharoe RSabha bhagavaMtanI karela vividha pUjA-158. kanakavatI ane vidhAdharane vRttAnta-169. duSTavidyAdharane vinAza-171. kanakvatI sAthe apaharaNa- 173. vairAgyane prasaMga-175. meraka prativAsudevane parAjaya ane mRtyu-177. (22) zrI anaMtanAtha caritra-178. (23-24) puruSottama vAsudeva ane suprabha baladevanAM caritra-180. prativAsudevanA dUtane pratyuttara-181. madhu prativAsudevanuM mRtyu-182. (25) zrIdharmanAtha tIrthakaranuM caritra - (26-27) puruSasiMha vAsudeva ane sudarzana baladevanAM caritra-183. (28) madhavA cakravatInuM caritra188. (29) sanakumAra cakravatInuM caritra-189. mahendra mitre karela sanakumAranI zodha-191. sanakumAra sAthe milana-193. sanakumAranuM saubhAgya ane abhuta rU5-195. dehanI asAratAthI vairAgI thaI cAritrane svIkAra-198. (30-31) zrI zAMtinAtha cakravatI-tIrthakaranuM caritra-199. satyabhAmA, sutArA, kapila-azaniSa-201. jIvadayA mATe vajIyudhano upadeza-203. (31-33) zrI kuMthunAtha cakravatI ane tIrtha karanuM caritra 26. (34-35) zrIaranAtha cakravatI ane tIrthakaranuM caritra-207. vIrabhadrane vinAnAti zamavALo vRttAnta-209. zAzvata zaityo AgaLa saMgIta, nATya-prekSaka-217. priyadarzanA. anaMgasundarI ane anaMgamatine pati-219. supAtradAnane prabhAva, (36-37) puMDarIka vAsudeva ane AnaMda baladevanAM caritra-220. (38) subhUma cakaivatInuM caritra-221. parazurAma ane subhUmane parisaMvAda-224. (39-40) dara vAsudeva ane naMdimitra baladevanAM caritra, (41) zrImallinAtha caritra-225. mitrone mallikumArIe karela pranibedha-27. (ra) zrImunisuvana svAmInuM caritra-rara. azvane pratibodha-230. (43) mahApadma cakravartI-caritra, rAma baladeva-lakSmaNa vAsudevanAM caritra-232. (46) zrInamisavAmI nIrthaMkara-caritra, (47) hariNu cakravatonuM caritra-ra34. (48) jayacakravartInuM caritra, (49-50-51) zrIariSTanemi, kRSNa vAsudeva, baladevanAM caritra-235. harivaMzanI utpatti-237. vasudevajI, vAsudeva ane baladeva-239. jarAsaMdhanAM dUtanAM vacana-241. rAjanItinI maMtraNA-242. yuddhamAM jatA subhaTonI vividha ceSTAo 245. yuddha-varNana-247, dvArakAmAM vasaMtamahotsava-251. jala-kIDA-253. nemikumArane lagna mATe samajAvaTa-254. saMvatsarI dAna, mAMsAhAra-niSedhaka pravacana255, nemikumAranI dIkSA-2pa6, giranAra parvata upara dharmatIrthanI sthApanA-256, devakInA cha putra Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 -kRSNanA saheAdarA-259. munie sUcavela saMsAranuM svarUpa-261. manuSyabhava ane vairAgya sAmagrInI durlabhatA-263. dvArakA mATe bhagavaMtane vAsudeve pUchelA praznottara-264. vaipAyanano rASa-265. dvArakA-dAha-266. baladeva ane kRSNanI vipatti-ra67. kRSNanAM antima zAkavacanA-269. baladevanAM vilApa-vacanA-271. siddhArthaM deve baladevane karela pratimAdha-272. mAdavakumArA, pAMDavA AdikanI pravajyA, ariSTanemi ane rAjimatInA pUrvabhavA-275. ariSTaneminuM nirvANa-ra79. pAMDavoe zatru.... jaya upara svIkArela anazana-29. baladevamuninuM saubhAg-AkarSaNa-ra9. rathakAra, haraNa ane baladevanu devalAkamAM sAthe utpanna thavu-280 (52) brahmadatta cakravartInuM caritra-281. 'madhukarIgIta' nATyavidhi-293. brahmadatta ane citramuninA pUrvabhaveA-285. pUrvabhavanI kathA-289. rAjapurAhitanu duSTava na-291. chaThThAbhavamAM kema viyeAga thayA ?, munine bhoga bhogavavAnI karelI prArthanA, muninA pratyuttarA-ra92. brahmadane peAtAnI vItaka kathA munine kahI-294. vyabhicArIone prayuktithI pratikheAdha-295. dIdha rAjAnuM kAvataruM, preAdatta ane varadhanu palAyana thayA-297, baMdhumatI sAthe lagna-298. adhumatInA premAnubaMdha-299. aTavI-gamana, RSionA AzramamAM pahoMcavu-300. hasti-krIDA, jala-taNu, puSpavatI sAthe gAndhava vivAha-301, puSpavanInu vana-302. puSpavanInA paricaya-307. zrIkAntA sAthe lagna-304. varadhanunA meLApa, mahAsarAvarvana-3 6. varadhanunI rAjabhakita-307. kApAlika veSa dhAraNa karI mAtAne mukta karAvI, e kUkaDAnuM zaratI yuddha-310. vAsabhavana-vana--311. ratnavatInuM varNana-312. ratnavatInI kAmAvasthA-313. brahmadatta sAthe meLApa, magadhapura tarapha prayANu-314. yakSa-varadAna-315. varadhanunI zodha karatAM vidyAdharInI prApti-317. siddhAyatane-318. jinezvarAnI stuti, munidarzana ane dharmazravaNu-319, e vidyAdharI sAthe gAndhava vivAha-321. ratnavatI sAthe pANigrahaNuM-322. krI mitra-samAgama-323. magadha rAjaputrI sAthe viva-324. zrImatI sAthe vivAha-325. bhavana udyAna-varNana-336. dI rAjA sAthe yuddhanI taiyArI-327. dInuM maraNu-329. cakravartInA bhajananI brAhmaNe karelI mAgaNI ane tenu vikRna pariNamana-330. tenuM zeSa jIvana 331. (53) zrIpArzvanAtha--caritra-332. kamanu durAcaraNa-333. padArthAnI kSaNabhaMguratAthI vairAgya 335. sAtha, vanahAthI, sarAvara vana-337, munie vanamAM hAthIne pratiSeAdha karyAM--339. kamaTha kukuTa sa thayA ane hAthIne DaMkha mAryAM-339. maharSine sarpanA upasarga-341. pitAjIne pratyuttara-342. rAjaya--lakSmInA svabhAva-343. munivarane bhillanA maraNAnta uparsIMga-345, karmAMnAM nAmeA ane bheda347. kamaTha tApasa, kAzI, vArANasIneA paricaya-349. cauda mahAsvama-350. meru paryaMta varNana-7para. prabhunA janmAbhiSeka-353. prabhAvatI sAthe pArzva prabhunAM lagna-355. kamaTha tApasane samajAvela dayAsvarUpa dharma-357. vasaMta-varNana-359. saMkrayA samaya-rAtrinuM varNana-361. pArzvaprabhunI dIkSA, medhamAlInA upasarvAM-363. dharaNendre karela upasa--nivAraNa-36 5. prabhune kevalajJAna, dharma-dezanA 367, sammetagiri para prabhunuM nirvANa-368. (54) zrIvamAna svAmInu' caritra janmAbhiSeka-371. deva-damana- 372. dIkSA-373. (1) brAhmaNane vajradAna-374. (2) mUrkha cAvALe karela upasargI-375. (3) asthika nAge karela upasarga-376. (4) utpala maharSi, (5) pAkhaMDI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 acchedaka, (6) caMDakauzika sapane pratibodha-377. (7) sudradeve karela upasarga-nivAraNa-380. (8) puSya sAmudrika ane Indrane saMvAda 382. (9) gozALAne adhikAra-383, (10) vyastarIne zIta-upasarga-384. bhagavantane samabhAva, gozAlakano niyativAda-385. saudharma-I karelI bhaga vatanI stuti ane prazaMsA-387. saMgama deve bhagavantane karelA bhArI upasargo-189. upasargomAM aDalanA-391. anakala upasargo-395. saMgamadevanA vimAnanI durdazA-396. (11) vasumatI-caMdanAno prabaMdha-397. (12) amarendrane utpAta-402. prabhunuM zaraNa-403. bhayaMkara upasarga (13) vALathI zarU thaela ane pUrNa thaela upasarga-49. prabhunA karNa zalyanI cikitsA-411. prabhane kavalajJAnotpatti-412. devendronuM Agamana-413, samavasaraNa- racanA, dharmadezanA-414. (14) gaNadharapa-sthApanA-415. bIja gaNadharanI zaMkA, pRcchA ane dIkSA-418. (15) caMdanabAlA ane mRgAvatInI dIkSA-48. (16) udayana kumArano rAjyAbhiSeka-410. (17) mULa vimAna sahita sUryacandranuM Agamana-4ra1. (18) gozALAne pratibodha-422. (19) prasannacandra rAjarSi kevalajJAna-423. mekamAranI dIkSA-425. hAthInA bhavamAM karelI anukaMpA-427. saMdipeNanI kathA-429. naMdiSaNa ane gaNikA-431. (20) kanakhalanI utpatti-432. nadiSaNane pazcAttApa-435. apramAdane upadeza-436. apramatta paNAnuM daSTAMta-437. daIrAMka deva-437 tene pUrvabhava-439. zreNike chIMka saMbaMdhI pUchelA prakanonA pratyuttaro, zreNikane AzvAsana-443. (21) abhayakumAre nivArela zramaNanI avajJA-444. (22) chatI zaktie zramaNanI avajJA dUra karavI-445. (23) paMdarase tApasane pratibodha-446. gautama svAmInuM aSTApade ArahaNa, (24) aSTApadanI maMdirAvali-447. (26) puMDarIka ane kaMDarIka-448. aSTApada para gautamaravAnI ane tApasanuM mIlana-451. paMdarase tApasane eka pAtranI kSIrathI pAraNuM karAvyuM-4para. dazArNabhadra karela riddhipUrvaka vaMdana-453. Indra mahArAjAe devatAI samRddhipUrNa vimAna banAvI utAreluM dazArNabhaTTanuM abhimAna 455. dazArNabhadra ane I-457. (27) kuNAlA nagarIne nAza kevI rIte thaze ?-458. (28) zrIvardhamAnasvAmInuM nirvANa-461. caritrakAra-prazasti-464. anuvAdaka prazasti-465. zuddhi-patraka-467. Agama dvAraka pravacana zreNInA prathamavibhAganI keTalIka zaDhio 469 sahAyako-cAhakonI nAmAvalI-470, muni zrI vajaguptanI aMtima ArAdhanA 471. , , Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namo tthu NaM paDhamANuogadharANaM / (zIlAMka zrIzIlAcArye racela prAta) copanna mahApuruSonAM caritano gUrjaranuvAda maMgala stuti kathA-pITha Namaha jayamaMgalahare, aNAiNihaNe aNaMtavaraNANe / joIsare saraNNe, titthayare NaMtasuhakalie // 1 // jagatanA maMgalaghara svarUpa, zAzvatarUpa anaMta zreSTha jJAna (kevalajJAna-vALA, yegIonA svAmI, zaraNa karavA yogya, anaMta sukhavALA tIrthakara bhagavaMtene tame namaskAra kare. nAbhi pitAnA nimittathI pragaTa thaelI prabhAvALA, pitAnI meLe pratibodha pAmelA, mokSalahamInA sthAna ane "ajala"= ajaDa eTale ajJAnathI rahita, vikasvara kamala jevA apUrva RSabhadeva bhagavaMtane tame praNAma kare. kamalapakSe kamaLanALathI utpanna thaela prabhA (brahmA)ne vahana karatA, sUrya sivAya bIjAthI na vikasita thanAra, sarovara e jenuM sthAna che evA, na karamAelA kamaLa sarakhA aSabhadeva 'deva manuSya ane narakanA che mATe kalyANasvarUpa mekSamArga pragaTa karanAra, dharmanA zreSTha cakavatI mArA svAmI thaze te kAraNe Urdhva, adhe ane tichI lokanI tribhuvanalakSamI vikasvara thaI. kaLAonI lahamI pitAne amUlya-anupama samaya Avele jANIne jagannAtha utpanna thavAvALA bharatakSetramAM nRtya karavA lAgI. (aDhAra keDADI sAgaropamanA) lAMbA kALathI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panna mahApuruSonAM carita pIDA pAmatI dayAe paNa jinezvarane janma jANIne ekadama jIvalekanI sAthe pitAnA AtmAne AzvAsana ApyuM. prApta na thavA chatAM mahilAnA, caMcaLapaNAnA guNavaDe koIne prApta na thayela hoya te priyapati mane maLaze ema mAnIne rAjalakSmI paNa romAMcita thaI anucita AcaraNa karanAra meha-rAkSasa A jagatane bhakSaNa karI jAya che, ema jANIne jinezvararUpI sUryane udaya thayo ane te kAraNe jJAna-laphamI vikAsa pAmI. pazcima bharatakSetramAM anaMta evA mokSane ApavAnA vyasanI-svabhAvavALA jagannAthane utpanna thayA jANIne nIti ane lakSamI e baMne ekadama vikasvara thaI. "A bharatavarSamAM tIrthAdhipatine janma thatAM tIrtha sthapAze ema jANIne harSathI utsuka banelI pravacanalakSmI mAMcita banI. e rIte bharatamAM jemano janma thatAM vihUla banelI lamIoe ucchavAsa kheMce arthAt jIvana prApta karyuM, evA te yugAdijina tamone sukha Apo. jemanuM vizAla nirmala mahAna zAsana pravatI raheluM che, evA te vaddhamAna svAmIne tame haMmezAM namaskAra kare ke duSamA kALamAM paNa je zAsananI malinatA thaI nathI. have nava gAthAothI mahAvIra paramAtmAne namaskAra kare che--jemanI prathama mAtAne garbhanA bhArane na sahana karI zakatI duHkha pAmatI jANIne hoya tema IndramahArAjAe tarata garbhanuM parAvartana karyuM. be mAtAnA garbhamAM vAsa karIne jemaNe e vAta pragaTa karI ke, "evI kaI avasthA nathI ke karmAdhIna banele AtmA na pAme. " traNa bhuvanamAM mahA khaLabhaLATa karanAra, prabhunA abhiSeka samaye IndramahArAjAne zaMkA karAvanAra, jemanA pAdAgra bhAganuM pIDanaspaMdana zobhe che. jeNe bALapaNamAM paNa lekenA manane meTo camatkAra karAvanAra, IndranuM vacana, ahaMkArI devanA damana karavA vaDe yathArtha vyavasthita karyuM. dIkSA grahaNa karyA pachI jemanA dravya, kSetra, kALa ane bhAvarUpa cAra prakAranA abhigraha pUrNa thayA, tyAre tuSTa thayelA dee puSpavRSTi karI. anukULa ane pratikULa mahAupasargo sahana karatAM jemaNe saMgamane karmakSaya karavA taiyAra thayela mane A sahAyaka mo" e svarUpe svIkAryo. trAsa pAmelA camarendrane mahendrathI rakSaNa karavA vaDe karIne lekamAM jAhera karyuM ke, temanA caraNa-kamalanI chAyA samasta ne rakSaNa karavAmAM nakkI samartha che. uttama siddhipurImAM praveza karavA mATe vimAne sahita caMdra ane sUrya AratI utAratA hoya tema je prabhunA samavasaraNane pradakSiNA Ape che. A pramANe prabhu garbhamAM AvyA ItyAdi lokottara abhuta Azcaryo utpanna karanAra ane jemanuM nAma guNothI utpanna thayeluM che, evA "mahAvIra bhagavaMtane tame haMmezAM praNAma kare. tathA bAvIza pariSahanA samUhathI na mUMjAyelA, ane duHkhe karI pAra pAmI zakAya tevA saMsArasamudranA pAra pAmavA mATe setupatha-pUlanA mArga sarakhA bAkInA vaccenA bAvIza jinerone paNa tame praNAma kare, Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA-pITha te mRtadevI jya pAme. kevA guNavALI devI? te ke je devI abhilASApUrvaka jamaNA hAthamAM kamaLa eTalA mATe dhAraNa kare che ke, loko pratyakSa pramANathI kamala ane mukhane taphAvata jANI zake. vaLI guNayukta pustakaratna kSaNavAra paNa jenA hastathI aLaguM thatuM nathI, te jANe ema upadeza ApavA mATe hoya ke "zrutajJAna bhaNavAmAM lagAra paNa pramAda na kare." vikasita kamaLa sarakhA vadanavALI, kamaLa-pAMkhaDI sarakhA netravALI, kamalayukta hAthavALI, zvetakamala sarakhA ujjavala dehavALI, vikasita kamala para beThelI zratadevI jaya pAme. kamalanI pAMkhaDIonA madhyabhAgamAM premAnabaMdhakaranArI lakSmInI zaMkAthI hoya tema guNathI pUjita je zratadevInI sthiti IcchA pramANe seMkaDe kavionI jillA viSe zebhe che. arthAt lakSamI kamaLa upara ane sarasvatI kavionI jillA upara zobhe che. "he mRtadevI ! jyAM sudhI samagra lekane vaMdana karavA lAyaka tame prasanna thatAM nathI, tyAM sudhI zAstronA sAra jANanArA ane pAra pAmelA vidvAna paMDita paNa kavipaNuM pAmI zaktA nathI." te zatadevatAne praNAma karIe chIe ke, jenI kRpAthI tevA prakAranuM uttama kAvya racI zakAya ke je, paMDitenA guNa doSanI vicAraNAmAM dRSTAMtarUpa thAya. je mRtadevatAnA prasAdathI haMmezAM jagatamAM upArjana karela gauravavALo kAvya-prabaMdha jANe paMDitanA mukhamAMthI uchaLela yaza hoya tema vicare che. je zrIdevInA zarIranAM aMgo "AcArAMga Adi zratasvarUpa che ane tenA zarIranAM upAMgo te "uvavAI vagere upAMgasvarUpa che, AvA prakAranI sarva zrutamAM vyApIne rahelI tadevI mAruM sAMnidhya kare. haMmezAM sajjana svabhAvavALA sAthe sajajanatAthI anusaravuM, tevI ja rIte durjana sAthe te ja pramANe tenI prakRtine anusaravuM, pitapitAnI prakRtine anusaranArA evA teone karyo vizeSa taphAvata gaNI zakAya ? je khalajana koInI niMdA kare, to te loke vaDe niMdA pAme che, guNa-kIrtana karavA rUpa stuti kare che, to ke tenI stuti kare che, A pramANe haMmezAM khala-duSTanI niMdA ane sajajananI stuti loko kare, temAM teono zo doSa ? loko sajananI sajanatA ane duSTanI duSTatA paNa pragaTa kare che. kAryanI apekSAe sajjanatA ane durjanatAnI vyavasthA thAya che. je eka puruSa ekanA mATe duSTa hoya, te bIjA mATe sajjana thAya che, tethI A sajajana che ema stuti kevI rIte karavI ane duSTa gaNIne niMdA paNa kevI rIte karavI ? khalarUpa zvAna pitAnA jAtivabhAvanA kAraNe kadAca bIjAnI niMdA karavArUpa bhase, te paNa pitAnI nirmaLatAnA kAraNe sajjane tenuM duSTapaNe jANatA nathI. haMmezAM sajjana puru guNa grahaNa karanArA hoya che ane durjane doSa grahaNa karanArA thAya che, te paNa baMnene saMtoSa thAya tevA kAvyanI racanA karavAmAM Ave te zuM paryApta na gaNAya ? suMdara na gaNAya? te paNa- kaI prakAre kaMpatA bhayavALA ane lajjita hRdayavALA puruSae duTa ane vairIonI AgaLa raNamAM ke kAvya racavAmAM vaja hRdayavALA banavuM joIe ane potAnI zakti anusAra zubha kAryamAM prayatna kare joIe kaheluM che ke jenA guNa-doSanI vicAraNAmAM loko AnaMdavALA thatA nathI, evA taNakhalA sarakhA halakA, dekhatAM ja nAza pAmavAvALA, zaktihina puruSanA janmathI jagatamAM kaye lAbha hoI zake ?" athavA paMDita puruSane hAsya karavA yogya, mUrNavargane bahumAnya, doSa grahaNa karavAnA phaLavALI, pArakAnA vyApAranI ciMtAthI saryuM. ane kadAca pArakI ciMtA karavI ja hoya te Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepana mahApuruSonAM carita upakAra karavAnA abhilASIe prathama pitAnA hitanI ja karavI. kAraNa ke pUrvAcAryo papakAra karavA pUrvaka ja ApakArane bahumAnya karanArA hoya che. paropakAra paNa te kahevAya ke hitApadeza ane samyagujJAna-dAna dvArA kalyANumatimAM pravartana karAvavuM. kAraNa ke paramArtha-ciMtAmAM jJAna-dAna karatAM bIje kaI caDIyAta upakAra prazaMsAtuM nathI. tethI te viSayanI gyatA agyatA nirUpaNa karavA mATe paraciMtA karavI joIe. prazna karyo ke, samAna puruSapaNumAM gyAyegyane pharaka kevI rIte samajavo ? tenA samAdhAnamAM kahe che ke, ahiM saMkSepathI cha prakAranA puruSo kahelA che. te A pramANe 1 adhamAdhama, 2 adhama, 3 vimadhyama, 4 madhyama, 5 uttama ane 6 uttamattama. cha prakAranA puruSo temAM je prathama prakAranA adhamAdhama hoya, teo dharma, artha, kAmAdinI saMjJA-jJAna vagaranA, paralekanA adhyavasAya-rahita, haMmeza zubha adhyavasAya vagaranA, zubhalezyAonI samajaNa vagaranA, pAMce IndriyanA viSayarasanA ajJAta, mUDha, krUra kAryo karanArA, pApI, pApAcAra sevanArA, hAtha-paganA nakha ane keza jenA vadhelA hoya, adhArmika kAryo karanArA; jevA ke zikArI, mAchImAra, kasAI pakSI pakaDanAra, bhila, kaLI, vanavAsathI AjIvikA calAvanAra, aMgArA pADanArA, kASTha kApanAra, gadheDAthI baMdha karanAra, vyAdha vagere. A sarve bIjA pAsethI madirA prApta karIne tenuM pAna kare che ke mAMsa meLavIne Aroge che. athavA tevAM bIjAM anAyacaraNa kare che. sarva ziSTa lakethI tiraskArAelA, duHkhI, duHkha pAmavAnAM kAryo karanArA, DAhyA lokone uga karAvanArI avasthAne anubhava karI paralokamAM paNa narakAdi vedanAvALAM sthAna pAme che. 1. vaLI bIjA prakAranA adhama puruSo teo kahevAya ke, jeo mAtra A lekanA sukhanI ja abhilASA kare, artha ane kAmamAM ja pitAnuM hRdaya samarpaNa kare, AgalA bhavanI ciMtA vagaranA, Indriya-sukha meLavavAnI abhilASAvALA, jUgArI, rAja-sevake, khuzAmatIyA, kedI, naTa, nRtyakAra, kathA kahenAra, teo dhArmika jananI mazkarI kare che, kSamArgane niMde che, dharmazAstra tarapha dhRNA kare che. devakathAnI vAto dUSita kare che. eTaluM ja nahiM, paraMtu evA a5lApa kare che ke "paraleka keNe jo che? tyAMthI koNa ahIM AvyuM che? narakagati koNe meLavI? jIvanI haiyAtI koNe jANI? puNya-pApa che ema koNe pratyakSa jANyuM ? tema ja mastakanA kezane leca kara, jaTA dhAraNa karavI, tridaMDa, trizUlAdika dhAraNa karavAM, te sarva kAyAne kaleza che. vrata dhAraNa karavAM, te te bhegathI vaMcita thavAnuM che. maunavratAdika aMgIkAra karavA, te daMbha che. dharmopadeza kare, te bhadrika lekene chetaravAnuM che. deva, guru AdikanI pUjA vagere karavuM, te dhanane kSaya che. mATe dhana ane kAma sivAya bIjA puruSArtho ja nathI. kAraNa ke artha e ja puruSane mahAna deva che A pramANe - arthavALe puruSa lekathI pUjA pAme che, baMdhuvarga paNa parivArabhUta tenI sAthe ja rahe che. stuti karanAra khuzAmatIyAe tenI prazaMsA kare che. svajana-varga paNa tenuM bahumAna kare che. temaja kaheluM che ke A jIvalekamAM alpadhananA lebhathI evI koI vastu nathI ke je na karavAmAM Ave. sUrya paNa asthamaNa-AthamatI vakhate ratha sAthe samudramAM DUbI gayo." 1 bIjo artha arthanA manavALo. sUra eTale zuravIra sAhasika puruSo arthanA manavALA samudramAM DUba kIo mAre che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA-pITha svajana-parivAra, baMdhuvarga ke dUranA sagA saMbaMdhIo dhanavAna puruSane mAna ApIne tenI AjJA uThAvanArA thAya che. sevaka-samudAya, mitramaMDalI, svajana-samUha, gharamAM patnI vagere tyAM sudhI AjJA uThAvanArA thAya che ke jyAM sudhI puNya ane dhananI adhiktA che. niHsaMdeha vAta che ke, nidhAnamAM dATeluM dhana paNa tRpti karanAra thAya che. hRdayamAM chUpAela priya zuM vilAsanuM kAraNa banatuM nathI ? kAma paNa arthane viniyoga karavAthI prApta thAya che, tenA vagara artha paNa nirarthaka che. kaheluM che ke-"suvarNAdika tela karavA mATenuM pramANa mAso te paNa sAre che, jene guNakAra karavAthI cAra ratio thAya che." zRMgArarasa vagarane artha paNa zA kAmane ? vaLI puruSane kAma vagaranI dhana-saMpatti zIla-rakSaNa karanAra vidhavAnA yauvanakALa mAphaka anartha karanAra thAya che. vaLI A kAma munioe paNa choDe mahAmuzkela che. je mATe kaheluM che ke - "vairAgyane anusaranArA, vairAgyapadeza karanAra uttama munio bhale vilAsinI onI niMdA karatA hoya, chatAM paNa temanAM hRdayamAM te strIonAM stana, nayana ane kaTAkSenA vilAso nRtya karatA hoya che. bIjAnA bhavanamAM yaza-paDaho vAgatA hoya, chatAM pitAnA ghare rahelI anukULa patnI yAda Ave che, ke je ahiM ja mokSanuM sukha Ape che. mekSanA sukhanA zuM kaLIyA bharAya che? ThaMDuM mIThuM svAdiSTa madirA-pAna, suMdara saMgIta, nATaka-prekSaNaka, kasturI AdinAM vilepana, puSTa stanavALI strIo A vigere jyAM hoya, te svarga ane bAkInuM araNya samajavuM." -A pramANe apalApa karanArA, pAMce Indriyene niraMkuzapaNe pravartAvatA, adhamabuddhipaNathI adhama evA teo pite te vinAzanA mArge jaI rahelA che, paraMtu kheTo upadeza karIne bIjAne ene paNa vinAzane mArge pravartAve che. teonuM adhamabuddhipaNuM te paramArthathI duHkhamAM sukhAbhimAna, jema ke mRgale vyAdhanuM saMgIta rasapUrvaka zravaNa karatAM nathI? mAchaluM kAMTAmAM lagADela mAMsanI abhilASA nathI karatuM ?, madhukara(bhamare) khIlelA kamaLanI sugaMdhamAM Asakta nathI banate? pataMgIyAne dIpazikhA harSa utpanna nathI karatI ? hAthIne hAthaNIvALo khADo dekhI AnaMda nathI thato ? paramArthathI A sarva vicAravAmAM Ave to kharekhara teonA vyavasA pitAne vinAza karanArA thAya che. jema A jaNAvyA tema bIjA paNa IndriyenA viSa ne AdhIna thaelA che paNa samajavA. A pramANe DAhyA loka vaDe tiraskAra karAelA A adhamabuddhivALA adhama cho A leka ane paralokamAM ghaNI vedanAvALI gatiomAM jAya che. 2. vaLI trIjA prakAranA vimadhyama cha dharma, artha ane kAma traNe puruSArthamAM paraspara harata na Ave tema tenuM sevana kare che. te keNu? te kahe che. brAhmaNa, rAjA, vaNika, kheDute. bIjA A leka ane paralokanA nukazAnane dekhanArA, vidhavA, durbhAgI, pati paradeza gayela hoya tevI patnI vagere samajavA. A sarve dharmanI apekSA rAkhe che, tethI pareleka-viruddha AcaraNane tyAga kare che. "huM janmAMtaramAM sukhI, rUpavALo, ghaNI saMpattivALe, bahaputravALe thAuM ema dhArI tapa-saMyama sevana kare, dAnAdika zubha kAryo kare. je bIjA mokSamArganI abhilASAvALA kuprAvacanika. jJAna bhaNavuM, adhyayana karavuM, tapasyA deha-damana, cAritrAdi-pAlana karavAmAM tatpara hoya, chatAM paramArtha dRSTi na pAmelA vimadhyama samajavA. tema ja dharma karIne tenAM phaLa meLavavAnI abhilASAvALA, niyANa karanAra samyagdaSTi jIvo, cakravatI paNAnI, vaibhavAdikanI abhilASAvALA ane citra vicitra IcchA karanArA teo paNa tevA ja samajavA. 3. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cApanna mahApuruSonAM cArata cothA madhyama prakAranA jIvA te dharma, artha, kAma ane meAkSa puruSArthamAM rasika anelA samyagdaSTi; ekalA meAkSane ja paramArtha svarUpa mAnanArA. 'peAtAnuM tevuM prabaLa parAkrama na heAvAthI kALabaLanA prabhAve putra-kalatrAdinI sneha sAMkaLathI jakaDAyeo chu" ema paramArtha samajavA chatAM samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArgane dekhavA chatAM, rAgadveSanA pariNAme jANavA chatAM, saMsAranuM asArapaNuM samajavA chatAM, viyenA kaDavA vipAko bhogavavA paDaze e bhAna heAvA chatAM, IndriyAnuM unmAge pravana dekhavA chatAM paNa viSayanI madhuratA, kAmadevana TALI zakAya tevo hAvAthI, indriyAnuM capalapaNuM, saMsAra svabhAvanA anAdinA abhyAsa heAva thI meAkSamArga dUra heAvAthI, karma-pariNati acittva zaktivALI heAvAthI, mahApuruSAe sevana karelI pratrajyA grahuNu karavA zaktimAna banI zakatA nathI; tethI hInasattvapaNAthI gRhavAsamAM rahe che. te koNa? te kahe che-samyagdaSTi zrAvako pAtAnI zakti anusAra zrAvakatratA aMgIkAra kare che. keTalAka bIjA prakRtibhadraka mokSAbhilASI, svabhAvathI karuNAvALA, kSamA-namratA-saraLatAvALA, dAna, kara vAnA svabhAvavALA, vrata ane zIlane dhAraNa karanArA hoya che. tee A leAkamAM ghaNA leAkeAne prazaMsavA cAgya banIne paleAkamAM uttama devapaNu ke sundara manuSyapaNuM prApta kare che. 4. pAMcamA uttama prakAranA jIvo teA vaLI ekamAtra mekSa puruSArtha mATe aNu karelA hRdayavALA, eka meAkSaneja paramA mAnanArA, te sivAya bIjA kazAne paramA na mAnanArA hAya che. tevA AtmAe mahAmeha-velaDIne mULathI ukheDIne, viSayanI gAMThe bhedIne, ajJAna- aMdhakAra dUra dhakelIne, rAga-dveSa-mallane harAvIne, gRhapAza chedIne, krAdhAgni AlavIne, mAna pa taneA cUrA karIne, mAyA-karISAgnine zAMta karIne, leAbhanA khADAne oLa MgIne, kAma-ku jarane jitIne, indriya-azvone vaza karIne bhAgatRSNAne svAdhIna banAvIne, pariSadu-upasa mAM aDAla banIne, vinatAnA vilAsAne dUra karIne, pApavyApAravALA anuSThAnanA prasaMgAthI dUra khasIne, asaMyamane dezavaTo karAvIne, dudhane tilAMjali ApIne, paramArtha - svarUpa samajI AtmAnA mukAbalA karIne, saMsAra sukhaneA tyAga karIne, putra, patnI AdinA snehane avagaNIne, ka piraNAma upara paga cAMpIne, najIkamAM mukti pAmanAra heAvAthI mahApuruSAe sevelA saduHkhano nAza karavAnA kAraNabhUta, pAmara manuSyanA manorathathI dUra rahela evI pravrajyA (dIkSA) pAmelA uttama gaNAya che. tevA sAdhue vaLI aneka prakAranI labdhie pAmelA, avidha, manaHpava ane chellu kevalajJAna pAmelA samajavA. te munivaro devo, asurAnA indro, cakravatI pramukha narendronA pUjanIya banIne mekSe jAya, anuttara vimAna, Indrapa agara sAmAnika ke vaimAnika devapaNuM pAme che. 5. chaThThA uttamAttama puruSo teA tI kara-nAmakanA vipAkavALA, jemaNe kevalajJAna utpanna karela hAya, kRtakRtya, parApakAra-pArakA kA karavAnA svabhAvavALA, uttama guNu rUpa zaktisa'panna, cAza atizayAnI saMpattivALA, huMmezAM khIjA jIvAne pratibeAdha karavA mATe pRthvI para vicarIne AyuSya-kSaya thayA pachI nirupadrava, acala, rogarahita, anaMtA kALa sudhI TakanArU, je sthAnane koI dvivasa kSaya thavAnA nathI, pIDAvagaranu, jyAMthI, pharI pAchA AvavuM paDatuM nathI, evu" siddhigati nAmanu sthAna tee avazya pAme che. 6. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA-pITha grantha-nAmakaraNa A kAraNathI "yogya AtmAne ja hitopadeza ApI kuzala matimAM pravartAvavo joIe, paraMtu agya ke upadeza karavAnI avasthAne vaTAvI gayuM hoya tevAne hitepadeza na kara." kuzalamatimAM pravartAvavAnuM te caritrAdi kathAo ane anuSkAne dekhADavAthI sukhethI pratibaMdha karI zakAya che. paramArtha adhikAramAM kalita kathAo sajjananA manane AlAda karanArI thatI nathI. temaja kaI paNa bAliza manuSya kapita kathA sAMbhaLIne sadbhUtane tyAga karaze. kaheluM che ke-"jo ke lekamAM te baMne kathAo sAMbhaLIne kuzalamatimAM pravartana thAya che, te paNa mane te kalpita karatAM banelI-caritakathA vadhAre suMdara lAge che." "carita ane kalpita ema sarva kuzala mATe kalpanA karelI che" ema kahenAre mImAMsaka nAstikamatane anusaranAra bRhaspatine hastAvalaMbana-Teke ApyA che. A pramANe kalpita kathA karatAM sadbhUta guNenuM utkIrtana karavuM vadhAre phAyadAkAraka che. temAM khAsa karIne cepana mahApuruSonAM adbhuta vRttAnto ane guNayukta caritro bhavya jInA aMgenA romAMca pragaTa utpanna karaze. ratnAkara-darzananI mAphaka sajjananAM caritro sAMbhaLIne konuM haiyuM kutuhalavALuM ane AzcaryavALuM na thAya? kaheluM che ke -"dharmazAstranA meTA mULamAMthI utpanna thayela, cAritra e ja vizAla thaDa, kSamAdi zAkhA-prazAkhAvALA, cha, aThThama, cAra, pAMca Adi upavAsanA tapa AcaraNarUpa gADha patrovALuM, cakavartitva, Indra, dhanasaMpatti Adi rUpa pudgamanayukta, kSAyikaguNo ane mekSa phalanI samRddhivALA uttama puruSanAM caritrorUpa mahAvRkSanI zravaNarUpa chAyA te kharekhara je puNyarahita hoya, tene jana prApta thAya." jevI rIte trileka-cUDAmaNibhUta, de, asuro ane manuSyanA IndronA mukuTonA maNiothI jemanuM pAdapITha ghasAIne suMvALuM banI gayuM che, kevalajJAnavALA prathama zreSTha dharmacakravatI aSabhadeva bhagavaMte, deva, manuSya ane asurenI sabhA samakSa bharata cakavatIe pUchayuM, tyAre A caritra kahyuM. tyAra pachI rAjagRha nagaramAM guNazIla caityamAM sudharmA svAmIe jaMbU nAmanA ziSyane prarUpyuM. prathama caritAnuyegathI AcArya-paraMparAe AveluM, samyaktva-prApti Adi vaDe atisamRddhivALuM, de, manuSyanA Rddhi-varNana vaDe gauravavALuM, tIrthaMkarAdika cepanna mahApuruSonuM caritra je meM gurunA mukhethI sAMbhaLyuM che, te pramANe mArI zakti anusAra kaMIka kahuM, te tame AdarapUrvaka zravaNa karo. mArA mukha-kaLazamAMthI reDAtA, uttama puranA caritrarUpa zubha jaLane vikasita vadanavALI he parSadA ! tame karNa jalithI pAna kare A kathAmAM je zabdo vaparAyA che, te pahelAthI jANItAprasiddha che. tenA artho siddhAntasAgaramAMthI uchaLelA che arthAt zAstromAM tenI vyAkhyAo samajAvelI che. mALI jema vividha raMgavALA puSpone hAra guMthe, tema mane paNa zabda-guMthaNIne guNa prApta thayA che. jagatanA sAmAnyathI leka ane aleka evA be vibhAga che. temAM dharmAstikAyAdithI rahita AkAzamAtranI sattAvALe aleka che. pAMca astikAyamaya loka kahela che, te A pramANe - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAya. leka vaLI aleka, Urthaka ane tirachaleka ema traNa prakAra che. sarvaka cauda rAja-pramANa che. temAM aleka ratnaprabhAdika sAta pRthvIo, ghanodadhi, ghanavAta, tanuvAtarUpa traNa valayo vaDe nIce nIce rahIne dhAraNa karAya che. paDakhe paNa te ja traNa valayo vaDe AdhAra pAmelI sAta Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cApanna mahApuruSonAM carita pRthvI che. UlAka te saudharmAdika khAra devalAkA uparAupara geADavAIne rahelA che. nava greveyakA, pAMca anuttara mahAvimAnA, tyAra pachI iSAbhAra nAmanI pRthvI, tenA upara siddhikSetra. tirthyalAka te vaLI--khAkhara merupava tanA madhyabhAgamAM ATha rucaka pradezanI upara navasA ceAjana u McA ane nIcA maLI aDhArase ceAjana-pramANu tiya glAka samajavA, ane ticchI bAju vaLI eka dvIpa, eka samudra ema asakhyAtA dvIpa-samudro maLI asa Mkhyeya yeAjana-parimANavALA samajave. temAM jamUdrIpa lAkha yojana-pramANavALA, lavaNusamudra e lAkha, dhAtakIkhaMDa dvIpa cAra lAkha, kAlAdhi samudra ATha lAkha, puSkaravara dvIpanA abhAga ATha lAkha yojana pramANavALA che. tyAM mAnuSAttara padegta che. tenI AgaLa manuSyanA janma ke avara-javaranA vyavahAra nathI. e pramANe mAnuSAntara pa`tathI vIMTAyela, aDhIdvIpa pramANavALuM pIstAlIza lAkha yojana lAMbuM paheALuM manuSyakSetra che. temAM paMdara kama bhUmi, trIza akama bhUmie ane chappana aMtaradvIpA che. temAM pAMca bharata ane pAMca airavata kSetramAM bAra ArAvALuM, vIza sAgaropama koDAkoDI pramANu kALacakra che. te A pramANe-suSamasuSamA nAmanA pahelA ArA cAra kADAkoDI sAgApama pramANavALA, bIjo suSamA traNa, trIne suSamaduHSamA be, ceAtheA duHkhama-suSamA e tALIza hajAra varSa nyUna eka kaDAkoDI sAgaropama pramANavALA, pAMcame duHSamA ekavIza hajAra varSanA, ane chaThTho duHSama-duHSamA paNa ekavIza hajAra varSoM-pramANa kALavALo. A pramANe dasa koDAkoDI pramANa avasarpiNI samajavI. utsarpiNI paNa duHSama-duHSamAthI zarU thaI suSama-suSamAnA cheDAvALI dasa koDAkoDI sAgare pama-pramANa kALavALI jANavI. ahIM suSama-duHkhama nAmanA trIjA ArAmAM palyApamane AThameA bhAga khAkI rahyo, tyAre kulakarA utpanna thayA. have anukrame teonI utpatti kahevAze. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHETH Born 1853 A, D., Surat DEVCHAND LALBHAI JAVERI Death 13th January 1906 A, D., Bombay Education International THE LATE janma : vikrama saMvata 19ste kArataka suda 11 surata. zreSThi daivacaMda lAlabhAI jhaverI *** svargavAsa : vikrama saMvata 1962 poSa vada 3 muMbaI. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 gaSabha svAmI ane 2 bharata cakravartInuM caritra aparavidehamAM aparAjitA nAmanI nagarI hatI. amarAvatI nagarInI jema paMDita puruSanA manane atyaMta AnaMda ApanArI ane niMdA vagaranI hatI. bIjA pakSe vibudha eTale devatA enA manane AnaMda ApanArI paraMtu Indra vagaranI, caMdra mAphaka kaLAovALI ane gunhA na karanArI, caMdrapakSe paNa kaLAvALe ane rAtri vagara utpanna thanAro, dvArAmatI nagarInI jema uttama nagarajane ane dhanathI samRddhivALI hevA chatAM mIThA jaLavALI, laMkApurI mAphaka kaMcanamaya paraMtu bibhISaNa vagaranI, bIjA pakSe nirbhayatAvALI, jyAM puruSe kAmadeva sarakhA rUpavALA ane strIo rati jevI hatI. paMDita bRhaspati sarakhA, kuTuMbIo svAbhAvika suMdara rUpavALA dRzya, yathArtha bolanAra, kulInatA yukta hatA. parivAra zikSA na ApavA chatAM catura hatA. leke vagara kaleze dhana ane samRddhi upArjana karanAra hatA. je nagarInA lekenA nivAsarathAnI maNijaDita bhittimAM citro AlekhAyelAM hatAM. yuvatIo svabhAvathI ja suMdara ane citrakarmanI tulanA karatI hoya tevI hatI. yuvatI-samUhane uttejita karanAra vasaMtetsava pravartate hate. vasaMtetsavanI svAbhAvika zRMgAra-ceSTAoe kAmadevane uttejita karyo hate. kAmadevathI uttejita thaelA nagaralake hatA. suMdara vArAMganAonI bhIDa thavAthI teonA hAranAM tUTI gayelAM ratnane samUha uchaLI rahela hate. maNiratnanA samudAyanI prabhAthI vividha raMgo vaDe AkAzamArga zobhate hate. AkAzamArgamAM dhUpanA dhUmADA uchaLatA hatA, tyAre haMsane vAdaLAne bhrama thatA hatA. haMsakulanA madhura zabdothI vyApta naMdanavana sarakhuM bhavana-7 banyuM hatuM. bhavana-udyAnamAM phelAyela sugaMdhI parimalathI AkarSAyelAM moTAM bhramara-kule hatAM. bhramarakulethI mukhara thayelI kamalonI zreNivALI vAvaDIomAM jhaMkAra guMjArava baMdhAI gaye hate. jhaMkAranA zabdathI rokAyelA dizA-mArgo paranI abhilASAvALA atisnehI musApharonI musApharI jemAM rokAI gaI hatI. mArga para cAlatI ramaNIonA meTA nitaMba vaDe meTo mArga sAMkaDo banI gayuM hatuM. evI te nagarImAM je je manahara mahelAte dekhAya che, te te hAthI, ghoDA, vAjitro, taraNa Adi vALA dezonI samAnatAvALA che. svarganI sarakhAmaNI karatI evI A nagarImAM mAtra eka ja deSa che ke tyAM vAsa karanAra nagaralako svarge ja javAnA kAraNabhUta dharmanuM sevana karatA nathI. te nagarI kevI hatI? IndravaDe amarAvatI sarakhI, kubera vaDe alakApurI jevI, becarendra vaDe rathanupUra cakravAlapura sarakhI, bibhISaNa vaDe laMkAnagarI jevI hatI. tyAM AgaLa IzAnacaMdra nAmane rAjA hato, te A nagarInuM lAlana-pAlana ane vibhUSita karatuM hatuM. te rAjAnA caraNa ane hathelI yugala kAcabAnI jema unnata. jaMghA ane bAha jeDI goLa ane dekhAvaDI, peTanI traNa karacalIo ane vAMsAne bhAge spaSTa vibhAgavALa, nAbhi ane citta gaMbhIra, vakSasthala ane netrayugala vistIrNa, kaMThapradeza ane lalATa traNa rekhAvALA, gAla ane haTha puSTa hatA. jANe saubhAgyano siddhaga, kAmadevane pavitra janmadivasa, brahmAne svarga meLavavA mATe Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 cepanna mahApuruSonAM carita parizrama hoya, rUpane kIrtistaMbha hoya te dekhAtuM hatuM. jANe zarIradhArI kAmadeva, lAMchana vagarane kaLAyukta caMdra, doSarahita dharma sarakhe, lokonA cittanI caMcaLatA karAvanAra vilAsavALo hato. te nagarImAM sarvajanone anumata, AcAranuM kulaghara, kuberanA je bahadhanavALe caMdadAsa nAmane zeTha hatA. tene sAgaracaMda nAmane putra hato. te nigama (vaNika)-jAti hovA chatAM paNa udAratva hatA. sakala kalAone pAragAmI hovA chatAM paNa vaNika-kalAmAM anabhijJa hate kalA-pAraga ane guNanidhi evA tene eka ja vaNika-kalA hatI, jenA vaDe te rUpa vaDe, jenArI yuvatIonAM manane harato hate. keIka samaye te IzAnacaMdra rAjAnAM darzana karavA mATe rAjadarabAramAM gayA. te vakhate sukhAsana para birAjamAna rAjAne joyA. tenA caraNamAM paDI namaskAra karyo eTale rAjAe Asana, tabelathI tenuM sanmAna karyuM. rAjAe kuzaLa-samAcAra pUchaDyA. zreNiputre kahyuM ke, ApanA prabhAvathI sarva kuzala vate che. A samaye jyAre siMhAsana para rAjA beThelAM hatA, tyAre baMdIjanacAraNapuruSe be gAthAo saMbhaLAvI mAdhavIlatA, phaNasavRkSa, priyaMguvRkSa, khIlela azokavRkSa tathA vikasita kamalethI adhika zibhAvALe, kAmadevane uttejita karavAnI tRSNAvALo bAlavasaMta vikasvara thAya che. vikasita thayelA vRkSanAM bAnAthI bhayaMkara jheravALe vasaMta mUcha pamADe che. mATe te pathikajane! tame vasaMtanA kIDAmahotsavamAM praveza kare, te sivAya tamAruM rakSaNa nathI." tyAra pachI rAjAe A vAta sAMbhaLIne sAgaracaMdranA mukha tarapha najara karI. teNe paNa rAjAne vinaMti karI ke he deva ! avivekI lekene AnaMda ApanAra vasaMta-samaya AvI pahoMcyA che. rAjAe kahyuM ke, vasaMta-samaya Avyo, te te meM paNa jANyuM, paNa A avasare have zuM karavAnuM che? te pUchuM chuM. tyAre zeThaputre kahyuM ke, he deva! Apane huM vinaMti karuM chuM. A samaye pharI paNa cAraNe saMbhaLAvyuM- "vikasita caMpaka-puSpanA sarakhI gauravarNavALI, kamalapatrarUpa lenavALI, bhramara-samUharUpa keza dhAraNa karanArI madhulamI jANe tamane AvavAne saMketa karatI hoya tema tamArA udyAnamAM gaI che." zeThaputre kahyuM, he deva ! je meM vinaMti karI, te ja A cAraNe paNa karI. mATe he deva! vasaMtanI zebhA saphaLa karavA mATe udyAnamAM javAne maratha pUrNa kare. 'bhale ema thAva" ema kahIne rAjAe pratihArane bolAvIne kahyuM ke, DAMDI pITIne nagaramAM gheSaNa karo ke AvatI kAle savAre mahArAja ratikulagRhamAM kIDA nimitte padhAravAnA che, te nagaralokoe paNa pitapitAnA vaibhava anusAra pitAnA sarva parivAra sAthe kIDAmahotsavamAM AvavuM." pratihAre paNa AjJA maLatAM ja "jevI devanI AjJA" ema kahIne sarva nagaralakone AjJAthI vAkepha karyA. "tAre paNa savAre mArI pAchaLa AvavuM" ema zeThaputrane kahIne rajA ApI. prAtaHkALamAM aMtaHpura ane vizeSa ujajavala veSabhUSA sajelA parivAra sAthe rAjA zastranA AvezathI trAsa pAmela taruNIvarganuM lAvaNya hoya tema teothI kaTAkSapUrvaka najara karIne rAjA nagaramAMthI bahAra nIkaLyA ane ratikulagRhamAM pahoMcyA. sAgaracaMdra paNa azekadatta mitra sAthe moTI trAddhisahita udyAnamAM gayo. bIjA loko paNa potapotAnA vaibhava anusAra tyAM kIDA karavA AvyA. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 SabhasvAmI ane 2 bharata cakravatInuM caritra 11 A pramANe nagaranI judI judI maMDaLIo vasaMtakIDA karatI hatI ane tene kolAhalA uchaLI rahyo hato ane loke te kIDArasamAM mazagUla banI gayA hatA, tyAre najIkanI vanajhADI. mAMthI "mane bacAvo ! mane bacAva" evA paDaghAvALI strIvargano moTo kelAhala uchaLe. te AkaMda zabda sAMbhaLIne sAhasika sAgaracaMdra doDaDyo ane tyAM pahoMce eTale pUrNabhadra zeThanI pavanathI kaMpatA keLanA patra sarakhI dhrujatI priyadarzanA nAmanI putrI caronI vacce rahelI jevAmAM AvI. tyAra pachI dAkSiNya bhAvathI, cittanA pairyathI, erenA gabharATathI, khAlI hAthanA prayogathI eka ceranI charI jhUMTavIne teonA paMjAmAMthI zeThaputrIne mukta karI. te kanyAe paNa tene joIne ciMtavyuM ke, niSkAraNe vatsalatAvALo, mArA puNyanA DhagalA sarakho ApattikALe A keNu AvI maLe? te kanyAnA hRdayamAM paNa tenA upakAra badala tathA rUpa jovAthI viramaya pAmI teNe nayana-nyugala vikasvara banAvyuM, tathA kAlakame khIlelA yauvana-vikAravALI tene te kumAra upara chUpe snehAbhilASa pragaTayo. A samaye cArothI mukta karI ItyAdi hakIkata pitAe jANuM ane priyadarzanAne potAnA bhavane laI gayA. priyadarzanAnA rUpathI mehita thayela sAgaracaMdrane tene mitra azakadatta ghare laI gayo. A vRttAna lekajIbhethI sAmAnyapaNe ane vizeSathI potAnI dAsIo dvArA sAgaracaMdranA pitAnA jANavAmAM AvyuM. putrane bolAvI zikhAmaNa ApI ke, "he putra! tuM sarva kalAmAM nipuNa che, vinIta che, chAje tevAM vastra dhAraNa karanAro che, tene zikhAmaNa ApavAnI jarUra nathI, chatAM paNa vaDIle e tArA pratye sanAthapaNuM batAvavuM joIe." ema mAnIne he putra! kahuM chuM ke, ApaNe kaLAthI AjIvikA karanArA vaNike sAre veSa paheranArA ane suMdara AcAra pAlana karanArA chIe. amAruM yauvana vRddhapuruSonI chatrachAyAvALuM hatuM. saMpatti hovA chatAM chAje ane zobhe tevA ja veSane dhAraNa karatA hatA. bIjA na jANI zake tema ratikrIDA karatA hatA. dAna paNa ghaNu lake na jANe tevI rIte karatA hatA. ane Ane ja ame alaMkAra mAnatA hatA. dareka padArtho pitAnA vaibhavane anusare karavAmAM Ave, te lokone AnaMda karAvanAra thAya che. bIjI eka mukhya hakIkata tane e kahevAnI che ke, A tAro mitra che, te atyaMta mAyAvI, tArA sarakhA saraLa pratye paNa vAMko ane svabhAvathI ThagavAnI TevavALe che. kahevuM che ke -"manamAM bIjuM vicAre, vacanamAM juduM ja bole ane tArA A anArya mitranuM kArya kaMika juduM ja hoya." tArA sarakhA samajIne vadhAre zuM kahevAnuM hoya? A loka ane paraloka na bagaDe tevA suMdara AcAravALA banavuM. A zikhAmaNa sAMbhaLyA pachI zeThaputra vicAryuM ke, pitAjIe corene ane kumArIne vRttAnta jAye lAge che. spaSTAkSara kahevAthI mArA mitrane dUSita karyo che, te huM paNa te ja uttara ApuM-ema vicArIne kahyuM ke-"he pitAjI! Ape je AjJA karI, te pramANe mAre yathArtha pAlana karavI joIe. teo kharekhara dhanya che ke, jeo vaDIlanA upadezanA adhikArI bane che, paraMtu daivayoge akasmAt tevuM kaI kArya AvI paDe che, tyAre vicAra karavAne avakAza maLatuM nathI, chatAM eTaluM cokakasa Apane nivedana karUM chuM ke ApanA kuLane kalaMka lagADanArI pravRtti huM mArA jIvanA jokhame paNa nahIM karIza. vaLI Ape mitrane je doSa jaNAvyo, te huM jANatA nathI ke temAM doSa che, ke guNa che. bIjuM kaI durjane ApanA peTA kAna bhaMbheryA jaNAya che. kAraNa ke Aje ja snehanAM kAraNenI kayAMthI khabara paDI? bAkI neha Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 capana mahApuruSonAM carita thavAnAM kAraNe A pramANe hoya che-"samAna jAti, eka nagaramAM sAthe nivAsa karanArA, sAthe bALakrIDA ramatA hoya, vAraMvAra eka-bIjAne meLApa thatuM hoya, paraspara anurAganI vAte sAMbhaLatA hoya, paropakAra karavApaNuM, samAna AcAra, sukha-duHkhamAM samAnatA heya." A sarva tenAmAM che. kapaTa karavAnuM tevuM kaI paNa kAraNa mane tenAmAM dekhAtuM nathI. Ama hovAthI mArA dhAravA pramANe Ape jevA prakAranI tenA mATe saMbhAvanA karI che, te te nathI-evI mArI nirco karIne keIka atyaMtara kAraNa padArthanI sAthe saMbaMdha joDAve che, paricaya karAvanAra te mAtra bAhya kAraNa hoya che. he pitAjI! te kapaTa svabhAvavALa hoya, te paNa ApaNane zuM nukazAna karaze? ema kahIne pitAjIne saMtoSa pamADyo. pitAe paNa putrane abhiprAya jANane priyadarzanAnI mAgaNI karI, pUrNabhadra paNa ApI. vivAha-divasa jevarAvyuM. vivAha-gya sAmagrIo taiyAra karAvI. vedikA, cerI taiyAra karAvI. kautaka-maMgaLanAM vidhAna karyA. meTI riddhivALe vivAha-mahotsava ujaLe. baMnenI paraspara prIti vate che ane ema viSayasukha anubhavatAM teonA divase sukhamAM pasAra thAya che. ema ghaNe kALa vItI gayA. kaIka samaye patinA mitra azakada ekAMtamAM priyadarzanane kahyuM ke, "A tAro pati dhanadattanI putravadhU sAthe haMmezAM gupta maMtraNuM zI kare che?" vizuddhacittavALI priyadarzanAe paNa kahyuM ke, "te te tamArA mitra athavA temanA bIjA hRdaya sarakhA mitra tamane sarva khabara hoya, amArA sarakhAne tenA rahasyanI zI khabara paDe?" patinA mitre kahyuM ke, huM te hakIkta jANuM chuM. temAM gupta rahasya che, paraMtu tamane jaNAvIza nahIM. kAraNa ke, manuSyane kAraNe utpanna thAya te ADuM avaLuM samajAvIne viSama sthAne paNa laI jAya. mIThI mIThI vAtethI zIkhAmaNa Ape, meTI lajAne tyAga kare, prayojana-garaja zuM na karAve? pharI priyadarzanAe pUchayuM ke, temAM zuM prajana haze? teNe kahyuM ke, je mane tArUM. nirmaLa hRdayavALI priyada. nAe kahyuM ke, tamane mAruM zuM prayojana che? teNe kahyuM ke, he suMdarI ! sAbhaLa. "A jIvalekamAM je jIve che ane jenI najara tArA upara paDI te he suMdarAMgI! tArA pati sivAya tene tArUM prayojana hoya ja." tyAra pachI pUrve jenI koI vakhata saMbhAvanA na karI hoya ke zaMkA paNa thaI na hoya evAM duSTa vartanane jaNAvanAra, maryAdA cUkela vacana sAMbhaLIne kaMIka nIcuM mukha rAkhI priyadarzanA kahevA lAgI-"are nirlajaja ! akArya karavA taiyAra thayela ! tane AvI vAta karavI zebhe che? manathI tevuM vicAravuM na ghaTe, te pachI mArI samakSa belavAnuM te bane ja kayAMthI? tArA sarakhA adhama ane akArya AcaraNa karanAra duSTa mitrathI mArA pati lajavAze- A vAtathI mAruM hRdaya dUbhAya che. nirmalakulamAM janmelA ane vizvAsavALA nehathI svIkArelA mitrane mATe alpasukhanA kAraNe pitAnA kulamAM mezane kUcaDo pherava gaNAya kharo ? anArya puruSa jemAM bhajana kare che, tene ja vinAza kare che jema dIpaka pitAnI ceSTAthI telane kSaya kare che, tema durjana haMmezAM pitAnA vartanathI ja snehane kSaya kare che." Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 1 RSabhasvAmI ane 2 bharata cakravatInuM caritra tyAra pachI kaMIka zaramathI jhAMkhA paDI gayelA vadanavALA azakadatte kahyuM, tuM ATalI AkuLa-vyAkuLa kema banI gaI ? sAce ja tuM mane A mAne che ? A te tArI parIkSA karavA mATe mazkarImAM kahyuM hatuM. eTale kaMIka hAsya karatAM priyadarzanAe kahyuM ke, "ThIka, jyAMthI Avyo tyAM cAlyA jA ane te mUDha ! tAruM kArya kare, mArI parIkSA karanAra tuM patine suMdara mitra maLI gaye!" tyAra pachI zUnya devAlayamAMthI jema-tema mitranA gharethI ekale bahAra nIkaLe. abhimAna ane utsAhathI rahita, vicAramagna banelA tene sAgaracaMdra dekhe ane pUchayuM ke, Ama nisteja ane udvegavALe kema dekhAya che? teNe kahyuM, jarUra udvega thayuM che. tyAra pachI mAyAkuDa-kapaTa bharelA hRdayavALA teNe lAMbe nisAse mUkatAM kahyuM ke, saMsAramAM vasatA puruSane udveganuM kAraNa pUche che ? have je tAre A bAbatamAM Agraha che, te saMsAranuM nATaka tane jaNAvuM chuM. "saMsAramAM vasatA mAnI puruSane kaI evAM kAryo AvI paDe che ke- chUpAvI zakAtAM nathI ke kahI zakAtAM nathI ke sahana paNa karI zakAtAM nathI." eTaluM ja kahIne apUrNa nayanavALe te nIcuM mukha karIne Ubhe rahyo. te samaye sAgaracaMdra ciMtavyuM ke, saMsAranA khele aTakAvavA ghaNu muzkela che ke AvA prakAranA mahApuruSone paNa Apattio AvI paDe che. A mArA mitrane keI mahAna udveganuM kAraNa utpanna thayuM che. kAraNa ke. caherA upara meTA zekanI chAyA ane AMkhamAMthI azru vahI jAya che ane UMDA nisAsA choDe che. alpa nidhAnathI pRthvI kaMpatI nathI, mATe udveganuM kAraNa mitrane pUchuM ema vicArI pharI kahyuM, he mitra! je mArAthI gupta rAkhavA jevuM na hoya te duHkhanuM kAraNa jaNAva. tyAra pachI gadgada akSarathI azekadare kahyuM, zuM tevA prakAranuM kaMI che ? je tane na kahevAya? A vRttAMta khAsa karIne te tane jaNAvavo ja joIe. A viSayamAM mArA priya mitre jANavuM joIe ke sarva anarthonuM kAraNa hoya te A strIo che. A mahilA vagara agnivALI ulkA, megha vagaranI vijaLI, auSadha vagaranI vyAdhi, cheDA vagaranI mehanidrA samajavI. te mATe kaheluM che ke* capala svabhAvavALI, zIla malina karanArI, cAhe teTalo sneha rAkhavA chatAM saMtApa karAvanArI dIpazikhA sarakhI strI lAga maLe te bhaya ApyA vagara rahetI nathI.' dIvAnI zikhA paNa capaLa svabhAvavALI, mezathI malina karavAnA svabhAvavALI, tela pUravA chatAM paNuM tApa utpanna karanArI hoya che. eka sthAnethI choDAvIe, te vaLI kSaNamAM bIje vaLagavA jAya. kAMTAvALA vRkSanI DALI mAphaka enAthI dUra rahevuM, te sAruM che. baMdhuo vacce uga karAvanArI, sakala duHkha AvavAnA kAraNabhUta anArya mahilA kALarAtrinI jevI, tenI vicAraNuM karIe, te paNa duHkha ApanArI thAya che. A sAMbhaLI zaMkAvALA sAgaracaMdre kahyuM ke, koI strIe mitranI pAse strIpaNuM pragaTa karyuM che? ane te koNa che? te khAsa huM jANavA IcchuM chuM. tyAra pachI tuM mAruM bIjuM hadaya che, ema dhArIne AvI vAta mAre tane jaNAvavI paDe che, ema kahIne akada vAtanI zarUAta karI ke he mitra ! sAMbhaLa. priyadarzanA ghaNA divasothI na bolavA lAyaka zabdo mane kahetI hatI, e vAta meM tane jaNAvI nahIM ane tene tiraskAra karyo ke "kadAca kaI prakAre zaramAIne pitAnI meLe ja khoTA vicAre dabAvI deze." paraMtu zAMta thavAnI vAta te dUra Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 cepanna mahApuruSonAM caritA rahI, ulaTuM vadhAre AgaLa vadhavA lAgI. te mATe kaheluM che ke "siMha narasiMha vaDe, sarpa maMtravaDe, hAthI aMkuzavaDe vaza karI zakAya che; paraMtu niraMkuza strIonA manane koI kAbumAM rAkhI zakatuM nathI." Aje tamArI gaSaNA karatA karatA huM tamArA ghare gaye, tyAre teNIe je karyuM, te tamane kahevuM paNa azakya che. mahAmuzkelIe tenAthI chUTIne gharanI bahAra nIkaLI zakyA. pachI huM vicAravA lAge che, zuM AtmahatyA karUM? paraMtu ema karavuM yegya nathI. kAraNa ke te durAcAriNI mArA mitrane ulaTo bharamAvaze, athavA te mArA bhadrika mitrane yathArtha hakIkta jaNAvuM. ema karavuM paNa ThIka nathI, kAraNa ke tenA mane ratha pUrNa thayA nathI, eTale te vAgelA ghA upara kSAra bhabharAvavA mAphaka bIju koI akArya kare. A ane AvA bIjA ADA-avaLA vicAra karato hato, eTalAmAM tame maLyA. mArA udveganuM kAraNa A che, A vAta sAMbhaLIne vaja paDavAthI adhika duHkha pAmelo, uDI gayelI cetanAvALe, keTalAka samaya thaMbhita thaI gaye hoya tema banIne sAgaracaMdra belavA lAge-"he priya mitra! strIomAM A sarva saMbhave che. kAraNa ke, svAbhAvika vilAsarUpa jaLathI pUrNa, kapaTarUpI mahAAvartavALuM, ane prapaMcarUpI magaramacchayukta strIonAM manarUpa samudranuM UMDANa jANavA Aje paNa puruSa samartha nathI. he mitra ! samudranuM mukha narmadA nadI che, te niraMtara vidhyaparvatane nitaMba arpaNa kare che. sarva anAcAra dhAraNa karanAra strIomAM AvuM vartana saMbhave che, mATe ene tyAga kara, zubha adhyavasAyane svIkAra kara. saMsAranATakamAM A keTaluM gaNAya? athavA te te durAcAravALI ApaNane zuM karaze? mAtra tAruM ane mAruM mana dubhAvaze." ema kahIne mitrane sAttvana ApyuM. priyadarzana uparane nehAnu baMdha osarI gaye, sadbhAva cAlyA gayA. ane praNaya-kIDA baMdha karI. te paNa mahApuruSenI maryAdAnuM ullaMghana karyA vagara pUrvanI sthitie jarUra pUratA kArya karavA vaDe karIne priyadarzanAnuM pAlana karyuM. teNIe paNa mitrane banele vRttAnta patine jaNAvyuM nahIM, rakhe mArA kAraNe mitrane bheda thAya' Ama mAnIne pUrvanA ja kamathI vyavahAra calAvyuM. sAgaracaMdra paNa svabhAvathI dAnarucivALa, saMsArathI udvega pAmele, gRhavAsathI parAmukha banele, viSayethI vimukha thaI gaye. AyuSya pUrNa thayuM. eTale mRtyu pAmI jaMbudvIpanA dakSiNAddha bharatakSetramAM madhyakhaMDamAM suSamaduHSamA kALamAM ardhapalyopama kALa haju bAkI hatuM, te ja samaye eka sAthe jIvitano tyAga karyo ane priyadarzana sAthe yugalapaNe utpanna thaye. rAzI divasa bAla-bAlA-yugalanuM pAlana karIne mAtA-pitAnuM yugala devaloka pAmyuM, yauvana vaya pAye ane sahacarI sAthe bhega bhegavata kALa nigamana karato hato. kapaTI azokadatta paNa AyuSya pAlana karI maryA pachI teja sthaLe cAra daMtRzaLavALA ujjavaladehadhArI zreSTha lakSaNayukta uttamajAtinA hAthIpaNe utpanna thaye. Ama-tema bhramaNa karatAM teNe te pUrvabhavano mitra dekhe. pUrva bhavanA abhyAsathI tenA upara neha-pariNAma pragaTa thayA. AgalA bhavamAM karelI mAyAnAM phaLarUpa AbhigikapaNuM udayamAM AvyuM. te IcchatuM na hovA chatAM paNa hAthIe pitAnI khAMdha para tene besADaze. eka bIjAnAM darzanathI teone jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. jAtismaraNanA prabhAvathI, atyaMta dekhAvaDA rUpathI, vimala zreSTha hAthI para svArI karavAthI te sarva-puruSAdhika banyA. tyAra pachI avasarpiNa kALanA trIjA ArAnA divaso pasAra thaI rahelA hatA. sukhAnubhava ghaTI rahelA hatA, tyAre kalpavR Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 RSabhasvAmI ane 2 bharata cakravartInuM caritra 15 C : kSeAno prabhAva paNa A thaI gayA. te A pramANe :- mattaMga' nAmanA kalpavRkSa alpa ane virasa svAda magharasAvALA banI gayA hatA. vAdya ApanAra ' turyAM ga ' kalpavRkSA paNa ochA prabhAvavALA thaI gayA. * sukhAsana ane zayana ApanAra 'bhRMgA' paNa tevA thayA. 'dIpazikha' kalpavRkSa arAkhara ajavALuM ApatA na hatA, puSpamALAdika ApanAra 'citrAMgadA' paNa prabhAvahIna manI gayA ' citrarasa 'nAmanA kalpavRkSe pahelAMnI mAphaka sArAM bhAjana ke aemAM rasa ApatA na hatA. ' mayiMga 'vividha AbhUSaNeAnA utkarSa - rahita anI gayA. ' bhavanavRkSa' nAmanA kalpavRkSeA vividha makAnA viSe zaiAbhA-rahita thavA lAgyA. * AkINuM 'kalpavRkSo sukumAra vastro ApatA na hatA. A pramANe dasa prakAranA kalpavRkSAno prabhAva Ache thai gayA ane yugalikAmAM lagAra lagAra kaSAyAnA phelAvA thavA lAgyA ane kalpavRkSAmAM mamatvabhAva vadhavA lAgyA; eTale paraspara mamatvanA aMge . parAbhavane kaleza utpanna thavA lAgyuM. tyAra pachI yugalika puruSAe ekaThA thaIne buddhi, parAkrama ane rUpamAM A adhika tathA vimala vAhanavALA che' ema jANI tenu * vimalavAhana ' nAma sthApana karIne peAtAnA svAmI tarIke tene svIkAra karyAM. jAtismaraNa thavAthI vivekI anela te leAkasthiti jANIne teone upadeza ApavA lAgyA. teene kalpavRkSonI vaheMcaNI karI ApI, ane maryAdA sthApI ke je maryAdAnuM ullaMghana karaze, tene 'hAkAra' evA zabdathI daMDa karavAmAM Avaze. kevI rIte te duSTa kArya karyuM ? guneA karanAra paNa ' hA ' e pramANe daMDathI daDAelA te maraNAdhika du:kha mAnatA hatA. k A pramANe prathama vyavasthAvALI hAkAra nItivALA, palyApamanA dazamA bhAga-pramANu AyuSyavALA, navasA dhanuSanI kAyAvALA hatA. tene cha mAsa AyuSya mAkI rahyuM, tyAre tenI cadrayazA bhAryAne khIjuM mithuna utpanna thayuM. te mithunamAM putranuM nAma cakSuSmAna' ane putrInuM nAma 'caMdrakAntA 'pADyuM. gheADA divasa pAlana-pASaNa karI mAtA-pitA paraleAka pAmyA. ane bALake krame karI yauvana pAmyA, ane bhegA bhAgavatA hatA. AThaso dhanuSa-pramANa zarIravALA temane te ja hAkAra zabdothI niSThuratAthI daMDa karavAmAM AvatA hatA. maryAdA ullaMghana karanArane rokanAra daDadhara te paNa teonA rAjA thayA. patyeApamanA asaMkhyAtamA bhAga-pramANu AyuSyavALA tene AyuSyanA pAchalA kALamAM caMdrakAntA bhAryAne mithuna utpanna thayuM. khAlakanuM yazasvI' ane mAlAnuM 'surUpA' evAM nAmeA pADayAM. pUrvanA kramathI ane yauvana pAmyA. yugalikAe yazasvIne rAjA tarIke sthApana karyAM. teNe paNa pahelAnI hAkAra ane bIjI mAkAra nItie pravartAvI. alpa aparAdhamAM pahelI, madhyama prakAramAM khIjI ane meTA aparAdhamAM ane daMDanIti. athavA prathama gune karyAM hAya, tyAre pahelI, bIjI vakhatamAM khIjI ane trIjI vakhata aparAdha kare, te te ane daMDanItinA upayoga karatA hatA. sADAsAtasA dhanuSa-pramANa dehavALA temane AyuSyanA chellA bhAgamAM yugalika janmyuM. teonAM anukrame ' abhicaMdra' ane pratirUpA 'evAM nAmeA sthApana karyAM. AgalA kulakarA karatAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga nyUna AyuSya anubhavIne bhAryA sAthe te paMcatva pAmyA. janmeluM yugala krame karI yauvana pAmyuM", pachI kulakarapaNuM pAmI AgaLa kahelI daMDanItie vizeSapaNe pravartAvI. evI rIte e ja krame bIjA traNa mithuno thayAM. te A pramANe prasenajit 'rAjA ane 'cakSuHkAntA ' bhAryAM, teNe AgaLa kahelI ane daMDanItione ' dhikakAra' sAthe pravartAvI. chaThThA 6 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 thApana mahApuruSonAM carita yugalikamAM "marudeva kulakara ane zrIkAntA' bhAya. sAtamA yugalikamAM kulakara "nAbhi ane tenI 'marudevI bhAryA. temaNe vadhAre pramANavALI traNeya daMDanItio pravartAvI. teo palTepamanA asaMkhyaya bhAga-nyUna AyuSyavALA hatA. ane zarIra-pramANa paNa kramasara ochuM chuM thavA lAgyuM. te A pramANe-cethA kulakaranuM zarIra-pramANa sAtase dhanuSa, pAMcamAnuM chuM, chaThThAnuM sADApAMca, sAtamA nAbhi kulakaranuM zarIra-pramANu pAMca paccIza dhanuSa ane AyuSya te saMkhyAtA pUrvenuM hatuM. alpakaSAyapaNAthI sarva kulakare devapaNuM pAmyA. nAbhi kulakara ane marudevI bhAryAthI "Sabha svAmI" ane "sumaMgalA'nuM yugalika utpanna thayuM. nAbhi kulakara mRtyu pAmI devakamAM utpanna thayA. RSabhadeve jevI rIte samyaktva prApta karyuM ane jeTalo kALa saMsAra-paribhramaNa karyuM, te have kahevAya che- jaMbUDhIpa nAmanA A dvIpamAM pazcima mahAvideha kSetramAM 'kSitipratiSThita' nAmanuM nagara hatuM. te nagaranI cAre bAju AkAzatala sudhI UMce killo ane pAtAla sudhI UMDI khAI pharI vaLelI hatI. suMdara beThavaNI karelA tribheTA, cekanA mArgovALuM tema ja nagara-gya samagra guNovALuM A nagara hatuM. paraMtu tyAM eka doSa e hatuM ke hAthI, ghaDA, taraNa ane vArAMganAovALA svAmIsevaka ane rAjAemAM kaMI paNa taphAvata samajI zakAtuM na hatuM. "prasannacaMdra nAmanA rAjA te nagarInuM pAlana karatA hatA. tyAM kuberanA vaibhavane tiraskAra karanAra suralokanA rUpatizayane harAvanAra dhananAmanI sAthevAha rahetuM hatuM. keIka samaye te vecavA lAyaka vastuo vAhanamAM bharIne vasaMtapura nagara javA taiyAra thaye. nagaramAM DiDimavaDe gheSaNa karAvI ke - "dhane sArthavAha vasaMtapura nagara tarapha prayANa kare che, te tenI sAthe janArAonI rahevA, bhAtA vagerenI, tathA jaMgalamAM cora, vAgha AdithI rakSaNa karavA AdinI sarva prakAranI sAra-saMbhALa te karaze, mATe bhikSuoe sAthe cAlavuM, vepArIoe sAthe AvavA taiyAra thavuM, dhamIoe prasthAna karavuM. je keIne vastu, mUlya, vAhana, vastra, pAtra ke auSadha na hoya, tene sArthavAha dareka sAmagrI pUrI pADaze." A pramANe ghoSaNuM sAMbhaLIne ghaNuM dezamAM musApharI karela ane nagaramAM sArabhUta padArtho joyela eka vRddhavayavALa koI vaNika puruSa IrSyAthI dhananA sarvAdhikAranI ciMtA karanAra "mANibhadra pAse Avyo. ane tene pUchyuM ke - are bhAgyazALI ! tArA sArthavAha pAse tamAma padArtho che? tenA guNo kevA che? zuM ghaNuM dhana che? te zuM ApavA samartha che? A sAMbhaLIne vismayathI vikasita nayanavALA mANibhadre kahyuM, "he bhAgyazALI ! amArA sArthavAha pAse kaMIka che paNa kharuM ane kaMIka nathI paNa kharuM. A vAta te sAmAnya thaI. vizeSathI kahevI joIe. jo tame vizeSa jANavA mATe IcchA rAkhe che, te sAMbhaLe- "amArA svAmI pAse eka vivekIpaNuM che ane eka anAcAra nathI. athavA be padArtha hoya te paropakAritA ane dharmAbhilASA che, tathA garva ane kharAba-saMsarga A be nathI. kula, zIla ane rUpa traNa che ane mArA-tArApaNuM, abhimAna ane padArAne prasaMga A traNa nathI. dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra che ane nidAna (niyANuM) bAMdhavuM, addhi-gArava, viSaya-lolupatA, sukharahita duHkhapaNuM A cAre ya nathI. pAMca che- jJAna, vijJAna, vinaya, kRtajJatA ane snehIjananA mane ratho pUrNa karavA. pAMca nathI- beTo Agraha, kharAba vartana, dInabhAva, padArthone Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASabha svAmI ane 2 bharata cakravatInuM caritra vinigaadala badalo kare ane kaThora vacana bolavuM. mATe he saumya mukhavALA! A pramANe amArA svAmI pAse kaMIka che ane kaMika nathI. eTaluM ja nahi, paNa nirmala guNa viSe ratnabuddhi che, nahIM ke pASANunA TukaDAmAM. zIla e ja AbhUSaNa che, nahIM ke bahAranuM suvarNaratnAdikanuM AbhUSaNa. dAnakAryamAM pravRtti karanArA che, nahIM ke kAmagamAM. yazanA lebI che, nahIM ke dhana upArjana karavAmAM. suMdara kAMtivALA, guNayukta, satyanuM raheThANa, namratAvALA mArA svAmI philasamRddhivALA vasaMtanA mitra vidhyaparvata mAphaka zebhe che." tyAra pachI vRddha vaNika "aho ! AnI belavAnI chaTA, ahA! mahA AzayavALa vacana-vinyAsa' ema ciMtavIne ISyane tyAga karIne kahevA lAgyuM ke, "AvA guNavALAe A pramANe gheSaNa karAvavI e sarva prakAre gya ja che." ema kahIne vepArI gaye. A samaye dharmaghoSa AcAye mokalela sAdhu-yugala AvyuM, mANibhadre temane vaMdana karyuM, ane AvavAnuM prayojana pUchayuM. sAdhuoe kahyuM, "he devAnupriya! dharmaghoSa AcAryuM amane dhanasArthavAha pAse mokalyA che. te vasaMtapura nagara tarapha prayANa kare che, je sArthavAha sammati Ape te tenI sAthe AcArya paNa javA IcchA rAkhe che. teNe kahyuM, he bhagavaMta! mahA upakAra karyo, te have AcArya bhagavaMte jAte ja sAthe upaDe, tyAre sArthavAhane maLavuM -ema kahIne vadanA karI sAdhuone vidAya ApI, eTale upAzraye AvIne AcAryane kahyuM ke temanI anumati maLI gaI. tyAra pachI prazasta tithi, karaNa, nakSatra ane zubhalagna-samaye sAthe prayANa karyuM, nagara bahAra paDAva nAkhe. dharma gheSa AcArya paNa sAdhunA parivAra sAthe cAlyA ane sArthavAhane dekhe. teNe vadanA karI kahyuM, he bhagavaMta! Apa paNa javAnA manavALA che ? AcAye kahyuM ke, je tamArI anumati hoya che. tyAre sArthavAhe raseyAne bolAvyo ane kahyuM ke, je vidhithI jeTalI vakhata jevA prakAranuM bhajana saparivAra AcAryane rucikara hoya, teTalI vakhata tAre temane ApavuM. tyAre AcArye kahyuM, he devAnupriya! A pramANe grahaNa karavuM e amAre AcAra nathI. amane te amArA mATe na kareluM, na karAvelu, na saMdheluM, gRha e pitAne mATe taiyAra kareluM hoya, te madhukaravRttithI prApta karIne, sarva AhAranI AlecanA-vidhi karI, gurune batAvIne pachI guru je AhAra jene megya hoya, te tene Ape, ane pachI sAdhu te AhArane rAga-dveSa karyA vagara vApare che. A AhAra leve amane kape che. - A samaye sArthavAhane keIe pAkelAM AmraphalethI pUrNa karaMDiyo lAvIne bheTa Ape. tene dekhI harSa pAmelA sArthavAhe kahyuM ke, A tamAre yogya che, mATe grahaNa karo ane 1. vidhyapakSe sArA chAyaDAvALA, nammadA nadIyukta-zleSAlaMkAra 2 bhamare puSone pIDA na thAya tema judA judA aneka puSpamAMthI jarUra pUrato rasa le che, puSpane pI karato nathI ane pitAnA AtmAne saMtoSa pamADe che, tema sAdhu judA judA ghare pharIne saMyama sAdhanA mATe jarUra pUrato AhAra evI rIte le che ke gRhasthane abhAva, pIDA ke pharI banAvavo paDe nahi. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 cApanna mahApuruSonAM carita amArA upara anugraha karo. AcAye kahyuM, he devAnupriya ! hamaNAM ja tamane jaNAvyuM ke, gRhasthAe potAne mATe taiyAra karela AhAra hAya,te amane ka2e che. kada, mUla, phalAdika jene zastra lAgI acitta kareluM na hoya tene sparza karavA paNa na ka2e, te pachI bhakSaNanI vAta te kyAM rahI ? te sAMbhaLI sAthaeNvAhe kahyuM, "aho ! A dIkSA tA duSkara che, A dharmAnuThThAna kaThaNa che. athavA atyaMta pIDA vagara sukhavALA mekSa sahelAithI meLavI zakAte nathI. A pramANe te tamene amArU' prayojana taddana alpa ja rahevAnuM." ema prazaMsA karIne pharI kahyuM, he bhagavaMta ! have Apa sukhethI padhAro ane je kaiM prayAjana hoya, te amene jaNAvaze. ema kahIne vaMdanA karI AcAya ne vidAya karyAM. eTale gayA ane ekAMta sthaLamAM nirjIva bhUmimAM vAsa karyAM. savAra thayuM eTale AgaLa prayANa karyuM. A samaye kayeA kALa vate che ? himavaDe nisteja banelI padminI patnIne dekhIne hoya tema sUrya himAlaya tarapha prayANa karavA lAgyA. tenI ciMtAthI ja hoya tema rAtri kSINa thavA lAgI. tyAra pachI vahI jatI rAtrinA seA TUkaDA thayelA dekhIne hoya tema harSathI divase vRddhi pAmavA lAgyA, dina-pratini bhUmimaMDala kaThaNa banatuM gayu, manerathAnA pAra pAmavA mAka kAMkarA ane tapelI dhULa vaDe karIne musApharAnA mAryAM muzkelIthI oLaMgavA lAyaka banI gayA. jhAlaranA jhaMkAra zabda AkAza-mAmAM uchaLatA hatA. pratini sAvarI zASAtAM hatAM. mahAnadIonA pravAho ghaTatA hatA. moTA hAthIe madonmatta thatA hatA, siMho zrvAsAkula thatA hatA. vaLI rAtrine dUra karatA ane lokone sadA sukhAkArI ajavALuM ApatA chatAM sUrya pracaMDa karAvaDe jagatamAM udvega karanAra thayA. duHSamA kALanA cheDA sarakhA grISmakALa samagra mahimaMDaLane tapAve che, sarAvaro sUkavI nAkhe che, bhaya Ape che, rasavALA sajala bhAvanA nAza kare che. uttaradizAyukta Uce chellI bhUmine avalaMbana karanAra sU meruparyaMtanI zaMkAthI teja padA(kiraNo)thI pAchA pharyAM. uMce uDatI dhULavALA divase, rajabahulatAvALI dizAo, kaThora vALA vAyarA, kAMkarAvALA mAryAM ane mRgatRSNAnA jaLa musApharone mRtyuM pamADatAM hatAM. A pramANe duSkarAjAnI jema grISmakALa pRthvIne tapAvIne kramapUrvaka pratApa vadhArIne cAmAsAnuM Agamana thatAM nAsI gayA. tyAra pachI meghanI ghaTAe vahevA lAgI, bagIcAomAM harSa ApanAra madhura kaMThevALA mAranA kekArava uchaLyeA. kadaMbanAM puSpAnI sugaMdhathI pathika-saMcAra aTakI paDayo. mogarAnAM puSpAnA parimala dizAmukhAmAM mahekI rahelA hatA. grISmanA saMtApathI tapelI pRthvI prathama jaLavRSTithI zAnta banI. meghanI ghaTAoe meTA sarovaranA saMtApane zAnta karyAM-evA divase AvI lAgyA. jemAM snehane na gaNakAratA haiAya tevA puNyazALI patIone A samaya zAnti ApanAra thayA. varSAnA AraMbha peAtAnI aMdara meTo Avega (baphArA) sUcita thaI rahela hatA, tene bahAra cheDayA ane bIDelA netra mAphka gagana eka purUSa thayuM. kAlanA atikramathI uttejita pavanarUpI geAvALAthI calAvAtu. meghakula bheMzanA vRnda mAka adhika camakavA lAgyuM. pathikajanAne bhaya pamADatA vegavALA varasAda jaladhArA rUpa khANanA prahArathI grISmathI tapelI bhUminI rajane zAnta pharatA hatA. AkAzatalathI mukta thaine hAya tema Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 vaSama svAmI ane 2 bharata cakravatInuM caritra vimamegho osaravA lAgyA ane gajaravathI ekadama parvata sahita pRthvImaMDala phUTavA lAgyuM. meghapaDa vaDe AkAza DhAMkela hovA chatAM paNa gaLavA lAgyuM te dekho, jaLa vaDe dhovA chatAM paNa AkAzanI kALAza jatI nathI. A jagatane keLiye karavAnA manavALe kALI kAyAvALa varSAkALarUpa vetAla tenA AkAzapuTarUpa phaDelA mukhamAM jillA mAphaka vidyullatA camakatI hatI. ekadhAre satata varasAda varSyA karato hato ane aMdara maMda ane gaMbhIra dhvanithI megha garjanA karate hatuM. jethI karIne leke jarUrI kAryo hovA chatAM bIjAne ghare javA lagAra paNa zaktimAna thatA na hatA. A pramANe megha nizcaladhArA ane vAyarAnA abhAvathI e varasavA lAgyuM ke, jethI karIne jagatamAM A dhArAo kayAMthI paDe che, te jANI zakAtuM nathI. A pramANe pUrNa varSAkALa pravartate hatA, tyAre mAninI strInI jema pRthvI pITha meghadhArAthI kemaLa thayuM. musApharI karatA lekenI patnIonAM netrayugala mAphaka pRthvI jaLathI palaLI gaI. tyAre niraMtara prayANa karatAM karatAM sAthe moTI aTavInA madhyapradezamAM AvyuM. AgaLa cAlavA jevA mArgo na hovAthI ane potAno mAla-sAmAna nAza pAmavAnA bhayathI tyAMja jhuMpaDIo taiyAra karIne varSAkALa nigamana karavA paDAva nAkhe. sAthamAM lekene meTo samudAya hevAthI, tenI dAnazALAmAM anivAsti dAna apAtuM hovAthI, kALa ghaNo lAMbo hovAthI, samasta sAthanI aMdara ghAsa khUTayuM, pAtheya-bhAtAnI sAmagrI vaparAI gaI, sAthike kheda pAmyA. jaMgalamAM kaMda, mUla, phala zodhavA lAgyA. rAtre zreSTha palaMgamAM beThelA sArthavAhane mANibhadra nivedana karyuM ke, sAthe AkuLa banI gayo che, sAthe lAvela bhAtuM, anAja purUM thaI javAthI sAthe AvelA sAthika dInabhAvavALA thaI gayA che. sudhAvedanA pAmelA kaMda, mUla vagere anucita AhAra karI jIvana TakAve che. eTaluM ja nahi, paraMtu lajajAne tyAga kare che, puruSArthane parihAra kare che, kulAdinI maryAdA dhAraNa karatA nathI. dInatA pAmelA mitra ane strIne paNa tyAga kare che. nIcanA ghare bhikSAbhramaNa kare che, ucita AcAranuM ullaMghana kare che. A lekamAM peTanI agnivaDe jhaLale kayuM kArya nathI karato?" A hakIkata sAMbhaLIne ciMtAbhArathI khinna thayelA dehavALo sArthavAha viSAda karavA lAgyuM. tyAra pachI IrSyAthI hoya tema nidrAe AvIne cintA dUra karI. A samaye rAtrinA pAchalA pahoramAM dvipadIkhaMDa nAmanA chaMdavALI gAthA paheregIre saMbhaLAvI- jene nirmala yaza-maMDapa cAre dizAmAM bhramaNa karI rahela che, deva, manuSya ane nArakI arthAt urdhva, ticcha ane pAtAla-lekamAM jenuM moTuM mAna khaMDita thayuM nathI, viSama dazA pAmelA hovA chatAM udvegamAM paNa vicAra-pUrvaka kArya-sAdhanA karanArA evA bIjAnA ane mArA nAtha vinayathI namra banIne belelA vacananuM pAlana kare che." nidrA pUrNa thayA pachI ciMtAbhArathI ucchavasita hRdayavALA sAthe A vacana sAMbhaLIne vicAryuM ke Ama saMbhaLAvIne teNe mane ADaktare Thapako ApyA che. mArA sAthamAM koNa duHkhI haze? Ama vicAratA sArthavAhanA hRdayamAM ekadama AcArya yAda AvI gayA, te A pramANe, "te maharSinI ATalA kALasudhI meM kazI paNa sArasaMbhALa na karI. kaMda-mUla-phalAdika te temane abhakSya hoya che, tethI teo mArA sAthamAM ghaNuM duHkhI haze. aho! gRhasthapaNAnuM mAruM pramAdIpaNuM! savAre temanI paryuM pAsanA karIza ane mArA janmane saphaLa karIza. ema vicAratA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capana mahApuruSonAM carita hatA tyAre pharI paNa paheregIre dehare gAye-- "asAra evA A saMsAramAM manuSyane kaI paNa tevAnI sAthe ega karAvI Ape che. yamarAjA na icchatA hoya te paNa deva sukhane DhagalA para caDI bese che." e sAMbhaLIne sArthavAhe vicAryuM ke, "duHkhamAM DUbele hovA chatAM temanI sAthe samAgama mane apUrva kalyANa karanAra thaze, mATe savAre temanI pAse jaIza." ema vicAratA hatA tyAre kAlanivedake pharI gheSaNu karI. " sukhakArI tejathI bhuvana prakAzita thayuM che, aMdhakArane nAza karIne, mArga pragaTa karIne rAtrine aMta karanArA sUryane udaya thayuM che. he guNanA bhaMDAra ! je jAgyo hoya te tuM ubhe thA ane tArAM kAryomAM lAgI jA." tyAra pachI bhale ema thAo" ema bolatA sArthavAha zayanamAMthI ubhA thayA. savAranA samayanAM karavA egya kAryo nIpaTAvyAM. ane jyAM AcAryo vAsa karyo hato te sthAne te gayo. jANe mUrtimaMta puNyanA DhagalA hoya tevA AcArya bhagavaMtane joyA. te kevA che? te varNavatAM kahe che ke, sakala lokamAM mukuTa samAna jinezvara-prarUpita dharma mAphaka doSa vagaranA, gaMbhIratAnA guNavaDe samudrane jitanArA, ekalA manathI nahIM, paNa kAyAvaDe paNa kAmadevane jitanArA, nItinuM sthAna, kuzalanA bhaMDAra, pavitratAnuM paTTaNa, zIlanI zALA, maryAdAnuM sthAna, karuNAnA ghara, saMga-rahita hovA chatAM (jJAnAdika)lakSmIvALA, mukta chatAM saMsAranA alaMkAranA kAraNuM, doSanA saMgathI rahita chatAM saumya, sAdhuonA samudAyathI parivarelA dharmazeSa AcAryane joyA. harSa vaDe vikasvara netra ane romAMca-kaMcukavALA teNe vaMdanA karI. tyAM judI judI maMDaLIomAM rahelA sAdhuomAM keIka caraNa-karaNa anuyeganI mukhyatAvALA ane mUla tathA uttara guNe kathana karanAra AcArAMga vagere sUtronA artho vicAre che; bIjA keTalAka munivaro dharmakathAnuga, jemAM uttama mahAsattvazALI puruSonAM ane munionAM caritro sUcavelA che, tevA uttarAdhyayana, jJAtAdharmakathA vagerenI vicAraNuM kare che. bIjA keTalAke gaNitAnuga pRthvIvalaya, dviIpa, samudra, caMdra, sUrya AdinAM vimAnanuM pramANa vagere nirUpaNa karanAra jaMbudvIpaprajJapti, caMdraprajJapti sUryaprajJapti Adi upagene vicAre che. keTalAka vaLI dravyAnuga dharmAstikAyAdika dravyonAM svarUpane nizcayapUrvaka samajAvanAra daSTivAda AdikanuM samyagU nirUpaNa kare che. tyAM AgaLa keTalAka tapasvI munivare ratnAvali, muktAvali, cAMdrAyaNa tapanI ArAdhanA karanArA hatA. bIjA vaLI cAra mahinAnA upavAsa karIne kAyA ogALI nAkhanArA hatA. bIjA keTalAka mAsakSapaNu vagere tapa-vizeSa karIne kalezonuM zoSaNa karanArA hatA. keI saMlekhanA karI zarIrane hADapiMjara sarakhuM karanArA hatA. keTalAka vividha AtApanA laIne svecchAe deha-kaSTa sahana karatA hatA. A vagere jaNavelA guNavALA sAdhuone vaMdana karI rahyA. eTale samagra karmonA samUhane ghAta karavAmAM atisamartha evA dharmalAbhathI gurue ane bIjA sAdhuoe abhinaMdana ApyuM. pachI gurunA caraNa-kamalamAM beThA. muhUrta kALa besIne kahevA lAgyA-"he bhagavaMta! nibhaMgIne tyAM vasudhArA paDatI nathI, alpa puNyavALAne nidhAna daSTigocara thatuM nathI. maMda bhAgyavALAne sukhAnubhavo. sparzatA nathI. tethI karIne sarvathA ekAMta niSkAraNa vatsalatAvALA, saMsAra-samudra taravA mATe nAva-samAna suvarNa, maNi,tRNa ane patharAmAM samAna buddhivALA Apa sarakhA vega pAmIne amRtasarakhuM Apanu vacana zravaNa na karyuM. jagatane kalAghA-prazaMsA karavA lAyaka ApanA caraNa-kamalanI sevA na karI, tathA mArgamAM ApanI keAI sAra-saMbhALa vaiyAvacca na karI-e mArA pramAdAcaraNano aparAdha Ape mApha 1. zabdoSa levAthI daSA eTale rAtrinA saMgarahita e sema eTale caMdra Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 RSabha svAmI ane 2 bharata cakravatInuM caritra 21 karavAnI kRpA karavI.e pramANe sA vAhe kahyA pachI AcArye kahyuM,, huM guNu ane zIlapriya tame sa'tApa na pAmeA, tame ja sarva karyuM che. siMhaiM, sarpa ane kara prANIothI rakSaNa karyuM, cAra vagerenA upadrAthI pAlana karyuM, vaLI deza kAlane yAgya amane ka2e tevo AhAra peAtAnI zakti anusAre tamAro sAtha Ape che.' 'he bhagavaMta ! AvA sAnDjhanavALA zabdothI saryuM, sathA mArA pramAdI vanathI mane zarama Ave che. te Apa mArA para meATI kRpA karIne sAdhuone meAkale, jethI sAdhune yAgya AhAra pratilAbhu. savAre sAdhue padhAraze. e maraNumAM vilaMbanabhUta mArU vartana thayu. gurue kahyuM, he devAnupriya ! bhale ema karAze, paraMtu sA vAha te! jANe ja che ke amane zuM ka2e. sA vAhe kahyuM, bhagavata ! huM jANuM chuM ke pahelAM kareluM haze, te ja gharethI ApIza.' ema kahIne peAtAnA AvAse gayA. tenI pAchaLa sAdhu-yugala gayu . bhavitavyatA yAge sAdhuyeAgya AhAra kaI paNa na hatA, tethI AmaNA-drumaNeA thaine pAte ja kai kheALavA lAgyA, eTale thIjeluM ghI maLI AvyuM. pUchyuM ke, A kalpe ne ?' hA, kalpe ema kahIne tene zAnta karyAM. tyAra pachI vRddhi pAmatA nila pariNAmathI, ullAsavALA bhAvathI peAtAne kRtA mAnatA teNe tyAM sudhI ApyuM ke, jyAM sudhI vacce hAthathI nivAraNa na karyuM. tyAra pachI pratilAlelA sAdhuone vaMdana karyuM.. sAdhuoe paNa dha lAbha ApyA ane upAzraye gayA. sAthaeN vAhe paNa deza-kAlane ucita vizuddha pariNAmathI vRddhipAmatA prAsuka dAnanA adhyavasAya-yAge bAdhimIja upArjana karyu. sasArane maryAdAvALA karyAM. AtmAne yatheAttara sukhanA adhikArI banAvyeA. potAnA AtmAne kRtA mAnatA sAthe vAha zubha bhAvanAmAM bAkInA divasa pasAra karIne rAtre AcAya nI vAsabhUmie gayA. tyAM sAdhuone joyA. kevA te kahe che-jinezvaranAM vacanA- mRtanI bhAvanA bhAvatA haSita deDavALA, vividha zAstrAnI atha -vicAraNAmAM tallIna banelA, asa yamathI viramelA, rAga ane dveSarUpa e baMdhanathI rahita, mana, vacana ane kAyAnA IMDa vagaranA, traNa guptivALA, cAra prakAranI vikathAethI mukta, cAre kaSAyeAnA tyAgI, pAMce samitimAM sAvadhAna, cha kAyanA jIvAne rakSaNa karavAmAM tatpara, sAta prakAranAM bhaya-sthAnakethI mukta, ATha madyasthAneAnA parihAra karanArA, brahmacaryanI nava guptinA dhAraka, daza prakAranA dharmadhyAnane pAmelA ane vividha abhigrahavALA, temAM keTalAka lagaDa' zayana karanArA, keTalAka gAya dohavAnA ubhaDaka Asane dhyAna karanArA, keTalAka eka paga addhara rAkhI AtApanAmAM tallIna thayelA, keTalAka bIjAe uMcA hAtha laMbAvIne parasevA ane melathI milana dehavALA, vividha prakAranA tapa karIne mAMsa, leAhI ane snAyuone sukavIne hADipaMjara zarIravALA ane nase| jemAM bAkI rahelI heAya tevA kSIdeDavALA sAdhuone joyA. temAM keTalAka jinakalpa svIkAravA mATe pAMca prakAranI tulanA kare che. bIjAe khAra prakAranI bhikSupratimAonA abhyAsa pADe che. bIjA sAmAyika uccarIne prathama cAritrane svIkAra kare che. bIjA keTalAka moTA abhigraha grahaNa karIne vividha prakAranI AtApanA vaDe ka-nirA kare che. keI vaLI parihAravizuddhi nAmanuM trIjuM cAritra sevana karIne pharI gaccha-samudramAM avagAhana kare che, athavA ekalavihArapaNuM kare che, athavA jinakalpanA svIkAra kare che, ke pratimA dhAraNa karIne 1 vAMkuM vRkSa bhUmi para paDI gayu` heAya, tenI mAphaka zayana karanAra. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 cepanna mahApuruSonAM carita vicare che. A pramANenA guNayukta yatisamudAyane jotAM jotAM thoDI bhUmi sudhI gayA. eTale teNe samagra doSathI rahita sarvaguNanA bhaMDAra tejanA DhagalA sarakhA AcArya bhagavaMtane joyA. pachI vicAryuM ke, A pRthvImAM A bhagavaMta puruSaratnane choDIne kaI ratna doSarahita nathI. te A pramANe - pitAne pratApa phelAvata, bhuvananI aMdara prApta karela prabhAvavALe hovA chatAM jema kanarendra pRthvIne kara nAkhIne herAna kare che, tema sUrya paNa kamaLane kiraNathI pIDA karanAra che. bhuvanane AnaMda ApanAra, amRtamaya, suMdara rAtrinA mukhanA tilakabhUta, caMdra AkAzamArgane prakAzita karanAra hovA chatAM vimala kalaMkathI yukta che. vistIrNa pAMkhaDIovALuM sajajaDa sugaMdhI makaraMdayukta kamala zrIdevInuM kIDAbhavana hovA chatAM jala(Da)mAM vAsa karanAruM ane kAMTALuM deve banAvyuM. lakSmInuM kulaghara, amRta utpattinuM sthAna hovA chatAM samudra sevana karavAmAM Ave te phala ApanAre, trAsa ApanAra ane nakkI karuNa vagarane che. jAti-vizuddha ujavala manahara pavitra suMdara barAbara goLAkAra eba vagaranuM muktAphala hovA chatAM leha sAthe saMga karavAthI chidravALuM hoya che, traNe bhuvanane Anada ApanAra haMmezAM devAMganAothI yukta merugiri paNa pitAnA laMgaDApaNAnA deSathI lajjA pAme che. sthiravarNavALA suMdara dekhAvavALA tejasvI ghaNA prakAranA guNe jemAM rahelA che, lekamAM je sarvottama ratno gaNAya che, paraMtu teone te baMdhAvuM paDe che. arthAt hIrA, mANeka, nIlama, zani Adine AbhUSaNamAM jaDIne rAkhavA paDe che. A pramANe guNa-vicAraNanI carcAmAM je je ratnane vicAra karIe chIe, te te A guNAkara puruSaratnane choDIne kaIne kaI kalaMkavALAM ratna che. Ama vicAratAM te sArthavAha AcAryanI samIpe gayA. guru bhagavaMtane vaMdanA karI. gurue karmarUpa parvatane cUro karanAra vajagni sarakhe "dharmalAbha" Apyo. temanA caraNa-kamala pAse beTho, ane nirdoSa mokSanA mArga svarUpa dharma pUchaDyA. pachI guru tene dharmopadeza ApavA lAgyA ke "he devAnupriya ! dharmanuM mUla hoya to samyaktva che. sArthavAhe pUchyuM, "he bhagavaMta! te kevI rIte prApta karAya? kevA svarUpavALuM che? kayA guNavALuM, te utpanna thayuM che ke nahi, te kevI rIte jANavuM ? tenuM phala zuM?" gurue kahyuM- he guNAkara ! sAMbhaLe, samyakatva-prAptinAM A be kAraNe che, te A pramANe, svAbhAvika -keI nimitta vagaranuM ane bIjAnA upadezathI thavAvALuM. temAM nisarga eTale svabhAva, te paNa jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAya e cAra karmanI ogaNatrIsa keTakeTI sAgarepama, nAma, gotranI egaNaza, mehanIyanI agaNotera yathApravRtta nAmanA pahelAM karavaDe karIne khapAvI nAkhe ane bAkI dareka karmanI eka kaDAkoDI sAgaropamanI sthiti rahe, temAMthI paNa keTaleka bhAga ocho kare tathA jaghanya nahi ane utkRSTa paNa nahIM evA AyuSya-baMdhanA pariNAmavALe AtmA graMthideza pAse Ave. te graMthi paNa bIjA karmanI sahAyatA sahita mehanIyakarmo karelo sajajaDa rAga-dveSanAM pariNAmarUpa kaThora, daDha, na bhedAya tevI vAMsa ke rAyaNanI gAMTha jevI sajajaDa gAMTha hoya che. tene pAmIne keI jIva bhAgI jAya ane anaMtAnubaMdhI karmanA udayathI pharI paNa utkRSTa sthiti bAMdhe. bIje kaI jIva tevA pariNAmathI pariNamele keTaleka kALa tyAM rokAya. trIje kaI ullAsa pAmelA vIryanA vegathI apUrvakaraNa Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 RSabha svAmI ane 2 bharata cakravatInuM caritra nAmanuM bIjuM kAraNa grahaNa karIne ukhara bhUmimAM davAgni jema olavAI jAya, tevI rIte mehanIyakarmane udaya rekIne karmagraMthi bhedIne anivRttikaraNa pAmIne pahelAM kaI vakhata meLavela na hoya, saMsAra pAra pAmavA mATe setu-samAna sukhaparaMparA ane kalyANanuM kAraNa evuM samyaktva meLave che. te samyakatvanA pariNAmathI pariNamelo jIva zubha adhyavasAyayukta thaIne mithyAtvanA dalikenA traNa vibhAga kare che. te pramANe-zuddha, alpazuddha ane azuddha. tyAM aMtamuhUrta kALa sudhI upazama-samyaktvI thaIne jyAre zuddha samyakatvanA daLIyAne udaya anubhave, tyAre kSAyopathamika samyagadaSTi thAya alpazuddha daLIyAne bhegave, tyAre mizradaSTiAma nisarga samyagadarzana thAya. adhigama-samyakatva te pravacana sAMbhaLatAM, jIva, ajIva, Asava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa rUpa sAta padArthonI vicAraNA karatAM, hetu, dRSTAMta ane yuktiothI padArthonI siddhi karatAM, jJAnAvaraNIya karmane lepazama thavA vege, mehanIyakarmamAM vivara thaye chate darareja AcAryanI pAse zAstra ane dharmopadeza sAMbhaLanArane niraMtara kSaya pAmatA karmavALAne karmanI graMthine bheda thAya eTale zubha pariNAma svabhAvavALuM samyaktva utpanna thAya. A abhigama samyaktva. vaLI te samyaktvanA pAMca prakAre che, te A pramANe-upazama, sAsvAdana, lApazamika, vedaka ane kSAyika. temAM prathama bheda upazama samyakatva bhinna graMthivALAne prathama samyakutva-prApti vakhate hoya. upazamazreNi karato hoya ane mehane upazAnta karelo hoya tyAre te upazama samyatva gaNAya. mehanIya karmano kSaye pazama thAya, tyAre kSApazamika samyakUva. te te vaLI samyakatvane pugalanA udayathI thayelA pariNAmavALAne hoya che. sAsvAdana samyakUva te samyaktvanA bhAvano tyAga karyo na hoya ane mithyAtva sanmukha thaye hoya, anaMtAnubaMdhIne udaya thaye na haya, samyaktvanA pariNAmanI AsvAda cAlu hoya, kaMIka samyaktvanA zubha pariNAmavALAne te hoya che. vedaka samyakatva vaLI kSapakazreNi pAmelAne jenA anaMtAnubaMdhI kaSAyo, mithyAtva, mizra ane samyaktvanAM dalike kSINa pAmyAM hoya, have je daLIyAM chellAM ja vedato hoya ane kSAyika samyakatvanA sanmukha thaye hoya, tene te hoya che. kSAyika samyagdaSTi sAta prakRtione kSaya karyo hoya ane AtmAnA svabhAvathI utpanna thayelA zubha pariNAmavALo zreNika je jANa. Ama pAMca prakAranuM samyaktva varNaveluM che. samyaktvanA pariNAma Amane Ama akhaMDitapaNe cAlu rahe te sukhanI paraMparAno anubhava karI avazya sarvaduHkhathI rahita e mokSa meLave che. kadAca samyakatvathI patita thAya te paNa graMthidezathI adhika sthitivALuM karma na bAMdhe. vaLI guNathI te samyatve traNa prakAranuM hoya che. te A pramANe-rocaka, dIpaka ane kAraka, temAM rocaka samyaktva te kahevAya ke arihaMta bhagavaMte prarUpelA jIva, ajIvAdika padA rthomAM hetu, yukti, daSTAntathI siddha na thAya, te paNa 'tameva sara niradjaM, 4 nirdUi " te ja satya ane niHzaMka che, je jinezvaree prarUpyuM che. A pramANe ruci kare. dIpaka samyakutva te pitAnAmAM samyaktva na hoya paNa bIjA AtmAmAM dezanAthI samyakUvane dIve pragaTove. kAraka samyaktva te tapa saMyamamAM parAkrama karAve. utpanna thayelA te samyaktvane A traNa bhAvathI oLakhI zakAya. athavA zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstiyamatithI paNa jANI zakAya. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ^^ ^^^^^ws cipanna mahApuruSonAM carita temAM zama Indriye ane manane, indriya upazama eTale rUpa, rasa, gaMdha, zabda ane sparza anukUla ke pratikULa prApta thAya, temAM rAga-dveSa na karavA. indriya eTale manane upazama te krodha, mAna, mAyA ane temane tyAga kare. mohane parAbhava ane sarvatra kutUhala vagaranA thavuM. saMvega vaLI ene kahevAya ke jina-praNIta padArthonuM zravaNa karatAM, saMsAranI asAratA bhAvatAM, karma-pariNatinI vicAraNA karatAM zabdAdika viSayamAM vairAgya utpanna thAya che. nirveda te kahevAya ke utpanna thayelA viSayanA vairAgyavALe tenAthI kaMTALe. kedakhAnAnA vAsa mAphaka saMsAravAsathI udvega pAmIne bhogathI niva, sagA-saMbaMdhIo ane baMdhuone baMdhana mAne, gharavAsa kedakhAna jevuM mAne. anukaMpA vaLI ekendriyathI mAMDI paMcendriya ane bhavasAgaramAM duHkha anubhavatA joIne, ke karuNA-parAdhIna hRdayavALe tenA karatAM paNa adhika duHkha anubhave; eTaluM ja nahi paNa pitAnI zakti anusAra tenA duHkhane pratikAra karavA mATe prayatna kare. astikyamativALe te vaLI e kahevAya ke, jIvAdika padArtho che. puNya, pApa, baMdha, mekSa che. jinezvaree prarUpelA padArtho ane bhAvamAM samyagra zraddhA kare, pratIti kare, rUci kare ane tene sparza kare. te samyakatvanuM phala uttama manuSya ane devabhavanI prApti, temAM AgaLa AgaLa dharma sAmagrI yukta sukha ane paraMparAe nirvANu-gamana. A pramANe vidhipramANe zravaNa karIne dhanA sArthavAhe kahyuM, dharmanA mULarUpa A samyakRtva suMdara che. atyAra sudhI amane A sAMbhaLavAmAM AvyuM na hatuM. bhagavaMte mehanidrA dUra karI. zAzvatapadanI uttamaguNavALI padavI prakAzita karI. e pramANe kahI bhagavaMta ane bIjA sAdhuone vaMdanA karIne pitAnA AvAsamAM gaye. ati AnaMda pAmelA teNe gurunA vacananI vicAraNA karavAmAM keTalIka rAtri pasAra karI ane thoDI rAtri bAkI rahI, tyAre kAlanivedake nivedana karyuM ke he guNabhaMDAra! lokonuM paryaTana aTakAvanAra, jaLa rUpa aMdhakAra vaDe pRthvInAM vivAre ghaNAM pUrAyAM che, jemAM e varSAkALa rAtrinA bharanI jema gaLI gayuM che ane have AvA prakAranI zaradatratunuM Agamana thaI rahyuM che.- lekanA manamAM vyavasAya karAvanAra, mArga pragaTa karanAra ane pathikasamudAyane sukha utpanna karanAra, haMsakuLathI sevita prAtaHkALa sarakhe zaradakALa phelAvA mAMDe unmA-gamana karavAthI pAchuM pharela ane zaradakALamAM potAnA svabhAvamAM zAnta rahela jaLa vItI gayela yavana kaluSitatAvALA hRdayanuM anukaraNa kare che. meranA kekAravathI mukhara, vIjaLI latAthI gahana, varSAkALarUpI mahAiTavInuM nirAkula mee ulaMghana karI meghadhanane mUkI dIdhA. megha AcchAdita thavAthI dizAo aMdhakArathI malina banI hatI, paraMtu have teo vikharAI javAthI prasannatAne pAmI. page cAlavAthI madhyabhAgano kAdava dabAI gayA paDakhAne kAdava pracaMDa rahyo, tethI karIne ekagAmathI bIjA gAma vaccenA mArgo sImADA jevA thayA. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. gAyabhasvAmi ane 2 bharata cakravatinuM caritra sthAne sthAne vikasita kamaLa ane madhura jaLathI pUrNa dizAnA aMta thayA ane pRthvI kaMIka kAdava sukAvAthI sukhethI cAlI zakAya tevA mArgavALI banI che. vaLI dhAnya pAkavAthI harSita thayela grAmINa leka kSetramAM harSane kelAhala kare che. te vizAla vakSasthaLa vALA ! vyavasAyamAM sahAyaka thanAra zarada-samaya AvI gayuM che. A sAMbhaLIne sArthavAha mANibhadrane bolAvyA, ane kahyuM ke, vyavasAya karavAmAM viddha karanAra varSA samaya pUrNa thayA che, utsAha ApanAra zaradakALa AvI gayo che, mATe Aje ja prayANane AraMbha karAve. mANibhadre kahyuM, "bhale ema karAvIe" ema kahIne sArthamAM prayANanI udgheSaNa karAvI. Arthika AkuLa-vyAkuLa thayA ane potapotAnItaiyArI karavA lAgyA. gADI, gADAM Adi vAhano sAmAna gaThavI taiyAra kare che. ETa maMDalIone sajja kare che. pADAnA samudAyane palANa karAve che. gadheDAo upara lAkaDAM bharAya che. A pramANe mahAADaMbarathI sAthe cAlyA. satata-aTakyA vagara prayANa karatA karatA sAthe vasaMtapura pahoMcyo. AcArya paNa mahAiTavInuM ullaMghana karIne sArthavAhane dharmalAbha ApIne potAnI anukULatA pramANe vicAravA lAgyA. sArthavAha paNa pitAne vecavAne mAla vecIne IcchA pramANe napho meLavyo ane tyAMthI paNa maLato vepAra yogya sAre mAla kharIda karIne kSitipratiSThita nagare pAchA AvyA. krame karI AyuSya pUrNa karI marIne dAnarUpI vRkSanA puSpa samAna puNyanA prabhAvathI uttarakurumAM sItA nadInA uttara khUNAmAM zreSTha jaMbUvRkSanA pUrva vibhAgamAM traNa palyopamanA AyuSyavALe, braNa gAunI UMcAIvALe, yugalapaNe utpanna thaye. tyAM ka95vRkSo pAsethI IcchAnusAra samagra indriyanA bhege prApta kare te devalethI adhika bhege bheLavIne AyuSya pUrNa thayuM eTale mRtyu pAmIne sAdhune dAna ApavAnA prabhAvathI saudharmakalpa nAmanA prathama devalokamAM devapaNe utpanna thaye. te devaleka ke che? pitAnI sahacarI devInA virahanI vedanA jyAM jaNAtI nathI ane moTA kalpavRkSa e ja jyAM zreSTha ghara che, vicAra karavA mAtramAM manahara sakala indriyenA bhego utpanna thAya che, pRthvImAM pariNAma pAmatAM duHkha jyAM nAza pAmelAM che ane vistAravALA sukha-samudra sarakhA, IrSyA ane viSAdathI parAdhIna banelA devakane hAsya kare tevA te zreSTha saudharma devalokamAM Indra mAphaka bhego bhegavIne dAnaphalanA bAkI rahelA puNyadayathI upArjana karelA yazabharavALo devAMganAonA vikasita suMdara rasavALA mukha-kamalamAM bhramara mAphaka lIna banelo AnaMdathI traNa palyopamanA kALa sudhI bhoga bhegavanAra banyo. tyAra pachI bhega bhegavatAM AyuSya pUrNa thayuM eTale tyAMthI cyavane A ja jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM pazcima mahAvidehakSetramAM gaMdhilAvatI nAmanA vijyamAM vaitADhya parvata upara gaMdhAradezamAM gaMdhasamRddha nAmanA nagaramAM zatabala rAjAnI caMdrakAntA nAmanI bhAryAnI kukSimAM putrapaNe utpanna thayA. mahAbala evuM tenuM nAma pADyuM. kalA sAthe vRddhi pAmavA lAge. pitAe vinayavatI bhAryA sAthe paraNAvyuM. yauvanavaya pAme. keIka samaye zatabala pitAe kulakramAgata AvelA samagra kalA ane zAstranA pAragAmI, saMsAra-svarUpanA jANakAra, bhakta vinIta vizvAsanA sthAnaka jenA upara samagra rAjyabhAra nAkhe che, jinavacana-bhAvita mana Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pinna mahApuruSonAM caritra vALA, jIvAdika padArthonA yathArtha svarUpanA jANakAra vimalamati nAmanA maMtrIne putra samarpaNa karIne tene abhiSeka karyo. zatabala rAjA tevA prakAranA AcArya pAse dIkSA aMgIkAra karIne ArAdhanA pUrvaka maraNa pAmI devaloke gayA. mahAbala rAjA vimalamAta maMtrI sahita rAjyanuM pAlana kare che. keIka samaye maMtrIe vicAryuM - " A rAjAne pitAe kulakamagatathI AvelA mane samarpe che. mArA upara atyaMta vizvAsa rAkhanAre che, te baMdhu sajjana atyaMta upakAra karavAmAM tatpara mArA svAmI ane mitranA putra upara prANa ApIne paNa upakAra kare joIe. upakAramAM meTo upakAra te e gaNAya che ke, paramArthanA ajANa durgatimAM gamana karavA taiyAra thayela saMsAranA svabhAvamAM Asakta hoya tevAne uttama kalyANa-paraMparAnA kAraNabhUta duHkha vagaranI sadgatinA mArga svarUpa jinavacanamAM pratibaMdha kare. A rAjA atyaMta bhegAsakata ane nATakAdika prekSaNanI rucivALe che. to vairAgya utpanna karAvanAra nATakathI tene pratibaMdha karUM. " ema vicArIne haragaNudhipa nAmanA naTane belA, ane purAtanakALanI kathA saMbaMdhavALuM vairAgya utpanna karAvanAra eka aMkavALuM nATaka bhajavavAnI AjJA ApI. te samaya prApta karIne rAjAne vinaMti karI ke, he deva ! atyaMta rasabhAvane jANakAra, sAre keLavAyelo cAra prakAranA abhinaya karavAmAM niSNAta haragaNa nAmane nATaka karanAra Avelo che. te te jevA mATe deve kRpA karavI. rAjAe kahyuM, bhale ema thAva. tyAra pachI raMgabhUmi taiyAra karI. maMtrI sahita rAjA hAjara thayA. sAthe AvelA sahaprekSakoe pitapatAne anurUpa sthAne grahaNa karyA. ane mRdaMgenA upara hAtha Thokaye arthAta vAjiMtro vAgavAM zarU thayAM. TOS #JAYD. J i ( RT @ 11. . Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: vi bu dhA na nda nA Ta ka - maMgaLa-stuti - he nirmala caritravALI rAjimatI ! sAMbhaLa ane priyanI kathA tathA AtmAne vicAra kara ke A jagatamAM keIe patinA viyegamAM maraNa svIkAryuM che? e vacanane sAMbhaLI ane vicArIne te rAjimatIe jenA mATe mUcchane tyAga karyo, evA neminAtha bhagavaMta tamArUM rakSaNa kare. jenA janma-samaye banne nRtya karyuM ane zaMkArahitapaNe paga aphALyA tyAre pRthvI phuTavA lAgI. muktabaMdhanavALA parvate DolavA lAgyA. cAre bAju AkAza cakaDoLa mAphaka bhramaNa karatuM hoya tema dizAbrama jaNAvA lAge, moTA samudro khaLabhaLavA lAgyA ane temAM rahelA jaLacare kSobha pAmyA, AvA prakAranI jagatanI sthiti jenA janmAbhiSeka samaye thaI, evA neminAtha tamAruM rakSaNa kare. ( tyAra pachI nAndInA aMtamAM lagAra cAlIne- ) sUtradhAra-Aje nagaranA ziSTapuruSanI parSadAe mane AjJA karI che ke- Aje tamAre zIla aMkavALA vimalamati nAmanA kavinI kRtirUpa eka aMka nAmanuM rUpaka vibudhAnanda nAmanuM nATaka bhajavavuM. e vAta paNa ThIka thaI ke viziSTa vidvAnanI parSadAmAM nATaka bhajavatAM mAre parizrama paNa saphaLa thaze. kavie Ama paNa kahevuM che ke, suMdara vastune Azraya karanAra apUrva guNanI prApti kare che. chIpanI vacamAM rahela nirmaLa jaLa metInI zebhA dhAraNa kare che. na banelI kRtrima hovA chatAM paramArtha arthavALI A racanA eka vakhata kahevAmAM Ave ane tenuM zravaNa thAya, te lekenA manamAM nakkI tenI asara thayA vagara na rahe. vRSTinI AgAhI karAvanAra deDakAonA kAra zabdo jema harSa ApanAra thAya che tema. mATe ghare jaIne mArI gRhiNIne A vRttAntathI vidita karUM. ( lagAra thoDuM cAlIne AkAzamAM najara pheMkIne) A mArUM ghara che, mATe patnIne bolAvuM he guNavati ! upabhoga karanAra ! pradhAnabhUta ! mArA mATe udyama karanArI mArA svabhAva sarakhA dharmavALI he Aye ! kArya hovAthI jaladI ahiM Ave.' (praveza kare che) naTI-(AMsu sAthe) he Arya ! Apa AjJA kare, ApanA kayA hukamane amala karuM ? sUtradhAra-Aye ! tuM Aje zekavALI jaNAya che, te tArA zakanuM kAraNa kahe. naTI-he Aryaputra ! nirbhAgI evI mane zakanuM kAraNa pUchavAthI saryuM, mATe AjJA kare ke, ze hukama bajAvavAne che ? sUtradhAra- he A ! vidvAna sajjana puruSoe mane AjJA karI che ke Aje tamAre "vibu dhAnanda' nAmanuM nATaka bhajavavuM. mATe tAre taiyAra thavuM. naTI- (AMsu sAthe) ciMtA vagaranA tame nAcyA kare. mane te nimittiyAe putranA vivAha samaya pachI tarata ja kuTuMba-bhaMga jaNAvela che; A ciMtAthI bhejananI paNa IcchA thatI nathI, te pachI nRtya te kevI rIte thaI zake ? Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 cipanna mahApuruSonAM caritra sUtradhAra- he Aryo ! kuTuMba-bhaMga sAMbhaLe ane te kAraNe udvegavALI thaI che? te udvega karavAthI saryuM. kAraNa ke saMsAranI aMdara rahelAo mATe A apUrva ke durlabha nathI. sAMbhaLa! A jagatamAM evo kaI paNa prANa dekhe che? athavA zaMkA thaI che athavA sAMbhaLe che ke je anArya evI karmonI gatithI khaMDita thaye na hoya ke nahi thaze? vaLI he Aye! A jagatamAM niraMtara deva eka bIjAone vega karAvI Ape che, ane kuTuMba, neha ane dhanano viyoga paNa karAve che. tethI manamAM te viSayane kheda na kare. adhama evA A saMsAramAM putra, patnI, baMdhu, mitro, dhana ke rUpano pratyakSa nAza dekhavA chatAM teonuM atula vidhAna arthAt saMganI IcchA rAkhe che. kharekhara pitAnA karmamAM mUkha ane paMDita baMne satata muMjhAya che. mATe he suMdara bhramaravALI priyA! zekanA paMthane tyAga karIne kAryamAM mana arpaNa kara. (AkAzamAM) barAbara ema ja che. emAM sadeha nathI." (baMne sAMbhaLe che) naTI- he Aryaputra! AryaputranA vacananuM A keNuM anukaraNa kare che? sUtradhAra- he Aye ! pitAnuM kArya nivedana karavAnI abhilASAvALe kaMcukI A tarapha AvI rahele jaNAya che, te ApaNe jaIe. (cAlIne bahAra nIkaLyA.) prastAvanA (tyAra pachI ciMtAno dekhAva karato hoya, tema kaMcukI praveza kare che.) kaMcukI- aho ! vRddhAvasthAthI jIrNa thayelA dehavALA mane haju sevAne udyama karavuM paDe che, 1. paNa dharmamAM udyama thatuM nathI. temaja jarA rUpI ghuNanA kIDAe phelI nAkhela A sArabhUta zarIra Aja ke AvatI kAle paDavAnI abhilASA karI rahyuM che, paraMtu pazu sarakho A vRddha nirAza thaIne dharma tarapha udyama karato nathI. bAlyakALamAM yauvananI AzA, yuvAna paNa ahI vRddhapaNAnI spRhA kare che. mRtyunA mukhamAM beThele A vRddha kaI AzA rAkhIne dharma vagara raheluM che? jarA rUpane nAza kare che, tathA smRti ane buddhine paNa nAza kare che. je kaMI pahelAM gaurava hatuM, te paNa cAlyuM gayuM, A kAraNathI akAle paNa huM ujajavala kezavALo ane TAlavALe thayo chuM. rAjazekhara rAjAe mane AjJA karI ke, he mAdhava! tuM jA, ane lakSmIdhara kumAra je kopathI amArI pAse AvyuM che, te uttamakuLamAM janmele vinayavAna, sarva kalAone pAra gAmI tathA mahara suMdara aMgo vaDe kAmadeva mAphaka lekane paNa parAbhava kare che. mATe samAna vaya, rUpa, kula gya evA tene mArI A baMdhumatI putrI tathA ardharAjya ApavAnI goThavaNa thAya tevA prayatna kara. vaLI baMdhumatInI sakhI caMdralekhAe mane kahyuM ke, paraspara eka bIjAnAM kula ke nAma jANelAM na hoya, tevA kumAra ane kanyAnAM eka vakhata darzana ke mIlana thAya, no uttama keTIne neharasa utpanna thAya che. vaLI rAjakuLamAMthI jyAre huM bahAra nIkaLatA hatA, tyAre tevA koI nimitta maLavAthI siddhAdeza nAmanA nimittiyAe kahyuM ke, are mAdhava! tuM kArya siddhi mATe prayANa kara, tyAM tArA dareka mane pUrNa thaze, paNa tene cheDe sAre nathI, virasa che. "avazya banavAvALA bhAvI bhAvone brahmA paNa ulaTAvI zakatuM nathI" Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibudhAnanda nAmanuM nATaka ema kahIne te gaye. temAM zuM pariNAma Avaze? te huM jANatuM nathI. je avazya banavAnuM ja che, te kheda karavAthI lAbha? je thavAnuM hoya te thAva. mane daivI vANIe jaNAveluM ja che ke, "zekanA mArgano tyAga karIne kAryamAM mana parovavuM" (ema pharI paNa te ja bele che) te have mAre e lakSmIdhara kumArane kayAM che ? (AgaLa najara nAkhIne) keI paNa kAraNe harSita mukha-kamalavALe, dizAonuM avalokana karate kumArane sevaka baTuka ATalAmAM rahelo jaNAya che, enI AvavAnI rAha jouM. (tyAra pachI harSita banele vidUSaka praveza kare che.) vidUSaka- are are bhAI ! pitAnA saMdezathI uttejita kSatriyavIryavALA priya mitre mane meka che, ane kahyuM che ke, he vicitra ! tuM jA ane khabara lAva ke, "rAjA kayAM varte che?" vaLI meM sAMbhaLyuM che ke rAjAe pitAnI putrI ane ardharAjya ApavAnI AjJA karI che. bhAgyanI vAta che. pitAnI dhAraNuM bIjI hatI ane kumAranA puNyanA prabhAvathI guNe ane rUpathI AkarSAela hadayavALA loko tenI pAchaLa phare che. (AgaLa jaIne) A kaMcakIne te rAjAe meka che. mATe tenI AgaLa AnaMda ane hAsyanI ceSTA karato AMTA mArUM. (tema kare che) kaMcukI- (lagAra tenI pAse jaIne) are baTuka! tArA rAjA kayAM rahelA che? (vidUSaka AkAzamAM uce najara kare che). kaMcukI- pitAnA manamAM A unmatta mANasanA jevI ceSTA kema kare che? athavA te brAhmaNa baTuka vidyAthI che eTale, bIjuM A mUrkha che. adhurAmAM pUruM rAjaputrIe ene belAbe, moTI anarthanI mAlA thaI. bhale je thavAnuM hoya te thAva. ene bolAvuM te khare. (pragaTa thAya che. are nirlajja baTuka! kapi hovA chatAM paNa Ama viruddha vartana kare che? vidUSaka- are ! yamarAjAnA hADakA sarakhA pitAne jete nathI ane dAMtanI batrIzI vagaranA mukha ane kaMpatA zarIravALe tuM bIjAnI mazkarI kare che? kaMcukI- te vAta rahevA de, te sAthe tAre zo saMbaMdha? paraMtu kahe ke, tArA rAjA kyAM che? ke jethI tene zubha samAcAra ApuM. vidUSaka- paNa emAM brAhmaNane zuM lAbha thaze? kaMcukI- hamaNu utsava thaze, tethI viziSTa prakArano lAbha thaze. vidUSaka-hamaNu utsava thaze, tenA pachI zeka thaze, tethI harSa ane kheda thaze. temAM brAhmaNane kaMI nahiM maLe. kaMcukI- are mUrkha ! maMgaLamAM amaMgaLane zabda kayAM bole che? vidUSaka- are! AmAM vacanamAtra belavAthI kaMI paNa thAya kharUM ? ane kadAca tema thAya te mane lADu maLaze ke nahiM maLaze? (tyAra pachI lADubharelA thALavALI dAsI Ave che.) dAsI- mArAM svAminI rAjarANIe mane mokalI che. ane AjJA karI che ke-are caturikA! bahAra jaIne baMdhumatIne uttamavaranI prAptinA nimitte bhagavatI kuladevatAne A lADavA dharAvIne keIkatevA atithivizeSane Apaje. te have mAre atithine kayAM kheLavA javuM ? Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o w cepanna mahApuruSonAM caritra kaMcukI- (Ine) a! rAjarANInI caturikA nAmanI A dAsI che. he caturikA ! tuM kayAM jaI rahI che? dAsI- he bhagavaMta! tamane praNAma karuM chuM. kaMcukI- tuM saubhAgyavatI thA. dAsI- mane svAminIe mokalAvI che....(vaLI te ja vAtanuM punaruccAraNa kare che.) kaMcukI- je ema ja che, te Ane Apa (vidUSaka tarapha najara karIne) (dAsI tema kare che.) kaMcukI- are yathArtha bolanArA! A tArA bolavA pramANe lADavA prApta thayA. vidUSaka- je ema che, te mAre mitra deva thaze. kaMcukI-are duSTa baTuka ! apazukanIyA ! tane dhikakAra ho. huM te kumAra pAse jAuM chuM ( tyAMthI nIkaLe. ) viduSaka-(harSa pUrvaka nATakI Dhabe lADavA jo) are bhegI! A ghaNuM ghIvALA goLAkAra ghaNuM lokene prArthanA karavA gya. tArA stana-kaLaza mAphaka darzana karavA yogya lADavA joIne jeTalo saMtuSTa thayo chuM, teTalo mitra prAptinA samAcArathI paNa nathI thayo. ( tyAra pachI kepa pAmavA mAphaka tene jue che.) viduSaka-are bhegI ! pharI paNa reSAyamAna thaIne gADha zyAma pAMpaNanA pakSapuTa ardha baMdha karIne capaLa kIkIvALA netramAMthI bahAra nIkaLatA smA-pravAhanI zabhA garbhita kaTAkSa pheMkIne mArA tarapha joyA kare che ? AthI mane ghaNuM kutUhala ane AkuLatA thAya che. dAsI- he hatAza ! je tuM nahi grahaNa karIza, te huM bIje jaiza. viduSaka- tArA bIje sthaLe javAthI mAruM zuM bhaluM thavAnuM ? te pachI tArA ghare ja rahevA de. rAjakuLathI pAchA pharIza, tyAre lete jaIza. dAsI-bhale tema thAva. (ema kahIne cAlI gaI) viduSaka-AvatAM ATale moTo vilaMba kema thayuM haze ? kadAca pitAnA vacanathI uttejita karAyele mAre priya mitra mArA samAcArane meLave ane ahIM AvI pahoMce te ? ( tyAra pachI kSebha pAmele kumAra praveza kare che. ) kamAra-pitAjIe Avo saMdeze kema melAvyuM haze ke, "tuM sAmagrI rahita ekale kema bahAra nIkaLe ? ekalAvaDe pRthvIne lAbha ke pAlana karavuM zakya nathI." te pitAjIe "A mAre putra che " ema kema saMbhAvanA nahi karI haze ? zuM vanamAM vicaratA siMhane sahAyakanI jarUra hoya kharI ? te A pramANe vaja sarakhA daDha paganA pacA ane paMjAnA nakhAganA ghAthI hAthInA daMkUzaLa ane uttama jAtinA muktAphaLanA samUhane cUre karanAra siMha sahAyatA vagarane heya te paNa zatruonuM dalana kare che. kharekhara kAryasAdhaka hoya, te aMdara raheluM eka mAtra sattva-parakama ja che, temaja pitAnI IcchAnusAra mRtyu pAmanAra bhISma paNa yudhdhamAM zaMkti manavALe nathI. zrIkRSNa arpaNa karelA balaraunyathI arjuna, sUryathI rakSAyela karNa, mahAdevathI mahAbala pAmela rAvaNa, droNadika bIjAnA apAyelA balathI balavAna che, paraMtu IdranI jema potAnuM svAbhAvika bela Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 vibudhAnanda nAmanuM nATaka parAkrama jene hoya tevA parAkramavALAja haMmezAM prazaMsA karavA lAyaka che. bIjuM pitAjIe je ema kahyuM ke, "amArAthI chuTo paDIne ekAkI gayo che, tenuM zuM thaze?" temAM paNa pitAjI mAtra neha-paravaza thayelA che. kAraNa ke duHkhe karI rokI zakAya tevI dhanuSanI derI kheMcavAthI ghasArAvALI keNavALe, zatru-samUhanA tejane bANathI nAza karanAra, zauryaguNanA anurAgamAM rasika suMdara mahAceSTAvALa brakSepa mAtra gatikaravA rUpa pRthvImAM paryaTana karUM chuM. viduSaka-( ekadama khasIne ) kumArane ye he ! ye he ! kumAra-he mitra! tamArA rAjA kyAM che ane zuM kare che? vidUSaka- he kumAra ! tenI mane barAbara khabara nathI. te be ghaDI A kanyA-aMtaHpuranI citra zAlAmAM visAmo laIe. pachI ahIMthI ja barAbara samAcAra jANIne jaIzuM. kumAra-kadAca ahIM rahelA ApaNane kaI kanyA dekhaze. viduSaka-he mitra ! kanyAnuM darzana karavuM, te anucita nathI kumAra-bhale (te pramANe baMne tyAM rokAya che. ( tyAra pachI caMdralekhA sAthe baMdhumatI praveza karI pitAnA bhavananA gavAkSamAM rahelI che ) caMdralekhA-ha rAjaputri ! A tAre hRdaya svAmI che, mATe he priya sakhI! kSaNavAra nirAMte tenAM darzana kara. tArAM netronA nirmANane saphala kara. A pachI vaDe tenA rUpanuM Alekhana kara. tenAM sthira darzana karI tAre vijJAna-atizaya pragaTa kara. (tyAra pachI baMdhumatI kumArane joIne zaMkAvALI hoya tema vismayathI vikasita netravALI pachI pakaDIne citrAmaNa AlekhavA lAgI.) baMghumatI-sakhi ! mitro rUpa-darzana karavA talase che, karNo tenA madhura zabdo sAMbhaLavA utsuka banyA che, tenA hRdayamAM paDelI huM parasevAthI bhIMjAyelI AMgaLIo vaDe kevI rIte citrAlekhana karuM ? priyanAM darzana-sparzana mATe AkuLa hRdaya, svedavALI aMgulIvALI huM he priyasakhI! viSama avasthA pAmI chuM, tethI mAre citra-nirmANa kevI rIte karavuM ? ( citarIne batAve che.) sakhi ! citramAM rahele paNa A priyatama suMdara priya kamaLa aMgo vaDe manane vega caMcaLa kare che, te pachI svarUpanI zI vAta karavI ? niHzaMka hakIkata che ke maMtraNuM zarU karI che, te gUpacUpa sthira thaIne sAMbhaLIe. (baMne kAna daIne maunapaNe maMtraNA sAMbhaLe che. ) viduSaka-are ! loke kAmadevanA maMdire jatA hatA, tyAre lokanAM mana ane nayana haraNa karanArI ratine rUpa ane vilAsane tiraskAra karatI je kanyA jovAmAM AvI hatI, te tane yAda che? kamAra-he priya mitra ! yAda che " e te barAbara na kahyuM. kAraNa ke mArA hRdayamAM te jANe pratibiMba mAphaka keIe ketarI na hoya athavA AlekhI na hoya, he mitra ! mArUM mana te tanmaya ja banI gayuM che, pachI teNInuM smaraNa kevI rIte hoya? vaLI he mitra ! te ane tenuM rUpa manahara che, vaLI tenAmAM caturatA che. tenuM mukha caMdranI kAMti pragaTa kare che. svAbhAvika vilAse AnaMda ApanArA che. smita sahita amRta tulya tenuM bolavuM karNa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonAM caritra priya che, he mitra! lAvaNyanI adhikatAvALuM tenuM darzana te vAraMvAra pRho karavA lAyaka che. mugdhAonuM caritra haMmezAM ati suMdara ja hoya, tene keNa bhUlI zake? caMdralekhA-kumAre je kahyuM te, bhartudArikAe zravaNa karyuM ne? tethI meM pahelAM bhartadArikAne kahyuM hatuM ke, "te kumAra bhadArikAnA upara pUrNa anurAgavALe che-te vAta ahIM sidhdha thAya che. te sarva satyaja che. baMghumatI- he sakhI! haju paNa saMdeha te che ja. bIjI sakhI-kevI rIte ? baMdhumatI-kadAca tevI bIjI koIne dekhI haze te ? bIjI sakhi! ema na bela. tuM ekalI jenI najaramAM AvI hoya, pachI te puruSa tane vajIne kayAMya paNa pitAnA cittanI sthApanA na kare. jene sugaMdhI parimala-samUha ati mahekate hoya, tevI AmramaMjarIne tyAga karIne madhukara yuvAna kadApi AkaDAnA phUlanI kaLInI abhilASA kare ? badhumatI-he sakhi! A te tAre mArA uparano pakSapAta Ama belAve che. bAkI mArUM haiyuM te Aje paNa saMzayavALuM ja che. mATe zAMtithI sAMbhaLIe, eTale kadAca vadhAre navIna jANavAnuM maLe. kamAra-he mitra! Aje vaLI huM samajuM chuM ke, atiniSpharatA ane Avezayukta thayelI teNe pagamAM paDelA mane tajIne pharI hRdayamAM praveza karyo ke te kayAMIka bIje gaI? e samajaNa paDatI nathI. badhumatI-(udvega sAthe lAMbe nasAso mUkIne) parAdhIna hRdayavALA teNe je kahyuM, te sakhIe barAbara sAMbhaLyuM ne? te have zuM tArI vAta sAcI mAnavI? kAraNa ke darzana vagara pagamAM paDavAnA viSayamAM A jana kayAre prApta thaye? eTalAM moTAM ApaNAM bhAgya paNa kayAMthI hoya? te haju paNa he hradaya ! jaLapUrNa ghaTanA so TUkaDA thavA mAphaka tAro bheda kema thatuM nathI ? tane haTha karavAnuM zuM kAraNa che? (ema kahIne mUcha pAmelI te bhUmI para DhaLI paDe che.) caMdralekhA-arere priyasakhI! zAnta thAo! zAnta thAo. kadAca tuM ja ciMtAthI tenA svapnane pAmelI haIza. mATe pharI sAMbhaLIe. (AzvAsana ApIne tema kare che.) kumAra-te kevI rIte jANyuM ke, te anurAgavALI che? viduSaka-emAM zuM jANavuM che? svAbhAvika ane te sivAya bIjA vilAse vaDe hadayamAM rahele anurAga atyaMta mUrkha hoya, te paNa jANI zake che, te pachI amArA sarakho paMDitajana kema na jANe? kamAra-tevA vaLI vilAse kayA che? jethI sneha oLakhI zakAya? viduSaka- tArA annathI huM paMDita thaye, have tane paNa mAre paMDita kare che. mATe e sAMbhaLa- "havALI madhura daSTi, ALasa dekhADatI gamana kare, adhika bagAsAM khAya, A ane evA bIjA bhAve priyane anurAga jaNAve che. strIonA aMganI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibudhAnanda nAmanuM nATaka 33 sthApanA ke tenI dRSTi nAmamAtra grahaNa karavAmAM palaTAI jAya, te pachI aNadhAryA priyane dekhe, te zuM bAkI rahe? netra lagAra vikasita thAya che. gAlano pradeza ullAsa vALe ane mukha vikasita bane che. A sarva cihna hRdayamAM rahelA priyane oLakhAve che." kumAra-kharekhara tuM paMDita ja che, paraMtu te anurAgI che e te kayAMthI jANyuM? vidUSaka-zu e tamane lakSamAM na AvyuM ke, tamane jyAre teNIe dekhe, tyAre tenI gati khalanA pAmI. vaLI sarI paDeluM oDheluM vastra barAbara sarakhuM sthApana karyuM. A vagere vikArethI hRdayane premAveza jANI zakAya. rAjahaMsanI zreNI kamalAkarane choDIne bIjA sarovaranI abhilASA na kare. mATe priya mitra prema-sulabha sthAnamAM vipattinI zaMkAne tyAga kare. vaLI rAjAe mekalela kaMcukIne tame je ke nahi ? kumAra-meM dekhe nathI. (tyAra pachI kaMcukI praveza kare che.) kaMcukI-A kumAra chAyA sevavA vaDe masta ane AnaMdamAM rahe che. A aMgavALe chatAM kAma devanI jema rati vagarane paNa zobhe che. je daiva anukULa banI jAya to te paNa samIpe AvI jAya, mATe tenI pAse jAuM. (tyAM jaIne) kumAra ! ya pAme, jaya pAme. rAjAnI AjJAthI Apane kaMIka saMdeze kahevAno che, mATe A ja citrazALAnI uparanI bhUmikA upara kumAra ekAMtamAM sukhAsana para birAjamAna thAva. kumAra-vicitranA mukha tarapha joIne) bhale ema thAva, emAM zI harakata che? mArga batAva. (ema kahIne mitra sAthe upara caDavA lAgyA.) kaMcukI-padhAre padhAro Apa! (bIjA dareka tyAMthI cAlyA jAya che) caMdralekhA-he sakhi! ahiM AvavA upara caDavA lAgyA, mATe bhIMtanA AMtarAmAM rahIne sAMbhaLIe. kaMcukI-(gavAkSamAM pAtharelA Asanane batAvIne) A Asana che, mATe ahIM birAjamAna thAva. (kumAra tema kare che, eTale kaMcukIe kahevAnuM zarU karyuM) he kumAra ! mahArAjazrIe kahevarAvela che ke, "ApanuM kula rASTrala konAthI ajANyuM che? tathA samagra rAjAomAM magaTa samAna sarve dizA-maMDaLane jitanAra, zaradatu mAphaka apUrva samagra lakSmIne utpanna karanAra samagra pRthvIne ekachatra karanAra tamArA pitA caMdrApIDane koNe jANyA nathI ? rUpa, kalA-vijJAna, vinayAdi guNe te pratyakSa karelA ja che, tethI ApanuM ahiM Agamana thayuM, te ghaNuM suMdara thayuM. have amArA saMtoSa mATe ardharAjya ane baMdhumatI nAmanI kanyAne svIkAra kare" zaradaRtumAM samagra dizAmaMDala vanarAjithI zobhAyamAna thAya che, temaja e hatumAM dareka kamalA kare eTale sarovara kamaLathI bhAyamAna thAya che. bhaleSAtha dharavo. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 cepanna mahApuruSanAM carita caMdralekhA-he priyasakhi! tArA manoratha-vRkSane pugama thate mane dekhAya che, te paNa haju hRdaya zaMkAvALuM ja che? nathI samajI zakAtuM ke A viSayamAM zuM pariNAma Avaze ?" badhumatI-mane paNa kumAra-he kaMcukina! pitAnI pAse meM eka lekhavAhaka mokalyo che, te samAcAra AvatAM sudhI rAjyAInI vAta rahevA do, kanyA grahaNa karavI, te te yukta che. rAjAnI sAthe saMbaMdha kare, te ucita che, paraMtu anya tarapha pravateluM citta bIjAne ApavuM zakaya nathI. badhumatI-ahAhA! maMdabhAgyavALI huM haNAI, priyanAM AvAM vacana sAMbhaLIne haju mArA prANa cAlyA jatA nathI ! (mUccha pAmavAne abhinaya kare che.) caMdralekhA-are! bhadArikAne zAnti thAva, zAnti thAva. kadAcita tamArAmAM ja anurAgavALA "A vaLI bIjI che. ema mAnatA kumAra Ama maMtraNA kare che. badhumatI-eTalAM moTAM mArAM bhAgya kyAMthI hoya? athavA daivanA vilAsathI e paNa mAnya karavuM paDe. (pachI nIsAsA nAkhe che.) vidUSaka-he mitra! A rAjA akhaMDita-zAsanavALA che, temanI A pahelI prArthanA che, te rAjAnuM vacana amAnya karavuM yogya nathI. kumAra-he kaMcukI! je tAre ATale Agraha che, te pachI rAjAjIne nivedana kara ke rAjA je pramANe AjJA karaze, te pramANe kumAra karavA taiyAra che. (kaMcukI pAche haThIne tyAMthI nIkaLe che.) vidUSaka- (eka citra dekhIne ) are mitra! tamane ahIM koIe citarelA che. kumAra- (Ine) barAbara. koNe vaLI kayA kAraNe A citrAmaNa AlekhyuM haze? vidUSaka-huM sarva hakIkta jANuM chuM. kumAra- he mahAmaMtrI ! je jANatA hoya te kahI nAkha. vidUSaka-emAM jANavA jevuM zuM che? A kaMcukIe je vAta tamane nivedana karI, te rAjaputrIe ja hamaNuM tamane citaryA. kAraNa ke pachI sAthe raMge bharelI maMjUSA paNa ahIM rahelI che. kAraNa te anurAga pragaTa karavA sivAya bIjuM zuM hoya? kumAra-pitAnuM vijJAna-cAturya jaNAvavA mATe A citrAlekhana karyuM che. pUrve na dekhelA puruSa-viSayamAM ahIM anurAgane saMbaMdha kyAMthI AvyuM? vidUSaka-he kumAra! ApaNe udyAnamAM gayA hatA, te avasare jene dekhI hatI, te ja jo A hoya te. zuM daivanA vilAsamAM AnI saMbhAvanA na karI zakAya? kAraNa ke "je hadayathI ciMtana karAtI nathI, tema yuktithI ghaTI zaktI nathI, paraMtu AzAone nAza karanAra judA pADanAra ane saMga karAvanAra vidhi daivanI gati kaI vicitra ja che. te he Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 vibudhAnanda nAmanuM nATaka mitra! A ja citravartikA-pIchI vaDe hadayagata priyAnI pratimAne avakana karatA tame A chabInI samIpamAM Alekhana kare. kAraNa ke rati-rahita ekale ratinAtha kAmadeva kadApi zejA pAmato nathI. kumAra-tuM jema kahe tema karUM. (ema kahIne citrAmaNa zarU karyuM) caMdralekhA-priyasakhI! hamaNAM sAcI vAtane bheda pragaTa thaze. je kaI paNa kRtArtha tenA hRdayamAM sthAna pAmI haze, te pragaTa thaze. kumAra-(citra Alekhana karIne ane tenA tarapha bArIkIthI najara karato) he mitra! tenA Abehuba rUpane maLatuM citrAmaNa sarvathA karavAnI mArI zakti nathI. je. vidhAtAe paNa ghuNAkSaranyAye Ane ghaDI che, bAkI te tene mATe paNa AvuM rUpa taiyAra karavuM azakya che, te pachI manahara aMgavALI A yuvatInuM rUpa nirmANa karavuM, te mArA sarakhA ajJA mATe te sarvathA azakya ja gaNAya, he mitra! rakhe keI bIjI saMbhAvanA kare, mATe have ApaNe ahIMthI cAlyA jaIe. vidUSaka-cAle ema karIe. cAla cAle tame. caMdralekhA-priyasakhi! teo te gayA, mATe ApaNe joIe ke teNe kaI hadaya-priyAnuM citra AlekhyuM che? (tyAM jaIne dekhIne) caMdralekhA-priyasakhI! tane ja cinnelI che. te pahelAM meM je maMtraNA karI hatI, kumAre Alekhana karIne mArI te sarva maMtraNane sAcI pADI che. te have priyasakhI tuM zAnta thA ane dhIraja rAkha. (baMdhumatI harSavALI ane lajjAvALI thaI kumAra-he mitra! kaI ApaNu avinayanI saMbhAvanA karaze, mATe jaIne ApaNe Alekhela citrane bhUMsI nAkha. vidUSaka-ema karUM. (upara caDya, caMdralekhAe pakaDyo, tyAra pachI gavAkSamAM rahelo te kumArane bUma pADe che ane pikAra kare che) are priya mitra! mane ahIM keIe pakaDyo che, te kumAre jAte AvIne mane mukta karAve. (kumAra tema kare che. caMdralekhA sahita badhumatI upara caDatA tene juve che, ane paraspara anurAga pragaTa thAya-tevI ceSTA kare che.) kumAra (manamAM)-aho ! atizayavALA guNeno eka sthAne meLApa! caMdrasarakhA mukhavALI A rAjakuMvarIe pitAnI mukha-kAMtivaDe caMdrane, netrathI nIlakamaLane, gatithI haMsane, hathelIthI azekanAM navIna patronA guNane jitI lIdhA. suMdara suvarNanA taratanA ghaDelA be kuMbha jevA be suMdarastane zobhI rahelA che. kAmadevanA maMdira sarakhA nitaMba ane keLanA thAMbhalA sarakhA be sAthaLo pragaTa mananuM haraNa kare che. eTaluM ja nahi, paraMtu kAmadevanA staMbhana, mehana Adi karanAra Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonAM carita jagatamAM vyApIne rahelAM bANe amUrta nathI, puSpanAM nathI ke paMcamasvaranI gItikA svarUpa nathI, paraMtu nakkI A rAjakumArInA brarUpI dhanuSanA kaTAkSa vALA netranA uparokta traNe bhAva utpanna karanArA che, nahiMtara tenA netranA guNa mane kema AkuLa-vyAkuLa kare? (prakAzamAM) he mitra! tane keNe pakaDyo che ? caMdralekhA-nakkI amAe. bandumatI-ekAntamAM) sakhI caMdralekhA! je mArA deha upara tAre adhikAra che, te ahIM je kahevA cagya hoya, te sarva tuM ja kahe. caMdralekhA-he rAjaputri! avasara yogya sarva huM kahIza (prakAzamAM) amArI priyasakhInuM pratibiMba kema AlekhyuM? mATe aparAdhI banyo che, te mATe pakaDyo che. kumAra-A aparAdha gaNAya che, te amane khabara na hatI, jema ke A tamArI priyasakhI amArA cittane atyaMta kheda karAvanArI che ema dhArIne AlekhI che. vidUSaka-a! ayogya vartana karanArIo ! A amArA priya mitrane tamoe kema Alekhe? caMdralekhA-je nimitte amArI priyasakhIne tame AlekhelI che. vidUSaka-te pachI baMne gunegAronuM huM samAdhAna karI ApuM. (ema kahIne nAyaka-nAyikAnA hAtha paraspara meLavI Ape che. badhumatI-he Aryaputra! hAsya karyuM hatuM. tamArUM AgrahazIlapaNuM samajAyuM, te have hAtha choDo. nAyaka-lAMbA kALathI svapnamAM je sparzanI abhilASA karI hatI ane tene laMbAvyuM hatuM, have atyaMta AnaMda karAvanAra e te hAtha prApta thayA pachI kevI rIte mukta karAya? caMdralekhA-kumAra! samajI zakAtuM nathI ke kaMcukI zuM kaheze? ethI mAruM haiyuM dhaDakI rahyuM che. viduSaka-are! kaMcukI je kahevAnuM haze te kaheze, paraMtu pANigrahaNa to thaI cUkayuM. (tyAra pachI kaMcukI praveza kare che. kumAra hasta choDI de che.) kaMcukI-tamArA bhAgyanI vRddhi thAo. sarva satya hakIkata meM mahArAjAne nivedana karI dIdhI che. rAjAe paNa harSathI jyotiSIne bolAvIne lagna-muhurta pUchyuM. teNe paNa Ajane ja najIkana lagna-samaya nivedana karyo. tyAra pachI parivAra sahita rAjA ane aMtaHpura vivAha-sAmagrI taiyAra karavA maMDI paDyA che. mATe tame vadhU-sahita padhAre. saubhAgyavatI strIo tamArA AgamananI rAha joIne rahelI che. vyagra mahArAjA parivAra sahita hamaNAM tarata rAha joIne ubhelA che. mATe vadhUsahita javAnI tvarA kare. kAla Ave che. ahaha ! amaMgaLa AvI paDayuM, lagna-samaya te thaI gayo." (vagere bele che.) badhumatI- are hatAza ! tArUM vacana niSphala he. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSNudhAnanda nAmanuM nATaka 37 kumAra- huM AryAM ! tenA ze doSa gaNavA ? kAraNu ke, avazya banavAnA bhAvA game te prakAre AgAhInuM sUcana AgaLathI kare che. bhaviSyakALanAM nimittonI je avagaNanA kare che, te ja doSapAtra che." vaLI- huMmezAM je mana dananI utsukatA karI rahyu hatu, te dana maLI gayu, tathA jenA sparza sukhanI abhilASA karatA hatA, sarva devAdhika spa-sukha paNa prApta thayuM. tenA zabdo sAMbhaLavA mATe karNA atyaMta kutUhaLa vALA banyA hatA, teo paNa tenA vacanAmRtathI pUrNa thayA, janmanuM samagra phala prApta thai gayuM che. have bhAvImAM je banavAnuM hAya, te mATe ame taiyAra chIe. kaMcukI- hai kumAra ! AvAM amaMgala vacana zA mATe khele che ? mATe Apa have padhAro, he vatse ! tuM paNa jA ane taiyAra thA. ( save cAlyA ane tyAMthI bahAra nIkaLyA. ) kaMcukIne huM paNa nagaraleAkone rAja-AjJA nivedana karU. (cAlIne) are nagaraseAkeA ! mahArAjAnA tamane hukama che ke- rAjakumArInA vivAha-samaya nakkI karyAM che, te nagaramAM ghare ghare ane dukAne dukAne ane dareka mAgergAmAM dhvajAe uMcI karo, patAkAo AMdhA, tAraNA taiyAra karo ane nagarane AbhAvALuM banAveA. (pAche pharIne ane avaleAkana karIne) ghaNu mADu' thayu ane rAjakuLamAM meTo kolAhala zabda saMbhaLAya che. tethI huM jANutA nathI ke rAjakuLamAM zuM banyuM haze ? mane nIkaLyA samaya ghaNA thayeA che, mATe rAjakula tarapha jAu. ( AkAzamAM ) hA ! saMkaTa, dhikkAra hai| A saMkaTane, kaMcukI- (zakAvALA) A zu che ? (ema kAna daine sAMbhaLe che. pharI paNa kaSTagarbhita zabda sAMbhaLIne) are ! rAjadhvani hoya tema saMbhaLAya che. te A zu haze ? te rAjAnI pAse ja jAuM ! (ema tyAMthI nIkaLyeA) (tyAra pachI citralekhA nAmanI rANI sAthe zAkamagna rAjA ane vilApa karatA parivAra praveza kare che.) rAjA- (lAMbA nIsAsA mUkIne ) are ! maMdabhAgI huM haNAyA. niraMtara akAya karavAmAM rasika ! hai anArya deva ! AvA avasare Avu krUra kArya karavuM tane yAgya na gaNAya. vivAha-samaye nRtya karatA madonmatta leAkeAnA samUhamAM mana thatA maNiratnAnI uDelI rajathI byAsa, tUTatI hAralatAnI zreNimAMthI nIkaLI paDatAM muktAphaLAthI patharAyela, madirApAna karela matta strIonA jaghanasthaLathI sarI paDatA korAethI malina banela mArU rAjabhavana je prakAranuM utsavavALu banyu hatu te kone vismaya na pamADe ? dareka dizAmAM cAre bAju sugaMdhI vAsacUrNa pheMkavAthI pUrAi gayela, caMdana-kesara-mizrita jaLapU picakArIe vaDe snAna karatAM dhovAi gayela, vAjiMtronA zabdo ane nUpuranA madhura zabdothI vyApta banI gayuM hatuM, tevA prakAranA leAkeAnAM netrone Azcarya cakti karanAra putrInA vivAha karyA. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 cepanna mahApuruSonAM carita - avazya bananArA ane banatA bhAva kArya karavA taiyAra thayelI bhavitavyatA vaDe sarvasAmagrI sahita taiyAra karAya che. nahiMtara kayAM A kumAranuM ahIM Agamana ! ApaNe paNa kanyAdAna karavA mATe kema taiyAra thayA ? tathA vivAha pachI tarata ja kayAM kALAsarpanA baccAnuM kanyAna AbhUSaNanI DhAMkelI chAbaDImAM dAkhala thavuM ane dAsI vaDe te ahIM lAvavuM. vaLI capaLatAthI kumAre temAM hastakSepa kare, ane tarata ja kumArane DaMkha mAre, te sAthe ja tenuM mRtyu thavuM! AvI paDatAM saMkaTa nivAraNa karavAM atimuzkela che. saMsAramAM rahelA ane niyati pramANe thanArA cekasa bhAvo sarvathA udayamAM Ave ja che. tene agnisaMskAranA samAcAra jANavA mATe mokalela kaMcukIne AvatAM ghaNe vilaMba thayo che. ( tyAra pachI kaMcukI praveza kare che. ). kaMcukI- he deva ! kapUra-caMdana-agaranA kAchanI banAvelI citAmAM sArI rIte ghI siMcelA, chidra vagaranA, bhayaMkara vRddhi pAmatA agnijvAlAnA bhaDakAothI vIMTaLAyelI dehavALI kuMvarIe paNa lahamIdhara kumArane AliMgana ApIne pitAne deha bhasmIbhUta karyo ! rAjA- zAzvata yamaya deha karanArI, te baMnenuM zuM banyuM ? sAcI vAta kahIe te A viSayamAM akasmAt AvI paDelA duHkharUpa vajagni vaDe ame ja baLI gayA chIe. citralekhA- hA! maMdabhAgyavALI huM mRtyu pAmI. he nirdaya daiva ! huM hatAza thaI, Ama karavuM tane yegya na gaNAya. he putri ! anurAga-nirbhara, tribhuvanamAM paNa atidurlabha evA patine prApta karIne amArA mane pUrNa na karyA. te putri ! huM tamArA duHkhamAM kayAre bhAga paDAvIza? (ema vilApa karatI mUcha pAme che.) madanikA- he svAminI ! zAMta thAva, zAMta thAva. citralekhA- (AzvAsana pAmIne ane lAMbe nIsAso mUkIne) he Aryaputra! ekAeka mRtyu mukhamAM jatI maMdabhAgyavALI mArI ekaja putrIne dhAraNa karI na zakyA ? rAjA- A vAta tuM kevI TUMkI kare che? tAre ema paNa kahevuM joIe ke, kumArane kema na rekI zakyA ? zuM mRtyu-mukha tarapha javAnI IcchAvALAne kaI divasa kaI vaDe koI prakAre dhAraNa karI rAkhave, e ApaNuM hAthanI vAta kahevAya kharI? kAraNake- maMtro, vega ke rasAyaNe agara zAMti ApanAra dhArmika anuSThAne vaDe niraMtara ArAdhanA karavAmAM Ave, yuktithI zAstranAM vidhAna karavAthI, auSadha-sevanathI ke nehI baMdhuonA pAlanathI atyaMga, dhana, suMdaranIti ke zauryAdithI rakSaNa karavAmAM Ave, te paNa AyuSya kSINa thayA pachI kadApi kaI rIte manuSya bacAvavA zaktimAna thaI zaktA nathI. AvA prakAranuM kArazya joIne huM kSaNavAra paNa gRhamAM rahevA zaktimAna nathI. mATe tuM jA ane huM te pUrvanA puruSoe grahaNa karelI dIkSAne svIkAra karI AtmAnuM kalyANa karIza. lakSmIdhara rAjakumArane anusaranArI vivAha-sukha pAmelI baMdhumatIne paraNAvIne, samasta jagatane vismaya karanAra putrane paNa rAjyAbhiSeka karIne tyAra pachI samatAbhAvathI AtmasAdhanAnA manoratha karIza; paraMtu te te atyAre ja karavAno samaya pAkI gayo. he Aye ! kramapUrvaka mAraze pUrNa karIza" tene daiva sahI zakato nathI, temAM ApaNuM zuM cAle? Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibudhAnanda nAmanuM nATaka citralekhA- hA ! nibhaMgiNI huM haNAI gaI. (evI rIte mUcha khAIne paDI jAya che.) madanikA- zAnta thAva, svAminI ! zAnta thAva! citralekhA- (zAnta thaIne uThIne) he Aryaputra ! kSata upara kSAra nAkhavA sarakhAM AvAM vacana uccAravAthI zuM lAbha ? haju mAre putra nAnuM che, te AvA saMsAra-tyAganA vyava sAyathI virame. (ema belIne rudana karavA lAgI.) rAjA- are ! strIoe te rudana karIne ja sneha pragaTa karavAne heya che, paNa kArya karIne nahiM. nIkaLatAM AMsuo vaDe strIonAM mana kemala hoya tema jaNAya che, paraMtu vartanamAM te nakkI te ja hadaya vaja sarakhuM kaThora hoya che, vaLI he A! A saMsAranA vilAse kevA che ? te sAvadhAnIthI sAMbhaLache A kArya mATe Avate varSe nakkI karavAnuM che, bIjuM kArya A varSe karavAnuM che, A kArya te Aje ja karavAnuM che, je hAla AvI paDyuM che. AvI rIte spardhAthI jagatamAM kheda vinA AvI paDelAM kAryone-padArthone lAMbA hAthavALo vidhi mANasanA mana para vistArathI lakhe che, paraMtu citragupta (yamarAjAne lekhaka) tene bhUMsI nAkhe che. " bALakanuM to je bIjA janmamAM pitAnI karma-pariNatithI zubhAzubha karma upArjana karyuM hoya, te lakSamIdhara kumAranI jema mithyA karI zakAtuM nathI. tAruM kalyANa thAo, leke sAthe bALakanuM paNa kalyANa thAo. A leke sArA zIlavALA-suMdara vartanavALA thAo ane huM paNa mekSa mATe prayatna karIza. (tyAra pachI sarve cAlyA gayA.) aMke rUpaka samApta [ vibudhAnaMda nAmanuM nATaka samApta thayuM. ] TO TOTUTO NEOMORU Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabhadevanA lalitAMga deva nAmanA 5 me bhava 2 tyAra pachI moTA saMvega pAmelA hRdayavALA rAjAe vimalamatinA mukha tarapha najara karI. pachI ceAgya avasara jANIne maMtrIe kahyuM, * hai mahArAja ! saMsAranu svarUpa ANe je nirUpaNa karyuM, te sAMbhaLyuM ? rAjAe kahyuM-sAMbhaLavAthI zu ? pratyakSa dekhIe ane anubhavIe ? chIe. ema sAMbhaLIne maMtrIe kahyuM he deva ! sAMbhaLo. saMsArarUpI mahAaTavImAM mahAviSaya rUpI mRgatRSNAvaDe nRtya karatA jIvA rUpI haraNeA Atma--kalyANanA subhaga rasa na samajelA heAvAthI ahi kaleza pAme che, te vAta samajAve che. vikasita patrapuTavALI mAlatIpuSpathI citra-vicitra karela priyAnA keza-kalApa zu narakamAM paDatAne dhArI rAkhavAmAM samatha thaze thoDI gheADI namaNI adha khullI su MdarIenI AMkheAnA vikAravALA kaTAkSo dApi narakAgnine elavanAra thaze ? ema ahI saMbhAvanA karI zakAya ke ? yauvanamadathI khIlatA ujajavala gAlavALuM priyAnu vajranarUpI caMdrabiMba narakAgnithI tapelAne kadApi zAMti karanAra thaze ? kamalanAla sarakhA komala hAthInI sUMDha mAphka kramasara meATA nAnA thatA caMdramukhInA khAhu-yugala narakamAM paDatA AtmAne rAkavA kadApi sama thai zake kharA ? uttama jAtinA suvarNa kaLaza sarakhA, vizALa, paraspara maLelA, gALa stana. yugala bhavasamudramAM DUbatAone kadApi vizrAmasthAna thAya che? sArI vibhAgavALI trivalisahita suMdara dehavALI priyAnA gaMbhIranAbhivALA madhyapradeza potAnI kamapariNatithI gheADuM paNa rakSaNa karavA samatha thai zake kharo ? navaghaDataravALA korAthI zeAbhAyamAna, pragaTa ramaNu karavAnA sthAnarUpa priyAnuM nita...khasthAna atibhayaMkara naraka-pAtAlamAM paDatAne rakSaNa karavA samartha che? keLanA staMbhanA garbha sarakhA svaccha kamalamukhavALI priyAnuM ja ghAyugala narakamAM paDatA karmAdhIna manuSyane rokavA samartha thAya kharU ? A pramANe kamalapAMkhaDI jevA caraNavALI samagra maneAhara aMgarUpI patronI zAbhAvALI mahilA he naranAtha ! A bhavamAM ke narakamAM zaraNabhUta thAya che ? vaLI dehanA sukha mATe tuM herAnagina bhAgave che, paNa e deha tane keAI divasa kuzaLa pUche che ? priyA, putra, kuTuMba, dhana, zarIra vagerenA sneha kaDavA du:khanA cheDAvALo ane viDaMbanA utpanna karanArA che. mATe atidurlabha manuSyapaNuM, viSama karmAMnI duHkhanA cheDAvALI pariNatine viveka prApta karIne have je kaI apUrvAM karavA jevuM hoya, te kare." tyAra pachI A sAMbhaLIne esarI gayela moTA ka samUhavALA, prApta thayelA zubha vivekavALA rAjAe kahyuM ke-bhale ema karIe, paraMtu pravrajyA pAlana karavI ati kaThina che, vikasatA viSavRkSa sarakhA viSayeA che, mATe cittanA vikAranA AdhArabhUta evA AhArane tyAga karIe. pachI AcArya pAse jaine jinepaSTi dharma zravaNu karIne sajinama'zimAM aSTAphrikA-mahotsava ATha divasa pravartAvIne, aMdha, apaMga AdikAne mahAdAna ApIne anazana aMgIkAra karyuM. vRdhdhi pAmatA vairAgyavALA anazana-vidhinu sevana karatA te bAvIza divasa rahyo. tyAM kALa pAmIne izAna5mAM zrIprabha nAmanA vimAnamAM sAta patyeApamanA AyuSyavALo lalitAMga nAmanA deva thayA. mahArAjAnA maraNanA zAkathI saMvega pAmelA hRdayavALA bIjo subudhdhi maMtrI sidhdhAcA nAmanA gurupAse zAstrAnusAra yathArtha sAmAyika cAritranuM pAlana karIne kALa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabha devanA lalitAMga dhruva nAmanA 5me bhava karIne te ja izAnakalpa nAmanA khIjA devaleAkamAM kaMika adhika e sAgaropamanA AyuSyavALo IndranA sAmAnika devapaNe utpanna thayA. bhavitavyatAnA yeAge lalitAMga devanI svaya'prabhA nAmanI mahAdevI AyuSyanI sthitineA kSaya thavAthI cyavI gaI, eTale peAtAnI priyadevInA viyega-zAkathI muMjhAyela mativALA, te potAnAM sarva kAryAM tajI mahAzAka-sAgaramAM DUbelo udAsInatA anubhavatA hatA tyAre pUrvabhavanA maMtrI ane IndranA sAmAnika deve AvIne tene kahyu ke-he mahAsattvavALA! are ! eka strI khAtara ciMtA-pizAcikAthI AtmAne kheda kema pamADo che ? te sAMbhaLIne lalitAMga deve kahyuM huM mitra ! sAMbhaLa ! saMsAranA samagra sukhanuM kAraNu hoya te mahilAo, te A pramANe--je strIonA yAgamAM daridratA-duHkhIpaNuM jaNAtu nathI. vaibhava Aya te vilAsanu meTuM kAraNa, samagra sukhanA nidhAnabhUta mahilAjanane manuSya puNyathI ja prApta kare che. eka bIjAnA parasparanA kAryAM-vRttAntAnA duHsahu saMtApathI tapelAM hRdayo priyapatnInA mukhanA avaleAkanarUpa jaLavaDe jarUra zAMti pAme che. A bhuvanamAM vilAsA kyA ? temaja tenA hRdayanI svasthatA kaI ke, jenA gharamAM samAna sukhavALI subhagA priyagRhiNI vasatI nathI. jenA gharamAM peAtAnA svabhAvane anukULa, dekhavAthI prIti thAya, kAmaLa ane madhura vacana elavAmAM tRSNAvALI, samagra guNunA AdhArabhUta gRhalakSmI jevI gRhiNI hAya, te sukhI hAya. hRdayamAM rahelI priyAnA viyeAgavaDe duHkhI thayelAne eka divasa pasAra karavA muzkela thAya che ane priyatamAnA AlApathI Sita hRdayavALA rAte sukhethI suve che. he mitra ! vadhAre zu kahevuM ? A sarva saMsAranu sukha ane samagra jIvaloka srIne AdhIna che. te kAraNathI mane priyAnA dRDha anurAga che. bhayaMkara narakanI vedanAo, dhAra saMsAra-sAgarane taravAnu` kA` paNa je priyA khAtara tuccha gaNAya che, tevA prakAranI priyatamA A leAkamAM jaya pAme. A pramANe nira mahAsadbhAva pragaTa thavA, paraspara vizvAsamAM vRddhi thavI te rUpa sukha jagatamAM paraspara vizvAsavALAM vacanA khelavA vaDe daMpatI-yugaleA prApta kare che. mATe huM mitra ! ratikrIDAnu kulagRha, samagra sukhanA nidhAnabhUta evuM strIratna kyAMthI prApta karavuM ? tyAra pachI IndranA sAmAnika deve upayega mUkIne kahyuM, 'huM mitra ! tuM viSAda na pAma, tArI patnI mane maLI che. lalitAMga deve pUchyuM-kevI rIte ? IndranA sAmAnika deve kahyuM -sAMbhaLa 4 nirnAmikAnI kathA dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpamAM pUvideha kSetramAM nAgila nAmanA kuTuMbI che. te bicAro atyaMta daridra samagraleAkathI apamAnita thaI eka mAtra peTa bharavAnA kArya mAM tatpara che tenI bhAyane uparAuparI kubaDI, samagra lAkone aniSTa, svabhAvathI bahu bheAjana karanArI cha putrIe utpanna thai. tyAra pachI te daridra-ziromaNi daridratAthI, ghaNI putrIonA janmathI, sava lokonA parAbhavathI atyaMta duHkhI thai vicAra kare che ke, zuM karU ? kayAM jAuM? zuM karavAthI puNya thAya? ema vicAratA rahelA che. keAika samaye ka-pariNativazathI tenI bhAryAne pharI garbha rahyo, tyAre teNe vicAryuM ke, jo kadAca pharI putrI janme, te tenuM nAma pADavAnA vidhi paNa na Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonAM caritA kare. A ciMtAmAM samaya pasAra karate hate. evAmAM tenI bhAryAe putrIne janma Ape. tenA samAcAra tenA pitAne jaNAvyA. tyAre vaja paDavAthI paNa adhika vedanAvALe bhayabhIta hRdayavALe te gharethI nIkaLIne dezAntaramAM cAlyo gayo. uparA upara putrInA janmathI duHkhita hRdayavALI tenI bhAryA nAgazrI pati paradeza cAlyA javAthI zekamAM muMjhAyela manavALI te A chellI putrInuM barAbara pAlana-poSaNa karatI nathI. mAtAe paNa tenuM nAma na pADyuM. chatAM AyuSya bAkI rahela hevAthI anukrame meTaviyavALI thaI. bahu duHkhavALInuM lake e "nirnAmikA" evuM nAma pADyuM. duHkhI duHkha karma utpanna karanArI samagra lekathI tirarakAra pAmelI, te mAtAnAM paNa nayana ane manane udvega karAvanArI thaI. kaIka parvanA divase pADozanI chokarIonA hAthamAM lADavA dekhIne teNe mAtA pAse mAgaNI karI. mAtAe saMbhaLAvyuM ke, puNya karIne AvelI che! jethI lADavA khAvAnI IcchA thaI che. tArA pitA paNa evA sukhI hatA ke tane lADavA khavaDAve. mATe te saMdabhAginI ! deraDI laIne aMbaratilaka parvata para jA. tyAMthI kASTha kApIne bhArI bAMdhI lAva, te te vecIne tane lADavA khavaDAvuM. tyAre puNyavagaranI nirAza kaI vakhata paNa priya vacanethI AzvAsana na pAmelI, udAsIna caherAvALI, gaLatAM azrujaLavALI te doraDI grahaNa karIne gharethI nIkaLI. tyAra pachI uNu lAMbA nasAsA mUkatI tRNa-kATha-patrane bhAre bAMdhI mastake ucakIne cAlI. te suMdara parvata pAse pahoMcI. tenA zikhara upara yugaMdhara aNagAre ekarAtrinI pratimA svIkArelI hatI. zubha pariNAma-suvizuddha vezyAvALA temane apUrvakaraNa ArahaNa karavAnA kramathI cAra ghAtakarmane kSaya thavAthI bhUta, vartamAna ane bhaviSya ema traNe kALane jaNAvanAra divya kevalajJAna pragaTa thayuM. najIkanA keI devatAe kevalajJAnano mahimA pravartAvyo. parvatanI najIkanA gAmanA ane nagaranA loko AvyA. eTale temanI sAthe nirnAmikA paNa parvata upara pahoMcI. leke sAthe teNe paNa kevalIne vaMdanA karI. bhagavaMte dharma-dezanA zarU karI. jemAM viSaya-sukhanI niMdA, saMsAranuM asArapaNuM, naraka, tiryaMca, manuSya ane devagatinAM duHkhe samajAvyAM. tyAra pachI avasara prApta thavAthI maDAdakha-samudAyathI pIDA pAmelI nirnAmikAe pUchyuM- he bhagavaMta! A jagatamAM mArA karatAM koI adhika duHkhI haze!" bhagavaMte kahyuM- "tAruM duHkha zI visAtamAM che! tuM te tArI svecchAe game tyAM harI pharI zakavA mATe svataMtra che. jyAre bIjA prANIo karma pariNAma-vazathI haMmezAM parAdhIna, mahAvedanAvALA, rogothI parAbhavita zarIravALA, rAtri kyAre gaI ane divasa kayAre u ? tenI paNa temane khabara paDatI nathI-Ama parAdhInapaNe pitAne kALa pasAra kare che. e prakAre ghaNI jAtinAM naraka-tiryaMcanAM duHkho sAMbhaLIne vairAgya pAmI. karmanI gAMTha bhedAI gaI. pitAnA ghare gaI. te kAlane ucita AhArAdika karyA. ema vRddhi pAmatA pariNAmavALI rahelI che. keTalIka kALa pasAra thaye. vividha prakAranA tapanI ArAdhanA kare che. te bicArI atyaMta durbhaga kaCpI hovAthI kaI paNa tene IcchatuM nathI. yauvana pAmI che. tyAra pachI mahAsaMvega pAmelI te pharI paNa aMbaratilaka parvata upara yugadhara anagAranI pAse gaI ane teNe anazanavrata aMgIkAra karyuM che. mATe he mitra! jaldI tenI pAse jA, tane dekhIne te anazana karela hovAthI nakkI niyANuM karaze." ema kahIne Indrane sAmAnika deva pitAnA bhavanamAM gaye, lalitAMga deva upayoga mUkIne aMbaratilaka nAmanA uttama parvata para gaye. anazanavrata aMgIkAra karela nirnAmikAne Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabhadevanA vajraja gha nAmanA chaThTho ane saudha 7mA bhava 43 dekhI. devaRddhinI vikuNA karI tene batAvI. teNe paNa niyANAnA anubaMdha karyAM. tyAra pachI anazanavidhithI AyuSya khapAvIne te lalitAMga devanI svayaM prabhA nAmanI mahAdevIpaNe utpanna thaI. tisAgara--sukhamAM avagAhana karatA lalitAMga devanA keTaloka kALa pasAra thayA pachI cyavananAM cihno dekhavAthI tene bhaya utpanna thayA. svayaM prabhA devIe zUnyahRdayavALA potAnA svAmIne joyA, ane pUchyuM, he svAmI ! Apane udveganuM kAraNa zuM utpanna thayu ? teNe kahyuM, huM suMdara ! sa MsAranuM nATaka, te A pramANe navapallava ane puSpAnA gucchAothI prekSaNIya je kalpavRkSo che, te ja mane udvega karAvanAra thayA. maneAhara karaNa, hAvabhAva, aMgamaroDa, sarakhA tAla ane saMgIta-mizrita nATayAra bha AnaMda karAvanAra thatA hatA, te ja have hRdayane saMtApa utpanna kare che. jemAM manavAMchita samagra indriyAnA viSayAnAM sukhAnI prApti thatI hatI, tevo subhaga indranagarI te atyAre gAMdhava nagarI indrajALa sarakhI jaNAya che. he sudarAMgI ! ahIM je kaMI paNa manohara guNa-samUhathI yukta dekhAya che, te A ratisukha-pUrNa svargamAM sarva viparIta jaNAya che. tyAre devIe kahyuM ke, zu cyavananAM cihno jaNAya che? deve kahyuM-hA. devIe kahyuM ke, te ciMtA karavAthI ze lAbha ? cAlo ApaNe ja khUdvIpamAM, dhAtakIkhaMDamAM, puSkaravara advIpamAM bharata, eravata, ke mahAvideha kSetramAM, tyAM tIthaMkara paramAtmAnA janma, dIkSA, jJAna, vyAkhyAna ane nirvANabhUmione vaMdanA karIe. vakSaskAra parvatA, manuSyalokanI bahAra naMdIzvara ane khIjA dvIpAmAM zAzvatI pratimAonuM pUjana karIe. tyAra pachI lalitAMga deva svaya'prabhA devInI prazaMsA karIne, peAtAnI bhAryAo sAthe tirthyalokamAM nIce utaryA. yathAyeAgya bhAve tIthaMkara bhagavA ane tIthaMkara bhagavaMtAnI pratimAonI pUjA karIne, nATavidhi batAvIne peAtAnA sthAne paheAMcyA. te pachI keTalAka divase svayaMprabhA devInA dekhatAM ja indradhanuSanI mAphka ekadama adRzya thaye. devalAkathI cavIne A ja jamRdvIpamAM pUvideha kSetramAM sItA mahAnadInA uttama kinAre samudra najIka puSkalAvatI nAmanI vijayamAM lohAla nagaramAM suvarNa jaMgha nAmanA rAjAnI lakSmI bhAryAnI kukSimAM putrapaNe utpanna thayeA. vajaMgha evu tenuM nAma sthApana karyuM. vajrajagha nAmanA ThTho ane saudhama devanA sAtamA bhava svayaM prabhA devI paNa tenA pachI gheADA kALamAM cavIne vAdyatta rAjAnI dhAriNI rANInI kukSimAM putrIpaNe utpanna thai. zrIkAMtA evuM tenuM nAma pADayuM. anukrame yauvanavaya pAmI. pitA e svayaMvara ApyA eTale pUrvabhavanA abhyAsathI vAghanA upara sneha thavAthI tene varamALA paherAvI. vivAha-lagna thayAM. viSayasukha bhAgavyAM. pUrvabhavanA abhyAsathI jinezvarAe kahela dharma pariNamyo. pitAe putranA rAjyAbhiSeka karIne dIkSAnI ArAdhanA karI karI. vAja gha ane zrIkAntAbhAryAne putra utpanna thayA. vRddhi pAmyA, anukrame yauvanavaya pAmyA. Atma-sAdhanA kAika samaye ujvala gharanA sAtamA mALa para rahelA vAjAMgha rAjAne zrIkAMtA rANIe keza ALatAM kAna pAse rahelA avaMdhya sukhanA adhyavasAyanA kAraNabhUta eka ujvala keza Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonAM carita udvegapUrvaka batAvyuM. tene joIne osarI gayela meha-aMdhakAravALA rAjAe rANIne kahyuM"he suMdarI ! udvegavALI kema jaNAya che ? A palita kezanA bAnAthI dharmavRkSanuM bIja ApaNane prApta thayuM. kAraNa ke, A vRddhAvasthA mastakanA kezanA ane hRdayanA zyAmabhAvane dUra kare che ane dharma karavAnI buddhi utpanna kare che, mATe jarA-sarakhe ke buddhimAna nathI. 'tuM viSayasaMgane tyAga kara, ayukta pApakAne parihAra kara ane tapanuM sevana kara' e pramANe he suMdari ! jANe kAna pAse rahela paLiyuM maMda svarathI kahetuM hoya tema jANuM. he suMdari ! maryAdA lopavAmAM rakta, yauvanarUpa madirAthI uttejita, rAga utpanna karAvanAra mada-abhimAna nidrAnI jema vRddhAvasthA vaDe dhIme dhIme ogaLI jAya che. vRddhAvasthAmAM yauvananuM gauravapaNuM cAlyuM javAthI jema zaradUtratumAM sarovaranAM pANuM zAMta ane prakRtithI svaccha hoya che, tema hRdaye tevAM hoya che." A pramANe mahAsaMvega pragaTa thavAthI osarI gayelA neha-baMdhanavALI dIkSAnI taiyArI karate rAjA priyA sAthe rahelo hato, teTalAmAM rAjAnA cittathI ajJAta, utpanna thayelA mahAmehavALA, saMsAramAM sulabha duSTa pariNAmathI uttejita, rAjya meLavavAnI abhilASAvALA bhegAsakta putre tatkAla jIvita haraNa karanAra dhUmra-pravega vaDe ratigharamAM sUtelA rANI sahita rAjAne guMgaLAvIne mArI nAkhyA. tyAM AyuSya pAlana karI mRtyu pAmI te alpakaSAyapaNAthI pUrve upArjana karelA puNyasamUhanA prabhAvathI saudharma devalokamAM potAnI priyA sAthe utpanna thayo. chavAnanda vaidyane AThamo bhava ' tyAM paNa bhega bhegavIne AyuSya pUrNa thayuM eTale tyAMthI AvIne mahAvideha kSetramAM rasa nAmavALA vaidyane tyAM putrapaNe utpanna thaye. "jIvAnanda evuM tenuM nAma sthApana karyuM. te ja rAtrie bIjA paNa cAra bALake jamyA. te A pramANe- rAjA IzAnacaMdranI kanakamatI bhAryAne mahidhara nAmane kumAra, sunAsIra maMtrInI sunAsIra bhAryAne subuddhi, sAgaradatta sArthavAhanI abhayamatI bhAryAne pUrNabhadra nAmane, dhanada zeThanI zIlavatI bhAryAne guNakara nAmane putra. A pAMce sAthe vRddhi pAmyA ane kaLAo paNa sAthe grahaNa karI. svayaMprabhA devIne jIva paNa te ja nagaramAM izvaradattane putra kezava nAmane thaye, te teone chaThTho mitra. bAlyakALathI sAthe dhULanI krIDA karatA hovAthI paraspara prIti thaI. vaidyapuTA chavAnaMde ATha aMgavALuM AyurvedanuM zikSaNa lIdhuM. tyAra pachI mahAvaidyapaNunI prasiddhi meLavI ane yathArtha cikitsA karavA lAge. nidAna jANI zake che, yathAgya auSadha taiyAra karI Ape che. dareka prakAranA anubhavapUrvakanuM vaidaka-vijJAna jANato hovAthI viSAda pAmato nathI. sanepAta jevA mahAvyAdhione paNa upazamAve che. vaidya ane mitroe karelI muninI cikitsA A pramANe vahI jatA saMsAramAM divase pasAra thaI rahelA che. ane anya vizvAsa ane neha vatI rahela hatuM tyAre keIka samaye bhavitavyatAnA vegathI chavAnaMda vaidyanA makAnamAM pAMceya mitre sukhAsana para beThelA hatA, tyAre pRthvIpAla rAjAnA guNAkara nAmanA putra, jemaNe pitAnI patnIne avinIta thayelI jANI tene tyAga karI rAjya-saMpatti Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabhadevanA jIvAna vaidya nAmanA 8 mA bhava pa cheDIne pAMca mahAvratA aMgIkAra karyAM hatAM. khAra aMgAnA jANunA caudapUvI vividha prakAranA abhigrahAne dhAraNa karanAra evA te mahAmunine joyA. te muninA zarIramAM kADharAga thayelA heAvAthI tenA kRmio AkhA zarIramAM aneka vedanA utpanna karatA hatA. chatAM paNa peAtAnA zarIranI darakAra vagaranA te roga maTADavAnI icchA karatA nathI, nidvAna karAvatA nathI ke auSadhanI prArthanA karatA nathI, vyAdhi-zamana karavAnA upAya citavatA nathI. vaidya khALatA nathI. mahAsattvathI samasta iMdriyAnI vedanA sahana karatA jhUnA pAraNAnA divase alpalepavALAM cAthA bhikSAsthAnanA abhigrahavALA gAmUtrikA-vidhAna vaDe eka gharathI khIjA ghare anveSaNA karatA AhAra mATe vaidyaneghare AvI pahoMcyA. tevA prakAranA munine joine vivekavALA zubhapariNAmavALA mahidhara kumAre jIvAnaMda vaidyakumArane hAsyapUrvaka kahyuM-"are jIvAnaMda ! saCthA tamAre duHkhathI upArjana karela dhanasaMpatti vaDe paDitAnI mAphaka paropakAravALA thavu joie, ekalA svArthanI sAdhanA na karavI. kAraNa ke madhukara mAphaka dAna levAnI rucivALA tame hamezAM vezyAjana mAka artha vALAne lobhAveA che. pazcimadizAnA sUryanI jema astamana, bIjA arthamAM saMsAranA AlaMbananA hetubhUta arthamanavALA che. AvA prakAranA mahAmunienI cikitsAmAM--AtmAnA sukhaparaparAnA bhAjanamAM upayAga karatA nathI." tyAre pratibAdha pAmyA heAya tema, mUrccha javAthI vivekavALA thayA hAya tema, mahAnidhinA laza-samUhane dekhyA hAya tema, karmInA mahAbhAra kSaya pAmyA hoya tema, jIvAnada vicAravA lAgyA-ahA! A rAjaputra suMdara vivekavALA che. enA caritrathI huM vismaya pAmyA che. kAraNa ke rASa vagaranA muni, sajjana dhanapati, prItimatI bhAryAvALA chatAM IrSyA vagaranA, jArathI utpanna thayelo chatAM suMdara zIlavALA, zarIravALA chatAM nirogI, bhAgAsakta chatAM buddhivALA, daridratA vagaranA paMDita, na ThaganAra vaNika, aprazasta brAhmaNu ane sArAM caritramAM tatpara rAjaputra-e prakRtimAM vikArarUpa hAvAthI leAkeAmAM utpAta-buddhine utpanna kare che. kumAre suMdara vAta kahI. saMsArane taravAnA setubhUta A mahAmuninI huM cikitsA karU'-ema vicArI jIvAna vaidye kahyuM, "jo tame auSadha karavAmAM sahAyabhUta thatA / tA, huM temanI cikitsA karU". teoe pUchyuM ke, jenI jarUra heAya te jaNAva, vaidyaputre kahyuM, lAkhasAnaiyAnA mUlyavALuM sahasrapAka tela, kaMkhalaratna, ane geAzISa caMdana joI e. sahasrapAka tela teAmArI pAse che; bIjAe mahezvara zeTha pAsethI vidhithI meLavI zakAze. be lAkha-pramANa nANuM laine tee zeThanI pAse gayA. zeThane kahyuM ke-be lAkha sAnaiyA laine amane kabalaratna ane geAzISa caMdana Apo. teNe pUchyuM ke-tamAre tenu zuM prayeAjana che? teoe yathArtha hakIkata jaNAvI ke sAdhunA cikitsA karavA mATe.' halakamI ane zubha pariNAma utpanna thavA yAge te zeThe vicAyuM ke, yauvana-pizAcanA vaLagADavALA hRdayanA ane kAcI buddhinA heAvA chatAM A kumAro dharmakArya karavA mATe udyamavALA thayA che, te pachI mRtyunA mukhanI jihvA-samAna vRddhAvasthAthI parAbhava pAmelo huM dharmI kema na karU ? aMsAra asthira padArtha vaDe sAra, zAzrvata puNyarAzi kema na kharIdu? ema vicArIne kahyuM- are kumArA ! tamArA viveka suMdara che, kamalaratna ane gAzISa caMdana grahaNa karo, te mahAmuninI cikitsA karo. akSaya puNya eja mane mUlya maLI gayu. bAhya sarvasAdhAraNu dhananuM mane pratyeAjana nathI.' ema kahIne auSadha ApIne vadhatA vairAgyavALA teNe laghukama paNAthI tevA prakAranA AcAya nI pAse dIkSA aMgIkAra karIne mAhAla bhedIne, sarva karmanA kSaya karIne duHkhavagaranA meAkSa prApta karyA. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cApanna mahApuruSonAM carita bIjA pAMce mitro sAdhu pAse gayA. vaDalAnA jhADa nIce kAussagga dhyAnamAM rahelA munine joyA. gAyanuM maDaduM lAvyA. 'he bhagavaMta! ame tameAne dharmamAM vighna karIe chIe' ema temanI anujJA laI ne telathI munine abhyaMgana karyuM. tyAra pachI telanI uSNatAthI, auSadhanI acinya zakitathI cAmaDInA vilendriya sarva jIvA saLavaLavA lAgyA. kabalaratna pAthayuM. tyAM zItaLatA hAvAthI sarve jIve temAM saMkramI gayA. eTale vaidyaputre te kabalaratnanA jIvAne gAyanA maDadAmAM khaMkherI nAkhyA. geAzISa caMdanathI zarIre vilepana karI vedanA zAnta karI. e pramANe bIjI vakhata mAMsamAM rahelA, trIjI vakhata hADakAmAM rahelA save vikalendriya jIvA bahAra nIkaLI gayA. vaLI geAzISa caMdananuM zarIre vilepana karyuM. munivara taddana svastha-nIrogI kAyAvALA banI gayA. auSadhanI acinha zaktithI ane vaidyanI tevI buddhithI suMdara kAyAvALA sAdhu vihAra karavA lAgyA. 46 pAMcane hitApadeza vRddhi pAmatA zubha pariNAma ane vivekavALA A pAMce mitro siddhAcA pAse gayA. gurune vaMdanA karIne temanI pAse beThA. nirvANa pAmavA samartha dharma pUchyo. tyAre gurue dharmopadeza ApyA ke he devAnupriyA ! A jagatamAM sthAvara ane jaMgama ema be prakAranA jIvA che. temAM jagamapaNuM arthAt trasapaNuM te pradhAna che. temAM paNa pAMca indriyA prApta karavI muzkela che. vaLI temAM manuSyagati, temAM A kSetra, temAM sArA kuLamAM janma thavA, vaLI temAM lAMbu AyuSya, te paNa ArogyavALu, temAM viziSTa prakAranuM rUpa, rUpa prApta thavA chatAM, dharma buddhi, te buddhi maLavA chatAM sArA guruno samAgama maLavA, temAM paNa temanA vacanAnusAra pravRtti, vaLI viratinA pariNAma, temAM dina-pratidina saMveganI uttarottara vRddhi, temAM paNu sarva savararUpa pravrajyA e jIvane mahAdulabha che. ati bhayaMkara aneka lAkhayeAni svarUpa bhavATavImAM bhramaNa karatAM karatAM kaI prakAre jIva manuSyatva prApta kare che. vaLI A kSetramAM dharma-zravaNu vagaranuM pramAdavALuM jIvAnuM jIvana peAtAnA karmInI pariNatithI pazu sarakhu pasAra thAya che. A kSetramAM paNa uttama jAti, rUpa, AreAgya, Ayu, budhdhi Adi guNAnI prApti thavI muzkela che. vaLI dharmImAM apramAda ane sArA gurune samAgama thavA dula bha che. muninA samAgama maLavA chatAM temanA vacananI ArAdhanA koI pUrvInA puNyazALI heAya te ja karI zake che. uparyukta jaNAvelI dhama-sAmagrI meLavIne zraddhA, sayama, viSayeA pratye vairAgyamudhdhi-A sa najIkanA mokSagAmI AtmAone thAya che. tethI he devAnupriye ! A prApta karelI kalyANa-paraMparA anAdi anaMta saMsAramAM A jIve pahelAM koI vakhata paNa prApta karI nathI. A sAmagrI meLavyA pachI kSaNa paNa pramAda karavA cegya nathI. Ama gurunuM vacana zravaNa karIne pratyAkhyAnAvaraNa rUpa trIjA kaSAya jenA upazAMta thayA che. evA pAMceya jaNAe tathA kezava nAmanA chaThThAe kahyu, he bhagavaMta! jo ema ja che, teA ka-parvatane bhedanAra vAzine sarakhI dIkSA amane Ape.' bhagavaMte paNa ema thAva.' ema kahIne sarvAne dIkSA ApI. anukrame sAdhupaNAnu pAlana karI kAla karIne teo khAramA acyutakalpamAM bAvIza sAgaropamanI sthitivALA devA thayA. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vajanAbha cakravatI ane sarvArthasiddhamAM deva 9-10 bhava vajanAbha cakravatI ane sarvArthasiddha deva 9-10 bhava tyAM bhego bhegavIne cavIne jaMbUDhIpa nAmanA A ja kapamAM pUrvavidehamAM puSkalAvatI vijayamAM puMDarIkiNI nagarImAM vasena rAjAnA dhAriNI rANanI kukSimAM pAMce utpanna thayA. pahele vaidyaputra vajanAbha, bIje rAjakumAra bAha, trIje maMtriputra subAhu, ce zeThaputra pITha, pAMcame sArthavAhaputra mahApITha-e pramANe kamapUrvaka jamyA, kaLA sAthe vRddhi pAmyA. samAna kula-rUpavALI kanyAo sAthe vivAha karyo. kezava nAmavALe avIne vajAnAbhane sArathi thaye. bhege jogavatAM kALa pasAra thAya che. keIka samaye tIrthakara-nAmakarmanA udayavALA vajasena pitA putrane rAjya ApIne svayaMbudhdhane A kalpa che. ethI sArasvata, Aditya Adi daza (nava) prakAranA lokAMtika devathI prerAyelA te de, asure ane manuSyanA samudAya vacce pAMca mahAvratanI pratijJArUpa mahelamAM ArUDha thaIne vicAravA lAgyA. pachI vasena bhagavaMte mauna sAthe vicarIne, apUrvakaraNa prApta karIne, kSapakazreNi para ArahaNa karIne, sajjaDa ghanaghAti karmone mULa sAthe UkheDI nAkhIne bhUta, bhaviSya ane vartamAnakALanA dUra rahelA bhAvene prakAzita karanAra evuM kevalajJAna utpanna karyuM. pitA vAsena tIrthakara bhagavaMtane kevaLajJAna utpanna thavAnA divase ja trIzalAkha pUrva kumArabhAva bhegavyA pachI, saLa (hajAra) mAMDalika rAjAone svAdhIna karanAra vajanAbhanI Ayudha zALAmAM vAnA tuMbavALuM hajAra ArA sahita, hajAra yakSa devothI adhiSThita cakraratna pragaTa thayuM. eka eka hajAra yakSa devAthI parivarelAM evAM cauda ratna paNa kramasara utpanna thayAM. darekane hajAra yakSadeve parivArabhUta heya, tevAM ratnathI samRdha, nava mahAnidhio paNa utpanna thayAM. vajInAbha cakavatIe puSkalAvatI vijayanA sarva khaMDa sAdhyA. sarva rAjAoe ekaThA maLI tene cakravatI-rAjyAbhiSeka karyo. cesaTha hajAra kanyAo sAthe lagna karyA. batrIza hajAra mugaTabaddha rAjAone te rAjAdhirAja thaye. bAhu, subAhu, pITha, mahApITha nAmanA cAra bhAIo sAthe te atipriya prApta thatAM pAMca prakAranAM bhegasukho bhegavatA hatA. A pramANe ratisukha-sAgaramAM avagAhana karatAM, samagra mahimaMDalane svAdhIna karatAM, snehIjanenA mane pUrNa karatAM, sAdhu bhagavaMtanA caraNakamala sevatA, jinamaMdiramAM pUjA-satkArAdivALI bhakti karatAM, dAna, zIla, tapa, bhAvarUpa cAra prakAranuM dharmAnuSThAna karatAM cakavartI paNAnA vIzalAkha pUrve pasAra thayAM. keIka samaye pitAnA puNya-prabhAvathI bhavya jIva rUpa kamala-saravarene vikasvara karatAM meha-nidrAne dUra karatA, traNe lokanA pitAmaha, jagatanA guru, Indrone paNa pUjA karavA gya sarvajJa, sarvadazI vAsena tIrthakara bhagavaMta puMDarIkiNI nagarInA uttaradizAnA bhAgamAM samavasaryA. devee traNa gaDhayukta, eka jana vistAravALuM samavasaraNa taiyAra karyuM, tIrthakara paramAtmAnA AgamananA samAcAra jANIne harSathI vikasvara netravALe vajanAbha cakravatI cAre sAdanI sAthe sArathi sahita tIrthakara bhagavaMta pAse gaye. romAMca-kaMcuka thayelA cakravatI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 cepanna mahApuruSonAM carita vaMdanA karI traNa pradakSiNA ApI caraNakamala pAse beThA. surAsuravALI bAra parSadAnA madhyabhAgamAM siMhAsana upara besI tIrthakara bhagavaMta dharmane upadeza ApavA lAgyA ke-"mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane gAvaDe che ATha prakAranuM karma bAMdhe che ane te karmanA vipAkathI saMsAra-aTavImAM paribhramaNa kare che. tathA samyagudarzana-jJAna-cAritranI sAmagrIvALA saMsAranA kAraNabhUta karma-pariNatine chedIne mekSa pAme che. A pramANe tyAM AvelA nA saMzaya chedAvAthI, hRdayamAM rahelA gupta bhAvene pragaTa karavAthI, pUrvanA be pragaTa karavAthI keTalAkae anaMtAnubaMdhI kaSAyene dabAvIne samyakRtvane prApta karyuM. keTalAka jAe bIjA apratyAkhyAna kaSAnA kSapAma thavAthI dezaviratirUpa zrAvakadharmane aMgIkAra karyo. keTalAka uttama AtmAoe vaLI trIjA pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyenA udayarahita thavAthI mahApuruSoe sevana karelI pratrajyA aMgIkAra karI. tyAra pachI avasara prApta thavAthI pUrvabhavanA abhyAsathI utpanna thayelA saMvegavALA, pAtaLA kaSAya thavAthI halukamAM thayelA vajanAbhe pitAnA sahodare sAthe kahyuM ke-"he bhagavaMta! ApanA prabhAvathI A loka saMbaMdhI samagra manuSya lekanA janmanuM phaLa meLavyuM. meTA putrane rAjyAbhiSeka karyo. have traNe bhuvananA guru, saMsAra-samudrathI tAranAra nirdhAmaka sarakhA ApanI pAse kAmagothI kaMTALelA ame saMsAra taravAnI IcchAvALA thayA chIe tyAre bharAvaMte amRtakaLazamAMthI nIkaLatA amRtanA zabda jevA madhura svarathI kahyuM-"he devAnupriye ! zubha kAryamAM vilaMba na kara." ema kahIne vasena svAmIe pAMce ne tathA chaThThA sArathine gaNadhara bhagavaMta pAse dIkSA apAvI. vAsena tIrthakara zailezIkaraNa karIne bAkInAM bhapagrAhI cAre karmo khapAvIne siddha thayA. pelA dIkSite vihAra karavA lAgyA. viza sthAnaka tapanI ArAdhanA vajanAbha munie AcArAMgAdi sUtro ane cauda pUrvene abhyAsa karyo. vIza sthAnaka tapanI ArAdhanA karIne tIrthakara--nAmatra karma upArjana karyuM. tIrthakara nAmakarmanAM kAraNabhUta vIza sthAnake - 1 tIrthakara-vAtsalya-tIrthaMkara paramAtmAnuM Agamana sAMbhaLIne praphulla manavALe thaIne pitAnI zakti anurUpa dAnamAM pravRtti kare, tIrthaMkara paramAtmAnI pratimAnI sAra-saMbhALa kare, bhakti, stuti, vaMdanAdi kare. keItIrthakaranA avarNavAdakare, te svazakti anusAra tenuM nivAraNa kare. tIrthakara bhagavaMta ane tenA vacananI yathAsthita prarUpaNa kare. 2. siddha-vAtsalya-siddhakSetramAM siddhazilAne vize sevA, bhakti, vinaya, vaMdanarUpa pratijAgaraNa karavuM tathA siddha paramAtmAonI yathArtha prarUpaNa karIne siddhonuM vAtsalya kare. 3. pravacana-vAtsalya-pravacana-bAra aMga-gaNi. piTaka ane tenA AdhArarUpa saMghanA avarNavAdane pratikAra kare. tenI prabhAvanA karavI. kevalajJAnIe kahelA padArthanI zraddhA karavI, yathArtha prarUpaNa karavI. ItyAdika pravacananuM vAtsalya karavuM. 4. guru-vAtsalya-guru mahArAjane aMjali karavI, hAtha joDavA, vaMdana karavuM, sAmA javuM, AhAra, saMyamepacegI upakaraNe. auSadhAdika ApavA rUpa vAtsalpa karavuM. 5. sthavira- vAtsalya-vIza varSanA dIkSA paryAyavALA, uMmarathI sAMTha varSanA paryAyavALA ane mRtathI samavAyAMgasUtranA dhAraka ema traNa prakAranA sthavirenuM yathAzakti pAlanAdikarUpa vAtsalya karavuM. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SabhasvAmIno janma ane janmotsava daH evI rIte arthathI bahuzrutenA arthanA dhArakanuM vAtsalya karavuM. 7. tathA tapasvIonI prazaMsA vinopacAra, auSadhAdikathI vAtsalya karavuM. 8. tathA samyagadarzanane viSe, 9. jJAnAdikanA vinayane viSe 10. avazya karavA gya IcchAkAra, micchAkAra, Adika dazavidha cakravAla sAmAcArIrUpa vegamAM pravRtti karavI. 11. pAMca mahAvratarUpa mULa guNe, samiti-guptionA pAlanarUpa uttaraguNe-je pramANe pAlana karavA jaNAvyA hoya tenuM niraticArapaNe pAlana karavuM tathA [13. apramattapaNe kSaNe kSaNe zubha dhyAna karavuM.] 14. yathAzakti niraMtara bAra prakAranA tapamAM udyama kara. 15. yativargane kape tevA prAsuka dAna devA vaDe nirmamatvabhAva-tyAgabuddhi lAve. 16. haMmezAM daza prakAranA vaiyAvaccamAM tatpara rahe. 17. AcArya, guru, sthavira, bahuzruta, tapasvI vagerene yathAyogya auSadhAdika vaDe samAdhi utpanna kare. 18. tathA dararoja apUrve navIna jJAna grahaNa kare. 19. zratamAM atyaMta bhakti phelAve 20. pravacana-zAsananA prabhAvanA sarva sAmarthyathI kare.jaNAvelAM A vIza sthAnakenI ArAdhanA vaDe vizuddha thatA pariNAma vALAne sakala leke vaDe prazaMsavA lAyaka tIrthaMkaranAma-trakarma baMdhAya che. - vajInAbha munibhagavaMte A sarva sthAnakanI sparzanA-ArAdhanA karI. bAmunie auSadha, AhArAdika lAvI ApavArUpa sAdhujananI veyAvacca karavA vaDe karIne cakavatI paNAnA kAraNarUpa karma upArjana karyuM. subAha munie sAdhuonI vizrAmaNa,aMgamardana Adi zuzruSA karavAvaDe atyaMta bAhubala prApta karavArUpa karma upArjana karyuM. vajInAbha hamezAM bAhusubAhunA bhakti-veyAvacca guNanI, niHsvArthabhAve guNanI upakhaMhaNa karavA rUpa prazaMsA karatA hatA. tyAre pITha, mahApITha baMne sAdhuoe manamAM vicAryuM ke, je sevA-cAkarI. vinaya karato hoya, tene vakhANe che. ame te dhyAna, adhyayana karIne deha durbala karIe chIe, chatAM amArI prazaMsA karatA nathI. AvI khoTI dhAraNu karI ane gurune na jaNAvyuM, pite AtmasAkSIe paNa gIMNA na karI, tethI mAyA-pratyayika strI vipAkane phaLavALuM karma bAMdhyuM. e pramANe cauda lAkha pUrva saMyamanI sAdhanA, duSkara tapa karIne aMte pAdapigama anazananI ArAdhanA karI. AyuSya pUrNa thayuM eTale ye mUtio sarvArthasiddha nAmanA vimAnamAM tetrIza sAgaropamanA AyuSyavALA depaNe utpanna thayA. raSabhasvAmIne janma ane janmatsava tyAM bAdhA vagaranA siddha sarakhA sukhano anubhava karIne keme karIne cavyA. temAM prathama vajanAbha cavIne A ja jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM dakSiNa bharatArthanA madhyakhaMDamAM trIjo Are ghaNe vItI gayA pachI rAzI lAkha pUrva ane nevyAzI pakhavADiyAM bAkI rahyA tyAre ASADha vadi cothanA divase uttarASADhA nakSatramAM caMdrane vega thaye tyAre nAbhikulakaranI marudevI svAminInI kukSimAM putrapaNe utpanna thayA. je rAtrie bhagavaMta garbhamAM AvyA, te rAtrie zreSTha palaMgamAM ratigharamAM sUtelAM hatAM, tyAre marudevIe A cauda mahAsvapna joyAM. te A pramANe-1. sArI rIte vibhakta thayelI traNa rekhAyukta sthUla, vizALa DekavALe, puSTa skaMdhayukta, durbala udaravALe, lAMbA puchavALe, zaradanA AkAza sarakhA ujajavaLa dehavALe suvarNanI ghugharIonI mALavALe vRSabha. te pramANe 2. hAthI, 3. siMha, 4. lahamIdevI, 5. puSpamALA, 6. caMdra, 7. sUrya, 8. mahAdhvaja, 9, kaLaza. 10. padmasarevara, 11. kSIrasamudra, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 cApanna mahApuruSonAM carita 12. devivamAna, 13. ratnarAzi, 14. nidhUma agni. A cauda svapnA joIne jAgyAM. tyAra pachI nidrA khAkI rahelI hAvAthI lAla netravALAM, capaLa, maneAhara, bahulasyAma pAMpaNane vikasvara karatAM netrapatravALAM, tejapuMja jema sUrya maMDaLa tarapha, dhanasaMpatti jema kubera pAse, kaumudI jema cadraSi'>> tarapha, rita jema kAmadeva pAse, IndrANI jema Indra pAse, haMmezA najIka ane anurAgavALA haiAvA chatAM marudevI nAbhi kulakaranI pAse AvyAM, ane vidhipUrvaka pote dekhelAM cauda mahAsvapnA patine nivedana karyAM. TuthI uchaLatA hRdayavALA AnaMdapUrNa leAcanavALA rAmAMcita thayelA nAbhikulakare kahyuM- he suMdarI ! pUrve karela sukRtavRkSa Aje phLyu. vaDIla varganI AziSA samRddha thaI. cauda mahAsvapnAthI sUcita traNe leAkamAM Azcaya - bhUta, samagra lAke vaDe praza'savA yeAgya, sure asurAnA tathA manuSyeAnA indro rAjendronA muguTa-maNiethI jemanA pAdapIDa ghasAIne suMvALA thayA che--arthAt-devendro ane narendro jemanA caraNakamaLamAM bhaktithI namaskAra karaze evA puNyanA DhagalA sarakhA putra tane thaze. mATe he devI ! te' amArA manerathA pUrNa karyAM. jagatanA lokonAM netrone zAMti ApanAra thaI che. te priya patinA vacana sAMbhaLIne svapnanAM yathArtha phUlane jANIne hRdayanI zaMkAne vega cAlyuM gaye. zarIra ane manerathA zvAsa levA lAgyA. harSathI vikasita netravALI marudevI patinA vacanane abhinadana ApIne putrajanma mATe utsuka hRdayavALI thaI atyaMta satASa pAmI. A samaye calAyamAna thayelA siMhAsana para rahelA saudha indre nAbhikulakarane abhinaMdana kayuM ke. * huM mahArAjAdhirAja ! samagra jagatamAM cUDAmaNi samAna, traNe leAkanA pitAmaha (dAdA), saMsAra ane meAkSanA mArgane pragaTa karanAra, parahita karanAra, sarvArthasiddha vimAnanA sukhane tyAga karIne uttama viveka sahita, mAkSamArga jyAM aTakI gayA che, evA bharatakSetramAM tamArA kularUpI AkAzamAM caMdra sarakhA zreSTha prathama dharmacakravartI tItha kara utpanna thayA che. e pramANe nAbhikulakarane abhinaMdIne, madhura vANIthI marudevI svAminInI prazaMsA karIne Indra mahArAjA peAtAnA sthAne gayA. pa6 dikumArikAo svAminI marudevI paNa tyArathI mAMDIne uya pAmatA pUrNimAnA caMdravALI pUrva dizAnI jema, lagAra lagAra ujjavala gaDataLavALI, siDavALI guphA sarakhI, amRtapUrNa zazilekhA jevI, vizeSa prakAre abhayadAna devAnA manerathavALI thaI. ha MmezAM vRddhi pAmatA zubha pariNAmanA yeAge utpanna thatI dharma abhilASAvALI guptaga vALI garbhane vahana karatI hatI. nAbhikulakara paNa meAkSavRkSanA saphaLa bIjabhUta putra thavAnA prabhAva vaDe yugalika puruSA dvArA vizeSa abhinaMdanapAtra thayA. kalpavRkSAnA prabhAva adhika adhika sukha ApanArA thayA. IkSvAkubhUmimAM sarvatra tiya cA ane manuSyAnA verAnubA upazAMta thayA. tyAra pachI nava mAsa ane sADA ATha divase pasAra thayA pachI caitra mAsanA kRSNapakSanI aSTamInA divase madhyarAtre uttarASADhA nakSatramAM caMdranA ceAga thayA tyAre, tathA sarvAM ucca graheA uttama sthAnakamAM AvyA tyAre prasUtivedanA na jaNAya tevI rIte traNeleAkanA AnaMdanA kAraNabhUta pUrva dizA jema sUrya ne tema marudevI svAminIe sukhapUrvaka putrane janma ApyA. te kSaNe uDatI raja upazAnta thavAthI dizAmaMDala prasanna banyu. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa1 haSabhadevane meruparvata para IndrAdike karela janmAbhiSeka jevAthI sukha utpanna thAya tevuM AkAzamaMDala manahara dekhAvA lAgyuM. kiMkaree nahi vagADavA chatAM paDaghA pADatA duMdubhi vAgavA lAgyA. vaLI lokanAM netrane camatkAra karAvanArI vIjaLInAM tejathI adhika udyata kSaNavAra sarvalekamAM phelAye, jarAyu-era, rudhira vagere malina padArthothI rahita vilekanAtha bhagavaMta jamyA tyAre adhalokavAsI ATha dizAkumArIo siMhAsana calAyamAna thavAthI tyAM AvI pahoMcI, te A pramANe-bhegaMkarA, bhagavatI, subhegA, bhegamAlinI, suvatsA, puSpamAlA ane aniMditA. kahevA lAtrI ke, "jagatane dIpa ApanArI che mAtA ! tamane namaskAra che e pramANe madhuravANIthI tIrthakaranI mAtAne ane bhagavaMtane abhinaMdana ApIne he devAnupriye ! ame adhaka nivAsI dizAkumArIo tIrthakara bhagavaMtanA bhAvathI ahIM AvelI chIe, te tamAre bhaya na rAkha." ema kahIne najIkamAM hajAra staMbhethI vibhUSita prAsAdanI vimurvaNu kare che. pachI saMvartaka pavanathI bhavananA eka ejana sudhImAM rahelA tRNa, kASTha, kAMkarA vagere kacarAne dUra kare che. vaLI pharI tene upasaMharIne tIrthakarene namaskAra karIne pitAnA Asane beThelI teo tIrthaMkaranAM caritranAM gAna karatI bese che. vaLI UdalekamAM nivAsa karanArI ATha dizAkumArIo Ave che, te A pramANe- meghaMkarA, meghavatI, meghamAlinI, teyadhArA, vicitrA, vAriNu ane balAhakA A AThe paNa te ja vidhithI AvIne AkAzapaTala vikuvane cAre bAju maMda maMda pANIne chaMTakAva karI eka ejanamAM rajasamUhane uDatI baMdha karI zAMta kare che. pharI puSpanuM vAdaLa vikuvane jaLa, sthala ane varSAdathI thayelAM, uMdhAM na hoya tema pAMcavarNavALAM puSpanI jAnupramANu vRSTi kare che. te ja pramANe gItagAna karatI tyAM rahe che. e pramANe pUrva, dakSiNa, pazcima, ane uttara rucakamAM rahenArI ATha ATha dizAkumArIo darpaNa, kaLaza, vIjaNa, cAmara grahaNa karIne pitapotAnA dizA-vibhAgamAM mAtAsahita tIrtha. karanAM gItagAna karatI nRtya kare che. tyAra pachI vidizAnA acakamAM nivAsa karanArI cAra vighakumAra-svAminIo Ave che. hAthamAM dIpaka rAkhI te ja pramANe rahe che. pachI madhyarucakamAM rahenArI cAra dizAkumArIo AvIne tIrthakara bhagavaMtanI nAbhinI nAla cAra aMgula bAkI rAkhIne chede che. ratna ane vaja sahita khADAmAM dATe che. keLagRhanI racanA karI vacce siMhAsana goThavI temAM mAtA-sahita bhagavaMtane snAna karAvI, alaMkAra paherAvI, rakSAvidhAna karI te ja pramANe gAyana karatI rahe che. meruparvata para IndrAdike karela janmAbhiSeka A samaye saudharmAdhipati sudharma sabhAmAM rahelA hatA. ratikrIDAmAM AnaMda karI rahelA, lAkha apsarAonA parivAravALI IndrANI sAthe ratikrIDA sukha bhegavatA Indra mahArAjAnuM siMhAsana mahAbhaya utpanna karatuM calAyamAna thayuM. eTale calAyamAna thayelA siMhAsanathI kaMpelA hRdayavALA hoTha dabAvI bhrakuTI caDAvIne bhayaMkara udbhaTa gaMDatalavALA ane ullAsa pAmatA reSavALuM mukhamaMDala karIne reSAvezathI lAlanetravALA Indra mahArAjAne madenmatta vajIyudha nAmanA senApatie vinaMti karI ke-he deva! amArA sarakhA sevako najIka hovA chatAM siMhAsana kaMpavAnA AvegathI Apa jAte kema teno pratikAra karavA taiyAra thAva che? te Apa vicAra karIne mane ja AjJA kare ke-"zuM karuM?" eTale I avadhijJAnane paga mUkatAM jANyuM kejaMbudvIpamAM bhAratanA dakSiNukhaMDamAM IphavAkubhUmimAM nAbhikulakaranI marudevI bhAryAe prathama Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwww^^wwwww capana mahApuruSonAM carita tIrthakarane janma Ape che." pachI pIgaLelA mAnasavegavALe, harSathI vikasita deDuvALa dri sAta-ATha pagalAM AgaLa cAlIne be hastakamala joDIne, dharaNi upara jAnu ane mastakane sthApana karIne joratha devadivA-devAdhidevane namaskAra thAo-ema belIne stuti karavA lAge - he nirmalaguNagaNavALA ! leka vaDe stuti karAtA yazavALA, devethI pUjita, bhavathI bhaya pAmelA ane azaraNane zaraNa ApanArA he nAtha ! tame jayavaMtA va. lAMbA kALathI pUrNa mohAMdhakAravALA bharatakSetramAM utpanna thavAthI he nAtha ! atyAre Ape saMsAra ane mokSanA mArgo prakAzita karyA. he nAtha ! jenAthI tamArAM darzana thayAM evA prakAranuM puNya-darzana AgaLa mane thayuM haze. ane have pachI paNa te puNyathI darzana pAmIza." e pramANe Indra stuti karIne bIjA dene jaNAvavA mATe ekadama haribhegameSI devane AjJA ApI. AjJA ApatAM ja ghaMTa vagADavAnA prayogathI devatAone paNa prabhujanma jaNAvyuM. vividha prakAranAM vAhana para besIne de AvyA. cAra nikAyanA deve sahita Indra paNa IkvAkubhUmimAM AvyA. hariNagameSI pratihAra devane AjJA karI ke - "mAtAne avasthApinI nidrA ApIne jinezvarane lAve." hukama thatAM ja te deve prabhune lAvIne Indrane samarpaNa karyA. hAthamAM rahelA jinezvarane joIne InTe kahyuM- "are! de ane asure! devalokanA rUpanI Rddhine tiraskAra karanAra A bALaka hovA chatAM paNa jinendranA dehanI zobhA ju." ema abhinaMdIne stuti karavA lAgyAhe nAtha ! jema sUrya dekhAtAM ja aMdhakAra-samUha nAza pAme che, tema ApanAM darzana thatAM ja tatkAla AtmAmAMthI karmanAM baMdhane-pApa vilaya pAme che. he nAtha ! animeSa hajAra netrothI jotAM paNa tRpti thatI nathI, te he bhagavaMta! e Apane guNa che ke mArAM netrone deSa che? he nAtha ! ApanAM darzanathI romAMcita thayelA ane harSathI phUlI gayelAM mArA aMge aMgamAM samAtAM nathI. he svAmi ! mahAkamabhAra pIgaLI javAthI ane zubha viveka phelAvAthI keTalAka bhavya AtmAone tamArAM darzanathI IndrapaNuM prApta thAya che. A saMsArasAgarane pAra utAranAra tamAruM nAma paNa ghaNuM jANatA nathI, tyAre asAdhAraNa evuM ApanuM darzana prApta thayuM. tamArA darzanathI jaldI pApasamUha vIkharAI jAya che ane bhava-bhayathI trAsa pAmelA bhavya jIvonAM hRdaya ane aMge uchuvAsa pAme che. bAla hovA chatAM bAlasvabhAvathI rahita ! bAla chatAM paramArthane jANanAra he nAtha ! A bhuvanane uddhAra karavA mATe Apa karuNuM kare." e pramANe Indra stuti karIne- "mArI vaikriya zaktine saphala karuM ' ema dhArIne pitAnAM pAMca rUpi vikuvya. eka rUpathI bhagavaMtane grahaNa karyA, ekathI chatra dharyuM, be rUpathI be cAmare ane AgaLa eka rUpathI Indra vajI dhAraNa karyuM. jinezvaranAM rUpane nihALatA I meru parvata tarapha jAya che. je samaye cAre nikAyanA dene samudAya sAthe prabhune janmAbhiSekamahotsava karavA Indra meru sanmukha jAya che, te samaye manahara paDaho, bherI, jhAlara, mardala, pracaMDa kAMtImAlA, zaMkha, madhura kahala, meTAM zabdavALAM nagArAM vagere vAjiMtronA zabdothI AkAza pUrAI gayuM hatuM. tathA eka bIjA sAthe athaDAtA devanA madhura zabdo ane vastro UMcA karavA / dhvajAo pharakAvavA ) vaDe AkhuM bhuvana bharAI gayuM. prabhunuM rUpa jovA mATe thatA pracaMDa dhasArAthI zarIranA avayavane vALI e tarapha rAkhela AMkhane kSebha thatA hatA. koI prakAre pitAnAM zarIra ane avaya sAcavIne vismayathI AMkhe phADIne prabhunAM darzana karatAM tIrthakaranA caritra saMbaMdhI kathAlApa karavA mATe ghaMghATa uchaLe. ardhA palakArAmAM meru parvata pAse pahoMcI gayA. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka RSabhadevane meruparvata para IndrAdike karela janmAbhiSeka tyAM gaMdhamAdana, vidhyabha, mAlyavaMta, saumanasa e nAmanA cAra parvate ane gaja daMtanA parivAravALA vividha prakAranAM ratnothI camakate meruparvata che. te mULamAM dasa hajAra jana vistAravALo che. nIce ekahajAra ejananI UMDAIvALe, navANuhajAra yojana UMce taLeTInI bhUmimAM bhadrazAlavanathI vIMTAyela, tenA upara pAMcase lejane naMdanavanavALe; AgaLa uparanA bhAgamAM bAsaTha hajAra pAMcase yejane bhadrazAlavanathI alaMkRta, saumanasa vanathI AgaLanA uparanA bhAgamAM jaIe eTale ekahajArajana vistAravALA zikharamAM pAMDuka vanathI zobhAyamAna, pAMDuka vananA barAbara madhyabhAgamAM cummAlIza jojana UMcI, mUlamAM bAra jojana vistAravALI, upara cAra jana pahoLI cUlikA che. tenI cAre dizAmAM pAMcaso jana lAMbI, aDhIso ejana paheLI, caMdrAkAravALI kumudapuSpanA garbha sarakhI ujvala evI pAMDukaMbala, atipAMDukambala, raktakaMbala ane atiraktakambala nAmanI cAra zilAo che. pUrva ane pazcima dizAnI zilAo upara babbe babbe ane dakSiNa uttara dizAmAM eka eka siMhAsana che. surasamudAya tIrthakara bhagavaMtane laIne pAMDukaMbala nAmanI zilAe gayA. tIrthakara paramAtmAne pitAnA meLAmAM birAjamAna karI Indra siMhAsana upara beThA. tyAra pachI vAgI rahelA aneka prakAranA vAjiMtrone moTA zabdo vaDe parvatanI guphAonA pilANamAMthI uchaLatA paDaghAthI traNe jagatane kSobhAyamAna karatA, ekI sAthe nRtya karatI apsarAonA harSathI pravartatA karaNa, hAvabhAva, aMganyAsathI yukta, jemAM saMgItanA laya, tAla maLelA che, veNu ane vINA vagADatA kinnaranA gAyananA zabda jemAM uchaLI rahelA che, keTalAka deva AnaMdamAM AvI utkRSTa siMhanAda kare che. AkAzamAM "jya jaya' zabda phelAya che, vRSabhanA ziMgamAMthI jharatA abhiSeka-jaLasamUhathI parvatanI guphAnA avakAze bharAI jAya che. tevA prakArane batrIza Indroe dareke ekahajAra ne ATha suvarNakaLazethI sarvoSadhiyukta kSIrasamudranA jaLavaDe vidhipUrvaka janmAbhiSeka karyo. sugaMdhI padArthothI vilepana karI, alaMkAra paherAvI, IndrANIe stuti karI ke- "he prabhu ! amArI sarakhI bhaktithI ame ApanuM maMDana kevI rIte karI zakIe? he jagabhUSaNa! ApanAM aMge ja A AbhUSaNone bhAve che. he jinendra ! ame tamArA dehanI zobhA mATe je kaMI paNa karIe chIe, te suvarNa pAse rahelA pittaLanI mAphaka zobhA pAmatuM nathI." - e pramANe stuti karIne sarvAlaMkArethI vibhUSita divyavastradhArI zreSTha kalpavRkSanAM puSpanI. mALAothI alaMkRta, divyasvAdurasa jenA aMguThAmAM sthApana karyo che, evA bhagavaMtane mAtA pAse laI gayA ane Indra mAtAnI A pramANe stuti karI * devendrone namaskAra karavA gya he mAtA ! tame jagatamAM prazaMsA karavA lAyaka che ke, traNe lekanI dharmadhurAne vahana karanAra evA putraratnane jemaNe garbhamAM dhAraNa karyo. samagra pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra ! he jaganA guru ! saMsAra-sAgarathI uddhAra karanAra ! Apa sarakhA nAtha maLavAthI bharatakSetra sanAtha banyuM ane ame dUra hovA chatAM paNa sanAtha banyA. A-pramANe tIrthakara-sahita mAtAnI stuti karIne rananI vRSTi karIne deve pitAne sthAnake gayA. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 cepanna mahApuruSonAM carita | marU devI mAtA jAgyAM ane sarvAlaMkAra-vibhUSita bALakane ane avibhUSita-svAbhAvika sthitimAM janmelI hoya tevI bAlikAne jaI puNya ane pApanA vibhAgane sUcavanAra evA te yugalane jetI mAtA atyaMta Azcarya pAmI. A yathArtha vRttAnta patine jaNAvyuM, tyAre teNe paNa kahyuM ke, pahelAM ja meM tane kaheluM hatuM keH " traNe lekene namaskAra karavA yogya putra tane thaze." puNya ane pApano taphAvata A jeDalAe ja jaNAvyuM ke, kukSi eka ja, tithi, nakSatrAdika samAna chatAM paNa devatAone paNa Azcarya pamADanAra A adhika che. " svamamAM prathama vRSabha dekhela hovAthI tathA sAthaLamAM vRSabhanuM cihna hovAthI " vRSabhasvAmI " evuM temanuM nAma sthApana karyuM. te bhagavaMta devee sthApana karela amRtarasAsvAdavALo aMguThe mukhamAM rAkhIne bhUkhanI zAMti kare che, nahiM ke sAmAnya jananI mAphaka stanya pAnathI. IphavAkuvaMzanI sthApanA A pramANe vayathI vRddhi pAmatA bhagavAna nAbhikulakaranA khoLAmAM beThelA hatA, tyAre "A vaMzasthApana karavAno mAre AcAra che.' ema dhArIne zeraDIno sAMThe laIne Indra tyAM AvyA. bhagavaMte avadhijJAnathI jANune zeraDIne sATha grahaNa karavAnI IcchAthI hAtha lAMbe karyo. tyAra pachI IndramahArAjAe zeraDIno sAMThe bhagavaMtane arpaNa karyo ane "IzvAkuvaMza " e pramANe vaMzanI sthApanA karI. raSabhadevane vivAha ane rAjyAbhiSeka A pramANe vahI rahelA saMsAramAM anupama dehavALA bhagavAna vRddhi pAmI rahelA hatA, tyAre keIka samaye tAlavRkSanI nIce eka sAthe janmelA bAlaka-bAlikA kriIDA karatA hatA. teTalAmAM bhavitavyatAnA yege pAkela tAlaphala nIce tUTI paDyuM ane mithunaka bAlakanA marma pradezamAM aphaLAyuM. akAlamRtyunA prabhAvathI te bALaka mRtyu pAmyo, eTale bhaLI haraNInI jema kAryanI ajANu, maraNasvabhAvane na samajanArI bAlikA "zuM karavuM ?" enI muMjhavaNamAM rahelI che. bIjA mithunake tene gherIne rahelAM che. pahelAM te mithunenAM kalevarone moTA pakSIo tarata ja samudramAM pheMkatA hatA. atyAre tene prabhAva ghaTI gayela hovAthI apUrva akAlamaraNa dekhavAthI krodha, bhaya ane vismaya pAmela zarIravALA, sadbhAva na samajanArA yugalike devAMganAnA rUpano tiraskAra karanAra, lekanAM mana ane nayanonA utsavabhUta evI te bAlikAne laIne nAbhikulakaranI pAse AvyA. teoe "A jhASabhasvAmInI patnI thaze ema jANIne svIkArI. keIka samaye jyAre bhagavaMtanI yuvAvasthA khIlI che, zarIranA avayave vikasita thayA che ane bhagavaMta bhega bhegavavA samartha thayA che-ema jANIne pUrva sthitinuM pAlana karatA saparivAra surAdhipati ghaNuM devatAonA parivAra tathA apsarAonA samUha sAthe tyAM AvyA ane teNe indrANI tathA apsarAsamudAya sahita sumaMgalA ane sunaMdA sAthe jAte vRSabhasvAmInuM vivAhakarma karyuM. meTA ADaMbarapUrvaka apsarAonAM dhavala-maMgalagIte jemAM gavAI rahelAM che, vividha vAjiMtro vAgavAthI uchaLatA zabdo ane paDaghAothI AkAza pUrAI gayuM che-evA moTA mahotsava sAthe bhagavaMtane sumaMgalA ane sunaMdA sAthe hastameLApa karAvyuM. pachI Indra mahArAjA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabhadevanA vivAhu ane rAjyAbhiSeka 5 t peAtAnA sthAnake gayA. bhagavaMta bhAga bhogavavA lAgyA. niraMtara sukhAnubhAvA ghaTatA jAya che, kaSAyanuM jora vRddhi pAme che, puruSAmAM kapaTabhAva AvatA jAya che, leAka traNe prakAranI daMDanItionuM ullaMghana kare che; tyAre mithunako RSabhasvAmI pAse AvyA, ane kahyuM ke, he deva ! mithunAnA AcAra bagaDI gayA che, pahelAMnI sthitionuM ullaMghana thAya che, have hAkArAdi daMDanItionI gaNanA karatA nathI, mATe A samayane yAgya je karavA lAyaka hAya, te Ape vicArIne AjJA karavI; bhagavaMte kahyuM--maryAdA tADanArane nigraha karanAra, daMDa dhAraNa karanAra rAjA heAya che. vaLI te abhiSeka karAyele, maMtrI tathA caturaMga senAvALA akhaDita AjJA pravartAvanAra hAya che, te sivAyano nahi' tyAre teoe kahyuM, te he bhagavaMta! anAtha evA amArA tame ja nAtha hA' bhagavaMte kahyuM, 'kulakara tamAne rAjA Apaze.' tyAre teo kulakara pAse gayA. nAbhikulakare paNa kahyuM ke- rUpa--vijJAna ArdinI adhikttAvALA RSabha tamAro svAmI hA, temanI pAse jAva ane jaldI temanA rAjyAbhiSeka karI,' eTale teo jaLa levA gayA. A samaye A surendranA kalpa che.' ema jANIne surendre meTI vibhUtithI bhagavaMtanA rAjyAbhiSeka karyAM. ane mahArAjAne ceAgya muguTa Adi AbhUSaNo paherAvyAM. pachI Indra pAtAnA sthAnake gayA. kamalinIpatranA paDIyA banAvI temAM jaLa lAvIne yugalikA AvyA, tyAre vismayathI AkarSAyelA hRdayavALA harSAzrupU netravALA teoe rAjyAbhiSeka karAyelA, devadRSya paherela, sugaMdhI gAzISa caMdanathI vilepana karAyelA gAtravALA, vividha muguTa, paTTaSadha AdithI alaMkRta bhagavatane joyA tyAra pachI * A amArA svAmI che' ema melIne emanA mastaka upara abhiSeka karavA ceAgya A jaLa nathI' ema vicArIne kamalarajathI kesarI raMgavALuM thayeluM abhiSeka jaLa yugaliyAee bhagavatanA caraNakamalamAM reDayuM'. vinItA nagarInI sthApanA * tyAra pachI IndranI AjJAthI dhanAdhipati kubere khAra ceAjana lAMbI, nava yeAjana paheALI * ahiM A vinIta puruSA che.' ema dhArIne ' vanItA ' nAmavALI nagarI racI, jemAM traNa rastA, cAra rastA, cAka, sAtamALavALA mahelA, havelIonI cejanApUrvaka racanA karelI che. jyAM indranIla, padmarAga Adi maNimaya bhittinI prabhAthI aMdhakAra nAza pAmelA che- evI maNi, suvaNuM, dhana, kiMmatI AbhUSaNaiAthI samRddha evI nagarInI vikuNA karI. bharata mAhubali brAhmI suMdarI AdikanA janma A samaye sarvArthasiddha nAmanA mahAvimAnathI khADu ane pITha cavIne devI sumaMgalAnI kukSimAM yugalikapaNe utpanna thayA. nava mAsa ane sADAsAta rAtri-divasa pachI sumaMgalAe kha Mnene sAthe janma Apyo. mAlakanu nAma bharata ane bIjI mAlikAnu brAhmI ema nAma sthApyuM. te ja sarvAsiddhavimAnathI cavIne subAhu ane mahApITha sunaMdAnI kukSimAM yugalikapaNe utpanna thayA. temanAM paNa mAhubali ane sudarI evAM nAmeA sthApyAM. pharI paNa devI sumaMgalAe ogaNapacAsa puruSa (putra)-yugalane sukhapUrvaka janma ApyA. koIka samaye bhagavAna zreSTha gajendra para ArUDha thayelA hatA, ane yugalika puruSAe vinati karI ke, he bhagavaMta ! Apa amArA pratye vAtsalyavALA che, eTale kahIe chIe ke Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capana mahApuruSonAM carita kalpavRkSano banele AhAra jaTharAgnithI barAbara pacAvI zakAtuM nathI. tyAre bhagavaMte kahyuM ke, te bhIMjavIne hAthathI masaLIne bagala vagerenA parasevAthI pakAvIne pachI upaga kare. te paNa AhAra pacatuM na hovAthI pharI vinaMti karI ke, "he deva ! vRkSane ghasAro thavAthI utpanna thayela dareka vRkSane vinAza karanAra keIka mahAbhUta utpanna thayela che. tyAre te sAMbhaLIne bhagavaMte kahyuM, "snigdha kAla vItI gayela hovAthI ane rUkSakAla pragaTa thayela hovAthI tamAre AhAra pakAvanAra agni pragaTa thaye che. te phetarAM chelIne ene grahaNa kare. yuktithI tene saMgraha kare. hAthInI khAMdha para beThelA bhagavaMte mATI maMgAvIne zreSTha hAthInA kuMbhasthalanA AdhAre mATIne kuMbha taiyAra karyo. pachI yugalIyAone kahyuM ke, "A pramANe pRthvInA pari NAmarUpa kuMbha vagere banAvIne kalpavRkSanAM phale ane dhAne bhAjanemAM pANI sAthe nAkhIne yuktithI agnivaDe pakAvIne pachI sukhapUrvaka AhArane upayoga kare. tyArapachI prApta thayelA upAyavALA te yugaliyAo te ja pramANe karavA lAgyA. tethI teone sahelAIthI AhAra pacavA lAge, tethI teo atyaMta AnaMda pAmyA. lipi, kalAdikano prAdurbhAva e pramANe sUryavaDe jema kamaLa vikAsa pAme, vaizAkha mAse AMbA Adine puSpa gamana thAya che, tema avazya banavAvALA bhAvInA bhAve banyA kare che, tema A kalpa che. e pramANe kuMbhakAra, citrakAra, luhAra, sALavI, kAzyapa-so se bhedavALI A pAMce zilpakaLAo prasiddhine pAmI. a, hAthIo, gAye Adi rAjyasaMgraha mATe ekaThAM karyAM. cAra prakAranA rAjAo thayA, te A pramANe-ugro, bhego, rAjanya ane kSatriya. lekanIti batAvI. yathAyogya daMDanItio paNa pravartAvI. bhagavaMte bharatane nATaya, saMgIta Adi 72 kaLAo zIkhavI. cAra prakAranI buddhinA guNathI yukta teNe te kaLAo potAnA putra-pautrAdikane paNa zIkhavI. jhASabha svAmIe bAhubalIne hAthI, ghoDA, puruSo AdinAM lakSaNe jANavAnI kaLA zIkhavI. kAlAntare thaelA kalAzAstranA nirmAtAo A kaLAnAM lakSaNe ghaNuM prakAre vaheMcAI javAthI dhIme dhIme temAM ghaTADo thaye ane je bAkI rahevA pAmI, tene keIke keTalIka graMtharUpe racanA karI. te A pramANe-bharata nATya, samudra puruSanAM lakSaNa, citrarathe gaMdharva, nagnajite citrakarma, dhavaMtarie Ayurveda, zAlibhadra adhalakSaNa, vibhANe vrata, buddabudhe hasti-lakSaNa, aMgirase niyuddha, zabare IndrajAla, kAtyAyane strIlakSaNa, senApatie zakunajJAna, gajendra svapna-lakSaNa, nale pAkazAstra, vidyAdharae patrachedya vagere ane bIjAoe paNa vartamAna kALanA puruSa samIpa kaLAo ane puruSa-lakSaNa vagere ApyuM. te te kaLAnA niSNAto pAsethI paraMparAthI Avela kaLAo ane puruSanAM lakSaNe viSayaka kalAzAstronI racanA karelI che. kahevuM che ke "tevI kaI kalA nathI ke tevuM kaI lakSaNa nathI ke je pAdalipta Adi mahAkavioe racelI "taraMgavatI' Adi kathAo viSe spaSTArthapaNe jaNAtuM na hoya." lipinA prakAre vaLI bhagavaMte brAhI putrIne akSaralipi batAvI. te lipiomAM paNa prathama brAhmIne batAvI, te kAraNe "brAhmI nAma paDI gayuM, te pachI brAhmI vagere aDhAra lipio thaI. te Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNita-jJAna, varNa vyavasthA, A pramANe-brAhmI, huMsI, uDDI, drAviDI, yakSI, khasANikA, ArdazI, bhUtalipi, gaMdhavI, na'dIkarA, naMdInAgarI, saMjJAmAtrA, parAkramI, kharI, khareASTrI, khavikaTA, yavanI, puSkarI ane leAkaprakAzI. gaNita saMkhyA ja jagatanA pitAmaha RSabhasvAmIe suMdarIne DAbA hAthe gaNita zIkhavyuM. atyAre te te 194, saMkhyA sudhI utpanna thaela zISa prahelikAnA aMta sudhI vyavahAramAM rahela' che. te A pramANe-eka, daza, se, hajAra, daza hajAra, lAkha, dazalAkha, krAMDa, dazakoDa, sau krADa, hajArADa, dazahajAra krUDa, lAkhADa, dazalAkhADa, A saMkhyAethI AgaLa pUrvAMga vagere saMkhyAnAM nAme A pramANe kahelAM che-temAM 84 lAkhathI pUrvAMga, tene ja varga karavAthI eka pUrva, tenuM parimANa sattara kroDa lAkha ane chappanna hajAra kroDa, tene ja 84 lAkhathI pUrvAMga, tenA ja va karavAthI eka pUrva, tenuM parimANu sattarADa lAkha ane chappanna hajArADa, tene ja 84 lAkhathI guNAkAra kare teA tuyiMga (truTitAMga) thAya. tenuM A pramANa samajavuM. (eka) padara zUnyA, pachI cAra, zUnya, sAta, e, nava, pAMca sthApavA-e pramANe cArAzI lAkhathI sarva sthAnake guNavAM eTale truTitAvayava thAya. tenuM kramasara A parimANu samajavu. truTitamAM vIza zUnya, pachI cha traNa eka sAta ATha sAta nava cAranI sthApanA karavI. e pramANe darekane 84 lAkhathI guNAkAra karavAmAM Ave, te uttarAttara A saMkhyAnAM nAmeA samajavAM. te A pramANe aDaDaMga, aDaDa, avavaMga, avava, huyaMga, huDuya, utpalAMga, utpala, padmAMga, padma, nalinAMga, nalina, anikurAMga, a-nipura, ayutAMga, ayuta, nayutAMga, nayuta, prayutAMga, pradyuta, cUlikAMga, cUlikA, zISa prahelikAMga, zISa prahelikA-e pramANe ekasA cArANuM sthAnathI siddha vyavahAranA viSayamAM atyAre pracalita che. 57 varNa vyavasthA e pramANe zilpA karyAM, kaLAe utpanna karI, puruSAdikanAM lakSaNA ane bhedo pragaTa karyAM. gaNitanI vidyAnA upadeza Apyo. lokavyavahAra pravartAye. prathama rAjyasamaye bhagavaMte eka manuSyanI jAtinA be vibhAga karyAM. te A pramANe--jee bhagavaMtanA parivArabhUta thaI ne rahyA, te kSatriya rAjAe, bAkInA prajAvat -sAmAnya leAka. zilpanI utpatti thaI pachI traNa vibhAga thayA, te A pramANe-kSatriyA, kaLAthI AjIvikA karanAra, vaizyeA ane bAkInA zUdro, pharI tyAra pachI guNAdhika zrAvaka-bharata mahArAjAnA vRttAntathI mAThuNeAnI utpatti thaI eTale cAra prakAranA varSoInA vibhAga thayA. pharI A sarvanA sacAga vaDe traNa vargA thayA, te A pramANe-brAhmaNapati ane kSatriyapatnInA sacAgathI pradhAna kSatriya, e pramANe kSatriyapati ane vaizyapatnInA sa'yeAgathI pradhAnavaizya, vaizyapati ane ' Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cApanna mahApuruSonAM carita patnIthI pradhAna, tathA brAhmaNa ane vaizyazrInA saMbadhathI thayelA akhaTTa, kSatriya ane zUdrIthI ugra, brAhmaNa ane zUdrInA sacaiAgathI niSAda-cAMDALa, pharI paNa pAchalA krame joDANu thavAthI zUdra ane vaizyastrI abhava-ayeAgava, vaizya ane kSatriyANIthI mAgadha, kSatriya ane brAhmaNIthI janmele sUe (sUta) tathA zUdra ane kSatriyANIthI khattA, vaizya ane brAhmaNIthI vaideha, zUdra ane brAhmaNIthI caMDAla, ugra ane khattAthI seApAka, (zvapAka) vaideha ane khattAzrIthI vaNuva athavA abaDDA, zudrI sAthe niSAdapuruSathI janmelA ekakasa, niSAdIstrI ane zUdrathI janmelA kaDaka. e pramANe pahelAnA ane pachIneA vibhAga ghaNA bhedavALA thayA. 5 RSabha bhagava'tanI dIkSA-lAcividha, pAraNuM A pramANe gRhasthadharma pravartatA hatA, kulAcAra maLyA hatA, tathA saMpUrNa kAmabhogA prApta thayA hatA, lAke sukhI banyA hatA ane saMsAra pasAra thaI rahelA hatA. sarva Rtuo spaSTa paNe pragaTa thavA lAgI, tyAre koika samaye putra-parivAra-sahita samagra leAkanI sAthe Azrama jarInA parAgavaDe vyApelI dizAvALuM, vikasita kamala-sarovaramAMthI uDelI rajavaDe jemAM AkAza kesarI raMganu thayeluM hatu -evA vaizAkha mAsamAM bhagavaMta krIDA karavA gayA. bharata vagere sarva kumAreA vividha krIDA karavA lAgyA. zuM A dezuMka devatAe krIDA kare che ke bIjA koI che? e jANavA mATe bhagavaMte avadhijJAnanA upayoga mUkayA. vicAraNA karatAM karatAM avadhijJAnathI uttarAttara devatAnu sukha ane pAte anubhavela anuttaravimAnanuM sukha sAkSAtkAra karyuM". eTale pIgaLI gayelA mahAmeAhanA dhanavALA prabhu vicAravA lAgyA ke kharekhara ajJAna e paNa ka che, mAhanuM sAmrAjya mahAna che, karmAMnA pariNAme bhaya kara che, viSayeAnI icchA vaza karavI muzkela che, indriyA caMcaLa che, cittanA phelAvA thatA aTakAvavA mahAmuzkela che, kAma sathI caDiyAtA, na jitI zakAya tevA che. doraDAnA baMdhana vagaraneA snehAnurAga che. A saMsAra sarvathA ekAMta asAra che. A saMsAramAM rahelA AtmAe potAnuM hita samajatA nathI, bhaviSyamAM thanArA bhayaMkara kamanA vipAkane dekhatA nathI. alpa viSaya sukha meLavavAnI abhilASAvALA jIvA AnA karatAM caDIyAtuM bIjuM kAI sukha nathI'--ema mAnanArA duHkhanA pratikArarUpa indriyAnA anukULa vyApArAmAM sukhanI kalpanA karIne pravarte che. anyAnya ulaTI buddhivALA sukhanA abhilASI du:khanA pirahAra karavAnA svabhAvavALA evA temane dareka prakAranI ceSTAe duHkhanA kAraNamAM ja pariName che. bIjuM A saMsAranA vilAsAnA prabhAva paNa kevA che ke, anuttaravimAnanA sukhanA anubhava karavA chatAM paNa huM hajI duHkhanA pratikAra karavAnA kAraNabhUta manuSyanA tuccha kAmabhogamAM atRptivALA, tRpti karanAra te viSayasukhanI abhilASA karUM chuM. cAre samudranA jathI jenI tRSNA chedAI nathI. evA puruSanI tRSNAnA cheda jhAkaLanA jaLa biMduthI kevI rIte thAya? kayuM keAnI sAthe saMbaMdhavALu rahyu che? kharekhara sarvathA saMsAranA vilAso ja A viSayamAM muMjhavaNa utpanna karanArA che. sa`sArI AtmAe vivekarahita hAya che." e pramANe saMsArathI parAGamukha thayelA, esarI gayelA kama samUhavALA, meharAjAne mahAta karanAra, jenuM tIrthaMkaranAmakarma paripakava banI uyamAM Avelu che, evA RSabhadeva bhagavaMta jyAre Ama vicAratA hatA, tyAre calAyamAna Asana thayelA nava prakAranA leAkAntika de tyAM AvyA. te A pramANe-1 sArasvata, 2 Atyi, 3 vai, 4 varuNa, 5 gAya, 6 tuSitAzva, cha Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabhadeva bhagavaMtanI dIkSA paTe avyAbAdha, 8 Agneya-maruta ane 9 riSTha. tee AvIne madhura vANIthI bhagavatanI stuti karavA lAgyA." huM rAjAdhirAja ! IndronA muguTonA maNuionA sparzIthI jemanu pApITha suMvALuM manelu che, devAMganAonA muguTonI maMjarIthI raMgAela caraNuyugalavALA, lAMbA kALathI ba Mdha thayela meAkSamAne pragaTa karavAnI tRSNAvALA, prathama dharmacakravatI, paramezvara siddhirUpI zreSDa aMganAmAM anurAga karanArA he bhagavaMta ! jagatanA pitAmaha, samagra jagatanI vyavasthA karanArA, Indra mahArAjanA pAsethI sadbhAvapUrvaka prApta karela rAjyAbhiSekavALA, samagra AcAra ane kuladharmAMne prakAzita karanAra, he bhagavata ! have Apa bharatakSetramAM rahelA duHkhI leAkAnA udhdhAra kare. prabhunAM kumAravAsamAM vIzalAkha pUrva pasAra thayAM. rAjyakALamAM tesaTha lAkha pUnA kALa pasAra thayA. 'durgatimAM javAnA kAraNabhUta tuccha evA A kAmabheAgeA che'-ema jANanAra bhagavaMtane kSaNavAra paNa pramAda karavA ThIka nathI, mATe saMsArasAgara pAra pAmavA mATe yAnapAtra-samAna tIrthaM jaldI pravartAvA " ema stuti karIne leAkAntika devA peAtAnA sthAne gayA. A sAMbhaLIne adhika utpanna thayelA saMvegavALA bhagavaMtana jainavanathI peAtAnA mahela para padhAryA. tyAM rahIne moTA rAjAone kheAlAvyA ane bharatanA rAjyAbhiSeka karyo ane bAhubalI vagere dareka putrAne judA judA deze| ApyA. saMvatsarI mahAdAna paNa ApyuM. pachI parivAra-sahita Indra mahArAjA AvyA ane munipatipaNAne abhiSeka karyAM, zibikAratna taiyAra karAvyuM. temAM bhuvanaguru birAjamAna thayA. prathama zibikA manuSyae UMcakI, pachI asurendroe ane devAe. vividha maMgalavAjiMtro vAgavA lAgyAM. devA, asure ane manuSyonA vRnho jayajayArava karavA lAgyA, vastrone uchALavA lAgyA, cAmarAne vIMjavA lAgyA. moTA parivAra-sahita siddhArthavanamAM pahoMcyA. bhuvananAtha RSabhasvAmI zikhikAmAMthI nIce utaryA. jaya jayArava kolAhalagarbhita ekI sAthe bolAtA, mahA AnaMdanA zabdonA pracaMDa uchALA thavAthI, parvatanI guphAo ane AkAza jenAthI bharAi gayuM che, tevA kolAhala indranA pratihAranI AjJAthI aMdha karAvyA. tyAra pachI caitramAsanA kRSNapakSanI aSTamInA divase divasanA pAchalA paheAramAM uttarASADhA nakSatramAM caMdranA yAga thayA tyA2e kusumAna tathA AbharaNAnA tyAga karIne indra mahArAjAe, jemanA khabhA upara devaSya sthApeluM che, IndranA sAnidhyamAM paMcamuSTi lAca karatAM indranI vinatithI khArIka suvALA zyAma vAMkaDIyA pAchaLanA keza jemaNe bAkI rAkhelA che, evA bhagavaMte devA, manuSyA ane asurAnI padAnA madhyabhAgamAM chaThThutapa sahita ' sa pApa mAre akaraNIya che.'-evI pratijJA grahaNa karIne cAritrane svIkAra karyo. temanI pAchaLa cArahajAra kSatriyA, ke jee prabhunI apAra karuNAnA pAtra banyA hatA ane temanA pratye AdaravALA hatA. bharate temane nA pADavA chatAM, baMdhuvanI asammati chatAM, rAjyalakSmInA tyAga karIne, strI-putrAdika cheDIne, teonA snehata tune chedIne, ' bhagavaMtanI je gati, te amArI paNa hA' e pramANe teo pratijJAparyaMta para ArUDha thayA. vismayapUrNa hRdayavALA saudhama indra niSkramaNamahAtsava karIne potAnA sthAne gayA. tyAra pachI cArahajAra sAdhuenA piravAra sAthe vizALa pRthvImaDalamAM vicaravA lAgyA. AhAra mATe bhagavaMta jyAre vicaratA hatA, tyAre leAkAne bhikSA kema ApavI ? bhikSu kone kahevAya ? ityAdika jJAna na heAvAthI kanyA, hAthI, gheADA vagerenu nima traNa karatA hatA. bhagavaMte Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o capanna mahApuruSonAM carita dIkSA lIdhI te samaye ja temane mana:paryavajJAna thayuM hatuM. tethI cArajJAnavALA bhagavaMta te maunapaNe ja nagara, paTTaNadikamAM dInatArahitapaNe vicaratA hatA. paraMtu sAthe rahelA cArahajAra sAdhuethI kSudhAvedanA sahana na thavAthI jaMgalamAMthI kaMdamUla, phalAdika meLavIne ane bhAratanA bhaya ane lajajAthI ghare pAchA na gayA ane vanavAsa svIkArI prathama tApasaliMga pravartAvyuM. tyArapachI kaccha, mahAkachanA putro nami, vinami, jemane svAmInI kRpAthI rAjya-bhAga maLyo na hate, teo taravAra grahaNa karIne prabhunI sevA karavA lAgyA. keIka samaye dharaNendra prabhune vaMdana karavA mATe tyAM AvyA, tyAre sarakhI rIte bAMdhela jaTAvALA, DhAla-talavArayukta, sAthaLanA UrvebhAge vRkSanI chAlanA vastravALA baMnene joIne teNe pUchayuM ke, " A niHsaMga bhagavaMtanI sevA tame zA nimitte kare che ? teoe kahyuM ke, bhoge meLavavA mATe. nAgenke kahyuM ke, je bhagavaMte viSayasukhane tyAga karyo che, temanI pAsethI have viSayenI abhilASA kevI rIte rAkhI zakAya? teoe kahyuM, "te paNa amee bIjA keInI sevA karI nathI, mATe temanI pAsethI je maLavAnuM te maLa'-ema belIne mauna rahyA. e sAMbhaLIne dharaNendra citavyuM ke, "bhagavaMta te vacanamAtrathI paNa temanA upara paropakAra karavAnA nathI, mahApuruSonI sevA kadApi niSphaLa jatI nathI. samagra bharatAddha te vaheMcI ApeluM che, te temane prajJapti vagere aDatAlIza hajAra mahAvidyAo ApuM, e mahAvidyAnA prabhAvathI paccIza jana UMcA, pacAsa ejana vistAravALA, daza yeAjananI pahoLAIvALA vaitADhayaparvatanI dakSiNa-uttarazreNimAM nagaranI sthApanA karIne vidyAdhara-cakravatIpaNuM bhegave. ema vicArI nami ane vinamine te vidyAo bhaNavI. teoe vAraMvAra tenuM paThana karyuM, bhagavaMtane namaskAra karI vidyAo svAdhIna karI. pachI dharaNendra pitAnA sthAne gayA. nami ane vinami paNa vidyAthI parivArane sAthe laIne vaitADhayaparvata para gayA. namie dakSiNa-zreNimAM pacAsa nagara vasAvyAM ane vinamie uttarazreNimAM sATha nagara vasAvyAM. vidyAnA prabhAvathI vidyAdhara-cakravatInI prasiddhi prApta karI ane bhego bhegavatA hatA. A bAju saMpUrNa caMdra sarakhA vadanavALA, lAvaNya jaLa-pravAhathI jeNe pRthvItalane mArga pUrelo che-evA bhagavaMtane AhAra vagara eka varSa kAla pasAra thaye. A pramANe vihAra karatAM karatAM svAmI gajapura (hastinAgapura) pahoMcyA. AhAra levA mATe zreyAMsanA bhavanamAM praveza karyo. zreyAMse bhagavaMtane joyA. darzana thatAM ja Iha apaha-vicAraNuM karatAM karatAM tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. nirnAmikA vagere bhagavaMtanI sAthenA ATha bhava yAda AvyA. pUrvabhavamAM rASabhasvAmIne jIva vajAnAbha cakavatI, tenA sArathipaNe potAnA AtmAne jANe, tethI temanI sAthe pravajyA-paryAya paNa jA ane tethI prAsukadAnanI vidhi paNa jANI. teTalAmAM tenA puNyanA prabhAvathI keTalAka kuTumbI puruSe zeraDInA rasa bharelA ghaDAo laIne tyAM AvI pahoMcyA. tyAre harSa pUrNa netravALA, harSathI jenA zarIre romAMca khaDAM thayAM hatAM, tevA vRddhi pAmatA zubha pariNAmavALA, pitAnA AtmAne dhanya mAnatA evA zreyAMre bhavapaMjaramAMthI pitAne UMcake, tema zeraDInA rasane eka ghaDo UcakaDyo. bhagavaMtane kahyuM, "A bhagavaMta mATe zudadha kalpe te AhAra che, mATe Apa grahaNa kare-pAraNAnI vidhi karIne mArA upara anugraha kare." ema kahyuM eTale bhagavaMte aMjali karI. bhuvanatalamAM pitAnA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhune kevalajJAna, bhAratane tyAM caritna yazasamUhanI mAphaka chidra vagaranI be hAthanI karelI aMjalimAM rasano ghaDo reDyo. bhagavaMte pAraNano vidhi karyo, tyAre AkAzamAM kiMkarenA hAthatADana sarakhI devaduMdubhIo vAgI. puSpavRSTi thaI, ratnanI vRSTi varasavA lAgI. deva ane asuranA samudAye jaya-jayArava karyo, zreyAMsarAjAnI prazaMsA karI. te A pramANe-mahAmUlyavAna supAtradAna karIne zreyAMsakumAre dhanathI bhavanane, yazathI bhuvanane, rasathI bhagavaMtane ane pitAne nirupama sukhamAM pUrNa karyo. balirAjAe pRthvInuM dAna karavA vaDe jene dAna ApyuM, te ja harivaDe pite baMdhAye, jyAre supAtra-dAna mAtrathI zreyAMsa mukti pAmyA. bhagavate jyAM pAraNuM karyuM, te sthAne zreyAMse bhagavaMtanA pagalAvALI deraDI baMdhAvI, tyArathI mAMDIne dAnadharmanI pravRtti zarU thaI tema ja leka cAra khUNAvALI pIThikA-deraDIo baMdhAvA lAgyA. bAhubalie karela dharmacaka bhuvananAtha trASabhasvAmI bAbalInI rAjadhAnI takSazilA pAse ekarAtrika pratimApaNe rahyA. bAhubalInA sevake bhagavaMtanA AgamananA samAcAra bAhubalIne ApyA. bAhubalIe nakkI karyuM ke, AvatI kAle traNalekanA pitAmaha bhagavaMtane vaMdana karavA sarvaRdhi-parivAra sAthe jaIza. ema vicAratAM rAtri pUrNa thaI. ucita kAryo karyA. mahARdhi pUrvaka vaMdana karavA mATe nIkaLe. teTalAmAM mamatArahitapaNe vAyu mAphaka vihAra karatA bhagavaMta bIje sthaLe gayA. bhagavaMtane bIje sthaLe vihAra karI gayA jANIne potAnI niMdA karatA bAhubalIe jyAM rASabhasvAmIe pitAnAM caraNakamala sthApana karyA hatAM, te sthaLe sarvaramaya hajAra ArAvALuM dharmacaka banAvyuM. prabhune kevalajJAnotpatti svAmI paNa bahalI, aDakhulla, yavadeza, suvarNabhUmi ane dharmazravaNathI rahita evA myuccha dezamAM vividha prakAranA abhigra grahaNa karIne judA judA prakAranA tapa ane cAritra pAlana karavAmAM tatpara thaI eka hajAra varSa sudhI vicaratA vicaratA purimatAla nagaranA pUrvottara dizA-vibhAgamAM "zakaTamukha" nAmanA udyAnamAM, vaDalAnA vRkSa nIce aThThamatapa karavA pUrvaka pratimA dhAraNa karIne kAussagga dhyAne rahyA. tyAM jyAre dhyAnAMtarikAmAM vartatA hatA, vRdhdhi pAmatA zubha pariNAmavALA temaNe apUrvakaraNanA kramathI kSapakazreNi upara ArUDha thatAM cAra ghAtakarmone kSaya karIne divya kevalajJAna upArjana karyuM. kevalajJAna utpanna thatAM ja IndranuM siMhAsana DelyuM, eTale temaNe ahIM AvI kevalajJAna-mahimA karyo, samavasaraNa vikavyuM, bhagavaMta tyAM padhAryA, dharmakathA zarU karI, pAMca mahAvratanI prarUpaNa karI, rAzI gaNadharene dIkSA ApI. bharatane tyAM cakaratna utpanna thayuM A bAju dUtoe bharatarAjAne bhagavaMtanA kevalajJAna utpanna thayAnA samAcAra ApyA. te ja samaye AyudhazAlAnA pAlake AyuzAlAmAM cakraratna utpanna thayAnA paNa samAcAra ApyA. tyAre bharata vicAravA lAgyA ke-A bemAM prathama mahotsava kene karuM?' ema Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonAM carita citavIne pite ja vila banI gayo ke, lAMbA kALanA saMsAranA svabhAvathI ha ThagAye. samagra jagatanA uddhAra karavAmAM samartha tIrthaMkara paramAtmA kyAM? ane aneka nA nAza karavAnA svabhAvavALuM mAtra A lekamAM ja rahenAruM A cakra kyAM ? mATe prathama pitAjInI pUjA karuM, temanI pUjA karI eTale cakAdika samagranI pUjA ApoApa thaI gaI ema citavIne kevalajJAnane mahesava karavA mATe taiyAra thayo. moTA pratihArane AjJA ApI ke, "yAna-vAhanAdika taiyAra kare." marudevIne kevalajJAna ane nirvANa marudevI svAminIne paNa vinaMti karI ke, he bhagavatI mAtAjI! tame haMmezA vAraMvAra mane Thapako ApatA hatA ke, "mAro putra varSAkALamAM satata varSanI dhArAmAM jaLathI bhIMjAyA kare che. ziyALAmAM himanA ThaMDA vAyarAthI dhrujatA zarIravALe ane grISmakALamAM pracaMDa sUryanAM kiraNothI tapelA dehavALe, sadAkALa duHkhane anubhava kare che." te he mAtAjI! Apa cAle ane ApanA putranI ane mArI trAdhine taphAvata jUo" ema kahIne mAtAjIne hAthInI khAMdha para besADayAM. moTA parivAra ane baMdhuvarga sAthe bharata mahArAjA prabhunA samavasaraNa tarapha cAlyA. vinItA nagarIne purimatAla nAmanA sthaLamAM bharatarAjA jaldI gayA, jyAM bhagavaMta samosaryA hatA. dUrathI ja namana karanAra lekane udhAra karavAmAM samartha, abhayadAnanI pravRtti karanAra hAthanI jema bhagavaMtane dharmadhvaja je. suvarNanI ghugharIonA samUhathI utpanna thayela kolAhalayukta, vagara prayatna prApta karelA jagatanA nAthanA saMgamathI UMcA karelA uttarettara hAthInI sUMDha sarakhA geLa ane pAtaLI hajAra bhujAo vaDe nRtya karatuM hoya tema pavanathI uchaLatI ane pharakatI dhvajAonA samUhavALuM pRthvImaMDala, traNa killA sahita, traNa chatra yukta, azekavRkSathI adhiSita, devee ane asuroe racela samavasaraNa joyuM. ekadama nIce utarI AvelA de ane asuranA Indroe paherelAM AbhUSaNonA samUhanI prabhAo ekaThI thavAthI sUryamaMDaLane AcchAdita karatuM samavasaraNa jeIne vismayathI vikasvara nayanavALA, jemanA dehamAM AnaMda ubharAI rahelo che evA bharata mahArAjA marudevI svAmi nIne vinayapUrvaka kahevA lAgyA ke-he mAtAjI! traNa bhuvananA guru, jagatanA bhUSaNa, ApanA patranI sadvine juo ! emanI A samRddhi jovAthI mArI cakavatInI phadhi tenI AgaLa taNa karatAM paNa tuccha jaNAya che." devAe, asure e, manuSyae ane vidyAdharee karele jya jyArava marudevI mAtAe sAMbhaLe, lekanAM mana ane zravaNendriyane AnaMda pamADanArI tIrthakaranI amRtamaya vANI sAMbhaLI. vANI sAMbhaLIne marudevImAtAne karmarAzi pIgaLI gaye. mehajALa vinAza pAmyuM, zubhabhAva pragaTa thayA, aMdhakAra dUra thaye, vimaya utpanna karanAra bhagavaMtanA atizaya jevA lAgyAM ane vicAravA lAgyAM ke, "nakakI traNe bhuvanamAM sahuthI caDIyAte mAro putra che, nahitara vivekI devatAo temanI sevA karavAmAM tatpara kema bane? karuNAthI bharapUra hadayavALA AvA tIrthakarenI saMsAramAM utpatti (avatAra) e tribhuvananA pratibaMdha nimitte che. mAtA-pitAdika te upakaraNa-nimitta mAtra che. Ama hovAthI neha-mamatA rAkhavAne avasara ja kayAM che? mATe pahelAM nehathI mahita banI vilApa karyo te khoTuM karyuM, saMsAramAM paribhramaNa karatA ane karmAdhIna banelA sarva je sarvanA pitA, mAtA, baMdhu, svajana, zatru, durjana, madhyastha bane che." A pramANe Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharate karelI bhagavaMtanI stuti citavatA uttarottara zubha bhAvanA ane adhyavasAyamAM ArUDha thayelAne samyakatvAdika guNasthAnaka prApta thayAM. ekadama apUrvakaraNa prApta karIne kSapakazreNI pAmyAM. mohasenAne kSaya karyo, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya karmone nAza karyo. kevalajJAna utpanna karyuM. tarata ja zailezIkaraNanA vidhAna vaDe bAkI rahelAM bhavepagrAhI kamane kSaya karIne hAthInA skaMdha para beThela sthitimAM ja AyuSyano kSaya karI aMtakRta-kevalipaNe siddha thayAM. A avasarpiNImAM A prathamasiddha che." eTale dee tene mahimA karyo. deve ane asure pAsethI bharatarAjAe A vRttAnta jANe. tyArapachI vismaya, zoka ane kutUhalathI pUrNa manavALA te dUrathI ja rAjacihnane tyAga karI saparivAra page cAlatA samavasaraNamAM pahoMccA. pUrva dvArathI tyAM praveza karyo. siMhAsana para birAjamAna thayelA bhagavaMtane joyA. traNa pradakSiNA karIne stuti karavA lAgyA. bharate karelI bhagavaMtanI stuti he mokSamArganA prakAzaka ! tame jya pAmo saMsAra-sAgara taravA mATe vahANa-samAna tamAre jaya thAo ! bhayaMkara naraka-pAtAlamAM paDatA AtmAne zekavAmAM samartha tamAro jaya ha! viSayarUpa viSane dUra karavAmAM mahAauSadhi-samAna tame jaya pAme ! gADha karmanI gAMThane bhedanAra tamAre jaya ho ! he samagra bhuvananA AbhUSaNaApano jaya ho! sarva pApane tyAga karanAra tame jayavaMtA va. he jaLavALA meghasamUhanA garava sarakhA gaMbhIra karNapriya madhura svaravALA! tame jaya pAme. samagra saMzaya cheda karanAra tame jyavaMtA varte, prazaMsanIya zAzvata sukhanA svAmI tame jaya pAme! moTA bhavanA bhayathI trAsa pAmelA ane rakSaNa ApavAnA vyasanI !tamAre ja thAo. jagatamAM phelAyelA yazaguNanA bhaMDAra! tame jya pAme. kAmadevane jitanAra he bhagavaMta! tamAre jaya . jemaNe dhyAnAgnithI samagra savizeSa pApakarma bALI nAkhyAM che evA Apa jya pAme! jJAnavRdhethI namana karAyelA tame jaya pAme. he. jagabaMdhava! munionA svAmI ! ApajayavaMtA varto!bdhane nigraha karanArA, mAnane masaLanArA, mAyAnuM mathana karanAra he munionA nAtha! tame jaya pAme. lebhagrahane nigraha karanAra ! mithyAtvane uccheda karavAnI tRSNAvALA he bhagavaMta! Apa jyavaMtA va. de, asuro ane narendronA mastakanA maNirUpa kaTI pASANathI jemanuM pAdapITha suvALuM thayuM che, evA he jinendra! Apa jayavaMtA va. dareka AtmA pratye ucita karanAra tamo ya pAme. padArthonA yathArtha dharma pragaTa karanArA Apa jaya pAme !" A pramANe Adarasahita bhaktipUrNa uchaLatA hRdayavALA ane ghaNu romAMcavALA bharata cakravatI stuti karIne prabhunA caraNayugalamAM lIna banyA. tyAra pachI bhagavaMte dharmakathA zarU karI. pAMca mahAvratanI prarUpaNa karI. vASabhasena vagere rAzI kumAne dIkSA ApI gaNadhara pade sthApana karyA. RSabhasena gaNadhare bhAratanA pAMca putrone, sAtase pautrone tathA brAhmIne te ja samavasaraNamAM dIkSA ApI. tyAra pachI bhagavaMta bhavyajIrUpa kamalakhaMDane pratibadha karatA vicaravA lAgyA. chakhaMDanI sAdhanA mATe bharatanuM prayANa A bAju utpanna thayelA cauda mahAratnavALA, aneka rAjA, sAmanta-samudAyathI parivarela bharata mahArAjA sabhAmaMDapamAM siMhAsana para beThelA hatA, tyAre suSeNa nAmanA senApatie vinaMti Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capanna mahApuruSonAM carita karI ke-he deva! jo ke Apa te samagra zAstranA paramArthane samajanArA, lekavyavahAra jANanAra, rAjanItinA rahasyathI paricita che. Apane upadeza Ape che te mArUM capaLapaNuM che, chatAM Apane mArA pratye pakSapAta ane bahumAna hovAthI vinaMti karuM chuM ke-he deva! akhaMDita pratApavALe sUrya haMmezA daze dizAmAM pitAnuM teja phelAve che ane sukhamAM divasa pasAra kare che, teja-rahita, bIkaNa haraNane hRdayamAM sthAna ApanAra ujjavala caMdranI zobhA be divasa paNa eka sarakhI rahetI nathI. niraMtara hathiyAra dhAraNa karanAra hathelI mAphaka ghaNu kAjaLavALI, azruthI bhIMjAyelI, zatru-ramaNIonI AMkho zyAma banI jAya che. bIjuM he deva! paisA ApIne vaza karelI ekarAtrinI vezyAne bIje svAmI thAya, te zarama karAvanAra thAya, te pachI kulakamAgata vaDIle vaDe pratiSThita, samagra lekamAM prasiddha pRthvI-lakSamIne svAmI bIje kevI rIte hoI zake? mATe he deva! madonmatta hAthIonA madajaLarUpa satata meghavRSTinA aMdhakAravALA, tejIlA azvonI kaThora parIvaDe ukhaDela ane uchaLela rajathI ujjavala sudaDha pAyadaLa senAnIonA hAthamAM rahelI tIkSaNa-camakatI taravAra rUpa camakatI vijaLI sarakhAM, cAlatA meTA rathasamUhathI cUrAtA pRthvIpIThathI utpanna thayela nirdoSanA gajaravavALA, varSAraMbhanA divase sarakhAM tamArAM sainya bharatakSetramAM vicare. "jyAM sudhI darpathI dhurAne avagaNatA, rathika-sArathio vaDe tvarAthI daDAvela ghoDAnA samUhavALA, sArA svara karatA zreSTha rathanA samUho bharatanAM mArgamAM jatA nathI, tathA jyAM sudhI bhAre mada utpanna thavAthI jemanA gaMDasthaLAmAMthI madajaLa UchaLI rahelAM che, jemaNe sahaja adhIra AMkha belelI che evA matta mAtaMge(hAthI)ne zatruo jatA nathI, tathA jyAM sudhI kaThora kharInA prahArathI uchaLela raja-paTalavaDe sUrya--caMdrane mardana karanArA, tvarApUrvaka calAvAtA ghaDAone tamArA zatruo jotA nathI, e pramANe jyAM sudhI tIkSNa taravArethI dIpatA, tamArA samartha padAtio( pAyadaLo ) bhAratamAM saMcaratA teone jovAmAM AvatA nathI, tyAM sudhI tamArA zatruo che." A sAMbhaLIne cakrapUjA karIne bharata mahArAjAe samagra dizAo jitavA mATe bherI vagaDAvI. AkhA pRthvImaMDalane ekamudrAMti karavA mATe cakranI pAchaLanA bhAge bharata mahArAjAe prayANa karyuM. niraMtara prayANa karatAM karatAM mAgadhatIrthathI adhiSita gaMgAnadInA mukhathI alaMkRta pUrvanA samudra pahoMcyA. tyAM eka upavAsa vaDe susthita yakSanI ArAdhanA karIne tenI rajAthI ratha vaDe samudramAM bAra yeAjana avagAhIne tyAM rahIne pitAnA nAmathI aMkti bANa grahaNa karyuM. dhanuSa sAthe joDIne samudra samukha pheMkaryuM. mAgadhatIrthanA adhipati nAgakumAranA bhavanamAM paDyuM. te bANane dekhIne mAgadhAdhipati ke pAyamAna thaye. hoTha karaDI. bhakuTi caDAvI bhayaMkara banelA nAgakumAre kahyuM-"A vaLI yamarAjAnA paraNuM banavAnI kaNa abhilASA kare che ke, je mArA bhavanamAM bANa pheke che?" nAmAMkti bANa jeIne nAma vAMcyuM. jANyuM ke-bharatAdhipati bharata nAmanA prathama cakravatI utpanna thayA che. tyAra pachI te cUDAratna sahita bANune grahaNa karIne cakravatI pAse Avyo. bharatAdhipatine joyA. yogya upacArathI sanmAna karyuM. cUDAratna ane bANa samarpaNa karyuM. tIrthAdhipatie kahyuM ke, huM tamAre pUrva dizAnuM rakSaNa karanAra chuM. bharata mahArAjAe te vAta mAnya karI. tenI ATha divasa Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharata cakravatIe svAdhIna karelA chakhaMDe vALI pUjA karI. te pachI cakranA mArgane anusaratA bharatarAjA varadAma nAmanA samudranA dakSiNa taraphanA tIrthe gayA. tyAM paNa te ja krame varadAmatIrthanA adhipatie patnadAna vagerethI pUjA karI. pharI paNa pazcimadizA taraphanA prabhAsatIrthamAM gayA, tyAM paNa te ja kamathI pazcima samudranA adhipatie tenI pUjA karI. siMdhurAjAe aneka senA ane ratno sahita ApelI sindhadevI kanyA sAthe lagna karIne pharI vaitAdyaparvata kumAra devane vaza karIne suSeNa senApatie carmaratnanA prayoga vaDe sainya ane vAhanone tyAMthI utArIne sidhunA niSkaTane sAdhyA. tyAra pachI tamisA guphAmAM kirimAla yakSanI anumatithI daMDaratna vaDe tamijA guphAnA mukhane ughADIne kAkiNI ratnavaDe madhyAhnanA sUrya sarakhA aMdhakArane nAza karavA samartha evAM ogaNapacAsa mAMDalAM AlekhIne unmagnagA, nimagnagA nadIonuM ullaMghana karI bharatakSetranA uttarakhaMDane jitavA mATe bharata mahArAjAe praveza karyo. bhIla sAthe yuddha pravatyuM.teo hAryA eTale meghakumAra devanI ArAdhanA karI. sAMbelA sarakhI jADI dhArAthI mee varasavAnuM zarU karyuM. bharata cakravartIe nIce carmaratna ane para chatraratna te benI vacce sainyanesthApana karyuM. tyAM zAlinAmanA cekhA savAre vAvelA hoya, te pAchalA pahoramAM pAkIne taiyAra thAya che e pramANe tene khorAka Ape. tyArapachI Amigika devoe meghamukha dene samajAvyA. temanA vacanathI bhille AdhIna thayA. senApatie uttarasidhuno niSphaTa sAthe. tyAra pachI nAnA himavaMta parvata upara borora vejane bANa pheMkaryuM. eTale bANamAM lakheluM nAma dekhavAthI zAnta thayelA nAnA himavAna girikumAra nAmanA deve AvIne rane arpaNa karyA. pharI bharatarAjAe pitAnuM nAma lakhela bANa rASabhakUTamAM pheMkayuM. suSeNa senApatie gaMgAnadInA nikUTa pAra karAvyAM. tyAra pachI bharatAdhipe gaMgAnA kAMThA para chAvaNuM nAkhIne gaMgAdevInI sAthe bhega bhegavatAM hajAra varSa pasAra karyA. tyAra pachI nami ane vinami sAthe bAra varSa yuddha pravarlDa. hArelA vinamie strIratna ane namie vividha prakAranAM ratnanAM bheNAM karyA. tyArapachI khaMDaprapAtA guphAnA svAmI nATyamAla nAmanA yakSane svAdhIna karyo. khaMDaprapAtA guphAmAMthI bahAra nIkaLyA tyAre sainya vaDe gaMgA nadInA kAMThAnA pradeza para AkramaNa karatAM nAgakumAra dethI adhiSThita nava mahAnidhAno hAjara thayAM. te A pramANe-1 naisarSa, 2 pAMDuka, 3 kAla, 4 mahAkAla, 5 mANava, 6 zaMkha, 7 sarvarana 8, mahApadma ane 9 piMgala. A nave nAgakumAree AvIne bharata mahArAjAne kahyuM ke,-"he mahAsattvazAlI ! tamArA puNyathI AkarSAIne gaMgAnA mukhamAM rahelA mAgadhatIrthamAM vAsa karanArA ame ApanI sevAmAM hAjara thayA chIe. mATe he bhAgyazALI ! akSayanidhivALA amane prApta karIne svastha hRdayathI IcchA pramANe dAna Ape kIDA kare ane teno bhegavaTo kare. pharI senApatie dakSiNa gaMgAnikaTamAM sainya utAryuM. A kamathI bharata mahArAjAe sATha hajAra varSe cha khaMDa svAdhIna karyA. ane moTA parivAra sahita ADaMbarapUrvaka vinItAnagarIe pahoMcyA. bAra varasa sudhI rAjyAbhiSeka cAle. pachI tapAsa karI ke, kayA mArA bhAIo nathI AvyA ? vaLI phikkA ane durbaLadeDavALI suMdarI bhaginIne joI. AvA prakAranI dekhIne sevakane pUchayuM ke, "AvI avasthA kema thaI?? sevake kahyuMhe deva! AyaMbilethI. A sAMbhaLI rAga orasarI gaye, rajA ApI eTale bhagavaMtanI pAse jaIne suMdarIe dIkSA lIdhI. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonAM carita bharata-bAhubalInuM yuddha mahArAjyAbhiSeka pUrNa thaye eTale bharata mahArAjAe aThThANuM bhAIo pAse DUta mekalyA ane kaherAvyuM ke- jo tame rAjyalakSmIne IcchatA he, te mArI AjJAne anusaranArA thAo ane pitAjI tarapha bahu AdaravALA thayA che, te temanA mArge jAva. bharatane A saMdeze sAMbhaLIne sarve bhAIo tIrthaMkara pAse gayA. RSabhasvAmI bhagavaMte paNa samyaka prakAre pratibaMdha ApIne pratidhyA ane dIkSA ApI. pharI paNa bharata mahArAjA maMtrInI sAthe maMtraNa karavA lAgyA ke bharatakhaMDa svAdhIna karyo, zatruone nirmULa karyA, jagamAM AjJA phelAvI, have mAre je karavAnuM hoya te kahe ke, "have zuM sAdhavAnuM bAkI raheluM che?" A samaye yogya avasara prApta thavAthI subuddhimaMtrIe kahyuM,-" e vAta barAbara che, paraMtu upaghAtathI utpanna thanAra vera ane upakAra karanAra haMmezA baMdhu thAya che, kAraNa ke mitra ane zatrupaNAnI avasthA kAryanI apekSAe thAya che. mATe he deva! mahAparAkramavALe pitAnA baLanA garvathI samagra zUravIra puruSane tiraskAra karatA A bAhubalIbhAI tamArI sAthe zuM baMdhupaNAne ke bIjA prakArane neha rAkhe che ? temAM je baMdhupaNAne saMbaMdha rAkhatA hoya te suMdara che, paraMtu je tenAthI bhinna-zatrupaNane saMbaMdha rAkhatA hoya te bharatakhaMDane jitye kema gaNAya ? zatrune nAza karele kevI rIte kahevAya ? akhalita AjJA paNa kevI rIte manAya ? tenA vartanathI mane mATe saMdeha utpanna thAya che, te vicAra karIne deve AjJA jaNAvavI." bharate kahyuM, "tArA manano abhiprAya samajI gayuM chuM, mATe tenI pAse Aje ja dUta mekalIne tenA vyavasAyane niveDe lAvIe." ema kahIne suvega nAmanA dUtane belAvyuM. tene barAbara samajaNa ApIne bAhabalI pAse mokalyA. tyAra pachI te gAma, khANa, jaMgala, kheDa, maDaba AdinuM laMghana karI takSazilA nagarIe gaye. anukrame bAhubalInA bhavananA dvAre pahoMce. moTA pratihArI chaDIdArathI samAcAra jaNAvIne sabhAmaMDapamAM praveza karyo. bAhubalI rAjAnA pagamAM paDIne Ubhe thaye eTale rAjAe batAvela yathA yogya Asana upara beThe. dUta sAthe vArtAlApa DIvAra pachI bAhubalIe pUchyuM ke "jenA kuzalathI samagra jIvalekanuM kuzala hoya evA mahAyazavALA mArA baMdhunuM niraMtara kuzala vate che ? je bIjA rAjyone jitane eka chatrachAyAmAM rahIne zebhatI rAjyalakSamI keIe paNa malina karyA vagaranI tevI ja dhAraNa kare che ne ? cAra samudrarUpa kaMdorAnA AbhUSaNavALI pRthvI-ramaNane vahana karatAM mastakathI jema mALA vahana karAya tema temanI AjJA te ja pramANe vahana karAya che? je karavAthI zIla, AcAra, kulanI vyavasthA, kIrtinI tulanA thAya che, tevA kyA zubhakAryamAM prabhune premAraMbha vate che ? te jaNAva. ghaNAone prArthanA karavA yogya vaibhavavALa, mahApratApayukata parivAra sahita mArA baMdhunA divase sukhamAM pasAra thAya che ne? kharekhara, Aje huM sukhanuM bhAjana banya, mArI rAjyalakSamI Aje saphala banI ke duvinIta nakAmI vAta karatAM karatAM Aje mArA bhAIe mAruM smaraNa karyuM. mATe he dUta ! amArA sarakhAne yAda karavAnuM mahArAjane zuM kAraNa paDyuM ? te jaNAva." A pramANe bAhubalIe pitAnuM kathana pUrNa karyuM, eTale bharatanA dUta suvege belavAne AraMbha karyo-kumAra ! Ama kema bele che ? Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharatanA dUtanAM bAhubalIne vacane kAraNa ke, devanA hRdayamAMthI kSaNavAra paNa kumAra khasatA nathI. A saMgama (saMgrAma)ne samaya che, ema jANune deve keIne mokalyo nathI. je tame kahyuM ke zarIranI kuzalatAnI tapAsa karavA mATe-te te viSayamAM jaNAvavAnuM ke deve ane manuSyo vagere jenA pAdapIThanuM niraMtara sevana kare che, tamArA sarakhA jemanA baMdhu hoya, temanA kuzalanI zaMkA ja kyAM rahI? rAja lakSmInuM eka chatrachAyAmAM rahevuM, cAra samudra sudhI AjJAne vistAra pAma" ema kathana karatAM tame, aneka saMkalpa vaDe vikalpa utpanna karAvanAra, paramezvaranI samIpa vartanAra pizuna jana (durjana-cADIcugalI khera lekIne ubhaya siddhi dvArA avakAza-rahita karyA che. haMmezA snehanuM sthAnaka hoya te guNasamudAya ke baMdhujana, te he kumAra ! mahArAjanA mahAbhiSeka-samaye paNa Apa na padhAryA-e jANavAnI utkaMThAvALA deve na AvavAnuM kAraNa jANavA mATe mane mokalyA che. dUtanuM vacana pUrNa thayA pachI bAhubalIe kahyuM, sahavAsathI parAbhavanI zaMkA thAya, tethI huM na AvyuM. amArA sarakhAne viSe AjJA skUlanA pAme, te te alaMkAra gaNAya, nahi ke parAbhava kaheluM che ke-" de, asure, kinnare, vidyAre ane narendro vaDe svIkArAtI te AjJA je baMdhuomAM skUlanA pAme, te phakta e cheDe alaMkAra che." baMdhuo pratye neha kevA prakAra che, te te aThThANuM bhAI enA vRttAntathI sarvalekamAM prasiddha che. athavA te te paramArthathI baMdhu che. kAraNa ke "je pApamAM joDavA mATe upadeza Ape te vairI che-emAM saMdeha nathI. je dharmabuddhi karAve te manuSya tene zreSTha baMdhu che" evI rIte kadAca priyagaNapaNAnI prApti thatI hoya te bhale thAya. e pramANe bArbalInA vacananI samApti thayA pachI te mahAAzayavALuM vacana kahevAnuM zarU karyuM -"he kumAra ! baMdhupaNAnA aMge tamArA viSe AjJA khelanA pAme, te te suMdara gaNAya, te paNa keTalAka durjanaka avaLI kalpanA kare, mATe temanI AjJAmAM vartavuM yogya che. kAraNa teo tamArA vaDIla baMdhu che. temaja je sucarita caritravALe, tyAgI, kRtajJa che, jene pratApa dUra sudhI phelAyela che, samasta upadhi (udadhi-samudra) kyArAne kheDanAra, zastra-kuzala che, tathA je niraMtara rAja-mahAvRkSanI chAyA sevavAne abhilASI che, te para-pariNatithI nirvikAra evAM lakSamInAM phaLone bhegave che." je bhAIonI sAthe athaDAmaNanI vAta karI, temAM mahArAjAne deSa nathI. sUrya udaya thAya, te samaye bAkInA tArAonuM teja ghaTI jAya, e zuM sUryane deSa gaNAya? mahArAjAe teone kaheluM hatuM ke, "tamArI IcchA pramANe rAjyalakSmI bhege, chatAM paNa moTAbhAInI saMpatti sahana na karI zakavAthI pitAnI meLe ja cAlI gayA, temAM mahArAja zuM kare ? amRtamaya zizira RtunA zItaLa kiraNavALA samagra jIvalekane zAMti ApanAra caMdrane pitAnA doSathI hAthInA dAMta ane kamale sahana karI zakatA nathI. bIjuM mahArAjanA guNapakSapAtane dUSita karIne potAne khalapuruSapaNe sthApana karyo. kAraNa ke-sajjana puru pArakA chatA dene paNa nakakI uccAratA nathI, jyAre dujene guNane choDIne achatA doSa pragaTa kare che. bIjuM tame haju mahArAjanA guNa jANyA nathI. kadAca janmAMdha puruSa keI prakAre caMdrane na dekhI zake, tethI zuM tenI pragaTa zobhA bhuvanane AnaMda na pamADe? vaLI he mahArAja! sahedara Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cApatra mahApuruSonAM carita thaIne deSa ughADA pADIne khalapaNuM pragaTa karIne tame amane lajajA pamADyA. he kumAra ! tame emanA bhAI cho-e zuM ochI vAta che ? paraMtu Ama anarthaphalavALAM khalapaNanAM vacano bolavAthI zo lAbha?" bAhubalIne pratyuttara e pramANe dUta belI rahyA pachI bAhubalIe dhIrapaNane tyAga karIne kepathI kahyuM - are dUta! tene huM bhAI chuM, te kAraNe huM zabhA pAmuM chuM?" tamArA sarakhA ja AvuM belI zake che, je mahArAjanA annathI meTA thayA che. AmAM tAro doSa nathI. kAraNa ke-AcAra ane nIti dhAraNa karanAra svAmInA gharamAM haMmezA vRddhi pAmele uttamakulamAM janmela dhIratApUrvaka gauravavALAM vacane besavAnuM jANe che. he data ! vinaya rahitapaNe vacana belanAra e pitAnuM zIla pragaTa kare che, zIlathI pitAnI jAti ane svAmInuM nirmala guNapaNuM jaNAve che. bAhubalIne tamArA sarakhAthI anartha karAze" e vAta kevI rIte saMgata gaNavI? te vAta sAMbhaLIne pitAnA svAmIne parAbhava thavAthI AvezamAM AvelA dUte kahyuM ke, "sarve pitAnuM hita samajanArA hoya che, pitAne AtmA darekane vallabha hoya che, paraMtu vinAza thavAne vakhata Ave che, tyAre manuSya viparIta buddhivALe thAya che. tethI karIne tame je mArI jAti ane zIla dUSita karyA, temAM tamAre deSa nathI, kAraNa ke tame mahArAjanA baMdhu che. bharatakSetranA svAmInA doSa pragaTa karavA' te tamane savathA cAgya na gaNAya. vaLI tamArA sarakhAthI grahaNa karAyelA de ke guNo mahArAjane kayAM lAgavAnA che? kAraNake- jemanA guNasamudAyane iMdra-sahita de, asure ane narendro atiAdarathI mAna Ape che, to tamArA sarakhAmI te tyAM kaI gaNatarI gaNavI? potA karatAM adhika hoya ke samAna hoya teo ahIM stuti kare, tenI jema gaNatarI karAtI nathI, tema lokonI saMkhyA pUrNa karanArA tamArA sarakhA nidA karanAranI paNa keTalI kiMmata gaNavI? te have bahu AtmaprazaMsAthI saryuM. kAM te rAjya choDIne palAyana thavuM, agara de, manuSya ane vidyAdharee svIkArelI mahArAjAnI AjJA svIkAravI-A be mArgamAMthI game te eka mArga svIkAryA vagara have tamAre jIvavAnI AzA na rAkhavI. bIjuM tame te mAtra nAmathI ja bAhubalI che, haju tame kayAMya keInuM parAkama joyuM nathI, vaLI zatrusainyane bhaya pamADanAra bAhubalI te te kaI bIjA ja che." datanAM A vacana sAMbhaLatAM ja samagra rAjacaka khaLabhaLI uThayuM. subhaToe tene saMbhaLAvyuM ke "are durAcAra! dUta! amArI samakSa mahArAjAne tiraskAra karI haju sudhI tuM prANa dhAraNa kare che ? hamaNAM ja tuM hato na hato - thaIza. tAre chelle je karavAnuM hoya te karI le -ema kahIne subhaToe vijaLInA camakArA sarakhuM tejasvI maMDalA kheMcyuM, tyAre hastasaMjJAthI bAhubalIe nivAraNa karI kahyuM-"are ! Ane mAravAthI lAbha? dUta e avadhya gaNele che." ema kahIne tene sabhAmaMDapamAMthI bahAra kADhaye. bharatAdhipane saMdeze kaherAvya ke- pitAjIe ApelA rAjyamAtrathI saMtoSa pAmelA mane siMha mAphaka kopane jAgrata karo, te pitAnA vinAza mATe thAya che tema karavuM te tamane egya nathI. pitAjIe tamane dezanA khaMDe ApelA ja che. bhAIone te tame nirvAsita karyA ane temanAM rAjya paDAvI lIdhAM, tethI ATale garva kema kare che? jo tame rAjya, lakSamI, jIvita ane kIrtine irachatA hai, Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhubalIne pratyuttara, bhagavaMtanI stuti te vaja sarakhA mArA mArgane tajIne IcchA pramANe vicare, bhAInI lakSmImAM mAre kaI dave nathI." ema kahIne tane rajA ApI. e samaye kAlanivedake saMbhaLAvyuM ke, saMdhyArUpa bIjI aMganAnA samAgamathI pragaTa karelA rAgavALe sUrya potAnA astasamaye anukrame osarI jatAM kiraNonA saMgathI zyAmadehavALA AkAzane tyAga kare che. sUrya svayaM potAnuM teja upasaMharaNa karIne nirbaLatA prApta kare che. kharekhara dhIra puruSenI pitAnI ceSTA ja vinAzamAM kAraNabhUta thAya che. skurAyamAna tejavALA sUryamaMDalanuM teja jenI sAme najara paNa karI zakAtI na hatI, te ja sUryamaMDaLa saMdhyA samaye nisteja banI gayuM. jagatamAM teja-kItinI rakSA mahAna che. divasanA pUrva bhAgamAM vRddhi pAmatA je pratApane jovA ane jANavA mATe zaktimAna thaI zakAtuM na hatuM, teja pratApane sAyaMkAle avasthAonA palaTA kevA kevA thAya che? tenA heturUpa bane che ane sukhathI te nihALI zakAya che. patinA virahamAM paNa je rAtri prANu dhAraNa kare che, tenI malinatA keI apUrva che-ema jANIne hoya tema sUryanI sAthe divasa asta pAme. sUryanA virahamAM aMdhakAra-samUha paNa samagra AkAzatala malina karyuM. "khalapuruSa jyAM sudhI bIjAnuM chidra na dekhe tyAM sudhI zAnti pAmato nathI." eka mAtra sUrya vagara lAga joIne aMdhakAre saMdhyAkALe AkhA jagatanI avasthA palaTI naMkhAvI. "tejasvI puruSa sarva prakAre jaya pAme che. A pramANe kAla-pariNatinA ge mahAtejavALe sUrya alpatejavALe thaI asta pAme che. paraMtu pratApI e te malinatA sahana karato nathI. tyAra pachI bAhubalI samagra sAmaMta lokone rajA ApI pite sabhAmaMDapathI UbhA thayA. ahaMkAra ane utsAha jenA lagna thayA che, e dUta paNa tyAMthI nIkaLIne takSazilAthI niraMtara prayANa karatAM karatAM mahArAjA bharatanI rAjadhAnI vinItA nagarIe AvI pahoMce. bAhubalIne vRttAMta jANIne bharata mahArAjAe bAhubalInA deza tarapha yuddha karavA gheSaNa karAvI, yuddhabherI vagaDAvI. rAtrinA chellA pahore UDI gayelI nidrAvALA bharatane kAlanivedake saMbhaLAvyuM ke, bhuvananI rakSA karavAnI abhilASAvALa tAre pratApa haMmezAM jAgato ja che, te paNa kamalakhaMDanI jema ke tArA pratibaMdhanI pUjA kare che, arthAt "UgatA sUrya pUjAya che. sUryano udaya thavAthI tArAo nAsI jAya che. caMdranuM teja ghaTI jAya che. "kurAyamAna ane phelAtA tejavALa puruSa jagatamAM zuM zuM nathI karato?" snehI svajano, AzritarUpa kamale vikAsa pAme, vairIorUpa kumudo karamAI jAo, sUryanI jema tamArA jAgavAthI bhuvana ramaNIya bane." A pramANe kAlanidakanI stuti pUrNa thatAM turNa thayela utAvaLA, yuddhathI na DarelA svAmI lazkaranA mokhare gayA, tyAra pachI moTuM yuddha karavA mATe senA cAlavA lAgI, niraMtara thAka khAdhA sivAya prayANa karatAM karatAM bAhubalInA rAjyanI sImA pAse bharata mahArAjA AvI pahoMcyA. bAhubalIe karelI bhagavaMtanI stuti A bAju samagra karavA gya kAryo nIpaTAvIne prayANa karavAnA najIkanA suMdara divase bAhubalIe tIrthakara bhagavaMtanI stuti karavA mATe devagRhamAM praveza karyo, ane te A pramANe stuti karavA lAge he traNe lekamAM eka advitIya mala! paramArtha zatru-karmane nAza karanAra, lekAleka prakAzita karavAmAM samartha ! kevaLajJAnavALA tame ja sAcA nAtha che. A samagra jIvaleka mATe tame ja eka zaraNabhUta che. bhavyanA baMdhu paNa tame ja che ane bhavane aMta karanAra Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahAranAM carita he te mAtra tame ja cho. he jagatanA guru ! samagra sArAM lakSaNone dhAraNa karanAra tamArA caraNone namaskAra thAo. bhavamaMthana karanAra mahAyazavALA, meha ane mahAmAnanA nAza karanAra, jya ane maMgaLa svarUpa, maMgaLa dhAraNa karanAra, saMsAravAsathI mukta thayelA, guruonA guru, munionA svAmI niSkalaMkI he bhagavaMta! tamane namaskAra thAo." A pramANe moTI bhaktinA samUhathI pUrNa evA bhAvathI RSabhasvAmInI stuti karIne bAhubalI cAlyo ane caturaMga rasenA sahita rAjadhAnImAMthI bahAra nIkaLyo. potAnA rAjyanA sImADe pahoMcI yuddhane vegya pradezanI najIkanA bhUmibhAgamAM paDAva nAkhe. bharatane pAThavela saMdeza pachI barAbara zIkhavelA eka dUtane bharatarAjA pAse kahyuM. tyAM jaIne cagya samaye dekhIne bharata mahArAjAne vinaMti karI ke, "he mahArAja! je mArge tame pravartI rahyA che te mArga satupue niMdele che. je kAryane aMta du:khavALa hoya, tevuM kArya koI DAhyo puruSa vijayanI IrachAthI kare khare? vaibhavanI vAta bAju para rAkhIe, paraMtu te uttama puruSa! tamAruM jIvita paNa asAdhAraNa che. he naranAtha ! A pramANe yuddha karavAthI to asAdhAraNa apayazanI prApti thaze. zuM tame eTaluM samajI zakatA nathI ke sajajanenI prIti haMmezAM ekasarakhI TakI rahenArI hoya che, te duHkhapUrvaka dUra karI zakAya che ane vighaTita karelItoDelI prIti pharIthI ghaNuM duHkhapUrvaka joDI zakAya che. he rAjan ! A kAryane cheDe viSama Avaze. e vAta meM prathama jaNavelI che. virodha pakSamAM sAme siMha hoya, tyAre gAdhipatinuM kuzala kevI rIte mAnI zakAya? bharatakhaMDa jitane jeNe koI prakAre yazapratApa upArjana karyo che, tene bAhubalInA subhaTe rakhe atyAre paDAvI na le. pitAe ApelA rAjyathI saMtoSa anubhavatA bAhubalI tamArA baMdhu che.-A vAtamAM tamane kyAM vAMdho che? mATe he bharatAdhipa ! tame yaza letAM zIkhe. he narAdhipa! bAhubalInI sAthe yuddha karavAmAM bharatakhaMDa gumAva paDaze athavA baMdhune nAza. karI chevaTe apayazanA adhikArI banaze." A pramANe vinayapUrvaka kahyA pachI dUte svAmIe kahevarAvela saMdezo saMbhaLAvyo ke- hIna, madhyama ane uttama evA traNa prakAranA yuddhamAMthI kyA prakAranuM yuddha ApaNe karavAnuM che? datanAM vacana sAMbhaLyA pachI bharata mahArAjAe kahyuM, pitAnI prazaMsA pite karavI te te jaghanya(halakA) puruSane yogya gaNAya. te sivAya guNane pakSapAta karanAra bIje kyAM tArI prazaMsA kare? satpuruSanA mArgathI khasI gayelA tArA rAjAne mAtra vacana chaTA karatAM AvaDe che AnA pratyuttara kevA ApavA ? te amArA gurue amane zIkhavyuM nathI. vacanamAtra sAravALA are dUta! bahu bakavAda karavAthI zuM lAbha? zUravIra ane kAyara keNa che? te te chevaTanA pariNAmathI ja jANI zakAze. pharI jaNAvyuM ke, uttama prakAranA yuddhathI laDAI laDIzuM." dUte kahyuM, je ema ja che, te pachI jemAM aneka lokene kSaya thAya, tevA phalavALA A yuddhathI sayuM. tamAruM sinya amArA puruSo vaDe parAbhava karavA samartha nathI banI zakavAnuM ke tamArA subhaTothI amAruM sinya hAravAnuM nathI. tame paNa pitAjInA putra che, huM paNa temane ja putra chuM. baMnenA parAkramanI spardhA thavA de. baMnenA sainya sAkSI banI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharate chaDeluM cakraratna yuddhanuM nirIkSaNa kare. yuddha traNa prakAranAM che. daSTinuM yuddha uttama, bAhu ane vacananuM madhyama, tIkSaNa hathiyAro, taravAre ane bhAlA vaDe janasamudAyane vinAza karanAra yuddha adhama gaNeluM che. te vacana sAMbhaLIne tarata bharata mahArAjAdhirAje jaNAvyuM ke, dRSTiyudhanA uttama yudhdhathI yuddha karIzuM. ema kahIne dUtane rajA ApI. te sarva hakIkta bAhubalIne jaNAvI. have raujanA AgalA bhAgamAM senApati vagere subhaTonuM azakya jayavALuM thatuM bhayaMkara yudadha rekIne bharata mahArAjA ane bAhubalI uttama prakAranuM dRSTiyudhdha laDavA lAgyA. temAM prathama daSTiyudhdha temaja vacana ane bAhuthI bIjuM yudhdha, tyAra pachI muSTi ane daMDathI yuddha karyuM. traNe yuddhamAM bhAratanI hAra thaI hArelA bharate cheDeluM cakraratna A samaye mahAparAbhavathI kheda pAmelA bharatAdhipe pitAnA cakavatI paNAmAM zaMkA utpanna thavAthI cakaratnanuM smaraNa karyuM. smaraNa karatAM ja cakra hAthamAM AvI gayuM, eTale baMnenA sainyamAM hAhAkAra zabdavALe meTo kelAhala uchaLe. jenI javAlAo AkAzamAM vyApI gayelI che, evA cakaratnane bharate bAbalI upara choDyuM. cakraratna eka getramAM prahAra karatuM nathI, eTale bAhubalinI pradakSiNa pharIne vaLI pAchuM tenA hAthamAM AvIne rahyuM. tenA hAthamAM raheluM cakaratna bAhubalIe devuM. tyAra pachI pAgni vaDe lAlanetravALo thayelo bAhubalI kahevA lAgyA- viSa ane viSayane taphAvata " he narAdhipa ! je huM mAruM baLa pragaTa karuM te niSphara bhujAyaMtranI majabUtAIthI cakrasahita tamane ane tamArA sainyane pakaDIne cUre karI nAkhuM. nIti ane maryAdAnuM ullaMghana karanArane haNavAmAM have kaye guNa gaNAya ? ukhaDI gayelI dADhavALA sarpane pakaDanAra gArUDika ke mAMtrikamAM sAmarthya gaNAtuM nathI. rAjya khAtara AvuM akArya AcaraNa karanArane dhikkAra thAo, ke jyAre pitAne parAbhava thaye, tyAre AcAra, parAkrama ane satyane tyAga karyo. je kAraNe loke maryAdA lopI pitAnA baMdhune paNa nirapekSapaNe haNe che, tevAM rAjya ane viSayeno huM svayaM svecchAe tyAga karuM chuM. paMDite viSa ane viSayo e baMnenuM AMtaruM moTuM kahe che. temAM viSa te eka vakhata khAvAthI haNe che ane viSaye te samaraNa karavA mAtrathI aneka vakhata mRtyu pamADe che. viSayarUpI jherathI mUrzita thayela mativALA puruSe narakanI vedanAo gaNatA nathI, tema ja lajA, pitAnuM gaurava ke kula paNa letA nathI, ke kAryAkAryane paNa vicAra karatA nathI. viSayasukhanI AzArUpa pizAcIthI grasta thayele puruSa pazu samAna gaNAya che ke, je aMdha mAphaka mUDha banIne pitAnuM hitAhita samajI zakta nathI. te ramAtmA dharmAcaraNa seva nathI, guru ane devenI niMdA kare che, bhayane tyAga karIne neha, lajajA ane gauravane gaNakAratuM nathI, temaja vinaya ane maryAdA paNa jALavate nathI. je loke maryAdAnuM ullaMghana karI paraloka-viruddha vyavahAra kare che, temAM je koI kAraNa hoya te viSamizrita bhajana sarakhA anArya viSaye ja che. je mUDha mANasa hitane tyAga ane ahitane Adara kare che, te meTA zIla ane sajjananA guNone dUSita karanAra evA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hara cApanna mahApuruSonAM cirata viSayAnA ja prasAda che. ' evagere ghaNuM kahIne tathA khala viSayonI niMdA karIne bharatanA tiraskAra karIne bAhubalI Atma-kalyANa karavA taiyAra thayA. mAhubalInI dIkSA ane bharatanI kSamApanA viSama viSayAbhilASAnA tyAga karIne utpanna thayelA zubha pariNAmavALA khAhubalIe jAte ja paMcamuSTika lAgna karIne vidhipUrvaka sAmAyika uccarIne vicAyu' ke * atizaya vagaranA jJAnavALe huM atizayavALA peAtAnA saheAdarAnAM darzana kevI rIte karI zakuM ? ema ciMtavIne maunavrata dhAraNa karIne pAMca mahAvratAnA bhArane vahana karatA bAhubalI tyAMja kAusagga dhyAne UbhA rahyA. tyAra pachI utpanna thayelA pazcAttApavALA mahAsa vegathI AkarSAyelA hRdayavALA ane peAtAnA vartanathI lajjA pAmelA bharatAdhipa bAhubalInA caraNAmAM paDIne kahevA lAgyA-- << he mahAyazavALA laghubaMdhu ! peAtAnA samagra saheAdAe pApathI adhama banelA pApInA tyAga karyA, te ja pramANe maryAdAnuM ullaMghana karanAra, lajajA pAmelA mArA jevA anAya nA tame tyAga na kare. huM uttamapuruSa ! svAbhAvika snaDabhAvathI paripUrNa evA tamArA javAthI khaMdhurahita banelanuM mAruM A rAjya paNa akArya karavA sarakhuM aniSTa jaNAya che. AmAM mArA doSa lagAra paNa nathI, paraMtu A doSa hoya te doSanA mUlakArarUpa sarva anAcAra dhAraNa karanAra pApI evI rAjyalakSmInA che. je lakSmInA saMgathI paMDitAi, jAti, puruSArtha, parAkrama, kula, zIla, guNa, vyavasthA, kIti vagere cAlyAM jAya che ane pApa UbhuM rahe che. uttama zIlaguNane te lakSmI sahetI nathI, baMdhune tyAga kare che, sajjana puruSane paNa haNI nAkhe che ane aneka prakAre ThagavAmAM udyamavALI hoya che. te karelA upakArane gaNakAratI nathI, tene guNAmAM dAkSiNya hetu nathI, tenA saMgavALA kadApi pratidha pAmatA nathI, parAkrama, vidyA, lajjA ke maryAdA tene hotI nathI. haMmezAM ayogya kArya karAvavAmAM udyamavALI je rAjyalakSmI khalapaNAnA lavALI che, te ( rAjyalakSmI ) mAnavaDe unnata evA mAnavIone kema sauMmata hAi zake ? e pramANe lAMbA samaya sudhI potAnI rAjyalakSmInI niMdA karI, AtmAnI garha karIne bharata mahArAjAe duHkhapUrNAMka vinItA nagarImAM praveza karyAM. tyAra pachI dIrghakALa paMta bAhubalI aMge zAka karatA, petAnI niMdA karatA, saMsArasvabhAvane vicAratA, rAjyalakSmInI garha karatA, saMvegabhAvanAthI zeAkanA Avegane pAtaLA karanA cakravatI bharata maMtrInA vacananA AgrahathI bhAga bhogavavA lAgyA. bAhubalIne kevalajJAnanI utpatti A bAju eka varasathI duSkara tapa ane kAyakleza anubhavatA bAhubalIne jANIne tenA duHkhathI atyaMta pIDA pAmelI brAhmI ane suMdarIe upadeza pUrNa thayA pachI traNe leAkanA Mdhu jagatanA pitAmaha RSabhadeva bhagavaMtane kahyuM ke, bAhubalI ghaNA samayathI duSkara tapa ane cAritranuM pAlana karI rahelA che, chatAM paNa haju mohAMdhakAranA kSaya thatA nathI, aMtarAyakarma dUra thatuM nathI, tathA kevalajJAna pragaTa thatuM nathI, te Apa kaheA ke, haju paNa tene aMtarAyanuM kayuM kAraNa naDe che?" bhagava Mte kahyuM ke, bAhubalInAM ghaNAM karmo kSaya pAmI gayAM che, Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 bAhubalIe karela mAna tyAga mAtra mehanIyakarmane alpa aMza udayamAM vatI rahe che. teTalA udayamAM paNa kevalajJAna utpanna thatuM nathI. tene haju mehanIyakarmanA aMzabhUta mAnane udaya vate che. te udaya paNa tamArAM vacana sAMbhaLyA pachI tarata upazAnta thaze, mATe tame jaladI bAhubalI pAse jAo. eTale bhagavaMtanI AjJAthI baMne AryAe bAhubalInI pAse gaI. teoe bAhubalIne saMbhaLAvyuM ke, "saMsAra-svabhAvanA jANakAra he bhagavaMta ! tRNa, maNi, DhephAM ane suvarNane samAna mAnanAra, samagra saMganA tyAga karanArane hAthI para ArohaNa karavuM yaMgya na gaNAya. tethI svayaM vicAra karIne hAthathI nIce utare." brAhmI ane suMdarIe Ama kahyA pachI bAhubalI vicAra kare che ke velaDI ane latA-samUhathI vI TaLAyelA ane baMdhAyelA dehavALA, jenA baMne paDakhe rAphaDAnA thara bAjhelA che. evA mane gajAhaNanI vAta kema saMbhaLAve che ? bhagavaMtanI pAsethI AvelI A bahene pheraphAra te bele ja nahi, mATe sAcI hakIkta zI haze ? e pramANe ciMtavatAM sanmatithI jANyuM ke, "mAnarUpa hAthI, jenA upara huM ArUDha thayela chuM, te mAna dharma, artha, kAma ane vinayana viSNabhUta che. krodhathI utpanna thanAra hovA chatAM paNa temAM mULa kAraNa hoya te mAne che. mAna mahAgrahathI grasita thayelA puruSamAM vinaya hate nathI, vaDIlavarganI AjJAne te anusaratuM nathI, vidyA meLavI zakyuM nathI, paramArtha vicArate nathI, saMsAra ane mokSa viSayaka ciMtA karatuM nathI, paramArtha dekhate nathI, abhimAna karavA vaDe mAnavaMtI strIonAM lAvaNya, rUpa, yauvana, mahilAnA guNe tathA saubhAgya nakakI pitAnA ja aMgamAM vilaya pAme che. mAnarUpI mahAgrahanA vaLagADavALe puruSa bAkInA puruSArthonI paNa avajJA kare che. mAnathI potAnI jAtane zuravIra mAnIne pArakA mATe yuddhamAM maraNa pAme che ane manuSyapaNuM nirarthaka hArI jAya che. mAna ane madamAM mUMjhAyela mativALe tevAM tevAM kAryo kare che ke jenAthI ghaNI vedanAvALI nArakImAM patana thAya che. abhimAna karanAra puruSane dveSI, pazcAttApa vagarano te vaDIlone gaNakAratuM nathI, mAtAnI paNa avagaNanA kare che, tene pitAnuM gaurava jALavatAM AvaDatuM nathI, tene apakIrtine bhaya hete nathI, lajajA, snehabaMdhana ke maryAdA hotI nathI. te karelAne upakAra mAnatA nathI, apakArane gaNakAratuM nathI, mitra, kula, gaNa ane AcAranI khevanA karato nathI, mAna vahana karanAra puruSane artha nirarthaka thAya che. niMdita mAna e sarva anarthonuM mUla che. te mAnane haNanAra puruSa kalyANaparaMparAne prApta kare che. vizeSamAM mAnakaSAyane jitanAra jIvAdika padArthonA abhyAsathI nizcita buddhivALe thaI ghaNA prakAranAM pavitra AgamAdi zAstronA arthanI vistAravALI vyAkhyA jANuM zake che ane tenI ArAdhanAmAM saphaLatA meLavI zake che. te paNa tyAre ja banI zake che ke jyAre gurumahArAja prasanna manavALA ane ghaNA pavitra zAstronA abhyAsI tRNa, maNi; hepha ane suvarNamAM samAnabhAva samajanAra temaja sukhaduHkhamAM samatA rAkhanAra hoya. temanA pratye vinaya karI, temanA cittanI ArAdhanA karI ApaNu pratye prasannatAvALA karavA joIe. paraMtu tevA prakAranA vinayamAM vina karanAra hoya, te mAne che. mAnI puruSanA cittamAM ema thAya che ke e paNa mArA je mANasa ja che, te pachI dInatA phaLavALo tene vinaya karavAthI ze lAbha?" ema vicAryA pachI pharI paNa vicAravA lAgyA ke, AvA ajJAnI leke AcarelA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pinna mahApuruSonAM carita mArgathI saryuM. mATe huM bhagavaMtanI pAse jAuM ane jemane atizAyI nirmaLa jJAna utpanna thayuM che, evA mArA bhAIonAM darzana karyuM. anAdi anaMta jaMtuone kALathI thayelI meTA paNAnI vivakSA che-ema bhAvanA bhAvatA bhAvatA osarI gayelA mahAmAna-parvatavALA mAyA velaDI sAthe zarIra para vIMTaLAyela velaDI tathA mehapaDalane dUra karanAra bAhubalI bhagavaMtanI pAse javA mATe taiyAra thayA. A samaye vikharAI gayelA mahAmahanIyakarmane samUhavALA divyajJAna thavAmAM eka mAtra mAnakarmanA AvaraNavALA temaNe anukame kSapakazreNI zarU karI, jethI bhUta, vartamAna ane bhaviSyakALa viSayaka padArthonA svarUpane jaNAvanAra evuM divya kevala jJAna temane pragaTa thayuM, svAmI pAse jaIne kevalInI parSadAmAM besI gayA. durvacanathI marIcinI saMsAravRddhi keIka samaye bhAratano putra marIci sUryanA pracaMDa kiraNothI tapelA madhyAhna samaye paraseve, mela vagerethI vyApta zarIravALe, taratanA karela lacathI yukta mastakavALe, haMmezAM yAcanA karavAnA pariSahathI parAbhava pAmele, beMtAlIza dothI rahita, bhikSA-zuddhinuM pAlana karate, grISmanA tApathI tapelI retI vaDe zekAtA caraNakamalavALo bhagavaMtanA dharmathI judA veSanI kalpanA karIne potAnI IcchA pramANe vicaravA lAge. keIka samaye bharata cakravatIe bAkInA tIrthakaro ane cakravatIonA praznanA aMte pUchayuM ke- "he bhagavaMta ! A parSadAmAM keI tevA prakAranA tIrthakarane jIva che? bhagavaMte kahyuM ke, tAro putra marIci pitAnAdhipati tripRSTha nAmano prathama vAsudeva thaze, temaja pharI videhamAM cakravatI thaze ane yogya samaye tIrthaMkara-nAmakarma bAMdhIne A vIzImAM vardhamAna nAmanA chellA tIrthakara thaze." tyAra pachI bharatacakravatI vividha prakAranA AhAra taiyAra karAvIne sAdhuone nimaMtraNa kare che. bhagavaMte tene kahyuM ke, A AhAra sAdhune na kalpe te che. sAdhu mATe banAvele AdhAkarma, sAme lAvela ane vaLI rAjapiMDa hevAthI amane akathya gaNAya. e sAMbhaLI AmaNa-dumaNuM bharata mahArAjAe kahyuM- he bhagavaMta! te pachI mAre zuM karavuM? traNekanA guru aSabhadeve kahyuM - "tuM kheda na pAma, adhika guNavAnene Apa." guNarahita agya pAtrane parihAra karavA mATe kAkiNuM ratnavaDe nizAnI karavA pUrvaka mAhaNenI utpatti karIne temane AhAradAnane viniyoga karAvyuM. temaja bharatakSetramAM sAdhuone vihAra karavAnI anumati ApI. pachI marIcine vaMdana karavA mATe gayA. bharate anyaliMganA veSavALA marIcine spaSTa kathana karavA pUrvaka kahyuM ke, "A tArA veSane nahiM, paNa tuM chelle tIrthakara thanAra hevAthI tane vaMdana karUM chuM." marIcie paNa "huM chelle tIrthaMkara thaIza" ema jANIne abhimAna karyuM. mAnastaMbha sAthe aphaLAya, teNe abhimAna karavAthI nIcagotrakarma bAMdhyuM. pitAnI matithI kapelA veSayukta thaIbhagavaMtanI sAthe vicAravA lAgyA. pitAnI dezanA-zaktithI aneka prakAre ghaNu jIne pratibodha pamADe che ane pratibaMdha pAme eTale prabhunI pAse dIkSA levA bhagavaMtanA ziSyapaNe arpaNa kare che. bhavitavyatAnA ge keIka divase tevA prakAranI mAMdagInA samayamAM marIcine kapile pUchyuM ke, "he bhagavaMta ! nirupama mokSamArga kyAM che?" tyAre utAvaLamAM yathArtha ja nivedana karyuM ke- "bhagavaMtanI samIpamAM" pharI kapile pUchyuM ke- "he bhagavaMta ! zuM ahIM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharata cakravatI ne kevalajJAna 75 C tamArA mArgamAM mekSa nathI ja.' te sAMbhaLI mAMdagImAM cAkarI karAvavAnI abhilASAvALA teNe mithyAtva-kama udayamAM Avela hAvAthI vivekarahita banI bhAvI duHkha-paraparAnA vicAra karyAM vagara saMsAranA lAMkhAkALanA kAraNa-svarUpa vacana kahyuM ke, * hai kapila ! ahIM paNu meAkSamArga che. ' A durbhASita vacanathI potAnA AtmAne saMsAra-sAgaramAM vahevarAvye. RSabha bhagavaMtanuM nirvANa A bAju RSabhasvAmI vihAra karatA karatA, mohAMdhakArane dUra karatA, saMzayAne nAza karatA, prANIo upara upadeza dvArA upakAra karatA, eka lAkha pUrvamAM eka hajAra varSa nyUna chadmasthakALa pasAra thayA pachI utpanna thayelA divya-kevalajJAnavALA cetrIza atizayayukta vihAra karatA karatA aSTApada paryaMta upara gayA. tyAM mahAdi terazanA divase dazahajAra sAdhuenA parivAra sAthe cha upavAsa karIne mana, vacana ane kAyAnA yAgAnA niredha karIne bhava sudhI rahenArAM cAra aghAtI kamene khapAvIne ekAMta sukhamaya acala ane anuttara sthAna pAmyA. bharatane kevalajJAna bIjI bAju bharata mahArAjAe yatheAcita rAjyalakSmInuM pAlana karIne, bhAgA bhegavIne, aSTApada parvata upara A cAvIzInA sa tIrthaMkaronA varNa, mApa pramANe jinapratimAe karAvIne, ATha pagathIyAMthI yukta aSTApadanuM nirmANa karIne indre peAtAnA mULa zarIranI aMguli khatAvI hatI, tenA te sthAne indra-maheAtsava karyAM. koika samaye RSabhasvAmInu nirvANugamana sAMbhaLIne utpanna thayelA saMvegavALA te hRdayanI zAMti mATe aMtaHpuranI strIe sAthe snAna karavA gayeA. vividha krIDA sAthe snAna karIne sarovarano tyAga karIne peAtAnA sa avayavone dekhavA mATe AdabhuvanamAM praveza karIne zarIranA sarva avacave jovA lAgyA. dhIme dhIme najara karatAM eka aMguThI-mudrikA paherela AMgaLImAMthI jaDeluM ratna sarI paDyuM. eTale nazAbhatI tene dekhIne bharata mahArAje ci Mtavyu, ' A avayava khIjA avayavonI mAka kema zeAlatA nathI? ema citavatA sarva AbharaNu-rahita kevA dekhAuM ? ? --ema vicAratAM ja mAhAMdhakAra osarI gayA. karma-paDala dUra thayuM. vaLI te vicAravA lAgyA ke - durjana A zarIra svabhAvathI ja sa azuci pradhAna AhArathI utpanna thayelA mAMsa, rudhira, majjA, mUtra, viSTA vagere maLathI bhareluM che, tenI zAbhAnA vicAra karavA niraka che. bahAranA kRtrima AbhUSaNAnI zAlAthI ja te zarIra Ale che, temAM zaMkAne sthAna nathI. garbhAdhAnAdi kAraNeA A zarIranAM vicArIe to te sa aniSTa che, tene vRddhi pAmavAnAM pachInAM kAraNeAnI teA vAta ja zI karavI ? snAna, suMdara kiMmatI padArthonuM vilepana, sArAM bhAjanA, sukomaLa zayyA AdivaDe sArI rIte pAlana karI game teTaluM sAcavIe, te paNu durbhAgI durjana mAphka A deha nAza pAmavAnA che temAM saMdeha nathI. anitya, huMmezAM azuci duHkhe rAkhI zakAya evA, mAMsa ane rudhirathI bharela evA A dehanA upara mamatA rAkhavI e mAtra karmInI pa`ktinI viSamatAne ja AbhArI che. huM jIva ! mUtra-viSTAnA AdhArabhUta, roganu' ghara evA pApI zarIra mATe tuM rAta-divasa joyA vagara herAnagati bhogavI rahelA che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonA carita tene vicAra karavAmAM Ave te khadabadatA kIDAonA samudAya, azuci maLa ane ukaraDA sarakhuM A zarIra che ane aniSTa pApanA pariNAme-pha bhogavavAnuM A kedakhAnuM che. bahAranAM mAgI lAvelAM AbhUSaNethI zobhita karela haMmezAM sArasaMbhALa, pAlana karavA yogya durjana sarakhA zarIrane vicAra karIe te, emAM suMdara zuM dekhAya che ? dareka samaye A zarIranAM bela, buddhi, rUpa, yauvananA guNe ane AyuSya ghaTatAM jAya che, pachI Ane zarIra kevI rIte kahevuM ? A pramANe nirguNa zarIramAM paNa kharekhara eka guNa jagatamAM pragaTa che ke, sarva duHkhothI mukta karAvanAra e zuddhadharma tenAthI upArjana karI zakAya che." e pramANe vairAgyathI bhAvita manavALA bharata mahArAjA zarIranI niMdA karIne, rAjyalakSamIne tyAga karIne dhIme dhIme bAkInA alaMkAre paNa cheDavA lAgyA. jema jema zarIranA avayathI bhUSaNa utAre che, tema tema te aMgenI zobhA jaNAtI nathI, tethI vizeSa prakAre vairAgya pAmyA. tyAra pachI vRddhi pAmatA vairAgyavALA, samaye samaye uttarottara vadhatA vadhatA dhyAnAtizayavALA bhavAMtaranA abhyAsa vaDe prApta karelA zubha adhyavasAya vaDe jemaNe ghaNAM karmo khapAvI nAkhyAM che, evA bharata mahArAjAe apUrvakaraNa karI kSapakazreNi mAMDI ke tarata temane kevalajJAna utpanna thayuM. Indra mahArAjAe veSAdine svIkAra karAvyuM, tathA "Adityayaza" nAmanA putrane mahAvibhUtithI rAjyAbhiSeka karyo. kevalI bharata rAjaSi paNa bhava sudhI TakanArA bhagrAhI kama bhegAvIne karmakSaya-lakSaNa melasukha pAmyA. Adityayaza rAjA paNa bharatarAjAnA cauda ratnanA prabhAvathI cakravatapaNane vyapadeza na pAmavA chatAM paNa samagra pRthvI bheLavIne jinapadezita dharmanuM pAlana karIne 4 mahAyaza" nAmanA potAnA putrane kulakamAgata AvelAM rAjya upara sthApana karIne sarvajJabhAva pAmIne sidhdhipadane pAmyA. mahAyaza rAjA paNa te ja kramathI rAjyanuM pAlana karIne "atibala' nAmanA putrane rAjyAbhiSeka karIne te ja vidhithI siddhinagarInA pathika banyA. atibala rAjAe paNa aMtasamaye " balabhadra' putrano rAjyAbhiSeka karI potAnA AtmAnuM kArya sAdhyuM. e ja pramANe "tejavIrya ', "javalanavIrya, " "akhuvIrya, "satyavIrya', "mahAvIrya" vagere rAjAoe paNa kulajhamAgata pRthvInuM pAlana karIne rAjalakSamIne bhegavaTo karIne chevaTe bhegene tyAga karIne, sarva karmone kSaya karIne sidhdha thayA. -A pramANe cepanna mahApuruSacaritamAM prathamatIrthakara rASabhasvAminuM caritra tathA prathama cakravatI bharatezvaranuM caritra pUrNa thayuM. [1-2] -AgamedhdhAraka A. bha. zrIAnaMdasAgara sUrIzvarajInA paTTadhara - ziSya A. zrI hamasAgarasUrie prAkRta "caupUna mahApurisa-cariya" ne prathamatIrthakara ane prathama cakravatInA caritrane anuvAda zrI zAMtinAtha jaina upAzraya, keTa, muMbaImAM saM. 2023 mAha zudi prathama saptamI tA. 17-2-67 zukavAre pUrNa karyo. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) ajitasvAmi tIrthaMkaranu` ciratra jamUdrIpa nAmanA A ja dvIpamAM bharatakSetramAM dakSiNakha'DanA madhyamAM vinItA nAmanI nagarI hatI. tyAM jitazatru nAmanA rAjA, tene vijayA nAmanI bhAryAM hatI. bannene bhAge bhAgavatAM keTaloka kALa gayA. A bAju RSabhadeva tIrthaMkara bhagavaMta mekSe gayA pachI pacAsa breDa lAkha sAgaropamanA kALa pasAra thayA. tyAra pachI pUrva upArjana karelA atizaya puNyasamRddhinA cege prApta karelA tIthaMkara nAmavALA temaNe manuSyanA dehano tyAga karIne sidhdhi - sukha samAna anuttarapapAtika devanA sukhane anubhava karIne vijaya vimAnanuM 33 sAgare pamanuM lAMbuM AyuSya pUrNa karIne parahita karavAnI apUrva ritavALA avadhijJAnanAM prabhAvathI paramAnA jANakAra vaizAkha zukalA yAdazInA divase citrA nakSatramAM vijayA rANInI kukSimAM utpanna thayA. garbhAdhAna yAgya kArya Indre karyuM. vijayA rANIe te ja rAtrie cauda mahAsvapno dekhyAM, vidhipUrvaka patine nivedana karyAM, patie putrajanmanuM phula jaNAvIne rANIne Anati karI. kharAkhara nava mAsa ane sADAATha divasa pUrNa thayA, tyAre mahAzukalA aSTamInA divase rAhiNI nakSatramAM bhagavaMtanA janma thayA. meru parvata upara devAe janmAbhiSeka karyAM. bhagavaMta utpanna thayA pachI 'koIe paNa pitAne na jityA ' e kAraNe mAtA-pitAe ' ajita ' ema nAma pADyuM. kalA sAthe ajitakumAra vRddhi pAmyA. anurUpa kanyA sAthe vivAha karyAM. paramA samajavA chatAM paNu ka sthitine anusaratA bhAga bhAgavatA hatA. tyAra pachI kumArabhAvanuM anupAlana karI pitAjI siddhi pAmyA pachI rAjyalakSmInu pAlana karIne pUrvAMga adhika 71 lAkha pUrva pasAra thayA pachI svayaMbuddha hAvA chatAM paNu leAkAMtika devAthI prerAyelA saMvatsarI mahAdAna daine saMsAranA sukhathI virakata manavALA siddhivadhUnA saMgamanI utsuktAvALA bhagavaMte mAhazukala navamInA divase mRgaziSa nakSatramAM sahasrAmravanamAM dIkSA aMgIkAra karI. yathAkata vidhithI vihAra karatAM dIkSAparyAyanAM bAra varSa pUrNa karyA pachI mahusenavana nAmanA udyAnamAM samasjIda nAmanA vRkSanI nIce pASa zukala ekAdazInA divase, rAhiNI nakSatramAM, dhyAnanA madhyabhAgamAM vatatA hatA tyAre, apUva karaNa ane kSapakazreNinA kramathI temane kevalajJAna utpanna thayuM. calAyamAna thayelA siMhAsana para rahelAM indre kevalajJAnane mahAtsava karyAM, samavasaraNanI racanA karI. cAra mahAvratAnI prarUpaNA karIne paMcANu gaNadharone dIkSA ApI. tyAra pachI dhama dezanA zarU karI. te A pramANe narakati-vaNuM na pAMca gatie te A pramANe- (1) narakagati, (2) tiryaMcagati, (3) manuSyagati, (4) devagati ane (5) meAkSagati. temAM narakagatimAM sAta pRthvI che, te A pramANe- 1 ratnaprabhA, 2 zarAprabhA, 3 vAlukAprabhA, 4 pakaprabhA, 5 dhUmaprabhA, 6 tamaHprabhA, 7 mahAtamaHprabhA, temAM ratnaprabhA 180000 yeAjana jADI che. nIce ane upara eka hajAra yeAjana cheADIne bhavanavAsI devAnA bhavaneAnA AMtarAmAM nArako heAya che. tyAM tera pATaDA ane 30 lAkha utpanna thavAnAM sthAnake che. temanI UMcAi sAta dhanuSa, 3 veMta ane cha aMzula, eka sAgaropamanI AyuSyasthiti hAya che. bIjI zarkarAprabhA eka lAkha matrIza hajAra yeAjana jADI che. temAM agIyAra pATaDA che. paccIzalAkha narakAvAsA che. temanA zarIranI uMcAI sADA paMdara dhanuya bAra Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 capanna mahApuruSonA carita aMgula ane AyuSya traNa sAgarepamanuM che. trIjI vAlukAprabhA narakamRthvI 128000 ekalAkha, aThThAvIsa hajAra jana jADI, nava pATaDA, paMdaralAkha narakAvAse, savAekatrIza dhanuSa-pramANa uMcI kAyA, sAta sAgaropamanuM AyuSya jANavuM. cothI paMkaprabhA narakapRthvI 12000. ekalAkha, vizahajAra jana jADI, sAta pATaDA, dasa lAkha narakAvAsa, sADIbAsaTha dhanuSa-pramANa UMcI kAyA, daza sAgarepamanuM AyuSya jANavuM. pAMcamI dhUmaprabhA pRthvI 118000 jana jADI, pAMca pATA, traNa lAkha narakAvAsa, ekaso paccIza dhanuSa UMcI kAyA, sattara sAgaropamanuM AyuSya jANavuM. chaThThI tama prabhA pRthvI 1,16000 ekalAkha soLahajAra jana jADI. traNa pATaDA, 9,95 navANuM hajAra, navaso paMcANu narakAvAse, aDhIse dhanuSa-pramANa zarIra, bAvIza sAgarepamanuM AyuSya che. sAtamI tamastamAM pRthvI 108000 ekalAkha, ATha hajAra jana jADI, eka pATaDo, pa-pAMca narakavA, te A pramANe-kAla, mahAkAla, raurava, mahAraurava ane apratiSThAna. pAMcase dhanuSa UMcAI-pramANu kAyA, 33-tetrIza sAgaropamanI bhavasthita. jenuM je bhava-dhAraNIya zarIra hoya, tenA karatAM bamaNuM uttarakriya zarIra hoya. mahAkura karma karanArA, raudradhyAnI tIvra saMkilaSTa pariNAmavALA anaMtAnubaMdhI kaSAyamAM vartatA hoya, mithyAtvaajJAnamAM mUMjhAyela buddhivALA, viratinA vairI, madyAdi pramAdanuM sevana karanArA, utkaTogavALA, mahAraM bhI, mahAparigrahI. paMcendriyajInA vadha karavAnA pariNAmavALA, mAMsa-rasAdi sevana ravAmAM AsaktivALA, azubha lezyAvALA, bIjAnA saMkaTamAM AnaMda pAmanArA evA paMcendriya tiryaMca ane manuSyo temAM utpanna thAya che. nArakamAM rahelA nArakInA che je prakAranA duHkhane anubhava kare che, te tamane vacana-prayogathI kevI rIte samajAvavuM? kAraNa ke, temanA duHkhane yathArtha samajAvI zakAya, tevA zabda nathI. te nArakIomAMthI nIkaLI vividha prakAranI vedanAthI trAsa pAmelA parAdhIna prANuvALA, rakSaNa vagaranA, zaraNurahita zIta-uSNuvedanAthI pIDAtA dehavALA, kSudhA-tRSNathI kaleza pAmatA, piote karelA karmane vaza banelA tiryaMcagati ane corAzI lAkha yoni vALI saMsAra-aTavImAM Ama tema athaDAyA kare che. bIjA paNa tiryaMca, manuSya ane devagatinA cha Arta-raudrarUpa azubha dhyAna pAmelA, krodha, mAna, mAyA ane lebha kaSAne AdhIna banelA, zIla vagaranA, vratarahita, zubha adhyavasAyathI rahita, saMsAramAM bhuMDa sarakhA, mAtA, pitA, putra ane patnInI neha-sAMkaLamAM jakaDAyelA tiryaMcagatimAM upaje che. paraMtu je AtmAo svabhAvathI bhadrikamaMdakaSAyavALA hoya, dharmanI rucivALA, dAna ApanArA, zIla pAlanArA, alpa a5 zubha adhyavasAyavALA hoya, te manuSyagatimAM utpanna thAya che. je dharmadhyAna karanArA, mahAdAna devAnA vyasanI, zIla tratAdi anuSThAna karavAmAM apramAdI, alpakaSAyavALA AtmAo hoya, te devagatimAM utpanna thAya che ane jeo samagra kamane kSaya karanArA hoya, teo mokSa nAmanI pAMcamI gatimAM utpanna thAya che. A pramANe dharmopadeza sAMbhaLIne keTalAka saMsAra-samudramAM vahANa-samAna mokSavRkSanA saphalabIjarUpa samyakatvaratna pAmyA. keTalAka dezavirati ane keTalAke sarvasaMvararUpa cAritra aMgIkAra karyuM. keTalAka bhArekamAM AtmAo te niSkAraNa baMdhu sakhA traNalekanA guru sarvajJa bhagavaMtane vega maLavA chatAM paNa paramArtha jANatA nathI, mohalaDIne ukheDatA nathI ane mithyAtva-paDala haThAvatA nathI. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakatvanI durlabhatA samyatvanI durlabhatA anAdinuM jIvapaNuM sAmAnya hovA chatAM paNa A saMsAramAM keTalAka ja bhavya hetA nathI. bhavyarAzipaNuM pAmavA chatAM paNa keTalAka che pApapariNatinA ge anaMtakAla pasAra thavA chatAM paNa trasapaNuM pAmatA nathI. trabhAva pAmavA chatAM keTalAka paMcendriyapaNuM pAmatA nathI ane kRmi, kIDA, pataMgiyA Adi vikelendriyamAM ja bho pUrNa kare che. kadAca kaI prakAre karma-pariNatinA ge saMpUrNa paMcendriyapaNuM pAmavA chatAM pApanA mahAbhArathI dabAyelA hoI manuSyapaNuM pAmI zaktA nathI. manuSyapaNuM pAmavA chatAM duSkarma-ge svecchAdika kuLamAM janma thAya che, eTale AryakSetra na maLavAthI teone bacAvanAra ke guru Adikane vega thatuM nathI. AryakSetramAM kAcabAnA daSTAne kadAca kaI manuSyapaNuM pAmI jAya te paNa, te sukAyelA pAMdaDAne jema pavana UDADI mUke tema manuSyapaNuM paNa dharma vagaranuM niSphaLa thAya. kadAca lAMbuM manuSya-AyuSya meLave te paNa, dAridra duHkhamAM zekAIne nAza pAme che. samudramAM gumAvelA ratna mAphaka jIvane dharmarananI prApti durlabha che. karmasamUhathI pIDita manuSyane dharmanA pariNAma thavA durlabha che. kadAca dharmabuddhi pragaTa thAya te paNa, zubhaguruno bhega prApta tha muzkela thAya. kadAca samagra padArthanuM yathArtha svarUpa prakAzita karanAra dIpaka-samAna guru mahArAjane pragaTa yuga thAya, te paNa viratipariNAma svarUpa vivekarana hastagata thatuM nathI. svabhAvathI duHkhavALA, sAra vagaranA, saMsAra-samudramAM kaI divyagathI kaI prakAre te uttama dharmaratnane meLave che, te paNa prabhue kahelA vacana pramANe suMdara vartana karatA nathI ane keTalAka AtmAo te saMsArane pAra pamADanAra evuM samyakatva paNa vamI nAkhe che. se sUryo ekaThA thaIne prakAza phelAve to paNa aMdha mANasa dekhI zakatuM nathI, tema karmAdhIna prANIne jinezvaranI dezanA paNa niSphaLa thAya che. AvA prakAranA vivekarahita saMsAra-samudramAM kaI puNyazALI AtmAone tIrthakara bhagavaMtane yega prApta thAya che. temanAM darzana pAmIne, temanI vANI zravaNa karIne paNa keTalAka ne yathArtha tattvanI nirmaLa zraddhA thatI nathI. AvA bahu vicitra saMsAramAM rakhaDatA prANu-samudAyamAM kaI bhAgyazALI AtmAne ja samyakatvanI prApti thAya che. AvI durlabha samyakatva-prApti thavA chatAM paNa te pAchI cAlI jAya che. A pramANe devendro ane narendrothI vaMdAtA, bhavya che rUpI kamalakhaMDone pratibaMdha pamADatA, saMsAra ane mokSamArgane pragaTa karatA, karmanI viSama sthitine samajAvatA, yathArtha dharma-svarUpa kahetA prabhu kauzAMbI nagaranI uttaradizAnA vibhAgamAM samesaryA. devee samavasaraNanI racanA karI. tenA madhyabhAgamAM azokavRkSanI nIce siMhAsana upara prabhu birAjamAna thayA. jemane saudharma ane IzAnanA Indro be bAju cAmara DhALI rahelA che evA prabhu de, manuSya ane asurAdikanI parSadAmAM dharma kahe che. samyatva sthiratA upara bhadrika brAhmaNa-kathA te samaye parSadAmAM eka brAhmaNa daMpatIyugala AvyuM. traNa pradakSiNA karIne prabhunA caraNa kamaLa pAse beThuM. cAlu dharmakathAmAM brAhmaNe pUchyuM ke, "he bhagavaMta! A kevI rIte banyuM? bhagavaMte kahyuM, "he devAnupriya! A samyakatvane prabhAva samaje." brAhmaNe pUchyuM, "kevI rIte?" bhagavaMte kahyuM, "he saumya! A te kaMI nathI. samyakatvanA prabhAvathI te lAMbA kALanI vairaparaMparA zAMta thAya che, vyAdhio maTI jAya che, azubha karmodaya cAlyuM jAya che Icchita Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capanna mahApuruSonAM carita kAryanI siddhi thAya che. devatAnA AyuSyano baMdha paDe che, devatAo sAMnidhya kare che. paraMparAe siddhinI paNa prApti thAya che. A sAMbhaLI brAhmaNe kahyuM, "he bhagavaMta! ema ja che, emAM zaMkA nathI." ema belI brAhmaNa mauna rahyo. A samaye bAkInA lokone pratibaMdha karavA mATe gaNadhara bhagavaMte prabhune pUchyuM ke, "ANe zI hakIkta pUchI? ane bhagavaMte ze javAba Ape?" tyAre bhagavaMte kahyuM, "he saumya! sAMbhaLa! ahIMthI bahu dUra nahi evuM zAligrAma nAmanuM nagara che. tyAM dAdara nAmane brAhmaNa vase che. tenI patnI semA nAmanI che. temane mugdhabhaTTa nAmane putra che. siddhabhaTTanI sulakSaNA nAmanI putrI sAthe tene vivAha thaye. banne yauvanavaya pAmyA, pitAne anurUpa bhege jogavatA hatA. vakhata jatAM temanA mAtApitA mRtyu pAmyA. pitAne vArasAmAM maLela vaibhava dhIme dhIme kSaya pAme. pite A kaleza sahana karI zakatuM nathI, bhejana-prApti paNa muzkelIthI thAya che. A pramANe pitAnuM sIdAtuM ghara dekhIne vairAgya pAmele te brAhmaNa sahavAsa parAbhavane nahi sahita patnIne kahyA vagara dezAMtaramAM gaye. lekanI kAna-paraMparAthI A vAta sulakSaNAnA jANavAmAM AvI. patinA paradezagamananA kAraNe brAhmaNa atyaMta zekapUrNa hRdayavALI vairAgyamArga pAmelI saMsAravAsathI kaMTALelI rahelI hatI. te daramyAna tenA puNyaprabhAvathI ja hoya tema aneka sAdhvIonA parivAravALI vipulA nAmanI mukhya gaNinI sAdhvI cAturmAsa rahevA mATe tenA gharanI vasati mAgIne rahelAM che. sulakSaNu niraMtara dharmadezanA zravaNa karavAnA yoge mithyAtvapaDela dUra karIne samyakatva pAmI. jIvAdika padArthanuM yathArtha svarUpa samajAyuM. saMsAra-samudrane pAra pamADavA samartha jinepadiSTa dharma teNe svIkAryo. kaSAyane upazama thaye. viSayane vairAgya utpanna thayA. janma-maraNanI paraMparAthI kaMTALI te jIva pratye anukaMpAvALI thaI, paraleka sudhAravAnA nizcayavALI banI. niraMtara sAdhvIonI sevA karavAmAM tatpara banI. tene cAra mAsa pUrNa thayA. ANuvrata ApIne sAdhvIjI vihAra karI gayAM. upArjana karIne teno bhartAra svadezamAM pAchA AvyuM. yacita satkAra karyo. patie pUchayuM, "he suMdari! mArA viyegamAM tuM kevI rIte rahI hatI ?" patnIe pratyuttara Apyo ke, "he priyatama! tamArA virahamAM pIDAtI hatI, tyAre sAdhvIjI saparivAra ahIM padhAryA hatAM. temanAM darzanathI tamArA virahanuM duHkha visarAI gayuM. A janmanA phalarUpa samyakatva-ratna meLavyuM. teNe pUchayuM ke, "samyakatva ratna kevuM hoya?" patnIe paNa jinepadiSTa dharma kahyo. puNyanA prabhAvathI tene paNa te samajAye, eTale teNe paNa samyaktvaratna meLavyuM. kAlakrame temane putra utpanna thaye. leke vAta karavA lAgyA ke, "A zrAva thayA ane potAnI kulaparaMparAthI AvelA dharmane tyAga karyo." keIka samaye mugdhabhaTTa putrane sAthe laIne ziyALAnI ThaMDImAM savAre brAhmaNanI parSadAvALI dharmAgnivALI bhUmimAM gaye. tyAre teoe tene bolAvIne kahyuM ke, "tuM zrAvaka banyuM hovAthI amArI pAse tAruM sthAna nathI' ema kahIne teo yajJavedikAne vITaLAIne UbhA rahyA, ane teoe tenuM hAsya karyuM. e samaye mugdhabhaTTane manamAM krodha AvyuM, paNa tethI parAbhava na pAmatAM "je jinakathita dharma saMsArasAgara pAra pamADavA samartha na hoya, arihaMta sarvajJa tIrthakara na haya, samyakatva, jJAna ane cAritra e mokSamArga na hoya, jagatamAM samyakatva e padArtha na hoya, te A mAre putra ahIM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajitasvAmI tIthaMkaranuM carita 1 khaLI jAo' ema kahIne tene kheranA aMgArAthI bharelI yajJavedikAmAM pheMkayA. tarata ja hAhArava zabda-garbhita keAlAhula uchaLye ke, are! A anArya potAnA putrane khALI nAkhyA, bALI nAkhyA.' ema khelatI brAhmaNAnI padA kSeAbha pAmI. A samaye najIkamAM rahela koI vANavyaMtara devatAe samyaktvanA prabhAvathI AkarSita thaI karakamala-saMpuTamAM jhIlI laI ne tathA agninI uSNatA dUra karIne putranuM rakSaNa karyuM. A vyaMtarIe pUrvabhavamAM sAdhupaNAnI virAdhanA karelI hAvAthI halakA devalAkamAM utpanna thaI hatI, eTale kevalI bhagavaMtane peAtAnA sulabha edhipaNA mATe prazna karyA, tenA pratyuttaramAM kevalI bhagava Mte kahyuM ke, tAre samyaktvanA prabhAva vadhe tevA udyama karatA rahevu" te kAraNe samyaktvanA prabhAva vadhAravAmAM prayatnavALI te devI avadhijJAnathI A vRttAnta jANIne tyAM najIka AvIne rahelI hatI. te devIe te daMpatInA putranuM rakSaNa karyuM", samyaktvanA prabhAva pragaTa karyAM. A Azcaya dekhIne vismayathI praphullita khanelA netravALA brAhmaNa-samudAya zAMta thayA. brAhmaNIe patine kahyuM ke, A kArya tame ThIka na karyuM, kadAca devatAnuM sAMnidhya na heAta ane putra khaLIne mRtyu pAmyA hota teA zuM jinardezita dharmanuM astitva maLI jate kharUM ? te AvA khAlakanA sarakhA vartanathI ze lAbha ?' ema kahIne leAkasamUha tathA patine samyaktvamAM sthira karavA mATe A brAhmaNI temane laI ne mArI pAse AvI che. he devAnupriyA ! brAhmaNe A pramANe pUchyuM ane meM paNa samyaktvane prabhAva jaNAvyA. A sAMbhaLIne tenuM samyaktva sthira thayuM tathA padAmAMthI keTalAkAe tenA svIkAra karyAM, ajitanAtha bhagavaMta paNa vidhipUrvaka pUrvAMganyUna pUrva lakSa cAritraparyAya pALIne temAM khAravarSa nyUna vali-paryAya pALIne sammetaparvatanA zikhara upara gayA. tyAM cAra hajAra sAdhuonA parivAra sAthe eka mAsanu pAdapApagamana anazana karIne, bhavapagrAhI kame khapAvIne siddhigati pAmyA. cApanna mahApuruSa-caritamAM trIjA mahApuruSa ajitasvAmI tIrthaMkaranu` caritra pUrNa thayuM. [3] 11 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) sagara cakravartInuM caritra daivayoge caMdra paNa khaMDita thAya che. sUryane paNa asta thAya che. hatabhAgI daivapariNatine kAraNe kALa kene keLI nathI karate? eka eka manuSyane uMcatA uMcatA kheda pAmelo durjana yamarAjA agninI jema ekIsAthe kAgavaDe karIne laI javA taiyAra thaye. jaMbudvipa nAmanA A ja dvIpamAM, bharatakSetramAM vividha varNanA rasamUhavALAM bhavane vaDe ujjavala sajajanapuruSanA hRdayanI jema UMcA killAvALI, mahilAnA mananI mAphaka UMDI khAIothI parivarelI "adhyA" nAmanI nagarI hatI. A nagarImAM A eka ja deSa athavA guNa ja che ke, je vastu jyAM athavA tyAM che athavA jevI rIte che, te tevI rIte ja che. sadA divase pasAra thAya che. te nagarImAM samagra rAjAonA muguTamaNinA ghasArAthI lIsA banelA pAdapIThavALe, unmatta zatruone tAbe karanAra, kAminInA kaTAkSa pheMkavAnuM lakSya banele, samagra guNene AdhAra, dAkSiNyanidhi, dAna ApavAnA svabhAvavALe; dharmanI rucivALo, sarva zAstrane abhyAsI, sarva kalAomAM niSNAta, AcAranuM kulagRha, vinayanuM sthAna, maryAdA rAkhanAra, vicakSaNa, karelA guNane jANakAra; sarvane mitra e sumitra nAmano rAjA hatA. te rAjAne samagra surAsuranI ane vidyAdharanI suMdarInA sarakhA rUpa, guNa, ane zIlavALI vijayavatI nAmanI bhAryA hatI. tenI sAthe bhega bhegavatAM keTaleka kALa pasAra thaze. keIka samaye rAtrinA chellA pahoramAM vijayavatI rANIe vadana dvArA udaramAM praveza karatA siMhakizorane dekhe. kSebhathI bhaya pAmI kaMpatA zarIravALI zayanamAMthI UbhI thaI. patie pUchayuM ke, "he suMdarI! ATalI vahelI kema jAgI? ane kaThora pavanathI uMcI nIcI thatI dIpazikhAnI mAphaka dhrujatI tuM dizAo tarapha najara kema kare che? tyAre teNe joyela svapnano yathArtha vRttAnta patine nivedana karyo. teNe paNa kahyuM, "he suMdara ! tuM svastha thA, madonmatta zatrurUpI hAthInAM kuMbhasthaLa vidAraNa karavAmAM samartha, puruSamAM siMha samAna putra tane prApta thaze. patinA vacanathI AzvAsana pAmelI ane putralAbhathI AnaMdita thayelI te garbhanuM pAlana karatI hatI. nava mahinA ane sADAATha rAtri divasa pUrNa thayA, tyAre teNe sakala lakSaNavALA putrane sukhapUrvaka janma Ape. rAjAe traNe bhuvanamAM AzcaryakArI vadhAmaNAM karAvyAM. putranuM "sagara' evuM nAma pADyuM. pAMca dhAvamAtAthI lAlana-pAlana karAte vRddhi pAmyo, eTale kalAcArya pAse kaLAe grahaNa karavA mATe seM. samagra kaLAo ane zAstronA artho grahaNa karyA pachI anaMgavatI vagere ATha kanyAo sAthe tene vivAha karyo. sumitra rAjAe sagara putrano rAjyAbhiSeka karIne paraleka-hita sAdhanAra dharmAnuSThAnanuM sevana karyuM. AyudhazALAmAM hajAra yakSethI adhiSThita cakraratna pragaTa thayuM. sagara rAjAne tenI vadhAmaNI ApI. teNe paNa tene ATha divasane mahotsava karyo. kamasara cauda rane paNa utpanna thayAM. temAM rane ekendriya che, te A pramANe cakra, chatra, carmaratna, maNiratna, kAkiNiratna, agaratna ane daMDana. sAta ratna pacendriya che, te A pramANeazvaratna, hastiratna, senApatiratna, gRhapatiratna, yureDitaratna, vardhakiratna ane strIratna. bharata cakravatInA caritramAM kahelA krame batrIsa hajAra varSe bharatakSetra svAdhIna karyuM. nava nidhio utpanna thayA. rAjyAbhiSeka mahotsava pravartAvyuM. batrIsa hajAra rAjAo ane cesaTha hajAra strIo temanI sevA karavA lAgyA. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA pAse putronI prAnA 83 temana sahasrAMzu, sahasrAkSa, sahasrabAhu daivata vagere nAmanA sATha hajAra putro thayA. e pramANe cAsaTha hajAra aMtaHpuranI strIo sAthe viSayasukha anubhavatAM sUkAi jatA zarIravALA ane srIratnanA upabhAga vaDe phI navA thatA te sagara cakravatInA vise pasAra thatA hatA. ema saMsAra vahI rahelA hatA. pitA pAse putronI prAnA kaMIka samaye sukhAsanamAM beThelA rAjAne sahasrAMzu vagere putroe vinaMti karI ke, vhe pitAjI ! Ape pratipakSa rAjAe ane IndriyagaNane vaza karyA che, bharatakSetra rUpI kAminInA vadanakamalane zeAbhAyamAna karyuM che. sarva dizAmAM nirmaLa yazasamUhane tathA guNagaNane prakAzita karyo che. kIti saritAne ane AjJAne cheka samudranA kinArA sudhI paheoMcADI che. doSa-samUhane ane du navanA nAza karyAM che. dhanabhaMDAra ane baMvarganI samunnatimAM vadhAre karyo che. Ape svAbhAvika gauravavALA jina-kathita dharmane ane pratApane vistAryA che. rUpalakSmI ane zIlasaMpatti prApta karI che. tame jitelA "bharatakSetramAM tamArI lakSmIne bhAgavaTo karatAM tathA peAtAnuM' parAkrama prakAzita karatA ame tamArI AjJAthI IcchA pramANe vicarIe, " A valAkamAM duHkhe upArjana karelI, baLAtkAre meLavelI te ja lakSmI kharekhara zAbhA pAme che, je putra-pautrAdika varga vaDe lAMbA kALa sudhI bhogavAya che, putra mAtAnA stanAnu lAMkhA kALa sudhI pAna kare, teA te jema zeAbhA pAme che, tema putro pitAnI saMpattinA IcchA pramANe bhAgavaTA kare, te paNa zAbhA pAme che. sakhata pavanathI uDatI dhvajA sarakhI caMcala rAjalakSmI jo putro vaDe bhegavAya, teA ja tenA pitAne leAke vakhANe che. A jagatamAM te kharekhara kRtArtha ane kRtapuNya che, parAkramathI prApta karelI rAjyalakSmI jenA putro vaDe bhAgavAya che, peAtAnA jIvana daramyAna putrovaDe ane khavarga vaDe je lakSmInA bhogavaTA thAya, te ja lakSmI sa MteASa ApanArI gaNAya che. maryA pachI bhAgavaTAnA, kazo artha nathI. A sthira bhujArUpa sta MbhanA AdhAre rahelI tamAma jIvanalakSmIne bhAgavIe, tathA dareka sthaLe bhramaNa karIe. " jyAre putro pitAne A pramANe kahetA hatA tyAre, temane sAMbhaLIne te samaye hajArA devAe puSpavRSTi karatAM yajayakAra zabda karyAM. satpuruSAnI dhArmika kathAnA avasare sabhAkhaDamAM beThelA peAtAnA putrIe vismayathI vikasita thayelA nayanapatravALA rAjAne vina Mti karI, tyAre narendre kahyuM ke, " he putro ! kharekhara huM dhanya chuM ke, jenA guNavAna putro ane pautro icchA pramANe lakSmI bhAgave che. putra, khaMdhu ane parivArathI rahita je lakSmI hAya, te te niMdmanIya che. peTa bharanArA pazu-pakSIo sarakhA temanA jIvanathI sayuM. tamArI IcchA pramANe bhuvananI aMdara krIDA karo, udAra sapattine tame svecchAe bhegavA, emAM tamane kaNa vigna karanAra che ? mATe bharatakSetramAM zIghra bhramaNa kare. " A pramANe pitAnI AjJA pAmelA putrae dAridha dUra karanAra pitAnA caraNakamalamAM dIrgha kALa pRthvIne sparza thAya tevI rIte namaskAra karyAM. * prayANa-samaye apama galanA utpAtA tyAra pachI pitAdika guruvanI saMmati pAmelA sATha hajAra putroe prayANa-DhakakA vagaDAvI. 8 AvatI kAle prAtaHkALe prayANa thaze ' tema udghASaNA karAvI. A samaye apazakuna Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capana mahApuruSonAM carita karanAra utpAte dekhAvA lAgyA. te A pramANe-dakSiNa dizAmAM moTA zabda, seMkaDo ketugrahothI vIMTaLAela sUryamaMDala, vacce kANuMyukata caMdrabiMba, kaMpatI pRthvI, dizAmAM dAha, divase ketugrahanA ugavAthI karelA vivaravALA sUryanuM biMba-evI rIte jovAmAM AvyuM ke jANe AkAzalakSamInA caraNamAMthI AkAzamAM paDI gayeluM nUpura hoya, caMdranuM biMba, chidramAMthI bahAra lAla avayavavALuM dekhAya che, jANe akALe-akasmAt phUTI gayela laI javAte gahana brahmAMDakhaMDa hoya ane turaMge vega pUrvaka vahana karelA bahAra kADhatA dhUma ane mala jevA kaluSita hiSArava kare che, jANe ke mukhamAM rahelA loDhAnA cekaDAnI chAyA-kAMtithI te bhedAyela heya. e pramANe te samaye bhuvanamAM prayANa karavA mATe nIkaLelA manuSyane bhaya utpanna karanAra prayANa rekavAnA nimittabhUta aneka bhayaMkara amaMgala utpAta thayA. muni-darzana te apazakuna-paraMparAne avagaNIne kautuka maMgala-upacAra karavA pUrvaka bhavitavyatA mege karmapariNati rajajuthI baMdhAyelA dizAmukhane svAdhIna karavA mATe pitAnI rajA meLavIne strIratna vagara bAkInAM ratna sahita moTA parivAra sAthe , hAthI, ghaDAo ane manuSyanI caturaMga senA sAthe prazasta tithi, karaNa, nakSatranA yaMga tathA zubha lagna-samaye kumAroe prayANa karyuM. yathAgya bheMTaNAMo mekalAve che, maMgaLa kare che, birudAvali bolAya che, hAthIo gulagula zabda kare che, a hekArava kare che. garvita pAyadalasenA kelAhala kare che. e pramANe meTo kelAhala karatA rAjakumAra rAjadhAnIthI bahAra nIkaLyA. ekAMta khAlI bhUmi upara paDAva nAkhe. yathAyogya nirjIvabhUmi-pradezamAM sAkSAt mUrtimAna puNyarAzi sarakhA eka muninAM darzana thayAM. sahastrAMzu vagere kumAroe bhagavaMtane vaMdanA karI pUchayuM, "he bhagavaMta! saMsAranI asAratA ame jANuMe te chIe ja, viSAnA kaDavA vipAke paNa samajIe chIe. kayA evA DAhyA manuSyane AvA paribhAvathI vivekaratna skurAyamAna na thAya? chatAM paNa bAhya nimitta vagara AvA saMsAra-tyAganI vivekabuddhi ghaNe bhAge pragaTa thatI nathI. mATe kRpA karIne ApanA dhyAna adhyayanAdikane harakta na Ave ane ApanI amArA upara kRpA heya te saMsArane tyAga karavAnA kAraNabhUta Apane vairAgyanuM zuM nimitta thayuM che? atizaya jJAnI evA munibhagavaMte saraLa svAbhAvika bIjAnA manane AnaMdakArI kemaLa nirdoSa vacana kahevA pUrvaka jaNAvyuM-he saumya ! je mane jANavAnuM kutUhala thayuM che, te mArA nirvedanuM kAraNa sAMbhaLo. A kathA bhavya jIne vairAgya utpanna karanArI che ema kahIne pachI kathA kahevAnuM zarU karyuM - du:zIla patnInA kAraNe thayelA vairAgya upara vaNavarmAnI AtmakathA pitAnAM karelAM karmanAM phaLathI utpanna thayelA duHkha-samUhanA saMkaTothI pUrNa bhavasamudramAM paDatA jIvane uddhAra karavA mATe devatAo paNa samartha thaI zaktA nathI. jene pitAnAM carita(AcaraNa)thI upArjana karelAM bhAre karmonA dusaha vipAkethI nirmANa karelI duHkha paraMparA svabhAvathI virasa hoya che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 varuNavarmAnI AtmakathA he mahArAja! A pahelAMnA bIjA bhavAmAM huM jJAna-vijJAna bhaNelA varuNavarmA nAmane kSatriya hatA. mArA pitAjIe kula ane vaibhavane anurUpa zIlavALI zIlavatI nAmanI kanyA sAthe mArA vivAha karI mane paraNAvyA. yauvanavaya pAmyA. te zIlavatI peAtAnuM nAma mehanI utkaTatAthI viparIta karavA mATe hAya tema, yauvananuM unmAgI paNa hovAthI, kAmadeva nirapekSa hAvAthI ka-pariNati acintya hAvAthI anne kulane kalaMkita karavA taiyAra thaI. paraleAkathI parAmukha anI, kalaMka ane bhayane tyAga karIne potAnA kuLanA AcAranuM ullaMdhana karIne svacchaMdI banI gaI. tyAra pachI have A upadeza ApavAnI adhikArI nathI, pratikAra karI zakAya tema na heAvAthI meM tenI upekSA karI. koIka samaye daivayeAge atikhala ane parAkramavALA, rUpasaMpatti sAthe yauvana guNavALA siMha nAmanA pallipatie amArA gAma upara gherA ghAlIne svAdhIna kayuM". gAma khedAna- medAna thayuM; eTale durAcAriNI zIlavatI sihu pallipati pAse pahoMcI. vizvAsavALAM madhura vacanathI zIlavatIe tene kahyu " huM Aryaputra ! tamane dekhatAM ja mAruM haiyuM ucchvAsa levA lAgyuM. nayanayugala vikasita thayuM, khAhulatA pharakavA lAgI, AkhA zarIra uparanA romAMca khaDA thaI gayA. jAtismaraNu thavA mAphaka nayanAmAM janmAMtaranA sneha jAgrata thayA. premAnurAga-rasika mahAsnehathI nibhara evA priyane dekhIne kAmadevanA khANuthI vIdhAyelA puruSa zu zu na kare ? te jo Aryaputra mArA para anurAgavALA, kautukavALA ane anukaMpAvALA hA te, A putrane svayaMvarathI svIkArU chuM. " ema khelatI tene senApatie prathama hRdayathI pachI hAthathI grahaNa karI. pachI zIlavatIne ane lUTelA dhana, dhAnya, suvarNAdika sArabhUta vastuone grahaNa karIne te peAtAnI pallImAM gayA. pagipatie zIlavatIne sava strIomAM mukhya ane sanI svAminI anAvI. niraMtara vRddhi pAmatA snehuvALA teone viSayasukha anubhavatAM divase pasAra thatA hatA. Ama sasAra vahI rahelA hatA. te durAcAriNI atimAyA phUDakapaTathI mIThAM vacana khAlatI pallipatinA hRdayamAM pesI gaI. vicAravA lAgI ke A mahImaMDalamAM devayAgathI manuSyAne ciMtavelA sukhathI paNa adhika sukhAnI prApti thAya che. je manuSyane sneha pUrNa sadbhAvasahita rUpa-guNuyukta sukhaduHkhamAM samAna bhAgIdAranI prApti thAya,te sukhethI jIve che.' A bAju tenA apaharaNathI aMdhakAra dUra thavA mAphaka viveka utpanna thayA hAya tema, nidhAna-prApti thai hoya tema, huM atyaMta zvAsa levA lAgyA. vicAryuM kekharekhara A jIvaleAkamAM teo kRtA ane dhanya che, jeo mehu pamADanArI auSadha sarakhI ramaNIonI dRSTimAM paDayA ja nathI. chatAM A sukomaLa patnI sAthe ATaleA thADA sabaMdha thayA, paraMtu mAhAvata mAM paTakAvanAra ke apayazathI kalaMkita karanAra thayA nathI. tethI huM rAjan ! sanepAta-mukta thayA hArUM tema, pharI janma maLyA hoya tema sasAra sukhane anubhava karavA lAgyo. kAika samaye samagra AyudhakaLAmAM niSNAta sa yuvAnavane jitanAra zIlavatInI hakIkatane bhUlI gayelA hatA, tevAmAM mitravanAmanA tenA bhAIe AvIne mane Aveza utpanna karanAra vacanA saMbhaLAvatAM kahyuM ke "tAruM parAkrama jaNAI gayuM. sa AyudhamAM tu kevA catura che, te have khabara paDI ke tArA jIvatAM ja rAtrue tArI bhAryAnuM haraNu karyuM. A sa MsAramAM jo pAtAnI kIti phelAvato na hoya teA, jagatamAM ekamAtra sa MkhyA pUravA mATe janma levAthI ze lAbha ? Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6 cApanna mahApuruSonAM carita je uttama puruSA hAya che, teone peAtAnA mAnaneA bhaMga thavAnA samaya Ave te dAMtathI hATha dabAvI, bhRkuTi caDAvI, tIkSNadhAravALI camakatI talavAravALA gADha raNu-saMgrAmamAM praveza kare che, athavA teA pavanaprerita mahAjvAlA-zreNithI bhayaMkara dekhAtA agnimAM ekadama apalAve che ane kIti upArjana kare che, eTaluM' ja nahi, paraM'tu pavanathI uchaLatA dussaha mahAkalleAlanA bhayaMkara khaLabhaLATa karatA samudramAM praveza kare che, paNa peAtAnuM mAna gumAvatA nathI. peAtAnAM atipriya patnI putrAdikanA snehanI zithilatA kare che, dhana ke svadezanA tyAga kare che, paraMtu mAnIe kei prakAre mAnabhaMga thavA detA nathI. jagatamAM parAbhavA te ghaNA haze, paraMtu peAtAnA jIvatAM potAnI bhAryAMnu khaLAkAre koI apaharaNa karI jAya, e mahAna parAbhava gaNAya che. ' he rAjan ! A vacane sAMbhaLIne mane moTI azAMti utpanna thai. me manamAM vicAryuM... ke, tenuM duScaritra koI e jANyu nathI, paNa mAro A parAbhava darekanA jANavAmAM AvI gayA che. have A mATe kALa pAkI gayA che ke te durAcAriNI patnIne mArA ke bIjAnA parAkrama ke bIjA koI upAyathI pallipati pAsethI cheDAvIne A kuTuMbIone soMpI dauM-ema vicArIne gheADu' dravya laine peAtAnA bhavanathI nIkaLyA. me vicAyuM ke, * huM ekalA chuM. krUrakama karanArA te cAra ghaNA che. aTavImAM praveza karavA muzkela che. palliomAM nivAsa karavo kaThaNa che. tethI mArI zakti anurUpa yatheAcita tenA upAya karuM. tyAra pachI thoDA divasamAM saMsAranI viSamatA sarakhI mahAaTavImAM praveza karyAM. tyAra pachI kRSNasarpanA mukhanI dADha sarakhI vizALa, himAlaya parvatanA zikhara jevA duHkhe karI jaI zakAya tevA mAge rahelI munienAM cittanI jema paraleAkanI sa`patti prApta karAvanAra, yamarAjAnI rAjadhAnI mAphka bhISaNu, niyati-bhavitavyatA mAphaka du"dhya, vezyAvanA gharanI jema vinItAnu sthAna, dugdhAriNI strInI mAphaka maryAdAnA bhaMga karanAra evI kAlajihvA nAmanI pallImAM AvI paheAMcyA. pallImAM praveza karyA. bhojana-pANI karyAM. Ama tema bhaTaktAM daivayoge keAIkanA gharamAM praveza karyAM. tyAM keAI vRddhAne joi, eTale vRddhAe paNa UbhA thai satkAra karyAM ane esavA jaNAvyuM. huM paNa tene namIne eka khATalI upara beTho. teNe mane pUchyuM ke, 'he putra ! kAMthI AnyA ?" tyAre meM pratyuttara ApyA ke, svajananA parAbhava thavAthI ahIM AvyA , ane ahIM ja rahevAnI IcchA rAkhu chu.' DAzIe kahyuM, he putra! bhale ahIM raheje, tArA bheAjana, snAnaArdikanI saMpUrNa sArasaMbhALa huM karIza. sumitrA evuM peAtAnu nAma mane jaNAvyuM. tyAra pachI tenA ghare bheAjanAdika karatA nizcitapaNe samaya pasAra karatA rahelA hatA. koika samaye iMgita, AkAra samajavAmAM kuzaLa sumitrAe vAtsalyabhAvathI kAryAMmAM vyagra anelA mArA tarapha lAMbA samaya sudhI najara rAkhIne mAruM hRdaya bIjA kArTImAM parovAyelu che, ema samajIne snehathI mane pUchyuM', he putra ! zuM tane tArA sagAsaMbaMdhIo yAda AvyA che ? ke hRdayasa tApakArI koInI sAthenA verAnukha dhanu smaraNa thayuM che? kAraNa ke lAMkhA ucchavAsa niHzvAsathI sUkAyelA tArA hATha jaNAya che. vaLI dIrghakALa sudhI manamAM kaIka dhyAna karIne, hATha pIsIne tathA bhammara caDAvIne camakatA tIkSNa hathIyAranuM avaleAkana kare che, te gupta hakIkata na heAya te mane kahe. tArA duHkhathI du:khI thayelI huM tArI mAtA samAna chuM. mATe vizvAsa rAkhIne vAta kara, jethI kAryanI rUparekhA jANIne yuvatIjana ucita upakAra karIza. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varuNavamanI AtmakathA tyAra pachI he rAjana ! tenuM A vacana sAMbhaLIne vikasvara vadanakamaLavALA meM tene kahyuM, "he mAtAjI! sAruM sAruM. mAro mane gata abhiprAya tame barAbara samajI gayAM. tevuM kaMI nathI je tamane na kahI zakAya, khAsa karIne A vRttAnta tamane kahevo ja joIe. paraMtu lajjAthI parAdhIna banelo hovAthI ATalA samaya sudhI, "huM tamane na jaNAvI zakyo. atyAre tame mArA dukhathI duHkhI thayelAM cha-ema paNa samajI zakuM chuM, tethI jaNavuM chuM." tyAra pachI zIlavatIne samagra vRttAnta jaNAvyuM. vRddhAe kahyuM, he putra! A ThIka thayuM nathI. kAraNa ke tuM ekale che. viSama killA vacce pallI rahelI che. palipati baLavAna che. mAyA-kUDakapaTa bharelo yuvatIvarga hoya che. temAM kharAba zIlavALI strIo to vizeSa prakAre kapaTavALI hoya che. te paNa mane kahyuM, te ThIka karyuM. have huM teno abhiprAya jANI zakIza. ema kahIne madhura zabda tathA ghaNA hetadAntAthI AzvAsana ApIne zIlavatInI sAthe saMbaMdha joDavA tenA ghare javAnuM zarU karyuM. kAlaucita vArtAlApa ane sthAo kare che, ucita laka-vyavahAra jaLavAya che. keIka samaye sumitrAe zIlavatIne pUchyuM ke, "tArA pitAnuM nivAsasthaLa kyA gAmamAM? A siMha sAthe samAgama kevI rIte thaye? tArA baMdhuo ane sAsarA pakSa ke che? tAre pati yuvAna che ke nahi? A palipatinI tuM priyA che ke pahele pati bIje kaI che?-- te praznanA pratyuttaramAM mahilAonA kapaTIsvabhAvapaNAthI premasvabhAvanuM avizvAsapaNuM hovAthI tenA bhAvanI bhavitavyatAthI sAcI vAta na jaNAvI, ane kahyuM ke, "are bheLI! tuM jANatI nathI? baMdhuvarga, sAsarAnuM ghara, mAtA, dhULamAM sAthe ramanAra mitra, bhartAra A sarvanI sAthe yuvatIone Apattio e saMpatti ja gaNavAnI hoya. te he sumitrA! game tema karIne samaya pasAra kare joIe. parAdhIna zaraNa vagarane strIvarga bIjuM zuM karI zake?" "sumitrAe kahyuM, "jo AmAMthI nIkaLavAne upAya hoya te bahu sAruM." potAne vicAra chUpAvatI zIlavatIe paNa kahyuM, 'eTalAM meTAM amArAM bhAgya kyAMthI hoya? e pramANe kahevAyelI sumitrA pitAnA ghare gaI. A vRttAnta mane kahyo. meM vicAryuM ke A paNa tenAmAM saMbhAvanA karI zakAya. maratAne jIvitadAna Ape, keIkane mArI nAkhe, tenI sAthe marI paNa jAya, yuvatInuM caritra ane vaLI vizeSathI zIlarahita yuvatInuM caritra jANavA keNuM samartha thaI zake? bIjA keIka divase sumitrAe 5TathI tene kahyuM ke, "tArA zvazura kuLamAMthI samAcAra AvyA che ane tArI zodha cAlu che." zIlavatIe kapaTathI jaLapUrNa netrayugala karatAM kahyuM, "zuM A vAta satya che? kevA samAcAra ane tenI zI hakIkata che? te kahe." sumitrAe kahyuM, sAmAnyathI evA samAcAra AvyA che ke tAre bhartAra tArI zedha niraMtara karyA kare che." zIlavatIe kahyuM, "ema paNa bane ke mArA pati ahIM paNa Ave. huM mArAM netrothI temanAM darzana karuM. mATe he sumitrA ! tame mArA baMdhanuM kArya kare. mArA pati upara eka saMdezapatra mokale ane temAM ema lakhI jaNAve ke "he niya! ahIM tamArI patnI niraMtara rudana ane tAruM smaraNa karatI rahelI che. lekamAM subhaTa tarIke tamArI khyAti hovA chatAM tamArI patnInI AvI parAdhIna avasthA che. A viSayamAM tamArA sarakhA parAkramIne vadhAre zuM kahevAnuM hoya? mATe je yaMgya lAge te karavuM." Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanma mahApuruSonAM carita A sAMbhaLI tene kahevAno paramArtha na samajelI sumitrAe kahyuM, "he zIlavatI! je tAre tArA pati upara atineha hoya te huM tArA patine nivedana karuM. tArA hRdayane priya pati mArA ghare rahe che, te have jema ucita lAge tema kara. tarata ja zIlavatIe 'tame khUba jI" ema bolatI tene bheTI paDA, vaLI tenA caraNamAM namI paDI. UbhI thatAM pahela vastra sarI paDyuM, nIcenuM vastra paNa DhIluM thayuM. baMne netromAM harSAzru AvI gayAM ane praphulita thayAM. emane kahyuM ke, ekadama maLavAnI utkaMThA thaI che, te mArA patine Aje ja lAve ane virahAnalathI tapelA mArA hadayane zAnta kare. atyAre pallipati yakSayAtrA nimitte gayA che, te te na Ave tyAM sudhImAM belAvI lAva" ema kahIne mane be kaDAM AbhUSaNanuM leNuM ApyuM. sumitrA mArI pAse AvI. A vRttAnta mane kahyo. sUrya asta pAme, eTale sumitrAnI sAthe tenI pAchaLa pAchaLa bhayathI capaLa pharaktA DAbA netravALo huM tenA bhavanamAM gayA. A bAju mArA AgamananA kAraNe hAMphaLI-phAMphaLI thayelI teNe parivArane Ama tema bahAra mokalIne duHkha jaNAvanAra mahAzabdavALuM rudana zarU karyuM. sumitrAe samajAvI eTale zAMta thaI AvelA patine yathAgya satkAra, bhejanAdika ucita viveka karyo. sumitrA tyAMthI cAlI gaI. mane aMdaranA oraDAmAM mokalyo. AliMgana karIne mahAkiMmatI zayanamAM suvaDAvyuM. e samaye tenA nAmanI bUma pADate bahAra pallipati Avyo. tyAre Akula-vyAkula banelI sarpiNI sarakhI zIlavatI "are! mahAkaSTa AvI paDyuM !" ema belanI aMdara gaI. stana upara hAtha phUTatI mane kahevA lAgI ke, "he nirbhAgI ! tuM have maryo samaja. palipati AvI game che. have tAro keI bacAva nathI, mATe palaMga nIce chUpAI jA. bhaya pAmate na dekhAuM tevI rIte palaMga nIce huM saMtAI gaye. pelI bahAra gaI, palipatinA kaMThamAM hAtha nAkhIne aMdara AvI. pitAnA zayana upara baMne beThA. palipatie kahyuM ke, "he svAminI! A sevakane aNadhAryo kema belA? dAsanuM je kArya hoya te tyAM beThAM beThAM hukama kema na karyo ? tArI AjJAthI yakSayAtrA aTakAvIne ekadama huM ahIM Avyo chuM. te he svAminI! je kArya karavAnuM hoya tenI AjJA kare. snehaghelA patine teNe kahyuM, "he mugdha! zuM tame ATaluM jANatA nathI ke huM paradezathI AvelI chuM. tamArAM vacanAmRta zravaNa karIne jIvuM chuM. tamArA sivAya vinAdanuM ane bIjuM koI kAraNa nathI. gaI kAle tamane joyA ja nahi, tethI nidrA paNa na AvI. aMge sIdAya che, bhajananI ruci thatI nathI. A kAraNe tamane belAvavA paDyA." Ama bolatI tene pallipatie AliMgana ApyuM. pharI paNa palipatine kahyuM, "he Aryaputra! kadAca pitAne kamarUpI rajajupAzathI AkarSAyele mAre pati ahIM AvI caDe te Aryaputra tene zuM kare?" "siMhe kahyuM ke, "ghaNuM dravya ApIne tane samarpaNa karuM." tyAre krarakarma karanArI teNe hAkeTo karatAM kahyuM ke, "kadAca huM tamane vallabha na paNa houM, te paNa sajjana puruSoe anurAgI janane tyAga kare egya na gaNAya. kadAca kaI balAtkAre paNa laI jAya te tamArA sarakhA parAkramIe laI janArane samarpaNa karavI te yukta na gaNAya." ema sAMbhaLIne patnipatie kahyuM ke, "he suMdarI! Ama kema bele che?" zuM mArAM baLa ane parAkramathI tuM ajANa che? A te tAre vallabha che ema dhArIne meM Ama kahyuM, nahitara yamarAjAthI paNa tAruM rakSaNa karavAnI IcchAvALo chuM. te pachI bIjAthI rakSaNa kema na karuM ?" teNe kahyuM, "UMDA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varuNavarmAnI AtmakathA mULavALA vairavRkSanuM koI mahAna kAraNa hoya te mahilAo che. te te tamAre mahAna vairI che. jo tame tenA hAthamAM Ave che te tamane cheDe nahi. evA adhama puruSa mATe tame Ama dravya sAthe samarpaNa karavAnI vAta kare che " tyAra pachI utpanna thayelA kAdhavALA teNe kahyuM ke, "je koI prakAre te mArA hastagata thAya ane tene je kaMI zikSA karuM, te tuM paNuM joyA kare." te pachI avasara prApta thayela joIne kahyuM ke, je ema ja che, te tAre zatru zayyAnI nIce ja rahe che. pachI dAMta pIsa ane bhrakuTI caDAvate camakatI talavAra grahaNa karIne sevaka puruSane bolAvIne keza kheMcIne mane bahAra kADho. pachI he rAjana! palipatie sevake pAse mArA zarIranI cAmaDI khIlAthI ukheDIne vAdharI vaDe mane bAMdhyo. puruSe tyAMthI cAlyA gayA. te pachI te ja zayanamAM mArI samakSa svachaMdacArI banee aneka AliMgana, cuMbana, vilAsathI yukta ratisukha bhogavyuM. tene parizramathI bane UMghI gayA. meM manamAM ciMtavyuM, * A te devanA vilAse che! A te karma-pariNati, athavA mahilAmAM mUMjhAyelA hoya tene A kaI gaNatarImAM gaNAya ? puruSane kedakhAnA samAna, narakanAM dvAra, saMkaTanuM eka kulagRha, samagra parAbhavanuM sthAna hoya te strIo sAthe saMbaMdha che. tenI khAtara dhanane vyaya kare che, duSTanI sebata-sevA kare che, jIvananI heDa kare che, yuvatIne samAgama karavA mATe mAnI puruSe mAnane paNa bhaMga kare che. A jagatamAM tevI koI viDaMbanA nathI ke, jenI kIrti dezAMtaramAM paNa pahoMcI che, tevA sapuruSa strInA saMgathI haMmezAM tevI viDaMbanA na pAme. he rAjana ! tyAM te samaye meM jANyuM ke zarIranI pIDAthI mAnasika pIDA adhika che. kAraNa ke te vartananA dekhavAthI uThelI cittanI pIDAmAM mArA zarIrane kAtareluM hatuM ane te cAmaDIthI zarIra bAMdhyuM hatuM, te pIDA huM bhUlI gaye. Ama vicAratAM ghaNuM Ata--duHkha anubhavyAM. bhavitavyatA-vege uMdaraDAo AvyA ane mArA baMdhananI gAMThonuM bhakSaNa karatAM baMdha chUTI gayA. huM chUTo thaI gaye. mArA kepane vega vRddhi pAme. tenuM khaDjha grahaNa karyuM. kheMcIne palipatine paDakAryo. eTale tarata ja gabharAte gabharAte te zayanamAMthI Ubhe . eka talavAranA jhATakAthI tAlaphalanI jema tenuM mastaka dhaDathI chUTuM karyuM. bhaya ane gabharATathI capaLa netravALI durAcAriNI patnIne meM kahyuM, "he dhUta ! jaladI javA mATe taiyAra thaI AgaLa cAla, nahitara hatI-na hatI thaI jaIza." strIsvabhAvathI kaMpatA zarIravALI te AgaLa cAlI. have huM svadeza tarapha javAnuM baMdha karI aTavInA mArge cAlyuM. te mArI pAchaLa mArgamAM vastranA TukaDA mArga oLakhavA mATe najara nAkhatI nAkhatI Ave che, te mArA lakSyamAM na AvyuM. mArgamAM viSama parvate AvatA hatA. tenA madhyamAM gana vRkSaghaTAo hatI. hadayamAM ati kSema pravatI rahela hate. thoDI bhUmi sudhI cAlyA eTalAmAM jIvitanI AzAnI mAphaka rAtri pUrNa thaI ane tenA mane rathanI jema bhavananA pradIpa sUrya udaya thayuM. te patnIe mArgamAM verelA vastra TUkaDAnA cihnane AdhAre te mAge pAchaLa pAchaLa senA sAthe palli patino vAgha nAmano patra AvI pahoce. eka vananI jhADInA sthAnamAM ame chapAIne rahelA hatA, tyAM amane teoe dekhyA. teNe kahyuM, "he mAtAjI! mArga jANavA mATe nizAnI cihnarUpe vastranA TukaDA mArgamAM nAkhyA hatA. te anusAre ame ahIM AvyA chIe." mane mArI nAkhate hatuM. tyAre pharI paNa tene phekyo. khadiranA kASThanA khIlA vaDe mane jakaDIne te durAcAriNIne laIne te gaye. na varNavI zakAya tevI duHkhavALI avasthAne anubhava karato huM raheze 12 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o panna mahApuruSanAM carita hatuM. meM vicAryuM ke, te mArganuM abhijJAna karAvavA vastranA TukaDAo nAkhatI hatI, te meM kema na jANyuM? athavA te pakSIo sau jana ke tethI adhika dUra rahelA mAMsanA TukaDAne dekhI zake che, paraMtu maraNakALe te ja pakSI najIka rahela pAzabaMdhane joI zakatuM nathI. je keIe jyAre zubhAzubha karma jevI rIte upArjana karyuM hoya, tene tyAre tene anurUpa phaLa paNa Ape che. svabhAvathI nirguNa virala evA saMsAramAM kaI keInuM azubha karI zakatuM nathI, paNa pitAnAM karmAnusAra phaLa pariName che. aA ja bIjA upara doSa DhaLI pADe che. tyAra pachI he rAjana ! ativedanA anubhavatA dehavALa, IcchavA chatAM paNa maraNa nahi prApta karate huM tyAM raheluM hatuM, teTalAmAM te sthaLamAM pILIkAMtithI zobhAyamAna vAnara-ToLA sAthe eka juthAdhipati vAnara AvyuM. tevA prakAranI dayApAtra mArI avasthA dekhIne TeLAne tyAM rekaryuM ane pote ekalAe jaldI jaldI parvata-zikhara tarapha javAnuM zarU karyuM. thoDA samayamAM pAchA AvI te zodhI lAvelA auSadhi-mULane dAMtathI cAvI cAvIne jakaDelA khalAsthAnamAM ghUMkavA lAgyA. auSadhionA acinya prabhAvathI tarata ja ApoApa sarva kASTha-khIlIo bahAra nIkaLI gaI. bIjA auSadhikhaMDathI ghA upara rUjha AvI gaI. tarata ja huM zalya ane vedanA vagarane svastha the. vicAra karyo ke, "have pitAnA ghare jAuM, athavA pratijJA pUrNa thayA vagara ghare javuM egya nathI." madhura phalethI prANavRtti karI. nirAMta vaLI eTale vicAravA lAgya-"bhayaMkara mukta kelAhala jyAM thaI rahele hoya, hathIyArethI subhaTa-samudAya bhedAI rahelA hoya evA raNasaMgrAmamAM subhaTe maraNane svIkAra kare sAre, paNa khalapuruSane muguTa bheTaNAmAM meLavI sArI nathI. je kArya mATe nIkaLe che, te kArya pUrNa karyA vagara mitrAdikanAM mukha-darzana kevI rIte karavAM? pitAnI sImAne prApta karyA vagara sUryaratha kadApi pAchuM vaLe kharo? A vicAraNuM karato hatuM. te samaye alpakALamAM ugra kAMTALA daMDavALe te juthAdhipati tyAM AvyuM. mArI AgaLa daMDa pheMka. hAthathI meM tene grahaNa karyo. pachI mane joIne te javA lAgyuM. huM tenI pAchaLa cAlyuM. te yuthAdhipati eka viSama zikhara para ArUDha thaye. tyAM rahIne teNe moTA zabdathI 'kelAhala karyo. parvata-guphAnA vivaramAM dAkhala thaI bahAra nIkaLatA meTA paDaghAnA zabdo saMbhaLAvA lAgyA. cAre bAju raNabhUmimAM khaLabhaLATa pasa, siha krodhe bharAyA, meTA hAthIo kSebha pAmyA, haraNanAM ToLAM nAsavA lAgyAM, bhuDe-vAhanAM jUthe vikhUTAM paDI gayAM, pakSIgaNo UDI gayA. e pramANe mahAbhayathI AkuLa-vyAkula prANa-samudAyavALo raNu-vibhAga che, tyAre te zabda sAMbhaLIne paDaghA sarakho sAme dhUtkAra zabda karate vegathI kudakA mArate ane lAMbA zvAsathI AkuLa banele lAMbI pUMchaDI UMce ulALato yuthAdhipatine vAnara tyAM AvyA. ekadama aNadhAryo chApa mArIne mArI sAme rahelA yuthAdhipatine pakaDaye teNe mArA mukha tarapha najara karI. eTale tarata ja meM tIkSaNa kAMTALA daMDavaDe mane jIvita-dAna ApanAranA zatrunA mastaka upara praDAra karyo. prahAra vAgatAM ja tenAM be bahAra nIkaLI paDyAM, jihuvA bahAra laTakavA lAgI, mUtkAra karate bhUmipara DhaLI paDaye. daMDa vAgavAnA bhayathI hoya tema tene jIva tarata ja nIkaLI gaye. prANa nIkaLI gayo eTale te vAnaranA kalevarane vAnarapatie tenA be TAMTIyA pakaDIne eka paththaranA khADAmAM pheMkaye. pharI mArI sAme AvIne jANe pitAne harSa jaNAvato hoya, pratidAna karavAmAM ughukta thayelA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNavarmAnI AtmakathA pitAnA AtmAne sUcavato hoya, hRdayathI kaMika kheda karatA hoya, tema ceSTA karavA lAge. tyAre meM kahyuM, "he mahApuruSa! mAruM je karavA lAyaka kArya hatuM te te karyuM. jIvitadAna karatAM bIjuM caDIyAtuM dAna keI nathI. ema meM kahyuM, eTale teNe mane mArge caDAvyuM. pallimAM meM praveza karyo. sumitrA pAsethI samagra vRttAnta jANIne rAtre palipatinA gharamAM praveza karyo. pallipatinA vyAgha nAmanA putrane mArI nAkhe. durAcAriNI patnIne laIne meM mArA gAma tarapha prayANa karyuM. teTalAmAM vacamAM vIraka nAmanA bIjA palipati sAthe bheTe thaye. ekalAe ja meM tenA sarva sainyane vera-vikhera karI nAkhyuM. pachI palipati pitAnA sainyane bhAgI jatuM dekhIne kahyuM, "are mahApuruSa! te ThIka karyuM" paNa AthI zuM ? je tane tArA parAkramanuM abhimAna hoya te ghaDIvAra mArA sanmukha thA, jethI tArA parAkramane garva teDI nAkhuM, athavA tuM ekalo ane paradezavAsI cho, tArAthI hArI jAuM, te paNa tArUM sattva siddha thatuM nathI." ema sAMbhaLIne meM kahyuM ke-"paslipati mATe viruddha e tAre bela zebhana che, phala paNa je Aja hoya te bolavuM egya gaNAya, nahiMtara laghutA karAvanAra AvAM vacana bolavAthI ze lAbha? ane jeNe phaLa siddha karyuM che, tene paNa A kathanavaDe zuM? kAraNa ke puruSane bhujAmAM parAkama che, paNa vacana bolavAmAM nathI. puruSane parAkrama utpanna thAya, te ja aMtaraMga sahAyaka che. AvA bahiraMga sahAyaka vacanathI saryuM. viparIta devayoge utpanna thayelA saMkaTavALA ke baMdhuvargathI rahita evA dhIra puruSane saMkaTamAM paNa sAro sahAyaka hoya te pitAnA pauruSaparAkramanuM raNa thavuM e ja aMtaraMga sahAyaka che. bahiraMga evA A sahAyaka vaDe zuM ? ane vaLI viruddha-pratikULa thatA daivavaDe jemane vyasane-saMkaTa utpanna thAya che ane jemane baMdhuvarga vinaSTa thaI rahela che, evA dhIra puruSone saMkaTamAM sAro sahAyaka hoya che te pitAnuM parAkrama ja che. samUhamAM maLelA ekekane samIpamAM saMzayavALo sahAyaka kevI rIte thaI zake? viSama raNasaMgrAmamAM subhaTane pitAnA parAkrama sivAya anya keI sahAyaka thato nathI. jeo satva vagaranA che, te pitAnI mahilAne paNa pAlana karavAmAM saMdehavALA che, te pachI pratipakSane baLAtkAre jitane jayalakSamI kevI rIte prApta karI zake? bakhtara, kille, Ayudha Adi dhIra puruSanA kArya karanArA che. dhIratA, satva, parAkrama vagaranAne te te Atmavadha karanArA thAya che. puruSone svabhAva ane pitAnuM parAkrama AvA prakAranuM hoya che, mATe je parAkrama hoya te prahAra kara, nahiMtara khasI jA." e sAMbhaLIne vIrake vicAryuM ke, AnuM vacana uttama AzayavALuM che, te ene pUchuM ke-ahIM AvavAnuM zuM kAraNa che? tema ja tame koNa cho?' ema vicArI kahyuM ke--he mahApuruSa! A tArA parAkramathI huM ghaNe prabhAvita thaye chuM. te tArA krodhane zAMta kara ane yathArtha hakIkata kahe ke, "tuM ke che? kayA kAraNe A mahAaTImAM praveza karyo che?" ema kahIne palli patie dhanuSa nIce mUkayuM. vRkSanA chAyaDAmAM nIce beThe. meM paNa dhanuSa utArIne tenI najIkamAM Asana svIkAryuM. je vRttAnta banyuM hatuM, te pramANe vIrane jaNAvyuM. teNe paNa mArI prazaMsA karIne kahyuM ke, "tAre A durAcAriNInI sAthe vAsa na kare. kAraNa ke : Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cApanna mahApuruSonAM carita "" strIo jIvatA puruSane sekaDo ApattithI pUrNa evA sa'sAra-samudramAM pheke che ane maryA pachI duHkhe karI pAra pAmI zakAya tevI narakamAM dhakele che. strIe pAtAnI jAtinA sAgana khAine moTA sadbhAvathI paripUrNa prema tamane batAve che, paraMtu manamAM te vaLI bIjAnu ja ciMtavana kare che. A leAkamAM nihu vaNaselI strI paNa jhera mAphaka vikAra utpanna karAve che, te pachI vaNasI gayelI vyabhicAraNI strI je nukazAna kare che, te kahevAne mATe paNa ame samartha nathI. AvA prakAranA phUDa-kapaTa-mAyA-prapaMca, zRMgAra-ceSTA ane kAmathI paripUrNa evI mahilAonu nAma paNa je grahaNa karatA nathI, teo dhanya che."e vagere ghaNu kahIne pAtAnI pallimAM laI jaI peAtAnI kulInatA batAvIne ekalA pallipatie gAma bahAra laI jaI ne kahyuM ke-tame gAmamAM pahoMcI gayA che, paraMtu strIonA vizvAsa na karazeA. huM paNu kArya nIpaTAvIne potAnA kAryamAM udyamavALA anIza' ema kahIne te mahAnubhAva peAtAnu dhanuSa ane bANu tADIne kayAM gayA ? te khabara nathI. durAcAriNI te patnIne kahyuM ke-tuM baMdhuonI pAse jA. teNe kahyuM, tamArA sivAya mAre kAI nA AdhAra nathI, jo tame mAro tyAga karaze, tA huM phAMsA bAMdhIne AtmahatyA karIza ' ema kahIne te gaLAmAM phrAMse nAkhavA lAgI. tenu nivAraNu karIne meM vicAryuM" ke-A paNa hAya, bIjuM paNa hoya, te nathI paNa hAtu, je ahiM nathI. vizAla evA mahilAnA manamAM anyAanya viruddha evI saMbhAvanA hAI zake che. Ama vicArIne meM mArA baMdhuene mArI patnI samarpaNa karI. tIvratara saMvega-pUrNa vRddhi pAmatA : vairAgyAtizayavALA huM paNa tevA prakAranA AcAya nI pAse dIkSA grahaNu karIne pratrajyA-paryAyanuM pAlana karIne samAdhi-pUrvaka marIne devalAkamAM gayA. hera tyAMthI cavIne AMdhra dezamAM azAkacadra rAjAne azeSakabhadra nAmanA putra thayA. kalA sAthe vayathI vRddhi pAmyA. pitAe se kanyA sAthe mArAM lagna karyAM. koIka vakhate bahAra udyAnamAM pharavA gayA, tyAre prathamavayamAM dIkSA aMgIkAra karela muninAM dana thayAM. tene dekhatAM ja hRdayamAM sneha utpanna thayeA. netrayugala vikavara thayuM. agApAMgamAM zAMti vyApI gaI. praNAma karIne temanI najIkamAM beTho. meM temane pUchyuM ke-he bhagava Mta! tamane dekhIne huM AnaMda kema anubhavuM chuM? mATe jo ApanA jJAnanA viSayamAM A hakIkta hoya te jaNAveA. bhagavaMte kyuM, huM saumya ! sAMbhaLa, huM jyAre patnI sAthe hatA, tyAre pallImAMthI mArA gAme tame mane pahoMcADayA hatA, meM kahyuM kevI rIte? tyAre bhagava Mte yathAsthita zIlavatInA vRttAntathI vIrake dhanuSa-bhaMga karyAM, tyAM sudhInI sarva pUrvanI hakIkta kahI. teA - he mahApuruSa ! svacchaMdacArIonA AvA vividha prakAranA vilAsA haiAya che. karmInI pariNati viSama hoya che, ramaNIenA prasagA duHkhaatavALA hAya che, mAhanA vipAka bhayaMkara che, kaSAyA saMsAra vadhAranArA che, viSayAbhilASAe narakagamananA hetuo che, kAmadeva duya che, duHkhaphaLa ApanAra pApe che, yauvana asAra jIvita capaLa che, lakSmI caMcaLa che, svajana-samAgama svaxsamAna che, sa'sAravAsa bhayaMkara che, manuSyapaNuM durlabha che, pharI AvI ane ATalI dha sAmagrI ghaNI muzkela che, ema ciMtavIne dhama ghASa AcAryanI pAse dIkSA pAlana karIne devalAkamAM gayA phrI paNa Aja bharatakSetramAM IndradattanA putra pura daradatta nAmathI utpanna thayA. yauvanavayamAM lakSmIparvata para jatAM jatAM RSabhasena nAmanA sAdhunAM darzana thayAM. atizayajJAnavALA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagaranA putrane svairavihAra-aSTApadagamana temanI pAsethI pUrvabhava sAMbhaLIne vairAgya pAmele huM vicAra karavA lAge che, kaI prakAre kheranA aMgArAthI tapAvela lohanI banAvela pUtalInAM aMgopAMgane AliMgana karIne suI javuM sArUM, paraMtu rAgasahita strInuM AliMgana na karavuM. ityAdi viSayamAM deSa dekhanAra ane khAsa karIne mahilAmAM vadhAre deze jANIne tRNa sarakhA rAjyane tyAga karIne temanI pAse meM dIkSA aMgIkAra karI, te tuM paNa je viSayasukha kaDavA phalavALuM jANato hoya te A strIo duSTa ane viSama che. saMsAra duHkha aMtavALo che, te te na choDe te pahelAM tuM te baMnene tyAga kara. e sAMbhaLI utpanna thayelA vairAgyavALo huM temanI pAse dIkSita che. temanI sAthe vihAra karatAM ahIM AvyuM. te bhagavaMtane A siddhavaDa nIce divya kevalajJAna pragaTa thayuM ane AThe karmane nAza thavAthI teoe siddhigati meLavI. te kAraNe zrIparvata upara siddhavaDa ema kahevAya che. te he mahArAja ! mArI pratrajyAnuM A kAraNe tamane jaNAvyuM. A sAMbhaLIne tamAre paNa strIne vizvAsa na kare joIe. samudranI UMDAI haju mApI zakAya, keI prakAre meruparvata paNa mApI zakAya che, paraMtu A bhuvanamAM yuvatInuM mana mApanAra koI nathI. A sAMbhaLI muninI prazaMsA karIne tathA vaMdana karIne sagara cakravatInA putro pitAnA paDAvamAM gayA. tyAMthI AgaLa prayANa cAlu karIne bhAratamAM vicaravA lAgyA. kevI rIte ? sagaranA putrone svairavihAra-aSTApadagamana udyAne, sarovara, nadIonA kinAre vividha bagIcAo, parvatanA zikhare, gAma, nagara, aTavI, maDaMba, karbaTa, meTAkillA vagere sthaLomAM sagara cakravatInA mahAsattvavALA putro svecchAe vicare che, dAna Ape che, bhege bhogave che ane bhAratamAM paryaTana kare che, saMpatti bhagave che, duSTajanane nAza kare che, athIonA manorathe pUrNa kare che. A pramANe guNavALA dhIra vIra kRtajJa sadA sAhasika bhuvanamAM potAne pratApa phelAve che. bhuvanamAM ubharAtA yaza samUhathI nirmANa karela hoya tevA samagra jinezvaranAM cityathI yukta dhavala jinamaMdiravALA UMcA aSTApada parvata pAse pharatA pharatA kumAre AvI pahoMcyA. have jaLa vahetA jharaNA khaLakhaLa karatA jINA zabdothI mukhara, vistIrNa taTanA uttama maNinA kiraNathI raMgAyela dizAyukta, pRthvI-maMDalane jovA lAgyA. naMdanavana mAphaka manahara nivAsasthAnavALuM, vidyAdharo, Indro ane dethI yukta, vividha maNirathI banAvelAM ghaNA prakAranAM jinabhavanethI zobhAyamAna harSa pUrvaka cAraNa munio, vidyAdharo, de, asure ane aneka manuSyanAM vRndo tathA jatA-AvatA vaMdanAthI e vaDe rokAyelA mArgavALA, jyAM aguru, kapUranA goTegoTAvALI dhUmazreNi uchaLI rahelI che, vagADAtA paDahA, mala, kAMsI, zaMkha Adi vAjiMtro saMbhaLAI rahelAM che, jaya jayAravanAM maMgalagIte, stuti-stotrona utpanna thayela kolAhalavALe, vismayajanaka, meruparvata sarakho aSTApadaparvata joyA. samagra jovA lAyaka sthaLavALe aSTApadaparvata joIne tenA nAyakae pUchayuM ke- A ka parvata che? tene jinabhavanethI alaMkRta keNe karyo? tyAre subuddhi vagere maMtrIoe kahyuM ke, prathama tIrthakara RSabhadeva bhagavaMtanA putra bharata cakavAta e jina bhavanathI alaMkRta karyo. jagatanA pitAmaha bASabhasvAmI bhagavaMta ahiMja siddhigatine pAmyA. te kAraNe tenA vaMzamAM thayelA bIjA rAjAdika tathA de, asure, vidyAre niraMtara AnI pUjA kare che. mATe A parvatane " siddhikSetra" rUpe tIrtha mAnavuM ane tamAre paNa te tIrthanI ArAdhanA karavI. ema sAMbhaLIne parvatanA zikhara para caDyA. pitapotAnA zarIrapramANa Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 cApanna mahApuruSonAM cirata ane vavALI cAvIze tIrthaMkaronI pratimAothI yukta jinAyatanA joyAM, pAtAnA vaibhava anurUSa bhakti karI pUjana-vaMdana karyAM. maMtraNA karatA kahyuM ke, je ahiM karavA lAyaka che, te sarva bharata cakravatI e jAte ja karyuM" che. chatAM paNa tevA prakAranuM kaika AzcaryakArI koI kArya ApaNe karIe. ema vicAratAM tene buddhi utpanna thaI ke- A parvata ghaNA AzcayaeN nuM nivAsasthAna che. kaMcanamaya vividha prakAranAM miNaratnAthI khanAvelA jinabhavanavALA, padmaroga Adi ratnAnI TekarIovALA aneka mahAauSadhiothI yukta che, te kAraNe duSamA kALanA darIdra leAke tene vinAza na kare, tenuM rakSaNa kAyama thAya tevA upAya karIe. kAraNa ke, ' dAna karatAM pAlana karavuM zreSTha che. ' ema vicArI sahuakiraNe daDaratna grahaNa karyuM". nAgadevAe ApelA pako aSTApadrupa tanI cAre bAju khAI karavA mATe dharaNI-maDala kheADhavA lAgyA. daDarananI acinha zaktithI, sagaranA putro ghaNA haiAvAthI, teonu vARSabhanArAca saMghayaNa hAvAthI, teoe tyAM sudhI pRthvImala khAdhuM ke bhavanavAsI nAgakumAra devAnAM bhavanA bhedAi gayAM. tarata ja apUrva pRthvIbhedathI trAsa pAmelA hRdayavALA, A zu thayu ? ema khelatA vibhramathI cakitanetravALA, satra kSeAbha pAmatA, pRthvInA vivaramAMthI nIkaLatA mahAnizrvAsanA dhUmADAthI pIDAtA, nAgadevatA Akula-vyAkula thaI gayA. trAsita hRdayavALA nAgadevatAonA samUhane joine nAgaleAkathI jvalanaprabha nAmanA nAgendrakumAra bahAra nIkaLyA. bahAra nIkaLI rASathI lAlanetra thavA chatAM kApane dAbIne kahyuM ke- are are ! A tame zuM AraMbhyuM che ? A zAzrvatAM bhavanapatinAM bhavanA heAvA chatAM mahAviSama vajraghAta sarakhA daMDanA ghAtakarIne tame te bhavanAne jarjarita karI nAkhyAM. je kAraNe saNAnAM tejasvI kiraNAthI bhaya pAmelAM sUryAM karaNA aNuinA jALIvALA gavAkSAnAM chidromAMthI dhIme dhIme praveza karatAM hatAM. tamArA daMDanI jema have tene paNa prasaMga prApta thayA, tethI Atapa dekhAvA lAgyA, tame maryAdAnuM ullaMghana karyuM" ane sUryakiraNA paNa maryAdAbhaMga karavA taiyAra thayAM, sarvathA tamArA sarakhAne A karavuM yAgya na hatu. A jagatamAM ahaMkArIonu parAkrama nakkI Atmavadha mATe thAya che, peAtAnI pAMkhanA khalathI patagIe dIvAmAM paDI baLI mare che. vinIta e mahAna arthAt gauravavALe che ane saMpattinu prathama aMga che. avinIta halako gaNAya che ane te ApattinuM sthAna che, A jagatamAM A lakSmI paNa mAmAM rahelA puruSAne ja zeAle che. tethI viparIta mA lepanAranI tA lakSmI zIghra AzrayanA vinAzanI sAthe ja nAza pAme che. je mahApuruSA hAya te sthiti-bhaMga kadApi paNa karatA nathI. keAie kadApi sUryarathane mArgathI khasele dekhyo ? je sattvazAlI puruSo hAya che, tee ja A bhuvanamAM sajjana ane mahAyazavALA che. cUDAmaNi sarakhA puruSo peAtAnA guNeAvaDe ja jagatamAM khyAti pAmelA che ane sakala leAkene prazasavA lAyaka teo mastakavaDe vaDana karAya che. te sivAyanA durgaMlapAMkhavALA pataMgIyA sarakhA tucchapuruSo alpaguNu pAmIne abhimAna kare che. A pramANe kula-guyukta puruSo peAtAnA caritrathI ja jANI zakAya che. maryAdAle pa karanAra potAnA AtmAnI laghutA kare che. khIjuM tame teA sagaracakravatI nA putro che, teA tamAre A karavuM yAgya na gaNAya. kahevu che ke-- Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagaranA ATha hajAra putronuM dahana 95 ( te ja putro che, je pitAe Acarela mArganuM sevana kare che. temanA guNa grahaNa karavAvaDe jagatamAM pitA paNa prazaMsA pAme che. paraMtu duHzIla putrothI pitA paNa niraMtara apayaza pAme che, A bhuvanane tapAvanAra karaNA hAvA chatAM leAko sUrya upara rASa kare che. have A madiranI zAzrvatI manahara cUlA na bhagna thAya, tema tame A kAryathI aTakI jAva ane A daDaratnane pAchuM kheMcI le. jema bhamarAe kamaLamAMthI rasa grahaNa karIne pAtAnu kAryaM sAdhe che, paNa kamaLane pIDA karatA nathI, tema guNavAna puruSonA AcAra che ke, peAtAnu kAryaM jarUra kare che, paraMtu bIjAne harakata karatA nathI. ema sAMbhaLIne janukumAra kahevA lAgyA ke, amAre| prayAsa tamArA bhavana bhAMgavA mATe na hatA, paraMtu rakSaNa mATe aSTApada pharatI khAI karavA mATe hatA. daMDa vajanadAra hAvAthI tamArA bhavanamAM upadrava thaye, AmAM amArA lagAra paNa doSa nathI, te kepanA tyAga karI, have pharI Ama ame nahI' karIe.' jvalanaprabha zAMta thaine peAtAnA bhavanamAM gaye. sagaranA sATha hajAra putronu dahana nAgendra gayA pachI janukumAre kahyuM ke, kuratI khAI khAdIne A aSTApadane ala'dhanIya karyAM, paNa pAtAla sudhI UMDI khAi khAlI ze|bhatI nathI, mATe AmAM jaLa bharavAne upAya karIe.' ema kahIne jattukumAre daDaratna grahaNa karyuM, ane tenAthI gaMgAnA kinArA sudhI pRthvI kheADhI nAkhI. daDaranane anusAre meTAM mAjAonI zreNithI AkuLa banelI gaMgA khAimAM vahevA lAgI. ane AkhI khAI jaLathI pUrNa thaI. khAImAM chidro paDelAM hAvAthI nAgakumAronA bhavanamAM jaLadhArAnA praveza thaye. tevA prakAranuM nAgadevanuM bhavana vyAkuLa joine eka nAgadeve kahyuM ke, he mahArAja ! pUrve koi paNa vakhata na jANela evA jaLanA pravAha nAgabhavanAmAM kAMthI AvI rahelA che ? bhayathI vikhUTA paDelA, pracaMDa kalleAlathI jemanI sthiratA naSTa thaI gaI che--evA nAgeAnA atyanta duHsahu evA kuTuMbabhaMga thayA, pANInA pravAhamAM nAginInA samUha taNAI rahyo che, pAkArathI uThelA javalana ane UchaLatA bhayaMkara jala-pUravALuM pAtAlatala jovAya che. bhavanAnA vivarezamAM pANI bharAi jatAM, hAhAravanA paDaghA nIkaLI rahyA che-evA nAgalAkane sAMbhaLIne ruSTa thayela nAgendra tyAra pachI bolyA-'sagaranA putro duHzIla che. jeoe iDarana vaDe dharApIThane khAdAvIne pAtAlatalane pANIthI bharapUra karyuM che. meM pahelAM sAma-sAntyana karyuM, e pachI alathI garvitAe AvuM AcaraNu karyuM che. AzayanA vazathI te tene jUdI rIte ja pariNamyuM che- mAna vaDe unnata evA lokone paNa sAmavacana spaSTa rIte gauravane prakAzita kare che, anyayA daMDa mATe yAgya narezane tA hInatA kare che. kharekhara, guNeAthI mAnya evA puruSane e ja nItie hAya che, vinaya-sUcakasAma athavA pratApane vistAranAra daMDa ja. eee mArI samakSa vinaya guNuthI yukata sAma joyuM, have huM daDane darzAvuM ke, jene teo pharI na jue.' rASa-pUrvaka ema kahIne teNe mahAdhAra viSa evA ghaNA nAgakumArAne khelAvyA ane temane kahyuM ke- tame sagaranA putrone mArA ' prajavalita nayanavALA te nAgakumAree paNa nIkaLIne sagaranA putrAne tevI rIte joyA ke jotajotAmAM ja (baLIne) adRzya thaI gayA, Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonAM carita A pramANe jana samudAyamAM sagaraputro baLIne bhasma thaI gayA, tyAre sainya-chAvaNImAM hAhAkAra uchaLe. sainya kSobha pAmyuM. bIkaNe nAsavA lAgyA. puruSe deDavA maMDayA. strIvarga AkraMda karavA lAgyA, maMtrIvarga AkuLa banI gaye. parivAra mUMjhA, sevakavarga viSAda pAme. A zuM karavuM? kayAM javuM? kone kahevuM ? konI sAthe yuddha karavuM? konuM zaraNa levuM? jayAre samagra chAvaNImAM muMjhavaNa thaI, tyAre aMtaHpuramAM moTo AkaMda zabda uchaLe ke ? "he nirdaya kRtAnta je ke tuM haMmezA akArya karavAmAM ughukta che te paNa he anArya! mArga cUkIne A kArya karavuM te zobhatuM na hatuM. hA daiva! A te zuM karyuM?eka pagale ja sarvathA sarvane vinAza karyo zuM A svama, bhrama ke IndrajALa te nahIM haze ? zuM A satya haze ke buddhibhrama ? mAyA te nahi hoya ? tema manathI vicArIne bele che ke samajaNa paDatI nathI ke hRdayane kevI rIte zAMta pADavuM ? A pramANe dusaha duHkhathI baLatuM, chAtI kUTatuM aMtaHpura lAMbAkALa sudhI AkaMdana karatuM hatuM, te ja kSaNe vaidhavya prApta thavAthI zobhA ApanAra alaMkArane tyAga karyo, temaja pahelAM je valaye puSTa hAthamAMthI nIkaLatAM na hatAM, te valaye durbaLatAne lIdhe sahelAIthI nIkaLI gayAM. keTalIka strIoe te vizALa nitaMbarUpa kAmagajendranAM AbhUSaNa sarakhA kaMdarA teDIne dharaNI upara pheMkyA. niraMtara phUTavAthI chAtI para rahele moTAM motane hAra tevI rIte tUTyo, jethI bAkI rahelAM motIo stanataTa para UMDAM seMTI gayAM, ane te paNa hAra mAphaka zebhavA lAgyAM. durbala banelI koI strI calAyamAna caraNa aphALavAthI haMsamithuna mAphaka kamaLa karNapriya aspaSTa zabda karanAra nupUra-yugalane pheMke che. keTalIka strIo vaLI kaMThamAMthI nirmala maNi ane ratnane banAvela hAra utArIne bhAMgI-teDI nAkhe che. satata nizvAsa vaDe dIna mukhavALI ane AMsuthI chevAI gayela taMbalavALe hoTha himathI karamAI gayela kamalapatranuM anukaraNa kare che. pharI pharI mUccha pAmavAthI dharaNI upara ragadoLAte kezakalApa jANe dussaha apUrva vedanA thatI hoya tema jaNAve che. A pramANe duHsaha mahAduHkha-samUhanA tApavALI rAjaramaNIoe evI karuNatAthI vilApa karyA-jethI vApada-samudAya paNa rudana karavA lAgyA. A pramANe kakaLATa karatA aMtaHpurane dekhI maMtrIo zuM karavuM ? tenI mUMjhavaNamAM paDyA. mahAsAmaMte nisteja banyA. parivAra udvigna ba, raunya chAvaNIo kheda pAmI. subuddhi maMtrIe kahyuM, are senApatie! mahA sAmete ! niSphaLa vilApa karavAthI zuM phAyado? ahIM je karavAnuM hatuM te, jIvitanuM mUlya cUkavIne teoe karyuM, aSTApada parvatanI cAre bAju jaLapUrNa khAIe thavAthI mArga durgama thaI gaye. te mahApuruSone agnidAna ApIne ApaNane tenI aMtyakriyAne paNa avasara Ape nahi, mATe have ahIM kSaNavAra paNa rokAvuM ISTa nathI, mATe Aje ja ahIMthI ApaNe prayANa karavuM. darekanI anumatithI prayANa cAlu karyuM. keI ekAMta sthaLamAM chAvaNI nAkhI, bhejanAdika kAryo nIpaTAvyAM. sagaranA putronI vinAzanI cintAthI hAya tema nisteja maMDalavALe sUrya pazcimadizAnuM avalaMbana karavA lAgyuM. tyAra pachI aMjali arpaNa karavA mATe hoya tema pazcimasamudramAM DUbI gayo. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sane putranA samAcAra kevI yuktipUrvaka ApyA sagarane patra maraNanA samAcAra kevI yuktipUrvaka ApyA? - tyAra pachI sAmaMta-mahAsAmaMte sahita maMtrimaMDala maMtraNA karavA lAgyA ke--kaI vakhata saMbhAvanA paNa na karI zakAya tevuM A kArya rAjAne kevI rIte nivedana karavuM? A eka lajjAspada kArya thayuM che. kAraNa ke kaI puruSa samIpavatI pArakAnuM paNa maraNa thavA na de, te pachI A te ApaNuM svAmI. jIvatA rahelA ApaNe bIjAne svAmInA maraNa-samAcAra kevI rIte kahI zakIe? vaLI A saMsAranI aMdara evA prakAranAM kAryo daivayege AvI paDe che, ke je kaIne kahI zakAtAM nathI, ke tethI rakSaNa karI zakAtuM nathI, chUpAvI paNa zakAtuM nathI ke hRdayamAM dhAraNa paNa karI zakAtuM nathI. pUrve upArjita karelA duSTa daivAge tevuM kaMI kArya AvI paDe che, jethI maraNa-samaye niMdA ane vaLI jIva pApa-pariNAmavALe bane che. vizAla vaMzavALA bharatAdhipane hatabhAgI deve A evuM kArya nirmANa karyuM che ke, je ciMtavavuM paNa azakya che. tethI ApaNe paNa svecchAe mahAjavAlA zreNithI bhayaMkara evI aMgnimAM pataMga - maraNa pAmavuM yukta che, paNa putra maraNa bolavuM ThIka nathI; athavA have bAlace sarakhA evA apamaraNathI saryuM. bhavitavyatAthI temane vinAza ane ApaNI apakIti thaI che. A pramANe maMtraNa karatA hatA tyAre eka parivrAjakaveSadhArI brAhmaNa tyAM AvyuM. teNe pUchayuM ke, tame ATalA AkuLa-vyAkuLa kema jaNAva che? viSAdane tyAga kare, AlaMbana aMgIkAra kare, saMsAramAM rahelA prANIne A keTaluM mAtra gaNAya? bIjuM vaLI sATha hajAranuM eka sAthe mRtyu kema thayuM? te kAraNe tame viramaya pAmyA che, paraMtu te paNa gya nathI. kAraNa ke kamapariNati vicitra che. saMsAramAM tevuM kaI saMvidhAnaghaTanA-racanA nathI, je prApta na thAya.jene jeTalA putro heya teTalA maraNa pAme che, temAM zuM Azcarya ? mATe huM rAjAne tevI rIte kahIza, jethI patAne paNa saMsAra-samudrathI tAre' ema kahIne te chAvaNImAMthI nIkaLI gaye sagararAjAnI rAjadhAnImAM pahe. sakala sAmetAdika sAthe sabhAmaMDapamAM beThelA bharatAdhipane dekhyA te samaye moTA zabdathI bUma pADI brAhmaNe rAjAne kahyuM--"are samagra pRthvImaMDalane jitane dUra phelAvela pratApavALA, zatrugajendrone damana karanAra kesarisiMha sarakhA, ke asure ane vidyAdharanA Indro vaDe suMvALA banAvela pAdapIThavALA he rAjana! tamArI bhujAothI rakSAyele chatAM bhAratamAM huM luMTAye luMTAye, "abrahmaNya, abrahmaNya" ema uSaNA karI. samagra rAjyamAM pahelAM ne sAMbhaLela zabda sAMbhaLIne bharatAdhipasigararAjAe kahyuM ke, "te brAhmaNane jaldI bolAve ane pUche ke koNe tene lUMTa? kayA pradezamAM lUMTAye? te zuM gumAvyuM?" tarata ja eka pachI eka ema pratihAre tenI pAse gayA, brAhmaNane je ane kahyuM, "are mahApuruM? kepa na karIza. samagra traNe lekanuM rakSaNa karanAra mahArAja tane bolAve che, mATe vizvasta bane, tArA manorathe pUrNa thaze. dhIme dhIme cAla. te sAMbhaLIne duHkhapUrvaka paga sthApana karIne cAlate, karamAyela mukhakamalavALa, azra vahetA nayanayugalavALe, uDatA kezavALa, dube gAlavALe, parAdhIna aMgopAMgavALe, brAhmaNa pratihAre batAvela mAge rAMjAna sabhAmaMDapamAM pahoMcyo. rAjAe kahyuM-"ahIM besa." te cakravatIne praNAma karI tenI AgaLa beThe. rAjAe pUchyuM ke, bhaTTa! zAthI udvega thaye che? vizvAsapUrvaka bela ke, te zuM gUmAvyuM che? senu, mANeka - 1, ja Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 capanna mahApuruSanAM carita hera ke kaI mANasa? tane keNe lUMTyo? athavA te tAro keIe parAbhava karyo? athavA sudhAvedanA utpanna thaI che? ke kaI e kalaMka ApyuM che? athavA tArI dharmacAriNe patnI saMtAnanA nimittabhUta putrajanmanI prArthanA kare che? ke tAre zarIramAM koI vyAdhi thayA che? keI zatrue tane upadrava karyo che? keI leNadAra tane kadarthanA kare che? agara bIjuM kaI icchita pUrNa thatuM nathI? mATe je heya, te yathArtha jaNAva, jethI karIne tAre abhiprAya jANune yathAzakti tArI zarIra-pIDA dUra karI zakAya. te sAMbhaLI brAhmaNe kahyuM -"he mahArAja! huM je vijJApanA karUM, te sAMbhaLo. he prabhu! tamArA pratApathI pAlana thatA bhuvanatalamAM leke zAMtipUrvaka vAsa kare che, te viSayamAM he deva ! lempAle paNa sadA zaMkAvALA thAya che. AvA surakSita pradavALA bharatadezamAM vasanAra huM je asAdhya saMkaTa pAmyo chuM, te jaNAvuM chuM- sarva upadrathI rahita, harSavALe "avaMti" nAmano deza che, tyAM sarva gAmethI caDIyAtA guNavALuM azvabhadra nAmanuM gAma che. temAM veda adhyayana karate, agnihotrAdi guNayukta, zAstrokta kiyA karAvanAra huM rahuM chuM. eka samaye putra patnIne bhaLAvIne, veda adhyayana karavA huM bIjA gAme gayA. tyAM bhaNatAM bhaNatAM manamAM arati pragaTI. vicAryuM ke, arati thavAnuM zuM kAraNa? mATe mArA ghare jAuM. ghare pahoMce, tyAre dUrathI ja dekhatAM nAza pAmela vaibhavavALuM ghara joyuM. vicAryuM ke, A zuM? praveza karatAM ja DAbI AMkha pharakI. sUkAyelA vRkSa upara beThele kAgaDo zabda karatuM hatuM. tyAra pachI duHkhI manavALA thaI pitAnA gharamAM praveza karyo. tyAre mane joIne mArI brAhANa patnI "hA putra! hA putra!" ema vilApa karatI dhasa karatAMka dharaNuM para DhaLI paDI. tyAre meM vicAryuM, "mArA kulanI vRddhi karanAra putra mRtyu pAmyA. te pachI huM prANe cAlyA gayA hoya, tema bhUmi para DhaLI paDe. mUccha utarI, eTale raDAroLa karate bhUpe, tarasya, rAtre ja nidrA pAme. A samaye jAgato hovA chatAM mAruM nAma grahaNa karIne devatAe kahyuM-"are bhaTTa! putra maraNathI ATale udvega kema kare che? jo mArUM kaheluM kare, te tAre putra pAchuM meLavI ApuM' meM kahyuM, "jarUra bhagavatI devI zakya AjJA karaze, te karIza ja. tyAre devatAe kahyuM, "tuM jaldI jaIne kheLa karIne kaI sArA gharethI agni lAva ke, jenA ghare kaI maraNa pAmyuM na hoya. tyAre huM vivekarahita thaI zakyAzakyane vicAra karyA vagara dareka sthAnamAM te agni zedhavA lAgyA. tapAsa karatAM dareka ghara aneka saMkhyAmAM thayelAM maraNa kahe che. tyAre AvIne devatAne meM kahyuM ke, A saMsAramAM evuM ke ghara nathI ke, jyAM aneka maraNe na thayAM hoya." pharI devetAe kahyuM ke, te pachI nirupadrava gharethI agni lAve.tyAre tenI tapAsa karatAM nirupadrava ghara paNa keI nathI." ema kahyuM, tyAre devatAe kahyuM- " A jagatamAM e kaI che ? je pApa karatuM nathI ane A saMsAramAM potAnI karma-pariNatithI janma, maraNa na thAya te koI jIva che ? baMdhuonA maraNamAM leke A saMsAranI niMdA kare che, pazcAttApa karIne vaLI prayatnapUrvaka gRha-kAryo ane pApAraMbha kare che. te kadApi paNa A jagatamAM evA keIne joyo ? sAMbhaLyo ke zaMkA karI ke jenAM pApI janma-maraNa nahi thAya ? AvA prakAranA nirguNa prakRtivALA dusaha saMsAramAM Ama baLa pi-zeka karavAthI keI lAbha thAya khare ? te kahe." ema kahIne te devatA pitAnA sthAnake gayA. huM paNa he deva ! tene zeka karato karato tamArI pAse AvyA. tethI he mahArAja ! durbhAgI daivathI lUMTAyelI huM kaI jagyAe rakSaNa na maLavAthI bharatakSetramAM bhramaNa Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagarane putramaraNanA samAcAra kevI yukti-pUrvaka ApyA ? 99 karIne bhayabhIta haraNa mAphaka tamArI pAse AvyeA chuM. evI koI vastu nathI, je tameA siddha na karI zake. atyAre bhuvananA sarva sthaLamAM tamArI askhalita pratApa bhramaNa karI rahelA che. dizAnA cheDA sudhI tamArI kIti pahoMcI che. devA, asurA, manuSyA ane vidyAdharAnA svAmI paNa tamArI AjJA svIkAre che. tamArU parAkrama kAMya paNa skhalanA pAmatuM nathI. aparimita vIya vALA che, ujjavala apratihata yazavALA che, anupama tyAga zaraNAgata-vatsalatA asAdhAraNa che. dIna, anAthAdi duHkhI varganA uddhAra karavAnA svabhAva apUrNAMkoTIneA che. zaraNu vagaranA huM' ApanA zaraNe AvelA chuM. ' dInanA uddhAra karavA ' e mahApuruSone sahaja che, te kRpA karIne he deva ! mAro putra mane Apo. hatabhAgI kRtAMtane jitIne he deva ! mAre putra mane jaldI ApeA, jethI huM mahAyazavALA ! ApanuM parAkrama akala ktipaNe vistAra pAme. je dhIrapuruSA niSkAmavRttithI bhuvanamAM duHkhIenAM duHkha dUra karavA dvArA vAnA uddhAra kare che- evA tamArA sarakhA kAIka ja uttama svAmI vaMdana karavA yogya cAritravALA che, dInAnA uddhAra karavo, bhayamAM rakSaNu, gurunA vinaya, ahaMkArIone samajAvI ThaMDA pADavA, daridratAthI duHkhI thayelAone dAna, priyavacanathI darekane belAvavA, aMdhu viSe sneha rAkhavA, karelA guNunA jANakAra thavuM, satya A sarva guNNA he mahAyazavALA ! sajjana puruSAmAM svAbhAvika niraMtara rahelA hAya che. tamArA sarakhAne vadhAre zuM kahevuM ? tA hai mahArAja ! putra ApIne mane duHkha-mukta karA, " A pramANe brAhmaNe kahyuM, tyAre rAjAe tene kahyuM ke" are ! tu grahanA vaLagADavALA che ke vAyunA rogavALA ? gAMDA che ke parAdhIna thayeA che ke paramArtha nA jJAna vagaranA che ke nAnA bALaka che ke cetanA vagaranA che ? jethI Ama na khelavA ceAgya kheAlI rahyo che ? A jagatamAM evA koi prANI nathI ke je svacchaMdacArI sarvanA verI hatabhAgI kRtAnta-kALanA prabhAvane skhalanA pamADe. tethI A samagra jIvaleAkamAM A jIvAne rudana karavuM, kUTavu, vilApAdi karavuM ghaTe che ane te ja mAro meTA parAbhava che. deva, asurA, manuSyA, vidyAdharA ane kinnaronA svAmI IndrAdikane paNa maraNu sAmAnya che, teA pachI tenA mATe kaleza, zAka karavAthI ze lAbha ? A bharatakSetramAM mArA paNa sATha hajAra putro vicare che, jyAre kALa temanA kALIyA karaze, tyAre temanu paNu rakSaNa kANu karaze ? mATe rudana na kara, zAka cheADI de, jyAM sudhImAM kALarAtri tArA koLIyA na kare, tyAM sudhImAM kAryaM vicAra, AtmahitanI sAdhanA sAdha' . A sAMbhaLIne brAhmaNe kahyuM, ' huM mahArAja ! putrazokamAM parAbhava pAmelA mane leAjananI paNa ruci thatI nathI, teA pachI kAya karavAnI vAta te kayAM rahI ?' rAjAe kahyuM- hamaNAMja tane jaNAvyuM ke, sarva loko bavaga maraNa pAmyA pachI peAtAnA svAthaeNnA kAryamAM parAyaNu manI jAya che. tu ekaleA ja ATalA kema AkuLa-vyAkuLa banI jAya che ? ane sarva vyApAra cheDIne Ama vilApa kema kare che ? A jIvaleAkamAM peAtAnA karmavazavatI jIvAne kAla pAke, tyAre A maNagati thavAnI ja che. tethI rudana karavAthI zeA lAbha ? sajIvane viyeAga karAvavAmAM samatha A mRtyu che, saMjoga karAvatA nathI, pApapariNAmavALA te pAlana paNa karatA nathI. te mRtyunA viSayamAM AvelAnuM duHkha rAjA paNa dUra karI zakatA nathI, eTaluM ja nahi paNa sama zaktivALA devA paNa tene haThAvI zakatA nathI. ' A vagere ghaNuM kahenAra cakravatI ne brAhmaNa sAme pUche che ke, ' huM bharatAdhipa ! tame je kaheA che, te . Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1oo cipanna mahApuruSonAM carita satya hakIkata che ? he rAjan ! A saMsAranA sarva vilAse asAra che ema jANIne he deva ! huM je kahuM, te viSayamAM tamAre paNa zeka na kare. huM je tamane kahuM chuM, te kevI rIte mAnavuM ? athavA he naranAtha ! A saMsAramAM tevuM kaMI nathI, je prApta thatuM nathI. he naranAtha ! gheDA, hAthIo, zreSTha ra sahita tamArA sarva putro ekI sAthe vidhige paMcatva pAmyuM che. " A samaye sAmate, mahAsAmaMte, maMtrI-mahAmaMtrIo vagere tathA bIjA kumAre pAse rahelA pagapALAo mukha DhAMkIne AmaNa-damaNa utsAhabhagna banelA zarIra-saMskAra karyA vagaranA, ciMtA-samudAyathI durbala dehavALA, "zuM karavuM ? evI mUMjhavaNamAM paDelA evA te sarvee rAjasabhAmAM praveza karyo. mahArAjAne praNAma karIne temane caraNa pAse beThA. tyAra pachI azakanIya asaMbhavanIya tevuM vacana sAMbhaLIne kumAronA parivArane dekhIne AmaNadumeNa, khaMbhita thayA hoya, citarela hoya tevA, jANe mUcha AvI hoya, ciranI jema sthiranetravALA, dareka kSaNe zUnyapaNuM pAmatA evA mahArAjAne brAhmaNe kahyuM ke- "he deva ! paramArtha na samajanAra, saMsArasvabhAva na jANanAra gAmaDIyA puruSanI jema Ama hiMmata kema hArI jAya che ? saMsAramAM nivAsa karanArane A duHkha kaI gaNatarInuM che ? te have A AvelA kumAranA parivArane pUche ke, sainya vacce rahelA sATha hajAra putrone vanadava mAphaka hatabhAgI deve kevI rIte bALI nAkhyA ? A eka mahAna AzcaryanI ghaTanA banI che te tene thathArtha vRttAnta AvelA parivArane pUche. sagararAjA A sAMbhaLIne poka mUkIne raDALa kaMdana karatA aMtaHpuranA vargane, rudana karatA parivArajanane, vilApa karatI strIone, mUccha pAmatI kumAranI mAtAone, virasa zabdathI rudana karatA aMtaHpuranA sevakene, deDADI karatA pratihAsane, chatI kUTatI vilAsinIonA stane vacce rahelA tuTI jatA hArane, nIkaLI jatAM supUrane, paDI jatAM kaDAMne, bhAMgI jatAM valene, ukheDI nakhAtA kezane, maraDI ane bhAgI naMkhAtA avayavone, mUMjhAI gayelA vAmane ane kubaDAone, hAhArava zabda uchaLavA ge tenA paDaghAthI daze dizAone pUrNa thayelI dekhIne, sainya-vAhana- parivAravALA bharatAdhipa sigara mahArAje sAmAnyapuruSa mAphaka vilApa karavA lAgyA. kevI rIte? putraka ane AdhAsana he nirdaye deva ! duSTa pavanathI jema pradIpe olavAI jAya, tema mArA sarva putrone satya pamADI na karavA gya kArya karya! he nirdaya deva ! zuM teonA AyuSya bAMdhavAna kAraNa samakAla ja hatuM ? athavA te zuM akAlamaraNanuM zaMkAkulapaNuM tArAthI visarAI gayuM ? he niSkaruNa duSTapannagAdhipa ! tane mArA eka putra upara paNa karuNuM na AvI? jethI mArA sarve putrIne teM vinAza karyo ? samagra rane dekhIne temanA svAmIne Thapake Ape ke, duSTa bhujathI tame paNa mArA putronuM rakSaNa na karyuM ? he senApati ! saMgrAmamAM devene paNa tAruM bela samartha jaNAtuM hatuM, te mArA putronA ativiSama avasare te kyAM cAlyuM gayuM? he purohita ! te paNa te samaye zAMtikarma na karyuM? he vArSaki ! tuM paNa putronI rakSA karavAnuM bhUlI gayA ! he gajapati ! mArA putranA AvA saMkaTa samaye te Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putra-zeka ane AdhAsane 10 paNe nirbaLa banI gayo? nAge ( hastirane) jaLatA nAgane vinAza kema na karyo che azvaratna! pavanavega sarakhI gatithI tame putrone kema dUra haTAvI na gayA ? he kAkiNIratna ! A viSadharanA agnine tame kema na olavI nAkhyo? he khaTTaratna ! te vakhate tame sapanAM mastakane chedI kema na nAkhyAM ? he daMDaratna ! tArAthI ja A anartha utpanna thaye, he carmaratna! te vakhate te viSama viSadharane DhAMkI kema na dIdhe? he chatraratna ! te paNa mArA putronuM rakSaNa na karyuM? he cakraratna! pRthvInA vivaramAMthI bahAra nIkaLatAM nAgadevanAM viSama nayanAgnivALAM mastakene kema na chedI nAkhyAM che, jemaNe mArA putrone. vinAza karyo? A pramANe ratnane niMdatA ane vilApa karatA bharatAdhipa sagarane brAhmaNe kahyuM ke -"he mahArAja! hamaNuM ja tame mane zikhAmaNa ApatA hatA ane eTalAmAM have amArA sarakhAthI tame zikhAmaNa pAmavA pAtra bane che ! A jagatamAM bIjAo jyAre Apatti bhegavatA hoya, tyAre leka sukhethI saMsAranI anityatA kahI zake che, paraMtu potAnA nehI baMdhuvarganA vinAzamAM sarva koInI buddhi cAlI jAya che. A saMsArane dhikkAra thAo, jyAM pArakAne ApattimAM AzvAsana apAya che, paNa je pitAne te prasaMga prApta thAya che, te karuNAthI bIjAne rudana karAvate rudana kare che. je tamArA sarakhA AvA samaju puruSa e daDha zekane AdhIna banI jAya, te pachI bhuvanamAM aniMdita dhIratA kayAM sthiratA pAmaze? tame hamaNAM ja mane zikhAmaNa ApI, te tame zuM bhUlI gayA ? durbhAgI devage putra mRtyu pAmya, tene zaka have na kare. kadAca he mahArAja ! eka putrananA maraNaduHkhane sahana karavA mATe asamartha che, te pachI sATha hajAra putronuM duHkha asahya kema nahi? tenA samAdhAnamAM samajavAnuM ke parvata upara vajI paDavA mAphaka sattvagaNavALa mahApuruSane haMmezAM mahAApattio ja temane prabhAva vadhAre che. mahApuruSone saMkaTakALa ane utsavakALa baMne eka svarUpavALA ja hoya che. sUryane udayakALa sarakho ja astikALa hoya che. puruSa jema jema saMkaTanI kasoTImAMthI pasAra thAya che, tema tema tene mahAna pratApa vistAra pAme che. pRthvI ja vajAne ghA sahana kare che, nahi ke tAMtaNe, "meTAne ja saMkaTa Ave che, paNa nAnAone nahi." rAhu, caMdra ane sUryanuM grahaNa kare che, paNa tArAnuM grahaNa karatA nathI. sapuruSane viSe ja Apattio AvI paDe che, paNa sAmAnyane nahi. caMdramAM malinatA jaNAya che, paNa rAhumAM dekhAtI nathI. kALa paNa guNavAna puruSane parAvartana karavA samartha nathI. game teTalA prabhAvavALe zizirakALa agnine zItaLa karavA samartha thatuM nathI, saMkaTa AvI paDavA chatAM paNa puruSa pitAno svabhAva kadApi choDatuM nathI. rAhunA mukhathI gaLAIne mukta thayA pachI paNa sUrya pRthvIpIThane tapAve che. he mahAyazavALA! mahArAjA ! virasa durgama asAra saMsArane yathArtha samajIne, zekasAgarane tyAga karIne, he dhIrapuruSa! dhIratAnuM avalaMbana kare. he zreSTha svAmI! sArI rIte zAstranA artha ane paramArthanA jANakAra tamArA sarakhAne pitAno viveka cUkIne bIje kaNa upadeza Ape?" A pramANe brAhmaNe pitAnuM kathana pUrNa karyA pachI mahAmaMtrIne kahyuM ke, "je banAva je pramANe banya, te pramANe mahArAjane nivedana kare. tyAra pachI "subuddhi pradhAne vinaMti Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 cipana mahAruSonAM carita karI ke-"he deva! Apane vinaMti karuM, te Apa sAMbhaLe." ema kahIne je pramANe samagra vRttAnta banyuM hatuM ke, aSTApadanI cAre bAju khAI khuMdI, temAM gaMgAnadIne pravAha tANuM lAvyA. reSAyamAna thayelA nAgendroe nayanAgni vaDe tamArA sATha hajAra putrone bALI bhasma karI nAkhyA. he mahArAja ! temAM baLa, hathiyAra, maMtra, taMtra, vidyA ke bIjA keI upAya rakSaNa karavA samartha thaI zakatA nathI. A sthiti banI gaI che. have A viSayamAM amAre je karavApaNuM hoya, tenI AjJA kare. he deva ! A vastu ApanI pAse kathana karavI, te paNa amAsa sarakhAne yogya nathI. maraNa vagara amArI zuddhi nathI. te have kayA prakAranA maraNathI A amArA kalaMkanI zuddhi thaze? te Apa vicArIne jaNAve. Ape have A viSayane zeka na kare. kAraNa kehe uttamapuruSa! de, manuSya ane asurevALA A lekamAM samavata evA A yamarAjane kaI vahole ke koI aLakhAmaNo nathI. A jamaDe baLavALA ke durbaLa, daridra ke kubera, paMDita ke mUrkha, ekale ke kuTuMbanA parivAravALA, yuvAna, bALaka ke vRddha athavA madhyamavayane hAya, durjana ke sajajana game te hoya, pApa-pariNati ane raudra pariNAmavALe te kALa koInI khevanA karatuM nathI. IcchA pramANe pitAnA manoratha pUrNa karanAra te denA jIvitanuM haraNa kare che, te pachI manuSyanuM te tenI pAse zuM cAlI zake? he deva ! bhAgyayoge devatAo devalokamAM bhale vartatA hoya, tene "amara' evA nAmathI bolAvAya che, paraMtu AyuSyano kSaya thAya eTale, temane paNa maravuM paDe che. pracaMDa pavanathI dhakelAyelA megha-samUhe garjanA karIne nAza pAme che ane vijaLIlatA paNa kSaNavAra teja pheMkIne adazya thaI jAya che, IndradhanuSa kSaNavAra AkAzatalane zobhAvIne osarI jAya che ane kALanA prabhAvathI saMdhyA paNa alpakALamAM alepa thAya che. traNe bhuvanamAM A caMdra anityatAne pATha bhaNAve che ke, te caMdra paNa haMmezAM eka sarakhA divase pasAra karI zakato nathI. kAraNa ke, caMdranI kaLA dararoja vRddhi pAmatI ane kSINa thatI dararoja judI judI hoya che. pRthvI ane AkAzanA aMtarAlane pitAnA mahAtejathI prakAzita karatA sUryanI paNa udaya, asta Adi aneka avasthAe eka divasamAM utpanna thAya che. A pramANe he prabhu! niMdita saMsAranI anityatA jANIne aniSTa bhava-paraMparA vadhAranAra zokane dabAve, tyAga kare. vaLI he deva! A zeka samagra pApane pravAha vahevaDAvanAra jhare che. aNasamajaoe Acarelo che, paraMtu paMDitajanoe tene tyAga karyo che. te zoka vyAdhinuM moTuM sthAnaka, aratinuM mULa, sukhane pratipakSI, ajJAnanuM prathama cihna, narakanuM dvAra, guNano vinAza karanAra che. sakala kAryomAM ADe AvanAra, uttama kAryo bagADanAra, dharma, artha, kAma ane mekSa e cAre puruSArthamAM aMtarAya UbhuM karanAra mahApApI hoya te A zoka che. zoka pitAno darajajo dUra karAve che, puruSArthane tyAga karAve che, kulanI vyavasthA choDAve che. zoka-mahAgrahathI gherAyele puruSa zuM zuM na AcaraNa kare? tenI dhIraja khUTI jAya che. eTaluM ja nahi, paraMtu te pitAnA AtmAne paNa duHkha Ape che. grasita puruSe kAryAkAryane paNa jANatA nathI. kharekhara te ja mahApuruSo che, jeo saMsAranA paramArthane jANIne kadApi anArya zekane AdhIna banatA nathI. "he deva! zeka hoya, tyAM lakSamI, yaza ane kIrti vAsa karatA nathI, tathA sukha, rati, lIlA ane viSayamAM mananI ekAgratA meLavI zakato nathI. mATe A zokanA vegane tyAga kare. he narapati! samagra kane vicAra kare. tame zeka pAme te samagra bhArata paNa dInatA pAme che. A pramANe ; Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagIratha pautre gaMgAne samudra tarapha vALI 103 ghaNuM samajAvIne maMtrIe pharI paNa kahyuM ke -"he deva! A traNe bhuvanamAM talanA pherA jeTaluM tevuM kaMI paNa nathI ke, je Apa na jANatA ho te paNa Apa zokAvasthAmAM hovAthI Apane kaMIka nivedana karuM chuM. kaThora pavana athaDAvAthI kamalapatra para rahelA jalabindu sarakhA aticaMcaLa saMga, jIvita, yavana, tuccha dhana ke nehanA viSayamAM zeka karavAthI lAbha? te sAMbhaLI bharatAdhipa sagara rAjAe kahyuM, "tame kahyuM, te taddana satya ja che. A saMsAra asAra ja che. baMdhuo ane snehInA samAgame svapna sarakhA che. parvata parathI vahetI nadInA pUra sarakhuM alpakALamAM vahI janAruM yauvana che. vRkSanA chAyaDA sarakhI caMcaLa lakSmI che. ghAsanA agrabhAga para rahela jalabindu samAna caMcaLa jIvita che. IndradhanuSanA raMga sarakho snehAnubaMdha che. eka kuTuMbamAM sAtheno nivAsa IndrajALa sarakhe che, hAthInA kAna sarakhe caMcaLa vaibhava che. te jyAM sudhImAM vRddhAvasthA-pizAcikAe zarIramAM praveza karyo nathI, mRtyutAlane AdhIna thayA nathI, jyAM sudhI svabhAvathI caMcaLa rAjyalakSmI vikAra na batAve, jyAM sudhImAM indriyanI tAkAta ghaTI na jAya, jyAM sudhImAM viSaye ApaNe tyAga na kare. ane A zarIra ApaNA kahyAmAM vartatuM hoya tyAM sudhImAM, vivekI oe anya sarvano tyAga karIne satata AtmahitanI sAdhanA karI levI joIe. dharmAnuSThAna sivAya bIjuM koI Atmahita kArya nathI. kAraNa ke, A saMsAra te ekAMte nirguNa ja che, Apattio te najIkamAM rahelI ja che, hamezAM mRtyu lagAra paNa dUra jatuM nathI. viSaya bhegenAM phalo kaDavAM ane bhayaMkara che. karma-pariNati viSama che. narakanI vedanAo mahAbhaya ApanArI che. viSayane tyAga na karanArane avazya naraka ke tiryaMca gatimAM vAsa kare paDe che. saMsAranA saMgane tyAga karanAra sAdhu mahAtmAo avazya svarga ke mekSamAM jAya che. rAjyalakSamI ane viSayene viga darekane avazya thavAne ja che, te jyAM sudhI teo ApaNe tyAga na kare, tyAM sudhImAM ApaNe tene svecchAe tyAga karIe. pArakA padArthonI mamatA karavAthI zuM phAyado ? te bhagIrathane rAjyAbhiSeka karIne mahApuruSa-sevita dharmanuM ArAdhana kara. asthira asAra rAjyalakSmIno tyAM sudhImAM tyAga karyuM ke, jyAM sudhImAM akhalita gativALuM mRtyu mArI saMbhALa levA na Ave." bhagIratha pautre gaMgAne samudra tarapha vALI A pramANe vairAgyamArgane anusaratA saMsAravAsathI kaMTALelA mahArAjAe potAnA AtmAne saMsAra-svabhAva samajAvatAM pitAnA Azrita vargane paNa kahyuM ke, "tamArI Atmazuddhi paNa vrata grahaNa karavAthI ja thaze." ema jyAre kahI rahelA hatA teTalAmAM aSTApada parvatanI najIkamAM rahetA loko hAhAra karatA rAjyAMgaNamAM doDI AvyA. mahArAjAne kahevA lAgyA ke "he mahArAja! amAruM rakSaNa kare, amane bacAvo." te sAMbhaLIne rAjAe pUchayuM ke, Aze ghaMghATa saMbhaLAya che? "tarata chaDIdAroe AvelA gAmalokane rAjasabhAmAM praveza karAvyuM, teoe pagamAM paDIne UbhA thaI mahArAjAne nivedana karyuM ke-"he deva! kumAre je khAI jaLathI bharI, te jaLa khAImAM na samAvAthI paDakhethI ubharAIne cAre bAju phelAvA lAgyuM che. sthaLamArgo paNa jaLathI baMbAkAra banI gayA che. jaLa pharI vaLavAthI khAInI najIkanAM gAme Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 cipana mahApuranAM carita ane nagare sarva AkuLa-vyAkuLa banI gayAM che. AnuM nivAraNa Apa sivAya bIjA keI karI zake tema nathI- ema jANune devanI pAse ame AvyA chIe. je jaLanuM kANa karavAmAM nahi Ave, te ghaNe me vinAza thaze. te kRpA karIne Apa tarata tenuM nivAraNa kare." tyAre putranA putra bhagIrathane AjJA ApI ke "he vatsa! upadrava pAmelA lokonuM upadravathI rakSaNa kara ane daMDaratnathI pANInA pUrane samudra tarapha vahevaDAva. sAthe nagare, gAma, raheThANe udyAna, vAvaDIo, savAre ane bhavanavAsInAM bhavanone nukazAna na thAya ane rakSita rahe. tema lakSya rAkhIne pravAha pAcho vahevaDAvaje. pramAdAcaraNanAM phaLa vatsa barAbara dekhI lIdhAM che, mATe sarvakAryamAM apramAda-sAvadhAnI pUrNa rAkhavI. deva, dAnava, IndranI AjJAne anusaranArA banavuM. " e pramANe ghaNuM zikhAmaNo ApIne bhagIrathane mokalavA taiyAra karyo. teNe bharatAdhipa pitAmaha sagarane praNAma karI "mahAprasAda karyo " ema kahIne mastaka vaDe AjJA aMgIkAra karI. pharI vinaya_hitazikSA grahaNa karavA sagare bhagIrathane bolAvyuM. rAjA pAse praveza karyo. pharI praNAma karI rAjAnA caraNa pAse beThe. sagare kahyuM, "he vatsa ! sukutpatti, prabhutA, vaibhava, navIna yauvana, koIne na hoya tevI rUpasaMpatti, kaLAomAM pravINatA, zAstranA arthonA pAra pAmavApaNuM, AyudhakaLAnI kuzaLatA, daDha prahAra karavApaNuM, anupama parAkrama, asAdhAraNa pauruSa, dareka upara prabhAva pADavApaNuM- A sarva guNa tane varelA che. A eka eka guNa unmArge pravartAvavA samartha che, te ekIsAthe dareka guNa ekaThA thAya, pachI zuM bAkI rahe? tArAmAM A sarvaguNane samudAya ekaTho rahelo che, mATe tAre sArI rIte prayatnapUrvaka te guNene pacAvavA, paNa tenA tAbe na thavuM. uttamakuLamAM janma the, ramaNIonA hRdaya sarakhuM sukumAla rUpa, zAstranA artha bhaNavAnA parizramathI pakva thayelI mati, samartha bhujAbela, traNe bhuvanamAM vakhANavA gya lakSamI, narezvarenA mastaka para AjJA vahevaDAvavApaNuM A sarva eka eka atidurjaya heya, pachI sarvaguNa-samudAyanI vAta zI karavI? sUrya, agni ane ratnanuM teja vagara laI javAye paNa pitAne pratApa dUra sudhI pahoMcADe che, tema mehanA sahArAthI yauvana aMdhakAra pRthvInA mArgamAM vistAra pAme che. he mahAyazavALA pautra! A bhuvanamAM samagra rAjAonA svAmI tarIke pariNAma pAmela lakSmIno mada asAdhya ane bhayaMkara che, te tarata ja puruSane laghutA pamADe che. vaibhava, kula, bela, rUpa A vagere pUrve karelAM karmanA phalarUpe prApta thAya che, te paNa te AtmAnA guNa nathI. mahAbhimAnane tyAga karIne vinaya zIkhaje, namra banaje, vinayathI namra banelAne mahAna guNonI prApti thAya che. vinayamAM udyama karanArane kIrti, vidvAna puruSanA mukhamAMthI nIkaLelA jyakAranA zabda, dharma, artha, kAma, kaLAo ane vidyA vinayathI prApta thAya che. vinayathI lamI maLe che, avinayathI maLelI lakSmI paNa palAyana thAya che. A jIvalekamAM samagra guNone AdhAra hoya te vinaya che. indriyane jaya karavAthI vinaya, vinayathI guru prasanna thAya che. prasanna thayelA guru mahArAja pAsethI zAstranA yathArtha artho, tethI kAryAkAryano mahAna viveka pragaTa thAya che. viveka vaDe jagatamAM prabhAva vadhAranArA guNonI prApti, guNavAna puruSa viSe lokone asAdhAraNa anurAga thAya che. jokenA anurAgathI A samagra traNalekamAM evI koI vastu nathI ke, je siddha na thAya. mATe kalyANa-paraMparAne mUlakAraNarUpa vinaya karatAM zIkhaje. " A pramANe bhagIrathane hitazikhAmaNa ApIne, lakSamInI niMdA ane vinayanI prazaMsA karIne, pramAda-vartananAM mAThAM kula kahIne bharatAdhipe daMDaratna ApIne bhagIrathane mokalyA. kahyuM ke, "A daMDaratnathI pravAha vALIne jaLasamUhane samudra tarapha kheMcI jaje. " Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 sagara cakravatInuM caritra bhAgIrathI---jAhnavI nAmakaraNa pitAne praNAma karI, AjJA mastake caDAvIne bhagIratha nIkaLe. rokAyA vagara niraMtara prayANa cAlu rAkhate keme karIne aSTApada pahoMcI gaye. dUra rahelA aSTApadane praNAma karyA. nAgadevene bali ApIne temanuM smaraNa Adi vidhAna karIne temanI tathA gaMgAnI rajA laIne daMDa grahaNa karI jalapravAhu vA. daMDathI khadAyelI pRthvIne anusAra khAImAMthI UbharAte jalapravAha samudra tarapha vahevA lAgyo. pachI te gaMgAnadI himavAna kulaparvatathI nIkaLIne " zvetakRTa girine bhedIne nIkaLI. " gaMdhamAdana parvatanuM ullaMghana karIne daMDe karelA mArga dvArA bhagIrathe tene samudramAM pahoMcADI. nAgadevenA kapAgnithI baLI gayela pitAnA pitA, kAkA AdikanA asthizeSa-samUhane dekhI bhagIrathe gaMgAnA jaLapravAha sAthe samudramAM lAvI vicAryuM ke, "are ! meM suMdara karyuM, ke kalevaranAM hADakAMne gaMgApravAha sAthe samudramAM pahoMcADyAM, nahiMtara DhaMka, samaLI, kAgaDA vagere tuccha pakSIo caraNa agara cAMcathI phelIne, azuci sthAnamAM ragadoLIne pitAmaha vagerenI laghutA karAvate, ema ciMtavatA tene tyAM rahenAra koe jala-upadrava nivAraNa karavAthI abhinaMdana ApyuM. gaMgAnA prathama pravAhane janukumAra kheMcI lAve, tethI te jAdavI, pachI bhagIrathe samudramAM pahoMcADI, tethI tenuM nAma bhAgIrathI paDyuM. sagaranA putronAM asthione pravAhamAM vahevaDAvyAM, tethI Aje paNa loko te ja pramANe asthione nadI, samudramAM nAkhI vahevaDAve che. gaMgA-bhAgIrathInAM jaLa sArAM svAdiSTa hovAthI ghaNAone te sevana karavA gya banI che. A pramANe bhagIrathakumAra gaMgAnA jaLa-pravAhane samudra tarapha lAvIne aSTApadanI najIkamAM rahenAra lokane zAMti pamADIne gaMgAnI leka-prasiddhi karIne, pitAmaha sagara pAse Avyo. temane praNAma karyA. sagare paNa bhagIrathane rAjya pAlana karavA ane pRthvI dhAraNa karavA samartha jANIne sAmaMte--mahAsAmaMtanI sAthe maMtraNA karIne tene rAjyAbhiSeka karyo. keIka samaye saMsAranI asAratA jANIne, kamenI viSamatA avakana karIne, viSayanAM kaDavAM phala bhegavavAnAM jANIne, rAjyalakSamIne asthira samajIne susthita nAmanA AcAryanI pAse kumAre, sAmaMte, ane mahAsAmaMtanA parivAra sAthe samagra karma-nirjarA karavAnA kAraNabhUta, mekSanagarI pamADanAra, kugatinA mArganI argalA, svargamAM javA mATe pagathiyAnI zreNI, sukutpattinI latAnA amegha bIjabhUta evI dIkSA aMgIkAra karI. bAre aMgane abhyAsa karyo. daza prakAranA zramaNadharmane abhyAsa pADI, traNa guptithI gupta, pAMca samitiethI samita, zAstrAnusAre sAdhudharmanuM pAlana karI bhUta, vartamAna ane anAgata kALanA padArthone jaNAvanAra zAzvata eka prakAranuM vara kevalajJAna-darzana svarUpa divyajJAna pragaTa karyuM. bhavopagrAhI karmo AyuthI kaMIka adhika jANIne vedanIya, nAma ane getra kamene samudraghAta karIne-AyuSya samAna sthiti karIne zelezIkaraNa karIne, ajarAmara, avyAbAdha anaMtasukhavALuM makSasthAna pAmyA. A pramANe cepanna mahApuruSacaritane viSe bIjA sagara cakravatInuM caritra pUrNa thayuM. 4] Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) zrI saMbhavanAtha tIrthakaranuM caritra manavAMchita phaLa ApanAra kalpavRkSanA aMkurA samAna evA keIsapuruSa prajAnA puNyaprabhAvathI A jagatamAM utpanna thAya che. A jaMbudvIpanA dakSiNArdha bhAratanA madhyakhaMDamAM lokenAM mana ane nayanane haraNa karanArI, pariNAthI vIMTaLAyelI, mahAkoTathI zobhAyamAna, UMcAM ratnajaDita bhavanenI zreNIthI alaMkRta, suMdara goThavaNIvALA traNa mArgo, cAra mArgo, cauTAonI racanA jemAM karelI che. sakala upadravathI rahita, pitAne lAga na maLavAthI durjane e pariharelI, hamezAM ratnaprabhAthI kRSNapakSane aMdhakAra tiraskRta thayela hovAthI duzIla puruSoe paNa aMdhakArarahita A nagarIne dUrathI ja tyAga karyo. yuvAnanAM rUpathI aMjAI gayela kAmadevane A nagarImAM phAvaTa na AvI. guNagaNa grahaNa karanArA nagaralekethI adhiSThita "zrAvastI" nAmanI nagarI hatI. tyAM nAma pramANe guNo dhAraNa karanAra haMmezAM AnaMda karatA, samagra pRthvamaMDalanuM pAlana karavAmAM samartha "vijitAri' nAmanA rAjA hatA. te rAjAne rUpa ane guNathI AkarSita karela samagra parivAravALI senA" nAmanI pRthvInI zeka, rAjAne vallabha evI mahArANI hatI. ekabIjAnA vRddhi pAmatA sneha anurAgathI vizvAsapUrvaka rAjyalakSamIne bhegavaTo karatAM divase vItI rahelA che. A pramANe saMsAra-saritA vahI rahelI che. A bAju dhAtakIkhaMDa nAmanA dviIpamAM, eravata kSetramAM "kSemapurI" nAmanI nagarI che. tyAM "vimalavAhana" nAmane rAjA hatA. te rAjAe mahAdurbhikSa kAla samayamAM bALake, vRddho sahita zrIsaMghane azana vagere AhArAdika ApIne saMghabhakti karIne tIrthaMkaranAma gotra upArjana karyuM. vaLI saMsArane asAra samajIne hAthInA kAna sarakhI caMcaLa rAjyalakamI jANIne, bhegono tyAga karIne svayaMprabha AcAryanI pAse mahApuruSoe sevelI karma-nija rAnA hetubhUta dIkSA aMgIkAra karIne, bIjAM sthAnakenI ArAdhanA karI tIrthaMkaranAma-karma puSTa karIne AyuSya pUrNa karIne Anata nAmanA ka5mAM utpanna thayA. tyAM paNa devakane megye bhege bheLavIne, AyuSya pUrNa karIne phAgaNa zukala aSTamInA divase mRgazira nakSatramAM caMdrane vega thaye tyAre "senA" rANInI kukSimAM utpanna thayA. te ja rAtrie senA mahAdevI sukhethI sUtelI hatI, tyAre teNe gajAdika cauda mahAsvapno dekhyAM, tarata jAgIne kamasara patine nivedana karyo. vijitAri" rAjAe AzvAsana ApatAM jaNAvyuM ke, mRga sarakhA netravALI ! he priye! devatAone paNa pUjya, jenA guNe jagatane vismaya pamADaze, te putra tane garbhamAM utpanna thaze. jema jema garbhamAM tenI vRddhi thAya che, tema tema bhavanamAM nidhAne, rASTramAM nagare tathA sukhe saMbhava utpanna thavA lAge. nava mAsa ane sADAsAta rAtri-divase pUrNa thayA, tyAre mAgazIrSa zukala aSTamI (caturdazI)nA divase mRgazira nakSatramAM caMdrano vega thaye chate senA mahAdevIe samagra lakSaNepata putrane sukhapUrvaka janma ApyuM. - siMhAsana calAyamAna thavAthI saudharmAdhipati AvyA. AgaLa kahI gayA, te krame meru zikharanA upara mahatsavapUrvaka janmAbhiSeka karyo. cAre nikAyanA devathI parivarelA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMbhava tIrthakaranuM caritra 17 Indra mahArAjAe prabhune janmAbhiSeka karIne kuMDalayugala paherAvyuM. pachI mAtAne arpaNa karyA. nidrA UDI gaI eTale mAtA janmelA bALakane AbhUSaNAdikathI alaMkRta joI harSa pAmI temanA rUpa alaMkArathI vismaya pAmI tenuM rUpa patine paNa kahevA lAgI. samagra surAsure, manuSya ane vidyAdharonAM rUpa karatAM paNa mane hara rUpane dekhIne prabhunA pitA atyaMta saMtoSa pAmyA. tyAra pachI prazasta tithi, nakSatra, lagna samaye bhagavaMtanuM guNathI utpanna thayela nAma pADyuM. prabhu garbhamAM hatA, tyAre nidhAnAdi ghaNuM utpanna thayAM, jamyA tyAre AkhA rAjyamAM sukha thayuM e kAraNe "saMbhava" evuM bhagavaMtanuM nAma pADyuM. vyavahAra ucita dareka prasaMge ujavyA. pAMca dhAvamAtAethI lAlana-pAlana karAtA bhagavaMta vRddhi pAmavA lAgyA. traNa jJAnavALA bhagavaMta jagata-sthitine ane sarva padArthone jANavA chatAM "lekasthitinuM ulaMghana na karavuM joIe ema jANIne kalAcArya pratye bahumAna karatA hatA. rUpa-kulayukta kanyA sAthe pitAe prabhune paraNAvyA. ajitanAtha pachI trIzalAkha karoDa sAgaropama gayA pachI saMbhavanAtha utpanna thayA. temanuM AyuSya sAThalAkha pUrvanuM hatuM. teo jyAre paMdara lAkha pUrva kumArAvasthAmAM hatA, tyAre pitAe temane rAjya ApIne potAnA AtmAnuM kArya sAvyuM hatuM. tyAra pachI bhagavate lekarithatinuM pAlana karatAM corAzI lAkha pUrva caturaMga senAvALA rAjyanuM pAlana karyuM hatuM. tIrthaMkaranAmakarma udayamAM AveluM hovAthI, lekAMtika dethI lekahita mATe pratibadhAyelA, teo saMvatsarI mahAdAna daIne, mArgazIrSa pUrNimAnA divase mRgazIrSa nakSatramAM caMdrane yoga thayo tyAre samagra surAsura-narendronI samakSa chaThThabhaktanA paccakakhANa karI eka hajAra rAjAo sahita sahastrAbhravaNa nAmanA udyAnamAM pAchalI pirisIe karma parvatane bhedavA mATe vajAzani-samAna pratrajyA-dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI maunavrata dhAraNa karI, cauda varSa gAmAnugAma vicaratAM kAtika vadi paMcamIne divase mRgazira nakSatramAM caMdrano roga thaye tyAre, saraLa zAlavRkSanI nIce temane kevalajJAna pragaTa thayuM. te kevuM che? je jJAnamAM mAtra eka ja bhedanI kalpanA che, te AvyA pachI cAlyuM na jAya tevuM, sarvajJapaNanI pragaTa nizAnI, sarva prakAranA ajJAna-aMdhakArane nAza karanAra, tathA leke mATe netra samAna, janmelA ke utpanna thatA padArthone dekhe. vividha prakAranA utpAda, sthiti ane nAza pariNAma pAmatA padArthone tathA vipula pramANamAM dravyane niraMtara jANI zake evuM kevalajJAna bhagavaMtane utpanna thayuM. tarata ja sudharmAdhipatinuM siMhAsana calAyamAna thayuM. kSebha pAmelA IndramahArAjAe avadhijJAnane upaga mUkyo, tethI jANyuM ke bharatakSetramAM saMbhava jinendrane divyajJAna pragaTa thayuM. ghaMTAnA prayogathI dene khabara ApyA, sarva sAthe IndramahArAjA bhagavaMtanI pAse AvyA. samavasaraNanI racanA karI. kevI rIte ? samavasaraNanI racanA vAyukumAra dee eka jana bhUmi-pradezamAMthI taNakhalAM, kAMkarA kare dUra kyAM. vaLI medhakumAre e sugaMdhI jaLane chaMTakAva karyo, jethI uDatI raja besI gaI. DITAM nIce rahe tevI rIte paMcavarNanAM puSpanI vRSTi karI. rajata, suvarNa, ratnamaya traNa liA banAvyA. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 thApanna mahApuruSonAM carita aMdara caturmukhavALuM siMhAsana taiyAra karyuM. bahAra mATe dharmadhvaja ane zreSTha dharmacakanI racanA karI. de, Idro ane pratihAre vaDe jaya jayakAra karAtA bhagavaMta pUrva dvArathI praveza kare che. siMhAsanane traNa pradakSiNA pharIne jama tiratha caturvidha saMgharUpa tIrthane namaskAra thAo, ema bhaNIne pUrva dizA sanmukha birAjamAna thAya che. bAkInI traNa dizAomAM prabhunAM sarakhAM traNa pratibiMba thAya che. eka be gaNudharene prabhue dIkSA ApI. te pachI pUrva dvArathI praveza karIne agnidizAmAM prathama gaNadhare, kevaLIe, mana:paryavajJAnIo, avadhijJAnIo, caudapUrvadhare, bAkI rahelA sAdhuo, temanI pAchaLa kalpavAsI devIo ane sAdhvIo ubhAM rahyAM. pharI dakSiNadvArathI praveza karIne nityadizAmAM bhavanapati, jayotiSka ane vAnamaMtara devenI devIo dharmakathAmAM mana parovIne ubhI rahe che. vaLI pazcimadizAnA dvArathI praveza karIne IzAna khUNAmAM kalpavAsI de, manuSyo ane nArIo dharmazravaNa nimitte sthAna prApta kare che. A pramANe cAre vidizAomAM traNa traNa parSadAoe sthAna grahaNa karyA. ATha prakAranAM karmabaMdhanA kAraNe pachI bhagavaMte dharmakathA zarU karI ke, "A saMsAramAM cha mithyAtva, avirati, pramAda, kaSA ane ega vaDe ATha prakAranA karmasamUha bAMdhIne cAre gatirUpa saMsAramAM paryaTana karyA kare che ane samyakatva, jJAna ane cAritrathI nirAbAdha mikSasthAnakane meLave che. te sAMbhaLIne prathama gaNadhara bhagavaMte pUchyuM ke, he bhagavaMta! mithyAtvAdika saMsAranA kAraNarUpa kevI rIte bane che, te kaha" tyAre bhagavaMte kahyuM ke, jIvAdika tattvabhUta padArtha viSayamAM mithyAtvane Agraha rAkhave, te mithyAtva. te abhigrahika ane anabhigrahika ema be bhedavALuM che. mithyAtvanA pudgalanA udayathI utpanna thayela cittane pariNAma, te mithyAtva. kAgaDAnA mAMsa vagerenI viratinA pariNAmathI rahitapaNuM, te avirati, apratyAkhyAnakaSAyanA udayathI-kaSAyathI janmelI cittanI pariNati. te avirati, pramAdanA pAMca prakAre, te A pramANe-madirApAna karavuM, viSaya, pramAda, kaSAya, vikathA ane nidrA. kaSAye-kedha, mAna, mAyA ane lebha. yoga traNa prakArane che. manovega vacanaga ane kAyayega. ma ga cAra prakArane, te A pramANe-satya manAyega, asatya maneyega, satyAsatya maneyega ane asatyAsatya mane.. e pramANe vacanaganA paNa satyAdika cAra prakAra samajavA. kAga sAta prakArane te A pramANe-dArika kAyayoga, audArika mizra kAga, vaikriya kAyAga, vaikriya mizra kAyAga, AhAraka kAyayega, AhArakamizra kAga, kArmaNa kAyaga-e pramANe paMdara prakAranA gavaDe mithyAtvAdika baMdhakAraNa yukta che baddha, spaSTa ane nikAcita bheTavALAM karma upArjana kare che. karmabaMdhanAM A sAmAnya kAraNe jaNAvyAM. vizeSa karmabaMdha te A pramANe samaja. jJAnI ke samyakatvI jIvonA droha, AzAtanA apamAna, niMdA karavAthI, tathA jJAnamAM tathA darzanamAM aMtarAya-vigha karavAthI, jJAnane nAza, darzanano nAza karavAthI jJAna-jJAnIne ane darzana-darzanIne dveSa karavAthI, jJAna ane darzana jenI pAsethI meLavyAM hoya, tene oLavavAthI, vAraMvAra tevAM kAryo karavAthI, tenI atyaMta AzAtanA karavAthI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha prakAranAM karmabaMdhanA kAraNe 109 jJAnAMtarAya ane darzanAMtarAya baMne karmo baMdhAya che. upara anukaMpA-dayA vagarane thAya, zIlavrata vagarane, krodha karavAnA svabhAvavALo, dAna ApavAnI rucinA pariNAma vagarane, gurune droha karanAra azAtAdanIya karma upArjana kare. gurunI bhakti karanAra, karuNA rAkhanAra, vrata zIlaguNavALo, kSamA rAkhanAra, dAna ApavAnI rucivALe zAtA vedanIya karma bAMdhe. arihaMte, siddho ce, tapasvIe zruta, guru, sAdhu ane saMghanI AzAtanA karavAthI, temane droha karavAthI, niMdA karavAthI jIvane darzanamehanIya karma baMdhAya, ke jenA udayathI lAMbA kALa sudhI anaMta saMsAra-samudramAM rakhaDavuM paDe. tIvra utkaTa kaSAdayavALe, ghaNe meha karanAra, rAga dveSa kaSAyavALe, baMne prakAranA cAritraguNane ghAta karanAra cAritramehanIya karma upArjana kare che. atyaMta mithyASTi, mahAraMbha mahAparigrahavALa, tIvra lebha karanAra, zIla vratavagarane, pApamativALa, mahAraudra pariNAmavALe narakanuM AyuSya bAMdhe che. unmArganI dezanA karanAra, mArgane nAza karanAra, gUThahudayavALe mAyAvI, zalyavALe tiryaMcAyuM bAMdhe. svabhAvathI pAtaLA kaSAyavALe, dAna karavAnI IcchAvALe, svAbhAvika bhadrika pariNAmavALe, zIla saMyamarahita, dayA, dAkSiNya, lajajAdika madhyama guNavALo manuSyanuM AyuSya bAMdhe. saMnyAsI, gI, AdinA paMcAgni tapa, bAlatapasyA, vagara IcchAe AvI paDelAM duH5 sahana karavArUpa akAmanirjarA, ANuvrata-mahAvratavALe, samyagradarzanavALe jIva devagatinuM AyuSya bAMdhe. mana, vacana ane kAyAnA genI vakatA rAkhanAre, kapaTa karavAnA svabhAvavALe traNa gauravavALe agara gauravamAM Asakita karanAra azubhanAmakarma upArjana kare che. tethI viparIta guNavALo zubhanAmakarma upArjana karanAra thAya che. tIrthakara bhagavaMta, pravacana, siddhAMta, guru ane sAdhuonA avarNavAda-niMdA karanAra, abhimAnI jAtimada karanAra, bIjAne parAbhava karavAnA svabhAvavALA ane pitAno utkarSa karanAra jIva nIcatrakarma bAMdhe. kahelAthI viparItapaNe vartanAra uccagotrakarma upArjana kare che. prANavadhAdikamAM rakta banele, sarvane vizva karanAra lAbhAMtarAyanA kAraNabhUta aMtarAyakarma bAMdhe. e AThe karmanA baMdhake AyuSyabaMdha kare, tyAre hoya che. te sivAya Ayune vajine bAkInA kALamAM sAtakarmanA baMdhaka he ya che. mehanIya karma bAMdhate aTake, tyAre cha prakAranA karmane baMdhaka gaNu ya. kevalIo, upazAMta mehavALA, kSINamehavALA ja eka prakAranA zatAvedanIya karmanA baMdhaka hoya che. e pramANe bhagavaMte karmanAM kAraNenI prarUpaNa karIne bhavya rUpI kamalavanane pratibaMdha karI bharatakSetramAM vicArIne jIvomAM samyakatva pragaTAvIne, cAritramohanIyakarma upazamAvIne pitAnuM alapa Ayu bAkI raheluM jANune "sametazikhara" nAmanA parvata upara gayA. tyAM mAsikI saMlekhanA pAdapapagamana anazana karIne zailezIkaraNa karavA pUrvaka bhopagrAhI cAra aghAtI karmane nAza karIne caitra zudi paMcamInA divase mRgazira nakSatramAM caMdrane vega thaye chate ekahajAra sAdhuonA parivAra sAthe pIDA vagaranA, zAzvata sukhanA sthAnakarUpa siddhipadane pAmyA. bhavarUpI jALathI mukta thayelA, duSTa AThakarmanA baMdhanathI chuTA thayelA, samagra jagatanA agrabhAge rahelA sthAne prayANa karatAM, zuddhabhAvavALA AtmAnuM zuddha uttama svarUpa ane anaMta jJAna meLavIne sarva zarIrathI mukta banI zrIsaMbhavanAtha bhagavaMta tatkAla siddhipadane pAmyA. caupanna mahApuruSa-carita viSe zrIsaMbhavanAtha tIrthakara caritra pUrNa thayuM. [5] Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) zrIabhinaMdana svAminuM caritra asAra evA A saMsAramAM evA paNa kaI mahApuruSe utpanna thAya che ke, jemano janma paramArtha kArya karavAmAM udyamavALe ane prazaMsavA lAyaka thAya che. A pRthvInA madhyabhAgamAM "adhyA" nAmanI prasiddha nagarI hatI, je svarga ane apavarga (mokSa) madhye rahelI suMdara taLAI (zacyA) jevI zebhatI hatI. te nagaramAM vinayaguNa meLavavAmAM tRSNAvALA, ghare AvanArane padhAre ema prathama bolAvanAra, saraLa madhura vacana belanAra, nirabhimAnI evA leke vasatA hatA. te nagarImAM nAma pramANe guNa dhAraNa karanAra "saMvara' nAmanA rAjA hatA. tene samagra guNanA nidhAnarUpa saraLa svabhAvI "siddhArthA" nAmanI agramahiSI hatI. rAjya-sukhane anubhava karatAM baMnenA divase pasAra thaI rahelA hatA. A pramANe saMsArane pravAha vahI rahele che. kaIka divase mahAdevI mahAkiMmatI zayanamAM sukhapUrNa sUI rahelI hatI, tyAre rAtrinA chelA paheramAM coda mahAsvane dekhIne jAgI. vidhipUrvaka patine sarva svane nivedana karyA. rAjAe paNa putrajanmane phalAdeza jaNAvI keTalIka hitazikSAo ApI. rANI khuza thaI te ja rAtrie pUrvabhavamAM tIrthaMkaranAmakama upArjana karanAra te karmodayanA zubha pariNAmavALA, dava parahita karavAmAM udyamavALA vaizAkha zudi chaThThanA divase punarvasu nakSatramAM caMdrane vega thaye tyAre Indra mahArAjAthI zuddha karAyelA garbhasthAnamAM utpanna thayA. mAtAne pIDA na thAya tema garbha vRddhi pAmavA lAgyA. nava mahinA ane sADAsAta divasa adhika rAtri-divasa pUrNa thayA tyAre mAghazukala bIjanA divase punarvasu nakSatramAM jagadugurune janma thaye. saMbhavanAtha bhagavaMta pachI dasa lAkha kroDa varSa vItyA bAda bhagavaMtane janma thayo. IndrAdikee janmAbhiSeka karyo. bhagavaMta garbhamAM hatA tyAre kula, rAjya, nagare harSaabhinaMdana pAmatA hatA, te kAraNe mAtA-pitAe vicAra karIne guNathI utpanna thayeluM evuM abhinaMdana" nAma pADyuM. vidhipUrvaka pAlana karAtA te moTA thayA. kame karI yauvanavaya pAmyA. lagna karyA pachI viSaya ane rAjyasukhano bhogavaTo karatA hatA. te mahAbhAgyazAlI sADI traNase dhanuSa UMcI kAyAvALA hatA. nirmaLa tapAvelA suvarNa sarakhI deDakAMtivALA tathA vikasita kamaLa sarakhA sugaMdhI zvAsavALA hatA. sADAbAra lAkha pUrva kumArapaNAmAM, ATha lAkha pUrvAga sahita sADI chatrIsa lAkha pUrva sudhI vidhithI rAjyanuM pAlana karI, bhego bhegavIne lekAMtika devee prerelA prabhue cAritra aMgIkAra karyuM. mAha zukala bArazanA divase devo ane asuronA Indro sanmukha sahastrApravaNa nAmanA udyAnamAM mahAbhAgyavaMta bhagavaMte dIkSA aMgIkAra karI. cAra jJAnayukta chadmastha bhagavaMta aDhAra varSa sudhI vicaratA vicaratA piyAla vRkSanI chAyAtalamAM AvyA. tyAM teo kAussaga dhyAnamAM dhyAnAMtaramAM rahelA hatA, tyAre temanAM cAra ghAtikarmo kSaya pAmyAM. ethI prabhune kevalajJAna pragaTa thayuM. calAyamAna Asana thavAthI iMdra mahArAje denA parivAra sAthe AvIne bhakitathI tribhuvanapatinuM samavasaraNa banAvyuM. bhagavaMte ekaso Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIabhinaMdana svAmInuM caritra soLa gaNadharane dIkSA ApI. dharmakyA zarU karI. bhavya pratibodha pAmyA. keTalAyanA saMye cheDAyA. keTalAya prANIonA karmasamUha vilaya pAmyA, tyAra pachI ATha pUrvAga nyUna 1 lAkha pUrva sudhI dIkSA paryAya pAlana karIne, pacAsalAkha pUrvanuM sarva AyuSya pUrNa karIne pitAnuM bAkI rahela alpa AyuSya jANuM "sameta parvatanA zikhara para gayA. tyAM sUphamakriya apratipAti dhyAnamAM praveza karIne pharI uparatakiya anivRtti dhyAna vizeSa prApta karIne bhava sudhI rahenArAM cAra aghAti karmone khapAvIne bhagavaMta siddhipadane pAmyA. mahApuruSacaritamAM zrIabhinaMdana svAmInuM caritra samApta. [ 6 ] (7) zrI sumatinAtha svAmInuM caritra lekamAM prajAnA puNyage tevA mahAtmAo utpanna thAya che ke, jeo potAnA yazavaDe karIne bhuvanane bharIne samagra jIvalekane zAnti pamADe che. pUrvabhava jaMbudvipa nAmanA A ja dviIpamAM "puSkalAvatI' vijathamAM nitya ramaNIya pramudita lekavAsI zaMkhapura" nAmanuM nagara hatuM. tyAM "vijayasena nAmanA rAjAne sakala aMtaHpuramAM mukhya sudarzanA" nAmanI paTarANI hatI. te rAjAne tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM deguMdaka deva mAphaka divaso sukhamAM pasAra thatA hatA. Ama temane saMsAra kALa vahI rahele hato. keIka samaye pitAnA vaibhava anusAra kriIDA karavA mATe nagaralake udyAnamAM gayA. tyAre hAthaNIpara beThelI sudarzanane te nagaravAsI naMdISeNanI sulakSaNa nAmanI bhAryA je ATha vahuo sAthe parivarelI hatI, te jovAmAM AvI. tyAre keIka sevakane sudarzanAe pUchyuM ke, e keNa che? A kenI bhAryA che? enA parivArabhUta A ATha suMdarIo keNu che? sevake paNa tapAsa karIne yathAsthita hakIkta jaNAvI ke, he svAminI! A naMdISeNa vaNikanI sulakSaNA nAmanI patnI che. tene be putrI che, te baMnee cAra cAra kanyAonI sAthe lagna karyA che. teonI sAthe teo anurUpa viSayasukha anubhave che. tyAre temane dekhIne pitAne saMtAna na hovAthI sudarzanA mahAna vairAgya utpanna thaye ane teNe ciMtavyuM ke, jemane guNane bhaMDAra, sadA sukhanA AvAsarUpa putra janmyA nathI, tethI manuSyapaNAmAM jIvita ane vaibhavathI kayuM sukha bhegavI zakAya? avyakata kAluM kAluM belanAra, dhULamAM krIDA karato putra je strIne khoLo khUMdato nathI, te strIne janma A jagatamAM nirarthaka che. paraspara eka bIjAnAM kAryonI athaDAmaNa ke kAryanA bojAthI dabAyela manuSyonAM caMpAyela hRdaya kharekhara putranA mukhacaMdrane jovAthI AzvAsana pAme che. jeone guNagaNanA AdhArabhUta hadayanI zAMti karanAra putra hoya che, temane daridratA jaNAtI nathI. moTI Apatti Ave, te te paNa teo gaNakAratA nathI. A pramANe putra-viSayaka ghaNI ciMtAo karatI te pitAnA bhavanamAM AvI yoMcI, paNa have keI kAryamAM tenuM mana parevAtuM nathI, bhavanamAM AvyA pachI sakhIone Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panna mahApuruSonAM carita vidAya ApI. sahAya vagaranI ekadama zayanamAM paDI, zarIra saMbaMdhI kAMI sAra-saMbhALa karatI nathI. citrAmaNa kArya karatI nathI. menA, popaTa vigere pakSIonI khabara aMtara kADhatI nathI. AvI avasthA jANI eTale rAjA tyAM tenI pAse AvyA. rAjAe pUchyuM ke, Ama kema rahelI che? zuM sevakavarga tArI IcchA pUrNa karato nathI? ke tuM ATalI ciMtA-pizAcI vaDe AtmAne herAnagatimAM nAkhe che? tArI AjJAnuM khaMDana koNe karyuM ? athavA te keNe tArI tarapha avaLI najara karI? he suMdarI! tuM jaNAva ke yamarAjAe kone yAda karyo che? A sarva sAMbhaLIne sudarzanA rANee pratyuttara Ape ke, he Aryaputra ! tame svAdhIna che, pachI mArI AjJA keNa khaMDita kare ? mAtra huM mArA pitAnA niSphala janmathI kaMTALI chuM. tyAre rAjAe dukhavALuM vacana sAMbhaLI vicAryuM ke, A nirveda thavAnuM mahAna kAraNa karyuM haze? te have pharI pUchuM he suMdarI ! AvI moTI ciMtA karIne amArA sarakhA AkhA parivAra ne ciMtAmAM kema nAkhe che? mATe udveganuM je kAraNa hoya te jaNAva". eTale udyAnamAM jyAthI mAMDI bhavane AvatAM sudhI vacamAM joyela vRttAMta mahArAjane kahyo. pachI vidyA, maMtra, auSadhi, vaidya vagere svAdhIna hovA chatAM, tame paNa anukULa hovA chatAM mane putrotpatti na thAya, te saMdeha rahitapaNe nirarthaka evA mArA zarIrane huM tyAga karIza. A samagra jIvalekamAM eka mAtra sArabhUta padArtha hoya te putra ja che. jene eka paNa putra nathI, tenuM manuSyapaNuM paNa niSphaLa samajavuM. te sAMbhaLIne rAjAe kahyuM, he suMdarI ! ATalAmAM ATalI AkuLa vyAkuLa kema banI gaI? zAnta thA, bhejanuM pANI kara. huM devatAnI ArAdhanA vagere tevI rIte karIza, jethI devInA mane ratha pUrNa thAya, ema kahIne mahAdevIne sAtvana ApyuM. keIka samaye rAjA chaDUtapa karIne rahelA hatA. sukhapUrvaka rAjA nidrAmAM hatA, tyAre rAtrinA chellA paheramAM ArAdhelAM kuladevatA AvyA. devatAe rAjAne kahyuM ke, "he mahArAja! Ama udvega kema kare che? devalekamAMthI cevele sarvalakSaNa dhAraNa karanAra putra tamane prApta thaze. ema kahIne devatA gayA. mahArAjAe banelI svapnanI hakIkta devIne jaNAvI, eTale te khuza thaI. keIka samaye sukhe sUtelI mahAdevIe rAtrinA chellA pahoramAM mukhamAM siMha bALakane praveza karatuM dekhyuM eTale bhaya pAmelI ekadama ubhI thaIne yathAvidhi te vRttAnta patine nivedana karyo. rAjAe paNa "putrajanma thaze." ema kahI zAMti pamADI. ane kahyuM ke-he suMdarI! pUrve kuladevatAe putra thaze" ema kahyuM ja hatuM, temAM paNa siMha sarakhe uttama zaktisaMpUrNa putra thaze, mATe devagurunI vizeSa prakAre pUjA kara. tyArathI mAMDIne garbha vRddhi pAmavA lAge. dehale utpanna thaye ke -"huM sarva jIne abhayadAna ApuM, AkhA rAjyamAM amArinI uddaghaSaNa karAvuM. dareka maMdiramAM aThThAI mahotsave karAvuM" patie vizeSa prakAre tenA dehalA pUrNa karAvyA. devIe sarva lakSaNavALA putrane janma Ape. kedIone mukta karAvyA, mahAdAna devaDAvyuM. "puruSasiMha" evuM putranuM nAma pADyuM. kAlakrame meTe thaye. tene kaLA-samudAyane abhyAsa karAvyuM. te samagra zAstro zIkhe. uttamakuLamAM janmelI, suMdara rUpavALI, sarva lakSaNavALI, samagra kaLAo zIkhelI ATha kanyAo sAthe tene paraNAvyuM. tyAra pachI vagara prayatna prApta thatA samagra indriyanA viSayasukhane anubhavate asAdhAraNa kula, Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSasiMhane pUrvabhava vRttAnta 113 zIla, rUpa. vijJAna, kaLA-kalApa, zastra-astranA pAragAmIpaNAthI sakala lekanAM manane AnaMda ApanAra, lekamAM AzcaryabhUta, nagaranA mArgo ane ceka-cauTAmAM paribhramaNa karato te rAjyasukhano anubhava karate rahele hate. ratinA rUpane jitanAra, manane AnaMda pamADanAra A kumAra jyAM jyAM paribhramaNa karatuM hatuM. tyAM tyAM nagaranI ramaNIo potAnA parijanone mUkIne tenI pAchaLa doDI jatI hatI, A kumAra pitAnI pAMpaNavALI ujajavala lAMbI kaTAkSayukta vilAsavALI daSTi jyAM pheMke, tyAMthI ja kAmadeva deDate hate. e pramANe je je lekenA jevAnA viSayamAM Ave che, te te loko ema mAnatA ke, A traNa lokamAM ApaNe bhAgyazALI chIe ke temanI dRSTi ApaNuM upara paDI. je parijanane keI paNa prakAre prasaMge phegaTa AlApa kare che, (AjJA kare che), te jIve che-ema jana-madhyamAM jana vaDe gaNAya che. e kyAM jAya che? zuM kare che? konI sAthe AlApa kare che? kene dekhe che? tenI pravRttiomAM ja parAyaNa mukhavALI tyAMnI ramaNIo divase pasAra karatI hatI. je kumAra ArAma bhagavate hoya, te nagara paNa ArAma kare. kumAra mArgamAM pharavA nIkaLe te, samagra nagaraleka tenAM darzana karavAnI tRSNAvALA thaI Akula-vyAkula rahetA hatA. rUpathI ramaNI samudAya, buddhivizeSathI vidvAnaleka, vinayathI guru, ane zIlathI sarvanI ArAdhanA karI zakAya che. A pramANe sukhanA sAgara AzcaryabhUta zubha paramANuo vaDe taiyAra thayelA avayavavALA puruSasiMha kumAranI leke prazaMsA karavA lAgyA. keIka samaye kIDA-nimitte udyAnamAM gayelA kumAre nirjIva sthAnamAM sAdhuonA parivAra sAthe beThelA "vinayanaMdana" AcAryane joyA. temane dekhatAM ja hadaya zvAsa levA lAgyuM, aMgamAM zAMti prasarI, netro AnaMdajaLathI pUrNa banyAM. vicAryuM ke, "A mahApuruSa koNa haze? jemaNe prathama yauvanavayamAM kAmadevanA vegano nAza karI zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM? to emane ja dharma saMbaMdhI kaMI prazna karuM" ema vicArI temanI pAse Avyo. temane ane bAkInA sAdhuone vaMdana karyuM. temaNe dharmalAbha Ape, eTale gurunI samIpe beThe. keTalAka samaya pachI pUchayuM ke-"he bhagavaMta! tame tyAga karyo eTale samajAI ja gayuM che ke "A saMsAra asAra ja che. karma-pariNati viSama che, saMsAranuM sukha chevaTe kaDavAM phaLa ApanAra che; te Apa samajAvo ke saMsAra pAra pamADanAra samartha dharma kayo? bhagavaMte kahyuM-"he saumya ! sAMbhaLa- dAnAdi cAra prakAranA dharmanuM svarUpa he suMdara ! tuM kharekhara bhAgyazALI che ke, yauvana, rUpa, saMpatti pAmavA chatAM paNa pU upArjana karelA puNyasamUha-ge haju paNa dharma karavAmAM tArI buddhi utpanna thaI che. te tArA sarakhAne vadhAre zuM kahevuM ? dharmanA upAya cAra prakAranA che. te A pramANe-dAna, zIla, tapa ane bhAvanAo. temAM dAna cAra prakAranuM-jJAnadAna, abhayadAna, dharmopagrahadAna ane anukaMpAdAna. temAM jJAnadAna karavAthI jIve baMdhane ane mekSane jANe che. heya ane upAyabhUta padArtho jANIne heya padArthone tyAga kare che. tathA grahaNa karavA yogya padArthane 15 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 panna mahApuruSanAM carita grahaNa kare che. vadhAre keTaluM kahevuM? A lekanAM sukha ane paralekanAM sukhanuM bhAjana jIva banI zakti hoya te jJAnathI ja banI zake che, tethI jJAnadAna denAra ane grahaNa karanAra baMne sukhAkara thAya che. tethI jJAnapUrvaka abhayadAna kaheluM che. te vaLI pRthvI, pANI, agni, pavana, vanaspati e ekendriya jIne tathA be traNa cAra IndriyavALA vikalendriya jIne ane paMcendriya jIne samya prakAre mana, vacana ane kAyAnA ega vaDe ahiMsAnA pariNAma pamADavA kAraNa ke, pUrNa duHkhamAM sabaDatA sarva jI jIvavAnI ja IcchA kare che. tethI temane jIvavuM ja priya che, kuzaLa dharmAthIMe tene jIvitadAna ApavuM joIe. vaLI dharmamAM upakAra karanAra evuM dAna ApavuM joIe. je dAna ApavAthI dharmasthAnamAM Teke pAmelo AtmA dharma pravRtti karI zake. AhAra, pANI, auSadha, vastra, pAtra Adi saMyamamAM upakAraka padArtho bhaktipUrvaka tevA yativargane ApavA ke, jeo tapa, saMyama, svAdhyAyamAM tallIna heya. temane AvA prakAranuM dAna ApavAthI teo nirvidane dharmAcaraNa karI zake. te paNa dAyakazuddha, grAhakazuddha, kAlazuddha ane bhAvazuddha dAna ApavuM. temAM dAyakazuddha dAna te kahevAya ke, je dAtAra dAnanI zraddhApUrvaka romAMcita gAtravALo banI deza, kALa ane bhAvanI samajaNavALe hAya. ATha mada-sthAnakethI rahita, nyAyathI upArjana karelAM dravyathI prAsuka anAdika, A loka ke paralokanI AzaMsA rahitapaNe ekAMta nirjarA ja meLavavAnI abhilASAvALo dAna Ape, te jema suMdara bIja sArA kSetramAM vAvavAmAM Ave, to ghaNuM phaLavALuM thAya, tema AvA prakAranuM dAna ghaNu phaLavALuM thAya. je jIvone pIDA karanAra dAna de, te pitAne ane grahaNa karanArane pAra vagaranA saMsAramAM dhakele che. grAhakazuddha te kahevAya ke, jeNe gRhavAsane tyAga karyo hoya. je saraLatA, namratA, saMtoSavALA hoya, je mana, vacana ane kAyAnI gativALe hoya, je indriyane jitanAra hoya, jeNe pAMca mahAvratone bhAra khAMdha para ucakele haya, je gurusevA karavAmAM niraMtara tatpara hoya, je svAdhyAya-dhyAnamAM rakta, mamatA vagaranA, parigrahanI mUcha vagaranA, kukSi-zaMbala arthAt kabUtara mAphaka AhAranI jarUra hoya, teTalo ja lAvI tarata nikAla karanAra, nahi ke rAkhI mUka paDe tema adhika lAve. pAMca prakAranA AcAramAM sAvadhAna, A loka ane paralokanAM sukha meLavavAnI IcchA vagaranA, sarvatra mamatA vagaranA pariSaha-upasargamAM paNa mAgathI na khasanAra heya, AvA guNavALa supAtramAM kareluM dAna ghaNuM phaLavALuM thAya che. AraMbhavALA gRhasthane je dAna karavuM; te nirarthaka ane pApabaMdhanA kAraNabhUta che. kAlazaddha dAna sAdhanA upaga kAla-samaye viziSTakALe vihAra karIne thAkIne AvelA heya. tapasyAnAM pAraNuM hoya, leca karAvyuM hoya, mAMdagIne kALa haya, mArgamAM bIje kaI dAtA na hoya), jema avasare varasele varasAda kheDUtone upakAraka thAya che, tema avasare ApeluM dAna paNa upakAraka bane che, bIjA kALe nahi. ema bhAvazuddha dAna te kahevAya ke, je dAtA dAna ApatA pitAne dhanya mAne. "dauM ? ema vicAravAmAM paNa AnaMda pAme, detAM paNa AnaMda pAme, ApyA pachI paNa harSa pAme. navakeTi-parizuddha dAna dete dAtA vicAre ke, aho ! Aje huM kRtArtha thaye ke, meM sAdhu bhagavaMtane AhAra-pANI vagerenuM dAna ApyuM. anukaMpAdAna te tIrthakara bhagavaMte kyAMya paNa niSedhyuM nathI. A dAnamaya dharma jaNAvyuM. zIlamaya- dharma pAMca mahAvratanuM pAlana karavuM. kSAMti, namratA, saraLatA, saMtoSa, cittanI sthiratA karavI, kSaNa-lava pratibaMdhanatA. sarva jIve upara maitrIbhAva, ekAMte mokSa sivAya bIjI kaI abhilASAthI rahitapaNuM. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatidharmanI duSkaratA 115 tamaya dharma- bAhya, atyaMtara svarUpa tapa yathAsaMbhava kare. bhAvanAmaya dharma- vaLI bAra prakAranI bhAvanA samagra prakAre bhAvavI. te A pramANe 1 sarva sthAnakomAM anityatA vicAravI. 2 jinezvaranA zAsana vagara azaraNutA, 3 baMdhuvargamAM paNa eka-ekalo Avyo chuM ane marIne ekale ja javAno chuM. 4. svajana, parivAra, zarIrathI huM ja chuM. 5. zarIranI azuci, 6. saMsAranI asAratA, 7 karmanuM AvavuM te rUpa AvabhAvanA, 8. saMvarabhAvanA, 9. karmanI nirjarA karavA rUpa bhAvanA, 10 paMcAstikAyamaya lekanI sthApanA bhAvavI, 11. jinezvarae kahela yathArtha dharma ane jIvAdika padArthonI tAtvika vicAraNA, 12. samyakatva-prAptinI atyaMta durlabhatA. A bAre bhAvanAo rAtridivasa bhAvavI. A cAra prakArane dharma saMsArane pAra pamADavA samartha che. yatidharmanI duSkaratA A sAMbhaLI puruSasiMhe kahyuM, he bhagavaMta! Ape suMdara dharma kahyo, A dharma gRhevAsamAM rahIne kare zakya nathI. te tamArAM darzanathI ane khAsa karIne te ApanI pAse dharma-zravaNa karavAthI mAruM mana A bhava-paMjarathI virakta thayuM che, te Apa mane pravajyA ApI mArA upara anugraha kare. " bhagavaMte kahyuM, "A tArI mAgaNI suMdara che, paraMtu vaDIlavargane pUchI jo." puruSasiMhe kahyuM, "bhale ema karIza. " ema kahIne pitAnA bhavane gaye. alapa samayamAM vaDIlene pUchIne guru pAse pAcho Avyo. gurunA caraNa-kamala pAse beThe. gurue kahyuM- "he saumya ! manuSyapaNuM, AryakSetra, nirogatA, gurujana samAgama, dharma karavAnI buddhi A dareka vastu jIvane maLavI durlabha che. te durlabha vastuo tane maLI gaI che. A viSayamAM tane thoDI vAta jaNAvavAnI bAkI rahI che, te tuM sAMbhaLa. " puruSasiMhe kahyuM, "he bhagavaMta ! pharamAvo. " pachI AcArya kahevA lAgyA- " A saMsArarUpI viSama sAgara ane bhavarUpI jaLamAM paDelA janma-maraNadika duHkha-paraMparA anubhavatA evA jIvane kaI prakAre yAnapAtra sarakhuM manuSyapaNuM maLI jAya che. temAM paNa jinezvara-kathita niSkalaMka dharmane viSe yathArtha samajaNa, zraddhA ane cAritranA pariNAma ghaNuM puNya karyA hoya, tene ja thAya che. A cAritra vivekarahita puruSane te haMmezAM azakya che. kAraNa ke, temAM pAMca mahAvratanA bhArane vahana karavAnuM hoya che. rAtribhejananI virati, pitAnA deha upara paNa nirmamatvabhAva tathA haMmezAM ugama, utpAdana, eSaNAthI zuddha AhAra grahaNa karavAnuM hoya che. IriyA-samiti Adi pAMca samiti, traNa guNio, tapasyA karavI vagere pravRttimAM niraMtara udyamavALo bane. mamatA vagarano, parigraha-rahita seMkaDo guNenA AvAsavALo thAya. mAsAdika pratimA, aneka prakAranA abhigraho dhAraNa karavA. temAM dravya, kSetra, kALa ane bhAva viSayaka dhAraNa dhAravI. yAjajIva snAna na karavuM, niraMtara bhUmi upara zayana karavuM. kezane leca tema ja zarIra-zukrUSA na karavI, suzobhita na karavuM, niraMtara gurukula-vAsamAM ane temanI AjJAmAM rahevuM. sudhA, tRSA vagere bAvIza pariSaho karma-nirjarA mATe samabhAvathI sahana karavA. temaja divyAdika upasargomAM paNa acala rahevuM. maLe ke na maLe, temAM nabhAvI levuM, aDhAra hajAra zIlAge kamasara niraMtara vahana karavAM. mahAtaraMgavALA moTA samudrane be bhujAthI tara, svAda vagaranI retIne keLIyo cAva, tIkSNa dhAravALI khagadhArA para apramattapaNe cAlavuM, bhaDabhaDatA Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capanna mahApuruSonAM cAra agninI jvALAonuM pAna karavuM, gaMgAnadInA sAmA pUramAM taravuM, trAjavAthI meruparvatane taLa, maTI zatrusenA sAthe eklA laDavuM ane jita meLavavI, judI judI dizAmAM pharatA ATha cakkAnA ArA vaccethI lakSmapUrvaka uparanI pUtaLInI DAbI AMkhane nIce paDachAyAmAM jaIne vIMdhavAne prayoga kare, vacce upasarga-pariSaha paNa jitavA. A pramANe kahelAM duSkara kAryomAM jya meLavI pUrve na prApta karI hoya tevI tribhuvana-jayapatAkA meLavavI duSkara che, tema sAdhuonI A pravajyA duSkara che. " e sAMbhaLIne harSita vadanakamalavALA puruSasiMhe kahyuM"he bhagavaMta ! Ape kahyuM, te yathArtha ja che. paraMtu jeNe saMsAra-svabhAva jANela hoya, je vairAgyamArga pAmyA hoya, tevA saMsArathI chUTavAnA udyama karanArane kaMI paNa duSkara nathI ? bhagavaMte kahyuM- " ema ja che, paraMtu "saMsAranuM svarUpa suMdara che- ema mAnanAra mahAmehathI mUMjhAyela mativALo tenuM svarUpa vicAratuM nathI, tene lajajA AvatI nathI. je karmanAM bhAviphaLono vicAra karatA nathI, kSaNika padArthonI asAratA ciMtavato nathI, potAnAM kula tarapha najara karatA nathI, zIlane gaNakAratuM nathI, dharmanuM sevana karatA nathI. apakIrtithI bhaya pAmate nathI, pitAnA kalaMkanuM rakSaNa karatuM nathI, sarvathA mahAmahathI mUMjhAyelI mativALo tevuM tevuM kArya kare che, jethI A lokamAM ane paralokamAM tene kaleza-duHkhane anubhava kare paDe che." te sAMbhaLIne puruSasiMhe kahyuM- "he bhagavaMta ! AvA prakAranA saMsArane aMta lAvavA mATe sarva duHkhathI mukta karAvanAra A pratrajyA ja kAraNabhUta che." bhagavaMte kahyuMbarAbara ema ja che." ema kahIne prazasta tithi, nakSatranA yugamAM tene dIkSA ApI. teNe Agamane abhyAsa karyo, vIzamAMthI keTalAMka sthAnakenI ArAdhanA karIne tIrthaMkaranAma getra upArjana karyuM. prajyAnAM vidhAnanI ArAdhanA karIne, yata vihAra karIne anazanavidhithI kAladharma pAmIne te "vaijayaMta " vimAnamAM utpanna thayo. tyAM sukhapUrvaka AyuSya nirgamana karIne " sAta " nagaramAM megharAjA nI "maMgalA" bhAryAnI kukSimAM zrAvaNa zuklabIjanA divase maghA nakSatramAM vaijayaMtanI dakSiNa dizAmAM rahelA vimAnathI eNvIne cauda svamo dekhAvA pUrvaka utpanna thayA. nava mahinA ane sADAsAta divasa vItyA pachI vaizAkha zukala aSTamInA divase maghA nakSatramAM caMdrane vega thaye chate "maMgalAe sukhapUrvaka sarva lakSaNavALA putrane janma Apyo. pUrve kahelA krama pramANe meruparvata upara sarva devAdisahita saudharma iMdra janmAbhiSeka karyo. pitAe yathArtha : sumati " evuM prabhunuM nAma sthApana karyuM. pAMca dhAvamAtAthI vRddhi pAmatA anukrame yauvanavaya pAmyA. lekanI anu. vRttithI lagna karIne rahelA hatA. abhinaMdana svAmI pachI navalAkhakeDI sAgaropama gayA pachI sumatinAtha svAmI utpanna thayA. pachI sumatinAtha daza lAkha pUrva kumArabhAvanuM pAlana karIne, ogaNatrIsa lAkha ane bAra pUrvAga adhika rAjyasthitinuM pAlana karIne, saMsAratyAganI abhilASAvALA thayA. temanI pAse lekAMtika dee AvIne pratibodhelA prabhu vizAkha zukalanavamInA divase pAMca ( cAra ) mahAvratone bhAra grahaNa karIne vicaravA lAgyA. gAma-nagarAdikamAM vicaratA vicaratA vaLI te udyAnamAM AvI pahoMcyA ke, jyAM bhagavaMte saMsArano pAra pamADavA samartha evI pratrajyA aMgIkAra karI hatI. tyAra pachI caitra zukla ekAdazInA divase maghA nakSatramAM caMdrane yoga Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhAzubha-kama-viSayaka praznottara 117 thaye tyAre, priyaMguvRkSanI chAyAmAM bhagavAna rahelA hatA tyAre, prabhune kSapakazreNinA krame ghAtI karmo khapAvatAM divya kevalajJAna pragaTa thayuM. te jJAna kevuM che ?- kevalajJAna ane kevaladarzanasAkAra ane anAkAra svarUpa, cAlyuM na jAya tevuM, liMgarahita, vavizeSaNa yukta, aMta vagaranuM, nAza na pAmavAvALuM, lekAlekane pragaTa karanArUM, akSaya, sarvajJanA cirUpa pragaTa, mUrtAmUrta padArthone samajAvavA samartha, jInuM svAbhAvika labdhiyukta kevalavarajJAna-darzana prabhune pragaTa thayuM. uttama kevalajJAna-darzana pragaTa thayA pachI bhagavAna bhavya-kamalakhaMDane pratibodhatA caMpAnagarIe pahoMcyA. devee IzAna-dizA vibhAgamAM samavasaraNanI racanA karI. cAra devanikAya sahita loko AvyA. bhagavaMte ekaso sAta gaNadharane dIkSA ApI. dharmakathA zarU karI. samyakatva, jJAna, cAritrarUpa mokSamArganI prarUpaNa karI. saMsAranI niMdA karI. mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAyanAM anuSThAnanI gaMchA karI. parabhava-viruddha eTale paraleka bagADanAra A cArenuM kathana karyuM. saMzaya dUra karyA. keTalAka prANuo pratibodha pAmyA. keTalAke e samyaktva. jJAna, sarvavirati, dezavirati rUpa yathAgya dharma aMgIkAra karyo. viSayanA kaDavA vipAko kevA bhegavavA paDe che, te samajAvyuM. cAragatisvarUpa saMsAra-sAgaranI prarUpaNA karI. ekendriyAdika prANIonAM duHkhonuM varNana karyuM. A vakhate prasaMga prApta thavAthI gaNadhara bhagavaMte prabhune prazna pUchyA ke zubhAzubha karma viSayaka praznottara he bhagavaMta! prANIo kayA karmathI udvega pamADanAra evI cAre gatimAM bhramaNa kare he nAtha ! ApanI IcchA pramANe kaho. he nAtha ! AMkha mIcIe teTalI kSaNa paNa jyAM sukha nathI, evI bahu vedanAvALI bhayaMkara joI na zakAya tevI narakamAM ja kayA karma karavAthI jAya? jIva kyAM karma karavAthI ekendriya, vikalendriya, paMcendriya ema aneka bhedavALI tiryaMcagatimAM bahu duHkha pAme che? he denA nAtha! jIva saMmUrNima, garbha ja, karmabhUmi Adi kSetranA bhedavALI manuSyagatimAM kayA karmathI utpanna thAya che? jIva kayA karmathI bhavanapati, vAnamaMtara, tiSka ane vaimAnika Adi bheTavALA, kilibaSiyA, Abhigika, Indra, sAmAnika devagatimAM utpanna thAya che! A pramANe ghara saMsAra-sAgaramAM bhramaNa karatA je kyAM kayAM karmathI utpanna thAya che, te kaho ane amArA saMdehane dUra karo. kayA karmathI jIva puruSapaNe, strIpaNe, napuMsakapaNe, alpAyu, dIrdhAyu ke bhoga bhegavanAre thAya che ? jIva samagra lokonA nayanane haraNa karanAra devakumAra sarakhA rUpavALe ane janmathI na game te saMsAramAM kayA karmathI thAya che ? te he jagannAtha ! Apa jaNAve. kyA karmathI saMsAramAM jIva rUpavaMta ke rUpa vagara, subhaga, durbhAga, buddhizALI ke buddhi vagarano, bahu duHkhavALe ke a65 vedanAvALo thAya che ? zAstranA arthamAM nizcayamativALe, cAra prakAranI budhdhivALe hAjarajavAbI, sakala kalAmAM niSNAta thayele vicakSaNa kayA karmathI thAya? ane kyA karmathI jIvane keIpaNa kaLA na AvaDe? jIva, vijJAna vagarane, halabhUti samAna mUkhe niSphaLavidyAvALa, kayA karmathI thAya che ? saMsAra tarAvanAra vahANuM samAna he prabhu! kayA karmathI vidyA saphaLa Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 cApanna mahApuruSonAM cita thAya che ? jIvanAM karelAM kAryo kayA kathI nAza pAme che? karelu sukRta kevI rIte nAza pAme che, te kaheA. kheMcelI talavAravALA, dAMta vaDe heTha pIsatAM, bhrakuTI caDAvavAthI bhayaMkara cIsAvALA, bhayAnaka raNAMgaNamAM meLavelI jayalakSmI ahIM kayA kathI cAlI jAya che ? paramArtha jANanAra he prabhu ! kayA karma thI te ja sthira thAya che? tathA vAMkA ane gaMdhAtA mukhavALA, vAmana, kukhaDA, hiMMgaNA thAya che? huM kRtArtha ! kyA kathI pagAnI sthiratA asthiratA thAya che ? kayA karmathI jIva aMdha, baheza, mUMgA, ghaNA rogavALe thAya? vaLI huM niSkAraNu baMdhu! kayA karmAMnA prabhAvathI jIva nIrogI, akhaMDa dehavALo, AkAra prApta karyA vagaranA athavA saMpUrNa aMgopAMgavALo thAya che? te kaheA, ahIM kayA karmathI jIva dhanADhya athavA daridra thAya che? tathA jagatamAM jIva pragaTa yazavALo ane apakIti vALA kayA kama thI thAya che? kayA karyAMthI jIva samagra lAkone salAha levAyeAgya, prazasavA yogya, vacanasidhdha puruSa thAya che? ane A jagatamAM kayA kathI tenu vacana koI sAMbhaLatuM paNa nathI ? nitya udvegavALo, AchI indriyavALA, anaMta saMsArI athavA maryAdita saMsAravALA jIvA kayA kramathI thAya che? te kaheA.'' A pramANe gaNadhara bhagavata vaDe pUchAyelA kevalI prabhue devA, manuSyA ane asurAnI padAmAM uttara ApyA. mAMsAhAra karavAmAM prasakata banelA, mahA AraMbha-parigrahamAM khUMtI gayelA, paMcendriya jIvAnA vadha karanAra, raudra mahApApa karavAnA pariNAmavALA, bIjA paNa mahApApI, kasAIo, zikArIo, mAchImArA ane tevA rAjAe mANusarakhA sIdhA mArge narakamAM jAya che. At dhyAnamAM vataMtA, bIjAone duHkha upArjana karavAmAM prasakta, bahumAhavALA, ajJAnI jIvA tiya capaNu pAme che. alpa kaSAya karanArA, dAna ApavAnI rucivALA, kSamA-namratAvALA, svabhAvathI bhadrika je jIvA hAya, te manuSyagati pAme che. ajJAnatapa karI kAyA dubaLI karanAra dAnarucivALA, zIla, sa'yama, savirati dhAraNa karanAra sabhyagUdRSTi jIvA hAya, te devalAkamAM jAya che. A saMsAra aTavImAM je jIva kapaTa na karatA hoya, kSamAvALA hAya, jenA sAre svabhAva hAya, je alpamehavALA ane guNayukata hAya, te puruSapaNuM pAme che, jI khelanAra, khATAM ALa caDAvanAra, je kapaTa prapaMca, chetarapiMDI karavAmAM kuzala hoya, sAhasa karI pApa sevana karanAro heAya, te strIpaNuM meLave che. je jIva gheADA, baLada, pADA vagerene hamezAM nirbhrAMchanakarma kare che, tathA utkaTa mAha karanAra jIva napuMsaka thAya che. ekendriyAkttika jIvAnA ghAta karanAra, mAMsabhakSaNamAM Asakata, madirApAna karavAmAM rasavALe, hAya alpAyu bhAgavanAra manuSya thAya che.zIla, dayA ane kSamAvALA, dIna duHkhI upara anuka MpA karanArA, mIThuM khelanArA puruSo prANavadhathI viramelA hAya, te sarve saMsAramAM lAMbA AyuSyavALA thAya che. je sAdhu bhagavaMtAne eSaNIya dravya, kSetra, kALanA guyukta sadA AhArAdika dAna ApatA hAya, te jIva kAla-ucita anaMta bhAgala prApta kare che. je puruSa pararamaNInA rUpa-darzananA sukhanI kadApi prArthanA karatA nathI, temaja pArakA rUpanI je niMdA karatA nathI, te rUpavAna thAya che. je kAI potAnA rUpamAM gati ane che ane bIjAnA rUpanI ni MdA kare che, te manuSyapaNAmAM kurUpavALA, huMDasaMsthAna vALA thAya che. AvanArane je prathama khelAvI mAna Ape che, madhura zabda khelanAra, priyavacanavALA, vinaya-kSamAvALA, leAkeAnAM nayanAne ane manane AnaMda ApanAra te dareka sthaLe - AvakAra pAme che, te darekane priya lAge che. darekane ThaganArA, krUra, kula ane rUpamAM gavALA, duSTa. vartanavALA, darekane udvega karAvanAra manuSya kAMya mAna pAmatA nathI ane darekane aLakhAmaNuM! Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhAzubha-karma-viSayaka praznottara 119 lAge che, jyAM jAya tyAM anAdara pAme che. jJAnadAna devA dvArA upakAra karanAra, jJAnIne vinaya karanAra, temane dAna ApanAra, zubha zAstrane abhyAsa karAvanAra buddhizALI thAya che. jJAnAdika upakAra karanAra pratye droha karanAra, jJAnamAM aMtarAya karanAra, jJAnane vinAza karanAra, haMmezAM adhikazrata jANanArane tiraskAra, apamAna, avajJA karanAra hoya, tene buddhi prApta thatI nathI. jene daMDa, cAbuka, zastra, deraDAM, ghaNa, talavAra, magara vagere hathIyAthI duHkha upajAvanAra ghaNI vedanA bhegavanAra thAya che. svabhAvathI pAtaLA kaSAyavALe, anukaMpA karanAre, dAna, zIla Adi guNathI yukta, jene bacAvanAre jIvalokamAM sukhI thAya che. niraMtara jJAnadAna karanAra lokamAM bahuzruta thAya che, tethI viparIta mUrkha ane Atmahita paNa samajI zakto nathI. je zrata pratye bahumAnavALA hoya che, gurunI bhakti ane vinaya karavAmAM tatpara hoya, te IcchA pramANe phaLa meLave che. kAraNa ke, tenuM ja te phala che. je gurunI niMdA kare che ke temane oLave che, pitAnA gauravanI abhilASA kare che, tene kadAca vidyA AvaDI jAya, te paNa tenuM phaLa tene maLatuM nathI. je mAyAvI, cADIye, ThagavAnA svabhAvavALe, karelA guNane nAza karanAra hoya, tenA para karele upakAra nAza pAme che ane te viparIta guNavALe thAya che. pArakI lakSamI kaI prakAre meLavIne teno vinAza karavA taiyAra thAya, te tenI duHkhe upArjana karelI vipula lakSmI koI prakAre palAyana thAya. je kaMI svabhAvathI bhadrika hoya ane game tema karI sAdhu bhagavaMtane prAsukadAna Ape, te tenI asthira lakSmI paNa sthira banI jAya. je kapaTabhAvavALe bIjA keI yatijanane joIne vAMkI najara kare, kapaTI temane vakratAthI bolAve, te puruSa vAMkA mukhavALe thAya tapa karIne jeo durbaLa aMgavALA thayA hoya, temane je puruSa apriya ke nirbhAgI kahe, te durgadha mukhavALe thAya che ane paganI pAnIthI keIne pATu mAre, te vAmana thAya che. sAdhupuruSa pratye anArya vartana karanArA ThIMgaNa, kUbaDA haMmezA thAya che. viyega karAvanArane sthAnanI sthiratA rahetI nathI. pakSIo ane pazuonA viyege jeo karAvatA nathI, tathA jeo nA upara dayA karanArA hoya, tenAM saMtAne jIvatAM rahe che. pArakAM chidro, doSa dekhelA ke aNudekhelA hoya, tene je anArya puruSa bele, bIjAnI apakIrti karavAmAM rAjI thanAra A jIvalekamAM janmAMdha thAya che. je puruSa sAMbhaLela ke vagara sAMbhaLela agara keIka mATe viruddha vAto lekamAM kare, je cADIo kare, pArakI paMcAta karanAre hoya, te baheze ane mUMge thAya che. je puruSa bIjAne bALe, DAma de, ghAta kare, aMgachedana kare, jene duHkha-trAsa Ape, te bagI thAya, tethI viparIta nirogI thAya. je mahApApI kaI prakAre jInA avayavono -Indriyone vinAza kare, te te aMgothI rahita thAya che ke te pApI adhUrA aMgavALe thAya che. je puruSa, kharA samaye sAdhu bhagavaMtane auSadhAdika Ape che, te dhanapati thAya ane teno yaza pRthvItalamAM sthira thAya che. je puruSa, keIne aMtarAya karanAra ke pArakI thApaNa mATe apalApa kare, te durgatapaNuM pAme che, tema ja dareka taraphathI mahAparAbhava-apamAna pAme che. je, gurunA ane sArA puruSanA vacana pramANe vartanAre hoya, ghatemAM makkama. satyapratijJA TakAvanAra hoya tenAM vacanane sahu kaI mAnya kare che. ane je, ethI viparIta pApamativALe heya, tenAM vacanane koI svIkAratA nathI. je bIjAne pIDA utpanna kare che, te niraMtara udvegavALe ane hInadeDavALe thAya che. je, jinezvarane ane caturvidha zrIsaMghane pratyenIka hoya, te anaMta saMsAra rakhaDanAre thAya che. A bhuvanamAM Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 capanna mahApuruSonAM carita zaMkAdi zalyarahita samyaktva jene haya, tene saMsAra maryAdA kALavALe thAya che ane te puNyAnubaMdhi puNya upArjana karanAre thAya che. je, zAstrajJA pramANe vartanAranA manamAM jJAna, darzana ane cAritra vatI rahelAM che, te manuSya avazya svarga ane paraMparAe mekSa prApta kare che. A pramANe gaNadhara bhagavaMtane uttara ApIne prabhu IcchA pramANe vihAra karIne bhavyajIne pratibodha karIne 'sameta zikhara parvata upara gayA. tyAM eka mahinAnA bhakta-pratyAkhyAna karI, zailezIkaraNa karI, garuMdhana karI guNasamRddha evA sumatinAtha svAmI kamarajathI sarvathA mukta thaI siddha thayA. bAdhArahita evA zAzvata sthAna mokSane pAmyA. e pramANe 300 dhanuSanI kAyAvALA prabhu sumatinAtha bhagavaMta cAlIzalAkha pUrvanuM sarva AyuSya paripAlana karI sameta parvatanA zikhara upara zailezIkaraNa aMgIkAra karI siddhigatine pAmyA. cepanna mahApuruSa-carita viSe pAMcama sumatinAtha svAmInuM caritra pUrNa thayuM. [7] (8) zrI padmaprabha svAmInuM caritra pUrvanA keTalAka bhAmAM upArjana karelA tIrthakara nAmakarmanA puNyadaya-vege utpanna thayela mahAprabhAvavALA evA keTalAka mahApuruSone jagatamAM janma thAya che ke, jemanAthI A bhuvana paNa pUjApAtra bane che. zrI sumatinAtha bhagavaMta nirvANa pAmyA pachI ekakoDa sAgarepama ane nava hajAra varSo gayA pachI aDhIso dhanuSanI UMcI kAyAvALA "padmaprabhaprabhu utpanna thayA. kevI rIte te kahe che - jaMbudvIpa nAmanA A ja dvIpamAM, bhAratavarSamAM, kauzAMbI nAmanI nagarI hatI. je dhana suvarNa, ratnAdikathI samRddha loke vaDe samagra upadrava-rahita ane haMmezAM pramudita hatI. te nagarImAM pRthvInA bhArane dhAraNa karanAra "ghara" nAmane rAja hatuM. te rAtane pUrNa maryAdA sAcavanArI saMsImAM pRthvI jevI "susImA nAmanI patnI hatI. tene caudasvapnathI sUcita puNyarAzithI utpanna thayelA, veyakathI cavelA "padmaprabha nAmanA putra thayA. mAgha kRSNachaThThInA divase citrAnakSatramAM caMdrayoga thaye, tyAre prabhu daivalekamAMthI cavyA. kArtika kuSNadvAdazInA divase citrAnakSatramAM caMdrane vega thaye, tyAre prabhu jamyA. pahelAM kahI gayA, te kame saudharma Indra temane janmAbhiSeka karyo. bhagavaMta garbhamAM hatA, tyAre mAtAne pakamaLanA zayanane dehale thayuM hatuM, te kAraNe yathArtha 'padmaprabha nAma pADyuM. teo keme karI vRddhi pAmavA lAgyA. laukika sthiti anusaratA bhagavaMte pANigrahaNa karyuM. kumArabhAvamAM sADAsAta lAkha pUrve gayAM, bIjAM sADI ekavIza lAkha pUrva ane soLa pUrvAga rAjyapAlanamAM gayAM. tyAra pachI prabhu saMsAra choDavAnI abhilASAvALA thayA, kAtika dethI prerAyelA prabhu chaTTha tapa karIne kArtika vadi terazanA divase prAdhAnasatramAM sAmAyika vrata grahaNa karI vicAravA lAgyA. vicaratA vicaratA cha mahinA pachI vaDalAnA vRkSanI chAyAtalamAM citrI pUrNimAe citrAnakSatramAM caMdrane cega thaye, tyAre kevalajJAna pragaTa thayuM. paMcANu gaNadharone dIkSA ApI. devee samavasaraNa racyuM. nagarako ane janapade AvyA. samavasaraNane dekhIne jAti vairavALA tiyanAM vere vIsarAI gayAM. kevI rIte- Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavasaraNamAM rahelA vAne thatI veranI zAMti samavasaraNamAM rahelA vAne thatI veranI zAMti vizvAsu mRga, siMhanA kAnanA mULamAM kaThapradezamAM pragaTa pracaMDa nALIyeranA sarakhA raMgavALA kezavALInA samUhane khajavALe che. devA, asure ane nila maNinA karaNAnI prabhAthI kaleza pAmatA sukumAra sarpane mAra peAtAnA zarIranAM pIMchAM DhAMkIne svastha kare che, te jIvA, vizvAsa pAmeleA DelI AMkhavALe azva, pADAnA tIkSNa ziMgaDAMnA agrabhAga sthAnamAM netranA aMtabhAga khaNe che. tIrthaMkara bhagavaMtanI vANImAM ekatAna aneeleA, nizcala saravA kAna karIne zravaNu karatA uMdara, peAtAnI kAyAnA eka bhAgathI sarpanI phaNAne saMtApa kare che, te tame dekhA, dhama kathA zravaNu karavAmAM tallIna thayela verAnubaMdha zAnta karela bilADA, ke jenA mukhAgramAM rahela uMdara-khaccu nizcala ane zAntithI beTheluM che, tene tame jue. mRgabaccuM, zveta stanavALI vAghaNane oLakhyA vagara dhAve che ane te paNa peAtAnA bALakane eLakhyA vagara kSIrapAna karAve che. hAthI bhUrA raMgavALI kezavALIvALA siMhanI garadana upara potAnI sUMDha rAkhIne peAtAnA kAna sthira karIne prabhuvANI zravaNa kare che. jinavacana zravaNu karanAra harSita vRSabhe mukhAgra bhAgamAMthI bahAra nIkaLelI bhayaMkara dADhavALA siMhanA dehane dAkhI rAkhyuM che, te dekhe. gAyanA vADAnA zvAna, kheALAmAM deDakAne besADIne devA, asureAvALI sarva sabhA samajI zake tevI maneAhara prabhunI vANIne zravaNa kare che. jemanA prabhAvathI A pramANe cheADI dIdhelA bairAnuba dhavALA tiryaM ca-gaNeA paNa thAya che, temanu A zIlaguNuyukta samavasaraNu jagatamAM jaya pAme che. AvAM samavasaraNane jotAM leAkeA aMdara AvyA. siMhAsana para virAjamAna, sasAra ane meAkSamAga ne prakAzita karatA tIrthaMkara paramAtmAne teoe joyA. praNAma karIne temanA caraNakamala pAse besI dha zravaNa karavA lAgyA. tyAra pachI bhagavate cAra gatisvarUpa sa'sAra-samudranuM varNana karyuM. kramasara nArakI, tiya "ca, manuSya ane devagatie jaNAvI. pachI gaNadhara bhagavaMte pUchyuM ke he bhagavaMta! devA keTalA prakAranA ? temanuM AyuSya keTalu'? te devaleAkamAM sukha kevu' hoya? tyAMnuM dehapramANa kevaDuM? vimAnAnI sakhyA keTalI ? devagatimAM koNa jAya ? eka samayamAM keTalA devatA utpanna thAya ?' vagere devaviSayaka prazno gaNadhara bhagavaMte pUchyA pachI bhagavaMte tenA pratyuttara ApyA-- 121 cAra prakAranA devAnuM svarUpa "C * devA cAra prakAranA hAya che, te A pramANe-bhavanapati, vyaMtara, jyAtiSTha ane vaimAnika. temAM bhavanapati devA deza prakAranA che, te A pramANe-asurakumAra, nAgakumAra, udadhikumAra, supa kumAra, stanitakumAra, dvIpakumAra, vidyukumAra, agnikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra, temanuM utkRSTa AyuSya sAgaropamathI adhika, jaghanya daza hajAra varSa. temanAM bhavanAnI saMkhyA-sAta kroDa ane bAvana lAkha che. vAnabyAMtaranA ATha bheda, te A pramANe-kinnara, kiMpuruSa, maheAraga, gaMdhava, yakSa, rAkSasa, bhUta, pizAca tenuM utkRSTa AyuSya patyeApama, jaghanya daza hajAra varSI, temanAM bhavane asa khyAtAM DAya. 16 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 cepanna mahApuruSonAM carita tiSkanA pAMca bheda, te A pramANe caMdro, sUrya, graha, nakSatro ane prakIrNa tArAo. temAM caMdronuM utkRSTa AyuSya lAkhavarSAdhika eka palyopama. jaghanyathI palyopamane cethe bhAga. sUnuM utkRSTa AyuSya ekahajAra varSa adhika palyopama, jaghanya, pApamane cethe bhAga. devIonuM paNa utkRSTa ardha palyopama ane pAMcaso varSa. jaghanya, 55mane cotho bhAga. grahonuM utkRSTa palyopama. jaghanya, palyopamano ceAtho bhAga. devIonuM utkRSTa AyuSya ardha papama, jaghanya, cotho bhAga. nakSatronuM utkRSTa AyuSya ardha palyopama, jaghanyathI palyopamane ce bhAga. devIonuM AyuSya jaghanya utkRSTa papamane ja bhAga. tArAonuM utkRSTa AyuSya popamane tho bhAga, jaghanyathI AThamo bhAga. devIonuM jaghanya ane utkRSTa AThame bhAga ja mAtra utkRSTa pakSamAM kaIka adhika Ayu levuM. tiSkanAM vimAne asaMkhyAtAM che. saudharma devalekamAM utkRSTa AyuSya be sAgaropama, 3ra lAkha vimAne, IzAnamAM be sAgaropama, 28 lAkha vimAne, bhavanapati, vAnamaMtara, tiSka, saudharma ane IzAna devenuM zarIra-pramANu sAta veMta che. sanatkumAramAM sAta sAgaropamanuM AyuSya, bAralAkha vimAne, zarIra-pramANa cha hAtha. mahendramAM sAta sAgarepamathI adhika AyuSya-sthiti, zarIra-pramANa cha hAtha, AThalAkha vimAne. brahmalokamAM daza sAgaropamanI sthiti, zarIra-pramANu pAMca hAtha. cAra lAkha vimAne. lAMtakamAM cauda sAgaropamanI sthiti, pAMca hAtha deha-parimANa pacAsahajAra vimAne. zukamAM sattara sAgaropamanI sthiti, cAra hAtha-pramANu kAyA, cha hajAra vimAne. AnatamAM gaNeza sAgarepamanI AyuSya-sthiti, traNa hAtha-pramANa zarIra. prANatamAM viza sAgaropamanI sthiti, traNa hAtha-pramANa zarIra, Anata-prANuta baMne devakanAM vimAne cArase. AraNamAM ekavIza sAgaropamanI sthiti, traNa hAtha zarIra. acutamAM bAvIza sAgaropama sthiti, traNa hAtha zarIra, AraNa-acutanAM bhegAM maLIne vimAnanI saMkhyA traNase. hephrima-heDrima raiveyakamAM 23 sAgaropama sthiti. hephrima-madhyamamAM 24, heDrima-uparimamAM 25, traNenAM vimAna 111, madhyama-hephrimamAM 26 sAgaropamanI sthiti, madhyama-madhyamamAM 27, madhyama-uparamAM 28, traNenAM vimAnanI ekaThI saMkhyA 107, upara haDrimamAM 29 sAgaropamanI sthiti, uvari madhyamamAM 30, upara uparamAM 31, traNenAM maLIne vimo 100. nIce madhyama uparanA praveyakamAM yattara be hAtha ochI kAyA pramANa. cAre anuttara vimAnamAM paNa jaghanya sthiti 31 sAgaropamanI che. utkRSTathI 33, sarvArthasiddha vimAnamAM jaghanya utkRSTa 33 sAgaropama sthiti, eka hAthanuM deha-pramANa che. sAmAnyathI devaleke janAra che dAnarucivALA, mAyA vagaranA, ajJAna tapa AcaraNa karanArA, jI upara dayAvALA, vrata, zIla ane guNa grahaNa karavAmAM udyamavALA, khAsa karIne jJAna, darzana ane cAritramAM udyamI evA ja anuttarapAtika sudhInA devalokamAM jAya che. tyAM ekAMta rati-sAgaramAM DUbelA deva gayele kALa na jANutA sukhamAM kahelo kALa bhega bhegavatA rahe che--kevI rIte ? veNu, vaNA Adi vAjiMtronA manahara madhura karNapriya mUccha-yukta ghaNA prakAranA svara, karaNathI ramaNIya, manahara kaMThathI devAMganAo devalokamAM saMgIta gAya che. lalita zarIra mareDa, laya, tAla, karaNa, rasa, bhAvavRddhi, pramoda, vividha abhinaya karavA pUrvaka prakAzita karelA harSa sAthe devAMganAo jyAM nRtya karI rahelI che. uttama Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ supArtha svAmInuM caritra 123 kalpavRkSa, pArijAta vRkSanI maMjarI tathA punA rathI ujjavala gazIrSacaMdanathI mizra sugaMdhI pavana jyAM vAI rahe che. jyAM manavAMchita, zarIrane puSTi ApanAra, vividha rasavALA AhAra niraMtara prApta thayA kare che. mahAkiMmatI divyavasmathI AcchAdita komaLa zayyAmAM devAMganAo sAthe haMmezAM ratikrIDA karavAmAM pitAne samaya pasAra kare che. puSTa unnata moTA paravALI, vistIrNa pAchalA kaTipradezavALI, ratinidhAna sarakhI devAMganAo sAthe deve sadA AnaMda kriIDA anubhave che. A devIo jeTalA pramANamAM zRMgAra-ceSTA karavA pUrvaka, netrakaTAkSe pheke che, teTalA pramANamAM devAMganAone vilAsapUrvaka jyakArapUrvaka saMgItazabda uchaLe che, A pramANe virasa saMsAra-sAgaramAM devatAonuM je kaMI paNa viSaya-sukha che, te viSayAtura manuSyane te keTaluM mAtra gaNavuM? bIjuM A manuSyalokamAM bhramaNa karatAM je kaMI paNa ati suMdara sukha dekhAtuM hoya, te svarganA sukha sAthe sarakhAvI zakAya. "svarga hAya A ja svarga che.' eka samayamAM eka athavA be athavA traNa athavA saMkhyAtA, asa khyAtA sukata karanArA jevo devalokamAM jAya che. te sAMbhaLI gaNadhara bhagavaMte kahyuM- "he bhagavaMta! ema ja che, e vAtamAM pheraphAra nathI." bhagavaMta samavasaraNamAMthI UbhA thayA. grAmAnugrAma nagarAdikamAM vihAra karatA, bhavyajInA mithyAtva-aMdhakArane dUra karatA " sametaparvata "nA zikhara para pahoMcyA. mAgazara vadi ekAdazInA divase maghAnakSatramAM caMdrane vega che, te samaye zelezIkaraNa karIne bhopagAhI kamane kSaya karIne padmaprabha prabhu siddhipadane pAmyA. chaThThA zrIpadmaprabha tIrthakaranuM caritra samApta thayuM. [8] (9) zrIsupArzva svAmInuM caritra tyAra pachI padmaprabha pachI navahajAra kroDa sAgaropama gayA pachI "supArzva svAmI " utpanna thayA. te priyaMgumaMjarI sarakhA varNavALA ane basa dhanuSa UMcI kAyAvALA hatA. temanuM AyuSya vIzalAkha pUrvanuM hatuM. te kevI rIte ? te kahe che A saMsAratalamAM je kaI saMsAranA alaMkAra-samAna che, tevA sapuruSe puNyarAzi mAphaka svarUpathI ja pragaTa thAya che. jaMbudvIpa nAmanA A dvIpamAM, bharatakSetramAM, ghaNuM leke ane dhanathI samRddha, pramudita gAmaDIyA leke vaDe jemAM ekIsAmaTa harSane kelAhala uchaLI rahela che, vagara prayatna taiyAra thayelAM dhAnyanAM kSetro vaDe ramaNIya e " kAzI " nAmane deza che. tyAM AgaLa haMmezA game tyAM jAva, te paNa manahara bhejananI prApti thAya che, eTaluM ja nahi, paNa mArganA musApharo daridranA ghare jAya, te paNa dahIM, zAlicokhA ane rAbanuM bhejana meLave che. tyAM "vANArasI nAmanI nagarI che. te nagarImAM kuberanI trAddhi karatAM adhika RddhivALA dhanapatio vase che. tyAM abhimAnI zatruonA mAnanuM mana karanAra, bhuvanamAM ubharAtA yaza-samUhavALe, kIrtimahAnadInA vahetA pravAhavALe, unnata bhujA ane unnata mastakavALa, dUrasudhI phelAyelA pratApavALe, samagra lekane AnaMda karAvanAra, suMdara caritravALe "supratiSThita nAmane rAjA hatA. te rAjAne ratinA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 capanna mahApuruSonAM carita rUpathI adhika rUpavALI, AcAranuM kulagRha, vinayanuM sthAna, sakala lekane AnaMda ApanAra, kSamAmAM jema pRthvI tema "pRthvI' nAmanI mahAdevI hatI. te rANInA kapalabhAgamAMthI bahAra nIkaLato snA-pravAha ja mukha svaccha karate hate. kAna sudhI lAMbuM netrayugala ja nIlakamalanI zebhA ApatuM hatuM. vilAsa-pUrvaka hAsya karavuM te ja caMdanarAga hate.nizvAsamAMthI nIkaLate vAyu ja suMgadhI paTavAsa hatuM, hoThamAMthI uchaLatA kAMtisamUha e ja vilepananI zobhA hatI. kamaLa manahara balavuM e ja vINuM-vineda hatA. bAhalatAo e ja kriDA karavA mATe kamalanA dAMDAo hatA. hAtha e ja vilAsa karavA mATenAM kamale hatAM. stanakalaze ja nirmala darpaNa hatA. pitAnA dehanI kAMti ja AbhUSaNa hatI. kemala aMguline rAga e ja alatAne rasa hato. A pramANe avayavothI bhUSita cAlatI sthala-kamalinI bhavanane zobhAvatI hatI. A pramANe tenI sAthe viSayasukha anubhavatA supratiSThita rAjAne keTaleka kAla pasAra thaye. keIka samaye mahArANI rAtrinA chellA pahoramAM sukhapUrvaka sutelI hatI, tyAre cauda mahAsvo dekhIne jAgI thakI patine kahe che. patie paNa putrajanmanA abhyadayathI tene abhinaMdana ApyuM. tyAra pachI greveyaka devakathI cavIne te ja rAtre bhAdaravA zudi paMcamInA divase vizAkhA nakSatramAM caMdrane vega thaye tyAre, pRthvIrANInI kukSimAM garbha paNe utpanna thayo. anukrame vRddhi pAme. jayeSTha mahinAnI zukala dvAdazInA divase vizAkhA nakSatramAM caMdrane bhega thaye chate rANIe sukhapUrvaka putrane janma Apyo. "bhagavAna garbhamAM hatA, tyAre mAtA supA-sArA paDakhAvALAM thayAM." tethI bhagavaMtanuM "supArzva evuM nAma pADyuM. pahelAM jaNuvela krame saudharma svAmIe bhagavaMtane janmAbhiSeka karyo. anukrame vRddhi pAmyA. pANigrahaNa karyuM. pAMca lAkha pUrva kumArapaNuM pAlana karIne, cauda lAkha pUrva ane vIza pUrvaga rAjyanuM pAlana karIne, lekAMtika dethI pratibodha pAmelA prabhu yeSTha zukala terazanA divase vizAkhAnakSatramAM caMdrane vega thaye chate mahAvratanI pratijJArUpa meruparvata para ArUDha thayA. yakta rIte grAmAnugrAma vihAra karatA priyaMgu vRkSanI chAyAmAM priyaMgu maMjarI sarakhA zyAma deDavALA prabhune nava mahinA sudhI chadmastha-paryAya pAlana karyA pachI phAgaNa kRSNa chaThThanA divase divya kevalajJAna pragaTa thayuM. dee samavasaraNanI racanA karI. 93 gaNadharane dIkSA ApI. dharmakathA zarU karI. te A pramANedharmadezanA - mithyAtvane parihAra kare, cAre kaSAyene dUra karavA, aviratine choDI devI, pramAdAcaraNa na karavuM, pApavALA mana, vacana ane kAyAnA pegone rekavA, samyaktva, jJAna ane cAritra aMgIkAra karavAM, viSaya-saMganI niMdA karavI, karmakSayanI abhilASA karavI. te sAMbhaLI gaNadhara bhagavaMte kahyuM, " "he bhagavaMta ! ema ja che, emAM saMdeha nathI, karma kevA prakAranuM hoya ke jene kSaya abhilASA karavA yogya hoya ?' bhagavaMte kahyuM- "he saumya! sAMbhaLa, mULabhedathI jJAnAvaraNIya vagere ATha karmo che. uttarabhedane vicAra karIe te, jJAnAvaraNIyanA pAMca bheda, darzanAvaraNIya karmanA nava bheda, vedanIyakarmanA be bheda, mehanIyakarmanA aphUAvIza bheda, AyuSyakarmanA cAra bheda, nAmakarmanA beMtAlIza, netrakarmanA be bheda ane aMtarAyakarmanA pAMca bhedo che. A karmone kSaya thAya, te zAzvata, pIDA vagarane, anaMtasukhavALe mela meLavI Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdraprabhasvAmInuM caritra zakAya, e sAMbhaLI gaNadhara bhagavaMte kahyuM - "ema ja che, temAM pheraphAra nathI." pachI bhagavaMta dharmadezanA karIne prANIone pratibaMdha karIne, bharatakSetramAM vicarIne, vIzalAkha pUrva AyuSya pAlana karIne phAgaNa kRSNa saptamInA divase mUlanakSatramAM sametazikhara upara siddhipadane pAmyA. zrImahApuruSa caritranA viSe sAtamA tIrthaMkara supArzvanAthanuM caritra samApta karyuM. []. (10) zrIcaMdraprabha svAmInuM caritra zrIsupArzvanAtha tIrthakara thayA pachI navaso koDa sAgaropama gayA pachI caMdranI prabhAsarakhA dehanI zobhAvALA, aDhIse dhanuSanI kAyAvALA, dazalAkha pUrvanA AyuSyavALA 8 caMdraprabha ' thayA. kAdavamAMthI jema kamala utpana thAya che, tema bhavarUpI kAdavamAMthI parahita karavAnA vyavasAyavALA, nirmalakAMtivALA keIka mahApuruSa pragaTe che. jaMbUdvIpa nAmanA A ja dvIpamAM, bharatakSetramAM kaLAyukta caMdramaMDaLa jevI "caMdrapurI" nAmanI nagarI hatI. tyAM zatrupakSanI mahAsenAone nAza karanAra "mahAsena" nAmane rAjA vasate hate. te rAjAne saMpUrNa lakSaNavALI " lahamaNA" nAmanI mahAdevI hatI. tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM keTaleka kALa pasAra karyo. vasaMta-varNana keIka samaye vasaMtatratunuM Agamana thayuM. bAga-bagIcAomAM vRkSarAjI khIlI hatI. keyalanA TahukAra uchaLI rahelA hatA. kAmadevane vega vRddhi pAmI rahele hate. nagaranI maMDalIo nagaramAM ToLe maLIne rAsalIlAo pravartAvatI hatI, tyAre taruNavarga maryAdA ullaMghana karavA taiyAra thaye chate AMbAnI maMjarInI raja musApharonA dRSTimArgane rekI rahelI hatI-evo vasaMta-samaya vartate hatA tyAre- vaLI vasaMta ke ? vasaMta mAsamAM vanarAjIo khIlI hatI, tilakavRkSa zebhatuM hatuM, AMbAnI maMjarI ahaMkArathI AMbAne DhAMkI detI hoya, tema kuTatI hatI. kAmadevanA ketu samAna sahakAravRkSanA navIna kuMpaLanA agrabhAgamAM bhramaro guMjArava karatA hatA. paradeza gayelA patinI patnInA vadha mATe hoya, tema kalikAo pragaTI hatI. musApharanI patnIone jene dekhI baLavAnuM thAya, tevA AMbAnA navIna pa9 agnivarNavALA thayA. hRdaya baLI javAnA bhayathI nayana-azravaDe karIne tene siMcyuM. sahakAra-vanamAM koyalaDI potAnA patine na dekhavAthI bicArI maraNa pAmavAnA vyavasAyathI jema citAmAM tema lAla azokamAM jAya che. "jeNe adhika surata-sukha anubhavyuM hoya ane tenuM je koI abhimAna karatuM hoya, tene kAmadeva-narendra mArI nAkhaze? ema keyala DiDima vagADIne kahe che. khIlelA sahakAra ane kiMzukane dekhI caMdra atikRza thayA. vasaMtamAsamAM pathikavarga azakane dekhI zekavALe thAya che, puSpanAM bANa dhAraNa karanAra ratinAtha taruNIne sahana kare ati muzkela che. kArAgu ke, tenAM bANa ghaNuM che - e vAta satya che. AvA prakAranA vasaMtamAsa- samaye jIvaleka AnaMdamAM vartate hatA tyAre, zayanamAM sukhamAM sutelI lamaNuM rANIe sva dekhyAM. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 cipanna mahApuruSonAM carita A pramANe rAtrinA chellA pahoramAM cauda mahAvamo dekhI jAgIne patine kahyAM. teNe putrajanmanA phalAdezavALAM sva jaNAvIne abhinaMdana ApyuM. te ja rAtrie vaijayaMta' nAmanA vimAnamAMthI cavIne mUrtimaMta puNyaDhagalA sarakhA deva catra kRSNapaMcamInA divase vizAkhA nakSatramAM mAtAnA garbhamAM utpanna thayA. garbhakALa pUrNa thayA pachI poSa kRSNadvAdazInA divase lakSmaNa rANIe samagra guNa ane lakSaNavALA putrane sukhapUrvaka janma Ape. caMdra sarakhI prabhAvALA hevAthI pitAe bhagavaMtanuM "caMdraprabha " evuM nAma sthApana karyuM. tyAra pachI krame karI vRddhi pAmyA. aDhI lAkha pUrva kumArapaNuM anubhavIne tathA sADA cha lAkha pUrva rAjyanuM pAlana karIne lekAMtika devAthI pratibaMdha pAmelA, kevI rIte ? lokAMtika devoe AvI karela pratibodha "he nAtha! samarthakaSAyarUpa hAthI ane magaramacchavALA, pAparUpa kAdavavALA, dekhavAthI bhayaMkara, dukha-jaLasamUhathI-pUrNa, nara, nArakI, tiryaMca, suralekarUpa mahAbhava-samudra, mithyAtvarUpa udbhaTa mejavALe, karmarUpa seMkaDe kallela vaDe gahana, sadA rega, zekanA aniSTonA sthAnarUpa, daridratArUpa magaramacchavALA, janma-maraNarUpa bhayaMkara taTa paDavAnA bhayavALA, viSama, a dara rahelA parvatanA moTA zikharathI bhayaMkara, duHkhadAyaka, AvA prakAranA saMsAra-sAgaramAM viSayarUpa pravAhamAM paDelA chAnuM rakSaNa karavA mATe tame atula tIrtha pravartA. tIrtha kevuM?- kodhAgnithI rahita, mAnaparvata vagaranuM, mAyAjALathI rahita, ghaNuM guNayukta, mahAbhanA vivarathI rahita, meharUpa mahAAvarta vagaranuM, uttama keTinuM, durgatimAM gamana karAvavA samartha mArgathI rahita, manohara, je tIrtha vaDe nirvina mokSapurImAM jaladI pahoMcI zakAya. paravAdIethI ghaNuM dUra, mahAviSayavALuM, pUrvanA mahApuruSoe AcareluM, traNe lokamAM mahAprabhAvavALuM evuM tIrtha he nAtha ! Apa pravartAve." A pramANe AjJA pAmelA lekAMtika de e kAgamAM javA mATenA vyavasAya karavA mATe pratibodhyA. A pramANe pratibaMdha pAmelA caMdraprabha'bhagavaMte pikRSNa tradazInA divase pratrajyAnI pratijJA aMgIkAra karI. traNa mahinA chaghama-paryAyanuM pAlana karIne se pArInA vRkSanI chAyAmAM citrazukala paMcamInA divase anurAdhA nakSatramAM prabhu kevalajJAna pAmyA. 88 gaNadharone dIkSA ApI. devee samavasaraNa taiyAra karyuM. bhagavaMte dharmakathA kahevI zarU karI, saMsAranuM svarUpa kahyuM. mokSamArga pragaTa karyo. tyAra pachI avasara prApta karIne gaNadhara bhagavaMte pUchayuM ke-"he bhagavaMta! mekSa kevA prakAra che? mukta thayelA jIvanuM svarUpa kevuM hoya? bhagavaMte kahyuM, "sAMbhaLe."-- siddha zilAnuM varNana ahIM saudharma devaloka vagere uparA uparI rahelA bAra devaloke che. temanA upara nava veyake che. pharI tenI upara pAMca mahAvimAna che, sarvArthasiddha vimAnathI bAra yejana dUra upara siddhi-sthAna che. te atyaMta nirmala, barAbara madhyabhAgamAM ATha jana jADI, barAbara madhyabhAgathI AgaLa AgaLa krame krame ghaTatI ghaTatI te siddhazilA cheDAnA bhAga mAM mAkhInI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhonuM varNana 127 pAMkha karatAM paNa vadhAre pAtaLI hoya che. te ISa-prAgubhArA pRthvIthI upara eka janane cethe bhAga, tenA paNa cha bhAga karIne temAM siddhanA jIvane avagAha che, siddhonI utkRSTa avagAhanA 333 dhanuSa ane eka dhanuSano paNa trIjo bhAga samajavI. ATha samaya sudhI niraMtara vagara aTakya kSe jAya. utkRSTathI eka samayamAM 108 mekSe jAya. tyAM jJAna darzananA upagavALA siddhonA jI ajarAmarapaNe zAzvatapaNe sAdi anaMta kALa rahe che. te ja vAtanuM samarthana karatA kahe che ke siddhonuM varNana karmakSaya thavAthI thayela atyaMta ekAMta zAzvata sukha mekSamAM je prakAre anubhave che, te tame sAMbhaLe "sarvArthasiddha" nAmanA vimAnathI uparanA mArgamAM manuSyakSetra-pramANavALI UMdhI vetachatrInA AkAravALI-kAMsAnA chAlIyA sarakhI siddhazilA sthAna che. te barAbara vacalA bhAgamAM ATha jana jADI ThIkarIvALI che. jema jema cheDA tarapha jAva, tema tema krame kame pAtaLI thatI jAya ane chevaTe tene cheDe mAkhInI pAMkha karatAM paNa pAtaLo heya. UMdhA chatranA AkAravALI te siddhazilAnA uparanA cethA jananA cha bhAga karatAM temAM siddhionI avagAhanA jaNAvelI che. tyAM pUrNa pavitra pradhAna kalyANa maMgala udAra lokottara sukha raheluM che, tene zAzvata paramapada paNa kaheluM che. vaLI te ajarAmara, arega, kaleza-rahita, sakala dva-rahita, accheda-vedAya nahi tevuM, bhedAya nahi tevuM, anuttara, pIDA vagaranuM, abhavya jInA anubhavamAM nahi AvatuM, bhavya ane anubhavamAM AvI zake tevuM, je mokSapada, tenI kevalajJAnI bhagavaMte haMmezAM prazaMsA kare che. jeo samyagadarzana, jJAna-sahita cAritramAM ArUDha thayelA che, tevA manuSya nakkI AThabhavanI aMdara mokSa prApta kare che. jemAM aDhArahajAra zIlAMgaranA bhArane vahana karavAmAM udyamavaMta thayA che, tathA tapamAM tatpara banyA che. jemaNe AsavadvAra baMdha karyA che, AraMbhane tyAga karanAra, jeo guptiene gopavanArA che, Ata ane raudra dhyAnane tyAga karIne dharmadhyAna, zukaladhyAna dharanArA zubha pariNamavALA che, mehane jitanArA, kAmathI mukta thayelA, tRNa, kaMcana, maNi, DhephAmAM samAna bhAvavALA che. A zarIra paNa anitya che evI bhAvanAvALA che. karmakSayanA kAraNarUpa bAra prakAranA tapamAM udyama karanArA, tIrthaMkara paramAtmAnA vadana-paMkajathI nIkaLelA AgamazAstranA jANakAra, bairyavaMta, bAra aMge cauda pUrvanA arthane yathArtha jANakAra evA sAdhu bhagavaMte kevalajJAna meLavIne keme karI kSapakazreNi mAMDIne bAkI rahelAM aghAtI karmone kSaya karIne lezIkaraNa karI paramapada prApta kare che. utkRSTathI eka samayamAM 108 sidhdhi pAme che, virahakALa jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI cha mahinA. eka samayamAM cha, daza ke pAMca jinendro mukti pAme che, devalokamAMthI evelA 108 eka samayamAM mekSe jAya. utkRSTa zarIravALA eka samayamAM che, tenI nIcenA pramANuvALA cAra, madhyama avagAhanAvALA samAna zarIravALA ATha mokSe jAya che. eraMDaphala ane agni jema svabhAvathI UrdhvagativALA che, te pramANe karmamukta thayelA siddhonI lekAmAM Urdhvagati thAya che. siddhanA jIvane sahAyakanA abhavAthI tenI AgaLa gamana thaI zakatuM nathI. pharI AvavAnA kAraNanA abhAvamAM tyAM ja rahevAnuM hoya che. samyaktva, jJAna, darzana, sUhamava, vIrya, Urdhvagamana, agurulaghutva, abAdhA ema siddhonA ATha guNa che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 cepanna mahApuruSonAM carita baLI gayelA bIjamAMthI aMkura thatuM nathI, te vAta prasiddha che; tema karmabIja sarvathA baLI gayA pachI bhavane aMkura thatuM nathI. gADha vAdaLAMthI rahita sUryamaMDala jema adhika zubhe che, tema ATha karmathI mukta thayelA siddho lekAMtamAM dIpe che. jema dIvAnI prabhAo aMdare aMdara ekabIjAne agavaDa karyA vagara eka sthAnamAM rahe che, te pachI amUrta evA sidhdhAtamAone eka sthAnakamAM rahevAmAM kaI harakata Ave? caMdra, sUrya niraMtara parimita kSetramAM ajavALuM kare che. jyAre siddha paramAtmAo leka ane alekanA tamAma padArtho kevalajJAnathI pragaTa kare che. sidhdhanA jIvanI utkRSTI avagAhanA 333 dhanuSa, 1 hAtha ane 8 aMgula- pramANa che ane jaghanya avagAhanA 1 hAtha ane 8 AMgaLa che. tirtha karatAM manuSya sukhI, tethI rAjAo, tethI akarmabhUminA manuSya, tethI siddho anaMtaguNa sukhI hoya che. jyotiSka, vyaMtara, bhavanapati ane ka95vAsI anukrame eka eka karatAM vadhAre sukhI che, temanA karatAM caiveyake, temanA karatAM anuttara vimAnavAsI devo, temAM paNa sarvArthasidha-vimAnavAsI de atyaMta sukhavALA che. temanAthI sarvottama atyaMta sukhavALA sidadhanA AtmAo hoya che. A pramANe suvihitAthI prApta karela mokSano alpavidhi saMkSepathI jaNAvyo. AthI vadhAre spaSTa vistAra pragaTa artha meLavavAnI IcchAvALAe bIjA sthAnethI jANuM levuM. bIjuM sidhdhanA guNadvArA vicArIe, te te mATe eka paNa zabda pravarte nahi. kAraNa ke, saMsthAnA AdezathI sidhdha AtmA lAMbe nathI, TUMke nathI, goLa nathI, trAsa nathI. cirasa nathI, parimaMDala-thALanA AkAra jevo nathI. varNa AdezathI sidhdhane AtmA kALe, vAdaLI, lAla, pILo ke zukala nathI, gaMdhaAdezathI sugaMdhI nathI ke durgadhI nathI. rasaAdezathI kaDe, madhura, khATa, tI ke ture nathI. sparza AdezathI kamaLa, kaThaNa, bhArI, halake, snigdha, lukha, uSNa ke zIta nathI. temaja puruSa nathI, strI nathI, napuMsaka nathI zarIravALo nathI, saMgane athI ke ugavAvALe nathI. jo karmakSayanA abhilApathI vicArIe, te sidhdhanA guNa A pramANe kahevA-pAMca prakAranAM jJAnAvaraNa kSINa thayAM hoya, tethI pAMca prakAranA AvaraNa kSINa thayelA, nava prakAranA darzanAvaraNIya karmakSaya pAmelA, be prakAranA vedanIya karmakSaya pAmelA, kSINudarzanamehavALA, kSINacAritrahavALA, kSINa thayelA cAra prakAranA A yuSyavALA, kSaya pAmelA zubhanAmakarmavALA, kSaya pAmelA azubhanAmakarmavALA, kSaya pAmelA uccagetravALA, kSaya pAmelA nIcagotravALA, kSaya pAmelA pAMca aMtarAyakarmavALA. e pramANe melasvarUpanuM pratipAdana karIne caMdraprabha prabhu pRthvImaMDalamAM vicarIne "sameta " parvatanA zikhara upara bhAdaravA kRSNa aSTamInA divase zravaNa nakSatramAM caMdraga thaye chate, ekahajAra sAdhunA parivAra sAthe samagra karma layasvarUpa mekSe gayA. AThamA tIrthaMkara caMdraprabha svAmInuM caritra samApta [10]. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 (11) puSpada'ta (suvidhinAtha) svAmInuM caritra zrIcaMdraprabha svAmI pachI nevu kreDa sAgaropama gayA pachI, seA dhanuSa UMMcI kAyAvALA puSpadaMta ' ' suvidhinAtha' prabhu utpanna thayA. kevI rIte ? te kahe che pUrve karelA puNyanA prabhAvathI meLavelA guNavALA tevA koIka puruSA jagatamAM janma dhAraNa kare che ke, jenI utpattithI A jIvaleAka atizAMtine anubhavatA hAya che. : A ja bharatakSetramAM atyaMta manahara 'kAka'dI' nAmanI nagarI che. tyAM ' sugrIva ' nAmanA rAjA hatA. tene atyaMta suMdara rUpavALI 'rAmA' nAmanI mahAdevI hatI. tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM keTalAka kALa pasAra kveryAM. koIka samaye vasaMtaRtu zarU thatAM sahakAranI majarI khIlavA lAgI. te samaye phAgaNa kRSNa navamInA divase sukhe sUtelI rAmA rANIne rAtrinA chellA paheAramAM cauda svapnA jovAmAM AvyAM, eTale teNe jAgIne yathAvidhi patine nivedana karyAM. teNe paNa * putra janmaze' ema kahIne abhinaMdana ApyuM. te ja rAtre vaijayaMta ' vimAnathI cavIne rAmA rANInI kukSimAM prabhu utpanna thayA. mA zISa kRSNapa camInA divase mULa nakSatramAM caMdranA yAga thaye chate prabhunA janma thayA. 'puSpadaMta ' nAmanI sthApanA karI. kalA sAthe vRdhdhi pAmyA. 6 chadmastha krame karI pacAsa hajAra pUrva kumArabhAvanA anubhava karIne, teTaleA ja kALa rAjya bhAgavIne, leAkAMtika devAthI pratibAdhAyelA bhagavate dIkSA aMgIkAra karI cAra mAsa paryAya pAlana karIne kArtika zukla tRtIyAnA divase mULa nakSatramAM caMdranA yAga thaye chate prabhune kevalajJAna pragaTa thayuM. bhagavaMte 81 gaNadharAne dIkSA ApI. devAe samavasaraNanI racanA karI. dhama dezanA zarU karI. keTalAya prANIe pratibedha pAmyA. e ja krame bharatakSetramAM e lAkha pUrva vicarIne bhavyajIvA rUpI kamalakhaMDane pratidha karIne ' sammeta' parvatanA zikhara upara bhAdrapada zukla navamInA divase mRgazira nakSatramAM bhagavAna sidhdhipadane pAmyA, copanna mahApuruSa-caritamAM navamA puSpadaMta' tIkamanu tri samApta [11 (12) zrIzItala svAmInuM caritra zrIpuSpadaMta tIthaMkara thayA pachI, nava kroDa sAgaropama gayA pachI zItalanAtha tIrthaMkara utpanna thayA. kevI rIte ? te kahe che-- A bhuvanamAM prajAnA puNyathI pareApakAra karavAmAM ekAMta udyamavALA upamAtIta mahApuruSA utpanna thAya che. jazrRdvIpa nAmanA A dvIpamAM, bharatakSetramAM, 'phlipura' nAmanu` nagara hatuM. tyAM 'dRDharatha' nAmanA rAjA hatA. tene naMdA' nAmanI mahAdevI hatI, tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM 17 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 capanna mahApuruSonAM carita keTaleka kALa pasAra karyo. keIka samaye vaizAkha kRSNachaThThInA divase rAtrinA chellA paheramAM sukhe sutelI hatI, tyAre naMdA rANIe cauda mahAsva joyAM. jAgIne yathAvidhi patine nivedana karyA. teNe paNa "putrajanma" kahevA dvArA AzvAsana ApyuM. te ja rAtre "prANuta kalpathI cavIne tIrthakaranetravALA prabhu naMdAnI kukSimAM utpanna thayA. kALakrame mAghamAsanI kRSNa dvAdazInA divase pUrvASADhA nakSamAM prabhune janma thaye. bhagavaMtanuM "zItala" evuM nAma sthApana karyuM. keme karI vRddhi pAmyA. keTalAka kALa kumArabhAva ane rAjyapAlana karIne mAgha kRSNa tradazInA divase pUrvASADhA nakSatramAM lekAMtika devethI pratibaMdha pAmelA prabhue pratyakSa dekhatAM ja vilaya pAmatI vIjaLI sarakhI priyA rAyelakamIno tyAga karIne zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM. anukrame bharatakSetramAM vicarIne, bAvIza pariSahe sahana karIne mehajAla teDIne, aMtarAyakarma sAthe jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya karmane mULamAMthI ukheDIne zAzvata eka prakAravALuM apratipAtI sarvakALanA padArthone sadbhAva jaNAvanAra evuM kevalajJAna ASADha kRSNa saptamInA divase pUrvASADhA nakSatramAM caMdrane vega thayo tyAre pragaTa karyuM. dee samavasaraNanI racanA karI. 76 gaNadharene dIkSA ApI. dharmakathA zarU karI. prANIo pratibaMdha pAmyA. keTalAke e viSayasaMgane tyAga karyo, keTalAka rAjyalakSmI cheDI, ghaNuM lekee snehapAza DhIle karyo, krodhAgni zAnta karyo. mAnaparvatanuM ullaMghana karyuM. mAyAnI vaMzajALa chedI nAkhI. keTalAke lebharUpa gartAsthAnane tyAga karyo. chadmasthapaNAnuM jJAna nAza pAmavAthI ane anaMta kevalajJAna utpanna thavAthI devoe siMhAsana-sahita samavasaraNuM banAvyuM. tenA upara birAjamAna thaI akAraNavatsala, bhuvanane bhUSaNa evA zItalanAtha tIrthakara bhagavaMte lokone durgatithI bacAvavAmAM samartha dharmadezanA karI. sure, asure, manuSya ane tiryanI parSadAmAM prabhue kahyuM ke, apAra saMsAranA reMTamAM cha bhramaNa kare che ane bhavasAgaramAM jIva mithyAtva, kaSAya, avirati, meTA pramAda ane vega vaDe vividha prakAranAM karma bAMdhe che. samyaktva, jJAna, cAritranI samyagu ArAdhanA karavA dvArA jevI rIte karma khapAvIne mokSa prApta kare che ane pApa haLavAM kare che, tevA prakArane prabhu upadeza Ape che. keTalAka jIve samyakatvanA prabhAvathI devapaNuM tathA sumanuSyapaNuM pAme che, tathA keTalAka jI jinendranA dharmanA prabhAvathI svajana, dhana, parivAra vagerene tyAga karIne tathA niHsaMgabhAvathI vidhithI cAritra--dhurAne dhAraNa karIne siddhigati meLave che. A pramANe de, asure, tiryo ane manuSyanI parSadAmAM je sadgatino mArga ane durgatinI argalA che, te dharmane vidhipUrvaka samajAvyuM. e pramANe kemapUrvaka dharma dezanA ApIne; pRthvamaMDalamAM vicarIne eka lAkha pUrvanuM AyuSya pAlana karIne, sameta parvatanA zikhara upara vaizAkha kRSNabIjanA divase pUrvASADhA nakSatramAM zItalanAtha prabhu nirvANa pAmyA. zrImahApuruSacaritamAM dasamA tIrthakara zItalanAthanuM caritra samApta thayuM. [12] Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) zrIzreyAMsanAtha svAmInuM caritra zrI zItalanAtha bhagavata nirvANa pAmyA pachI chAsaTha lAkha, chavIsa hajAra ane se sAgarepamanyUna eka koTI sAgaropama gayA pachI zreyAMsasvAmI utpanna thayA. kevI rIte? te kahe che-zubhakarmarUpa vAvelA kaMdamAMthI utpanna thayela vistAravALA aMkurarUpa mahApuruSenI utpatti evA uttama prakAranI hoya che ke, jenI upamA saMbhavatI nathI. grISma-varNana jaMbudvIpa nAmanA A ja dviIpamAM, bharatakSetramAM "siMhapurI' nAmanI nagarI hatI. temAM viSNu" nAmane rAjA hatA. tene samagra aMtaHpuramAM pradhAna "zrI" nAmanI mahAdevI hatI. tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM keTaleka kALa pasAra thayuM. koI samaye grISma samaya AvyA, tyAre duHkhI sajajana puruSanA deha mAphaka pratidina sarevara-jaLa ghaTavA lAgyuM. guptapApanI vAta pragaTa thavA mAphaka baLatA hRdayanI jema pRthvI tapatI hatI. uSaNa kALamAM rAtri TUMkI ane divase lAMbA hoya che, sUryamaMDala tape che, Une kaThora pavana phUMkAya che. bele, kALa zuM nathI karI batAvata? "dehamAM ThaMDaka kare, puSpahAra dhAraNa kare, kapUra eLe, caMdanarasathI vilepana kare, kamaLa puSpanA patranuM zayana taiyAra kare, dhIme dhIme hIMcakA khAva, vIMjaNAnA pavanathI thAkane dUra kare.' AvA prakAranAM vacane prabhunA parivAramAM phelAvA lAgyAM. vaMTeLIyAnA pavanathI uDelI rajanAM paDalothI zekAI gayela dizAmArgovALA grISmakALamAM musApharonA samUhane mRgatRSNA nAhaka deDAvI nATaka karAve che. sarovaranA madhyabhAgamAM sukAIne rahelA bAkInA kAdavavALA jaLamAM divasanA madhyAhnasamayamAM meTI kAyAvALI bheMzanAM ToLAMe kaI paNa prakAre samaya pasAra kare che. AvA prakAranA unALAnA kALamAM tRSNAnA saMtApathI baLIgaLI rahelA zarIravALA haraNIyAe zikArIne dekhIne paNa nidrAne tyAga karatA nathI. A prakhara uSNakALa vartatuM hatuM, tyAre jyeSTha mAsanI kRSNaSachInA divase zravaNa nakSatramAM rAtrinA chellA pahoramAM sukhe sutelI zrIdevIne cauda mahAsvapna jovAmAM AvyAM. jAgIne vidhipUrvaka patine nivedana karyA. patie paNa putrajanma thaze" kahI abhinaMdana ApyuM. A bAju tIrthaMkaranAmAgetra upArjana karela bhagavaMtane jIva "mahAzuka' nAmanA vimAnathI cavIne te ja rAtre zrIdevIne garbhamAM utpanna thaye. phAgaNa kRSNadvAdazInA divase zravaNa nakSatramAM prabhune janma thayo. zreyAMsa" evuM nAma pADyuM. pahelAM kahI gayelA kamathI vRddhi pAmyA ane vivAhakArya karyuM. keTalAka samaya pachI lekAMtika dee pratibaMdhelA bhagavaMta phAgaNa kRSNatrayodazInA divase zravaNa nakSatramAM saMyamanA suvarNa parvata para ArUDha thayA. chadmastha- paryAya pAlana karIne vaizAkha mAsanA kRSNapakSanA navamInA divase zravaNanakSatramAM azokavRkSa nIce dhyAnanI aMdara vartatA hatA, tyAre traNe kALanA padArthone jaNAvanAradekhADanAra evuM kevalajJAna pragaTa thayuM. devee samavasaraNanI racanA karI. dharmakathA zarU karI. aneka prANIo pratibaMdha pAmyA. lokenA saMzaya dUra thayA. "utpanna thAya che, nAza pAme che, dhruva rahe che-evAM mahApade upadezyAM. tyAra pachI te tripadInA anusAre viziSTa kSepazamanI Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 panna mahApuruSonAM carita labdhivALA gaNadhara bhagavaMtee "AcAra Adika bAra aMgenI racanA karI. dharmadezanA karatA bhagavaMte darzana-jJAna-caraNa svarUpa mokSamArga jaNAvyuM. padArtho je svarUpe che, te svarUpe yathArtha mAnavA rUpa samyakatva samajAvyuM. te be bhedavALuM che, te A pramANe-nisarga samyakatva ane abhigama samyaktva. jIva, ajIva, Asava, saMvara, baMdha, nira ane mekSa A sAta tattvabhUta padArtho che. jInA prakAre be prakAranA che. saMsArI ane siddhAM. temAM saMsArI jI be prakAranA -traNa ane sthAvara. pRthvIkAya, aSkAya, tejasUkAya, vAyukAya ane vanaspatikAya, ema sthAvara jI pAMca prakAranA jANavA. trasa jIvo te vaLI kRmi vagere be indriyavALA, kIDI Adi traNa IndriyavALA, mAkhI vagere cAra IndriyavALA, tirya, manuSya, deva ane nArakIo e pAMca IndriyavALA jenA bheda jANavA. ajIva-ska dha skaMdha, deza, pugalenA paramANuo, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya vagerenA deza-pradezAdika vicArI levA. Asava eTale karmane praveza karavAno upAya, te hiMsAdika pApAnuSThAna AsavanAM kAraNe che. saMvara eTale pApakarmane AvatAM aTakAvavAM. baMdha eTale mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane ego vaDe karmavargaNAonuM grahaNa karavuM. nirjarA eTale svecchAe AtApanA, pariSaho samabhAvapUrvaka karmane kSaya karavA mATe sahana karavA. samagra karmakSaya thavA svarUpa mokSa che. A pramANe upadeza ApatA ApatA bharatakSetramAM vicArIne saMsAranA kAdavamAM khUMcelA bhavyAtmAone hastAvalaMbana ApIne zreyAMsanAtha bhagavaMta "sameta zikhara upara gayA. zrAvaNa kRSNatRtIyAnA divase, zravaNa nakSatramAM corAzI lAkha varSanuM AyuSya pAlana karIne siddhi pAmyA. zrImahApuruSacaritamAM agIyAramA tIrthaMkara zreyAMsa svAmInuM caritra samApta karyuM. [13] (14-15) tripRSTha vAsudeva ane acala baladevanAM caritra zrIzreyAMsa tIrthakara bhagavaMtanA kAlamAM ja eMzI dhanuSanI kAyA ane rAsI lAkha varSanA AyuSyavALA tripRSTha nAmanA ardhacakavatI (vAsudeva) utpanna thayA. kevI rIte ? te kahe che-vRddhi pAmate sUrya keIpaNa tejasvIne lagAra paNa sahana karI lete nathI, caMdrane paNa nisteja karI pachI bhuvanane prakAzita kare che. jaMbUdIpa nAmanA A ja dvIpamAM, bhAratavarSamAM (bharatakSetramAM) "patanapura" nAmanuM nagara hatuM. tyAM samagra dizAmaMDalane jitanAra "prajApati' nAmane rAjA rahetuM hatuM. tene sarvAge suMdara "mRgAvatI' nAmanI mahArANI hatI. jene kezakalApa atizaya bArIka kALA camaktA meranA kezakalApane jitanAra, maNionA kiraNethI mizrita puSpamALAthI vIMTalAyela hite. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tripRSTha vAsudeva ane acala baladevanAM caritro 133 jenuM vadana zarada-pUrNimAnA sakala kaLAonA Alaya caMdramaMDalane Azcarya utpanna karanAra kAMtithI paripUrNa, kAmathI vikasita veta kalasthalathI zobhatuM hatuM. jenuM vakSasthala paraspara eka bIjA sAthe athaDAvAthI pIDA pAmatA, meTA vistArathI rokI lIdhela, upara AMdalita thatA hAravALuM, baMne vacce alpa paNa avakAza vagaranA stanayugalavALuM hatuM. tenuM bAhayugala sarva upamAo jitanAra parasparanI spardhAthI vRddhi pAmatA ramaNa-stane vaDe karIne tene madhyabhAga tevI rIte kSINatA pAme, jethI udaranI durbaLatAnA kAraNe muSTithI grahaNa karI zakAya te pAtaLe hate. madanarUpI kalahaMsanA vilAsa mATe apUrva ane yogya jene taTasthalavALe usaMga-oLo madhyabhAga sarakho pragaTa kIDAnA mahAsthAna rUpa navIna ghaDelA kaMdorAvALA sAthaLathI vibhUSita, vizALa jaghanasthalavALo hate. uparanI chAla vagaranA kadalIvRkSanA garbhabhAga samAna svaccha kAMtivALA, sthUla vizALa vartulAkAra, kAmadevanA bhavananA uttama staMbha sarakhA manehara jenA sAthaLa-yugala hatA. haMsazreNione AkarSaNa karanAra, maNi-racita tulAkeTi-caraNAbhUSaNamAM jaDelAM ratnothI alaMkRta, sArI rIte paraspara baMdhAyela saMdhiovALA, gupta nasovALA jenA caraNuyugala hatA. saMpUrNa bhUSaNa guNane alaMkRta karanAra, sarvAga-suMdaratAvALI te mRgAvatI rANI sAthe rAjA manavAMchita bhegene bhagavate hatuM. A pramANe sarvAga-suMdara zarIravALI samagra guNabhUSaNathI zobhatI A rANInI sAthe rAjA mana Icchita bhego bhagavate hate. e pramANe viSayasukha anubhavatAM rAjAne keTaloka samaya pasAra thaye. keIka samaye bharataputra maricine jIva saMsAramAM bhramaNa karIne bIjA bhavamAM mahAzukra devalokamAMthI cavIne A rANInA garbhamAM utpanna thaye. te rAtrie rANIe sAta svapna dekhyAM, patine jaNAvyAM eTale teNe "putra janmaze ema AzvAsana ApyuM. nava mAsa ane sADAsAta divasa pUrNa thayA tyAre sukhapUrvaka putrane janma Ape. putra-vadhAmaNu karyA. kedakhAnAnAM baMdhane choDAvyAM. te putranA pIThabhAgamAM vaMzatrika joIne mAtA-pitAe 'tripRSTha evuM nAma paDyuM. tene moTebhAI acala nAmane baladeva hatuM. te tripRSTha paNa vAtraSabhanArAjI saMghayaNavALA mahAbala-parAkramavALo sarva lekane parAbhava karate vRddhi pAmavA lAge. bAlyabhAvane tyAga karIne parAkrama karavAmAM rasika subhaTanA garvane vahana karate vaye vadhavA lAge. vizeSamAM te vIra mahApuruSanI kathAnA zravaNamAM khuza thato hato, tathA sAhasarasikenI prazaMsA karatA hatA. pitA karatAM adhika parAkramavALAne joI e romAMcita thata hatuM. A pramANe niraMtara vIranI kathAonI prazaMsA karatA mAtA-pitAne AnaMda karAvate, sAhasikone "zAbAza zAbAza' karate, samagra lekane camatkAra karAvatA hatA tyAre keIka vakhata evI buddhi utpanna thaI ke-yuvatIvarganI jema zuM huM mAruM parAkrama bahAra batAvyA. vagarane ? leke paNa mArA belAbelane jANatA nathI ane gharamAM ja udyama karI kahe chuM e mArA mATe yogya che? mATe gharamAMthI nIkaLIne mAruM pauruSa batAvuM, bhujAbalane prakAzita ka, AtmAnI tulanA karuM. sarvenA balane garva dUra karuM-ema vicArI mAtA-pitAne pUchIne rathamAM ArUDha thaI keTalAka sainya-parivAra sAthe potAnI bhujArUpa daMDa-sahita potAnA vikramane aMgarakSaka banAvI pitAne salAha ApanAra maMtrI sAthe sarvanA parAkramanI avagaNanA karate pRthvImaMDalamAM bhramaNa karavA lAgyo. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 siMhanuM vidyAraNa svaccha darpaNe bhramaNa karatAM kAIka parvatanI najIkanA pradezamAM jyAMthI lAko paradeza cAlyA gayA hatA, devakulA. dharmazALA, bagIcAe, gAmA, nagara, vastuvagaranAM bhavanA, kamalakhaDo, vAvaDIe emane ema avAvarAM thayelAM che, evA ujjaDa pradeza jovAmAM AvyA, tevA prakAranA manuSya, pazuo vagaranA ujjaDa sthAnane dekhI potAnA sArathine pUchyuM ke, AvA manA hara pradeza kayA kAraNathI ujajaDa-verAna banI gayA haze ?" teNe kahyu--he svAmI ! Apa sAMbhaLe, ahI' najIkanA parvatanI guphAmAM samagra matta hAthIne parAbhava karanAra, duHkhe sahuna karI zakAya tevA vikarALa, pavanayeAge Avela jenI atyaMta ga MdhathI mRgaToLAMe jenAthI nAsI gayelAM che, megha-gajArava sAMbhaLI bhUmi sAthe puchaDI aphALatA, siMhanAdane nahi sahetA eka siMha rahelA che. te nira Mtara manuSya-samUhane mArI nAkhe che, pazuAne mArIne bhakSaNa kare che. gAmalAkane ane nagaralakone atyaMta trAsa pamADe che. tenAthI maDAlaya pAmIne A deza vasti vagaranA verAna thaI gayA che.' te sAMbhaLI kumAre kahyuM--AvA vikramarasika mahAprANIne jovA joIe, mATe ratha te tarapha vALA.' sArathie kahyuM -'AvA niSkAraNu ana daMDathI ze! lAbha ? A deza vastivALA hoya ke ujaDa-verAna hAya, tenuM ApaNe kAI prayAjana nathI, temaja sihune mAravAnuM paNa ApaNe koI prayAjana nathI.' te sAMbhaLI kumAre kahyuM- pArakA parAkramane sahana na karavuM e ja mAtra prayeAjana che. meghagarjanA sAMbhaLIne siMhu kayA lanI apekSA rAkhIne rASAyamAna thAya che ? " cApanna mahASAnAM carita kAnI AzaMsA rAkhyA vagara temaja yaza ane jIvanI darakAra karyAM vagara jeo haMmezAM kAryAra'bha kare che, tene lakSmI sAMnidhya Ape che.' zuM A mRgalAnAM mAMsa bhakSaNa karanAra siMha Adi vApothI bhayanI zaMkA karAvatA mane lajjA pamADe che ? AvI ni`La vAta javA de ane ratha te tarapha huM kAra." pachI sArathie siMhaguphA tarapha ratha calAvyeA. guphAnA dvAra bhAga pAse pahoMcyA. ratha cAlavAnA avAja sAMbhaLIne kaMIka hAthInA ToLAMnI zakAthI si Mhe netrayugala bIDI dIdhu. pharI vaLI manuSyane dekhIne avalAyana karatAM ja netrayugala khIDAI gayu.. ALasa karatA siMhane dekhIne kumAre kahyuM ~ are mahAsattva ! A tArI niSkriyatA ja tAruM parAkrama kahe che. A pratyakSa amArA vadhanA tyAga karIne samagra vIrapuruSAne bhagADIne verAna thayelA A pradeza tAruM parA ma pragaTa kare che. jo ke tuM jAnavara hAvAthI tArI mane dayA Ave che, te paNa tAru parAkrama sahI nathI zakatA ane khalanI parIkSA karavAnI kutUhalavRttivALA huM ahIM Avye chuM, mATe UTha, ane tAruM peAtAnuM parAkrama batAva, ane khATI nidrAnA tyAga kara.' pachI tene sAMbhaLIne bhurA raMganI kezavALInA samUhane dhUNAvIne, pUMchaDI pRthvItala para aphALIne, kAyAnA agra bhAgane UMcA karIne, mukha-vivara paheALuM karIne te bagAsu khAvA lAgyA. tene UbhA thayele dekhI kumAre ciMtavyuM ke-- A hathiyAra vagarane bhUmi para rahelA pazu che, te sAthe rathamAM besIne tenI sAthe yuddha karavuM, te mArA sarakhA mATe yogya na gaNAya.' ema vicArI kumAra rathamAMthI nIce UtaryAM. sArathie kahyuM - huM kumAra! Apa A ThIka karatAM Ayudha Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tripRSTha vAsudeva ane acala baladevanAM caritro 135 nathI. jo ke Apa mahAbala-parAkramavALA che, te paNa A siMha che ane jAtinA kAraNe samagra puruSanA parAkrama karatAM e caDiyAte che. khAsa karIne A siMha judA prakArano che. mATe rathamAM besI jAva, bakhtara pahere, avasarecita Ayudha grahaNa kare, mArI nAkhavAnuM ja mAtra prayojana che, paraMtu A tame je prakAre kArya karavA taiyAra che, te vAta barAbara nathI. mATe kumAre mArI salAha anusaravI. te sAMbhaLIne kumAre kahyuM "sarvathA tAruM vacana sarvakALa anusaravAnuM ja che, atyAre te tAre mane anusaravuM paDaze." ema kahIne siMhakizorane hAka mArI kahyuM ke, "are duSTa ! tiryacanivALA he siMha! hamaNuM jatuM hatuM na hato thaIza." tarata ja re rekAra belatAMnI sAthe ja siMhe garvathI kUdake phalAMga mAravAnI taiyArI karI. eTalAmAM kumAre be hAtha vaDe nIce uparanA bane hoTha sajaDa pakaDIne vaccethI siMhakizorane cIrI-phADI nAkhe. phADatA ja krodhathI te taDaphaDavA lAgyuM. te pramANe taDaphaDatA siMhane sArathie kahyuM ke, "re siMha! tuM Ama baLApa na kara. tene sAmAnya puruSe nathI mAryo, paraMtu puruSamAM siMha sarakhA mahApuruSe mAryo che, mATe saMtApa na kara. te sAMbhaLIne roSa vagarane thayela siMha mRtyu pAme. sArathie kumAranI prazaMsA karI. dezane pharI vasativALe karyo. pote pRthvImaMDalamAM bhramaNa karavA lAgyo. keIka samaye zaMkhapura nagaranA udhAnamAM paDAva nAkhela kumAranA sArathie udyAnamAM rahelA cAra jJAnavALA, ghaNu sAdhuothI parivarelA, lokonA saMzane chedatA, bhavya jInI meha-nidrA dUra karatA, nijIva bhUmipradezamAM rahelA guNacaMdra nAmanA sAdhune dekhyA. temane dekhIne utpanna thayelA kutUhalavALe, harSayege vikasita thayelA netravALe, kutUhala-pUrNa hRdaya, vikasita sukha ane nayanavALe te sAdhu pAse pahoMce. romAMcita banI vaMdana karI, gurunA caraNakamala pAse dharma zravaNa karavAnI IcchAthI beThe. kathA pUrNa thayA pachI bhagavaMtane pUchyuM ke, "he bhagavaMta! atyaMta krurakama karanAra, manuSya ane pazuone mArI nAkhavAmAM rasika giriguphAmAM vasatA evA siMhane amArA svAmIe mArI nAkhe, te atyaMta bala ane parAkramavALe ane dareka puruSanI avajJA karanAra hate; ene amArA svAmIe Ubhe ne Ume cIrI nAkhe. tevI sthitimAM paNa te roSane mAryo dhamadhamatuM hatuM ane prANa cheDate na hatuM. tyAre meM kahyuM ke, "he mahAparAkramI ! tane puruSasiMhe mAryo che, sAmAnya puruSe mAryo nathI." ema sAMbhaLI te paMcatva pAme, te he bhagavaMta! Apa kahe ke, zuM te tiryaMcabhAvamAM paNa tevA spaSTa vijJAnavALe, kaheluM lakSyamAM laI zake agara na laI zake ?" te sAMbhaLIne kevalajJAnI bhagavaMte kahyuM -"he mahAsattva! sAbhaLa, te je pUchyuM, te meTI kathA che. tripRSThanA marIci vagere-vizAkhanaMdI sudhInA pUrvabhave jaMbudvIpa nAmanA A ja kapamAM kviAku bhUmi che. tyAM nAbhi nAmanA kulakara hatA. tenI marudevI bhAryAne aSabhasvAmI nAmanA tIrthaMkara putra utpanna thayA hatA. kevalajJAnavALA rASabhadevanA putra bharata cakravartInA putra marIcine vairAgya utpanna thaye, dIkSA lIdhI ane zAvidhi anusAra bhagavAnanI sAthe vicaratA hatA. keIka samaye karma pariNatinI acinya zaktithI, avazya banavAvALA bhAvI bhAre hovAthI unmArga-dezanAnA kaTuka vipAke jANatA hovA chatAM paNa unmArga-dezanA karavAnA saMyegamAM mUkAyA. bhAgavata-darzanane khoTo veSa pravartAve. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonAM carita lokone mArganI dezanA ApatA, kaI pratibodha pAme to tene ziSyapaNe sAdhuone samarpaNa karatA hatA. "mAMdagImAM sevA karanAra ekAdane dIkSA ApuM" ema vicAratAM "kapila" nAmane rAjaputra tenI pAse Avyo. tene sAdhudharma samajAvyuM. teNe kahyuM, "je sAdhudharma sAre che, te pachI tame AvuM liMga kema rAkhyuM che? tyAre marIcie kahyuM "he kapila ! ahIM paNa dharma che" sAdhu-darzanamAM paNa dharma che. A durvacana-beTI prarUpaNAthI duHkhaphalavALuM karma bAMdhyuM. anazana-vidhi karIne bAMdhelA pApakarmanI AlecanA karyA vagara marIne te brahmadevalokamAM daza sAgarepamanI sthitivALe deva thaye. graMthanA arthanA paramArthane nahi jANate kapila mAtra tenI kriyAnA anuSThAnamAM tatpara banele vicarate hate. keIka samaye AsurI nAmanA ziSyane dIkSA ApI. kapile tene mAtra AcAra samajAvyA ane karAvyA. teNe bIjA paNa ghaNA ziSyane te pramANe dIkSA ApIne AcAra paLAvyA. pitAnA darzanamAM cittavALe te marIne brahmadevaleke gaye utpanna thatAM ja avadhijJAnane upaga mUkyo. pUrvajanmane vRttAnta jANe. vicAryuM ke, "mAro ziSya viziSTa vijJAna vagarane che, mATe tene tatvane upadeza ApI taiyAra karuM" ema samajI maryalekamAM nIce Avye AkAzamAM rahelA pAMca maMDalaka upara beThelo te tattvane upadeza karavA lAgyuM. te A pramANe- traNa guNanA pariNAma prabhAvavALA avyaktathI vyakta pragaTa thAya che. tyAra pachI tenA upadezathI "SaSTitaMtra utpanna thayuM. marici paNa devakathI AvIne kellAga sannivezamAM "kauzika' nAmanA brAhmaNapaNe utpanna thaye. tyAM 80 lAkha pUrvanuM AyuSya pAlana karIne chevaTe parivrAjakaSamAM vicArIne kALe karI mRtyu pAmyA ane saudharmaka95mAM ajaghanya utkRSTa-sthitivALe deva thayA. tyAMthI cavIne "agnita" nAmane brAhmaNa thayo. tyAM 64 lAkha pUrvanuM AyuSya pAlana karIne chelle parivrAjaka thaIne mRtyu pAme. marIne IzAnakalpamAM ajaghanya-utkRSTa sthitivALA devapaNe utpanna thayo. tyAMthI cavIne maMdira nagaramAM "agnibhUti" nAmane brAhmaNa thaye. tyAM chappanna lAkha pUrvanuM AyuSya pAlana karIne aMte parivrAjakapaNe marIne sanakumbhAra devalekamAM madhyamasthitivALo deva thaye. pharI tyAMthI cavIne vetavikA nagarImAM "bhAradvAja nAmane brAhmaNa thaye. tyAM 42 lAkha pUrvanuM AyuSya pAlana karIne chevaTe parivrAjakapaNuM pALIne paMcatva pAme. marIne mahendra ka5mAM madhyamasthitinA devapaNe utpanna thaye. tyAMthI cyavIne pharI saMsAramAM rakhaDIne rAjagRha nagaramAM "sthAvara" nAmane brAhmaNa thaye tyAM 34 lAkha pUrva AyuSya pAlana karIne chevaTe parivrAjakapaNe marIne brahmalekamAM madhyamasthitivALe deva thayA. tyAMthI cavIne cAragatirUpa saMsAra-aTavImAM rakhaDyo. marIne gata bhavamAM tevA prakAranuM kaMIka karma karIne rAjagRha nagaramAM "vizvanaMdI" nAmanA rAjA hatA. tene vizAkhanaMdI nAmane bhAI yuvarAja hatuM. te yuvarAjanI dhAriNI nAmanI bhAryAne vizvabhUti" nAmane putra thaye. devakumAranI upamAvALA zarIrane dhAraNa kare te yuvAna thaye ane deguMdaka devanI jema vividha krIDA-vineda karavAmAM gayele kALa paNa jANatA nathI. te nagaramAM ghaNuM prakAranAM puSpathI samRddha "puSpakaraMDaka" nAmanuM udyAna hatuM. temAM te yuvarAjaputra vizvabhUti aMtaHpuranI sAthe vividha phrIDA karate, AnaMda karatA hatA. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvabhUti ane vizAkhana'dI 137 6 ? A khAju rAjaputra vizAkhanaMdI udyAnanI bahAra temAM praveza karavAnI abhilASAvALa pharyA kare che. teonA kulAcAra evA che ke, jyAre aMdara eka krIDA karatA hAya, tyAre khIjAe praveza na karavA.' tenI mAtAnI dAsIe puSpA levA mATe praveza karatI hatI, tyAre vizvabhUtine vilAsa karatA dekhIne rAjAnI agramahiSIne kahyuM ke,-- A pRthvImAM ekale yuvarAja-putra ja jIve che, jenA AvA vilAsa che. rAjaputra vizAkhanaMdI sAmAnya prajAjana mAka krIDAnA manAratha karatA puSpakara DakanI AjubAju viSAda anubhavatA rahelA che.' A sAMbhaLI rAjamahiSIe dhathI rAjAne tevA prakAranI vAta karI, jethI rANInI haTha svIkArIne kahyuM'he suMdarI! tuM kheda na kara, A mArA jIva ane rAjya sarva tane AdhIna che. he devI! AjJAyAgya A dAsa upara roSa karavA cegya nathI. rASa karIne A sevakayeAgya janane tu samAna padavALo kema kare che ? he svAminI ! huM te pramANe karIza, jethI tArA putra sukha anubhave.' A pramANe mahAdevIne sAMtvana ApIne rAjAe maMtrInI sAthe maMtraNA karIne prayANu-bherI vagaDAvI, eTale mahAma trIe Akula-vyAkula banyA. vicAryuMM ke, 'A che zuM ?' te sAMbhaLI vizvabhUtie rAjAne vinaMti karI ke, 'he deva ! prayANa karavAnuM zuM prayeAjana che ?' rAjAe kahyuM he putra! najIkanA sImADAnA puruSasiMha nAmanA rAjAe kaMIka chidrakhAtuM kADhIne ApaNA deza upara hallA karyAM che. ApaNA maMDala upara AkramaNa karyuM" che. ApaNA moTo parAbhava karyAM che, tethI kala MkitapaNe jIvavuM cegya nathI-ema vicArI tene mAravA mATe meM prayANunI bherI vagaDAvI che.' te sAMbhaLI kumAre kahyu, jo ema ja che, teA Apa javAnuM baMdha kare, mArA para kRpA karI te AjJA mane Ape|. ApanI kRpAthI tenA khaLaneA gaM huM dUra karIza, tene paNa anItinuM phaLa khatAvIza.' ema kahyuM, eTale rAjAe kumArane AjJA ApI. ( " kumAre paNa 'mahAkRpA ' ema kahIne moTA sainya-parivAra sAthe prayANa karyuM. dezAMtaramAM pahoMcyA. jyAre tyAM te sarva svasthatA nirbhayatA hatI. puruSasiMha rAjAne dUta mekalyA ke, kumAra vizvabhUti deza jovA mATe AvelA che, mATe yathAyeAgya kara.' dUta temanI pAse gayA ane sarva hakIkata jaNAvI. rAjAe paNa kumAranuM Agamana jANIne vizvAsu AgevAnane meAkalyA ane temanI sAthe kahevarAvyuM ke, kumArane vina Mti kare ke ATalA dUra sudhI padhAryA che, teA ahIM padhArIne amArA nagarane alaMkRta karo. ApanAM darzana ApavAnI kRpA kare.' ema vinaMti karI, eTale nagaramAM Avyo. yathocita sarva satkAra karyAM, vaibhavathI pUjA karI. pahelAM apAtu hatuM, tethI adhika bheTachu ApyuM. kumAra vizvabhUti ISTakA nIpaTAvIne peAtAnA nagara tarapha pAche cAlyA. A bAju peAtAnA putra vizAkhana MdIne rAjAe vizvabhutinA prayANa thayA pachI kheAlAvIne kahyu' ke, puSpakara'Daka udyAnamAM praveza kara ane tArI IcchA pramANe tyAM rahe. vizAkhanadI paNa peAtAnA a MtaHpura sAthe vicitra krIDA karato vinAda karI rahela hatA. A bAju vizvabhUti niraMtara-rAkAyA vagara prayANa karatA nagaramAM AvI gayA. ane puSpakara DakamAM praveza karavA jAya che, tyAre pratihAre rokayA ke, he deva ! vizAkhanaMdIkumAra a MtaHpura sAthe aMdara rahelA che, te 18 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 cApana mahApuruSAmAM rizta Apane praveza karavA cAgya nathI' te sAMbhaLI kumAre citavyuM ke, 'sImADAnA pradezanA khAnAthI mane puSpakara Daka bagIcAmAMthI bahAra kaDhAyeA, vizAkhanaDhIne praveza karAvyA. tA pitAjIe Ama mArA sarakhA sAthe mAyA na ramavI joI e, vizAkhanaMdInA sevakone tiraskAryAM. kahyuM ke, "tamArA khala thI A kumAra krIDA kare che, teA tamane zu' karavAnuM hAya ? teoe kahyuM--"tamArU khaLa kevu che ? jethI Ama khelA che ?" kumAre paNa koThAnA vRkSa para muSTi-prahAra karyAM. pRthvIpITha sahita tene kapALye, tenAM sarvAM phaLo bhUmi para tUTI paDyAM. "tamArI pAse A anyAya nirvAha karAvanAra bIjA rAjA che. tenA malathI tame jIvA che." ema kahIne te vairAgya pAmyA. teNe vicAryuM. ke- A jagatamAM puruSA viSaya khAtara aneka prakAranI viDaMbanA prApta kare che. je ka patA ane trAsa pAmatA hRdaya vaDe kahI paNa zakavA samartha thaI zakAtu nathI. pakSapAta mAjue rAkhIne lAMkhA samaya sudhI zuddha buddhithI vicAraNA karIne spaSTapaNe kahe| ke, jo bhAgathI kaMI sukha meLavI zakAtu hAya. yauvana-madathI unmatta thayelA viSaya-tRSNAmAM mUMjhAyela manavALA puruSAdhamA A leAkamAM ja narakagatinA kAraNabhUta kAryAmAM pravRtta thAya che. mANikayaratna sarakhuM, sadgatinA apUrva kAraNarUpa apUrva durlabha manuSyapaNuM pAmIne viSayaprasaMgonuM sevana karIne jIvA janma hArI jAya che. viSayamAM rakta thayelA manuSyapaNuM, viveka, sukulamAM janma, viziSTa sAdhupuruSonA samAgama, lajjA, guruvanI bhaktinA tyAga kare che. je puruSAdhameAnu mana virasa viSayethI haraNa karAya che, temane zubha viveka esarI javAthI te bicArA asatpuruSo thaI jAya che. peAtAnA parAkramAdhIna zubha pariNAmavALA mekSamAga svAdhIna hai|vA chatAM mUDhapaNAthI leAko ghaNA doSavALAM viSayanI prArthanA kare che. uttama dharmAnuSThAnarUpa dharmoMmA mAM maMda AdaravALA, viSaya sukhanI lAlasAvALA, sArAsAranA viveka-rahita puruSAnA hastamAM rahela amRta sarI jAya che. duHkhadAyaka bhaya kara saMsAra-sAgaramAM mAhitamativALA viSayasukhanI tRSNAmAM nRtya karatA kSINapuNyavALAnu AyuSya nirarthaka vahI jAya che. A ghera sa`sArasAgaramAM je bhAgyazALIe matta kAmadevanAM bANu utpanna karavAmAM sama yuvatinI zRgAra-ceSTAo tarapha napharata kare che, tevA uttama puruSAne namaskAra thAe. pApanA gheAra Asava svarUpa adhama viSayAnA tyAga karIne have huM ekAgramanavALA thaI pUrvanA mahApuruSoe sevela dharmanI sAdhanA karIza.' A pramANe mahAsaMvega pAmelA manavALA viSaya sukhanI abhilASA ekadama tyAga karIne saMsAranA svarUpane yathArtha pIchANI satpuruSanA caritranuM avalaMbana grahaNa karIne vijyasiMha AcAryanI pAse teNe dIkSA aMgIkAra karI. sUtra ane arthanA guru pAse abhyAsa karI, ekAkI vihAra pratimA aMgIkAra karI, koIka vakhate vizAkhanaMdI vivAha-nimitte za Mkhapura gayA, vizvabhUti anagAra paNa vihArakrame te ja nagaramAM AvyA. mahinAnA upavAsanA pAraNA mATe bhikSA nimitte temaNe nagaramAM praveza karyAM. vizAkhanadInA sevaka puruSoe vihAra karatA A munine joyA ane ALakhyA. dekhIne te puruSone dveSa pragayo, ajJAna-adhakAra phelAyA. ajJAna-adhakAramAM aMdha banelA sevaka e navaprasUtA gAyane tenA tarapha doDAvI. tenI sAme AvatA munine dhakko vAgyA. muni gabaDI paDayA. muninI krAdhAgni saLagyeA. doDIne sIMgaDAvaDe gAyane pakaDI, ane mastaka upara bhamAvI Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhabhUti ane vizAkhanaMdI 139 tRNanA pULAnI mAphaka bhUmi para gAyane aphALI. teone saMbhaLAvyuM ke- "are adhama duje ne ! ziyALa sAthe hariphAI karatArA thaIne mArI mazkarI kare che ? zuM atyaMta kSudhAvALA durbalakAyAvALA phaNidharanA mukha-pilANamAM AMgaLI nAkhavA kaI zaktimAna thAya kharo ? mAtra mukhathI ja sAra pragaTa karanArA, rAhu sarakhA, ziyALa ane dhAna sarakhA tamArA jevA vaDe mAruM zuM karI zakAya tema che ? A pramANe lAMbA samaya sudhI vicArIne mahAabhimAnane AdhIna thayelA, kepathI avarAyelA vivekavALA te munie niyANane anubaMdha karyo. te A pramANe- meM mArA jIvanamAM je A duSkara tapa-cAritranuM sevana karIne tenuM je phala prApta karyuM hoya, te have huM AvatA bhavamAM-bhaviSyakALamAM atala bala-parAkramavALe thAuM. e pramANe niyANuM bAMdhIne te sthAnane pratikramyA- AlevyA vagara keTaleka kALa vicaryA. AyuSya pAlana karI mRtyu pAmIne mahAzukra devalekamAM utkRSTasthitivALA devapaNe utpanna thayA. tyAM IcchA pramANe bhoga bhogavIne devakathI avIne pitanapura nAmanA nagaramAM prajApati rAjAnI mRgAvatI bhAryAne viSe putrapaNe utpanna thaye, te rAjAnuM "ripupratizatru' nAma prasiddhi pAmyuM. pAchaLathI putrI sAthe lagna-saMbaMdha bAMdhyuM, tethI prajAe potAnI putrIne pati' ane leke e "prajApati" -evuM nAma karyuM. te prajApatine tyAM vizvabhUti anagArane jIva mahAzuka devakamAMthI cavIne putrapaNe utpanna thaye. mAtAne sAta svapro jovAmAM AvyA. nimittiyAe kahyuM ke, prathamavAsudeva thaze. zubha divase tene janma thaye, anukrame vRddhi pAmya ane yauvana vaya sudhI pahoMce. A bAju vizAkhanaMdI kumAra rAjyalakSmI jogavIne mRtyu pAme. keTalAka samaya saMsAramAM rakhaDyo. tyAra pachI parvata najIka siMhapaNe utpanna thaye. atibala-parAkramavALe siMha prasiddhi pAmyo. tripRcche tene mArI nAkhyuM. tenA zarIramAM krodha vyApI gaye. jAtismaraNajJAna thayuM. AgalI jAti yAda AvI, tenuM bela jANyuM. abhimAnane vega jAye, eTale dveSa cAlyA gaye. siMhe prANavRttine tyAga karyo. te je siMhanuM caritra pUchyuM, te tane jaNAvyuM tane kumAra pratye atyaMta sneha rahela che. gautama gaNadhara pUrvabhava A kumAra A avasarpiNImAM chellA be vardhamAna " nAmanA tIrthaMkara thavAnA che. tuM paNa temane "gautama " nAmane prathama gaNadhara thaze. mATe tAre A kumArane atyaMta anusaravuM. A ghaNu bala-parAkramavALA che. Ane mATe anyapuruSanI zaMkA na karavI." - tyAra pachI sArathi munine vaMdana karI pitAnA AvAsamAM gayo, kumArane dekhe. tenA caraNa pAse beTho. keTalAka samaya beThe eTalAmAM pratihAre AvIne nivedana karyuM ke he deva ! mahArAja pAsethI lekha laIne Avela mANasa dvAramAM raheluM che." te sAMbhaLI kumAre kahyuM- "tarata praveza karAve.' hukama thatAM ja praveza karAvyuM. lekhavAhake lekha Ape. lekha A pramANe vAMcyuM ke- "kumAre A lekha vAMcIne tarata ja vilaMba karyA vagara A tarapha prayANa karI AvI javuM.kumAre tarata prayANa cAlu karyuM ane pitanapura pahoMcyA. pitAjIne maLe, pagamAM paDyo. pitAjIe paNa kumArane AliMgana ApIne hitazikhAmaNa ApI ke, "he Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 pinna mahApuruSonAM carita putra ! prajAnA puNyathI tArA sarakhAno janma thAya che. mAtA-pitA te mAtra temAM nimittabhUta che. A pRthvI tArAthI sanAtha che, mATe sakala saMsAranA AdhArabhUta tAre pharI A pramANe na vartavuM. kAraNa ke, mAruM rAjya, keSasaMcaya ane jIvita tArA AdhIna che. siMhanA vRttAnta sarakhuM vartana have pharI tAre na karavuM.' A bAju mahAbala-parAkramavALe samagra rAjAomAM cUDAmaNi sarakhe azvagrIva nAmane eka rAjA hatA. sarva rAjAo tenI AjJA mAnanArA ane tenAthI bhayavALA hatA. tene mRtyune bhaya che" ema vicArI yathArtha kahenAra nimittiyAne pUchyuM ke- "mane tenAthI maraNane bhaya che?, teNe paNa sabhya nimittabalathI avelekana karIne kahyuM ke-je mahAbala-parAkramavALA siMhane ghAta karaze, te tArA dUtane paNa mArI nAkhaze, tenA taraphathI maraNane saMdeha kare." nimittiyAe Ama kahyuM, eTale rAjAe tapAsa karanAra guptapuruSe pAse siMhanI tapAsa karAvI ane sAMbhaLyuM ke prajApati rAjAnA putre be bAhuthI hathiyAra vagara tene mArI nAkhe che. bhayathI udvega pAmelA azvagrIva rAjAe dUtane bolAvIne prajApatirAjA pAse mokalyo ke, tame have vRddhavayavALA thayA che, te mahAAdeza pAlana karavA mATe tamArA potAnA putrane tarata mekalI Ape. lAgalAgaTa-rokAyA vagara prayANa karate dUta tyAM gayo. pitanapura pahoMcI rAjadvAre gaye. nATaka prekSaNaka-sukha anubhavatA rAjAne pratihAre dUta AvyAnA samAcAra ApyA ke, "he deva ! azvagrIva rAjAne dUta Avyo che, te zuM karavuM ? Apa kaho, te pramANe vRddhi pAmatA rasAtizayavALA kutUhalapUrNa kumAra ane prekSakavarga nATaka jovAmAM ekatAna banyA hatA, te nATaka baMdha karAvyuM. raMgabhUmithI rAjA bahAra gaye ane rAjasabhAmAM praveza karyo, tane aMdara bolAvyo. data rAjAnA pagamAM paDyo. egya Asane besADyo. rAjAnA vacanathI yathocita bheTazuM ApyuM, muhUrtakALa pachI rAjAe mahArAjanA zarIranA kuzaLa samAcAra pUchyA. te kahyuM "kuzaLa che" -ema kahIne mahArAjane saMdeze jaNAvyuM. prajApati rAjAe Adeza mastakathI aMgIkAra karyo. manamAM ciMtavyuM ke, mahAbalavALe azvagrIva rAjA dukhe karI ArAdhavA yogya che, temaja te Akare daMDa karanAre che. mArA putroe haju bhaya dekhyA nathI, khAsa karIne A tripRSTha putra te taddana nAnuM che. samajAtuM nathI ke A viSayamAM zuM karavuM ? ema vicArIne dUtane kyAMya utAre mekalya, tene mATe yogya sArasaMbhALa karAvI. nATakane raMgamAM bhaMga A bAju saMgIta ane nATakanA raMgamAM bhaMga paDavAthI Akula thayelA tripRSTha parivArane pUchayuM ke, "A vaLI kyAM Avyo che ? ke jenA AvavAthI pitAe prekSaNakamAM vaccethI bhaMga karAvyuM ?" potAnA parivAramAMthI hakIkata meLavI. kumAre ciMtavyuM ke, "vaLI e pApI kayAM gaye? tenI sevA thAya te pahelAM ja kutUhala dUra karuM, pachI tenA svAmInuM" ema vicArI tenuM rakSaNa karAvyuM. pachI prajApati rAjAe moTA prabaMdhathI tenuM rakSaNa karAvyuM ane moTA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 cepanna mahApuruSonAM carita sAmasAmA paDakAra ryA. eka bIjAnA subhaTo vividha prakAranA yuddhothI laDavA lAgyA. e pramANe keTalAka divaso sudhI khUnakhAra yuddha pravatyuM. tyAra pachI subhaTa paDavA lAgyA, ghaDAo svAra vagara bhramaNa karavA lAgyA. hAthIonA samUha bhAgI gayA, svAmInuM sanmAna yAda karavA lAgyA. "zAbAza zAbAza" ema zAbAzI apAtI hatI. kAyare dUra haTI gayA, sArI rIte yaza mATe subhaTe taiyAra thayA, parAkramIonuM parAkrama ullAsa pAmyuM. tevA samaye eka divase baMne pakSenA nAyakenuM mukhya yuddha zarU thayuM. sarva prakAranA yuddhathI laDatA laDatA parAbhava pAmelA azvagrIve hathelIthI cakaratna grahaNa karyuM, bhamADIne tripRSTha upara mokalyuM. devenA prabhAvathI, bhavitavyatAnA vegathI tripRSThane pradakSiNA ApIne te tenA jamaNe hAthamAM AvIne rahyuM. kothapUrNa hRdayavALA teNe paNa te azvagrIva upara mekahyuM. te cake tAlavRkSanA phalanI jema prativAsudeva azvagrIvanuM mastaka dhaDathI nIce pADyuM. jayajayArava zabda uchaLe. dee ane asuree khuza thaI tenA upara puSpa-vRSTi karI. samagra loko tene mubArakabAdI ApavA lAgyA. devasamUhe kahyuM ke, "A prathama vAsudeva utpanna thayA." tripRSTha vAsudeve paNa bharatakSetranuM dakSiNArdha svAdhIna karyuM. sAta rane pragaTa thayAM. 32 hajAra yuvatio sAthe lagna karyA. te 16 hajAra mahArAjAone rAjAdhipa bane. nava nidhAne pragaTa thayAM. DAbI bhujAthI TizilA uMcakIne dhArI rAkhI. samagra rAjAe jemanA caraNanI sevA kare che, tevA mahArAjA vAsudeva thayA. A pramANe saMsAra vahI rahele hate. vividha prakAranA bhego utpanna thatA hatA tyAre, acala zreyAMsatIrthakara bhagavaMtanuM vacana vicAratA hatA, te samaye dhamaSa AcArya padhAryA. tenI pAse acale zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM. bAkI rahela karma khapAvIne siddhigati prApta karI. vAsudevane paNa bhege jogavatAM keTaloka kALa gaye. atibala-parAkramapaNanA ge samagra satpaSenI avagaNanA karatA hovAthI atikara pariNAmavALAnuM samyaktvaratna cAlyuM gayuM. kaSAyanI utkaTatAthI teNe apratiSThAna narakanuM AyuSya bAMdhyuM. 84 lAkha varSanuM sarva Ayu pUrNa karIne kola karIne te 33 sAgarepamanA utkRSTa AyuSyavALe apratiSThAna nAmanI sAtamI narakamAM nArakI tarIke utpanna thaye. AthI vizeSa vardhamAna tIrthakaranA caritranA adhikAramAM kahIzuM. --pa4 mahApuruSa-carita viSe tripuSTa prathamavAsudeva tathA acala baladevanuM caritra samApta thayuM. [14-15]. zrIzIlAMkAcArya-viracita prA. 54 mahApuruSa-caritane A. zrIAnaMdasAgara sUrIzvarajInA ziSya A. zrIhimasAgarasUrie karela gUrjarAnuvAdamAM prathamavAsudeva tripRSTha ane prathama baladeva acalanA caritrA pUrNa thayAM. saM. 2023. phAgaNa vadi 2 maMgaLavAra Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tripuSTa vAsudeva ane acIva prativAsudeva 141 gauravapUrvaka tenuM sanmAna karyuM eTale nagaramAMthI nIkaLe. kumArane dUta nIkaLyAnI khabara paDI. kumAre paNa potAnA vizvAsu sevake dvArA tene mAra marAvyuM ane tene lUMTAvI dIdhuM. tenuM sArabhUta dhana grahaNa karIne mastaka-pradezamAM pagane prahAra karIne moTI vedanAvALo deha karIne cheDI mUkyo. prajApatine khabara paDI eTale pharI nagaramAM lAvI tene pUjA-satkAra karyo. prajApati rAjAe A dUtane kahyuM ke, "A vAta tAre mahArAjane na jaNAvavI." te te vAta svIkArI. pharI pAchuM bheTazuM ApI vidAya karyo. A bAju dUtanI pahelAM pahoMcI gayelA keTalAka purue mahArAjane kahyuM ke- "he deva! tamArA dUtane prajApatinA putre atyaMta kadarthanA karI che. have Apane yaMgya lAge tema kare." agrIva rAjA ke pAyamAna thayA. kSebha pAmela rAjasabhA garjanA karavA lAgI kevI rIte ? parasevAnAM binduo vaDe vyAsa, ubhaTa bhrakuTI caDAvavAthI bhayaMkara lalATapaTTane sparza karIne roSa bharelA netravALe kaIka be hAtha masaLe che. kaThora sUryamaMDalanI jema keIka sabhyanuM vadana nirdayapaNe heThane dAMtathI dAbIne, reSathI lAlacoLa gAlavALuM, na dekhI zakAya tevuM bhayAnaka kare che. koIka krodhAgnithI bhaya pAmelI, dAMtathI hoTha dabAvatAM dAMtanA kiraNanA samUhanA bAnAthI bahAra nIkaLatI pitAnI vANIne roke che. keIka subhaTa reSavaza thaI meTA niHzvAsa mUkato hovAthI zeSAyelA baMne hoThavALe caraNugrathI pRthvI kaMpAvate hato. mahAkepa ane dveSathI ruMdhAI gayela kaMThavALA keIka subhaTanI khalanA pAmatI aspaSTa akSaravALI vANI aMdara ghaLAyA karatI hatI. kAIka subhaTa vAraMvAra zAna karavA chatAM hoTha phaphaDAvate mahAreSathI jamIna para ALoTate hato. A pramANe mahAparAbhavathI pAmelA kalaMkane dhavA mATe rasika banelA subhaTone te samaye kaI prakAre pite zAnta pADyA. apazakuno mahArAjAe subhaTe vagerene samajAvyA ke-"Ama adhamapuruSanI jema ceSTA karavAthI ke garjanA karavAthI zuM phAyado ? najIkamAM ja have parIkSA thaze. zUravIra ane kAyarane bheda hamaNuja khabara paDaze. have muhUrtane divasa zodhavA jeTaluM paNa kAlakSepa ahIM na kare, mATe hamaNuM ja prayANa karuM" ema kahIne chaDIdArane prayANane Adeza A pramANe A keprayANa sUcavanArI bherI vagaDAva, hAthIone yogya sAmagrIthI sajja kare, azvavaMdane palANa nAkhI taMga kare, zreSTha rane joDAve, aMtaHpura sAthe cAle, samagra sinya-parivAra javA mATe taiyArI kare." ema kahIne rAjA prayANa karavA taiyAra thaIne rahyuM. teTalAmAM apazakune dekhAvA lAgyAM. te A pramANe-aNadhAryuM sUryamaMDala rAhuthI gherAyuMtArAnA samUha divasamAM paDatA dekhAyA, bhayaMkara jaLapUrNa mukhavALI ziyALa bhabhu zabda karatI hatI. AkAzamAM ulkA phelAvA lAgyuM. kAgaDAo virasavALA "kA kA karIne kolAhala karavA lAgyA. moTA zabda uchaLatA hatA. pRthvI kaMpavA lAgI. mukhya hAthI paDI gayA. adharatna viSAdavALuM thayuM. baLAtkArathI bhagna thayelAM rAjAonAM mana pAchAM paDI gayAM. A jagatamAM je kaMI kleza karAvanAra azubha bhAva prasiddha che, te tene sarva pragaTapaNe te samaye utpanna thayA. A pramANe gamana-samaye apazakuna-paraMparAnI zreNi thavA chatAM paNa tevA apazakuna-samUhanI avagaNanA karIne niyati Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra cipana mahApuruSonAM carita bhavitavyatAmAM parAdhIna thayelA mahArAjA nagarathI nIkaLyA. tenI pachI sainya-parivAra AkulavyAkuLa thatA nIkaLe. janArAo potapotAnAM kArya karatA AgaLa cAlyA. yuddhamAM adhigrIvano parAjya A bAju prajApati rAjAe sAMbhaLyuM ke, azvagrIva rAjA mahAkepavALa thaI ekadhArAM prayANa karate karate yuddha karavA AvI rahela che, te huM samajI zakatuM nathI ke, AnuM pariNAma zuM Avaze ?" ema vyAkula banela prajApati maMtraNa karavAnI sabhAmAM gayA. bRhaspatinA buddhi-vaibhavane jhAMkhe karanAra evA rAjAnA maMtrIo AvyA. A vRttAnta tripRSThanA jANavAmAM AvyuM. eTale sabhAmAM jaIne pitAnA parAkramanA garvavALA putre pitAne kahyuM ke -"he pitAjI! Ama AkulapaNuM batAvIne zatrupakSanuM gaurava kema vadhAre che ? zuM te azvagrIva amane gheDakagrIva banAvaze ? mATe maMtraNA karavAnI cheDI de ane zubhadivase tenI sanmukha prayANa kare." ema kahIne sabhAmaMDapamAMthI UbhA karyA. prajApati rAjAe tiSIone bolAvI muhUrta divasanI gaNatarI karAvI. prayANa karavAnuM lagna zodhyuM. tyAra pachI AkAza-maMDala yArava zabdathI pUrNa baneluM hatuM, evA zubha zakunapUrvaka tripRSTha putra sAthe prajApatie prayANa karyuM. anukUla zubha zakune thayAM. uttama jAtine abdha hekArava karavA lAge. akAle madavALA thayelA hAthIo "gula gula" evA zakuna svarUpa zabda karyo. satata prayANa karatA pitAnA dezanI sImA, sudhI gayA. putra sahita prajApati rAjAe paDAva nAkhe. azvagrIvane A vRttAntanI jANa thaI tene manamAM kSe thaye. nimittiyAnuM vacana yAda AvyuM. cittamAM kheda thaye. tenA najIkanA pradezamAM AvI pahoMce. hiMmata rAkhIne ekAta pradezamAM chAvaNI nAkhI. azvagrIva rAjAe vaLI pharI paNa dUtane zikhavIne prajApati rAjA pAse mokalyA. dUte tyAM jaIne kahyuM ke, "mahArAja AjJApUrvaka kahevaDAve che ke, A peTA vicAra karavAthI tamane ka lAbha thavAne che ? arina sAthe tRNane virodha thAya, tenuM pariNAma zuM Ave ? mATe haju paNa A vyavasAyano tyAga kare. mahArAjanA caraNanI sevA karIne tamAruM pitAnuM AyuSya laMbAve. tamArA baMdhuone jIvitadAna ApanArA thAo." A sAMbhaLIne prajApati pAse rahelA tripRSTha kahyuM- "are ! avaLuM bhaNAvela duSTa dUta ! pitAnA mAlikanA abhimAnI caritrane ahIM hajI paNa tArI vANIthI svayaM pragaTa kare che? jenI pAse samartha bhujadaMDamAM, AyudhamAM, raNabhUmimAM zatrunAM balemAM (se mAM) e parAkrama che, te bANee deDavuM joIe, dUtanuM ahIM zuM prayajana che? he dUta! pratipakSazatrunAM dUSaNa jonAra, atyaMta nirlajajatAthI dUrathI ja guNene tyAga karanAra, loko vaDe pitAnI keTalI prazaMsA karAya che? tane keTalAM vacane kahevAM ? azabhana pratyuttara bolavAnuM gurue amane zIkhavyuM nathI. tame jene lAyaka che, te ahIM tamane batAvIza, A pramANe hiMmatapUrvaka kahIne dUtane vidAya karyo. nIkaLatAM pharI paNa tripRSTha tene kahyuM ke he dUta! tArA svAmIne kaheje ke, dUta mokalIne kAlakSepa zA zATe kare che ? tame te pragaTa parAkramavALA che, tamAre pratApa sarvatra phelAyele Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSe vAsudeva ane acIva prativAsudeva yuddha 143 che, vaLI tame daMDa-pravega paNa karanArA che. moTA raunya ane parAkramathI pRthvIpIThane svAdhIna karyuM che. tamAre puruSakAra koI malina karI zakyuM nathI, te vadhAre zuM kahevuM, jethI lAMbA kALathI ekaTho karela yaza malina na thAya.--ema saMdeza ApIne dUtane meka. dUta pitAnI chAvaNImAM gaye. chaDIdAre jaNAvyuM eTale rAjA pAse praveza karyo. mahArAjane maLe. page paDIne ubhA thaI je pramANe tripRSTha kahyuM hatuM, te sarva jaNAvyuM. azvagrIva rAjAe A sAMbhaLIne kahyuM ke mAtra vANunA vilAsa svarUpa A tenA ullApi che. raNasaMgrAma have najIkamAM che. emAM supuruSa ane kAyara puruSa keNu che? tene niveDe AvI jaze." ema kahyA pachI te rAjAne ekAMtamAM laI jaIne kahyuM, "he deva! je ke ApanAthI kaI vastu ajANI nathI. jo ke amArA saranAmAM teTale viveka na hoya, te paNa he deva ! tamArA prabhAvathI huM je kaMI paNa jANI zakyo chuM, te ApanI anumatithI jaNAvuM chuM. Ama vinaMti karI eTale mahArAjAe kahyuM, "khuzIthI bola, ema kahevAmAM zuM doSa hoya ?' pachI dUte kahyuM, "he deva ! rAjAnI pAse anukULa belanArA khuzAmatIyA sarve peTabharA hoya che. pariNAme sukha karanAra kaDavAM vacane spaSTAkSaramAM kahenAra keI viralA ja hoya che, agara tevAM vacane kahenArA hatA nathI. te he deva ! tripRSTha atIva bala-parAkramavALe che ane pitAnA bhujAbaLamAM tene mahAvizvAsa che. jene potAnuM bhujAbela hoya, e ja tenuM raunyabala samajavuM. A mAtra bhakSaNa karanAra sahAyaka kAgaDA sarakhA ghaNu puruSathI zuM karI zakAze? mATe Ape tenI sahAya meLavIne zatrupaNunuM abhimAna dUra karavuM joIe. tenI sAthe virodha kara te anarthanuM mUla che-ema huM mAnuM chuM, pachI Apane game te kharUM." ema kahIne dUta mauna thayo. azvagrIva rAjA paNa nimittiyAnAM vacanane yAda karate, apazakuna thavAthI thayela hadayasaMtApa, zatrunI daDhatAnuM bhAna, pitAnA sAmaMta ane parivArano viSAda jANavAthI pitAnuM jIvatara paNa gayeluM samajate mAtra keTalAka khuzAmatIyAe ApelI himmatathI bolavA lAgya"are dUta ! Ama ATale gabharAI kema jAya che ? hamaNuM ja tenuM bala tuM joI zakIza" ema kahIne "hAla visAme le" kahIne dUtane rajA ApI. ucita kAryo karyA, mahAsAmaMtenuM sanmAna karyuM. Azritane-sevakane judAM judAM kAryo sepyAM. mahAdAna devarAvyuM. saMgrAma-bherI vagaDAvI. subhaTe taiyAra thayA. hAthIo upara aMbADI bAMdhI sajaja karyA. gheDAo para palANuM naMkhAyA. raNavAjiMtro vagaDAvyAM, azvagrIva moTA sainya-parivAra sAthe nIkaLe. tripRSTha jAyuM ke, azvagrIva yuddhabhUmi para AvI pahoMce che, eTale tarata na dekhI zakAya tevo vikarALa banI gaye. ke ?-roSa utpanna thavAthI bhayaMkara, jenA gAla lAla thayA che evA, vizeSa prakAranuM, dekhatAM paNa bhaya lAge tevuM tenuM vadana thayuM. udbhaTa bhUkuTi caDAvela bhayaMkara kapALa pradeza paNa parasevAnAM biMduovALuM, svabhAvathI tenuM mukha saumya hovA chatAM paNa sAme joI zakAtuM nathI. te samaye tripRSThanA mahAkrodhAvezathI vacane belavAmAM paNuM khelanA thAya che. AvI sthitimAM utsuka manavALA rAjAone saMgrAma karavA mATe Adeza Apyo. A pramANe yuddhasAmagrI ane sainya parivAra sAthe prayANa karate tripRSTha yuddhabhUmi tarapha gayA. yuddhAraMbha karavAnA vAjitronA zabdo gaI uThayA. cihune-dhvajAo UMce laMbAvI, Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) zrIvAsupUjayasvAmInuM caritra zreyAMsanAtha bhagavaMta nirvANa pAmyA pachI cepanna sAgaropama gayA pachI vAsupUjya tIrthakara bhagavaMta utpanna thayA. 67 dhanuSa-pramANu UMcI kAyAvALA padmakamaLanA garbha sarakhA gauravarNavALA bahoMtera lAkha varSanuM AyuSya pALIne bhagavaMta siddhipadane pAmyA. kevI rIte ? te kahe che-A jagatamAM mUrtimAna puNyarAzi jevA mahA puruSo janme che, jemanA janmathI samagra jIvaleka zAMti pAme che. jaMbudvIpa nAmanA A ja dvIpamAM, bharatakSetramAM, ghaNA lokothI ane dhana-suvarNathI samRddha "caMpA'nAmanI nagarI hatI. te nagarImAM samagra rAjAonA mugaTathI kamaLa banela pAdapIThavALA "vasu' nAmanA rAjA hatA. tene samagra aMtaHpuramAM mukhya 'jayA" nAmanI rANI hatI. tenI sAthe viSaya-sukha anubhavatAM keTaleka kALa gayo. kaIka samaye mahAzaka devakathI cavIne jeTha zukala aSTamInA divase zatabhiSA nakSatramAM caMdrane ga thaye chate, jyA rANInI kukSimAM tIrthaMkara nAmazetravALA prabhu utpanna thayA te rAtre rANIe cauda mahAsvo dekhyAM. vidhipUrvaka patine nivedana karyA. patie paNa putrajanmane phalAdeza jaNAvyo. garbha anukrame vRddhi pAmavA lAge. phAgaNa kRSNa caudazanA divase zatabhiSA nakSatramAM sukhapUrvaka putrane janma Ape. pUrvanA krame devee temano janmAbhiSeka karyo. vAsupUjya" evuM yathArtha nAma sthApana karyuM. kumArabhAva pUrNa karatAM vivAha karyo. rAjyalakSmIne bhegavaTo karyA pachI phAlgana amAvAsyAnA divase zatabhiSA nakSatramAM lekAMtika devethI pratibaMdha pAmelA prabhue avadhijJAnathI saMsAra-svabhAva jANIne, samagra saMsArane asAra samajIne, vArSika dAna ApIne Indro ane narendronI parSadA vacce zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM chadmastha-paryAyamAM keTaloka samaya vicarIne prabhu mAgha zukalabIjanA divase kevalajJAna pAmyA. pachI kevali-paryAyamAM vicarIne bhavya jIvone saMsAra ane mekSane mArga batAvIne A jIvalekane vacanAmRtathI siMcIne nivRtti pamADIne, caMpA nagarImAM ASADha zukala caudazanA divase zatabhiSA nakSatramAM zailezIkaraNa karIne pANI karmAze khapAvIne sidhipadane pAmyA. -mahApuruSa-carita viSe bAramA vAsupUjya tIrthakaranuM caritra samApta. [16] (17-18) dvipRSTha vAsudeva ane vijaya baladevanuM caritra have vAsupUjya tIrtha karanA caritramAM DhipRSTha vAsudevanuM caritra kahevAya che. jaMbudvIpa nAmanA A ja dvIpamAM, bharatakSetramAM "dvArAmatI nAmanI nagarI hatI. tyAM "brahma nAmane rAjA rahetuM hatuM. te rAjAne samagra aMtaHpuramAM pradhAna * vasumatI" nAmanI meTI rANI hatI tenI sAthe viSayasukha anubhavatA rAjAne keTalAka kALa pasAra thaye. 19 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 cApatta mahApuruSanAM carita kaIka samaye vasumatI bhAryAnI kukSimAM garbha ulpanna thaye. anukrame vRddhi pAme, kAlakame tene janma thaye. "vijaya" evuM tenuM nAma pADyuM. pharI paNa divase jatAM saMsAramAM kALa-nirgamana karatAM vasumatIe sAta mahAsvane dekhyAM, patine nivedana karyA. teNe paNa "tane samagra rAjAomAM cUDAmaNi samAna putra thaze. tema phaLAdeza jaNAvyo. barAbara nava mAsa ane adhika sADAsAta divase thayA, tyAre sukha pUrvaka putrane janma Apyo. rAjane vadhAmaNI ApI. "dvipRSTha" evuM putranuM nAma pADyuM. baMne kumAre kumArabhAva pAmyA. kaLAo grahaNa karAvI. baMnenAM lagna thayA pachI baladeva vAsudevapaNe krIDA karavA lAgyA. keIka samaye kumAre udhAnamAM gayA hatA, tyAre nirjIva pradezamAM ghaNu sAdhuothI parivarela madhyama vayavALA, samagra sAdhuonA guNanA AdhAra, samagra deSasaMganA parivAra karanAra, sarva aMga avayavothI pUrNa deha-zobhAvALA, dekhatAM ja priya lAge tevA, sArA rUpavALA, tejasvI, mAnya karavA gya vacanavALA, sArA kula jAtimAM janmelA, sva-para zAstranA jANanAra, deza-kAlane jANanAra, samagra dezAcAra jANanAra, madhura bolanAra, hetu dRSTAMta kahevAmAM kuzaLa, jemanuM jJAna ochuM thatuM nathI. dareka pratye niSkAraNa vatsalatAvALA, pAMca prakAranA AcArane dhAraNa karanArA, krodha-mAna-mAyA-lebharUpa cAre kaSAyane jitanArA, kAmadevanA bANane bhaMga karanArA, chatrIza guNayukta, parSadAnA madhyabhAgamAM dharmadezanA karatA vijaya" nAmanA AcAryane dekhyA. temane joIne baladeve dvipRSTha kumArane kahyuM ke--he kumAra ! rAjyavaibhavane tyAga karela hovA chatAM rAjyalakSamI dhAraNa karelI hoya tevA prakAranA dehanI zobhAvALA A mahApuruSanAM darzana kara. temanA caraNa pAse jaIne ApaNuM janmane saphaLa karIe." ema kahIne temanI pAse gayA. dharmadezanAmAM cheDe vakhata besIne pachI vijyakumAre pUchayuM-"he bhagavaMta! Apane saMsAra-tyAga karavAnuM zuM kAraNa thayuM ? daridratAthI te parAbhava pAmyA nathI, kAraNa ke, tamArAM rAjAnAM lakSaNo ja tenI sAkSI pUre che. tame keIne parAbhava paNa pAmyA nathI. kAraNa ke, AvI AkRtivALA parAbhava pAme nahi. te bhagavaMtane saMsArane udvega thavAnuM che kAraNa banyuM hoya, te bhagavaMta! amArA upara kRpA karIne jaNAve. tyAra pachI bhagavaMte kahyuM- he saumya! sAMbhaLa. A saMsAramAM vAsa karanAra samajIne saMsAra e ja nirvedanuM kAraNa che. kaheluM che ke -"ahIM mArI utpatti kayA kAraNathI thaI che? ahIMthI have huM kayAM jaIza." je mANasa ATaluM paNa vicAre te kaye puruSa ahIM vairAgya ne pAme ? vaLI ghaNAM dukha ane saMkaTathI bharapUra, kaDavAM phaLa ApanAra A saMsAramAM lakSmI, jIvatara tathA jIvane yauvanakALa aticaMcaLa che. priya-samAgama thavAthI jIvane je sukhanuM abhimAna thAya che, te paNa viga-agninA saMgathI dUSita thaI hRdayane bALanAra thAya che. A jIvane seMkaDo vyAdhio pIDA utpanna kare che. jarA, maraNa, zekanA tApathI tapelA durgatapaNuM, parAbhava AdithI uga pAmelA A saMsArI jIvane tuM kahe ke, kema nirveda na thAya? mahAkalezanI bahalatAvALA AvA saMsAramAM vivekavALA AtmAne nakkI vairAgya utpanna thayA sivAya rahe ja nahi. tethI he bhAgyazAlI ! svahita samajanAra evAne A saMsAra ja nakkI nirvedanuM kAraNa che. te mane vizeSa kAraNa je pUchayuM, te vizeSa paNa saMsArane svabhAva ja che. chatAM tane jANavAnuM kutUhala thayuM che, to sAMbhaLa-- Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumArInuM jhera utAravuM vijya AcAryanI AtmakathA pUrvavidehamAM riSTAvatI nAmanI nagarI hatI. tyAM surendradatta nAmane rAjA hatA. tene kanakaprabhA nAmanI mahAdevI hatI. tene tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM keTaleka kALa pasAra karyo. keIka samaye zrIgumarAjAne putra caMdragupta (huM) rIsAIne pitA pAsethI temanI pAse AvyuM. samagra kaLAne pAra pAmele, aneka kutUhalathI bharele, maMtra, taMtra, jyotiSa, vaidyaka, rasavatI zAstramAM kuzala, sArA rUpavALa, buddhizALI, subhaga kavi, saMgIta-vINuM-vinoda karAvanAra, sArA svabhAvavALe, vinayavAnuM priya belanAra Adi aneka guNavALe, tenuM vadhAre keTaluM varNana karavuM ? nagaramAM AzcaryabhUta hato. rAjAe tene bahumAnapUrvaka svIkAryo. kahyuM keahIM Avyo te sAruM karyuM. A paNa tAruM potAnuM ja rAjya che. tene kumAgya nivAsa Ape. karavA gya ucita karyuM. e pramANe divase jAya che ane saMsAra vahI rahele che. keIka samaye surendradatta rAjAnI devadattA nAmanI putrI rAtre pAchalA gharamAMthI praveza karatI hatI tyAre, sepe DaMkha mAryo. tarata ja rAjakulamAM meTo kolAhala uchaLe, gADikane bolAvyA, jegone praveza karyo, maMDale AlekhyAM, pANI chAMTayuM, AkhuM nagara vyAkuLa banI gayuM. parivAra-sahita rAja viSAda pAmyA. kumArIne lagAra paNa viSa-veganI zAMti na thaI nagaramAM DiDima vagaDAvIne gheSaNa karAvI ke, "kumArIne je bacAvaze, tene rAjA je mAgaze, te Apaze." eTalAmAM caMdragupta kumAre sAMbhaLyuM ane pUchyuM ke, A DiDima kema saMbhaLAya che ? tenA sevake kahyuM ke he deva ! rAjakumArIne sarpa karaDela hovAthI rAjA AkuLa-vyAkula banI gayA che. keI prakAre jhera utaratuM nathI, mAMtrikee maMtranA upAye karyA. maNinA pravega karI jaLa chaMTakAva karyo, vividha prakAranA gavidhAne, auSadhe karyA, chatAM kumArI zuddhimAM AvatI nathI. parivAra-sahita rAjA paNa ghaNu kheda vALA thayA che. have A viSayamAM Apane lAge te kare, e sAMbhaLIne kALavelAnI tapAsa karI, te haju "Ajane divasa paNa thanathI. ema kahIne "avazya tene jIvADIza" ema bolIne pitAnA keTalAka parivAra sAthe bhavanamAMthI te nIkaLyo ane rAjakulamAM pahoMcyuM. rAjAne keIka vaDIle kahyuM ke- he deva ! A kumAra maMtra-viSayamAM kuzala saMbhaLAya che, kaIka abhiprAyathI A ahIM AvyA che, te Apa kumArane maMtrazaktithI bacAvavA prArthanA karo." pachI rAjAe kumArane prArthanA karI ke, tamArI pAse maMtrazakti hoya che, teno upayoga karavAne A avasara che. putrIne jIvADIne mane ane mArA parivArane jIvita-dAna Ape. A karavAthI tame zuM nathI karyuM ?' ema kahIne rAjA tenI jaMghAe lAge. kumAre kahyuM, "tame have viSAda na kare. huM mArI marajIthI ja A kArya mATe gharethI ahiM AvyuM chuM, mATe maMtrasAmarthya juo." ema kahIne kumAre jaLathI paganI zuddhi karI. zarIranI paNa atyaMta zuddhi karI, pote maMtranuM kavaca dhAraNa karyuM. jamaNA hAthamAM jaLa grahaNa karyuM, tene maMtrIne kumArI sanmukha chAMDyuM, ema bIjI trIjI vAra karyuM. trIjI vakhate kumArIe potAnuM aMga UMcuM karyuM, parivAra sAthe rAjAne kaMIka jIvamAM jIva Avye pharI jaLa chAMTayuM. tarata ja kumArI beThI thaI dizAo tarapha najara karavA lAgI. kumAre tene pUchyuM ke, tane zAnI pIDA thAya che?teNe kahyuM-"mane Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 cApanna mahApuruSonAM cirata sakhata ThaMDI lAge che, te sahana thai zakatI nathI. tyAra pachI pitAe kapALanA parasevA luchI nAkhyA ane kahyuM ke, tAruM mastaka bhArI nathI.' tyAre lagAra najara karI, paNa kai elI niha. krI paNa maMtranuM dhyAna karIne jaLa chAMTayuM. tyAra pachI kumArIe kahyuM ke, mane ThaMDI bahu vAya che, ema khelI suI gaI. lAMbA samaya sudhI kumArane joI ne pachI peAtAnuM vastra vizeSa prakAre oDhI lIdhu. pharI mAtAe pUchyuM, he putrI ! tane zAnI pIDA thAya che ?, teNIe kahyuM, mane ThaMDInI atyaMta vedanA thAya che.' pachI pitAe kapALanA parasevA luchI nAkhI kahyuM ke, 'tAruM mAthuM bhArI ke uSNa nathI.' kumArIe kahyuM ke, mArA hRdayamAM jhaNajhaNATa cAle che, gabharAmaNa ochI thatI nathI. lakSyazUnya dRSTi bhame che. aga ane upAMgomAM cetanA jaNAtI nathI. huM paNa samajI zakatI nathI ke, mane zAnI pIDA thAya che ?, tyAre kumAre kahyuM-hajI samagra vaSa utayu' jaNAtu nathI. mATe mahArAjane AzvAsana ApuM. have ananI saMbhAvanA cAlI gaI che.'...... ema kahIne pharI ma`trAkSaronA jApa karyAM. kumArI upara amRtapravAha jharavA lAgyA. samagra viSavega dUra thayA. kumArIe pitAne kahyuM he pitAjI ! sape mane DaMkha mAryA, huM mAtra eTalu ja jANuM chuM. tyAra pachI divasa hatA ke rAta hatI ? duHkha hatuM ke sukha hatuM ? bahAra hatI ke aMdara? e kaMI huM jANatI nathI. rAjAe kahyuM--hai putrI ! tane, mane ane tArI mAtAne jIvita ApyuM hoya te, A mahApuruSe ApyuM che. tene eka manuSyanA dAna karyAM sivAya pratiupakAra karI nahi zakAya. A niSkAraNa--vagara svAthe vAtsalya rAkhanAro che, temaja sajjana puruSanA AcaraNavALA che. A pramANe mahArAjanAM vacana sAMbhaLIne kumAre rAjAnI vAtamAM vikSepa nAkhatAM kahyuM ke,'mahArAja! Ama kema pharamAveA che ? AmAM mahArAjanu meM zuM kArya karyuM? meM kaI mArU jIvita ApIne upakAra karyA nathI, tema ja mArA AtmAne sAhasa karIne saMzayamAM mUkayo nathI, tathA tIkSNa taravAranA saMkaTavALI, svabhAvathI capaLa rAjyalakSmIne zatrunA hAthamAMthI choDAvIne hu pAchI lAvyeA nathI. AmAM me zuM karyuM ?' A pramANe khelatA kumAra tarapha prathama samAgamanI dUtI jevI snehavALI, hRdayanA bhAvane jaNAvavA samartha abhilASAvALI dRSTithI najara karI, vividha vAtA karavAmAM khAkInI rAtri pUrNa karI. prabhAta-samaye kumArInuM hRdaya grahaNa karIne peAtAnA hRdayanA vineda mATe kumAra rAjamahelathI nIkaLyA, pAtanA bhavane gayA. thoDo samaya suI gayo. temAM rAjakuMvarInA darzananuM svama AvavAthI vizeSa prakAre kAma uttejita thayA. jAgyo, ucita kAryomAM nIpaTAvyAM. sabhAmaMDapamAM beThA, vizvAsu mitro AvyA. temaNe karamAyeluM vana-kamaLa dekhavAthI ciMtAnu kAraNa pUchyuM, * kumArIne sarpa karaDo vagere ' AkhA vRttAnta jaNAvyA. AkhI rAtri jAgavAmAM pasAra karI. A kAraNe lagAra mastaka paNa bhAre jaNAya che. zarIranA avayavA bhAMge che. AMkhamAM UMgha bharAyelI che. teoe kahyu kumArIne jIvatI karI, te sAruM phyu.' mitro sAthe keTalAka samaya vArtA-vinedamAM pasAra karI kumAra mitrone rajA ApI, upalA mALa upara caDIne zayanamAM paDyo. keAi bheTaNAM ApavA Ave, te temane AvatA rokavAnI AjJA ApIne peAtAnAM dainika kAryA choDIne yAgInI jema dhyAna karatA hoya tema rahelA hatA. teTalAmAM peAtAnA bIjA hRdaya sarakhA, svadezamAMthI sAthe AvelA maMtriputra prasannacaMdre praveza karIne k Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAra caMdraguptanI virahAvasthA 149 kumArane kahyuM ke- "he kumAra ! mArI sAthe judAI rAkhI mane yathArtha hakIkta kema jaNAvatA nathI?" kumAre kahyuM- "he mitra ! zuM boluM ? AvA prakAranA viSayamAM mArI vANI ja belatAM aTakAve che. meM vicAryuM ke, AvI vAtanA vRttAnta bIjAne kahIne zuM? ApoApa tenI zAMti thaI jaze. jyAre atyaMta tenI avagaNanA karI, tyAre pAMcabANe mArA para so bANa sarakhe hallo karyo. te have huM zuM karuM? have huM A mArA AtmAne dhArI rAkhavA samartha na thaI zakyo. tArA sivAya A mArI hakIkta mAre bIjA kone kahevI ? bIje keNu mane upadeza ApI zAti pamADI zake ema che? tArA sivAya bIjA kone mArA duHkhanI paDI che? te huM tane sarva hakIkata kahuM chuM ke-"Aje rAtre huM rAjaputrIne jIvADavA nimitte gaye. duSTa sarSe tene DaMkha mAryo hato, te paNa maMtraprayAgathI tene maratI bacAvIne jIvADI. te jyAre svastha thaI tyAre, nayananA kaTAkSe rUpI bANanA prahArathI mane tevA prakArane zalyavALe karyo, jethI mane kAryAkAryanI kazI khabara paDatI nathI. bhajananI ruci thatI nathI, nidrA AvatI nathI ke badhA parivAra vacce paNa zAMti thatI nathI. vadhAre zuM kahuM ? durlabhatAthI meLavI zakAya tevA snehI varga upara nirbhAgIne je mamatva thAya che, te parvata parathI vahetI nadInA jaLanI jema dararoja zeSAyA kare che. te bicArI rAjaputrI lajajAthI parAdhIna che, huM ahIM dezAMtarathI Avelo chuM. AvA prakAranI avarathAmAM koNa tenI pAse jaIne mArI hakIkta nivedana kare? durlabha jana pratye anurAga kare, mahApremAnubaMdhanI vRdhdhi thavI-AvA prakAranA samayamAM huM mitra ! maraNa e ja zaraNuM prazaMsavA lAyaka che. e sAMbhaLIne tenA duHkhathI duHkhI thayela prasannacaMdre kahyuM, "he kumAra! ATalAmAM ATale AkuLa kema banI gaye? jema teNe tArI AvI avasthA utpanna karI, te pramANe huM anumAna karuM chuM ke, te paNa AvI avasthA karI ja haze, mATe saMtApa na pAma, te paNa tane IcchatI ja haze. kumAre kahyuM, "huM nathI jANatA ke te Icche che ke nathI IcchatI, mArI te A avasthA che. mitra ! priya-samAgamanI meTI AzA karavuM, pracaMDa maraNathI trAsa pAmeluM A mAruM hRdaya atyAre kevI rIte zAMta karavuM ? te samajI zakAtuM nathI.' prasannacaMdra kahyuM- "svastha thAthA, huM tevI beThavaNa karIza, jethI teno tArI sAthe samAgama thaze.' ema kahIne gharethI nIkaLe. dukAne jaIne mUlya ApIne vINu kharIdI. vINA laIne rAjakula tarapha gaye. kumArInI dAsIe vINa joI. dAsIe pUchayuM, "zuM A vecavAnI che ?" teNe pratyuttara Apyo ke, "hA ! vecavAnI che." dAsIe kahyuM ke, " amArI rAjakuMvarI mUlya ApIne A kharIdaze, je jovA mATe arpaNa karatA ho te.' teNe kahyuM- "tamAre jaladI pAchI lAvavI. teoe kahyuM- 'tarata pAchI lAvIzuM.' vINuM ApI. dAsIo kumArI pAse gaI. vINuM batAvI. kumArIe pUchyuM, "keTalA mUlyathI maLaze ?' dAsIoe javAba Apyo ke, te ame pUchayuM nathI." tyAre kumArIe mUlya pUchavA mATe dAsIne mokalI. teNe kahyuM, " je huM jAte kumArIne dekhuM, te kuMvarIne je ThIka lAge, te Ape te huM ApI daIza.' te pramANe jaIne kuvarIne jaNAvyuM. mahAvirahathI zeSita aMgavALI kumArIe baLajhaLI rahelA hadayanA vida mATe tene bolAvyuM. tyAra pachI tyAM jaIne kumAranA page paDyuM ane ApelA Asana Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 capanna mahApuruSonAM carita para beThe. kumArIe pUchayuM ke, "tame kyAMthI Ave che ?" teNe kahyuM ke, ekAMtamAM Apa padhAre, to sarva kahuM. tarata bAjumAM najara nAkhI. parivAra khasI gaye, daSTi te tarapha rAkhIne rAha jete rahe che. pachI prasanca kahyuM- "he devI ! tamane zuM kahuM? belI zakAtuM nathI. zrIgumanA putra caMdragupta sAthe huM ahIM Avyo chuM. te rAtrie tamane dekhIne kumAranI AvA prakAranI avasthA thaI che, je kahevI te vacananA viSayanI bahAra che. te kumAra sevakavarga tarapha citta ApatuM nathI, mitravargane bolAvato nathI, cothuM gUDhapada, biMdumatI, akSaracuta, bindusyuta vagere prahelikAothI khelata nathI, citrakarmanA vinedanI abhilASA karato nathI. na zayanamAM ke daMtavalabhIvALA mahelamAM ke bhUmitalamAM tene AnaMda thatuM nathI. bhejananI abhilASA karate nathI. mAtra tamArI kathA karate jIvI rahela che. mATe have tame kaho, te pramANu." kumArIe vicAryuM -- "he nibhaMgI kAma ! mArI avasthA A karI te te ThIka karyuM, paNa tenI paNa AvI avarathA karI ?" ema vicArI kumArIe kahyuM- tyAre bele, zuM karavuM?" prasannacaMdre kahyuM -mAre mitra ane mArA svAmI AvA prakAranA pralayakALanA tApathI mukta thAya, te upAya kare" kumArIe pUchayuM ke- "te upAya karyo?" teNe kahyuM - "jema agni vaDe baLelAnuM auSadha te agni hoya che, tema tamArA darzananA viyegamAM paNa tamAruM darzana ja amUlya upAya che." kumArIe pUchyuM ke- "kayA evA aniMdita upAyathI amAre samAgama thaI zakaze?" A samaye kumArInA bIjA hRdayabhUta vasaMtatilakA nAmanI sakhIe kahyuM ke- "navamInA divase bahAra rahelAM bhagavatI devInI yAtrA thaze. ame tyAM jaIe eTale tamAre paNa kumArane laIne udyAnamAM AvavuM." A vAta cAlatI hatI tyAre, mAtAe kumArInI avasthA jANIne vaidya belAvyo hato. te vaidya sAthe mAtA paNa tyAM AvI. te vINA mUkIne bahAra nIkaLI gaye, jaIne kumArane sarva hakIkata kahI. manamAM khuza thayA. svasthatA AvI. bhejana-pANI karyA. mitrane pUchayuM ke, navamI kyAre Ave che ? prasanacaMde kahyuM ke, AjathI cothe divase." kaI prakAre navamIne divasa AvyA. prathama kumAra hRdayathI tyAM gaye, pachI zarIrathI. durgA mAtAnA udyAnanA madhyabhAgamAM eka pradezamAM sarva parivArane mUkIne prasannacaMdranI sAthe sarva keLanA gharamAM ane latAmaMDapamAM zedhavA lAge. eTalAmAM te lIlAvatI (devadattA) kumArIne vasaMtatilakA sAthe eka mAdhavIlatAmaMDapanA madhyabhAgamAM rahelI dekhI. mastakanA kezAgrathI mAMDI caraNanA agra sudhI saMpUrNa avakana karyuM. te lIlAvatI kevA prakAranI che ? lagabhaga bArIka kALA caLatA DhIlA laTakI rahelA kezakalApavALI, lIlAkamaLanA vAyuthI pharakatA kezathI utpanna thaelI mukhazobhAvALI, tIvra AtapathI utpanna thatA parasevAnA binduothI alaMkRta, jaLabinduethI yukta vikasita kamaLa sarakhA manahara mukhavALI, pAkelA biMbaphala sarakhA atyaMta lAla kemala hoThane vahana karatI, kAmadevanA vilAsanI maMjUSAnI jANe ratnajaDita mudrA hoya tema pAtaLA aMgavALI, atyaMta camaktA manehara uttama zaMkhanI kAMti sarakhI traNa rekhAvALI, ghaNAM bhUSaNothI yukta, mAnathI uttama grIvAne dhAraNa karatI, kamala kamaladaMDa-samAna svaccha kAMtivALA bhujayugalanA adhika vilAsathI zobhatI, azoka Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumArI devadattA (lIlAvatI)nuM varNana 151 vRkSanA pallava sarakhA aruNu varNavALA haratAthI apaccharAnA tiraskAra karatI, tapAvelA suvaNaeNnA kaLazeAnI vizALa kAMti sarakhA zreSTha hArathI zAbhAyamAna, tinA vallabha -kAmadevanA vizALa si hAsana sarakhA stanapRSThane dhAraNa karatI, traNa rekhArUpa taraMgathI yukta madhyapradeza vaDe atyaMta zaiAbhatI, majabUta jaghanane sthira dhAraNa karavA mATe gheADA UMcA karelA aMgulipradezavALI, nadI--kinArAnA pradeza sarakhA vizALa, kAmadevanA ratikrIDAnA gRhasamAna, patine AreAhaNa karavA ceAgya evA atyata zAbhatA jaghananA ramaNapradezavALI,keLanA garbha sarakhA lAvaNyathI ala'kRta ja ghAe vaDe ramaNabhAgane vahana karatI, nupUravaDe maneAhara zabda karatI, kAcamA sarakhA unnata, nakharUpa maNiethI zAbhAyamAna, mAMsamAM chUpAela gupta zulkavALA, caraNA vaDe capaLa sthaLapadminInI zaMkA utpanna karAvatI, A pramANe sa` aMgeA vaDe nirmANu thayela maneAhara zaiAbhAvALI lIlAvatIne joI ne kAmadeve peAtAnuM nila dhanuSa jagatamAM UMcuM --ema huM mAnuM chuM. vaLI kAmadevanA agnithI tapelA zarIra-tApathI zASita thayelA che bichAnAnA samagra kamalinInA patra-samUha jenA, rasavALA-tAjA kamala mRNAlanA karamAyela valayapa ktivALI, niraMtara karelA caMdanarasanA sAMcanathI zekhavAtI ane tethI meTo saMtApa pAmelI che--tema jaNAvatI, tApanI nivRtti mATe muktAhArathI zobhita pAdharanA madhyabhAgamAM dhAraNa karelA kamalavALI, ThaMDuM jaLa reDavAthI phelAelA sugadhI cUrNa yukta, virahAgninA tApathI zASita thaelA ane zvetavarNa kapAlatalavALI, priyatamanA darzananI tRSNAnA kAraNe saMtApathI tapelA de ane caraNeAvaDe nilanI kamaLanA bichAnAne vAravAra avyavasthita karatI, 'zuM te Avaze ? mane darzana deze ? te Aje ja mArA mATe saubhAgyazAlI che.' priyajane je vacanA kahelAM hatAM, te ja vacanAne smaraNa karatI, kaMThanA aMdaranA bhAgamAM phelAela pa'cama svaranA udgAra sarakhA kAyalanA jevA madhura svaravALI, vilAsathI sthApita karelA nIlakamalanA lAMkhA patrasarakhA khaMdha thatA netravALI, eka kSaNa zUnya hRdayavALI thaIne sava ceSTA aMdha karI, sthira na rahI zakavAthI ekadama sakhIonA kheALAmAM DhaLI paDI. atyaMta phelAtA lAMbA ni:zvAsavaDe sUkAI gaelA hAThanA madhyabhAgavALI te aspaSTAkSara elavAthI jaNAvI dIdhela mahAvedanAnA saMtApavALI, e pramANe atyaMta pragaTa thaelAM kAmabANA prasaravAnA kAraNe pragaTa karela vilAsavALI te lIlAvatI kSaNamAM anuka MpA karavA yAgya heAvA chatAM atya'ta ramaNIya jaNAvA lAgI. AvA prakAranI kumArInI avasthA dekhIne AtmAne AzvAsana Apyu ane ciMtavyuM ke ~~'A kumArIne AvA prakAranA satApa utpanna karanAra tapelA deDuvALA maDhane mAre koI aparAdha karyAM nathI. pharI paNa dhIme dhIme avAja na thAya tevAM sthira DagalAM bharatA kumAra najIka jaIne lIlAvatI ane vasaMtatilakAnA parasparanA thatA vArtAlApane zravaNa karavA lAgyA. vasaMtatilakAne uddezIne lIlAvatIe kahyuM ke huM priyasakhI ! AvanAra janatuM avasaracita svAgatArdika karavu joI e, te sa tAreja karavuM. hu tA te samaye mArAM aMgeAne paNu, calAvavA zaktimAna nahi thaI zakIza. te paNa te samaye mAre karavA lAyaka hAya, te kahe, vasaMtatilakAe kahyuM --he priyasakhI ! kAleAcita sahuM saMbhALI laIza. mAtra tAruM priyatama pratye anukUla thavuM. kAraNa ke, gADha praNayavALA paNu prema mahilAonI pratikULatAthI dUra thAya che.' ema vicArIne huM sudarI ! priyane anukULa vartAva karaje.' kumArIe kahyuM ke, Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 pinna mahApuruSanAM carita "emAM ze vicAra karavAnuM hoya ? kAme ja mane anukULa thavAnuM zIkhavyuM che. huM tane eTaluM pUchuM chuM ke "zuM A pralayakALa sarakho saMtApa tene dekhavAthI zAMta thaze kharo ? athavA te nahi thAya ?" vasaMtatilakAe kahyuM- he priyasakhi ! tuM bheLI che. sAMbhaLa- A priyatamanuM mAtra ciMtana karavAthI A aMge ekadama zAMti pAme che ane vaLI dekhavAthI te bIje na kahI zakAya tevA rasAMtarane hadayamAM anubhava thAya che. athavA priyasakhI alpakALamAM ja ahIM je banaze, te tuM jeje. eTalAmAM "zuM zuM ?" ema bolate kumAra ekadama tyAM pragaTa thayo. sakhI sAthe kumArI lajjA pAmI. kumArIe ciMtavyuM ke-A mArA hRdayanA cere amAruM caritra ane vArtAlApa jANI lIdhA. teTalAmAM vasaMtilakA UbhI thaIne "vAta" ema bolIne Asana lAvI. kumAra tenA upara beTho. DIvAra besIne kumAre vasaMtatilakAne uddezIne kahyuM ke-"A tamArI sakhIe amane dekhIne maunavrata kema dhAraNa karyuM ? ghare AvelA mATe yogya "Ave, padhAre vagere svAgata upacAra karyA sivAya kalIne rahI zakatA nathI. kAraNa ke, jo ke kadAca saneha-prIti saddabhAvanI vRddhi ke vAtacItane prasaMga na hoya, te paNa apUrva jananA Agamana-samaye sajajana jarUra AdaravALe banI svAgata kare che." vasaMtatilakAe kahyuM ke-he kumAra! A kumArI atyaMta sukumAra che. ahIM AvatAM AvatAM sUryane tApa lAgavAthI akaLAI gaI che, jethI yogya Adara-satkAra karavA jeTalI tenAmAM atyAre zakita nathI. te kumAre tene vAMka na mAno ke chidra na khoLavAM." ema sAMbhaLIne kumAre kahyuM ke-suMdari! AmAM chidra khoLavAne karyo prasaMga che ? ame kaMI upacAranA-Adara-- satkAranA athI nathI. vaLI te uttamadehavALI! pArakAo viSe upacAra-Adara-satkAra karavAne hoya ane tyAM ja te zebhA pAme. hadayanA niHsvArtha sAcA nehavALA lekamAM te te kRtrimatAnI gaNatarImAM khape che." he suMdari! moTI pRthvInuM dAna hRdayane teTale AnaMda ApatuM nathI, eTale AnaMda priya pratye sabhAvapUrvaka apAyeluM eka pAnanuM bIDuM Ape che. A samaye vasaMtatilakAe UbhA thaIne suvarNanA thALamAMthI kapUravALuM taiyAra karela tAMbUla arpaNa karyuM. kumArIe pitAnA hAthe gUMthela bakulapuSpanI mALA paNa ApI. "A kumArIe pitAnA hAthathI gUMthelI mALA che--ema dhArIne kumAre potAnA kaMTha-sthAnamAM bakulamAlikA dhAraNa karI. sAthe rahelAM puSpa cheDIne tAMbUla AdarapUrvaka grahaNa karyuM ane cAlyuM. kumArIe lajjAthI nIcuM mukha karIne kumAra tarapha najara karI, kumAre paNa tenuM vadana-kamala joyuM. kumAre paNa prasannacaMdranA hAthe kumArIne tAMbUla apAvyuM. kumArIe paNa tenA hRdaya mAphaka tAMbUla grahaNa karyuM. A vakhate kumArane chaDIdAra AvI pahoMcyo. AvIne kahyuM ke, he deva! mahArAjAe mokalela sevaka ApaNe tyAM beTI thAya che. teNe kahyuM ke "kumArane tarata bolAvo. kAraNa ke, zebhana samaya cAlyA jAya che, tethI huM jaladI Avyo chuM. have Apa kaho te pramANa." kumAre kahyuM ke, ApaNe cAlIe. tarata ja kumAra tyAMthI nIkaLyA. prasannacaMdra vasaMtatilakAne kahyuM ke, "vaLI tAre paNa amArA nivAsa-sthaLe jarUra AvavuM"--ema kahIne udyAnamAMthI nIkaLyA. pitAnA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArano tyAga karavAnuM vairAgyanuM kAraNa 153 raheThANe pahoMce. rAjasevakane je, te pagamAM paDe. uThIne kahyuM ke, he kumAra ! rAjA kahevaDAve che ke, mAra mAre tyAM Avyo. te bahuja sArU karya. amArA jIvatara karatAM adhika amArI kuMvarIne svIkAro. vivAha-divasanI tapAsa karAvIne ame tamene jaNAvIzuM." kumAre kahyuM- "jevI rAjAnI AjJA haze, te pramANe karIzuM." kaMcukIne tAMbUla ApyuM, eTale te gaye. A bAju kAmadevanA mahAbANathI viMdhAyelI kumArI zeDo samaya rokAIne sakhIo sAthe pitAnA bhavane gaI. te vRttAnta vasaMtatilakAnA lakSyamAM AvavAthI teNe kumArIne AzvAsana ApyuM ke, "he priyasakhI! dhIraja rAkha. AvA kAryamAM devanI rAha jovI joIe. caMdrikAne caMdrane, ratine kAmane, lakSmIne kamalane je daive vega karAvI Ape che, te ja daiva he sutanu! Aje tane paNa Tega karAvI Apaze. he sakhi! je sukRtanA prabhAva-ge A daiva keIne paNa anukULa thAya che, te ApaNI IcchA pramANe pitAnI jema varte che, emAM saMdeha nathI. tenuM anukULapaNuM paNa atyAre jaNAya che. mane teNe kahyuM ke, "amAre ghare tame Avajo te he priyasakhI! dusaha priyaviyeganI vedanA jaNAvanAra evI avasthAnuM sUcaka keI citrakarmanuM Alekhana kara. tyAra pachI te citrAmaNa jemAM virahiNI cakravAkI priyanA samAgama mATe utsuka thayelI hoya. te joIne vagara kahyuM paNa te viraha vedanA samajI zake. te pramANe citra AlekhyuM. tenI nIce vasaMtatilakAe gAthA lakhI. bicArI cakravAkI pitAnA priyanA viyegamAM meTA kinArAne tyAga kare che, kamaLamAM saMtAI jAya che, sarovarajaLamAM praveza kare che, karuNatAthI rudana kare che. bIjA divase citrapaTTikA, tAMbUla Adi viniyoga karavA lAyaka sAmagrI laIne kumAranA bhavane gaI. tyAM madanabANanA saMtApathI saMtApita dehavALA hovA chatAM paNa vizeSa ramaNIya dekhAtA kumArane joye, tenI pAse gaI. kumAre kahyuM ke, tame ghaNuM dUrathI AvyAM che, eTale kamaLanALa sarakhA tamArA dehane thAka ghaNe lAgyuM haze, te kahe thAka utAravA zuM karuM?" teNue kahyuM ke "kumArIe tamArA zarIranA kuzaLa, samAcAra jANavA nimitte mane ekalI che ane A citrapadikA jevA mokalI che." te ApIne teNe kahyuM ke, "A cakravAkI vineda mATe meM citrAvI che ane tenI avasthAnI sUcaka A gAthA meM lakhI che. dekhIne kumAre kahyuM, "kharekhara viganA duHkhathI kAyara banelA dehavALI A cakravAkI piotAnI avasthAnuM sUcana kare che ke vagara prayatna grahaNa karela kamaladaMDa cAMcamAMthI nIce paDI jAya che, te tArI sakhInuM vijJAna asAdhAraNa che, teno bhAva barAbara pragaTa karyo che. rekhAo suMdara AlekhI che, bhAvanA paNa prakarSa paNAne pAmI che, tArAmAM kavitvazakti paNa asAdhAraNa che. athavA tenI sAthe kaLA zIkhelI, sAthe vRddhi pAmelI hoya pachI A kayA hIsAbamAM? nakakI khANamAM ja ratno hoya che. pachI sanmAna karIne vasaMtatilakAne pitAnA bhavane vidAya karI. A pramANe anya neha-sAmagrIono viniyoga karatAM premAnubaMdha vRddhi pAmatAM sadbhAva nehAvega AgaLa vadhatAM kaIka samaye lagna-divasa najIka AvI rahela hatuM, tyAre kumArI lekhamaya kAmadevanI mUrtinuM arcana-pUjana karatI hatI, tyAre bhavitavyatAnA vegathI kaI prakAre te ja udyAnamAM kumArane javAnuM thayuM. kumAra lekama viSayaka hakIkata na jANatA hovAthI "A bIjA puruSamAM Asakta thaI che. A svarUpe kumArIne 20 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ~ 154 panna mahApuruSonAM carita dekhI. dekhIne ciMtavyuM ke, "A strInA caritrane dhikkAra thAo, ke mArA upara AvA prakArane nirbhara sneha hovA chatAM paNa bIjAnI abhilASA kare che! te have tenI sAthe vivAhalagna karIne zuM kAma che? ahIM rahevAthI tene tyAga kare zakaya nathI, mATe mahArAjAne kahyA vagara bIjA sthaLe cAlyA javuM AvA saMtApathI tapelA dehavAge huM kSaNavAra paNa ahIM rahevA have samartha nathI." ema vicArIne rAtre ja keTalAka puruSa-parivAra sAthe nagaramAMthI nIkaLyo. jatAM jatAM vicAravA lAgyuM ke- he hadaya! parapuruSane saMga karIne pitAnAM zIlane bhaMga karavAnA svabhAvavALI apUrva zebhAvALI che, ema rakhe tuM vizvAsa na karIza. he hadaya! zIlarahita strIothI saryuM, tenA nehano tyAga kara. te puruSo kharekhara bhAgyazALI che, jeo satIonA netrAnuM lakSyabiMdu prApta kare che. pAkelAM lAla biMbaphela sarakhA heThavALI priyAne puNyazAlI prApta kare che. ema hovA chatAM paNa he hRdaya! tuM kRpA kara. he laMpaTa ! pArakA tarapha prema karatI priyAne tuM tyAga kara, "tenA bAhuthI niraMtara AliMgana dhanya ja prApta karaze" ema mAnanAra he hadaya! te mane sanmukhane parAgamukha karavA dvArA lajjA pamADela che. geLAkAra puSTa stanapaTa para kRtArtha ja ArahaNa kare che, tevA prakAranuM ciMtana karatA he mUDhahudaya! tane lajjA kema nathI AvatI? bhayane aMta karanAra bhagavaMtanI sevA kara, alpa paNa maryAdAne tyAga karanAra priyAne tyAga kara. muSTithI grahaNa karI zakAya tevA pAtaLA kaTi-pradezavALI priyAne karyo nibhaMgI meLavavA prayatna kare? he hRdaya! ame tane spaSTa kahIe chIe ke- "rAgImAM rAga kare te yukta che, paNa "puNyavAne rAmAo sAthe ramaNa karavuM " e tAruM kathana egya nathI. je ke sukumAla tenA sAthaLa-yugala kenuM mana haraNa nathI karatA ? te paNa he hadaya! pratyakSa dekhelA aparAdhavALI priyatamAne dUrathI ja tyAga kara. AvI AvI strI saMbaMdhI vicAraNuM karate kumAra manane zAMti-AzvAsana Apate, ciMtAnA khedavALa, ghaNu prakAranI mUMjhavaNathI zUnya hRdayavALe, viparIta cittavALe kumAra lAMbe mArga kApavA chatAM tene samayanI ane mArganI khabara na paDI, ema aneka prakAranI vicAraNAmAM cAlatAM cAlatAM eka mahAaTIvImAM praveza pharI paNa pUrve karelI vicAraNA karate karate te AgaLa cAlya, vaLI vicAryuM ke "A strInuM hRdaya ane tene sneha! kaI anukUla thAya, tyAre te pratikULa thAya che, pratikULa thAya tyAre anukULa bane che, Ave tene asthira svabhAvavALo sneha hoya che. "samaja paDatI nathI ke zAMti kevI rIte meLavavI?" te pachI mahAiTavIne dekhavA lAgyuM. te aTavI nArAyaNanI mUrti mAphaka pragaTAvelA virATuM svarUpa jevI hatI. durazIlacAriNI patnInI jema sadA aparAdhavALI, aTavI pakSe seMkaDo varAhavALI, zaradaRtumAM kSetra bhUmi sarakhI ghaNA karasaNavALI aTavI hatI. zaradalakSmInI jema aneka takalothI suzobhita, bIjA pakSe vyAdhrothI zobhatI, deva-dAnavothI mathana karAyela samudranI velA mAphaka lamIvALI, bIjA pakSe zobhAvALI, jemAM aneka haraNe mArI nAkhyA evA siMhathI bIhAmaNI, bIjo artha aneka marelA phaNidharethI bIhAmaNI, dAnavAdhipatinA zarIrane vidArI rahelA kRSNanA nakhanI mAphaka, bIjA pakSe ragadaLAtA che siMhanA nakha jemAM, bhISma ane arjunanI yuddhabhUmi mAphaka phelAyelA padanA napuMsakaputra zikhaMDInA bANa sarakhI, aTavIpakSe mera ane bANavALI, bhAratanI kathAnI jema ullAsa pAmelA bhIma ane arjuna, aTavIpakSe vikasita thayelA bhIma bhayaMkara arjuna Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArano tyAga karavAnuM vairAgyanuM kAraNa 155 vRkSe jemAM, jyAM keTalAka ziyALo kharAba zabdothI rudana kare che, rIMcha bhu bhu kare che, varAha ghura dura kare che, sarpo susavATA kare che, hAthIo gula gula kare che, bheMzo jaLAzayamAM snAna kare che, camarI gAye care che, lAvakapakSI krIDA kare che, titti ta ta zabda kare che, meranI maMDaLIo mukta kekArava zabda kare che. A prakAre mahAiTavInuM nirIkSaNa karatA karatA keTalAka prayANe vaDe aTavInuM ullaMghana karIne caMpAnagarIe pahoMcyA. tyAM samarasiMha nAmane rAjA rahetA hatA. kaI evA ekAMta sthaLamAM AvAsa karyo. zubha divase rAjAne maLe ane sevA karavA lAgyo. A bAju te nagaramAMthI bahAra nIkaLyA pachI rAjAe tenI gaveSaNuM karAvI. najIkanA lekone pUchyuM ke, "zA kAraNe ? kayAM gaye haze teoe paNa kaMI paNa na jANatA hovAthI yathArtha kahyuM ke, amane kazI khabara nathI." rAjAne te hakIkata jaNAvI. A vRttAnta pAse pahoMcyuM ke kayA nimitta caMdragupta kumAra gaye, kayAM gaye te jANI zakAtuM nathI. A jANIne rAjakumArI ekadama mUccha pAmI. pavana nAkhe, svastha manavALI thaI eTale pazcAttApa-vilApa karavA lAgI-kevI rIte ? hA nAtha ! tame kayAM gayA ? A zuM karyuM ? mane paNa jaNAvyA vagara gayA, tamArA hRdayamAM vAsa karavA chatAM mArA cittane na oLakhyuM ? he nAtha ! kayA evA mArA doSathI tame mAre tyAga karyo, te huM jANatI nathI. zuM pitAne ke mAre vAMka che ? zA mATe mAre tyAga karyo ? mahAnabhAvoe je kaI gaNavALAne ke gaNavagaranAne svIkAra karyo hoya. tenuM game te prakAre teo pAlana kare che. je zIlamAM kaI prakArane doSa na jaNAya te." he nAtha ! tame dUra hovAthI mArA zIlaguNanA samUhane jANatA nathI. dharmArAdhana karavAnI IcchAvALAe dharmanI parIkSA karavI joIe. kAM te A viSayamAM tamane matibhrama thaye haze, athavA he nAtha ! tamane keI anArya dujhe bharamAvyA haze, nahiMtara tame bhakatajanane tyAga kema kare ? snehayege priyajanamAM guNe mAphaka je kaI doSanI kalpanA karavAmAM Ave te pariNAmamAM teone pharI nirvAha karavAmAM muzkelI thAya che. he svAmI ! meM tamane jANyA che, mane paNa tame lAMbA kALathI jANe che. janmAMtaramAM paNa tamane choDIne huM bIjAnuM zaraNa svIkAravAnI nathI. he nAtha ! mAre tamane keTaluM kahevuM ? he mahAyazavALA ! tamArA viyegamAM vilAsanAM kAryo sAthe viSaya-sukhane meM tyAga karyo che." A prakAre ghaNe vilApa karatI kuMvarIne sakhIoe kahyuM- he svAminI ! Ama araNyarudana sarakhA vilApa karavAthI zuM lAbha? tamane choDIne rAjakumAra gayA, keIne kAraNa paNa jaNAvyuM nathI. tamane paNa ATaluM ane AvA prakAranuM bolavAnuM koNe zIkhavADyuM ? vaLI para mArtha samajyA sivAya maraNathI paNa adhika duSkara prathama yauvanavayamAM viSayabhegane tyAga karyo. te ThIka na karyuM. A samaye A vRttAnta jANIne rANa tyAM AvI. kumArIe je pratijJA karI, te mAtAe jANI. putrIne kahyuM ke, he putrI ! ATalI akaLAI kema jAya che? je te maLI jaze te bahu sAruM, ane kadAca na Ave te tenAthI vadhAre suMdara pati sAthe tAre vivAha karIzuM. kanyAne AdhIna vara rahetA nathI. tArA pitAjI saMga konI sAthe kare ? Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 cApanna mahApuruSonAM carita te jANe che, kumArIe kahyuM- he mAtAjI ! AmAM jANavA jevuM zuM che ? mAtAjI ! tame pitAne jaNAvI dejo ane vinaMti karo ke A janmamAM mArA hAthamAM te ja bhartAra agara agninA zaraNa sivAya khIjuM' keAi zaraNu nathI.' A prakAre mahAduHkhathI pIDita thayelI bIjA puruSanA darzanane parihAra karIne ghaNA prakAre samajAvavA chatAM viSaya tarapha teNe bIlakula mana na karyuM', dharmamAM parAyaNa banI, suvratA nAmanI sAdhvIjI sAthe samAgama karyAM. jinezvare upadezelA dhama tene pariNamyA. dharmAMnA prabhAvathI zAkanA Avega cAlyA gaye. zubha pariNAma ullAsa pAmyA. jinezvarAe kahelI bhAvanA bhAvatI pAte rahelI che. A mAjI caMdragupta kumAra tyAM rahelA hatA, tyAre samarasiMha rAjAneA kesarIsiMha nAmane putra zaivAcA nA upadezathI maMtrane abhyAsa karatA hateA, temAM pramAda thavAthI maMtradevatA kopAyamAna thayA. graha----vaLagADa thavAthI tevuM kaMi nathI ke, je vaLagADavALA na kare. gAyana karavA maMDI jAya, hasavA lAge, doDe, rudana kare, nRtya kare, paherelAM kapaDAM pheMkI de, sagA-saMbaMdhI piravArane satApa Ape, pote duHkha pAmI mAtA-pitAne paNa du:khI kare. eka vakhata caMdragupta kumAra AgaLa rAjAe duHkhapUrNAMka jaNAvyuM ke, kharekhara AvA putrathI mane maraNAdhika duHkha che.' te sAMbhaLI caMdragupta kumAre rAjAne kahyuM ke, 'kumArane ahI lAveA, joI e.' pachI rAjAnI AjJAthI mahAmahenate kumArane ahI pakaDI lAvyA. caMdragupte pAdazauca karyAM. ma MtrathI kavaca karyuM . ma`Dala-Alekhana karyuM.. maMtra-jApa zarU karyAM. rAjaputra bhUtanA upadravavALA thayA. tene kahyuM ke, Asana para sthira thA, AhAra grahaNa kara, e vagere upacAra karIne rAjaputrane grahanA vaLagADathI mukta karyAM. svastha thayA. rAjAe vicAryuM' ke, A koi mahApuruSa che, vaLI upakArI che, mahAkuLamAM janmelA mArI pAse AvyeA che, tene mATe jeTaluM karIe teTalu ochu che-ema vicArIne saMpa karyAM ke zubha divase mArA rAjyanA ardhA bhAga tene ApuM. A pramANe rAjA vicAra karIne rahelA hatA, tevA samayamAM bhavitavyatAnA yAge mahAdevIe rAjamahelamAMthI bahAra nIkaLatA caMdragupta kumArane lAbhyA. nila manavALA kumAre rANInA AvAsamAM praveza karyAM. rANIe yAgya Adara-satkAra karyAM. pachI aMdaranA sthAnamAM rANI gherI lai gaI. ekAMtamAM devIe kumArane kahyuM ke--"huM A putra ! tamArAM prathama darzana thayAM, tyAre ja tame mArA hRdayamAM praveza karyA che, te divasathI mAMDIne bhAjananI ruci thatI nathI, nidrA AvatI nathI, sukha ane duHkhanA taphAvata huM jANatI nathI, rAtri ke divasa, bahAra ke a MdaranI kazI samajaNa paDatI nathI. A gayA, teNe praveza karyAM, Ama khelyA, A karyuM" AvI tArA saMbaMdhI vicAraNA karavAmAM samaya pasAra karU chuM. tArA vananAM darzana karuM-eTalA mAtrathI jIvitanI AzA karatI rahelI chuM. vaLI jemAM jIvitanAtha priyanI sAthe samAgama thatA nathI, tevI rAtri zuM kAmanI ? athavA te tevA divasathI zuM ? ke tevA rAtri-divasa zA kAmanA ? tArI pAse vadhAre belIne saryuM, tArI khAtara meM kula-zIlanA paNa tyAga karyAM che ane jo tu pratikUla thaiza, teA A jIvitanA paNa tyAga karIza. huM subhaga ! tArI IcchA pramANe mane bhAgava, huM tane dhana ApIza, huM mahAyazavALA ! maLatI lakSmInA nirbhAgI sivAya kANu tyAga kare ? je mahApuruSA hoya che, te haMmezAM pArakAM kArya karavAmAM udyamavALA hAya che. huM Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArano tyAga karavAnuM-vairAgyanuM kAraNa 157 bIjAnAM kAryo karI ApavAM e ja teonAM pitAnAM kAryo hoya che. A pramANe je tame mArI prArthanA svIkAraze, te tamArA sarve kAryo aNadhAryA siddha thaze ane he suMdara ! nahi mAne te vizvAsa rAkhaje ke "marate bIjAne mArate jAya che." A sAMbhaLIne kSaNavAra khaMbhita thaye heya, citrAmaNamAM citre heya, vismaya pAmyA mAphaka, cetanA-zUnya thaI gaye heya tema keTaloka kAla rahIne rAjaputre rANIne kahyuM-- "he mAtAjI! AmAM tamAro doSa nathI, A te mArI ja pApI pariNati che ke, tame mAtA sarakhAM hovA chatAM Ama bole che ! tame mArAM nathI, rAjA paNa mArA nathI, bhege paNa mArA nathI, A nagaramAM have rahevuM nathI, A nimittathI kAryanI jema mane mati utpanna thaI che. A jIvanamAM ApaNe evuM akArya na karavuM ke, je karavAthI maraNa sudhI manamAM moTo camatkAravALe khaTake sAlyA kare." he mAtAjI! mane kSamA Apaje. mArA mukhane rAga palaTAvyA vagara agara tamArA pratye anAdarabhAva karyA vagara pApI huM ahIMthI jAuM chuM ane tamAruM kula je pramANe nirmala thAya tema karo." ema kahIne nIkaLe ane pitAnA AvAsamAM gaye. A hakIkata prasannacaMdrane kahI. teNe kahyuM ke "sAra karyo, paraMtu je pramANe thayuM te yathArtha hakIkta mahArAjAne jaNAvuM. tyAre meM kahyuM -e kahevuM yukta nathI, kAraNa ke bicArIne rAjA marAvI nakhAve, mATe ApaNA mATe have A deza tyAga karavAno avasara prApta thayuM che. mitre kahyuM, "e ThIka nathI, kAraNa ke, durAcAriNI rAjAne avaLuM samajAvIne bharamAvaze.' tyAre meM kahyuM, "je thavAnuM hoya te thAya, avazya cAlyA te javuM jaema kahIne prayANa karyuM. dezAMtaramAM gayA. A bAju rANIe rAjAne kahyuM ke, te rAjaputre mane prArthanA karI, meM temAM anumati na ApI, tethI te vilakha thaIne tamene cheDIne cAlyA gaye." e sAMbhaLIne rAjAe bArIkIthI rAjaputranI zedha karAvI. eTalAmAM je dAsI dvArA rAjaputrane rANuo belA hata, teNe ja rAjAne yathArtha hakIkta jaNAvI ke "A amArAM svAminIe ghaNuM divasathI mane rAjaputrane belAvavA mATe kaheluM hatuM. bahu vAra dabANa karyuM eTale meM tene belAvyo. paNa te mahAnubhAve rANInA vacanane mAnya na karyuM. mahAnubhAvapaNAnuM avalaMbana karIne te maunapaNe cAlyo gayo. rejAe zeAdha karAvI, paNa tene patto na lAge. A sarva vRttAnta amArI pAchaLa AvelA amArA sevake amane kahI." te pachI ghoLAtA saMkalpavALe huM anukrame ratnapura nAmanA nagaranI bahAra pahoMce. tevA judA sthAnamAM nivAsa karyo. eka kulaputrane tyAMnA rAjAnuM nAma ane tenA guNe pUchaLyA. teNe jaNAvyuM ke-ranazekhara nAmanA rAjA che. sukhethI sevA karavA lAyaka, guNano pakSapAta karanAra, tyAgI, karelA guNane jANakAra, dAna karanAra, Azritane nirvAha karanAra che." kumAre vicAryuM ke, je deva anukULa thAya, te suMdara pariNAma Avaze. pachI rAjaputra snAnAdika kArya karIne keTalAka puruSanA parivAra sAthe gheADI upara svAra thaIne rAjyAMgaNamAM gaye. pratihAra dvArA rAjAne samAcAra kahevarAvyA ke he deva! dezAntaramAMthI keIka rAjaputra ApanA darzanArthe Ave che ane pratihAranI bhUmimAM ApanI AjJAnI rAha jue che. have Apa kahe tema karIe." rAjAe AjJA karI ke-tene praveza karA." pachI praveza karyo. rAjAnA page Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 cepanna mahApuruSanAM carita paDayo, pachI rAjAe batAvelA Asana upara beThe. rAjAe sanmAna karyuM. "kyAMthI kema AvyA che?" ItyAdika samAcAra pUchatAM kumAre jaNAvyuM ke, "pitAnA reSathI tamArI pAse A chuM." rAjAe kahyuM ke, "ahIM Avyo te sAruM karyuM. A rAjya paNa nakakI tAruM ja jANavuM" ema kahI sanmAna karI rajA ApI. sevA karavA lAgyuM. Ama samaya pasAra thayA kare che. keIka samaye putrane gAdIe besADavAnI IcchAthI rANIe rAjAne jhera ApavAno prayoga karyo. maMtranA gabalathI te meM palaTAvI nAkhyuM. jhera utArI rAjAne svastha karyo. daramyAna maNiratha nAmanA rAjaputre mane bolAvyo. tenI sAthe maitrI baMdhAI. mane e khabara na hatI ke, rAjaputre jherane prayoga karyo hate. rAjAne khabara paDI ke "A mArA putranI sebate caDe che." rAjAe mane re ke, duSTa AcAravALA putra sAthe maitrI-meLApa na karavA. meM rAjAnI vAtane svIkAra karyo. tyAra pachI tene samajAvavA mATe tene ghare gaye. daramyAna kavaca paherelA, hathIyAra dhAraNa karelA keTalAka rAjapuruSone rAjAe te putrane mArI nAkhavA mATe mokalyA. tyAre huM paNa tyAM ja laDavA taiyAra thayo. temAMthI keTalAka puruSane ame mArI nAkhyA. bhagavaMta sUrya nArAyaNano asta thaye. te rAjaputranI sAthe huM te nagaramAMthI nIkaLe. te potAnA mAmAnI pAse gaye. huM tene pUchIne keTalAka puruSanA parivAra sAthe ratnabhUmie ga. rananI khANe hatI, tene khAdAvI, keTalAMka rane meLavyAM. eTalAmAM tyAMthI javA taiyAra thayA, teTalAmAM kaIka najIkanA lUMTArAe chApo mArIne rane paDAvI lIdhAM. bAMdhIne mane pallisthAnamAM laI gayA. mahAlezathI mane choDyo. sAthenA parivArabhUta manuSya phaLavagaranA vRkSanI mAphaka mane choDIne dizadizAmAM cAlyA gayA. huM ekalo paDyo. eka paTTaNamAM pahoMcyA. tyAM bajAranA madhyapradeza bhAgamAM cekamAM kaI kathA kahenAre kathAnakamAM be gAthAo belatAM kahyuM ke, "bhega-tuccha vaDe nATaka karAvAte puruSa jyAM jyAM jAya che, tyAM tyAM te puNyanI sahAya vagara mahAkalezane ja anubhava kare che. sArI rIte sevana karela dharma ja artha, kAma ane mokSanuM kAraNa thAya che, te dharma vagara kyA kAryanI siddhi thAya? kAraNa ke kAraNathI ja kAryanI siddhi thAya che." meM A gAthAyugala sAMbhaLIne vicAryuM ke, "Ama ja che, A viSayamAM saMdeha nathI. te huM dharma karyuM. ema vicArI nagara bahAra gaye. tyAM udyAnamAM nirjIva pradezamAM avadhijJAnavALA vijayasena AcArya parSadAnA madhyabhAgamAM dharmopadeza karatA hatA, temane joyA. temanAM darzanathI mAruM vIrya uchaLyuM. mehapaDela dUra thayuM. zubha pariNAma vRddhi pAmyA. temanI pAse huM gaye. bhagavaMtane meM vaMdanA karI. teoe dharmalAbharUpa AzIrvAda mane ApyA eTale temanA caraNa pAse beTho. mArA cittane jANIne mane udezIne bhagavaMte kahyuM- he uttamapuruSa! tuM saMtApa na kara, pUrve upArjana karela karmapariNatinA ge A sthiti thAya che ke, jenAthI ja daridratA, durgati AdinAM duHkha vaDe nATaka bhajave che." meM pUchayuM ke-he bhagavaMta! ajJAnamAM aMdha banIne evuM meM kayuM karma upArjana karyuM? jethI A duHkhane anubhava karavo paDe che." bhagavaMte kahyuM ke-sAMbhaLa. A bhava pahelAnA trIjA bhavamAM tuM zaMkhapura-nivAsI brAhmaNa hate. moTA parvanA divasomAM pUrNabhadra zeThe tane nimaM. madhyAha-samaye vaNikanA ghare gaye. te samaye tyAM chaThThanA pAraNuvALA sAdhu munirAja, jenA zarIre mela lAgelo hato, paraseve nItarate hate, tevI rIte teNe bhikSA mATe praveza karyo. temane dekhIne pelo vaNika Ubhe thaye, tene pratilAlyA, eTale teo gayA. te samaye te kahyuM ke "ajJAna e paNa kaSTa che. tArA Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tripRSTha vAsudeva ane vijya baladevanuM caritra sarakhe samaju ane vivekI mUMjhAya che. AvA zudrajAtivALA, zauca na karanArA, lekAcArathI rahita AvAne ApavAthI zuM lAbha?? vaNike kahyuM- he brAhmaNu! amAre enI ciMtA zA mATe karavI? "ghare AvelAne avazya ApavuM joIe." te kahyuM ke, "dAna bhale Ape, paNa te dAna niSphala jANavuM." vaNike kahyuM, "he bhaTTa! ema na bela, kAraNa ke A brahmacArI hevAthI haMmezAM pavitra hoya che. brahmavatanuM sevana karato brAhmaNa che. sarva jInA upakAra karavAmAM parAyaNa, kukSizaMbala mAtra AhAra grahaNa karanArA, zarIra, upakaraNa Adi upara mamatva vagaranA, putra, priyA Adi svajanene baMdhanathI mukta A munie heya che." e sAMbhaLI te kahyuM ke, "vedamAM kahelAM anuSThAna na karavAvALA emanAthI saryuM. vaNike kahyuM ke, "tuM jANe che. kharo? tyAre te abodhibIja karma bAMdhyuM. tevA prakAranI jIvavirAdhanA-jInA ghAtane karAvanAra yajJAdika anuSThAna karAvIne paMcendriya jInA vadha vagere karAvIne tenA nimittathI naraka vedanIya karma bAMdhIne, kAla pAmIne sAgaropama adhika AyuSyavALa ratnaprabhA nArakImAM nArakapaNe utpanna thaye. tyAM pUrve karelAM azubha karma vaDe kapa pAmelA hovAthI paramadhArmika narakapAla asura deve Ane haNe, chede, bhede, aMgene bhaMga kare, phADe, kuMbhIne madhyamAM nA" ema kahI tIvra vedanAne upadrava kare che. tyAM dInaAkAravALe pUrva karmanA dezathI parAdhIna banele tuM lAMbA kALanI vedanA bhegavIne haraNapaNe utpanna thaye. tyAM paNa sudhA, tRSA, zIta, taDako vagare vedanAthI tapelA zarIravALo aTavImAM munine dekhIne tArAM karma upazAnta thayAM. tyAM anazanavidhithI mRtyupAmI ahiM utpanna thayo. ahIM paNa te karma haju bAkI rahela hevAthI sukha prApta thavA chatAM paNa tuM bhegavI zakatA nathI. mATe he mahAyazavALA ! sukhanA bIjabhUta dharmanuM sevana kara." e sAMbhaLI meM kahyuM- bhale ema karIza bhagavate tenI hakIkta AkhI parSadAne kahI. A sAMbhaLI ghaNuM che mArI sAthe pratibodha pAmyA ane dIkSA grahaNa karI. tame mane vairAgyanuM kAraNa pUchyuM hatuM, te A dIkSA levAnuM kAraNa samajavuM. baladeva-vAsudeve kahyuM, "bhagavaMta! Apane vairAgya thavAnuM nimitta suMdara thayuM che. A saMsAra ekAMta asAra ja che. ahIM ajJAnadeSathI prANIo aneka prakAranA kalezAnubhava kare che, paramArtha jANatA nathI, bhaviSyanI Apatti jANatA nathI, sadgatino mArga samajatA nathI, kalyANanA kAraNa svarUpa niravadya jinezvarane dharma grahaNa karatA nathI. e pramANe kahIne dvipRSThanA bhAI baladeve yathAzakti vrate grahaNa karyA, jinapadiSTa dharmanuM pAlana karyuM. zAsananI unnati-prabhAvanA karI. zubha pariNAmavALA baladeve keTalAka samaya gRhasthavAsamAM rahIne te ja dharmAcAryanI pAse dIkSA aMgIkAra karI. tapa-saMyamamAM tallIna banI bharatakSetramAM vihAra karIne kSapakazreNinA krame kevalajJAna meLavIne zailezIkaraNa karI yogI rekIne baladeva siddhi pAmyA. mahAbala-parAkramathI gati, sAcA dharmathI parApramukha nirdI dayAvagarane dvipRSTha vAsudeva tAraka nAmanA prativAsudeve mekalela cakara hastamAM AvavAthI prativAsudevane mArIne ardhabharatanuM rAjya bhegavIne bhegAsata manavALo sarvathA zubhapariNAma-rahita thaI mRtyu pAmIne nArakImAM utpanna thaye. zrImahApuruSacaritamAM dvipRSTha vAsudeva ane vijya baladevanAM caritra pUrNa thayAM. [17-18] Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) zrIvimala svAmInuM caritra A pramANe vAsupUjya tIrthaMkaranA samayamAM 70 dhanuSapramANa dehavALA dipRSTha vAsudeva 74 lAkha varSanuM AyuSya pAlana karIne mRtyu pAmI chaThThI narake gayA. vAsupUjya svAmInA nirvANa bAda trIza sAgaropama vItI gayA pachI 60 dhanuSanI kAyAvALA, 50 lAkha varSanA AyuSyavALA vimala nAmanA tIrthakara bhagavaMta utpanna thayA. kevI rIte? te kahe che - parahita karavAmAM ekAMta rakata, ciMtAmaNi, kalpavRkSa karatAM adhika manavAMchita pUrNa karanAra mahApuruSe jagatamAM prajAnAM puNyathI utpanna thAya che." jaMbudvIpa nAmanA A dvIpamAM, bharatakSetramAM dhanazaddhithI samRddha "kAMpilya" nAmanuM nagara hatuM. tyAM sArA rUpa ane guNavALo puruSavarga, tathA vinaya-lajajAthI yukta mahilAvarga hato. sarvaguNayukta te nagara hatuM. A nagaramAM eka deSa hatuM ke maNimaya ranabhittinAM kiraNothI prakAzita zerI mArgamAM kapUra lagADela ujajavala mukhavALI vilAsinI strIo zaMkAvALI banI vicaratI hatI. tyAM pUrve karela sukRta pariNAma mUrtimaMta thayuM hoya te kRtavarmA" nAmano rAjA hatA. tene "zyAma" nAmanI mukhyarANa hatI. tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM temane keTalo ya kALa pasAra thayo. keIka samaye vaizAkha zukala dvAdazInA divase sahastrAra nAmanA devalokethI avIne zyAmA rANIne 14 mahAsvamo prApta thavA pUrvaka garbha utpanna thaye. kaMIka adhika nava mAsa pUrNa thayA pachI mAha zudi tRtIyAnA divase uttarAbhAdrapada nakSatramAM caMdrane yoga thaye tyAre temane janma thaye. pUrve jaNAvyA pramANe surendra temane janmAbhiSeka karyo. yathArtha "vimala evuM nAma sthApana karyuM. traNajJAnanA atizayavALA bhagavaMta vRddhi pAmavA lAgyA. lagna karyA. kumArabhAvanuM pAlana karI pRthvI-lakSamIne bhegavaTo karIne lekAMtika dethI pratibaMdha pAmelA bhagavaMte mahazukala tridazInA divase dIkSA aMgIkAra karI. chadmasthaparyAyanuM pAlana karI jaMbUvRkSanA chAyaDAmAM kSapakazreNinA krame cAra ghAtikane kSaya karIne bhagavaMta kevalajJAna pAmyA. devoe samavasaraNanI racanA karI. bhagavaMte gaNadharane dIkSA ApI. bAra parSadA ekaThI thaI. sadgatinA kAraNusvarUpa dharma prarUpe. tyAM de, asure, manuSya ane tiryanI parSadA madhye bhagavaMte samyagadarzanathI pavitra thayela jJAna ane cAritra, A traNa bhegA thAya te mokSane mArga jANu. AmAM ekanI paNa nyUnatA hoya te, te paramArtha mekSa meLavI zakAtuM nathI. A samyagradarzana, samyagUjJAna ane sammacAritra kramasara AgaLa AgaLanA lAbhamAM pUrvane Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimalanAtha tIrthakaranuM caritra lAbha nakkI hoya ja ane pUrvanA lAbhamAM uttara lAbha thAya, ke na paNa thAya. karma-pariNatinA yoge jIvane sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM ane svAbhAvika-vagaranimitta-ApoApa Ama adhigama ane nisarga samyakatva-ema be prakAre samyakatva pragaTa thAya che. jIva, ajIva, Asava, saMvara, baMdha, nijara ane mokSa A sAta padArthonA paramArtha svarUpavALI yathArtha zraddhA te samyaktvanuM svarUpa jaNAveluM che. jJAna ke darzana svarUpa, sAkAra ke anAkAra upagavALe cetanAnA vyApAravALe hoya, te jIvanuM lakSaNa ane tethI viparIta te ajIvanuM lakSaNa. te ajIva tattvanA be prakAra. rUpavALA. ane rUpavagaranA, temAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, arUpI achavadravya ane pudgala rUpI ajIva dravya kahevAya. jIvamAM karma dravyane praveza thAya, te Asava kahevAya. AvatAM karmane rokavAM, te saMvara kahevAya. kaSAyanimitte je karma bhegavavAne kAla, te karmanI sthiti. tapasyA vaDe karmane khaMkherI nAkhavAM-chUTAM pADavAM, te nirjarA. jJAnAvaraNayAdi AThe karma sarvathA nAza pAme, te mekSa kahevAya. jJAna pAMca prakAranuM che. temAM paheluM matijJAna che, te Indriya ane indriya ema cha prakAranuM che. vaLI eka ekanA avagraha, IhA, apAya ane dhAraNAnA bhedathI cAra cAra bhedo kahelA che. zratajJAna graMthanA ane anasaratuM jJAna kaheluM che, avadhijJAna bhavapratyAyika ane kSApazamika ema be prakAranuM che. prathamanuM bhavapratyayika nArakI ane devatAone ane bIjuM kSApazamika bIjA saMjJI paMcendriya jIvone hoya che. mana:paryavajJAna jumati ane vipulamati evA be bhedavALuM jJAna che. ane te saMjJI paMcendriya jIve ciMtavela padArtha viSayaka jJAna che. kevalajJAna te zAzvatuM, AvyA pachI kadApi na jAya tevuM ane eka prakAranuM kaheluM che. A pramANe saMkSepathI pAMca prakAranuM jJAna kevalIbhagavaMte kaheluM che. dezavirati ane sarvavirati rUpa cAritra jANavuM. pahelA prakAra gRhastha zrAvakane ane bIjo prakAra patisAdhuone heya. darekanA paTAbhedo ghaNA prakAranA jaNAvelA che. gRhasthAne pAMca aNuvrate, traNa guNavrata ane cAra zikSAtrate ema sarva maLI bAra prakArane gRhastha dharma saMkSepathI jANave. yatidharma te mULaguNa ane uttaraguNa bhedavALe che, temAM pAMca mahAvrata ane chakDuM rAtribhUjana-viramaNavrata rUpa mULaguNa yatidharma ane piMDavizuddhi, pratilekhana, samiti, gupti, IcchA-micchAdika cakravAla sAmAcArI AdirUpa uttaraguNa yatidharma kahe che. kahelA samyagdarzana-jJAna-cAritra paramapada-mekSane meLavI Ape che. A pramANe vimalanAtha bhagavaMte mokSamArga samajAvyuM. dharma zravaNa karIne ghaNA prANIo pratibaMdha pAmyA. tathA ghaNAne jinepadiSTa dharmamAM pravartAvyA. e pramANe kamathI bharatakSetramAM vicarIne, kevalaparyAyanuM pAlana karIne, zailezIkaraNa karIne, bhaviSagrAhI cAra karma khapAvIne, sATha lAkha varSanuM AyuSya pAlana karIne bhagavaMta sametagirinA zikhara para nirvANa pAmyA. zrImahApuruSacaritamAM vimalatIrthakara bhagavaMtanuM caritra pUrNa thayuM. [1] (graMthAga 5ooo kalekapramANa) Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20-21) svayaMbhu vAsudeva ane bhadra baladevanuM caritra zrIvimalanAtha tIrthakara bhagavaMtanA samayamAM svayaMbhu vAsudeva ane bhadra nAmanA baladeva utpanna thayA hatA. teo pacAsa lAkha varSanA AyuSyavALA ane sATha dhanuSa-pramANa UMcI kAyAvALA hatA. temAM baladeva siddhi pAmyA. vAsudeva narakagAmI thayA. kevI rIte ? te kahe che- jabUdvIpa nAmanA A dvIpamAM bharatakSetramAM dvArAmatI nAmanI nagarI hatI. tyAM rudra nAmane rAjA hatA. tene pRthvI nAmanI mahAdevI hatI. tenI sAthe samagra IndriyonuM saMpUrNa sukha anubhavatA svayaMbhu nAmane putra utpanna thaye. svayaMbhune bhadra nAmanA moTAbhAI hatA. te baMne bhAIo kumArabhAvane oLaMgIne navIna yauvanAvasthAmAM ArUDha thayA. te baMne gItamAM kuzalA hatA. teoe zAnA artho grahaNa karelA hatA. dhanuSa-bANamAM nizcala, taravAra khelavAmAM bhayaMkara, charIne prahAra karavAmAM catura, citra-daMDa khelavAmAM vicitra, cakra pheravavAmAM samartha, megaranA ghA mAravAmAM zatruone cUro karanAra, zUlamAM zatrune phUla utpanna karanAra, sarva lokene anukUla banI vicaratA hatA. A pramANe baladeva ane vAsudeve bharatakSetramAM vicaratAM vicaratAM zaMkhapura nagaranI bahAranA bhAganA udyAnamAM cAra jJAnavALA municaMdra aNagArane joyA. tene jeIne baladeve kahyuM-A mahAmuninAM darzana karIne ApaNe janma saphala karIe. tyAre svayaM bhUe tenA anurodhathI kahyuM ke bhale ema karIe-ema kahIne sAdhu pAse gayA. temane vaMdanA karI, munie temane dharmalAbha ApyA pachI muninA caraNa-kamala pAse beThA. dharmopadeza pUrNa thayA pachI baladeve kahyuM --"he bhagavaMta! prathama yauvanavayamAM Ape bhegeno sarvathA tyAga kema karyo ? te vAta Apa amane kaho ane amArA mananA kutUhalane dUra kare." tyAre bhagavaMte kahyuM -he saumya ! je tamAre Agraha che, te A saMsAranuM nATaka sAMbhaLo." ema kahIne sarva parSadAne potAnuM caritra kahevAnuM zarU karyuM - A jaMbudvIpanA bharatakSetramAM zaurIpura nAmanuM nagara hatuM. tyAM daDhavamane guNadharma nAmano putra rahela hate. kaLA-kalApa grahaNa karanAra te rAjA nagara ke vagerene atyaMta vallabha hato. keIka samaye vasaMtapuranA svAmI IzAnacaMdranI putrI kanakavatIne svayaMvara thavAne sAMbhaLIne meTA parivAra sAthe huM tyAM gayo. pahoMcIne bahAra paDAva nAkhe. svayaMvara-maMDapamAM praveza karyo. bIjA paNa ghaNuM rAjaputro AvyA hatA. te samaye rAjaputrIe nehavALI dRSTithI kaMIka ardha bIDelI najara karIne pitAnuM hadaya kSebha pAmeluM che." ema sUcavatI hoya tevI rIte mane je. huM barAbara samajI gayo ke-mane rAjaputrI Iche che. tyAra pachI savAre svayaMvara thavAne che--ema mAnIne huM pitAnA sthAne gaye. bIjA rAjaputro paNa potapotAnA sthAnake gayA. tyAra pachI rAtrie prathama paheramAM keTalIka dAsIonA parivAra sAthe eka pAkaTavayanI strI AvI, vidyAdhara-dArikA cinnela eka citrapaTTikA ApI. tenI nIce tene abhiprAya sUcavanArI eka gAthA lakhI hatI-- tamArAM prathama darzanathI utpanna thayela premanA ge mAnasika nATaka karatI huM atyAre paravaza banI sarva sukhathI mukta banI chuM, mArA hRdayane kaI rIte zAnti pamADI zaktI nathI." Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svayaMbhu vAsudeva ane bhadra baladevanAM caritro 163 pachI tarata ja tAMbUla, vilepana ane pupi ApyAM. kumAre bahumAna sAthe tene svIkAra karyo. kumAre tene kaMThAbhUSaNa bhaTaNamAM ApyuM. teNe kumArane kahyuM ke--"rAjaputrInI AjJAthI Apane ekAMtamAM kaMIka kahevAnuM che. tyAre kumAre be bAju najara pheravI eTale parivAra tyAMthI cAlyA gaye. tyAra pachI vRddhAe kahyuM ke--he kumAra ! kumArI Apane vinaMti pUrvaka kahevarAve che ke -meM tamArA mATe IcchA karelI che, paraMtu jyAM sudhI mAre samaya pUrNa na thAya, tyAM sudhI tamAre mane kaMI paNa na kahevuM. mAre tamArA svIkAra mATe ja rahevAnuM che. meM kahyuM- bhale ema thAva, emAM zuM vAMdhe ? prahelikAo tyAra pachI bIjA divasanA savAranA samaye samagra rAjakuMvara samakSa lakSmIe jema kRSNane tema mane varamALA arpaNa karI. sarve rAjAo vilakhA thaIne pitAnA sthAnake gayA. tyAra pachI sakhIoe pUchayuM ke, temane evo ka guNa te enAmAM je ? jethI tene varamALA arpaNa karI." kumArIe kahyuM, sAMbhaLe. denA samUhane jitanAra temanA rUpane dekhIne, guNasamudAyanI zI jarUra che ? sarvAga sugaMdhavALA maravA AgaLa puSpanA DhagalAnI keTalI kiMmata ?" ghaNe ThAThamAThathI vivAha-mahotsava karyo. potAnA nagare kanakavatIne laI gayA. kanakavatIe eka sthAne AvAsa karyo. pitAnA nivAsasthAnamAM rahI savAre huM tenA makAne AvyuM. mane Asana ApyuM, eTale huM beTho. te paNa mArI sAme beThI. teNe pranattara karyo, te A pramANe-- haridaiyaNeuraM bIya-pucchithaM sAmiNIM kaha kahei ? / taha isuNo NiyarakkhaM, sAlI bhaNa kerisI vINA / / 3 // bIjAvaDe pUchAyela harinI dacitAlakSmI)nuM nupUra svAminI kevI kahe che? rakSAvALI zAli kevI hoya? bila vaNA kevI hoya ? meM tene artha vicArIne kahyuM ke-ttara maravatI 1, sarovaravALI 2 ane-svaravatI-sUravALI 3. kiM kAraNaM taNANaM ? 1 ko saddo hoi bhUsaNathammi ? 2 // mottuM sadosamidaM, kiM tuha vayaNassa sAricchaM 3 // 4 // pharI meM pUchyuM-tRNanuM kAraNa zuM ? bhUSaNa arthamAM ka zabda hoya? kalaMkita caMdra sivAya tArA vadana sarakhuM zuM hoya? teNe vicArIne jaNAvyuM- "mAruM" -pANa 1, va8bhUSaNa, 2, ane kamala 3 te pachI huM tyAMthI bahAra nIkaLe ane mArA nivAsa sthAne gaye. bIjA divase pAcho Avyo. pharI teNe praznottara mUka sabhayaM bhavaNaM bhaNa kerisaM ? 1, ca juvaINa kerisaM naTaM ? 2 / ramaNINa sayAvaI, kerisaM ca cittaM sakAmANaM ? 3 // 5 // bhayavALuM bhavana kevuM hoya te kahe 1, yuvatIonuM nRtya kevu heya? 2, kAmI ramaNIonuM kevuM citta saMtApa karAve ? 3, meM vicArIne pratyuttara Apyo ke "daDhA'- eTale Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 cApanna mahApuruSonAM carita jJAtti-sapa vALu' ghara bhayavALu heAya ? 1. hAsa-hAtha' vAdya-nRtya-gIta vagere lAyayukta cuvatIonuM nRtya hAya 2. saddiDhAla-sAbhilASa-kAmI ramaNIenA cittamAM abhilASA hoya mATe abhilASAyukata citta hAya. 3. pharI huM e bhaNa jalaraM savihuM 1, kiM saNhayaraM ca bhuvaNagmi ? 2 | maLa heriso sasaMto ? visiyasAra maLvane ? rU // 6 // vicArIne teNe uttara ApyA ke, matharavAmoma'no' viSNu sahita jaLacara karyuM te kahe 1, A bhuvanamAM nAnuM--kIMmatImAM kImatI zuM ? 2. vikasita Amravana ane kamalavanamAM vikasita vasaMta kevA hAya ? macaddAmo maLIo ema vicArIne javAba ApyA. maya--makara jaLacara, dAmeAdara-viSNu, maNie-ratnAmAM nAnA ane kImatI hAya, makaraMda-- AmeAdathI ramaNIya-vikasita Amra-kamala-vana puSpanA rasathI ramaNIya vasaMta hAya. tyAra pachI huM gayA. phrI koi divase bindumatI nAmanI prahelikAthI vinoda-krIDA karI. te paNa lakhatAM ja jANI gaye-- devvassa matthara pADiUNa, savvaM sahaMti kApurisA / devvo vi tANa saMkara, jaNaM teo pariSphurai // 7 // kAyara purUSA daivanA upara doSano TopalA nAkhIne sarvAM sahana kare che, paraMtu deva paNu tevA manuSyAthI zakti thAya che, jemanuM teja tapatuM hAya che, tenAthI daiva paNa zakti bane che. vaLI pAsAethI sogaThAbAjIthI Anada-pramAdanI krIDA khele che. A pramANe divase pasAra thatA hatA ane sa`sAra vahI rahyo hatA. kumArInA abhiprAya jANI zakAtA na hatA. tyAra pachI meM vicAryuM" ke kayA upAyathI tenA abhiprAya jANI zakAya ? e ciMtA karatA rAtre sui gayA. rAtrinA chellA paheAramAM svapna joyu ke-puSpamALA grahaNa karIne eka strI mArI pAse AvI. AvIne mane kahyuM ke--A puSpamALA svIkArA. AnA saMkalpamAM tame ghaNA divase vItAvyA.' tyAre kusumamALA grahaNa karatA huM jAgyA. savAra-ceAgya karavAnAM kArya patAvyAM. AsthAna maDapamAM beTho, me' vicAryuM" ke, manoratha pUrNa thayA. teTalAmAM chaDIdAre AvI jaNAvyu` ke he deva ! dvAramAM eka parivrAjaka AvelA che ane pote kahe che ke-'bhairavAcArye mane rAjaputrane maLavA mATe mokalyA che.' e sAMbhaLIne meM hyu ke tarata praveza karAva." pachI chaDIdAre tene praveza karAvyeA. lAMkhA capaTA nAkavALA, alpalAla netravALA, moTA trikoNu mastakavALA, bahAra nIkaLelA lAMbA dAMtavALA, meTA lAMbA peTavALA, lAMkhI pAtaLI jaMghAvALA, jenA zarIramAM sarva nasA bahAra dekhAtI hoya tevA parivrAjakane dekhI meM praNAma karyAM. AzIrvAda ApIne te peAtAnA kASTAsana para beTho. teNe kahyuM ke, he rAjaputra ! bhairavAcArya mane tamArI pAse meAkalyA che.' me pUchyuM' ke-bhagavaMta hAla kayAM birAjamAna che?' teNe kahyuM ke, nagaranI bahAra.' meM kahyuM ke, dUra hAvA chatAM paNa Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prahelikAo teo amArA guru che. tethI ahIM padhAryA te bahu suMdara karyuM. Apa padhAre, huM savAre temanAM darzana karIza." ema kahI parivrAjakane rajA ApI, eTale te gaye. bIjA divase savAre karavA egya kAryo karIne bhairavAcAryanAM darzana karavA mATe kumAra udyAnamAM gayo. vAghanA carma upara beThelA bharavAcAryane joyA. teo paNa mArA AvavAthI ubhA thayA. huM temanA caraNamAM paDyo. AzIrvAda ApIne mRgacarma batAvIne teNe mane tenA upara besavAnI AjJA karI. meM kahyuM ke- bhagavaMta ! bIjA rAjAonI sarakhAmaNIthI mArI sAthe A vyavahAra kare te mane vadhAre paDatuM jaNAya che. jo ke temAM Apane deSa nathI, A doSa te seMkaDe rAjAoe sevelI A rAjalakSmIne doSa che, Apa to mArA sarakhA ziSyavargane ApanuM Asana ApIne amArA upara sadUbhAva pragaTa kare che. he bhagavaMta! tame dUra rahelA hovA chatAM mArA guru che. huM to sevakanA vastra upara besIza. thoDA samaya pachI kahevA lAgyA ke he bhagavaMta! te deza, pradeza, nagara, gAma kRtArtha thayA che, jyAM Apa sarakhAnuM prasaMgopAtta AvavuM thAya che, te pachI jene mATe khAsa padhAryA che, tenI te zI vAta karavI ? te Ape AvIne mArA upara mahAkRpA karI che. jaTAdhArIe kahyuM ke, "niSkAma hovA chatAM paNa guNathI baMdhAyelA guNane pakSapAta karanAra bhavyalaka pratye pakSapAta rAkhanAra hoya che. tamArA guNathI ke nathI AkarSAyuM? vaLI tamArA sarakhA amArI pAse Ave, tyAre niSkicana amArA sarakhAe zuM karavuM? janmathI Aja sudhImAM parigraha rAkhe nathI. dravyanI jAta vagara leyAtrA thaI zakatI nathI. ema sAMbhaLIne meM kahyuM, "he bhagavaMta! Apane yAtrAnI zI jarUra? tamArA sarakhA pAse to lekanuM athANuM che." pharI jaTAdhArIe kahyuM- he mahAbhAgyazALI ! "guruvarganI pUjA-prema-bhakti, sanmAna karavuM, vinaya e sarva dAna vagara pavitra manuSyane paNa prApta thatA nathI. dravya vagara dAna thaI zakatuM nathI. dharma rahitane dravya, vinayarahitane dharma ane mAnavALAne vinaya hotuM nathI. A sAMbhaLIne meM kahyuM- he bhagavaMta! Ape kahyuM tema ja che, paraMtu Apa sarakhAnAM darzana e ja dAna, ApanI AjJA e ja sanmAna che, te Apa AjJA kare ke "mAre zuM karavuM , bharavAcAye kahyuM-he bhAgyazALI ! tamArA sarakhA paropakAra karavAnI IcchAvALA, athIvargane tamArAM darzana ja mane ratha pUrNa karanAra che. te eka maMtranI pUrvasevA karatAM ghaNuM divaso pasAra thayA, tenI siddhi tArA AdhIna che. tame samagra vizvane nAza karavAmAM sahAyaka bane, te he bhAgyazALI ! mArA ATha varSanA maMtra-jApane parizrama saphala bane. tyAre meM kahyuM- he bhagavaMta! A AjJA karIne Ape mArA upara upakAra karyo. te mAre kyAM ane kyA divase karavuM ? te Ape mane AjJA karavI." tarata ja jaTAdhArIe kahyuM ke-he mahAbhAgyazALI ! A kRSNacaturdazInA divase maMDalAjha (taravAra hAthamAM laIne nagaranA uttaradizAnA vibhAganI bahAra ekalA mazAnapradezamAM eka pahora rAtri gayA pachI AvavuM. tyAM huM traNa jaNa sAthe rahela haIza." tyAre meM kahyuM ke-"bhale ema karIza." keTalAka divase gayA pachI kRSNacaturdazInI rAtri AvI. bhuvananA apUrva locana samAna sUryane asta thaye. aMdhakArane vega cAre bAju prasarI gaye, Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cipanna mahApuruSonAM carita tyAre "mAruM mAthuM dukhe che ema kahIne samagra parivAra tathA mitravargane rajA ApIne ekaleja zayanagRhamAM gaye. yugala paTTavastra paheryuM. maMDalAjha (taravAra) grahaNa karI. parivAra na jANe tema tene chetarIne eka nagaramAMthI nIkaLe. masANabhUmimAM bheravAcAryane joyA, temaNe paNa mane dekhe. jaTAdhArIe mane kahyuM ke-he mahAbhAga! ahIM bIvarAvanAra ghaNI vastuo pragaTa thaze, te tamAre A traNenuM rakSaNa karavAnuM che, sAthe mAruM paNa. janmathI mAMDI bhaya jeNe atyAra sudhI jANe nathI, evA tamane amAre zuM kahevAnuM hoya? tamArI sahAya ane prabhAvathI have huM sAdhanA zaru karuM chuM. tyAre meM kahyuM, "Apa nizcitapaNe zAMtithI sAdhanA karo, tamArA mastakanA vALane paNa namAvavA koNa samartha che?" A sAMbhaLIne maDaduM grahaNa karyuM, tenA mukhamAM agni saLagAvyA. maMtrajApa karavA pUrvaka hemakriyA cAlu karI. * tyAra pachI ziyALo rudana jevA zabda karavA lAgI, vetAla-samUhe kilakilATa karavA lAgyA, moTI DAkinIo AvavA lAgI, moTI bhayAnaka bIke utpanna thaI, maMtra-jApa cAlu rAkhe, traNe jaNa kSobha pAmatA nathI. jyAre uttara dizAmAM huM maMDalAgra grahaNa karIne rahelo hato, teTalAmAM bahAra ane aMdara kAna pheDI nAkhe tevo traNe bhuvananA pralayakALanA meghanA gaDagaDATa sara parvatanI guphAone bharI dete bhUmi phADI nAkhe te zabda uchaLe. ekadama najIkanuM dharatImaMDala phATI paDyuM. siMhanAda sarakhe mATe zabda karate kAlamegha je kALe kuTila kALA kezavALa keI (vetAla) puruSa tyAM AvyuM. tenA siMhanAdathI traNe dizApAle bhaiyapara paDI gayA. teNe kahyuM ke "are! devAMganAonI IcchA karanAra ! zaivAcAryAdhama! meghanAda nAmanA ahIM rahetA kSetrapAlane te haju jANe nathI? mArI pUjA karIne maMtrasiddhinI abhilASA kare che? tuM have hata-na hato thaI jaIza. A rAjaputrane paNa te Thage che, te paNa pitAnA avinayanuM phala meLave." meM tene joIne kahyuM-are re puruSAdhama! tuM AvA pralApa zA mATe kare che? je tArAmAM parAkrama ja che, te pachI bakavAda zA mATe kare che? mArI sAme AvI jA. jethI tane avinayanuM ane garjanA karavAnuM phala batAvuM? puruSane pitAnI bhujAmAM bala hoya che, nahi ke zabdArDa, baramAM. tyAra pachI balavAna ke pAyamAna puruSa mArA tarapha vaLyo. tene hathIyAra vagarane dekhI meM mAruM maMDalA cheDI dIdhuM. kezapAza ane paheravAnuM vastra barAbara sarakhI rIte majabUtAIthI paherI lIdhuM. baMnenuM bAhayuddha pravatyuM. vividha kAraNe kartarI-prayogathI yuddha karavA lAgyA. ema yuddha karatAM karatAM duSTa vANuvyaMtarane meM nIce pADyo. sattvanI pradhAnatAthI tene vaza karyo. teNe mane kahyuM ke, "he mahApuruSa! have mane choDI de, tArA mahAsattvathI huM siddha thaye chuM, te bela tAruM zuM kArya karuM? meM kahyuM ke je siddha thayela hoya te, "A jaTAdhArI puruSanI je IcchA hoya, te pUrNa kara, teNe kahyuM ke, tArA sahArAthI tene maMtra svayaM siddha thayo ja che. tAre mATe zuM? te bela. "tenA kAryanI siddhi thAya, eTaluM ja mAre prayojana che. te paNa koI prakAre mArI bhAryA mArA vaza thAya, tema karI Apa. upaga mUkIne teNe kahyuM, kAmarUpIpaNAnA prasAdathI te tArA AdhIna thaze. mArA prabhAvathI tuM kAmarUpI thaIza. Ama varadAna ApIne vetAla ga. maMtrasiddha thayelA jaTAdhArIe kahyuM, he mahAbhAgyazALI! maMtra siddha thaye, tamArA prabhAvathI Icchita kAryanI siddhi thaI, divya dRSTi pragaTa thaI. devatAI vIrya pragaTayuM, dehanI bIjI ja kAnti utpanna thaI te tamane mAre zuM kahevuM? tamArA sivAya Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prahelikAe para pakArane mArga keIsvIkAre nahi. tame tamArA guNothI mane upakRta karyo che. je zabdathI bolavA paNa huM samartha nathI. huM jAuM chuM--ema bolavuM te paNa pitAnA svArthanI niSpharatA pragaTa kare che. "tame popakAra karavAmAM tatpara cho te vastu karIne batAvyuM che. "tamArA AdhIna jIvita che" ema kahevuM te snehabhAvane ucita nathI, "baMdhava che" ema kahevuM te dUra karanAruM vacana che. "niSkAraNa paropakArI che te kRtaghanAM vacanane anuvAda che. mane yAda karavo' ema kahevuM, te te javAnI AjJA karI kahevAya. e vagere kahIne bharavAcArya pitAnA ziSya parivAra sAthe gayA. huM paNa snAna karIne mArA nivAsa-sthaLe gaye. paTTazATaka vastra utAryuM, besavAnI sabhA mAM beTho. pachI kanakavatInA bhavane gaye. gejhI-vida karatAM te prahelikA belI- jasu joIsaru appaNihiM bhajjai ki pi karevi / taM phuDa viyaDu kittaNau, iyaru ki jANai koi ? // 10 // "prakaTa rUpavALA te siddhamaMtra yogIzvaranI AgaLa keNa rahI zake ? sakaLa leke jenI niMdA karavA lAgyA, ane premathI pUchanAra AgaLa ghaNuM rUpa utpanna karanAra je yogIzvara pitAnI meLe kaMIka karIne yaza bhAge che, te skuTa vikaTa utkIrtana che, bIjo koI zuM jANe che ?" meM vicArIne kahyuM.-pachI meM prahelikA kahI- jo ziSyane zikhAmaNa ApI ke,-rAtrie yatie bahAra javuM yogya nathI tyAre ziSya kahyuM ke, "he Arya! Apa kopa na kare, ApaNe baMne sarakhA chIe." kumArIe kahyuM ke, te te divya jJAnavALA che. pharI teNIe prahelikA kahI sakhIoe tene kahyuM ke, je tAre priya doSa khoLavAnI tRSNAvALe che, te pachI te suMdara mukhavALI ! zA mATe adhika garva vahana kare che ? meM javAba Apyo ke, "vallabha hovAthI." tyAra pachI uThIne huM mArA nivAsasthAne gaye. ucita kAryo karyA. bhuvanano apUrva pradIpa sUrya asta pAmyo, eTale mitrone vidAya karyA. eka pahora jeTalI rAtri gaI tyAre taravAra laIne manuSyanAM netrothI na dekhAya tevA rUpane karIne huM kanakavatInA bhavane gaye. te to dhavalagrahanA uparanA mALa para rahelI hatI. paDakhe be dAsIo rahelI hatI. bahAra paNa paheregIra rahetA hatA. bIjA mALa para eka pradezamAM huM rahyo, teTalAmAM teNe eka dAsIne pUchayuM ke-hale ! rAtri keTalI thaI ? teNe javAba Apyo ke, "madhyarAtri thavAmAM kaMIka samaya e che che. pachI kumArIe snAna karavA mATenuM vastra mAgyuM, aMga pakhALyuM ane rezamI bArIka vastrathI zarIra luchI nAkhyuM. zarIre vilepana karyuM. vizeSa prakAranAM AbhUSaNo paheryA. suMdara paTTAMzuka vastra paheryuM. vimAna vikavyuM, temAM traNe ArUDha thayA. huM paNa eka khUNAmAM caDI beTho. mananA vega mAphaka uttara dizAnA pradeza tarapha vimAna cAlyuM. naMdanavananA madhyabhAgamAM sarovara kinAre vimAna nIce utaryuM tyAM azekavRkSanI zreNinA talamAM rahelA eka vidyAdharane je. kanakAvatI vimAnamAMthI bahAra nIkaLIne tenI samIpe gaI. tene praNAma karyA. teNe kahyuM ke-bese, theDI Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 cepanna mahApuruSanAM carita vAra pachI bIjI vidyAdharIo paNa tyAM AvI. teoe AvIne tene praNAma karyA ane tenI anumatithI tyAM beThI. thoDIvAra pachI bIjA paNa vidyAdhare tyAM AvyA. teoe AvIne IzAnadizA-vibhAgamAM rahelA RSabhasvAmI bhagavaMtanA caityagRhamAM jaIne prathama liMpanakacara kADha ItyAdika karyuM. pele vidyAdhara cityagRhamAM gaye, pelI paNa cAre tyAM jaIne keIke vINuM pakaDI, bIjIe veNuvAjiMtra grahaNa karyuM, trIjIe suMdara divya svarathI saMgIta gAvAnuM AraMvyuM. e pramANe vidhisahita tIrthakara bhagavaMtanuM snAtra karyuM. gazIrSacaMdananuM vilepana karyuM. puSponuM AropaNa karyuM. dhUpa ukhevyo. nATaya pravartAvyuM, vidyAdhare kahyuM ke, "Aje kene vAre che? tyAre kanakavatI UbhI thaI ane nRtya zarU karyuM. nRtya karatAM karatAM dorA sAthe tene eka ghugharI tUTI gaI, tene meM laI lIdhI ane sAcavI rAkhI. teNe AdarapUrvaka kheALI, paNa ghugharI jaDI nahIM. nRtya samApta karyuM. dizApAlikA devIone rajA ApI, eTale pitApitAnA sthAnake cAlI gaI. dAsaceTIo sAthe kanakavatI paNa vimAnamAM besI gaI. huM paNa temAM adazyapaNe caDI gaye. vimAna kanakavatInA bhavane AvI gayuM. temAMthI nIkaLIne huM mArA bhavane gayo. keI na jANe tevI rIte mArA bhavanamAM praveza karyo. eka pahora rAtri bAkI hatI, te vakhate suI gaye, sUryodaya-samaye jA. karavA gya snAnAdi kAryo karyA. mahisAgara nAmane maMtriputra ane mAre mitra tyAM AvyuM. A maLelI ghugharI tene arpaNa karI ane tene kahyuM ke, mArI hAjarImAM kanakavatIne A Apaje, tathA kaheje ke-paDelI mane jaDI che." teNe kahyuM, "bhale ema karIza." pachI kanakavatInA ghare gaye. tene meM dekhI, teNe ApelA Asana upara beThe. te mArI sAme rezamI makhamalanA takIyA upara beThI. pAsAnI ramata sAthe ghatakIDA zarU karI. huM hArI gaye, teNe badalAmAM AbhUSaNa mAgyuM. matisAgare ghugharI samarpaNa karI. teNe barAbara oLakhI. teNe pUchayuM ke, "kyAMthI maLI ?" meM kahyuM, tenuM zuM prajana che? teNe kahyuM -ema ja, meM kahyuM ke je kArya hoya te laI le, amane te paDelI jaDI che. teNe pUchyuM ke, kayA pradezamAMthI ghugharI jaDI ? meM pUchayuM ke-tArAthI paDI kaI jagyA para ? teNe kahyuM, te khabara nathI." meM kahyuM ke- "matisAgara nimitti che." teNe paNa "AmAM kaMIka meTo abhiprAya che." ema jANIne kahyuM ke-savAre nivedana karIza." teNue kahyuM-"bhale ema thAva."tenI sAthe pAsAnI kIDA khelavAnI ramata ramIne mArA bhavane gayo. vaLI sUryAsta thayA pachI pahera rAtra pasAra thayA pachI te ja pramANe ekale kanakAvatInA bhavane gayo, meM te ja pramANe tene joI. pharI te ja pramANe pUchyuM. vimAna vikuvyuM. temAM traNe caDI beThI, huM paNa tevI ja rIte temAM caDI gaye. te sthaLe pahoMcyA. AgaLa kahelA kamathI nAtrAbhiSeka karyA pachI nAvidhi AraMbhe. vINA vagADatI kanakavatInA caraNamAMthI nupUra sarI paDyuM, meM te laI lIdhuM. jatAM jatAM kheLyuM, paNa na maLyuM. pharI paNa vimAnamAM besIne pitAnA bhavane AvI. ahIMthI huM paNa eka pahora rAtri bAkI rahI, te samaye mArA bhavane gaye. suI gaye, vaLI jAgyo. mArI bahAra gayAnI vAta kaIne khabara na paDI. prabhAte jAgyA pachI matisAgara Ajo, tene nupUra ApyuM. ane prathamathI zikhavI rAkhyuM ke "Ama kahevuM? ema kahIne tarata te mitra sAthe kanakavatInA bhavane gaye. UbhA thaI kanakavatIe Asana Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanakavatI ane vidyAdharane vRttAnta ApyuM. huM tene upara beThe. te paNa mArI samIpe beThI. guDha cethA pAdavALI goSThI zaru karI. teNe gAthAnA traNa pAde kahyA. jethI pAda pUrNa karatAM meM tenI gAthA pUrNa karI. te A pramANe kaThora pavana athaDAvAthI calAyamAna thayela kamaLapatra sarakhAM jenAM jIvita, prema, yauvana, dhana, zebhA, kIrti caMcaLa che." A traNe pAranA aMte meM kahyuM ke- " mATe dharma ane dayA kare.' tarata ja ghugharI prAptithI saMkti banelI kanakavatIe matisAgarane uddezIne pUchayuM ketame tiSa joyuM ke?' javAba Apyo ke, "joyuM, tamAruM bIjuM paNa kaMI khevAyuM che ?? teNe sAme prazna karyo ke, te zuM che?" teNe kahyuM ke, "zuM te tame nathI jANatA ?" teNIe kahyuM ke, "huM jANuM chuM ke khovAyuM che, paNa sthAna khyAlamAM nathI ke kyAM khovAyuM che?" tame te vAta jANatA haze ke zuM ane kyAM khovAyuM che? meM kahyuM- mane bIjAe kahyuM ke- dUranI bhUmimAM kanakavatInuM jhAMjhara pagamAMthI sarIne paDI gayuM che, te jhAMjhara jeNe grahaNa karyuM, tene meM jANyuM che. eTale jANe nathI paNa tenA hAthathI mane jhAMjhara maLyuM che, te samaye ghugharInA vRttAntathI kSobha pAmI hatI. atyAre vaLI A vRttAntathI atizaya AkuLa-vyAkuLa banI gaI ke- bIje sthAne huM jAuM chuM, te vAta pragaTa thaI che. te have samaja nathI paDatI ke mAruM have zuM thaze? A zI hakIkta haze ? zuM A nimitti sAce haze ? athavA te nimitti hoya te te mAtra khevAyuM eTaluM jANI zake? paraMtu mAruM tyAM devAyuM ene ahiM rahelo kevI rIte jANe ane meLave? te AmAM kaMIka gupta gaMbhIra kAraNa hovuM joIe. vaLI A(pati) hamaNunA divasomAM vahela vahele ja mArA ghare AvyA kare che, eTaluM ja nahIM, paNa adhurI nidrAvALe hevAthI netro paNa kaMIka lAla jaNAya che, te kaI paNa kAraNe A mArA bhartAra ja tyAM jatA jaNAya che. ema mane zaMkA utpanna thAya che. ema vicArIne kanakavatIe pUchayuM ke, jyotiSabalathI tamane je nupUra maLyuM che, te kayAM che? tyAra pachI mArA mukha tarapha avalokana karIne matisAgare kADhIne ApyuM. kanakavatIe te grahaNa karyuM ane pUchyuM ke, "A tamane kayA sthaLethI prApta thayuM ?' pUchyuM ke, "tame kayA sthaLe gumAvyuM ?" teNIe kahyuM ke, jevuM ane jyAM khevAyuM, te pramANe Aryaputre svayaM dekhyuM che. meM kahyuM ke, mane bIjAe kaheluM che. mane A viSayanA yathArtha paramArthanI khabara nathI ke AmAM zI hakIkata che? teNIe kahyuM ke, "AvA nAkhI devA lAyaka vacana bolavAthI zuM lAbha? vadhAre zuM kahevuM? je Aryaputre jAte ja joyuM hoya te ghaNuM suMdara che, mane bIjA koI kahe, te sAruM na gaNAya. kAraNa ke pachI te agnipraveza karyA vagara mArI zuddhi na thAya." meM kahyuM ke, AmAM agnipraveza karavAne zo saMbaMdha ? kanakAvatIe kahyuM ke, A Apa svayaM jANI zake che ke ATaluM jANyuM te bAkInuM paNa tame jANatA haze ja. ema kahIne khedavALI citAmagna banelI DAbA hAthanI hathelImAM hAtha-(mastaka) namAvIne beThI. tyAra pachI huM thoDIvAra besIne matisAgara sAthe sAmAnya kathA-vAta-cIta karIne anya kathAlApa karI, tene hasAvIne mArA ghare gaye. pharI paNa pUrvanA kame eka pahora rAtri thayA pachI kanakavatInA ghare gaye. pitAnI dAsIo sAthe udvega manavALI na samajI zakAya tevA aspaSTAkSaramAM maMtraNA karatI kanakavatIne 22 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1eo cApatra mahApuruSanAM carita dekhI. te sarve na jANI zake tevI rIte adazya rUpamAM huM tyAM beTho. alpa samaya pachI eka dAsIe kahyuM ke, he svAminI! javAnI taiyArI kare, vakhata thaI gaye che. moDA pahoMcIzuM, te vidyAdhararAjA kopAyamAna thaze." tyAre lAMbe nIsA nAkhatAM kanakavatIe kahyuM ke "are! maMdabhAginI huM zuM karuM ! mane kumArabhAvamAM te vidyAdhara-narendra laI jaIne mArI pAse samayanI zarata karAvI che ke jyAM sudhI huM tane rajA na ApuM, tyAM sudhI tAre puruSanI abhilASA na karavI.' tenI te vAta meM svIkArI che pitAnI anumati ane AgrahathI vivAha paNa meM mAnyuM che. huM priyatamane mAnItI chuM. huM paNa temanA rUpa-guNathI AkarSita thayelI chuM. mArA patie vidyAdhara vRttAMta jANe che. te have jANuM zakAtuM nathI ke, A vAtane cheDe kyAM Avaze? A kAraNe mAruM hRdaya zakti thayuM che. athavA te mArA pati te vidyAdharanA ke pAgnimAM pataMgiyApaNuM svIkAraze? athavA te te mane mArI nAkhaze? athavA kaMIka bIju ja thaze? sarvathA cAre bAjuthI huM Akula-vyAkula banI chuM. have A dehathI zuM karavuM? te samajAtuM nathI. vidyAdhara pitAnA belathI yukta che ane vaLI duSTa che. bhartAra mArAmAM sajjaDa anurAgavALA che ane sneha cheDatA nathI. yauvanAraMbha gauravavALA meTA vighavALa hoya che. mArA pitA ane zvazurapakSanAM ghare uttama kuLanI prakhyAtivALAM che. duniyAnA leke ane temanuM bolavAnuM ThekANuM vagaranuM hoya che. kAryanI gati ati kuTila hoya che. A sarva ciMtAmAM huM atizaya mUMjhAI gaI chuM. tenI A sarva hakIkta sAMbhaLIne pharI dAsaceTIe kahyuM-je ema che, te pachI huM ja tyAM jAuM ane kahIza ke-temane mastakanI vedanA thaI hovAthI AvI zakyAM nathI. te bAne jANI paNa zakAze ke "te zuM karavAnI IcchA dharAve che?' kanakavatIe lAMbo vicAra karIne kahyuM - "bhale ema thAva." tarata ja kanakavatIe vimAna vikuvyuM. vicAryuM ke, A na gaI te sAruM karyuM. huM ja tyAM jaIne vidyAdhara-narendrapaNuM dUra karIza. nATaka-prekSaNakanI zraddhA dUra karAvIza. A jIvalakathI dUra karIza. ema vicAro te dAsI sAthe vimAnanA eka pradezamAM caDI gaye. te ja pramANe te ja sthaLe vimAna gayuM. jeTalAmAM 2SabhasvAmIne abhiSeka karIne nATaya AvyuM, teTalAmAM te sthaLe dAsI pahoMcI gaI. vimAnamAMthI bahAra nIkaLIne eka sthaLamAM beThI. bIjA vidyAre pUchayuM ke, Aje tame meDAM kema AvyAM ane kanakavatI kyAM che? tyAre AvelI dAsIe kahyuM ke, kanakavatInuM zarIra ThIka na hovAthI mane ekalI che, te sAMbhaLIne vidyAdharAdhipatie kahyuM ke, tuM nATya kara, huM tenuM zarIra barAbara karI ApuM chuM." ema kahyuM, eTale dAsI kSobha pAmI. te vakhate meM mAre deha barAbara sajaja karyo. khaccaratna paNa barAbara pakaDyuM. eTalAmAM nRtyavidhi ATopAI gaye. devagRhamAMthI vidyAdhara bahAra nIkaLe, bAladAsIne kezamAMthI pakaDIne kahyuM ke-"are duSTadAsI ! prathama te tArA rudhiranA pravAhathI mAre dhAgni olavuM, tyAra pachI tArI svAminInuM yathocita karIza." te sAMbhaLIne bAladAsIe kahyuM ke, "tamArA sarakhA sAthe samAgama thaye che, te AvA prakAranA vRttAMtanA cheDAvALe che, mATe tamane egya hoya te kare. pahelAM ja A ame dhAryuM hatuM. AmAM amane kaMI Azcarya lAgatuM nathI. A sAMbhaLI vadhAre ke pAyamAna thayelA vidyAdhare kahyuM ke, "Ama gAMDA mAphaka kema pralApa kare che? tArA ISTadevanuM smaraNa kara, athavA te zaraNAdhIna bane tyAre dAsIe kahyuM, deve, vidyAdharo, Indro, manuSya ane tirya pratye vAtsalyavALA A aSabhadeva bhagavaMta traNe lokanA mahAna Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duSTa vidyAdharane vinAza 171 guru zaraNe AvelA pratye vAtsalyavaMta che, temanuM zaraNuM aMgIkAra karyuM che. manuSya vagaranI A ghora aTavImAM mane kenuM zaraNa saMbhavI zake ? te paNa svAbhAvika dhIra-vIra guNavALA AryaputranuM mane zaraNa che." A sAMbhaLI vidyAdhare kahyuM ke bela, te tAre Aryaputra koNa che? e samaye "kanakavatInA pati adRzyarUpadhArI' meM vicAryuM ke, ThIka prazna karyo. mane paNa zaMkA te che ja, tyAre kanakavatInI bAlasakhI dAsIe kahyuM - "jeNe pitAnA guNa, rUpa ane parAkramano prabhAvathI aneka rAjAo samakSa saubhAgyanI jayapatAkA mAkaka suMdara dehavALI mArI svAminIne svIkArI. jeNe mahAguNo vaDe samagra zAstrane arthanA rasane nIceDa kADhela che evA, jeNe dUra rahelA hovA chatAM paNa game te kAraNe tamane jANelA che, je sAhasadhana mahApuruSe tane dekhe paNa nahi haze, tenA vaDe ja mAruM AtmarakSaNa karavAnI abhilASA rAkhuM chuM.' AvAM vacane sAMbhaLIne dAMtathI hoTha dabAvatA ane bhayaMkara bhrakuTI caDAvatA vidyAre kahyuM ke-"te narAdhamanA zaraNathI tAruM jIvita avazya nathI ja." ema bolatA te vidyAdhare vIjaLInA teja sarakhuM camakatuM maMDalAjha myAnamAMthI bahAra kheMcyuM. tenA bhayathI tene parivAra vRkSanA AMtarAmAM chUpAI gaye. A samaye meM pragaTa thaIne hasatAM hasatAM kahyuM-are vidyAdharAdhama ! bAyalA ! strIonI vacce banelA vIra ! A yuvatInA upara paga calAvatAM tane tArA pAMcabhUta upara lajjA nathI AvatI? tArA sarakhA puruSa upara taravAra calAvatAM mane paNa zarama Ave che, te paNa AvA prasaMgamAM bIjuM zuM karI zakAya? niHsaMzaya have tuM ha-na hata thaIza. mArI sanmukha Ava." ema bolatAM meM myAnamAMthI taravAra bahAra kheMcI kADhI. te 5Nu hathiyAra grahaNa karIne mArI sanmukha AvyuM. eka bIjAnA lAga zodhatA paraspara bhamavA lAgyA. tene parivAra ane dAsaceTI bhaya pAmyA. tyAra pachI teNe mArA upara khaDuga ugAmyuM. dakSapaNAthI meM tene prahAra cUkavyuM. tevI ja rIte vaLI sanmukha AvIne rahyo. aSNaratna UMce ugAmIne meM pharI jaMghAnA pradezamAM khagana-prahAra karyo. taravArane cheDe ghA tene lAgyuM. vaLI te mArA upara uchaLe, mArI garadana upara prahAra karyo. meM paNa uparathI ja tenA ghAnuM lakSya cUkavyuM ane tenA lakSya bahAra mAruM maMDalA calAvyuM. eTale tenI bhujA sAthe khagaratna nIce paDI gayuM. dakSatAthI vaLI DAbA hAthamAM khaDjha grahaNa karyuM. vaLI paNa DAbA hAthathI mArA upara prahAra karyo, meM paNa tene prahAra cUkavyuM ane tarata ja taravAra AkAzamAM bhamAMDIne vidyAdharanuM mastaka chedI nAkhyuM, eTale te bhUmi para paTakAyuM. te vidyAdhara mRtyu pAmyA pachI bhaya pAmelA tenA parivArane meM sAtvana ApyuM. te traNe kanyAo mArI pAse AvI traNeya kanyAe mane kahyuM ke, amane A vidyAdhara-pizAcathI tame mukta karAvI, mATe have tame ja amArI gati che. meM pUchayuM ke, tame tenI putrIo che? teoe kahyuM ke-ame rAjaputrIo chIe. te sAMbhaLI meM kahyuM ke, kayA rAjAnI ?" eke kahyuM ke-zaMkhapuranA svAmI durlabharAjAnI kanyA chuM ane AnA bhayathI meM vivAhanI IcchA karI na hatI. meM pUchyuM ke, sanehanA ke bIjA koI kAraNe ? kanyAe kahyuM ke, "snehanI te vAta ja kayAM che ? kaI vakhata huM agAsImAM sUtI hatI, tyAre A vidyAdhare mAruM haraNa Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 capanna mahApuruSonAM carita karyuM, tyAre jIbha kheMcIne AtmahatyA karavA taiyAra thaI. tyAre teNe kahyuM ke jo tuM mAruM vacana aMgIkAra karIza te, huM tane choDI daIza." meM kahyuM ke--kevuM ?" teNe kahyuM ke, tane choDI dauM, pachI bhartAranI abhilASA karavI. te vAtane meM svIkAra karyo. teNe mane kahyuM ketAre rAtre dararoja mArI pAse AvavuM. tArA AvavA mATe tuM ciMtavana karIza ke, tarata ja vimAna taiyAra thaI jaze. e pramANe mane vacanathI bAMdhIne te ja zayanamAM pahoMcADI. pratidina tenI samIpe huM AvatI hatI. baMsI vagADavAnI kaLA mane zIkhavI. vidyAre prathama tIrthakara trASabhasvAmInuM devagRha banAvarAvyuM. A traNe kanyAone paNa A ja pramANe dabANa karI kabUlAta karAvI ane pachI mukta karI. teone paNa AlApa, saMgIta, vAjiMtra, vINA, nRtyAdi kaLAo zIkhavI. amArA zarIrane sparza karyA vagara amArI sAthe dararoja te vilAsa karatA hatA. tyAra pachI "ThIka suMdara" ema kahIne sarvane rajA ApI. potAnA vimAnamAM besIne pitAnA sthAnake cAlI gaI. bIjI be kanyAo paNa potAnA pitA, nagarAdika jaNAvIne te ja pramANe gaI. dAsI sAthe huM paNa te ja vimAnamAM caDI beTho. kanakavatInA bhavane vimAna AvyuM ane temAMthI nIce utaryA. vimAna adazya thayuM. kanakavatIe mane dekhyo. dekhatAM ja teNe kahyuM, zuM duSTa vidyAdharane mArI nAkhe ? dAsIe kahyuM ke, svAminInA jANavAmAM barAbara AvI gayuM ? kanakavatIe kahyuM ke-he Aryaputra! A vyavahAra kare tamane yegya na gaNAya. kAraNa ke te vidyAdhara Akare hate. meM kahyuM ke, "zuM huM tane sIdhe lAguM chuM? dAsaceTIe kahyuM-"he svAminI ! huM tamane zuM kahuM? strI jana tenI prazaMsA kare, te paNa niMdA kahevAya. dhIra ane vIrapAguM te tenI ceSTAthI jANyuM, have bolavuM te te punaruktatA jaNAya. mahAbala parAkramavALA che e to vidyAdharane mAravAthI pragaTa thayuM che. tamAre anurAga pUrNa che." e te svAminIne pitAne khabara ja che. "udAra caritravALA che. rAjyane tyAga karIne gayA, te ja tenI sAbitI che. AthI vadhAre keTaluM kahevuM? ene ucita hoya te svAminI svayaM jANI zake che." ema bolIne dAsI mauna rahI. dAsInI kahelI hakIkata sAMbhaLIne kanakAvatIe kahyuM-"halA ! AmAM jANavAnuM zuM che? pahelAM ja varasAlA sAthe hadaya samarpaNa kareluM ja hatuM. have pite pitAnA jIvita-mUlyathI mane kharIdI vaza karI che. have A deha ane mArA jIvitanA e ja adhikArI. svAmI che, bIjuM kaI kartavya karanArI huM koNa? sarvathA anukULa, sArA rUpavALA upakArI ane priya che. huM temanA hukamanuM sarvathA pAlana karanArI chuM" ema bolIne kanakavatI lajajAvALI thaI nIcuM mukha karIne rahI. tyAra pachI meM kahyuM, "he suMdarI ! Ama belavAnI zI jarUra che ? tArA nimitte meM keI apUrva kArya karyuM nathI. kAraNa ke, pitAnI bhAryAnI alapa paNa paravazatA e nAnosUne parAbhava che ? A kAraNe mArA parAbhavanI zuddhi karavA mATe A sarva meM karyuM che. A jagatamAM pitAnA ISTa-priya manaSyanI khAtara samadralaMghana karavuM paDe. te te paNa karI chUTAya che, ghora parvata parathI AtmAne khINamAM pheMkI bhUgupAta paNa karAya che, bhayaMkara javALAvALA dhagadhagatA agnimAM paNa praveza karavo paDe che, mahAkaleza-parizramathI upArjana karela dhanabhaMDArane tRNanI jema tyAga kare paDe che. apayazanI khagadhArA upara AtmAne Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanakavatI sAthe apaharaNa 173 IcchA pramANe apa Nu karAya che, paMDita puruSanA vacananI paNa avagaNanA karavI paDe che, guruva, kula, zIlanI paNa gaNatarI tevA samayamAM rahetI nathI. adhvarga sAthe niHzaMkapaNe lajjAne paNa tyAga karavo paDe che, vadhAre keTaluM' kahevuM? dhikkArapAtra saMsAra-sAgaramAM vahI rahelAne duHkhathI DaravAnu hoya kharuM ? mATe A te alpa che. tArI khAtara A jagatamAM zuM na karavuM paDe ? athavA 'duHkhA vagara sukhA heAtAM nathI.' A vAta ghaNI prasiddha che. A pramANe kanakavatI sAthe sneha-garbhita vAtacita karIne tyAM ja suI gayA. teTalAmAM te vidyAdharanA nAnAbhAIe kanakavatI sAthe mAru AkAzamAM apaharaNa karyuM, pharI mane samudranA madhyabhAgamAM pheMkayo. paraMtu daivayeAge paDatAMnI sAthe ja pahelAM bhAMgI gayela vahANunu pATIyuM hAthamAM AvI gayuM ane tenAthI sAta rAtri-divasa sudhI samudra-laMdhana karIne huM kAMThe AvI gayA. tyAM keTaloka samaya vizrAMti karIne mahAmuzIkhate keLAMphaLa meLavIne prANuvRtti karI. parvata parathI vahetI nadInA kinArAnA pradezamAM rahevA lAgyA. te pradezamAM koI manuSyonA saMcAra na hatA, tethI meM ci'tavyu ke, A kinArA che ke dvIpa-beTa haze ? athavA te kAika moTA parvata haze ? e pramANe saMkalpa-vikalpa karavAmAM AkuLa banelA huM cAlIne thoDI bhUmi AgaLa gaye, eTalAmAM bahu dUra nahiM evA sthAnamAM me tApasakumArane joyA. huM tenI pAse gayo, tene meM vaMdana karyuM. temaNe mane AzIrvAda ApyA. meM temane pUchyu ke he bhagavaMta ! A kayA pradeza che ? ' teNe kahyuM ke, * A samudra-kinArA che. ' pharI prazna karyAM ke- * tamAro Azrama kayAM che ? ' teNe kahyuM ke, ahiMthI bahu dUra nahi. meM kahyuM ke ApaNe tamArA Azrama-sthAnamAM jaie. tyAra pachI te mane AzramamAM laI gayo. tyAM me' kanakavatIne joI. mane paNa teNe joyo. tyAre mahApramAda-pUrNa hRdaya ane dehavALA me tene kahyuM ke- " he suMdarI ! tu' tene cUkavIne kevI rIte chUTI paDI? kanakavatIe kahyuM ke- " teNe mane moTA parvata uparathI samudramAM pheMkI, tyAra pachI ahiM AvI. ' 6 " tyAra pachI tene AzvAsana ApIne huM kulapati pAse gayo. te bhagavaMtane vaMdanA karI, temaNe paNa AzIrvAda ApyA. tenI samIpe beThA. kulapatie kahyuM ke, * zuM A tArI gRhiNI che?" me hA kahI. kulapatie kahyuM ke-traNa divasa pahelAM huM bahAra gayo, tyAre tene ekalI joI. te mane na oLakhI zakI. tyAra pachI paDakhAmAM najara karIne te khelI ke- huM bhagavatI vanadevatAo! bhartAre mAtra mane paraNI che, meM tenI keAI sevA karI nathI, teNe mArA mATe zuM zuM nathI karyuM? traNa divasa sudhI samudranA kinArA khudI vaLI ane bhartAranI zeAdha karo, paraMtu patto na lAgyo. te kAraNe tenA vinA A jIvataranuM kaMI prayAjana nathI. tenA zarIramAM samarpaNu thAuM chuM ema kahIne phAMso taiyAra karyAM. aMdhasthAnamAM ArUDha thaI ane jeTalAmAM peAtAne laTakAve che, teTalAmAM hAhArava-garbhIita ' sAhasa na karo, sAhasa na kare ' ema bolatA huM tenA tarapha doDayo. te kSobha pAmI, mane joyA, zaramAI. phrAMsA paDatA mUkIne eka vRkSanI nIce beThI. huM samIpamAM gayA ane AzvAsana Apyu ke, he putrI ! kayA kAraNe AtmahatyA karavA taiyAra thaI che? zuM tArA bhartArane koie samudramAM pheMkayo che, jethI tenA kinArAnu avalAkana kare che ?' tyAre te kaI paNa na khAlI. mAtra muktAphala sarakhAM moTAM ane svaccha AMsu vaDe rudana karavA lAgI. rudana karatI tene dekhIne mane atizaya karuNA " Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 cApanna mahApuruSonAM carita pragaTI divyAnathI meM jANyuM ke, samudramAM pheMkAvuM, kinAre AvavuM vagere hakIkata je khanI hatI, te AdhAre me kahyuM ke- " he putrI ! cAla, mArA AzramasthAnamAM Ava, trIjA divase tane tenI sAthe samAgama thaze. mATe svastha thA ' ema AzvAsana ApIne huM tene AzramasthAnamAM lAvyA. mahAmuzIbate koi prakAre bhojana-pANI karAvyAM. azruthI bhIMjavelAM keTalAMka vRkSaphaLI khAdhAM. tyAra pachI purANakathA saMbhaLAvavA pUrNAMka ane temAM viyAgIone samAgama kevA prakAre thayA ? evA kathAnA sabhaLAvatAM kalpa-kALa sarakhA e divasA pasAra karAvyA. Aje tA marI javAnA vyavasAyavALI samagra kArya nA tyAga karIne vidyAthI o vaDe rakSaNa karAtI tene dhArI rAkhI che, eTalAmAM tame AvI lAgyA. " meM kahyuM, * he bhagavaMta! mArA upara ghaNA upakAra karyA, tene ane mane jIvatadAna ApyAM. " tyAra pachI huM kulapati pAsethI UbhA thayA ane kanakatI pAse gaye. meM tene kahyuM kehuM suMdarI ! A sarva svachaMda AcaraNa karanAra daivanA ja vilAsA che, A kamanI pariNati che. AvA prakAranA vRttAntanA bhayathI ja potAnI strI, ghara Adine tyAga karIne munie zUnya araNyamAM nivAsa kare che. bhAganA abhilASIone ja AvA banAvo banavAno prasaMga upasthita thAya che, mATe dhIraja rAkha'-ema kahIne kanakavatIne laIne parvata parathI vahetI nadIe gayA. vidhipUrvaka snAna karyuM.... tyAM ja keLAM tathA bIjA phaLo vaDe prANavRttikarI. bhAjana mATe kulapatie kholAvavA mAkalyA. meM kahyuM, 'he bhagavaMta ! prANavRtti karI -ema kulapatine jaNAvo-ema kahIne munikumArane pAche mokalyA. tyAMja kanakavatI sAthe suI gaye. phrI paNa te ja vidyAdharanA nAnAbhAI e te ja pramANe kanakavatI sAthe mAruM apaharaNa karyuM. AkAzatalamAM UMce laI jaI ne pachI samudramAM phe karyo. kanakavatIne tyAMja bIjI mAjue pheMkI. daivayeAge phrI paNa ame ane tyAM ja bhegA thayA. kanakavatI e kahyuM ke--huM A putra ! A zu haze ?' huM sundarI ! devanA vilAsA.' teNIe kahyuM, he A putra ! ema na khelaze, kAraNa ke--namAlA- mAyalA-bIkaNu puruSo dhruvanA upara doSane Topalo nAkhIne sarva sahana kare che, paraMtu jeonuM parAkrama skurAyamAna thAya che, tenAthI daiva paNa zaMkita thaI bhaya pAme che. bhuvanamA phelAyelA pratApavALA he mahAyazavALA ! tame utsAha na cheDaze. jyAM sudhI zatru sphurAmAna heAya, tyAM sudhI tenI upekSA na karaze. he deva ! moTA zatrune nAza karanAra tamAruM parAkrama atyAre kayAM gayu ? ke je parAkrama vaDe du:khAnI zreNu sahI zakAya. sasAra pUrNa karanArA amArA sarakhA he nAtha ! kayA hIsAmamAM ? tamArA sarakhA paNu AvAne sahI le che, te ja amane mahAdu:kha thAya che. jeNe duHkhIonAM duHkha dUra nathI karyAM. jeNe ekachatravALI pRthvI karI nathI, munijanathI paNa duHkhe sevana karI zakAya tevAM tapa ane cAritra jeNe karyA nathI, temaja taruNa ramaNIe sAthe jemaNe manohara viSaye sevyA nathI, teA pachI AvuM durlabha manuSyapaNuM meLavyuM, tene phegaTa veDaphI nAkhe che. he mahAyazavALA ! tamArA mATe mAruM mana khinna thayuM che, mATe vairIne vinAza karavA mATe nizcaya kareA. tamArA sukhIpaNAthI ApaNe sukhI thaIzuM." tyAra pachI kanakavatInAM AvAM vacana kAraNa ke daiva mAphaka dekhAyA vagara ja zatru sAMbhaLIne meM kahyuM--he suMdarI! huM zuM karuM ? vicare che, te have te pramANe karIza, jethI e Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgyanA prasaga 175 pramANe na kare. ema kahIne rAtre tenI najara rAkhate rahele hatA, teTalAmAM te adhama vidyAdhara AvyA. huM UbhA thayA. are adhama vidyAdhara ! bAyalA ! Ayudha grahu kara, have tu hatA-na hatA thavAnA che. ema kahIne me taravAra kheMcI, teNe paNa taravAra kheMcI. kSobha pAmelA tene meM kahyuM ke--are ! have tuM prathama prahAra kara, jethI huM' tArA para prahAra karu. tyAre kSeAbha pAmela hAvAthI teNe kazuM na kahyuM. pachI meM tenA kezapAza pakaDayA. maMDelAgra (taravAra) ugAmI, meM tene kahyuM ke--are mahApApI ! Ava maLavALA tu mArI samIpamAM Avye che ? tA khela, atyAre tane huM zuM karuM ? teNe kahyuM ke--veriyAne je karAtu hAya te kareA. meM kanakavatIne kahyuM ke'he suMdarI ! A tArA verI vidyAdharAdhama pakaDAye che, teNe hathIyAra choDI dIdhAM che, hathIyAra vagaranA sAthe yuddha karavAnuM mArA hAtha zIkhyA nathI. tyAre najIka rahelI kanakavatIe sAme AvIne kahyuM ke--are hatAza ! tane Ama karavAnI buddhi koNe ApI ? teNe kahyuM ke, bhAInI bhAryAe mArI pAse A karAvyuM che. e sAMbhaLIne meM kahyuM ke, ananuM kAraNa hoya teA strIo ja che, emAM sa Mdeha nathI. pachI 'have tAre AvuM pharI na karavuM"----ema dRDhapaNe kabula karAvIne vidyAdharane mukta karyAM. huM kulapati pAse Avye . temaNe paNa mane ghaNuM AzvAsana ApyuM ane peAtAnA nivAse laI gayA. tyAM nagara najIka meM eka mahAmunine jeyA. temane meM vaMdanA karI. dharmAMkathA saMbhaLAvI. kanakavatIne kahyuM ke--hai suMdarI ! saMsAra asAra che, kamanI gati viSama che, gRhavAsa aneka vighnavALA che, IndriyA capaLa che, premanI gati atikuTila che. kayAre ane kevI rIte maraNu thaze ? te kene khakhara che ? tA mahetara che ke jAte ja A sarva ADIne mahApuruSoe sevelI dIkSA aMgIkAra karIe. kanakavatIe kahyuM--ApanI vAta suMdara che, paraMtu A navayauvana che. kAmadevanAM mANu ghaNAM AkarAM ane na sahana thAya tevAM hAya che. haju IcchA pramANe viSayasukha bhogavyuM nathI.' aMtasamaya kevA che ? te jANyuM nathI, te atizayajJAnIne pUchIne yathAcita karIzuM....' meM kahyuM kehe suMdarI ! teM yuktithI vAta karI, para'tu 'navayauvana' kahyuM, temAM samajavAnuM ke-- dhIra ke vIra puruSone navayauvanamAM vRddhasvabhAva suMdara heAya che. ane adhIra ke kAyara puruSAne te vaLI vRddhAvasthAmAM paNa viSaya chUTatA nathI ane tAruNyanA anubhava kare che. arthAt pazumAphaka viSayAsakta thAya che. kAyarapuruSone kAmadeva viSama hoya che, nahi ke dhIravIra puruSAne, mAMsa viSe khaDgadhArA tIkSNa thAya che, paNa vajramAM alpa paNa tIkSNa thatI nathI. niraMtara IcchA pramANe prApta thatA bhAge vaDe A jIvane svargamAM ghaNA lAlana-pAlana karyA, paNa inpaNAnA DhagalAethI jema agni tRpta thatA nathI, tema A jIva cAhe teTalA bhAgA maLe te paNa tRpta thatA nathI. he suMdara dehavALI ! ApaNe samajIe chIe ke maraNu pAmyA pachI bhAgothI nakkI naraka ane tenA tyAgathI svarga ke meAkSamAM gamana thAya che. vaLI je kahyuM ke, 'atizayajJAnIne pUchIne je karavA lAyaka hAya te karIzuM'--A vAta suMdara che, paraMtu je vacamAM khIjuM kaMI nahi thAya ?" ema kahIne munivarane vaMdana karIne nagaramAM praveza karyAM. tene ahAra rAkhI. nagaramAM Ama tema bhamatAM jugArI pAsethI nAstA kharIdavA jeTaluM mUlya meLavyu'. e moTA puDalA banAvarAvyA. jyAM kanakavatIne besADI hatI, testhaLamAM Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 cepanna mahApuruSanAM carita gaye. teNe dekhI, ubhA thaI mAro satkAra karyo. prANavRtti karI. ekAMtamAM vRkSanI chAyAmAM beThA, kanakavatIne manane bhAva jANavAmAM Avyo ke, te zUnya manavALI thaI jaNAya che. tyAre meM vicAryuM ke, kuTuMbIo yAda AvyA haze. tyAra pachI huM zarIraciMtA TALavA thaDe dUra gaye. pAcho AvIne jhADanI othe saMtAIne jouM chuM te te vaLI bhUmi para citrakarmanuM Alekhana karatI hatI. paMcama svarathI kaMThamAM gAtI hoya tema gheLe che, haraNI jema dizA tarapha bhayathI joyA kare, tema arthapUrNa nayanathI dizAonuM avalokana kare che. DAbI hathelImAM mukhakamaLa sthApana karIne lAMbA nIsAsA makatI jANe madanavikArathI pIDita citta jaNAvatI hoya, kaMIka baNabaNatI hoya tema jaNAtI hatI. meM vicAryuM, A zuM ? athavA mArA viyegamAM ekalI rahevA samartha nathI. te je mane joIne AkuLa banI jAya te mArA upara sneha che, je huM na jANuM tema mukhAkRti chUpAvaze, te te suMdara na gaNAya-ema vicArIne meM mAre AtmA dUra rahele dekhADe. teNe madana-vikAra na jaNAya tema chUpAvyuM. huM tenI pAse gaye. tene meM kahyuM ke-he suMdarI ! zuM tane kaI mAtA-pitAdika svajane yAda AvyA che ke, jethI tuM udvegavALI hoya tema jaNAya che. teNe AkAra chUpAvatAM kahyuM ke-hi Aryaputra ! tame svAdhIna che, pachI bIjA manuSyone yAda kema karuM ? jyAM hRdayavallabha vasatA hoya, te araNya paNa vasatIvALuM che ane priyarahita vastIvALuM sthAna, te aTavI sarakhuM che." e sAMbhaLIne meM vicAryuM ke-upacAraprAya vacana belI te A ThIka na gaNAya. kAraNa ke vizvAsa utpanna thavAthI svIkArelA, uMDA mULavALA vRddhi pAmelA niHsvArtha sadabhAvavALA nehapUrNa manuSya viSe je upacAra karavAmAM Ave, te kevI rIte uttama gaNI zakAya ? upacAra vaDe bIjAne potAne karAya agara svIkArAya, te mAtra te sthAna pUratI ja tenI uttamatA gaNAya, upacArapaNAnA sthAna sivAya bIjAmAM pravartatA premanA abhAvane prakAzita kare che. arthAt sAcA niHsvArtha kAyamI badalAnI AzA vagaranA parasparanA nehamAM upacArane avakAza hetuM nathI. upacAranA sthaLamAM kAyamI sneha-premane avakAza hete nathI. te ahIM sarvathA kaMI paNa kAraNa hovuM joIe-ema jANIne tenI pAsethI uThaze. tyAMthI na dekhI zakAya tevA bagIcAnA madhyabhAgamAM thoDI bhUmi sudhI gaye. eTalAmAM eka puruSa AvyuM. AvIne teNe pUchayuM ke--zuM ahiM hajI sudhI paNa kumAra che ? meM pUchayuM ke-A kyA kumAra?" teNe kahyuM ke A nagaranA IzAnacaMdra rAjAnA guNacaMdra nAmanA kumAra madhyAhna samaye AvyA hatA, tethI temanA kArya mATe mane mokalyo che ane huM AveluM chuM, mATe pUchuM chuM.' pratyuttara Ape ke "kumAra te ISTalAbha meLavIne gayo. teNe kahyuM ke-zuM tenI sAthe maLI gaI?" meM kahyuM ke, "ekalI mAtra tenA yugamAM AvI ekamanavALI nathI thaI, paraMtu tene bhavane paNa laI javAmAM AvI che. teNe kahyuM ke suMdara thayuM." "kumArane dekhavA mAtrathI mahA anurAga pragaTa." ema bolIne Avele puruSa game. meM vicAryuM ke, "AvA prakAranI saMsAra-ceSTAne dhikkAra thAo, strIonA svabhAvane dhikkAra thAo, pavanathI UDatI dhvajA sarakhA strIonA capaLa manane guNothI, rUpathI, upakArathI ke jIva ApavA vaDe karIne paNa grahaNa karI zakAtuM nathI." tyAre meM ciMtavyuM ke-A strI potAnA vicAra na batAve, tyAM sudhI ahIMthI bahu dura nahIM evA tenA mAmAne tyAM javuM. tyAM tene mUkIne huM yathocita Atma-kalyANanI sAdhanA karuM." Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svaya'bhu vAsudeva ane bhadra baladeva 177 ema vicArIne tenI pAse gayA. tene kahyuM ke-cAleA, ApaNe jaie. teNIe kahyuM keAvatI kAle savAre jaggu',' meM kahyuM ke sAtha vAha jAya che mATe tenI sAthe ja jaIe, atyAre ja jaI e.' tyAre te hRdayathI parArmukha hovA chatAM paNa mArA bhayathI cAlavA lAgI. cAra divase ame tenA mAmAne tyAM pahoMcyA. teoe Ane ALakhI. tyAra pachI ahu kheda karIne navI janmelI hAya, tema mAnatA abhyaMgana, snAna, bhAjanAki vaDe ucita sAkAra karyA. me' vidyAdhara Adine sarva vRttAnta jaNAvyeA. teNe kahyuM ke, 'sa'sAramAM zu nathI sa bhavatu N? ' tyAra pachI te ja rAtre pAchalA paheAre hu tyAMthI nIkaLI gayA, ane je AcAryanI pAse dhama sAMbhaLyeA hatA, temanI pAse jaIne dIkSA aMgIkAra karI, mane vairAgya thavAnuM kAraNa A anyu.' khaladeve kahyuM ke-niveda thavAnu kAraNa ghaNuM suMdara che. dhruvanA nATaka-vilAse AvA prakAranA thAya che. ema kahIne mAhanI prakRti upara jaya meLavIne yathAzakti aNuvrata svIkAryAM. samyakRtva sthira karyuM. vAsudeva ane khaladeva ane A munivaranI prazaMsA karIne, vaMdanA karIne potAnA sthAne gayA. temanA pitA mRtyu pAmyA. utpanna thayela cakraratnavALA 'meraka'nAmanA prativAsudeve svayaMbhu upara dUta meAkalyA. pratihAre svayaMbhune nivedana karyuM" ke, bahAra rAjadUta AvyA che. eTale svayaMbhunA AsthAnamaDapamAM praveza karAvavAnI rAjAe AjJA karI. AvIne te rAjAnA pagamAM paDyo, pachI rAjAe kahelA Asana upara beTho. alpakALa pachI rAjAe pUchyuM ke, meraka rAjAne kuzala che ? teNe kahyuM, kuzala che, paraMtu deve sa MdezA kahevarAvyeA che ke--eka pRthvInA e svAmI hAya, te supuruSo mATe lajjAspada gaNAya, mATe mArA khala-parAkramanI tulanA karIne pRthvInI jema AjJAne svIkAra kare" e sAMbhaLI vAsudeve kahyuM-hai ! tArA rAjAe sa Mdeze kahevarAvyA che, teA zuM have tene jIvitanuM kaMI prayAjana nathI? mATe tuM jA ane kahe ke, huve mananA vega mAphaka tarata A tarapha prayANa kare.' ema kahIne dUtane rajA ApI, eTale te gaye.. kahevarAvyuM te yathAsthita meraka rAjAne kahyuM. teNe paNa bhavitavyatArUpa doraDAthI AkarSAcelA hAya, tema pramANa zaru karyuM. bhadra'nAmanA khaladevabhAI sAthe svayaMbhu paNa tenI sAme gayA. meTu yuddha karavA mATe sAma sAmA paDAvA nakhAyA. yuddha thayuM. meraka hArI gayA. chevaTe teNe cakra mAkalyuM. te cakra svayaMbhu vAsudevanA hastamAM AvIne sthira thayuM. svayaMbhue te ja cakrathI tenuM mastaka chedI nAkhyuM. meTA jayayArava zabda unmyA. adha bharatAdhipati thayA. 60 lAkha varSa sudhI bharatA bhAgavyuM. mRtyu pAmI narake gayA. khaladeve paNa gRhasthapaNAnA tyAga karI jenI pAse pahelAM dhama sAMbhaLyA hatA, tenI pAse zramaNupaNu aMgIkAra karyuM. yathAvidhi vihAra karIne apasthitivALAM karyAM khapAvIne te siddhipadane pAmyA. 23 zrImahApuruSacaritamAM svayaMbhu ardha cakravatI ane bhadra maladevanAM caritro pUrNa thayAM. [20~21] Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) zrIana tanAtha tIrthaMkaranuM ciratra zrIvimalanAtha tIrthaMkara pachI nava sAgaropama gayA pachI anaMjit tIrthaMkara bhagavata utpanna thayA. temanuM AyuSya-pramANu 30 lAkha varSanuM ane kAyA 50 dhanuSa-pramANa UMcI hatI. je tIrthaMkara bhagavaMtanI samIpatAnI vAta dUra rAkhA, darzana paNa durlabha che, chatAM temanu nAma paNa sasAra pAra karAvavA samartha che, evA teo jagatamAM jayava'tA varto. jabUDhIpa nAmanA A dvIpamAM bharatakSetramAM leAkeA, dhana, suvarNa vagere zubha padArthothI samRddha 'aAdhyA' nAmanI nagarI hatI. tyAM janmatAM ja jeNe khala-parAkrama meLavelA che, evA 'siMhasena' nAmanA rAjA rahetA hatA. tene sarva aMtaHpuramAM pradhAna 'sarvayazA nAmanI mukhya paTTarANI hatI. tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM keTaleka kALa pasAra karyAM. kAIka samaye paTTarANI zrAvaNu kRSNapaMcamInA divase rAtrisamaye sutelI hatI, tyAre cauda mahAsvapro joyAM ane jAgI. rAjAne svapnA nivedana karyAM. rAjAe paNa 'putrajanma thaze' kahI AzvAsana ApyuM. te ja rAtrie sahasrAra nAmanA devalAkathI revatI nakSatramAM caMdranA cAga thayA, tyAre cavIne tItha kara-nAmagAtrakama vALA sayazA rANInI kukSimAM avataryAM. kramasara garbha vRddhi pAmyA. nava mAsa ane sADAsAta rAtri--divasa kharAkhara pUrNa thayA, tyAre vaizAkha kRSNa terazanA divase revatI nakSatramAM caMdrano yAga thaye chate paTTarANIe sukhapUrvaka putrane janma ApyA. bhagavaMta garRmAM hatA, tyAre pitAe 'ana ta evA zatru-sainyane jityuM, e kAraNe yathArtha anaMtajit evuM bhagavaMtanu nAma sthApana karyuM. pUrvanA kramathI vRdhdhi pAmyA. pachI vivAha karyAM. sa`sAra cheDavAnI abhilASAvALA bhagavaMtana leAkAMtika devAe A pramANe pratikheSa kayeryAM- - huM nAtha ! duHkhadAyaka kaDavA phaLavALA A sa sAra-samudramAM Apa ahIM kaye| guNa dekhA che? jethI yathArtha sa`sAra-svarUpa samajavA chatAM paNa sAmAnya gAmaDiyA manuSyanI jema paDI rahelA che. he svAmI! putra-patnI AdithI mAhita banelA snehAnukha dhathI baMdhAyelA paramArtha nahi dekhatA tevAonI vAta khAju para rAkheA. sa'sAramAM je dekhAya che ane bhAgavAya che, te ja paramAtha che.' evA prakAranA vyavasAya karanArA saMsAra-aTavImAM rakhaDe che. huM uttama prabhu! saMsAranAM nATako ane meAkSamAga ne jANanArA Apa sarakhA paNu kaI prakAre tenA baMdhanathI khaMdhAva che; te he nAtha ! AvA duHkhalavALA bhavasamudrathI Apa vimA, jo ke Apa te te jANA ja che, ame te mAtra nimittarUpa chIe. huM nAtha! A saMsAramAM duHkhA che, te tathA paramArtha sukha Apa jANA ja che te, pachI kayA kAraNathI eka kSaNu paNa ahIM rahelA che ? he nAtha ! Apa kRpA karo ane leAkeAne anusaranArI ceSTAne tyAga karo, he svAmI! durgAMti tarapha gamana karavA utsuka thayela bharatakSetranI upekSA na kara." A pramANe leAkAMtika devA vaDe vina Mti karAyelA Adha pAmelA hovA chatAM paNa bhuvananAtha paropakAra mATe pratimAdha pAmyA. leAkAMtika devAthI prerAyelA parahita karavAmAM ekAMta rakta vaizAkha kRSNacaturdazInA divase revatInakSatramAM caMdranA cega thaye te bhagavaMte cAritra aMgIkAra karyuM... chadmastha-paryAyamAM Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMtajas tItha karanuM caritra 179 vicaratAM kSapakazreNI para ArUDha thaI ne vaizAkha kRSNa caturdazInA divase kaivalajJAna pAmyA. devatAoe samavasaraNa banAvyuM. gaNadharAne dIkSA ApI, dharmakathA kahevAnI zarU karI. saMsAra ane mekSamA prarUpyA. karmanAM bhayaMkara phaLA pragaTa karyAM. viSayAnuM varasapaNuM kathana karyuM.... saMsAranI asAratA batAvI. adhama pApa-pariNatinI niMdA karI. nira tara duHkhamaya varasa narakanI vedanAe. samajAvI. tiya cagatinAM vividha duHkhAnuM nirUpaNa karyuM.... manuSyagatinAM zArIrika, mAnasika duHkhAnu varNana karyuM. devagatimAM paNa IrSyA-viSAdanA nATakanI herAnagati tathA sukhane abhAva vicAmAM. duHkha vagaranA samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArganA upadeza ApyA. A pramANe prANIe pratidha pAmyA, mithyAtva-viSanA keTalAkae tyAga karyAM, kaSAye choDyA, pramAdasthAnakAnA parihAra karyA, mehavu jora dabAvyuM, viSaya-samAMne cAMpyA, aviratinA pariNAmanuM laghana karyuM. nAkaSAyAne vaza karyAM, saMsAranA nATakane jANyu, jagatanAya thAsthita bhAveA samajAyA, ema karatAM keTalAkeAe satpuruSanA vartanane aMgIkAra karyuM. mekSa sudhI pahAMcADanAra kuzala anuSThAnAmAM pravRtti karI. mehajALane kApI nAkhI, karmanI gAMThane bhedI nAkhI, karmAMnA saMcayanA cUrA karyAM, ajJAna-aMdhakArane dUra karyAM. mAyAnI phUTajAlane khaMkherI nAkhI, IndriyAnA vegane rAkayA, sAMsArika sa` padArthonI anityatA jANI-jema ke, jIvita asthira che, yauvana capaLa che, premanI gati kuTila che, lakSmI caMcaLa che, sukha svama sarakhuM' che, gRhavAsa baMdhana che, viSayA jhera jevA che, samAgamA viyeAganA cheDAvALA che, AsavA durgatinA hetubhUta che, IndriyA anatha karAvanArI che, kAmadeva jitavA AkarA che, mehanidrA bhayaMkara che, kSudhA-tRSAnA aMta AvatA nathI, yuvatIonA samAgama aneka ana utpanna karAvanAra che, dhana anatha svarUpa che, karma-pariNatinA mam samajI zakAtA nathI, eTaluM ja nahiM, paNa A viSayamAM prANIo mUMjhAyA kare che, bhAvi ApAttane gaNatA nathI, kalaka, durgatigamana, kula, zIla, satpuruSane samAgama, dharma, maryAdA, mahApuruSonAM caritro, dhananAza, parAbhava, parAkrama, kAryAkA nA viveka, bhakSyAbhakSya, parihAra karavA ceAgya, grahaNa karavA ceAgya, kulakramAgata AcAra, vinaya AdinI gaNanA karatA nathI. sathA kama pariNatithI mUJayelA jIve tevAM tevAM pApa-kAryAM kare che, jethI anAdinA saMsAra-araNyamAM paribhramaNa karavuM paDe che. ghaNA bhaveAmAM durlabha, saMsAra-sAgarane pAra pamADavA sama manuSyabhava meLavIne jinezvarAe upadezela uttamadhama nuM sevana karatA nathI." --A pramANe tI kara bhagavaMtanA vacanathI saMsAra-svabhAva jANIne mAhanA killAmAM chidra pADIne keTalAka jIvAe meAkSa-vRkSanA amegha bIja-samAna samyaktva, keTalAke e dezaviratirUpa zrAvakadhama ane mIjAoe sAdhupaNu aMgIkAra karyuM. tyAra pachI bhagavata bharatakSetramAM vicarIne parahitarUpa mekSamArga batAvIne, peAtAnuM AyuSya jANIne 'sammeta' parvatanA zikhara upara jaIne caitra zukala paMcamInA divase revatInakSatramAM bhava sudhI rahenArAM cAre karyAM khapAvIne siddhigati pAmyA. zrImahApuruSacarita viSe anatijat' tIrthaMkaranuM caritra pUrNa thayu.M [2] Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23-24) puruSottama vAsudeva ane suprabha baladevanAM ciratra zrIanaMtanAtha tI "karanA samayamAM puruSAttama' nAmanA acakravatI utpanna thayA hatA. je pacAsa dhanuSa-pramANu kAyAvALA, trIza lAkha varSanA AyuSyavALA hatA. tenuM caritra have kahIe chIe. ja zrRdvIpa nAmanA A ja dvIpamAM bharatakSetramAM caMdrapura' nAmanuM nagara hatuM. tyAM rAjA prajApratye saumyaguNavALA sAma' nAmanA meTo rAjA rahetA hatA. tene caMdraprabhA' nAmanI meATI rANI hatI, tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM tene be putro thayA. meTA putranu nAma 'suprabha' ane khIjA nAnAnuM nAma 'puruSAttama' hatuM. temane kaLAe grahaNa karAvI ane khAsa karIne AyudhakaLA zIkhavI. te bemAM puruSottama mahAkhala-parAkramavALA ane zatrunI lakSmI grahaNa karavAmAM udyukta hatA. pitAe tenA rAjyAbhiSeka karyAM ane pachI AtmakalyANanI sAdhanA karatA te mRtyu pAmyA. suprabha khaladeva te paramasamyagUdRSTi, jIvAjIvAdika padArthonA jANakAra, puNya-pApaneA sadbhAva svIkAranAra, jinavacananA paramArthInA abhyAsI, bhAga bhAgavavAmAM nispRhatAvALA hAvA chatAM paNa bhAInA Agrahune vaza khanI anicchAe gRhavAsamAM rahelA hatA. bIjA puruSAttama vAsudeva tA potAnA parAkramanA gavathI pAchaLa rahelA sUryamAM potAnA paDachAyA dekhIne paNa niMdA karatA, bIjA pakSe zUravIra parAmukha thAya, tevA potAnA pratApanI niMdA karatA, arthAta peAtAnI sAme AvavA keAI sAhasa kare, te paNa sahana karI zakatA na hatA. peAtAnA caraNAgra bhAgamAM kAryanuM pratibiMba paDe, teA paNa lajjA pAmatA, pavanathI peAtAnA kezA kaMpAyamAna thAya, teA paNa bhAtA, arthAt mArA kezane sparza karanAra kANu ? cUDAmaNi-muguTane bIjuM chatra aDakI jAya teA paNa pIDA pAmatA, devatAone praNAma kare, teA te mastaka-vedanA mAnatA, meghadhanuSane dekhIne khIjAtA, citrAmaNamAM Alekhela rAjAe namana na karatA hAvAthI maLatA dehavALA, alpa maMDalathI tuSTa thayelA zUravIra rAjAnI mazkarI karatA, pate haraNu karelI lakSmIvALA samudrane paNa bahu na mAnatA, himavAna patanI camarIgAyAne paNa na sahetA, samudranI saMkhyAthI paNa sa'tApa vahana karatA, nira Mtara dhanuSanI dorIthI ghasAvAthI nizAnavALA, sarpanI phI sarakhAbhayaMkara DAbA hAthane vahana karatA lekamAM subhaTapaNAnI prasiddhi pAmyA. eka bAju mahAbala-parAkramavALA madhu ane kaiTabha nAmanA be bhAIone cakraratna utpanna thayelu hAvAthI samagra jIvaleAkane taNakhalA sarakhA mAnatA te bharatakhAMDane bhAgavI rahelA hatA. teoe karyuM --para parAe puruSAttamane sAMbhaLyA, eTale tenA upara dUta mAkalyA, te puruSAttama rAjAnI samIpe AvyeA. chaDIdAre jaNAvyA, eTale tene sabhAmaMDapamAM praveza karAvyeA. pagamAM paDIne te ubhA thayA ane batAvela Asana para beThe. rAjAe pUchyuM ke, madhu ane kaiTabha ane zuM kare che? tane kayA kArya mATe mokalyA che? te kahyuM ke, "mahArAja ! Apane vinaMti karu chuM ke, madhurAjA ghaNA divasethI e kAraNe ciMtAmAM rahelA che ke, Ape parAkramathI pRthvIne khUba upatApita karI che, prajAne kadanA karI che, rAjAone paNa kara ApavAnI AjJA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prativAsudevanA dUtane pratyuttara 181 karo che, devAne ane munigaNAne paNa pIDA kare che. ghaNA dezane trAsa pamADacA che ane amArA rAjyamAM paNa pIDA pravartAve che, te Ama karavuM Apane cAgya na gaNAya. samudra mAka mahApuruSoe maryAdA la Mghana karavI cAgya na gaNAya. kAraNa ke, Apa puruSAmAM uttama evA nAmane vahana karI che, te prajAne nA zA mATe karavI ? tenI ciMtAthI pIDA pAmatA svAmIe mane ApanI samakSa mAkalyA che. vaLI rAjalakSmI tamArA bhavanamAM jAya, te vAtanuM mane lagAra du:kha nathI. kAraNa ke, ba MnenuM ekatva che, paraMtu sevake zakacA rahetA nathI. paraspara gRhalakSmInA ApavA-levAmAM snehabhAva utpanna thAya che. paraMtu mArA subhaTa bhaTapaNAnA ga sahI zakatA nathI. koI prakAre kadAca bALakapaNAnA aMge ayeAgya vyavahAra karyAM hAya, te have Aje mArA samakSa tenA tyAga karo, te pachI tamArA upara kANu roSa kare? AvI keTalI bAbata tamane kahevI ? ApaNI parasparanI uttama prItimAM vRddhi kare, pArakAnI grahaNa karelI lakSmIne tyAga karI ane bAlyakALanA doSAne svayaM pragaTa karI tene tyAga karo.'" te sAMbhaLIne puruSottama rAjAe kahyuM-are dUta ! haju tane khelatAM paNa AvaDatuM nathI, dekhIne ALakhavAnI paNa haju tane khakhara nathI, jethI huM bALaka na hovA chatAM paNa tuM mane khaLakapaNe dekhanArA thayA. athavA AmAM tAro vAMka nathI, paraMtu tArA anAya svAmInA doSa che ke, jeNe peAtAnA vinAza mATe tane ahiM mAkalyA che. pahelAM tamArA parAkSamAM me. lakSmI grahaNa karI hatI, te huM mUDha ! atyAre te tArI najara samakSa ja grahaNa karuM chuM. mATe jaldI kA mATe utAvaLA thA." e sAMbhaLIne te kahyu Apane vadhAre keTaluM kahevuM? A mArA svAmI peAtAnA parAkramathI aneka nagara, gAma, aTavI maDaMkha Adine meLavIne tamArA tarapha AvI rahelA che. teo jyAre dharatI upara cAle che, tyAre samagra pRthvI-maMDala kaMpAyamAna thAya che ane caMpAyela phAvalayavALA zeSanAga TATopa vagaranA zAnta svarUpavALA thAya che. tathA ekadama uchaLatA jaLasamUhathI calAyamAna thayelA, trAsa pAmelA pAchA vaLatA jaLahAthIe ane magarama vALA samudro te cAle tyAre te! rakhe ApaNA palaya karaze' ema dhArI vila'kha kare che. je amArA svAmI-mahArAjA yuddha mATe azvavArA sAthe prayANa karatA hAya. tyAre gheADAonA caraNanI kharI lAgavAthI uDelI dhULathI malina thayela dehavALA Indra mahArAjA paNu pAtAnA parAkrama mATe zakAvALA thAya che. amArA mahArAjA dharaNI para jyAre prayANa karatA hoya, tyAre donmatta hAthIonA ga'DarathalathI nIkaLatA jharatA madajaLathI jANe zyAma thayuM hoya, tema akasmAt meghanA adhakAra ekadama cAre bAju phelAI jAya che. tIkSNa dhAravALI taravArathI jhaLahaLalA sUryakiraNanI zreNI jevI thAya che. jANe vijaLInA khaMDa sarakhA cAlatA parAkramI pAyadaLa senAthI khIhAmaNuM pRthvIpITha thAya che. jenA cAlavA mAtrathI bhuvanamAM lekapAlA paNa peAtAnA prANa mATe zakti thAya che, to pachI upArjana karela ni la guNa ane yazavALA tene manuSya viSayamAM teA parAkramanI kaI zaMkA hoya ? mATe he prabhu ! mAruM vacana mAnI jAva, Apa sArI buddhivALA banA, tame pote tamArA baMdhue ane mitro sAthe jIvatA raheA ane nirupadrava dehavALA thAva." dUtanAM A vacane sAMbhaLIne puruSottame kahyuM-are! vacana mAtra khAlI jANanArA, Atma-prazaMsA karanArA! phogaTa garva karI nirlajja kema bane che? sakala atha-rahita vacana Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 cApanna mahApuruSonAM carita te mAtra vacana ja che, A jagatamAM puruSane prabhAva bhujAnA parAkramathI ja navaDI zake che." A pramANe ghaNuM kahIne dUtane pAcho mokalyuM ane puruSottama rAjAe zubha divase prayANa AraMvyuM. A bAju dUtanA vacanathI uttejita thayelA niyati ane daiva rUpa deraDAthI jakaDAyelA madhu-kaiTabhe pitAnA sainya-parivAra sAthe yuddha mATe prayANa karyuM. paraspara sAmasAme ekaThA thayA, yuddhAraMbha thaye, jemAM moTA subhaTo yuddha karavA lAgyA. keTalAke temane sAbAzI Ape che, paraspara subhaTo subhaTanA utsAha, vRddhi pamADe che. svAra vagaranA ghoDAo Turu kuru" evA khArA kare che, mastaka vagaranAM dhaDe naya kare che. bhATa-cAraNe pUrvanA parAkramIenI vaMzAvalIo saMbhaLAvI uttejita kare che, hAthInI ghaTAo veravikhera thAya che. pagapALAo harIphAI kare che, svAmInI kRpA ane parAbhavanuM smaraNa karAya che, keTalAka hathIyAra, keTalAka ISTadevanuM smaraNa kare che. parAkrama ane yaza pragaTa kare che, khagadhArA ane kIrti camake che. zatrunA hAthIo ane lakSamI svAdhIna karAya che, dizAmukhe tarapha pratipakSa ane pratApa derI javAya che, dararoja saMgrAma ane yuddha karavAne utsAha vRddhi pAme che, mahAdAna ane khanA prahAronuM mahAdAna apAya che, hAthInA kuMbhasthalamAMthI uchaLatI rudhira-dhArAethI taravAre ane malinatAo sApha karAya che. A pramANe mahAyuddhamAM hAthIonAM mastake chedAyAM, aonA avayavo cIrAyA, bhujAo kapAI gaI, tyAre bhayaMkara yuddha thayuM, bIkaNako bhaya pAmyA, subhaTavarga harSa pAmyo, ghaNA loko maraNa pAmavA lAgyA, tyAre pradhAna yuddha pravarlDa. puruSottama rAjAe cakadhara madhune paDakAratAM bolAvyA, eTale te tenA sanmukha vaLe. puruSottame kahyuM ke, parAkrama batAvavAne A suMdara avasara maLyo che, te tArAM hathIyAra sAbadAM kara ane AyudhathI tAruM parAkrama prakAzita kara." "ahIM bolavAthI zuM phAyado?" ema bolatAM madhue satata bANanA mArAthI tene paDakAryo. teNe paNa dakSapaNAnA guNathI bANethI bANe haNI nAkhyAM, tyAra pachI bANa vaDe madhunAM bANe ane dhanuSanI derI chedI nAkhI. pachI teNe bhAle lIdhe, puruSottama sanmukha dharyo, AvatAMnI sAthe tene muThThIthI musuMDhI hathIyAra pakaDI so TakaDA karyA. karI khaDa rana grahaNa karyuM. tene paNa astrA mAphaka haNIne aMgaDA sAthe nIce pADyuM. pharI mahAkrodhamAM AvI lAla netro karI madhue cakaratna grahaNa karyuM. te paNa tenA rAjyanI jema puruSottamanA hastatalamAM AvI lAgyuM. potAnA hastamAM rahela cakraratnane dekhIne puruttame kahyuM ke- he subhaTa! dekhe, he devatAo! avakana kare, dAna! rakSA kare, have A hata-nahIM hata thaze." ema kahIne cakraratna choDyuM. madhu prativAsudevanuM mastaka chedAyuM. tenA bhAI kaiTabhane senApatie mArI nAkhe. puruSottama ardhabharatane svAmI thaye ane bhego bhegavyA. suprabha baladeve sAdhupaNuM aMgIkAra karIne, dIkSA paryAyanuM pAlana karI, kevalajJAna upArjana karI, siddhi-samRddhi prApta karI. mahApuruSacaritamAM puruttama vAsudeva ane suprabha baladevanuM caritra samApta thayuM.[23-24] Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) zrIdharmanAtha tIrthakaranuM caritra zrI anaMtanAtha tIrthakara bhagavaMta nirvANa pAmyA pachI, cAra sAgaropamane kALa pasAra thayA pachI, vizalAkha varSanA AyuSyavALA, padhanuSanI UMcI kAyAvALA dharma nAmanA tIrthakara utpanna thayA. kevI rIte? te kahevAya che-A jagatamAM saMsArathI uddhAra karavA samartha je mahApuruSe janma dhAraNa kare che, teo vaDe tarata ja A bhuvane pApane tyAga karIne sukhI thAya che. jaMbudvipa nAmanA A dvIpamAM bharatakSetramAM "ratnanAbhi" nAmanuM nagara hatuM. tyAM pitAnA parAkramathI bhuvanatalane svAdhIna karanAra, samagra zatru-pakSanuM nikaMdana kADhanAra, sUrya sarakhA pratApavALe "bhAnuM nAma rAjA rahete hate. suMdara vrate grahaNa karanAra "sutratA" nAmanI tene bhAryA hatI. tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM te rAjAne ghaNo kALa pasAra thaye. keIka samaye vaizAkha zukalapaMcamInA divase puSya nakSatramAM cauda mahAsvana-sUcita vaijyanta nAmanA anuttara vimAnathI evIne tIrthaMkaranAmatravALA suvratAnI kukSimAM utpanna thayA. garbha anukrame vRddhi pAmavA lAge. mAgha zukala tRtIyAnA divase puSya nakSatramAM caMdrane vega thaye, tyAre mAtAe putrane janma Apyo. bhagavaMta garbhamAM hatA, tyAre "mAtAne atyaMta dharma karavAne dohile thaye hato" e kAraNe tribhuvanagurunuM dharma evuM nAma sthApana karyuM. AgaLa kahI gayA, te pramANe Indra mahArAjAe prabhuno janmAbhiSeka karyo. vyavahAranAM dareka kAryo thaI gayA pachI lekAMtika devee AvI "bhagavaMta! tIrtha pravartA-ema prerAyelA bhagavaMte dIkSA aMgIkAra karI. mAghamAsanI caturthInA divase puSya nakSatramAM zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM. chadmastha-paryAya pAlana karIne phAlgana zukala dazamInA divase puSya nakSatramAM candrane vega thaye chate bhagavaMtane kevalajJAna pragaTa thayuM. devatAoe samavasaraNanI racanA karI. dharmadezanA zaru karI. te sAMbhaLIne prANIo pratibaMdha pAmyA. keTalAkae viSayasukhane tyAga karyo, sadgatinA mArge joDAyA, mehajALane kApI nAkhI, mahApuruSoe sevelI dIkSA keIke aMgIkAra karI, keTalAkee vaLI aNuvrata-svarUpa zrAvakadharma svIkAryo. A pramANe bhavyarUpa kamalakhaMDane vikasvara karIne be prakAranA dharmanI prarUpaNuM karIne jyeSTha zukalapaMcamInA divase puSya nakSatramAM caMdrano yegA thaye chate zrIdharmanAtha tIrthaMkara bhagavaMta "sametagirinA zikhara upara sarvaduHkharahita mekSa pAmyA. zrImahApuruSacarita viSe zrIdharmanAtha tIrthakaranuM caritra samApta thayuM. [25] (ra6-ra7) puSasiMha vAsudeva ane sudarzana baladevanAM caritra zrIdharmatIrthakaranA kALamAM puruSasiMha nAmanA pIstAlIza dhanuSanI kAyA ane viza lAkha varSanA AyuSyavALA vAsudeva utpanna thayA, tenuM caritra kahIe chIe jaMbudvIpa nAmanA A ja dviIpamAM bharatakSetramAM "kauzAmbI" nAmanI nagarI hatI. tyAM yathArthanAmavALA "ziva' nAmanA rAjA rahetA hatA. temane "suyazA" nAmanI mahApaTTarANI hatI. tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM yathArtha nAma pramANe guNavALa "sudarzana" nAmane Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 cipanna mahApuruSanAM carita putra utpanna thayA. pharI sAta sva-sUcita arthasUcaka nAmavALe "puruSasiMha' putra utpanna tha. baMne keme karI yauvana pAmyA, eTale kaLAo grahaNa karAvI, tema ja lagna karyA. kaIka samaye najIkanA sImADA para rAjya karatA ane abhimAna karatA koIka rAjAne darpa dUra karavA mATe pitAe sudarzanane meka. puruSasiMha paNa pitAnA bhAI sAthe keTalAka mukAma karIne tyAM zikAranA vinedapUrvaka keTalAka azva ane sainyanA parivAra sAthe jyAM rahelo hato, teTalAmAM pitA pAsethI lekha Avyo ke-"A lekha vAMcatAM ja pAchA pharavuM. pachI lekha vAMcIne lekhavAhakane pUchyuM ke- "zuM pitAjI keI kAraNathI duHkhI che?" teNe kahyuM kepitAjIne dAhara thayA che. tarata ja prayANuM cAlu karyuM. bIje divase te pahoMcI gayA. bhejana-pANI zarIra-saMskAra karyA vagara nagaramAM praveza karyo. A samaye mahArAjAnA zekamAM DUbelA leka-samUhane dekhI sutelAnI jema pitapatAnA vyApA-kAne tyAga karIne vyAdhigrasta mAphaka mUccha pAmelA hoya, devagRhomAM dhUpa karavAno paNa jyAM pratibaMdha karele hato, tema ja mahese paNa aTakAvyA hatA-evuM samagra nagara joyuM. jatAM jatAM mArgamAM A gAthA sAMbhaLI-"dareka janmamAM sneha-paripUrNa mAtA-pitA, putra, bhAryA, svajane prApta thAya che, temAM vaLI ATale mamatva bhAva zA mATe kare ?" A sAMbhaLIne rAjaputrane aniSTa zaMkA utpanna thaI. krame karI cAlatA cAlate jyAM darekane javuM-AvavuM baMdha karAvela hatuM ane parivAra paNa dhIme dhIme avAja rahita maunapaNe kArya karI rahelA hatA, tevA bhavana- dvAre pahoMce. pratihAre caraNamAM karela praNAmavALe kumAra azva uparathI nIce utarIne bhavananI aMdara gaye. te samaye rAjamahelamAM vividha prakAranI gaMdhathI samRddha auSadhio meLavatA hatA. keTalAka brAhmaNa-purohite zAMtikarma mATe havana-jApAdi kiyA karatA hatA, keTalAka manuSya auSadhione bArIka laTIne pitAnA zarIre caLatA hatA, dAnAdi puNyakArya karavAmAM aMtaHpura AkuLa-vyAkuLa baneluM hatuM. have ke upAya kare? e vicAramAM maMtri-maMDala mUDha banyuM hatuM. kaMcukIvarga hathelImAM mastaka rAkhI ciMtAmagna banyuM hatuM, rAjabhavananI AvI ugamaya ti nihALatA nihALatA te pitAjI hatA tyAM pahoMcyA. moTA saMtApavALA mahAjvarathI zekAtA zarIravALA mahArAjAne joyA, temanA caraNamAM namI paDyo. vedanAmAM paravaza banelA hovA chatAM pitAe nIce besADIne tene AliMgana karyuM. pachI pUchayuM ke "ahIM tarata pAchA AvatAM ghaNI herAnagatithI parezAna thaye haze." najIka rahelA eka puruSe kahyuM ke- "he mahArAja ! kumArane jaLa pIdhAM traNa divasa vItI gayA che. te sAMbhaLIne pitAjIe kahyuM ke- "he putra ! duHkhI mane adhika duHkha utpanna karavuM che? he putra ! huM jANuM chuM ke tuM pitA pratye vAsalyavALe -vinayavALe che, te paNa tArA sarakhAnI pIDA samagra bhUmaMDaLane duHkha upajAve che. he putra! mAruM rAjya, keSa ane jIvita tArA AdhIna che. jema mane che, tema samagra pRthvI lekane che. bhuvananA alaMkArabhUta samagra jIvalekanuM rakSaNa karavAmAM samartha tArA sarakhA pratApI alapa puNyavALAnA vaMzamAM utpanna thatA nathI. janma prApta karanArane mAtA-pitAo nimitta mAtra hoya che. tArA janmathI te huM kRtArthe-bhAgyazALI thaye chuM. mArA jIvitanuM paNa kaMIka alpa prajana che. mATe tuM jA ane AhArAdika zarIraviSayaka kriyAo kara. tuM nirupadrava thAya, te huM asala prakRti-zarIra-svasthatA meLavuM. pharI paNa rAjAe AhArAdika karavAnuM kahyuM, eTale puruSasiMha pitAnA AvAsamAM gaye. prANavRtti karI. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSasa hu vAsudeva ane sudarzana khaladeva 185 phrI tarata ja rAjamahelamAM gayA. teTalAmAM mAtAnI sAthe rahenAra pratihArIe AgaLa AvIne vinaMti karI ke- huM kumAra ! khacAvA khacAvA.' vaLI mahArAjA jIvatA heAvA chatAM devIe A zu karavA mAMDyuM ? tyAra pachI brAMtivALA kumAra UbhA thayA. peAtAnA parivArane pUchatI mAtAne dekhI, A pramANe- he putri sArike ! tuM rudghana kema kare che ? have huM tArAthI dUra gaI chuM. he koyala ! tuM nirarthaka bumarANa kare che? huM kalahuMsikA ! tu tenI pAchaLa kayAM cAlI jAya che? he vatsa ! cAtaka ! tAru pAlana me... ghaNI kALajIthI karyu che. sakhI caMdralekhA! tuM mane jIvitathI paNa adhika vahAlI che. huM putrI ! tuM aMtaHpuranI dvArapAlikA che, maMdapuNyavALI meM sArasa-sArasikAnA vivAha na karyAM, vikasatI priyaMgulatAne meM joI ja nahi. he azeka ! me' tane pagathI lAta mArI hatI, tenI kSamA Apaje. huM kura'gI! mAtRvatsala ! mArA mArgImAM tuM aMtarAya na kara, huM hariNikA ! mane tuM paryAkula kema kare che ? he gRhamayUrikA ! tu mane pradakSiNA kema kare che ?' AvA prakAranI pralApa karatI ane vyAkula anelI mAtAnI pAse huM gayA. satata mahAduHkha-samUhathI azru jharatA kumAre kahyuM ke, huM mAtAjI! maMdabhAgyavALA mane tame paNa tyAga karavA taiyAra thayAM che ? tyAra pachI kumArane joI ne vizeSa prakAranAM daDadaDa AMsu vahevaDAvatI mAtAe kahyuM ke- he putra ! tAre mArA kAryoMmAM vighna na karavuM.' kAraNa ke tevA bhartAra mRtyu pAmyA pachI A rAjalakSmI mane sparzI karatI nathI arthAt mArA upayAgamAM AvatI nathI, pachI maryAM sarakhI mAre jIvIne zuM karavuM ? A manuSyabhavanuM samagra phaLa meM prApta karI lIdhuM che. traNe lekamAM mugaTamaNa samAna bhartAra meLaLye, temaNe mahAdevInA paTTa paNa mane ja AMdhyA, tArA sarakhA putre mAruM stanapAna karyuM-ema khelatI putranA caraNamAM paDI. " he putra ! kulAcita AcAra karatI mane tAre kaI paNa na kahevuM. jyAM sudhI A sukha--samUha haiyAta che, tyAM sudhImAM ja agnimAM AtmA hAmIne zAMti pAmu, pita paraleAkamAM gayA pachI duHsahu viyAga-saMtApa-agnithI jaLI rahela dehavALI mane sArI rIte saLagAvelA agni paNa zuM karaze ?' ema kahIne mAtA cAlI gaI. tyAra pachI tadna niHsaha-azakta aneleA huM pitAnI pAse gayA. tadna cetanAzUnya ane have zu karavuM ? tenI mUMjhavaNamAM meM mAruM bhAna gumAvyuM. mahAsa`tApathI jaLajaLatA deDhuvALA pitAne joyA. tevI asahya vedanAvALA pitAne joI ne huM dharaNI para DhaLI paDyo. A samaye mahArAjAe jANyuM ke-putra mahAzAka-sAgaramAM DUbI gayA che, eTale tene sAme besADIne kahyu' ke he putra ! Ama zekasamudramAM DUbatA AtmAnI upekSA kema kare che ? tArA sarakhA tA bhuvananA AdhArabhUta gaNAya. tane vadhAre zuM kahevuM ? tArA guNA kathana karavA mATe zabdo jaDatA nathI, teA paNa tuM ' phulapradIpa che! ' bhuvanane prakAzita karanAra tArA sarakhAte ' kulapradIpa' ema kahevuM te atialpa che. mahAvivekavALA tArA sarakhAne ' puruSasa ha' ema kahevuM te nidA sarakhuM kahevAya. lakSaNAthI lakSita nizcita cakravatI padmavALAne A pRthvI tamArI che' ema kahevuM, te punarukti doSa jevu che. lakSmI vaDe tame svayaM grahaNa karAyelA che!-evA tamane 'lakSmI grahaNa kare' e viparIta vacana che. samagra bhuvanatalanA bhAra vahana karanAra tamane rAjyabhAra vahana karA' ema kahevuM te ayeAgya vacana kahevAya. lAMkhA bhujA-- 6 DarUpI argalAthI bhuvananu rakSaNa karanArane ' prajAenuM rakSaNa karavu' joIe ' ema kahevuM, te " 24 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSanAM carita punarukti samAna che. yavanAraMbhakALamAM samagra Indriya para jya meLavanArane "capaLatA na karavI" e vacana kahevAne avakAza ja nathI. "zatruone ucheda kare' A citA te tArA pratApanI ja che, A pramANe bolate rAjA maraNa pAmyA. tyAra pachI sUrya paNa rAjAnA zekanA kAraNe ja hoya tema nIcuM mukha karIne jANe aMjali arpaNa karavA mATe ja hoya tema samudramAM paDyo. rAjAnI pAchaLa jatI ApanI lahamI-ze bhA vaDe mUkate kamalavana khaMDa DhaMkAI gaye. zokanI jema aMdhakAranA samUha vaDe bhuvanatala DhaMkAI gayuM. pitA paralekavAsI thayA jANIne sAmAnya jananI jema moTA zabdothI sAmaMta purahita, maMtrIo, aMta:pura AdinI sAthe huM rudana karavA lAge. rAtri pUrNa thaI. agni-saMskArAdika maraNottara sarva kArya karyuM, rAjaputra mahAzakathI jharata thaye. jaldI javA-AvavAmAM samartha evI yuvAna UMTaDIone pitAnA bhAIne samAcAra ApavA ane levA mokalI. A pramANe divase pasAra thaI rahelA hatA, mahApuruSanAM caritra kahevAtAM hatAM, svabhAvathI virasa saMsAranI niMdA thatI hatI, jagatanA padArthonI nazvaratA-anityatA, azaraNutA, azucitA Adi bhAvanAo bhavAtI hatI, daiva-bhAgya-vidhiniyega-kudaratakarma AdinI gaha thatI hatI, "rAjanA kuladevatAe paNa sahAya na karI e rUpa tenI niMdA thatI hatI. A pramANe zekane Avega dhIme dhIme osarI gaye hatuM, te samaye sImADAnA rAjAne svAdhIna karIne baladeva bhAI AvI pahoMcyA. te moTAbhAI AvyA, eTale bhUlAyela zakAga pharI tAjo thayo. pUrva mAphaka rAjakulamAM ane AkhA nagaramAM hAhAkAra pravaryo. lekabhASAmAM zekavacane AlekhelAM hoya, tema yAda karI vilApa karyA, prathama divase te bALakone paNa mAtAo stanapAna karAvatI na hatI. A pramANe dIrghakALa sudhI vidhinA vilAsanI niMdA karIne baMnee snAnAdika zuddhi karI. baMnee paraspara sarva banelI hakIkta eka bIjAne kahI. Ama zekamAM divase nirgamana kare che. te samaye "rAjA maraNa pAme che. tevA samAcAra jANIne prativAsudeva nikuMbha rAjAe puruSasiMha ane sudarzana upara dUta mokalyA. chaDIdAre khabara ApyA, eTale praveza karAvyuM. baladeva ane vAsudeva baMnene dUte joyA. temanA caraNa-kamalamAM paDe. pachI batAvelA Asana upara dUta beTho. puruSasiMha rAjAe nikuMbha rAjAnA samAcAra pUchayA. te sarva samAcAra jaNAvyA. vaLI dUte kahyuM ke, "rAjA paMcatva pAmyA jANIne mahArAjAe mane tamArI pAse mokalyo che ke-tame bALaka che, eTale koI bIjo rAjA tamAre parAbhava na kare, te kAraNe khAsa mane mokalyo che." vaLI mahArAjAe kahevarAvyuM che ke, "mArI pAse AvI jAya, tenI IcchA pramANe mArI lakSamIne bhegavaTe kare. kumAra mArI chatrachAyAmAM rahele hoya, te mArA mahatvanA kAraNe tene kaI parAbhava na kare. A kAraNe mane mokalyA che. te sAMbhaLIne puruSasiMha rAjAe kahyuM ke, "tuM AvyuM te bahu suMdara thayuM, nikuMbha rAjAe amArI sArasaMbhALa-khabara rAkhavI joIe; paraMtu bALaka che, e temanuM kathana yukta nathI." keIke temanA hRdayamAM beDuM bharamAvyuM jaNAya che. zuM te pitAnuM sAmarthya ane amAruM bala jANatA nathI ? e Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSasiMha vAsudeva ane sudarzana baladeva 187 sAMbhaLIne dUte kahyuM ke- "he kumAra! Ama na bole, teo te kharekhara uttamapuruSa ane uttama balavALA potAnA pratApathI samagra bhuvana-maMDala upara AjJA pravartAvanArA che, mAtra tamArA upara dayA karIne Ama kahevarAve che, nahiMtara tamArA sarakhA sAthe temane zuM kArya hoya?" A sAMbhaLIne vAsudeve kahyuM- "are dUta ! Ama unmattanI jema game tema vacana kema bele che? zuM ame tenI karuNAnA pAtra chIe ? ane te amArI karuNAne pAtra nathI? tethI tene vinAzakALa AvyuM jaNAya che, jethI Ama bole che. te have bahu kahevAthI saryuM. have huM tenA garvane vinAza karavA mATe prayANa karuM chuM, nahitara tene potAnA parAkramane garva dUra nahi thAya. mArA zekAvegane samajelA tenA zekAvegane dUra karavAne bIjo upAya nathI, mATe tuM jA. huM tarata tenI pAse AvI pahoMcuM chuM." ema kahIne dUtane vidAya karyo. thayelI vAta te nikuMbharAjAne saMbhaLAvI. teNe paNa tenI sAthe yuddha karavA prayANa karyuM. puruSasiMha ane sudarzana bannenI sAthe bheTo thayo. yuddha pravarlDakevuM? parAkramane ja dhana mAnanArA sAhasanI sahAyatAvALa keTalAka subhaTe ane sainike AvelA prahAra sahana kare che, vaLI prahAra Ape che. zatrunuM mAna naSTa karIne potAnuM mAna vRddhi pamADe che, hAthInI ghaTAne bhede che, siMhanAda choDe che, eka bIjA zatruone paDakAre che. senAnA agrabhAgamAM mokhare cAlavAnI pravRttithI nizcita thayelA pitAnA sau nA sapuruSe vIra puruSo siMhanAda karatA hatA. eka pAchaLa bIjuM tenI pAchaLa trIjuM ema uparAupara bANanI zreNi chUTavAthI haNAyelA zatrunI vyavasthA lakSyamAM letA samartha subhaTo tevI rIte jhajhUme che, jethI karIne teonI kIti bhuvanamAM bhramaNa kare che. e pramANe bhAre yuddhane phelAvavAnA asAdhAraNa vyavasAya vaDe, pitAnA arthane prApta karAvanArA keTalAya vikhUTA paDe che- mRtyu pAme che ane keTalAka satkAra prApta karanArA jayazrIne prApta kare che. A pramANe mahAyuddhane vega phelAye, tyAre pitAnAM sainyane hAreluM ane veravikhera thayeluM joIne nikuMbha rAjA pote ja zatrusainyane haNavA mATe taiyAra thaye. tevI rIte zatru-rasainyane haNI nAkhyuM tathA upadravita karyuM, jemAM lajajA cheDIne, kalaMkanI gaNatarI karyA vagara, parAkramane zithila karIne, svAmInI kRpA avagaNIne, pitAnI maryAdAnuM ullaMghana karIne, kulakramane bhUlIne, maraNathI DaranArA, mahAbhayathI trAsa pAmelA hRdayavALA subhaTo bhAgI javAne prayatna karavA lAgyA. tarata ja puruSasiMha rAjAe potAnA sainyane parAbhavita ane nirAza thayeluM jANIne tene utsAhita karyuM ane te ekeeka zatru-sainikane haNavA lAge. A samaye potAnA subhaTo tene joIne utsAhita thayA tathA tenA parAkramanuM avalaMbana karIne, pitAnI jAtane samajIne, hiMmata karIne, saMgrAmane utsAha ANane pralayakALanI agnijvALA sarakhA bhayaMkara thaIteoe zatru-sinyamAM jhaMpalAvyuM. tyAra pachI puruSasiMhane A pramANe aneka sinikane vinAza karato joIne nikuMbha rAjAe kahyuM ke- "he mahAsattvavALA ! sukA pAMdaDA sarakhA sattva vagaranA nisAra sAmAnya puruSane nirarthaka mArI nAkhavAthI saryuM. tAre ke mAro jya-parAjaya thavAno che, mATe mArA sanmukha vaLa, ema belatAM dhanuSa sAthe bANa sAMdhyuM. te sAMbhaLIne puruSasiMhe kahyuM ke- " suMdara vAta karI, tuM belelA vacanane amala kare te bahu suMdara." ema bolatAM teNe paNa gAMDIva dhanuSa aphALyuM. bANa jeDyuM. paraspara laDavAnuM zarU karyuM. e daramyAna lAga joIne tenA jIvita sAthe nikuMbhanA dhanuSanI dorI chedI nAkhI. nirguNa vyabhicAriNI patnI mAphaka Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w w wwwwwwwwww^ ^ ^ wwwwwww 188 capana mahApuruSonAM carita tUTelA cApane tyAga karyo. pachI kharatna grahaNa karyuM. tenA tarapha doDyo, eka pachI eka ema satata bANenI zreNI pheMkavAthI tenA paNa TUkaDe TUkaDA karyA. te pachI atizaya reSAyamAna thayelA nikuMbhane cakraratna yAda AvyuM. smaraNa karatAM jamaNA hAthamAM AvIne ArUDha thayuM, tenA tarapha choDyuM. puruSasiMhanI pradakSiNA karIne tenA ja hastatalamAM AvIne rahyuM. teNe paNa te ja samaye kepathI pUrNa hRdayavALA thaIne nikuMbha upara cheDyuM. cakraratnathI nikuMbhanuM mastaka dhaDathI chUTuM karI nAkhyuM. teNe prativAsudevane mArI nAkhIne ardhabharata svAdhIna karyuM. rAjyalamI jogavIne puruSasiMha vAsudeva paMcatva pAmyo. sudarzana baladeve cAritra aMgIkAra karI ATha prakAranAM kamene kSaya karI siddhisthAna prApta karyuM. -e pramANe mahApuruSacaritamAM puruSasiMha ane sudarzananAM caritra pUrNa thayAM. [ 26-27] (28) madhavA cakravartInuM caritra zrIdharmanAtha tIrthakara ane zAMtinAtha tIrthakara bhagavaMtanA AMtarAmAM piNuM palyopama nyUna, traNa sAgarepama-pramANa kALa hato. A AMtarAmAM be cakavatIo utpanna thayA. yathAkrama temanA kahevAtAM caritro tame zravaNa kare- UMcA maNionA banAvelA bhavanA zikhare vaDe sUrya rathanA mArgo jenAthI rokAyA evI, manehara, prasiddhi pAmelI, jagatamAM pragaTa guNavALI evI zreSTha zrAvastI nAmanI nagarI hatI. te nagarImAM potAnA pratApathI svAdhIna karela samagra pRthvI-maMDalavALA, bhuvanane bhAra vahana karanAra "maghavA" nAmanA naranAtha vAsa karatA hatA. praNAma karatA samagra rAjAonA maNijaDita mukuTonA ghasArAthI lIsA banelA pAdapIThavALA" suMdaratAnA guNa vaDe kAmadevanA darpa sAthe spardhA karanArA, ane darpathI udhdhata sura-samUhane jitanAra, praNaya-varga rUpa kamalene vikasita karavA mATe sUrya-samAna, bIjA pakSe sUra, eTale kamale vikasita karavA mATe sUrya, sajanarUpa caMdravikAsI kamale mATe AhlAdaka caMdra-samAna, zatruvarnarUpa agni ThAravA mATe megha samAna ane zAstronA arthamAM kazala badidhazALI, niSkala gaNavALA para-yavatI varga vaDe "A napuMsaka che' -ema karIne tene parihAra karAto hato ane sevaka-varga vaDe te te ja divasa-baMdhu mAphaka Adara karAto hate. rAjyabhAva vaDe nahi, paraMtu vinayathI AkarSita karelA vaDIlo ane guruvarge potAnA para sthApana karelA ziSyabhAva vaDe je garva vahana karato hato, jene yaza-samUha bhuvanamAM phelAyo hovA chatAM, rAjya pAmavA chatAM te garva vahana karatA na hatA. "domAM A rasavALo nathI" -tema dhArI doe tene parihAra karyo. bIjAo ne avakAza Ape che, tema A avakAza ApatA nathI. guNene bIje sthAna na maLavAthI guNa-samUhe jene Adara karyo hate. AvA prakAranA guNenA bhaMDAra, pRthvIrUpI nArInA karNanA AbhUSaNa samAna, samagra bhuvananuM pAlana karatA te rAjA A nagarInuM paNa pAlana karatA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maghavA ane sanatakumAra cakravatI 189 hatA. 42 dhanuSa UMcI kAyAvALA, pAMca lAkha varSanA AyuSyavALA tene zuM thayuM?-A pramANe vividha prakAranI zreSTha ramaNIonA samAgamamAM rahI sukha bhogavatA A nareMdranI AyudhazALAmAM amogha zreSTha cakaratna utpanna thayuM. A narendra cake batAvela mArge prayANa karIne bharatakSetrane pitAne AdhIna karyuM. cauda ratna sAthe nava nidhAne paNa utpanna thayAM. 64 hajAra yuvatIonuM te patipaNuM vahana karato hato ane 32 hajAra rAjAo temanI AjJAmAM vartatA hatA. pAMca lAkha [varSanuM] pUrvanuM AyuSya pAlana karIne vidhipUrvaka samyakatvathI parizudhdha jinapadiSTa dharmanI ArAdhana. karIne tathA pravacana-zAsananI prabhAvanAnAM kAryo, prabhubhakti, dAna Adi kAryomAM udhamavALe, jinabiMba, jinacaitya, jinAbhiSeka-mahensa Adi dharmakAryo vaDe pitAne janma saphaLa karatA hatA. AyuSya pAlana karI mRtyu pAmIne te sanatakumAra devalokamAM zreSTha vimAnamAM IMdranA sAmAnika devapaNe utpanna thaye. zrImahApuruSacarita viSe maghavA cakravartInuM caritra pUrNa thayuM. [28] (29) sanatakumAra cakravartInuM caritra pitAnA rUpathI samagra jagatanA rUpane jhAMkhuM karanAra, deva, asuro ane manuSyanA rUpathI adhika rUpavALA sanakumAra nAmanA cakravartInuM caritra tame zravaNa kare. ja jaMbudvIpamAM bharatakSetramAM, jemAM vividha prakAranA maNi-jaDita bhavana-bhittinI kAMti vaDe aMdhakAra dUra thayo che, UMcA phliAvALuM, pAtAla sarakhI UMDI khAIthI zobhAyamAna, kamalinInA vanakhaMDathI zobhAyamAna ane vAvaDIo vaDe manahara "hastinApura' nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM dareka zatruone tAbe karanAra "vizvasena" nAmane rAjA hato. tene sahadevI" nAmanI paTTarANI hatI. teone sarvAga suMdara, deva-dAnavonI rUpa-samRddhithI adhika rUpasamRdhivALa samagra kaLAnidhi "sanakumAra" nAmane putra hatuM. tene sUryaputra ane kAliMdine naMdana mahendrasiMha nAmane mitra hatuM. paTTarANI sAthe viSayasukha anubhavatAM tene samaya pasAra thaI rahyo hato. keIka samaye karma pariNatinI vicitratAthI tevA bhAvanuM avazya bhAvipaNuM hovAthI sanaskumAra ghoDA upara besIne azva-vAhanikA mATe nIkaLe. mahendrasiMha sAthe ghaNA prakAranA ane vahana karIne vicitra kIDAo khelIne bheTaNAmAM AvelA eka abdha upara svAra thayo. viparIta zikSAvALA-avalacaMDa te azva upara ArUDha thaIne tene cheDyo, eTale te azva paMcamadhArAthI doDavA lAgyuM. udyAnanA agrabhAgamAM AgaLa vadhIne lagAma kheMcI eTale avaLA zikSaNavALe azva hovAthI ekadama khUba ja doDavA lAgyuM. pharI vadhAre majabUtAIthI lagAmanI dezI kheMcI te tethI vadhAre vadhAre vegathI doDavA lAgyo. tenI pAchaLa bIje samagra rAjasamUha deDI rahela. te sarvanI madhyamAMthI yamarAjA sarakhA A ave ekalA sanakumAranuM apaharaNa karyuM. kevI rIte ? A cAlya, A jAya che, A gaye, A dekhAte baMdha thaye. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 capanna mahApuruSanAM carita - vRttAnta na jANanAra vizvasena parivAra-sahita tenI pAchaLa pAchaLa zodhavA nIkaLe. azvanI kharIthI kherAyela pagalAnA AdhAre AdhAre mArga jete je te rAjA jaI rahyo hato. eTalAmAM pralayakALa sarakhA pavanathI vaMToLIye vAvApUrvaka cAre bAju dhULa UDI, tethI dizAmArgo rokAI gayA, dRSTi paNa khalanA pAmavA lAgI, jamInanA UMcA-nIcA pradeze dhULa uDavAthI sarakhA thaI gayA. azvanI kharInI pagalI bhUMsAI gaI. sAmaMte Akula-vyAkula thaI gayA. maMtrIo mUMjhAyA, bhemIyAo paNa mArga batAvI zakatA nathI. A samaye tenA mitra mahendrasiMha rAjAne vinaMti karI ke, "he deva ! AvA prakAranA vRttAnta viSayaka sAmagrI utpAdana karavAmAM deva bahu sAvadha hoya che, nahiMtara kyAM kumAra ! ane kayAM AvA prakArane azva! e beno vega kema thAya ? vaLI kumArane tenA upara ArehaNa karavAnuM kyAMthI bane? kayA nimitte kumAranuM apaharaNa thAya? vaLI tarata ja AvA prakAranA pracaMDa pavananuM vAvAjhoDuM thaI raja uDavI, pagalAM bhUsAI javAM, pUrva, uttara Adi dizAnA vibhAge paNa jANI zakAtA nathI, mATe he deva ! A daiva pratikULa thAya che, tyAre nAnA rAphaDA paNa meru banI jAya che. khAbocIyuM paNa samudra, utsava paNa ApattirUpa, vasatIvALuM sthaLa ujjaDa, ghara paNa kedakhAnuM, baMdhuvarga paNa vairI, sarakhuM hoya te viSama banI jAya che. mATe he deva ! kRpA kare ane have nagara tarapha prayANa phere. huM vaLI thoDA parivAra sAthe kumAranI zodha karavA jaIza ane daivanI avajJA karIne kumArane laIne pAcho AvI jaIza. "saMga-viyoga karAvavAmAM tatpara daiva tyAM sudhI ja pitAnI tAkAtane garva kare che ke, jyAM sudhI sAhasika puruSe tenI sAthe spardhA karatA nathI. tyAM sudhI ja meru UMce che, samudra paNa tyAM sudhI ja pAra pAme muzkela lAge che, kArya-gati tyAM sudhI ja agharI lAge che, jyAM sudhI dhIra ane vIra puruSo temAM pravartatA nathI. jeo jIvanI heDa karIne pitAnA AtmAnI kasoTI kare che, teo pitAnuM kArya siddha kare che ane teothI daiva paNa pitAnI zaktimAM zaMkAvALuM thAya che. A prakAre je kArya karavAne daDha nizcaya karanArA che, sukha-sAhyabIne bhega ApIne yaza-samUha prApta karavAmAM zUravIra che. guNavizeSanA jANakAra che, teone lakSamI sAMnidhya Ape che. A prakAre rAjAne ghaNuM samajAvIne pAchA vALyA ane pitAnI sAthe keTalAka sainikane laIne mahendrasiMhe mahAaTImAM praveza karyo. te kevI che? vezyAnA hRdayanI jema koI paNa teno madhyapradeza meLavI na zake tevI, yuvatInA caritranI mAphaka ativAMkAcUkA mArgavALI, zAlivAhana rAjAnI sabhA mAphaka seMkaDo kaviovALI, aTavI-pakSe seMkaDe kapi eTale vAMdarAvALI, mahAsarovara jevI puMDarIka kamalethI yukta, aTavapakSe vyAvrayukta, zreSTha nagara sarakhI lAMbI zAlAothI alaMkRta, aTavI-pakSe lAMbA sAlavRkSethI alaMkRta, bAhubalinI mUrti jevI mahAsattva jemAM rahela che. aTavI-pakSe moTA bhayaMkara prANuothI adhiSThita, ahiMsA mAphaka ghaNuone mAnya, aTavI-pakSe ghaNuM mRgavALI, jinapravacana sarakhI ghaNA zrAvakothI adhiSThita, aTavI-pakSe dhApado-phaDIkhAnArA prANIothI adhiSThita, jinavANI mAphaka sarva ne samajAya tevI, aTavI-pakSe sarva saprANIo jemAM rahelA che, kRSNanA balathI mardita thayelA nAganI jema, yamunA-nadIne pravAha sarakhI, aTavI-pakSe siMhanA balathI mardita thayelA hAthIvALI, AvA prakAranI aTavImAM sanakumArane Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahendrasiMhe karela sanatkumAranI zeAdha 191 khALavA mATe tatpara banelA mahendrasiMhanuM sainya dhIme dhIme ghaTI gayuM ane have te ekale paDyo, pharI paNa sAhasanI sahAyatAvALA mahendrasi' parvata-guphAomAM nirbhayapaNe khALavA lAgyA. kevI rIte ? tyAM tyAM te doDe che ke jyAM jyAM koI prakAre na samajI zakAya tevA hAthI, mRga, azva, pADA ane camarI gAyAnA zabdo sAMbhaLavAmAM Ave, sajaLa meghanA gajA ravane jitanAra maddonmatta hAthInI garjanA sAMbhaLIne huM mahArAja! AjJA ApA, tame jIvA' ema kahIne nirbhayapaNe ekadama doDe che. siMhanA moTA siMhanAdanA asahya zabdo sAMbhaLIne A mArA svAmInA avAja che ' ema tenA cittavALA thaI ne te tarapha doDatA hatA. hAthInI sthUla sUMDhathI bhAMgI naMkhAyela ane maraDI nAkhela zAkhAvALA sallakI vRkSAnA vanamAM narendrasiMhanI zeAdha karatA mahendrasiMhe praveza karyAM. vAcALa mayUrInA kekArava sAMbhaLI mahAzAkane dabAvIne dhairya thI vyavasAya karavAvALA te buddhizALI siMhanI guphAomAM nirbhayapaNe kumAranI zeAdha karatA hatA. A pramANe gIca vRkSavALA araNyamAM sAhasa-sahAyavALA eklA ja bhaya, nidrA, kheda, mahAvedanAne gaNakAryA vagara mitranI zodha karatA hatA. tema ja puSparasanI sugaMdha-mizrita sahakAra-AMbAnA mAranI rajayukta utkaTa gaMdhavALA pavana konA hRdayane na bhede ? navikasita kuja vRkSonA vananI zreNie ane sarasa kaNera-puSpanI ma MjarIthI raMgAyelA dizAnA aMtebhAgavALA evA navIna vasaMtaRtunA divase kaheA kAne nathI mAratA ? sUryanA pracaMDa karaNAthI pIDita kAdava upara kAMika cAlatA alpajaLavALA kamalinIonA patrone vAyare DolAve che. kaThora pavanathI uDADela raja-samUhathI raMgAelI dizAmukhavALA malina dhUMdhaLA varSAkALanA divasethI kANu cUke ? eTale ke tevA divaseAnA AnaMda kANu gUmAve? alpaaintuvALI paDatI varSAthI kaiMka malina kadamba-puSpAnA kesarAthI yukta, vAyuthI kapita thavAnA kAraNe kSobha pAmatA meghAnA gaDagaDATathI mukhara ane bhayaMkara varSAnA AraMbhamAM tathA viyeAgamAM atya'ta vyAkuLa karAvanArA divaseA svAdhIna priyajanavALA kayA sahRdaya mANasanA hRdayane cIratA nathI? zaradaRtumAM virala jaLameghavALA meghAthI utpannathavAvALA varSARtunA divaso sava lokonAM hRdayAne utkaMThAthI kAmaLa kare che, pAkelA DAMgaranI gaMdhathI bharapUra ane samasjIda-puSpAnI gaMdhayukta phelAtA pavana viyeAgInA manamAM udvega utpanna kare che. je duSTa divaseAe tribhuvanamAM nalinI-kamaLAnA nAza karyAM ane priyajananA meLApanI utkaMThA karAvI-evA ziziraRtunA divaseAnA phelAvAne kANu sahana kare ? guNa-doSanA bheda na samajanAra eva ThaMDIRtunA divasoe phelAtI sugaMdhavALA mAlatIpuSpAne karamAvIne, kudapuSpAne samRddha-vikasita karyAM. A pRthvItalamAM utpanna thayelA himaNumizrita atizItala pavananA phelAvanArA, zarIramAM dhrujArI utpanna karAvanArA hema'taRtunA divaseAthI kaheA kANu bhaya nathI pAmatA? AvA prakAranA bhayaMkara Rtu-samUhamAM kevaLa sAhasanI sahAyatAvALo mahendrasiMha araNyamAM sanatkumArane khALatA hatA. A pramANe eka varasa sudhI meTA varAhAvALI, duHkhe karI sAMbhaLI zakAya tevA siMhanAdavALI, jemAM vAghanAM baccAM phrI rahelAM hatAM, hAthInAM TeLAM gulagula zabda karI rahelAM hatAM, IcchA pramANe mRga-ToLAMe pharI rahelAM hatAM, manuSyanA jyAM paga-saMcAra thatA nathI, camarI gAyA jemAM carI rahelI hatI, cittAothI vyAsa, ziyALanA 'rU rU' zabdo jyAM saMbhaLAyA karatA hatA, bhamarAo jyAM Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 cepanna mahApuruSanAM carita guMjArava karI rahelA hatA, guMDAo vaDe trAsa pAmela pADAonAM TeLAM, phADI khAnArAM jAnavara jemAM bhramaNa karI rahelAM hatAM, saMsAra sarakhI pAra vagaranI, yamarAjAnI nagarI jevI bhayaMkara, daivanI gati mAphaka gahana evI aTavImAM kumAranI zodha karavA mATe te rakhaDyo. AvA prakAranI mahAbhayaMkara aTavImAM rakhaDate rakhaDate eka divase theDA bhUmi-pradezamAM AgaLa cAlyo ane te lakSma vagara dizAonuM avalokana karatA hatA ane AMTA mArato hato, te samaye sArasa, kalahaMsa, bhAraMDa Adi pakSIone kolAhala saMbhaLA. sarovaranA jaLa taraphathI ThaMDe vAyaro vAvA lAgyuM, kamaLAnI utkaTa gaMdha AvavA lAgI, te tarapha cAlya, hadayamAM kaMIka zvAsa Avyo, rokavA chatAM paNa netromAM AnaMdAzra baLAtkAre nIkaLavA lAgyAM. tyAre vicAravA lAgyo ke, A zuM? athavA te rAtre chellA paheramAM meM svapna dekhyuM, te avazya phaLavuM joIe--ema vicArate sarevara-sanmukha gaye. eTalAmAM saMgItano madhura svara sAMbhaLe. vINanA chidramAMthI nIkaLato karNapriya svara paNa sAMbhaLe. eTale harSathI vikasita netravALe. jeTalAmAM lagAra bhUmIbhAga AgaLa cAle che, teTalAmAM capaLalaya-nupUranA zabda karatI suMdara ramaNIonA madhyabhAgamAM beThelA sanaskumArane teNe dekhe. eTalAmAM vismaya ane vikasita netravALe asaMbhavita zaMkA karato Ubhe rahele hato tyAre, paheregIra sanakumAranuM nAma levA pUrvaka gAthA bolavA lAgyA vizvasena rUpa AkAzatalanA caMdra, ku, dezarUpa bhavananA staMbha, tribhuvananA nAtha, prApta karelA pratApavALA he sanakumAra ! tame jaya pAmo. vidyAdhara-vilAsinIonA stanapaTTa ane usaMganA samAgama karavAnA vyasanI tamAre jaya thAo, vidyAdharo para jaya meLavanAra! vaitADhayanA svAmibhAvane pAmelA! Apane jaya he. A jagatamAM deva samakSa jeNe ekalAe asitayakSane jitane dizAonA aMta sudhI kIrti sAthe mahApratApa pahoMcADaze. mahApratApI azaniveganA ahaMkArane cUra karIne vaitADhayamAM vaLI vidyAdharendrabhAvanI pratiSThA karI. atyaMta pragaTa thayelA nirmalaguNovALA guNIjane pitAnA pratApathI tevA pragaTa vijayavALA thatA nathI, jevA tamArA sanmAnathI jagatamAM prasiddhi pAme che. keTalAka tamArA zatruo taravArathI nAza pAmyA che, bIjA keTalAke samudra ane vanamAM vAsa karyo che. keTalAka zatrao tamArI atyaMta dayAnA pratApe zaraNAdhIna thayA che zatru-samUhane ucheda karanAra he naranAtha! tamArA khamAM vAsa karanAra lakSamInI capalatAne kAraNe thatI niMdA bhuMsAI gaI arthAta tamArI lakSmI have sthira thaI. he mahAyazavALA! tamArA pratApe prajAe ghaNuM dhana prApta karIne tamAre Adara ghaNe karyo che, te kAraNe tamArAmAM lagAra paNa ahaMkAre Azraya karyo nathI. he nAtha! A bhuvanamAM je kaMI guNA, Rddhio, kIrti, rUpa, kaLAo, suMdaratA utpanna thayA che, teoe tamAre ja mAtra Azraya karyo che. he jagatanA bhUSaNa! tamane dekhavAthI evI khAtrI thAya che ke, tamArA jevA bIjA nathI. tamAruM darzana ja uttama puruSonI utpatti jaNAve che. kAmadeva-sarakhA rUpavALA evA tamArAM darzana thaye chate, traNe bhuvanamAM adhika rUpavALA evA pitAnA pati kAmadevanuM mahAna gauravanuM abhimAna ratie choDI dIdhuM. traNe bhuvanamAM ziremaNibhUta rAjAo ane vidyAdhara-narendro vaDe caraNamAM praNAma karAyelA he kurukularUpa AkAzanA bhUSaNa-samAna ! he sanakumAra narezvara! tamane praNAma ho." Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanatakumAra sAthe milana 13 tyAra pachI A "sanatkumAra ja che ema nizcaya karIne mahendrasiMha harSa pUrNa dehavALe apUrva koI rasAMtarane anubhava karate sanatakumAranA jovAmAM AvyuM. sanatkumAre dUrathI ja tene oLakhIne ubhA thaIne tene satkAra karyo. page paDIne te ubhe thayo, eTale bahumAna -pUrvaka tene AliMgana karyuM. vismaya ane pramodathI remAMcita thayelA zarIravALA baMne ApelA Asana upara beThA. vidyAdharendra-leka tarka-vitarka karavA lAgyA ane saMgIta AdinA madhura svaro baMdha karIne bAjumAM AghApAchA khasI gayA. pachI AnaMdAzra-pUrNa netravALA sanakumAre pUchyuM ke- "tuM ahIM kevI rIte Avye? vaLI ekale ja kema? huM ahIM chuM, te tane kevI rIte khabara paDI? mArA viyogamAM mahArAjA prANa kevI rIte dhAraNa kare che? mAtAjInI avasthA kevI che? vaLI tane ekalAne ja kema meka? A dareka praznanonA uttare mahendrasiMhe yathArtha ApyA. tyAra pachI uttama vilAsinIo dvArA tene snAnAdika kArya karAvyAM, bhejanAdika ucita kAryo karyA. pharI mahendrasiMhe kahyuM ke- "he deva ! mArA upara ApanI kRpA hoya te mane kaho ke, "te aSe tamAruM haraNa kevI rIte karyuM? te tamane kyAM laI gayA ? amArA viyegamAM zuM thayuM ? ATalI riddhi kevI rIte meLavI ? ema sAMbhaLIne sanatkumAra vicAra karavA lAgyA. kevI rIte ?-deha mAtrathI bhinna hovA chatAM, jenA citta sAthe bheda nathI evA sadbhAva ane snehamaya mitranA viSe evI koI vastu nathI ke tene na kahevA lAyaka hoya, te paNa "uttamavaMzamAM utpanna thayelAe pitAnA caritranuM kathana karavuM egya na gaNAya, svayaM kathana karanArane potAnA guNe ApoApa nisAra banI jAya che. te have A e avasara Avyo che ke, bakulamatI pAse te hakIkta kahevarAvuM che -ema vicArIne bakulamatIne kahyuM ke- he priye ! A mahendrasiMhane vidyAnA sAmarthyathI jANele mAro sarva vRttAnta tAre kahe. mane te atyAre nidrAnA kAraNe mArAM locana ghUme che. ema kahIne ratigRhamAM jaIne te palaMgamAM paDyo. have bakulamatI pitAnA patinuM caritra kahevA lAgI "te samaye tamArI pAsethI nIkaLyA bAda azvarane kumAranuM haraNa karyuM. bhayaMkara zabdovALI mahAiTavImAM teNe praveza karAvyo. bIjA divase paNa tevI ja rIte deDatAM deDatAM azvane madhyAhna samaya thaye. zrudhA-tRSAthI vyAkuLa banelA azvanI jihA sukAI gaI upara beThela kumArane paNa gaLe zvAsa AvI gaye, thAkI gaye, kumAra nIce utaryA, tenA palANa-pATA cheDI nAkhyA, palANa nIce utAryuM, eTalAmAM azva ghUmIne nIce paDyo. "A azva akArya karanAra che-ema dhArIne tenA prANa paNa tene choDIne cAlI gayA. marelA avalacaMDA azvane cheDIne kumAra gayA. pANInI zodha karavAmAM tatpara banelA te AgaLa AgaLa cAlavA lAgyA, paNa kyAMyathI jaLa maLyuM nahiM. tyAra pachI mArga lAMbo hovAthI, madhyAhnane kALa hevAthI, davathI raNuM baLatuM hovAthI kumAra ekadama hAMphaLA-phAMphaLA thayA. pachI dUranA sthaLamAM samacchara vRkSa dekhIne kumAra te tarapha doDyA. tenI chAyAmAM pahoMcyA, tyAM chAMyaDAmAM beTho, tarata ja netrayugala bIDAI gayuM ane dharaNI upara DhaLI paDyA. A samaye temanA puNyanA prabhAvathI tyAM nivAsa karanAra yakSe zItala jaLa lAvIne tenA sarva aMgamAM siMcuM. jIvamAM jIva Avya, cetanA AvI, eTale jaLapAna karyuM. vaLI tene 25 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 7 cApanna mahApuruSAnAM carita pUchyuM ke, 'tame koNa che ? A jaLa kayAMthI ApyuM ? " teNe kahyuM ke- 'huM ahI nivAsa karanAra yakSa chuM, tamArA mATe ja huM mAnasa sarovaramAMthI jaLa laI AvyA. tyAre kumAre kahyuM ke- * A mArge saMtApa mAnasa sarovaramAM snAna karavAthI dUra thaze.' te sAMbhaLI yakSe kahyuM ke, 'tamArA te manoratha huM pUrNa karAvIza ema kahIne hasta-sa puTamAM laIne mAnasasareAvaramAM laI gayA. vidhithI snAna karyuM. tyAM pUrvanA vairI asitayakSa sAthe yuddha thayuM. te duSTa rAkSasane jitIne vaza karyAM. sUrya pazcimadizAmAM AthamavA lAgyA, tyAre kumAra sareAvara choDIne thoDI bhUmi AgaLa cAlyA, tyAM naMdanavananA madhyabhAgamAM rahelI AThe dizAkumArI jevI vyi kanyAe jovAmAM AvI. teee kumAra tarapha potAnI snehavALI najara pheMkI. kumAra paNa vicAravA lAgyA ke, 8 A koNa haze ema AgaLa cAlIne tene pUchuM. ema vicArI temanI pAse gayA, temAMthI ekane uddezIne madhura vacanathI pUchyuM ke, ' tame koNa che? ane kayA kAraNe AvA nina-zUnya araNyane tame e zeAbhALyuM ?' teoe kahyuM ke, huM mahAbhAgyazALI ! ahIM thI bahu dUra nahi evA sthaLamAM amArI nagarI che, tyAM tame vizrAMti levA cAle '-ema kahIne A putrane tyAM laI gaI. te samaye bhuvananA mahAdIpaka sUrya asta pAmyA. nagaramAM paheAMgyA, sevaka dvArA temane rAjabhavanamAM laI gayA. rAjAe temane joyA. UbhA thaI satkAra karyAM ane ucita kAryAM nIpaTAvyAM. rAjAe temane kahyuM ke- ' he mahAbhAgyazALI ! A AThe mArI kanyAone yAgya tame ja che, te temanI sAthe lagna karo.' Aryaputra paNa * bhale ' ema kahI svIkAra karyAM ane te anusAra sarva kriyAo karI. pachI vivAha pravAM, kaMkaNa-mI'DhaLa bAMdhyuM. teonI sAthe rAtre ratibhavanamAM uttama palaMga upara sui gayA ane nidrA UDI gaI, eTale pAtAne bhUmi para rahelA joyA. temaNe vicAryuM ke, A zuM ? hAtha para kaMkaNu joyuM. pachI kheda pAmyA vagara AgaLa cAlavA lAgyA. tyAM araNyanA madhyamAM divya bhavana joyuM. vaLI temaNe ciMtavyuM ke, A paNa IndrajALa jevu' ja haze, tenI najIkamAM karuNusvarathI rudana karatI strInA zabda sAMbhaLyA. niyapaNe bhavanamAM praveza karyAM. sAtamA mALa para karuNusvarathI rudghana karatI eka kanyAne dekhI. te ema khelatI hatI ke kurukularUpa AkAzanA caMdra ! he sanatkumAra ! anya janmamAM paNa tame ja mArA nAtha thajo. ' ema khelatI pharI paNa rudana karavA lAgI. potAnA nAmanI Aza MkAthI A putre tene pUchyu ke, tuM sanakumAranI kANu thAya che ? jethI tenuM zaraNu aMgIkAra karyuM che ? teNe kahyu ke, manAratha mAtrathI te mArA bhartAra thAya che. kAraNa ke, mArA mAtA-pitAe pahelAM udakadAna ApavA pUrNAMka mane tene ApelI che, paNa haju vivAha-vidhi thayA nathI. teTalAmAM eka vidyAdhare mane kurRimatalathI ahIM ANI che, vidyAthI viSuvelA A dhavalagRhamAM mane mUkIne te kayAMIka gayA che.' jeTalAmAM A kanyA ATalu khele che, teTalAmAM te te vidyAdhara tyAM AvI A - putrane AkAzamaMDalamAM uMcakIne adhara laI gayA. te samaye hAhArava karatI, mUrchA-parAdhIna thayelI te kanyA dharaNI--pIThapara DhaLI paDI teTlAmAM muSTiprahArathI te duSTa vidyAdharane mArI nAkhIne akhaMDita zarIravALA A putra tenI pAse AvyA. tene AzvAsana Apyu anevivAha kayAM. thADIvAra pachI te vidyAdharanI bhaginI AvI, bhAI ne mArelA dekhI kapa pAmI. zrI nimittiyAnuM vacana yAda karIne vivAha-nimitte Aryaputra pAse AvI. tenI anumatithI te ja prakAre teNe lagna karyuM . alpa samaya pachI caMdravege bhAnuvega nAmanA putra sAthe sajja karelA eka suMdara tha mAkalyA. teoe kahyuM ke- 8 he deva ! azinavega vidyAmalathI peAtAnA putranuM maraNa jANIne Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanatakumAra cakavatInuM saubhAgya ane adabhuta rUpa 195 tamArA para caDI Ave che, te kAraNe ratha sAthe amane mokalyA che, amArA pitAjI tamArA caraNanI sevA-nimitte hamaNAM ja AvI pahoMcaze. AryaputranI sahAya-nimitte saMdhyAvalIe prajJaptividyA ApI, tyAra pachI Aryaputre azanivegane jitane vaitADhyanuM rAjya svAdhIna karyuM. pachI caMdraganA sevake asitayakSa rAkSasa sAthene pahelAne vaira-saMbaMdha jaNAvyuM ke- "tame bIjA keI bhavamAM tenI bhAryAnuM haraNa karyuM hatuM, tene zekathI te unmattapaNAno anubhava karIne karma-pariNatinI vicitratAthI saMsAramAM paribhramaNa karatAM rAkSasamAM utpanna thaye. sarevara pAse tame AvyA tyAre tamane jANyA, tyAre deve duSTa rAkSasane parAjaya karyo. A tamArI sAthe vairanuM kAraNa thayuM. nimittiyAoe amane kaheluM hatuM ke-yuddhamAM asitayakSane je parAjita karaze. te tamAre bhartAra thaze, te mATe ame tenI tapAsa rAkhI ane tamane prApta karyA, araNyanA vacce AThe kanyAo sAthe vivAha karyo. have amArA svAmI caMdranI so putrIo che, tenI sAthe paNa deve vivAha kare." ema kahetAM deve te vAta svIkArI ane vivAha karyo. tAtyane sAdhIne jinamaMdiramAM aSTAddhikA-mahensa karIne kriIDA-nimitte ahIM AvelA che. eTalAmAM tamAre meLApa thaye. A tamArA mitrane uddezIne caritra jaNAvyuM." tyAra pachI ratigRhamAM sukhe sUtela sanakumAra uDyA, meTA parivAra sAthe vaitADhya gayA. avasara meLavIne mahendrasiMhe vinaMti karI ke " he kumAra ! tamArA mAtA-pitA zeka ane duHkhamAM divase pasAra karI rahelA che, te amArA sarakhA upara kRpA karIne temanAM darzana karavA taiyAra thAva. e pramANe vinaMti karatAM ja meTA parivAra ane ADaMbara-pUrvaka te hastinApura gayA. tene dekhIne mAtA-pitA ane nagaraloke AnaMda pAmyA. cakAdika cauda mahArane utpanna thayAM, bharatakhaMDa svAdhIna karyo, nava nidhio pragaTa thayA, moTA pratApavALe te cakravatI thaye. keIka samaye saudharma siMhAsana para beThelA denA svAmI zake IndranA sAmAnika vagere devenI AgaLa sanakumAranI rUpasamRddhinI prazaMsA karatAM kahevA lAgyA ke-devatAo IcchA kare, tyAre temane manohara rUpanI prApti thAya che, jyAre te sanatkumArane IcchA vagara puNyanA prabhAvathI ApoApa tenI prApti thaI che. deva ane asure sahita tribhuvananI ApelI upamAone tuccha karanAra tene DAbe bhAga jamaNA ardhabhAganuM mAtra pragaTa anukaraNa kare che. nirmANakarmanA kAraNathI sArI rIte racelA saMsthAna gaThavaNI vagerethI tenAM aMgo tevA zobhe che, jethI kAmadeva mATe amAre mauna thavuM paDe che. surendronI ane asurendrInI rUpa-samRddhithI adhika rUpavALuM tenuM rUpa che ane samagra guNIonA guNu vaDe tenuM caritra pAra pAmanArUM che. A pramANe surendra karelI te rAjAnI prazaMsA sAMbhaLIne be devatAo IrSyAthI A cakravartI rAjA pAse AvavA nIkaLyA. pachI cakravatInA bhavananI pratihAra-bhUmi pAse baMne deve AvyA. teoe pratihArane kahyuM ke, he mahAsattvazALI ! mahArAjane nivedana kara ke- " dUra dezathI cAlIne ane thAkIne kaleza anubhavatA be brAhmaNo tamArA darzana-nimitte AvelA che ane dvAramAM UbhelA che, je Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pinna mahApuruSonAM carita hA pADe te aMdara praveza karIe, je temane maLavAne samaya na hoya, te pAchA svadeza cAlyA jaIe." tyAra pachI te sAMbhaLIne pratihAre vinayathI abhaMgana karAtA rAjAne vinaMti karI. mahArAjAe tene kahyuM ke, atyAre akhADAmAM kasarata karavAnI bhUmimAM raheluM chuM, je temane utAvaLa hoya, te praveza karAva." rAjAe A pramANe kahyuM, eTale chaDIdAre temane praveza karAvyo ane rAjA pAse mokalyA. tevA AzIrvAda ApIne ApelA Asana para beThA. vismayathI vikasita netravaDe paraspara vadana-kamalanuM avalokana karyuM. apUrva rUpa avakana karIne te baMne vismaya pAmyA. tyAra pachI prasanna vadanakamalavALA cakavatIe kahyuM ke- " jenA athI ho, tenI mAgaNI kare, jethI tamArI IcchA pUrNa karUM. e sAMbhaLIne brAhmaNoe kahyuM ke, "he mahArAja! ame kazA padArthanA athI nathI, paraMtu mAtra tamArA rUpanuM avalokana karavAnA katahalathI AvyA chIe. te traNe lekanA rUpatizayane jitanAra Azcarya pamADanAra tamAruM rUpa ame joyuM. Aje ApanA rUpane dekhI amane maLelI AMkho saphaLa thaI. saMsAra-nivAsanuM phala anubhavyuM, te have ame rajA laIne jaIzuM.' te sAMbhaLIne narendra kahyuM ke, DIvAra pachI pharI AvIne tamAre mane dekha, hAla tame jAva, te vAta svIkArIne tema karyuM. rAjabhavanamAMthI bahAra nIkaLyA. snAna, vilepana, bhejanAdi karIne sarvAlaMkAra-vibhUSita thaIne rAjasabhAmAM siMhAsana para birAjamAna thayelA be bAju rahela vilAsinIoe hAthamAM grahaNa karela cAmathI viMjhAtA evA rAjAnI pAse pratihAre jaNAvela teoe rAjabhavanamAM praveza karyo. ApelA vizeSa prakAranA Asana para teo baMne beThA. mahArAjAe temane bolAvyA, eTale paraspara mukha avakana karIne kaMIka plAna mukhakamalavALA thaIne nIcuM mukha karIne rahyA. pharI mahArAjAe kahyuM, tame ekITase mArA tarapha najara karIne mAruM rUpa joIne paraspara nIcuM mukha karIne kema rahyA che ? teoe kahyuM ke, "he mahAsatva ! ame te de chIe, devonI sabhAmAM surendra tamArA rUpanI prazaMsA karI, tenI azraddhA karatA ame ahIM AvyA chIe. pahelAM ame tamAruM rUpa nihALyuM tyAre ema thayuM ke surendra yathArtha rUpanuM saMpUrNa varNana karyuM na hatuM. surendranI vAta bAju para rAkhIe, paraMtu tamArA rUpanuM varNana karavA bIje kaI zaktimAna nathI, paraMtu A saMsAra asAra che, samagra saMsAranA vilAse kSaNavAra ramaNIya lAge che. kAraNa ke, te avasare je tamArI rUpasaMpatti hatI ane ame joI hatI, tene some bhAga paNa atyAre nathI. je mATe kaheluM che ke - " jIvanuM lAvaNya, rUpa, yauvana, zarIra-saMghayaNa, kAti, zebhA, jIvita, tema ja bela dareka samaye ghaTatuM ghaTatuM ochuM thAya che. prathama vakhate je tamArA dehanI kAMti joI hatI, he deva-manuSyane jitanAra! te atyAre jonArane atizaya AMtarAvALI-ghaTelI lAge che. puNyAnubaMdhI puNyazALI-kuzala AtmAone kSaNe kSaNe pheraphAra thavAnA svabhAvavALA lAvaNya, yauvana ane rUpamAM palaTo thAya te lagAra paNa karmabaMdhanA kAraNarUpa banatuM nathI. A pramANe devenuM yathArtha vacana sAMbhaLIne utpanna thayela vairAgyavALA, gaLI gayelA mehadhakAravALA rAjA Ama kahevA lAgyA- parakArya karavAmAM tatpara ! "he uttamadeva ! tamArI hitazikSA huM mAnya karuM chuM. mArA rUpatizayanA abhimAnathI huM gherAye hatuM, tene tame pratibaMdha karyo. svabhAvathI ja A deha nirguNa che-emAM bilakula saMdeha nathI. kAraNa ke, te mUtra, viSTA, mAMsa Adi azuci padArthothI bharele che. carabI, mAMsa, lehI, phephasAM, kalamalathI bharela durgadhI Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanatakumAre vairAgyathI pravajyA svIkAravI A kAyAnI kSaNika zebhA, TApaTIpa, saMbhALa Adi avivekI jane ja kare. A dehanuM jaga. prasiddha utpatti-kAraNa paNa je vicAravAmAM Ave, te kharekhara paMDitane zaramanuM bhAjana thAya che. mAtAe khAdhelA bhejanane vikArathI niraMtara vRddhi pAmatA apavitra dehanA zucipaNanA vicArathI bALajane ja kheda pAme che. sarva azuci ekaThI thaI taiyAra karela, azucina bhaMDAra evA dehane viSe daDha vicAra karatAM temAM pavitratA kevI rIte heI zake ? vAraMvAra sArasaMbhALa karavA gya roga, vRddhAvasthA, maraNanI pIDAvALA kSaNe kSaNe saDana, paDana, vidhvaMsana thavAnA svabhAvavALA A deha viSe sthirapaNAnI AzA paNa kevI rIte karI zakAya ? A pramANe dehanI sthiratA ane pavitratA vicArAya che, tema tema zaradanA megha jema pavana vaDe vikharAI jAya, tema sarva dehanI sthiratA ane pavitratA vikharAI jAya che." A pramANe devanA vacanathI vizeSa prakAre utpanna thayelA saMvegavALA AvelA devathI abhinaMdana apAyelA, viSayasukhathI vimukha, rAjalakSamIthI virakta thayelA cakravartI paNAnI niMdA kare che, pApakarma lAge tevA navanidhine bahu mAnatA nathI. cauda mahAratnanI guMchA kare che. AgrahAdhIna thaIne mAtra AhAra grahaNa karanArA tevA prakAranA dharmAcAryanI rAha jotA hatA. AvA avasare caudapUvI vijayasena nAmanA AcArya aneka ziSyanA parivAra sAthe vicaratA vicaratA padhAryA. nagara bahAra nivAsa karyo, rAjAne te samAcAra maLyA, eTale mahArAjA page cAlatA temane vaMdana karavA mATe gayA. bhaktithI namelA maratakathI bhagavaMtane vaMdanA karI. gurumahArAje dharmalAbha Ape. temanA caraNa pAse beThA. bhagavaMte dharma-dezanA zarU karI, saMsAranI asAratA varNavI, bhegonI niMdA ane dehanI asthiratA jaNAvI. tyAra pachI prasaMga maLavAthI mahAsavegapUrNa mAnasavALA sanatakumAre kahyuM ke--he. bhagavaMta ! Ape kahyuM tema ja che, saMsAra Avo ja che, bhegonAM pariName kaDavAM phalavALAM hoya che, IndriyanI gati capaLa hoya che, viSaya-prasaMga bhayaMkara che, zarIra dareka samaye vikharAI javAnA svabhAvavALuM che, pApa-pariNatinA hetubhUta rAjyalakSamI ekAnta duHkha ApanArI che. te he gurumahArAja ! mArA para anugraha kare, tamArA sarakhA nirdhAmaka vaDe huM saMsAra-samudrane pAra pAmavAnI abhilASA karuM chuM. samagra pApa-parvatane cUra karanAra vajazani sarakhI pratrajyA mane Apo. tyAra pachI guru mahArAje ghaNuM AzvAsana ApIne tene dIkSA ApI. guru sAthe vicaravA lAgyA. samagra aMgo bhaNI gayA. tenA artha grahaNa karIne ekAkI vihAranI pratimA aMgIkAra karI. keIka samaye vihAra karatAM karatAM pUrvanA pApakarmanA udayathI ekI sAthe gADhaMke utpanna thayA. te A pramANe-mastakedanA, kAnanuM zUla, netrane kepa, dAMtane duHkha, vakSaHsthalamAM trADa, bAhu sujI javA, hAtha-kaMpa, peTamAM jaledara, pIThamAM zUla, gudAmAM harasanI pIDA, pizAba aTakI ja, sAthaLamAM paraspara ghasAvuM, jaMghAmAM kharajavuM, pagamAM sejA, AkhA zarIramAM keDha rega, ane belane kSaya, A pramANe sarva rogathI pIDAtA chatAM samatAbhAvathI sarva Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 capanna mahApuruSenAM carita vedanAo sahana karatA teo vicare chete samaye saudharmAdhipatie AvIne vaMdanA karI vinaMti karI ke he bhagavaMta! Apane atyaMta pIDA karanAra A rogone maTADI ApuM?" tyAre lagAra hasatAM hasatAM bhagavaMte kahyuM ke, "zuM kAyamanA ke A bhava pUratA roga dUra karaze ? saudharmAdhipatie kahyuM ke, reganA atyaMta vinAza te samagra karmone kSaya thavAthI thAya che, huM te mAtra thoDA kALa pUratA tamAma rege dUra karI zakuM. te sAMbhaLI bhagavaMte thuMka-auSadhi grahaNa karI ane te DAbA hAthanI tarjanI AMgaLI upara cepaDI eTale pahelAMnA rUpa karatAM paNa adhika rUpALI suvarNa varNa jevI aMgulI dekhAvA lAgI. bhagavaMte kahyuM ke, "he mahAsattvazAlI ! pUrva karmanA deSathI vyAdhIo utpanna thAya che, udayamAM AvelAM te karmo je samatAthI sahana karavAmAM Ave te tene kSaya-nAza thAya che, paNa daivIzaktithI besADI devAmAM karmano kSaya thatuM nathI. tethI pUrve je kaMI karma jAte upArjana karelAM heya, mithyAtva, avirati, pramAda, ga, kaSAyAdike karI prANIone vividha vedanAo utpana karelI hoya, tene svayaM bhegavavI ja paDe, te sivAya chUTakAre thaI zakatuM nathI, ame mekSanA athI chIe. mATe tuM je mAtra A bhavanA roga maTADavAnI IcchA rAkhe che, te vAtathI saryuM. reganuM auSadha to meM cAlu kareluM ja che, te sivAya kAyamI sarvathA mULamAMthI reganI zAMti nahIM thAya. te pramANe kahevAcelA Indra. mani bhagavaMtane vaMdanA karIne pitAnA sthAne gayA. bhagavaMte ciMtavyuM ke- he jIva! anartha karanAra dhana, yauvana, jAti-abhimAna AdinI aNasamaja vaDe te pote ja A duHkhanI zreNa ubhI karI che. paralekanI ciMtA na karanArA ajJAnI viSayAdhIna AtmAo tevuM tevuM pApakarma kare che, jethI tene manuSya, naraka, tiryaMca gatimAM adhika duHkhAnubhava kare paDe che. he jIva! upArjana karelAM karmone kaI prakAre vinAza thaI zakatuM nathI, te AvI paDeluM duHkhamAtra udvega lAvyA sivAya samatAbhAvathI sahana karI le, sarvane mATe A eka niyama che ke rAga, dveSa, ke mehAdhIna thaI bIjAne je kaMIpaNa duHkha, trAsa, herAna karyA hoya, te nakkI potAne ja pUrva karmanA doSathI pariName che. he AtmA! A zarIrathI tuM judo che, tuM nirogI, akSaya, amUrta che; jyAre A deha te reganuM ghara che. te zarIra mATe keInA upara khIjAte nahiM roganA nimitta pApa, pApa-nimite azubha ga, tene nimitte ajJAnathI mehitamativALe tuM pote ja che. karmanA kSayathI mekSa, karmane kSaya bhegavaTAthI, agara tapazcaryAthI thAya, A baMne mane atyAre maLI gayA che, AvA prakAranI samajaNa te guNa che. ajJAnIone A guNa paNa deSarUpa thAya che. vaLI je te pahelAM AcareluM che, te A karma khapAvavAnuM ja che, svAdhInatAe samatApUrvaka bheLavIne khapAveluM ghaNuM nirja zanA phaLavALuM thAya che. temAM duHkha paNuM alpa thAya che. A pramANe udayamAM AvelA sarvarogavALA nirjarA karavAnA abhilASI muni samyagU prakAre vedanAo sahana karatA hatA ane dharma, karmanI gati tema ja saMsAranI bhAvanAo bhAvatA hatA. A pramANe AtmAne zikhAmaNa ApIne samyagU bhAvanAo bhAvatA, rogapariSaha sahana karatA, jina-vacanane vicAratA, vihAra karatA. have keTaluM AyuSya bAkI che? tene vicAra karyo. alpa AyuSya bAkI raheluM jANIne samyagU prakAre AtmAnI saMkhanA-vidhi karIne, pAdapapagamana anazana-vidhithI AyuSya pUrNa karIne, deha choDIne sAta sAgaropamanA AyuSyavALA sanaskumAra muni kapamAM utpanna thayA. mahApuruSacaritamAM sanakumAra cakravartInuM caritra pUrNa karyuM. [29]. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30-31) zrI zAMtinAtha svAmI cakravatatIrthakaranuM caritra zrIdharmanAtha tIrthakara bhagavaMta pachI piNa pApamanyuna traNa sAgarepama pachI zrI zAMtisvAmI cakravatI ane tIrthakara ema ekI sAthe be padavIvALA utpanna thayA. kevI rIte? - sukulamAM janmelA, guNavAna parakArya karavAmAM tatpara evA mahAsattvazAlI puruSo A jagatamAM keI utpanna thAya che ke, jenA vaDe A bhuvana alaMkRta thayeluM che. jaMbudvIpa nAmanA A ja dvIpamAM vaitAdya nAmanA zreSTha parvatanI uttarazreNImAM rathanapura cakavAlapura nAmanuM nagara hatuM. tyAM amitateja nAmane rAjA rahetA hatA, tene sutArA nAmanI bhaginI hatI. tene pitanapuranA adhipati zrI vijaya rAjA sAthe paraNAvI hatI. keIka samaye amitateja rAjA pitanapura nagare zrI vijaya ane sutArAne maLavA mATe gayo. te samaye AkhA nagaramAM dhvajA-patAkAo uDatI hatI ane nagaraloko pramoda karI rahelA hatA ane rAjamahelamAM te vizeSa AnaMda-utsava pravartate hatA. tyAre vismayathI vikasita netravALe te AkAzamAMthI rAjAnA bhavanAMgaNamAM nIce utaryo, zrIvijaya rAjAe ubhA thaI tene satkAra karyo. bIjAM ucita kAryo karyA. siMhAsana para beThA. amitateja rAjAe utsavanuM kAraNa pUchayuM. tyAre zrIvijaya rAjA kahevA lAgyA- " AjathI ATha divasa pahelAM pratihAre nivedana karela eka nimittiya AvyuM. tene Asana ApyuM eTale te beThe. meM tene pUchyuM ke, AvavAnuM kAraNa hoya te kahe. tyAre teNe kahyuM ke, he mahArAja! meM nimitta avalokana karyuM, temAM pitanAdhipa upara AjathI sAtame divase madhyAhna samaye IndrAzani paDaze. te kAnane apriya lAge tevuM vacana sAMbhaLIne maMtrIe pUchyuM ke, te tArA upara zuM paDaze? teNe kahyuM ke, tame kepa na karaze. nimittabalathI je meM jANyuM, te pramANe ja meM tamane kahyuM che, temAM mAre kaI prakArano bhAvadoSa nathI. "te divase mArA upara suvarNanI vRSTi thaze." e pramANe teNe kahyuM, tyAre meM tene pUchyuM ke AvA prakAranuM nimittazAstra, tuM kyAM ? teNe kahyuM ke, "acala svAmInI dIkSA vakhate meM pitA sAthe dIkSA aMgIkAra karI, tyAM huM aSTAMga nimitta bharyo. pachI huM yauvanavaya pAye, kaI kanyA pUrve mane apAyelI hatI. mArA bhAIoe mane dIkSA choDAvI. karma-pariNatinA yoge tyAra pachI meM tenI sAthe lagna karyuM. tyAra pachI sarvajJa bhagavaMte prarUpela nimittanA anusAre joyuM, te pitanAdhipatine vijaLI paDavAne upadrava thaze." A pramANe kahyuM - tyAre eka maMtrIe kahyuM ke rAjAne samudranA madhyabhAgamAM vahANamAM besADI jethI tyAM vijaLI paDavAne saMbhava nathI. bIjAe kahyuM ke-daiva- nigane palaTAvavA keI samartha thaI zakatuM nathI. kAraNa ke eka vakhate rAkSasane ApavAno vAro Avyo, temAM eka brAhmaNaputrane arpaNa karavAnuM hatuM, paNa mAtAne rudana karatI dekhIne eka bhUte mAtAne AzvAsana ApIne tenA vArAnA divase bhUta tene parvatanI guphAmAM laI gayA. tyAM pahelAM AvelA eka ajagare tenuM bhakSaNa karyuM. tethI karIne jIvanuM tUTeluM AyuSya pAlana karavuMTakAvI rAkhavuM atyaMta muzkela che. pharI vaLI trIjA maMtrIe kahyuM ke nimittiyAe pitanAdhipatine vadha kahele che, nahIM ke zrIvijya mahArAjane." sAta divasa potanAdhipati tarIke bIjA koInI sthApanA karo ema maMtraNuM karIne vaizravaNayakSane meLavIne rAjyane abhiSeka karyo. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Roo cepanna mahApuruSanAM carita sAtamA divase divasanA madhyabhAgamAM megha utpanna thaye, vijaLIlatA camakavA lAgI. meghano garava gaDagaDa zabda karavA lAgyuM. tyAra pachI cAre bAju camakAre karatI vijaLI yakSagRhamAM paDIne yakSanI pratimAne vinAza karyo. huM te sAta rAtri sudhI pauSadhazALAmAM piauSadha karIne rahele hate. nagaralekee mane abhinaMdana ApyuM ane pharI mAre rAjyAbhiSeka karyo. nimittiyAnI pUjA karI. tethI karIne vadhAmaNa-utsavanuM A kAraNa che." A sAMbhaLIne amitateje kahyuM ke- "nimittazAstra saMdeha vagaranuM che ane rakSaNane upAya paNa suMdara karyo." tyAra pachI zrI vijayarAjA sutArA rANI sAthe bahAra udyAnamAM gayA. tyAM suvarNanI kAMtivALA mRgalAne joIne sutArAe kahyuM ke he priyatama! A mRgale ghaNo suMdara che, te mane kIDA karavA mATe tene lAvI Ape. tyAre rAjA pote ja tene pakaDavA dayo, eTale mRgale palAyana thayo, theDI bhUmi gayA pachI AkAzamAM uDI gayA. teTalAmAM mahAdevIe cIsa pADI kehi deva! kukakuTasape mane karaDI, tenAthI mAruM rakSaNa kare. he deva! mane bacAvoema sAMbhaLIne ekadama deDI AvyuM. teTalAmAM te te mRtyu pAmI. rAjA paNa tenI sAthe citAmAM peThe. agni saLagavA lAgyuM. teTalAmAM be vidyAdhare AvyA. temAMthI eke pANIne maMtrIne tenI para chAMTyuM. eTale tAlinI vidyA aTTahAsya karatI nAsI gaI. rAjA paNa svastha thaye. teNe kahyuM ke, "A zuM?" vidyAdhare kahyuM ke-ame pitA-putra amitatejane svAdhIna chIe. ame jinacaMdana mATe gayA hatA. pAchA AvatA hatA, tyAre sutArAne azani gheSa laI jatuM hatuM, tene AkaMda-zabda sAMbhaLe ane yuddha karavA sajja thayA, tyAre sutArAe amane kahyuM ke mahArAja tAlinI vidyAthI ThagAya nahi ane jIvitane tyAga na kare, te pramANe tarata udyAnamAM jaIne vyavasthA kare." tethI pitA-putra ame ahIM AvyA chIe. vetAhinI vidyA sAthe citAmAM caDelA tamane joyA. te duSTavidyA bhAgI gaI. pachI tame ubhA thayA. sutArAnuM apaharaNa thayuM jANuM rAjA ciMtAmAM paDayo. teoe kahyuM ke, vizvasta bano. te pApI kyAM javAnuM che?" ema sAttvana ApIne vidyAdhare gayA. A vRttAnta amitateje jANya. amitateja ane zrI vijaya amaracaMcA nagarImAM azaniSa pAse gayA. bahAra rahIne azanighuSa pAse dUta mokalyA. te tyAMthI palAyana tha tenI pAchaLa baMne deDaDyA. utpanna thayelA kevalajJAnavALA acalanI pAse azaniSane je. amitateja pAse eka vidyAdhara sutArA rASTrane tyAM laI Avyo. tyAra pachI upazAnta thayelA vairavALA kevalinI samIpe dharma zravaNa kare che. avasara maLatAM azaniSe kahyuM ke-"meM duSTabhAvathI sutArAnuM haraNa karyuM na hatuM. paraMtu vidyA sAdhIne pAchA pharatAM meM tene dekhI, pUrvanA snehanA kAraNe tene tyAga karavA samartha na thaye, tethI kapaTathI zrIvijayane vetAlinI vidyAthI bhramaNAmAM nAkhIne sutArAne laIne huM AvyuM. te duSTabhAva vagaranA mane kSamA ApavI." e sAMbhaLIne amitateje kahyuM ke he bhagavaMta! kyA kAraNathI Ane sutArA upara neha thaye? tyAre kevalI bhagavaMta kahevA lAgyA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyabhAmA-sutArA, kapila-azanASa 201 A ja bharatakSetramAM magadhadezamAM acalagrAmamAM dharaNujaTa nAmanA vipra hatA. tene tyAM kapilA nAmanI dAsaputrI hatI. tene kapila nAmanA putra hatA. teNe kaNa cArIthI vedanA abhyAsa karyo. dezAMtaramAM ratnapura nAmanA nagaramAM gayA. tyAM zrISeNu nAmanA rAjA hatA. tene eka abhinaditA ane khIjI zikhina ditA nAmanI e bhAryA hatI. te kapila adhyApakanI sevAmAM rahyo. 'A brAhmaNa che.' ema dhArIne adhyApake satyabhAmA nAmanI peAtAnI putrI tene ApI. koIka divase te kapila varSARtumAM saMdhyAsamaye maMda maMda prakAzamAM varSA varasatI hatI, tyAre paherelAM vastra bhIjAvAnA bhayathI kAkhamAM dabAvIne AvyA. tyAre satyabhAmA tenI bhAryA addalavA mATe bIjA kapaDAM laIne sAme AvI. teNe kahyuM ke, 'mAre evA prabhAva che ke mArAM vacce bhIMjAya nahi.' samajI gaI ke nakkI A nagna thaIne AvyeA che. 'kulIna puruSoe Ama karavuM cegya na gaNAya.' mATe A akulIna che, te kAraNe te maMdasnehavALI thaI. koIka samaye dharaNijaTa kapila pAse AvyA. satyabhAmAe pitA-putranA saMbaMdhanuM viruddha AcaraNa dekhI dhaNijaTane yathArtha hakIkata pUchI, teNe paNa yathArtha-sAcI hakIkata kahI. niveda pAmelI satyabhAmAe zrISeNu rAjA pAse jaIne vinaMti karI ke, mane kapila pAsethI cheDAvA, have huM dIkSA aMgIkAra karIne dharmanuM sevana karIza. mahArAjAthI kahevAyelA kapila tene choDatA na hatA. te kahe ke tenA virahamAM te kSaNavAra paNa jIvita TakAvavA sama te nathI tyAre te sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke, ahIM ja rahe, daramyAna kapilane huM samajAvIza'. koIka samaye peAtAnA anaMgasena nAmanA putrane anaMgasenA gaNikA nimitte laDatA joI ne rAjAe tAlapura vaSanA prayAga karyA, tethI mRtyu pAmyA. tyAra pachI abhina MditA ane zikhina ditA nAmanI ane bhAryAee ane satyabhAmA brAhmaNIe paNa te ja viSaprayAgathI AtmahatyA karI. cAre jaNA devakurumAM yugalikapaNe utpanna thayA, tyAMthI vaLI saudhama devaleAkamAM gayA. tyAMthI cavIne zrISeNa rAjAnA jIva amitateja, abhinaMditAnA jIva zrIvijaya, satyabhAmAnA jIva sutArA ane te kapilanA jIva ti cayAnimAM bhaTakIne tevA prakAranu anuSThAna karIne anidyASa utpanna thayA. te satyabhAmA brAhmaNInA jIva sutArAne dekhIne pUnA snehathI tenuM haraNa karI gayA." pharI paNa amitateje pUchyuM ke he bhagavaMta! huM bhavya chu ke nahi ? kelie kahyuM ke-tu. bhavya che, ahIMthI navamA bhavamAM tuM tItha kara thavAnA che. A zrIvijaya tArA prathama gaNadhara thavAnA che.' tyAra pachI A sAMbhaLIne amitateja tathA zrIvijaya hu thI pUrNa dehavALA bhagavatane vaMdanA karIne potAnA nagaramAM gayA. bhAge bhAgavavA lAgyA. keAIka samaye baMne bahAra udyAnamAM gayA, tyAre tyAM vipulamati ane mahAmati nAmanA e cAraNa-zramaNAne joyA. temanI pAse dharmAMzravaNu karIne AyuSya pUchyuM. cAraNazramaNe paNa avadhijJAnathI upayega mUkIne kahyuM ke- chavvIza divasa AyuSya khAkI che.' eTale teoe tyAMthI 26 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 cepanna mahApuruSonAM carita pAchA AvIne aThThAI mahotsava karyo. potapotAnA putrone rAjyadhurA arpaNa karIne abhinaMdana, jaganaMdana pAse vidhipUrvaka pAdapapagamana anazana karIne, kAla karIne prANutaka95mAM vIza sAgarepamanI sthitivALA devapaNe utpanna thayA. tyAM aparimita ratisAgara-sukhano anubhava karIne sarvAyu pUrNa karIne jaMbUDhIpa nAmanA A ja dvIpamAM pUrva videhamAM ramaNIya vijayamAM sItA mahAnadInA jamaNuM kinAre subhagA nagarImAM svimitasAgara rAjAnI vasuMdharI ane anaMgasuMdarI nAmanI be mahAdevIonI kukSimAM kumArapaNe utpanna thayA. amitatejanuM "aparAjita ane zrIvijyanuM "anaMtavIrya" nAma pADyuM. tyAM paNa damitAri nAmanA pratizatru vidyAdharane mArI nAkhIne anukrame baladeva ane vAsudevapaNuM pAmyA. temanA pitA pravajyA grahaNa karIne mRtyu pAmIne asurakumAramAM amara nAmanA devapaNe utpanna thayA. anaMtavIrya vAsudeva AyuSya pUrNa karIne nArakInuM AyuSya bAMdhIne kAle pAmIne prathama nArakImAM beMtAlIza hajAra varSanA AyuSyavALe nArakIpaNe utpanna thaye. tyAM mahAtIvra vedanAo bhegavata hate. putraranehathI camarAsura tyAM jaIne tenI vedanAnI zAMtinA upAya kare che. saMvega pAmele te samyaka prakAre vedanAo sahana kare che. bhAIne viyeganA duHkhathI zeka pAmelA, aparAjita baladeve pitAnA putrane gAdIe besADIne jyadhara gaNadharanI pAse dIkSA aMgIkAra karI. pravajyA-vidhAnathI anazanapUrvaka ArAdhanA karIne te AyuSya pUrNa karIne azrutaka5mAM IndrapaNe utpanna thaye. . tatavIrya vAsudevanI ja eTale dIkSA laI ne A vyAMthI A bAju anaMtavIrya vAsudevane jIva narakamAMthI nIkaLIne vaitADhya parvatamAM vidyAdharapaNe utpanna thayo. tyAM ayuta surendra pratibodha pamADyo eTale dIkSA laIne acuta devalokamAM devapaNe utpanna thaye. aparAjita baladevane jIva ayyatendranuM AyuSya pUrNa karIne tyAMthI cavIne jaMbudvipa nAmanA A ja dvIpamAM pUrva videhamAM sItAmahAnadInA jamaNuM kinAre maMgalAvatI nAmanA vijayamAM "ratnasaMcaya" nAmanI nagarImAM kSemaMkara nAmanA rAjAnI ratnamAlA nAmanI bhAryAne viSe 'vajayudha" nAmanA putra tarIke utpanna thaye. A bAju zrIvijayane jIva devAyuSya pUrNa karIne tenA ja putrapaNe utpanna thayA. "sahastrAyudha" evuM tenuM nAma pADyuM. keIka samaye jalakrIDA-sukha anubhavatA vAyudhane baladevakALane vairI prativAsudeva damitAri saMsAramAM keTaleka kALa bhramaNa karIne pharI paNa vidyudaMSTra nAmanA vidyAdharapaNe utpanna thaye. teNe tenA upara moTA parvata phekayo. nAgapAzathI page bAMdhyuM. vidyAdhare vyAkuLa thayA vagara muSTiprahArathI parvatane dUra pheMko ane nAgapAzane paNa pagathI toDI nAkhe. tyAra pachI acyatendra "tIrthakara thaze."--ema tIrthakaranI bhaktithI stuti ane prazaMsA karI. vaLI bIjA keIsamaye pauSadhazALAmAM rahelA hatA, tyAre paNa te ja pramANe devendra prazaMsA karI ke-"A vizvayudha kumArane Indra paNa dharmathI calAyamAna karI zake nahi. te samaye IndranA vacanamAM azraddhA karate eka deva tyAM Avyo. AvIne eka kabUtaranI vikurvaNu karI. yabrAnta thayela kabUtara vAyudha pAse AvI chupAI gaye, ane manuSyabhASAmAM kahevA lAgyo ketamArA zaraNe AveluM chuM." vajAyudhe zaraNa ApyuM, eTale tenI najIkamAM beDuM. tarata ja tenI pAchaLa bAjapakSI Avyo, AvIne teNe kahyuM ke-"mahAsattvavALA ! sudhAthI huM parezAna thaI rahela chuM. mahAmuzkelI e meM A kabUtara prApta karyuM che, tene choDI do, nahIMtara huM mRtyu Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvadayA mATe vizvayudhane upadeza 203 pAmIza." te sAMbhaLIne vAyudhe tene kahyuM ke-"zaraNe AvelAne samarpaNa karavuM, te egya nathI, temaja tAre paNa Ama karavuM egya nathI." kAraNa ke paranA prANanuM haraNa karIne pitAne je prANavALuM banAve che, athavA bIjA nI hiMsA karIne pitAnuM peTa bharanArAo pitAnA eka divasanA jIvatara mATe bIjA AtmAone vinAza kare che. jema tane nakakI tAruM jIvita priya che, tevI ja rIte sarva jIne pitAnuM jIvita priya hoya che, te tArA jIvanI jema bIjAnA jIvanuM paNa tuM rakSaNa kara duHkhathI udvega pAmele tuM bIjAone haNane tArA duHkhane pratikAra kare che, paraMtu te nimitte pharI paNa tuM anekagaNuM duHkha pAmIza. tane te mAtra kSaNavAranI tRpti thavAnI che, jyAre bIjo jIva pitAnuM samagra jIvita gumAve che mATe A taDaphaDatA jIvane mArI nAkhave, te tane yukta nathI." rAjAe A pramANe te pakSIne madhura vacanAthI samajAvyA, chatAM teNe pratyuttara ApyA ke, "huM" bhUkhe chuM. mArA manamAM dharma raheluM nathI. tyAra pachI vaLI pharI rAjAe kahyuM ke, he mahAsava! je tuM bhUkhe ja che, te tane bIjuM mAMsa huM ApuM." sAmA pakSIe javAba Ape ke, "huM mArA pitAthI mArelA jIvana mAMsa khAvAne vyasanI chuM, bIjAe mArelA mAMsa khAvAnI mane ruci thatI nathI." rAjAe kahyuM ke, "A kabUtarane taLIne jeTaluM tenuM mAMsa hoya, teTaluM mArA zarIramAMthI ApuM, to tArI meLe kApIne bhakSaNa kara." tyAre bAjapakSIe khuza thaI zajAnuM vacana svIkAryuM. tela karavA mATe trAjavA lAvyA, eka pallAmAM kabUtara rAkhyuM, bIjA pallAmAM rAjA potAnA zarIramAMthI kApI kApIne mAMsa nAkhe che, tema tema devamAyAthI pathI vadhAre vadhAre vajanadAra thAya che. tyAre tema joIne rAjA paNa hAhAra karatA parivAra samakSa pitAnA jIvitathI nirapekSa banIne jAte palAmAM caDI bese che, devamAyAnI parIkSAmAM saphaLa nIvaDelA rAjAne joIne deva vismaya pAme ane maNinA kuMDalothI zobhAyamAna zarIravALA deve pitAnA svarUpane pragaTa karyuM. rAjAne AzvAsana ApIne tathA tenI bhAvanAnI prazaMsA karIne harSapUrNa hRdayavALe vismaya pAmelA manavALA deva ekadama pitAnA sthAnake gaye. keIka samaye vAyudha ane sahasAcudha pitA-putra baMne vairAgya pAmelA. teoe sahastrAyudhanA putra baline rAjyAbhiSeka karIne kSemaMkara tIrthakara bhagavaMtanA gaNadhara pAse dIkSA aMgIkAra karI. dIkSA paryAya pAlana karIne, pAdapapagamana vidhithI deha tyAga karI, kAla karIne ISAbhAranA zikhara uparanI raiveyakamAM ekatrIza sAgaropamanI sthitivALA banne jaNa ahamindra deva thayA. tyAra pachI raiveyakanA ahamindrapaNanA sukhane anubhava karIne tyAMthI cyavIne A ja jaMbudvipa nAmanA dviIpamAM pUrva videhamAM puSkalAvatI vijayamAM puMDarIkiNI nagarImAM gharatha nAmane rAjA hatA, tene padmAvatI ane mane ramA nAmanI be mahAdevI hatI, temanA garbhamAM utpanna thayA. vAyudha hato, te megharatha tha ane sahasAyudha hato te dRDharathe thaye. moTA thayA, kaLAo grahaNa karI. megharatha ane daDharathane pUrvabhavanA abhyAsathI jine padiSTa dharma pariNamyo. jIvAjIvAdika padArthonA svarUpa samajelA uttama keTInA zrAvake thayA. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copanna mahApuruSonAM carita koIka samaye peAtAnA putronA rAjyAbhiSeka karIne parivArane nagara ApIne pitA evA tIrthaMkaranI pAse dIkSA lIdhI. temAM megharathe sUtra ane a`tu adhyayana karIne vIzamAMthI keTalAMka sthAnakAnI ArAdhanA karIne tIrthaMkara nAma-gAtra ka upArjana karyuM. tyAra pachI salekhanA karIne saMlikhita dehavALA vidhipUrvaka kAladharma pAmIne anuttarApapAtika devalAkamAM utpanna thayA. tyAM devalAkanA sukhAne anubhava karIne megharatha kumAraneA jIva sarvArthasiddha nAmanA vimAnathI tItha karapaNe utpanna thayA. 204 jamRdvIpa nAmanA A ja dvIpamAM bharatakSetramAM madhyakhaMDamAM hastinApura nAmanu` nagara hatuM. te nagara pAtAla sarakhI UMDI khAie vaDe, gaganatala sudhI UMcA killAnI racanA vaDe vividha prakAranA maNi-ratnAthI banAvelAM moTAM ujjavala gRhA vaDe karI zAlatu hatu. zatru pakSanA tamAma sainyAne jitanAra * vizvasena' nAmanA tyAM rAjA hatA, jene parAkrama e ja sahAyaka, viveka e ja ma`trI, pratApa te ja chaDIdAra hatA. : samagra aMtaHpuranA yuvatIva ne jitanAra lajjA ane kSAMti e aMtaHpura hatuM. mAdha e sarvAdhikArI hatA. vaLI sAma`tamaDala te mAtra vinAda karavA mATe hatu, pratipakSa hatA te mAtra pratApa pragaTa karavA mATe hatA. guruvaga vinaya-nimitte hatA. buddhi pragaTa karavA nimitte zAstro hatAM. kalAsamudAya hatA. te svAbhAvika vaizalya nimitte, zRgAramAM catura che, te mAtra jaNAvavA mATe kAminIonA samudAya hatA. te rAjAne samagra aMtaHpuramAM pradhAna, rUpathI devI sarakhI acirA' nAmanI agramahiSI hatI. te rAjAne tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM kAla vahI raheleA hateA. Ama saMsAra cAlI rahelA hatA. kAIka samaye varSAkALa AvyeA. te kevA prakAranA ? zyAma meghathI DhaMkAI gayelA AkAzamAM aMdhakArathI adRzya thayela jIvaleAkamAM varSokAla vidyutpI netro vaDe musApharanI strIone jANe jotA na hoya ? pralayakALanA meghanA jevA zabdothI gajA rava karatA hatA. sAMbelA jevI dhArAe vaDe varasatA hatA. jIvaleAmAM kAryA dekhatAM ja nAza pAme che-emake samajAvatI vIjaLI camakatI hatI. meAranA kekAravathI mukhara vanAMtarAlathI bhayabhIta thayelI vaTemArgu AnI patnInA niraMtara vahetA azrusamUha vaDe paheAMcAne zarIranA bhAgane lIsA bhIMjAyelA karAya che. navIna jaLapUNaeN kAMThA paDavAthI jaLavALI, pata vaccenI khINAne sahelAIthI bharI detI pavata-nadIo vahevA lAgI. AvA jaLasamUhathI drumAyela samagra pRthvIrajathI pragaTa varSAkALanA bhAdrapada kRSNasatamInA divase prabhu gA~mAM utpanna thayA. te samaye acirAdevIe rAtrinA chellA paheAramAM cauda mahAsvapnA dekhavA pUrvaka indrAdi devAthI pUjita, traNa jJAnayukta bhagavaMta devalAkamAMthI cavelA jinezvarane garbha mAM dhAraNa karyA. devIe kaIka adhika nava mAsa sudhI garbha mAM rahelA sarvalakSaNavALA putrane sukhapUrvaka janma ApyA. AgaLa kahI gayA te krame prabhunA indrAdike abhiSeka karyAM. prabhu garbhamAM hatA tyAre sarva dezamAM zAMti utpanna thaI.' e kAraNe mAtA-pitAe prabhunuM * zAMti ' evuM nAma sthApana karyuM. kaLA sAthe prabhu vRddhi pAmyA, pachI prabhunAM lagna karyA. pitAe putrane rAjyagAdI para abhiSeka karI pote AtmakalyANanI sAdhanA karI. rAjya pAlana karatAM AyudhazALAmAM cakraratna cha khaMDavALA bharatanI sAdhanA karI. nava mahAnidhi utpanna thayuM. cakranA anusAre pUrva krame utpanna thayA, caude ratnA paNa prApta Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 zrI zAMtisvAmI cakravatI ane tIrthakara thayAM. cakavatapaNe keTaleka kALa pasAra karyo. dharmacakravatI paNuM jIvadayAnA pariNAmanA hetu bhUta tIrthaMkarapaNuM che. rAjya asaMyama ane pApanA hetubhUta che. teo te mahAnubhAva hovAthI temane te banne virodha vagaranA che. zAMtinAtha bhagavaMtane rAjya ane dharmacakravartIpaNuM paraspara aviredhavALAM hovAthI bane ekI sAthe vAta karI zake che. kSAtradharma mATe sArabhUta zatrusainyane parAjita karI mRtyu pamADanAra kharza tathA samagra jIvane asAdhAraNa zAMtinA hetu bhUta kSamA, dhAranA agrabhAga para rahela agnimAMthI uDatA taNakhA vaDe zatrune vinAza karanAra cakra ane jIvarakSA karavAnA cittavALuM dharmacakra eka sAthe vAsa kare che. te tIrthakara cakravatIne strIratna vagere cauda ratna paNa tevA tevA prasaMge prApta thAya che ane upazama, viveka, saMvara, tathA nispRhatA paNa samaye sAthe rahe che. para ane svakAryanA vyApAra sAdhI ApanAra nava nidhio tathA temanA viSe tRNamaNi vize samabhAva svarUpa muktatA paNa sAthe vAsa kare che. - A pramANe tIrthaMkaranAma-sahita cakravartI paNAnuM paccIza hajAra varSa pAlana karIne tIrthaMkaranAmagotra karma jyAre udayamAM AvyuM, te samaye svayaM budha hovA chatAM lekAMtika dee pratibaMdha karyo. jeTha kRSNatravedazInA divase cakravatI paNAne taNakhalAnI jema tyAga karIne saMsAra-sAgara taravA mATe nAvaDI samAna pravrajyA grahaNa karI. tyAM ja AMbAnA vRkSa nIce dhyAnAMtarikAmAM vartatA hatA, tyAre kSapakazreNInA krame cAra ghanaghAtikane kSaya karIne bhUta, bhaviSya, vartamAna viSayaka padArthone jaNAvanAra kevalajJAna pragaTa thayuM. te jJAna kevA prakAranuM? samagra AvaraNanA kSaya thavAthI pragaTa thayeluM, traNe bhuvananA tamAma padArthone jaNAvavA samartha sAmAnya-vizeSa svarUpavALuM eka prakAranuM kevalajJAna. tyAra pachI devee samavasaraNa taiyAra karyuM. gaNadharene dIkSA ApI. temanI nizrAe dharmadezanA ApI. samyagdarzana-jJAna cAritramaya mekSamArganuM varNana karyuM. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane vega-nimitte baMdhAtAM karmonI niMdA karI. prANuo bodha pAmyA, keTalAkae samyakatva aMgIkAra karyuM, keIe aNuvrata lIdhAM, keI uttama AtmAoe mahAvate aMgIkAra karyA, neha-pAze chedyA, koIke havelaDI chedI nAkhI, rAga-dveSa-malane haNI nAkhyA, keTalAkae halukamI banIne jinepadiSTa avisaMvAdI mokSamArga prApta karyo. A pramANe bhavyajIverUpa kamalakhaMDane vikasita karatA, saMsAra ane mokSanA mAgane prakAzita karatA, saMsAranuM asArapaNuM vicAratA, paccIza hajAra varSa sAdhu-paryAyanuM pAlana karIne bAkI rahelAM cAra ghAtakarmane kSaya karIne kevali-samughAta-vidhithI AyuSyakarma sAthe vedanIyakarma sarakhuM karIne "sameta zailInA zikhara upara zailezIkaraNanA vidhAnathI AyuSya, nAma, getra, vedanIya rU5 bhava sudhI rahenArAM karmone ekI sAthe khapAvIne siddhipurI nagarImAM zAzvata nivAsa karyo. te bhagavaMte pacIza hajAra varSa kumArabhAvamAM, teTalAM ja mAMDalikapaNAmAM, teTalAM ja vaSe vaLI cakravartipaNumAM, ane teTalA ja varSa dIkSA paryAyamAM maLIne sarva AyuSya lAkha varSanuM pUrNa karyuM. - zrImahApurUSa caritamAM zrI zAMtisvAmInuM cakavatI ane tIrthakara ema ubhaya padavIvALuM caritra pUrNa karyuM. [30-31]. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32-33) zrI kuMthusvAmI cakravartI ane tIrthaMkaranuM caritra puNyarAzinI jema puNyavaDe keTalAka uttama AtmAone janma thAya che, ke jemanI utpattithI A bharatakSetra nAthavALuM thAya che. zrI zAMtisvAmI pachI ardha palyopamane kALa gayA pachI zrIkuMthujinanI utpatti thaI. kevI rIte? te jaNAve che-jaMbUDhIpa nAmanA A ja dvIpamAM bharatakSetramAM dakSiNanA madhyakhaMDamAM hastinApura nAmanuM nagara hatuM. tyAM samagra zUravIra rAjAonA samudAyane jitanAra "zrInAmano rAjA hatA. tene devAMganAonI rUpasaMpattine tiraskAra karanAra IndrANI jevI "zrI" nAmanI mukhya mahAdevI hatI. tene tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM keTaleka kALa pasAra thaye. keIka samaye jaLavALA zyAma meghanI paMktivALuM gaganamaMDala vartatuM hatuM, tathA cAre bAju vijaLI jhabukatI hovAthI dizAo prakAzavALI dekhAtI hatI, maraktamaNinA aMkura sarakhI svaccha lIlI vanaspationA samUhathI pRthvImaMDala zobhI raheluM hatuM. tevA samayamAM zrAvaNa kRSNanavamInA divase sukhe sUtelI zrIdevIe rAtrinA chellA paheramAM cakravatI ane ane tIrthakaranA janmane sUcavanAra cauda mahAsvamAM joyAM. jAgIne vidhipUrvaka patine nivedana kya. patie paNa svAdezanA phaLa tarIke putra-janma kahIne abhinaMdI. tyArathI mAMDIne garbha vRddhi pAmavA lAgyo, nava mahinA ane sADAsAta divasa pUrNa thayA, tyAre vaizAkha kRSNa caturdazInA divase kRttikA nakSatramAM caMdrane vega thaye, tyAre zrIdevIe sukhapurvaka putrane janma Ape. pUrvanA krame surendra janmAbhiSeka karyo. pitAe paNa vadhAmaNa-mahotsava Adika ucita kAryo karyA. "svapnamAM mAtA stUpa dekhIne jAgyAM hatAM, tathA prabhu garbhamAM hatA, tyAre bAkInA pratipakSone kuMthu sarakhA thayelA joyA.' A kAraNe bhagavaMtanuM "kuMthu" evuM nAma sthApana karyuM. pUrva krame prabhu kaLA ane vayamAM vRddhi pAmyA, vivAha karyo, cakravatI thayA, temane deha pAMtrIza dhanuSa UMcAIvALe hatuM tathA tapelA suvarNa sarakhI dehanI kAMti hatI, pUrvanA krama pramANe tIrthakaranA caritrane bAdha na Ave tema cakavatI paNAne anubhava karIne tenA tyAganI buddhi utpanna thavAthI svayaMbuddha hovA chatAM paNa lekAMtikAe pratibodha karyo. te A pramANe- "he pharI janma na lenAra ! tame jaya pAme. he bhuvananA ekanAtha ! Apa tevA prakAranuM nAthapaNuM karo, jethI jIvane karma ane bhavanI utpatti thAya ja nahi. jevI rIte cakravatI thaIne Ape lokane samagra bhayathI mukta karyA, te pramANe dharmacakavatIpaNu vaDe he jagatanA nAtha ! lekane zAMti pamADe. he jinendra ! sadubhAva ane jJAnarahita amArA sarakhAe ApanI AgaLa kevI rIte prArthanA karavI? te ame jANatA nathI. te paNa baLAtkAre lajajA cheDIne game tevA zabdothI ame prArthanA karIe chIe. he tIrthezvara ! aNasamajune ISTa, aniSTa, saMsAramAM rakhaDavAnuM kAraNa evuM rAjya choDIne jIne niti-sukha karanAra evuM tIrtha pravartAve. he jagatanA nAtha ! uttama prakAranA para hita kArya karavAnA vyavasAyavALA tamArA sarakhA kalpavRkSathI adhika jagatamAM keTalA mahApuruSe thaze ? te kahe. he bhagavaMta ! saMsAra-sAgara pAra pamADavA samartha, uttama saMpUrNa pIDA vagaranuM, nirvANu-gamana karAvanAra tIrtha Apa pravartAve. he bhagavaMta ! duHkharahita ane Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuthusvAmI, arasvAmI cakravatI-tIthakaronAM caritra 200 guNasamRddha evuM tItha Apa pravartAve. te ApanA prabhAvathI ghaNA prANIo bhavasamudranA pAra pAmaze. jANavA lAyaka samagra bhAveAne jANanAra ! janmAMtaramAM upArjana karela guNasamudAyavALA ! huM tItha kara bhagavaMta ! bhanya jIvAnA uddhAra karavA samartha evuM tItha Apa pravartAveA." A pramANe baMdIjananI jema leAkAMtika devA vaDe stuti karAyelA kuthusvAmIe cakravatI paNAnA tyAga karI vaizAkha mAsanI amAvAsyAe cAritra aMgIkAra karyu. tyAra pachI keTaleAka kALa vicarIne bhavyajIvane mAkSamAga batAvIne vaizAkha kRtRtIyAnA divase kRttikA nakSatramAM caMdranA cega thaye chate temane dvivya kevalajJAna pragaTa thayuM. devAe samavasaraNanI racanA karI. gaNadharAne dIkSA ApI. dharmakathA kahI, tyAra pachI paMcANu hajAra varSanuM sarvAMyu pAlana karIne prabhu 'sammeta'paryaMtanA zikhara upara sarva duHkha-rahita meAkSa pAmyA. zrImahApuruSArata viSe zrIkuthusvAmI cakravartI ane tIrthaMkaranuM caritra pUrNa karyuM`** [32-33] (34-35) zrIarasvAmI cakravartI ane tIthaMkaranuM caritra garbhAdhAnathI mAMDIne tenAM cihno vaDe keTalAka mahApuruSA utpanna thAya che, jenAthI samagra jagata sukhavALu thAya che, jabudvIpa nAmanA A ja dvIpamAM dakSiNabhAganA madhyakha'DamAM hastinApura ' nAmanuM nagara hatuM. tyAM samagra pratipakSane jitanAra atyaMta rUpasa...pattithI dekhAvaDA " sudana ' nAmanA rAjA hatA. tene ritanA rUpathI adhika rUpa-sa`pattivALI devI sarakhI 8 devI ' nAmanI mahArANI hatI, tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM keTalAka kALa pasAra karyAM. d koIka samaye khAlavasaMtaRtu-samaye ziyALAnA ThaMDA pavana baMdha thayA, tyAre AMkhA upara maMjarInA gucchAe phUTyA hatA, koyalanA TahUkAra saMbhaLAtA hatA, bakulapuSpanI sugaMdha phelAI hatI. mAninI strInA mAnabhaMga karavAmAM dakSa kaNeranuM vana vikasita thayuM hatuM. AvA prakAranA khAlavasa tasamayanA phAlguna zuklabIjanA divase traiveyaka devaleAkathI cyavIne: kuMthunAtha bhagava tanA nirvANa pachI hajAra kroDa va nyUna evA patyeApamanA ceAthA bhAganA kALa vItya pachI cauda svama-sUcita devI mahArANInI kukSimAM utpanna thayA. krame karI garbha vRdhdhi pAmavA lAgyA. keTalAka divasa adhika evA nava mAsa vItyA pachI mAzISa zukladazamInA divase revatI nakSatramAM caMdranA yAga thaye chate . mAtAne vedanA utpanna karyA vagara bhagavaMtanA janma thayA. svamamAM suMdara cakranA ArA dekhela heAvAthI temanuM * ara ' evuM nAma sthApana karyuM. anukrame vRdhdhi pAmyA, cakravatI paNuM... paNa prApta thayuM. chae khaMDanI sAdhanA karIne pratyakSa vyabhicArI patnInI mAphaka rAjalakSmIno tyAga karIne mAzI` zuklaekAdazInA divase zramaNapaNuM aMgI kAra karyu.. keTaleAka samaya chadmastha-paryAya pAlana karIne kArtika kRSNudvAdazInA divase kevalajJAna meLavyuM. * padminI kheTa nAmanA nagaramAM AvyA. gadharAne dIkSA ApI. devatAAe samavasaraNanI racanA karI. dharmakathA AraMbhI. saMsAranuM svarUpa samajAvyuM. mAkSanu sukha pragaTa karyuM. keTalAka jIvAnI kamanI gAMTha teADI nAkhI, mehajALa dUra karI, AvaraNu Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 copanna mahApuruSonAM carita aMdhakArane haTAvyuM, keTalAkae jinazAsana aMgIkAra karyuM. teTalAmAM prathama pirisI pUrNa thavAne samaya thayo, eTale bhagavaMta samavasaraNamAMthI UbhA thayA, pachI tIrthakara bhagavaMtanA pAdapITha upara gaNadhara bhagavaMta birAjyA. te ja pramANe dharma kahevAnuM zarU karyo. e samaye eka vAmana dehavAge tyAM AvyuM. teNe gaNadhara bhagavaMtane vaMdanA karI. gurue bahumAnapUrvaka tene dharmalAbha Ape. te pachI eka vaNika Avya, teNe paNa vaMdana karI kahyuM-"he bhagavaMta ! huM ghaNuM putrIonA duHkhathI atyaMta duHkhI hoI tenI ciMtArUpa samudramAM DUbI gayele " zuM karavuM ? " enI mUMjhavaNamAM rAta-divasa pasAra karato ane tenI hRdaya-vedanAvALe huM ApanI pAse AveluM chuM. he bhagavaMta ! mArI eka putrI te evA rUpatizayavALI che ke samagra yuvatI-samudAyane teNe jitI lIdhA che. tenA yauvana-AraMbhane navIna lAvaNya-pravAha jema jema ullAsa pAme che, tema tema jANe lajajA pAmatA hoya, tevA vare mArA hRdayamAM praveza kare che. huM vicAra karuM chuM ke- vaibhavane vyaya karAvanAra, kulane kalaMka lagADanAra, mUrtimAna jANe ciMtA hoya tevI putrIo bhAgyazALIone hotI nathI. vaLI mAtA-pitAone putrI mATe AvA prakAranI ciMtA hoya che- " sArA kuLamAM utpanna thayele, sArArUpavALo, kaLAomAM niSNAta thayele hAya, vinIta, dhanavAna, vayayukta, samAna cittavALo pati je putrIne maLe te bahu sAruM. vaLI kaI prakAre daivayoge patine aNagamatI ke vidhavA thAya, ke pati paradeza cAlyo jAya, te nakkI te pitAnA kuLane kalaMka lagADanArI apakIrtinI khANurUpa thAya che. Ama ciMtAmAM vyAkuLa thayuM hatuM, tyAre tenI mAtAe mane pUchayuM kehe Aryaputra ! Aje Ama ciMtAmAM paravaza thayA che tema jaNAva che" meM javAba Ape ke, "teM barAbara mArI ciMtA samajI lIdhI. teNe kahyuM ke ciMtAnuM je kAraNa hoya, te kaho. meM kahyuM ke- "eka te A asAra saMsAramAM nivAsa, bIjuM gharavAsanuM baMdhana, trIjuM A tArI putrI, have A gyavayavALI thaI che, te kaI uttamakuLavALA sAthe teno vega karAvI de. tyAre patnIe kahyuM ke - "he te garbhAdhAnathI mAMDI Aja sudhI kalezanuM bhAjana thaI chuM. kanyAdAna ApavAnuM kArya tamAre karavAnuM che. te tamane je kaMI mAnya hoya, tene Apa mAtra je prakAre huM bhAvImAM atyaMta duHkhabhAjana na banuM-tema Aryaputre kArya karavuM." putrI stana puSTa thavAnA AraMbha-samaye pitAne mahAAvartamAM nAkhe che, vRddhi pAmatI nadI dareka varSa jema taTane ukheDe che, tema pitAne paNa mUMjhavaNanA AvartamAM nAkhe che temAM saMdeha nathI. ema bolate huM Asana parathI ubhe theye ane zerInA mAge gaye. zaMkhapurathI AvelA eka sArthavAhane joyA. paraspara vAtacIta karatAM paraspara sAdharmikapaNunI prIti utpanna thaI. have kaIka samaye zaMkhapuranivAsI aSabhadatta nAmanA te sArthavAha mArA ghare AvyA hatA, tyAre teNe mArI pAse beThelI priyadarzanA putrIne joIne, lAMbA kALa sudhI tenI sAme najara karIne vicArIne pachI pUchayuM ke, zuM A tamArI putrI che? meM kahyuM ke, "hA, kayA kAraNathI tame tenA tarapha joyA karyA pachI manamAM kaMIka ciMtavyuM ? teNe kahyuM ke "kAraNa sAMbhaLe, mAro vIrabhadra nAmane putra che, te bAlyakALathI sAdhu pAse rahIne kaLAomAM sAre pAraMgata thayo che. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 virabhadrane vijJAnAtizayavALe vRttAnta zabda lakSaNa-vyAkaraNa jANIne, chaMda, alaMkAra, dezI, keSa, nighaMTu Adi zAstrone abhyAsa karyo, zA pariNumAvyAM, kavipaNuM pAme, bIjAnAM karelAM kAvyanA guNadoSane parIkSaka thaye, A kAraNe pote sukulamAM janmelo hovAthI, dekhAvaDo hovAthI, kaLA ane vidyAmAM pAraMgata thayela hovAthI AvatI game te kanyAne levA IcchatuM nathI. te meM vicAryuM ke "A sArA rUpavALI ane kaLAmAM nipuNa hovAthI egya che." te sAMbhaLIne meM kahyuM ke huM paNa tevA ja varanI zodhamAM samaya pasAra karato rahe chuM, kAraNa ke A mArI putrI paNa evA ja prakAranI che ke, je game tevA varane IcchatI nathI. te he bhagavaMta! vara-kanyA zedhavAnA udyamavALA amArA baMnenAM citta eka svarUpe thayAM che, meM mArI putrI ApI. vIrabhadra AvyuM. vivAha tha. ucita kAryo karyA keTalAka divasa ahIM rokAIne te vahune laIne potAnA nagaramAM gayA. kaIka samaye sAMbhaLyuM ke- rAtrinA chellA paheramAM jANI zakAtuM nathI ke, vIrabhadra vAsa kayAM gayA ? ekalI mArI putrI sudarzanAno tyAga karIne gayA. eka vAmana puruSe tenI keTalIka bAtamI kahI, chatAM te barAbara samAcAra kahI zakato nathI. te he bhagavaMta! have kharekhara tenAM pragaTa darzana thaze ke nahi? gaNadhara bhagavaMte kahyuM ke- "sAvadhAna thaI sAMbhaLe. tamAre jamAI evuM vicArIne nIkaLI gaye ke- meM kaLAo grahaNa karI, kavipaNuM meLavyuM, vividha prakAranA maMtra siddha karyA, guTikA-prayege jANyA, navIna yauvanavALo chuM, sarva vijJAnamAM pravINa bane chuM, A pramANe vaDIlenA bhayavALA mane bhaNeluM A sarva nirarthaka che, mATe dezAMtaramAM jAuM. a vo karIne gharamAMthI nIkaLI gaye. guTikAnA prayogathI pitAnuM rUpa zyAmavarNavALuM karyuM. pachI gAma, nagara, maDamba vagere sthAnamAM karavA lAge. koIka sthaLe vINA vagADavAne prayoga karate, keIka sthaLe citrakarma batAvata. keIka sthAne patraccheda karavAnI nipuNatA batAvata, kyAMIka kavipaNuM pragaTa karato, bIjA kaI sthAnamAM mRdaMga-vAjitre vagADavAnI kaLA batAvata, sarvatra jaya meLavatA hatA. ema pharatAM pharatAM te siMhaladvIpa gaye. tyAM ratnapura nAmanuM nagara hatuM. tyAM ratnAkara nAmano rAjA hatuM, tyAM zaMkha nAmanA zeThanI dukAnanI osarImAM beTho. dIrghakALa joyA karyA pachI zeThe tene pUchayuM ke- "he putra! tuM kayAMthI Ave che?" teNe kahyuM ke- "jabUdvIpathI gharethI rIsAIne nIkaLe chuM. A vatAM AvatAM dezAMtare jovAnI icchAthI ahIM Avyo chuM." zaMkhazeThe kahyuM ke- te A ThIka na karyuM, kAraNa ke avinayanA vAsavALuM yauvana che, Indriye capaLa che, prakRtithI mIThuM bolavAnA svabhAvavALa leka hoya che, dezAMtare dUra hoya che. kAryonI gati viSama hoya che, tuM sukumAra svabhAvavALe che, te paNa ahIM AvyuM, te suMdara thayuM. tene laIne zeTha potAnA ghare gayA. baMne jaNe snAna karyuM. suMdara va paheryA. yathAvidhi bhejana karyuM. tAMbUlanuM sanmAna karatA bahAra nIkaLyA. zeThe vIrabhadrane kahyuM ke, putravagaranA mAre tuM putra che, te tAre tArA gharanI jema ahIM rahevuM, IcchA pramANe dAna Apaje, tArI icchA pramANe bhege bhegavaje, A mArA sarva dravyane tuM jove ane dAna Ape, te jIMdagIparyata khUTe nahi, teTaluM mArI pAse dhana che. vIrabhadre kahyuM ke- "he pitAjI! kharekhara huM kRtArtha thayo ke, tamArI chatrachAyA-AjJAvazavatI paNuM meM prApta karyuM. jeo vaDIlenI AjJAnA adhikArI thAya che, teo kharekhara dhanya che. e pramANe te baMnenA pitA-putrapaNunA saMbaMdhavALA divase pasAra thai rahyA hatA hatA. 27 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 pinna mahApuruSonAM carita te nagaramAM ratnAkara rAjAnI puruSaSiNI anaMgasuMdarI nAmanI putrI hatI. zaMkhazeThane vinayavatI nAmanI putrI hatI. te tenI pAse dararoja jatI hatI. vIrabhadra vinayavatI bhaginIne pUchyuM ke- tuM haMmezA kyAM jAya che? teNe rAjaputrInI yathAsthita hakIkata kahI. vIrabhadre pUchayuM ke, gharamAM te karyo vinoda karatI rahe che? tyAre vinayavatIe kahyuM ke, "keIka vakhata vINa-vinoda karatI, keIka samaye patrachedyAdi kArya karatI, keIka vakhata citrakArya citaravAmAM samaya pasAra karatI divase pasAra kare che. keI vakhata nATaka-prekSaNa vidhimAM, keI vakhata bindumatI, akSara zruta, bindusyuta, praznottara, prahelikAnA vinada vaDe samaya pasAra kare che. tema che, te huM paNa tyAM AvIza." teNe kahyuM ke- tyAM bALaka evA paNa puruSane praveza thaI zakyuM nathI." teNe kahyuM ke huM tema karIza, jethI paricaya thAya te paNa huM puruSa chuM tema kaI jANI zakaze nahi, bhaginI sAthe anaMgasuMdarInA bhavanamAM praveza karyo tyAre priyatama pratye kepa pAmelI haMsikAnuM citrAmaNa AlekhatI rAjakuMvarIne dekhI. vinayavatIne pUchayuM ke, "A koNa che?" teNe kahyuM ke-"A mArA paDozamAM rahenArI ane ghaNA divasathI tamane jovA ane maLavAnI utkaMThAvALI hatI. teNe kahyuM ke, sAruM karyuM ke lAvyA. tyAra pachI rUpa-parAvartana karelA vIrabhadre pUchayuM ke- tame te virahAtura haMsikA Alekhana karavAnuM zarU karyuM, paNa virahAturanI dRSTi AvI na hoya. anaMgasuMdarIe kahyuM ke "te tame citravartikA le ane virahiNInI jevI daSTi ke AkAra hoya, tevI Alekhana karo." pachI vIrabhadde haMsikAnuM Alekhana karyuM, plAna mukha, azruthI bhIMjAyela nayana, ughADelI pAMkha ane maLavAnI tIvra UtkaMThAvALI, rekelI sarva ceSTAvALI, hRdayathI jANe kaMika ciMtana karatI hoya, dusaha priya-virahanI vedanA sahana na karI zakatI hoya tevI, cAMcamAM grahaNa karela bisakhaMDavALI, vagara ka pitAnI ceSTAthI ja zekAvegane jANe kahetI hoya tevI haMsikA ane tenuM sUcana karatI gAthAo AlekhI. AlekhIne anaMgasuMdarIne batAvI. "aho vijJAnAtizaya ! aho! haMsikAnI bhAvasucaka avasthA" ema lAMbA samaya sudhI eka dhyAnathI joIne vaLI tenI prazaMsA karIne anaMgasuMdarIe kahyuM ke, ATalA kALa sudhI tuM kema ahIM na AvI? vIrabhadre kahyuM ke, vaDIlavarganI zaMkAthI anaMgasuMdarIe kahyuM ke- "have tAre dararoja jarUra ahIM AvavuM. keI bIjI kaLAmAM tAre parizrama che ke? vinayavatIe vacce javAba Apyo ke, "divase jatAM ApoApa svAminIne khabara paDaze. tyAre rAjakumArIe kahyuM ke, "ThIka kahyuM" ema kahIne vinayavatIne Thapake A ke, AmAM tAre ja aparAdha che ke, ATalA samaya sudhI tuM ene na lAvI. nAma pUchayuM eTale vIrabhadra jAte ja kahyuM ke- vIramatI" pachI tAMbUlAdikathI pUjA-satkAra karyo. pitAnA bhavane gayA. strIno veSa badalI nAkhe. pUrva puruSaveSa dhAraNa karyo. zeThe pUchayuM ke- he putra ! tuM kayAM gaye hate? kAraNa ke tane kheLavA AvanArAone kaMTALIne game tema ADA avaLA javAba ApyA. teNe pratyuttara ApyuM ke, "bahAra udyAnamAM beThA hatA." zeThe kahyuM ke- "ThIka." bIjA divase paNa tevI ja rIte tyAM praveza karyo. te samaye anaMgasuMdarI vaNa-vinoda karatI hatI. vIrabhadre kahyuM ke- A taMtrI kharAba svaravALI che. kAraNa ke, AmAM manaSyane vALa pesI gayele che. vaLI tame SaDUja grAma belyA temAM SaDUja cAra kRtivALe hoya che. temAM paNa saMvAdI, vivAdI, anu vAdI, vAMdI, jevA jevA hoya te te paNa taMtrIne sparza karavI. e vagere kahevAyelI anaMga Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhadrane vijJAnatizayavALe vRttAnta 211 suMdarIe tene vINA ApI. vIrabhadre taMtrI kholI nAkhI ane temAMthI manuSyavALa kADhIne batAvyo. te vALane dUra karIne taMtrI vALIne taiyAra karI vINa sAthe taMtrIne joDI dIdhI. pachI vINA vagADI. madhura gamakethI vizuddha niSAdavara baMne RtiomAM utkRSTa kAkalI-pradhAnatAvALuM taMtrInA svaravALuM anuvAda-zrutivALuM gIta tevI rIte gAyuM, jethI parSadA sAthe anaMgasuMdarI AkarSita thaI. te sAMbhaLIne anaMgasuMdarIe ciMtavyuM ke- "AnA vagaranA niSphala janmathI saryuM. kAraNake, samagra kaLAone pAmeluM AnuM rUpa devone paNa durlabha che. "rUpa, sukulamAM janma, kaLAomAM kuzaLatA meLavavI, vinayasahitapaNuM, prathama bolAvavApaNuM, namratA cheDA puNyathI meLavI zakAtAM nathI." "A pRthvImAM ratna niSkalaMka nathI" e je pravAda saMbhaLAya che, paraMtu Ane joIne atyAre te te kahevata nakAmI thaI che. A pramANe vIrabhadro bIjI paNa patrachedyAdika kaLA-vizeSamAM vijJAnAtizaya batAvatAM anaMgasuMdarI tevA prakAranI karI, jethI karIne te bIjuM kaMI jANatI nathI, jotI nathI. bIjA keI sAthe rasapUrvaka krIDA karatI nathI. sarva vAtamAM vIramatI vIramatIne ja yAda kare che. hRdayamAM tene ja sthApana kare che. bIjI vicAraNA karatAM karatAM te ja AvIne UbhI rahe, zUnya hRdayapaNumAM paNa tenuM ja smaraNa karatI hatI, svamo paNa tenA ja AvatAM hatAM. have anaMgasuMdarIne barAbara vaza thayelI jANIne vIrabhadre zeThane kahyuM ke-huM strIne veSa paherIne vinayavatInI sAthe kanyAnA aMtaHpuramAM praveza karatuM hatuM, te Ape te viSayamAM ciMtA na karavI, je kaI prakAre anartha na thAya tema huM sAvadhAnI rAkhIza. rAjA pitAnI putrIne je tamane Ape, te prathama nA pADIne pachI AdarathI ApatA hoya te svIkArI levI." te sAMbhaLIne zeThe kahyuM, "tuM buddhimAM mArA karatAM adhika che, te tuM kare te pramANa, mAtra zarIre kazaLa thAya tema karavuM. vIrabhadre kahyuM "utAvaLA cittavALA na thavuM. keTalAka divasomAM pitAjI dekhaze ke, A viSayanuM zuM pariNAma Ave che." zeThe kahyuM ke he putra! tuM samaju che." A bAju rAjA samakSa rAjasabhAmAM vAta cAlI ke- jaMbudvIpathI eka juvAna zaMkhazeThanA ghare AvIne rahe che, teNe vijJAnathI, kaLAmAM kuzaLatAthI, kavipaNAthI, praznottaranI goSThImAM AkhA nagarane AkarSaNa karyuM che. jeNe nayanathI tene dekhe hAya, jeNe tenI sAthe vAtacIta karI hoya, jene teNe belA heya, jenI sAthe teNe hAsya karyuM hoya, je keInuM te nAma le che, jenI sAthe praznottarane vineda kare che, te pitAnA AtmAne kRtArtha mAne che." te sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke te jAtine kayuM che ? teoe kahyuM ke- he deva! te samajI zakAtuM nathI, paNa sArA kulamAM janmele have joIe te sAMbhaLIne pitAnI putrInI ciMtA thaI ke "AvA prakArane bhartAra tene ruce, te sAruM thAya." A bAju anaMgasuMdarI ekalI ekAMtamAM hatI, tyAre vIrabhadre tene pUchyuM ke.samagra sAmagrI maLavA chatAM paNa tuM bhega kema bhagavatI nathI? priyatama vallabha vagaranAne bhega kyAMthI hoya?" he suMdaradehavALI ! devone paNa durlabha evuM AvA prakAranuM rUpa meLavIne temAM paNa che hariNAkSi! yuvAnanuM yauvana bhUrAvanAra thAya che. he sutanu! priyanA samAgama vagara jIvana nirarthaka thAya che. ahIM yauvana e pradhAna che, temAM paNa priyanA samAgama-sukhethI jIvatara saphaLa thAya che. bhaya pAmelA mRga-bALaka sarakhA netravALI! lekene prArthanA karavA lAyaka priya-samAgamanA sukhathI AtmAne mUDhatAthI dUra kema dhakele che? are! A tArA puruSaSIpaNuthI te tuM kadarthanA bhagavI rahelI che, tenI sAthe bIjA sarvene paNa tuM kadarthanA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 cipanna mahApuruSonAM carita karI rahelI che ane jagatamAM paNa tuM zAca karavA lAyaka thaI che. te he suMdarAMgI! tArA duHkhathI duHkhI thayela mane spaSTa hakIkata kahe ke, samagra sukhamAM nidhAna-samAna priyanA samAgama-sukhano te zAthI tyAga karyo? je keI ne sukhe sukhI ane duHkhe duHkhI priya na heya, tathA jene sarakhA sadubhAvavALo neha na hoya, tene janmathI zuM lAbha?" e vagere madhura akSarathI tene tevI rIte teNe kahyuM, jethI lajajA choDIne pitAnA hRdayane saddabhAva kahevA lAgI. anaMgasuMdarIe kahyuM-"he priyasakhI! A mAre sadUbhAva mAre kone kahe? mArI mananI vAta ane mAruM svarUpa kenI AgaLa pragaTa karuM ? mArA cittane jANanAra te ke puruSa nathI, je mArI vizeSa hakIkta samajI zake. te je kahyuM ke, manuSyapaNuM. rUpa yauvana, vilAse, priyanA virahavALA samagra nirarthaka cAlyA jAya che, te tArI vAta satya che. tema ja kastUrI AdinA vilepana, koyalanA madhura svaranA bhAvathI uttejita niraMkuza madana-vikAra yauvanamAM vizeSa prakAre parezAna kare che. ramaNIone te sukha ramaNadhIna hoya che, tethI ramaNuone tenA cittanI ArAdhanAmAM rAta-divasa tatpara rahevuM paDe che. rUpa, yauvana, mahAguNothI yukta ane kaLAmAM kuzaLa hoya, tevA puruSamAM haju mana taiyAra thAya, paraMtu jevAtevAnI sAthe virasa ratikrIDA karanAra manuSyanA viSe mana cuMTatuM nathI. IcchA pramANe vicaravuM cheDIne je keI prakAre AtmAne parAdhIna kare paDe, te je te nirguNa manuSyamAM paDatAM guNe paNa doSamAM palaTAI jAya. A kAraNathI nirguNa jananI A prakAre ArAdhanA karavI paDe, te sArI na kahevAya. te kAraNathI meM puruSaSIpaNuM svIkAreluM che. tyAra pachI avasara maLela hovAthI vIrabhadre kahyuM ke, he anaMgasuMdarI! Ama kema bole che? A bharatakSetra vizALa che, puruSamAM taphAvata hoya che, tuM pote garva vahana na kara, kAraNa ke lokamAM e pravAda che ke, "A pRthvI ghaNuM ratnavALI che." ja anaMgasuMdarIe kahyuM ke, tArAM darzana ane meLApa thayA pachI te mAnyatA meM dUra karI che. pahelAM te mArI kaLAnA samUhavaDe mAruM citta abhimAnavALuM judA prakAranuM ja hatuM. vIrabhadre kahyuM ke, te atyAre keI adhika kaLAvALo yuvAna maLI jAya, to viSayasaMganI tuM IcchA kare ke kema? teNe kahyuM ke, "jo tArA sarakho rUpa-yauvana-kalAdhika dekhuM, to IchuM.' tyAra pachI tarata ja pitAnA gharethI nIkaLI javuM ane anaMgasuMdarInA darzananA cheDAvALe sarva vRttAnta tene jaNAvyA. pitAne paNa tenI uparane anurAga jaNAvyuM. te sAMbhaLIne anaMgasuMdarI mahAvismaya harSathI savizeSa praphullita nayanavALI kahevA lAgI ke, kharekhara pU upArjana karela sukRtavRkSa Aje phaLIbhUta thayuM. puruSaSIpaNAnA vratavizeSanuM phaLa mane maLyuM. te have vadhAre zuM kahuM? A jIvita ane zarIra vagere sarva tamane svAdhIna karuM chuM. tamane je gya lAge tema kare. vIrabhadre kahyuM, A bAta barAbara che; turaMta pramANe lejanA karavI paDaze; jethI anya lekene kaMI bolavAne ke niMdA karavAne prasaMga na Ave. teNe kahyuM ke, have tame ja A vAtamAM jema ThIka lAge tema karavA adhikArI che. vIrabhadre kahyuM ke, hAla huM ahI nahi AvIza. tAre te te te prakAre mahArAjane kahetA rahevuM, jethI mArA pitA zaMkhazeThane tane vivAha mATe Ape. ema zIkhavIne vIrabhadra tyAMthI nIkaLI gayo. A bAju anaMgasundarIe mAtAne belAvI ane kahyuM ke-he mAtAjI! je mane jIvitI jovAnI IcchA hoya te pitAjIne e pramANe vinaMtI kare ke, tame koI prakAra zaMkhazeThane Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhadrano vijJAnAtizayavALa vRttAnta 213 bolAvIne Aje ja mane vIrabhadrane Ape. A vAta sAMbhaLIne khuza thayelI mAtAe kahyuM ke, he putrI ! A vAtamAM kaye saMdeha karavAne heAya ? tane varanI abhilASA thaI, tethI te tArA pitA atyaMta AnaMda pAmaze. paraMtu te vara kevuM che? te tuM jANe che? teNe kahyuM, "he mAtAjI! vijJAnAdi guNothI pUjita thavAnA kAraNe samagra bhuvanane parijana sarakhe karanAra che, tenAthI je paricita thAya che, te manuSya jagatamAM guNothI pujita thAya che. tyAra pachI anaMgasuMdarI putrIne sAttvana ApIne mAtA mahArAjanI pAse gaI rAjAne putrIne vRttAnta kahyo. rAjAe paNa kahyuM ke meM paNa ema sAMbhaLyuM che ke sarvakaLAmAM kuzaLa, kAmadevanA rUpane tiraskAra karanAra svarUpavAna-keIkayuvAna jaMbudvIpathI Avela che. zaMkha zeThane tyAM rahelo che. te zaMkha zeThane bolAvuM-ema kahIne mahAdevane visarjana karI. zaMkhazeThane bolAvyA. vIrabhadra zIkhavyuM ke, "rAjA bolAvIne tamane putrI ApavAnI vAta kare, te prathama AnAkAnI pUrva nA kahIne pachI svIkAravI, paraMtu sarvathA nakAravI nahi." ghaNuM vaNiko sAthe zaMkhazeTha rAjabhavane gayA ane chaDIdAre rAjAne nivedana karyuM, eTale zeThe rAjasabhAmAM praveza karyo. kAlecita bheMTaNA sAthe rAjAne maLyA. praNAma karyA, eTale rAjAe Asana apAvarAvyuM, "kRpA" ema kahIne Asana para beThA. rAjAe kahyuM, he zreSThI ! sAMbhaLyuM che ke tamArA ghare jaMbadrIpathI kaIka yuvAna Avyo che, te sarva kaLAomAM kuzaLa, vinIta ane samagra rUpasaMpattine jitanAra che." zeThe kahyuM ke "yuvAna che, leke ema kahe che ke kaLA ane guNavALe che, te vAtanI amane barAbara khabara nathI." rAjAe pUchyuM ke, tamArI AjJAmAM che ke nahi? zeThe kahyuM ke AkhuM nagara tenA guNothI AkarSita mAnasavALuM, tene AdhIna thayuM che. te eTale vinIta che ke mArA samagra parivAranI paNa AjJAmAM rahe che, te pachI mArI AjJAmAM te hoya ja. je ema che, te huM mArI putrI ApuM chuM tene svIkAra kare." zeThe kahyuM ke, "he deva! mRgalA sAthe siMhaNane saMga joDe suMdara na gaNAya, to he deva! tame amArA svAmI che, ame te tamArI prajA chIe. Ama hovAthI mahArAjA AvI AjJA kema kare ? mahArAjAe kahyuM ke e vicAra tamAre karavAnI jarUra nathI. huM je tamane AjJA karuM, te tamAre vagara- vicAryo amala karavAne. mAtra tame yuvAnane pUchI lo. zeThe kahyuM ke-"ApanI AjJA che, te huM pUchIza" zeThane rajA ApI. vIrabhadrane sarva vRttAnta kahyo. pharI paNa bolAvIne rAjAe anaMgasuMdarIne ApI. zeThe teno svIkAra karyo. karavA lAyaka ucita kAryo karyA moTA ADaMbarathI vivAha-mahotsava karyo. paraspara ekabIjAne prIti utpanna thaI. eka AMkhanA palakArA jeTale samaya paNa viga sahana karI zaktA nathI. vIrabhadra ana ga suMdarIne atyaMta dRDhatAvALI zrAvikA banAvI. jinapadiSTa dharma samajAvyuM. pite tIrthezvaranI pratimAnuM Alekhana karyuM. sAdhu-sAdhvIone pratilAvyA. IcchA-micchAdika zrAvaka loka-ucita vyavahAra samajAvyA. te dararoja devavaMdanAdika zAvakanA dharmAnuSThAnanuM sevana karavA lAgI. - vairAgya utpanna thAya tevAM gIta, sajajhAyAdika gAvA lAgI. vividha prakAranAM kula ke, prakaraNAdikano abhyAsa karatI hatI. ema bhoge bhegavatAM temane saMsAra vahI rahele hato. keIka samaye vIrabhadra vicAryuM ke, "mArUM virahanuM a95 paNa duHkha sahana karI zaktI nathI. (pati) ArohaNane meTo bhAra sahana kare che. pite sukumAratA mAM vate che ane patine kaThoratA arpaNa kare che. (pate baMnemAM vate che ane patine baMne arpaNa kare che) Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 cepanna mahApuruSonAM carita te have samaya prApta thayuM che ke, tene sAthe laIne svadezamAM jAuM. ema ciMtavIne anaMgasuMdarIne kahyuM ke, he priyA! tArA sivAya bIjuM kaMI paNa vadhAre priya nathI, paraMtu mAtA-pitA mArA viyeganA duHkhathI atyaMta duHkhI che, te temane maLIne tarata huM pAcho AvuM chuM. tuM te ahIM ja raheje anaMgasuMdarIe kahyuM ke, "tame kahyuM te barAbara che, je tamArA jevuM mAruM hRdaya kaThaNa hoya te mAruM citta te ala5 paNa viga sahana karavA samartha nathI. te huM zuM karuM? he subhaga ! tamArA karatAM paNa mane nakkI mAro jIva vallabha che. tame jaze, eTale te paNa javAno che. to mane zA mATe mukIne jAva che? he nAtha ! "tamane sneha nathI' te to meM tamArI ceSTAthI jANyuM. je sneha hoya te nakakI pravAsa karavAnI buddhi ja na thAya. he priyatama! je niSkapaTa prema hoya to viraha mAhAsya na pAme je viraha thAya, tyAre kharekhara sneha nathI. patithI niyukta thaI sArasI pakSiNI ekalI na rahI zake. e viSayamAM sArasa-mithunanuM daSTAMta jANavuM. he nAtha! AmAM tamAre zo doSa? kRtrima sneha karanAra lekathI tame ThagAyelA che, mArA saMbaMdhIne sneha te tame kharekhara pariNAma Avaze, tyAre ja jANI zakaze. te sAMbhaLIne vIrabhadre kahyuM ke-he suMdarI! tuM mArA upara kepa na karIza, tane choDavA mATe huM ja samartha nathI. he sutanu ! tane gamana karAvavAne upAya meM AraMbhele che. kSaNamAtra paNa jenA virahamAM A jIvane zalya sarakhI vedanA utpanna thAya che, te he sutanuM! jIvato kaye manuSya tAro tyAga kare? A prakAre sadubhAvavALA nehAvegavALA vacanathI teNe ghaNA prakAre tene sAMtvana ApI samajAvI ane jema tema karI tenuM mAna choDAvI sAthe cAlavAnA utsAhavALI karI. vIrabhadra pitAno abhiprAya mahArAjAne nivedana karyo. bahu Agraha karyo, eTale anaMgasuMdarI sAthe javA mATe rAjAe anumati ApI. javA mATenI sAmagrIo taiyAra karI. yAnapAtra taiyAra karyuM. lagna jevarAvyuM. laMgara UMcuM caDAvyuM, yAnapAtra (vahANa) mukta karyuM. tapaTa (saDha) caDAvyA. yAnapAtrane karNadhAra (niryAmaka) taiyAra thaI gayo. kinAre rahelA ane mahArAjA ane mahAdevIne praNAma karyA. anukUla pavana vAvA lAgyo. jaMbudvipa tarapha prayANa karyuM. samudromAM jaLacara joyAM. jalahastI ane magarathI trAsa pAmelA timi jAtanA mAsya-samUhathI bevaDAyelA taraMgavALA, taraMganI lahera vaDe pheMkAelA, zaMkha-samUhathI uchaLelA moTA zabdavALA, zabdanA kolAhalathI ghUmI rahelA meTA ma dekhavAthI prasanna thayelA yAnapAtramAM beThelA janasamUhavALA, janasamUhe AraMbhela vividha kathAlApavALA-AvA prakAranA samudramAM jyAre dararoja yAnapAtra vahana thatuM hatuM, tyAre sAtamA divase pracaMDa pavana aNadhAryo kuMkAvA lAgyA. pavana phUMkAtAM samudra khaLabhaLavA lAgyA. mahAkallolanA athaDAvAthI yAnapAtra uchaLavA lAgyuM. teTalAmAM ekabAjune bhAga bhAMgI gaye, deraDAMo tUTI gayAM. kRpastaMbhanA TUkaDA thaI gayA. tasaDha phATI gayo, yAnapAtra kAbu bahAra thayuM. pracaMDa pavana vAvAthI, samudra khaLabhaLavAthI, yAnapAtra paravaza banavAthI, sAmagrI-rahita thavAthI niryAmake paNa kheda pAmelA hovAthI, tevA prakAranI karma-pariNatinA sAmarthyathI traNa divasa yAnapAtre Amatema bhramaNa karyuM. yAnapAtramAM beThelAo parezAna thayA ane keTalIka saMkhyA ghaTI gaI tyAre jIvitanI AzA sAthe yAnapAtra vinAza pAmyuM. pUrvanA baMdhuonI jema sava prANIo vikhUTA paDI gayA. anaMgasuMdarIe tathA vIrabhadra baMnee eka eka pATIyuM meLavyuM. tyAra pachI pAMca rAtri pachI anaMgasuMdarIne samudranA kalee kinAre pheMkI. tyAra pachI baMdhuonA viyegathI, videzagamana karavAthI, yAnapAtra bhAMgavAthI, patinA viyogathI, Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 virabhadrane vijJAnAtizayavALe vRttAnta dhana-kSaya thavAthI, jaLakalele vaDe dhakelAvAthI, kSudhA-vedanAthI mahAda:khasamUha anubhavatI te samudrakinAre pahoMcIne vicAravA lAgI. devanA vilAse AvA prakArenA haiye che- - ativallabha mAtA-pitAno tyAga karIne, mArA priyapatinI sAthe AvI, te baLelA deve tenI sAthe paNa viyega karAvyuM, te pitAnA baMdhu-pati rahita maMdabhAgyavALI ane kalaMka ApavAnA nimittabhUta evI mAre have jIvavAnuM zuM prayojana che? are mahAbhayaMkara jaLahAthI, magaramaccha Adi jaLacarethI gahana pAravagaranA mahAsamudramAM paDelA mArA pati kayAM gayA haze ? Ama aneka prakAre rudana karatI anaMgasaMdarIne tyAM AvelA mahAkasaNApUrNa hadayavALA eka tApasakumAre je te tApasakumAra tene AzramapadamAM laI gaye. kulapatie paNa lAMbA samaya sudhI tenI sAme joIne kahyuM ke he putrI! ahIM vizvAsapUrvaka rahe, tane tArA bhartAra sAthe samAgama thaze. tyAra pachI jyAM sudhI tenI pUrvAvasthA prApta na thaI tyAM sudhI keTalAka divase tApasee tenI dekhabhALa rAkhI. kulapatie te tenuM rUpa-lAvaNyAtizaya joIne "tApasakumAranI samAdhimAM viddha karanAra rUpa hovAthI vicArIne kahyuM ke- he putrI! ahIMthI bahu dUra nahi evuM paminIkheTaka nAmanuM nagara che, tyAM viziSTa prakAranA leke vase che. tyAM tane tArA the samAgama thaze, mATe tuM tyAM jA. teNe kahyuM ke- he tAta! jevI ApanI AjJA tyAra pachI be vRddha tApasayugala vaLAvIyA ApIne tene paminI kheTakamAM mokalI. tyAM nagara bahAra tene choDI mUkIne ame ahIM nagaramAM praveza karatA nathI ema kahIne tApasa pAchA vaLI gayA. nagaranI bahAra te TeLAthI vikhUTI paDelI bheLI buddhivALI dareka dizAmAM najara karatI haraNI mAphaka ekAkinI anaMgasuMdarI rahelI hatI, teTalAmAM aneka sAdhvInA parivAravALI suvratA nAmanA gaNinI te mArge AvyAM. sAdhvIone dekhIne tenA hRdayamAM zvAsa Avyo. svastha banI.yAda AvyuM ke, mArA patine Amane pratilAlatA meM joyA hatA, temanI pAse jaIne pUrvane abhyAsa hovAthI vidhithI samyak prakAre vaMdanA karI. siMhaladvIpane viSe cane paNa vaMdana karyuM hatuM. gaNinIe pUchyuM ke- putri siMhaladvIpamAM ye kyAM che? tuM ahIM ekalI kema? teNe kahyuM ke, zAMtithI sarva hakIkta tamane kahIza." teTalAmAM gaNinIe zarIraciMtA TALI temanI sAthe nagaramAM praveza karyo. anaMgasuMdarInA rUpatizayathI AkarSAyelA nagaranA loko paraspara vAta karavA lAgyA ke, A koNa haze? kayAMthI AvI haze ? A kenI sAthe saMbaMdhavALI haze? tema karatAM gaNinI pitAnA upAzraye pahoMcyAM. tyAM ja rahelI tArI putrI priyadarzanAe tene joI prakullita netravALI teNe pUchyuM. priyadarzanAe paNa yathAgya sAdhvIone vaMdanA karI. vIrabhadrane samAgama thaye, tyArathI zarU karI gaNinIne samAgama-darzana thayAM sudhIne sarva Atma vRttAnta kahyo. priyadarzanAe pUchayuM ke, tene varNa ke che? anaMgasuMdarIe kahyuM ke, zyAma, priyadarzanAe kahyuM ke, "eka zyAmavarNa cheDIne sarva mArA bhartArane maLatuM Ave che. gaNinIe kahyuM ke, "A pRthvI anekarAvALI che, bIje kaI tevA prakArane haze. pharI anaMgasuMdarIne kahyuM ke, "he putri ! tuM svastha citte ahIM rahe. pati-samAgama sivAya sarva tane ahIM maLI raheze. A priyadarzanA tArI bhaginI jevI ja che, te enI sAthe sadudharmAnuSThAna karavAmAM tatpara banaje.' anaMgasuMdarIe kahyuM ke, "atyaMta anAcAra karanAra hovA chatAM paNa te ATaluM kArya suMdara karyuM ke, jethI tamArA darzana-samAgama thayA. "suMdara dharmanI prApti, gurunA caraNa-kamaLanI ArAdhanA, jinasevA, svAdhyAyamAM tatpara rahevuM-A sarva a9papuNyathI prApta thatuM nathI." te he bhagavatI ! A saMsAramAM priyanA viyoge sulabha che, paNa jinapadiSTa dharma-prApti durlabha Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonAM carita ^^^^^^ ^^ ^ ^^^^^^^^ ^ ^^ ^^^ ^^ ^ che. Apattio saMsAramAM avazya AvanArI che, paraMtu tamArA sarakhA gurunI sAmagrI durlabha che. tethI AvAM nimittothI ja ghaNe bhAge leke dharmabuddhi kare che. te sivAya dharmane yAda karatA nathI. tethI kharekhara huM kRtArtha-dhanya thaI che ke, ApanA caraNa kamalanI sevA mane maLI. priyadarzanAe kahyuM ke, he sakhI anaMgasuMdarI ! priyanA samAgamanI jema tane dekhavAthI mAruM hRdaya uchUvAsa laI rahyuM che. tArA samAgamathI mArA AtmAmAM keI anero ja AnaMda thAya che. vadhAre zuM kahuM? baMdhunA viyega-dukhathI duHkhI thayelA AtmAne vadhAre kaleza na pamADe. anaMgasuMdarIe kahyuM, "he priyasakhI ! tArAM darzanathI ja mAruM baMdhunA virahanuM duHkha cAlyuM gayuM che e prakAre ekabIjAnA darzanamAM atRpta rahevA lAgyA. teo baMne sAthe abhyAsa kare che, sAthe zravaNa kare che, sAthe karavA lAyaka anuSThAna kare che ane rAtadivasa nitya sAdhvIjInA samAgamamAM ja samaya pasAra kare che. A bAju vIrabhadra paNa vahANa bhAMgI javAthI eka pATIyuM pakaDIne samudramAM kallolathI Ama tema dhakelAte, bUDate "vaLI upara Aveto ema sAtame divase rativallabha nAmanA vidyAdharanA jevAmAM Avyo teNe tene addharathI grahaNa karI lIdhe, te tene tAtrya parvatanA zikhara para laI gaye. pitAnI madanamaMjUSA nAmanI bhAryAne putrapaNe Ape. samudramAM bUDavAnuM kAraNa kahyuM. teNe paNa kahyuM ke, "siMhaladvIpathI jaMbudvipa tarapha mArI bhAryA sAthe prayANa karatAM vacamAM ja yAnapAtra bhAMgI gayuM, jethI jANe yamarAjAthI chUTo houM, tema ekalA mane pAra vagaranA samudramAMthI bahAra kADhayo. mArI bhAryAnI kevI avasthA haze? te khabara nathI. vidyAre vidyAthI upayoga mUkIne kahyuM ke-- "tArI baMne bhAo padimanI kheTaka nAmanA nagaramAM suvratA nAmanI gaNinI pAse abhyAsa karatI tathA tapa-caraNa karavAmAM tatpara banI rahelI che. ema kahyuM eTale vIrabhadra vizvasta banyA. samudramAMthI bahAra nIkaLatAM ja zyAmavarNa karanArI guTikA kADhI nAkhI, eTale svAbhAvika pUrvanuM rUpa hatuM tevuM rUpa thayuM. vAveganI vegavatI nAmanI bhAryAnI ratnaprabhA nAmanI putrI sAthe lagna karyA. have ahIM buddhadAsa" evuM nAma prakAzita karyuM. vidyadhArene ucita bhege bhagavate tyAM tenI sAthe rahete hato. kaIka samaye moTA parivAravALA vidyAdhara lokone jatA dekhIne buddhadAse ratnaprabhA devIne pUchayuM ke, A vidyAdhara loka kaI tarapha prayANa kare che? teNe kahyuM ke, tIthezvaranI yAtrA karavA siddhAyatane, tyAM rahelI zAzvatI jinapratimAone vaMdana karaze, te nimitte sarva vidyadharo javA taiyAra thAya che. tyAre te paNa bhAryA sAthe uttama prakAranAM ujajavala vastro paherI sarvAlaMkArathI vibhUSita zarIravALe thaI tAtyazikhara upara ArUDha thayo. tyAM ratnamaya zAzvatI pratimAothI yukta devakula joyuM. teNe bhaktibhAvanApUrvaka te delakulanI pradakSiNA karI, pachI vaMdanA karI. vaLI teNe pitAnI bhAyane vividha prakAranA vidyAdharIonA vyApAra batAvyA. keIka vidyAdharI nIlamaNi sarakhA zreSTha caMdanarasathI jinamaMdiranA uMbarAne vaiDUryaratna-racita uMbarAnI kAMtinA kAraNe lipaNAnI zaMkAthI vilepana karatI nathI. uttamaratna -jaDita pharasabaMdhI bhUmitalamAM nalinI-kamala grahaNa karavAnI ceSTA karatI, koIka bheLI vidyAdharInA nakha bhAMgI javAthI yuvAne te hAsyasthAna banI. keIka vidyAdharIsphaTikarananA AMtarAvALA mArgamAM paNa saraLatAthI deDavAne udyama karatAM tene gamana-prayatna aTakI paDavAthI kaIka Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAdvaita caityo AgaLa sa'gIta, nATaca-prekSaNaka 217 potAnA AtmAne kolAhalavALA karyAM, tene jo. he suMdarAMgI ! zyAma maNinAM kiraNAthI AcchAdita zarIravALe! kAIka yuvAna vidyAdhara peAtAnI bhALI patnIne vAravAra chetare che. uttama padmarAgamaNinAM karaNA vaDe ujjavala * are A dIpaka che' (rakhe temAM pataMgIyuM aMpalAve ) tevI zakAthI DhagAelI koIka bheLI vidyAdharI rezamI vastrathI dIpaka Alave che, te jo. lIlAraganI maNinAM kiraNAnI zAbhAthI utpanna thayelI yavanA aMkura (javArA)nI buddhivALI bhALI vidyAdharIe vaDe te kacarAI jaze, tevA bhayathI tenA dUrathI tyAga kare che. dareka tItha karAnA potAnA varNa sarakhA vaNu vALAM ratnAvaDe banAvelI pratimAonI kAMti paraspara maLI javAthI * A amuka tIrthaMkara che' tema bheALI-mugdha vidyAdharIe tenA rUpathI jANI zakatI nathI. A pramANe Azcaryayukta moTA vaitAdyaparvatanA zikhara upara atrIza prakAranA aMgahAra-bhedavALuM nATya joyu. tathA ekasA ATha(108) karaNAthI zAbhAyamAna, tathA seALasakhyA-pramANa padmAdika piDibaMdha vaDe manohara, vaLI kAMIka cArabhedavALA geyarasathI yukta, cAra prakAranA abhinayathI zeAbhita, maneAhara navaprakAranA nATyarasa sahita, tata, vitata, dhana ane zuSira evA cAraprakAranA vAji MtrAthI sajja, laya-tAlanI samAnatAvALuM gIta, temAM karNa ane manane AnaMda ApanAra apUrva saMgIta sAMbhaLIne nayanAne ane manane AnaMda ApanAra janmatttavAbhiSeka-samayanuM prekSaNaka-nATaka IcchA pramANe joI ne suMdarabhakita-sahita prabhu-pratimAone vaMdana karIne, tyAra pachI zAzvata caityAne jIhArIne potAnA bhavane Avyo. pAtAnI bhAryAM AgaLa teNe kahyuM ke, ' AvuM te pahelAM koI vakhata joyu nathI.' A sa` joIne huM mArA janmane kRtArtha mAnuM chuM. teNe pUchyuM ke, tamAre janma kayA sthaLe thayA che ? jethI tame na joyuM ? teNe kahyuM ke huM siMhaladvIpanA nivAsI chuM. amArA kulamAM kuladevatA yuddha che. huM vepAra-nimitte jatA hatA. vacamAM samudramAM vahANu bhAMgI gayuM, mArA prANa kaMThe AvyA, te samaye vidyAdhare mane samudramAMthI bahAra kADhayA ane putrapaNe svIkAryA. vaLI tArI sAthe mArAM lagna karyAM. tyAre teNe kahyuM ke- te kAraNe ja Aja sudhI AvAM prekSA na joyAM. bAkI dareka varSe yAtrA-maheAsavA te pravate ja che. te baMnene paraspara atyaMta suMdara prIti utpanna thaI. kSaNavAranA paNa viraha tee sahI zakatA nathI. sAthe zayana karavuM, sAthe bhramaNa karavuM, sAthe ja kAryo karavAM, viyeAga-rahita evA te bannene kALa sAthe ja pasAra thAya che. A pramANe viSaya-sukha anubhavatA teenA divaso pasAra thaI rahelA ane saMsAra paNa vahI rahelA che. koIka samaye buddhadAse kahyu ke, ApaNe krIDA-nimitte bharatA MmAM jai e. teNe pratyuttara ApyA ke bhale ema karIe. tyAra pachI vidyAvaLathI baMne padminIkheTaka nAmanA nagaramAM gayA. rAtrinA chellA paheAramAM sAdhvIjInA upAzrayanI bahAra nIce utaryA. teNe bhAryAne kahyu ke tu thoDA samaya ahI ubhI rahe ke jyAM sudhI huM pANI laine pAche AvuM. teNe kahyuM ke, tame jaldI pAchA AvI jaze. tyAra pachI gheADI bhUmi cAlIne tyAM ja saMtAine tenA rakSaNa mATe ubhe rahyA. teTalAmAM gheADIvAra pachI pelI vidyAdharI pati pAchA na pharavAnA kAraNe ekAkI haraNI mAphaka gabharAyelI cAre dizAe avaleAkana karavA lAgI. tyAra pachI strI-svabhAvathI, vaLI rAtrine| aMdhakAra haiAvAthI, bhayathI kaMpatA zarIravALI te poka mUkIne rudana karavA lAgI, ra Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 cApatra mahApuruSonAM carita pratikramaNa karavA jAgelI gaNinIe tene zabda sAMbhaLe. gavAkSanuM dvAra kholIne joyuM te samagra jIvalekanA rUpane tiraskAra karanAra, navIna khIlatA yauvanavALI, karuNa duHkhavALuM, dInatAvALuM rudana karatI, keLanA patra mAphaka kaMpatA zarIravALI ekalI ramaNIne joI, tenI pAse AvIne gaNinIe pUchayuM ke, he putrI ! zA kAraNe Ama duHkhavALuM rudana kare che? tuM ekalI ahIM kyAMthI AvI? tyAre rudana karatAM karatAM teNe kahyuM ke- he bhagavatI ! vaitADhayathI bhartAranI sAthe ahIM AvI chuM. te mane ahIM mUkIne jaLa levA mATe gayA che, gayAne ghaNe samaya thayela che. te evA svAdhIna nathI ke, mArA viyeganuM duHkha kSaNamAtra paNa sahI zake. mATe temAM kaMIka kAraNa hovuM joIe. A kAraNe mAru haiyuM thaDake che. te he bhagavatI ! mArA zarIranAM baMdhane chedAI jatAM hoya, aMga chedatAM hoya, AMkhe aMdhArAM AvatAM hoya tema kaMI dekhI zakAtuM nathI. mastaka phUTI jAya che. mArA paga upaDatA nathI, have te prANa dhAraNa karavA paNa samartha nathI; to he bhagavatI ! mane bacAve." tyAre gaNinIe kahyuM ke, te hAla upAzrayamAM AvI jA, ahIM rahelI haIza, te tAro pati ahIM Avaze, te dhIraja rAkha. lagabhaga rAtri pUrNa thavA AvI che. A nagaramAM duSTabuddhivALA puruSe nathI, jethI karIne akazaLapaNAnI zaMkA thAya. je alpa samayamAM tAro bhartAra pAchA nahi Ave te, ha' tenI zadha karAvIza. have tuM upAzrayamAM praveza karIne nirAMte rahe, ema madhura vacanathI samajAvIne tene upAzrayamAM praveza karAvyuM. pitAnI bhAyae upAzrayamAM praveza karele jANIne te yuvAna tyAMthI cAlyA gaye. teNe vAmanane veSa dhAraNa karyo. traNe bhAryAone dararoja jete tyAM rahelo hate. vAmanarUpa dhAraNa karanArA teNe koIne gItathI, koIne citrAmaNa AlekhIne, bIjAone vINu vagADavAnA vidathI ema sarva nagarane Akarthe. je jene priya hoya, te prakAre tene anusarIne kaLA batAvavAmAM sarva nagarane gAMDuM karyuM, arthAta vaza karyuM. IzAnacaMdra rAjA paNa tene tarapha sadubhAvavALe the. bIjI bAju priyadarzana ane anaMgasuMdarIe vidyAdharIne pUchyuM ke "tArA bhartAra kevA hatA?" teNe kahyuM ke, "suMdara rUpavALA" tyAre ekanA varNamAM, bIjImAM siMhaladvIpanA vepArI ane zrAvakapaNa vaDe visaMvAda UbhuM thAya che. pachI sAdhvIjIe zikhAmaNa ApI ane te ja pramANe te baMnenI sAthe abhyAsa karatI tapa-caraNanuSThAna sevana karavAmAM tatpara banI. te traNe nArIo vaya, rUpa, vijJAna, zIla, sukha-duHkhamAM, samAnatAmAM eka sarakhI hatI. nagaramAM lakavAda cAlyA ke "A traNe nArIo tapacaraNamAM tallIna che. gItakaLA-vijJAnamAM temanI tulanA ke adhikatAmAM keI AvI na zake. keI paNa puruSa sAthe lagAra paNa belatI nathI. eka vakhata rAjasabhAmAM vAta cAlI ke-"A nagaramAM upAzrayamAM AvelI atizaya rUpavaMtI traNa yuvatIo che, je brahmAnA svarganA abhyAsanA phala sarakhI rahelI che, koI paNa puruSa tene belAvavA samartha nathI. tyAre vAmane kahyuM ke, "huM kramasara temane bolAvIza. mAruM tame sAmarthya juo-" ema kahIne rAjAnA keTalAka mukhya puruSane sAthe laIne sAvInA upAzraya sanmukha gaye. nagarale ke tenI pAchaLa gayA. tyAra pachI praveza karatAM teoe bAraNumAM dvAra pAse sAthe. sAthe AvanArane prathamathI teNe bhaNAvI rAkhyA hatA ke, tyAM gayA pachI tamAre mane eka kathAnaka pUchavuM ema teone kahIne upAzraye gaye. vAmana devanA pagamAM paDyo ane teNe kahyuM - Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyadarzana, anaMgasuMdarI ane anaMgamatinA pati 219 he deva vitarAga! tamAruM mahAuttama darzana kevuM che, te kaho. jemanA hRdayamAM kaSatA rahelI hoya, tenI AvI saumyatA hoya nahi.' vaLI page paDIne uDIne pharI gaNinI vagere AryAone vaMdana karIne kahyuM ke, "bIjA vyApArane tyAga karanAra evA AmanuM jIvita saphala che ke, samagra sukhanA bIjabhUta evI dharmamati jeonI skurAyamAna thAya che. e prakAre deva ane gurunI prazaMsA karIne derAsaranA maMDapamAM beThA. vAmana puruSanA kautukathI AkarSAyela hRdayavALI priyadarzanA, anaMgasuMdarI, anaMgamati sahita sarva sAdhvIo gaNinI sAthe AvI ane tyAM beThI. vA mane kahyuM ke, "jyAM sudhI rAjA AvIne sukhAsana para birAjamAna na thAya, tyAM sudhI ahIM besIne keIka vinoda karIe." tyAre vaDerAoe kahyuM ke, "kaMIka kautukavALuM kathAnaka kahe." teNe pUchyuM ke, "kathAnaka kahuM ke vRttAnta kahuM?" teoe pUchyuM ke, emAM zuM pharaka? vAmane kahyuM, je pUrve thaI gayelA puruSonI ceSTAo je ghaNA kALa pahelAM hakIkata banelI hoya ane ApaNane parokSa hoya, te kathAnaka ane je hamaNAM ja tAje vRttAnta banyA hoya, te je Aje ja kahevAya tema ja pratyakSa hakIkta banelI hoya. teoe kahyuM ke, kautukavALa vRttAnta ja kaho." vAmane kahyuM ke, "sAvadhAna thaIne barAbara sAMbhaLajo' tAmalipti nagarI che, tyAM kaSabhadatta nAmanA zeTha che, tene vIrabhadra nAmano putra che. keIka samaye jhASabhadatta padminI kheTaka nAmanA nagare gayA. tyAM teNe sAgaradattanI putrI priyadarzane nAmanI kanyAne joI putra mATe tenI mAgaNI karI. kAla-vaibhavanusAra tene vivAha karyo. vahune laIne pitAnA nagare gayA. koIka samaye rAtrine chellA pahoramAM vIrabhadra jaLa pIvA mATe uDyo. uDatAM uThatAM kRtrimapaNe sUtelI priyadarzanAne mazkarI karatAM jagADI. teNIe kahyuM ke, "zA mATe mane paja che? mAruM mastaka duHkhe che." teNe pUchyuM ke teM kone vizeSa dekhe?" teNe kahyuM ke, tamane ja, te zuM che? je madhura vANI, zuM te pahelAM bIjA keInI apUrva na hatI ? teNe kahyuM ke bIjAnI hatI, paNa mArA upara na hatI. ema hAsya karIne Ubhe thaye. karavA yogya ucita kAryo karyA. tyAra pachI lagabhaga rAtri pUrNa thaItyAre priyadarzanAne sukhe sutelI jANIne vIrabhadra UbhuM thayuM. pragarakhAM paherIne ardhA vo paherIne gharamAMthI bahAra nIkaLe. pachI vAmane kahyuM ke, rAjakuLamAM javAnuM thaze, mATe jaIe. A samaye lajajAne tyAga karIne priyadarzanAe kahyuM ke, te vAta kaho ke te pharI kayAM gayA ? vAmane kahyuM ke, "ame pArakI strIo sAthe vAtacIta karatA nathI... priyadarzanAe kahyuM, tamAruM vaMDhapaNuM te lokethI ame jANeluM che ja, te kapaTa choDIne spaSTa hakIkta kahe, tamArA vacana upara te mAruM jIvatara che." pharI vAmane kahyuM ke, "AvatI kAle savAre kahIza." ema kahIne upAzrayamAMthI nIkaLI gayo. vizvAsu puruSae rAjA pAse jaIne banelI yathArtha hakIkata kahI. rAjA viramaya pAmyuM. karI bIjA divase savAre jaIne te ja vidhithI anaMgasuMdarIne bolAvI. temaja trIjA divase anaMgamatine bolAvI. vAmanakanA vRttAntathI rAjA viramaya pAmyo. te kAraNe A vAmanaka tamArA jamAI ane traNe nArIonA bhartAra che. e sAMbhaLIne vAmanake gaNadhara bhagavaMtane vaMdanA karI kahyuM ke, "he bhagavaMta! Ape je kahyuM, te satya ja che. mane teTaluM yAda nathI, je bhagavaMte kahyuM. ema kahIne gaNadhara bhagavaMta UbhA thayA. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 cepanna mahApuruSonAM carita pachI sAgaradatta vAmanakanI sAthe upAzraye gaye. viramayathI vikasita netravALI traNe nArIo ekadama vAmanakanI pAse AvI. sAgaradane kahyuM ke, "A tamAre bhara che. teoe kahyuM ke, kevI rIte ?" teNe yathAsthita jaNAvyuM. gaNinI sAthe traNe nArIo viramaya pAmI. vAmane aMdara jaIne vAmananuM rUpa palaTAvI nAkhyuM. je anaMgasuMdarIe je hato, te veSa karyo. tyAra pachI te paNa veSa dUra karyo ane svAbhAvika rUpa karyuM. priyadarzana ane anaMgamatie tene oLakhyo. gaNinIe kahyuM- he dharmazIla! A za ?' teNe paNa pitAne abhiprAya kahyo ke, "kIDA nimitte huM gharethI nIkaLyo hato, tethI meM A pramANe krIDA karI." gaNinIe kahyuM ke bhAgyazALI dhanyAtmA jyAM jyAM jAya, tyAM tyAM dharmanuM phaLa meLavIne atula sukha anubhave che, temAM saMdeha nathI. duHkhathI mukta thayelA sukha prApta karelA jIne A lekamAM supAtradAna ApavAnA prabhAvathI IcchA pramANe bhegenI prApti thAya che. pharI kahyuM ke, tIrthaMkara bhagavaMtanI pAse jaIne pUchIe ke ANe janmAMtaramAM zuM karyuM hatuM ? tyAra pachI vIrabhadra pitAnI bhAryAo sAthe tathA sAgaradatta sasarAne paNa sAthe laIne gaNinI sAthe tIrthakara bhagavaMtanI pAse gayo. vaMdanA karIne bhagavaMtane pUchyuM ke-gayA bhavamAM meM zuM sukRta AcaryuM hatuM ?" bhagavaMte kahyuM ke- mAruM vacana sAMbhaLa- ahIMthI pUrve pAMcamA bhAvamAM pUrva videhamAM ratnapUranivAsI jinadAsanAmanA zeThaputra evA te rAjyalamI ane rAjabhegono tyAga karI pratrajyA aMgIkAra karI tIrthaMkaranAma-gotra upAjana karanAra, cAramahinAnA upavAsanA pAraNAvALA munine vipula AhAra-pANIthI pAraNA mATe dAna ApyuM hatuM. tenA puNya-prabhAvathI tuM brahmadevalekamAM utpanna thayuM hatuM. tyAM paNa bhege bheLavIne, tyAMthI cyavane jaMbudvIpanA aravata kSetramAM kAMpilyapura nagaramAM mahezvaranA putrapaNe utpanna thayuM. tenA puNya-prabhAvathI Rddhi-rUpatizaya prApta karyA. zrAvakapaNuM pALIne azruta nAmanA bAramA deva ke utpanna thaye. tyAMthI cyavane A bhavamAM utpanna thaye. te kAraNe supAtradAnanA prabhAvathI ghaNA bhava sudhI jIvone bheganI prApti thAya che. A pramANe bhagavaMte kahyuM, "te samaye ghaNuM jene samyaktvanI prApti thaI. ghaNAone karmarAzi pIgaLI gaye. keTalAke e vrata grahaNa karyA, supAtramAM dAnAdika buddhi karI. A pramANe aranAtha tIrthakara bhagavaMte bhavya-kamalavanane pratibodha karIne kevali-paryAyamAM vicarIne sameta zikhara' nAmanA parvata upara jaIne nirvANu-pada prApta karyuM. -A pramANe mahApuruSacaritamAM aranAtha cakravatI tathA tIrthakaranuM caritra samApta karyuM. [34-35] (36-37) puMDarIka vAsudeva ane AnaMda baladevanAM caritra mRtadevatAne namaskAra thAo. zrIaratIrthaMkara pachI puMDarIka nAmanA ardhacakravatI utpanna thayA, tenuM caritra saMkSepathI kahevAya che. jaMbudvIpa nAmanA A ja dvIpamAM bharatakSetramAM kAMpi. capara' nAmanuM nagara hatuM. temAM deva ane*asurenA nagaranI zobhAthI caDIyAtA sArI rIte Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puMDarIka vAsudeva ane AnaMda baladeva, subhUma cakravartI 221 yojanA pUrvakanA traNa-cAra mArgavALA rastAonI racanA karelI hatI, cauTA-caka ane bhavananI zobhA suMdara hatI. tyAM "mahAsiMha" (ziva) nAmane rAjA hatA. tene "naMdinI" nAmanI mahAdevI hatI. tene prathama "AnaMda"nAmane putra jamyA pachI sAta mahAsvamothI sUcita "puMDarIka " nAmane ardhacakravartI putra utpanna thaye. te AnaMda ane puMDarIka gaNatrIza dhanuSa-pramANa UMcI kAyAvALA hatA ane temanuM AyuSya pAMsaThahajAra varSa pramANa hatuM. mahAbela ane parAkramavALA baMne bhege bhegavatA hatA. balinAmanA prativAsudevanI sAthenA mahAsaMgrAmamAM puMDarIka vAsudeve tenA ja cakathI tAlaphala mAphaka tenuM mastaka chedI nAMkhyuM. deve ane dAnave sahita manuSyae AkAzatalamAM jayajyakAra karyo. ardhabharata svAdhIna karyuM. cakrAdika sAta mahArane utpana thayAM. soLahajAra rAjAonA svAmI thayA. batrIzahajAra zreSTha yuvatIonA bhartAra thayA. bhege bheLavIne AyuSyanuM pAlana karIne puMDarIka vAsudeva adhagAmI-narakagAmI thayA. AnaMda baladeva tevA prakAranA AcAryanI pAse pravrajyA aMgIkAra karIne karmAza khapAvIne aratIrthaMkaranA tIrthamAM siddhigAmI thayA. -A pramANe mahApuruSacaritamAM puMDarIka vAsudeva tathA AnaMda baladevanuM caritra samApta thayuM. [36-37] * * (38) subhUma cakravartInuM caritra pitAnA tejathI samagra jagatane jitanAra evA parAkramI manuSyane zama-zAMtithI AnaMda thatuM nathI. kAraNa ke, vAcA mAtrathI paNa paDakArAela siMha vinAza karanAre thAya che. A ja jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM hastinApura nAmanuM nagara hatuM. tenI pAsenI aTavInA madhyabhAgamAM tApasane Azrama hato. tyAM jamanAmane kulapati hatA. bIjI bAju mRtyu pAmelA mAtApitAvALo eka brAhmaNaputra samagra svajanoe jene tyAga kareluM hatuM, te kaIka sAthe sAthe jatAM mArgamAM sArthathI vikhUTo paDI bhUle paDI ane cAlatAM cAlatAM tapavanamAM gayo. tyAM teNe kulapatinAM darzana karyA. kulapatie AzIrvAda ApI AzvAsana ApyuM. vairAgya utpanna thavAthI dIkSA lIdhI. tApasanA anuSThAnamAM anurAgavALa jamane ziSya thaze. agni evuM nAma pADyuM. pAchaLathI "jamadagni' evA nAmathI te prasiddhi pAmyA. eka samaye be devatAoe zrAvakonA ane tApasanA dharmamAM kone caDIyAte dharma che? te nirNaya karavA mATe, vivAda TALavA mATe parIkSA karavAnuM nakakI karyuM. zrAvakabhakta deve kahyuM ke, je tamArAmAM pradhAna tapasvI tApasa hoya tenI parIkSA karIe." jamadagni RSi mahAtapasvI ane ghera tapasyA-caraNamAM rakta che. tenI pAse baMne gayA. pakSInuM rUpa karIne temane tapacaraNa Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 panna mahApuruSonAM carita karatAM calAyamAna karyA. dharmazAstranA artha ane paramArthane abhyAsa karela na hovAthI te tiryaMcanA vacanathI "putra vagaranAnI gati na thAya" ema vicArIne bhAryA-nimitte mithilA nagarImAM mithilAnA rAjA pAse kanyAnI mAgaNI karavA gaye. rAjAne kahyuM ke, "tAre se putrIo che, temAMthI eka mane Apa. "rAjAe tenA zrApanA bhayathI kahyuM ke -"tamane je putrI che, te meM tamane ApI" pAMca ta (madha, mAMsa, matsya, mudrA ane maithuna) vaDe upaghAta pAmelA jamadagni RSie reNukAne phala batAvyuM, eTale teNIe pitAne hAtha laMbAvyuM. A kanyA mArI abhilASA kare che - ema kahIne rAjAnI anumatithI te kanyAne tapovanamAM laI gaye. moTI karIne tenI sAthe lagna karyA. reNukAnI bhaginIe hastinApura nagaramAM kArtavIrya arjunanA sAthe lagna karyA hatAM. reNukAne putra utpanna thaye, pitAe kama-paraMparAthI AvatA parazu Ape, "parazurAma" evuM tenuM nAma pADyuM. keIka samaye te aSipatanI reNuka bahenane tyAM paNa tarIke gaI hatI. tyAM rAjyalakSmIne bhegothI lebhAyelI, viSaye mane hara hovAthI, Idri capaLa svabhAvavALI hovAthI, karma pariNati acijya zaktivALI hovAthI, benanA pati sAthe gupta saMbaMdha baMdhAyo. jamadagni tApasa putra sahita tene hastinApurathI tApasanA Azrame laI gaye. vRttAnta jANe, eTale parazurAme mAtAnA mastakane cheda karyo. pachI kArtavI AvIne parazurAmanI gerahAjarImAM jamadagnine mArI nAkhe. pitAnA mRtyarUpa pavanathI uThejita thaI parazurAme krodhAgni vaDe kArtavIryane mArI nAkhe, bIjA paNa kSatrine kedhathI mArI nAkhyA. ema sAtavAra pRthvI niHkSatriya karI. kArtavIryanI bhAryA garbhavatI tArA palAyana thaIne eka tApasanA AzramamAM gaI ane teNe bhoMyarAmAM bALakane janma Ape. dAMta sAthe putra janmela hovAthI ane dharaNI-maMDalane dADhAthI grahaNa kareta utpanna thayela hovAthI " "subhUma" evuM tenuM nAma pADyuM. tyAM ja vRddhi pAmyo. tApasanI pAse zAstrane ane zastrakaLAne abhyAsa karyo. yauvana prApta thatAM subhUme mAtAne pUchayuM, "he mAtAjI! mArA pitA koNa? kayA kAraNathI he bheMyarAmAM rahuM chuM?" A pramANe pUchAyelI mAtA lAMbA uSNa nisAsA mUkIne niraMtara AMkhamAMthI azru vahevaDAtI rudana karavA lAgI. eTale te vismaya-kepa-saMkalpathI pUrNa mAnasavALA putre Agraha karIne mAtAne pUchyuM. tenAM AvAM vacanathI vadhAre duHkha pAmelI mAtA dIrghakALa rudana karIne kahevA lAgI ke- "he putra! duHkha-samUhathI duHkhita dehavALI huM kahevA samartha nathI temaja mahAdhabharathI prerita netrane rokavA samartha nathI, te paNa sAMbhaLa he putra! tuM garbhamAM hatuM, te vakhate jamadagninA putra parazurAme tArA pitAne nirdayatAthI keLanA staMbhanI mAphaka parazuthI haNI nAkhyA. he putra ! temanA mRtyuthI hAhAra karavAnA zabdathI AkAzamArgane baheruM karanAra aMtaHpuranuM rudana evuM pravatyuM ke jethI vanadevatAo paNa rudana karavA lAgyA. temane mAryA pachI tarata zatrunA kodhane mATe taiyAra thayelI jaLatI pazu bAkI rahelA kSatriye mATe paNa saphaLa banI. te parazu je kaI kSatriyanI pAse jAya, tyAre adhika adhika prajvalita thavA lAgI ane nirdaya yamarAjAnI mAphaka tarata kSatriyone vinAza karavA lAgI. huM paNa garbhavALI hovAthI, tAruM rakSaNa karavAmAM tatpara banelI. bhaya pAmIne aTavImAM pahoMcIne dInatAthI meM tapovananA kulapatinuM zaraNa aMgIkAra karyuM. he putra! karuNApUrNa mAnasavALA temaNe paNa sarva vRttAnta jANIne bhoMyaruM taiyAra karAvIne A pramANe Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhama cakravatInuM caritra 223 mAruM rakSaNa karyuM. kulapatithI ghaNA prakAre rakSAyela nuM anukrame janma pAme krame karI meTe thaye. have tane yukta lAge tema kara." A vRttAnta sAMbhaLIne hRdayamAM moTe krAdhAga uchaLe ane subhUme mAtAne pUchyuM ke he mAtAjI! mArA pitAne mAranAra kyAM rahe che?' teNe kahyuM, "he putra! najIkanA ja nagaramAM rahe che. keTalA kSatriyane mAryA? tenI saMkhyA jANavA mATe mArI nAkhelA kSatriyenI dADhAone ekaThI karIne eka thALa bharyo che. tenA nimittiyAe tene kaheluM che ke jenI najara paDatAM te dUdhanI khIrarUpe thaI jAya ane siMhAsana para besI je kaI tenuM bhakSaNa karaze, te tAre vadha karanAra thaze." te parazurAme paNa dAnazALA mATe maMDapa karAvyuM che. tenA madhyabhAgamAM siMhAsana sthApana karAvyuM che, tenI najIkamAM thALa sthApana karyo che. dararoja brAhmaNone jamADe che, dAnazALAnA maMDapanuM rakSaNa karanArAo pAse maMDapanuM rakSaNa karAve che. te sAMbhaLIne pitAnA vairIne sahana nahi karate uchaLatA bhujAbaLavALe te nagarImAM gaye dAnazALAno maMDapa se. vRddhi pAmatA tejavALe sUrya jema udayAcala parvata para ArUDha thAya, tema maMDapanA | upadrava karIne te ekadama siMhAsana para besI gayo. nAnA dehavALe hovA chatAM paNa tejathI jema taratane ugele sUrya aMdhakArasamUhane avazya haNI nAkhe che, tema pitAnA tejathI zatrubalane avazya nitI jAya che. siMhAsana para beTho ane te dADhAe joI mArInAkhelA kSatriyonI tulya saMkhyAvALI dADhAo tenA dekhatAM ja paramAna bhajana-svarUpamAM palaTAI gaI. ratnathI uddadyotita thayela phaNAvALA sarSanI jema duprekSya e te devatAe karela pAyasanuM bhakSaNa karavA lAgyo. te samaye parazurAmanA ghavAyelA, trAsa pAmelA rakSaka puruSoe parazurAmane kahyuM ke he deva! de paNa jene dekhI na zake te brAhmaNa AkAravALe. koI kesarI-baccA sarakho bALaka amane trAsa pamADIne nirbhayapaNe ApanA zreSTha siMhAsana para caDI beTho che. ane thALamAM je dADhAo sthApanA karI hatI, te khIra khAI rahyI che." rakSakanuM A vacana sAMbhaLatAM ja nimittiyAe kahela nimitta bhUlIne kapa pAmelo te parazurAma te maMDapamAM AvyuM. roSa pAmelA parazurAme siMha sarakhA prazAMta vyApAravALA ane herathI bhajana karatA tene siMhAsana para beThele che. nirbhaya zaMkArahita, Apa vagaranA subhUmane joIne parazurAme karkaza ane niSphara vacanathI tene kahyuM ke, "he brAhmaNabAlaka ! baTuka! A siMhAsana tane koNe ApyuM? jethI tenA upara besI gayo. tArA anyAyano aMta karanAra bIje vidyamAna che. A mArI parazu kSatriyone mArI nAMkhavAnA kArya mAM vyasanI che, ane khAsa karIne DeDUDajAtinA cilisAI kuruone vadha karanAra che. tArA sarakhA manuSyanA asthine sparza karavAne yogya nathI, te pachI bhakSaNa karavAnI te vAta ja kayAM rahI? tuM te brAhmaNabaTuka jaNAya che, je te hakIkata satya hoya che. mArI bhujAte dukhe karI damana karI zakAya tevA sArA kSatriyane vidAraNa karavAmAM samartha che, tene dIna zrotriya brAhmaNa upara prahAra karavAne upaga karuM', te paNa lajajAspada che. have kadAca tuM kSatriya jAtivALe paNa hoya ane bhayathI brAhmaNanA ujjavala AcAra karanAre thayo hoya, te paNa sukulamAM janmelA mArA sarakhA mATe tuM atizaya karuNAnuM pAtra thAya che. DAhyA puruSa mATe niMdApAtra manuSyanA asthirUpa azuci AhArane tyAga karIne mArA saMbaMdhathI phegaTa vividha prakAranAM bhojana kara. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 cipana mahApuruSonAM caritA have kadAca bhujAbalanA parAkramapaNAthI yuddha karavAnuM paNa tArAmAM sAmarthya hoya te paNa AyudhavagaranA tArI sAthe mAre yuddha karavuM, te paNa dhikkArapAtra gaNAya. kharekhara hoTha para dAMta dabAvine bhrakuTI caDAvanAra taravAra ugAmanAra puruSo viSe je daDhaprahAra kare che, te ja puruSa gaNAya che. A pramANe atiniSphara vacana belanAra parazurAmane ane bharasabhAne subhUme sajajaDa vacanethI pratyuttara ApyuM. te ja pramANe suMdara siMhAsana para beThele nirbhaya utAvaLa karyA vagara zatruvacanane nahi sahetAM yuktiyukata javAbe A pramANe ApyA-"parAkamadhanavALA puru e ApeluM Asana grahaNa karavuM yukta na gaNAya, kemake kesarIne hAthI ane mRgaToLAnA svAmIpaNe koI sthApana kare che? sajajanapuruSa duSkArya karIne lajjA pAme che, tyAre tuM te dADhAo ekaThI karI thALa bharavAnA kAryane jAte ja belIne zaramAyA vagara AgaLa kare che, tema ja lajajA pAmate nathI, eTale tuM sapuruSa nathI. he mUDha ! manuSya dADhAe bhakSaNa karavI azakya che. mane te devatAnI kRpAthI A kSIrabhejana maLyuM che. huM brAhmaNa nathI, paNa tAre vadha karavA mATe ahIM Avyo chuM. tApasanA AzramamAM vRddhi pAmyuM hovAthI huM AvA veza-AkRtivALe chuM. narasiMhanA daSTAMtathI subhaTa mATe pitAnA hAtha e ja Ayudha che. bIkaNa-halakA puruSanA hAthamAM Avela vajI paNa avazya hathIyAranuM kArya karanAra thatuM nathI, bhujAbelavALA puruSa viSe bAkInA vikalpa te saMbhavatA nathI. zuM bAlasUrya gADha aMdhakAranA samUhane haNata nathI mATe tArI tAkAta hoya te batAva, Ayudha grahaNa kara. hamaNAM ja tuM hitena hata thaIza? puruSane daSTi pharatAMnI sAthe ja mahAkAryanI utpatti thAya che. samarAMgaNamAM mahAbalavALA mahAdhIra hajArabAhuvALA arjuna" nAmanA kSatriya puruSane je te haNyA hatA, te ja arjunane zreSThabAhavALo huM putra chuM, tethI verIne nakkI huM haNaza, kadAca tuM pAtAlamAM paNa praveza karIza, te paNa nahi choDuM. te A pRthvI sAta vakhata niHkSatriya karI, have tArA karelAne traNa guNa karIne ekavIza vakhata huM pRthvIne brAhmaNavagaranI karIza, tyAre mAro ke pAnala zAMta thaze." A pramANe kahevAyela vacanathI uttejita thayela kapAnala-jyotivALe parazurAma sajaja karelA pracaMDa dhanuSane kheMcIne bANasamUha cheDe che. subhUma narapatie te ja thALathI te bANene pratismalita karyA. eTale parazurAme kepa sarakhI agnijvALAmaya parazu grahaNa karI. pUrve je parazu kSatriyane dekhatAM ja IdhaNAM paDavAthI jema agni uttejita thAya, tema uttejita thatI hatI, te ja parazune Aje prabhAva garanI parazurAme dekhI. lAMbA samaya sudhI vicAryuM ke, "A zuM, A zuM?" evA AkuLa manavALA parazurAme tevI nisteja parazune paNa subhUma upara choDI. svAmInuM sanmAna na karanAra sevaka sajajanapuruSa lajajAthI jema nIce paDe, tema te parazu sulUmanA caraNabhAgamAM jaIne bhUmi upara paDI. kopathI prajavalita thayela sulUma paNa te parazune joIne tene vadha karavA sajja thayela. teNe AyukAryamAM upayoga karavA mATe te ja thALane grahaNa karyo. grahaNa karatAM ja te hajAra ArAvALuM caka banI gayuM, tejathI jhaLahaLatuM te cakra teNe parazurAma upara choDyuM. tyAra pachI subhUme tenA reSathI A pRthvIne ekavIza vakhata brAhmaNa-vagaranI karI. bharatakSetranA chakhaMDanuM rAjya bhegavIne, pitAne prabhAva vRddhi pamADIne AyuSya pUrNa thayuM, tyAre mRtyu pAmIne subhUma paNa adhogatimAM gaye. -A pramANe mahApuruSa carita viSe subhUma cakravartInuM caritra pUrNa thayuM. [38] Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ datta vAsudeva, naMdimitra baladeva, tIrthakara mallinAtha 225 - AgadhAraka zrIAnaMdasAgarasUrinA ziSya A. zrIhamasAgarasUrie zrIzIlAMkAcAryaviracita prAkRta caupUna mahApuruSacaritramAMnA subhUma cakavatanA caritrane gUrjaranuvAda pUrNa karyo. [muMbaI, sAyana saM. 2023, citravadi 4, gurU).] (39-40) datta vAsudeva ane naMdimitra baladevanAM caritra jaMbudvipa nAmanA A ja dvIpamAM bharatakSetramAM "rAjagRha' nAmanuM nagara hatuM. tyAM agnizikha nAmane rAjA hatA, tene "vasumatI' nAmanI bhAryA hatI. tene "naMdimitra' nAmane baladeva putra utpanna thayA. tenA pachI sAta svapna sUcita "datta nAmano putra utpanna thayo. te baMne chavvIza dhanuSa uMcI kAyAvALA bhego bhegavatA hatA. tene "prahUlAda nAmano zatru mahAbala-parAkramavALe hate. kaIka samaye datta ane pralAda baMnenuM yuddha pravaryuM. kepa pAmelA prahUlAde devatA adhiSThita cakra dattanA vinAza mATe kahyuM. tyAre te cakradattanI pradakSiNa pharIne sArI strI mAphaka muThThImAM AvIne rahyuM, tyAre ke pAnala pUrNamAnasavALA datte te cakra te pralAdane vinAza karavA mATe mokalyuM. tyAre potAnA karmanA pariNAmathI ja hoya tema prahUlAdane vinAza karyo. datta ardhabharata prApta karyuM. tyAra pachI bAvIza hajAra varSanuM AyuSya pAlana karIne pitAnA karmathI prerAyela datta narakagAmI tho. naMdimitra baladeva karmakSaya karIne siddhi pAmyA. zrImahApuruSacarita viSe vAsudeva datta ane baladeva naMdimitranAM caritra pUrNa thayAM, [39-40] (41) zrImallinAtha svAmInuM caritra bhagavaMta zrIaranAtha tIrthakara thayA pachI eka hajAra koTI varSa gayA pachI paMcAvana hajAra varSanA AyuSya ane pazcIza dhanuSa pramANu uMcI kAyAvALA malisvAmI tIrthakara jevI rIte utpanna thayA te kahevAya che. devAdhIna janma hovA chatAM paNa mahApuruSone prabhAva kema skaraNa pAme che? je leke kaMIka adhikatA pAmelA che. te temanA vyavasAya-sahAyaka kAryapaNAne aMge adhiktAne anubhava kare che. A ja jaMbudvipa nAmanA dvIpamAM pazcimavidehamAM meruparvatanA pazcima dizA-vibhAgamAM, sItA mahAnadInA dakSiNa taraphanA niSadha kulaparvatanA uttarabhAgamAM suhAvasa nAmanA vakSAra parvatanI pazcime zItedA vanamukhanA pUrvamAM sIlAvatI nAmane vijya ghaNAM nagara ane karmaTathI zebhAyamAna hatuM. tyAM vividha prakAranA ratnaprAsAdavALI vItazekA nAmanI nagarI hatI. tyAM "bala' nAmano rAjA hatA. tene dhAriNa" nAmanI agramahiSI hatI. tene mahAsvapnathI sUcita "mahAbala' nAmane putra utpanna thaye. pAMca dhAvamAtAthI lAlana-pAlana karAte krame karI Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 cepanna mahApuruSonAM carita yauvanavaya pAme. malazrI' nAmanI kanyA sAthe vivAha karyo, bhego bhagavate hato. keIka samaye saMsAra-svarUpa samajI, vairAgya pAmI, balarAjA "mahAbalane rAjyAbhiSeka karIne tevA prakAranA AcAryanI pAse dIkSA laIne karmo khapAvIne mokSe gayA. mahAbalarAja bAlyakALanI dhULa-kriIDA karatAM karatAM utpanna thayela moTA vizvAsavALA che mitro sAthe rahIne rAjya pAlana karatA hatA. Ama saMsAra vahI rahele hute, divase pasAra thatA hatA, putrAdika bhAMDaraDA utpanna thayA pachI, vairAgya pAmelA jinavacana bhAvatA sAte jaNe mahAmahe saMketa karyo ke, "ApaNe sAte sarakhA sukhathI sukhI, sarakhA duHkhathI duHkhI, je eka kare te sarvee vagara vicAryuM karavuM." A pramANe saMketa karyA pachI alpa viSayavALA thayA. te samaye AcArya bhagavaMtanI padharAmaNa thaI. temanI pAse jinepadiSTa dharma sAMbhaLe. vairAgya utpanna thaye. dIkSA lIdhI. sAte jaNe sUtrane abhyAsa karyo, tapakarma karavAmAM udyamavALA thayA. e sAtemAM eka mahAbele mAyAthI cha mitra karatAM adhika tapa karyuM hatuM. A mAyA karavAnA ge strIvipAkavALuM karma bAMdhyuM. vaLI tIrthaMkaranAma gotra paNa bAMdhyuM. yathakta vihAra karIne zarIranI saMlekhanA karI, kAla karIne sAte jaNa vaijayana vimAnamAM kaMIka nyUna tetrIza sAgaropamanA AyuSyavALA ane mahAbala saMpUrNa tetrIza sAgaropama AyuSyavALA devapaNe utpanna thayA. tyAra pachI anuttara vimAnanuM AyuSya pALIne prathamanA cha jaNa cyavIne ucita evA kSatriyakulemAM jabUdviIpanA bharatakSetramAM utpanna thayA. mahAbala rAjAne jIva tyAMthI cyavane "mithilA nagarIne "kuMbha" rAjAnI "prabhAvatI' bhAryAnI kukSi viSe cauda svama dekhavA pUrvaka phAlgana zukala caturthInA divase azvinI nakSatramAM caMdrane vega thaye tyAre te vimAnanA sukhane tyAga karIne paralekanA kArya karavAmAM udyamavALA utpanna thayA. barAbara navamAsa ane sADAsAta divasa pUrNa thayA, tyAre mArgazIrSa zukalaekAdazInA divase azvinI nakSatramAM prabhAvatI rANIe sukhapUrvaka putrIne janma ApyuM. "mAyApratyayika karmodayathI strI-vipAka avazya bhegavavA jaIe" te kAraNe tIrthaMkaranAmakarmane udaya hovA chatAM paNa tevA prakAranA svabhAvanA anubhAvathI AzcaryabhUta strIliMgavALA tIrthakara utpanna thayA. teo garbhamAM hatA, tyAre mAtAe vikasita mallikA jAtinA puSparAzinA rasanI sugaMdhIthI AkarSAyelA bhamarAnA kuLethI vyApta puSpaguccha dekhe hevAthI "malli" evuM bhagavaMtanuM nAma sthApana karyuM. kame karI mallisvAmI vRddhi pAmyA, tene varavA mATe chae jaNA AvyA. malliravAmIe avadhijJAnathI chaene oLakhyA. pitA pAse chaene pitAnI varavAnI pasaMdagI svIkAra karAvI. moTo maMDapa karAvyuM. tenA madhyabhAgamAM pitAnA rUpa sarakhI suvarNamaya puttalikA banAvarAvI. tenA mastakanA bhAganA chidramAMthI dararoja pite je AhAra vApare, temAMthI thoDuM thoDuM temAM naMkhAve tyAra pachI nakkI karelA lagna divase e jaNa AvyA. darekane utArI ApyA, tyAM teo utaryA. badhAne maMDapanA madhyabhAgamAM lAvyA. suvarNapUtalInA mastakanA DhAMkelA chidrane ughADI nAkhyuM. tarata ja ghaNuM divasanA AhAranI gaMdhathI saparivAra A kulavyAkuLa thayelA chae rAjAo Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mallikumArIne pratibodha 227 kahevA lAgyA ke, "ATale utkaTa durgadha kyAMthI AvyA ? A gaMdha sahana thaI zakatuM nathI. tyAre mahrisvAmInA eka vRddhe kahyuM ke-A puttalikAnA mastakanA chidramAM dararoja malphisvAmIne AdezathI mahA AhAra nAkhatA hatA. tenA vipAkathI A gaMdha utpanna thayela che. te gaMdha na sahana karI zakatA rAjAo maMDapamAMthI nIkaLI gayA. pachI temane malphisvAmIe belAvyA. Asana ApIne besADelA temane mallisvAmIe kahyuM ke-A suvarNamaya puttalikA tame joIne ? bahArathI A atyaMta suMdara che, jyAre aMdara te aNagamatI gaMdha na sahana thaI zake tevI che. te AvA prakAranI amaneGga sarva azuciomAM mukhya strI-zarIramAM kaI suMdaratA rahelI che? kayA samajIne temAM anarAga thAya ? mAtA-pitAnA atyaMta azuci rudhira, vIryasvarUpa rasane prathama pAmIne pachI kamasara kalala, abda, mAMsapezInA bRha kramathI utpanna thAya che. mAtAe karelA AhAranA vikArasvarUpa malina prANavRtti karanAra, garbhathI mAMDIne asabhya azuci mUtra viSTA oravALA garbhAvAsamAM vRddhi pAmele kame karI amedhyamAM rahIne tene ja AhAra karate atizaya mUtra, purISa, meda, mAMsa, hADakAM, rudhirathI bharelo carabI, phephasAM, AMtaraDAM, kAleya mAMsa, majajA, zuka, vIrya ane bIbhatsa cIkaNuM avathI bharele deha, dudhavALI nagara- khAI (gaTara)nA pravAha sarakhe duzuM chanIya che. bahAranI tvacAthI A deha suMdara dekhAya che, paraMtu aMdarathI te mUtra, AMtaraDAM, viSTA AdikathI bharelo A deha suvarNamaya pUtalInI aMdara bharelA azuci padArtho khe che. vahetA ghaNu chidravALA, azuci, mUla-uttaraguNavajita, sadA kRtagna, evA durjana dehamAM AtmAne karyo guNa jaNAya che ? lAMbA samaya sudhI vicAraNA karavAmAM Ave, te paNa adhama evA zarIramAM kaMI paNa te suMdara avayava nathI, tenuM avalaMbana karavAmAM Ave, te manuSyane tenAthI rAgavALuM citta skurAyamAna thAya che. je nirvikAra suvarNamAM AvA AhAranuM AvuM kharAba pariNamana thAya che, te pachI mAMsa, hADakAM, lehIthI khadabadatA durjana zarIranI te vAta ja zI karavI ? vaLI malina jaLa sarakhA pravAhI cIkaNA kalalathI bharelA iMDA sarakhA dehamAM kAmarAgAMdha manuSya netramAM bhramara beThelA kamalapatranA vikAsanI uakSA karI AnaMdita thAya che. rudhirathI kharaDAela mAMsapezInA dalAgrarUpa carmathI AcchAdita hoTha-yuga pAkelA lAla biMbaphalanI uprekSA karanAra rAgI manuSyanuM viparIta jJAna-svarUpa vijJAna pragaTa thAya che. dADima bIjanI jema sarakhI paMktimAM rahela daMtazreNimAM veta-puSpanI kaLIonI ulTekSA karanAra kAmIono rAga pragaTa thAya che. mAMsa, hADa, nasa ane carmathI maDhelA bhujA ane hAthanA AkAramAM azokavRkSa ane latAnA pallanuM avaLuM jJAna ajJAnIene hoya che. azuci cIkaNA kaliyukta mAMsapiMDanA khaMDasvarUpa stanayugalane tapAvelA suvarNanA kaLazanI upamA ApavI, te ajJAnathI viDaMbita thayelAonuM kRtya samajavuM. mUtra, AMtaraDAM ane azucithI bharelA mazaka sarakhA udarabhAgamAM traNa vaLIothI alaMkRta ane muSTi-grAhya evI pratIti kAmAMdha manuSyane thAya che. azuci bahAra nIkaLavA mATe gaTaranA chidra sarakhA vizALa nitamba pradezamAM kAmadevanI kIDA mATe ratigRha-samAna evI buddhi abhavyone thAya che. e pramANe lAMbA hADakAM upara maDhelA carma ane sevAnA caraNo ane jaghAomAM zreSTha kamalapatra ane hAthInI sUMDhanI sarakhAmaNI karanAra keI nigI samajavA. vaLI viSaya-viSathI mUrzita thayelA rAga-mahAgrathI nAza pAmelA jJAnavALA manuSyane bahuvedanAvALI narakamAM avazya paDavAnuM thAya che. kaheluM che ke-"tyAga nahi karelA Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 capana mahApuruSanAM carita viSayasukhavALA AtmAne satata-nahi olavAtI agninI zikhAsamUhavALA saMsAra-samudranI bhamarInA mukha sarakhA, duHkhanI khANa samAna, narakamAM paDavAnuM thAya che. paramAdhAmInA pAdathI prahAra pAmela chAtI ane mukharUpI chidramAMthI bahAra nIkaLatA kegaLAvALI, karavatathI cIrIne be TUkaDA karI vidAraNa karelA dehavALI, yaMtranA madhyabhAgamAM bhedAvAnA kAraNe uchaLatA zabdothI pUrNa thayelA dizAntaravALI, maryAdA-rahita uMce uchaLatA ane baLatA mastakanA hADakAM samUhavALI, kaDAyAmAM ukaLatA mukta AkaMdana karatA karelA ghaNuM pApone bhegavaTo karAvanArI, zULIthI bhedAelA UMcA uchALelA dehanA samUhavALI, atyaMta aMdhakAra ane durgadhavALA kedakhAnA-sarakhI, asahya duHkha-kalezavALI, chedelA hAtha-pagamAMthI nItaratA rudhira-carabInA durgama pravAhavALI, gIdhaDAnI cAMcathI niyapaNe phelI phelIne mastakathI chUTA karelA zarIravALI, majabUtapaNe pakaDelA tapAvelA lAlaceLa sAMDasAnA agrabhAgathI viSama prakAre kheMcI kADhela jIbhavALI, tINa aMkuzanI aNIthI kApelA kAMTALA vRkSanA agrabhAgathI jaje, rita thayelA dehavALI, AMkhanA palakArA jeTalA samayanA sukhanI durlabhatAvALI, vyAkuLatA karAvanAra duHkhavALI, AvI bhayaMkara aneka duHkhethI pUrNa nArakImAM teo jAya che, jeo mahAna viSayamAM rAgAMdha banI strIonA kemaLa suMdara vacane ane caMcaLa netrethI ThagAya che." vaLI kahe che-vaLI te chae jaNane kahe che ke-anuttara vimAnanA madhyabhAgamAM rahelA ane sarakhA bAddhi-bhege bhegavatA ApaNe paramArthavALuM anupama sukha anubhavyuM, te tame bhUlI gayA? duHkhanA pratikAra svarUpa, viSayathI utpanna thayelA sukhamAM pariName virasa evA saMsAranA bhoga-sukhamAM kaye puruSa anurAga kare ? jema sUryanA atizaya tApathI saMtApa pAmelA suMdara chAyaDe pAmIne cAlI gayelI dAvedanAvALe tenA grahaNamAM sukha mAne che. ati saha zizira RtunA pavanathI ThuMThavAI gayela, saLagatA agnine meLavIne uDI gayelI ThaMDIvALe viveka vagarane hoya, te ja temAM sukha mAne . jaTharAgninA dAhathI tapelo-sudhAvedanA pAmela koI prakAre bhajana prApta kare ane zamelI sudhAvALe temAM sukha mAne, te aNasamaju samajo. khaNa ke khasanI vedanA thatI hoya, tene nakhathI khaNavAmAM je sukha thAya, agnine tApa levAthI vedanA zAnta thAya, temAM sukha kevI rIte gaNavuM ? A pramANe dukhanA abhAvamAM sukhabuddhi mAnanArA vivekI-samaju na gaNAya. yathArtha sukhanuM svarUpa samajIne saMsAranA kAraNabhUta viSa ne tyAga karIne kalyANa, acala, rogarahita, sukha ane duHkhathI rahitapaNuM upArjana kare che. mallitIrthakara bhagavaMtanAM AvAM amRta sarakhAM zubharasavALAM vacane sAMbhaLIne pavanathI jema megha-paMkitao, tema temane mithyAtva-aMdhakAra vikharAI gaye. A pramANe samyakatva pAmelA teoe kahyuM ke-" tame amAre meha nAza karyo, mokSamArga pragaTa karavA dvArA tame amArA guru thayA. jeTalAmAM mahAsaMvegabhAva prakaTelA zubhavikavALAnI paramArthakathA cAlatI hatI, teTalAmAM lekAntika de AvI pahoMcyA. "he jagavatsala! saMsAra-sAgarane pAra pamADavA -tAravA samartha ! tIrtha karanArA ! de, asuro ane manuSya mATe he deva ! tIrthanI sthApanA kare, je tIrthanA prabhAvathI manuSya devendra-cakavartI-baladeva vAsudevapaNuM Adi ane kame karIne chevaTe sarvaduHkha-rahita mekSa pAme che. he bhuvananA Izvara ! sukha-saMpattinA bIjabhUta tamAruM tIrtha prApta thaye chate bIjA paNa keTalAka pUjAvAlAyaka ane zebhAguNa AtmAmAM pragaTa thAya che. tyAM sudhI ja moha-aMdhakAra phelAya che, tyAM sudhI ja naraka-tiryaMcagatimAM rakhaDavuM paDe che, tyAM sudhI ja mithyAtvanA kalaMkavALe leka hoya che, jyAM sudhI tamAruM tIrtha Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mallinAtha ane munisuvrata svAmI tIrthakaranuM caritra 229 vistAra pAmyuM nathI. he nAtha ! tamArA pragaTAvela tIrthanA gavaDe, niSpApa sadgatinA mArgathI ja anaMta bhava-samudrane sukhethI laMghana karI jAya che. te tIrthakara bhagavaMta ! Ape sthApela-pravartAvela karela tIrtha viSama evA viSane paNa dUra kare che, kedhathI tapelA aMgane zAMti pamADe che, kalezabhAvane samabhAvamAM palaTAve che. te tIrthezvara ! karuNAnA nAtha ! ApanuM kArya sAdhavAmAM Apa sajja thAo ane duHkhIjanene uddhAra thAya tevuM tIrtha jagatamAM pravartAve." A pramANe lokAMtika de vaDe stuti karAyelA lekanA manane AnaMda ApanArA bhagavaMte mahAdAna ApIne cAritra aMgIkAra karyuM. pratrajyAnA divase ja divya kevalajJAnaudyota pragaTa karyo. te chae jaNa ane bIjAone paNa gaNadhara-nimitte dIkSA ApI. eka hajAra varSamAM kaMIka nyUna sarva AyuSya pUrNa karIne zelezIkaraNa karavApUrvaka "sameta parvata" upara mokSe gayA. zrImahApuruSa carita viSe zrImallinAtha svAmInuM caritra pUrNa thayuM (41) (42) zrImunisuvrata ravAmInuM caritra mallisvAmIne cepanna lAkha varSa vItyA pachI trIza hajAra varSanA AyuSyavALA vIza dhanuSa UMcI kAyAvALA zrImunisuvrata svAmI utpanna thayA. kevI rIte ? te kahe che-- pragaTa bhuvanane viSe bhuvanane uddhAra karavAnA vyavasAyavALA svayaM utpanna thAya che ke, jenA vaDe A jagata mahA uttama gaNAya che. bharatakSetramAM janApUrvakanI racanA karelA traNa mArgo, cAra mArgo, cauTAvALuM, suvarNanA bhavanothI zobhAyamAna, jatI-AvatI suMdara vilAsinIothI manehara, vilAsa karatA dekhAvaDA juvAne ane janagaNathI ramaNIya, pharakatI dhvajA-patAkAvALA manahara suvarNanA deva-maMdiranI zreNiothI alaMkRta, sarva AcAranuM kulagRha, dharmanuM raheThANa akSayanidhinA vaibhavavALuM "rAjagRhe' nAmanuM nagara hatuM. tyAM samagra zatruvargane jitanAra, samagra prajA ane Azrite mATe mitra e "sumitra' nAmano rAjA hatA. te rAjAne vikasita padmakamaLa sarakhA mukhavALI 'padmAvatI' nAmanI paTTarANI hatI. tenI sAthe rAjAne viSayasukha anubhavatAM divase pasAra thaI rahelA hatA. Ama kALa pasAra thatA hatA. keIka samaye jaLapUrNa mahAmeghavaDe rekAI gayela sUryakiraNe vALI varSARtunA samayanI rAtrimAM niraMtara muzala-pramANa dhArAthI mukharita thayelA cAtaka-samUhavALI, camakatA zyAma meghanA gaDagaDATa karatA lAMbA madhura gaMbhIra zabdo phelAvAnA kAraNe badhirita thayela samagra dizAvALI, vijaLIthI prakAzita thayela vana, pRthvI, parvata ane AkAza vALI, pRthvI ane AkAzane saMpuTa ughaDavAthI paraspara ekaThA maLela leka haMmezAM jemAM kIDA karI rahelA che, AvA prakAranI varSARtumAM zrAvaNamAsanI aMtanI Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 cepanna mahApuruSonAM carita pUrNimA tithimAM zravaNanakSatramAM caMdrane yoga thaye tyAre padmAvatI rANIe mahAvo dekhyAM. cauda mahAsvane dekhIne padmAvatI rANI jAgI ane harSita vadanavALI mahArANIe mahArAjAne te nivedana karyA. teNe paNa putrajanmanA phaLavALAM jaNAvIne tene AnaMdita karI. vaLI kahyuM ke he suMdarI ! traNalekamAM cUDAmaNi samAna, samagra nara amaranA mugaTamaNi vaDe ghasAIne suMvALA banela pAdapIThavALo putra tane janmaze. te vacanathI AnaMda pAmelI padmAvatI atipramAdavALI thaI. te ja rAtrie prANuta nAmanA devalokanA vimAnathI tIrtha karanAma gotra bAMdhela evA deva vIne padmAvatInA garbhamAM utpanna thayA. kamasara garbha vRddhi pAme. nava mAsa ane sADA sAta divasa pachI cha mAsanI kRSNaaSTamInA divase zravaNa nakSatramAM caMdrane vega thaye chate padmAvatIe nirupama priyaMgunA varNa sarakhA zarIravALA putrane sukha pUrvaka, janma Ape, devendroe temane janmAbhiSeka karyo. "bhagavaMta garbhamAM hatAM tyAre, mAtA muni mAphaka zebhanavratavALI thaI hatI e kAraNe bhagavaMtanuM "munisuvrata" evuM nAma sthApana karyuM. vRddhi pAmyA, keme karI lagna karyA. e pramANe saMsAra vahI rahele hate. pachI rAjya pAlana karIne saMsAra-svabhAva jANIne jyeSTha kRNunavamInA divase dIkSA aMgIkAra karIne mahItalamAM vicaratA hatA. rAjagRha nagarInA bahAranA udyAnamAM caMpakavRkSanI nIce rahelA hatA, tyAre vaizAkha kRSNaaSTamInA divase kevalajJAna utpanna thayuM, tyAra pachI kevalajJAnI munisuvrata bhagavaMta bhavya-kamalavanane vikasvara karatA, dharmopadeza ApatA "bhaca" nagare gayA. devee pUrvottara dizA-vibhAgamAM samavasaraNa racyuM. deva-viracita siMhAsana para prabhu birAjamAna thayA. bhagavaMte jIvAdika padArthonuM yathAsthita nirUpaNa karyuM. te samaye te nagarano "jitazatru nAmane rAjA tyAM Avyo. bhagavaMtane vaMdana karIne temanA caraNakamalanI pAse beTho. te samaye gaNadhara bhagavate pUchyuM ke- "he bhagavaMta ! deva, nara, tiryaMca-samudAyathI pUrNa A samavasaraNamAM keTalA bhavya samyakatva pAmyA? keTalA chae saMsAra maryAdita karyo ? keTalA che yakta sukhanA bhAjana thayA? bhagavaMte kahyuM ke, apUrva evuM samyaktvaratna eka adharana sivAya keIe prApta karyuM nathI. te sAMbhaLIne rAjAe pUchyuM ke he bhagavaMta ! kautukapUrNa dehavAge huM Apane vinaMti karuM chuM ke-Apa kRpA karIne A azvane vRttAnta kaho. vaLI vacamAM rAjAe kahyuM ke, A adharatna upara besIne huM Apane vaMdana-nimitte Avyo. samavasaraNa ATopa dekhIne huM azvathI nIce utaryo ane page cAlate ahIM Avyo. teTalAmAM samagra lokenA manane AnaMda ApanAra jaLapUrNa megha sarakhI gaMbhIra saMsAra-kedakhAnAthI mukta karAvavA mATe kAlaghaMTa samAna bhagavaMtanI vANI sAMbhaLIne AnaMdAzru pUrNa netravALe, nizcala karNayugalavALo ubhA thayelA romAMcavALa, bIDelAM netravALo adha keTalAka samaya rahyo. vaLI dhIme dhIme dharmopadeza zravaNa karavAnA upagavALa samavasaraNanA teraNa-pradezamAM AvyuM. tyAM apUrva AnaMdarasavizeSane anubhava karate, madhurasvarathI haNahaNATa-haSArava karIne AgaluM jaMghA-yugala dharaNitalamAM sthApana karIne garadana sAthe mastaka mahitalamAM sthApana karIne jANe pitAnA hRdayabhAvane kahete. hoya tema praNAma karatA te ja sthitimAM rahevA lAgyo. tene evI sthitimAM rahele jANIne ame viramaya pAmyA. kutUhala- pUrNa dehavALA ame ApanI pAse AvyA, te he bhagavaMta ! A zI hakIkta haze, te kahe. bhagavaMte kahyuM--"he saumya ! sAMbhaLo- Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munisuvrata svAmI tIthaMkaranuM' caritra 231 padminIkheTaka' nAmanuM nagara che. tyAM 'jinadharma' nAmanA zeTha rahe che. tene sanagaramAM pradhAna aparimita vaibhavapaNAthI kuberane jitanAra, pApakArI, dIna-anAtha pratye vatsalatA vALA 'sAgaradatta' nAmanA mitra hatA. te dararoja jinadhama zrAvaka sAthe jinAlaye jatA hatA. sAdhuonI pa pAsanA karatA hatA ane dharma zravaNa karatA hatA keAIka samaye AcAryanI pAse gAthA sAMbhaLI ke--"jitelA rAga-dveSa-meAhavALA jinezvarAnI pratimA je karAve che, te bIjA bhavamAM bhavanAza karanAra dharmaratna prApta kare che." tyAra pachI te vacana tenA zravaNa-vivaramAM praveza pAmyuM, hRdayamAM pratiSThA pAmyuM paramA budhdhithI svIkAryuM", tyAra pachI teNe suvarNamaya jinapratimA bharAvI. mATA ThAThamAThathI pratiSThAvidhi-mahotsava karAvyA. o A sAgaradattamitre pahelAM nagara bahAra rudranuM Ayatana karAvyuM hatuM. tyAM pavitrakArapaNa'.-divase liMga pUravA mATe pahelAM ekaThA karelA ghInA ghaDAe maThamAMthI sanyAsIo laI jatA hatA. tyAre te ghaDAnA tala bhAgamAM ghImela-udheI jatuonA thara upara thara cAMTelA hatA. te sanyAsIo ghaDA laI jatA hatA, tyAre ghImelA ane udhai A bhUmi para paDatI hatI, tyAre cALatAM cAlatAM tene mana karI upadrava karI mArI nAkhatA hatA. tyAre sAgaradatta karuNAthI vastranA cheDAthI grahaNa karI ekAMta surakSita sthAnamAM mUkatA hatA. tyAMre eka jaTAdhArIe te uddehikAnA DhagalAne pagethI mArI nAkhIne kahyuM ke, zvetapaTa jainasAdhunI mAphaka have jIvadayA karanAra thayA. te vaNika vilakhA thai AcAryanA mukha tarapha avaleAkana karavA lAgyA. teNe pazu tenA vacanane Teko ApyA. tyAre teNe vicAra karyA ke 'A leAkonA hRdayamAM jIvadayAnA pariNAma nathI. temaja zubha adhyavasAya nathI, vaLI dharmAnuSThAna paNa suMdara nathI. ' pachI dAkSiNyatA-ADuvaza banI kArya karanArA, samyaktvaratna nahi pAmelA, mahArabhavALA, svabhAvathI dAnarucivALA, chatAM upArjana karela vaibhavanuM rakSaNa karavAmAM parAyaNa, ghara, putra, patnI, bhAMDaraDA upara mamatAvALA te A pramANe, tyAra * sAthe kayAre prayANa karavAnA che? kayAM kayAM karIyANAM AvyAM che ? kathAM keTalI bhUmi che? kaI kaI vastuo levA-vecavAnA kALa che ? kANu kayAre paradeza janAra che? AvA prakAranA pariNAmavALA mRtyu pAmIne gheADApaNe utpanna thayA che. ahiM mAru vacana sAMbhaLIne pUrva bharAvela jinapratimAnA prabhAve samyaratna meLavyu che. kama`nI gAMTha beTTAI gaI, tenA AtmA yathAttara sukhanA adhikArI thayA. tene ja pratidha karavA mATe huM ahIM sudhI AvelA chuM." rAjAe kahyuM ke, ' A kRtArtha thayA, meLavavA cAgya eNe meLavI lIdhuM. atyAre samagra lAkone prazaMsavA yAgya banyA. tyAra pachI te andha ghaNA nagaralako vaDe prazaMsA karatA, hajAro nayanAthI jovAtA hatA. te azvane khamAvIne rAjAe tene icchA pramANe pharavA mATe chUTA karyAM. bhagavaMta paNa pRthvItalamAM vihAra karIne trIza hajAra varSoMmAM kaMIka AyuSya AkI rahelu jANIne ' sammetagiri 'nA zikhara upara jaIne zailezI-vidhAnathI bAkI rahelAM bhaveApagrAhI cAra kaM khapAvIne phAlguna kRSNendvAdazInA divase siddhipada pAmyA. : zrImahApuSarita viSe zrImunisuvrata svAmI tIrthaMkaranuM caritra pUrNa thayuM. [42] * Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) mahApadma cakravartInuM caritra zrImunisuvrata svAmInA samayamAM mahApadma cakravatI utpanna thayA. te vizadhanuSa-pramANa kAyAvALA ane trIza hajAra varSanA AyuSyavALA hatA. tenuM caritra kahevAya che- jabUdvIpa nAmanA A ja dvIpamAM, bharatakSetramAM "vArANasI" nAmanI nagarI hatI. tyAM padma' nAmanA rAjA hatA. tene "vAlA" nAmanI mahAdevI hatI. tene caudamahAsvamathI sUcita "mahApadma ' nAmane putra utpanna thaye. pitAe tene rAjyAbhiSeka karyo. tenuM pAlana karatAM AyudhazAlAmAM cakaratna utpanna thayuM. pUrvakamathI bharatakhaMDa svAdhIna karyo. pitAne prabhAva vadhArIne cauda rananA adhipati banIne batrIzahajAra rAjAnA nAtha. cosaTha hajAra ramaNIo tathA nava mahAnidhinA svAmI thaIne pitAnuM AyuSya pAlana karIne pitAnA karma pariNAmathI mRtyu pAmyA. -A pramANe mahApuruSa carita viSe mahApadma cakravatInuM caritra pUrNa thayuM. [4] (44-45) rAma baladeva-lakSamaNa vAsudevanAM caritra zrI munisuvrata ane namisvAmInA aMtarAmAM rAmalakSamaNu utpanna thayA. teonuM A pramANe kahevAtuM caritra tame sAMbhaLe zvAna bhasavAthI kRtArtha thAya che, jyAre siMha keIkane haze tyAre kRtArtha thAya che. pitapitAnI zakti anusAra kArya thAya, tyAre mahAna sAtvana meLave che. sAmAnya tuchajana paNa pitAne mAnabhaMga sahana karatuM nathI, te pachI meTo mANasa te kyAMthI sahI zake? pitAnI bhAryAnA parAbhavathI kalaMkti thayele karyo vyavasAya na kare ? A ja jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM, bharatakSetramAM "ayodhyA' nAmanI nagarI hatI. tyAM " dazaratha' nAmanA rAjA rahetA hatA. tene kauzalyA, kaikeyI ane sumitrA nAmanI traNa rANIo hatI. temAM kauzalyAne rAmabhadra nAmanA putra, kaikeyIne bhArata ane zatrukta ane sumitrAne lakSamaNa nAmanA kumAra hatA. dazaratha rAjAe rAmane rAjyAbhiSeka karavAno nirNaya karyo, tyAre kaikeyIe kaI prakAre kaIka bAnAthI rAma-lakSmaNane vanavAsa mokalyA ane bharatane rAjya para sthApana karAvyuM. rAme rAjyAbhiSekanI mAphaka vanagamananI AjJA praphulla vadanathI svIkArIne pitAnI AjJAne samyaga prakAre amala karyo. "he putra ! lakSamI grahaNa kara ane vanamAM jA" A pramANe dazarathe kahelAM vacana sAMbhaLIne rAmanuM mukha sarakhA ja mukharAgathI zobhatuM hatuM. pitAnI AjJA aMgIkAra karIne anAkula manavALA harSita manavALA vinayavALA rAma lakSamaNa-sahita tathA sItA bhAryA sAthe araNyamAM gayA. have janavarjita te araNyamAM saMteSayukta sItA-lakSamaNa parivArane pAlana karavAmAM ja saMtuSTa thaI vAsa karatA hatA. have laMkAmAM bhuvanane upatApa pamADanAra rAkSasI vidyAo vaDe Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ rAma baladeva ane lakSmaNa vAsudeva 233 balavAna, akAryAcaraNathI duSita, duSTa cAritravALe, tirarakAra pAmelI zUrpaprabhAnA vacanathI pAraNuti-yoge mRtyunA hAthathI AkRSTa rAvaNa rAmanI bhAryA sItA upara anurAga kare che. kRtrima suvarNamRga ane siMhanAda karavAnA prayogathI rAma ane lakSamaNane ThagIne pitAnuM bala, kIrti ane rAkSasone kSaya karanAra sItAnuM apaharaNa karyuM. rAkSasanI mAyAjALa jANune rAmalakSamaNa baMne atyaMta duHkhI thayA. sItAnA haraNa thavAnA kAraNe kheda pAmelA hAhArava karatA ghaNuM tApasa paNa ekaThA thayA. kharadUSaNanA sainyane vinAza karanAra jaTAyu pakSInA vRttAntathI pIDA pAmelA "zuM karavuM ? ema mUMjhavaNavALA sugrIva ane hanumAna bhegA thayA. Ayudha vagaranA, amaryAdita balavALA vAnarapati hanumAnane sItAnA samAcAra meLavavA mATe mekalya. baLavAna e te hanumAna paNa samudrane oLaMgIne laMkAmAM naMdanavanamAM trijaTAvaDe AzvAsana apAtI sItAne dekhe che. tyAra pachI sItAnI AjJA pAmele vanane veravikhera karIne rAkSasendrane vinAza karIne laMkAne bALIne tarata tyAM AvyuM ke jyAM rAma rahelA che. kAryane sAra samajanAra rAme paNa guNabhaMDAra lakSamaNa ane sugrIvanA sinya sAthe laMkA tarapha prayANa karyuM. samudranuM ullaMghana karIne bibhISaNanA sabhya ane bIjA bala sAthe laMkAmAM eka najIkanA moTA parvata upara paDAva nAkhe. have pitAnA rAjyamAM para sainyane AveluM jANune tene nahiM sahete rAvaNa paNa tenI sanmukha AvyuM. avajJApUrvaka rAmanA sinyane joIne te samaye bolavA lAgyuM ke, are ! mArA sarakhA zUravIra sAme zatruo! temAM paNa jaTAdhArI tApase! te paNa laMkAne parAbhava karavA mATe AvI rahelA che! zuM teone jIvatA A Azcarya dekhAtuM nathI ? tyAra pachI vAnaravidyA vaDe belasamRddhivALA sugrIvAdikane rAkSasa-vidyAnA belana garvavALA sAthe yuddha thayuM. yuddhamAM balavAna subhaToe prahastane jamIna para loTA tathA vAnaravidyAnA garvavALA subhaToe kuMbhakarNane paNa ha. duHkhe nivArI zakAya tevA zakti hathIyArane niSkala banAvIne meghanAdane paNa ha. have vidyAthI garvita thayelo, durjaya dukhe karI joI zakAya tevo rAvaNa paNa nirapekSapaNe lakSamaNa sAthe yuddha karavA lAge. bala-samRddhivALAnAM aMge eka bIjAnAM hathiyArothI chedAI gayAM ane kAyara puruSe na dekhI zake tevuM atula bhayaMkara baMnenuM yuddha thayuM, have rAvaNe samartha evA prakAranuM cakaratna grahaNa karIne lakSmaNa upara kahyuM. eTale te lakSamaNanA hAthamAM AvIne sthira thayuM. lamaNe paNa te ja cakrathI durjana krUra evA dazamastakavALA rAvaNanuM mastaka chedI nAkhyuM, je tAlaphalanI mAphaka bhUmi upara ragadoLAvA lAgyuM. rAkSasendra rAvaNa haNAyo eTale prApta thayelA vijayavALA ane sItA meLavela evA rAma-laphamaNe rAvaNanI rAjyagAdIe bibhISaNane sthApana karyo. utpanna thayelA cavaDe vAsudeva lakSmaNe bharatA-kSetra prApta karyuM ane zrI munisuvrata svAmInA tIrthamAM rAme puNya upArjana karyuM. me paNa saMyama svIkArIne vidhi pUrvaka karma saMcayane khapAvIne saMsArano nistAra pAmIne anaMtasukhavALe mokSa prApta karyo. bArahajAra varSanA AyuSyavALA, soLa dhanuSa-pramANu kAyAvALA te baMnemAMthI rAma mekSe gayA ane bIjA lakSmaNa narake gayA. A pramANe saMkSepathI A caritra kahyuM. vistArathI A caritra jANavAnI IcchAvALAe pUrvAcAryoe racelA 57macariya-padmacaritra vagere caritramAMthI avalokana karI levuM. -zrI mahApuruSacaritra viSe rAma-lakSamaNanAM caritra pUrNa thayAM. [44-45] Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) zrInamisvAmI tIrthakaranuM caritra zrI munisuvrata svAmI pachI cha lAkha varSo gayA pachI paMdara dhanuSa-pramANa kAyA ane daza hajAra varSanA AyuSyavALA "nami' tIrthaMkara utpanna thayA. tenuM caritra kahIe chIe-pUrva bhavamAM upArjana karelA sukRta-mahAphala samUhathI bhAvita avayavavALA teo kalpavRkSa sarakhA thAya che, jeenI chAyA paNa sukha ApanAra thAya che. jaMbUDhIpa nAmanA dvipamAM, bharatakSetramAM "mithilA' nAmanI nagarI hatI. te nagarImAM dhanavAna loke ghaNu hatA, tema ja tyAM traNa mArgo, cAramArgo, cauTA ane cokanI suMdara goThavaNI karelI hatI. vaLI te nagarI puruSonA AvAsabhUta hatI. te nagarImAM samagra saMgrAmamAM vijaya meLavanAra vijaya" nAmane rAjA rahetA hatA. samagra aMtaHpuramAM pradhAna evI "vaprA" nAmanI mahAdevI hatI. tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM keTaleka kALa pasAra thayo. kaIka samaye Aso mahinAnI pUrNimAnA divase aparAjita vimAnathI cyavane cauda mahAsvama-sUcita deva vaprAnA garbhamAM utpanna thaye. garbhamAM vRddhi pAmyA. tyAra pachI zrAvaNa kRSNaekAdazInA divase prabhu jamyA. "bhagavaMta garbhamAM hatA, tyAre samagra zatruo namyA" te kAraNe bhagavaMtanuM "nami' evuM nAma pADyuM. krame karI vRddhi pAmyA. pachI saMsAra-svabhAva jANIne ASADha kRSNanavamInA divase lekAMtika dethI pratibaMdha pAmelA prabhue sAMvatsarika mahAdAna ApIne dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI ASADha kRSNanavamIe ja mithilAmAM bakulavRkSanI nIce kSapakazreNithI mehanIyAdi karmo khapAvIne kevalajJAna pragaTAvyuM. devee samavasaraNanI racanA karI. dharmadezanA ApI, saMzaye chedyA. prANIo pratibedha pAmyA, keTalAke samyaktva, vaLI bIjAo dezavirati, temaja keTalAka sarvavirati pAmyA. A pramANe mahImaMDalamAM vicarIne bhavya-kamalavanane pratibaMdha karIne vaizAkha kRSNadazamInA divase "sameta" parvatanA zikhara upara nami tIrthakara bhagavaMta mokSe gayA, A pramANe mahApuruSa-carita viSe zrInamitIrthakaranuM caritra pUrNa thayuM. [46] pa. pU. AgadhAraka AcArya zrIAnaMdasAgara sUrIzvarajInA ziSya A. zrI hemasAgara sUrie zrI panna mahApuruSa-carita (prAkRta)mAM 46mA mahApuruSa namitIrthakara-caritrane gUjarAnuvAda pUrNa karyo (muMbaI, sAyana, saM. 2023 caitraNa aSTamI, somavAra tA. 1-5-67) (47) haripheNa cakravartInuM caritra zrInamitIrtha karanA caritra pachI dazahajAra varSanA AyuSya-pramANavALA, paMdara dhanuSapramANa dehavALA hariSaNa cakravatInuM caritra kahevAya che jaMbudvipa nAmanA A ja dvIpa viSe, bharatakSetramAM "rAjagRha' nAmanuM nagara hatuM. tyAM hariSaNa nAmanA rAjA hatA viSayasukha anubhavatAM temanI AyudhazALAmAM cakraratna utpanna thayuM. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 haripeNa, jaya cakravata, ariSTanemi tIrthakara, kRSNa vAsudeva, baladeva cakamArgane anusaratA teNe pahelAnA kama pramANe cha khaMDavALuM bharatakSetra svAdhIna karyuM. cauda mahArane, nava nidhA, batrIsa hajAra mukuTa-baddha rAjAo, cesaTha hajAra suMdara ramaNa prApta karyA. te cakravatI bhogo bhegavIne, vairAgya utpanna thaye tyAre taNakhalA mAphaka rAjyalamIne tyAga karIne, zramaNapaNuM aMgIkAra karIne, kevalajJAna upArjana karIne, namitIrthakara bhagavaMtanA tIrthamAM siddhi pAmyA. zrImahApuruSa carita viSe hariSaNa cakravartInuM caritra samApta thayuM. [47] (48) jya cakravartInuM caritra haripheNu cakravatI thayA pachI trIza hajAra varSanA AyuSyavALA, cauda dhanuSa UMcI kAyA vALA jaya nAmanA cakavatInuM caritra kahevAya che jaMbudvipa nAmanA A ja dvipa viSe, bharatakSetramAM vANArasI' nAmanI nagarI hatI. tyAM jaya" nAmanA rAjA hatA. utpanna thayelA cakraratnavALA teNe te ja pramANe bharatakSetrane jiyuM. 2SabhakUTa parvatane potAnA nAmathI aMkita karyo. keme karI dizApAlAne vaza karyA. bharatakSetrane zatrurahita banAvI bhegavyuM. namitIrthakaranuM tIrtha pravartatuM hatuM ane haju nemitIrthakara bhagavaMta utpanna thayA na hatA, tyAre jaya cakravartI samagra duHkharahita evA mekSamAM gayA. zrImahApuruSa-caritamAM jya cakravatInuM caritra pUrNa thayuM. [48]. (49-50-51)zrI ariSTanemi tIrthakara, kRSNa vAsudeva, baladevanA caritra have ariSTanemi tIrthakara bhagavaMta, kRSNa vAsudeva ane baladeva baladevanA paraspara saMbaM dhavALAM caritro kahIe chIe-naminAtha bhagavaMtane pAMca lAkha varSa gayA pachI ariSTanemi kumAra tIrthaMkara harivaMzamAM utpanna thayA, mATe prathama harivaMzanI utpatti kahevI joIe. A jagatamAM mahAsattvavALA tevA keTalAka kalpavRkSa sarakhA utpanna thAya che, jemane aMkura paNa parahita karavAmAM samartha ane lAbhadAyI nIvaDe che. zItalanAtha bhagavaMta thaI gayA pachI ane zreyAMsa svAmI utpanna thayA, te pahelAM e benA kALa vacce harivaMza jevI rIte utpanna thaye, te tame sAMbhaLo. jaMbadvIpa nAmanA A ja dvIpamAM, bharatakSetramAM "kauzAmbI"nAmanI nagarI hatI. temAM samagra zatrumaMDaLane jitanAra, pitAnA vadana-kamalathI caMdrane jhAMkho karanAra yathArthanAmavALA "sumukha nAmanA rAjA rahetA hatA. keIka samaye "vIraka" nAmanA potAnA sAmata rAjAne tyAM paNa thaIne "caMpA" nagarIe gaye. vIraka rAjAe A rAjAne gya satkAra karyo. vIraka rAjAnI prabhAvatI" nAmanI bhAryAne bhojana-samaye pIrasatI joI. tene joIne tenAM rUpa, yauvana, lAvaNyathI AkarSAyelA mAnasavALa sumukha ciMtavavA lAge ke Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 cipanna mahApuruSonAM carita je ke strIo svabhAvathI kuTila, caMcalacittavALI, durAgraha svabhAvavALI hoya che te paNa A pRthvIlamAM mahilArana sukhanuM nidhAna hoya che. sarvAMgasuMdara dehavALI A je mane prApta na thAya te, A rAjyathI zuM ? mane mArA janmanuM paNa prayeAjana nathI. te ja janma uttama che, je manuSyapaNAmAM prApta thAya che, te manuSya-janma saphala che. jyAM vaibhava hoya che, te vaibhava saphalatA pAme che, jyAM priya hoya che. priya vaLI te ja ke jenI sAthe prIti thAya che. te A mArI premapAtra patnI thAya ane tene huM vallabha thAuM, te maLeluM rAjya, manuSya-janma, yauvana ane sarva kRtArtha thAya. A pramANe ghaNA vikalpa karyo. ane vismaya tathA praphulla netravALA rAjAe tenA tarapha avalokana karyuM. te prabhAvatIe paNa atineha sUcavanArI najarathI dIrghakALa sudhI rAjA tarapha eka dhyAnathI joyA karyuM. teNIe tRSNa-pUrvaka nehasukhanA rasamizrita daSTithI tevI rIte rAjAne je, jethI dhUrtAe prathama darzanamAM ja pitAne AtmA tene samarpaNa karyo. tyAra pachI "A mane Icche che "--ema mAnIne rAjAe kaMIka kRtrima aparAdha UbhuM karIne vIraka nAmavALA mahAsAmaMtanAM gAme paDAvI lIdhAM. prabhAvatIne potAnA aMtaHpuramAM nAkhI. pachI rAjA potAnI nagarImAM gayo. tenI sAthe kAlocita bhogo bhogavate hate. kula-zIla-maryAdAne tyAga karIne rAjyakArya paNa sarvathA cheDIne mUDhamativALe rAjA niraMtara tenI sAthe krIDA karato hato. te paNa rAjAnA samAgamathI vizeSa sukha maLavAnA paritoSathI ratisAgaramAM DUbIne evA vilAso karavA lAgI ke pUrva pati paNa pachI yAda AvatuM nathI. A bAju vIraka sAmaMta rAjA prabhAvatIne vRttAnta jANIne mohajALamAM phasAI gaye, zuM karavuM ? temAM mUDha banI gaye. tene A sarva jagata zUnya bhAsavA lAgyuM. priyA-virahanI vedanAthI khUba levA, ajJAna-aMdhakAra-pizAcikAe tene gherI lIdhe, arati utpanna thaI, uga taLe dabAI gaye, zekathI te AliMgana karAye, vicitra vyAkuLatAne vaza thaye. viveka nAza pAmele hovAthI kAryAkAryanA bhAna vagarane te ja prabhAvatIne ciMtavate, belAvate, saMkalpa-ulTekSAthI tenA rUpane lAvato ane tenI sAthe vAtacIta karate, ema daraja vRddhi pAmelA mahAvegavALe zUnyacittavALe mahAgrahathI unmatta mAphaka ceSTA karavA lAgyA. keIka vakhata rudana karato, keIka vakhata ekale hase, koIka vakhata gAyana kare, keIka vakhata lajajA cheDIne nRtya karate, paherelA vastrane tyAga karato hato. harSa zUnya hAsya kare, sarakhA tAla ApIne bALako sAthe nRtya karato. lakSya karyA vagara phAve te tarapha jAya, duHkhavALuM phegaTa rudana kare, jenA tenA vaDe bhojana karAvAte, hAthanuM ozIkuM karIne bhUmi upara sUto, koI vakhata uttama muni mAphaka sthAna AdinI mamatA-vagarane saMga vagarane, game tyAM bhaTakta hate. te je je kaMI dekhe, tene tene he priyatamA ! he priyatamA ! kahIne bolAvato hato. vivekazUnya parAdhIna mAphaka sajIva ke nirjIva vastumAM paNa priyatamAnI zaMkA karato hato. A pramANe keTaluM kahevuM? jeTalA duHsaha hetuo kahelA che, te manuSyane ramaNInA saMgathI thavAvALA che, temAM saMdeha na kare. AvI rIte te bicAro daivege bhamate bhamate tyAM gaye ke jyAM prabhAvatInA samAgamavALe sumukha rahelo hato. tyAre gavAkSamAM rahelA te baMne jaNAe dhULa lAgela zarI. ravALAne, chaTTha-aThThamacAra-pAMca-cha upavAsa Adi anicchAthI karelA tapa-caraNa vaDe zeSAyela Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harivaMzanI utpatti 237 mAMsa-lehIvALe, vastra vagarane jUnA cIMtharAthI lapeTelA zarIravALe khaparamAM bhikSA mAgata, dInavadanavALe, dekhIne vairIne paNa dayA Ave teva, bhUkha-tarazanI vedanAthI durbala zarIravALe mArgamAM rakhaDate dekhe. tevA prakAranI dayAmaNa sthitivALA vIrakane dekhIne rAjAe kahyuM ke -"he priye! Ane tuM oLakhe che ? prabhAvatIe pratyuttara ApyuM ke, kema na oLakhuM chuM, mArA kAraNe ja AnI A avasthA thaI che. tyAre mahAsaMvegathI udvega pAmelA rAjAe kahyuM - "he suMdarI ! rAgathI mahita manavALA thaIne meM A akArya karyuM. nirmalayazavALa niSkalaMka kuLamAM meM meMzane kUcaDe pheravyuM. alpa jIvita, capaLa yauvana, viSama karma pariNati mahAnarakamAM ghera narakanI vedanAo saMbhaLAya che. ApaNe A pApa je AcaryuM ane pApakarma ekaThuM karyuM, tene nistAra have rIte thaze ? he suMdara dehavALI ! A ciMtAthI mAre AtmA zekAI rahelo che." A sAMbhaLIne prabhAvatIe kahyuM ke-"he Aryaputra! ema ja che, ApaNe ghaNuM ja asuMdara AcaraNa AcaryuM. A pramANe mahAsaMvega pAmelA baMne jaNuM upara vijaLI paDavAthI baMne mRtyu pAmyA. ane harivarSa kSetramAM viga vagaranA yugalikapaNe utpanna thayA. prabhAvatIne mULapati bicAre teone paMcatva pAmelA jANIne, nirAza thaIne IcchArahita be traNa cAra upavAsa Adi tapa-vizeSathI zarIra durbala karIne, AyuSya pUrNa karIne, zarIrane tyAga karIne bAlatapanA prabhAvathI vAnavyaMtara devapaNe thaye. te dekhIne potAnuM divyarUpa vicAryuM ke-janmAMtaramAM meM zuM kuzala anuSThAna karyuM, jethI AvI divyasaMpatti mane maLI? avadhijJAnathI upaga mUkIne vicAratAM pitAne pUrvabhava jANyA. teo baMnene bhegabhUmimAM utpanna thayelA jANyA. pUrvabhavanuM svarUpa jANIne tene kepavega uchaLe. tenA para apakAra karavA samartha evA hRdayamAM teNe citavyuM ke maryAdA vagaranA anArya AcaraNa karanArA A duSTa yugalane zuM huM cIsa pADatA temane carI nAkhuM? ke niSphara karayaMtramAM pIlI nAkhuM ? bhoga bhogavavA mATe A bhegabhUmimAM A baMne utpanna thayA che. gatabhavamAM mArA upara apakAra karIne pharI paNa bhego bhegavI rahelA che, mATe Amane bhogathI niSphala karuM. emanuM AyuSya aparAvartanIya che ane bhogabhUmimAM sukhanA bhAjana thayA che. to kaMIka evuM huM karuM, jethI teone duHkha-paraMparA vadhe. siMhathI pIDA pAmate balavagarane mRgale bicAre siMhane zuM karI zake ? satva vagarane hoya, te sarvane mahAparAbhava sahana kare che. paraMtu je zaktivALo hoya ane sadA tevA zaktivALAthI parivarelA hoya, te keIne parAbhava kevI rIte sahana kare ? teja baLAtkAre paNa aMdhakArane nAza kare tema balavALe bIjAne parAbhava balAtkAre paNa haNI nAkhe. vinAza pAmelA mastakavALA UMcA tAlavRkSo duSTa pakSIone parAbhava sahana kare, tethI lokamAM zuM te gaurava pAme kharA ? A bhegabhUmimAM te bhegane bhAjana bhale thAya, kAraNa ke tenuM AyuSya calAyamAna thAya tevuM nathI, te have tevA prakAranA bhega bhegave, jethI duHkha-paraMparA pAmyA kare. avadhithI ema jANIne ke-caMpAmAM ociMto rAjA mRtyu pAmyo che, te vRkSasahita A yugalane laIne tyAM AvI pahoMcyuM ane vicAryuM ke A rAjA thaze to te avazya bhega bhegavanArA thaze te mAruM devapaNuM nirarthaka gaNAze. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 capanna mahApuruSonAM carita te have yathAsthita bAMdheluM AyuSya ane rAjya paNa bhale pAlana kare, tyAM rAjya bhegavatAM durgatirogya karma pate avazya karaze. rAjya e akAryane AvAsa che, narakanuM dvAra, sukRtamAM vidhana karanAra, duHkha-paraMparAne hetu vaLI vAraMvAra anarthanA saMbaMdha karAvanAra rAjya che. ekAMta duHkhamaya naraka dekhavA mATe je kaIkane kautuka paNa thAya che te eka divasa paNa je acetanavALe thaI rAjya kare te nakkI naraka meLave." A pramANe ciMtavIne te deva ati zaya ke pAyamAna thaye ane rAjya vyavahAranAM sukha bheLavIne paraMparAe duHkha prApta kare. tyAra pachI caMpA nagarInI upara AkAzamAM rahIne upadeza ApavA lAgyuM. nagaranA lokone kahyuM ke, tame rAjA kheLavAmAM mUMjhAyelA che, paraMtu tamArA mATe karuNAthI A rAjAne ahIM lAvyo chuM. te tamAre sarvAdarathI A rAjAnI sevA karavI. A rAjA darareja mAMsamadirAdikane AhAra kare che. vicitra mAMsarasanAM bhejane ja A rAjAnA zarIrane mAphaka Ave che." ema kahIne teone samarpaNa karyo. teoe narakagatinA hetubhUta mAMsa-rasAdikathI tenuM piSaNa karyuM. yAjajIva moTA bhAge bheLavIne ghaNuM dukhavALI durgatinAM bhavavedanIya karmo ekaThA karIne, kAla pAmIne tevI gatimAM gaye, jethI varakane saMteSa utpanna thaye. tenI vaMza-paraMparAmAM saMkhyAtIta pATa-paraMparA sudhI te harivaMzamAM rAjAo utpanna thayA. pachI "soriya" nAmanA nagaramAM "sariya" nAmanA rAjAne daza putro utpanna thayA, te A pramANe- samudravijaya, akSobha, svimita, sAgara, himavaMta, acala, dharaNa, pUraNa, abhicaMda ane vasudeva. tethI karIne harivaMzamAM thayelA daza dazAha. vaLI bIjI kuntI ane mAdrI e be kanyA. A bAju IphavAku vaMzamAM thayelA somaprabha nAmanA rAjA hatA. tene Indra mahArAjAe preraNuM ApI ke, "munionAM vacana aMgIkAra kara" tyArathI mAMDIne "kuruvaMzanI sthApanA thaI. te vaMzamAM saMkhyAtIta pATa-paraMparA vItI gayA pachI zatadhanu nAmane rAjA thaye tene putra zAMtanu nAmane rAjA thaye. tenA gAMgeya ane vicitravIrya nAmanA be putra hatA. temAM gAMgeya kumAra brahmacArI the. vicitravIryane dhRtarASTra, pAMDu, ane vidura e nAmavALA traNa putra thayA. gaMdhAra rAjAnI gaMdhArI nAmanI putrI hatI, tenI sAthe dhRtarASTranAM lagna thayAM. tenI sAthe bhego bhegavatAM tene duryodhana vagere se putra utpanna thayA. A bAju harivaMzamAM utpanna thayela dazAhanI bahena kuntI ane mAdrI hatI. te baMnene kuruvaMzamAM utpanna thayelA pAMDu sAthe paraNAvI. temAM kuntIne yudhiSThira, bhImasena ane arjuna nAmanA traNa putro utpanna thayA. mAdrIne nakula ane sahadeva nAmanA putro thayA. dhRtarASTra ane pAMDu rAjAe duryodhana ane yudhiSThirane darekane potAnAM rAjya ApyAM. teone bAlyakALathI paraspara eka bIjA upara IrSyA rahetI hatI. eka tarapha kusumapura nagaramAM "jarAsaMdha" nAmano mahAbala-parAkramI rAjA hatA. save rAjAo tenI AjJA mAnatA hatA. teNe dazAhane AjJA karI ke- siMharatha rAjAne vaza karIne jaladI mArI AjJAmAM lA. "siMharatha rAjA atigarvathI uddhata thayele che, tene je vaza karaze, Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasudeva, vAsudeva ane baladeva 239 tene huM mArI putrI ApIza." A sAMbhaLIne vasudeva, samudravijyAdika bhAIone AzvAsana ApIne, siMharatha rAjAne vaza karavA mATe kaMsa sArathi sAthe rathamAM besIne nIkaLe ane siMharathanI pAse pahoMcyA. tenI sAthe yuddha jAmyuM. tyAra pachI satata dhanuSaderI paNacha teDI nAkhIne siDarathanA sanyano vinAza karIne siMharatha rAjAne ghAyala karIne rathamAMthI nI rathamAMthI bhUmi para nIce paDelA siMharathane kaMsa sArathie rathamAMthI nIce utarIne bAMdhyo. jarAsaMdha rAjAnI pAse jaIne tene samarpaNa karyo. tyAra pachI jarAsaMdhe pitAnI putrI vasudevane ApavA kahyuM. vasudeve kahyuM ke, Ane kase bAMdhe che, meM jakaDyo nathI, mATe tene putrIdAna karavuM ghaTe che. te sAMbhaLIne jarAsaMdhe kahyuM ke, A te vaNikajAtine che, tethI rAjaputrIe vaNikanA gharamAM praveza kare gya na gaNAya. eTale vasudeve kahyuM ke, A te ugrasena rAjAne putra che. durbhAgya-kalaMkathI dUSita tenI mAtAe ugrasena nAmavALI mudrikA paherAvela putrane piTImAM nAkhIne yamunAnA jaLamAM tarate choDyo hato. savAre tyAM Avela vaNike tene dekhyo. ane putrapaNe grahaNa karyo. meTa karIne mane arpaNa karyo che. nAmavALI mudrA AMgaLImAM pahe, relI hovAthI ugrasena-putrane nizcaya thavAthI jarAsaMdha rAjAe pitAnI putrI ane rAjyakhaMDa kaMsane ApyA. kopa pAmelA kaMse pitAnA pitA ugrasenane "mane jaLamAM vahevaDAvI upekSA karanAra !" ema kahIne kepathI pitAne jakaDyA. jIva zAnI sAthe kaMsa bhego bhagavate hate. have zauriyapuramAM nagaranI ghaNI yuvatIo vasudevanA rUpathI AkarSita hRdayavALI thaIne maryAdAnuM ullaMghana karavA lAgI. eTale nagaranA agrasarAe ekaThA thaI vicAryuM ke, "nagaranI strIo ubhAge pravartavA lAgI che, mATe samudravijaya rAjAne A vAtane ukela lAvavA vinaMtI karIe te pramANe nakkI karI rAjAne vinaMti karI ke-"he deva! vasudevanAM darzanathI AkhuM nagara ane yuvatIvarga maryAdA lepanAra ane azubha vartanavALe thaye che. devatAI rUpa, samagra guNemAM sArabhUta, prArthanA karavA yogya, taruNI-varganA netra ane manane haraNa karanAra devakumAra sarakhA rUpavALA vasudevane jyAre jyAre nagara-mArgamAM jatA dekhe, tyAre tyAre nagaranI suMdarIo potAnAM kAryo paDatAM mUkIne tenuM rUpa jovA mATe nIkaLI paDe che. mATe he deva ! te keI upAya kare jethI nagaranArIo pitAnI maryAdAmAM rahe." "are priyasakhI ! A vasudeva cAlyA jAya che, are! A mArge gaye, tuM doDa doDa, nahIMtara dUra nIkaLI jaze." A pramANe nagaramAM kSobha thayo che ema jANIne tenuM caritra saubhAgya udAra rUpa-saMpattine vicAra karIne samudravijaye gharamAMthI bahAra na jAya, te upAya karIne vasudevane rokI rAkhe. pitAnI vAta jANIne have bhavanamAMthI chaLa karIne te bahAra nIkaLI gayo ane bhASA, rUpa badalavAmAM kuzaLa te bhuvanatalamAM bhramaNa karavA lAge. yuvatIvargathI prArthanA pAmate, seMkaDo rAjAothI stuti karAte, Azcaye batAvata, kautukathI AnaMdapUrvaka bhramaNa karavA lAgyo. keI sthaLe mahAnurAgavALI vidyAdharIothI varAyele, koI sthaLe saubhAgyanA bhaMDAra sarakhe rAjakuMvarIo sAthe vivAha karAyele, rati ane kAmadevanA rUpane tiraskAra karanAra vistArelA pratApavALa vasudevakumAra dezRMduka devenI kIDAnI paNa jhAMkhI karAvatuM hatuM. taruNIvargathI prArthanA karate lIlApUrvaka se varSa bramaNa karIne bhAIo samakSa svayaMvaramAM rahiNIne varyo. pitAnA nava bhAIoe tene paraNAvyo. vaibhavapUrvaka suMdara surasuMdarIoe karelA satkAravALA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 capanna mahApuruSonAM carita A vAsudevane kaMsa pitAnA nagaramAM lAvyA rehiNIe atibala-parA kamavALA, caMdra, zaMkha, megarAnA puSpa sarakhA ujjavala zatrusainyane haMphAvanAra evA baladeva nAmanA putrane janma Ave. vaLI kaMsa rAjAe devakI nAmanI potAnI kAkAnI putrI paNa tene ApI. keI vakhata matta thayelI chavayazAe atimukata muninI mazkarI karI, eTale ke pAyamAna hadayavALA munie jIvayazAne zrApa ApyuM ke, je devakIne garbha utpanna thaze te tArA patine vinAza karanAra thaze. je koI jIve kaI paNa prakAre pariNativaza thaIne jevA prakAranuM karma bAMdhyuM hAya, te pramANe te pariName che, nahIMtara kyAM yati ? ane kyAM zrApa ? pitAnA maraNanA bhayathI teNe paNa bahenanA cha putrone ghAta karyo. niSphala manorathavALA tenAthI sarva putronuM rakSaNa karyuM. mRtyu pAmatA pitAnA putrone bacAvavA mATe sulasAe chaDuM, ama Adi tapa karIne hariNegamethI devane prasanna karyo eTale te deve devakInA janmelA putro sulasAne ApyA ane sulasAnA janmelA marelA bALako kaMsane ApyA hatA, je kaMse mArI nAkhyA hatA. have sAtamA garbhamAM puNyazAlI "kRSNa" nAmanA vAsudeva utpanna thayA, jenuM vidhipUrvaka gekuLamAM rakSaNa-pAlana thayuM. tyAM rahelA kRSNa pUtanA, riSTAsura, kezi, muSTika vagerene tathA cANane, tyAra pachI kaMsAsurane paNa ho. zrInamijinanA nirvANa pachI pAMca lAkha varSa vItI gayA pachI "samudravijaya" rAjAnI zivA" rANInI kukSimAM tIrthakara nAmanA puNyavALA kArtika kRSNadvAdazInA divase citrA nakSatramAM caMdrane yoga thaye chate utpanna thayA ane uttamalakSaNavALA bhagavaMtane zrAvaNa zukalapaMcamInA divase zivAmAtAe janma ApyuM. teo jamyA, tyAre sarva upadra nAza pAmyA; eTale tuSTa thayelA mAtA-pitAe ariSTanemi" e nAma sthApana karyuM. pUrvanA tIrthakara bhagavaMtanA caritramAM kahyA pramANe janma-mahotsava vagere samajI levA. krame karI kalA ane yauvanathI vRddhi pAmavA lAgyA. kaMsane mArI nAkhyA pachI sarve yAdavee bhayathI udvega pAmIne mathurAthI nIkaLIne jaldI samudra tarapha prayANa karyuM, jIva zAnA vacanathI uzkerAyela-kepa pAmelA jarAsaMdhe balarAma ane kRSNane vinAza karavA tarata sainya mekalyuM. tyAM yamarAjAthI prerAyelA hoya, tema kAlanAmanA senApatie mUDha thaIne pratijJA karI. kALathI keNu na mUMjhAya? "je kaI sthaLe yAda gayA heya, tyAM mAre nakakI temane mArI nAkhavA. have mahAbhayathI udvega pAmelA yAdava tyAM agnipraveza karatA hatA, te yAdavane agnimAMthI bahAra kADhavA mATe avazya mATe anipraveza kare ja joIe" athavA samudramAM ke aTavImAM gayA hoya, te paNa mAre tenI pAchaLa jaIne avazya temane vinAza kare "--AvI pratijJA svayaM svIkArIne jarAsaMdhane putra kAla yAdanA mAge pAchaLa pAchaLa gaye. harivaMzanA kuladeve tene bhUlathApamAM nAkhI viDaMbanA pamADyo ane te jAte baLI maryo. harivaMzanA kuladevatA vaDe bhrAnti pAmelA kAlane yamarAjAe kebI karyo. tyAra pachI sarve yAdavee pazcimasamudranA kinAre nivAsa karyo. tyAM samudranA adhipati susthita deve samudrane dUra khaseDIne zakranI AjJAthI kubera devatAe bAra yojana lAMbI ane nava jana pahoLI, suMdara bhAvALI suvarNamaya ane vividha vALa vizALa " dvArikA" Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarAsaMdhanA dUtanAM vacane 241 nAmanI nagarInuM nirmANa karyuM. vaLI yakSAdhipa(kubera) deve dhana-suvarNathI zobhAyamAna A uttama nagarI, je samudra kinAre utpanna thayelI hovAthI zrIkRSNane ghaNI vallabha thaI. samagra janane prArthanA karavA lAyaka lakamI mAphaka A nagarI sAdhAraNa darekane prArthanIya hatI. ze vALA hoya teo paNa ahIM azoka banI jatA hatA. kAraNa ke, nagarImAM loko niraMtara utsavamAM AnaMdamagna rahetA hatA. AvA prakAranI dhana-samRddha nagarImAM yAdavo AnaMdamanavALA thaIne IcchA pramANe prApta thayelA viSayasukhavALA devenI jema krIDA karatA hatA. tyAra pachI kaMsane mArI nAkhyAne kAraNe ke pAyamAna thayelA, jarAsaMdhanA nimitte samudrakinAre vasAvelI dvArikA nagarI, kuladevatAe kapaTathI kAlasenApatine agnimAM praveza karAvIne mArI nAkhyo. A sarva kAraNane laIne kepa pAmelA jarAsaMdhe ghaNo kALa vItI gayA pachI kRSNa ane baladeva pAse dUta mokalyo. dUta tyAM gayo ane yogya avasara prApta thayo, tyAre vAsudevane kahyuM ke-"jarAsaMdhe kahevarAvyuM che ke, he narAdhipa ! mAre kAlasenApati mRtyu pAmya, tenI mane ciMtA nathI. kAraNa ke- "svAmInA kAryamAM udhamavALA subhaTenuM maraNuM athavA jaya nakkI thavAnAM hoya che... paNa tamArA sarakhA raNupurA vahana karanArA, pitAnI bhujAnA balaparAkramamAM ekAMta vizvAsavALA, tamee Avo vyavahAra kare yukta na gaNAya. sajajana purUSo mAyA-prapaMcathI pitAno puruSArtha saphaLa karatA nathI, kIrtilatAthI dizAmukhane zebhita banAvatA nathI, ke akhalita prabhAva diganta-vyApI karatA nathI, te kAla senApatine tame mAyA karIne mArI nAkhe, prapaMca-vyavahAra karyo, tenuM phala bhegavavA have tame taiyAra thAva. tamAro vinAza karavA huM sainya-parivAra sAthe AvI rahela chuM. mATe je karavA gya heya te karIne taiyAra rahe che. eka vakhata tame samudranuM laMghana karIne pAra pAmavAnI zaktivALA che ane te ullaMghI jAva, agara jaladI parvatanA UMcA zikhara para paNa kadAca caDI jAva, zaktizALI devanuM zaraNuM paNa prApta kare, te paNa huM tamArA jIvitanuM apaharaNa karIza. je kadAca hAthamAM rahelA vajanA agrabhAgathI asurendrano vinAza karanAra ane samagra daityone haNanAra IndramahArAjanA zaraNe jaze, athavA sapanA netranI prabhAthI dUra thayela aMdhakAra samUhavALA trAsadAyaka bhujaM. gamayukta pAtAlamAM bhayathI pesI jAva athavA ghaNA InjaNAthI prajavalita, ghaNI vAlAvALA joI na zakAya tevA, dusaha ghaNA tApavALA agnimAM pataMgIyA mAphaka praveza karaze, te paNa tIrNa talavArarUpa dADhA ane bhayaMkara bANa-samUharUpa paganA nahAravALA AkarA jarAsaMdharUpa kesarIsiMhanA paMjAmAMthI mRgalAnI mAphaka chUTI zakavAnA nathI. dUtanAM A vacane sAMbhaLIne vRddhi pAmatA udubhaTa kepathI aMdhakavRSiNanA putra svimitanuM vadanakamaLa jhAMkhuM paDI gayuM, paNa subhaTapaNAnuM abhimAna lagAre na ghaTyuM. hRdayamAM satata uchaLatA ke pAnala vaDe lAla thayelI daSTine akSobhe chUpAvI dIdhI, paNa saMgrAma karavAnI IcchA ne chUpAvI. mahAkepavALA viSama udgAra garbhita vakSaHsthalane acale paMpALyuM, paNa pitAnuM suMdara vartana na cheDayuM. mahA abhimAnane pratirodha karavAthI utpanna thayelA parasevAnA binduonI zreNIthI pUrNa bhAlatalavAlA vasudeve mukhamaMDaLane dekhAva vicitra karyo, chatAM potAnA yazane malina thavA na dIdhe. anAdhRSTie priyapanI mAphaka abhilASApUrvaka maMDalAgra tarapha Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4ra pinna mahApuruSanAM carita avakana karyuM. balarAme pracaMDa abhimAna ane pitAnA bala sarakhA muzalanuM avalaMbana karyuM. zatrusenAne parAjya karavAmAM samartha zrIkRSNa jyalakSamInI jema zA dhanuSyayaSTi sanmukha karI. niSpakaMpa zarIra vaDe parAbhavita karelI, tribhuvananA pairyavALA ariSTaneminI ceSTA svAbhAvika hoya tevI jaNAI. pradyumna yuddhanA rasathI vikasita thayela vizada romAMca-kaMcukanA maryAdA-rahita zebhAnA prakAzathI zatrusenAnI sAme karyuM hoya tema pitAnuM zarIra karyuM. zabe yuddhanI tRSNAnA atyaMta vegathI potAnA gotranI kIrti velaDInI jema jamaNI bhujalatA atyaMta UMcI karI. bAkI rahelA kumAree paNa rotsAhanI saMbhAvanAnA kAraNe pasarelA AnaMdanA azrujaLathI bharelI moTI kuvalayamAlAnI jema pitAnI nayanamAlA svAmI upara sthApanA karI. tyAra pachI pitAnA hastanI saMjJAthI sabhAne kelAhala rAkIne samudravijaye kahevAnuM zaru karyuM ke, " are dUta ! guNagaNathI AkarSAyelA devatAe je koI prakAre sAMnidhya karIne tArA senApatine mArI nAkhe, temAM amAruM kapaTa kevI rIte mAnI zakAya ? vaLI pUrvanA mahApuruSonI sthiti snehAnubaMdha nAza pAmaze-ema dhArIne ame tyAMthI dUra cAlyA gayA, to he dUta ! te kAraNe ame zuM Darapoka chIe ?" tyAra pachI A ja vAtanI prastAvanAmAM bhojarAjAe vistAravALA vacanathI kahyuM ke- "he dUta! sAMbhaLa, tuM dUta hovAthI avadhya che. bIjuM tuM amArA ghare AveluM hovAthI tArA para rahema najara rAkhavI joIe. A kAraNe tuM phAve tema che, te paNa yAdava-subhaToe tane kSamA ApI che. have vadhAre bolavAthI saryuM. tuM jA ane tArA svAmIne kahe ke- "tame je ahIM karavAnI abhilASA rAkhe che, te vagara vilaMbe tarata karavA mAMDe." ema kahIne dUtane visarjana karyo. dUta gayA pachI samagra narendramaMDaLane paNa rajA ApI. rAjAonA parasparanA saMghaTTathI tUTI paDelA mugaTamaNionAM kiraNothI citrita sabhAmaMDapamAM samudravijaya maMtraNA karavAnA sthAnamAM gayA. tyAM sukhAsana para beThelA samudravijaye pratihAra dvArA belAvelA bhejarAjA vagere sArI rIte beThA. pachI temane kahyuM ke, "A viSayamAM have ApaNe zuM karavuM ? temanAM vacana pUrNa thayA pachI bheja rAjAe kahyuM ke- "he mahArAja ! rAjanItizAstrakAroe cAra prakAranI nItio batAvelI che. te A pramANe 1 sAma, 2 bheda, 3 upapradAna ja daMDa temAM hita zIkhAmaNa ApI samajAvavArUpa "sAma" nAmanI prathama nIti te teNe ApaNI sAthe dUrathI ja tyajelI che. kAraNa ke, ApaNuM getranI prazaMsA sAMbhaLatA ja daMDathI ThokAyelA sarSanI jema roSAdhIna thaI uThThakhala banI bhayaMkara kuMphADA mArI rahela che. bIjA bheda nAmanA prakAramAM rAjA, maMtrI, senApati, prajA AdimAM ADuM avaLuM samajAvI baMnenA vizvAsamAM bhinnatA paDAvavI, tene paNa have avakAza nathI. kAraNa ke teNe sAmata lekane aneka prakAranAM mAna-sanmAna, dAna, prazaMsAdikathI evA pitAnA karI lIdhA che ke saMkaTa-samayamAM pitAnAM jIvana arpaNa karIne svAmInuM traNa adA kare. trIje "dAna ApavAno prakAra paNa dUra cAlyo gayo che, kevI rIte ? teNe samagra prajAne kRpAthI zreSTha aneka maNi, suvarNa, ratnAdika sArabhUta dravya ApIne tRgu-rahita banAvela che. tene dAna ke lAMca ApavAthI vaza karI zakAya tema nathI A avasthAmAM ahIM have "daMDa nAmane cothe upAya kare mane egya lAge che. nIti Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjanItinI maMtraNA 243 nyAya-nipuNa evA khIjAe paNa e vAtamAM TekA ApatAM jaNAvyuM ke, "khaLavAna zatruthI gherAyelAe videza-gamana, agara tenI pAchaLa javuM-tenA maLatIyA manI javuM----tenA zaraNe javu. e bIjI hakIkata teA atya'ta parAkramI subhaTAvALA, peAtAnA khalanA prabhAvathI khIjA rAjAonI avajJA karanArA khalarAma ane kezava sarakhA mahAparAkramI subhaTA svAdhIna heAvAthI zaraNa levAnI vAta te bilakula rahetI ja nathI. tethI amArA paNa mata evA ja prakAranA che. zatru vaDe gherAelA thAya, tyAre peAtAnuM sukha na jovu joIe, paNa yuddha karavuM joIe-A ja spaSTa Arabha che." tyAra pachI A sAMbhaLIne tarata * ahu sAruM bahu sAruM' ema kahIne samagra sAmatavage abhinadana ApIne bhAjarAjAnu vacana kahyuM ke, 'ahA ! nItinu kuzalapaNuM, ahA ! khelavAnI chaTA, ahA ! zAstranA arthanuM avagAhana, ahA ! vIrayeAgya gauravapaNuM, amAre paNa e ja abhiprAya che" ema kahIne samudravijaya rAjAnI tarapha najara karI. prabhue paNa vacanane bahumAnya karIne kahyuM ke, 'meM paNa mArA hRdayamAM A ja maMtraNA karI hatI. abhimAnI zatru pratye zAMti dAkhavavI-te bhIrupaNAmAM khape che. jema vegavALA tAva Ave, te samaye ThaMDuM zAMtinuM auSadha karavAmAM Ave, te taruNa tAvanA vizeSa prakApa thAya che. te "kuTila vaheMcanAthI subhaTonA abhimAnanA mahimAnA nAza karanAra bhedanIti sajjanapuruSAnI vacce laghutA karAvanAra cADIyApaNAnA phaLavALI thAya che. tema ja tene dAna ApavAthI mAnInA mAnanI malinatA thAya che. kAraNa ke, esarI gayelA mAnane sUcavanAra namratA tRNu samAna gaNAya che. mATe tenA abhimAnanA nAza karavA mATe IMDanA prayAga karavA ucita che. te paNa tenI sAme yuddha-prayANa karIne, nahIM ke killAnA Azraya karIne, kAraNa ke, killAnA Azraya karavAthI DarapeAkatA pragaTa thAya che ane bhUmibhAga hArelA gaNAya che. tenI sAme yuddha prayANa karavAmAM te tenA manamAM camatkAra thAya che ane svadezanu cArekhAjuthI rakSaNa thAya che. te kAraNe leAkA ApaNane sahAya karanArA paNa thAya che. tethI A yuktinA vicArathI daMDanIti mane mAnya che." -ema kahIne yathAyeAgya sanmAna karavA pUrvaka samagra sAmatAne vidAya ApIne rAjA aMtaHpuramAM gayA. tyAM maneAhara vilAsinI strIee rAjAnA zarIranuM evI rIte mardana karyuM, jethI kSaNa* vAramAM nidrA AvI gaI. prabhAta thatAM rAjA jAgRta thayA. te samaye stutipAThake saMbhaLAvyuM ke- kaThora kiraNasamUhanA prahArathI a MdhakAra dUra karanAra sUryanA pratApanI jema zatrumaMDalane dUra karIne he prabhu ! ApanA pratApa sarva leAko para vatI raheleA che. Ama anyAktithI sUryaoNMdaya jaNAvye.. e sAMbhaLI rAjAe snAna-bhAjana karyuM. pachI nimittiyAe kahelA zubha divase ane muhUta samaye sevakoe hAtha ThokI vagADelI raNabherInA zabdathI rAjAe, balarAme ane dAmedare yuddha mATe maMgala prayANa karyuM. kevI rIte ? gaMDasthalamAMthI paDatA ghaNA madajaLathI pRthvItalane A karanAra meghamAlA sarakhI zyAma gajendramaMDaLIe bahAra nIkaLatI hatI. cacaLatAthI vakrapaNe ghUmatA. phara phara zabda thAya tevA AiyugalamAM cAkaDAnI zAbhAvALA capaLa abhyasamUhane bahAra kADhavAmAM AvatA hatA. jemaNe mayUra Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Awwwwwwww 244 panna mahApuruSonAM carita maMDalane AnaMdita karyA che evA megha sarakhA zabda karatA rathanA samUhe sajaja karavAmAM AvyA. kuTila gativALA mArga raktA vegathI gati karanArA unmArge jatA samudrajaLanI jema pAyadaLa -senAo bahAra nIkaLatI hatI. A pramANe niraMtara vRddhi pAmatI senAe bahAranA nivAsa. sthAnamAM paDAva nAkhyA. rAjAe mokalelA lekhavAhako dvArA bolAvAyelA ane anurAgavAlA sAmaMtasamUha bhegA thatAM divasa pUrNa thaye, tyAre stutipAThaka bolavA lAge ke "saMpUrNa maMDalavALo sUrya astAcala para AthamI gaye. jyAre he rAjana ! tamArA khaDamAM zarIranA samUho asta pAmyA. (zabdaleSa hovAthI sUra eTale sUrya ane zUravIra e artha kare ) tyAra pachI te sAMbhaLIne samagra sevakavargane visarjana karIne rAjA ratigRhamAM gayA. tyAM saMdhyAnAM Avazyaka kAryo karIne uttama palaMga para beThA ane yuddha-prayANa viSayaka kathAlApa karavAmAM keTalAka samaya vItAvIne najIkamAM beThela eka kaLAkAre bajAvela vINAnA madhura ane manahara AlApavALA vAjiMtra sAthe eka surathI maLelA suMdara saMgItanA kAraNe sukhathI AvelI nidrAnA vinedano anubhava karavA lAgyA. A samaye subhaTavarganI pravRttio kevI kevI hatI, te jaNAve che pitAnA svAmInA dAna-sanmAnanA aNuthI mukta thavAnI abhilASAvALe kaI subhaTa priyAe hathelImAM arpaNa karela madirAnuM paNa pAna karato nathI. yuddhabhUmimAM zatru-prahAranI saMkrAnti na thAo, te kAraNe keIka subhaTa kasturI--caMdananuM vilepana zarIra para karavA Icchata nathI. vaLI bIje kaI subhaTa khUba ghasIne camakadAra banAvela vizAla dhAradAra bhayaMkara khalatAne utAvaLathI sugaMdhI puSpanI mALAthI bhUSita banAve che. vaLI koIka subhaTa vizALa puSTa goLAkAra UMcA stanayugalavALI priyAnI jema nidrAnI abhilASA karatuM nathI. keIka subhaTa guNa-pratyaMcAyukta uttamavAMsathI banAvela, vaLI zake tema hovAthI kaThoratA rahita dhanuSane pitAnI patnInI jema saMbhALa kare che. (patnIpakSamAM guNene dhAraNa karanAra, uttama vaMzamAM janmelI, vinayavALI hovAthI akkaDatA rahita,) atipAdAra sArA lehathI banAvela, bIjAnuM khaMDana karavAnA eka lakSyavALA svabhAvathI kuTila evA kegi zastranuM sevana vezyAnI jema keI subhaTa kare che. vezyApakSe sArA pAdharavALI, atilobhI, bIjAne luMTavAnA ekalakSyavALI,) svAbhAvika kuTila (zabda ane arthe zleSavALa samAna zabdavALAM vizeSa upamA-upameyamAM yogya rIte lagADavAM) dhanuSanI dorIthI bahAra nIkaLela lehamaya zatrunA marmasthAna bhedavA samartha evA bANane durjananI jema phalA levA keI pUje che. durjana pakSe-guNa vagarane, rudhiramAM praveza karanAra, bIjAnI gupta vAto pragaTa karanAra evA durjanane paNa svArtha sAdhavA pakSamAM levA mATe sanmAna paDe che. (bANane agrabhAga phala kahevAya che.) A pramANe pitAnAM maMdiramAM vividha vyApAravALA subhaTo vartatA hatA, tyAre prabhAtasamaya sUcavanAra kUkaDAe "ku ku" -ema kUjana karyuM. tyAra pachI rAjyAMgaNamAM maMgalapAThake saMbhaLAvyuM ke-zithila thayela aMdhakArarUpa kezavALI, bIDAyela aruNuvarNavALA nakSatro rUpa netra-tArakavALI, caMdrapatinA upaganI sUcanA Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhamAM jatA subhaTenI vividha ceSTA 245 ApanArI, priya-patnInI jema rAtri samApta thaI. te pachI nidrAthI ALasapUrNa netravALA, bagAsAthI zithila ane UMcI karelI bhujAvALA, prathama jAgelI priyatamAthI zUnya DAbA paDakhAvALA rAjA jAgRta thayA. ISTa devatA-pUjanAdi Avazyaka kAryo karyA. siMhAsana para sukhapUrvaka besIne pitAnA sevakavargane AjJA ApI ke- "yuddhamAM javA mATenI ThakakA vagaDA." have devatAe pitAnA hAthathI vagADela duMdubhinA zabda sarakhe prayANa mATe vagaDAvelI DhakakAno zabda rAjyAMgaNamAM uchaLe. te DhakkArava sAMbhaLIne sAmaMta ane koTavAlavarga jAgRta thayuM. tyAra pachI teo zuM karavA lAgyA, te kahe che-keLanAM ghaNuM phaLane gRhabhUta vRkSethI vizALa naMdanavana sarakhA, virahathI utpanna thayela tApane nAza karanAra priyaMgupuSpanI mALAthI bhita puSTa phalakavALA, vizALa stananA AdhArabhUta vakSasthaLane zithila karIne yuddhamAM prayANa karavAnA svAmInA kArya pratye vizeSa Adara karatA hatA. vaLI bIje kaI subhaTa kaMThabaMdhana ane ausukayavALI priyAne svAmInA kArya mATe priyAnI bhujalatAnA snehapAzanI jema muzkelIthI choDAve che. vaLI keI subhaTa priyAne kahe che ke, "he suMdarI! vikharAyelA avyavasthita zithila kezavaDe caMcaLa karelA valaya AbhUSaNavALA tArA vadanane adbhajaLathI malina na kara. ane tamAruM mAne cheDI do" zreSTha zarIravALA caMcaLa bAlakane sthApa-prayANa karatA patine jANIne kaI patnI vizAla mukha UMce rAkhIne ghaNu viga utpanna karanAra kharAba nimittanI zaMkAthI viSAdanA kAraNe utpanna thayelA azruone netranI madhyamAM ghUmAve che, paNa nIce paDavA detI nathI. vaLI kaI subhaTa, yuddhamAM javAno nizcaya karela hovA chatAM pharI maLavAne saMdeha hevA chatAM, prANane saMdeha hovA chatAM, ApattimAM paDelA lekane sahAya karanAra vyavasAyanI jema azvArohaNa karatA hatA. keIka subhaTa gaMDasthalathI jharatA madajaLavALA, bhArI zatruonuM bhedana karavA samartha lAMbA duzaLavALA, zatradhAne vinAza karanAra, pitAnA puruSArthanI jema atyaMta dathiI bharelA vizALa hAthI upara ArohaNa karatA hatA. keTalIka strIo pati gayA" ema jANIne virahanA bhayathI lajA ane bhayathI kaMpatAM temanAM aMgone sakhI jevI mUchae grahaNa karyA. A pramANe samagra subhaTa-varga taiyAra thaIne bahAra nIkaLe. kSaNavAramAM sAmaMta-samudAya ekaTho thaI gayo. eka paDakhAmAM akSebhya vagere samagra baMdhuvarga beThelA hatA. bIjI bAja bhajana, balarAma ane kRSNa beThelA hatA. AvA parivAravALA samudravijaya rAjAe prayANa karyuM. keIka jagA para uMTe trAsa pamADelA-bhaDakAvelA khaccara upara beThelI vilAsinI strIne nIce paTakavAthI viTa lekene hasAvyA. koIka sthaLe matta hAthIe roSa pAmIne mahAvatone bhUmi para ragadevyA che. jemAM, keIka sthAnamAM vaDavA-gheDIne dekhavAthI bhaDakelA virudhdha dizAmAM jatA udhata azvo vaDe svAre kheMcAyA che-jemAM, kaI jagA para ghaNA ziMgaDAnAM banAvelAM vAjiMtronA zabdothI bhaDakelA gadheDAnA bheMkAravathI mukhara evI senA prayANa karatI AgaLa vadhatI hatI A pramANe keTalAMka prayANa karatAM karatAM sarasvatI nadInA kinArA pAsenA siNavallikA nAmanA gAme pahoMcyA. tyAM sarakhA sthalavALI yudadhabhUmine yegya bhUmimAM samudravijaya rAjAe paDAva nAkhyo. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 copanna mahApuruSonAM carita A bAju yAdavothI utpanna thayela kopAnalavALe te dUta tarata magadhanA rAjAnI rAjadhAnImAM gaye. pratihAre nivedana karyuM ke, dUta Avyo che, eTale rAjAe tene praveza karAvyuM. bhUmi sAthe marataka sparza kare tema praNAma karIne vinayapUrvaka aMjali jeDIne yAdava narendrane vRttAnta jaNAvyuM. te sAMbhaLIne pralayakALane pavanathI prajavalita jANe kSayakAlane agni haya, jANe aNadhAryo paDelo lAMbe ulkAdaMDa hoya, megha-garava thayA pachI jANe vijaLIne camakAre thaye hoya, kurAyamAna kiraNasamUhavALe unALAne jANe sUrya hoya tema te ekadama dhAtura mukhavALe thaye. reSathI kaMpatA adharavALe belavA lAgyuM ke, tene parAbhava huM kevI rIte sahana karI zakuM ? -ema belIne siMhAsana parathI Ubhe the, paDaghAnA zabdo saMbhaLAya tema yudha-paDaha vagaDAvIne nimitta, muhUrta, zubhadivasanI gaNatarI karyA vagara tarata ja pitAnA maMdiramAMthI nIkaLe ane yuddha mATe prayANa karyuM. jenA mastaka upara chatra dharavAmAM AveluM hatuM. be paDakhe caMcaLa cAmaro vijAtA hatA. pracaMDa moTA zabdothI baMdIvarga jayajayakAra karato hato, AgaLa keTavAla vagere lake ekaThA thatA hatA. maMtrIvarga rokavA mATe namra vacana kahetA hatA, tenI avajJA karIne nagarInI bahAra nIkaLe. rAjAne bahAra nIkaLela jANIne caturaMga sena paNa kevI rIte taiyAra thaI bahAra nIkaLI, te kahe che-gaMDathalathI paDatA atyaMta madajaLathI varSAvratune pravAha karanAra, meghathI utpanna thayela aMdhakArapaDalane vibhrama karAvanAra zyAma hAthI-samUha bahAra nIkaLatA hatA. pavanathI kaMpatI dhvajAonA vastranI paMktivALA, maMjIrAnA karAelA jhaMkAra-zabdothI manahara evA rathasamUha bahAra nIkaLatA hatA. ghaNA phaNasamUharUpa ujajavala taraMgathI caMcaLa gaMgAnA pravAha sarakhI suMdara gativALA manahara azvo bahAra nIkaLatA hatA. sela, vAvala, zakti, phAraka, taravAra, DhAla vagere zastra-astro dhAraNa karanAra tathA dhanuSanI pratyaMcAthI alaMkRta keLavAyela pAyadaLa sainike bahAra nIkaLyA. A pramANe prayANa karatA magadhAdhipati jyAre prayANa karatA hatA, tyAre pracaMDa utpAta karanAra lAMbA agnimaya ulkA daDA nIce paDatA hatA. kAMkarAnA samUha sarakho karkaza-sparzavALa pavana phukAvA lAgyA. dakSiNa dizAmAM zIyALa bhayaMkara zabda karavA lAgI. sUryamaMDalamAM mastaka vagaranuM kabaMdha dekhAvA lAgyuM. divasa hovA chatAM ghaNuM aMdhakAravALuM dizAmaMDala thayuM. netramArga rekAI jAya tevI rajavRSTi thaI keIe pADela hoya tema chatra nIcA mukhe nIce paDyuM. mArga ullaMghana karatAM sarSa ADe utaryo. AvAM kharAba nimitte thavAthI, maMtrIe rovA chatAM, yamarAjAnA hastathI kheMcAela heya tema, tevI bhavitavyatAnA ge tathA sukRtaka ghaNuM kSINa thavAthI te magadhAdhipati lAMbA lAMbAM prayANa karIne, mArga kApIne keTalAka divase sarasvatI nadInI pAsenA pradezamAM pahoMcyA. tyAM prathamathI mekalela azvAroha batAvela sthAnamAM jarAsaMdha rAjA paDAva nAkhavA lAge. kevI rIte ? te jaNAve che-UbhAM karAtAM lAkaDAnAM pAMjarAMvALe, kheDAtAM bhamADAtAM kheMcAvelA taMbuovALe, aMtaHpura-nivAsonuM rakSaNa karatA prakaTapaTavALa, pragaTa sthApana karelA mitrajanavALA magadhAdhipa jarAsaMdha rAjAe sinyane paDAva nAkhe. tyAra pachI divasa pUrNa thaye. sUrya AthamI gaye. baMnenAM sinee saMdhyA-gya Avazyaka kAryo karyA. mahAdevane kaMTha, pADA, tamAlapatru ane kAjaLa sarakhA zyAma aMdhakAra Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddha-varNana 247 samUhathI AkAza chavAI gayuM. kAgaDAonA kAkArava baMdha thayA. ghuvaDonAM ToLAM phelAvA lAgyAM. cakravAkanAM mithuna vikhUTAM paDavAM lAgyAM. samagra pakSIonA samUha mALAmAM bharAI gayA. paraMtu avasara pAmelA vAgha, rIMche bahAra nIkaLyA. cittA, vAgha vagere zvAdonA raghura zabdo tema ja matta siMhanA sihunAdo saMbhaLAI rahelA hatA. AvA prakAranA aMdhakAra-samUhathI bhISaNa, ghaNA azubha utpAta sUcavanAra, zIyALAnI cIsA saMbhaLAvAthI bhaya kara, zvApadonA saMbhaLAtA ke'lAhulavAnI rAtri vartatI hatI. tyAra pachI baMne pakSA taraphathI eka bIjAne samAcAra kahevarAvavA mATe sa MdehavAhakane meAkalyA ane kahevarAvyuM ke, AvatI kAle prAtaHkALe yudhdha karavAnu che.' yudhdhanA saketa jANIne ane sainyamAM subhaTe zuM karavA lAgyA ? keTalAka subhaTA iSTadevatAne pUjatA hatA, sevake tu sanmAna karatA hatA. kRpANa Adi hathIyArAne sajatA hatA, dhanuSa-mANunAM lakSya sAdhatA hatA. akhta paheratA hatA. keTalAka hAthIone taiyAra karatA hatA. A samaye samudravijaya rAjAe jinabiMbane praNAma karIne, vaMdana karavA yeAgya zurvAdikane vaMdana karIne, pUjavA yeAgyanuM pUjana karIne, dAkSiNya karavA yeAgyanu dAkSiNya karIne, sanmAna karavA yAgyanuM sanmAna karIne, bhAjarAjAnu' bahumAna karIne samagra saheAdarAne besADIne balarAma sAthe beThelA dAmodara-kRSNane kahyuM ke, tame mukhya kAraNu-puruSa hAvAthI nAnA chatAM moTA cheo. kAraNake, vItarAga bhagavaMtAe tamane ardha bharatanA svAmIpaNe jaNAvelA che. mATe '* tamAre A vadha karavA cApa che ' ema jANIne yuddhamA mAM javuM joIe-ema kahIne sneha ane bahumAnapUrvaka javAnI AjJA ApI. tyAra pachI utAvaLa ane utkaMThAthI rAmAMca-kaMcuka dhAraNa karela zarIravALA peAtAnA AvAsamAM gayA. rAjA uMghI gayA. tyAra pachI yuddhanI utkaMThAvALAonI rAtri keAI prakAre pUrNa thaI. yuddhapaDAnA paDaghAthI utpanna thayela subhaTAnA sajjaDAmAMcasamUhathI halatulAravavALo kAlAhula ane sainyamAM ekIsAthe uchaLyeA. dhvajA caDAvI, akhtara paherAvI, sajja karelA matta hAthI-- vALuM atyaMta dRDha karelA ane vegathI cAlanArA rathavALuM, akhtara paherAvI sajja karelA abhimAnI aaAvALuM, yudhdha laDavAmAM hAzIyAra ane utsAhavALA zastradhArIonA maDalavALA pratyaMcAnA TaMkArathI mukhara ane udhdhata dhanurdhArIovALA mukhya rAjAenAM sainye raNabhUmimAM AvyAM. tyAra pachI dhAraNa karAela UMcA IMDayukta chatravALuM, pharakI rahela zvetavastranI dhvajAvALu, vAgI rahelAM vividha prakAranAM mukha ane hAthathI vagADAtAM vAjiMtrovALuM, khadIjanA vaDe khelAtA jayajayakAra stuti-vacanAthI mukhara, parasparanA bApa-dAdAnAM geAtra-kItana karIne utsAhita karelA ceAdhdhAvALuM, dAMtathI bhAselA hAThavALA ane bhRkuTI caDAvavAthI bhayaMkara dekhAtuM yuddha zaru thayuM. tyAra pachI lAMmAM ulkAagnidaMDa sarakhA khANusamUha paDavA lAgyA. caMcaLa vijaLInA samUhanI jema kRpANa-taravAranA samUha| camakavA lAgyA. tIkSNa kharIthI dhULa ukheDatA ane uDADatA azvo vistaravA lAgyA. kaThathI karelI garjanAnA lAMkhA karelA avAjathI bhayaMkara gajaghaTAe AkramaNa karavA lAgI. megha-garjanA sarakhA zabdo karanAra rathA phelAvA lAgyA. bhayaMkara siMhanAda sarakhA moTA zabdo che|DatA pAyadaLa- sainiko sAmasAmA yudhdha karavA lAgyA. have te samaye yudhdhanA utsAhavALA hAthI hAthI sAthe, andho azvonI sAthe, rathiko sAthe rathikA ane pAyadaLa sainikA sAthe pAyadaLo sAmasAmA yudhdha karavA lAgyA, mahAgajendronA parasparanA saMgharSoMNuthI niyatA pUrvaka nAza karelA rathasamUhavALuM, rathanA zabdothI Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 cApanna mahApuruSonAM carita uttejita thayelA azvo vaDe vegavALA karelA rathacakrovALuM, rathacakrAvaDe kathita thatA khacI gayelA cAddhAo vaDe cIrI nakhAyelA udbhaTa asvasvArAvALuM, azvArAhIo vaDe taravAranA prahArathI jarita thayelI pAyadaLa-senAvALu, pAyadaLa-sainiko vaDe UMcA pheMkAyelA cakra vaDe nAza pAmelAM chatra, dhvajAnA cihnavaLuM, dhvaja-cihnanA patana thavAthI phelAyela vAyu vaDe AzvA sana pAmelA bhaTasamUhavALu, A rIte vegathI rathanA avAnI kaThora kharIthI ukhaDelI ane uDelI rajanA phelAvAthI Avarita thayelA dRSTimAvALuM yuddha ekadama zaruM thayuM. tyAra pachI bhaTAnA pracaMDa prahAra tathA parasparanA athaDAtA ugra khaDgAmAMthI nIkaLela agninA taNakhAnI kAMtithI prakAzita, vizALa gajaghaTAe sUDha vaDe sajjaDa pakaDIne UMce phekela ceAthyAnA samUha vaDe, vidyArita gaMDasthalamAMthI pragaTa thaelAM muktA klothI alaMkRta, caMcaLa azvonA samUhanA saMghaTTathI ane paraspara eka khIjA sAthe khAtha bhIDelA savA2ezanA pracaMDa prahArathI utpanna thayela mUrchAthI AcchAdita netravALA, ulaTA paDelA zastro rahita ceAdhAothI AkuLa, phelAI rahelA ghaNA dRDha rathavALuM, vRddhi pAmatI pAyadaLa-senAe pheMkelA bANu, khAvA, bhAlAM vagere zasravALuM, ardhacaMdrAkAra khANu vaDe chedAI gayelA chatra ane dhvajavALu yuddha thayuM. A pramANe mahAbhayAnaka saMgrAma pravatyAM, tyAre upara daDavALA evA zvetachatrarUpa mahAsamudranA zveta phINasamUhavALuM, atyaMta caMcaLa azvarUpa laherAvALuM tIkSNa taravAra rUpa uchaLI rahelA matsyAnA samUhavALu, ghaNA rathAnA samUharUpa kaleAlAnI mALAvALuM, rAkI na zakAya tevA dura phelAyelA padmAtisainyarUpa meAjAnA samUhavALuM, atyaMta maDhavALA durrAnta UMcA jalahastI ane makararUpa hastiovALu, bahu jorathI vagADAtAM Adya-vAjiMtrarUpa garjanA vALu, magadharAjAnuM sainya samudranI jema yAdava-sainya upara pharI vaLyuM-arthAt AkramaNa karavA lAgyuM. mahAsamudranA jaLa vaDe jema mahAnadInu jaLa tema yAdavanarendra-senAne parAGamukha parAjita karI. cAdava narendra-sainyanA mAsa ane utsAha bhagna thayA. have yAdava-sainya kevI rIte palAyana thavA lAgyuM, te jaNAve che: cheDI dIdhelA ratha, andhAdika vAhanAvALuM, tyAga karelA abhimAnavALu, hAthamAMthI sarI paDelA khagavALuM sainya sIdhe mAga cheDI avaLe mArge doDatu hatu. yAddhAe dhaiya cheADI jaLa zeAdhatA hatA. keTalAka sainikAnI dhajA ane chatra namI paDayAM hatAM. viSAda ane bhayathI bharelA, palAyana thavAnA cittavALA, potAnA svAmIthI virakta thayelA, hAthIenA mannajaLathI bhI jAelA, azvasamUhathI cagadAelA, uDatI rajanA samUhathI rokAyela dRSTI mAgavALA, bhayavALA sainikAe cheDI dIdhelA zasravALA, ekabIjAnI chAtInA AghAtathI pheMkAyelA, bhIrutAvALA sainiko palAyana thatA hatA. paraMtu pratyaMcAnA kaThora prahArathI jene koNInA bhAga zuSka traNavALA hatA, te traileAkacarUpa madiranA staMbha-sarakhA ariSTavaranema tyAM aDola UbhA rahyA. tyAra pachI lAMbA ane kheMcelA pracaMDa dhanuSathI phe'lA khaNusamUhavaDe ghaNI zatrusenA khatama thaI. traNe bhuvananA dhaiyathI tulanA karanAra evA utpanna thayelA pratApathI jANe senA sta bhita karI hoya, aciMtya sAmarthyavALA maMtramaLathI jANe senA mAhita karI hAya, tema zatrusenAne thaMbhAvI dIdhI. A samaye eka paDakhe ekaThA thatA kumArA sAthe balarAma ane kRSNa Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prativAsudeva sAthe vAsudevanuM yuddha 249 bIjA paDakhe bhIma, arjuna, nakula, sahadeva sahita yudhiSThira hatA. bIjI bAju bhejanarendra ane pitAnA bIjA soMdare sAthe samudravijaya mukhya rAjA hatA. teonuM mukhya yuddha pravatyuM. jemAM navA navA prakAranI vyuharacanAo karavAmAM AvI hatI. tevA prakAranuM kaMpAyamAna karatuM daMDayuddha pravatyuM. niraMtara yuddha karatA evA teonA keTalAka divase pasAra thayA. tyAra pachI eka divase magadhAdhipa jarAsaMdha rAjAnI samakSa tenA dekhatAM ja tene pakSanA ghaNA rAjAone baLarAma ane kRSNa mArI nAkhyA. tyAra pachI calAyamAna cAmarothI vIMjAtA te jarAsaMdha rAjA ke pAyamAna yamarAja sarakhI bhrakuTI caDAvI, dhanuSa aphALIne kahevA lAgyA ke - gopIonA gokuLanA madhyabhAgamAM gati karavI, te judI vAta che ane dhanuSanI pratyaMcAnA TaMkArathI bhayaMkara yuddhanA raNamedAnamAM gati karavI te judI vAta che. gopIonI vilAsavALI goThImAM UbhA rahelA loko vaDe zRMgArarasa utpanna karIne bIjI rIte belAya che ane mahAna narendranA vizALa yuddhamAM bolavuM--e judI vAta che. kezI, riSTa, muSTika, cANura vagere rAjAene je mArI nAkhyA, tethI he govALIyA ! tane garva Avyo che ? " ema kahIne kheMcelA pracaMDa dhanuSamaMDaLathI chaDelA ane vicitra varNavALA pIMchA-patrayukta agrabhAgathI zebhita bANathI bhedyA. tyAra pachI kaMIka vikasita vadana-kamalavALA, vilAsapUrvaka pragaTa thatI ane thoDI jevAyela daMtakAMtivALA kezava (kRSNa) sahelAIthI zAheMga dhanuSane vartulAkArakaratA kahevA lAgyA-"are magadhanareza! ahIM bahu bolavAthI kArya sAdhI zakAtuM nathI. mahilAone vANIthI bhAMDavAnuM hoya che, puruSane hotuM nathI. tamArA-amArAmAM koNa prazaMsanIya che, tene nirNaya hamaNuM tarata ja jANI zakAze. he mUDha ! hastamAM kaMkaNuM rahela hoya, pachI darpaNanuM zuM prajana? ema kahIne zaga dhanuSathI chUTelA bApusamUhathI tenA manorathane niSphaLa karIne, teNe pheMkelA bANa-samUhane tiraskAra karIne, azva ane sArathi sahita magadharAjAne vidhI nAkhe. tenuM chatra tUTI gayuM, dhvajA nIce paDI. tyAra pachI agni sarakhA ke pAgnithI yukta dehavALA te rAjAe Agneya astranuM smaraNa karyuM, saLagatI agnijvALA-samUhathI dizAonuM bhakSaNa karatA evA ane AvatA te Agneya aane dAmodare mekalAvela megha-garjanA sarakhA zabda karatA, jaLadhArA varasAvatA evA vAruNa astrathI olavI nAkhyuM. A pramANe niSphaLa thayela samagra divyAsavALA magadhAdhipatie cakaratnane yAda karyuM. agnizikhA-samUhathI prakAzamAna te cakraratna hastatalamAM AvI gayuM. A samaye vidyAsidhdha kheda pAmyA, gaMdharvo viSAda pAmyA, kinnare nIcAM mukha karIne UbhA rahyA. apsarAonAM vadanakamale karamAI gayAM. tyAra pachI reSARNa netravALA jarAsaMdha rAjAe vAsudevane vadha karavA mATe te cakraratna tenA sanmukha mokalyuM. saLagatA pralayakALanA agninI javALAonA samUhanA vilAsavALuM te cakraratna vAsudevanI pradakSiNA karIne ekadama kezavanA hastatalamAM AvI lAgyuM te samaye vidyAdhare, sidadhe, gaMdharvo harSa pAmyA. kinnaragaNu gIta gAvA lAgyA. apsarAo puSpavRSTi karavA lAgI. jamaNe khabhe pharakavA lAgyo. jayastiratna gaMbhIra zabdathI garjanAra karavA lAgyA. adharana haSAra karavA lAgyuM. harSa pAmelA vikasita netrakamalavALA vAsudeve te cakraratnane tene vadha karavA pAchuM me kahyuM. tenA kaMThapradezamAM athaDAyuM. tyAra pachI tUTI rahela 1. dUra jAya te azva, hAthamAM rahe te zastra, 32 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cApanna mahApuruSonAM carita nADI-samUhavALu, khIDAelA netrapatravALu, ukheDI nAkhelA kamaLanI jema prahArathI chedAelA grIvAma`DalavALuM magadharAjAnuM mastaka zarIrathI chUTuM paDI nIce paDyuM. 250 tyAra pachI sidhdhA ane gaMdharvAe puSpavRSTi varasAvI. 'mahArAjAdhirAja bharatA -cakravatI jayavatA vartA ' evA jayajayakAra karyAM. paDAva tarapha sainya pAchuM pheravyu. vAsudeve tyAM ja nivAsa karyAM. keTalAka divasa tyAM rAkAyA. zubha divase, sArA muhUte rAjyAbhiSeka karyAM, sa sAmatAe praNAma karyAM. samudravijayAkrika yAdavA tyAM beThA. tyAra pachI te ja pradezamAM samagra yAdava narendramaDaLe Anada-mahAtsava karyAM kevI rIte?-- atizaya camakatA mugaTamaNienI phelAyelI kAMtinA samUhavALu, cAre bAju pharatA bhujada'DanA suvarNAbhUSaNanI caMcaLa ghugharIenA samUhathI zabdAyamAna, veganA lIdhe uchaLatA dvArA ane AbhUSaNAnA zabdavALu yAdava narendranA AnaMdathI thatuM suMdara nRtya zaiAbhA pAmatuM hatuM. tyAra pachI bhaktipUrNa mAnasavALA yAdavarAjAoe tyAM bhagavaMtanI pratimA sthApana karIne arahetAsanaka' nAmanuM jinamaMdira karAvyuM ane * AnaMdapura ' nAmanuM nagara vasAvyuM, je tyAM Aje paNa prasidhdhapaNe pratyakSa ALakhI zakAya che. : . tyAra pachI te pradezamAMthI vAsudeve bhAjarAjAne keTalAka deza sahita mathurA ApyuM. tenI sAthe lAgelAM gAmeA sahita hastinApura pAMDavAne ApyuM. bIjA rAjAene paNa jene je cAgya rAjyA hatAM, te ApIne sAmata rAjAonI mastakamALAothI pAdayugalamAM namana karAtA vAsudeve potAnA deza tarapha prayANa karyuM. sukhapUrvaka mAgamAM paDAva nAkhatA nAkhatA peAtAnI nagarIe paheAMcyA. tyAra pachI kaMpatA paTTAMzukonA anAvelA tabUemAM laTakI rahela meAtIonI mALAAthI yukta vIMjhatA maneAhara cAmaranA caMcaLa agrabhAgathI manohara, UMce khAMdhelI pharakatI dhvajAnI zabda karatI ghugharIo ane ghaMTaDIonA samUhathI ramaNIya, uDatA ujjavaLa cInAI vastrAnA vividha vAMthI zAbhAyamAna, verelAM aneka puSpAnA upacAranI gaMdhathI AkarSAelA guMjArava karatA bhramarakulathI yukta, khaLatA agaranA kAithI niraMtara nIkaLatA dhUmathI zyAmala nA thayela dhvajacihnavALI, kastUrI, kesara, caMdana, ghanasAra meLavI atyaMta suga'dhita karelA jaLathI si'cita ThekANe ThekANe uttama kamalapatrothI AcchAdita karelA jaLapUrNa kaLaze vALI, zaNagArelI dukAneAthI vizeSa zAbhatI dvArakA nagarIne vibhUSita karIne utpanna thayela anurAgavALA ane jayajayakAranA kolAhala karatA, dvAradApurInA nagarajane vAsudevanu svAgata karavA sanmukha jatA hatA. tyAra pachI jyAtiSIoe nirUpaNa karelA zubha tithi-nakSatra-muhUta-samaye jeTalAmAM nagara- daravAje pahoMcyA, teTalAmAM aneka kutUhalapUrvaka ekaThI thayelI nagarasuMdarIonA dehathI rokAI gayela rAjamAga vALA, rAjamAga mAM udbhaTapaNe paraspara ekaThA thatA dhakkA cakI karatA, abhimAnI, mAmAM AgaLa vadhavA na detA azvasavArAvALA, azvasavAroe aTakAvela gajavArAnA tIkSNa aMkuzathI rAkelA hAthIvALA, zreSTha hAthInA mahAga ravanA zabdathI trAsa pAmelA rathanA azvothI du+ma evA rAjamAge ati muzkelIthI vAsudeva javA lAgyA, eTale UMcA daMDavALuM ujajavaLa chatra dhareluM hovAnA kAraNe, tathA be mAju caMcaLa cAmara vItA Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArakAmAM vasaMta-mahatsava 251 hovAthI "A ja vAsudeva, A ja vAsudeva" ema bolatI nagarasuMdarIo tenA tarapha jevA lAgI. kevI rIte?-- vilAsanA AvirbhAvathI UMcI karela bhujalatA ane maraDela hastAMgulinA talavALI, mukhamAMthI nIkaLatA suMgadhI vAyumAM lIna thayela bhramarakulavALI, kAmadevanA kAraNe utpanna thayela vilAsanI ceSTAthI zobhita zithila kezavALI, viSamapaNe UMcA stana-pradezathI uchaLatA zobhAyamAna hAravALI, kAna khajavALatI ane netrayugala ardha baMdha karatI, eka hAthamAM kamaLa vastranA cheDAne dhAraNa karatI, A pramANe tenA darzanathI vRddhi pAmatA vilAsanuM sUcana karatI zreSTha nagara-taruNIothI abhilASApUrvaka darzana karAtA kRSNa dvArakApurImAM praveza karyo. tyAra pachI ghaNA lekenI gIradI ane paDApaDI vaccethI muzIbate bahAra nIkaLI pitAnA maMdira tarapha pahoMcyA. tyAM AgaLa dvArabhAgamAM sthApana karelA maMgaLakaLazavALA, laTaktA AmravRkSanAM tAjAM palethI zobhita teraNamALAvALA, suMdarAMgI vilAsinI strIo vaDe gavAtA madhura kamaLa AlApavALAM maMgala gItathI mukhara, uttama brAhmaNe vaDe UMcA svarathI belAtA "puNya divasa, puNya divasa " evA zabdathI mizrita jayajayakAra zabdavALA, pitAnA nivAsa karavAnA bhavanamAM praveza karyo. tyAre maMgalapAThake UMcA svarathI saMbhaLAvyuM ke-"kiraNenA banAvelA doraDAthI baMdhAelo sUrya ghaDAnI jema pazcimadizAnA samudramAM jaLa mATe naMkhAI rahelo che." have saMdhyA-samaya jANIne te samaya egya yAcita Avazyaka kAryo patAvIne viziSTa manavAMchita vinodamAM keTalAka samaya pasAra karIne sukhapUrvaka nidrAdhIna thayA, A pramANe samagra dizAcakonA deze svAdhIna karI, abhimAnI zatruone parAsta karI, ghaNAM varSo sudhI rAjyasukhano anubhava karyo. keIka samaye taruNa lekanA manane AnaMda ApanAra vasaMta-samaya AvyuM jemAM vananI aMdaranAM sthaLe madhukAnA guMjAravanA bAnAthI jANe gIta gAtAM hoya, pavanaprerita UMcA-nIcA thatA palanA bAnAthI hAvabhAvanA abhinayathI jANe nRtya karatAM hoya, keyalanA ghaNA kalaranA bAnAthI jANe AmaMtraNa karatAM hoya, vikasita kesuDAMnAM vananA bAnAthI jANe agni pragaTo na hoya? atizaya puSparaja uDavAthI jANe dhUpano sugaMdhI dhUmADo na hoya, vaLI AmravRkSa upara maira lAgavA lAgyA. mallikA-mAlatI puSponA gucchAo ugavA lAgyA, azoka vRkSanI upara lAla navIna patro phUTavA lAgyAM. kuTaja-samUha kaLIvALA thAya che. kaNera puSpanA samUha vikasita thAya che, punnAganA samUha puSpita thAya che, tyAM AgaLa-hiMcakavAnI krIDA kevI hatI? priyatamanA pUrNa AdaravALA hastasparzathI phurAyamAna vizALa laMbAIvALA madhura zabda karatI ghugharIvALA kaMdorAnA lApathI mukhara, nitaMbataTa zobhatuM hatuM. hIMcakavAnA deraDAne pakaDavAthI na sahI zakAya tevI pIDAthI sItkAra choDatAM, maNi-jaDita kaMkaNa-kuMDalo paraspara athaDAvAthI utpanna thayela madhura zabdamaya, sakhIvargathI pUchAyela priyajananAM nAma ane gotranA kAraNe khalanAthI vRddhi pAmelA vilAsavALAM lajajAyukta vacane zobhatAM hatAM. AvegathI kaMpAyamAna adhika zabda karatA maNijaDita kaMdorAnA madhura raNakAra mizrita karNapriya gaMbhIra jINA svaravALAM hiMDoLAnAM gIta saMbhaLAtAM hatAM. A pramANe vasaMtasamayamAM potAnA maMdiranA udyAnamAM potAnA pati sAthe AmravRkSanI Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 cepanna mahApuruSonAM carita ghATImAM manahara jhUlaNa zobhatuM hatuM. vaLI sudhI parimalavALA aneka prakAranA navIna utpanna thayela dhAnyabIjavALe, jemAM, AmramaMjarInA gucchAoe utpanna viSAda dUra karela che, pativirahiNI strInA viraha-duHkhanI vRddhi karanAra gajapati je vasaMtamAsa phelAI rahele hate. bhramaNa karatA bhramanI zreNInI samIpamAM viyeganI mahAvedanAvALA vyAkula thayelA pathike e kopAyamAna yamarAjAnI zaMkhalA sarakhA vasaMtamAsane je. AvA prakAranA vasaMtaRtunA eka divase balarAma ane kRSNa sukha pUrvaka sukhAsana para beThelA hatA ane pitAnA gRhaviSayaka vArtAlApa karatA hatA. tyAre vAsudeve kahyuM, "are halAyudha ! baladeva ! samagra lekathI viruddha ariSTaneminuM vartana te je ke ApaNane mahAAzcarya upajAvanAruM che. kevI rIte ? traNe lekane vinAza karavA ke rakSaNa karavA samartha hovA chatAM paNa pitAnA bala mATe garva nathI. rUpa-sauMdaryane kAraNe kAmadevane tiraskAra karanAra hovA chatAM paNa suMdara ceSTAvALI vilAsinInA darzanathI vimukha thayelA che. samagra kene prArthanA karavA yogya apUrva yauvana pAmavA chatAM paNa temane viSayAbhilASa utpanna thatuM nathI. te je kaI prakAre tevI keI yukitathI viSayanA baMdhanamAM laI jaI zakAya te bahu sAruM. e samaye baMdIe saMbhaLAvyuM-"uchaLatA madhura rAsaDAnA gIta-vizeSathI zabda karatI jIbhavALe, varNavALA mogarAnAM pupanI kaLIrUpI lAMbA dAMtavALa, caMcaLa pallavarUpa kaMpatI jihAvALe vasaMtamAsarUpa siMha phelAI rahe che. jema jema dakSiNa dizAne pavana manuSyanA mAMsala aMgane sparza kare che, tema tema ja kAmAgnivaDe adhika saMtApita hRdayavALA thAya che." -A pramANe baMdIe kaheluM sAMbhaLIne vAsudeva kRSaNe kahyuM ke, "ahA ! suMdara samaya AvI lAge, te snAna-kIDAnA bAnAthI vasaMtanAM gIte karatI vilAsinI strIo sAthe rukimaNuM, satyabhAmA sahita aMtaHpura AvIne ariSTanemine viSayanuM pralobhana karAvaze." ema kahIne pratihArane bolAvyuM ane AjJA karI ke, " nagarImAM A pramANe udyoSaNA karI ke, AvatI kAle rAjA vasaMta caccarI- gIta-gAna karatI maMDalI-sahita snAnakIDAnA sukhane anubhava karaze, te samagra nagaralake e paNa vividha prakAranI veSabhUSA sajIne vasaMtakrIDA karavA bahAra nIkaLavuM.' tyAra pachI jevI AjJA" ema kahIne pratihAra nIkaLyo ane rAjaAjJAne amala karyo. eTalAmAM divasa asta thaye. baMdIe saMbhaLAvyuM ke- asahya kiraNonA samUharUpa saLagatI jvAlAothI bhagna thayelA prabhAvavALe sUryarUpa dAvAgni AkAzarUpa vananA aMtamAM olavAyela che arthAta sUryAsta thaye." saMdhyA samaya jANIne baladeva ane kRSNa UbhA thayA. sAMjasamayanAM kAryo patAvyAM, vividha vineda karatAM rAtri pasAra karI. kAlanivedake saMbhaLAvyuM ke-"kiraNarUpa nakhanA prahArathI phADelA aMdhakArarUpa hAthIne gaMDasthalanA rudhirathI jANe aruNa varNavALa tha na hoya tema sUrya-siMha udayAcalanA zikhara upara zebhe che. tyAra pachI kRSNajI jAgyA ane prAtaHkAlanAM saMdhyA egya kAryo karyA. te pachI samagra sAmaMta, talavargalekanagaraleka pitAnA vaibhavanusAra vastro paherIne pitAnA gharethI nIkaLI pitapotAnI mati pramANe gItagAna-karanArI maMDaLIonI goThavaNI karavA pUrvaka nIkaLyA. pitAnI sAthe ariSTanemine 1 zleSa hovAthI hAthI pakSe sugaMdhI parimalayukata vahI rahelA madajaLavALA, AmramaMjarInA sahathI vITAelA daMtazaLavALA gajapatinA vistArathI karelA du:khavALA. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasanta-mahAtsava, jala-DhauDA 253 bAjumAM besADI vAsudeva paNa nIkaLyA. gAyana karanAra maMDalIne jotA jotA jAya che, te kevI hatI ? ane kevA prakAranAM gIta saMbhaLAtAM hatAM ? ( " bhramarasamUharUpa caMcaLa pAMpaNayukata, puSpa-daLAne vikasAvanAra, bhuvanatalane bhUSita karanAra vasaMtamAsa vRdhdhi pAmI rahelA che. AmravRkSanAM navAM phuTelAM kuMpaLA ane uttama pAtromAM kAyalAe evA zabda kayAM ke, priyane cheDIne atyAre koNa jAya che? ' je patinA viyAgamAM mRtyu pAme che, tA kar3A ke te pApa keAnAM che?--ema ciMtavatI koyala kahe che ke, 'tArAM tArAM' A prakAre vRddhi pAmatI saMgItamaMDaLIone sAMbhaLatA suMdaracaritravALA janAdna vicaratA hatA. A pramANe eka bAju mRdaMga vagADAtAM hAvAthI tenA pracaMDa zabdavALuM, khIjI mAnu moTI AlarAnA jhaNakAravALu, layayukta nRtya karatI suMdarIethI yukta, gavAtA karNapriya madhura saMgItavALu, rAsamaMDaLa joI ne yAdavanarendrAe snAnakrIDAnA prAraMbha karyAM. te snAna kevuM hatuM ? jemAM udbhaTa kaTAkSa, vilAsa ane zRMgAra karatI vilAsinI strIe suvaNaeN nI picakArIe bharatI hatI, jemAM picakArIonA mukhAgramAMthI nIkaLatI keMsaranA varNa sarakhI aruNuvaNuMvALI jaLachaTA hatI. jemAM jaLa-chaTA chAMTanArI vilAsinI strIe che, jemAM vilAsinIo vaDe sitkAra chUTe che, sitkAra sAMbhaLavAthI yuvAnAne jemAM kutUhaLa utpanna thAya che, kutUha LathI narendraleAka jemAM AkarSAelA che, evI majjana-krIDA, temaja hAthamAM dhAraNa karelI picakArIothI dUra sudhI uDADelA jaLa-prahArathI vyAkuLa taruNIonA na samajI zakAya tevA avyakata AlApa ane vacanA zobhatAM hatAM. priyatamanA jalaprahArathI jemAM Asakita utpanna thayelI che, ane utpanna thayela vibhrama ane vilAsavALI evI keAi navA kuMpaLapatra sarakhA hastatalane vacamAM rAkhI aMgulinA AMtarAmAMthI najara karatI zaiAbhA pAmatI hatI. koIka nAyikAnuM jaLathI bhIMjAela lAla khArIka nirmaLa vastrathI DhAMkelu sthUla stanamaMDala sindUrathI raMgelA uttama hAthInA gaMDasthalanI zAbhAne dhAraNa karatu hatuM. koika vilAsinInu picakArImAMthI taratanA nIkaLelA jaLathI Ardra thayela mukha jaLabinduonA prahArathI viralapatravALA kamaLanI jema zAlatu hatu. kAika strInA kezapAza alpavikasita mAlatI-puSpAnI kaLIethI daMtarita dekhAto, te jANe priyatamanI krIDAnA vilAsAnuM hAsya karatA hoya tema jaNAtA hatA. koIka strInA vizALa nitaMba-khiMkhathI gheADI DhIlI paDela ane sarakI gaela kaTImekhalA jANe jaLamAM DUbatA yauvanarUpa hAthIne rAkatI sAMkaLa hoya tema zobhatI hatI. A pramANe karelI krIDAthI thAkI gaelA ane vRdhdhi pAmelA kAmadevanA vilAsavALA yAdavarAjAonI jaLakrIDA pUrNa thaI. A pramANe vividha jaLakrIDAnA vinAda karavA pUrNAMka yAdavo jaLAzayamAMthI bahAra AvyA. tyAra pachI vAsudeve ariSTanemine vivAha-sanmukha karavA mATe rukimaNI, satyabhAmA, jA'khavatI sahita ATha mukhya rANIone mokalI. hAsya karatA bhagavate temane khelAvI. tyAra pachI bhUlatAnA vilAsa ane AMkhanA kaTAkSa karavA pUrvaka jAMbavatIe kahevAnuM zaru karyuM. * ke " are ! vAMDhAe banAvaTI vinaya kare, tenI jema niSphaLa yauvana vahana karavAthI kayA phAyado ? kAraNa ke, jema vikasita kamalAkaranuM phaLa hAya te sugaMdha, saMpUrNa khIlelA caMdranuM phaLa zItaLatA; tema yauvananuM phaLa hAya to viSayAnA bhogavaTA. te sivAya jugArInA bhUSaNu mAphaka Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 pinna mahApuruSonAM carita yauvana niSphaLa gaNAya che. vanamAM rahenAra puruSanI jema kAmadeva yauvananA bhogenI abhilASA kare che. kulIna puruSee sAthe vRddhi pAmelA hoya, temane chetaravA yogya na gaNAya, te pachI manamAM utpanna thanAra kAmadevane na chetaravo joIe. he kumAra ! tamArA Azraye rahelA, sAthe vRddhi pAmelA kAmane mane ratharahita karaze, te bIjA Azrite tamArA taraphathI kaI AzA rAkhI zakaze? jema hAthaNarahita hAthI, kAMtirahita caMdra, tema priyatamArahita supuruSanuM yauvana nila gaNAya che. bIjuM mAtA-pitAe paNa saMtAna ane kulavRddhi mATe lagna karyuM hatuM, te tamArA sarakhAe tethI viparIta karavuM yogya na gaNAya. tamArA sarakhA mahAbhAgyazALIe vaDIlenI AjJA ullaMghana karavI vyAjabI na gaNAya. have tame krame karIne saMpUrNa yauvana pAmelA che, te caMdra jema rehiNIne samAgama karyo, tema priyatamAnuM pANigrahaNa karIne yauvana saphaLa kare, nahiMtara araNyamAM ugelA vRkSanAM puSpa niSphaLatA pAme che, tema tamAre yauvanakALa paNa nirarthaka nIvaDaze, " -e pramANe snehapUrvaka jAMbavatIe kahelAM vacana ane bahumAnathI karelA Agrahane vaza thayelA bhagavaMte ciMtavyuM ke, "A pramANe mane pANigrahaNa karavAnA karelA prayatne te kharekhara mArA parityAgamAM sahAya karanArA nIvaDaze." ema vicArIne hAsya karatAM chetaravA pUrvaka kahyuM ke, "ThIka ema karIzuM.' viSayothI virakta hovA chatAM paNa bhagavate rukimaNI vagerenAM vacanane svIkAra karyo. kAraNa ke, nirmaLa AzayavALAnA AgrahathI sajjana puruSe zuM nathI karatA? tyAra pachI nemikumAre pANigrahaNa karavAne svIkAra karyo che." ema kRSNajI pAse jaIne vadhAmaNu karyA. kevI rIte?-- tADana karAtAM, vagADAtAM, vizALa vAdya, Adya, kAMsI-joDa ane tAlathI zabdAyamAna cAre dizAmAM phekelA-verelA kesarAdinAM cUrNothI yukta, parasparanA athaDAvAthI uchaLI rahelA parimalita thayelA sugaMdhI kapUrasamUhathI yukta, kesaracUrNa pheMkavAthI raMgita thayelA prekSakavarga- vALAM, nRtya karatI vilAsinI strIonA raNakAra karatA kaMdarAvALAM, jemAM vividha prakAranI veSabhUSA sajelA kumbha puruSe mahAle che, evAM vadhAmaNAM karyAM. kRSNajIe paNa samagra grejyamAM tilaka-samAna, atyaMta rUpa ane yauvanathI devAMganAne paNa tiraskAra karanAra evI ugrasenarAjAnI putrI ane satyabhAmAnI sagIbena rAjimatI kanyA sAthe vivAha karyo. lagna nimitte maNi, suvarNa, ratna, hAthI, ghoDA, vastrAdika samagra sAmagrI taiyAra karAvI. vaLI nimaMtraNathI AvelA rAjAo ane jAnaiyAo mATe ghaNuM pazu Adika je ekaThA karyA. bhagavaMta paNa tenA ja bAnAthI sAMvatsarika mahAdAna ApavA lAgyA. dAna kevI rIte ApyuM ?--jADI meghadhArAvALA varasAdanI jema maNi, ratna, suvarNa, dhana, dhAnyanI evI vRSTi karI, jethI varSARtunA samaya mAkaka lake ekadama zAMti pAmyA. zaradakALamAM phalasaMpattithI ane samagra dhAnya-prAptithI. leke jema AnaMda pAme che, tema samagra AzAvALA lekanA manoratha pUrNa karavAmAM rasika bhuvanagurunA advitIya dAna vaDe leke AnaMda pAme che. je keI jevI mAgaNI ke prArthanA kare che, te pramANe samagra apAya che. tevI rIte manavAMchita dAna ApyuM, jethI karIne Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvatsarI dAna, mAMsAhAra-niSedhaka pravacana 255 have dAna zreDarNa karanAra meLavI zakAtA nathI. jyAre apAtuM dAna grahaNa karanAra keI prApta thatuM nathI, tyAre rastAnA mukhamAM ane cauTA tathA cokamAM dhanasamUhanA DhagalA karAtA hatA. eTaluM ja nahi paNa rAjapuruSe pAse udyoSaNa karAvAya che ke je keIne je prakAranuM dAna joItuM hoya te traNa rasta, cAra raste ke meTA rAjamAthI meLavI zakaze-e pramANe vAraM. vAra udgheSaNa karAvI. ema moTA hAthI, ratha, azva, maNi, ratna, suvarNa vagerenuM dAna prabhue dararoja ApyuM. ema karatAM eka varSa pUrNa thayuM. teTalAmAM vivAhane mahatsava divasa AvI pahoMcyA. vivAha mATe prayANa karavAnI sarva sAmagrI taiyAra karI. bhagavaMta paNa bahuM paraNIza" e pramANe parivArane AnaMda thAya tema suMdara vacana kahIne sArathie AgaLa lAvela laherAtA davajapaTathI manahara dekhAtA, madhura zabda karatI ghaMTaDIovALA, mana ane pavana sarakhA vegavALA capaLa avayugalathI joDAela, baMne bAju rahelA UMcA daMDavALa chatrasahita, bAjumAM beThela vilAsinI strIonA hastamAM rahela vijhAtA capaLa cAmaravALA rathamAM AruDha thayA. sArathie pravartAvela, baMdIjane vaDe jayajayakAra zabda karavAthI mukhara ratha AgaLa cAlavA lAge. kevI rIte?--jagadgurunA mananI jema ativegavALA pavanane tiraskAra karavAmAM catura azvothI kheMcAte jyAM javAnI IcchA thAya, te ja ISTa sthaLamAM UbhuM rahevAvALo ratha ekadama AgaLa cAlavA lAgyuM. ema karatAM te sthaLamAM pahoMcyuM ke, jyAM pakaDI lAvIne pUrelA sasalA, mRga, sAbara vagere rAkhelA hatA. jAtismaraNanI mativALA te pazuoe bhagavaMtanA Agamanasamaye ja cIse pADI. temanA zabdo sAMbhaLIne sArathine pUchyuM ke, "meghagarjanA sarakhA lAMbA avAjavALA A zabda kenA saMbhaLAya che, tyAre sArathie pratyuttara ApyuM ke, " ApanA vivAha-nimitte mahatsavanA aMte A pazuonAM mAMsanuM bhejana pirasIne AnaMda divasa manAvaze. A kAraNe pazugaNane pakaDIne pUryA che. e sAMbhaLI bhagavaMte kahyuM ke, " aho lekenuM ajJAna ! ahe aMdhatva! jema vedanA karanAra phallAne "zItaLA ane kaDavA jherane "madhura vidvAna puruSe kahe che, tema pApadivasane paNa AnaMdadivasa manAve che! AvA hiMsAmaya divasane paNa je AnaMdane divasa manAve, te pachI pApadivasa kevuM haze? vaLI je prANIone vadha karIne vivAhadharma karAya, te pApanAM kAraNa kayAM samajavAM ? pArakAnA mAMsathI potAnA dehanuM piSaNa karavuM, te te atyaMta niMdanIya gaNAya. kevI rIte? pArakAnA mAMsanuM bhakSaNa karavA dvArA je pitAnA dehane piSe che, te te kharekhara kAlakUTaviSa khAIne jIvavAnI abhilASA kare che. je mUDha puruSa bIjAnA prANa haraNa karIne potAnA dehane piSavAnI ceSTA kare che, te retInAM doraDAM daDhapaNe vaNavAnI potAnI buddhi kare che. hastatalamAM dhAraNa karela majabUta dAMtathI kApela mAMsanI abhilASA karanAra vAna ane manuSyamAM kayA pharaka che ? te che sArathi ! kahe. hAtha, paga, netra, vadana vagere avayavothI manuSya oLakhI zakAya, paraMtu tevA manuSya je mAMsabhakSaNa kare, te tenAmAM ane rAkSasamAM kaze taphAvata nathI. mAMsa khAnAra manuSya kharekhara dharma ane dayA, karuNA, pavitratA, lajajA dUrathI ja cheDI dIdhI che. AvA prakAranuM azucithI utpanna thanAra, azucisvarUpa dekhAtuM mAMsa hAthathI paNa sparza karavA lAyaka nathI, te pachI tenuM bhakSaNa te kevI rIte karI zakAya? bIjuM navIna tIkSaNadhAravALI taravAranA prahArathI cIrelA manmatta Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 cepanna mahApuruSonAM carita hAthInA kuMbhasthaLamAM utpanna thayelAM uchaLelAM ghaNAM mukatAthI pUjita bhUmItalavALA yuddhanA mekhare bhale prahAra karavA paDe, paraMtu bhaya tathA gabharATathI caMcaLa kIkIvALAM netrothI samagra dizA tarapha nAsI javA mATe najara karatA, vRkSanA gahanamAM svecchAe gamana karatA, besatA ane AnaMda pAmatA, ghaNA patravALA kemala tRNakuranuM bhakSaNa karI puSTa deha karanArA, jaMgalamAM vRddhi pAmelA evA pazugaNa upara prahAra karI zakAya nahi, teone vADAmAMthI mukata karIza, te he sArathi ! tane paNa dharma thaze." ema kahIne sArathi pAse pazugaNane choDAvyuM tyAra pachI ratha pAcho pheravAvIne nagarImAM praveza karyo. chedAyelA snehapAzavALA bhagavaMte samudravijaya vagere yAda tathA zivAdevI pramukha strIvarga tema ja balarAma, dAmodara Adi moTAnAnAbhAIonI dIkSA mATe anumati mAgI. tyAra pachI IdramahArAjAe arpaNa karela moTI zibikAmAM ArUDha thaIne lokAMtika denA samUhathI prerAelA prabhu dIkSA mATe prayANa karavA lAgyA. tyAra pachI azrujaLapUrNa netravALI yAdava narendronI suMdarIo vaDe darzana karAtA, mahAnehapUrNa gaddagadAkSaravALI baMdhavarganI vANI sAMbhaLatA, samagra lekanA manarane durlabha evI joga-saMpattine tyAga karIne, kSapazama pAmelA cAritramehanIya karmavALA, tevA prakAranA ullAsa pAmatA pariNAma ane jIvavIryavALA bhagavaMtanagaramAMthI bahAra nIkaLyA. ghaNA vRkSavALA, utpanna thayela puSpanA makaraMdamAM lIna thaelA caMcaLa bhramara-kulavALA raivata' nAmanA udyAnamAM pahoMcyA. tyAM sarvAbharaNono tyAga karIne, tathA "namo siddhALa"---"siddha paramAtmAne namaskAra thAo--ema bolIne pApavyApAra cheDIne sAmAyika aMgIkAra karIne, samagra baMdhuvargane visarjana karI, gheryabala rUpa bakhtara dhAraNa karIne jemaNe potAnA AtmabalanA prabhAvathI pariSahasenA jitelI che tevA, vicAravA paNa muzkela paDe tevA tapanA prakAranuM sevana karatA, pRthvImaMDalamAM vicaratA vicaratA u nta' nAmanA parvata upara prabhu padhAryA. te parvata ke che? manahara vRkSe upara vikasita thaelA puSpavALA, puSpanA kesarAnA samUhamAMthI utpanna thayela ane uchaLela makaraMda vALA, makaraMdanA pracaMDa gaMdhamAM lubdha thaela bhramaroe karelA guMjAravathI mukhara e "ujjayaMta' parvata, vaLI ke ? vizALa zilAtaTanA madhyabhAgamAM najIka najIka rahelA eka bIjA sAthe joDAelA majabUta nitaMba-pradezavALA, vividha prakAranI UMcAIvALAM phelAelA zikhare hovAthI eka hovA chatAM jANe aneka rUpavALa na hoya ? jemAM phala prApti thatI hovAthI pakSIgaNene jeNe sudhArahita, zAnta, harSita karelA che. tathA jyAM maMda pavanathI kaMpavAnA kAraNe vane jANe nRtya karatAM hoya tevA, vaLI jemAM vizALa UMcA sthAnethI paDatA ane madhura zabda karatAM jharaNAMonA patananAbhayathI utpanna thaela zokasamUhanA kAraNe jANe parvata udana karate na hoya? A pramANe saundaryanA kAraNe traNa bhuvananI spardhA karanAra, anaMta duHkhane mekSa jemAM prApta karyo che, evA ujajayaMta parvata para ariSTanemi prabhu padhAryA, je parvatamAM samAgama karavAnI apUrva abhilASAvALI vilAsinInA jaMgamAM utpanna thaela zveta jaLabiMduothI vyAsa ane phikakA kapilamaMDalavALI devAMganAonA samUhathI Azraya karAyelA jaLanAM nirjharaNAo mananuM haraNa karatA hatA. vaLI jyAM ullAsa pAmatI kAMtivALI bhite sAthe lAgelA sphaTikapASANe ane marakta samAna nIlavarNavALA ane komaLa kaMpatA pallAnI aMdara rahelAM latAgRha nagaranArIone mehita karatAM hatAM, UMcI jAtinA suvarNa samUhavALA, AkAzane sparza karatA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMta (giranAra) para dharmatIrtha'nI sthApanA 257 UMcA zikharAvALA, icchita sukha meLavI ApanAra evA maMdara-paryaMtane! tyAga karIne krIDA karavA mATe deva-samUha| jyAM AvatA hatA, jyAM atyAre paNa sarvakALa phaLa ApanAra phaLadrupa vRkSAnI zreNI nIce beThela maneAhara agavALI saMtuSTa aMganA yukta guphAnA madhyabhAga devasabhAnA saundaryAMthI vizeSa suMdara jaNAya che. tyAra pachI atyaMta komaLa DolatA patravALA suMdara latAgRhAthI maneAhara 'ujjayaMta' parvata para ArohaNa karIne ati dur dhyAna karavArUpa agni vaDe bALI nAkhelA samagra karUpa iMdhana-samUhavALA bhagavate ahIM ja ugra tapavizeSathI zaiSavAela kAyAvALA tapasvIone paNa atidurlabha kevalajJAna Ase| mahinAnI amAvAsyAnA divase citrA nakSatramAM utpanna karyuM. kevalajJAna utpanna thayA pachI siMhAsana calAyamAna thavAnA kAraNe samagra devendravRMde bhakita-bahumAna-pUrNa mAnasathI prabhunA kevalajJAna-mahAtsava karyAM. harSoMnA kAraNe ullAsata rAmavALA alarAma ane dAmeAdara pramukha yAdava rAjAe paNa AvI paheAMcyA. hastakamaLanI aMjali karavA pUrNAMka praNAma karIne stuti karavA lAgyA. kevI rIte * 9 utpanna thayela dula bha kaivalajJAnathI jeNe traNe leAka dekhyA che, bhavya jIvAnA meAkSanA kAraNa mATe jeNe dhama nI prathama dhurA vahana karI che, evA he bhagavaMta ! tamA jaya pAme utpanna thayela tribhuvanarUpa maMdiranA samartha atyaMta dRDha AdhArabhUta evA staMbha-samAna ! bhavarUpa gahana vanane nAza karavAmAM pracaMDa dAvAgni-samAna ! he bhagavaMta! bhArI karUpa mahAvRkSanA utpanna thavAnA kAraNabhUta akrUrane mULamAMthI ukheDI nAkhavA mATe erAvaNu hasti-samAna ! mahAmithyAtvarUpa gADha a MdhakArane dUra karavA mATe utpanna thayelA prAtaHkALa samAna-hai jinezvara ! sAMsAra- kRpamAM patana thavAnA bhayathI bharapUra evA bhavya-samUhane hastAvalaMbana sarakhA hai jinezvara! tame bhavya jIveAnA uddhAra karA.' -A pramANe surendra-narendrAdikAthI va Mdita bhagavaMta tIrthaM pravartAvIne, jIvArdika padArthane vistAra karavA svarUpa dharmanI prazaMsA karIne, sUryanI jema skurAyamAna karaNAnukArI vANInA vistArapUrvaka bhavya jIvarUpI kamalavanane pratibadha karatA, unmAga pAmelA mUDhajanane mArgomAM sthApana karatA, rAjalakSmI prApta thavAnA kAraNe maviThThala thayelA narendra-samUhane paramA svarUpa dharmopadeza ApIne madarahita karatA, potAnA deha dazanathI samagra lokonAM manane AnaMda utpanna karatA, kuzA, Anata, kaliMga vagere dezAmAM vicarIne, bhavlipuramAM sulasAnA ghare vRddhi pAmelA-ucharelA kRSNanA cha ane dIkSA ApIne aneka zramaNa-gaNathI parivarelA, suzrAvako vaDe anusarAtA mAvALA bhagavata 'dvAravatI ' nagarImAM padhAryA. tyAM bahu dUra nahi evA bhUmipradezamAM cAre nikAyanA devAe samavasaraNanI racanA karI. te kevuM ? samavasaraNa samudrathI vIMTAyela, ja zrRdvIpanI jema zreSTha prAkArathI yukta, devanagaranI jema suMdarIvagathI vyAkula, atyaMta prasanna puruSanI ceSTAnI jema azokavRkSa yukta, atyaMta vikasita puSpAvALA naMdanavananI jema verelA puSpAnA samUha sarakhA vividha maNikiraNa- jAla-samUha vaDe zezabhAyamAna evuM samavasaraNa banAvyuM. vaLI kevuM ? vegathI samIpamAM AvatA devasamUheAnA paraspara athaDAvAnA kAraNe ni yapaNe kaDAM ane keyUranA agrabhAgamAM jaDelA khIcAkhIca maNinA uchaLatA 33 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 cepanna mahApuruSonAM carita ane phelAtAM kiraNe sAthe sUryakiraNe jemAM mizrita thayelAM che. jemAM, maMda pavanathI laherAtA zveta dhvaja paTamAM mahAADaMbaravALI ghaNu zabda karatI ghaMTaDIonA samUhanA moTA raNakArathI samagra dizAo zabdAyamAna thayelI che. kaMpatA palanI jema atyaMta caMcaLa nirmala matImALAyukata svaccha maNionA gucchAnA kiraNothI AcchAdita cAmara sahita, caLakatA nirmala cAMdI, suvarNa ane maNiratnanA samUhathI banAvelA ja traNa killAnA UMcA toraNomAM bAMdhelI dhvaja zreNIthI vRddhi pAmelI vizALa zobhAvALA jemAM daravAjA che, evA prakAranA samavasaraNanI racanA karI. kuberane jitanAra ezvaryathI samRddha, kaMpita thatA vividha prakAranAM maNi-kiraNathI bharapUra, puNyazALI lekanAM netrothI darzana karAtuM, zreSTha nidhAna jevuM samavasaraNa pratyakSa zobhatuM hatuM. tevA prakAranA dee hAtha aphALIne vagADela dudubhinA zabdathI mukharita, upara rahelA UMcA daMDavALA chatrathI zobhita, be paDakhe DhaLatA cAmarayukta, bhUmi para verelAM puSponA DhagalAnI sugaMdhathI sugaMdhamaya banelA dizAvalathI yukta, jyAM deva ane manuSya jayArava karI rahelA che, evA samavasaraNamAM bhagavaMta birAjamAna thayA. te samaye yAdavanarendra-caMdra janArdana samagra aMtaHpura ane yAdave sAthe bhagavaMtane vaMdana karavA mATe AvyA. traNa pradakSiNa karIne praNAma karIne bahu dUra nahi evA sthAne beThA. tyAra pachI bhagavaMte meghadhvani sarakhI vANIe dharmadezanA zarU karI ke "samyagdarzanajJAna ane cAritra e mekSanAM kAraNa che. yathAvasthita tatvabhUta padArthonI zraddhA, te samyagdarzana tenA be bheda che, te A pramANe-svAbhAvika ane AgamazAstranA bodha dvArA. jIvAdika sAta padArtho te tattva che. te tonuM jJAna nAma, sthApanA, dravya ane bhAvarUpa cAra nikSepa tathA naya ane pramANuvAda dvArA thAya che. artha-padArthajIva vagere samajavA. cetanA-saMjJA-vijJAnamati-dhAraNa vagerethI oLakhI zakAya te, saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra rAga-dveSavALo, hiMsA, jUTha, paradhana-grahaNa, ramaNIonA prasaMgamAM AvavuM, parigraha yukata, kodha, mAna, mAyA ane lebhane AdhIna thayele, mana vacana ane kAyAnA vegathI sAvadya vegamAM joDAyele, mithyAdarzana mehanIyAdika vaDe Indriyane nigraha na karanAra AtmA AThe prakAranAM karmone baMdha kare che. karmAdhIna thayele jIva nAraka ane tiryaMcanI durgatimAM rakhaDyA kare che. manuSyapaNuM durlabha che. manuSyapaNuM maLavA chatAM paNa Arya deza Adi sAmagrI sAthe samyakatva maLavuM durlabha che. tevA prakAranA karma-pariNAmathI samyakatva meLavIne kulakarma puNya-dharmakAryamAM sarva prakArane udyama kara joIe. tema karatA jIvane nakakI saMsArane aMta thAya che. A dharma dezanA sAMbhaLIne parSadAmAM ghaNuM jIne karmarAzi pIgaLI gayA. keTalAkae samyaktva prApta karyuM, keTalAke e dIkSA aMgIkAra karI, bIjAoe suzrAvakapaNuM svIkAryuM. dharma dezanA pUrNa thayA pachI AvelI parSadA cAlI gayA pachI atyaMta duzmacara tapazcaraNa karIne sUkAvelI kAyAvALA janArdananA chae bhAIo bhikSA-kALa thaye eTale jeDale-jeDale bhikSA levA nimitte dvArakA nagarImAM gayA. dhuMsarA-pramANa daSTithI bhUmitalanuM avalokana karatA, IryAsamiti zodhatA-jIvonuM rakSaNa karatA, gecarInA keme vicaratA vicaratA pitAnA prabhA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devakInA cha putro-kRSNanA baMdhuo 259 maMDala vaDe sUrya--caMdra sarakhA caLakatA ramya varNavALA tamAlavRkSanA yugala sarakhA baMne joDIyA munioe vasudevanA mahelamAM praveza karyo. tyAM saMtapaNAnA vege bhegasaMjJA vagaranA, bhege tyAga karelA hovAthI nirAkula, IryAsamiti zetA, nirdoSa AhAra-pANI grahaNa karavAnA upayogavALA, mAtra dharmalAbha uccAraNanI pravRttivALA, yamunA nadInA kinArA para rahelA kalahaMsa-yugala sarakhA A baMne munivare devakIne nayana-mArga mAM AvyA. temane dekhatAM ja devakInA hRdayamAM pUrve na anubhavele e apUrva AnaMdarasa pragaTa thayA ane seI karatI eka dAsIne AjJA karI ke, "A munivarone vidhi pUrvaka pratilAbha" teNe paNa AjJAnusAra munione pratilAvyA. siddhAMta-vidhi pramANe AhAra grahaNa karIne sAdhuo cAlyA gayA. jatA evA munione dekhIne harSathI vikasita ane romAMcita thayelI devakIe rohiNIne A pramANe kahyuM ke, "are sakhI! A munivarene je je, duSkara vrata-tapa vizeSathI sukavAyelI kAyAvALA hovA chatAM paNa rUpanI prakarSatA ane lAvaNyAtizayavALA, svAbhAvika prasannatAyukata zrIvatsathI alaMkRta dehavALA jevA A che, tevA ja mArA putro hatA, je niSkAraNa verI durjana kaMse haNyA na hota, to ATalI ja vayavALA heta, kharekhara te mAtAne dhanya che ke, jenA A putro che." A pramANe balI rahI hatI tyAre AgamamAM kahelI vidhipUrvaka pUrve kahelA rUpatizayavALuM bIju muniyugala tyAM ja AvI pahoMcyuM. tene dekhIne devakIe vicAryuM ke, bIje kyAMya AhAra prApta thaye jaNA nathI, eTale e munio bIjI vakhata ahIM AvyA. pharI rasoyaNane kahyuM ke, "are! sarvAdarapUrvaka munivarene dAna Apa." AjJA pramANe pharI paNa temane pratilAvyA. te yugala gayA pachI trIjuM muniyugala te ja AMgaNAne alaMkRta karatuM AvyuM. pharI paNa temane joIne jAte ja pratilAlavA UbhI thaI, eSaNa-zuddha AhAra-pANI ApIne vidhi pUrvaka praNAma karIne manamAM pitAnA putrone vicAra karatI tenA nehamAM lIna banelI mUMjhAyelI pitAnA AtmAne paNa te samaye bhUlI gayelI, atyaMta kutuhaLa thavAthI Akula-vyAkuLa hRdayavALI harSathI vikasita netravALI vahI rahelA AnaMdAzravALI devakIe saMdeha dUra karavA mATe kahyuM ke, "he bhagavaMta! nirbhAgIonA gRhAMgaNamAM ApanA caraNa-kamaLanI sevA prApta thatI nathI. chatAM mane thayela kutUhalane A aparAdha che ke A nagarImAM leke sAdhujananA guNanA anurAgI ane atithi-saMvibhAga dAna karavAnA svabhAvavALA che, te mArA manamAM A bhrama thaye che ? athavA te mane ja kuzalakarma bAMdhavAnA nimittabhUta thaIne ApanA AgamamAM kahelA AcAranuM ullaMghana karIne vAraMvAra mAre tyAM AhAra-pANI levA mATe bAgamana kare che. A mATe mane sajajaDa kutUhala thayuM che. devakInI A vAta sAMbhaLIne Avela muniyugalamAMthI eke kahyuM ke--"he dharmazIlA ! susAdhuone evo AcAra hete nathI ke, te ja divase eka gharethI bhikSA grahaNa karIne pharI paNa te ja ghare pAchA AvavuM, paraMtu ame e munio eka ja mAtAnA garbhamAM utpanna thayelA sagA bhAIo chIe. kaMsa-zatruthI mArI Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1wwww 260 cepanna mahApuruSonAM carita naMkhAtA, ArAdhanA karAyela harigamelI deve bhadilapuramAM marelAM bALakane janma ApatI sulasA nAmanI strIne pAlana karavA samarpaNa karyA. moTA thayA pachI bhagavaMta pAse vRttAnta sAMbhaLI pratibaMdha pAmelA teo vicAravA lAgyA ke "eka ja janmamAM janmAMtara meLavyo, e kAraNe vairAgyAtizaya pragaTa thaye ke- ahe! karmanA vilAse kevA che! ahe! saMsAranI asAratA! aho! viSayanA veganI duraMtatA ! -ema vicArIne ame chIe bhAIoe dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI potAnA hadayanA AvegathI jene putra-saMdeha thaela che, tenuM vacana sAMbhaLIne spaSTa pragaTa paramArtha samajelI, mUcchathI jenAM netrapatra bIDAI gayAM che, evI te tarata bhUmi upara DhaLI paDI. pachI amRta, jaLabiMdu, puSparasa-sarakhA zItala munivacana vaDe, tema ja parijane caMdanajala vaDe karIne tenI mUccha dUra karI svastha karI. pachI gaLatA azrujaLathI bhIMjAyelA kapilatalavALI, pUrNa putranehathI puSTa stanamAMthI uDela dUdhadhArAthI bhIMjAvela bhUmitalavALI devakI atikaruNa vacanathI vilApa karavA lAgI. kevI rIte ?- "he va! traNa traNa vakhata traNa putra-yugalene A rIte meLavIne nibhaMgI mane ISTa ane aniSTapaNe viyegI banAvI, temAM tane kaye lAbha thaye? svapramAM jema ratnalAbha thAya, paraMtu bhagavaTA vagara tene jema viyoga thAya che, tema putra-phalanuM sukha mane prApta na thayuM. ghaNu putrone janma ApIne mAtra garbha-duHkhane sahana karanArI thaI, paraMtu putronA kAlAghelA zabdo sAMbhaLanArI na thaI. phala uparanA DiMTA mAphaka mAtra peTanA saMbaMdha phaLavALI huM thaI, paraMtu pariNAmamAM te upara bhUminI latA mAphaka cAlI gayelA phaLavALI huM thaI bAlyakAlamAM dhULamAM kIDA karIne malina karelAM aMgene je mAtAe tenA hAtha-paga Adi aMge nirmala karavA rUpa sukhane anubhava karyo, te mAtA jagatamAM dhanya che." A pramANe dInatApUrNa devakInAM vilApavALAM vacana sAMbhaLIne sAdhu sivAya kayA manuSyanuM vadana azrujaLathI malina na thAya ? A pramANe pazcAttApa karatI mUDhanI jema staMbhita karelI hoya, meha pAmI hoya, AlekhelI hoya, niSkAraNa niSphala avelekana karatI hoya, tema te dInatAthI bolavA lAgI ke-"he putra ! manahara varNo vaDe suMdara evA mArA pratApanI jema tArA avyakta manmana zabdo vaDe mArA kAnanA vivarane amRtapAna na karAvyuM. tArA zarIranI zobhA, aMgamardana karIne tArA zarIranA sparza--saMga-sukhane anubhava meM na karyo. samagra kArya karavA samartha vayavizeSa prApta thavA chatAM paNa putra-janmanA phalane meM na meLavyuM, nirmala jaLanA madhyabhAgamAM rahela mahAmaNinI jema mAtra avalokana karavAnuM phala meM meLavyuM. teTalAmAM lekene ghaMghATa sAMbhaLIne AgaLa gayelA cAre bhAIo paNa tyAM AvI pahoMcyA. tyAra pachI eka ja puMjamAMthI jANe cha mukhavALA kArtikeya svAmInI mUrti banAvI hoya tevA te che bhAIo, svAdhIna mane-adhiSThita pAMca indriyenA artha sarakhA, cha mukhathI oLakhAtA pArvatInA putranA zarIrane choDIne evA te sarve sAthe ja svAbhAvika kAruNya-pradhAna vacano vaDe tene AzvAsana ApavA lAgyA. kevI rIte ?- "A saMsArarUpa reMTanI ghaTamALAnA samUDamAM karmarUpa vAha raMTa calAvanAra) vaDe jI cAre gatimAM bhramaNa karI rahelA che, temAM keNa ke pitA, keNa putra, koNa mAtA kahevAya ? te sAMbhaLe. putra thaIne pitA, pitA Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munioe sUcavela saMsAranuM svarUpa thaIne vaLI putra thAya, mAtA paNa vaLI putrI ane putrI paNa vaLI mAtA thAya che. svAmI hoya te sevaka ane dAsa hoya te vaLI zeTha banI jAya che. A jIvane potAnAM karelAM karma udayamAM Ave che, tyAre saMsAramAM keI te sAra-naraso saMbaMdha nathI ke, jene A jIva prApta na kare. A vicitra saMsAramAM AgalA bhavanI mAtAne pitAnA putranuM mAMsa khAvAmAM AnaMda Ave che. AnA karatAM bIjI kaI vAta atikaSTavALI gaNavI? je mAtA eka vakhata putrapaNAmAM nehAdhikapaNe anna, pANI, vastra, AbhUSaNAdikathI lAlana-pAlana, maLa-mUtrathI malina deha hovA chatAM paNa AliMgana, tevA ja mukhanuM cuMbana karatI hatI, te ja bIjA bhavamAM zatrupaNAnA kAraNe mahAreSathI atitIkSaNa taravAranI dhAravaDe (culanI mAtA mAphaka) mArI nAkhe che! je eka vakhata mAtApaNanA bhAvamAM hRdayanA atyaMta premathI rasika banIne mukhamAM stana sthApana karIne vAraMvAra stanapAna karAvI lAlana-pAlana karAvatI hatI, te ja mAtAne anya bhavamAM priya patnI banAvI karma pariNatinA yoge snehathI kAmadeva vaDe nacAvA zaMgArarasapUrNa hAvabhAva karAvate tenI sAthe madana-kIDA kare che ! putrIpaNAmAM sarasa vadana kamaLanI kalpanA karIne putrI snehathI cuMbana karyuM hatuM, te ja putrIne janmAMtaramAM patnI karIne nehathI cuMbana kare che ! je pitAnA najIkanA vaMzanA saMbaMdhIo kuTuMbIo sAthe vinayathI vatAMva rAkhatuM hatuM ane kahetA hatA ke-"tame lAMbuM AyuSya bhego, amArA tarapha kRpAdraSTi rAkhaje, he svAmI! amane AjJA Apa." A pramANe sevA karatA hatA, te ja vaLI kamara pariNati-ge sevakabhAvane pAmela hoya che, tyAre hRdayamAM phelAyelA mahAmatsarathI tiraskAra pAmate jovAya che. A pramANe nATakIyAnA TeLAM mAphaka saMsAranA vilAse karma-pariNatinA cege vicitrapaNe vAraMvAra badalAyA kare che. amAre tamane keTaluM samajAvavuM? anya vartananA kAraNe UMcA-nIcA vibhAga karanAra mUrkhAoe nirmANa karelI bhitti mAphaka lAkhe duHkhavALI karma-pariNati nirmANa karI che. jema kAcaM(kI)Do sUryanA tApathI eka pachI bIjuM ema zarIranA varNa ane rUpanAM parivartane kare che, tema pote karelA karmanA paritApathI A jIva paNa dareka bhavamAM judAM judAM vicitra zarIro meLavIne saMsAramAM paribhramaNa kare che. A saMsAramAM majabUta parAkramI uddhata bIhAmaNu AkRtivALo yamarAjA matta hAthInI jema ghaNuM jene nirdayapaNe vinAza karIne niraMkuzapaNe vicarI rahela che. mATe A saMsAramAM A jIva mAtA ane putrapaNanA sulabha saMbaMdhe aneka vakhata pAmyuM. e pramANe karmapariNatinI vicAraNA samajAvIne tenA zokathI mAtAne mukta karAvI. vaLI bIjuM mRtyarUpI siha tamAma cha upara niraMtara AkramaNa karI rahele che, jarA-rAkSasI niraMtara keLIye karI javAnI abhilASA rAkhe che, vyAdhirUpI bhaya phelAI rahelA che, AtmAne trAsa ApavA samartha pariSaha-pizAcene prabhAva vRddhi pAmI rahele che." A samaye A vRttAnta jANIne jemanA hRdayamAM harSane Avega atyaMta vRddhi pAmela che, evA baladeva ane vAsudeva pitAjI sAthe tyAM AvyA. AnaMdAzrapUrNa netrovaDe pitAnA bhAIone joyA, vAsudeva AvyA, eTale AkAzamAM sAta grahe rahelA hoya, tenI mAphaka dekhAvA lAgyA. saptarSi-parivAravALe devamArga, sAta svarayukta gaMdharvaveda sarakhA, sAta dvIpa-sahita jaMbudvIpa sarakhA vasudeva pitA te samaye te putro vaDe ghaNuM vRkSathI vIMTAyela Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ceApanna mahApuruSonAM carita meTuM vRkSa zele, tema zeAbhavA lAgyA. te samaye vAsudeve kahyu ke " traNe lekamAM vismaya pamADanAra A amArA samAgama thayA che. A hakIkata koI ne kahevAmAM Ave to keAnA cittane zAMti ane Azcaya utpanna na kare ? mArI ATalI moTI Rddhi-samRddhinA uyamAM tame bhikSAbhAjana karanArA ! athavA te have tamArA vagara A rAjyanI zI jarUra? kahevu che ke"pitA, priyaputra, bhAI, bhaginI, bhAryAM, svajane je najIkanA saMbadhI hoya temane game teTalA snehapUrvaka AnaMda karAvIe, to paNa dAsa mAphaka bIjA mALe jAya che. vizvAsanA kulagRha, niHsvArtha' sadbhAvanA maMdira samAna, saMkaTamAM sahAya karanAra mitra paNa jyAM sukhethI rahI zakatA nathI. pArakI Rddhi-samRddhi joIne utpanna thayelA zAkathI pAtAnuM vana zyAma kanAra dunA duHkhAgni-jALane phelAvIne jyAM lagAra paNa manamAM baLApo karatA nathI, evA samagra maDala ane akhaMDa pRthvInA lAbhathI mane kayA guNa prApta thayA gaNAya ? jo eka mAtAnA udarathI janmelA bhAIAnI sAthe tenA bhagavaTo na karI zakuM, te temAM mane Ana Mdana thAya. khIjuM Aje tamArA ane mArA navIna prathama samAgamathI utpanna thayelA prathama janma-divasa che. zatru kaMse karAvelA parasparane ApaNA viyeAga Aje na thAo " te sAMbhaLIne vasudeva ane khaladeve sneha-paravaza manI tenI mAgaNInA svIkAra karyAM, tyAre sAdhue kahyuM ke" viSayeAnI ugra jALanI pakaDamAMthI ame keAI prakAre chUTI gayA pachI haraNanI mAphaka pharI temAM paDavAnI IcchA kevI rIte karIe? viraha-maraNa vaDe mRtyu pAmIne pharI saMgamathI punA~va prApta thayA. amene te eka ja bhavamAM janmAMtara thayA. viraha e ja vairAgyanuM kAraNa che A zreyaskara hukIkata tamane ame kahIe chIe. tenA svaya anubhava karIne have amane niveda kema utpanna na thAya ? yativane sarvAMdarathI snehAtpatti karavI cAgya na gaNAya, te pachI jANakArathI tevA samAgamanI abhilASA kevI rIte karAya? te AvA sneha-samAgamanA Agra huthI saryuM. A sauMsAramAM rahelA karmAdhIna jIvane viyeAga thavA sulabha che, samAgama durlabha che, indriyA rUpI azvo caMcaLa che, viSaya-saMrpI chUTavA muzkela che, kamalapatra para rahelA jalabiMdu sarakhI lakSmI caMcaLa che, samudramAM paDI gayelA ratna mAphaka pharI manuSyapaNuM maLavuM du.bha che." AvI rIte mAta-pitAne vinayathI Adara pUrvaka pratidha karIne saMsAravAsa-pAzane chUMdIne bhagavaMtanI pAse gayA ane vividha prakAranA tapavizeSA karavAmAM udyama karavA lAgyA. kt te chae bhAI A gayA pachI samavasaraNamAM birAjamAna bhagavaMtane vaMdana karavA mATe yAdavAnA parivAra sahita vAsudeva AvyA. vidhi pUrvaka bhagavaMtane vaMdana karIne yatheAcita bhUmisthAnamAM beThA. kathAMtara thatu samajavA chatAM paNa devakIe dharaNItalane sparza karatu mastaka namAvIne bhagavaMtane pUchyuM, he bhagavaMta! mane evA kayA kama nA udaya thayA ke, putronI sAthe Ave viyeAga thayA ?" tyAre bhagavate megha sarakhI gaMbhIra vANIthI kahyuM ke-" huM devAnupriye! A janmanA AgalA bhavAmAM tArI zeke mahAmaNiyukta maNijaDita kaDAMe sAcavavA thApaNa tarIke tane ApyAM hatAM. keTalAka samaya gayA pachI teNe pAchAM mAgyAM. IrSyAthI te temAMthI cha maNi kADhI lIdhI ane tene kahyuM ke khAvAI gayA 'ema kahIne zAkane kaDAM aNu karyAM. teNe paNa bIjI kalpanA karyAM vagara svIkArI lIdhAM; te te karmAMnuM A phaLa samajavu.' Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyabhavanI vairAgya-sAmagrInI durlabhatA 263 A sAMbhaLIne zeka thavAthI vahI jatAM azrabinduo vaDe malina thayelA vadanavALI devakI kahevA lAgI ke-"he bhagavaMta! ATalAja mAtra AvA duSkRta-pApanuM ATaluM moTuM phala !" ema kahIne lAMbA uNu nIsAsAnA pavanathI uDatA kezavALI nIcuM mukha karIne beThI. pharI bhagavaMte kahyuM ke, "he devAnupriyA ! uga karavAne cheDI de, saMsAra-svabhAva AvA ja prakArane che. sAMbhaLa, atizaya mahAna karmarUpa jaLasamUhanA phelAyelA uddabhaTa eolavALA, anaMta janma-jarA-maraNarUpa anekAneka AvartavALA, vividha vyAdhionI vedanA rUpa bharatI-oTanI racanAvALA, duHkhe karI nivAraNa karI zakAya tevI viraha-vedanArUpa tUTelA matsyanA puccha samUha jemAM aphaLAI rahela che, dussaha zokarUpa uddhata jalahasti ane magaramacchanA samUhavALA anekAneka AvIne paDatA jatuonuM haraNa karanAra evA saMsAra-sAgaramAM paDelA jIvane manuSyapaNuM maLavuM mahAmuzkela che. kevI rIte ? mahAsamudranA pUrva-pazcima evA kinArA parathI dhuMsaruM ane tenA chidramAM nAkhavAnI khIlI sAma sAme samudramAM nAkhI hoya, samudranA kallolamAM aphaLAtAM kUTAtAM e baMneno najIkamAM ega thAya ane dhuMsarAmAM ApoApa khIlI paravAI jAya evA yuga-samilAnA duSTAne A manuSyapaNuM jIvane prApta thavuM atidurlabha che. temAM paNa vaLI ghaNA dvIpa, aMtaradvIpe, yugalIyAnAM kSetra, akarmabhUmie, anAryakSetro ghaNAM hoya che. koI prakAre padayathI karmabhUmimAM utpanna thaye. karmabhUmimAM paNa kirAta, tarjita, yavana, muruMDa, u, kIra vagere anAryakSetro ghaNuM che. temAM jIvane AryadezamAM janma the durlabha che. temAM paNa keLI, ueNDa, Dekha, caMDAla, bhilenI bahulatAvALAM kSetro ghaNuM che. temAM puNyakarmanI bahulatAvALA jIvane ja uttamakulamAM janma thAya che. uttama kuLamAM janma thavA chatAM paNa kAne baherA, AMkhe AMdhaLA, tetaDA-bebaDA, beDoLa dekhAvavALA, aMgopAMganI khaDa-khAMpaNavALA jInuM paMcendriyapaNuM duHkha bheLavavAmAM pUrNa thAya che. keIka bhAgyazALI AtmAne rUpAdi samagra viSayanI sAmagrI prApta thaI hoya ane tenA saMgamAM mehita manavALA banI gayA hoya tevA manuSyane sukRta karavAnI zraddhA muzkelIthI thAya che. kadAca zraddhA thAya, to paNa dharmAcAryane samAgama the durlabha thAya che. dharmAcAryane yega thAya te paNa dharma-zravaNa pratye avajJA thAya che. dharma-zravaNa karatA hoya te paNa bodhi thavI durlabha che, bedhi thavA chatAM virati meLavavI muzkela thAya che. virati maLavA chatAM paNa bhavanA vairAgyanI sAmagrI durlabha che. kAraNa ke, anAdi kALathI A jIva zabdAdi indriyanA viSayomAM AhArAdi saMjJAmAM e TevAyela che, je choDavAnI IcchA hovA chatAM te chUTavA muzkela paDe che. he devAnupriya! A pramANe kuzalAnubaMdhI puNyakarma karanAra jIvane uttarottara kahelI zubha dharma sAmagrInI prApti thAya che. tethI karIne mahAnubhAve ! huM tamane kahuM chuM ke, tamArA sarva meha-pAza chedI nAkhe. mahane tyAga kare, pramAdamAM zithila thAo. dharmanA udyamanuM avalaMbana kare, indriya-subhaTane svAdhIna kare, viSaya-vairIone cUro kare, manarUpI azvanuM saMyamana kare, bAhya atyaMtara tapanA bhedonuM Asevana kare. tapa vaDe tapAvelA che sarva karmane kSaya karIne sakala upadrava-rahita paramapadanI prApti kare che." Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 cApanna mahApuruSAnAM cirata te sAMbhaLI devakInA zAkAvega pIgaLI gayA. bIjAoe paNa pratidha pAmIne dIkSA aMgIkAra karI. keTalAkoe zrAvakapaNuM svIkAryuM". tyAra pachI pArasIne ghaNA kALa vItI gayA pachI bhagavaMta ubhA thayA. devA, asure, manuSyA, tiya cA pAtapeAtAnA sthAnake pAchA gayA. vasudeva, devakI ane samagra yAdave sAthe vAsudeve paNa peAtAnI dvArakAnagarImAM praveza karyo. pharI paNa bhagavaMta pRthvItalamAM vicarIne dvArakAmAM padhAryAM. devAe samavasaraNanI racanA karI. bhagavaMta temAM birAjamAna thayA. dha dezanA zarU karI. vaMdana nimitte yAdavA AvyA. bahu dUra nahi evA sthAnake beThA. samaya maLye eTale khaladeve pUchyuM ke, "he bhagavaMta ! keTalA lAMkhA kALa pachI A nagarInA aMta Avaze ? ane A vAsudevanA aMta keAnAthI thaze ?'' bhagavaMte kahyuM ke, huM saumya ! sAMbhaLa, khAra varSa nA samaya vItyA pachI madyapAnathI paravaza banelA yAdavakumArAe krodhita karelA dvaipAyana RSithI agninA upadravathI dvArakA nagarInA vinAza thaze. potAnA bhAI jarAkumArathI vAsudevanu mRtyu thaze." . A sa sAMbhaLIne keTalAka yAdava rAjAe vairAgya pAmyA, ghaNAee dIkSA aMgIkAra karI, khIjAe vaLI samyaktva pAmyA. * mArAthI bhAI nA vinAza thaze ' evuM bhagavaMtanuM vacana sAMbhaLIne jarAkumAra vairAgya pAmyA, peAtAnA puruSakAraneni dyo, peAtAnA janmanI avagaNanA karIne, svajanavaga nA tyAga karIne mArA jIvatarane dhikkAra thAe' ema vicAra karIne teNe kAdambaka vanamAM praveza karyAM. yAdavAe upasanA pratikAra nimitte AkhI dvArakA nagarImAMthI manAhara jAtinA samagra madyavizeSo bahAra kADhIne patAnI guphA ane peAlANamAM cheADI dIdhA. dvaipAyana paNa bhagavaMtanAM vacana sAMbhaLIne mahAvairAgI thayele parvatanI guphAmAM gayA. dvArakA nagarInA bAkInA lAko paNa tapa Adi dharmonuSThAna karavAmAM udyamavALA thayA. A vAtane ghaNA kALa thayeA. pachI koIka samaye yAdavakumArI ghaNA prakAranI krIDAvinAda karatAM karatAM sajjaDa tRSAvALA thayA ane jaLanI zeAdha karatAM karatAM te pradezamAM AvyA, jyAM te kAdambarI vana hatuM. tyAM najIkanA sarovaramAM pUrvanI tyAga karelI madirA sAthe mizraNa thavAthI jaLa madirA-svAda sarakhuM svASTi banI gayuM. A bAju kumAre ati tRSAtura thayA hatA. yAdavakumAreAne lAMbA kALathI madirAnI abhilASA hatI, tethI * ahA ! IcchA pUrNa thaI.' ema khelatA te madirA-mizrita jaLa pIvA lAgyA. tyAra pachI te yAdavakumAre maMdirAnA mada caDavAthI gherAtA lAla netravALA, pracaMDa ma vRddhi pAmavAnA kAraNe paravaza anelA deDavALA, nira kuzapaNe kRdatA, vastra uchALatA, gIta gAtA, AleATatA, nRtya karatA eka khIjAnA kaMThamAM hAtha nAkhI AliMgana karatA madirA-madamAM pUNu cakacUra thayelA te vananI aMdara krIDA-vilAsa karIne Amatema bhramaNa karavA lAgyA. bhamatAM bhamatAM teoe dvaipAyanane joyA. dekhatAM ja manI parAdhInatAthI, temaja rAjaputrone kaSAyanI sulabhatAnA kAraNe 'are! A pelA ke je ApaNI nagarI khALI nAkhavAnA che!' ema khelatA krodhavaza manI kapALa para bhRkuTI caDAvI, hATha para dAMta bhIMsatA, nayana ane vadana bhaya'kara dekhADatA, nirdayapaNe pracaMDa suSTi ane pAda-prahAra ApatA kumArIe atizaya karthanA karIne phaipAyana RSine cheDI mukayo. pachI kumAre pAtAnA ghare gayA. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvaipAyananA rASa 265 tyAra pachI koIkanI pAsethI A vRttAnta sAMbhaLIne khaladeva ane kRSNa tene prasanna karavA mATe te sthAne AvyA. sArI rIte Ahuti apAyelA agninI jALa sarakhA krodhAgnithI lAla nayana ane vadanavALA dvaipAyana munine teoe joyA. praNAma karIne vinayathI prasanna karavA kahevA lAgyA--" he bhagavaMta! mada-paravaza khanI khAlya-svabhAvathI kumAre e ApanA je aparAdha karyAM che, tenI Apa amane kSamA Ape. tyAra pachI ghaNA prakAranAM madhura vacaneAthI paNa kahevAcelA te krAdhathI viramatA nathI, tyAre khaladeve kahyuM- huM kRSNa ! have ATalI dInatAthI kahevAnuM chADI de, bhagavaMtanA kahelA vacanamAM pharaka paDatA nathI. teNe je ciMtavyu` hAya, te bhale kare.' tyAre dvaipAyane kahyuM- he kRSNa ! mane jyAre kumArA haNI rahelA hatA, tyAre meM pratijJA karI che ke-tamArA e sivAya bIjA keAI zvAna mAtra jIvane paNa chUTakAre thavAnA nathI. mArA kApAgni vaDe dvAravatI nakkI vinAza pAmaze, bhagatanu vacana asatya haiAtuM nathI, tema ja mArI pratijJA niSkula javAnI nathI, mATe tame jAo. tyAra pachI viSAda pAmavAnA cege zyAma vadana-kamalavALA te peAtAnA bhavana tarapha cAlyA. A hakIkata sAMbhaLIne keTalAka manuSyae dIkSA aMgIkAra karI keTalAko chaThTha, aThThama Adi tapa karavA lAgyA. A khAju dvaipAyana RSi kaThaNa mAlatapanA prakArAnuM sevana karIne kathanA thavAnA kAraNe utpanna thayelA rASavALA anazana karIne kAla pAmI, bhavanavAsI devaleAkamAM agnikumArapaNe utpanna thayA. adhijJAnanA upayAgathI AgalA bhavana vRttAMta jANIne dvAravatI nagarImAM AnyA. te samaye nagaramAM leAkeA tapa karavAmAM taddIna banelA hAvAthI lagAra paNa kAI nA aparAdha meLavI zakatA nathI. tema dvArakA nagarImAM leAkAnAM chidra khALatAM khALatAM dvaipAyana devanA agiyAra varSAM vItI gayAM. tyAra pachI bAramA varSe amArA tapa+vizeSathI dvaipAyananI zakti haNAI gaI che.' e pramANe vicArI nagaralIkA nirbhaya thaI gayA. vAhana, khAna-pAna Adika ratikrIDA karavAmAM yAdava leAko mazagula banI gayA. eTale dvaipAyana devane chidra maLI gayuM. eTale dvArakAnagara vinAza karanAra amaMgala utpAtA khatAvavA lAgyA. kevI rIte ? lekhamaya pratimAe khaDakhaDa hAsya karavA lAgI. bhiMta paranAM citronAM netro ughaDavA-mI'cAvA lAgyAM, jaLamAM agni pragaTavA lAgyA, nagarInI aMdara jaMgalI zvApado praveza karavA lAgyA, lAka svapramAM lAla puSpa akharanu' vilepana dekhavA lAgyA. killAnA daravAjA AdimAM "aNugamatA svarathI ziyALA zabda karavA lAgI. baladeva ane dAmeAdaranAM cakrAdi ratno adRzya thayAM, pralayakALanA utpAta jaNAvanAra sa vaka vAyu pragaTayo. khANa, pAza, talavAra pakaDelA hastavALA yamarAjA ane agnideva dekhAvA lAgyA. bhayathI vikRta banelA lokone uMcakIne pheMkatA te deva pavananA khalathI udyAnanA vRkSAne mULamAMthI ukheDIne nagaramAM pheMkatA hatA. vaLI AThe dizAmAM yamarAja mAphaka sarvanA koLIyA karavA mATe mahAagni utpanna karyAM. have dvaipAyane karelA keApAgnijvALA-samUha rUpa vadana vaDe karIne pralayakALanA agni jevA agni bhakSaNa karavA-khALavA lAgyA. vividha prakAranAM maNikiraNAthI manohara, uMcA zikharavALA vizAla mahele AkAzamAMthI vimAnA nIce paDe tema dhaDAdhaDa tUTIne ekadama nIce paDavA lAgyA. maraNukAlamAM paNa snehazIla AliMganamAM vyAkula yugala, prajvalita thayelA 34 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ceApanna mahApuruSonAM carita agninI vikarAla jvAlAethI avayava saLagatAM baLI gayuM. pramatta unmatta thayelI sAta hAthavALI sakaLa ramaNIe, priya patinA dehamAM nimagna thayelA agnine prasAra thatAM maLI gaI. e pramANe dvaipAyana deva ekadama potAnA pUrvabhavanA vairanuM smaraNa karIne tIvra krodha karatA ni yatAthI vyAkula thayelA samagra prANI mAtrane mALe che. e pramANe ghUmatA, DolatA phelAyelAM vRkSe viSe kApavAnI krIDA karatA hAya, lAMkhA gavAkSavALA mahelAnI zreNi tarapha doDatA hAya tema, UMcA tAraNA pAse rekAtA hoya tema, guMjArava karatA pavananA khAnAthI gAyana karatA hoya tema, camakatA taNakhAnA thatA zakhsanA khAnAthI khaDakhaDATa hAsya karatA hAya tema, koIka sthaLe mahAzilAnA puja sarakhA, bIjA koI sthaLe gerunA cUnA samUha sarakhA, eka bAju khIlelA tAjA kesuDAMnAM puSpAnA DhagalA sarakhA lAlavaNuM vALe sava bhakSaka agni sarva dizAmAM yAdavakuLa, nagaraleAkA, pazuA, pakSIo, vRkSo ema sane bALI bhasma karavA lAgyA. agnivAlAnA samUhathI bharakhAtI dvArakA nagarIne dekhIne mukta-mArkada karatA peAtAnA parivAravALA pitAnA bhavane AvyA pachI devakI, rAhiNI sAthe vasudevajIne rathamAM besADIne gheADA joDelA rathane hAMkavA lAgyA, paraMtu bhavitavyatAnA yAge vAravAra haMkAravA chatAM gheADAe lagAra paNa ratha kheMcavA samatha na thayA. rathanAM cakra gatimAna thatAM nathI, tyAre jAte ja rathane bahAra kADhavA lAgyA. te samaye yag-kuTuMba ane nagara-leAkeA cAre bAjuthI AkraMdana karI ema bele che ke hai mahArAja ! huM kRSNa! hA baladeva ! he putra ! he vatsa ! huM bhAI ! amane khacAvA, amAruM' rakSaNa karA.' Ama samagra bhavaneAmAM mukta AkraMdana-vilApAnA zabda sAMbhaLatA hatA ane paththara hRdayanA mAnavInAM hRdaya paNa dUSita thatAM hatAM, te AkraMdana sAMbhaLatA sAMbhaLatA ratha kheMcatA kheMcatA utAvaLA utAvaLA mahAvegathI nagara-daravAjA pAse AvyA; tyAM indrakIlaka AgaLIAthI daravAjA baMdha karelA che--ema jANI balarAme AgaLIAne dUra karIne pATu mArI daravAjA khAlI nAkhyA, eTalAmAM phUMka mAratAMnI sAthe ja daravAjAnAM e kamADo aDadha thaI gayAM. tyAra pachI dvaipAyana deve kahyuM ke- he kRSNa! meM tamAne AgaLa kahelu ja hatuM ke, tamArA e sivAya ekamAtra zvAnanA paNa chUTakAro thavAnA nathI. eTale kezave pAdaprahAra karIne daravAjo pADI nAkhyA, te paNa daravAjAmAMthI ratha bahAra nIkaLatA nathI. A samaye rathamAM beThelA vasudeva pitAjIe kahyuM ke, huM putro ! kRtAnta baLavAna che, kamanI gati ullaghana karavI atimuzkela che, mATe tame have jIvatA nIkaLI jAva. kadAcit tame ane jIvatA haze| teA pharI paNa hariva MzanI samunnati ke tenI pratiSThA karI zakaze." pitAnuM A vacana zravaNu karIne ane dvaipAyananuM paNa vacana yAda karIne azru gaLatA binduethI bhIMjAyelA kapAlatalavALA ane zeAka karatA bahAra nIkaLI gayA. eka jINu udyAnamAM besIne viSAda pAmelA vAsudevapaNAnu' mahattva cheADIne nirutsAhI thaI AMtarA vagaranI saLagelI, agnijavAlA-samUhanA phelAvAvALI, nagaraleAkeAe karelA bhASaNa AkraMdanathI vikarAla, ciMtA sarakhI bhaDake maLatI dvAravatI nagarIne ane jovA lAgyA. te samaye ghaNA pramukha yAdave, temanI priyAe, parivAra, kanyAaMtaHpura Adi parivAra bhavya ArAdhaka AtmAe 'namo IjJAna" ema pada melAvIne, chellu' paccakkhANa grahaNa karIne karma-pariNati AvA prakAranI che.' ema kahIne teo paMcatva pAmyA. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baladeva ane vAsudeva kRSNa vipattimAM 267 have azru vahetA netravALA, atyaMta zAkamagna, 'zu karavu'' enI vimAsaNamAM paDelA maLarAma ane kRSNe tyAMthI AgaLa javA upaDyA. kRSNe maLarAmane kahyuM ke, pitA, mAtA, svajana, kuTu bIvarga, putro, patnI vagaranA ApaNe have kayAM kAne tyAM javuM?' A pramANe kahyA pachI khalarAme kahyuM ke, "vAta sAcI che. ApaNuM zatrumaDala paNa moTuM che. AvI niHsahAya avasthAne pAmelA hInabaLavALA samajIne zatru-samudAye paNa atyAre ApaNane phaTako mAravAnI abhilASA karaze. chatAM paNa eka upAya che. tame nirvAsita karelA, dakSiNasamudranA kinArA upara 'dakSiNu mathurA' nAmanI nagarI vasAvIne rahelA, yudhiSThira vagere pAMDavoe tene rAjadhAnI banAvIne vRddhi pamADI che, tenI najIkamAM deza vasAvyo che. ApaNe tyAM jaIe, te ApaNA paramabaMdhue che, ApattikALamAM bavaga ne cheDIne khIjAnu' AzvAsana levu' cAgya na gaNAya." ema ma'traNA karIne agnidizAnA mArga pakaDIne page cAlatA cAlatA gADha ghaNA vRkSAvALA gahana 'kAdumba' vanamAM praveza karyAM. te vana kevuM che ? kAmbhaka vana dAvAnala utpanna thavAthI khaLI gayelA sukkA vRkSa-samUha hAvAthI kavacit chAyaDAvALuM, pracaMDa pavananA jhapATAthI mULamAMthI ukhaDIne paDelA vRkSeAthI kheDALa jaNAtu, niSkAraNu rASAyamAna thayela vanamarhiSAnA mukta suMkAra zabdothI bhayaMkara ghAMghATavALu, parAkramI siMhanI garjanAnA paDaghAthI gujArava karatI parvatanI guphAvALuM, vikarALa mahAvAghanA ghurakIyA zravaNa karavAthI camakI uThelA gabharAyelA mRgasamUhavALu, bhayaMkara agninA dhUmADAnA AvaraNavALI sarva dizA hAvAthI mA na dekhAya tevuM, patra, puSpa, phala, chAyaDAnI saMpatti vagaranA pradezavALA jANe peAtAnI ka-pariNatine ja kahetu hAya tevA, 'kadambhaka'nAmanA araNyamAM paheAMcyA. teonA samAnaduHkha vALu hoya tema, zvApadonA mahAArAvanA khAnAthI rudana karatu hAya, pakSIonA zabdonA khAnAthI temane AvakAratuM hAca, pavanathI uchaLelA vaTALIyA vaDe jANe ubhuM thaI sanmAna karatu hAya tema, velaDInA pavanathI phelAyela vRkSaTAcA jemAM kaMpatI hatI, ghaNA zvApadonI cIsonA khAnAthI niMdA karatu hAya tevA prakAranuM A vana hatuM. vadhArAmAM duSTarAjAnI karelI sevA mAphaka phaLarahita, muMgAnA vacana mAka vANI vagaranuM, vanapakSe prANI vagaranuM virahanA hRdaya mAphaka saMtApa Apatu vanapakSe tApa ApatuM, khIkaNunA hRdaya mA bhaya vadhAranAru ane kapAvatu A vana bhayaMkara hatu. te vanamAM vastra pAtharyAM vagaranA bhUmitalamAM suI jatAM, kaThaNa pattharanI pITha para besatAM, koI vakhata AhAra maLe, kAI vakhata na maLe tevI vRttivALA, peAtAnA dehanuM rakSaNa karatA, mRtyu pAmelA samagra mavaga ne yAda karatA, dhImedhIme muzkelIthI cAlatA cAlatA, mA mAM cAlatA cAlatA thAkavAthI kSINazaktivALA ane khaMdhue cAlavAnA prayatna karI rahyA hatA. pachI kRSNujIe kahyuM ke huM halAyudha khaladeva! mane atyaMta tRSA lAgelI che, have, AgaLa eka Dagalu paNa cAlavA huM zaktimAna nathI.' tyAre khaladeve kahyu ke huM bappa! (bApu (kRSNa !) A ghaNA patravALA, vRddhi pAmela chAyaDAvALA vRkSanI chAyAmAM 'jyAM sudhImAM huM tarata jaLagrahaNa karIne pAchA na AvuM tyAM sudhI tamAre esI rahevuM, mane kadAca thoDA vilam thAya, teA paNa lagAra kheda na karavA. atyAre baMdhuonuM smaraNa na karaze, manamAM viSAda na lAvazeA, dhIrajanuM avalaMbana karavu. ApattinI avajJA karavI, hRdayane vADina karavuM. kAraNa ke, jagatanI tamAma sa pattie anitya che, prANIo pAtAnA puruSArtha ajamAve, te paNa Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 panna mahApuranAM carita philano AdhAra devAdhIna hoya che. te samaye bhagavaMte je kahyuM hatuM, te tame sAMbhaLyuM na hatuM?" e pramANe sukhe besADIne vanamAM rahelA adhiSThAyaka devatAne uddezIne he bhagavatI vanadevatAo! mArA jIvitAdhika priya A mAre laghubaMdhu che, te tamane rakSaNa mATe arpaNa karyo che." ema kahIne jaLanI zodha karavA mATe UMDA vanamAM gayA. baladeva vanamAM gayA pachI kRSNajI rezamI vastra oDhIne suI gayA. sudhAvedanAthI pIDAyelA dehavALA, tRSAthI zoSAyelA tAlavA-kaMTha-eSTapuTavALA temane ghaNe thAka lAgele hovAthI kaI prakAre nidrA AvI gaI. te samaye bhavitavyatAnA niyogathI AyuSyakALa kSINa thayelo hovAthI zikArI veSadhArI jarAkumAra sAbara, haraNa Adi pazune kheLa kheALane te ja pradezamAM AvI pahoMce. "keI apUrva varNathI manahara raMgavALuM haraNa che." evI brAntithI kAna sudhI kheMcelA bANane cheDyuM, je janArdana-kRSNanA jamaNuM pagamAM ArapAra bheMkAyuM. prahAra thatAM ja vedanA thavAthI uThelA kRSNa bUma pADI ke, "niraparAdhI mane paganA taLIyAmAM keNe bANathI viMdhya? atyAra sudhI kadApi meM vaMza-gotra jANyA vagaranA keIne mAryA nathI, mATe pragaTa thaIne kahe ke, "tame kaNa ane kyA vaMzamAM utpanna thayA che ? te sAMbhaLI jarAkumAre kahyuM ke, harivaMza kuLamAM janmele "huM vasudeva rAjAne putra chuM, AkhA pRthvImaMDaLamAM apUrva vIra baladeva ane kezavane sago bhAI jarAkumAra' nAmane chuM. nemIzvara bhagavaMtanA vacanathI kRSNanA prANanuM rakSaNa karavA mATe mArA putra-kalatra-parivArane tathA svajanavargane tyAga karIne, rAjya-bhegAdika sukhavizeSane lagAra paNa nahIM anubhavate, eka vanamAMthI bIjA vanamAM pazu mAphaka bhaTakuM chuM. te have 'tame kahe ke, tame koNa che? ane kema pUche che?" tyAre kezave kahyuM, "he mahAbhAgyazALI! Ava Ava ! A te dAmodara tAre baMdhu che, mane AliMgana Apa, te huM janArdana nAmane tAre bhAI chuM. jenA kAraNe tuM duHkhI thaye, kharAba zayana-AsanamAM sUtAM-besatAM herAnagati bhegavI jaMgalamAM AthaDyo, te tAro sarva kaleza niSphala gaye, mATe jaldI Ava." kaNujIe kahela vacana sAMbhaLIne, tenA vacanamAM vismayathI zaMkA karate jarAkumAra janArdanane dekhIne dUrathI ja zekAvegathI moTI pika mUkIne lAMbA hAtha karIne "are re! huM haNa, marAye. are! huM ke nirbhAgI! atyaMta karuNa vilApa karavA pUrvaka kaMThamAM hAtha nAkhI rudana pUrvaka bolavA lAgyo ke-"he baMdhu! tame ahIM kyAMthI? are! mAruM dusAhasa, vagara vicAryuM kArya karavA mAguM, aho! mArI niyatA! ahA ! mArA pApakarmanuM phala! have huM kayAM jaIza? kyAM jaIne A pApanI zuddhi karIza? kyAM jaIne sukRta karIza? jyAM sudhI tArI kathA pravartaze, tyAM sudhI bhAIne vadha karavAne mATe apayaza paNa pravartaze, tArA prANanuM rakSaNa karavA mATe mArA zarIranA sukhane tyAga karIne bhayaMkara zvApadothI bharelI aTavImAM bhramaNa karyA karyuM. paraMtu avazya bhAvI banavApaNune kAraNe bhavitavyatA-vege nirdaya daive ane meM A adhama kArya karyuM. tArA yAdavarAjAo kyAM che? te hajAre tArI priyAe kyAM che? baladeva vagere bhAIe kyAM che? pradhumna, zAMba vagere tArA kumAro tathA mukhya parivAra kyAM che?" tyAre kezave kahyuM- he mahAbhAgyavAna ! have aNasamaju mAphaka pralApa karavAthI sayuM, kAraNa ke, te paNa AgaLa nemIdhara bhagavaMtanuM Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNa vAsudevanAM aMtima zAkamaya vacanA 269 vacana sAMbhaLyuM ja hatu, tu' te mAtra nimitta ja thayuM che, AmAM tArA bhAvadoSa nathI. kAraNa ke, sasAranI aMdara rahelA sava prANIone A vastuo sulabha che. Apattie sulabha che, saMpatti duMbha che, jagatamAM duHkha ghaNuM che, sukha alpa che, viyeAgA prApta thavA sulabha che, dUra rahelA priyajananA samAgamA durlabha che. kAraNa ke, daivanA yeAge devanagarI sarakhI te dvArakA, kripAla devAnA rUpane tiraskAra karanArA yAdavanarendro, devAnA senApatinA parAkramanI avajJA karanAra mArA sAmatA, devAMganAonAM rUpane jitanAra mAruM ataHpura, kuberanI Rddhi-samRddhinI spardhA karanAra mArI dhana-samRddhi, jenI zakti keI divasa kuti na thAya, tevu' mAruM cakrAyuddha, A sarva eka pagale ja vinAza pAmyAM, te tuM jo. maNui-ratna suvaNaeN thI anAvelAM bhavanAthI zeAbhAyamAna indranagarI sarakhI te dvArakA nagarI jota jotAmAM najara samakSa nAza pAmI, maneAhara kaDAMthI zeAbhatA, mAna vaDe unnata, koIne na namanArA, IndravaDe kaThina vajrathI aphaLAyela parvata mAphaka evA mArA te narendrone vinAza pamADayA. devAMganAe sarakhA, vilAsapUrNAMka cAlatAM ghugharIonA madhura zabda karatI maNijaDita jhAMjhara paherelA caraNa-kamalavALA ramaNIvaga adRzya thayA. te mahAna hAthIe, azvo, rathA, samatha keLavAyela pAyadala sainya paDachAyAnI ramata mAOM kSaNavAramAM nAza pAmyuM ! kuberanI Rddhine parAbhava karanAra mArI maNui-suvarNa -ratnAdikanI Rddhi indrajALanA dekhAva mAka kSaNavAramAM vinAza pAmI. mArA te pAMcajanyaza`kha, cakra, sAra'gadhanuSa, khaDga, gadA, mugara vagere sarve AyudhavizeSe napu Msakane viSe madanabANu mAphaka nirarthaka nIvaDyA. mArA mAtA-pitA, bhAI A, bhaginIo, bhAryAo, svajanAjee mArA para snehavALA hatA, te sarve khaLI rahyA hatA, temanI sAmAnya gAmaDIyA mAsa mAphaka upekSA karI ane koIne huM khacAvI zakayA nahiM ! yuddhamAM aneka subhaTAne hAra ApanAra evu mAru sainya kharekhara kupAtramAM ApelA dAnanI mAphaka eka DagalAmAM vinAza pAmyuM. cittanA samagra satApane nAza karanAra A mArA kaustubhamaNi paNa atyAre pattharanA TukaDA sarakhA palaTAI gayA ! he dhIrapuruSa ! daivayeAge amArI A sthiti thaI che ema samajIne have tuM zekane tyAga kara ane kAM karavAmAM mana de. A amArI sarva hakIkta jANIne, zAkAvegane dUra karIne, hRdayamAM utsAhanuM avalaMbana karIne, magaja samatAla karIne, zAkanA tyAga karIne 'dakSiNu mathurA' nagarIe tuM pAMDavonI pAse jA, nahiMtara jaLa levA mATe gayele baLadeva AvI paheAMcaze ane bhAI nA vadha karaze. pAMDavone abhijJAna tarIke A 'kaustubharatna' Apaje ane meM kahelA sa samAcAra tAre temane jaNAvavA. mArA vacanathI tAre A paNa kahevuM ke, 'janmelA prANInu avazya mRtyu thAya che, sava saMpattie asthira che, evI rIte tamAru amAruM darzana paNa AvA cheDAvALuM jANavuM, mATe amArA taraphathI kaMI paNa avinayavALI ceSTA thaI hAya, te kSamA ApavI." ema kahIne AvelA pagalA upara pAchA Dagale ekadama tuM cAlyA jA." ema kahevAyelA jarAkumAra gayA. pagamAM mANu bheAMkAvAthI jene leAhInA pravAha askhalitapaNe vahI rahelA che, evA kRSNajI atizaya vedanAdhIna banelA, taraza vaDe sukAI gayelA tALu ane epuTavALA, aMjali mastaka para sthApana karIne namo jhaLALa, namo mAvo XiLemina, jhena jevaTanALeLa sayo yAloyavattiNo diTThA jIvAiNo payatthA, dhannA te saMbAINo kumArA, jehiM sahiyamaNuTThiyaM / ' Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 pinna mahApuruSonAM carita jinezvarene namaskAra thAo. je bhagavaMte kevalajJAna vaDe samagra kAlakanI aMdara rahelA jIvAdika padArthone joyA-jANyA che, evA ariSTanemi bhagavaMtane namaskAra thAo. pitAnA Atmahitane sAdhanArA zaba, pradyumnAdi kumArone dhanya che." ema bolIne kapaDuM oDhIne suI gayA. eTalAmAM jIvitane aMta karanAra vAyare vAvA lAgyA. tyAra pachI ghera bhayaMkara aTavImAM netrapatra bIDAI gayAM ane pitAnuM hajAra varSanuM AyuSya pUrNa thayuM, eTale kRSNajI mRtyu pAmyA. bIjI bAju kamalapatranA paDiyAmAM sarevaramAMthI jaLa grahaNa karIne zekAvega-pUrNa hRdayavALA aniSTa amaMgala nimitte jotA jotA baladeva paNa te pradezamAM AvI pahoMcyA. "mArganA thAkane lIdhe kRSNajI UMghI gayA che." ema mAnatA jaLane eka pradezamAM sthApana karIne snehAkala mAnasavALA te najIkanA pradezamAM beThA. eTalAmAM kRSNanA mukhakamala upara AkAzanA raMga sarakhI mAkhIo AvIne besavA lAgI. te dekhI saMbhrama ane bhaya- viSa utpanna thayA ane hastavaDe mukha uparanuM rezamI vastra dUra karyuM. baMdhune nijIva dekhIne baladevanI AMkhe baMdha thaI gaI ane mUccha AvI eTale te pRthvItala para DhaLI paDyA. mUracha utarI bhAna AvyuM, eTale reSAyamAna thayelA teNe e siMhanAda cheDyo, jethI AkhuM vana gAjI uThayuM. paga evA aphAnyA, jethI pRthvItala kaMpAyamAna thayuM. aMdhAnA ghasArAthI vRkSenA TUkaDA cUrecUrA karI nAkhyA. bhujAo upara hastatala aphALIne evA zabdo karyA, jethI vanamAM paDaghA phuTavA lAgyA. te samaye te AvezathI bolavA lAgyA :- "are svecchAdhama ! bhIru ! dIna ! nirlajaja ! adhama daiva ! A mArA baMdhune Ama mArI nAkho tane egya lAge che? je puruSa sutelA, gAMDA, pramAdI, bALaka, vargane nidita acaraNathI haNI nAkhe che, tene kharekhara mukha jovA lAyaka ga nathI. je tane subhaTapaNAne garva ja hoya, bAhubala hoya ane tArA zarIramAM sAmarthya heya te, he niMdita AcaraNa karanArA nirlajaja ! mArI sAme AvI jA. A pramANe duHsahu zoka-sAgaramAM DUbelA balarAma ghaDIka doDe che, vaLI pAchA Ave che ane pharI najIkamAM AvIne besI jAya che. najIkamAM AvIne gaLatA azrajaLathI mukha bhIjavatA AkaMda pUrvaka mukta rudana karatA vilApa karavA lAgyA- mAre meLo khuMdanArA ! he mArA laghubAMdhava! traNa bhuvanamAM advitIya vIra! he mahArathI ! tu mane rohiNInA putra kahIne bolAvatA hatA ane tuM mane atyaMta vahrabha hate." ema elatA baladeve vaLI kahyuM ke, "atyAre Ama viparIta AcaraNa kema kare che ke, mArI sAthe bolate paNa nathI ! subhaTa puruSe ApattimAM AvI paDelA bIjA puruSane paNa tyAga kare gya na gaNAya, te pachI pitA sarakhA vatsalatA rAkhanAra meTA baMdhune tyAga kema karAya ? bAlyakALamAM ApaNe sarakhe sarakhA hatA, tyAre aneka krIDAo sAthe ramatA hatA ane atyAre e sarva bhUlI jaIne mane ekAkI choDIne tuM cAlyA gayA ! he traNa bhuvanamAM advitIya mahAparAkramI ! nehapUrNa ane utpanana thayelA zekavALA tArA bhAIne araNyamAM ekAkI cheDIne cAlyA javAnuM tAra sarakhAne bilakula ghaTatuM nathI." te samaye adhurAmAM puruM vaLI nisteja AkAzane tyAga karIne kiraNa-samUhane choDIne balarAmanA zeka mAphaka sUrya asta pAme. 1 balarAmanA pakSe zaka hovAthI plAna vadanavALA hovAthI nisteja, vastrane tyAga karIne amapravAha gALate balarAma bIjI avasthAne pAmyA. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baladevanAM vilApa-vacane 201 pachI balarAme kahyuM- huM kRSNa ! atyAre zuM A nidrA karavAnA samaya che ? atyAre saMdhyAsamaya thayeA che. uttama puruSa! saMdhyA-samaye nidrA letA nathI. vaLI A bhayaMkara araNya che, gheAra aMdhakAravALI A rAtri che, bhayaMkara prANIe atyAre aTavImAM bhramaNa karI rahelA che. kesarIsiMha gajA rava kare che. zAle pukArava kare che, mahAvarA-sUare! ghUrake che, vAgha, rIcha vagere Apado rAtre pharanArAo bahAra nIkaLyA che. zuM A tane khabara nathI ke- rAtri ghaNA vighnavALI hAya che! atyAre tArA vagaranA huM eklA, anAtha, zaraNu vagaranA, jAgI rahelA chuM, te tane dekhAtuM nathI ? kAyarapuruSanI mAphaka Ama lAMkhI nidrAnI abhilASA kema karI ? zu' hajI rAtri pAkI che? meTA tArAe ja mAtra camakI rahelA che. pUrvasaMdhyA pragaTI che. udayAcala upara sUrya ArUDha thayA che- ema thavA chatAM haju kema jAgatA nathI ? evA ghaNA prakAranA snehuvALA zabdo bhaLAvatA, araNya-devatAone nivrute, vanaspatine nivedyana karatA, mada caDyo hoya tema, grahane| vaLagADa vaLagyA hAya tema, sUryodaya-samaye * hai bhAI ! savAra paDI che, have ahI rahevAthI zuM? cAleA AgaLa prayANa karIe.' ema kahIne mRta-kalevarane UMcakIne khAMdha para lIdhu. kheDALa dekhAya tema ja ghAne sthApatA UMcI-nIcI bhUmimAM skhalanA pAmatA caraNavALA, zUnya dRSTithI jotA Ama-tema bhramaNa karavA lAgyA. varSAkALa tyAra pachI mALa parathI gabaDI paDelAne pAdaprahAranI jema, meTA prahAra vAgavAthI AkuLavyAkuLa thayelAne ucchvAsanI jema, zyAma raMganA dizAmukhama`DalavALA, khalapuruSa sarakhA jaLadhArArUpa mANasamUhane cheDanAra zikArI sarakhA varSAkALa AvI pahoMcyA. je varSAkALamAM khilADInA TApa e nAmanI vanaspati cUMTe che, aMkurA jamInamAMthI bahAra nIkaLe che, latAsamUho puSpAthI vikasita thAya che, kadamba-puSpA moTA pramANamAM utpanna thAya che, ketakI puSpAnA parimala vistAra pAme che. mayUrAnA kekArava zabdo sabhaLAya che. koyala-kuTumbanA madhura zabdavistAra pAme che. bhramaNa karatA bhramara-kulanA gu MjArava cAre dizAmAM phelAya che. vaLI-- jhUlatA zyAma atijalapUrNa megha sAthe cheDA paryaMtanuM pRthvItala maLela hovAnA kAraNe jANe peAtAnA zAka ane viSAdarUpa kALA kamalathI DhAMkelu hAya tevA AkAzane jotA hatA. eka sarakhI satata jADI dhArAvALI varSA paDavAthI netrasRSTi jemAM, rAkAI gaela che jANe nira Mtara vahetA azrujaLanA pravAhamAM taLa hoya, tevA jagatane dekhatA hatA. vikasita kada a-puSpanA uchaLatA atyaMta parimalamAM bhaLela gadhavALA, viSavRkSathI utpanna thaela pavanavaDe jANe muhUta sudhI mUrchA pAmato rahyo. navIna phUTatA zilintra puSpanA kadala (aMkurA) sAthe saMbaMdhavALA vAyu vaDe vanamAM tarata adhikapaNe zAkAgni prajavalita thatA hatA. jalaMdharanA jaLanA samUhathI veganA kAraNe uchaLatA taraMgAthI malina thaela vistAravALI pRthvI tenA zarIranI jema relAvA lAgI. alpa-vikasita zilindhra-chatra vRkSAnA dalanA uchaLatA parimalathI ekaThAM thatAM bhramarakule jANe khaladevanA bhArI zAkAgni sAthe dRDha saMbaMdhavALA dhUmasamUha hAya tema jaNAtA hatA. zabda karatA sAraMga, deDakA ane mere karelA pracaMDa kekAravanA AnAthI jANe tenA zekathI vyAkula thayela nissaha pRthvIpITha gADha rudana karatuM na hAya? A pramANe tIvra zAkathI vRddhi pAmelA viSAdavALA balarAma araNyamAM paribhramaNa karatA hatA, samaye gaMbhIra garjanA karatA varSoMkALa pahAMcyA. megha bhayakara rIte ekadama tUTI paDyo. te Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 cepanna mahApuruSonAM carita gaMbhIra megha-paMktinA zabda vaDe jANe DarAvatA na hoya? pragaTa thaela navalatArUpI aMgulIthI jANe tarjanA-tiraskAra kare te na hoya, pracaMDa vAyunA AghAtathI jANe pheMkate na hoya? keyalanA TahukArathI jANe keNa keNu che?" ema belAvatA na hoya? bIju-megha-paMkitanA gaMbhIra zabda vaDe jANe bivaDAvate na hoya ? pragaTa thaela navalatArUpa aMgulIthI jANe tajanA-tiraskAra karate na hoya? pracaMDa vAyunA AghAtathI jANe pheMko na hoya? jeTalAmAM cAre bAju bhayaMkara meghanI ghaTAone garava saMbhaLAto hato, teTalAmAM pragaTa thatI caMcaLa vIjaLIthI jANe vAraMvAra tADana karAto hoya tema zabda karatA tyAM zabdathI guphAomAM paDaghA paDe deDe che evA vaSakALanA jaLapravAhanA pUrathI aTakAvAya che. maranAM kule karela eka sAmaTA TahUkAranA kolAhalanA kAraNe saMmeha thatAM jyAM te tarapha doDe che, tevAmAM ativegavALA varasAdanI ghera dhArAo paDavAthI paDe che. jeTalAmAM koI prakAre kuTajavRkSanAM puSpa upara thoDe samaya daSTi nAkhatA hatA, teTalAmAM te macchInI jema hoya tema te ja kSaNe bhramarakulanI zreNI vaDe daSTine aTakAvAya che. nathI prApta karela buddhine phelAve jeNe evI caMcaLa daSTi jyAM jyAM paDatI hatI, tyAM tyAMthI adhika adhika duHkhane phelA ApatI daSTi pAchI pharatI hatI. e pramANe kyAMya visAma lIdhA vagara "have kyAM jAuM? kone jouM ? have mane tenuM zaraNa? mAruM rakSaNa keNa karaze?" ema vicArate meTA hAthIoe sUMDha vaDe jaLAddha karelI guphAomAM, manmatta siMhethI bhayaMkara kaMdarAomAM, vAghanA ghurakavAnA zabdavALA gADha jhADI pradezamAM, cittA, rIMcha, vAMdarA vageree malina banAvela parvata-guphAomAM ane rIMche vaDe na joI zakAya tevA gADha jhADIvALA pradezamAM bhramaNa karatA baladevane devapaNe utpanna thayelA siddhArtha sArathie avadhijJAnathI joyA. teNe vicAryuM ke, "aho karma-pariNatinuM kaI nivAraNa karI zakatuM nathI. aho ! maLelI trAddhi-samRddhi paNa asthira che. ke je A baladeva ane kRSNanI ATalI Rddhi-samRddhi, bala-parAkrama hovA chatAM AvI avasthA ! te have ene pratibodha karuM." ema ciMtavane atizaya AkAzatala karatAM adhika UMcA parvata uparathI nIce utaratAM utaratAM jyAre sIdhe saraLa sarakhe bhUmimArga Ave, tyAM moTe ratha bhAMgI gaye, eTale tene sAMdhIne joDatA evA puruSane che. tema karatAM te puruSane joIne baladeve kahyuM -"are Azcarya ! atizaya durgama parvatanA mArgathI nIce utaratAM kaMI vAMdho na Avyo ane sarakhI bhUmimAM rathanA se TukaDA thaI gayA ! have tene joDavA prayatna kare che ! dhanya che tArA ajJAnane ! deve kahyuM, "A tuM samaje che. te pachI aneka raNAMgaNamAM parAkrama karI jya meLavanAra te tAre bhAI eka bANanA prahArathI mRtyu kema pAme? je te jIvate thaze, te mAre ratha saMdhAIne joDAI jaze. tenA vacananI avagaNanA karI baladeva bIje gayA. pharI te deve eka pradezamAM pragaTa zilAtalamAM kamala repa ane tene jaLa siMcate manuSya dekhADyo. tene dekhIne balarAme kahyuM, are tArI buddhi! kaI divasa zilAtalamAM ropeluM kamaLa uge kharUM? kadAca devage uge kharuM, paNa jIvatuM kevI rIte rahe? te sAMbhaLI pharI deve kahyuM ke, je tAre A bhAI jIvate thaze, te A kamaLa paNa jIvaze. ema sAMbhaLatAM te bIjA sthAne gayA. pharI bIjA Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baladevane pratibaMdha 273 pradezamAM dAvAgnimAM sarvathA baLI ThuMThA thaI gayelA eka vRkSane pANI siMcatA puruSane je. balarAme tene kahyuM, "davAgnithI mULa sudhI sarvathA baLI gayelA A vRkSanA mULamAM khADo khAdI pANI siMce che, paNa tene palavAMkure koI divasa phUTe kharA? deve javAba Apyo ke, jo A tAro male bhAI jIvate thAya te pachI Ane navAM pAMdaDAM kema utpanna na thAya ? pharI bIje sthaLe jatAM eka govALa-putrane gAyanA mastakanA hADapiMjarane lIlI ghAsanI dharo Apate che, te joI balarAme tene kahyuM ke, mAMsa vagaranAM ekalAM hADakAM dhAraNa karanArI A tArI gAya jIvatI thAya kharI? ke nirarthaka ghAsa kApI tenA pAse Dhagalo karavAne prayatna karI AtmAne parizrama Ape che? tArI mUDhatA, nirvivekIpaNuM, ajJAnatA kevA prakAranAM che! kharekhara govALIyA, nAmane te sArthaka karyuM. tyAre deve kahyuM ke, je tAre marele bhAI jIvato thAya, te A kema jIvatI na thAya? te sAMbhaLIne jANe cetanA AvI hoya, bhAna AvyuM hoya tema atizaya khuza thaIne cAre dizA tarapha najara karI. marelA kalevarane barAbara tapAsyuM. zuM A kRSNa sAce sAca mRtyu pAme che ke je baMdhunA nehathI hoya tema pratibaMdha karavAnA bAnAthI Ama bele che? A samaye pitAnuM svarUpe pragaTa karIne siddhArtha deve kahyuM-"are halAyudha baLarAma! huM te tamAre siddhArtha nAmane sArathi hato. bhagavaMta ariSTaneminI kRpAthI cAritra laI tapa-vizeSanuM sevana karI deva thayo chuM. dIkSA levAnA samaye tame mane kaheluM hatuM ke, "tAre mane pratibaMdha kare." te vacananuM smaraNa karIne ahIM tamArI pAse Avyo chuM. te he mahArAja! phegaTa tamArA AtmAne tame nirarthaka zA mATe kaleza Ape che? juo ! he supuruSa! tamArA sarakhA samajadAra puruSa jo zaka-pizAcathI ThagAI jaze, to pachI maMDaLavALA bIjA narendronI kaI gaNatarI? he haleza! tamArA sarakhA paNa je zekathI vyAkuLa thaI jAya, to he dhIrapuruSa! avalaMbana rahita dharyanI kasoTI kevI rIte thaze? alpabuddhivALA manuSyanI alpa saMpatti ke vipattio jevI rIte vikAra pAme che, tema mahAbuddhizALI manuSyo bhArI saMpatti ke vipattimAM vikAra pAmatA nathI eTale dhe hAratA nathI. dhIrapuruSanAM hRdaye sukhamAM jema tAjA rasavALAM kamalapatra sarakhAM komaLa hoya che, tema sukhanA aMtamAM arthAt vipattimAM vaja sarakhAM kaThora thAya che. gupta mukhAkRti rAkhanAra ane samagra manebhAvane pragaTa na karanAra evA sajjana puruSanI kasoTI ApattimAM parAkrama dAkhavavuM tethI siddha thAya che. bIjA sAmAnya puruSe paNa ApattimAM mUMjhAtA nathI, saMkaTa samayamAM viSAda pAmatA nathI, te pachI tamArA sarakhA te cAhe tevI ApattimAM mUMjhavaNa ane saMkaTamAM viSAda pAme nahiM. vaLI e vAta tame kema bhUlI jAva cho ke, bhagavaMta kathA karatA hatA, tyAre vacamAM prazna karyo hate-tyAre dvArakA nagarIne dAha thaze ane chevaTe kRSNanuM jarAkumAranA hAthe mRtyu thaze vagere hakIkta kahI hatI. pachI kalevarane nIce mUkIne siddhArtha upara sneha utpanna thavAthI AliMgana ApyuM ane balarAme pUchyuM ke, " A sthitimAM have mAre zuM karavuM?" deve kahyuM -sAMbhaLe he halAyudha ! hiMsA, jUTha, pArakI vastu grahaNa karavI, maithuna ane parigraha tathA rAtribhojana A pApa na karavAnI pratijJArUpa viratine svIkAra kare. te samaye samavasaraNamAM Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 cepanna mahApuruSonAM carita birAjamAna thayelA bhagavaMte samagra jIvane hitakArI jIvAdika padArthone vistArathI artha samajAvanAra dharma kahyo hato, tene yAda kare. saMsArane asthira svabhAva ane RddhinI anityatA samajIne evA prakArano dharma kare, jethI karIne priya manuSyane viga na thAya. he halIza! balarAma ! ATaluM UMce caDavAnuM, tyAMthI vaLI nIce paTakAvAnuM jAte anubhavyuM, te have neminAtha bhagavaMte kahela vacana pramANe sarvoraMbha-parigrahane sarvathA tyAga karo." - balarAma siddhArtha devanuM vacana sAMbhaLIne kahevA lAgyA ke, teM je vAta kahI tene svIkAra kara chuM, paraMtu A kRSNanA kalevarane zuM karuM? te sAMbhaLIne siddhArtha deve kahyuM ke, tIrthaMkara, cakravatI, baladevano kalevare haMmezAM pUjA-satkAra karavA gya gaNelAM che, te enI pUjA kare. tyAra pachI te kalevaranI satkAra-saMskAra-pUjA karI. eTalAmAM AkAza mArgethI te sthaLe bhagavaMtanI pAsethI eka vidyAdhara-zramaNa AvI pahoMcyA. temane dekhIne harSavaza vikasita romAMcavALA balarAme temanI pAse dIkSA aMgIkAra karI. ativairAgya pAmelA balarAmamuni tapa karavA lAgyA. A bAju kaustubharatna ApIne pAchale pagale pAchA mekalelA jarAkumAra ke jenA hRdayamAM kRSNajIne bANa mAryuM', tenI chellI avasthA, dvArakA-dAha, yAdavakuLane vinAza ItyAdine zekAvega vRddhi pAmate jAya che, netramAMthI nIkaLatI daDadaDa azrudhArAthI mukha sukAtuM nathI- A sthitimAM keTalAka kALe "dakSiNa mathurA " nagarIe pahoMcyuM. rAjabhavananA siMhadvAre pahoMcIne pratihAra pAse saMdezo mokalAvyuM ke, rAjAne nivedana karo ke, " kRNu pAsethI dUta AvyuM che.' ema nivedana karatAM ja " tarata praveza karAvo " ema kahyuM. jarAkumArane rAjasabhAmAM praveza karAvyuM. rAjAe ucita sanmAna karyuM, eTale suMdara Asana para beThe. sukhAsana para beThA pachI yAda nA kRSNa-baladevanA kuzala samAcAra pUchyA eTale chupuM gUDha ALa ke pApazalya kaI pragaTa kare ane hRdayamAM pracaMDa ciMtAgni saLage, tenI jema satata gaLatA aRjaLa vaDe bhIMjAyelA mukha-kamaLavALA jarAkumAre bhagavate je pramANe kAramatIne vinAza vagere hakIkata kahI hatI ane chelle kRSNanuM avasAna joyuM hatuM, te sarva samAcAra pAMDavone jaNAvyA. dvArakA, yAda, vasudeva, devakI, kRSNa, baLadeva saMbaMdhI hakIkata sAMbhaLIne chedAI gayela mahAvRkSanI jema baMdhuonA mR yuthI utpanna thayela mahAzakAvALA mUccha pAmavAnA yoge bIDAI gayelA netrapuTavALA pAMDavo dhasa karatA dharaNItalamAM DhaLI paDyA. kuMtI, mAdrI vagere mahilA varga paNa vilApa karatA rudana karavA lAgyA. jarA putre - kaustubhamaNi" samarpaNa karyo. kRSNanI yAdagIrI ane abhijJAna karAvanAra te maNine sarvee hRdayathI AliMgana karI tenI sAthe atyaMta zeka karIne tenI maraNottara kriyA karI. eka varSa vItyA pachI samagra sAmaMta rAjAonI sAthe maMtraNA karIne jarAkumArane pitAnA rAjya para sthApana karyo. te samaye neminAtha bhagavaMtanI pAsethI caramazarIrI cArajJAnavALA sarva bhAvanA jANanArA ghaNA zramaNanA parivAravALA " dharmaghoSa" nAmanA mahAmuni te nagarInA bahAranA udyAnamAM padhAryA. temanuM Agamana jANIne samagra rAjAonA parivAra sAthe pAMDuputrI vaMdana karavA mATe nIkaLyA. tyAM jaIne bhakti pUrNa hRdayathI mastakavaDe munIzvarane vaMdanA karI, sukhapUrvaka tyAM beThA eTale bhagavaMte kahela nayabhaMgathI mane hara e dharmopadeza Ape, tema ja Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ariSTanemi ane rAjimatInA pUrvabhavo 275 saMsAranI anityatA, azaraNatA, ekatva, saMsAranI asAratA, samagra jagatanI sthiti jaNAvI, tathA jevI rIte yAdavakuLanA siMha sarakhA kumAre e dIkSA aMgIkAra karI, tathA gajasukumAle kevI rIte TUMkA kALamAM mokSanI sAdhanA karI vagere hakIkata jaNAvI. A dharmopadeza saMsAranI anityatA, dvArakA nagarIne vinAza ItyAdika sAMbhaLIne paramasaMvega pAmelA "A zarIra azAzvata che" ema nizcaya karIne pAMDee samagra saMsArathI mukta karAvanAra mokSamArga sAdhI ApanAra zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM. kuMtI vagere strIoe paNa dIkSA aMgIkAra karI. zAstramAM kahelA vividha abhigraha dhAraNa karanArA atidaSkara tapa karanArA teo satrArthanA a karIne kriyAomAM nipuNatA meLavI grAmAnugrAma vihAra karavA lAgyA. A bAju neminAtha bhagavata gaMgA nadInA nirmala jaLa vaDe jenA baMne kinArA chevAyA che, bhIla yuvatInA nayanarUpa kamala-zreNathI pUjAyela dizAmukhavALA, caMdranA kiraNa karavA gya zItala jaLavALA himAvAna parvatanA baMne paDakhe rahelA "uttarApatha" nAmanA pradezamAM vicarIne bhagavaMta bhavya-kamalavanane dharmadezanAthI visthara karatA, samagra bhAvane prakAzita karatA de, manuSya ane tiryaMce ne uttama mokSamArgamAM sthApana karatA, dararoja dharmopadeza ApatA ApatA, vividha maNimaya zilAtalayukta, tevAja ratnamaya zikharavALA vividhavRkSethI zebhAyamAna ujajayanta parvata (giranAra parvata) upara aneka munigaNa sAthe padhAryA. devoe traNa gaDhavALuM tyAM samavasaraNa racyuM. bhagavaMta temAM birAjamAna thayA. prabhue dharmadezanA zarU karI, aneka padArthanA vistAravALI dharma-prarUpaNa karI. teTalAmAM kathAMtara samajavA chatAM varadatta nAmanA prathama gaNadhare pUchyuM- "he bhagavaMta ! A rAjimatIne A mahAna neha utpanna thavAnuM zuM kAraNa haze ? ke haju paNa ApanA pratyene snehabhAva choDatI nathI, tenA kAraNe zekavega paNa choDatI nathI, bhajananI IcchA karatI nathI, zarIranI sAra-saMbhALa rAkhatI nathI. sakhIo sAthe vAtacItamAM paNa rasa letI nathI. tyAra pachI bhagavaMte kahyuM-- A bhavathI pahelAnA navamA bhAvamAM huM sImADAnI bhUminA svAmI, potAnA apUrva parAkramamAM AnaMda mAnanAra, pitAnA vaibhavathI kuberanA vaibhavane tirarakAra karanAra dhanada nAmanA rAjAne "dhana" nAmano putra hatuM. viMdhyATavInA mArgamAM bhUlA paDIne AvelA municaMdra sAdhu pAse samyakatvanuM svarUpa jANane samyakatva aMgIkAra karyuM. yathAvidhi samyaphavanuM pAlana karIne AyuSya pUrNa thayuM eTale samyavinA pariNAmanA ge saudharmakalpa nAmanA prathama devalekamAM utpanna thaye. IcchA pramANe maLatA bhegone bhegavI tyAMthI cyavIne nirmala suvarNa -cAMdI-maNimaya zikharavALA vaitADhaya parvatamAM kaMcanapuranA svAmI samagra parAkramI rAjAone jitanAra zUra nAmanA vidyAdhara rAjAnA "citragati" nAmanA putrapaNe utpanna thayA. tyAM paNa mArI ujajavala vidyAnA balathI samagra vidyAdharane jitIne vidyAdharapaNuM karIne sarva prakAranA viSayasukhane anubhava karIne damavara nAmanA muni pAse zramaNa paNuM aMgIkAra karIne kAladharma pAmIne samagra Indriya-sukhapUrNa mAhendra kapamAM utpanna thayA. tyAM paNa devAMganAo sAthe manahara vilAsa bhegavIne pazcimavidehamAM siMhapura nAmanA nagaramAM "aparAjita " nAmane meTo narendrAdhipati thayA. tyAM paNa pracaMDa jAdaMDathI samagra zatruvane svAdhIne karIne akhaMDa pRthvImaMDalane bheLavIne pachI zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cApanna mahApuruSAnAM carita nivadya sauMyama, vividha prakAranA tapa-vizeSanI ArAdhanA karIne AyuSya pUrNa karIne 'AraNa' nAmanA devalAkamAM utpanna thayA. tyAM paNa IndriyAnAM samagra sukhA anubhavIne A ja bharatakSetramAM samagra subhaTonA drupanA prabhAvane haNanAra zrISeNa nAmanA rAjAnA zakha - nAmanA putrapaNe utpanna thayA. tyAM paNa namana karatA sAmata rAjAonA mugaTAthI jenA caraNayugala pUjAya che, IcchASika viSayasukhanI prApti thavA chatAM paNa huve viSaya-sukha pratye vairAgyathI aNagamAvALA thaI rAjyaphaLanA tyAga karIne sayamamAM udyama karIne tItha kara-nAmakama upArjana karIne AyuSya pUrNa thayu, eTale khatrIza sAgaropamanA AyuSyavALA 'aparAjita ' nAmanA anuttara vimAna devaleAkamAM utpanna thayA. te kevA che? nirmala maNimaya staMbha, manehara caMdruA, laTakAvelI motInI mALAyukata, sphaTikamaya bhIMtamAM pratibiMbita parivAravALA prakAza phelAvanAra nila mANiyAnA dIpakavALA, vikasita patravALA kalpavRkSeAnA puSpApacAravALA, samagra sukha-sa patti pamADanAra evA ' aparAjita' vimAnamAM devapaNe huM utpanna thayA. khatrIza sAgareApama kALa pramANa sura-sukhanA anubhava karIne atyAre huM ahIM utpanna thayA cheM. tethI karIne he devAnupriya ! A rAjimatIne jIva prathama bhavathI mAMDIne dareka bhavanI aMdara mane anusaranArA mAro anucara hatA. snehanu kAraNa hoya te A che. 276 tethI karIne nakkI sneha e anarthAMnuM mULa kAraNa che, duHkharUpa vRkSanI zAkhA che. kumati zAkhAmAM pallavAMkuranu phuTavApaNuM che. kruti velaDImAM puSpAdgama hoya te! A sneha samajavA. sarva prakAre AtmahitanA vicAra karIne A snehanA doraDAMne kApI nAkhavA joI e. premabaMdhana DhIluM karavu joI e. svajana, putra, parivAranA tyAga karavA joI e. rAgAdika zatruenA parihAra karavA. mATe hai devAnupriya ! jinavacana A pramANe kahelu che ke- kanA AvavAnA kAraNabhUta hAya teA A rAga ane dveSa, azubha Ata ane raudra evAM e yAnA, dha ane zukala evAM e zubha dhyAnA, jIva ane ajIva evA e padArthA, traNa daMDa, traNa gaurava, traNa gupti, traNa virAdhanA, traNa zalyA, cAra kaSAyA, cAra vikathAo, cAra mahAvratA, tathA pAMca kAmaguNA, pAMca astikAya, pAMca indriya, pAMca yAe, pAMca gatie, pAMca samitio, pAMca AsavA, pAMca ni rAme, tathA cha jIvanikAya, cha lezyA, sAta bhayasthAne, sAta bhedavALuM duHkha, ATha karmo, AThe madyasthAnA, nava brahma-gupti, daza yatidha. samagra du:khanuM mULa hoya teA sa'sAravAsa, janma, jarA, maraNAdika duHkhA che, naraka, tiya ca-gatithI oLakhAtI vedanAo che, A pramANe jANI-samajIne subuddhizALI puruSe sathA te ja kAryaM karavuM, jethI zAzvata sukha phUla ApanAra kalpavRkSanI prApti sarakhI jinamata viSe buddhi prApta thAya. A pramANe jIvAne upakAra karanAra nira Mtara dha dezanA karatA divasanA chellA asta samaye nimA~La zilAtala para beThelA chaThThuM tapa karavA pUrvaka aMtima yoga-sthitimAM rahelA bhagavate nAma, gotra, vedanIya, ane Ayukama khapAvIne zailezIkaraNanA chellA samayamAM zrAvaNa zukala paMcamInA divase pAMcase chatrIza sAdhuenI sAthe citrA nakSatramAM cadrano yAga thayA, tyAre neminAtha bhagavAna nirvANa pAmyA. te samaye IndranuM sihAsana calAyamAna thayuM, eTale adhijJAnanA upayoga mUko ane Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ariSTanemi tItha karanuM nirvANa 277 neminAtha bhagavaMtanuM nirvANu jANI mastake aMjali joDIne namaskAra karyAM. Indra mahArAjA ane hathelI ekaThI karI kheAbe bharI kesara-samUhane uchALatA hatA. temaja suga'dhIthI AkaSita thayelA bhamarAonA guMjAravathI mukharita puSponI vRSTi karatA, hRdayanA bhaktibhAva sAthe maneAhara AlApa karatA, samagra surasamUhe karelA jayajayakAra zabdone vistAra pamADatA hatA. sarva devAnA samudAya eka sAthe cAlatA hatA, tyAre tyAM mArga eTale zakAI gayA hatA ke, paga mUkavA jeTaluM sthAna meLavI zakAtuM na hatu. javAnI utAvaLamAM cAlatA devatAonA vakSa:sthaLa para rahelA hAra uchaLatA hatA. kAna pAsenI kezanI laTathI bhuMsAI gayelI kapAlatalanI patralekhAvALA, jayajayakAra zabdonA madhura uccAraNa karatA devAMganAone taruNIsamUha sAthe cAlatA hatA. paheA, kAMsIjoDAnA mizrita zabdothI mukhara, devAe peAtAnA hAtha aphALIne vagADelAM vividha vAjiMtronA avAja AkAzamAM uchaLatA hatA. vikasita bhAvanApUrNa Indra mahArAjAe peAtAnI Rddhi ane vaibhavAnusAra nemIzvara bhagavaMtane nirvANa divasane mahAtsava karyAM. keve maheAtsava karyA? maNIenI jALIyukta dRDha zibikAmAM sthApana karela prabhunA deha upara kusuma ane sugaMdhI cUrNanI vRSTi karI. phelAtA sugadhavALA vAyarAthI pRthvItala vALIne kacarA kAMkarA dUra karyAM. maneAhara hatheLIthI sugaMdhI jaLano chaMTakAva karI uDatI rajane prazAMta karI. kAlAgaruM, kapUra Adi uttama sugaMdhI padArtha mizrita saLagatA grUpanA sugaMdhavALA dhUpanI ghaTA cAre bAju phelAvA lAgI. viSidha prakAranA vAjiMtronA zabdonA paDaghA saMbhaLAtA hatA. veNu ane vINAnA samAna svara ane tAlanI ekatA karavA pUrvaka maMgalagIta gavAtu hatuM. A pramANe devo ya jayakAra uccAraNa karI dizAmaDaLA pUrNa karatA hatA. caMdana, kAlAgaru, uttama jAtivALA lavalI, lavaMga Adi kASTha-samUha gADhavIne prabhunA zarIranA saMskAra karyAM. ' atyAre jinezvara rUpI sUryanA asta thayA. te sAthe atizayavALI jJAnaprabhA paNa asta pAmI. kumatarUpa aMdhakAranAM vAdaLAM cArebAju vistAra pAmyAM. samagra traNe leAka netra vagaranA thayA. A bharatakSetra svAmI vagara anAtha banyuM.' ema kahIne IndrAdika devAe pRthvIne potAnA paherelA hArane sparza thAya, te pramANe prabhunA dehane praNAma karIne pachI indra ane devA bhagavaMtanI stuti karavA lAgyA : huM jinendra ! Apa jayavatA vatA. sura, asurA ane narendronA muguTAnA maNIothI raMgAyelA caraNu-yugalavALA ! seMkaDo bhavAnA upArjana karelo aneka kamAnI tAkAtane tADanArA he prabhu! Apa jaya pAmeA, janma-maraNanA kAraNarUpa karmonA cUrA karanArA ! leAkeAnA manamAM AnaMda utpanna karanAra ! saMsAra-aTavImAM bhramaNa karatA traNe lAkane uddhAra karavAnA cittavALA ! Apa jayavaMtA varto. mana-dhanuSanI dorIthI kheMcelA kAmadevanA khANunA samUhane vinAza karanAra ! kuvAdIonA kumatane vividha naya, hetu, yukti, pramANAdithI niruttara karanAra hai bhagavaMta ! ApanA jaya thAo. vividha paMtha-samUhathI pUrNa bhuvanamAM mArga bhUlelA mUDhA upara bhAvakaruNA karIne bhavyAtmAone sAcA meAkSamAga batAvanAra hoya tA mAtra Apa ja che. pAtAnA viSayAmAM phelAvA pAmatI, jenA rodha karavA kaThaNa che, tevA durdhara indriyA rUpa zatruonA bhaMga karanAra, AkarA pariSahonA asahya danA mahiMmAnA nAza karanAra he bhagavaMta! Apa jaya pAme. stuti karavA chatAM paNa jemanA hRdayamAM Ana Mdane praka thatA nathI, bIjA zatru Adine mAraNa, Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 panna mahApuruSonAM carita tADana karavAthI thayela mAtsarya-pUrvakane utsAha tenA kAraNe Apa reSathI duprekSya thatA nathI evA he bhagavaMta! Apa jayavaMtA va. jJAna-darzanayukta kriyAkalApa arthAt cAritrarUpa ekSamArga sthApana karanArA, bhavabhramaNanA kAraNe vinAza karI zAzvata sukhanA svAmI thayelA Apa jayavaMtA varto. he ariSTanemI bhagavaMta! duSTa ATha karmone aMta karavAmAM parAkrama karanAra he jinendra! ApanA caraNakamalanI sevAthI ane pharI paNa dhilAbha heje. bhavasamudrano pAra pamADanAra he mahA nirdhAmaka ! duHkhI jenuM rakSaNa karanAre he mahApa! he niSkamAM ! karmarUpI mahAkAdavamAM kheMcI gayelA prANIonuM Apa rakSaNa kare. duSTaIndriyone cUre karanAra! gahana gADhakarma-parvatane bhedanAra! cAre prakAranA kaSAyenuM zeSaNa karanAra! guNa-gauravathI samagra prakAre pUjAyelA ! samagra sure ane asurone mAnya! madarahita! kaSAya ane pariSahone jitanArA! kAmadeva-mahAsubhaTane hAra ApanAra he jagatanA guru! he gIza ! tamAro jaya he, jaya he. mAnanuM unmelana karavAmAM samartha! ugra rAgAgnine saMgane bhaMga karanAra! mada-meha-mAyAne dabAvanAra ! uttama zAzvata sukha prApta karanAra! lebha-abhimAnane nAza karanAra ! saMsAravAsanA prapaMcane nAza karanAra, jagatanA jIvane zivapada batAvanAra he zivAmAtAnA putra ! ame tamArA caraNomAM namana karIe chIe. ajJAna--nadI pravAhamAM vahetA seMkaDe bhavAvamAM bUDatA evA amane rakSaNa karavA samartha nAva-samAna jinendra ! tame have amAruM rakSaNa kare che jagadguru! tamArA nAma-zetranA prabhAvathI ame jame janma tamArA caraNakamaLanI bhramara mAphaka sevAnI yAcanA karIe chIe. A pramANe moTA ADaMbarathI nirvANagamanane mahatsava karIne bAkI rahelAM asthio grahaNa karIne mastaka vaDe bhUtine-rakSAne vaMdana karIne deva-samudAye pitAnA sthAnake gayA. A bAju durdhara abhigraha-vizeSa dhAraNa karI, kAyAne zeSAvI bhagavaMtanAM darzananI abhilASA karatA pAMDe ujajayaMta parvatathI bAra yojana dUra rahelA bhUmi-pradezamAM AvyA. eTalAmAM nirvANa-mahesavamAM gayelA ane pAchA pharatA vidyAsiddhA, gaMdharvo ane vidhAdharo pAsethI nemijinanA nirvANa-gamana viSayaka samAcAra sAMbhaLyA. tevA samAcAra sAMbhaLatAM ja teonA deha-vanAMtaramAM baMdhuvirahane dhUma prakAra hoya, arati javAlAzreNIvALe aMgAra-samudAya phelAvA lAgyo, zekAgni pragaTa "A ApaNe parizrama nakAme thaye." ema mAnatA pAMDa zrI zetrujya girivara pAse pahoMcyA. zatruMjayagiri te keve che ? aneka vividha zikharothI rekAyelA dizimAga vALo, UMcA zikharavALe je sthAne aneka munigaNa siddhipadane pAmelA che, jenA darzana thatAM ja pApa-samudAya zAMta thAya che, prasiddha evAM siddhAyatanA pragaTa zikharavALe, vidyA dharo siddho, gaMdha ane kinnaroe gAyelAM gItathI mukhara, devAMganAoe kalpavRkSonA puSpathI jene vadhAvyo che, evA zrI zatruMjaya girivara upara caDIne mahAvairAgya pAmelA mAnasavALA pAMDee vidhipUrvaka anazana aMgIkAra karyuM, tyAra pachI ekatvAdi bhAvanA bhAvavAmAM ughukta thayelA vRddhi pAmatA zabhadhyAnavALA, apUrva zukaladhyAnA nivaDe samagra kameMnzana bALI nAkhI zailezIkaraNa vidhithI pAMce pAMDavee kevalajJAna pragaTa karyuM. tyAra pachI teo nirvANa pAmyA. have A bAju baladevamuni mahAsaMvega pAmelA che, eTale zubha adhyavasAya mAnasavALA cha, aThThama, cAra, pAMca upavAsa, ardhamAsa, mAsAdika tapazcaryA karavAmAM udyamavALA, gurunI Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baladevamuninuM saubhAgya AkarSaNa 279 AjJAthI ekAkI vihArI banI parimita kALavAsa karatA, eka gAmathI bIje gAma vihAra karatA karatA saMyama-sAdhanA karatA hatA. koIka samaye eka mahinAnA pAraNuM-nimitte eka nagaramAM yugamAtra daSTi sthApana karatA-arthAta IryAsamitinuM yathArtha pAlana karatA karatA gocaracaryA mATe nIkaLyA. atyaMta addabhuta tapa-vizeSa karI zarIra durbaLa thavA chatAM paNa jenI rUpa-saMpatti lagAra paNa nyUna thaI nathI. zarIra para melanA thara lAgelA hovA chatAM paNa atyaMta manahara kAMtivALA, mastaka para viSama keza-luMcana karela hovA chatAM paNa jemane lAvaNya tizaya bilakula karamAyuM na hatuM. malina, phATayAM tUTyAM game tevAM vara dhAraNa karavA chatAM jemanA zarIrane zebhA-samadAya lagAra paNa karamAye na hato. maninuM AvuM suMdara rUpa dekhIne kAmadevanA bANanA prahArathI ghavAyelI nagarasuMdarIo zuM karavA lAgI ? te jaNAve che--keTalIka animeSa zyAma-ujajavala tAmra nayanavALI, keTalIka aNuoLelA vikharAyelA kezavALI pitAnA vALane hAtha pheravIne sarakhA karatI hatI. keTalIka suMdarIo vizALa stanatala parathI sarI paDelA vastrane sarakhI rIte paheratI hatI. keTalIka nagarayuvatIo bagAsuM khAtI vadana-kamaLane vikasvara karatI bhujalatAne UMcI karatI hatI. keTalIka strIo DhIlI ane sarI paDelI keDanI nADInI gAMThane barAbara majabUta bAMdhatI hatI. temaja sugaMdhI parimalamAM lIna thayela bhramarethI vIMTAela kaIka strInA aMtaranA kAmAgnine jaNAvI denAra lAMbA nasAsAo dhImI gatithI prasaratA hatA, UMcI karelI eka bhujalatA vaDe vizeSa prakAre kezapAzane gUMthavAmAM vyagra hastAgravALo, zithila ane laherAtA baMdhanavALe kezapAza jhUlato hato. vaLI temane dekhIne keIka strI bagAsuM khAtAM dAMtathI heTha-cuMgalane dabAvatI, vilAsathI nIlakamalanAM AbhUSaNane kAna upara rathApana karatI, vividha prakAranI mukhaceSTAo karatI hatI. vaLI keIka strI ardha bIDAelA netranA kaTAkSa karavA pUrvaka saubhAgyazALI baladeva muni upara lAMbI najare pheMkatI hatI. samAgama prApta na thavAnA kAraNe vizeSa khina ane zithila jaghAonI laherAtI maroDa vRddhi pAmatI hatI. balarAmanAM darzanathI prasarelA kAmadevanA bhayathI zithila thaela kaTivastranI derInI sarI jatI gAMThane hAthamAM rahelA vastranA rAthI kaI prakAre pakaDI rAkhatI hatI. atyaMta zanyamanavALI keIka strI potAnA goLa puSTa vizALa pragaTa thaelA stanapaTa uparathI khasI gaelA vastrane paNa khyAla rAkhatI na hatI. te balarAma muninA mukhacaMdra dekhavAnA kAraNe pravartatAM kelAhalavALAM halahala zabdo ane kAmadevarUpa madirAthI zithila evAM narmavacane saMbhaLAtAM hatAM. A pramANe vRddhi pAmatA tarUNIvarganA kAmadeva mATe caMdra sarakhA, dareka dizAmAMthI AvatI yuvatIjana vaDe jemane mArga pUrAI jato evA baladeva maharSi jyAre mArgamAM jatAM hatA, tyAre pitAnA kulanI maryAdAnI avagaNanA karIne, jAtinuM gaurava choDIne, parvata sarakhA meTA zIlaguNanA prabhAvane nAza karIne, strInA alaMkArabhUta lajajAne zithila karIne, capaLatAnuM avalaMbana karIne, akulInatAnuM bahumAna karIne, nirlajajatAnI prazaMsA karIne, duvilAsa karavAnuM mana karIne, vRddhi pAmatA navIna anurAgamAM paravaza banIne, premamAM parAdhIna banavAthI zUnyacittavALI, temanA mukha upara sthApana karela daSTivALI, navayauvananA unmatta kAmabANavALI kUvAnA kAMThA para rahelI nagaranI eka suMdara yuvatie jaLa kheMcavA mATe eka ghaDAnA kAMThAnA badale pitAnA bALakanA gaLAmAM doraDuM bAMdhyuM. eTalAmAM tene kUvAmAM nAkhavA Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSanAM carita taiyAra thaI, teTalAmAM najIka rahelI panIhArI bAIe tene kahyuM, are nirdhAgiNI ! A zuM karavA mAMDyuM ? ema kahIne bacAvI. A ane bIjA vRttAnta lokamukhethI sAMbhaLIne temaja jANIne baladevamuni ciMtavavA lAgyA ke "aho! mahilA eTale sAMkaLa vagaranI keda, dIpaka vagaranI kAjaLanI zikhA, auSadha vagaranI vyAdhi, pratikAra na karI zakAya tevI rAkSasI, kAraNa ke jema vegapUrNa parvatanadI baMne kAMThAnuM ullaMghana kare che, tema strI paNa pitA ane pati baMnenA kulanI maryAdAnuM laMghana kare che. pitAnI nirmaLatAne malina banAve che, unmArga tarapha deDe che, najIka rahelAne pADe che, nahiMtara juo, mela ane parasevAthI malina dehavALA, kezavagaranA muMDAvela mastakvALA amArA sarakhA mATe AvuM akArya Acare che! athavA AmAM emano paNa ze doSa? pUrve karelA karmanI pariNatine vaza pudgalanA pariNAmasvarUpa mAre ja A doSa che. mATe have nagaramAM ke gAmamAM praveza karavAthI saryuM. AjathI mAMDIne maraNa-samaye ja gAmamAM ke nagaramAM nivAsa kare." ema manamAM nirNaya karIne gocara-caryAthI pAchA pharyA. pachI sajaja ajuna, sarala tamAla, tADa vagere vRkSethI gahana ghaTAvALA, "tuMgikA" nAmanA parvatathI adhiSThita araNyamAM gayA. tyAM siddhArtha devathI rakSAyelA te vividha tapa karavA lAgyA. te samaye AgaLa je vairIone vinAza karyo hate, temanAmAMthI keTalAka rAjAonA sAMbhaLavAmAM ane jANavAmAM AvyuM ke, yAdane agni-upadravamAM vinAza thaye, kRSNanuM mRtyu thayuM. baladeva dIkSA grahaNa karIne vanamAM ja nivAsa kare che, eTale sainya, vAhana laIne pUrvanA vairI rAjAo baladevamunine haNavA taiyAra thayA. A hakIkta jANIne "siddhArtha deva hAthI, varAha, siMha vagere jaMgalI sthApadanAM rUpe vikuvIne tenI rakSA karatA, tapasvI baladeva muninI sAra-saMbhALa rakSaNa-veyAvacca karate hate. keIka divase ghaNuM gADAM ane sevako sAthe vRkSe chedavA mATe vana chedaka sutAra te pradezamAM AvyuM ke, jyAM baladevamuni devatA sanmukha kAussagga-dhyAne rahelA hatA. temanAM darzana thatAM ja teNe namaskAra karyo. "kharekhara Apa dhanya che." ema bela najIkanA vRkSane kApavA lAgyuM. eTalAmAM sutArane bhajana karavAno samaya thaye, ardhA kApelA vRkSanI nIce ja pitAnA sevake sahita bhajana karavAnI taiyArI karavA lAgyA. te samaye "piMDazuddhi" che, ema jANIne kAusagga pArIne bhUkhanI vedanA na gaNakAratA zAstramAM kahelI vidhithI tyAra pachI. ahIM pAraNuM suMdara thaze." ema vAtsalyathI AvelA zubha pariNAmavALA haraNIyA vaDe anusaratA mArgavALA munie sarva kalyANa sAdhI ApanAra "dharmalAbha" kahyo. vana chedanAra sutAra paNa munine manamAM vRddhi pAmatI bhAvanA ane vinayavALo "huM dhanya banya" ema vicArate zreSTha sukhaDI ane khAdya padArtho grahaNa karIne dAna ApavA taiyAra thaye. teTalAmAM kAka-tAlIya nyAye tevI bhavitAyege aNadhAryo pavanane jhapATo AvavAthI arthakApela vRkSa evI rIte nIce paDyuM ke ekI sAthe zubha adhyavasAyavALA sutAra, baladeva ane haraNa mRtyu pAmyA. zubha bhAvanA cuta manavALA te traNe brahmadevalokamAM "kAMtaprabha" nAmanA uttama vimAnamAM uttama jAtinA devapaNe utpanna thayA. AthI vizeSa hakIkta jANavAnI abhilASAvALAe savitara kahelI bIjI kathAomAMthI jANa levI. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmadatta cakravartInuM caritra 281 ahIM deva, dAna ane manuSya rUpI bhramarethI sevita ane sugaMdhita karAyelAM caraNa kamaLavALA bhavarUpI gADha vanane bALavA mATe bhayaMkara agnivAlA-samAna, bhavarUpa mahAsapanA viSAgninA samUhathI bharakhAela bhuvanane potAnA mukhamAMthI jharatAM vacanAmRtanAM binduothI je jinezvarAe zAMti pamADela che, tema ja atyaMta ghera, pAra pAmI na zakAya evA naraka-pAtAlanA mULamAM paDatA jagatane pitAnA jJAnarUpa hastAvalaMbanathI pAra pamADanAra evA munisuvrata ane ariSTanemi tIrthakarethI zobhAyamAna mahAarthapUrNa uttama harivaMzane saMkSepathI ahIM varNavyo. e pramANe cipana mahApuruSa-carita viSe nArAyaNa, baladevanAM carite sahita ariSTanemi tIrthakara bhagavaMtanuM caritra pUrNa thayuM. [49-50-51] papU Agama ddhAraka A. zrIAnaMdasAgara sUrIzvarajI ma.nA ziSya, A. zrIhamasAgara sUrie upagnamahApurisa-carita (prAkRta)nA 49-50-51 ariSTanemi, kRSNa vAsudeva ane baladevanAM caritro anuvAda pUrNa karyo. saM. 2024 zrISabhajina-janma-dIkSA kalyANaka-guru, copATI, muMbaI tA. 21-3-68 (para) brahmadatta cakravartInuM caritra Namo suyadevayAe // pitAnA karmanI pariNatinA ge ghaNA prakAranA kalezathI upArjana karela puNyadaya paNa mahApuruSane azubha phaLanA vipAkavALo thAya che. jaMbudvIpa nAmanA A ja dvIpamAM, bharatakSetramAM najIka najIka rahelA aneka gAme, nagaro ane khANovALe, kalikAlanA kalaMkAdi doSathI rahita "paMcAla" nAmane deza hatuM. temAM IndranA hukamathI kubere banAvelI "vinItA " nagarI sarakhuM samagra guNagaNathI yukata "kAMpilya" nAmanuM nagara hatuM. temAM abhimAnI zatruone mana karanAra, kSatriyakula-AkAzatalamAM caMdrasamAna chae khaMDa svAdhIna karanAra, bharatAdhipa brahmadatta nAmanA cakavatI thayA hatA. te cakravartIne bAra jana lAMbAM, nava jana pahelAIne pramANavALAM nava mahAnidhAna hatAM. te A pramANe -1. naisarpa, 2. paMDuka, 3. piMgalaka, 4. sarvarana, 5. mahApa, 6. kAla, 7. mahAkAla, 8, mANavaka ane 9 zaMkha. temanAM kartavyo A pramANe hoya che-- naisarpa mahAnidhAna gAma, khANa, nagara, droNamukha, maDaMba, paTTaNa ane sainya-paDAnI sthApanA kare che. tathA paMDuka nidhAna mAna-unmAna-pramANa dhAnya ane bIjenI eka sAmaTI utpatti kare che, piMgala mahAnidhAnathI je kaI puruSane ke strIne ratha, ghoDA, hAthI Adi Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 cepana mahApuruSonAM caritA upara svArI karavI hoya te te utpanna kare che. sarvaratna nAmanuM mahAnidhAna ekendriya, paMcendriya cauda mahArane utpanna kare che. mahApadma nijAnathI mana gamatA raMgavALAM zreSTha vanI utpatti thAya che. kAla nAmanA mahAnidhAnathI kAlane yogya vividha zilpa-sthApanAo thAya che. mahAkAla nAmanA mahAnidhAnathI maNi, metI, rUpuM, suvarNa vagerenI utpatti thAya che. mANuvaka nAmanA nidhanathI ddhAo mATe kavaca-bakhtara, mArga, yuddha-daMDanIti, nyAyanIti utpanna thAya che. zaMkha mahAnidhithI te karaNa, aMganA hAvabhAva, abhinaya-yukata nATyavidhi ane cAre prakAranAM kAvyanI utpatti thAya che. bhUmitala sudhI laTakatA nirmalahAravALA te zaMkha mahAnidhinA adhiSThAyaka deve kamalakhaMDane baMdhu sUryodaya thaye ke tarata ja AvIne divyarUpanI vikurvaNu karIne, praNAma karIne vinaMti karI ke-"Aje amuka nATayavidhi batAvIza. " ema kahIne gayA pachI rAjA snAna -bhejanavidhi karyA pachI sArI rIte vibhUSita karelA pitAnA mahelanA raMgamaMDapanA talamAM nATyavidhi jovA mATe beThA ane jevA lAgyA. ghaNuM prakAranA karaNa, aMgamaroDanI racanA, samagraSTiyukta kamasara cAre prakAranA abhiye, calana karatA maneDara cAlavALA, je vakhate jevA prakAranA caherA upara bhAva ke anubhAva-dekhAva karavA yogya hoya, te pramANe prekSakane batAve, A pramANe nATaya joIne, tyAra pachI darekanuM egya sanmAna karIne sarva sAmaMtavargane rajA ApIne zaMkhamahAnidhideva paNa pitAnA nivezamAM gaye. keTalIka rANIonA parivAra sAthe rAjA paNa devAMganAonA guNa ane zobhAne tiraskAra karanAra pitAnA aMtaHpuramAM gayA. keTalAka samaya catura goSThI-vinodamAM pasAra karIne potAnA AvAsa-bhavanamAM praveza karyo. eka zreSTha palaMga para beThA. teTalAmAM sUrya pitAnAM AkarAM kiraNenA phelAvAthI saMtApa pAmela hoya tema ekadama snAna karavA mATe pazcimasamudramAM praveza karatA hatA. rokANa vagaranA phelAtA aMdhakAra-samUhe pathvInAM vivare pUrNa karyA, jANe aMjanaparvatanI dhULa dareka jagyAe phelAI heya, tema ekadama rAtri vyApI gaI. A pramANe tamAlapatra sarakho aMdhakAra-samUha phelAye chate ajavALuM nAza pAmyuM. jANe jIvaleka paNa asta pAmyuM hoya tema potAne jANavA mATe hathelIo paraspara sparzavAmAM Ave te ja jANI zakAya te gADha aMdhakAra sarvatra prasarI gaye. teTalAmAM AkAzamAM caMdrikAnuM teja pragaTayuM ane aMdhakAra-samUha A cho A che dUra dhakelAye, caMdrarUpa garbha dhAraNa karanArI pUrva dizA jANe ujavala mukhavALI kema thaI na hoya ? dizArUpI strIo mATe nirmala darpaNa sarakhA, samagra lekane AnaMda ApanAra caMdrane udaya thayA. caMdranuM teja vadhavA lAgyuM, tema jIvaleka paNa kAryavyagra banyo. gaganamaMDala uchUvAsa levA lAgyuM. tyAra pachI kevA kevA vyApAra pravartavA lAgyA?mahAbhaktipUrvaka namAvelA mastaka upara bhAlatala para aMjali jeDIne bhavyAtmAo jinezvara bhagavaMtanA caraNakamalamAM praNAma karatA hatA. divase utpanna thayelA vihAra karatA ke vaheravA jatAM utpanna thayelA aticArovALA sAdhuo pratikramaNa-niMdanAdika vagara vilaMba kare che. tyAra pachI vRddhi pAmatA saMvegathI svAdhyAya-dhyAnamAM AtmAne ekAgra banAvI dakSatAthI lAkhe duHkhane kSaya karI kSamAzramaNa tarIke potAnuM sthApana kare che. A pramANe saMsAranAM sukha-duHkhanI avajJA karanArA, acala-zAzvata mokSa-sukha prApta karavAnI mahA abhilASA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhukarI gIta nATayavidhi 283 vALA munie ane AcAryo Avazyaka kriyAo svAdhyAya-dhyAna karI kakSaya karavAno satata prayatna kare che. bIjA saMsArasukha-rasika AtmAe tA vaLI uttama prakAranA ghanasAra, kastUrI, agara AdinAM sugadhI vilepanA taiyAra karAvI, zarIre lagAvI alpa viSayasukha prApta karavAnI abhilASAthI gAyelA aneka prakAranA kalezanA anubhava kare che. kevI rIte ? ghaNA azrujaLathI malina thayela niLa kapALavALA, tAjA vikasita patravALA kamaLane jitanAra zAbhAvALA vadanane dhoI nAkheA. nimala maNi ane puSponI mALAnA vividha raMgathI camakatA chUTA chavAyA laTatA lAMkhA kezapAzane ane sugaMdhI veNIne zobhe tema badhI le. huM suMdarAMgI ! himavarSAthI karamAyelA kamalapatranA ganA zobhA sarakhA, lAMbA nIsAsAnA parikalezathI phikkA paDI gayelA hATha-yugalane kema vahana kare che? maNiDita suvaNaeN kaLazanI zeAbhAnI za`kA karAvatA, caMdanarasa-mizrita jaLathI vilepana karAyelA tArA stana-yugala ni`La hAranA upabhogathI zUnya kema jaNAya che ? hai suMdarI ! tuM kopAyamAna kema thaI che ? pa thavAnuM kAraNa hAya te mane kahe, mArA tarapha prasanna thA. huM sutanu ! zaraNu vagaranA mane koI prakAre zaraNabhUta thA ane mane zRMgArakrIDAmAM sahAyatA kara." tyAra pachI rAjA paNa vividha zuMgAra-krIDA karIne suI gayA. teTalAmAM sajjananI samRddhi joIne utpanna thayela IrSyAvALA dunanA hRdayanI jema prabhAjALa phuTayuM. rAtri pUrNa thai, cakravAka yugale bhegAM thayAM. paheregIre saMbhaLAvyuM keH~~ " he prabhu ! kamalapatranA samUhane DolAvatA, puSparasanI sugaMdhathI dizAone vAsita karatA, malayavanamAMthI pasAra thaine prabhAtanA zubha maMda pavana vistAra pAmI rahelA che. " e sAMbhaLIne rAjA jANye. prAta:kALanAM kavyA karyAM. sarva rAjakAya. ATopIne bhejana karyA pachI pharI nATavividha Ara MbhyA. A pramANe divase sukhamAM pasAra thaI rahelA che. koIka samaye za'khanidhie vina Mti karI ke, he rAjana ! Aje madhukarIgIta' nAmanA nATyavividha batAvIza. rAjAe kahyuM- bhale ema thAva. ' tyAra pachI divasanA pAchalA bhAgamAM nAvidhinA prAraMbha karyAM. temAM A gIta gAyuM --: pavanathI kaMpatA nava kuMpaLavALI navamAlikA-vAsaMtI vaDe jANe prerAyeA hoya tevA bhramarane kahe, che ke 'gulAbanAM puSpathI mana karAyelA aMgavALA tu have mArA upara ArohaNa karatA nahi. vikasita puSpAnA parAgamAM paravaza thaelA, navamAlikA-vAsaMtI puSpanAM rasapAnamAM Asakta madhura zabdathI gu MjArava karatA, sthiratA pAmelA bhramarane peAtAnI bhramarikA aspaSTa zabdathI jANe tiraskAratI na hAya ? A avasare rAjAne bheTa ApavA mATe eka dAsIputrI puSpanA kara'DIyAmAMthI huMsa, mRga, mera. sArasa, koyala vagerenAM rUpa sthApana karIne banAvela, samagra puSpa-samRddhithI yukta ha utpanna kare tevA phelAtA gaMdhavALA zvetapuSponI mALAnA daDo upADIne brahmadatta rAjA pAse sthApana karyA. apUrva racanAvALA A puSpadruDAne kutUhaLathI jotAM ane madhukarI vaDe gavAtuM gIta sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM rAjAnA manamAM vicAra utpanna thayA ke- pahelAM paNa koIka Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 cApanna mahApuruSonAM cita vakhata AvA prakAranA saMgItayukta nATyavidhi kayAMka joyA che, tema ja A zvetapuSpAnI mALAnA daDo paNa joyA che. ema vicAratAM vicAratAM saudhama devaviSe padmaguma' vimAnamAM devAMganAoe karelA nATyavividha joyA hatA----te peAtAnA pUrvabhava yAda AvyA. eTale mUrchA AvI. e netro khIDAI gayAM. sukumAra ane ni:saha zarIra hAvAthI kaMpavA lAgyuM ane tarata ja pRthvItalamAM DhaLI paDaco. te vakhate tyAM beThelA parivAra nizcala ane bhAna vagaranuM jANe citrAmaNa hAya, tevu' rAjAnuM zarIra joI ne ekadama bebAkaLA thaI gayA. arere! akasmAt Ama bebhAna thavAnuM kAraNa zuM haze ? pachI ghasela caMdana, 4'Daka ApanAra ghanasAra, sugaMdhI jaLa-chaMTakAva ane vilepana karIne, hAtha vaDe cAmara ane vIMjaNA vIMjIne maLa pavana nAkhIne zItaLa upacArA karyAM, krI pharIne paNa tevA upacAro karavA cAlu rAkhyA. A pramANe rAjAnI mUrchAvasthAmAM parivAra jeTalAmAM vyAkuLa banI gayA, teTalAmAM cAre bAjuthI tyAM aMtaHpura paNa AvIne ekadama ciMtAsAgaramAM DUbI gacuM. zAkAkula hRdayavALuM aMtaHpura paNa hAhArava zabda karIne AkAzatala baheru' karIne chAtI, mastaka, peTa phUTavA mAMDayu ane AkraMdana karavA lAgyuM. tyAra pachI viSAda pAmelA pradhAnA, adhikArIe ane sevakA, 'zu karavu ?' e pramANe sUDha banelA sAma talAko satata caMdanarasamizrita jaLa-chaMTakAva karatA hatA, tevA lAMbA samayanA zItaLa upacArathI mUrchA utarI gai ane rAjA svastha thayA. cetanA AvI. pachI svAbhAvika potAnuM Asana baMdhana karI pRthvItala para eka hAthanA TekA I peAtAnuM zarIra TekavyuM. vaLI bIjA hAthamAM vanakamaLa Tekavyu . jaLamAMthI bahAra kADhelI mAchalInI mAphaka ka patA pharI cegInI jema nizcala avayava sthApana karIne kaMIka dhyAna karavA lAgyA, tyAre parivAre vinaya ane Adara pUrvaka pUchyuM ke, he naravara ! Apa zA kAraNe AtmAne kheda pamADo che? tyAre brahmadattane jAtismaraNa jJAna thavAthI pU. bhavanA bhAInA vRttAnta yAda Avyo che ane tenI kheALa karavAnI che, te vAta chUpAvatAM javAba ApyA ke, A te pittanA uchALA thayA ane mane mUrchA AvI. pharI pharI te yAda AvatAM tene mUrchAo AvavA lAgI. tyAra pachI sarva sAmaMta-vargane visarjana karyAM, najIkamAM sevAmAM rahenArA AdhA-pAchA thayA eTale ciMtA-samudramAM DUbI gayA ke have pUrvabhavanA maM sAthe meLApa ane dana kevI rIte thaze ? te paNa ghaNA ja prakAranA tapa-saMyamanI ArAdhanA karIne, karAzi alpa karIne uttamadeva ke uttama manuSyapaNAmAM utpanna thayA haze. temAM paNa kadAca A bharatakSetramAM utpanna thAya to paNa zrlAkanA pAtra AlaMbananA upAyathI tenAM dana thAya-ema vicArIne peAtAnA khIjA hRdaya sarakhA varadhanu nAmanA mahAmaMtrIne kahyuM ke, A traNa zleAkA pATIyAmAM lakhAvIne nagaranA traNa-cAra mArgAmAM, cauTAomAM ghASaNA karAvA ke, zlokonA adhurA adha bhAga je pUrNa karI Apaze, tene rAjA peAtAnu ardharAjya Apaze. e pramANe dararoja AghASaNA karAvatA hatA. ghaNA pradezamAM A pAdo lakhAvIne laTakAvyA. A avasare citranAmanA anagAra mahiSa eka gAmathI bIjA gAmamAM vihAra karatA karatA 'kAMpilyapura'mAM AvyA 'manArama' nAmanA udyAnamAM gayA. tyAM eka ekAMta pradezamAM nirjIva bhUmibhAgamAM pAtrAdika upakaraNAne sthApana karIne kAussagga pratimApaNe rahyA. jeTalAmAM dhama dhyAnanA upayogavALA kAussaggamAM rahelA hatA, teTalAmAM udyAnapAla peAtAnu kArya karatA lakhAvela prAkRta zloko bhaNavA lAgyA : Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 brahmadatta ane citranA pUrvabhavo "dAsA dasapaNae Asi, miyA kAliMjare nnge| haMsA mayaMga-tIrApa, caMDAlA kAsabhUmIe / devA ya devaloyammi, amhe Asi mhiddddhiyaa|" vAraMvAra-satata paNe sAMbhaLatA maharSine ghaNA prakAranA vicAra vikalpa karatA karatA AtmAnA tevA jJAnane pUrvabhavane vRttAnta yAda AvyuM. maraNa thatAM ja mUrchA AvavAthI netra-yugala bIDAI gayuM. pavanathI DolatA bAlakadalInA patra mAphaka tenA zarIranA avaya kaMpavA lAgyA ane tarata ja mahitala para DhaLI paDyA. tevI avasthAvALA munine joIne udyAnapAla utAvaLo utAvaLe apUrva bhaktithI svAbhAvika karuNAthI najIka AvIne potAnA vastrathI pavana nAkhavA lAge. dharaNItalane sparza thAya tema mastakathI praNAma karIne munine kahevA lAgyA ke-he bhagavaMta! zuM vadhAre paDatA tapa-cAritranuM sevana karavAthI ke mArganA thAkathI Apa nIce gabaDI paDyA ? athavA te amArA rAjAne je vyAdhivikAra thayuM che, te ja Apane thayuM ke kema? tyAra pachI svAsthacittavALA munie pUchayuM ke, tamArA mahArAjAne karyo vyAdhi thaye che? teNe kahyuM- he bhagavaMta! te rAjAne kSaNe kSaNe bagAsAM ane mUrchA Ave che, vaLI zarIra kaMpavA lAge che, priyapatnInAM bolelAM mane hara vacanane gaNakAratA nathI, svajana baMdhunA samAgamamAM paNa sukha thatuM nathI, temaja kuTuMbI nehIothI AnaMda thatuM nathI. guruonA-vaDIlonA vacanathI cittanI zAMti thatI nathI. caMdanamizrita jaLasiMcana karavAthI AzvAsana thatuM nathI. vahAlI patnInA madhura AlApanuM paNa sAna thatuM nathI. mAtra cAre dizAmAM zUnyacittathI capaLatAthI bArIkAIthI joyA kare che. AzcaryanI vAta te e che ke paMkhAvaDe ThaMDA pavana nAkhavA chatAM paNa mUracha AvI jAya che. caMdanarasa-mizrita jaLa siMce te paNa tenuM zarIra tapeluM rahe che. kSaNe kSaNe zekAgninI javALAthI bhayaMkara hoya, tema zarIra dhrujArIthI pitAne dhuNAve che. A sAMbhaLIne munie kahyuM, "he devAnupriya! tuM A traNa plekArya vAraMvAra kema bhaNyA kare che? zuM Ama bhaNavAmAM khAsa kaMI kAraNa che? athavA te nirarthaka bhaNe che? muninAM e vacana sAMbhaLIne atiharSathI vikasita thayelA vadanakamaLathI teNe kahyuM- he bhagavaMta! A rAjAe laTakAvyA che. je Ane cothe kAI pUrNa karaze, tene rAjA ardharAjya Apaze. te he bhagavaMta! te ApanA caraNakamaLanA prabhAvathI mane paNa lakSamI-samAgamanuM sukha prApta thAva, kRpA karIne A pAda pUrNa kare. munie kahyuM ke, huM devAnupriya! tyAM jaIne A pAda saMbhaLAva "mar ne dizA kArI, avorcoLa = fam" u tyArapachI eka patrakamAM A pAda lakhIne praphullavadana-kamaLavALe te rAjAnA sthAne gaye. rAjA paNa jyArathI pAdaka laTa kAvya che, tyArathI mAMDIne Akho divasa zreSTha paMDitanI sabhAmAM besIne aneka zAna arthonA paramArtha jANune kaviko sAthe kAvyanA AlApanA vidamAM divase pasAra karato rahe che. have avasara maLe, eTale udyAnapAle kahyuM ke, "amAruM paNa kAvya sAMbhaLo" ema kahIne nizcala ubho rahyo. AjJA pAme, eTale bolavA lAgyuM ke-"anyaanya vigavALI A ApaNI chaThThI jAti che." A pada sAMbhaLatAM ja rAjA mUrchAthI atyaMta dhrujavA lAgyA, netro bIDAI gayAM, vadana-kamaLa karamAI gayuM, pharI paNa "dharaNI para DhaLI paDayo tyAre sabhA kSebha pAmI. reSathI lAlanetravALA rAja puruSe "AnA-vacana-vAgni Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 cepanna mahApuruSonAM carita thI rAjA meha pAmyA che. , ema belatA bolatA hAtha, paga, dhela mAravA, karthanA karavI vagerethI tene herAna-parezAna karyuM. tyAre te kahevA lAge ke- kAvya karavA jeTalI mArI buddhi ke zakti nathI, paraMtu durAzA-pizAcikAnA kUTamaMtra mAphaka lebhabhujaMganA karaMDIyAmAMthI hoya tema RSie mane A pATha Ape che. teTalAmAM ThaMDA pavana, pANI chAMTavAnA prayogathI rAjA svastha thaye. pATu mAravuM, lAta mAravI ItyAdi herAnagatithI udyAnapAlane mukta karyo. tene pUchayuM ke, A lekAI te jAte banAvyuM che ke bIjA keIe ? teNe kahyuM- he rAjana ! meM karyo nathI, paNa RSie banAvIne mane Apyo che. rAjAe pUchayuM ke, te munivara kyAM che? udyAnapAlake kahyuM ke, "mane rama udyAnamAM che" tyArapachI rAjAe muguTa vagaranAM kaDAM, keyUrAdi AbhUSaNo udyAnapAlakane bheTaNamAM ApyAM. ApIne potAnA vaibhava-samudAya sAthe muni pAse gaye. cakravatI rAjA muni pAse kevI rIte gayA? :- utAvaLathI ekaThA thayelA sAmaMta, bhAyAta, pautre vagere kuTuMbIvarga sahita, harSAzruthI bhIMjAyela netravALe, zreSTha vArAMganAo vaDe cAmarethI vIMjAtA, manahara hAthaNIo para beThelA aMtaHpuranI strIo sAthe, hAthIonA baMne paDakhAnA gaMDasthalamAMthI jharatA mada upara ekaThA thayelI bhramarakulathI yukta, atyaMta maMda svaravALI maMjIrAnA avAjavALA rathasamUha-sahita, pagapALAnI senA cAlavAthI utpanna thayela asta-vyasta moTA kolAhala yukta, guNagaNanI prazasti gAnArAo vaDe prazaMsA karAtA sainya parivAra sahita, zizira tratu jema kamalavanane glAna kare tema vairIonAM mukhane plAna karatA, bharatAdhipa brahmadatta cakravatI tarata ja nagaramAMthI bahAra nIkaLyA. unnata vetachatrarUpa ujajavala phINanA samUhavALa, darpavALA anA UMcAnIcA thavA rUpa gaMbhIra pracaMDa taraMga yuta, meTA hAthIrUpa magaramaranA prahArathI kSebha pAmelA, rajAo rUpa matsyavALA, AnaMda -kallola karatA ghaNuM sainyarUpa jaLasamUhathI vyApta thayela dharatIvALo, baMdIjane vaDe bolAvAyela jayakAra rUpa kalelavALA, ratnathI yukta samudra sarakhA bharatAdhipa rAjA DUbatAne kinArA sarakhA evA sAdhu bhagavaMtanA caraNakamaLanI sevAmAM lIna thayA. ati ubharAtA AnaMdathI sAdhu bhagavaMta pAse pahoMcI maNijaDita muguTa vaDe sparzatA caraNa kamalamAM namaskAra karyo. namaskAra karIne ubhA thaI A pramANe stuti karavA lAgyA saMsAravAsanI AsaktinAM anaMta kAraNone tyAga karanAra he munibhagavaMta! Apa jaya pAme, samagra baMdhunehanI beDIne teDavA samartha ! tame jya pAme. durdhara paridhAna karI karmanAM AvaraNane durbaLa karanAra! tame jaya pAme. duSkara abhigraha dhAraNa karIne ugra kAmadevane kRza karanAra! Apa jayavaMtA varto. duHkhe karI nivAraNa karI zakAya tevA kaSAyathI kaleza pAmatA bhavyajInuM rakSaNa karanArA Apa jaya pAme, hRdayamAM phelAyelA dhyAnAgnivaDe bALI nAkhelA che viSa, Asa. ane baMdha jemaNe evA he maharSi ! Apa jaya pAme." A pramANe puSpavatI vagere aMtaHpuranI rANuothI parivarelA, sAmaMtavaDe namana karAtA brahmadatta mahArAjA munine namaskAra karatA hatA pharI pharI ghaNuM bhavamAM utpanna thayela neha-saMbaMdhane saMbhAratA, dusaha priyaviyegathI utpanna thayela ghaNe ajaLane netrothI cheData, chedAIgayela metInI mALAmAMthI sarI paDatA muktAphaLanI zebhAvALA mahArAjA raDavA lAgyA. tyAre devIoe pUchayuM ke, "he svAmI!pUrve koI vakhata tame nathI karyuM, tevuM A zuM kare che ? pachI AMsu rekIne rAjAe rANuone kahyuM- he devIo! A mArA baMdhu che. teoe pUchyuM, kevI rIte?" rAjAe kahyuM ke, A lAMbI hakIkta tamane Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmadatta ane citranA pUrvabhave 287 bhagavaMta ja kaheze. tyAra pachI namelA kAnarUpa kamaLanI rajathI lAla banelA caraNayugalavALA munine praNAma karIne pUchayuM ke-"he bhagavaMta! yathAsthita je hakIkta hoya, te Apa amane saMbhaLAve. tyAre sAdhu sajaLa meghagarava sarakhI gaMbhIra vANIthI teone kahevA lAgyA ke, "AvA saMsAramAM kAraNa zodhavAnI jarUra hoya kharI? sAMbhaLe- aneka janma, maraNa, vRddhAvasthA, jAtionA AvartanI paraMparAvALA, ghaNu prakAre viga pAmave, ekaThA thavuM priyanA viyoga thavA svarUpa, deva, manuSya, tiryaMca ane nArakImAM pitAnA karma pariNAmathI utpanna thayelA janmamAM rAga-dveSa karavAthI AvI paDatA sukha-duHkhanI vizeSatAvALA, priya, mAtA, bhaginI, bhAryArUpa mRgatRSNikA-jhAMjhavAnAM jaLa vaDe nacAvAyelA jaMtu-haraNIyAoe vAraMvAra bhramaNa karIne ghaNI herAnagati anubhavI. A pramANe saMsAramAM bramaNa karatA karmAdhIna che kuTuMbI, mitra, zatru, putrAdikapaNe utpanna thAya che. temaja traNe kALa viSayaka aneka pracaMDa sajjaDa duHkhavALA, bArIka kuzAgra para lAgelA jaLabindu sarakhA caMcaLa jIvitavALA, kapAyamAna yamarAjAnA pragaTa mukhamAM keLIyArUpa banatA samagra prANIsamudAyavALA, aneka vyAdhi, vividha saMga vaDe sukho jemAM vinAza pAmyAM che, evA A bhuvanamAM prAtaHkALamAM je dekhAya che, te saMdhyA-samaye pharI jovAmAM AvatuM nathI. te pachI rAtrikALanI te vAta ja kyAM rahI? kharekhara A jIvalekanuM caritra vicitra che. tethI karIne A asAra saMsAravAsamAM pitA-mAtA putrAdikanA saMbaMdhe durlabha nathI, jema ke A brahmadatta rAjA mArA sahodara je pramANe thayA te hakIkta huM kahuM chuM, te sAMbhaLe - "jiMbudvIpa nAmanA A ja dvIpamAM "sudarzana' nAmane deza hatuM. tyAM "madhumatI nadInA kinAre zrIdraha' nAmanuM gAma hatuM. tyAM zAMDilyAyana nAmane brAhmaNa hatA. tene jasamatI nAmanI dAsI hatI. te tenI IcchA pramANe vartanArI ane vinayavALI hatI. te kAraNe tenA vinItapaNAnA ge utpanna thayelA bIjA guNothI AkarSita thaIne teNe pitAnI bhAryA banAvA athavA "premanI gati ja evA prakAranI che ke, temAM doSa ke guNanI apekSA vicArAtI nathI". "vRddhi pAmatI velaDI jema najIkanA vRkSane vaLagI jAya che, tema vRddhi pAmate neha najIkamAM tarata lAgu paDI jAya che. e pramANe divaso jatA hatA, tyAre ame baMne tenA garbhane viSe yugala paNe utpanna thayA. amAre janma thaye, bAlyabhAva pUrNa thaye, yauvanavaya pAmyA. vinayavRtti karatA ame baMne bhAIoe te zAMDilyAyanane tuSTa karyo. eTale teNe kahyuM ke, zAlI vagere dhAnya pAkaze, eTale tamArI mAtAnuM mastaka dhavarAvIne tene mukta karIza, ane tamArAM paNa sArI bhAryA sAthe lagna karAvIza. viSayasukhanI AzAnI mamatAthI ame rAta ke divasa joyA vagara tADha ke taDake, sukha ke duHkha, sudhA ke taraza, vAdaLAM ke parizrama kazAnI gaNatarI karyA vagara parase ane melathI lapeTAyelA zarIravALA, dhULa lAgelA uMcA bAMdhelA mastakanA kezavALA, kAma karavAthI kaThina thayelA kharabacaDA hAtha-pagavALA, sarvAdarathI khetaramAM kAma karavA lAgyA. tyAM ja bhojana karIe ane vasavATa paNa tyAM ja karatA hatA. keIka samaye zaradakALamAM dUrathI vAdaLAMo kheMcAI AvyAM ane cAre dizAmAM meghadhakAra phelAI gayo. pragaTa vijaLInA camakArA thavAthI pathika loko paNa trAsa pAmavA lAgyA. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 cepanna mahApuruSonAM carita satata aTakyA vagara maTI pUla dhArAvALA varasAdathI kaI paNa padArtha joI zakAtuM na hatuM. dareka dizAmAM meghadhanuSanA khaMDethI AkAzatala robhavA lAgyuM. nadIomAM pANInAM pUra bharAI gayAM. varasAda e varasavA lAgyo ke jethI sarovaro paNa samudra banI gayAM nAnA jalapravAha mahAnadI thaI gaI.najIka raheluM paNa lAMbA aMtaravALuM jaNAvA lAgyuM. potAnuM svAdhIna hevA chatAM parAdhIna thaI gayuM. tethI ame durdhara jaLadhArArUpa bANathI ghavAela dehavALA, meghadhakAravaDe parezAna thayelA, ghaNo kAdava thavAthI mArgamAM khalanA pAmatA hatA. tethI amArA kSetranI najIkamAM rahelA, vaDalA mahAvRkSane Azraya karyo. tenA mULamAM ame baMne beThA. tyAra pachI amArA jIvaloka mAphaka sUrya asta pAmyo. karma pariNatinI jema saMdhyA prasaravA lAgI. durjananA mukhamaMDalanI jema AkAzatala aMdhakAramaya thayuM. kAlarAtrinI jema aMdhakAra-samUha vistAra pAmyuM. tyAM nidrA AvatI hovAthI netro bIDAvA lAgyAM, eTale sUvA gya bhUminI tapAsa karavA lAgyA. tyAra pachI tevA prakAranI bhavitavyatAnA yege vaDavRkSanI bakholamAMthI eka sarSa nIkaLyo ane mane DaMkha mAryo. mArA nehamAM mUDha banela bhAIe sarpa pakaDavA mATe Ama tema hAtha nAkhe, paraMtu teja sarpe tene paNa DaMkha mAryo. tyAra pachI have zuM karavuM? ema mUMjhavaNa anubhavatA duddha jherathI parAdhIna thayelA dehavALA ame baMne vegathI kaMpatA hatA. amArI jIbha ane bIjA avayave jADA thaI gayA. netro bIDAI gayAM. vadanamAMthI lALa gaLavA lAgI. cetanA uDI gaI mAtAnA kheLAmAM paDavA mAphaka bhUmitala upara gabaDI paDyA. jIvitathI mukta thayA. pitAnA viSama karmarUpa gahana araNyamAM ekalA bhUlA paDelA haraNa-baccAnI jema kapAyamAna kAlarUpa kesarInA jhapATAmAM Avele karyo prANI tenA jhapATAmAMthI chUTI zake ? sukha-duHkhanI pariNati vege vizeSa meLavavAnI abhilASAvALA pite upArjana karelI kamanI beDImAMthI keNa chUTavA samartha thaI zake? je keIe jyAM jevA prakAranuM sukha-duHkha pAmavAnuM hoya, tene kame tyAM deraDAthI nAghelA uTanI mAphaka baLAtkAre kheMcI jAya che. e pramANe pitAnA karmanI pariNatinA ge bhavitavyatAthI prApta thayelA maraNa-samaye kuzalakarma upArjana karyA vagaranA ame AyuSya pUrNa thayuM, eTale kAla pAmIne kAliMjara nAmanA parvata upara mRgalInA garbhamAM yugalapaNe utpanna thayA. anukrame amAro janma thayo. tevA prakAranI tiryaMca jAti hovA chatAM paNa netrane AnaMda ApanAra evuM yauvana amane prApta thayuM. tyAra pachI mAtAnI sAthe ame vizAla parvata ane gahana vanajhADImAM IcchA pramANe bhramaNa karatA hatA. keIka divase taraza, tApa ane parizramathI parezAna thayelA zarIravALA ame cAre bAju bhayathI najara pheravatAM vetravatI nAmanI nadImAM jaLapAna karavA utaryA. jaLapAna karIne nadI bahAra nIkaLatA hatA, tyAre gADha jhADImAM chUpAvelA dehavALA, jANe pUrvabhavanA keI verI hoya, tevA zikArIe pracaMDa dhanuSa derIpara bANa caDAvI amArA upara evI rIte pheMkayuM, je teja samaye amArA marmapradezamAM vAgyuM. daDha prahAra vAgelo hovAthI vadanamAMthI lehIne pravAha vahevA lAgyuM. bANanI atizaya vedanAnA kAraNe zarIra dhrujI uThayuM. virasa cIsa pADatA ame pRthvI para DhaLI paDyA. tyAM mUccha vagerene phleza jogavatA bhegavatA jIvitathI mukta thayA. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmadattanI pUrvabhava-kathA 289 ArtadhyAnanA ge marIne vividha phaLa-puSpathI manohara evA mRtagaMgA nadInA kinArA upara prahanI najIka eka haMsInA garbhamAM jeDalA tarIke utpanna thayA. samaye amAre janma thaye. krame karI yauvana pAmyA. te ja meTA drahamAM krIDA karatAM amArA divase pasAra thatA hatA. keIka samaye bhavitavyatAyege pApakarma karanAra jALa pAtharI pakSIone pakaDanAra pAradhIe jALamAM jha' ema karatA amane pakaDyA ane hAthamAM pakaDI amArI Doka maraDI nAkhIne amane mArI nAkhyA. marIne ame kAzIdezamAM vArANasI nagarImAM mahAdhana-samRdhivAlA samagra caMDALa lokonA adhipati bhUtadinna na manA caMDALanI anahikA nAmanI patnInA garbhamAM joDalA bhAI tarIke utpanna thayA. anukrame jamyA, pachI mAruM 'citra ane brahmadattanuM "saMbhUta evAM nAma pADyAM. snAna-bhejanAdika karatAM amane ATha varSa thayAM. te nagarImAM "amitavAhana" nAmane rAjA hatA. teNe mahAaparAdha karanAra "satya" nAmanA purohitane krodhathI saMdhyA samaye keI na jANe tevI rIte vadha karavA mATe bhUtadina nAmanA amArA pitAne samaparNa karyo. gADha aMdhakAra thaye, eTale putrasnehathI amArA pitAe tene kahyuM ke-je A mArA bALakane saMgIta Adi samagra kaLAone abhyAsa karAvI niSNAta banAve, te gupta bheMyarAmAM rAkhI tamAruM rakSaNa karIza, nahiMtara have tamAruM jIvita nathI. chavitAthI purohite caMDALanI vAtano svIkAra karyo, pitAe kaLA zikhavavA mATe amane so pyA. te pureDite paNa bheMyarAmAM rahI amane kaLAo zikhavavA lAgyA. amArI mAtA paMDitanA gauravathI tenAM snAna, bhejana, pAdazauca vagere zarIranI sArasaMbhALa karavA lAgI. keTalAka divase gayA pachI Indriye baLavAna hovAthI, kAmadeva vaza kare muzkela hevAthI, najIka rahelA pratye snehane AvirbhAva pragaTa thatuM hovAthI, strIsvabhAva capaLa hovAthI teone gumasaMbaMdha joDAye. amArA pitA amArA pratye snehapUrNa mAnasavALA hovAthI jANavA chatAM paNa tyAM sudhI kaMI paNa na bolyA ke jyAM sudhI ame samagra kaLAonA pAragAmI na banyA. ame kaLAomAM niSNAta thayA pachI amArA pitAjI mArI nAkhavA taiyAra thayA. tyAre "A amArA upAdhyAya che, rakhe marI jAya' ema dhArIne ame tene nasADI mUkyA. eTale pachIthI hastinApura nagaramAM sanaskumAra cakravatI pAse te amAtyapaNe rahyA. rUpa, yauvana, lAvaNyAdi adhika guNavALA ame baMne bhAIo te vArANasI nagarImAM traNa-cAra mArgomAM, tathA cauTA-cekamAM kinnara-yugalanA gAyanathI paNa adhika madhura svarathI evI rIte gAyana gAvA lAgyA ke, jema koI gorI gAyana gAIne hariNane vaza kare. tema nagaranI AkhI prajA ane khAsa karIne sarva strIo amArA madhura kaMThathI prabhAvita thaI A pramANe ame vilAsa karatA hatA, eTale nagaranA caturvedI brAhmaNoe rAjAne vinaMti karI ke, A caMDALa-kumAre ApaNA nagarane abhaDAve che. eTale rAjAe amAre nagara-praveza aTakAvyo. keIka samaye kaumudI-mahotsavanA prasaMge samagra lokene AnaMda-sukha ApanAra manahara vastrabhUSA sajIne prekSaka-nATaka joIe--ema teone kutUhala utpanna thayuM. tyAre jema keI ziyALa bIjA ziyALanA avAjane virasa avAjathI bhaMga kare, tema kenAM gAyanane behudo avAja saMbhaLA. tyAra pachI pitAnA AkhA zarIra para kapaDuM oDhIne eka pradezamAM besIne ame 37 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 panna mahApuruSonAM carita baMne gAyana karavA lAgyA. temAM A gAthA suMdara svarathI gAI--pitAnI karma pariNatithI je jIva je jAtimAM utpanna thAya che, tene te ja jAtimAM AnaMdathI ramavAnuM game che. te kAraNathI abhayadAna prazaMseluM che. tenuM karNapriya madhura saMgIta sAMbhaLIne cAre bAju vIMTAyelA prekSakavargo tenuM oDhela vastra kheMcIne joyA ane oLakhyA ke A te pilA nagarane abhaDAvanAra caMDAlaputro che. eTale "haNe haNe, mAre mAre" ema belatA prekSakee temane nagara bahAra kADhyA. tyAra pachI teoe vicAryuM ke, je rAjA jANaze to "nakakI mArI AjJAne bhaMga karyo che." ema dhArIne praNane vinAza karaze-tema mAnIne tyAMthI ame palAyana thayA. eka janamAtra bhUmi vaTAvyA pachI mahAnirveda mAnasavALA ame AtmahatyAne nirNaya karI eka parvata upara caDyA. te parvata upara nirmala zilAtala para beThelA, samagra muniguNagaNulaMkRta, upazama guNanA prabhAvathI AvelA haraNanAM kula vaDe sevAtA caraNakamalavAlA, de, vidyAsiddho, vidyAdhara vaDe arcana karAtA caraNayugalavAlA, dharmopadeza karatA sAdhune joyA. kevA prakArane dharmopadeza ApatA hatA? "kAma, krodha, lobhAdika zatruone nigraha karavAmAM na Ave, pAMce Indriyane phAve tema uchuMkhalapaNe vartana karavA de, te zabdAdika samagra viSayamAM Asakta banI prANIo azubha karmo upArjana kare che. azubha karma upArjana karIne je duHkhe karI pAra pAmI zakAya tevI narakagatimAM jAya che. jyAM hAtha, paga, kAna, nAka vagere aMga kapAvAM, chedAvAM, bhedAvAM Adi vedanAe bhegavavI paDe che, temaja tiryaMcagatimAM DAma devA nizAnIo karavI, aMga phADavAM, bhAra ucakavA, vAhanamAM joDAvuM ItyAdika duHkhane anubhava karavo paDe che, tathA sukRta-puNyakarma upArjana karanAra AtmAe devalokamAM IcchA karatAMnI sAthe ja samagra IndriyenAM ISTa sukhe, zreSTha devAMganAonI sAthe manahara ratisukhanA AnaMdane anubhava kare che, tema ja keTalAka che duSTa AThe karmanI sthiti teDIne karmakalaMkathI mukta thayA che. janma, vRddhAvasthA, maraNa, roga, zokathI rahita thaIne nirupadrava, acala, rogarahita zAzvata mokSasukhane pAme che. tevA mekSamAM gayelA AtmAne janma, jarA, maraNa vagere upadra parAbhava pamADavA samartha thaI zakatA nathI. A sivAya prANIne kyAMya sukha nathI. A pramANe dharmopadeza karatA sAdhune joIne amane nirmala vairAgya pragaTyo, ame pratibaMdha pAmyA. bhagavaMte prarUpelo dharma samajayA. sAdhue kahela pravacananI ATha mAtAnuM smaraNa karyuM. parvata najIkanA saMnivezamAMthI rajoharaNa, pAtro vagere sAdhu yogya upakaraNa lAvIne (pratrajyA grahaNa karI ) tyAra pachI chaDuM, aThThama, pAMca upavAsa, mAsakSapaNu, addhamAsa kSapaNa ItyAdika tapavizeSa karatA ame eka gAmathI bIje gAma vihAra karavA lAgyA. tenA upara anukaMpA karanAra bIjA sAdhuoe temane chakAya jInI rakSA karAvanAra AcAra samajAvyA. vicaratA vicaratA anukrame hastinApura nagare pahoMcyA. tyAM nagara bahAra eka junA udyAnamAM nivAsa karyo. keIka samaye mAsakSapaNanA pAraNAnimitte saMbhUta munie nagaramAM praveza karyo. mAkhI paNa na I che tevA lukhA ane gRhasthane tyAga karavA lAyaka AhAra kheLatA khoLatA ghare ghare pharavA lAgyA. eTalAmAM bIje gAma javAnI IcchAvALA rAjapurohita pitAnA gharamAMthI bahAra nIkaLatA hatA, tenA jovAmAM AvyA, keza vagaranuM mastaka hovAthI A amaMgala-apazakuna Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapurohitanuM du na 291 karanAra thayA jANI cAbukanA sakhata mAra mAryAM. tapathI zASita aMgavALA, kSudhAthI dula dehavALA, jaMghA pAtaLI paDelI hAvAthI dhrujatA zarIravALA muni dhasa' karatA bhUmi para DhaLI paDyA. teTalAmAM hA AkAra karatA loko tyAM ekaThA thayA, ane khelavA lAgyA ke, jue tA kharA ke, AvA mahAtapasvIne kema parezAna karyA haze ? athavA A tapasvI munimAM tapanuM sAmarthya hAta, tA purAhita teja kSaNe vinAza pAmate. A munie karela duSkaratapanA parikaleza niCka che.' Dhola vAgavA sarakhA temanA vacanathI muninA hRdayamAM zurAtana utpanna thayuM ane purAhita upara kopAyamAna thayA. kapAgni pragaTa thavAthI AMkheA lAla banI gaI ane purAtine munie tejolezyA cheADI. te dekhAtA nathI, eTale nagara maLavAthI te paNa vicArIne AkhA nagarane dAha ApyA. ghaNA dhUmADAthI lokonA dRSTimA dhrumAMdhakAra phelAye.. A mahAmuninA kApanuM phaLa che,' ema jANI nagaralAke parivAra-sahita vina Mti karavA lAgyA ke 'kRpA karI zAMta thAva.' sanatyumAra rAjA paNa munine prasanna karavA mATe tyAM AvyA. prazAnta thavA mATe leAkeAe ghaNI prAthanAo karI, chatAM temanA kapa zAMta na thayA, tyAre leAkeAnA mukhethI tenI hakIkata jANIne huM (citra) temanI pAse gayA. jinadhama mAM kahelI vidhithI samatApUrvaka meM samajAvyA, tyAre muzkelIthI zAnta thayA, citta svastha thayuM. sa Mvega bhAvanA pragaTI. 'ahA ! meM duSkRta-pApa karyuM' ema khelatA UbhA thayA. te sthaLethI ame udyAnamAM gayA. te nimitte thayelA vairAgyAtizayathI ane jIvananA kaMTALA AvavAthI saMsAravAsathI virakta thavAthI pAdapApagamana anazana karyuM". vinAza karavA mATe maLI maraze' ema rUMdhAyA, cAre bAju teTalAmAM sanatyumAra cakravatI e pureAhitane vRttAnta jANIne mahAkApa karIne sajajaDa lAMbA doraDAthI jaDIne purAhitane amArI pAse mAkalyA. Ane zuM zikSA karavI '-ema pUchyuM. ame tene joyA ane eLakhyA ke 'are ! A te te satya nAmanA ApaNane bhaNAvanAra upAdhyAya che.' ema ALakhIne, tathA A pramANe kahIne tene rAjapuruSo pAsethI cheDAvyA. pApa agara aparAdha karanAra pratye sAdhue kadApi kaI paNa tene zikSA karatA nathI, je pApa ahIM karavAmAM Ave, te pharI AgaLa AvIne upasthita thAya che.' tyAra pachI adhikapaNe saMsAranuM svarUpa vicAratA dharmadhyAna karavA lAgyA. A avasare koIka sAdhu vicaratA vicaratA tyAM padhAryAM. te ja udyAnamAM nivAsa karyAM. 'sAdhu padhAryA che.' e vRttAnta jANIne rAjA aMtaHpuranA piravAra sAthe vaMdana karavA mATe bahAra nIkaLyA. tyAM AvI sAdhune vaMdanA karI. temanA caraNa pAse beThA. dhama dezanA saMbhaLAvI jIvAjIvArdika padArtha nuM vistArathI svarUpa samajAvyuM, dharma kathA pUrNa thayA pachI cakravatI e munine bharatAki cakravatI . nA vaibhava-vistAra pUchyo. sAdhue pravacana anusAra tenuM vana saMbhaLAvyu. vaMdanA karIne rAjA gayA. zrIratna subhadrA vagere aMtaHpura tyAM beDuM. cakravatInI anumatithI peAtAnI bhaktithI devAMganAnA rUpathI adhika rUpavALI strIoe zRMgAra abhinaya hAvabhAva AdinA prayAga pUrNAMka nATyavidhi batAvIne mahAmunine namaskAra karIne aMtaHpura potAnA sthAnake gayuM. ame paNa Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 thApana mahApuruSonAM carita samAdhi--pUrvaka kAla karIne saudharmakalpa nAmanA prathama devalekanA "nalinI gulma' nAmanA vimAna viSe devapaNe utpanna thayA. tyAM zreSTha vilAsinI devAMganAonA kaTAkSethI AkarSita thayelA mAnasavALA IcchA pramANe anidita viSayasukha anubhavatA hatA. te devalekamAM mAruM pitAnuM AyuSya pUrNa thayuM, tyAra pachI tyAMthI vele huM purimatAla nagaramAM guNapuMja nAmanA zeThanI naMdA nAmanI patnInI kukSimAM utpanna thaye, anukrame janma thaye. dehanI puSTi sAthe vayathI vadhavA lAge ane yauvana pAme. tyAra pachI akhaMDita iMdriyanA samagra viSaye prApta thavA chatAM, viSayabhege svAdhIna hovA chatAM, viSaya-bhegothI virakta thaI dharma zravaNu karIne sAdhuo pAse pratrajyA aMgIkAra karI. vicaratAM vicaratAM ahIM AvI pahoMce. ahIM rahelA meM udyAnapAlanuM vacana sAMbhaLyuM, eTale mane jAtismaraNa jJAna thayuM. tethI karIne samajI zakatA nathI ke, "A chaThThA janmamAM ApaNe viyega kema thayo ?" cakravatI brahmadare kahyuM--"he bhagavaMta! huM jANuM chuM. te avasare sAdhu pAsethI cakravatInA vaibhavanuM varNana sAMbhaLIne sunaMdA sahita aMtaHpurane dekhIne pratinI durbaLatAthI je meM karelA tapanuM kaMI paNa sAmarthya hoya te prazaMsA karavA gya cakavatIne vaibhava mane paNa prApta thAva." ema ciMtavIne meM niyANuM karyuM. tevA prakAranA azubha adhyavasAyanuM pratikramaNa na karyuM. pitAnA abhiprAyanI niMdA na karI, hRdayathI niyANanuM gahaNa na karyuM. niyANAnI balavattAthI kAla pAmIne huM ahIM utpanna thayA. chakhaMDavALA bharatane svAmI banyo. Indra sarakhI Rddhi prApta thaI. te tamane paNa navayauvana Aje maLI cukayuM che. rati-vilAsa karavA mATe gya kALa paNa che, mATe kAmadevanA bheganI abhilASA kare. samagra IndriyenA viSaye-bhege mArA sarakhA sahadaranI svAdhInatAmAM atyAre tamane prApta thayelA ja che. ratha, a, hAthIo sAthe pRthvInuM ardha rAjya grahaNa karIne IcchA pramANe vilAsa kare. tApavizeSathI sukavI nAkhelA A zarIrane manehara khAna-pAnathI lAlana-pAlana kare. IndriyenA samagra viSaye bhegavIne zarIrane puSTa kare, zabdAdika viSayenuM sevana kare, bhagavAna kAmadevane saMteSa pamADe, pachI jyAre vaya paripakava thAya, tyAre pharI pratrajyA aMgIkAra karaje." vaLI tevA prakAranI manehara rAjya-samRddhi meLavIne je paramArtha tarIke baMdhuvargane sukha utpanna na karyuM, te tevI RddhithI manuSya kaye guNa prApta karyo gaNAya? te sAMbhaLIne sAdhue kahyuM- he narAdhipa! saMdhyAnA raMga ane parapoTAnI upamAvALuM, kSaNamAM nAza pAmavAnA svabhAvavALuM caMcaLa jIvita hovA chatAM kyA vivekIne bhajananI paNa ruci thAya ? te pachI manahara bhegomAM ramaNatA karavAnI vAta te Apo Apa dUra ThelAyelI samajavI. vaLI DAbhanI aNu para lAgelA jhAkaLanA bindu sarakhI A caMcaLa lahamI, caMcaLa vyabhicArI strInI jema uttamabhAvanAzIla AtmAone vairAgya utpanna karAve che. saMdhyA-samayanA vAdaLAmAM utpanna thayelA ane parAvartana pAmatA vividha raMgavALA IndradhanuSanI rekhA sarakhA yuvatinA zarIramAM kaye samajI vivekI puruSa mamatA kare? kaIka vakhata piMgalA rANI mAphaka aniSTa mahAvata sarakhA jana upara prIti utpanna thAya che, keI vakhata sammata-ISTajana uparanI prIti khasI Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMsArika sukha-bhAgA sabadhamAM muninA pratyuttaro 293 paNa jAya che. caMcaLa vIjaLI mAphaka prema kadApi sthira hAtA nathI. AvA prakAranA asAra saMsAranA vilAse jANIne asthira viSaya-sukhamAM sthirapaNAnI AzA kevI rIte karavI? te kahe. temaja te je kahyuM ke, A je paNa navIna yauvana maLeluM che, te vAtane paNa pratyuttara sAMbhaLa :- jeoe jina-vacanathI tattvA jANelAM che ane khalamAM sama che, teoe covanavayamAM samagra uttama saMyamanI kriyAomAM ane saMyamamAM peAtAnuM parAkrama phAravavu joIe. vaLI A kALa rativilAsa karavAnA che'ema te je kahevu hatu, tenA khulAsA paNa sAMbhaLa-- ghaNA zukra (vI)-rudhirathI paripUrNa, dekhavAthI paNa bIbhatsa, bhAgavatAM prathama AnaMda ApanArA, pariNAme duHkhadAyaka evA ratisukhamAM kayA samajI rAga kare ? vaLI te je kahevu hatu ke, kAmadevanA bhAgeAnI abhilASA kare.' temAM paNa kAraNu sAMbhaLe'viSayAbhilASAe kSaNamAM prApta thAya che, kSaNamAM cAlI jAya che, parAdhIna kArAvALA bhAgomAM sukhanI AzA kevI rIte karavI ? pizAcanI jema A viSayAnI tRSNA ghaNA prakAranA chala-prapaMcathI ApaNane ThaMge che.' vaLI te AgaLa je kahyuM hatu ke te viSayabhAge mArA sarakhA snehI saheAdaranI svAdhInatAmAM tane prApta thayelA ja che.' te te viSayamAM samajavAnuM ke, asthira evu A rAjya paNa jo koI prakAre abhimAna utpanna karAvIne sukhA ApanAra thAya, teA eka ja bhavamAM seMkaDA bhavanAM maraNu utpanna karanAra thAya. vaLI te ema kahyuM hatuM ke, icchA pramANe vilAsa krIDA kare' tenA samAdhAnamAM samajavAnu ke, 'phelAyela svAbhAvika durga dhI dehavALA manuSyone ANelI kRtrima zAbhAvALA manuSyapaNAmAM vaLI vilAseA kevA heAya ?' vaLI je kahyuM ke, 'zarIranu` lAlanapAlana kare' tenA paNa khulAse sAMbhaLe 'saMjJA vagaranA, nizcetana, vyAdhi, vedanA, maraNathI yukta evA nAzavaMta dehathI jo zAzvata mekSasukha meLavI zakAtu hAya, te te zuM evuM che? vaLI viSaye bhAgavavA vaDe karIne samagra indriyAne tuSTa karA, puSTa kare.' e pramANe kahyuM hatuM, tenA pratyuttara paNa sAMbhaLa:- prayatna-pUrvaka prApta thatA IndriyAnA viSayAnu sukha parAdhIna che, jyAre kuzalakama karanArane meAkSa-sukha svAdhIna che, teA tene tyAga kema karAya ? zabdAdika viSayAnuM sevana kare' ityAdi je kahyuM hatuM, tenA uttara paNa sAMbhaLa--AzIviSa sarpa karaDatAM ja tenuM jhera zarIramAM sa MkrAnta thAya che ane jaMtu mRtyu pAme che, tevI rIte indriyAnA viSayA bhAgavatAM ja tenA vipAke jIvane kSaya pamADe che. vaLI bhagavAna kAmadevane saMteASa pamADA' ema kahyuM hatuM, te viSayamAM paNa jaNAvavAnu ke zreSTha indrANIe ane vilAsa karAvavAmAM rasika devAMganAethI jene sASa thayA na hAya, te pachI te kAmadeva manuSyanA bhAgeAthI kevI rIte tRpti pAmaze? vaLI kahyuM hatuM ke, 'pATavaya thAya, tyAre pravajyA aMgIkAra karajo' temAM paNa kAraNa che. a, kAma ane dharma karavAnI IcchAvALAe taruNuvayamAM ja te upArjana karavA joIe. kAraNa ke, pAkaTavaya thayA pachI patArohaNa karavA mAphaka te kAryAM sAdhI zakAtAM nathI. tema ja game teTalAM kASTothI agnine, jaLathI samudrane, tema kAma-bhAgeAthI jIvane kadApi saMtASa thatA nathI. sarpane game teTalA prayatnathI sAcavavAmAM Ave, paraMtu pramAdathI lagAra paNa tene lAga ApavAmAM Ave, te jIvitanA vinAza mATe thAya che, tema sAvadhAnatAthI bhAgAnuM sevana karavAmAM Ave, te paNa pramAdane lagAra avakAza maLI jAya, to eja bhAgA ja MtunA vinAza karanAra nIvaDe che. kiMpAka-kULA prathama joIe, tyAre suMdara dekhAya, Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 cApanna mahApuruSonAM carita svAda paNa svASTi lAge, paraMtu tenu pariNAma mRtyumAM Ave che, tevI ja rIte bhegA bhAgavatI vakhate prathama sArA lAge che, sukha ApanAra thAya che, paNa tenuM chevaTanuM pariNAma duHkhamAM Ave che. samagra rasa ane zAkasahita viSavALuM bhAjana prathama te Anada vadhAranAra thAya che, paNa pariNAme prANaharaNa karanAra thAya che, tema viSayabhAganu sukha prathama AnaMda ApanAra lAge che, paNa tenuM pariNAma chevaTa phaLa prANaharaNamAM Ave che. he narAdhipa! A A asthira saMsAra-vRddhinA kAraNabhUta bhAgeAthI tane paNa kAI lAbhanuM kAraNa nathI, mATe tu paN yatidhane aMgIkAra kara '' A sAMbhaLIne brahmada kahyuM-he bhagavata! meM ghaNA klezathI A bhAge meLavyA che. tenA tyAga karavA huM samatha nathI.' sAdhue kahyuM - te duHkhathI kevI rIte bhAge meLavyA, te kahe'. rAjAe kahyuM saMcAga, viyAga Adi je duHkha meM anubhavyuM, je joyuM, je sAMbhaLyu, te e kahevAmAM Ave te mAruM lAghava utpanna thAya, te paNa tamArA sarakhAne kahevAthI lAghava na thAya, lajjA thatI nathI, halakAI, niMdA, ke apayaza thatA nathI. jo ke peAtAnI vItaka hakIkata khIjAne kahevAmAM laghutA thAya che, te paNa huM zreSThamuni ! tamArA sarakhAne kahevAthI lAbhanuM kAraNa thAya che. te ve Apa sAMbhaLe - ahi... 'kAMpilya' nAmanA mahAnagaramAM samagra zatru-samUhane nirmUla karanAra, bhIma ane kAnta guNuvALA brahma' nAmanA amArA pitAjI rAjA hatA. temane atyaMta uttama vaMzamAM thayelA cAra meATA rAjae sAthe mitrAcArI hatI. te A pramANe :- kAzIdezanA rAjA kaTaka, gajapuranA rAjA karechudatta, kozaladezanA adhipati puSpacUla, ane caMpAnA svAmI dIrgharAjA. teonI mitratA evI dUdha-pANI sarakhI hatI ke, tee eka-bIjAnA viyAga kSaNavAra pazu sahana karI zakatA na hatA ane sAthe ja kramasara cArenA rAjyamAM vividha kIDA anubhavatA eka eka varasa rahetA hatA. e pramANe saMsAra vahI rahelA hatA. koIka sasaye 'brahma' rAjAnI 'culanI' mahAdevInA garbhamAM cauda svaprasUcita cakravati paNe huM utpanna thayA. kAlakrame mArA janma thayA. zarIrapuSTi ane kalA-guNAthI huM vRddhi pAmavA lAgyA. huM kharavarasanA thayA, tyAre mArA pitAjI kAladhama pAmyA. pitAnA mitroe maraNAttara kAryo karyAM. pachI pitAnA mitroe kaTakAdike paraspara maMtraNA karI eve nirNaya karyo ke, jyAM sudhI A brahmadattakumAra zArIrika aLavALo na thAya, tyAM sudhI ApaNAmAMthI eka eka rAjAe kramasara eka eka varSe rAjya-kArabhAra saMbhALavA. ema maMtraNA karIne sanI sammatithI dIgha" rAjAne sthApyA. khIjAe peAtapeAtAnA rAjyamAM gayA. tee gayA pachI dIrgharAjA samagra sAmagrIvALuM rAjya pAlana karatA hatA. prathamane paricaya heAvAthI, prabhupaNAnu abhimAna utpanna thavAthI rathA, azvo, hAthIe vagerenI sArasaMbhALa te karatA hatA, bhaDAra jotA hate, samagra sthAnakomAM dRSTi pheravatA hatA, aMtaHpuramAM praveza karatA hatA, mArI mAtA sAthe maMtraNA karatA hatA. tyAra pachI indriyA duHkhe karI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyabhicArIone yuktithI pratibodha 295 nivAraNa karI zakAya tevI hovAthI, kAmadeva baLavAna hovAthI, meha mahIpati durdhara hovAthI, yauvananA vilAsa ramaNIya hovAthI, mArA pitAjI sAthe karelI kabulAtanI avagaNanA karI, pitAnI niMdA thaze tenI darakAra cheDIne, sArI rIte karelA aneka upakArane bhUlIne, pitAnA cAritrane tyAga karIne, nirlajjatAnuM avalaMbana karIne, potAnA kula-kamane malina karIne, kula-kalaMka ane tenI niMdAnuM bahumAna karIne, nirmala zIlanuM khaMDana karIne mArI mAtA sAthe gupta vyavahAra bAMdhyuM. kharekhara snehanI gati ja AvI vicitra che ke, uttamakuLamAM janmelA paNa jo mahilAne saMga kare, te telanA ghaDAthI jema vastra, tema kulIna puruSa paNa malina thAya che. tala jeTalo alpa saMbaMdha karavAmAM Ave, paNa telanI mAphaka te neha-saMbaMdha vistAra pAme che. duSTapariNAmavALI mahilA telI(ghAMcI) ke telanI zALA mAphaka kene malina na kare? bIjAthI prerAyelI, lebhAdhIna, pitAnA apavAdanI avagaNanA karanArI mahilA telInI lehamezanI jema khalapuruSane paNa mukha arpaNa kare che. (zabda-artha-zleSa zloka che) A pramANe pitAnI kulakramAgata maryAdAnuM ullaMghana karanAra, nirlajjatA Adi durgaNavALI khalamahilAomAM ja mAtra nahiM, paNa kupuruSamAM paNa agresara A pramANe vRddhi pAmatA nehavALA, vistAra pAmatA viSaya-sukharasavALA dIrgharAjA ane mArI mAtAnA divaso vahI rahelA hatA. evAmAM mArA pitAnI samAna vayavALA ane sAthe ja moTA thayelA pitAnA bIjA hRdaya sarakhA "dhanuM nAmanA maMtrIe yathArtha hakIkta jANIne vicAryuM ke-"akArya AcaranAra mahilAo avivekanI bahalatAvALI hoya che, maha-paravazatAthI kadAca te agya AcaraNa kare, paraMta pitAjI pAse kabUlAta karelI hovA chatAM A dIrgha rAjAe apayazane kUcaDo mukha upara pheravyo ane na karavA gya AcaraNa karyuM, te Azcarya che. athavA A kalikAlamAM AvA vilAsenuM nivAraNa atimuzkela che. je AvA prakAranuM akAya Acare, tene bIjuM akArya zuM nathI hotuM? ema vicArI dhanuM maMtrIe "varadhanu' nAmane potAne putra, ke je mArA pratye atyaMta snehAnurAgavALe hatuM, tene ekAMtamAM besADIne A pramANe kahyuM ke he putra! A rAjakumAra haju bAlasvabhAvavALo che, tethI svabhAvathI kuTila strInA vilAse na jANI zake, te AvA bAnAthI tene pratibaMdho joIe. te kelaDI sAthe kAgaDAne grahaNa karIne tuM kumAra pAse jA, kumArane kahe ke, "A vijAtIyathI utpanna thayela durAcAra che. durAcArI A kAgaDo koyalaDI sAthe lAgu paDelo che, mATe te gunegAra che, tene zikSA thavI joIe. svAmIe varNasaMkaranI upekSA na karavI joIe." ema kahIne varadhanune me . te tyAM gaye ane AjJA pramANe kumArane jaNAvyuM. tyAra pachI kumAra paNa kutUhalathI pitAnA hAthe majabUtapaNe kevalane bAMdhIne, pAMkhe pakaDIne, kevelapara kAgaDAne adhiSThita karI varNasaMkarapaNane aniSTa dekhAva karate, bAlasvabhAva hovAthI AnaMda mATe krIDA karate hoya, rAjaputrapaNuM hevAthI capaLatAthI aMtaHpuranI aMdara javA pravarte. tyAM jaIne bolavA lAgyuM ke, "AvI rIte bIje paNa koI vijAtIyanI sAthe AvI beTI pravRtti karaze, te paNa AvI avasthA pAmaze. mATe je keIe pahelAM na sAMbhaLyuM hoya, te sAMbhaLI leze." te sAMbhaLIne dIrgharAjAe kahyuM ke, "he devI huM kAgaDo ane tuM keyala che! ema kumAra anyaktithI kahe che. mAtAe tene AzvAsana pUrvaka kahyuM Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonAM carita ke, kumAra bALaka che, AvA prakAranI bALaramatathI kIDA kare che. ene A vicAra na Ave." vaLI bIjA divase uttama jAtinI bhadrahAthaNI sAthe halakI jAtine hAthI lAvIne e ja pramANe aMtaHpura vacce belate pahoMce. zuM bolate hate je vyabhicArI kulaTA hAthaNI vijAtIya hAthI sAthe rAga karaze, tenI AvI hAlata karavAmAM Avaze. mATe na sAMbhaLela lokoe A mAruM vacana sAMbhaLI levuM pharI paNuM A vacana sAMbhaLIne dIghe kahyuM, "he priyA ! A kumArane mArI nAkha, huM tane svAdhIna chuM. te pachI tene bIjA putro utpanna thaze, athavA je mArA putro che, te tArA nathI? baMne rAjyanI tuM svAminI che. tyAre rati-snehamAM paravaza banelI mAtAe hRdayathI paNa na ciMtavAya tevI mane mArI nAkhavAnI vAta svIkArI athavA ranehAdhIne strIonAM hada kamalapatra sarakhAM kamaLa hoya che ane jyAre te virakata bane che, tyAre te ja hRdaye karavata sarakhAM kaThaNa thAya che. mAtAe dIrghane kahyuM, "je kaI prakAre te upAya karIne mArI nakhAya ke, jethI lokomAM ApaNA upara tene deSa na Ave ane apayazathI ApaNuM rakSaNa thAya." e kayo upAya?" tyAre lAMbo vicAra karIne bahA, jANyuM ke kumArane vivAhadharma kare, vivAha sAmagrI sAthe vAsagRhanI kalpanA karavI, jemAM zreSTha bArI-bAraNuM, jALIyA-gavAkSe sthApana karavA, vaLI monmatta hAthIothI zobhAyamAna gupta praveza-nirgamana dvAravALuM lAkSAghara taiyAra karAvavuM. temAM sukha pUrvaka sUI gayA haze, tyAre agnidAha daIne tene bALI mUkIe A pramANe maMtraNA karIne mArA mAmA "puSpacUla" nAmanA hatA, tenI putrI sAthe vivAha karyo. lagna mATenI sarva sAmagrI taiyAra karI. A mArI nAkhavAnI sarva vyavasthA cAlatI hatI, tyAre mahAbuddhizALI dhanumaMtrI teonAM kArasthAna samajI gayuM ane dIrgharAjAne vinaMti karI ke, "mAre A varadhanuM" putra dareka kalAomAM hoMzIyAra che, rAjya-dhurA dhAraNa karavA ane vahIvaTa calAvavA mATe samartha thayo che. huM have vRddha thayo chuM. have A rAjyakhaTapaTa karavA huM samartha nathI, have paraloka sAdhavAno kALa AvyA che, te tamArI sammatithI mArA AtmAnuM anuSThAna karavA IcchA rAkhuM chuM. A sAMbhaLI dIrgharAjAe ciMtavyuM, "A mahAmaMtrI che, vaLI mAyAmaMtra karavAmAM kuzala che, mArI pAsethI gayA pachI kaMIka anartha karaze, mATe bahAra javA na de." ema vicArIne keTalAka upAye manamAM beThavIne zAMtipUrvaka samajAvyuM ane kahyuM ke-tamArA vagara amane A rAjyanI zI jarUra che? tamArA vagara hadayanI zAMti kevI rIte thAya? tamArA sivAya rAjya-vahIvaTa karavA koNa samartha che? mATe bIjA keI sthaLe javAnI vAta cheDI de, ane ahIM ja rahIne pANInI para maMDA, satata annadAna vagere karIne dharmAcaraNa kare." A sAMbhaLIne dhanumaMtrIe gaMgAnA kAMThe moTI pANInI paraba karAvI, dAnazALA baMdhAvI. tyAM je kaI musApharo, parivrAjake, yAcako Ave, temane anna-pANInuM dAna karavA lAgyA. dAna-mAna-upakArathI lokone potAnA karI lIdhA ane temAMthI keTalAka vizvAsu puru pAse be gAu pramANa lAMbI suraMga khodAvI ke, je lAkSAghara sudhI pahoMce. A bAju raMbhA karatAM adhika rUpavALI pelI kanyA potAnA parivAra sAthe amArA nagaramAM AvI pahoMcI. navavadhUne manahara vastrAbhUSaNa sajIne mukhakamaLapara patrAvali cItarIne evI zobhAyamAna zaNagArI ke, nagaranI suMdara nArIo vRddhi pAmatA kutUhaLathI tene jevA lAgI. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrgha rAjAnuM kAvataru 297 tyAra pachI kRtrima Adara karIne dIrgha rAjAe meTI vibhUtithI tene nagara-praveza karAvyeA. tyAra pachI cAlatAM caraNamAM paherelAM nupUranI ghugharIonA raNakAranA uchaLelA zabdothI nRtya karatI vilAsinI strIo leAkeAnI gIradI vaDe nivAraNa karavA chatAM paNa dhIme dhIme cAlatA jAnanA lAke lagnanA AvAsasthAne pahoMcyA. yathAyogya samagra pATTha-prakSAlanAdvi upacAravidhi karyAM. tyAra pachI mukhya jayAtiSInA vacanathI vividha maMgala-kautuka upacAra karyA ane vidhi -pUrNAMka pANigrahaNa karAvyuM. vivAha-vidhi pUrNa thayA pachI samagra janasamUhane vidyAyagiri ApIne vahU sAthe mane vAsagRhamAM mokalyuM. me devavamAnanA AkAra sarakhuM lAkSAgRha dekhyu. tyAra pachI te sthaLe paDakhAmAM beThelI navavadhU sAthe samagra sevakavargane visarjana karIne huM varadhanu sAthe vizvAsapUrNa maMtraNA karatA hatA, te samaye kaMIka adhika ardharAtri pUrNa thaI, tevAmAM citAnalanI jema dvAramAM rahelA alpa agnivaDe cAre khAjuthI vAsabhavana maLavA lAgyuM. ekadama hAhArava unmyA. nagaralAka pAkAra karavA lAgyA, lAkSAgRha cAre bAjuthI agnithI gherAI gayuM. pracaMDa agninA javALA-samUhathI duprekSya, nagaraleAko bhayaMkara hAhAkAra zabda belI rahelA hatA-e pramANe lAkSAgRha ekadama bhaDake baLavA lAgyuM. have zuM karavuM ?" evI mUMjhavaNu pUrNa mAnasavALA kumAre varadhanune pUchyuM ke, A zuM che ?" teTalAmAM mahAamAtya dhanue AgaLathI karelA sa Mketa pramANe bakhtara dhAraNa karelA vizvAsu sALa puruSo suraMganuM dvAra teADIne 'kumAra kacAM che?' kumAra kacAM che?' ema bUma pADatA AvI paheAMcyA. temane sAMbhaLIne avizvAsathI varadhanu temane pratyuttara ApatA nathI, tyAre te puruSoe temane saMketa ApIne kahyuM ke, "mahAamAtya dhanue amane mAkalyA che ane eLakha mATe A abhijJAna ApyuM che. agAuthI A hakIkata jANIne suraMganA prayAgathI amane meAkalyA hatA. kumAranI mAmAnI putrIne te lekha meAkalIne tyAMthI AvatI aTakAvI hatI. A vadhU tA koI bIjI ja lAvelA hatA, mATe tenA upara anurAga na karaveA. have ekadama bahAra nIkaLI jAva, suraMganA dvAra upara e azvo taiyAra rAkhelA che, tenA upara ArANu karI dUra nIkaLI jAva ane AtmAnuM rakSaNa karo; jyAM sudhI bIjo koI avasara prApta na thAya." brahmadatta ane varadhanunu palAyana thavuM vizvAsu puruSonAM A vacana sAMbhaLIne vicAra karyAM vagara vadhatu sAdhaka parivrAjake kahelI viziSTa gulikA grahaNa karIne kumArane kahyuM ke, kumAra ! vilaMba karavAnA have samaya nathI, jaldI cAlA.' ema kahIne kumAra sAthe jANe khIjI vakhata hAya, tema mAtAnA udara jevA suraMganA udaramAMthI bahAra nIkaLyA. mane suraMganA dvAra-pradezamAM AvI paheAMcyA. mana ane pavana sarakhA vegavALA azvonA upara svAra thayA. varadhanue yathAsthita vivAhanI banelI sa ghaTanA ane dIrgharAjAnI sa kAryavAhI jaNAvI. azvone preryA ane mAga kApavA lAgyA. ema karatAM jyAre pacAsa ceAjana bhUmi kApI, tyAre lAMbA mArgonA thAkathI avA ceSTA vagaranA thayA ane bhUmi para paDI gayA. te pachI jIvitanI vallabhatAthI A ja mAtra upAya che.' ema vicArIne page cAlIne AgaLa javA lAgyA. keASTaka nAmanA gAme paheAMcyA. A avasare taraza, tApa, kSudhAnA pari 38 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 cApanna mahApuruSonAM carita tApathI kheda pAmatA meM varadhanune kahyuM ke, mArA mATe jaldI khAvA-pIvAnI sAmagrI kheALI lAva, huM sajjaDa thAkI gayA chuM.' te sAMbhaLIne mahAamAtya-putre kahyuM ke, keAI e suMdara vAta kahelI che ke- "mArgonA parizrama jevI bIjI koI vRddhAvasthA nathI, dArighra sivAya khInne kAI mATa parAbhava nathI, maraNa sarakhAkhIjo koi bhaya nathI, ane jIvane kSudhA sarakhI koI vedanA nathI. ekalI kSudhA yauvana, kAMti, saubhAgya, abhimAna, parAkrama, kula, zIla, lajjA, khala, gava A sane kSaNavAramAM vinAza pamADe che." azrumatI sAthe lagna A samaye have kAlakSepa karavAnA samaya nathI' ema vicArIne varadhanu gAmamAM gayA. hu te gAma bahAra tyAM ja beThA hatA, teTalAmAM gAmamAMthI nApitane laI ne te AnyA. eka lAMkhI cATalI khAkI rAkhIne mAruM mastaka-muMDana karAvI nAkhyu. ane jADuM' bhagavA raMganuM vastrayugala paherAvyuM, cAra AMgaLa pramANu paTTabaMdha vaDe vakSasthalanuM zrIvatsa lAMchana DhAMkI dIdhuM. pote paNa veSa-palaTA karIne mane gAmamAM praveza karAvyo. daramyAna eka dvijanA makAnamAMthI meAkalelA dAsaputre amane kahyuM ke, amAre tyAM Ave ane bheAjana kare.' e sAMbhaLI ame tene tyAM gayA. amane zreSTha sukhAsana para besADyA ane rAjAne ceAgya amArI sAra-saMbhALa karI moTA ThAThathI jamADayA. bheAjana karAvyA pachI amArI AgaLa madhyamavayavALI eka zreSTha mahilA sarva alaMkArAthI alaMkRta zarIravALI, jANe kamalAsananA tyAga karIne bhagavatI lakSmI AvI na heAya tevI, madhumatI nAmanI kanyAne uddezIne harSoMthI vika sita vaTThana-kamaLavALI, mArA mastaka para akSata vadhAvavA lAgI. sugaMdhI puSpanI mALA sahita zreSTha rezamI vastra-yugala arpaNa karyA pachI kheAlI ke, A kanyAnA A vara che.' e sAMbhaLI maMtrIputre kahyuM- are ! vagarabhaNelA A mUrkha baTukanA mATe Adara karIne tame amane kema krodha karAvA che ? tyAre gRhasvAmIe kahyuM ke, huM svAmI ! Apa sAMbhaLe, Apane kaMIka vina Mti karavAnI che. athavA spRhApUrvaka yAcanA karavAnI che. kAraNa ke kAika samaye ame nimittiyAne pUchatAM teNe amane kahyuM ke, A khAlikAnA bhartAra samagra pRthvIma`DalanA adhipati thaze.' amAre tene kevI rIte ALakhavA ? ema pUchyuM, tyAre teNe amane kahyuM, jene dekhavAthI A khAlikAnAM rAmAMca khaDAM thAya, netramAM azrujaLa jaNAya, tathA jenA vakSa:sthaLa para zrIvatsa upara paTTa AMdhele! hAya ane mitra sAthe tamAre tyAM bhAjana karaze, te AneA vara thaze.' ema kahIne mArI hathelImAM dAnajaLa ApyuM. varadhanue tene kahyuM ke, A te janmathI daridra ThoTha che ane mArI sAthe bhaNavA mATe rahelA che, teA pachI pRthvImaMDalanA adhipati kevI rIte thaze ?" gRhasvAmIe kahyuM ke, 'game te hAya, meM teA mArI khAlA aNu karI che.' tyAra pachI te ja divase peAtAnA vaibhava anusAra vistA rathI pANigrahuNu-vidhi pravarto. te rAtre ame tyAM ja vAsA karyAM. rAtri pUrNa thaI. pachI vara dhanue mane kahyuM, are sAthIdAra ! tuM nirAMte kema besI rahelA che ? ApaNe dUra javAnu che, te kema bhUlI jAya che ?" adhumatIne lAvIne meM mArI sahakIkata jaNAvI ke, huM Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhumatIne premAnubaMdha 299 brahmadatta chuM, paraMtu tAre A vAta koIne kahevI nahi. jyAM sudhI huM pAcho na AvuM, vizvAsathI hAla tAre rahevuM." A sAMbhaLIne satata daDadaDa paDatA azrubinduvALI tethI malina thayela polatalavALI baMdhumatI praNAma karIne kahevA lAgI-- "he pitAnA kularUpa AkAza-maMDalanA caMdra! guNarUpa kiraNenA samUhane vistAra karanAra ! mArA manarUpa kuvalayane vikavara karIne kSaNavAramAM bIDAvI na de, azaraNu evI mane cheDIne A mAruM hRdaya te tamArI sAthe ja Avaze. he sukhadAyaka! A sevakavarganI koI vakhata saMbhALa leze. A kezakalApanI suMdara veNI tamArA samakSa racI che, te tyAM sudhI nahIM choDIza ke, jyAM sudhI pharI huM tamArA darzana na karuM, tema ja sUrya -kiraNathI vikasita kamalapatra sarakhAM ujajavaLa mArAM netromAM huM tyAM sudhI kAjaLa paNa nahIM AMjIza ke jyAM sudhI pharI tamane na dekhuM. tamArA viyogamAM karAtuM snAna paNa mArA aMgamAM vRddhi pAmatA raNaraNa karatA hudayane saMtApane utpanna karanArUM thAya che. vRddhi pAmatA tamArA virahAgninI bhayaMkara javAlAethI mArA hRdayane pharI samAgama jaLa vaDe karIne zAMti pamADazo." nehapUrNa baMdhumatIne AzvAsana ApIne ame tyAMthI nIkaLI gayA. pachI ughADA page cAlavA lAgyA. chevADAnA eka gAme pahoMcyA. tyAM jaLapAna karavA mATe varadhana gAmanI aMdara gaye. eka maharta pachI pAchA AvIne mane kahevA lAgyA ke, "gAmanA core evI vAto cAle che ke, "kAMpilyapurathI brahmadatta ane varadhanu be divasa pahelAM palAyana thaI gayA che. baLelA lAkSAgRhamAM tapAsa karI, te temanA asthio hAtha na AvyAM. ane eka suraMga jovAmAM AvI. te kAraNe dIrgharAjAe samagra rAjamArgo para avarajavara baMdha karAvI che. cekI-paherA goThavI dIdhA che. mATe have ApaNe unmArge-ADA-avaLA mArge AgaLa jaIe." tyAra pachI viSama unmArge ane parvatamAM nivAsa karatA cAlavA lAgyA. sarala zAla, tamAla, bakula vagere moTA vRkSothI zobhAyamAna manahara puSpa-phaLethI yukta evI mahAiTavImAM pahoMcyA. tevI aTavImAM jatAM jatAM tRSA mane khUba ja pIDavA lAgI. tRSA-vedanAnI adhiktA thavAthI varadhanu mane ghaNuM patra-samUhavALA vaDalAnA vRkSa nIce besADIne jaLa lAvavA mATe gaye. teTalAmAM saMdhyA samaye dUra rahela varadhanuM dIrgharAjAnA yama-subhaTa sarakhA puruSothI mAra marAte mArA jevAmAM AvyA. teo na jANe tevI rIte palAyana thA" evI mane te saMjJA karavA lAgyo. kevI rIte? "vasaMtaRtumAM sarve vRkSe pallavita thAya che, te AmravRkSa! tuM paNa pallavita thA, tArAM puSpane parimala mugdha bhramare jANatA nathI." varadhanue palAyana thavA mATe karele IsAro samajIne hRdayamAM phelAtA bhayavALo huM ekadama uThIne vaDalAnA vRkSa nIcethI utAvaLAM utAvaLAM pagalAM bharata bhAgavA lAge. atidurgama araNyamAM AvI paDe. te kevuM che? vizALa parvata-zikhare vaDe gahana, parvatanI dhAra samIpamAM gIca vRkSanI zreNIvALuM, bhramaNa karatA bhayaMkara dhApadanA mukta pikArathI bIhAmaNuM, hAthInA kulee sUMDhathI kheMcI kADhelA ane bhAMgelA mArgamAM paDelA vRkSasamUhathI rokAyelA mArgavALuM, vRkSazAkhAonA ghasArAthI utpanna thayela dAvAgnithI baLatuM, jene uddhata varAhe nadI-kinArAnI bhekhaDo teDIne veravIkhera karI nAkhela che, jemAM varAhanI cIsa sAMbhaLIne siMhe karelA siMhanAdathI mRge bhaya pAmelA che, Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 panna mahApuruSonAM carita A pramANe zvAdie pitAnI pUrNa zaktithI phelAvela niSphara bhayAnaka zabdavALA bhayaMkara mahA araNyamAM mArI karma pariNati mAphaka huM bhramaNa karatuM hatuM. vaLI araNya kevuM hatuM ? matta ghUvaDanA avAja, dhamadhamatA vAyarA, nAnA dhApadanI cIse, saLagatA ghera agni aneka hADapiMjarAvALuM, AkAzamAM uDatI pakSIonI zreNiothI bhayAnakatAvALuM, vagaDAnA kUra zabdAvALuM, riMchanA ToLAthI bIhAmaNuM, siMhe bheTelA hAthIonA kalevaravALuM, bhramaNa karatA prajatA rejhavALuM, yuddha karatA ziyALavALuM, mahAvRkSevALuM AvA prakAranuM deva-dAnane paNa bhaya utpanna karanAra, bIbhatsa bhISaNa vana jeyuM. A pramANe cAre bAjunA bhayathI kSebhA pAmele, cAlatAM cAlatAM ADAMavaLAM game tema pagalAM bharate, bhUkha, tarasa, tApane na sahI zakate, kAdavamAM khUkele houM tema duHkhe karI caraNa-yugala upADate, darbhanA tINa aNIyAlA sAya sarakhA koTA lAgavAthI ghaNu dhiranI dhArAvALe mahAmuzIbate araNyamAM cAlavA lAgyA. kaDavA kaSAya-tUrA virasa svAdavALA kaMda mUla, phalavizane AhAra karate, aneka pAMdaDAM paDavAthI kaSAya svAdavALA ane malina parvatanadInAM jharaNAnuM jaLapAna kareta, viSama parvatanI guphA ane kaMdarAmAM nivAsa karate, cAlavAnA lAMbA parizramarUpa IdhaNAthI saMpUkAyelA zekAgnijavALAthI jaLa bhramaNa karato hato tyAre trIjA divase meM eka tApasane che. tene dekhatAM ja tenA tejane jANe sahana na karatA hoya, tema parizramAdika mArA bhaye cAlyA gayA, cittamAM zAMti pragaTI, jIvitanI AzA baMdhANI, temanA tarapha AgaLa cAlIne meM vinayapUrvaka abhivAdana karyuM. vaLI pUchyuM ke, "he bhagavaMta! tamAruM Azramapada kyAM che?" A vacana pachI tarata ja te mane AzramamAM laI gayA. mane kulapatinAM darzana karAvyAM. dharaNatala para ALoTatA kezavALA mastakavaDe meM vinayathI kulapatine praNAma karyA. kapALamAM traNa karacalInI racanA karI Azcarya dekhADatA, bhUlatAne UMcI karatA kulapatie paNa mArI tarapha najara karI pUchayuM ke- he vatsa! tuM kaI taraphathI AvyA? A araNya aneka ApattivALuM che. A araNyamAM svabhAvathI dUra zvAdigaNe ghaNuM che, ADA-avaLA duHkhe karI pAra pAmI zakAya tevA viSama mArgo che, tAro deha te sukumAla ane camakatI kAMtivALe che, te paraspara-viruddha evI A zI hakIkta che? je hoya te spaSTa kahe tyAra pachI meM athathI iti sudhI yathArtha sarva hakIkata temane kahI. te vacana sAMLaLatAM ja "svAgatama" "svAgatama" ema bolatA kulapatie mane tyAM rekaryo. mane kahyuM ke, "tArA pitA brAne huM nAno bhAI chuM. A Azramapadane tAruM pitAnuM ja mAnavuM. tArI IcchA pramANe ahIM tAre rahevuM." tenA cittanI prasannatA joIne tenA cittanA Azaya pramANe huM tyAM rahevA lAgyA. eTalAmAM varSAkALa Avyo. tyAM rAkhIne kulapatie mane dhanurvedAdi samagra kaLAo ane mahAarthavALI vidyAo bhaNAvI-guNAvI. keIka samaye zaradakALa Avyo, tyAre tApasa RSio phala-puSpa-samidha levA mATe araNyanI sImAe jatA hatA. mane paNa temanI sAthe javAnuM kutuhala thayuM. eka divasa te kulapatie mane jatAM roka, chatAM tApasanI sAthe araNyamAM gaye. suMdara phala-phUlethI samRddha bagIcAo netrane AkarSaNa karatA hovAthI avalokana karate huM Ama tema vicAravA lAge. tyArapachI svabhAvanI caMcaLatAthI yauvanavayanI krIDAo ramavI sulabha hevAthI, tApasoe nivAraNa karavA chatAM paNa hAthInA pagale pagale huM AgaLa cAlyA "A e ja' e pramANe Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasti-kriIDA, jala-taraNa tene jovAnA mAnasavALo cAlatA cAlate pAMca jana pramANa bhUmibhAga sudhI gayo. tyAM meM moTo hastI dekhyo. te kevuM hatuM? gaMDazelamAMthI jharatA dAnanA pravAhavALA, unnata agrabhAgamAM vikarAla daMzarUpa zikharavALA, vizAla skUla zilA sarakhA kaThina paga para pratiSThita, parvata sarakhA hAthIne meM joye. dAna-jalanA kAraNe vizAla kapilamULamAM Avela cAmara sarakhA bhramarakula skaMdhabhAgamAM lAgela kadalikAnI zebhA sarakhA kisalaya-patrane vahana karatA hastine meM joye. e pramANe mArI mAphaka samagra parivAra-rahita ekalA te ubhelA hAthIne jotA evA mane kutUhala vRddhi pAmyuM. "A hAthI sAthe huM krIDA karuM" evI IcchA pragaTI. tyAra pachI meM gaMbhIra jhINe madhura e vizeSa prakArane mATe zabda karyo. sAMbhaLatAM ja vaLIne hAthIe mane joye. tyAra pachI udubhaTa kAna-yugala phaphaDAvato, pUMchaDIne atyaMta uMcI ane viSama karato, sUMDhamAMthI susavATA cheDato, jaLavALA meghanA garjArava sarakhA gaMbhIra zabdathI garjanA karate, yamarAjAnI jema utAvaLe utAvaLe te mArge doDe. zIvra gati-vizeSathI te tarata mArI najIka AvI pahoMcyA. cUMDhane Agale bhAga laMbAvIne ke prakAre haju mArI pAse na pahoMce, teTalAmAM meM mArA khesanA vastrane goTe vALIne tenI AgaLa pheMkaryo. teNe paNa te ja kSaNe vartulAkAra suMDhadaMDa vaDe pakaDIne tene AkAzamaMDala tarapha pheMkaye. krodhavaza banI jeTalAmAM mArA karaNathI daMkUzaLa vaDe mane te pakaDI zakatA nathI, teTalAmAM tenI najIka jaIne meM tene pUMchaDAthI paka. utAvaLe cAlatA tenA caraNa vaccethI nIkaLatA meM mArA hastathI tenA caraNa ane sUMDhanA agrabhAge sparza karyo. tyAra pachI reSa--parAdhIna thayelA teNe mane pakaDavA mATe karelA prayAsamAM niSphaLa jatAM meM be hastathI dhULa laIne tenA netra tarapha pheMkI eTale tenAM netro baMdha thaI gayAM. tyAra pachI huM tenA karNa-pradeze vaLage. teNe keTalAmAM haju mane sUMDhathI sparza na karyo, teTalAmAM dakSatAthI huM eka hAthe pUchaDuM pakaDI jhaTa karateka dharaNitala para AvI gaye. A pramANe hAthI sAthe kIDA karatAM aNadhAryuM dizAvalaya aMdhakAramaya thaI gayuM. vRddhi pAmate vegavALo sthUladhArAvALo varasAda varasavA lAge. daSTimArga rokAI gaye, te samaye teTalA ja vibhAganuM lakSya karIne mUzaLadhArAthI varasavA lAgyuM. tyAra pachI niSphara varSAjalanA pravAhathI nirmala ane rezamAMcita dehavALa, daDha parizrama lAgavAthI maMdaceSTAvALA, aNagamatI cIsa pADatA te hAthI tyAMthI palAyana thaye. meM paNa bIjI dizAmAM prayANa karyuM. vegathI varasAda varasele hevAthI, pANInAM pUra AvelAM hovAthI, parvata parathI vahetI nadIonA pravAha vahevA lAgyA. AkhI dharatI UMcI-nIcI dekhAtI hatI, te pANInI eka sapATI thavAthI sarakhI dekhAvA lAgI. tyAra pachI pUrva-pazcimadizA bhUlI gayele huM Ama-tema bhaTakato bhaTakato eka parvatanadI pAse AvyuM ke, jemAM pANInuM pUra AveluM hatuM. temAM paDatuM mUkyuM ane tarato tarata tenA sAmA kinAre gaye. puSpAvatI sAthe gAMdharva vivAha tyAM bIjA divase kinArAnA najIkanA pradezamAM raheluM, paDI gayeluM, jIrNa bhavananA staMbha ane bhittimAtrathI oLakhAtuM kaI prAcIna nagara jovAmAM AvyuM. te dekhyuM, eTale hRdayamAM Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 panna mahApuruSonAM carita apUrva kutaDaLa vRddhi pAmyuM ane dareka dizAmAM caMcaLa daSTi sthApana karate, cAre bAju najara karate hato, tyAre najIkamAM DhAla ane taravAra mUkelA che, evuM pragaTa vaMzajALuM jovAmAM AvyuM. te joIne meM vicAryuM ke, A DhAla-taravAra kevA ramaNIya che?, te parIkSA karI jevuM ke A kevI che ? ema vicArI grahaNa karIne tenAthI khelavA lAgyuM. kIDA karatA te vAMsanA jaMDa upara taravArane prayoga karyo. ekaja jhATakA sAthe vAMsanI lAkaDI nIce paDI ane vAMsanI vacce rahela lagAra phaDaphaDatA heThavALuM mane hara AkRtivALuM eka mastaka-kamala paNa bhoMya para paDyuM. brAMti pUrvaka meM te joyuM. "are re ! A mArA vyavasAyane dhikkAra thAo." e pramANe mArA bAhabalanI niMdA karatA meM mArA AtmAne Thapako Aye. pazcAttApaparAdhIna banelo huM jyAM aMdara najara karuM chuM, te paga upara bAMdhIne nIce dhUmrapAna karatuM kabaMdha(dhaDa) jouM chuM. jeIne adhika ati utpanna thaI. vaLI AgaLa najara karuM chuM, te dekhatAM ja mArgane parizrama dUra karanAra zreSTha vRkSethI adhiSThita, mane hara goThavaNa pUrvaka karelI taruvara zreNithI zebhAyamAna zreSTha udyAna joyuM. puSpAvatInuM varNana ramyapaNAthI AkarSAyela mAnasavALe huM te udyAnamAM gaye. tyAM cAre bAjuthI azoka vakSethI parivarela, kaI kaI sthaLe keLamaMDapa vaLI puSpavRkSethI yukta, sUrya-kiraNonA samaDathI vikasita thayela puMDarIka kamaLanI prabhAthI adhika bhAvALA sAta bhUmivALA prAsAdane meM dekhe. dekhIne temAM praveza karyo, krame karI sAtamA mALe pahoMcyA. tyAM veta rezamI vastrathI AcchAdita karela maNimaya manahara palaMga para bIchAvela zayana joyuM. temAM devAMganAsarakhI savage suMdara evI eka zreSTha ramaNIne joI. te kevI hatI ? sArI rIte siMcelA hatAzananA tejarAzinI jema dIpatI, visarAI gayelI vidyAvALI vidyAdhara suMdarI jevI citrAmaNamAM citarelI hoya tema ciMtAmAM DUbelI sthira dehavALI-vaLI kevI ? zaradanA caMdrabiMba sarakhA mukhakamaLavALI, kamalapatranI kAMti sarakhA ane kAna sudhI pahoMce tevA nayanavALI, rasavALA tAjA dADimanA puSpasarakhA lAla hoThavALI, potAnAM dAMtanAM kiraNothI samagra dizAone ujajavala karanArI, suvarNanA kaLaza sarakhI kAMtivALA puSTa moTA stanane dhAraNa karanArI, tapa tapanAra munijananA manane paNa haraNa karanArI, nirmala kapolatala para prati biMbita thayela caMdrabiMbavALI, tapAvelA suvarNanI vizAla zilA sarakhA suMdara nitaMba-pradeza vALI, muThThImAM pakaDI zakAya tevA madhyapradezathI zobhatI, zyAma-sUma romarAjithI zobhAyamAna, gaMbhIra nAbhi-nidhanathI zobhatI, suvarNamaya ane vijaLInA puMja sarakhA camakatA suMdaradehavALI, mAlatIpuSpanI mALA sarakhA sukumAra bhujAyugalavALI, kadalInA garbhanI upamAvALA suMdara sAthaLa-yugalavALI, kAmadevanA dhanuSa sarakhA kuTila bhUyugalathI manehara, azokavRkSanA navIna kuMpala sarakhA lAla hastatalavALI, IndrANI sAthe spardhA karanAra saubhAgyavALI, taruNavarganA samUDanA manamAM kAmAgni pragaTAvanAra, pitAnA dehanI suMdaratAthI ratinA garvane khaMDita karanAra, amRtarasa sarakhA lAvaNyarasanI khANasamAna, lAla kamalapatra sarakhA caraNatalathI zobhatI...... ......manahara paMcavarNavALA puSpa-samUhathI mastaka para karelA zekharavALI. rUpavALI ramaNane dekhI. kharekhara prajApati brahmAjIe prayatnapUrvaka sajelI AvA anupama rUpane dhAraNa karanArI devatAone paNa vismaya karanArI evI eka bAlikAne dekhI. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpAvatIne paricaya 303 AgaLa cAlIne meM tene pUchyuM ke-he suMdarI ! tuM keNa che ? A pradeza karyo che ? tuM ekAkI kema cho?, tane zeka thavAnuM zuM kAraNa che? tyAre te strIe kahyuM ke-"A mAre vRttAnta ghaNe lAMbo che, te tame ja kRpA kare ane kaho ke, Apa koNa che? Apane yathArtha vRttAnta kahe, kaI taraphathI Ave che? A tarapha AvavAnuM zuM prajana che? tenAM A madhurarasavALAM vAkyo, vinayavALA vacananI racanAthI prabhAvita thayelA mAnasavALo huM kahevA lAgyA ke "he suMdarI ! paMcAlAdhipati brahmarAjAne putra huM brahmadatta chuM." A vacana sAMbhaLatAM ja tenA netrayugalamAM AnaMdAzru chalakAI gayAM, harSAdhIna thayelI hovAthI romAMca-kaMcuka paherelA dehavALI banI ekadama UbhI thaI gaI. harSathI vikasita-prasanna vadana-kamalavALI mArA caraNamAM paDI. ati karuNu-gaddagadAkSarathI rudana karavA lAgI. pachI balavA lAgI ke-- he suMdara ! mArA manohara vadana-kamaLane vikasAvanAra ! kumudane praphulla karanAra caMdra samAna! azaraNane mane zaraNa ApanAra! tame ahIM AvyA, te suMdara thayuM. samagra sAmudrika lakSaNothI alaMkRta vakSa:sthala, hasta-pAda-zarIra-vibhAgo, tathA zrIvatsa lAMchana dekhavAthI Apane jANI ja lIdhA che, taduparAMta netranuM pharakavuM, bhujAo kaMpavI ItyAdika zArIrika nimittothI paNa Apa oLakhAI ja gayA che, chatAM paNa saMdeha dUra karavA mATe meM Apane pUchayuM che ke, "Apa keNa cho ? he uttamakulamAM janmelA ! amRtasvarUpa AnaMda ApanAra!, mArA anAtha he nAtha! tamAru huM svAgata karuM chuM." e pramANe ghaNA prakAranAM svAgata-vacane kahIne te rudana karavA lAgI. mane paNa tenA pratye karuNatA pragaTI, eTale tenuM vadana-kamala UMcuM namAvIne "rudana na kara' ema kahIne AzvAsana ApavA pUrvaka besADI ane kahyuM ke- "he suMdarI! tuM keNu che? kayAMthI AvI che? tane ahIM koNa lAvyuM ? pachI hatheLIthI praphulla vadanakamala sApha karIne te kahevA lAgI ke- he kumAra! huM tamArA mAmA puSpacUlarAjAnI putrI chuM. tamene ja ApelI chuM. vivAhadivasanI rAha jotI, aneka marathI AkuLa-vyAkuLa mAnasavALI huM mArA gRhaudyAnamAM vAvaDIne kinAre krIDA karatI hatI, tyAre hatabhAgI nATyaunmatta nAmanA daDhavidyAdhare mane ahIM ANI. eTalAmAM huM mAtA, pitA, baMdhu, sahadara vagerenA zekAgnimAM banI rahelI chuM, jene mArI pAse kaI pratikAra nathI, mArA bhAgyane Thapako ApatI rahelI chuM, teTalAmAM aNadhArI suvarNa vRSTi thAya-ema ekadama mane Apane samAgama thaye. have mane jIvavAnI AzA pragaTI, lAMbA kALanA ciMtavelA mane ratho pUrNa thayA, ke ApanI sAthe mAruM milana thayuM." pachI suMdarIne me pUchyuM ke, he suMdarI! te mAre zatru kayAM che? jethI huM tenAmAM keTaluM sAmarthya che, te jANI zakuM. teNe kahyuM ke te mArI daSTine sahana karI zakatA na hovAthI eka vAMsanA kuDaMgamAM UMce be paga laTakAvIne nIce vadanamaMDala rAkhI ghaNuM dhUmrapAna karI vidyA siddha karI rahele che, vidyA siddha thatAM te mArI sAthe lagna karaze. Aje ja tenI vidyA siddhi thavAne divasa che." A sAMbhaLIne meM puSpa vatIne tenA vadhane vRttAnta kahyo. harSapUrvaka te belI, "he Aryaputra ! suMdara karyuM ke, te durAcArIne aMta Aryo. tyAra pachI teNe gAMdharva-vivAhathI mArI sAthe lagna karyA. navIna Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 cepanna mahApuruSonAM carita neha karavA pUrvaka tenI sAthe nivAsa karyo. sukhapUrvaka sUI gaye. prabhAta samaye devAMganAne anurUpa mane hara zabda mArA sAMbhaLavAmAM AvyuM, eTale meM tene pUchyuM ke, "he suMdarI ! A zabda kene che? tyAre teNe AdarathI kahyuM ke he Aryaputra! tamArA verI nATya-unmattakanI khaMDA ane vizAkhA nAmanI A bhaginIo che. tenA bhAInA nimitte vivAhanAM upakaraNe laIne Ave che, te tame jaladI ahIMthI cAlyA jAva, huM temanI pAse tamArA guNanI vAta karIza ane te dvArA temane tamArA pratye ke bhAva che, te jANIza. je tamArA upara guNAnurAga thaze, te huM A prAsAda upara lAladhvajA ubhI karIza, nahiMtara vetadhvajA, te jANIne tamAre cAlyA javuM. meM kahyuM ke, "AvA bhayathI saryuM, teo mane zuM karaze? teNe kahyuM ke, huM ema nathI kahetI ke teothI tamane bhaya che, paraMtu tenA saMbaMdhavALA tenA bhAIo, vidyAdhare ke temanA subhaTe tamArA upara veravALA na thAya." tyArapachI tenA cittanI anuvRtti karato huM ekAMta sthaLamAM rahyo. puSpavatI paNa gaI, thoDA samaya pachI maMda maMda pharakatI vetapatAkA meM joI tenA saMketane abhiprAya samajIne te pradezamAMthI huM cAlyo gayo. parvatanI gahana jhADImAM utpanna thayelA parizramavALe huM vizALa vananI aMdara hiMDavA lAge. samagra suMdara vanarAji khaMDathI zobhAyamAna eka mahAsaravara dekhyuM. tene jotAM jotAM moTA vismayathI Azcarya pAmelA mAnasavALe huM vicAravA lAgyuM ke, "aho! A nadIonI alpabuddhi! ke je AvuM sugaMdhI, svAdiSTa, zItala jaLAzaya choDIne khArApaNAnA doSathI dUSita, vAraMvAra vaDavAnalathI nAza pAmavAnA svabhAvavALA jaLavALA samudramAM jaIne paDe che! A pramANe mahAsarovaranAM darzanathI vRddhi pAmatA kutuM halavALe huM mArganA thAkane dUra karavA mATe yathAvidhi snAna karavA lAge. snAna karIne bahAra nIkaLele AgaLa cAlyuM, eTale vividha prakAranAM vastra paherelI vividha vastrabhUSA sajelI (vilAsinIonI) vividhamaMDalIonuM nirIkSaNa karate karato huM sarevaranA vAyavya dizAnA kinAre pahoMcyA. zrIkAMtA sAthe lagna tyAM AgaLa meM mane hara yauvana-pUNe samagra dehanA avayavavALI eka suMdara kanyA dekhI. dekhIne vicAryuM ke, "aho ! A manuSya-janmamAM paNa mane divyarUpadhArI devAMganAnuM darzana thayuM. aho ! mArI puNya-pariNatika ahe! brahmAjIne vijJAna-prakarSa! ke jeNe rU5-guNanA nidhAnavALI A kanyAne utpanna karI. nehapUrNa vikAsa pAMpaNavALI dRSTithI te kanyAe paNa mane je. pharI paNa najara karIne paDakhe najara TharI, rakhe, koI amane jotA te nathIne! ema zaramAtI hoya tevI thaI gaI. pharI paNa sthira netra sthApana karatI, AnaMdAzrajaLa-pUrNa, capaLa tArakavALI pitAnA AtmAne arpaNa karatI hoya tema, parasevAvALIe bhayapUrvaka mArI tarapha snehavALI draSTithI najara karI. tyAra pachI te sthaLethI pitAnI dAsI sAthe kaMIka maMtraNA karatI te AgaLa cAlI. huM paNa tenA tarapha jate jate bIjI dizAmAM cAlavA lAge. eTalAmAM teNe ja mekalelI eka dAsIne meM dekhI. utAvaLAM pagalAM bharatI te mArI pAse AvIne mane eka zreSTha vastra-yugala, puSpa, tAMbUla, alaMkArAdika arpaNa karyA. pachI kahyuM ke, he mahAbhAgyazALI! Ape sarovaranA tIra para je yuvatIne dekhI hatI, teNe ja A sarva Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkAntA sAthe lagna 305 me kahyuM che ane mane vaLI kahyuM che ke, "are vanakizalayikA ! pitAnAM darzana ApIne jemaNe mane samagra jana-samUhanuM sukha ApeluM che, evA A mahAnubhAvane ApaNuM pitAjInA maMtrInA ghare sUvA-rahevAnI vyavasthA karAvaje ane meM kahela saMdeze temane jaNAvaje." e pramANe dubahumAnapUrvaka kahIne vastrAlaMkArathI alaMkRta thayelA nAgadevamaMtrIne tyAM laI gaI. te dAsIe nAgadevamaMtrIne kahyuM ke, tamArA svAmInI "zrIkAntA'nAmanI putrIe zayana karavA nimitte tamAre tyAM mokalyA che, te temanI gaurava pUrvaka svAgata, nAnabhejanAdi paraNAgata karaje" ema kahIne vanakizalayikA dAsI gaI te mahAmaMtrIe paNa pitAnA svAmI sarakhA upacArathI bahumAna pUrvaka sevA karI ane huM tyAM ja rokAye. prabhAta-samaye hajArakiraNavALA sUryano udaya thayo, tyAre te maMtrIe sugaMdhI zreSTha vilepana Adi karIne samalaMkRta karyo. kAryadizA batAvatAM te mane rAjA pAse laI gayo. dekhatAM ja rAjAe utAvaLA utAvaLA ubhA thaIne AdarathI mArI tarapha najara karI. mahArAjA sAme besavA mATe kiMmatI Asana apAvyuM. huM beThA pachI rAjA beThA. tAMbUla vagerethI mAruM bahumAna karyuM. nehapUrNa vacanathI te kahevA lAgyA ke he mahAbhAgyazAlI ! ApanA caraNa kamaLathI amAruM gRhAMgaNa tame pavitra karyuM, te suMdara kayuM". ApanA mukha caMdranA darzana vaDe amArA netra-kuvalaya-yugalane AnaMdita karyuM. sUryanA kiraNane anusaratA tamArA lAvaNya-samUhathI mArA vadanAraviMdane vikasita karyuM. athavA nipuNyakanA gharamAM samagra dAridda dUra karanAra, vividha varNavALA maNio sahita manahara vasudhArAnI vRSTi thatI nathI. samagra IcchAone pUrNa karanAra, AnaMdanI vRddhi pamADanAra, padArthonA vistAravALAM zreSTha nidhAno puNya vagaranA konA ghare Ave? uttama jAtivaMta samagra kalA-samUhathI yukta hitopadeza karanAra sumitra ane subhAya maMdabhAgyavALAne prApta thatA nathI. tamArA sarakhA puruSa sAthe eka mAtra darzanane vega maMdapuNyavALAne thato nathI, te pachI paricayanI vAta te dUra rahI." A pramANe AdarapUrvaka aneka prakAranA vArtAlApamAM temane ghaNe samaya vItI gaye. madhyAhna-samaya thaye. sAthe janavidhi karI. vAsabhavana mane ApyuM. tyAM rahelA mane maMtrI dvArA ema kahevarAvyuM ke, amArA sarakhA tamArI vizeSa prakAranI caDIyAtI bIjI keIsevA karI zakIe tema nathI, to paNa amArI A zrIkAMtA' nAmanI putrI che. tene tame svIkAra kare." ema kahyuM, eTale tene svIkAra karyo. e pramANe nimittiyAe kahelA uttama divase vaibhava anusAra ADaMbarathI pANigrahaNa karyuM. vAsabhavana sajAvyuM. tenI sAthe zreSTha palaMgamAM beThe. tenI sAthe IcchA pramANe ratikrIDA karIne sukhethI suI gaye. e pramANe keTalAka divase pasAra karyA. keIka samaye ratikrIDA karI rahyA pachI meM zrIkAntAne pUchayuM ke, kayA prajanane AzrIne ekalavAyA rakhaDatA mane tArA pitAjIe arpaNa karI. tyAre teNe kahyuM, "he Aryaputra! Apa sAMbhaLo-A mArA pitAjI vasaMtapuranA svAmI narasena rAjAnA putra che. jyAre mArA pitAjI rAjya para beThA, tyAre game te kAraNa ubhuM karIne amArI IrSyA karanArA amArA bhAyAto amArA - 39 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~~~~ panna mahApuruSonAM carita para caDI AvyA, tyAre ame A parvata para killAmAM sainya-vAhana sahita Azraya karyo. aneka duSTa janenA parivAravALA gAma-nagarane nAza karIne parivAranI vRtti karatA hatA. durganA baLathI ghaNuM bhila, puliMda, zabarAdikanA parivAravALA pallI karIne rahetA hatA. e pramANe keTaleka kALa pasAra thaye. zrImatI devIne cAra putro upara he pAMcamI patrI mAro bAlyabhAva pUrNa thaye. pitAne mArA upara ghaNe neha hatuM. jyAre huM kaMIka yauvananA vilAsamAM pahoMcI tyAre eka samaye pitAjIne page lAgavA gaI. mane dekhIne pitAjIe kahyuM, he putri! A sarva rAjAo mArA virodhIo che, te huM tane kene ApuM? mATe tuM ja pate ahIM svayaMvaranI pasaMdagI karI che. A pallImAM je kaI te bhadrAkRtivALA, viziSTa rUpavALA, netrane pasaMda paDatA keI Ave ane tuM dekhe, te tAre mane jaNAve." ema kahIne mane visarjana karI. tyAra pachI darAja pallImAMthI bahAra nIkaLIne mahAsarovaranA kAMThAnA pradezamAM besIne huM AvatA puruSavargane avakana karatI rahelI hatIeTalAmAM mArAM sukRtakarmanI pariNatithI tame darzana ApyAM. tamane dekhIne meM vicAryuM ke, "mArA manera siddha thayA, je deva anukULa thaze te, ema dhArIne vanakizala yakAne tamArI pAse mokalI. meM paNa mAtA pAse jaIne tamArAM darzanano vRttAnta nivedana karyo. teNe paNa mArA pitAne, pitAe paNa mane tamArA pratye atyaMta gaurava karIne tamane arpaNa karI. te pachInI vAta te tame jANe ja che. tyAra pachI zrIkAMtA sAthe sarva kAmaguNita viSayasukha anubhavatAM divaso pasAra thaI rahelA che. keIka samaye palinAtha pitAnA sainya-parivAra sAthe ke dezane vinAza karavA nIkaLyA. huM paNa kutUhaLathI tenI sAthe gaye. teo te gAme haNavA lAgyA. pharate pharate huM AgaLanA gAmamAM gaye. teTalAmAM te gAmanI bahAra najIkamAM kamaLa sarovaranA kAMThe gaMbhIra vanajhADImAMthI bahAra nIkaLate "varanuM aNadhAryo jevAmAM AvyuM. mane oLakhIne te paNa asaMbhavita darzananI saMbhAvanA karIne gaLe vaLagIne meTI pika mUkIne rudana karavA lAgyA. kaI rIte mahAmuzkelIthI tene chAne rAkhyA pharI janma dhAraNa karavA mAphaka ame moTA jhADanI vacce chAyAmAM beThA. sukhethI beThA pachI varadhanue pUchayuM ke he kumAra! te samaye meM tamane palAyana thavAnI saMjJA karI ane tame tyAMthI nAsI gayA, pachI tame kevI kevI avasthAo prApta karI? te sarva amane kaho' tyAra pachI je je anubhava karyA, te sarva kahIne varadhanune kahyuM ke, "teM paNa mArA viyoga pachI je je sukha-duHkha anubhavyAM hoya, te mane kahe. tyAre varadhanue kahyuM, "he kumAra! sAMbhaLe. te samaye huM tamane vaDalAnA vRkSa nIce chAyaDAmAM besADIne pANI kheLavA gaye. tyAM meM eka sareva mahAsarovaranuM varNana paTu pavanathI prerita UMcA-nIcA cAlatA taraMgamAM athaDAtA matyenA pucchanA prahArathI uchaLatA kallelavALA, pALa para beThelA aneka hiMsa vagere pakSivizeSothI ane zaMkhasamUhathI kSobhAyamAna UMDA jaLanA madhyabhAgamAM rahelA aneka prakAranA jaLajaMtuonuM AzrayasthAna, atisugaMdhI maMda pavanathI uchaLatA kallelathI calAyamAna vikasvara nIlakamaLanI sugaMdhamAM Asakta thayela bhramarazreNinA eka sAthenA pracaMDa guMjAravavALA, kinArA para ugelA vRkSonA Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 varadhanunI rAjabhakti aneka prakAranA vikasita puSpothI samRddha thavAnA kAraNe ullAsa pAmatA bramaree karela vizALa jhaMkAramaya saMgItanA zabdavALuM sarovara dekhyuM. vaLI kevuM?-vividha prakAranI ghaTAvALA vRkSakhaMDanA maMDalamAM layalIna thayelA haMsavALuM, kinArA para rahelA madhura svaravALA cakravAko, haMse ane sArasa pakSIonA madhura AlApavALuM, pavana-prerita caMcaLa taraMgoe phelAvela pracaMDa nirmala himakaNavALuM, vikasita makaraMdayukta tAjA lAlakamaLanI rajathI suvarNavarNa sarakhA karelA jaLasamUhavALuM. rasavALA sapheda kamaLanA kesarAnI parimalathI AkarSAyelA bhramaronA sAmaTA kelAhalavALuM, kallolanA AghAtathI tUTI gayelA ujajavala bisakhaMDethI zobhAyamAna, samagra jaMtumAtrane sukhasaMpatti ApanAra, samudranA vistArane vibhrama karAvanAra evuM mahAsarevara aNadhAryuM mArA jevAmAM AvyuM. vegavALA caMcaLa pavanathI prerita capaLa kalle ane uchaLatA jaLataraMgathI utpanna thayela phINa-samUhavALuM, jalajhADA karavA AvelA hAthIonA ToLAe bhAMgI ane kacaDI nAkhelA pragaTa kinArAnA taruvaravALuM, hajAronI saMkhyAmAM AvatA sasalA, vividha mRgajAtio, varAha, zAhamRge, siha, sAbaro vagere prANIothI bhegavaTo karAtuM, nAnA samudranI upamAvALuM mahAsarevara joyuM. te sarevara dekhIne "have huM jIvato rahIza" -ema mAnato kamaLapatranA be paDiyA banAvI tamArA mATe jaLa laI jAuM ane "huM to ahIM ja jaLapAna karI lauM ema karI khebAmAM jaLa bharI pIvAnI taiyArI karuM chuM, eTalAmAM tamAruM smaraNa thayuM ane meM vicAryuM ke- "duHkhe karI pAra pAmI zakAya tevA saMkaTanA kUvAmAM paDelA, tarasa, tApa, mArga-parizramathI paravaza thayelA dehanA avayavavALA, raste cAlatAM kAMTA, kAMkarA dardathI chedAyelA-bhedAyelA sukumAra caraNavaDe aTakI paDelA gamanavALA, darpavALA zatruonA bhayathI palAyana karatA, brahmarAjAnA putra hovA chatAM pitAnuM rakSaNa zeSanAra mane dhikkAra thAo. are jIva ! kRtana ! nirlajaja ! svAmInA sanmAnane bhUlI janAra ! pitAnA jIvavA khAtara prathama jaLapAna karavAnI abhilASA karanAra tane dhikkAra che. mahAtarazathI vyAkula banelA kSaNavAra paNa duHkha sahana na karI zaktA kumArane mUkIne tenA vagara ekalo ja jaLapAna karIne jIvavA abhilASA kare che? AvA prakAranI ciMtAthI utpanna thayela zaka vRddhi pAmato hato, tyAre jaLapAna karyA vagara ja sarevaramAMthI bahAra nIkaLe. lAMbA mArganA lAgelA thAkathI dhImI gati vaDe huM jeTalAmAM tamArI pAse AvI rahele hatuM, tyAre aNadhAryA kavaca paherelA, hathiyArothI saja, yamarAjAnA dUta sarakhA subhaTee mane mAra mAryo. sajajaDa paganA pATu mAryA, nirdayapaNe mane bAMdhyo. "are are varadhanu! brahmadatta kayAM che ? ema bIjI trIjI vakhata pUchatAM pUchatAM mane pitAnA svAmI pAse laI gayA. mane dekhIne te utAvaLo utAvaLo ubhuM thayuM ane AdarathI kahevA lAgyuM ke, he mahAbhAgyazALI! tArA pitAjI pAse meM abhyAsa karyo che, tuM mAro bhAI che, huM kezaladezanA adhipatinI sevA karavA jAuM chuM. mATe kahe ke, "kumAra kayAM che ?" kahyuM ke, "mane khabara nathI.' tyAra pachI bIjAoe nivAraNa karavA chatAM mane khUba mAra mAryo. mArA para paganA prahAro thavA lAgyA ane vedanA sahana na karI zakyo eTale meM kahyuM ke, "je tamAre jANavA Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 cepanna mahApuruSonAM carita daDha Agraha che, te kumArane te vAgha khAI gayuM che. teoe kahyuM ke, "te sthAna batAva tyArapachI ADA-avaLA game tema pagalAM bharate bharate tamArA dekhAvAnA sthAna para AvyuM. ane tamane palAyana thAva" e IzAro karyo. meM paNa parivrAjake ApelI eka guTikA mukhamAM mUkI. tenA prabhAvathI AMkho mIMcAI gaI ane cetanA uDI gaI hoya tema ceSTAvagarane, zvAsa vagarane banI gayo ane bhUmi para DhaLI paDayo. "A mRtyu pAme che." tema dhArIne mane cheDIne teo cAlyA gayA. lAMbA samaya pachI mukhamAMthI goLI kADhI lIdhI. tyAMthI ubhe thaIne tamane kheLavA lAge. kyAMya patto na lAgavAthI atizaya saMtApa karavA lAgyo. kevI rIte ? he prabhu! mArgane parizrama, cAlavAne thAka, tRSA, bhUkha vagerenA saMkaTavALA, bhUmi para kukSithI zayana karavuM ke besavuM, zvApado, sarSa vagere bhayonAM kAraNe vicArIne "kumAranuM zuM thaze?, kene vedanA jaNAvaze?, kahetAM tene sAtha keNa Apaze? te mugdhakumAra kene AjJA karaze ?, are! kumAra dekhAye, are! A te kumAra nathI, A te ThuMThuM che, "A kumAra mane belAve che,', ema karIne bAjumAM avalokana karuM. pakSIe, agara pRthvI para saMcAra karanAra keI ke vRkSanA sukAyelA pAMdaDAne maramara zabda karyo, te tarata ja "huM" ema karatAM ka mArAM netro te tarapha deDAvuM. "A mAre che. ema mane keNa kaheze ? "A kumAra che." ema huM tene kahuM ? jarUra huM eka vakhata kumArane dekhIza" AvA vicAra karato huM bhramaNa karate hate.. ( A pramANe tamArA viyoganA lIdhe lAMbA nIsAsA mUkate ane zarIranuM zoSaNa karate kaI prakAre kalezathI eka gAma pahoMcyo. tyAM meM eka parivrAjakane je. meM tene abhivAdana-praNAma karyA. teNe mane kahyuM ke, "tuM varadhanu jevuM jaNAya che. meM pUchyuM, "he bhagavaMta! Apa kaMIka bhramamAM paDyA che ke zuM ?" tyAre teNe mane sogana ApatAM kahyuM ke- "te tArA pitAjIne "vasubhAga' nAmane priya mitra chuM; mATe vizvAsa rAkhIne kahe ke, kumAra kayAM che? meM paNa tene kharI hakIkta jaNAvI. tyAra pachI viSAdathI zyAma thayelA mukhanA caherAvALA te mane kahevA lAgyA ke, dhanuamAtya palAyana thaI gayA che, kezalAdhipatie tArI mAtAne caMDALanA pADAmAM nAkhI che. vAghAta sarakhuM AvuM vacana sAMbhaLIne Indrotsava thayA pachI Indradhvaja jema bhUmi para paDI jAya tema huM dharaNI para DhaLI paDayo. bhAna AvyuM, eTale eka te tamArA virahAgninI javAlAthI aMga saLagI raheluM hatuM, temAM dAjhayA para DAma, mahAghA paDele hoya ane lohI vahI raheluM hoya, tenA upara kaI bhAra nAkhe athavA keI mALa parathI nIce paDI gaye, tene kaI lAta mAre, samarAMgaNa bhUmimAM paDI gayelA mastakane uchUvAsa levA mAphaka mAtA-pitAnA apamAna viSayaka mAre kheda prakarSa ekadama vRddhi pAmyA. vasubhAge mane kahyuM ke-hevaradhana ! have tene zeka cheDI de, tene kheda na kare, parisaMtApa na kare, viSamadazAnA pariNAma kene thatA nathI ? meM kahyuM, "he mahAbhAga! mArA zeka karavAthI bIjuM zuM phaLa maLavAnuM che? kemake, A bhuvanamAM je jaMtunA teSa niSphaLa nIvaDe che; evA zeraDInA puSpa sarakhA tenA niSphaLa janmathI che lAbha ? tyAra pachI hetuM, daSTAMta pUrvaka AzvAsana ApI samajAvIne ghaNA prakAranA gulikA, vega ApIne tamane kheLavA mATe mane mokalyA. huM paNa parivrAjakane veSa dhAraNa karI kAMpilyapure gaye. tyAM jaIne meM sarva lekane sevana karavA gya kApAlikapaNAnuM avalaMbana karyuM. te kevA prakAranuM ? Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kApAlika veSa 309 manuSyanAM mastakenI khoparIne hAra paherela, merapiMchanA karela uMcA AbharaNayukta, ubhaTa vicitra vanA TUkaDA ane cIMtharAM sAMdhIne paherelA bIbhatsa vastravALe, vividha aneka jAtinA pakSIonA piMchA ekaThAM karI kApAlikapaNAnuM cihna mastaka para rAkhate, hastatalathI tADana karI Damarukane bhayaMkara zabda karate, madavaza Dela, dIrgha raktanetravALe, potAnI pAchaLa cAlatA kutUhaLIonA madhura kAkalI svaravizeSathI gIta karAte, A pramANe samagra lekenAM nayane ane manane Azcarya ane prabhAva utpanna karate, manathI kaMIka nirdhAra karIne kApAlikapaNAnA veSanuM avalaMbana karyuM. tyAra pachI niraMtara tyAM Ama tema pharatAM pharatAM caMDALanA pADAmAM gayA. khoTAM nimitte kahete kahete dareka ghare paribhramaNa karavA lAgyA. tyAra pachI te caMDALe pUchavA lAgyA ke, he bhagavaMta ! A zuM che? meM temane javAba Apyo ke, bhagavatI mAtaMgI vidyA sAdhavAno A kalpa che." ema dararoja tyAM bhramaNa karatAM karatAM e koTavALane putra mAre mitra thaye. keIka samaye meM tene kahyuM ke, tuM varadhanunI mAtA pAse jA. ane kahe ke, tamArA putranA priya mitra kuMDille tamene pagelAgaNe kahevarAvyAM che. kahevuM ke cittamAM kheda na kara, TUMka samayamAM kalezanI zAMti thaI jaze. mArA kahyA pramANe tyAM jaIne kahyuM. bIjA divase huM tyAM jAte gaye. meM mAtAne dekhI. temane praNAma karIne aMdara gulikA sthApana karIne bIjerAnuM phaLa ApyuM. huM te pradezamAMthI nIkaLI gaye. mAtAe te phaLa khAdhuM, tene prabhAvathI te dharaNitalamAM DhaLI paDI, ceSTA vagaranI thaI, uravAsa-niHzvAsa baMdha thayA. pachI caMDALAe rAjAne jaIne jaNAvyuM ke, amAtyanI patnI paraloka pAmI." tene saMskAra karI le.' rAjAe potAnAM mANasa ekalAvyA, teo joIne rAjAnA hukamane amala karavA lAgyA. meM temane kahyuM ke je A samaye tame tene agni-saMskAra karaze, te tamArA rAjA mATe sAruM nathI. e sAMbhaLI caMDALanA AgevAne rAjapuruSone mekalI ApyA. rAjapuruSa gayA pachI meM mArA mitrane kahyuM ke, "A kALI caturdazI che. kharA samaye ja mahAamAtyanI sarvalakSaNayukta patnI prApta karelI che, je tuM sahAyaka banI uttarasAdhaka thAya, huM maMtranI sAdhanA kamaMtra siddha thayA pachI je kaI eka padArtha vicAravAmAM Ave, te prApta thAya che. ekAntamAM caMDALanA AgevAnane mArA mitre meM kahyuM hatuM te jaIne jaNAvyuM. te vAta teNe svIkArI. eTalAmAM rAtri paDI. teo baMne mArI mAtAne laIne ekAnta dUrapradezamAM laI gayA. pachI meM paNa ADaMbara karIne eka maMDaLa AlekhyuM. bali ane puSpAdika sAmagrIthI dizApoLanI pUjA karI. tene dakSiNa dizAmAM mastaka sthApana karI, page pUjA karI. agni pragaTAvyA, maMtrajApa-sahita AhUtine prakSepa karyo. cara taiyAra thaye. te baMnene meM kahyuM ke, "A ca, ane puSpa laIne tame jAva, nagaravAsI devatA ane mAtAnuM pUjana karIne pAchA Ave. tyAra pachI teo gayA. teo gayA pachI meM mAtAne bIjI gulikA ApI. tenA prabhAvathI jANe sUtelI jAgI na hoya tema mAtA bagAsuM khAtI ubhI thaI. huM temanA caraNa-yugalamAM paDe. meM mArI oLakhANa ApI, eTale te rudana karavA lAgI. meM kahyuM ke, "A rudana karavAne kALa nathI cAle, jaldI ahIMthI cAlyA jaIe." jaladI jaldI pagalAM bharatAM uttaradizA tarapha eka yejana dUra nIkaLI gayA. anukrame karacha nAmanA gAme pahoMcyA. tyAM mArA pitAne mitra "devazarmA nAmane hatuM, tenA gharamAM mAtAne rAkhIne rahele hatA. mAtA svastha thayAM, tyAre huM kumAra ! tamAre sarva vRttAnta tene Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 kahyo. te sAMbhaLIne meM ghaNI rIte rAkANu karyuM, te paNa dRSTivALI mAtA ghaNA pralApavALA A pramANe vilApa karavA lAgI- vikasita kamalapatra sarakhA ujjavala netrayugala vaDe maneAhara mukhAkRtivALA !, navIna nIlakamaLa--patranI kAMti sarakhA nayanavALA, maneAhara lAvaNyathI pUrNa gaMDatala maMDalanA Abha raNavALA, namra vartanavALA, sukumAra caraNutalavAlA he kumAra ! krIDA karavA mATe bahAra gayA hAya, tyAre je Dha ciMtA karanArI hatI, te ja mAtA maraNanA kAraNabhUta thaI. A devanu caritra kevuM vicitra che, te juo. cApanna mahApuruSonAM cirata ghaNAM azrajaLathI rAkAyela netra sukumAra spavALA maneAhara mahAmUlyavALA zayanamAM zayana karanArI have kaThaNu khADATekarAvALI-UMcI nIcI-viSama kAMkarA-kAMTAvALA pRthvIpITha para kevI rIte zayana karatA hAIza ? bhUkha, taraza, tApathI glAna vadana-kamaLavALA ane mAnA khedathI thAkelA, varadhanunA virahamAM lAMkhA pravAsanA duHkhamAM rahelA tu kAne AjJA karIza? khAlyakALanA khALeA khUMdavAnA tArAM lADa ane khAlakrIDAo yAda karIne ekadama je hRdaya phUTI jatuM nathI, tethI mAnu chu ke, mAruM hRdaya vajra jevu kaThaNa che. mAre caMDALavADAmAM rahevAnu thayu ane tyAM dAsabhAva bhAgavavA paDayA, tenu smaraNa karuM chuM, te tyAM mane AtmA ja gamatA na hatA, pachI bheAjana khAvAnI tA vAta ja kayAM rahI ? A caMDAlanA vADAmAM nivAsa, tathA dhanunA vinAza e jeTalA mArA AtmAne khALatA nathI, tenA karatAM huM kumAra ! tArA ghaNA pravAsane yAda karIne mAruM hRdaya vadhAre maLe che. A pramANe vilApa karatI te mAtAne koI prakAre svastha karI. devazarmAne me' kahyuM, 'A mArI mAtAnI thApaNa tAre tyAM rAkhI jAuM chu, jyAM sudhI huM pAcho na AvuM tyAM sudhI tenI sAra-saMbhALa sArI rIte rAkhavI.' teNe paNa mArI vAta svIkArI. tyAra pachI mAtAne praNAma karIne te sthAnamAMthI huM nIkaLI gayA. bhamatA bhamatA ahIM AvyA, eTale ahI' tamAru daza na thayuM. A pramANe khela dIlathI vAta karatA hatA, keTaleAka samaya vItyA pachI eka mANasa gAmamAMthI AvyA ane kahevA lAgyA-he mahAbhAga ! tamAre ahIMthI AgaLa musAphI na karavI, kAraNa ke tamArA sarakhArUpa ane vayavALA e puruSonu paTamAM citrAmaNa citrAvIne kezalAdhipatie peAtAnA puruSone ahI' mAlyA che. citrone 58 amane batAvIne teoe kahyuM ke, AvA rUpa ane vayavALA e puruSo ahIM` AvyA che ? te dekhIne huM tamArI pAse Avyo chuM. tevA prakAranA rUpathI oLakhAtA tamane meM dekhyA. have tamane je iSTa hAya te kare' e pramANe kahIne te gayA pachI ame ane vananI gahana jhADI vacce thaIne palAyana thayA, anukrame kauzAMkhI AvyA. e kUkaDAnu zaratI yuddha tyAM nagarahAra sAgaradatta zarata cAlatI hatI. ba MnenA karAvyuM. sAgaradattanA phUMkaDAe ane buddhila nAmanA be zeDaputronA kUkaDAonI hAra-jitanI kUkaDAe mATe lAkha maheAranI zarata karIne yuddha budhdhilanA kUkaDAne huNyA, eTale te parAjita thayA. pharI Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUkaDAnAM zaratI yuddha, vAsabhavananuM varNana 311 buddhilanA kUkaDA e sAgaradattanA kUkaDAne haNyA, bhagna thayA. sAgaradattanA kUkaDo parAbhava pAmyA. yuddha karavA uzkeravA chatAM yuddha karavAnI abhilASA karatA na hatA. yuddha-vimukha kUkaDAne dekhIne meM sAgaradattane kahyuM ke, are ! sujAtavALA kaDA hovA chatAM paNa kema bhagna thayA ! mATe jo tame kApa na pAmeA, te huM tene dekhuM. tyAra pachI sAgaradatte kahyuM, he mahAbhAgyazALI! juo AmAM mane dravyanA lAbha nathI, paraMtu ahiM abhimAna aparAdhI che. A avasare varadhanue budhdhilanA kukaDAne tapAsyA, te tenA caraNamAM leAhanI sAthe khAMdhelI jovAmAM AvI. e vAta budhdhilanA lakSyamAM kharAkhara AvI gaI. teNe varadhanune adhalAkha ApavAnuM nakkI karyuM". varadhanue A hakIkatanA ajANa mane jaNAvI, tyAra pachI buddhilanA kUkaDAnI sAthe kADhI nAkhIne sAgaradattanA kUkaDA sAthe laDAvyo. teNe tene harAvye. eTale sAgaradatta tuSTa thayeA. prasanna mukhakamaLavALA teNe mane kahyuM ke, 'cAle! mArA ghare' ema kahIne amane rathamAM besADIne sAgaradatta pAtAnA ghara tarapha cAlyA. nagaramAM praveza karyAM. kutUhaLathI ullasita netravALA ame nagara khahAra udyAnAthI maneAhara sImanA pradeza. jotA jotA, pAtALamULa jeTalI UMDI nagara pharatI khAInu' avaleAkana karatA, dhavala kAMgarAvALA, zeSanAgAnI upamAvALA cAre khApharatA killA jotAM jotAM manekhAjInA vastranA aMtabhAgamAM jhulI rahelA cAmaravALA nagaradaravAje paheAMcyA. praveza karatAM pracaMDa pavananA jhapATAthI kSobhAyamAna samudranI jema mATe janakolAhala sAMbhaLyeA. zaratanA meghasarakhA UMcA ane ujjavala bhavanAthI zAbhAyamAna, ghaNA lekonI avara-javarathI pesavA--nIkaLavAnA mArga rokAI gayelA che, traNa mALe, cAra mArgA, cAka, gavAkSa vagere sthaLe ekaThA maLelA janasamUhavALA, madirAnA mathI skhalanA pAmatI vilAsinI strIonA caraNanA nUparanA zabdo sAMbhaLIne ekaThA thayelA huMsakulAvALA, sadA pravartatA utsavanA Ana MdathI viracita vAjiMtranA nAdathI pUrAtA zravaNa-vivaravALA sAgaradattanA bhavanamAM ame praveza karyAM. vAsabhavananuM vana-- peAtAnA niyata karelA sevakane AjJA karI ke, A mahAnubhAvone vAsabhavana khatAve. te paNa ha pUrvaka amane tyAM laI gayo. maneAhara zayyA, Asana, upakaraNAthI sajja karela vAsabhavana batAvyuM. 'ahIM Apa vAsa karajo' ema kahIne te gayA pachI huM kutUhaLathI jovA lAgyA. vAsabhavana kevuM che ? samacatusa saMsthAnavALuM, pALI karelA jaLAzayavALu, marakataranathI banAvelA magaramukhathI jaNAtI praNAlikAvALu, bAlakadalIgRhanI aMdara rahelA latAmaMDapathI vIMTAyela, gRhavAvaDImAM saMcaratA bhavana-kalatu N seAe karelA madhurazabdovALA, bhavana-vAvaDImAM ugelA puSpa vRkSonA parimalamAM Asakata thayelA bhramarAnA guMjAravathI mukhara evA vAsabhavanamAM eka murhuta rahyo, teTalAmAM sAgaradaro mAkalela puruSe AvIne mane kahyuM ke, padhArA, cAlA, snAna-bhojanAdika kAryAM patAve.' tyAra pachI sAgaradattane priya lAge tevAM sarva kAryAM ame karatA hatA. e pramANe tenI prItipUrvaka satkAra pAmatA tenA snehAnurAgane AdhIna thayelA ame keTalAka divase tene tyAM rAkAyA. koIka samaye budhdhile mokalela eka sevake pAse beThelA varadhanu mane uThADI ekAMtamAM laI jaIne tene kaMIka kahI cAlyA gayA. te gayA pachI varadhanue mane kahyuM ke-budhdhile je ardhalAkha Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 panna mahApuruSanAM carita ApavAnA svIkAryA hatA, te badala hAla cummAlIsa hajArane hAra A puruSaharataka mekalA che. AbhUSaNanI maMjUSA khelIne hAra batAvyuM, tene jotAM jotAM meM "brahmadatta nAmathI aMkti lekha joyo. te joIne meM pUchyuM ke, "A lekha kene che? varadhanue kahyuM ke, kone khabara? brahmadattanA nAmathI oLakhAtA ghaNu puruSe hoya che. emAM zuM Azcarya lAge che? A pramANe jeTalAmAM paraspara vArtAlApa cAlatuM hatuM, teTalAmAM traNa tilaka karI zobhita karelA dehavALI vatsA" nAmanI eka paritrAjikA AvI. akSata-pu mastaka para vadhAvIne he putra! tuM hajAra varSanA AyuSyavALo thA" ema belatAM teNe varadhanune ekAMtamAM belA be. tenI sAthe keTalIka maMtraNa karIne pAchI gayA pachI meM varadhanune pUchyuM ke, "e zuM kahI gaI?" tyAre varadhanue kahyuM ke, eNe ema kahyuM ke, buddhile ratnakaraMDakamAM je hAra mokalyo che, tema ja tenI sAthe je lekha mokalyo che, te tamane arpaNa kare." meM kahyuM ke e te brahmadatta' nAmathI aMkti che. te kRpA karIne kahe ke, te brahmadarA rAjA keNa che? teNue kahyuM ke, he vatsa! sAMbhaLa, paraMtu A vAta tAre koIne kahevI nahiM. Aja nagarImAM ratnavatI nAmanI zeThanI putrI che. te kevI che? ratnAvatInuM varNana sArI rIte joDAyelI saMgata aMgulI-dalamAM pragaTa nasonA vibhagavALI, suzliSTa ane unnata gUDhacaraNayukta, lAvaNyathI nirmala evA tenA laghu pAdayugalamAM sthAna pAmele rAga pAdasevA karavAnI abhilASAvALo hoya tema lAgato hato. mAMsathI puSTa gUDha daDha ghuMTI sukumAra suMdara AkAravALA, na jaNAya tevA rema ane piMDIvALA jaMghAyugalathI yukata, anya anya joDAyelA mULamAMthI maLelA skUla vizALa nitaMbavALI, manahara svAbhAvika gaMbhIra nAbhinA vartulAkAra vartavALI, hAthInI sUMDhanI jema caDa-utaravALI suMdara kamaLa vilAsI bAhulatAnuM AlaMbana karatA kara-pallavavALI, atiprazasta traNa rekhAthI ane AbharaNathI manahara kaMdharAvALI, ativistIrNa lAMbA mAgavALI manahara nagarInI jema ativistIrNa, dIrSa, aMjana karela ujjavaLa netravALI, vanahAthI jevI apratima dAMtanI zobhAthI vibhUSita, sArI rIte havana karela agnithI baLatA balimAMthI nIkaLatA dhUmADAnA paDala sarakhA zyAma gIca kezasamUhane khabhA para vahana karatI, nirmala kapAlatala para laTakatA capaLa kezanI laTavALI, saMpUrNa gaMDamaMDala ane vikasita manahara mukhanI zobhAvALI zveta bArIka rezamI vastranA banAvela kaMcukathI AcchAdita stanamaMDaLavALI, caMdralekhAnI zreSTha ujajavalatAnuM anukaraNa karatI hoya tevA ujajavala paherelA vastravALI. A pramANe cakAvaliyukta garadana ane caMdranI zaMkA karAvanAra rahiNInA parivAra jevA vadanane vahana karatI hatI. ' AvA prakAranI A "ratnAvatI cheka bAlyabhAvathI ja mArI sAthe pUrNa vizvAsabhAvathI vartatI ane vizvAsu vAta karatI rahelI che. potAnA samagra parivAramAM mArA upara ja vizvAsa rAkhatI, mane ja vallabha mAnatI suMdara kathAmAM kALa nigamana kare che. keIka samaye sUryodaya thayA pachI keTalAka samaye pitAnA hRdayamAM rahelA keIka arthanuM dhyAna karatI, zreSTha palaMgamAM tanulatAne ALoTatI, eka hAtharUpa kuMpaLathI zravaNamaMjarIne sApha karatI, DAbI bhujAthI karelA vadanamaMDalanA takiyAvALI, nirnimeSa nayana-kamaLavALI jANe AgaLa saMkalpa Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnavatInI kAmAvasthA 313 lakhyA hAya, tene jotI, hRdayagata padArthanuM dhyAna karatI, citrAmaNa karelI hAya.tema rahelI meM tene dekhI. tevA prakAranI anubhava na karyo heAya tevI avasthAnA anubhava karatI tene joine kaMpatA hRdayavALI huM tenI pAse gaI. me tene kahyuM he putrI ratnavatI ! tuM zuM ciMtA kare che ? tyAre tenA parivAre mane kahyuM ke Aja keTalAka divaseAthI sakhivaga'nI sAthe khelatI nathI, lAMkhA kALanA paricita pAMjarAmAM rAkhelA zukapakSIne lAvatI nathI, bhavananA kalahuMsanA samUhane cAro nAkhatI nathI, bhavana-udyAnanA vRkSeA viSe bhramaNa karatI nathI, gRhavAvaDIemAM snAna karatI nathI, citravartikAthI citrAmaNa karatI nathI, patrachedyanI kaLA karatI nathI, AbhUSaNA paheravAnA Adara karatI nathI, vINA-vinAda karatI nathI, zarIrasa'skAra karavAmAM rasa letI nathI, AhAranI abhilASA karatI nathI, mAtra aMtaHkaraNamAM chUpAvI rAkhelA udvegane nIsAsA mUkI mUkIne peAtAnI vedanA sUcavatI pANI vagaranI bhUmimAM rahelI mAchalInI jema pathArImAM paDakhAM pheravatI UMcI-nIcI thatI amArA manane udvega karAvI rahelI che." tyAra pachI meM kahyu` ke, he putrI ! tArA mukhakamalanA parimalamAM Asakta thayelA bhramara-kule! tane kema parezAna kare che ! mahAparitApa jaNAvanArA lokhA nIsAsA kema mUke che ? vRdhdhi pAmatA hRdayanA duHkhAvegane sUcavatu, plAna, lAvaNyanI krAMtivALu vadana kema vahuna kare che ? maMda maMda pavanathI prerAyela caMcaLa AMkhAnA agrabhAga para rahela DAlatA pallava sarakhA lAMbA nIsAsAnA parizramathI phIkkA paDI gayelA hAilane kema vahuna kare che? camakatA tapAvelA suvarNa sarakhA rakta-pIta mizrita vaNunI prabhA vagaranA tArA gAla zAthI thayA ? pulaka jAtinA ratnajaDita suvarNa -kuMDala vagaranuM... tAruM karyuM yugala kema zUnya jaNAya che ? hai suMdarAMgI ? DAkamAM hAlatA mukharamaNinA zabdathI mizrita lAM hAra ramaNu karanAra patinI jema kema tArA stanamaMDala para ArAhuNu karatA nathI ? huM sutanu! tuM nirarthaka aMgA maraDI, paDakhAM pheravI tArAM agAne zithila-azakata banAvI kema sIdAya che ? tenA rakSaNanA upAyeA jANI ke samajI zakAtA nathI. hai sutanu! tAruM peAtAnuM je kaI vRttAnta heAya, te sava yathArtha paNe kahe. pAMDitajananA hRdayapAse khAlI karela duHkhI hRdaya paNa sukha ApanAra thAya che. A pramANe bahu rIte samajAvyA chatAM kaMI paNa pratyuttara ApatI nathI ane te ja pramANe rahelI hatI. tyArapachI meM mArA hastatalathI tenA mastake sparza karyo. vadana-kamaLa upara rahelA parasevAnA jaLane luchI nAkhIne me tene kahyuM, " huM putri! ceginInI jema cega abhyAsamAM tallIna banI zuM vicAra kare che? te paNa peAtAnA vicAro na kahevA lAyaka hAvAthI lajajAthI namelA vana-kamaLavALI kaMIka hasatI mArA kheALAmAM paDI. pachI me'mArA hasta-pallavathI khabhAnA pradezane paMpALIne zAMtipUrvaka pUchavA chatAM lajjA-paravazatAthI kaMI paNa khelI zakI nahi, tyAre tenI priyaMgulatA nAmanI khAla sakhI je paDachAyAnI jema tenuM paDakhu cheADatI na hatI ane tenu bIju hRdaya hAya tevI tenI sakhIe kahyuM - he bhagavatI ! A mArI sakhI lajjAthI paravaza banelI hAvAthI yathArtha kAraNa kahevA samatha nathI, paNa satya hakIkata huM tamAne kahIza. AjathI keTalAka divase pahelAM tenA budhdhila nAmanA bhAIne sAgaradatta zeThanI sAthe lAkha sAnaiyAnI zaratavALI kUkaDAnI laDAi karI hAra-jItavALI zarata nakakI karI. te jova 40 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 panna mahApuruSonAM carita mATe amo kutUhalathI tyAM gayA hatA, te vakhate amarakumAra sarakhA manahara zarIravALA, kAmadevanI jema madana utpanna karanAra, caMdranI jema lokonA manane AhlAda utpanna karanAra, samudranI jema zrIvatsanA Azraya, varSAkALanI jema mahItalane zAMta karanAra, zarada samayanI jema kamalakhaMDa vikasita karanAra, hemaMtaRtunA samayanI jema sugaMdhI karelA samagra zvAsavALa, zizira RtunA samayanI jema myAna karelA vairInA mukhakamalavALo, vasaMtamAsanI jema ramaNIya ane dekhavA gya, uSNakALanI jema dharaNidhara--parvatane saMtApa karanAra, bIjA pakSe rAjAone saMtApa karAvanAra eka zreSTha yuvAna tenA jovAmAM AvyuM. te kumArI ninimeSa nayanathI tenA tarapha lAMbA kALa sudhI joyA karatI hatI. tyArathI mAMDI manamAM kaMI paNa ciMtA karatI hIMcakAnI ramata ramatI nathI, saMgIta paNa karatI nathI, lAMbA parizramathI thAkelI hoya tema zayanamAM dehane paTa. caMdanarasanA vilepanathI paNa tApa pAme che, kamalapatranA sparzathI paNa mUccha pAme che. maMda maMda kurAyamAna eSThayugalavALI, romAMcita bAhulatAvALI, parasevAnA jaLa ane aMgarAga gaLavAthI raMgAyelA vastrapaTavALI te jAgI. nidrA pUrNa thayA pachI ghaNI rIte lAvavA chatAM pratyuttara ApatI na hatI. tene meM sAMbhaLI eTale tene madanavikAra meM jAye. ghaNI rIte meM tene samajAvI, dabANa karIne pUchyuM, tyAre tenA manamAM rahelo sadbhAva samajAyo. te kahevA lAgI ke, he bhagavatI ! tame mArAM mAtA che, athavA pradhAnasakhI che, agara mArAM ISTadevatA che; evuM kaMI nathI ke tame na karI zake, te tamArAthI mAre zuM chupAvavAnuM hoya ? je A priyaMgulatAe jaNAvyo, kAmadevanA bANathI vidhanAra kAmadeva sarakhe te ja mArA hRdayamAM pravezI gaye che, vadhAre zuM kahevuM? je TUMkA divasemAM tenI sAthe mAre vega na karAvI Apaze, te nakakI pachI huM mArA prANa TakAvavA samartha nahIM thaIza. e sAMbhaLIne meM tene kahyuM kevatsA ! lagAra dhIraja rAkha, huM tema karIza, jethI tArI abhilASA pUrNa thaze." tyAre varSAnuM prathama bindu paDavAthI jema pRthvI zAMti pAme, tevI rIte te zAMti pAmI, gaIkAle meM tene kahyuM ke, "huM brahmadattane maLI." e sAMbhaLIne jANe pharI jIvana maLyuM hoya, tema pitAne mAnatI praphulla vadana-kamalavALI te kahevA lAgI ke, he bhagavatI ! tamArI kRpAthI sarva suMdara ja thaze, paraMtu tene vizvAsa pamADavA mATe ratnakaraMDakamAM A hAra mUkIne tene mokalI Ape. brahmadattanA nAmavALo A lekha paNa sAthe mekalI Ape. te pramANe gaIkAle ame karyuM. te he mahAbhAga ! lekhano vRttAnta Ama che. meM paNa teno pratilekha mokalI Apyo. brahmadatta ane ratnAvatIne meLApa ane magadhapura tarapha prayANa A pramANe varadhanue kahela vRttAnta sAMbhaLIne na dekhelI ranavatIne jovAne mane ratha praga. hadayamAM te viSayanuM kutUhaLa ubhavyuM, manamAM saMtApa vadhavA lAge. tenAM darzana ane samAgama meLavavAne upAya kheLatAM tenA keTalAka divaso pasAra thayA. anya divase varadhanuM utAvaLe utAvaLe bahArathI AvyuM ane kahevA lAgyuM ke he kumAra ! A nagaranA rAjA upara zalAdhipatie ApaNane kheLavA mATe vizvAsu mANasane mokalyA che, e kArya rAjA e AraMbhI paNa dIdhuM che, nagaramAM paNa A viSaya carcAvA lAge che A hakIkata jANIne sAgaradarate amane bheMyarAmAM chUpAvyA. rAtri paDI. ame sAgaradattane kahyuM ke, tevI goThavaNa kare, jethI ame ahIMthI palAyana thaI zakIe. e sAMbhaLIne teNe samagra hathiyAra, vastrAdika jarUrI Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSa-varadAna 315 sAmagrI sahita zreSTha ratha taiyAra karAvyeA. temAM ArAhaNa karIne nehapUrvaka sAgaradattathI anu sarAtA ame nagarImAMthI bahAra nIkaLyA. theADI bhUmi sudhI gayA pachI sAgaradatta IcchatA na hAvA chatAM paNa muzkelIthI tene pAcho vALIne ame AgaLa cAlyA. nagara bahAra yakSamadiranA udyAnanA vRkSeAnI vacce rahelA, paripUrNa aneka hathiyArothI sajja evA rathamAM beThelI kAmadevavirahita rati sarakhI eka zreSTha mahilA jovAmAM AvI. teNe Adara sahita ubhA thaI ne amane kahyuM ke, tamAne AvatAM ATalA lAMbe samaya kema thayA ? te sAMbhaLIne me kahyuM, he suMdarI ! ame koNa chIe ?" teNe kahyuM, he svAmI ! tame brahmadatta ane varadhanu che.' meM pUchyuM ke, tame te zI rIte jANI zakayAM ? teNe kahyuM ke, jo ema che, teA sAvadhAna thaI ne sAMbhaLe. A ja nagarImAM dhanapati-kuberanA dhana-samUhanI sparlRA~ karatA dhanapravara nAmanA zeTha che, tene ratnasaMcayA nAmanI patnI che, tenI ATha putro upara janmelI vahAlI kanyA . mArA bAlyakAla pUrNa thayA. koika samaye zaMgAranA apU phulaghara samAna, samagra lAkone abhilASA karavA lAyaka yauvana prApta thayuM. tyAra pachI peAtAnA kula-rUpa-vaibhavavALA uttama puruSo viSe saMtASa na pAmavAthI atyaMta rUpa, saubhAgya, sattva yukta puruSane IcchatI huM varadAna ApI ghaNA lokonA manArathAne pUrNa karanAra A zreSTha yakSanI ArAdhanA karavA lAgI. koIka samaye gauravavALI ArAdhanAthI tuSTa thayelA yakSa bhagavaMte pratyakSa thaI mane kahyuM ke, he vatsA ! have tuM khinna thaIza nahiM, mArA vacananA prabhAvathI TUMka samayamAM ja traNa samudra sudhInA pRthvIpatinA bhoranI tu patnI thaIza.' pharI me pUchyuM ke, mAre tene kevI rIte jANavA ? teNe kahyuM ke, buddhila ane sAgaradattanA kUkaDAnA yuddha samaye je tyAM Ave ane je apUrva AkRtivALA, zrIvatsathI ze|bhAyamAna vakSa:sthalavALA samagra sAmudrika lakSaNAvALA, sAthe eka mukhya sahAyaka mitra hAya, tene ja tAre tArI pati mAnaveA. sakhIvagathI parivarelI tuM tenI rAha jotI haIza, tyAre tane tenAM prathama darzana thaze. lAkhA lakSaNunA AvAsa, zrIvatsathI zaiAbhAyamAna vA-sthalavALA hai prabhu brahmadatta ! te zreSTha yakSanA vacanathI meM Apane eLakhyA che. he prabhu! tamArI hakIkata pragaTa thaI javAnA bhayathI me kAI ne paNa A vRttAnta jaNAvye nathI, paraMtu lajjA cheDIne hu' jAte ja tamane mAza vRttAnta jaNAvuM chuM. tamArA anurAgathI vRddhi pAmatA mArA kAmAgnine jANIne he naranAtha ! peAtAnA zubha samAgamarUpa zItalajaLa vaDe mane zAMta karI. A mATe Apa sarakhAne vadhAre kahevAthI sayuM, kAraNa ke vadhAre kahevAne atyAre samaya nathI, ane svAmI sivAya khIjA pAse jema-tema khelavAthI laghutA thAya che. A pramANe tenu vacana sAMbhaLIne vRddhi pAmatA anurAgavALI tene meM svIkArI. tenI sAthe rathamAM ArUDha thayA. meM tene pUchyuM ke, 'have ApaNe kaI tarapha prayANa karavuM ?' ratnavatIe kahyuM ke, magadhApuramAM mArA pitAnA nAnAbhAI dhanA' sAOvADu nAmanA zreSThI che, tamAre ane mArA vRttAnta jANInetee ApaNAM AgamananI abhilASA nakkI karaze, te te tarapha prayANa karavuM. tyAM gayA pachI Apane jema ThIka lAge tema karazo. ratnavatInA vacanathI te tarapha prayANa karyuM. varadhanune sArathinuM kA sAMpyuM. grAmAnugrAma jatAM kazAMkhI dezamAMthI bahAra nIkaLI gayA. gADha jhADIvALI parvata Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 cipanna mahApuruSanAM cArata zikharavALI nichidra mahAaTImAM praveza karyo. tyAM kaMTaka ane sukaMTaka nAmanA be cAra senApatio hatA. "ratna suvarNa-samUhathI vibhUSita rathavara, alpaparivAra ane suMdara yuvatiyukta amane dekhIne A te sahelAIthI harAvI zakAze" ema vicArIne upadrava karavA lAgyA ane prahAra karavA maMDyA. kevI rIte ? dAMtathI haTha dabAvI bhayaMkara pragaTa bhrakuTI caDAvI bhAlatalamAM karacalIonI racanA karI haNe haNe, mAro mAre" evA gabha-sarakhA zabdothI hakkA rava karatA, kAna sudhI kheMcIne choDelAM bANe ane dhanuSanI kaThiNa dorI aphALIne TaMkArava karatA, ghaNuM bANa, bhAlAM, vAvalU, astrAvALA subhaTane ardhacaMdrAkAra bANa, caka taravArathI jemanAM bANa lIlAmAtrathI chedI nAkhyAM che, evA dheryavALa subhaTonA abhimAnane choDAvIne kSaNavAramAM parAbhavita karyA. A pramANe aneka subhaTonA ahaMkAra ane ghaNu sinyane parAbhava karIne utAvaLathI patnI ane mitra sahita huM rathamAM beThe. pracaMDa pavanathI vera-vikhera karelA jIrNa tRNa-samUhanI jema ceranI senAne dUra bhagADI mUkI. corasenA bhagna thayA pachI varadhanue mane kahyuM ke-he kumAra ! tame ghaNA ja thAkI gayA che, mATe rathamAM ja rahelA tame be ghaDI nidrAsukhane anubhava karo." te vAta meM svIkArI. ratnAvatI sAthe suI gaye, rAtri pUrNa thaI pUrva dizA aruNuvarNavALI thaI girinadI pAse AvyA, azvo thAkI gayA, huM jAgyo, bagAsuM khAte ubhe thaye. paDakhe joyuM, te vara. dhanu na dekhAya. "jaLa levA mATe nIce utaryo haze." ema dhArIne gabharAtAM gabharAtAM bUma pADI, pratyuttara na maLavAthI rathanI dhurAno Agalo bhAga tapAsya, te ghaNuM lehIthI kharaDAcele jovAmAM AvyuM, "varadhanune keIe mArI nAkhe' ema dhArIne vRddhi pAmatA mahAzakavALa "are re! huM marI gaye" ema bolate rathanA madhyabhAgamAM paDayo. kaMIka bhAna AvyuM, tyAre hA bhAI varadhanu ! ema belata vilApa karavA lAgyo. ratnAvatIe mane kaI prakAre sAttvana ApI zAnta karyo - he prabhu ! jeo svAmInA sukha ane mitronAM kAryo maraNanA bhege paNa karanArA che, teo maryA chatAM paNa marelA na gaNAya. athavA te te jIvatA ja che. kuMda-(baTamegarA)nAM puSpa, caMdra, kAsajAtinA ghAsanAM saphedapuSpa sarakhe jemane ujajavala yaza A bhuvanamAM bhramaNa kare che, tevA mahAnubhAvonAM viSama maraNa paNa jagatamAM zobhA pAme che. he prabhu ! jenA mATe guNAnurAgathI utpanna thayela zaka vahana karAya che, te ja mahAnubhAvanuM maraNa A jagatamAM saphala gaNAya che janmelA sarvanuM IcchAe ke anicchAe mRtyu nirmANa thayeluM ja che, te pachI prabhu ane mitranA kAryamAM tatpara banelA evA jene mRtyu AvI paDe, tene zuM prApta karavAmAM bAkI rahe che?" A pramANe ratnavatIe kahyuM, eTale zekAvega cheDIne meM tene kahyuM ke, he suMdarI! haju e spaSTa jANI zakAtuM nathI ke te maryo che ke jIvato che? te huM mArga tarapha kheLavA jAuM teNe kahyuM, he AryaputrI pAchA javA mATeno A avasara nathI. kema ke, huM ekalI paDI jAuM, cera ane zvApadonA bhayavALI bhayaMkara A aTavI che. mAnI puruSane strIne parAbhava te parAbhavanuM sthAnaka gaNAya. bIjuM najIkamAM vastivALuM sthAna hovuM joIe. kAraNa ke, lekenI avara-javarathI Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varadhanuM mitrane zodhatAM vidyAdharakanyA-prApti 317 ghAsa, kAMTA chUMdAyelA che, lokenAM AvavA-javAthI vanasthaLI keDIvALI dekhAya che. te vAta meM svIkArI, magadha deza tarapha ame prayANa karyuM. te dezanA sImADA para rahelA eka gAme ame pahoMcyA. jyAre te gAmamAM praveza karatA hatA, tyAre gAmanI sabhA mathe beThelA gAmanA ThAkare mane dekhyo. dekhatAM ja "A sAmAnya mANasa jaNAtuM nathI." ema vicArIne Adara-satkArapUrvaka mArI pratipattithI pUjA karIne mane potAnA ghara tarapha laI gaye, rahevA utAre Ape. huM paravArIne sukhethI beTho hato, tyAre teNe mane kahyuM ke, he mahAbhAga. tamArA manamAM udvega hoya tema jaNAya che. meM kahyuM ke, cere sAthe laDatAM mAro bhAI kevI avasthA pApe, te jANI zakAyuM nathI, tethI tenI kheLa karavA mATe mAre tyAM javuM che. teNe kahyuM ke, cheda karavAthI saryuM, je A aTavImAM haze, te huM game tema karI meLavI ApIza. ema kahIne pitAnA puruSone mokalyA, teo gayA ane pAchA AvIne teoe kahyuM ke, tapAsa karatAM kaI bhAI amane maLyuM nathI, mAtra prahAra vAgavAthI paDela A hAtha maLyA che. tenuM vacana pUrNa thatAM "nakkI tene mArI nAkhe." ema kalpanA karI mahAzakathI vyAkuLa thayelA manavALAe traNapahAra rAtri pasAra karI. mArI patnI sAthe rahelo hato, daramyAna eka pahora rAtri bAkI hatI, tyAre te gAmamAM aNadhArI ceranI dhADa paDI, paraMtu mArA nippara prahArathI te pAchI cAlI gaI. samasta gAmalekasahita gAmanA ThAkare mane abhinaMdana ApyuM. savAre gAmanA ThAkarane pUchIne tenA putranI sahAyavALo huM anukrame rAjagRhe pahe. tyAM nagara bahAra eka parivrAjakanA AzramamAM ranavatIne sthApana karIne dUrathI ja ujavala mahelenI paMktithI oLakhAtA, nIlakamalavALA sarovarathI adhiSita, dAnazAlA, parabaDI, maMDapa, musApharene ArAma ApanAra dharmazALAthI yukta, navIna baMdhAtA devakula mATe AvelI pAkI ITanA DhagalAothI rekAI gayelA rAjamArgovALA, kUkaDAonA zabda sAMbhaLIne tenA AdhAre kene AvAsa haze? tema bahAranA lokone jotAM jotAM meM nagaranI aMdara praveza karyo. praveza karatAM eka pradezamAM aneka staMbhethI utpanna thayela zobhA-samudAyavALuM, bisakamala, caMdra, hAsya, kAsapuSpa sarakhuM ujajavala, atyaMta ramaNIya, apUrva nirgama-pravezanA dvAravALuM eka dhavalagraha najare paDyuM. temAM rahelI suMdarAMgI suMdarIo dekhI. te kevI hatI? vikasita tAjA sarasa caMpaka puSpanA patranA garbha sarakhA gauravarNavALI, sArI rIte oLelA ane kapALa pradezamAM ullAsa pAmatA manahara kezavALI, aMjana Ajela dhavala vizALa viyeganA vibhramayukta netravALI, karNabhUSaNa maMjarIthI suvarNavarNa sarakhA gAlavALI, pragaTa nitambasthaLa sudhI lAgelA karinI serAthI zobhA pAmatI. ucA paNa vizAla stanonA bhArathI namelA madhyabhAgavALI. AvA prakAranI mahara yauvanathI utpanna thayelA zRMgAra-vilAsavALI lahamIdevI jevI zreSTha suMdarIone meM tyAM dekhI. mane dekhIne mahAnurAgabharane jaNAvanAra eka bhUlatA nIcI karIne, zRMgAra-vilAsa pUrvaka kaTAkSa phekatI teo mane kahevA lAgI ke-"tamArA sarakhA mahAnubhAvone bhartAramAM anurAgavALA janane choDIne cAlyA jaI paribhramaNa karavuM yukta gaNAya ke ?" meM temane pUchayuM ke, te kaye puruSa? konA pratye anurAgavALo? koNe tyAga karyo ke jethI tame Ama bolo cho? teoe Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 cepanna mahApuruSanAM carita kahyuM- ApanI IcchAthI ahIM padhAro. be ghaDI vizrAMti le." te sAMbhaLIne temanA mahelamAM meM praveza karyo. snAna, bhojana, vagere satkAra karyA pachI sukhathI beThelA mane teo kahevA lAgI ke he mahAbhAga ! A ja bharatakSetramAM vividha ratna-maNIonI zilA samUhathI yukta pragaTa zikharavALA, UMcA zikharanA kAraNe sUrya rathanA azvonA mArgane rokanAra,vahetAM, jaLanAM jharaNAnA jhaMkAra zabdothI pUrAyelA dizAmukhavALA, zikharanA bagIcAnI aMdara rahelA vikasita puSpavALA zreSTha taruvanathI zobhAyamAna, latAgRhamAM AvatA deve, vidyAsidhdho, kAminIo sAthe ratikrIDA karavA mATe taiyAra karela puSpasyAvALA, pavana athaDAvAthI vizALa guphAmAM uchaLelA gaMbhIra zabdanA paDaghA vaDe mane hara jaNAtA, vaitAdya parvatanI dakSiNazreNimAM zivamaMdira" nAmanuM nagara hatuM. tyAM aneka vidyAdharanI mugaTamALAthI pUjAtA caraNuyugalavALA "javalanasiMha nAmanA rAjA hatA. tene atyaMta hRdayavallabhA vizikhA nAmanI patnI hatI. teonI ame baMne putrIo chIe. nATya-unmatta nAmano amAro moTo bhAI hato. anakame ame vRddhi pAmyA. keIka samaye amArA pitAjI zreSTha mahelanA talabhAga agAsImAM agnirAja ane agnizikha nAmanA khecaravidyAdhara mitro sAthe prIti utpanna karanAra manahara vArtA-vinoda karatA hatA, ame baMne paNa temanI AjJAthI gechIkathAmAM paDakhe beThI hatI. te samaye vividha maNimaya mugaTanA kiraNothI mizrita sUryakiraNonA samUhathI meghadhanuSyanA raMga sarakhA raMgavALA AkAzamAM aSTApadaparvata tarapha jinezvarane vaMdana karavA mATe jatA deva ane asuronA samUhane jo devasamUha ke che? pragaTa vakSasthaLamAM uchaLatI hAra-zreNinAM camaktA kiraNavALA, utAvaLI gati karatA hovAthI pavana vaDe uDatA vastranA agrapallavavALA, vilAsa pUrvaka pRthvImaMDaLanuM nirIkSaNa karatI vimAnamAM beThelI devAMganAo, temaja vividha prakAranA hAthIo, gheDA, siMho Adi vikulA vAhano para ArUDha thayelA, bhaktipUrNa hRdayavALA, phelAvelA jya jayakAra zabda vaDe daze dizA-maMDaLe jemaNe pUrNa karyA che, evA devane aSTApadaparvata tarapha jatA joyA. jatA evA te devatAone dekhIne pitAjIe kahyuM ke, "ApaNe paNa jinezvara dene vaMdana karavA mATe jaIe. - ema kahIne mitro sAthe nirmalA taravAra sarakhA nIla AkAzamAM ame gayA. krame karIne aSTApada parvatanA zikhara para pahoMcyA. AkAza talathI ame sAthe utaryA. tyAM ame sidhAyatane joyAM. sidvAyatane te kevAM hatAM? tribhuvananA ekaThA karelA suvarNanA teja sarakhA, kamalapatranAM keTalAka dalanuM dalana thayuM hoya, tevAM puSpa jyAM sthApana karAtAM hatAM, divya agara-dhUpa baLa hevAthI tenI maghamaghatI sugaMdha sarvatra phelAI rahelI hatI, ekIsAthe belAtA jayajayakAranA zabdathI jene jagatimArga mukhara thayeluM hatuM, tevAM sidhdhAyatane ame joyAM. tyAM keka sthaLe tINa madhura maMda svarathI gavAtuM, madhurakaMThayukta kAkalirAganuM mahara gIta gavAtuM hatuM. keIka sthaLe ghaNuM prakAranA karaNa, zarIranA hAvabhAva, hastamaroDa, abhinaya sahita pragraTa rasavALAM nATaka, thatAM dekhAtAM hatAM, keIka sthaLe ghanarUpe thatA Aroha-avaroha-samUhathI nyUna thayela dIrgha svaravALI, nRtya karatI maMDaLIonA tALIonA avAjo saMbhaLAI rahelA hatA. keIka sthaLe vividha prakAranA vicitra rUpanI vimurvaNuM karI ubhaTa ApathI krIDA karatAM, tALInA tAla detA ghaNuM bhUtadevatAo nRtya karatA hatA. keIka sthaLe vividha vAjiMtro, asaMkhya zaMkhe vAgatA hatA, devatAo jayajayArava karatA hatA. AvA prakArane jinAbhiSeka-mahotsava ame jotA hatA. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAbhiSeka kevo hato ? 319 IndranA hastavaDe DhaLAtA suvarNa kaLazamAMthI uchaLatA nirmala kSIrasamudranA jaLavaDe taraboLa karelA uttama mANijya ratnanA pagathIyAnI paMktithI nIce vahetA lAMbA pravAhavA, jaLanI pracuratAthI pheMkAyelA sarve ane bhedAyelI maMjarInA samUhathI uDelA bhramaronI zreNie karelA pracaMDa jhaMkAranA zabdothI samagra vistIrNa AkAzanA polANane pUranAra, tIvra pavananA AghAtathI sarvathA dalana thatA AkAzarUpa IndranIlathI utpanna thatI atizaya vAlukA-retInI prajAne samUha jemAM che, upara jatA uddhata dhUmanI paMkti jema UMcA-nIcA bhAga jeNe AcchAdita karelA che, ativizAla vahete jaLapravAha athaDAvAthI tUTIne ukhaDI gaela suvarNanI uMcI bhittiomAM dekhAtA vividha mANikyanI kAMtivALo ane prakAzita thayelA samagra bhUmaMDalavALe jinAbhiSeka karyo. vaLI ghaNA lokoe karela pracaMDa ghaMghATa mizrita, jaLavALA meghanI zreNInA garavanI zaMkA karAvanAra, vizALa parvatanA zikharataTa para rahelA jharaNAmAM bharAI jatuM, jinezvaranuM snAtrajaLa ame sArI rIte joyuM. A pramANe Indra sarvAdarathI kale jinAbhiSeka joIne aMtaHkaraNamAM vRddhi pAmatA bhAvollAsathI vividha maNimaya jinezvaranI pratimAone praNAma karIne ame stuti karavA lAgyA. kevI rIte? jinezvarenI stuti vRddhi pAmatA saMsAranA uddabhamoha-subhaTane vinAza karanAra! duHkhe karI nivAraNa karI zakAya tevA kAmadevanA AyudhanA prahAranI avagaNanA karanAra! uttama nirmala saMyama-gathI karmazatrune parAbhava karanAra ! bhavyajInAM seMkaDo duHkhe TALIne mananI zAMti karAvanAra! meTA zatrusarakhA kAmadevane madane masaLI nAkhanAra ! saMsAranA duHkhanuM dalana karanAra! bhavanA bhaya sAthe yuddha karanAra ! evA samagra jinezvaranA caraNakamaLamAM ame namaskAra karIe chIe." jinezvaranA caraNa-kamaLamAM A prakAre tavanA karIne pachI pradakSiNA karI. tyAra pachI have eka pradezamAM besIe ema vicAryuM, teTalAmAM ame zreSTha azokavRkSanI nIce beThelA cAraNa zramaNa-yugalane joyuM. te kevA guNavALuM hatuM ? -rati-rAgarahita, krodha, mada, mAna, mAyAne mathana karanAra, niravadya saMyama-pAlananA udyamanI mativALA. daSTa indriyenA pracaMDa dapane dalana karanAra, duSTa AThe kamene nAza karavA mATe ceSTA karanAra, saMsArane ucheda karavA mATe utsAha ane nizcayavALuM cAraNa muniyugala dekhAyuM. temane dekhatAM ja AgaLa vadhIne ame Adara pUrvaka praNAma karyA. tyAra pachI temanA caraNayugala pAse beThA; eTale temaNe dharmakathA zarU karI. kevI rIte ? - dharmakathA jAti, jarA, janma-maraNanA duHkhanI paraMparAvALA A bhava-samudramAM jaLakalelanI mAphaka jevo bhramaNa kare che. durlabha manuSya-janma prApta thavA chatAM paNa paralokanA viSayamAM nirbhaya thaIne ajJAnamohamAM muMjhAyelA AtmAo dharmamAM potAnuM mana jeDatA nathI. jAti, jarA ane vividha prakAranI vyAdhionA duHkharUpa DaMkha mAranAra aneka jaMtu-samUhane ghAta karanAra, mRtyunA mukha chidrane jotA nathI. je pramANe IcchAo utpanna thAya, te pramANe svaccheda vilAsa karanArA, unmArganuM sevana karanArA, mUDha-ajJAnI AtmAo paralakanA hitakArI AcaraNe ane vyApArane tyAga karIne pitAnuM kiMmatI jIvana veDaphI nAkhe che. aneka lAkhe dukhethI utpanna thayela vedanAne nAza karanAra, amUlya amRta sarakhuM gurujanavaDe apAtA vacana-auSadhanuM pAna Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 cApanna mahApuruSonAM carita karatA nathI. je zarIranA kAraNe viSaya-sukhanI AzA, tenI ja abhilASA ane tenA ja lAbhathI sasAranA lezeAnA anubhava karI rahelA che, paraMtu pavanathI kaMpAvelA lIbaDAnA phaLa mAphka A zarIra paNa kSaNamAM vinAza pAmavAnA svabhAvavALuM che. tathA yauvana paNa zaradakALanA vikasita zatapatranA puSpa sarakhuM che, je alpakALamAM karamAvAnA svabhAvavALu che. tema yauvanakALa pUrNa thayA pachI viSayA ane madananA unmAda paNa ApeAApa chUTI jAya che. peAtAnI priyA paNa jyAM sudhI priya viSayAnI prApti, madhura vacanA ane hRdayanA saMteSa ApIe, tyAM sudhI ja sneha rAkhanArI che ane cauvanakALa vItyA pachI te paNa viparIta mukhavALI thAya che. jarAnA parAbhavathI paNu manuSyAne jo vairAgya utpanna thAya nahIM, te taruNIjananI saMbhAvanAthI paNa upadeza apAyelAne vairAgya thatA nathI. ahIM je bhAI, bhaginI, bhAryAM, svajana ke snehavALA hAya, teo mRtyu-mukhamAM AvI paDelAne rakSaNa karavA samartha thaI zakatA nathI. eTaluMja nahiM, paraMtu bharapUra maDhavALA gaMDasthalamAMthI jharatA dAnajaLavALA duya ceAdhdhA sarakhA hAthIevaDe paNa maraNu nivAravA mATe koI samartha nathI. atizaya tejasvI capala kaThora kharI vaDe ukhADela pRthvItalanI raja uDADIne phelAvanAra, tIkSNa, mANu, taravAra ugAmela hastavALA azvavArA paNa mRtyunuM nivAraNa karI zakatA nathI. ghaNA subhaTa sAthe athaDAmaNu sagha utpanna karanAra, yuddhabhAra vahana karanAra, kavaca ane Ayudha dhAraNa karanAra sArathIo ane agrayAddhAovALA rathAthI paNa mRtyunA bacAva karI zakAtA nathI. hAthamAM tIkSNa taravAra dhAraNa karanAra, ghaNA phUMkAra ane hAkATA karanAra, sarva taraphanA zatrunA vegane zakanAra pAyadaLasenA vaDe paNa mRtyunA bhayathI khacI zakAtuM nathI. game teTalA upadeza ApIe, agara rasAyaNA, vidyA, maMtro, auSadha, dAna karavAvaDe ke deva, dAnavA thaDe paNa mRtyu aTakAvI zakAtuM nathI. A prakAre tamAma jIvAtuM jIvana adhruva ane mRtyu dhruva che; te pachI kayA khAliza-khaziromaNi pAtAnA AtmAnI upekSA kare? tethI lA be devAnupriye ! zarIra kSaNamAM nAza pAmavAnA svabhAvavALuM che, zaradanA megha sarakhu' caMcaLa jIvita che, vijaLInA vilAsa jevu aticaMcaLa yauvana che, dekhAvamAM suMdara, svAdamAM madhura ane piraNAme mRtyu pamADanAra evAM kapAkanAM AnI upamAvALA viSayeAnA bhegA che, sakhyA-samayanA raMga sarakhA, kSaNamAM adRzya thanAra viSayasukhA che, lakSmI ghAsanI aNI para lAgelA jaminTunI samAna caMcala duHkha sulabha che, sukha durlabha che, jenA vega kAI paNa rAkI zakatu nathI, evuM mRtyu dareka janmelA mATe nakkI nirmANa thayela che. A sthiti hovAthI mehanA veganA tyAga karo, samagra indriyAnA viSayonuM rAkANu karI, saMsArasvarUpanI bhAvanA bhAveA. jinezvara-prarUpita dharyuMmAM mana parovA" munivaranI dha dezanA zravaNu karIne pRthvIpITha para sparza karatA bhAlatalavaDe munine praNAma karIne he bhagavaMta! ema ja che' ema kahIne muni--guNanI praza MsA karatA sura-samudAyo jevI rIte AvyA hatA, tevI rIte pAchA gayA. samaya prApta thavAthI amArA pitAnA mitre pUchyu ke he bhagavaMta! A khAlikAnA bhartAra kANu thaze ?" temaNe kahyuM-bhAinA vadha karanAranI A patnI thaze.' muninuM A vacana sAMbhaLIne citA-vaza zyAma thayelA mukhama'DalavALA rAjA nIcu mukha karIne rahyo. te samaye ame pitAne kahyuM ke, huM pitAjI ! hamaNAM je pramANe munie Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e vidyAdharIo sAthe gAMdhava vivAha 3ra1 saMsAranuM svarUpa samajAvyuM, viSayeAnI pariNati paNa kahI, te AvA prakAranA vipAkanA cheDAvALA viSayasukhathI amane sayuM, e vAtanA pitAe svIkAra karyA. A pramANe bhAInI vallabhatAnA kAraNe zArIrika sukha-sagavaDo ghaTADIne mAtra snAnabhAjanAdika vaDe zarIra TakAvavAnI ciMtA karatI ame ahI` rahelI chIe. daramyAna kAIka divase pRthvImaMDalamAM bhramaNa karatA amAro bhAI tamArA mAmAnI puSpavatI'nAmanI putrIne dekhI rUpAtizaya, saubhAgya Adi guNAthI AkarSAyelA mAnasavALA teNe te kanyAnuM haraNa karyuM" ane pachI ahIM AvyA. tenI dRSTina sahana karI zakatA. amArA bhAI vidyAnI sAdhanA karavA mATe gayeA. A pachInA vRttAnta Apa jANI ja che. tyAra pachI huM bhAgyazALI! te avasare tamArI pAsethI AvelI puSpavatIe amane kahyuM. sAnjIna ApavA pUrvaka bhAI ne vRttAnta paNa jaNAvyeA. te sAMbhaLIne vRddhi pAmelA pracaMDa zekasamudAyavALI ghaNA azrujaLathI malina karelA kapeAlatalavALI ame rudana karavA lAgI. keme karIne rudana nivAraNa karI teNe kahyuM ke-duHkhasvarUpa saMsAranI mahAaTavImAM bhramaNa karatA kayA jaMturUpa haraNanuM bhayaMkara camarAjAnA hAthathI mRtyu nathI thayuM? peAtAnA kanA prabhAvathI sakala IndriyAnA viSayAthI utpanna thayeluM samagra sukha kone prApta thayuM che? A saMsAramAM atizaya snehathI bharapUra parAdhIna saMga karavAthI devAdhIna ISTa viyeAge kAne utpanna nathI thatA ? hai suMdarIo ! have asAra saMsAranA kAraNabhUta snehanA tyAga karIne A zAkane zithila karo. zeka karavA te tA darekane sulabha che. bIjuM munie kahelAM vacanane yAda karo. je kALe je banavAnu nirmANa thayeluM hoya, te pramANe ane ja che. tamArA hRdayane have sthira karA. brahmadattanI sAthenA saMbaMdha aMgIkAra karA. te sAMbhaLIne anurAgI anelI ame anee tarataja te vAta svIkArI. tyAra pachI atiutAvaLamAM puSpavatIe tamane saMketa karavA mATe bIjI ja patAkA calAyamAna karI dekhADI. te dekhIne tame kayAM prayANa karI gayA, te ame na jANI zakacA. na dekhAyA eTale ame vividha vana, araNyanA aMtarAlamAM tapAsa karAvI pharI maneAhara latAgRhamAM, tyAra pachI moTA padegtAnI guphAomAM, pachI parimalathI ekaThA thayelA bhramara-kuLAthI mukhara anelA kamaleAvALA sAvarA viSe, pachI judA judA gAma-nagarAne viSe tapAsa karAvI. jyAre tamane kAMya paNa na joyA, tyAre viSAda pAmelI ame ahI AvI. kharekhara, hajI ka MIka bhAgya bAkI hatAM, te aNudhArI suvavRSTi thavA mAphaka ahIM ApanAM darzananA cega thayo. te hu mahAbhAga! puSpavatIne vRttAnta yAda karIne amArA manerathA pUrNa karo. e pramANe temanAM vacana sAMbhaLIne tarata ja meM temanI vAtanA svIkAra karyAM. gAMdhava -vivAha karIne yathAnukrame temanI sAthe vividha krIDA karIne zreSTha pallaMgamAM sUI gaye. kevI rIte? parasevAnA khAnAthI phrAmadeva dRDha anurAga pragaTa karatA hAya, tema gADha anurAgathI AliMgana karavA ceAge zveta vilepana vaDe vyApta thayA. vegathI grahaNa karAela kaThaNa kaMika bIDAelA caMcaLa daLAnA puTavALI maMdagativALI puSpamALA jANe IrSyAthI hAya tema sugaMdha phelAvatI hatI. atRpta patie karelA gADha cuMbanathI alatAnA rasa utarI gayelA heAvA chatAM paNa svAbhAvika thayela lAlaragavALA 41 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 panna mahApuruSanAM carita adhara adhika zobhavA lAge. A pramANe vRddhi pAmatA mahAanurAgathI pragaTela ramaNakrIDAvALo pUrNa abhilASAvALe huM priyAonI sAthe sUI gaye. prAtaHkALe meM temane kahyuM ke, "tame puSpavatI pAse jAva, jyAM sudhI mane rAjyaprApti na thAya, tyAM sudhI tenI sAthe rahevuM. ema karIzuM' e pramANe kahIne teo baMne gaI te gayA pachI mahelo jouM chuM, te dhavalaghara ke parivAra kaI dekhAtA nathI. meM vicAryuM ke, zuM A vidyAdharInI mAyA che! nahIMtara IndrajALanA vibhrama mAphaka teonA AvA vilAsa kevI rIte bane? eTalAmAM mane ranavatI yAda AvI, tene kheLavA mATe Azrama sammukha gaye, paraMtu te tyAM na hatI, ke bIjuM paNa keI tyAM na hatuM. ratnAvatI sAthe pANigrahaNa have kene pUchavuM ? ema vicArIne bAjumAM joyuM, te keI na dekhAyA. A samaye zokAvega vRddhi pAme. hRdayanA dhabakArA vadhavA lAgyA, arati vadhavA lAgI, ke "aho! huM viSamadazA duHkhI avasthA pAye ! temAM vaLI ratnAvatInA viyeganA duHkha karatAM paNa varadhanunA mRtyunuM duHkha ati AkaruM lAge che. kahevuM che ke "priyapatnInA viyeganuM duHkha rAjyaprApti thatAM paNa nAza pAmatuM nathI, paraMtu gumAvelA rAjyanuM duHkhasumitranA meLApathI nAza pAme che.-Ama vicAratA hatA tyAre, kalyANa AkRtivALe bahu moTI vaya na pAmyuM hoya te eka puruSa maLe. tene meM pUchyuM ke, are mahAbhAgyazALI ! AvA prakAranA rUpa ane paheraveza paherelI koI suMdara strI gaIkAle ke Aje jovAmAM AvI hatI. teNe kahyuM ke gaI kAle pAchalA pahore karuNatAthI nisAsA mUkatI ane samagra lekIne duHkha utpanna thAya tema rudana karatI sAMbhaLI hatI. kevI rIte ?-"he svAmI! mane anAtha ekalIne cheDIne tame kyAM cAlyA gayA ? he priyatama ! svajana varga-rahita retI mane vagara kAraNe kema choDI dIdhI ? he priyatama ! tamArA viyogamAM utpanna thayela bhaya mane adhika herAna kare che. he naranAtha ! pizAcanI jema dusaha zeka paNa chidra zodhe che. tamArI khAtara te meM mAro sakhIvarga, parivAra, kula, zIla, pitA, mAtA, bhAIo vagerene tRNanI jema tyAga karyo, to kRpA karIne pAchA Avo. nirbhAgI mArA para zA mATe kopAyamAna thayA cho? kadAca mAre aparAdha paNa thayo hoya, te paNa tamAre kSamA ApavI joIe." ema ghaNu prakAre vilApanA zabdothI kAzya utpanna karatI tenI pAse he putrI ! zA mATe rudana kare che ?" ema bolate huM gaye. meM tene pUchyuM ke he putrI! tuM kyAMthI AvI che ? zeka karavAnuM zuM kAraNa che? tAre kayAM javuM che? A praznone thoDA javAba ApyA, eTale meM tene tarata ja oLakhI ane kahyuM ke, tuM mArI bhatrIjI che. teno vRttAnta jANelA teNe kAkAne jaIne kahyuM. teNe paNa vizeSa Adara karIne potAnA mahelamAM praveza karAvye tamane dareka sthaLe kheLyA, paNa kyAMya na yA, te atyAre ahIM AvyA, te sAruM karyuM. e pramANe mane calAvIne te sArthavAhanA makAne laI gaye. sarva prakArane Adara-satkAra karI rahnavatI sAthe pANigrahaNa karyuM. tenI sAthe viSayasukha anubhava raheluM hatuM. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhatu mitra-samAgama 323 koIka samaye Aje varadhanune maraNadivasa che.' ema karIne bhojana taiyAra karAvyuM. brAhmaNAdikAne jamADe che, eTalAmAM brAhmaNane veSa paherIne 'varadhanu' jAte bhAjana karavA AvI kahevA lAgyA ke, are ! bhAjana karAvanAra zeThane jaNAvA ke, jo mane bhAjana karAvazeA, te paralekamAM gayelA tamArA pitRonA vanamAM bhAjana pahAMcI jaze. 'teoe AvIne mane A hakIkata jaNAvI. huM tarata bahAra nIkaLyA. meM tene joyA ane ekhyA. harSoMthI pulakita gAtravALA me' tene ma MdiramAM praveza kAvyeA. na kahI zakAya tevI avasthA anubhavatA muhUta sudhI tyAM rahyA. tyAra pachI snAna-bhAjanAdi karyAM. pachI varadhanune meM peAtAnA samAcAra pUchyA, eTale te kahevA lAgyA ke "te rAtrie tame nidrAdhIna thayA hatA, tyAre gADha jhADIvALA latAethI DhaMkAyelA gharanI pAchaLa chUpAyelA eka core mane doDIne bANu mAryuM. prahAranI vedanAmAM parAdhIna banelA hu bhUmitala para paDayA. tamane mArI vedanAnu du:kha thAya, te kAraNe tamane khANa vAgyAnI hakIkata na jaNAvI, vacamAM ratha pAche vALyA. huM paNa gADha vRkSAnI ghaTA vaccethI dhIme dhIme cAlatA cAlatA te gAmamAM pahoMcyA ke, jyAM tame vAsa karyAM hatA, te gAmanA mukhIe tamArA samAcAra ApyA. te sAMbhaLI harSita manavALA huM ahIM AvI paheAMcyA. prahAranI rUjha AvI gaI. bhAjananI prArthanAnA khAnAthI ahI AvyeA, eTalAmAM tamane joyA. pramANe eka bIjAnA parasparanA anurAgavALA divaseA pasAra thaI rahelA hatA. kAIka samaye ame paraspara maMtraNA karI ke-have ApaNe puruSArtha karyA vagaranA keTaleA samaya pasAra karavA ? kaheluM che ke-'viSamadazA pAmelAe paNa kramapUrvaka puruSArtha karavA joIe. tema karatAM kadAca saMpattinI prApti na thAya, te paNa kIrti jarUra maLe che. ApattimAM AvI paDele hAya, tevA puruSArtha karanAra satpuruSe vyavasAya cAlu ja rAkhaveA joIe. vyavasAya-rahita puruSane lakSmI varavA mATe abhilASA karatI nathI." A pramANe puruSArtha karavAnI IcchAvALA nimana karavA mATe utsuka manavALA vicAra karatA hatA. te samaya kayeryA hatA ?-- jyAre malayavananA caMdananA vAyarAthI vRkSa-gahane maMda maMda DolatA hatA, vikasita pATala vRkSonI zAkhAethI pRthvItala Dha MkAI gayuM hatuM, AmravRkSo para khIlelI majarIonI rajathI AkAzatala AchA pILA vaNu vALu thayuM hatuM, guMjArava karatA matta madhukarAnA zabdothI dizAmAnA cheDA pUrAi gayA hatA, koyalAnA madhura TahukAra sAMbhaLI viyeAganA duHkhathI trAsa pAmelA pathikajano ghara tarapha prayANu karatA hatA, kurabaka vRkSonAM puSponI sugadhathI AkaryAMcelAM bhramarakulA ekatra milana karatAM hatAM. Ama ghaNA vRkSonA vikasita khIlelA puSpAnA parimalane bahAra kADhatA, vagara nimitte taruNuva ne utkaMThita karatA manahara vaizAkha mAsa adhAryAM AvI paheAMcyA. AvA vasaMtanA samayamAM eka divasa madanamahe|tsava pravata te hatA, vividha prakAranA utsava yAgya veSabhUSA ane alaMkArabhUSA sajIne krIDA karavA mATe nagaranA leAkeA bahAra nIkaLyA hatA. IcchA pramANe mana gamatA krIDArasane pUrNa anubhava karatA hatA, te samaye tarataja hAthInA gaMDasthalanA keTaramAMthI jharatA dAnajaLavALA, kuMbhasthaLamAM ka MpatA mukta tIkSNa aMkuzavALA, jeNe peAtAnI sUMDhavaDe mahAvatane uthalAvI nAkhela ane nIce adhemukhe pADI nAkhela hatA, majabUta jADI sAMkaLathI jakaDelA caraNavALAe paNa madathI paravaza Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 cepanna mahApuruSonAM carita banI caraNu-baMdhana ane hAthI bAMdhavAnA staMbhane teDIne te hAthI niraMkuzapaNe pharavA nIkaLa paDyo, kumAre tene je. rAjyAMgaNAmAMthI bahAra nIkaLe. kIDAmaMDaLIo nAsavA lAgI. Ama nAza-bhAga thaI te vakhate suvarNa sarakhI zarIra kAMtivALI, kezasamUDamAMthI veNI bahAra kADhI tenI sAme pheMkatI, madana-kari kuMbhanI zobhA sarakhA mane Dara stanamaMDalavALI, pragaTa nitaMbasthaLamAM paherela madhura zabda karatI ghugharIothI yukta kaMdorAvALI, bhayathI romAMcita thayelI, kamalapatranI zreNI mAphaka vIkharAI gayelI, chedAyelI bAlakadalIna patra mAphaka kaMpatA sAthalayugalavALI, bhayasamUhathI gamana-vyApAra vagaranI bAlikA nuM zaraNa levuM ?" ema vicAratI hatI, eTalAmAM te hAthInA dekhavAmAM AvI. ekadama hAhArava uchaLe. tene parivAra vimAsaNa karavA lAgyA. jeTalAmAM bAlikAne hAthIe DI grahaNa karI, teTalAmAM AgaLa ubhA rahIne meM hAthIne hakkAra karyo, bAlikAne choDAvI. hAthIe bAlikAne cheDIne zeSa thavAnA kAraNe nayanayugala viSamapaNe vistAravALuM karyuM, mArI sAme sUMDha lAMbI karIne sthiratAthI ubhe rahyo. meTA karNayugalane halAvatA ekadama mArI tarapha doDyo. meM paNa mArA khesanA vastrane goTo karI tenA tarapha pheMkaye. teNe paNa atikrodhI banI te goTAne sUMDhathI grahaNa karI AkAzatalamAM pheMkayo, pachI te pRthvI para paDyo. daramyAna huM paNa dakSatAthI tenA upara caDI gaye ane kaMdharAnA bhAgamAM Asana jamAvyuM. tIkSaNa aMkuzathI kuMbhasthaLamAM tADana karyuM ane rAjahastine vaza karyo. te samaye zAbAza zAbAza evo lekene kailAhala uchaLe. te samaye A banAva jovA mATe ughADelA bArI-bAraNAnA saMpuTa vaDe karIne nagara hajAro netravALuM thayuM. vijaLI latA mizrita ujajavala meghAvalinI jema cAlatI taruNIo vaDe prAsAdaaiNi dekhAvA lAgI. tyAra pachI guNAnurAgathI AkarSAyelA nagarakoe mArA upara puSpanI vRSTi karI. ghaNAM vare pheMkayAM. baMdI lokoe kumArane jaya thAo' ema sUtroccAra karyo. meM paNa hasti-zikSAnA pragathI dhIme dhIme calAvavAnA atyaMta madhura akSare bolavAnA vinoda vaDe tene krodha melAvyo, tenA baMdhana-sthAne laI gaye ane hAthInA svAmIne saMpyo. eTalAmAM te sthaLe rAjA AvyA. tevA prakAranI asAdhAraNa ceSTA dekhIne, mahAviramayathI phelAyelA mananA camatkAravALA, mArA zarIranA sarva sAmudrika lakSaNethI Azcarya pAmelA mane joIne belavA lAgyA ke, "A koNa che ? kyAMthI AvyA che ? A kenA putra che ? tyAra pachI varadhanue pratyuttara Apyo ke-"mahApuruSonAM caritra ane kule vagara kahelAM ApoApa tenI caryAthI jANI zakAya che. ketakI-puSya potAnI sugaMdha bhamarIone zuM kahevA jAya che ? sajajaDa aMdhakAramAM baLate kALAgaru pitAnI sugaMdha kahetuM nathI. tema mauna rahelA mahAnubhAvenA guNa ApoApa potAnI meLe ja prakAzita thAya che." magadha rAjaputrI sAthe vivAha A samaye ratnAvatInA pitAnA nAnA bhAI e brahmadane samagra vRttAnta rAjAne jaNa. te jANIne rAjAe kahyuM ke, "siMhabaccA sivAya mAhAthIne kaNa rekI zake ? Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtha vAha-putrI zrImatI sAthe vivAha 325 / kumAra ahIM Avye te bahu sAruM karyuM. A gharane peAtAnuMja mAnavuM-ema kahIne peAtAnA snAnAgAramAM snAna karAvyuM. ratna-suvarNamaya thALa-kacoLAmAM uttama prakAranAM bhAjana karAvyAM. kevI rIte ? aneka prakAranI vibhakti, vyaMjana, samAsa, zabda, taddhita-padya AdinA prakavALA vyAkaraNa bhaNelA paMDitanA hRdayanI jema te bhejana karanArAonA aneka prakAranA vyaMjanozAka, dahIM, dUdha Adi ekaThAM karIne taiyAra karelI vividha bheAjananI sAmagrIthI temanA hRdayane AnaMda pamADyA. samagra IndriyAnA viSayeAthI utpanna thanAra sukhavALA bhAjanathI peAtAnA vahAlA manuSya sAthe jema Ana MdathI divaseA pasAra thAya, tema AnaMdamAM samaya pasAra karavA lAgyA. e pramANe leAjana karI rahyA pachI petAnI kanyA mane ApI. zubha divase ane muhUtaeN pANigrahaNa-vidhi karyAM. keTalAka divase sudhI ame IcchA pramANe sukha bhAgavatA rahyA. koIka samaye eka pAkaTavayavALI suMdara mahilA mArI sanmukha AvIne kahevA lAgI, ke "he kumAra ! tamane kaMIka kahevAnuM che, atyAre lA karavA jevA samaya nathI, mATe sAvadhAna thaI ne sAMbhaLe. zrImatI sAthe vivAha A nagaramAM vaizramaNa nAmanA sAthaeNvAhu che, tene zrImatI nAmanI putrI che. bAlyakALathI ja meM tenu pAlana-pASaNa karelu che, ke jene tame hAthInA bhayathI khacAvI che. hAthInA bhayathI acyA pachI bhayane tyAga karIne A mArA deta-dAyaka che.' ema mAnIne teNe tamArI tarapha abhilASAvALI dRSTithI najara karI. tamArA rUpAtizaya ghaNA suMdara heAvAthI, pUN yauvanavaya pAmelA hovAthI, kAmadeva vikAsa pAmatA heAvAthI tene tamArI tarapha anurAga pragaTa thayA hatA. tyAra pachI te ja sthaLe tamane joyA karatI sta Mbhita thayelI hAya, citralI hAya, khIlAthI jakaDAyelI hoya, tema nizcalanetravALI kSaNavAra thaMbhI gaI. hAthInA vRttAnta pUrNa thayA pachI samagra loke potapotAnA sthAnake gayA pachI paNa potAnA kuTuMba-parivAre ghaNu samajAvyA pachI muzIbate ghare gai. tyAM paNa snAna bhAjana karatI nathI, peAtAnA rahevAnA sthAnamAMthI darekane vidAya karIne maNinA jALIvALA gavAkSamAM vadana-kamala sthApana karIne mahAnidhAnanuM rakhevALu karavA mAka te ja dizA tarapha najara karatI, jyAM te hAthIne vRttAnta banyA, te dizAmAMthI AvatA pavananuM paNa bahumAna karatI hatI. tyAra pachI manamAM he aticapala ! A zuM? ema karI lajjAthI tenI gA~ karatI, Ama karavuM te cegya na gaNAya' ema jANe vinayathI Thapako ApatI hAya, 'have tu khAlaka nathI' ema mugdhatAthI hAsya karAtI hAya, tArI icchA pramANe rahe' ema kumArabhAvathI AmatraNa pAmelI hoya, A kulanI maryAdA nathI' ema sArA AcAra vaDe jANe vimukta thayelI hAya, vaDIleAnI AgatA-svAgatA karavAmAM mUDha thai hAya' tema, kAmadeva vaDe zaramAvelI hAyatevI sthitivALI zrImatI putrI thai che. temaja darzananA AnaMda thavAnA kAraNe phelAtA ane eka sthAne ekaThuM thaela tenuM mana samagra indriyA vaDe jANe khAMdhIne ApI dIdhuM na hoya ? kAna sudhI kheMcelA puSpacApa padmapracura hathiyAravALA kAmadeve khANAnA pAMjarAmAM pUrIne jANe samarpaNa karI nahAya ? tamArAM vananAM darzana mATe utkaMThAvALA sthApita karelAM che netra ane vacana-vistAra jeNe evI te mahAanurAgavALI tamArA dAsabhAvane prApta thaI che. peAtAnA jIvitarUpa sarva sa`pattinI zaratathI tame grahaNa Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 cipanna mahApuruSonAM carita karAyA che, tema mAnIne pitAnA hadaye jANe tarata vecI na hoya? avyavasthita svIkAranA kAraNe viSama sthitithI ulaTAelA ane tUTI jatAM hAra vaDe kaMThamAM grahaNa karIne jANe pUchAtI na heya? te kALamAM AvelAM ane gaLatAM pracura AMsu vaDe jANe kahevAtI hoya ke, "he vizeSa ! AMkha lUchIne tArA priyane pRcchA kara. he bheLI ! tArA haiyenA abhimAnane huM prANethI vikhuTuM pADuM chuM. ema zvAsanA kapaTathI kAmadeve jANe haDadhUta karI na hoya? A rItithI citramAM AlekhAelA rUpathI utpanna thayelA mAM ca-paTalavALI ane AliMgana karavAnI IcchAvALI te jANe sukhane dhAraNa karatI na hoya ? tenI AvA prakAranI viSama avasthA joIne tenI sakhIoe jyAre pUchayuM, tene kaI paNa pratyuttara ApatI na hatI, tyAre meM tene kahyuM ke, "he putrI ! Ama vagara kAraNe akasmAtu AvI asaMbhavita dazA zAthI thaI? mArA vacananI paNa tuM avagaNanA kare che? mArI tarapha paNa jetI nathI ! hRdayane bhAva chUpAve che! cittanA saMtApanuM avalaMbana kare che ! mana ane madananI vedanA chUpAve che. mananA raNakAranuM kAraNa belatI nathI, te have tArI pAse rahevAthI sayuM, huM have bIje sthaLe cAlI jaIza.' ema kahIne jovAmAM huM ubhI thaI, tyAre khoTuM hAsya karIne mane teNe kahyuM ke, "are! zuM tArA sarakhAne paNa mAre akathanIya hAya ? paraMtu AmAM mAro aparAdha nathI. lajajA ja mane kahetAM aTakAve che. hAthInA bhayathI jeNe mAruM rakSaNa karyuM, rati-virahita kAmadeva sarakhA teNe tarata ja mArA manamAM praveza karyo che. vadhAre zuM kahevuM? je deva tenI sAthe mAro roga nahi karAve, to avazya mane maraNanuM zaraNu che." A sAMbhaLIne tenA pitAjIne A vRttAnta jaNAvyo. teNe paNa mane tamArI pAse mokalI che, te have te bAlikAne svIkAra karo." tenI vAtane meM svIkAra karyo. zubha divase ane zubha muhUrtamAM vaibhavAnarUpa amAruM pANigrahaNa thayuM. subuddhi nAmanA amAtyanI "naMdA " nAmanI putrI sAthe varadhanune paNa vivAha-mahotsava thayo. e pramANe manahara ratimaMdiramAM rahelA baMnenA divaso kevI rIte pasAra thatA hatA? keIka divase madhura vINAnA vinedamAM, keIka vakhate manohara vArtAlApamAM, keI vakhata madhura svaravALA gIta-gAna karavAmAM, keIka vakhata dUta kIDA karavAmAM, koI vakhata praznottara, bindumatI, prahelikA, subhASitonI jJAnagoSThImAM e pramANe vida-sthAnakenuM sevana karatA divaso pasAra karatA hatA. kevI rIte ?-- bhavana udyAna-varNana mahelanA udyAnamAM vividha prakAranA vRkSe maMda maMda pavanathI DolatA hatA, vanakhaMDanA tUTI gayelA puSponI sugaMdha cAre dizAmAM uchaLatI hatI. gaMdhamAM Asakta thayelA mugdha bhramarasamUhanA capaLa caraNathI kaMpAyamAna thayela makaraMda-rasavALA, makaraMdarasathI raMgAyelA bhavananI vAvaDIonA svaccha jaLavALA, jaLa-taraMganI aMdara rahelA haMsanA madhura zabdothI utpanna thayela karNapriya madhura svaravALA, jemAM karNapriya madhura svara bolanAra cakavAke pitAnA parivArane AkarSita karyo che. vividha vRkSenA utpanna thayela patrothI zobhAyamAna, jenI chAyA mAtrathI samagra duHkhanA doSa nAza pAme che, evA bhavananA udyAnamAM divase pasAra karatA hatA. vaLI udyAna kevuM? jhaMkArava karatA mukhara bhramara kulenA caraNethI jarjarita karamAI gayelA pu Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ^^^ ^ ^ bhavana udyAna varNana 327 vALuM, kelenA samUhe khAdhelA AmranA eNravALuM, catura cakoranI cAMcathI cuMbita lAla maracAnI TocavALA, caMpakapuSpanA parAgathI kAbaracitrA thayelA cAtaka ane bhramara-samUhavALA, ati nIcA dADamavRkSanA ugelAM phaLa upara lAgelA popaTonA samUhavALA, vAMdarAoe hastatalathI sajajaDa kaMpAvelA ane tethI nIce paDelA jaMbuphaLavALA, akopAyamAna thayelA dareka kabUtara-baccAMonI pAMkhethI khaMDita thayelA puSpavALA, puSponI rajathI lAla raMgavALI bhramaNa karatI sArikAnA zabdothI mukhara, unmatta kabUtare kaMpAvela pAMkha vaDe uDela puSparajavALA pAkela sopArInA vRkSa upara caDelA nAgavallInA patravALA, aneka phaLayukta nALiyerInA vRkSothI vizALa vistAravALA, vividha prakAranA pakSIoe AvIne cAMcathI khaMDita karelA khajUranA TUkaDAovALA, pitAnA mArapIMcha ubhA karI, kaLA racIne nRtya karatA mayUravALA, madhura kekAravA karatI mayUrIe karAvela sukhAtizayavALA, pavanathI kaMpAvela bALakadalInA patranA samUhonI caMcaLatAvALA, grISmakALanA madhya divase paNa sUrya-kiraNone praveza na ApatA-AvA prakAranA mahelane udyAnamAM divase pasAra karatA hatA. baLI udyAna kevuM hatuM ? kumudavananI jema sUryanA kiraNasamUhe tenI madhyabhAgamAM paNa pahoMcI zaktA na hatA. kamada rAtre vikAsa pAme che. rAmasenAnI jema ubhA rahelA zyAma varNavALA aMjana vRkSothI yukta, samudrakAMThAnI jema pravAlanA aMkuranI utpattithI pAmelI bhAvALA, savaSadhi, puSpa, phaLothI yukta abhiSekaLaza sarakhA, citragRhanI jema vicitra varNavALA, ekaThA thayelA pakSIothI bhatA, naranAthanI jema aneka prakAranA najIka najIka besavA mATe banAvelA AkarSaka AsanavALA, mahAyuddhanA mArga mAphaka punnAgavRkSa vaDe AkarSAelA ghaNA bhramarevALA, yuddhapakSe uttama puruSe vaDe kheMcAyA che, ghaNAM bANo jemAM, IndradhanuSanA raMgenI comAsAmAM karelI zobhA sarakhA aneka varSothI zobhatA, IndrAlike karelA prayogonI mAphaka bIjI IndriyanA samagra viSaye jemAM rokAI gayA che tevA, lakonAM netro ane manane haraNa karanAra bhavanaudyAnamAM samaya pasAra karatA hatA, vividha krIDA-vinaMdanI ramatamAM keTalAka divaso pasAra karyA, eTalAmAM "amArI zodha-khoLa cAre bAju cAle che tevA samAcAra maLyA. dIrgharAjA sAthe yuddhanI taiyArI dIrgharAjAe magadhAdhipatine dUta ekalo kahevarAvyuM ke-"tamAre tyAM rahelA brahmadatta ane varadhanune amane seMpI do. tenI samakSa te vAtane svIkAra karyo. pachI amArI pAse AvI maMtraNA karavA lAgyA ke, "have zuM karavuM ?" kahyuM, "are ! A viSayamAM ciMtA karavAnI jarUra nathI. ame vArANasI nagarImAM kaTaka rAjA pAse jaIzuM. ema kahIne ame te tarapha prayANa karyuM. dhIme dhIme jatA ame vArANasI nagarIe pahoMcyA. varadhanuM tenI samIpa pahae. mArA samAcAra tene jaNAvyA. te harSa pAmyA. pachI neha, pUrNa hRdayavALA te sainya ane vAhana sAthe sAme gayA. ene sAme AvatA jANIne huM paNa temanI sAme javA nIkaLe. teo vAhanamAMthI nIce utaryA, mAro satkAra karyo ane mane bIjA vAhanamAM besADyo. hRdayamAM AnaMda utpanna karatA temaNe vaibhavanusAra pitAnI nagarImAM praveza Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 panna mahApuruSonAM carita karAvyo. niraMtara sanehanI vRddhi karatA teNe gheDA, hAthI, ratha, nATaka, dhana-suvarNAdika sAmagrI sAthe kanakAvatI' nAmanI pitAnI kanyA mane ApI. anukula divase pANigrahaNa-vidhi thaye. viSayasukha anubhavatA mArA divaso sukhamAM pasAra thatA hatA. pachI dUta mokalI samAcAra jaNAvyA, eTale raunya-sahita puSpacUla rAjA, moTA amAtya "dhanuM temaja kareNudatta ane bIjA paNa caMdrasiMha gaMgadatta. taDiyadatta, siMha rAjA vagere AvyA. varadhanane senApatine abhiSeka karI dIrgharAjA upara caDAI karavA mokalyo. niraMtara prayANa karate te tyAM pahoMcyo. e samaye dIrgha. rAjAe kaTaka vagere rAjAone dUta mokalyA ane kahevarAvyuM ke "ApaNe sAthe bhajana-AcchA dana sarakhI rIte bhedabhAva vagara karatA hatA ane sAthe ja vRddhi pAmyA chIe. mahAnubhAve svIkArelI maitrInuM jiMdagI sudhI pAlana kare che. ema gAma, nagara ke dezamAM jape hoya, tene videzamAM paNa dekhe te sajajana puruSa pitAnA svajana mAphaka mAne che. jyAre tamArI sAthe te dhULamAM sAthe krIDA karI che ane Aja divasa sudhI ApaNe eka bIjAmAM lagAra paNa bhedabhAva rAkhyA vagara sAthe rahyA hatA, te kema bhUlI javAya che ? are ! A maitrI saMbaMdha bhUlI javAno viSaya bAju para rAkhIe, paraMtu madhyasthapaNAne tyAga karIne tame mArI sAthe zatrubhAva karyo ! dUtanAM AvAM utkaMTha vacano sAMbhaLIne "kaTakI rAjA kahevA lAgyA ke-"are dUta ! tArA svAmIe kahevarAvyuM ke, ApaNe sAthe vRddhi pAmyA, sAthe ramyA. te sarve satya che, paNa brahmarAjA mRtyu pAmyA pachI ApaNe kaI sAthe rahetA na hatA. bIjI brahmarAjA paraloke gayA pachI ApaNe maMtraNa karI nakkI karyuM hatuM ke, brahmarAjAne putra bAlaka hovAthI tenuM pAlana-rakSaNa karavA tamane mUkyA hatA. ekalA bALakanuM nahiM, paNa temanA rAjyanuM, aMtaHpura-sahita parivAranuM paNa pAlana-rakSaNa karavA mATe tArA prabhune tyAM rokyA hatA. ema karavAthI tArA svAmIe pitAnA gotrane kevuM bhAthuM ? he dUta! sAmAnyathI paNa mahAnubhAvo parastrI tarapha najara karatA nathI, te pachI tenI sAthe ramaNakiyAnI vAta te ApaApa dUra thAya che. te he dUta ! tArA svAmI potAnuM vilAsI caritra bhUlIne amene Thapako Ape che ! athavA te vivekIone A ucita gaNAya ?" ema kahIne dUtane vidAya karyo. pite paNa rokANa karyA vagara cAlatAM kAMpilyapura pahoMcyA. tyAra pachI nagaranI aMdara jatAAvatA lokone mArga rokIne cAre bAju ratha, ghoDA, hAthI ane sainya vaDe ghero ghAle. brahmadatta paNa keIne samajAvIne, koIne bhedanItithI, keIne prabhanathI ema te rAjAone vaza karate karate tyAM pahoMcyA. caturaMga senAthI cAre bAju nagara gherI lIdhuM. A bAju dIrgharAjA paNa sainyo sahita sanmukha AvyuM. baMnenA sainyanuM yuddha jAmyuM. kevA prakAranuM ?-- bhayaMkara hakAranA pikAro karatA, myAnarahita khullA khayukta, dara vadhAre kheMcela hovAthI vartulAkAra pracaMDa dhanuSathI chUTelA bApusamUhavALA, azvonI pITha parathI nIce paDI gayelA azvasvAre ane pagapALAnI senA vaDe bharAI gayelA pRthvInA mArgavALA, paDakhethI AvelA sainyanA bhAlAthI pAchA pharelA azvovALA, moTA hAthInI pracaMDa sUMDhanA agrabhAgathI dUra karelA matta sainika-samUhavALA, subhaTanA matsara ane utsAhathI chedAyelA hAthInI sUMDhanA agrabhAga vALA, majabuta rathamAM beThelA subhaTe e choDela aneka AyudhavALA, aneka bANa samUhathI chedAI gayelA chatra ane dhvajavALA, bAvRSTi karatA dIrgharAjAnA sainya kaTakarAjAnA sau ne sAthe aNadhAryA Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmadatta cakravatI dvArA dIrgha rAjAnuM maraNa 329 yuddhane AraMbha thaye. capaLa ghoDAonI kaThora kharI vaDe ukhaDIne UDatI rajavaDe rokAI gayelA dRSTimArgavALA, vividha prakAranA vastra dhAraNa karela utsAhI azvasavArevALA, megha sarakhA zyAma hAthIonI ghaTA para ArUDha thayelA, kadarthanA pamADatA subhaTovALA, mastaka dhuNAvI mastaka para rahela nAnA cAmarane DolAvatA azvothI kheMcAtA ratha-samUhavALa, paraspara pheMkelA hathIyAravALA, tathA, hAthIghaTA, rathe adho, ane sainikanuM kamakamATI-dhrujArI utpanna karanAra yuddha thayuM. A pramANe dIrgharAjAnA sainya sahArA vagaranA kaTaka rAjAnA sainyane vera-vikhera karI bhagADI mUkyuM. lajA ane abhimAnane tyAga karI kaTaka rAjAnuM sainya bhagna thayuM ke tarata ja hAthInA gaMDasthaLamAMthI osarI gayelA madarUpa meghadhakAravALA, azvanI kaThora kharIthI ukhaDela pRthvI talamAMthI uDela dhULathI chavAI gayela dizAmukhavALA, ekI sAthe samUhamAM AvatA nA cakonA moTA zabdarUpa gajaravathI baherA thayelA mahItalavALA, "mAre, mAre mAre evA bhayaMkara pracura pokAravALA dIrgharAjAnA pagapALA sainyamAM nirdayapaNe krodhAveza banI kuTI caDAvI hAthamAM talavAra grahaNa karI "brahmada" AvI pahoMcyA. "brahmadarA yuddhamAM jhaMpalAvyuM ema jANIne brahmadAnuM samagra sainya paNa yuddha karavA cAlyuM. pharI yuddha pravarlDa moTA gajendranI ghaTA rUpa nIce namatA ghaNA meghasamUhavALA, aneka varNavALI banAvelI yuddhacihnanI dhvajArUpa IndradhanuSanI zobhAvALA, myAnamAMthI kheMcela camakArA karatI taravAra rUpa vijaLIne camakArA karatA, subhaTee karelA udbhaTa pikArarUpa gajAvanA zabdothI mukhara, mora pichAnAM karelAM chatro pavanathI kaMpatAM hatAM. te jANe nRtya karatAM hoya tevA varSA samayanA pracaMDa megha sarakhA brahmadAnA rasaiye ardhakSaNamAM dIrgharAjAnA sainyane grISmakALanA vaMToLIyAnI jema bhagADI mUkayuM. pitAnuM sainya bhagna thayuM, brahmadarAnuM sainya cAre bAju pharI vaLyuM, eTale dIrgharAjAe vicAryuM ke, "have bIje upAya nathI' ema dhIrajanuM avalaMbana karIne, puruSAtanane pragaTa karIne, dhIrapuruSanA vartananuM anukaraNa karIne, "bIjA prakAre paNa have chUTI zakavAne nathI." ema vicArIne dIrgharAjA AgaLa Avyo. sanmukha AvelA dIrgha rAjAne joIne hRdayamAM te krodhAvinanI jvALAothI saLagate hovA chatAM brahmadare zAMtithI tene kahyuM ke-"are ! tame te amArA pitAjInA kharekhara mitra hatA" ema samajIne samagra sAmaMtee tamane pAlana karavA. mATe rAjya samarpaNa karyuM hatuM. tame ATalA samaya sudhI tenuM rakSaNa-pAlana karyuM, have pAchuM mane saMpIne tamArI IcchA pramANe jaI zake che. tamArA aparAdhanI huM tamane kSamA ApuM chuM." e sAMbhaLIne krodha karate dIrgha paNa bolavA lAgyo ke-vaNike, brAhmaNa ane khetI karanArAone vaMza paraMparAthI AvatI vRtti-AjIvikA hoya che, paraMtu narendrone te A pRthvI parAkramathI bhajavavAnI hoya che. je rAjyalakSamI zatrunA mastakamAM ane prahAra karIne duHkhathI meLavAya che, te parAkrama batAvyA sivAya svecchAe zAMtithI kevI rIte choDI zakAya che te te kahe. ema bolatAM teNe vartulAkAra dhanuSa karIne brahmadarAnA upara bANe cheDyAM. teNe paNa dIghe phekelA bANone rekIne sArathi-sahita dIrghane viMdhI nAkhyA. tyAra pachI paNa kapa pAmelA brahmadatte ekadhArA aneka hathIyAra bhAlA, magara AdinA prahAra karIne daSTimArga rUMdhI nAkhe. A samaye "bIjA hathIyArathI A sAdhya nathI tema 42 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 capanna mahApuruSanAM carita dharI cakranuM smaraNa karyuM, eTale tarataja aneka kiraNothI jhaLahaLatuM sUryamaMDaLa sarakhuM cakrahAthamAM AvI gayuM cheSathI lAla thayelA netravALA brahmadara tene vadha karavA mATe tenA para kahyuM. dIrgharAjAne mRtyu pamADayA. "cakravata jyavaMtA vartA" e ke lAhala uchaLyo. A samaye nagara dukAnene ane bhavanene zebhAyamAna karIne nagaraleka tene jovA mATe AvyA. rAjAe nagaralakone yathAyegya satkAra karyo, bIjAone paNa yathAyogya satkAra-sanmAna dAna karIne nagarImAM praveza karavA lAgyA. praveza karatA brahmadattane jenAra nagaralokee pitAnA gavAkSene mukha-kamalamaya banAvyA. prAsAdamALAone mahilAmaya banAvyA arthAta jyAM juo tyAM strIo ja dekhAya. rAjamArga AbhUSaNa ane samagra nagara AnaMdamaya zabdavALuM banI gayuM. vizeSamAM brahmadatta rAjAnA darzana karavA mATe bahAra nIkaLelI nagara-nArIo vaDe te nagara devAMganAmaya banI gayuM. te A pramANe-tatkALa pUrNimAnA manahara caMdra-maMDaLe ugyA hoya tenA sarakhI keTalIka strIe DAbA hAthamAM maNinAM darpaNe rAkhI paMktibaddha teja pAtharatI hatI. kamaLa vikasita karanAra bAlasUrya sarakhI lAla kamalinI sarakhI keTalIka suMdarIo sarasa aLatAnA rasathI hAtha-paganAM taLIyAM raMgIne, sAMkaLathI jakaDelA caraNavALI hAthaNInI jema keTalIka nagara-suMdarIo paherelA kaTIsUtra uchaLavAthI khalanA pAmatI gativALI, atizaya unnata meTA padharavALI varSAlakSamInI jema keTalIka suMdarIo udbhaTa manahara vividha raMgavALA IndradhanuSanA raMga sarakhAM vane dhAraNa karanArI, madhura zabda belanAra haMsanA kalaravavALI, zaradalamInI mAphaka cAlavA mATe upADelA caraNamAM paherelA maNijaDita nUpuranA zabda karatIcakravAkamithuna beThela kAMThAvALI gRhavAvaDI sarakhI keTalIka nagarayuvatIo puSTa moTA stanomaMDala vacce rahelA capaLa hAravALI, vividha varNavALA maNionA vicitra UrdhvagAmI kiraNonA bAMdhelA jAla-samUhavALI, jANe gRhaparicayanA kAraNe mArganI pAchaLa lAgelA mayura kema na hoya? evI nagara-suMdarIo kutahaLathI brahmadatta rAjAne jovA mATe nagara-mAge AvI. tyAra pachI samagra nagaralokane kutahaLa utpanna karatA, nagarane nIhALatA brahmadara, dvArabhAgamAM sthApana karela maMgala kaLazAdi sAmagrIvALA potAnA mahelamAM praveza karyo. samagra sAmaMta rAjAoe cakravatIne rAjyAbhiSeka karyo. AgaLa kahI gayA te pramANe cakravatIe krame karI cha khaMDavALA bharatakSetrane sAdhyo. puSpavatI vagere samagra aMtaHpura-parivAra AvyuM. A pramANe prApta thayelA cakravartIne ucita parivAravALA mArA divaso pasAra thaI rahelA hatA. koIka samaye "madhukarIgItikA" nAmanA nATakane jotAM jotAM mane jAti smaraNa utpanna thayuM. A pachInI hakIkata te tame jANe ja che. tethI karIne he bhagavaMta! A vRttAntathI meM duHkhathI bhege prApta karyA che, tethI te tyAga karavA huM zaktimAna nathI. Apane vadhAre zuM kahevuM? tyAra pachI te sAMbhaLI "karmanI gati vicitra che." ema mAnI maharSi mauna rahyA. brahmadane aMtaHpura-sahita maharSine praNAma karI nagaramAM praveza karyo. te muni bhagavaMta aneka prakAranA tApavizeSa karIne karmasamUhane vinAza karIne zubhadhyAnamAM rahelA apUvakaraNa karIne kevalajJAna pragaTa karIne mokSa pAmyAM. A be ju IcchA pramANe prApta karelA viSayasukhavALA rAjyanuM pAlana karatA brahAdatta cakravartIe ghaNo kALa pasAra karyo. eka vakhate bhejanane samaya thaye, tyAre eka brAdhAme AvIne rAjAne kahyuM ke, are mahArAja ! Aje mane evI IcchA thaI che ke, "cakravatInuM bhajana karyuM, te bhejana bIje kayAMya prApta thaI zake tema nathI' ema dhArIne tamane prArthanA karuM chuM te sAMbhaLIne bAda kahyuM ke, mAruM A bhejana khAIne tame pacAvavA samartha nathI, kAraNa Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmadattanA cakravartInuM zeSa jIvana 331 ke cakravatIne AhAra cakravatIja pariNumAvI zake arthAta pacAvI zake, paNa mAre AhAra bIjA pacAvI zake nahiM." brAhmaNe kahyuM ke, "tamArA sarakhA mahAnubhAva paNa je annamAtra ApavA mATe ATale vicAra kare, te maLelI rAjyalakSamI nirarthaka samajuM chuM, chakhaMDavALA bharatanuM svAmIpaNuM nirarthaka che, ahIM ghaNA rAjAo rAjya karI chevaTe choDIne cAlyA gayA, tamane paNa A rAjayalamI zAzvatI nathI." A pramANe bolanAra brAhmaNa upara kaSAya utpanna thaye ane tenI vAta svIkArI bhejana ApavAnuM nakakI karyuM. tyAra pachI putra, putrI pautrAdiparivAra sAthe tene bhejana karAvyuM. bhojana karIne brAhmaNa pitAnA ghare gayA. hajArakiraNavALe sUrya asta pAme, rAtri paDI. thoDo thoDo AhAra pariNamana thavA lAge eTale atyaMta unmAdane vega vadhavA lAge, kAmadevane mahAmada utpanna thavAthI vivekarahita banI mAtA, putrI, bahenanI gaNatarI karyA vagara brAhmaNanuM AkhuM kuTuMba paraspara akAryanuM AcaraNa karavA lAgyuM ke jyAM sudhI te AhAra saMpUrNa pariNAma na pAmyo arthAt pacI na gaye. rAtri pUrNa thaI. A sarva hakIkata nagaralokenA jANavAmAM AvI. brAhmaNa parivAra atyaMta lajajA pAme. brAhmaNa pote te lokone mukha batAvavA asamartha thavAthI nagaramAMthI nIkaLI gayo ane ciMtavavA lAgyuM ke, "juo ! vagara kAraNanA vairI brahmada bhajanamAtra mATe mane virudha AcaraNa karanAra karyo. ema vicAratA tene krodha utpanna thaye. "have kayA upAyathI rAjAno apakAra karIne badale le ?' ema vicAratA teNe ghaNA apakAra karavA mATe vicAraNAo karI. chevaTe eka gophaNathI lakSya viMdhanAra catura mitra maLI AvyA, tene sadbhAva pUrvaka Adara karyo ane pitAne abhiprAya tene jaNAvyuM. teNe paNa te vAta ekadama svIkArI lIdhI. keIka samaye rAjamArga para nIkaLelA cakravatIne bhIMtanI ethe zarIra chUpAvIne te mitre gophaNathI be kAMkarA eka sAthe pheMkIne be AMkhanuM lakSya karIne cakravatInI baMne AMkhe pheDI nAkhI. tenI pAsethI te vRttAnta jANIne ugra krodha pAmelA teNe kuTuMba-sahita purohitane marAvI nakhAvyo. bIjA paNa aneka brAhmaNone marAvIne rAjAe maMtrIne kahyuM ke, "A sarvenI AMkho eka thALamAM ekaThI karI mArI pAse sthApana kare. jethI tene mArA hAthathI masaLI masaLI sukhane anubhava karuM. maMtrIe paNa tenI karma-pariNatinA tIvra adhyavasAyavizeSa jANIne guMdAvRkSanA phalane cIkaNuM ghaNuM ThaLIyA thALamAM ekaThA karI tenI AgaLa makyA. te rAjA paNa te guMdAphaLane masaLatAM pitAne kRtArtha mAnate raudra adhyavasAya karato ke, "brAhmaNe. nAM netro meM meLavyAM." e rIte divaso pasAra karatA hatA. A pramANe netrane vyapadeza karIne apAtA guMdAphaLanA ThaLIyAone hAthathI masaLatAM tenA sAtase soLa varSa ane uparAMta keTalAka divase pasAra thayA. tenuM AyuSya pUrNa thavA AvyuM, tyAre tevA ja krUra raudra adhyavasAyanI vRddhi karate karate te mRtyu pAmIne "mahAtama" nAmanI sAtamI nArakInA "apratiSThAna" nAmanA nArakamAM tetrIza sAgaropamanA AyuSyavALA nArakIpaNe utpana thayo. A samajIne bIjA koI sAdhue niyANuM na karavuM. A pramANe niyANanuM baLavAnapaNuM jaNAvanAra brahmadatta nAmanA bAramA cAvatInuM pragaTa caritra samApta thayuM. A pramANe AgadhAraka A. zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajInA ziSya A. zrIhemasAgara sUrie "cauSpanna mahApurisa cariya" nA gurjarInuvAdamAM brahmadatta cakravatInuM caritra pUrNa karyuM. [2] Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) zrI pArzvanAtha caritra parahita karavAmAM udyamavALA mahAnidhAna sarakhA mahAvida ane upasargone nAza karanAra koI mahAparAkramI AtmAo utpanna thAya che. jaMbudvIpa nAmanA A dviIpamAM bharatakSetramAM UMcAM bhavya bhavane ane upavanethI manehara mahAddhi-samRddhivALA lokonI vastIvALuM potanapura" nAmanuM nagara hatuM. tyAM medonmatta zatrurUpa kamalene saMkoca karAvanAra, caMdra sarakhe "araviMda" nAmane rAjA hato. te rAjAne aneka zAstranA artha ane paramArtha samajelo hovAthI subuddhivALA, jIvAjIvAdika padArthanA vistAravALA bodhathI utpanna thayelA samyagadarzanavALe "vizvabhUti' nAmanA purahita hato. ubhaya lekanA hitanuM anuvartana karanArI "AzudharI" nAmanI tene bhAryA hatI. tenI sAthe vaibhavanusAra viSayasukha anubhavatAM temane anukrame "kamaTha" ane "marubhUti' nAmanA be putro utpanna thayA. dehanI puSTithI vRddhi pAmatA krame karI yauvanavaya pAmyA. moTA kamaThanuM "varuNA kanyA sAthe ane nAnA marubhUtinuM "vasuMdharA nAmanI kanyA sAthe pANigrahaNa karAvyuM. e pramANe kALa vahI rahe che. keIka samaye zrAvakadharma karavAmAM udyama karanAra vizvabhUti kALa pAmIne devaleke gaye. patinA viyoganA zekAnalathI tapelA mAnasavALI te aNudharI patnI tevA prakAranA vratavizeSathI kAyAne zeSAvIne gRhavAsane tyAga karIne dIkSA aMgIkAra karI devaloka pAmI tyAra pachI kamaTha ane marubhUtie mAtA-pitAnAM maraNottara kAryo karyA ane krame karI mAtA-pitAnA virahanA zaka-rahita banyA. moTAne gRhastha dharmamAM sthApana karyo. jinavacanamAM atyaMta bhAvitamativALo nAno marubhUti te vaLI atyaMta viSayAsaktithI dUra rahele, sakala zAstranA artha vicAravAmAM kuzala, saMsAranA vilAsathI parAbhukha, viSaya-tRSNAnI abhilASA vagarane rAtri-divasa pauSadha-upavAsa karIne jinabhavanamAM ghaNA samaya pasAra karatA hatA. eTale tenI vasuMdharA patnI manahara yauvana phUTavAthI zobhAyamAna avayavALI viSalatAnI jema samagra lokonA manane meha utpanna karanArI thaI tevA suMdara rUpane dekhIne meDanA vegane reka muzkela hovAthI, viSayanA vilAsonuM nivivekI paNuM hovAthI moTA bhAI kamaThanuM citta calAyamAna thayuM. bhAInI patnI upara anurAga utpanna thaye. akArya AcaraNanI abhilASA vRddhi pAmI. jethI potAnA kulanA kalaMkanA apavAdane aMgIkAra karIne, durgatinA duHkhanI paraMparAne svIkArIne vikAra-sahita zRMgArika vAto karavA pUrvaka tenI sAthe AlApa karavA lAgyo. e pramANe hamezAM belAvatAM anurAgathI tenA cittanuM AkarSaNa karyuM. athavA to jema snehathI saMkaLAyelAM hoya. tene judA paDAve che ane dUra rahelA hoya tene Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaThanuM durAcAraNa 333 paNa prema utpanna karAve che, tema caturAI pUrvaka anurUpa zabdaprayoga karIne belAyelI vANI dUra rahelo hoya tevAne paNa prema karAve-temAM Azcarya nathI. te vasuMdharA paNa jeNe atyArasudhI viSaya-saMjoga jANyo nathI, patie paNa tyajelI che-ema mAnIne, kAmadeva durdhara hovAthI kamaTha sAthe lAgu paDI. e pramANe paraspara baMnene sanehaprakarSa vRddhi pAme. A hakIkta varuNae jANI. tevA prakAranuM vartana jovA mATe asamartha, IrSAge, utpanna thayelA krodhathI yathArtha hakIkata marubhUtine jaNAvI, paNa teNe te vAta na mAnI ane tene vacananI avagaNanA karI. vAraMvAra kahevA lAgI, tyAre marubhUti ciMtavavA lAgyo jyAM sudhI pote pratyakSa dekhyuM na hoya, tyAM sudhI hita IcchatA manuSya koInA kahevA mAtrathI tene satyapaNe na svIkAravuM." jyAM sudhI huM pratyakSa na dekhuM, tyAM sudhI A viSayamAM mAre kaMI karavAnuM rahetuM nathI. have cittamAM eka kalpanA gaThavI ke - "huM grAmAntare jAuM chuM' ema temanI AgaLa kahIne te potAnA gharethI nIkaLI gaye. pradoSasamaye junAM kapaDAM paherela, lAMbI musApharI karIne Avele hevAthI thAkele, pitAnuM rUpa ane bhASAnuM parAvartana karIne ahIM mane rahevA mATe sthAna maLaze?" - ema kamaTha AgaLa pUchavA lAgyo. kamaDe paNa rAtri aMdhakAravALI, budhimAM ghaNA vikalpo cAlatA hovAthI aMdhArAmAM tene oLakhI zake nahiM ane kAruNyabhAvathI tene kahyuM ke, "he bhadra! ahIM AMgaNAmAM tArI IcchA pramANe nivAsa kara." tyAra pachI marubhUti sUI gayo. sAcI hakIkta jANavAnA abhiprAyathI yathAsthita teone vyavasAya joyA karyo. sAMbhaLyA pramANe pratyakSa dekhyuM. te vyavahAra dekhavA asamartha aMtaHkaraNamAM vRddhi pAmelA ke pArinanI javALAothI bhayaMkara thayelA hRdayanA AvegavALe, loka - niMdAnA bhayavALe kaI prakAre cittanA vikArane dabAvIne te pradezamAMthI nIkaLI gayuM. rAjA pAse jaIne yathArtha hakIkata kahI. kopa pAmelA rAjAe potAnA sevakone AjJA karI ke potAnA kulane kalaMkita karanAra durAcArI A kamaThane gadheDA upara besADIne, phuTela Dhola vagaDAvI, satata lagAtAra mAra mAratAM mAratAM nagaramAMthI kADhI mUko." sevakae rAja-AjJA pramANe tene kADhI mUko. tyAra pachI te kamaTha tevA prakAranI viDaMbanAthI utpanna thayela kodhaprakarSavALo kaMI paNa bIjuM kArya karavA asamartha thayela nagaramAMthI nIkaLI gayA. mahArAgyathI utpanna thayela paraleka-hitAcaraNa karavAnA cittavALa vanamAM gaye. parivAranI dIkSA grahaNa karIne kaSTavALuM ajJAnatapa karavA lAgyo. A hakIkta jANIne utpanna thayelA pazcAttApavALe marubhUti kamaThane khamAvavA mATe vanamAM gaye. tenA caraNamAM paDe. kapAtizayavALA kamaThe paNa parivrAjakapaNuM visArIne, tenAthI thayelI viDaMbanAnuM smaraNa karIne, page paDelA marubhUtinA mastaka upara najIkamAM rahelI maDAzilA grahaNa karIne pheMkI. prahAra niSphala gayele jANI pharI paNa te ja zilA upADIne tenA upara nAkhI. tenA mahAghAtathI mastaka ghUmAvato ane mukhamAMthI lohInuM vamana karato tIvra vedanAthI vRddhi pAmatA mahAAta dhyAnavALe te marubhUti mRtyu pAmIne atiucA parvata pAsenI gADha nichidra jhADIvALA, moTA pAMdaDAvALA vikasita salakI vRkSavALA, vividha vanakhaMDethI zobhAyamAna "daMDaka" nAmanA araNyamAM zreSTha hAthIonA ToLAmAM rahelI Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 cApanna mahApuruSonAM carita eka sArI hAthaNInA garbhamAM utpanna thayA. krame karI janma pAmyA. samagra dehanA avayavA khIlI uThyA ane yauvanavaya pAmyA. samagra hAthaNInA yUthanA adhipati thayA. hAthaNI enI sAthe vividha rati-sa MbhogarasanI krIDA karatA IcchA pramANe vicaravA lAgyA. kevI rIte ?-anyA anya krIDA karavAthI utpanna thayelA premathI ratirasanA vilAsavALe, lIlA pUrvaka cAlavAnI gativizeSathI saubhAgya pragaTAvate, hAthaNIee sUMDhanA agrabhAgathI tADI ApelAM keAmala navIna patronA AhAra karanAra, potAnI sUMDhanA agramAgathI priya hAthaNInA dehanA vistArane paMpALatA, vizALa peAlasthalamAMthI jharatA ghaNA madajaLanA parimalavALA, atizaya UMDANuvALA sarevara-jaLamAM snAna karavAnI AnaMdollAsavALI krIDA karatA, peAtAnI IcchA pramANe kalpelI ane haravA-pharavAnI kroDAthI utpanna karelA hRdayanA satASavALA, aneka hAthaNIethI parivarelA e hAthI te vanamAM IcchA pramANe ramaNa karatA hatA. A bAju aneka pata, nagara, paTTaNa, maramma, droNumukhathI cAre hAthI, gheADA, pAyadaLa, sAmanAdikathI parivarelA rAjyanuM pAlana karatA divase pasAra thatA hatA. koIka samaye zaradakALamAM mahelamAM rahelA te prakAranI zugara-vilAsavALI krIDAe karatA hatA. te priyAe kevI hatI ? te kahe che: bAju gherAyelA, ghaNA arivaMda rAjAnA priyAe sAthe ghaNA zyAma khIcAkhIca bharAvadAra keza-samUhanAgUMthelA AMbADA para puSpamALAnI veNI dhAraNa karanAra, suga MdhI kastUrInA lepathI karela zeAbhAvALI, madirApAnanA mathI adha mIMcAela paheALA ane lAMbA netravALI, najIka najIka lAgelA parasevAnA binduethI zAbhatA bhAlatala vALI, abhilaSita ratisamAgama mATe dhIme dhIme vistArela aMgaracanAvALI, ghaTTa caMdanarasathI vilepana karelA puSTa stanamaDalavALI, madhu-rasanI sugaMdha-mizrita vadananA zvAseAAsanA pavanavALI, zRMgAranI game tema ADI-avaLI vAtA karIne utpanna karela pracaMDa kAmadevanA saMgavALI, samagra strI-kaLAeAnA abhyAsathI ulAsa pAmatA saubhAgya mahAguNAtizayavALI, kaTAkSapUrNAMka avaleAkana karIne priyanA hRdayamAM prazaMsA ane prema pragaTa karanAra, kAmadevanI vedanAthI vidhAyela hRdayavALI, mana ane nayanane sukha ApanAra, AvA prakAranI zreSTha aMtaHpuranI taruNu suMdarIo sAthe arivaMdu rAjA krIDA karatA hatA. peAtAnI patnIe sAthe AvA prakAranI krIDA karatA araviMda rAAe uMcA AkAzatalamAM atyaMta uMcA namelA maneAhara IndradhanuSanI jema caMcaLa, camakatI capaLa vijaLI sarakhA tejasvI kailAsa parvatanA zikharanI jhAMkhI karAvanAra gaganastha parvataphUTanI bhrAnti karAvanAra, mahAmegha maMDala joyuM. te joine rAjAe kahyuM, are ! jue jue zilpIe nirmANa karelA suMdara maMdira sarakhA atyaMta ramaNIya meghADaMbarane AkAzamAM dekhA.' ema kahyuM. eTalAmAM te vRddhAvasthAthI parAvartana pAmelA rUpavALA manuSyanI jema AkAzamAM dekhelA rUpanuM parAvartana thayuM, tetrA prakAranA parAvartana pAmatA dekhAvane dekhIne lukamI paNAnA yeAge tenA cAritramAhanIyakarma nA kSayo zama thaye. saMsAravAsanA saMgathI virakta thaye. jJAnAvaraNuka nA kSayapazuma thavAthI avidhajJAna utpanna thayuM. parivArane pratiSedha karavA mATe rAjA kahevA lAgyA ke Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArthonI kSaNabhaMguratAthI vairAgya 335 A paNa eka AzcaryanI vAta che ke tevA prakAranA meATA vistAravALA capaLa vijaLInA camakArAnA vilAsavALA AkAzamAgamAM rahelA megha-samUhAnI zAbhA kSaNavAramAM kevI rIte adRzya thaI ? ghaNA prakAranA lAkhA jAtinA duHkhasamUhavALAsaMsAramAM jagatamAM utpanna thanArA sarva padArthonI kSaNamAM nAza pAmavA rUpa A ja gati che. eka vakhata je yuvAna vayamAM potAnAM rUpa ane saubhAgyanA mahA ahaMkAra karatA hatA, tema ja UMcuM mukha karI lAMbA mArga sudhI najara pheMkI zakatA hatA, te ja manuSya jyAre vRddhAvasthA pAme che, tyAre tenAM hADakAM khakhaDI jAya che, dekhAva eDALa thAya che ane dhrUjatA dhrUjatA khIjAnA khabhAnA Teko daI ne zita-riDutapaNe muzkelIthI cAlI zake che. yuvAnImAM je nayanA taruNIenAM rUpa, lAvaNya, lIlA avalokana karavA mATe arpaNu karAtAM hatAM, te ja nayanA vRddhAvasthAmAM kaMI paNu jovA mATe samartha banI zakatAM nathI! yuvAvasthAmAM je zravaNA madhura gIta-gAna zravaNa karatAM lAMbA kALa sudhI thAkatAM na hatAM, te ja zravaNA vRddhAvasthAmAM moTA zabdothI sabhaLAve te paNa sAMbhaLavA zaktimAna banI zakatA nathI ! yuvAvasthAmAM mastakanA kezA bhamatA bhramara ane aMjana sarakhA nirmaLa camakatA ane zyAma hatA, te ja keze vikasita kAsajAtinA ghAsanA sapheda puSpa jevA ujjavala varNavALA thAya che ! AvA prakAranI sthiti vRddhAvasthAmAM dareka jIvAne thAya che ema samajIne dharmamAM udyama karaveA, te ja yukata che.' vaLI anAdithI ghaNA bhava ane ghaNA kALathI upArjana karela mahAkanI para parAvALe jIva seMkaDA duHkharUpa AvatA vALA bhavasamudramAM aTavAI rahelA che. nArakI gatimAM pAte karelA kama yAge parAdhInatA pAmele vividha zasrAnA abhidhAtathI utpanna thayelI vedanAe bhAgave che. tiya cagatimAM atibhAra uMcakavA, DAmanI vedanA, nizAnI karavA mATe tapAvelA lADhAnA saLIyAnA DAma saMhana karavA, kAna, aMDa, nAka kapAvavAnI vedanA, bhUkha, taraza, parizrama vagerenI aneka prakAranI vedanAne anubhava karavA paDe che. manuSyagatimAM paNa dAridrayadoSa, durbhAgIpaNuM, dUSita avayava thA, viSayatRSNA pUrNa na thavI ItyAdi duHkhamAM janma pasAra karave paDe che. have koI prakAre viSayanI prApti thAya ane kSaNika sukhaneA anubhava kare, te paNa vaLI priyajananA viyAga, apriyajananA samAgama ityAdithI utpanna thayela duHkha meLave che. devagatimAM paNa maharSika ane indrAdikanI adhika Rddhi-samRddhi dekhIne devasamUho IrSyAthI bahu duHkha pAme che. vaLI devatva samAna hovA chatAM azvavALA devA khIjAne hukama karI peAtAnI AjJAneA svIkAra karAve che. A duHkhathI paNa deve mAnasika vyathA anubhave che. AvA prakAranA, mahAduHkha samUha-paraMparAnI vizALatAvALA saMsAramAM vivekavALA kayA samajIne vairAgya na thAya ? -A prakAre zRMgArarasamAMthI vairAgyabhAvanA pAmelA rAjAne joIne samagra sudarIvaga kahevA lAgyA ke A putra ! vagara prasa Mge Ape Ama AvA prakAranuM anucita vacana kema kahyuM ? jenAthI rasAMtara dekhAva dekhADIne palaTAyelA rUpa jevA jaNAva che. ApanI capaLa-ulasita nayana-tArAnA utkaMDita jaNAtA, kaMIka sphurAyamAna pAMpaNAnA paDalavALA phaTAkSa Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 cepanna mahApuruSanAM carita vikAro kayAM cAlyA gayA ? zuMgAra--pUrvaka karelA brabhaMganA vilAsenA prakAzanarUpa alaMkAra dhAraNa karanAra lalATano agrabhAga kayAM gayo ? nehagarbhita kapaTavacanethI utpanna thayela priyapadanI pracuratAvALA tamArA suMdara AlApa yAM gayA ? hRdayamAM vRddhi pAmelI pracaMDa utkaMThA jaNAvanAra suMdara abhinayanI AkRti jemAM hatI, evI ramaNakrIDAnI abhilASA kayAM cAlI gaI? athavA te tamane aparAdha koNe batAvyuM ? athavA te tamArI AjJA keNe khaMDita karI ? agara te koNe tamAro aparAdha karyo ? A pramANe priyAo belatI hatI, tyAre rAjAe temane pratyuttara ApyuM ke tamArAmAMthI keIe paNa mArI viruddha AcaraNa kareluM nathI, paraMtu A sarva yathArtha saMsAranA sarva vilAse che. jethI karIne karma pariNatine vaza paDelA AtmAne priya hoya, te paNa apriya, anukala paNa pratikULa, svajana paNa durjana, mitra paNa zatru, saMpatti paNa Apatti, strI paNa kedakhAnuM ane rAjya paNa mRtyu lAge che. jema suMdara prakAranAM Alekhela citrovALI bhittine pANI vaDe sApha karavAthI suMdara zobhA ApatI nathI, paNa citro bhuMsAI jAya che, tema vRddhAvasthA ane maraNarUpa lAgelA jaLathI A zarIra paNa zobhA pAmatuM nathI. jema nadIo samudramAM gayA pachI pharI pAchI AvI zakatI nathI, tema zarIramAMthI gayelAM rUpAdika saubhAgya pAchAM meLavI zakAtAM nathI. jema AkAzatalamAM udaya pAmelo sUrya kSaNavAra paNa sthira rahI zakato nathI, tema jIvenuM tAruNya muhurta paNa sthira rahI zakatuM nathI. pavana sAthe athaDAelAM vRkSapatro kSaNavAra paNa sthira rahI zakatAM nathI, tema A jagatamAM vividha vyAdhiothI yukata jIvanuM jIvatara paNa sthira rahI zakatuM nathI. jema sukAI gayelA pilANavALA vRdavRkSamAM ekasAmaTAM aneka patro ugatAM nathI, tema vRddhadehamAM viSayanA vilAse utpanna thatA nathI jema nirvANa pAmelA agninI jvALA pharI baLatI nathI, tema samagra IndriyonI cAlI gayelI vikAra-ceSTAo pAchI meLavI zakAtI nathI. jema karamAyelAM, mardana karAyelAM puSpo upayogamAM laI zakAtAM nathI, tema vRddhAvasthAvALe deha viSayanI abhilASA meLavI zako nathI. jema sUkA vRkSanA lAkaDAne bhUkako pavanathI uDIne cAre dizAmAM cAlyA jAya che, tene pharI ekaTho karI zakAtuM nathI, tema manuSyanuM cAlyuM gayeluM manuSyapaNuM pharI meLavI zakAtuM nathI. A pramANe tuNAgra para rahelA jalabida ane saMdhyAnA raMge sarakhI upamAvALa caMcaLa jIvataramAM jANakAra manuSya sthirapaNAnI AzA kevI rIte rAkhI zake ?" A pramANe pitAnI sarva priyAone pratibaMdha karIne sAthe potAnA parivArane paNa samajAvIne pitAnA putrano rAjyAbhiSeka karIne rAjyalakamIne tRNa mAphaka tyAga karIne nirmaLa svabhAvavALA rAjA zramaNa-liMgane svIkAra karIne atiduSkara tapa-vizeSa karIne zarIra nirbala karIne eka gAma thI bIjA gAma-nagarAdikamAM vicAravA lAgyA. kevI rIte ?- mana, vacana, kAyA ane samagra IndriyanA viSayone gopavitA, zAnA zubha arthonI vicAraNA karatA, caMdranI jema nirmala guNarUpa kiraNo vaDe pApa-aMdhakArane dUra karatA, samagra kaSAyo ane kalezane tyAga karIne utpanna karelA manahara samyaga-darzanavAlA, sajajaDa kama-kicaDanA lepathI rahita ho AkAzanI jema zobhatA hatA. taparUpa caraNanA nahAranA prahArathI nAza karelA madasthAnakevALA, prApta karelA prabhAvAtizayavALA A rAjarSi siMhanI jema kAmadeva-gajendrane vinAza karI vicaratA hatA. vaLI nava prakAranI brahmacaryanI guptaonuM pAlana karatA, abhigrahanA niyama karatA, gurunI AjJA meLavIne ekalavihArI pratimA paNa vicAravA lAgyA, Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtha, vanAthI, sarovara, pAse 337 karavA A pramANe vicaratA vicaratA sammeta zaila' tIrthane vaMdana karavA mATe buddhi pragaTa thai. sAgaradatta sAthe vAhanI sAthe vihAra karavA lAgyA. sAgaradatta praNAma karIne pUchyuM ke, huM bhagavata ! Apa kaI tarapha padhAravAnA che ?" munie kahyuM ke, aSTApada parvatanI yAtrA mATe. sA vAhe pharI prazna karyAM ke, tamArA dhama kevA prakAranA che ? eTale munie samya pha-mUla pAMca mahAvratavALA yatidhama kahyo. tema ja te jenAthI na banI zake, tene pAMca aNuvratavALe zrAvakadhama samajAye. te sAMbhaLIne tenAM kamemAM pAtaLAM paDyAM, mithyAtvaadhakAra nAza pAmyA. dharma karavAnA udyama ucchvAsa pAmyA. zrAvakadhama svIkAryAM. e pramANe ha MmezAM dharmopadeza sAMbhaLavAmAM tenA divase pasAra thatA hatA. sAtha cAlyA kare che. krame karIne sAthe tyAM pahAMcyA, jyAM pelA vanahAthI hateA. sarovara-vaNuM na te vanamAM eka sarAvara dekhyu. te kevuM hatuM ? nIla AkAAsthaLanA pratibiMba sarakhuM, traNe leAkanI lakSmInA dapaNuM sarakhuM, jANe samagra bhuvana jaLasvarUpa dhAraNa karIne hAjara thayuM hAya tevuM vizALa, himAlayanA ujjavala zikharanI jema sthira sthAna pAmelu, cadraSi banI jema rasabhAvamAM pariNameluM, samudramAM praveza karavA mATenA mukhamA sarakhuM, dharatI-vanitAnI maNiti phasabaMdhI bhUmi sarakhuM, sphaTrika parvatamALA sarakhA jaLacara jIvAthI vyAsa, jaLa nirmaLa hAvAthI sarAvaranI aMdaranA vividha raMgavALA vividha padArthonuM svarUpa vicAratA capaLa pavanathI uchaLatA, jaLatara`ganA bindue uDavAthI jANe meghadhanuSanA kha DathI zezabhAyamAna hAya tevuM sarAvara dekhAtuM hatuM. nira'tara pravartatI utkaMThAothI bharapUra manehara yauvananI jema suMdara, komala mRNAlikA-latAethI chavAela ane laherAvALA, bhAratacaritranI jema utpanna thaelA zveta haMsonI pAMkhA vaDe AMdolana karAtA, (bhAratacaritra pakSe-pAMDurAjA ane dhRtarASTranA pakSeAthI vikSeAbhavALA), vindhya-araNyanI jema vikasita thaelA zvetakamaLanA samUhavALA, (araNya pakSe-zarIranI laMbAI karatA uttama vyAghravALA) kAmadeva sarakhA sthira beThelA makaranA mukhamAMthI nIkaLelA vikAravALA, (kAmadeva-pakSe kAmadevanA dhvajamAM rahela magara, mukhanA urdUgArathI nIkaLelA hAvabhAvavALA), kaeNsasenAnI jema bhramarakulathI vITaLAlA, nIlakamaLanA samUhavALA (kaMsasenA--pakSe bhramara-kulathI bhaya pAmelA mukhavALA) kuvalayapITha nAmanA hAthI che jemAM mAMgarAnA vanamaMDalanI jema hajAra sapathI sevAtA jaLasamUhavALA, caMdanavananI jema zItaLa cAre bAjunA kinArA pradezavALAM, bALakanA caritranI jema kinArA upara ugelA vRkSa upara rahelA vAnarA vaDe karAelI jalapatananI krIDAvALA, (khIjA pakSe-khAlakRSNa kinArAnA vRkSa upara rahelA kRSNanI jalapatananI krIDA) devatAI sarakhuM, matsyAnA darzanathI ApelA dRSTinA ullAsavALA (devatApakSe-nimeSarahita dRSTivALA devAthI yukta) AvA prakAranA, samagra jaMtuone zAMti ApanAra, zreSTha kamalavanarAjIthI zeAbhAyamAna manahara sarAvarane joyuM. tene dekhatAM ja mAgamAM lAgelA thAka, tRSA vagere dUra thayAM ane tenI najIkamAM AkhA sAthe paDAva nAkhyuM. leAkeA raseAI rAMdhavA lAgyA. A samaye potAnI sava hAthaNIonA parivAra sAthe IcchA pramANe haratA-pharatA te vanaDAthI jaLapAna karavA mATe sAvara tarapha AvyA. jaLanA madhyabhAgamAM utayAM. ghaNAM nIlakamaLAnI sugaMdha yukta bhamarAnA guMjArava-gItathI mukhara sarezavara-jaLanuM pAna karyuM. potAnI lAMbI sUMDha vaDe kada sahita patrapuTavALA kamalanA kesarAnA parAgathI pItavarNa yukta bisinI-valaya khe'cI kADhyuM. vaLI sthUla sUMDhanA pavana-mizrita jaLa hAthaNIenA zarIra upara pheMkyu, komala kamala 43 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 cipanna mahApuruSonAM caritA nAlanA valayothI vIMTaLAyelA svAdiSTa zIMgaDAM phala ane jaLamAM ugelA bIjA vanaspati-samUhane AhAra karyo. A pramANe te hAthaNIonI sAthe ghaNA prakAranI jaLakrIDA ane vilAsa karIne vanavAthI sarovaramAMthI bahAra nIkaLe. sarevaranI pALanI Toce pahoMce, cAre bAju najara karI, mRyunI jema sAthe tenI najaramAM paDyo. dekhatAM ja tarata sUMDhanuM guMcaLuM vALIne pracaMDa rIte kaMThanI garjanA karI dizA mukhene zabdathI pUrI dIdhA. karNayugalane kaMpAvate, meTA vegathI paga upADate, dizAvalayane gaLate heya, tema hAthI sAthe tarapha deDa. samagra sAthe tene jeyo. hAthI ke ?-zarada samayanI jema kamaLa aruNa laherAtA sUMDhanA agrabhAgavALA, (zarada-pakSe komaLa aruNa phelatA kamaLavALA), vizukumAranI jema traNa pagethI ubhA rahevAnA vilAso jeNe karelA che, (viSakumAra-pakSe traNe pagalaeNnI mAgaNa) meghasamayanI jema potAnA gauravathI janasamUha jenAthI ubhagI gayo che, megha-pakSe pitAnA vistArathI jeNe AkAza samUhane AcchAdita karela che), evA hAthIne joyo. zubhAzubha-karmAdhIna prANionI jema sArthanA manuSyo sarva dizAmAM nAsI gayA. munivara paNa avadhijJAnanA prayogathI teno Azaya samajIne kAussagga-dhyAne tyAM ubhA rahyA. sarva hAthaNIothI parivarelA te hAthIe badhA sAthenI cIja sAmagrIno kharAba rIte vinAza karIne AgaLa najara pheravI, te te mahAmunine dekhyA. eTale tarata temanA tarapha doDyo. tevA prakAranA bhaya, hAsya, reSa-rahita munine dekhIne tene krodha osarI gaye. mArI nAkhavAne abhilASa cAlyA gaye, anukaMpa pragaTI. te muninA prabhAvathI hAthInA hRdayamAM saMvega ullAsa pAme. citrAmaNamAM cinnela hoya, tevA sthira hAthIne joIne munie kAussagna pA. dehanA samagra avayane nizcala karelA hoI aMjanagiri sarakhA jaNAtA paDakhe rahelA hAthIne je. tene pratibaMdha karavA mATe atyaMta sukha utpanna karanAra madhura vANIthI muni kahevA lAgyA ke he marUbhUti ! zuM tuM mane araviMda rAjAne saMbhArate nathI ? athavA dvijAtimAM utpanna thayela, jinamata svIkAranAra pitAnA manuSyajanmane yAda karatuM nathI, ke prajAne upadrava karanAra evA prakAranA karmane tuM Acare che ? munie kaheluM sAMbhaLI vicAratAM hAthIne pUrvajanmanuM smaraNa thayuM. e pachI teNe dharaNitala para mastaka namAvIne munine praNAma karyo. tenI cittavRtti jANIne muni kahevA lAgyA ke-"capaLa nayanathI snehapUrNa kaTAkSa karanAra, vijaLI sarakhI tejasvI, karNabhUSaNa dhAraNa karanAra, rUpa-saubhAgya-lAvaNyAtizayavALI priya priyAe maLavI sulabha che, paraMtu jina dharma - prApti durlabha che. vividha maNi, suvarNa, ratnajaDita bhavananA bhagavaTAvALI Rddhio maLavI sulabha che, paraMtu jinezvara-bhASita dhUrma kayAMya paNa meLavI zakAtuM nathI. manahara hAthI, ghoDA, ratha, pracaMDa keLavAyela pAyadaLa raunya saheje maLI jAya che, paNa nirvANanA kAraNabhUta kevalibhASita dharma kyAMya paNa meLavI zakAtuM nathI. lAkhe zatruone parAbhava pamADI meLavelA rAjyanA bhegavaTA maLavA sulabha che, paraMtu saMsArakRpamAM paDatA AtmAone uddharanAra dharma maLe muzkela che. rUpa, lAvaNya, saubhAgyAdi. saMpatti sahita vijJAna, jJAna, vidyA, kaLAe maLavI sahelI che, paNa bhava samudramAM DUbatA jIne tAranAra zuddha dharma maLavo muzkela che. manahara upavana, zreSTha surasuMdarIo sahita IndrAdikanI samRddhi saheje maLI jAya che, paraMtu mekSaphala ApanAra dharma manuSyane maLa duSkara che. he karinAtha ! A jagatamAM je kaI durlabha vastu hoya, te sarvameLavI zakAya che, mAtra vItarAga kevalI bhagavaMte kahela dharma A jIvane maLa mahAmukela che. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthInA bhAvamAM pratibodha, zrAvakadharma 339 te he mahAgajendra! je teM AtmAne oLakhe hoya, te A samagra jIvene upadrava karavAnuM choDI de. pramAda AcaraNanA vilAsane tyAga kara, sapuruSanA caritranuM avalaMbana kara, paMcANuvratarUpa zrAvakadharma aMgIkAra kara, ema kahetA munivarane "meM zrAvakadharma aMgIkAra karyo.' ema sUcavanAra mastaka calAyamAna karyuM. sUMDha lAMbI karI tenA mane gata bhAva jANIne munie tene sarva zrAvakadharma arpaNa karyo. dharmane sAra grahaNa karIne hAthI je taraphathI Ave hatuM, te tarapha gaye. A samaye hAthInA caritrathI vismaya pAmelA manavALA sAgaradana "aho ! munino ke prabhAva" ema bolyA, eTale samagra sAthe paNa ekaTho thayo. sarve muninA caraNa-kamaLamAM paDyA. ghaNuoe dharma aMgIkAra karyo, keTalAka bIjAoe aNuvratAdika dharma svIkAryo. tyAMthI sAthe prayANa karyuM. munivara paNa "aSTApada parvata gayA. tyAM jaIne vidhipUrvaka bhAgavaMtene namaskAra karIne pachI saMyamamAM udyama karavA lAgyA. te uttama hAthI paNa samyaktvarana aMgIkAra karIne netrathI pRthvItala joIne pitAnA paga sthApanathI jIva-jaMtu marI na jAya tema dhImI dhImI gatie cAlate, chaThTha, aThThama, Adi tapa ane caraNa-karaNamAM udyamavALe, rasatyAga karavAnI pariNativALe potAnI hAthaNIe nA TeLAnA saMgane tyAga karIne meTA grISmakALanA tApane sahana karI zarIra zeSAvI uttama yatinI jema samiti Adi tathA saMyamamAM ughukta mAnasavALa acitta zayyA, prAsuka azana bhakata jaLathI nirvAha calAvate. dharmadhyAnamAM citta sthApana karIne pitAne kALa nigamana karato hato. A bAju kamaTha parivrAjakane, sagA bhAIne mArI nAkhavA chatAM paNa krodhanI zAMti thatI nathI, eTaluM ja nahiM paNa te adhika ArtadhyAnanA adhyavasAyavALo thayo hato. AyuSya pUrNa thayuM eTale prANa tyAga karIne te kuTa jAtinA sarpapaNe utpanna thaye. puSTa thayelA vALe aneka sonA prANa lenAra thaI pRthvImAM pharavA lAgyA. bhramaNa karatAM karatAM jaLapAna mATe Ave te hAthI pelA sarpanA jovAmAM AvyuM. sUrya-kiraNethI tapela acira jaLanuM pAna karyuM. sarovaramAMthI pAchA nIkaLatAM bhavitavyatA-ge te moTA kAdavamAM kheMcI gaye, zarIramAM have baLa raheluM na hovAthI kAdavamAMthI bahAra nIkaLavA asamartha A hAthIne pUrva bhavamAM utpanna thayela ke pAtizayathI kukakuTa sarSe uDIne tenA kuMbhasthaLamAM DaMkha mAryo. pitAnI tevA prakAranI sthiti jANIne A uttama hAthI pahelAM gurue ApelA upadezanuM smaraNa karI, cAre prakAranA AhArano tyAga karIne bhAvanA bhAvavA lAgyA ke A jagatamAM janmelA sarvee kaI paNa kAraNathI avazya karavAnuM che. samagra jIvaleka mAM A sanAtana sthiti che. te pachI vivekIoe tevI rIte maravuM joIe ke, jethI pharI pharI kumatiomAM mahApracaMDa duHkha bhegavavAM na paDe. tevA prakAranuM samAdhi sAthenuM maraNa te kharekhara dharmanA prabhAvathI ja thAya che ane dharmomAM paNa nArakI-tiryaMca-gatinA duHkhano nAza karanAra hoya te jinezvarae kahelo ja dharma che. pUrve karela sukRtanA ge meM te samagra sura, asura ane mokSasukhanAM kAraNabhUta jinezvara bhagavaMte kahele dharma prApta karyo che. te Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 cApanna mahApuruSonAM carita have huM trikaraNa cAge sarva kaSAyA, hAsyArdika chae nAkaSAyA, rAga-dveSa, arati, dugA, viSayanI tRSNA, temaja samyaktvanA zaMkArdika traNa, tathA paradhamanI prazaMsA-sevA karavI, te dharmanuM cihna rAkhavuM-A doSAnA sajjaDa tyAga karU chuM. te viSayaka lAgelAM pApAne vosirAvuM chuM, bAhya-abhyaMtara saMga, Ata--raudradhyAnanA paNa trividha trividhe tyAga karU chuM. jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanA karIne dharma dhyAna pAmela mahAsattvazAlI te uttama hAthI 'namo nibALa" tathA 'kudRmidrALa siddhArphaLa' ema vAraMvAra uccAraNa karavAnI abhilASAvALA nirmAMLa buddhivALA vidhi pUrvaka tyAM kAla karIne sahasrA nAmanA sAtamAM uttama vaimAnika devaleAkamAM utpanna thayA. A pramANe maNi-ratnajaDita, suvarNanA bhavanAthI zobhita, nimala sphaTikarananI bhitti sthalamAM saMkrAnta thayela pratibiMbavALA, pAMcavaNanA ratnanA skurAyamAna karaNAnA tejavALA, sUrya prabha nAmanA vimAnamAM 'dvijavara' nAmanA sattara sAgaropamanA AyuSyavALA deva tarIke utpanna thayA. tyAM samagra Icchita sa patti anurUpa viSaya-sukha anubhavatAM tenA keTalAka samaya pasAra thaye. pelA kukakuTasapa paNa AyuSya pUrNa karIne kAla pAmI vicitravedanA-pUrNa pAMcamI nArakImAM sattara sAgareApamanA AyuSyavALA nArakIpaNe utpanna thayA. te nArakImAM zarIranuM chedanabhedana--vinAza, zailI para viMdhAvuM, hAtha paga-kAna-jila-hATha-nAsikA--Adi aMgA chedAvAnAM duHkheA, temaja phUTa kAMTALA taravAranI tIkSNadhAra sarakhA pAMdaDAvALA zAmalI vRkSanI pIDAo, pIgaLI javuM, kuMbhIpAkanI atizaya vedanAo, karavatathI cIrAvAnI vedanAe bhAgavatAM narakamAM te kamaThanA jIvane AMkhanA palakArA jeTale samaya paNa vizrAMti maLatI nathI. AvA prakAranI pApapariNatinA vicAra karIne manuSye manuSyabhavamAM tevAM pApo na karavAM, jethI narakamAM duHkhA bhAgavavAM na paDe. A bAju pelA hAthInA jIva deva peAtAnu devalAkanu AyuSya pUrNa karIne devalokamAMthI cavIne ja khUdvIpa nAmanA A ja dvIpamAM pU dehamAM sukaccha nAmanA vijayamAM vaitADhaca parvata pAse 'tilaka' nAmanI nagarImAM vidyutpati nAmanA khecarAdhipatinI 'nakatilakA' nAmanI agramahi SInA garbha mAM putrapaNe utpanna thayA. kAlakrame tenA janma thayA. 'kiraNavega' evuM tenuM nAma pADyuM. deha ane kLAguNeAthI vRddhi pAmyA. yauvanavaya pAmyA. tyAra pachI te vidyudvega kheMcarAdhipatie peAtAnA putrane rAjya ApIne zrutasAgara gurunI pAse pravrajyA aMgIkAra karI. te kiraNavega paNa indra sarakhI samRddhivALI, bhujAmalathI samagrazatrupakSane jitI svAdhIna karela rAjyalakSmI lAMLA kALa sudhI bhAgavIne 'kiraNateja' nAmanA potAnA putrane rAjya ApIne 'suraguru' nAmanA muni pAse dIkSA aMgIkAra karI. sUtranuM adhyayana karyuM. kriyA-kalApa jANI lIdhA. kAla krame ekalavihArIpaNAnA svIkAra karyAM. koika samaye AkAzagamana vidyAthI puSkaravara dvIpAmAM gayA. tyAM paNa vividhaprakAranA tapa-caraNanI AcaraNa karatA kanakagiri' nAmanA paryaMta pAse kAusagga dhyAne rahyA. darareAja mukatAvalI, murajamadhya, samatabhadra vagere taSavidhAna karatA temanA divase| pasAra thatA hatA. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSine mahAsarpane upasarga 341 bIjI bAju kukuTasarpa nArakane jIva potAnI AyuSyasthiti pUrNa karIne te ja kanakagiri parvatanI najIkanI jhADImAM zyAma kAjaLanA raMga sarakhI dehanI kAntivALA, janapramANa lAMbI kAyAvALA, caNoThInA ardhabhAga jevA lAlanetravALA, atyaMta bhaya pamADanAra dekhAvavALA, aneka nA jIvitano nAza karanAra mahAsa"paNe utpanna thaye. zizupaNAne kALa pasAra karI, mahAkAyAne dhAraNa karI. keIka samaye A mahAsarpa AhAra mATe Ama tema bhramaNa karato hato. tyAre kanakagirinA nivAsa pAse kAussaga dhyAne rahelA rAgateSa rahita, pariSaha sahana karatA, paramArtha vicAratA evA kiraNavega maharSine te sarve dekhyA. dekhatAM ja agnizikhA-samUha sarakhA lAlanetrayugalavALA pUrvabhavanA vairaabhyAsavALA pragaTa majabuta vikarAla dADhavALA vadana vaDe tenA AkhA zarIra para bharaDo mArIne ghaNuM pradeza mAM DaMkha mAryA. meru sarakhA aDola, haiye satva-saMpattivALA, keIthI calAyamAna na karI zakAya tevA dharmadhyAnavALA; vRddhi pAmatA zubha adhyavasAyavALA A apavitra dehano tyAga karIne ayyata' nAmanA zreSTha bAramA devalokamAM jaMbudramAvarta nAmanA vimAnamAM pravaradevapaNe utpanna thayA. te deva kevA prakAranA zreSTha mukuTa, kaDA, kuMDala, motI-maNinAM jaLahaLatA Abha paNuvALA, jhUlatI hArazreNithI zobhatA vakSarathalavAlA, kamalapatra sarakhA lAMbA netrayugalavALA, prApta karela kAMtisamUhavALA, zaradakALanA AraMbhanI jema vikasita mukhakamalanA parimalavALA, khIlelA kamaladalanA garbha sarakhA sukumAra zarIranA vibhAgavALI devAMganAo vaDe cAre bAjuthI parivarelA te navIna deva zobhatA hatA. vaLI vividha prakAranA vAjiMtro sahita ullAsa pAmatA manahara mahAgItavALA nATayavidhiothI cAre bAjuthI adhiSThita thayelA atyaMta zobhatA hatA. A pramANe te vimAnamAM manathI citavatAM ja utpanna thatA samagra bhegavALA, bAvIza sAgarapama-pramANa kALavALA deva thayA. tyAM suMdara devAMganAonA zRMgArapUrNa netrakaTAkSanI prabhAthI zarIre abhiSeka karAyelA IcchA pramANe samagra viSaya-sukha bhegavatAM te devane kALa pasAra thayo. te mahAsarpa paNa aneka jIvonI hiMsA karI ghaNuM pApakarma upArjana karI parvatanA zikharomAM bhramaNa karatA dAvAnalanI javALAomAM bharakhAI gayelA dehavALa thaI mRtyu pAmIne dhUmaprabhA nAmanI pAMcamI nArakImAM savAse dhanuSa-pramANu devAvALe sattara, sAgaropamanA AyubavALe nArakapaNe utpanna thayA. tyAM aneka prakAranAM duHkha anubhavavA lAgyA kevA prakAranAM duHkho? utpanna thayelA virbhAgajJAnathI jANelA pUrvabhavanA vairasaMbaMdhavALA, vaikriya zarIranA vividha nArakInAM rUpe karanArA, pracaMDa AyudhonA aneka prahAra vAgavAthI chUTA paDatA zarIra avayavALA ane vaLI pArAnI jema pAchA saMdhAI jatA dehavALA, pUrvabhavamAM karelAM pApacaritro yAda karAvAtA, paraspara eka bIjAo laDatA jhagaDatA, krodha karatA, hathIyAra mAratA, vAraMvAra zarIranuM ogaLI javuM, vaLI zarIranA vAraMvAra TUkaDA karavA, pA5pariNatinA ge thatAM AvAM aneka prakAranAM satata duHkho palakArA jeTale samaya paNa rokAyA vagara rAtri-divasa dukhAgni javALAo vaDe zekAyA kare che. pele 'kiraNugIne jIva devalokamAM samagra divyaviSaya-sukhane bhogavaTo karIne pitAnuM devAyuSya pUrNa karIne tyAMthI e jaMbUdIpa nAmanA A ja dvIpamAM, pazcimavidehamAM sugaMdhI nAmanA vijayamAM "zubhaMkarA" nAmanI nagarImAM 'vajIvIya" nAmanA rAjAnI "lakSamImatI' nAmanI Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 cApane mahApuruSonAM carita bhAryAnI kukSimAM utpanna thayuM. "vAnA nAma pADyuM. tene bAlyakALa pUrNa thayo, te rUpa, saubhAgya, balAdikathI yukta yauvana pAme. vAvIye rAjAe ghaNA kALa sudhI rAjyalakSmI bhagavyA pachI viSayasukhanI tRSNAthI mukta banI vajAnAthane rAjya ApI pite pitAnI patnI sAthe dIkSA aMgIkAra karI. te vajInAtha rAjAne paNa aneka sAmaMta, agaNita subhaTa, purohita, mahAmaMtrI, sevakavarga vizALa hato. vijayA'nAmanI amahiNI sAthe viSayasukha bhogavatAM aneka durdAnta rAjAone vaza karavA pUrvaka rAjya pAlana karatAM keTalAka samaya gaye. tene "cakAyudha' nAmane putra utpanna tha, te yauvana pAme. yauvanavaya pAmelA cakAyudha putrane dekhIne vajAnAthe vicAryuM ke "beTA puruSArthane garva karanAra mane dikakAra thAo. mArA vaMzamAM thayelA pUrve mahApuruSoe dharma dhurAne vahana karI, jyAre huM putra yauvana pAmyo chatAM haju viSayamAM kharaDAyele rahI paralekahita Acarato nathI!" ema vicArIne sakala sAmaMta, amAtya, puhita vagere potAnA pari. vArane bolAvI putrane rAjyAbhiSeka karavA viSayaka pitAne abhiprAya jaNAvyo. A samaye cakrAyudha kumAre kahyuM ke, "he tAta! haju tamAruM yauvana akhaMDita che. IndriyenI zakti haNAyelI nathI, zArIrika bela bhagna thayuM nathI, samagra sAmagrI-pUrNa rAjyalakSamI akhUTa che, to A akALe pitAjIe A prastAva zA mATe karavo paDe? Apa sAMbhaLe. daridratAdika deSa-durbhAgyathI dubhAcele jene mahArAgya pragaTa thayo hoya, Icchita viSanI prApti na thavAthI vRddhi pAmelA viSAdavALo, vayanA paripAkamAM samagra IndriyAnI zakita nirbaLa thayelI hoya tevo kaIka dIkSA-vidhAna karavA mATe tatpara thaI zake che. tame te haju yauvana lAvaNya, rUpa, saubhAgyamAM temaja balasAmagrImAM A jagatamAM sarvathI caDIyAtA che." A pramANe cakrAyudha kumAranAM vacane sAMbhaLIne tarata ja megha sarakhA gaMbhIra zabda karatA vannadhipe tenA pratyuttaramAM jaNAvyuM kepitAjIne pratyuttara he cakAyudha! je teM kahyuM ke, haju tamAruM yauvana akhaMDa che. te tenuM samAdhAna sAMbhaLa. saMdhyAnA raMge, pANInA parapoTA sarakhA manuSyanA yauvanamAM ane ghaNuM vyAdhinI vedanAonA upadravapUrNa zarIramAM mamatA kevI rIte karavAnI haya? vaLI teM kahyuM ke- Indriyavarga zakitahIna thayuM nathI temAM paNa kAraNa che, kAraNa e samajavuM ke jyAM sudhI jIvane akhaMDita sAmarthya hoya che, tyAM sudhI udyama karo yegya che, Indriye nirbaLa thAya che, tyAre te kaMI paNa karavA samartha banI zakato nathI. vaLI te kahyuM ke tamAruM zArIrika bala bilakula ghaTeluM nathI." temAM paNa hetu che, te sAMbhaLa he kumAra ! aneka regenA ghara sarakhA A zarIrabalamAM kSaNavAramAM nirbalapaNuM AvI jAya che, evA te balamAM manathI zAzvatI buddhi kevI rIte karI zakAya ? vaLI teM kahyuM kesamagra sAmagrI sahita rAjyalamI maLI che. te viSayamAM paNa sAMbhaLa-kamalapatra upara matInA sarakhA dekhAvavALA jaLabinduo rahelA hoya, tenA jevI caMcaLa rAjyalakSmIthI jagatamAM nivivekIo ja chetarAya. bIjuM A rAjyalakSmI jevA prakAranI che, teno svabhAva sAMbhaLate kulamaryAdAne gaNakAratI nathI, paricaya paNa yAda karatI nathI, kulamAM AgaLa keNa thaI Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 rAjya-lakSmIne svabhAva gayA che, te jANatI nathI. rUpa jotI nathI, zIyala tarapha najara karatI nathI, vizeSa jANakArane anusaratI nathI, dharma karanArane Adara karatI nathI. bhavana, upavana, ArAmamAM pracaMDa sukhanI AzA utpanna karAvanAra lamI AkAzamAM gaMdharvanagaranI zobhAnI jema jota-jotAmAM palAyana thaI jAya che. aneka gajendronA kuMbhasthaLamAM jharatA madajaLathI thayelA kAdavamAM kheMcI javA mAphaka meTA narendronI mahelAtemAM te A lakSamI adhika khalanA pAme che. niraMtara kamalapatro para gamana karatA nAla pradeza para rahele kAMTe pagamAM bha kAya ane jevI rIte paga kamalapaNe ke jorathI sthApana karAya nahIM, tevI rIte rAjyalamI kSaNavAra paNa daDhapaNe sthApana karI zakAtI nathI. saMpUrNa mUla, majabuta nAladaMDa ane koSamaMDalanA vikAsanI pracuratAvALA pRthvItalamAM divasanA astasamayanA kamalanI jema rAjyalakSamI manuSyane tyAga kare che. rAjyalakSmI pakSe-jenAM mUla UMDAM gayAM hoya, pracaMDa daMDa karavAmAM Avato hoya, keSa bharapUra hoya, rAja-maMDala vaphAdAra hoya, aneka rAjyo meLavyAM hoya evA pRthvI talamAM saMdhyA samayane kamalane ja jema, tema aMtasamaye manuSyano tyAga kare che. aneka vakhata saMkrAti prApta karanAra sUryabiMba jagatamAM jema darekane tapAve che, tema anekanA hastamAM saMcAra karanAra A svaccheda lakSamI kene tapAvatI nathI ? bIjuM he kumAra ! caMcaLa vijaLInA jhabakArA sarakhI A yu-saMpatti asthira che. puSpa savAre khIle che ane sAMje karamAI jAya che, tenA sarakhuM vauvana paNa kSaNika che, kipAkaphaLa khAvAnI jema viSayanA saMjogo pariNAme bhayaMkara che. samudramAM paDI gayelAM ratna pAchAM meLavavA mAphaka manuSyabhava pharI meLavo durlabha che. A manuSyapaNuM kevI rIte durlabha che ? te tuM sAMbhaLajema svapnamAM keIka nirdhana duHkhIyArAne kSaNamAM ratnaprApti thAya che, paraMtu nidrA uDI jAya tyAra pachI bIjI vakhata svapnamAM ratna maLavA mAphaka manuSyapaNuM durlabha che. jema paramANuonA moTA DhagalAne keIka devatA bhuMgaLImAM bharIne dareka dizAmAM dUra dUra pavana kuMkIne uDADI mUke, te paramANuo pAchAM ekaThAM karavA muzkela che, tema eka vakhata gumAvela manuSyapaNuM pharI pAchuM meLavavuM muzkela che. jema samudramAM DUbADela ghaDo kaI prakAre uparanA tala upara AvI jAya che, tema saMsAramAM DUbelA mane koI prakAre manuSyapaNuM maLI gayuM che. A pramANe dhUMsaruM ane khIlI parovavAnA daSTAnta durlabha manuSyapaNuM meM prApta karyuM ane temAM huM je dharma na karyuM, te kharekhara pitAnA pIraselA bhejananA thALamAM rAkha nAkhavA barAbara che. te he cakAyudha kumAra ! jema maNIomAM vaiDUryamaNi, pakSIomAM garuDa, samagra puSpamAM kamala, caMdanamAM gazIrSa caMdana, devemAM Idra, tArAomAM caMdra, grahagaNamAM sUrya, sukhamAM mokSasukha, tema sarvajaMtuonI gatiomAM pradhAna gati hoya te manuSyanI che, temAM paNa je vizeSatAo jaNAvelI che, te sAMbhaLa-manuSyapaNuM maLavA chatAM paNa AryakSetra, uttamakuLa, nirogI zarIra, guru-samAgama, temanI vANInuM zravaNa, prabhue kahelAM tanI zraddhA ane prabhue kahela dharma prApta the--e mahA durlabha che. kadAca A sarve maLavA chatAM paNa pUrve karelA karmanA doSathI viSayatRSNAnA pAzathI jakaDAyela mehavALe AtmA dharmamAM udyama karate nathI. kadAca tava samaje ane paramArtha pAmele dharmamAM udyama kare, paraMtu saMsAra-jALamAM phasAele vaLI pAcho viSayo tarapha AkarSAya che. te zreSTha kumAra ! tuM A Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 cApanna mahApuruSonAM carita sava vicAra ane mane A kArya karatA aTakAva nahiM, kAraNa ke A manuSyanuM jIvana navIna kuMpaLapatra sarakhuM caMcaLa che." pitAnuM vacana sAMbhaLIne kumAre temanI vAta mAnya rAkhI. tyAra pachI rAjAe paNa ghaNA ADaMbarathI cakrAyudha kumAranA rAjyAbhiSeka karyAM. sAmantathI mAMDI sa sevakava sanmAna karyuM. A samaye prabhAsamUhathI te pradezane prakAzita karatA, bhavyajIvAne pratimAdha karatA jJAnAlekathI mithyAva-adhakArane nAza karatA, samagra sura-asura- nara-tiya"cA vaDe sevana karAtA caraNuyugalavALA, munigaNuthI stuti karAtA, cegI samUheAthI dhyAna karAtA, 'kSema'kara' nAmanA tIrthaMkara bhagavaMta padhAryA. devAe samavasaraNanI racanA karI. bhagavaMta temAM mirAjamAna thaI dharmopadeza ApavA lAgyA. samavasaraNamAM rahelA bhagavatane jANIne vajAnAtha rAjA nIkaLyA. dha dezanA pUrNa thayA pachI hastakamalanI aMjali bhAlatala para rAkhI bhagavaMtane praNAma karIne rAjAe kahyuM ke hu bhagavata ! saMsAravAsathI hu kaMTALyA chuM, tA hai bhagavata ! kRpA karIne mane Apa zramapaNuM ApeA." bhagavaMte kahyuM-'he devAnupriya ! bahu suMdara kahyuM, have mamatA rAkhI zakAIza nahiM. A samaye mahA ADaMbara pUrvaka mahAdIkSA-mahotsava karAvavA pUrvaka tIrthaMkara bhagavaMtanI pAse zramaliMga aMgIkAra karyuM. samagra zAstra ane ardhA bhaNI vividha prakAranAM tAkama karI, zarIra sukAvI, ekalavihArI pratimA aMgIkAra karI, guruthI AjJA pAmelA te vihAra karavA lAgyA. kevI rIte ? chae jIvanikAya jIveAnuM rakSaNa karatA, kSAMti, namratA, saraLatA Adi daza prakAranA yatidhama vALA, pAMce Asava-rahita, pAMca indriyAnA nigraha karatA, jinavacanane bhAvatA, traNe guptithI gupta, zubhadhyAna karatA, paramata-viSayAbhilASa-meha tarapha viparIta mukhavALA, dhIra, ekAkI-utkaTa Asana, mahAvIrAsana, vagere Asana tema ja eka paDakhe zayana karavuM, vagere ugrakriyA karavAnA niyamavALA, A prakAre duSkara vividha tapasyA-vizeSa karIne zASavela zarIravALA, lAkA vaDe praNAma karAtA caraNakamalavALA A rAjarSi eka gAmathI bIjA gAma vihAra karavA lAgyA. A pramANe vividha tapAvidhAnamAM tatpara banelA A rAjiSane 'AkAzagamana' labdhi utpanna thaI. tyAra pachI aneka guNagaNAlaMkRta loko ane dhanasamRddhithI pUrNa sukaccha nAmanA vijayamAM pahoMcyA. A bAju sarpanA jIva te nArakImAMthI nIkaLI vacamAM keTalAka bhavA bhamIne jvalana giri' pAse atyaMta bhayakara aTavImAM zakharageAtramAM aneka jIvaneA ghAta karanAra kuraraMgaka nAmanA zikArIpaNe utpanna thayA. bAlabhAva pUrNa karI yauvana pAmyA. dararAja aneka jIvAnA ghAta karIne peAtAnI AjIvikA karavA lAgyA. ema divase vItAvatA hatA. pelA vAnAtha muni paNa niraMtara rokAyA vagara apratibaddha vihAra karatA karatA te ja vImAM AvI pahoMcyA. te aTavI kevI hatI ? Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAiTavImAM munivarane bhilane maraNAta upasarga 345 parvatanI zreNimAMthI vahetAM jharaNAnAM uchaLatAM jaLathI siMcAtA ane vRddhi pAmatA vRkSo vaDe, vikasita vetapunA aTTahAsyanA bAnAthI grahaNane jANe hasatI hoya, madirApAnathI matta thayelI kAminInA vadananI zabhA sarakhA lAla navIna pallava-samUhavALI, vanalakSamInA cAlavAthI lAgelA alatAnA lAla rasavALI hoya tevI aTavI zebhatI hatI. lavaMgalatAnA ghaNuM navIna palavanI banAvelI zayyAmAM verelAM puSponA samUhavALI, vanadevatAe sajela ratigRhanuM anukaraNa karatI hoya, atizaya madenmatta hAthInA gaMDasthaLamAMthI gaLatA madajaLa vaDe vRddhi pAmatA elAyacInAM vana ane hAthInA dAnajaLanI sugaMdhavaDe cAre bAju A aTavI sugaMdhathI mahekatI hatI. A pramANe capaLa vAMdarAonA caraNothI calAyamAna thayelA dADima vRkSothI nIce paDelA dADimaphUla-samUhavALI ane aneka sthApado vanecaranA ghora kaha kaha karatA zabdavALI dukhe karI joI zakAya tevI te aTavI hatI. AvI mahAiTavImAM sAta bhayasthAnene tyAga karIne parvatanAM piolANo ane guphAomAM rahetA ane vAsa karatA karatA javalana-parvata najIka AvyA. te samaye sUrya asta thayA. aMdhakAra-samUha cAre tarapha patharAI gayA. ghUvaDe ghU ghU zabda karavA lAgyA, ziyALe bheMkArava zabda karavA lAgI, DAkiNIo kilakilATa karavA lAgI, vAghe "dura dura" karavA lAgyA, cittAo rU rU" zabda karavA lAgyA. hAthIo "gula gula' garjanA karavA lAgyA, kesarIsiMha siMhagarjanA karavA lAgyA, rIMche "kaha kaha" karavA lAgyA. manane saMbha karanArI AvI aTavImAM paNu jenA cittamAM nirbhayatA, dhIratA rahelI che. zubha dhyAnanA adhyavasAya vaDe nirmala banatA hatA. te samaye rAtri pUrNa thaI. muninA karmapaDala phuTavA mAphaka aruNodayanI prabhA pragaTI. sUryano udaya thaye. tyAra pachI sUryanA tApathI tapelI jaMtu-rahita pRthvItala viSe dhuMsarApramANu daSTi sthApana karatA munivara te sthaLethI AgaLa cAlyA. A samaye jIvane ghAta karavA mATe kuraMgaka bhilla bahAra nIkaLe. vihAra karatA munine dekhyA. eTale "zikAra karavA jatAM apazakuna thayAMema vicArI pUrvabhavanA abhyAsathI utpanna thayelA krodhAnubaMdhathI kaThaNa dorIvALA dhanuSane kheMcIne cheDelA eka bANanA prahArathI tarata ja munine jamIna para pADyA. "ur favori' ema bolatAM dharaNimaMDala para beThA. AtmAnuM smaraNa kaya'. yathAvidhi carama-pratyAkhyAna karyA. tyAra pachI cAra prakAranI ArAdhanAmAM tatpara banelA, sarva prakAranI anityAdika ane maitrI vagere bhAvanA bhAvatA, samagra jIvane khAmaNu karatA, zubha adhyavasAyanI zreNi para ArUDha thayelA muni deha tyAga karIne madhyama raiveyakamAM lalitAMga" nAmanA ahamindra devapaNe utpanna thayA. tyAM IcchA pramANe prApta thatA samagra viSaya-sukhane anubhava karatAM kALa pasAra karatA hatA. pilo pApakarma karanAra kuraMgaka pAradhI eka prahArathI vidhI nAkhelA mastakavALA nItaratA lehInA samUhathI bhayaMkara dekhAtA mahAmunine joIne "are! huM ke dhanudhI chuM - ema mAnate atizaya AnaMda pAme. ghaNu jIne vinAza karatA te dvArA AjIvikA calAvatA tene divase pasAra thatA hatA. keIka samaye AyuSya pUrNa thayuM eTale mRtyu pAmIne rIrava nAmanI nArakImAM utpanna thaye, ke jyAM agninA dAhanI, ThaMDInI, durgadhanI sparzanI ane Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 panna mahApuruSonAM carita samagra duHkhanI upamA ApI samajAvI zakAya tevA koI padArtho ahIM nathI, chatAM paNa kevA prakAranA tApAdika hoya te jaNAve che - lAkhAjana-pramANe meruparvata-pramANavALA kAlalehanA goLAne te nArakInA agnitApa sthAnamAM nAkhavAmAM Ave, te tenA tIvra tApathI ekadama tarata ja pIgaLIne pravAhI banI jAya che. teTalA ja pramANuvALA lehapiMDane ThaMDImAM nAkhavAmAM Ave che te paNa kSaNavAramAM vilaya pAme che. ThaMDInI paNa e ja upamA samajavI. keIka sthAne tApanI uSNatAthI adhika ane ThaMDIthI saMkucita-dehavALA thAya che. tyAM jIva pitAnA karmavazapaNuthI kSaNavAra paNa rakSaNa meLavate nathI. A pramANe tyAM utpanna thayelA narakamAM pheMkAyelA mahApApakamIne lAkhe duHkho bhegavavAmAM ane parAdhInapaNe sahana karavAmAM lAMbA kALa pasAra thAya che. A bAju vajInAbha deva pitAnuM AyuSya pAlana karIne tyAMthI cyavela jaMbudvIpa nAmanA A ja pUrva videha kSetramAM, parANa nagaramAM "kulizabAhu" rAjAnI samagra aMtaHpuramAM mukhya "sudarzanA" nAmanI rANI hatI, tenA garbhamAM utpanna thaye. ISTa prasUti-samaye tene janma thaye. "kanakaratha" evuM tenuM nAma sthApana karyuM. zarIrathI ane kaLAothI vRddhi pAme. krame karI yauvanavaya pAmyo. te samaye kulizabAhu rAjA "kanakaratha" kumArane rAjyadhurA dhAraNa karavA samartha thaye jANIne, tene samagra sAmaMta sahita rAjya arpaNa karIne pite pratrajyA aMgIkAra karI. te "kanakaratha" rAjAne paNa pitAnA bala prabhAva ADaMbarathI utpanna thayela pratApa samUha yukata, aneka pratipakSIone jitane rAjyasukha bhegavatAM cauda ratnAdika sAmagrIvALuM cakravartInI padavIvALuM vidhipramANe pUrvabhavamAM karelA puNyakarmanA prabhAvathI chakhaMDavALA bharatakSetranuM adhipatipaNuM prApta thayuM. A samajIne bIjAoe paNa kuzalakarmamAM udhama kare joIe, pApakarmanI matine tyAga kara joIe, viSa taraphanI prItine dhikkAravI joIe, kAmaparavaza na banavuM, indriyane anukULa na thavuM, rAga-dveSAdikane parihAra kare joIe, jinezvaramatane Adare joIe. A pramANe kuzala-puNyakarma karavAmAM udyamavALAne tevuM koI sukha nathI ke, je te na pAme. kevI rIte ? A jIvalekamAM kuzalakarmanA kAryomAM udyama karyA vagara manovAMchita mane rathavALAM sukha prApta thatAM nathI. sAcA hRdayapUrvaka mahAprayatnathI kAryamAM udyama karanAra hoya, paraMtu gativagarane Icchita sthaLe pahoMcI zakatuM nathI, tema dharma vagarane prANa Icchita sukha prApta karI zakto nathI. keI mUrkha buddhihIna tela meLavavA mATe retI pIse, tenI jema dharma vagara sukha meLavavA abhilASA kare, te nirarthaka kaleza pAme che, sukha meLavI zakatuM nathI. je koI ukhara - khArI bhUmImAM mUDhatAthI vAvaNI kare ane zAli-cekhAnI mAgaNI kare, tenI mAphaka dharma AcaryA vagara sukha bhegavavAnI mAgaNI karanAra che. zabdonA artho jANyA vagara mUDhamativALo keI kAvya racavAnI IcchA kare, tenI mAphaka kuzalakarma karyA vagara uttama aizvaryavALA sukhanI abhilASA karanAre samaja, A pramANe hRdayamAM sarva jI e bhAvanA bhAvIne A jIvalekamAM sukhanI abhivASA-IcchA karanAre prathama dharmamAM udyama karavo joIe. A pramANe sukRta dharmanA prabhAva vaDe jIvone IndrAdika sudhInA tamAma sukhanI prApti thAya che. te kanakaratha cakravatIne Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmonAM nAma ane tenA bhedo 347 paNa pitAnA rAjyanuM sukha anubhavatAM ghaNe kALa pasAra thaye. keIka samaye mahelanI agAsImAM teNe vaMdana-nimitte AvatA, upara-nIce jatA devasamUhane dekhe. temane dekhIne jANyuM ke, jinezvara padhAryA che, te vaMdana karavA mATe hAthI, ratha, gheDA. page cAlanAra sainike, samagra aMtaHpura tathA sarve sAMmaMtathI anusaratA "kanakaratha" cakavatI nIkaLyA. prabhune traNa pradakSiNA karIne vaMdana karIne bahu dUra nahIM evI naranI parSadAmAM beThA. dharmazravaNa karavAnI abhilASAvALI parSadAne jANIne bhagavate dharmadezanA zaru karI. A jIvalekamAM jIne kamane baMdha ane mokSa, gati ane Agati, bhuvananuM saMsthAna, dvIpAdikanAM pramANa, nAraka, tiryaMca, amara, manuSyanI cAra gati, temAM janma, sukha ane duHkha, zarIranI sthiti, tema ja puNya-pApanA pariNAma, Amrava, saMvara, nirjarA, chae jIvanikAyanI sthiti, A pramANe jenA upara bhAva-anukaMpA karanAra bhagavaMte dharma saMbhaLAvyuM. pachI harSathI romAMcita thayelA dehavALA "kanakaratha' rAjAe kathAntara jANavA chatAM praNAma karIne karmonAM nAma ane bhedo pUchayA. te sAMbhaLIne bhagavaMte kahyuM-he devAnupriya ! sAMbhaLo, saMkSepathI ahIM jo be prakAra ranA che; teo saMsAra-araNyamAM paribhramaNa karatA potAnAM hitAhita kAryo karavA dvArA karma bAMdhe che. te karma ATha prakAranAM che-1 jJAnAvaraNIya, 2 darzanAvaraNIya, 3 vedanIya, 4 mehanIya, 5 Ayu, 6 nAma, 7 gotra ane 8 aMtarAya. A karmanI ATha mULa prakRtie samajavI. have uttaraprakRtio sAMbhaLa-temAM jJAnAvaraNIya pAMca prakAranuM, darzanAvaraNIya nava prakAranuM, vedanIya be prakAranuM, mehanIya aThThAvIsa prakAranuM AyuSya cAra prakAra ranuM, gotra be prakAranuM, aMtarAya pAca prakAranuM, A karmothI muMjhAyelA jIva kArya ke akArya jANato nathI, gamya ke agamyane viveka karatA nathI, bhaya ke abhakSya oLakhI zakatuM nathI, peya ke apeya, hita-ahita, puNya ke pApa jANatA nathI. e mehanIya karmane AdhIna paDele AtmA sarvathA tevuM tevuM AcaraNa kare che, jethI ghaNA prakAranA duHkharUpa kallolanI pracuratAvALA bhava-samudramAM paDe che. te he rAjan ! bIjA kathAnA prasaMgamAM tame pUchelA A praznane uttara karyo. karma saMbaMdhI vadhAre svarUpa jANavAnI abhilASAvALAe bIjA sthAnathI jANI levuM. bhagavaMte kahelA dharmane sAMbhaLIne utpanna thayelA bhavanA bhayathI udvega pAmelA mAnasavALe cakavatI jagannAthanA caraNa-yugalane praNAma karIne nagaramAM pahoMcyA. bhagavaMta paNa vihAra karIne bIje gayA. keIka vakhate pitAnA mahelamAM rahelA siMhAsana para beThelA cakravatIne, bhagavaMtane vaMdana karavA mATe AvelA suravara-samUhane, temanI trAddhisamRddhinA vistArane yAda karatAM pUrvabhavanuM smaraNa pragaTyuM. devalekamAM atyaMta uttama saMga sAthe pitAnA kIDA-vilAsa vicAravA lAgyA, kevI rIte ? devalokavatI je rUpa, deha ane sukha samRddhi saMjogo mane hatA, tevA ahIMnA rUpAdika vicArIe te kharekhara kala-mala ane rudhiranI pracuratAvALA, tathA pitta, kapha, AMtaraDAM, mUtrathI bIbhatsa, dhRNA utpanna thAya tevA durgadha phelAvatA AvA manuSyanA bhege huM kema pAmyo ? kSaNabhaMgura bhuvanamAM zakaTa AdinA ane jenA bhAve atirakSaNa karavAmAM Ave te paNa vinAza pAme che, tema A asthira dehanuM cAhe teTaluM rakSaNa karavAmAM Ave, te paNa meghadhanuSya mAphaka kSaNamAM vinAza Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 panna mahApuruSonAM carita pAmI adazya thAya che. maraNa-samaye cAhe teTalA ghoDA, hAthI, ratha, nike, caka sahita cAhe teTalAM hathIyAre hoya, te paNa teo jIvanuM rakSaNa karI zakatA nathI. yamarAjAnI jIbhathI caTAyele arthAta mRtyu samaye UMcA puSTa vizALa goLAkAra stanabhAganI zebhA lagAra paNa rakSaNa karanAra thatI nathI. mRtyu-rAkSasanA mukhanI aMdara rahela daMta-batrIzIne yaMtra vacce jakaDAyela hoya, tene kuTuMbIo, vahAlA putro, baMdhuo, pAse rahelA saphedare paNa bacAvI zakatA nathI. atimaMda maMda pavanathI DolatA keLapatra sarakhA caMcaLa jIvanavALA A manuSya jIvanamAM svajanane rAga kema karatA haze? tevA manuSyone dhikkAra thAo, jeo A manuSyabhava prApta karIne viSayAbhilASA vaDe pIDita thaI potAne janma niSphaLa pasAra kare che. paraMtu te puruSo dhanya che ke, jeo jinezvara-bhASita dharma jANIne potAnuM bala chUpAvyA vagara dharma-sevana karavAmAM udyamavALA che. Ama hovAthI have kipAka-phala sarakhA tuccha bhega-sukhavALA asAra saMsAravAsamAM A jIve kyAM sudhI paDI rahevuM ? A pramANe cittamAM bhAvanA bhAvIne pitAnAM vastra para lAgelA taNakhalA mAphaka samagra rAjyAdi-parivArane tyAga karIne tIrthakara bhagavaMtanA caraNa-kamalamAM dIkSA aMgIkAra karI. sUtra arthane abhyAsa karyo, tapakarmane abhyAsa karyo. mahAvrata, gupti-samiti Adi bIjA vizeSa anuSThAnathI kilaSTa karmone vinAza karIne arihaMta, siddha cityAdika karAvavAM, pravacanavAtsalya-pravacana-prabhAvanA sudhInAM seLa kAraNe eTale vaza sthAnanA soLa sthAnakenI ArAdhanA karI tIrthaMkara-nAmakarma upArjana karI grAmAnugrAma vihAra karatA, kSIraparvatathI "kSIravaNuM" nAmathI oLakhAtI mahAaTImAM pahocyA. kSIra mahAparvata upara sUryanI sAme mukharAkhIne AtApanA letA kAussagna-dhyAne rahyA. A bAju pele kuraMgaka bhillane jIva je narakamAM gaye hatuM, raurava" narakamAMthI nIka LIne, te ja kSIraparvatanI moTI guphAmAM rahelI siMhaNanA garbhamAM siMhapaNe utpanna thaye. anukrame janmyo. pachI mahAparAkama sAmagrIvALa vayathI vRddhi pAme, aneka jIvane mAravAnA kAryamAM tallIna thaye. keIka samaye Akho divasa vyatIta thavA chatAM paNa bilakula AhAra-prApti na thavAthI, kSudhA lAgavAnA kAraNe ullAsa pAmela mAravAnI abhilASAvALo te siMha jIvane khoLato kheLate tyAM AvyuM, jyAM A mahAmuni hatA. tyAra pachI pUrvabhavanA abhyAsavALA vera-kAraNathI utpanna thayelA ugrakepavALe, kaMdharA halAvata, kezavALI kaMpAvate vAraMvAra pUMchaDAne pRthvI sAthe aphALa, gaMbhIra guMjArava vaDe parvatanI guphAo ane vanAMtarAle pUrI deto siMha aNadhAryo muninA zarIra upara kUdI paDayo. munie paNa "mane mAravAnI abhilASAvALo siMha che ema vicArIne nirAkAra anazananAM paccakakhANa karyA. dhyAna vahana karatAM karatAM deha tyAga karIne te muni mahAtejavALA "prANuta kalpanA uttama vimAnamAM vIza sAgara pamanI sthitivALA deva thayA. pele siMha paNa pitAnuM AyuSya pUrNa thayuM. eTale mRtyu pAmIne "paMkaprabhA" nAmanI naraka pRthvImAM daza sAgarepama-pramANu sthitivALA nArakapaNe utpanna thayo. tyAM AyuSya pUrNa thayuM, eTale tyAMthI nIkaLIne kaMIka nyUna daza sAgaropama kALa saMsAramAM bhramaNa karIne tevA Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaTha tApasa, kAzI, vArANasIne paricaya 349 prakAranI bhavitavyatAge brAhmaNakuLamAM utpanna thayuM. tyAM paNa tevA prakAranI karma pariNatinA yege janma thatAM ja tenA mAtA-pitA, bhAI vagere samagra svajanavarga mRtyu pAme. eTale atyaMta karuNA pAmela mAnasavALA dezavAsI lokoe tene jIvADaze ane tenuM "kaTha" evuM nAma pADyuM. tene bAlyakALa pUrNa thaye ane te yauvanAvasthA pApe. samagra lokone udvega karAvanAra te kaI paNa prakAre mahA muzkelIthI bhejanavRtti meLavatA hatA. ema karatAM te vairAgyamArga pAme ane ciMtavavA lAgyuM. zuM ciMtavavA lAge?--je kaI paNa prakAre bIjA janmamAM vRddhi pAmelA mahAmaha doSanA kAraNe huM zreSThadharma karavA zaktimAna na thaye. AvI paDatA mahAduHkha-samUhane nAza karanAra dharmanI vAta te dUra raho, paraMtu samasta jIvaloka viSe meM madhyasthatA paNa na karI, upekSA bhAvanA na bhAvI, jethI meM pUrve karelAM aneka pApanI saMpatti atizaya mArA hRdayamAM sajajaDa duHkha-dAvAgnine vadhAre kare che. kurUpa, daurbhAgya, svAmIe karela duHsaha apamAna, daridratA Adi duHkha pAmelA puruSane maraNa sukha jaNAya che. te have maraNa pAmavAnA sarava vagaranA mane mArAthI kaI prakAre maraNa pAmavA samartha banI zakAtuM nathI, te mArA sarakhA daridrane dharmamAM udyama karavAnuM mana karavuM, te yaMgya che. AvA prakAranI ciMtAgninI javAlAthI jaLI rahelA hRdayavALo kaThI-(kamaTha) dharma-nimitte vakalA vastra dhAraNa karanAra vanavAsI banyuM. ema ajJAnI dharmanuM dIkSA-vidhAna grahaNa karIne kaMdamUla-phalAdikathI prANavRtti karate, brahmacaryavratanA abhigrahavALo te paMcAgni-pramukha ghaNuM prakAranA tapa-vizeSe karavA lAgyA. A bAju kanakaratha cakravatIne jIva devapaNAmAM Icchita bhegasukha bhogavIne, devapaNAnuM AyuSya pUrNa thayuM, tyAre tyAMthI cyavIne kyAM utpanna thaye, te kahe che-- jabUdvIpa nAmanA A ja dviIpamAM bharata kSetramAM kAzI nAmane deza hate. te ke hato? vividha prakAranA vRkSakhaMDathI zobhAyamAna, vikasita kamalavanathI uchaLatA makaraMdathI raMgIna ane vAsita dizAmaMDalavALA, navIna khIlelA kamalanA parimalamAM Asakta thayelA bhramaronA jhaMkAra vALA, kalikAlanA vilAsothI na sparzAyela, pApakAryothI nahiM lepAyela, durbhAgI dukALane na dekhanAra pApa-pravRttio na karanAra, zatrucakanA bhayathI mukta kAzI" nAmane deza hato. temAM samagra lokene suMdara sukha utpanna karanAra bhegathI yukta "vArANasI" nAmanI nagarI hatI. te kevI ha kalpavRkSa sarakhA sajajana puruSavALI, UMcA parvata jevA koTanA zikharavALI, savAranI saMdhyAnI jema jAgelA ane pratibodha pAmelA lekavALI, jeNe samudranI bharatInI jema kalakala ravathI jagatanAM AMtarAM pUrNa karelAM che, harivaMzanI kathAnI jema bAlakanI kIDAethI manahara nagarI hatI. tyAM kevA nagaralake rahetA hatA? madhura zabdo bolanAra, AvanArane padhAre, padhAro" ema kahI AvakAra ApanAra, suMdara rUpavALA hovA chatAM paradArAthI paramukha, satvanI pradhAnatA hovA chatAM paralaka-bhIru, garuDamaMtra jANavA chatAM bhujaMga-khalapuruSanA saMsarga thI bhaya pAmanArA nagarajanethI vaselI "vArANasI" nagarI hatI. te nagarImAM lAMbA kALa pahelAM temanA vaMzanA pUrva puruSanA sarakhA suMdara caritravALA, pitAnI bhujAnA parAkramathI upArjana karela pRthvImaMDalavALA, apratikhalita zaktipaNuthI aneka Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 cepanna mahApuruSanAM carita namana karatA sAmatanA muguTamaNionAM kiraNethI prakAzita banela pAdapIThavALA "azvasena' nAmanA rAjA hatA. tenA nirmalayaza vaDe bhuvanamaMDala zobhatuM hatuM. yaza ke hite? samagra lekene zItala lAgato hovA chatAM vairIone saMtApa karAvanAra, sthira hovA chatAM niraMtara bhramaNa karavAnA svabhAvavALo, nirmala hovA chatAM paNa zatru ane vaNika-kalA karanAranA mukhamaMDalane malina karanAra, caMdra sarakho ujajavala hovA chatAM paNa lokone anurAga pragaTa karAvanAra yaza hate. tene vilAsI hasta-kamaLa vaDe manahara patnI jevI samagra anya puruSone bhegavavA yogya nitya AliMganasukhane pAmelI rAjyalamI hatI. te rAjAne baladevane jema vanamAlA, samudrane jema velA, dizADAthIone jema dAnalekhA, zreSThavRkSone jema latA, caMdrane jema jyannA, vasaMtane jema pupidugama, sarovarane jema nalinI (malinI), AkAzamaMDalane jema tArApaMkti, tema samagra aMtaHpuramAM pradhAna ane alaMkArabhUta "vAmA" nAmanI rANI hatI. tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM rAjAnA divase pasAra thatA hatA. A bAju kanakarartha cakravatI deva te prANuta nAmanA devalethI neminAtha bhagavaMta nirvANa pAmyA pachI tyAzI hajAra, sADA sAtaso 837pa0 varSo vItyA pachI vizAkhA nakSatramAM caMdrano yoga thaye chate cavIne vAmAdevInI utpanna thayA. te ja rAtre teNIe prabhAta samaye cauda mahAsvamo dekhyAM. kevAM? cauda mahAsvama - nirmala mahAmaNi jaDelA moTA palaMga para sukhethI nidrA karatI vAmAdevIe aNadhAryA da mahAsvama joyAM. pragaTa kapalamaMDalamAMthI nIMgaLatA-jharatA madajaLavALA, madanI gaMdhamAM Asakata thayelA bhramaronA jhaMkArathI mukhara, lAMbI sthUla sUMDha vaDe uMcA karelA kuMbhanI zobhAvALa, caMdranAM kiraNa sarakhI ujajavala kAMtivALA zreSTha hAthIne prAtaHkALe vAmA devIe joyo. (1). zarada samayanA ujajavala meghanI zebhAne vahana karatA, atimanahara aMgavALA, agnimAM tapAvelA uttama jAtinA suvarNa sarakhA svaccha saMgata ziMgaDAvALA, ghaNuM UMcA parvatanA zikhara sarakhA unnata puSTa kakuda-skaMdhanA bhAravALA, UMcuM mukha karIne avalokana karatA zreSTha gAyanA vAchaDA(vRSabha)ne je. (2). svaccha vikasita suvarNanA kamala sarakhI ujajavala kaMpatI kezavALInI jaTAvALA, bIjanA bAlacaMdra sarakhI vAMkI majabUta dADhAthI bhayAnaka vadanabhAga vALA, mRgAdika vanacara pazuone atyaMta bhaya utpanna karAvanAra siMhakizorane svamamAM jo (3). makaraMda rasa sahita khIlelA nirmala kamalanA madhyabhAgamAM beThela, arAvaNuM hAthInI sUMDha vaDe dhAraNa karAyelA kaLazathI jalAbhiSeka karAtI, hathelImAM rahela suvarNakamalanA kesarAthI kesaravarNa sarakhI zrIdevIne prAtaHkALe svamamAM dekhI (4). ghaNuM prayatnathI dhIme dhIme jemAMthI rasa nIkaLI rahela che, evA thaDA cheDA ujajavala patravALA kamaLothI yukta, jenA madhyabhAgamAM parimalathI ekaThA thayela matta caMcaLa pAMkhavALA bhramare che, evA keSavALI kalpavRkSanAM puSpanA kesarA samUhathI banAvelI hoya tevA svarUpavALI atyaMta sugaMdhI hovAthI maheMkatI zreSTha puSpa cha mAM dekhI. (pI. kelAela kiraNa-samaha bhegA thavAthI ujajavala kesarAnA Alaya sarakhuM, sapheda camakatI cAMdanI rUpa pracaMDarasayukata, makaraMdarasathI harSita thayelA, sthiratA pAmelA mRga-madhukare jenA madhyabhAgamAM Azraya karyo che. rAtrirUpa kamalinInuM jANe vetapuSpa hoya Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAmAM mAtAe joyelAM 14 svapno 351 tevuM caMdrabiMba svamamAM joyuM (6). udayAcalanA unnata zikhara upara racita ziromaNi samAna divasarUpa mRgarAjane rokavA mATe sthApita karela jANe ratnajaDita pAza na hoya, vizALa bhuvanarUpa bhavanane prakAzita karavA mATe nirmalA dIpaka samAna, svaccha gaganarUpa sarovaranA kamalarUpa sUryane ekadama joyo. (7). pavana vaDe laherAtI madhura zabda karatI ghugharIo vaDe mukhara, samagra dizAmukhamAM AMdolana thatI jhUlatI cUlA vaDe caMcaLa nirmala kiraNavALA vividha maNiothI AzcaryakArI, lAMbA daMDathI alaMkRta, pRthvI sahita AkAzanA aMtarAlane mApato hoya te uce dhvaja akasmAta svamamAM joyo. (8). sthalakamalanA vikasita koSanA madhyabhAgamAM sthApana karela kalpavRkSanAM puSponI mALAnA madhyabhAgamAMthI paDelI rajathI ujajavala thayela kaMThapradezanAM vastravALAM tAjA rasavALAM, khIlelAM kamalapatra vaDe AcchAdita karelA vajanavALA, traNe bhuvananA maMgalee pitAnA eka maMdirarUpe vAsa karyo hoya tevA zreSTha pUrNakuMbhane joya.(9). kaI jagyA para nirmala caMdra ane baTagarA sarakhI ujajavala kAMtivALA, sArasa ane haMsa pakSIo vaDe mana karelA, kaI jagyA para varuNadeve verelA ane tAjA rasavALA ugelA kamala-samUDathI alaMkRta, koI sthale phUTelA navIna patrayugalanI caMcaLatAnA kAraNe nIlavarNa vALA netravaDe avalokana karAtA, samudra samAna dekhAtA evA zreSTha kamalasarovarane svapnamAM joyuM. (10). nirmala jhaLahaLatA sphaTika ratnanA bhittisthalanI vizALa zobhAvALA, prabhAmaMDala phelAvAthI samagra pRthvI ane AkAzane ujavala karanAra, vicitra maNionA staMbhamAM jaDela suvarNathI bAMdhelI RddhivALA, UMcA zikharemAM alanA pAmatA megha-samUhathI bhI jAyela vividha cihnavALA bhavanane joyuM. (11). aneka prakAranAM maNikiraNanI phelAyelI prabhAthI mizrita jalavALA, taraMganI lahera vaDe kheMcAI AvelA nirmala mukatAphelenA samUhathI AcchAdita thayelA taTavALA, moTA jalahastI ane magaramacchanA prahArathI vidyArita paravALAnAM vRkSethI zobhAyamAna, bharatIvALA kinArA para rahelA vRkSothI manera zreSTha samudrane svapnamAM (12). aneka marakata, pavarAga, karketana Adi maNi-samUhathI jhaLahaLatA prakAzavALA jeNe dareka dizAmAM phelAtA prakAzanA prakarSathI IndradhanuSa racelAM che, ratnaDhagalAnA bAnAthI dUra sudhI UMce gayelA kulaparvatanA zikhara sarakhA UMcA, pRthvIne sthira rAkhavA mATe jANe parvata na hoya tevA rAzine je. (13). nirmala camakatA sthira vRddhi pAmelA moTA zikhara-kalApavALA, dhUmADalathI rahita prabhAmaMDalanI sthApanA karanAra, sukhakAraka maMda vAyunA AMdolanathI karelA maMDalAkAra sthitivALA, saumya prabhAvALA, vegathI ghUmatA sArI rIte Ahuti apAyela agnine "vAmAM mAtAe svamamAM joye. (14). A pramANe pUrve karelA sukRtakarmanA prabhAvathI vAmadevIe rAtri pUrNa thavAnA samaye zreSTha sukha jaNAvanAra evAM mahAsvapnane joyAM. A avasare calAyamAna thayelA AsanavALA indrAdika samagra devasamUhe vArANasI nagarImAM AvI pahoMcyA. suvarNanI vRSTi karI, vAjiMtro vagADyAM, jyakAranA zabdo karyA, puSpane varasAda varasAvya, prabhunI mAtAne namana karIne devagaNe pAchA gayA. tyAra pachI sukhapUrvaka jAgelI vAmAdevIe vidhithI patine svapna nivedita karyA. zAstranA artha samajanAra patie paNa kahyuM ke, he suMdari ! traNe lekamAM cUDAmaNi sarakhA saMsAra-kUpamAM paDatA jatusamUhane avalaMbana mATe staMbha samAna, Indro ane narendrothI vaMdana karAte putra tamane thaze. tyAra pachI rAjAnA vacanane abhinaMdana ApIne pavanathI calita thayelA kamalapatranA vilAsane anusaratA pharakatA DAbAnetravALI devIe Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 cepanna mahApuruSanAM carita aMtaHpuramAM praveza karyo. A pramANe IcchitathI adhika sukha prApta karatI ane samagra bhega sukha bhagavatI divaso pasAra karatI hatI. vaLI kalpavRkSa vaDe jema naMdanavananI zreNi, zrIvatsamaNi vaDe jema mahApuruSanuM vakSasthala, parvatanI pAchaLa chUpAyela caMdravALI rAtri sarakhI pratibiMbita thayela vadana-zebhAvALI darpaNalakSamI sarakhI atyaMta prApta karela zobhAvALI devI dekhAvA lAgI. tyAra pachI calAyamAna thayelA AsanavALI dizAkumArIoe haMmezAM samagra dizAomAM sthApana karelA maNinA nirmala dIpakavALA, saMpUrNa kaLaza sthApana karelA kArabhAgavALA, tAjA Alekhela ujajavala bhittibhAgavALA, uparanA bhAgamAM rahelA veta caMdramAnI kinArI para rahelA mukatA phalavALA,veta bhUtirakSAthI vIMTaLAyela zayyAnI samIpamAM mastakabhAga pAse sthApana karelA sphaTikamaNimaya nidrAkaLazavALA, maMtrelI auSadhionA valayathI bAMdhelA zayanavALA vAsabhavanamAM sArasaMbhALa karAtI vAramAdevIne krame karIne janma ApavAne samaya pUrNa thaye. piSa mAsanA kRSNa dazamInA divase vizAkhA nakSatramAM caMdrane vega thaye chate prazasta muhartana ane gana samaya thayo, tyAre meghazreNi jema sUryane tema samagra lekanAM nayanone AnaMda utpanna karanAra putrane vAmAdevIe janma Ape. te samaye calAyamAna thayelA siMhAsanavALA IndramahArAjAnI AjJA pAmelA hariNegameSIe ghaMTA vagADI, eTale sarva dizAmAM spaSTa raNakAravALe ghaMTAne TaMkArava ucha. ghaMTAnA zabda sAMbhaLIne jinezvarane janma vRttAnta samajIne ekadama samagra sura-samudAya vividha prakAranA veSa dhAraNa karIne, ratnAbhUSaNa paherI zobhAyamAna thaImeTAM vAjiMtronA paDaghAo sahita zabdo uchaLatA IndramahArAjanA maMdiranA sabhAmaMDapamAM pahoMcyA. tyAra pachI vikasita mukha bhAvALA, bAkInA samagra sure, asurothI parivarelA saudharmAdhipati tribhuvananA guru pAse pahoMcyA. pachI IndramahArAjAnI AjJA pAmavAthI harSita thayelA hariNegamelI deva pitAnA daivI prabhAvathI samagra rAjaparivArane avasthApinI nidrAthI suvarAvIne, prabhune laI jaIne IndramahArAjane arpaNa karyA. pAMca prakAranAM bIjAM rUpa karIne IndramahArAja bhagavaMtane pitAnA hAthanI aMjalimAM sthApana karIne, namaskAra karIne sUryanAM kiraNe paDavAthI zikhara para rahelA maNinA tejanI viziSTa prabhAvALA meru parvata sammukha cAlyA. vacamAM pragaTa UMcA nAnA nAnA zikharavALA, varSadhara parvate, mahAnadIethI manehara, mahAsamudranA nirmaLa jaLa uchaLatI zikhAvALA jabUdvIpane jotA jotA prayANa AgaLa calAvyuM. keme karI mahA jayakAra zabda karatA deva-parivAra sAthe Indra mahArAjA ekadama tribhuvanarUpa maMdiranA staMbha sarakhA suragirinA zikhara para AvI pahoMcyA. te surigiri kevo che? vizALa maNizilAvALA UMcA zikhare parathI vahetA jalapravAhavALA manahara kalpavRkSa upara utpanna thayela maNionA varNa sarakhA puSpagucchamAMthI uchaLatA alpa sugaMdharasavALA, banne bAju najIkamAM cAlatA graha-samUhanAM kiraNe vaDe raMga-beraMgI thayelA zilAtalavALA, vidyAdhara-suMdarIonA cAlavAthI page lAgelA alatAnA lAla raMgathI raMgAyelA mekhalA-samUhavALA, zAzvatA jinezvarenAM maNimaya bhavanathI zobhAyamAna madhyapradezavALA, zikharacUlikA viSe rahela rakSA-maNionAM kiraNonI kAMtiLAvA, caMdrakAnta maNiemAMthI jharatA Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meruparvata para pArzvajinane abhiSeka 353 jaLAcchAdita iitaSa maMDaLanA khaMDathI zobhAyamAna gADha parvata-zreNivALA, jaLahaLatI auSadhionA vAlA- samUhathI vyApta thayela AkAza sthalavALA, bhavanamAM vistarela pitAnI kIrti vahana karavAnI jema pragaTa nitaMba (madhyabhAganI nIcenA) bhAgamAM lAgelA nirmala camaktA sphaTikamaNimaya ujajavala prabhAnA valaya-maMDalethI vRddhi pAmela pracaMDa bhAvALA, sarva prakAranAM ratnanI adhinuM avalaMbana karato hoya tema vikasita pragaTa ka9pavRkSanA maNio sarakhA puSpagucchAmAMthI uDatA kesara sarakhI kAMtivALA, pitAnI jema AkAzamAM UMce vistAra pAmatA zikhara-samUhane rokavA mAphaka ghaNI UMcAInA kAraNe sUryarathanA ane aTakAvatA, pragaTa parvata-zikharane lAgelA gaMbhIra gADha gajarava karatA megha-paDala sarakhA hAthIonAM TeLAothI sadA pratiSThita vistAra pAmelA ane uchaLelA pitAnA yazanI jema nirmala pravAhanA kiraNa-samUhavALA pArada suvarNa: rasane vahana karatA ane rasakUpikAone bharI detA evA meruparvata para IndramahArAjA pahoMcI gayA. tyAra pachI deve sAthe Indra mahArAjA ekadama meruparvata para tyAM ekAMta ane pragaTa sthaLamAM sphaTikamaNi-zilAtala viSe siMhAsana joyuM. te kevuM hatuM ? cAlatI devAMganAonI jema pavanathI uDatI capaLa dhvajA vaDe manehara, uparathI paDatI AkAzagaMgAnA pravAha sarakhA taraNa staMbhavALA, meTo siMha phaTika parvatane vahana karate hoya tevA siMhAsanane joyuM. Indra pitAnI hastAMjalimAM kalpavRkSanAM pale ane vikasita puSpaprakara dhAraNa karavA pUrvaka devAe vagADela vAjiMtronI sAthe jayajayArava zabda uchaLI rahela hatuM, te samaye prabhune khaLAmAM laIne IndramahArAjA siMhAsana upara birAjamAna thayA. birAjamAna thatAM ja devee maNimaya kaLazonA moTA nALamAMthI nIkaLatA vistIrNa pravAhavALA, khaLabhaLa karatA zreSTha kSIrasamudranA jaLathI prabhunA aMge abhiSeka karyo. samagra sure ane asuranA hastamAM rahelA vividha prakAranA manehara, jANe bhagavaMtane yajyakAra bolAvatA hoya, tema temAMthI vahetA ane khaLabhaLa karatA jaLa-pravAhathI yukta kaLaze zobhI rahela hatA. mahAsphaTika-parvatamAMthI vahetA veta jharaNuM sarakhA AkAzamAM rahelA tavRSabhanA ziMgaDAmAMthI vahete jaLa-pravAha prabhune zobhAvate hate. atyaMta suMdara lAvaNyamaya manahara prabhunA zarIra viSe abhiSekanA jaLasamUhanI jema devAMganAonI daSio paDatI hatI. arthAta devakAminIo prabhune joyA ja karatI hatI. ghaNA puSponA kesarAothI vyApta kSIrasamudranuM abhiSekajaLa pRthvI para sthira thaI gayuM tyAre, jANe prabhunA zarIrane sparza karavAthI AnaMdita thayeluM hoya tema romAMcita dekhAvA lAgyuM. vistIrNa kaLazamAMthI uchaLatuM ane vahetuM suvarNanI kAMtithI bhedAyela-saMkrAnta thayela kSIrajaLa jANe saMdhyAnAM lAlaraMganA vAdaLAnI zobhAne dhAraNa karatuM hoya tema dekhAtuM hatuM. prabhunA zarIranI camakatI kAMtithI saMkrAnta thayela parvata-zikharane lAgIne vahete abhiSeka jaLane pravAha zevAlayukta hoya te dekhAte hate. pavanathI calAyamAna thatA abhiSekajaLamAM kaMpatA pratibiMbavALa, camaktA maNi zikharanA samUhavALe meruparvata jANe cAlatuM hoya tema jaNAtuM hatuM. suvarNarasa sarakhA lAla ane bhUtendrane kAMti sarakhA nIlavarNavALA abhiSekanA jaLapravAho parvatanI dhArA parathI nIce 45 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 cepanna mahApuruSonAM carita paDatA hatA tyAre parvatathI prerAyelA teo kaMpatA hatA. A pramANe vRddhi pAmatA AdarathI dee abhiSeka karyo, tyAra pachI vastra, vilepana Adi rUpa pUjA-satkAra karyo. tyAra pachI devAMganAo kAlAgaru, kapUra, AdithI mizrita dhUpa ukhevavA lAgI. vaLI sadbhUta guNagaNapUrNa stotrothI stuti karatA romAMcita gAtravALA, caraNatalanA ane mugaTanA ratnanAM kiraNone mIlAvatA eTale ke paMcAMga praNipAta karatA, bhUmitala para jhUlatA hAravALA, hRdayamAM vRddhi pAmatA bhAvavALA Indra mahArAjAe bhagavaMtane praNAma karyA. tyAra pachI tyAMthI laI jaIne mAtAnA zayananA madhyabhAgamAM mUkyA, ane devasamUha jyAMthI AvyA hatA, tyAM pAchA gayA. teTalAmAM rAtri pUrNa thaI. kamalinI mAphaka bhagavatI rAmAdevI jAgyAM. sarasa caMdanarasathI vilepana karAyelA, nirmaLa dehakAMtivALA, vikasita kalpavRkSanA adhika pramANuvALA maNi sarakhA puSpanA karelA karNa--AbhUSaNavALA, asAdhAraNa rUpavALA bALakane joye. A avasare devIne bALaka utpanna thaye che ema jANIne utAvaLe cAlavAthI smalita thatA-paraspara athaDAtA maNijaDita napuranA raNakAra zabdathI mukhara aMtaHpura-sevake Ama tema jatA-AvatA gIradImAM athaDAtA mujo, vAmane ane kirAta bhUmi para paDI gayA hatA. vaLI madirApAnamAM matta thayela, Dolate Dolate cAlI rahela vilAsinIvarga pUrNapAtro Apale karatA hatA. meru parvatathI mathana karAtA samudranA sarakhA gaMbhIra AnaMda utpanna karanAra zabdathI mizrita madhura maMgala-vadhAmaNAnA zabdo rAjabhavanamAM prasarI gayA. te kevA prakAranAM vadhAmaNuM pravaryA? devee hAtha ThokIne vagADela duMdubhinA gaMbhIra zabdane vizvama karAvanAra, maMda avAjavALA mRdaMga, pracaMDa avAjavALA kahala-kAMsI, vAjiMtra ane zaMkhanA zabdathI mizrita maMgalagIte gavAtAM hatAM, sAthe laya, tAla, gamane anusaratA paDahahelane vagADatA hatA, tenA anusAra madaviThThala vilAsinIo vilAsapUrvaka ADaMbaravALuM nRtya karatI hatI. vaLI nagarasuMdarIonI meTI bhIDa thavAnA yege teonA maNijaDita kaMdarA tUTI jatA hatA. mahotsava yegya veSabhUSA sajIne kirAta ane vAmanagara mahAlata hatuM. A pramANe sAmate, maMtrIo, nagaranA vRddho ekaThA thaIne AnaMda-pramoda karatA hatA ane rAjAnA ghare cAre bAjuthI vadhAmaNane AnaMda vRddhi pAmatuM hatuM. tyAra pachI samagra sAmaMtavarganuM sanmAna karIne, vadhAmaNuM karanAra lokone bheTazuM ApIne, devatA AdikanI pUjA karIne vadhAmaNune mahatsava pUrNa karyA. ema karatAM keTalAka divaso pasAra thayA pachI guruvege "pArzva" evA nAmanI sthApanA karI. tyAra pachI zaradaRtunA vikasita kamaLa sarakhA mukhavALA, kamalasarevara mAphaka, kuvalayapatra sarakhA ujajavala bhagavaMta jema jema vRddhi pAmavA lAgyA, tema tema caMdranI jema temane kalAtizaya paNa vRddhi pAmavA lAgyo. sUryamaMDalanI jema ajJAna-aMdhakArasamUha dUra thaye. vaLI pArzvakumAra kevA hatA? phelAyelA zyAma kuTila kezanA agrabhAgayukta dedIpyamAna paMcamInA caMdra sarakhA manahara AkarSaka bhAlatala vaDe zobhatA hatA. vikasita tAjA padmakamala Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAvasthAmAM pArzva kumAranAM prabhAvatI sAthe lagna 355 sarakhA ujjavala capaLa, zyAma pAMpaNayukta nayanA vaDe prabhu najara karatA hatA, tyAre bhavananA AMgaNAnA bhAga jANe dhavala thaI jatA hAya tema jaNAtuM hatuM. tAjA rasavALA vikasita kamalanA taMtuonA sarakhA suMgadhavALA mukhavaDe bhramaNa karatA ane lIna thatA bhamarAonI mALA DhagAtI hatI. zaMkha, vaja, aMkuza Adi zubha lakSaNavALA caraNe khelyA vagara ema jaNAvatA hatA ke bhaviSyamAM traNe leAkanA nAtha thanArA che.' A pramANe samagra surendronA muguTAthI aCna karavA cAgya caraNakamaLavALA tema ja dudubhi sarakhA gabhIra vacanavALA, zrIvatsa vaDe alaMkRta vakSasthalavALA, atyaMta saumya darzana hovAthI leAkeAnA manane Ana upanna karAvanAra evA pArzva kumAranA yauvanakALanA Arabha thayA. samudramathana karatA jema zreSTha amRtarasa, tema traNe lokonAM manane haraNa karanAra zreSTha sama` ullasAyamAna yauvanArabha prApta thayA. samagra kaLA prApta thayela sa`dhyA pachInA kALamAM rAtrie udbhaya pAmela, caMdranI jema sakala leAkeAnAM nayanayugala ane manarUpa rAtrivikAsI kamaLane AnaMda ApanAra, dana karatAM sukha utpanna karanAra, kalpavRkSa upara jema puSpogama tema praka paNAne pAmela, vikasita thatA padmakamala-vanane jema sUya tema tathA ghaNAM nRtya ane vilAsa sthAnethI maneAhara mAranA pIchAnA samUhanI jema tathA meghapa ktimAM IndradhanuSanA raMgAnI jema prabhunA yauvanakALa pragaTa thayA. A pramANe devathI adhika rUpa ane bhujAmaLa vALA pArzvakumAranA addabhuta maneAhara yauvanAra bha vRddhi pAmyA. samagra leAkane sukha ApanAra yauvanAra bha prArabha thayA. nIlakamaLa sarakhI pAMpayukta ujjavala lAcana vRddhi pAmyAM. praphullita tAjA zirISapuSpanA kesarA sarakhI kAMtivALA prabhunA zarIranI prabhAnA praka jema jema vadhatA jatA hatA, tema tema svAbhAvika lIlApUrvaka gamana karavu te rUpa kamalathI alaMkRta pRthvItala tarapha mutralaya-paMktinI jema samagra lAkonI dRSTimALA vistAra pAmI, e pramANe koIka vakhata hAthIonA zikSA-vineAdamAM, keAIka vakhata uttama jAtiva'ta azvo upara svArI karavAnA vinAdamAM, koika vakhata Ayudha-krIDAmAM, koIka vakhata vividha kaLAkauzalyamAM, kAIka vakhata zAstronA arthanI vicAraNAmAM vinAda karatAM temanA yauvana bhAgakALa sukha-sa'pattithI pasAra thatA hatA. yauvana sAthe kAmadevanA vikAsa thatA hatA. kAmadeva mAka saubhAgyAtizaya, saubhAgyAtizayanI jema rUpa-samudAya, rUpa-samudAyanI jema kaLAsamUha, kaLAsamUhanI jema viveka ane vivekanI jema kalyANusthAnA zaiAbhI rahelAM hatAM. bhagavaMta sAthe samagra jIvaleAka paNa zobhatA hatA. A samaye samagra guNagaNAlaMkRtathI vizeSita karelA rUpa-saubhAgyAtizayavALA bhagavaMtane prasenajit rAjAe atyaMta saubhAgyazAlinI 'prabhAvatI' nAmanI potAnI putrI ApI. te kevI hatI ? zarada-pUrNimAnI rAtrimAM uddaya pAmela caMdramaMDala, avaleAkana karatAM maneAhara lAge tema karNAbhUSaNa ane hAthIdAMtanA AbhUSaNavALI, uttama jAtinA tapAvelA Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upa6 capanna mahApuruSonAM carita suvarNanA varNa sarakhA avayavALI cAlatI pUtaLI hoya tema zebhatI hatI. saMdhyAnA kamaLa tApathI vikasita thayela nIlakamalanI paMktinI jema kRSNa ane ujjavala suMdara netranI prabhAthI AcchAdita AbhUSaNa samUhavALI zobhatI hatI. varSAlakSamI sarakhI prathama unnata puSTa pAdhararUpa AbhUSaNavALI, zaradalamI sarakhI uttama takamalanI jema vikasita netravALI, vasaMtalakSamInI jema azokavRkSanAM kemala pallanAM banAvela karNanA AbhUSaNavALI, hAlatA cAlatA tAjA kamala sarakhA manohara haratavALI viSNunI lahamI sarakhI, puSita thayelA. tilakanA avalaMbanavALI zizira tranA divasanI zreNI sarakhA vizALa karNAbhUSaNavALI, zravaNa bharaNI nakSatrathI yukta nakSatrapaMkti sarakhI, kanyApakSe tilakavALI-AvA prakAranI manahara rUpasaubhAgyazAlinI vizAlanetravALI nirdhana tarUNavarganAM nayanene nidrAnI jema saMkucita karAvanArI thaI. lAvaNyathI parAjita thayela lakSmIe jenA pravAla sarakhA aNavarNavALA camaktA kamaLanI upamAvALA caraNayugalanI jANe puSpapUjA karI na hoya ? vizALatAnA kAraNe jitI lIdhelA gaMgAnadInA UMcA-nIcA pulina-taTa sarakhA pragaTa kIDAsthAnane kAraNe yauvananI laherAtI jayapatAkA sarakhI remalatA ullAsa pAmatI hatI. jenA vizALa nitaMbataTa ane pragaTa thaelA stanapaTa e benI vacce jANe pIDA pAmatA hoya tema teno madhya bhAga durbaLatAne pAmyA. kAmadeva narendranA abhiSeka karavA mATenA kaLazayugala sarakhA lAvaNya jaLa-pUrNa manohara jenA moTA stanabhAga zobhatA hatA. kAmadevanA dhanuSanI zebhAne vizvama karAvatA, paraspara eka bIjAnA upamAguNane dhAraNa karatA jenA bhujAvala zobhatA hatA. ghaNuM camaktA zveta dAMtanA kiraNayukta biMbaphaLa sarakhA lAla ujajavala puSpothI yukta, adbhavanI zebhAne dhAraNa karanAra jenA hoTha zobhatA hatA. AvA prakAranA suMdararUpavALI prabhAvatI sAthe rAjaputra pArzvakumArane devatAI ThAThathI zubhatithi-nakSatranA vegamAM pANigrahaNa-vidhi thaye. lagna thayA pachI samagra sukha samRddhi-pUrNa bhegavALA viSayasukha anubhavatA temanA divase pasAra thaI rahelA hatA. koIka samaye mahelanA upara gavAkSamAM pArzvakumAra beThelA hatA tyAre, nagarInA mArga para najara karI te samagra nagaralake zreSTha puSpa-bali-pUrNa thALa hAthamAM laIne bahAra jatA dekhAyA. tyAre bhagavate pUchayuM ke-zA kAraNathI A lAke bahAra jAya che? zuM kaI mahotsava che? ke keImAnatA mAnI che ? tyAre najIkamAM rahelA keIka puruSe kahyuM ke, tevuM kaI kAraNa nathI, paraMtu keI mahAtapasvI "kaI (kamaTha) nAmanA tApasa A mahAnagarInI bahAra Ave che, tene vaMdana karavA mATe A sarva leke jAya che. te sAMbhaLIne utpanna thayelA kutUhalavALA bhagavaMta paga tyAM gayA. ke jyAM A tApasa hato. paMcAgni tapa karatA te tApasane dekhe. traNajJAnavALA bhagavaMte eka agnikuMDamAM nAkhelA moTA vRkSakAkanI aMdara baLatA nAga kulane jANyuM. te prakAre baLatA sapane jANune atyaMta karuNapUrNa hRdayavALA prabhue kahyuM ke, "ahe! ajJAna e paNa kaSTa che. je mATe sAMbhaLe -"mULa phelA na pAme tevuM vRkSa potAnI hastI TakAvatuM nathI tema dharmanA arthIone dayA vagarane dharma hoI zakato nathI. jema bIja vagara samagra dhAtpatti hoI zake nahiM, tema dharmanA athI ene dayA vagara nakakI dharma haI zakatuM nathI. jema ratha, azva, hAthI, sainya vagara rAjA zobhA pAmatA nathI, tema dayArahita dharma sAdhune zebhA Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaTha tapAsa samakSa dayAmaya dharmanI prarUpaNa 3pa7 ApatuM nathI. killA ane moTA daravAjA-dvAra vagara nagara zebhA pAmatuM nathI, tema dhapamAM udyama karanArathI dayA vagara dharma meLavI zakAtuM nathI. jema AkAzamAM megha vagara kayAMya paNa jaLanI prApti thatI nathI, tema prANi-dayA vagarane dharma paNa meLavI zakAtuM nathI. A pramANe jagatamAM sarva jIvane abhaya ApanAra e dharma hoya, te ja dharma che. jemAM dayA samajAI nathI, e dharma jagatamAM kevI rIte heI zake ?" A sAMbhaLIne kAMThe kahyuM ke-rAjaputro te mAtra ratha, ghoDA, hAthIonI kIDA karavAnA parizramane ja dharma samajanArA hoya che, dharma te yatie ja samajI zake che. teTalAmAM bhagavaMte potAnA eka sevaka puruSane AjJA karI ke-"are ! A thaDA baLelA lAkaDAne bahAra kADhI kuhADIthI phADI nAkhI. tyAra pachI "jevI ApanI AjJA" ema bolatAM kASThanA be phADiyAM karyA. temAMthI moTuM nAgakula nIkaLyuM. temAM thoDe zeDa baLato sarpa dekhAye. tyAra pachI bhagavaMte pitAnA sevakanA mukhathI paMcanamaskAra" saMbhaLAvyA ane paccakkhANa apAvarAvyAM. sarSe paNa aMgIkAra karyA. namaskAra zravaNa karatA ane paccakakhANa aMgIkAra karatA kAladharma pAmele te sarpa nAgalokamAM tyAnA samagra adhipati devapaNe utpanna thaye. -A samaye lekene kolAhala uchaLe ke-"bahu sAruM thayuM, bahu sAruM thayuM. ahIM ! rAjaputranuM jJAna ! ke ene viveka ! kevA zAstranA arthanA jANakAra ! tenI svAbhAvika prasannatA, dharmanuM jJAna ! te sAMbhaLIne parivrAjaka lajAvALe thaye, bIjA kaSTavALAM tapa karI kAla pAmI meghakumAranI aMdara bhavanavAsIpaNe meghamAlI' nAmane deva thaye. bhagavaMta paNa pachI nagaramAM gayA. Ama sukhamAM divase pasAra thatA hatA. keIka samaye malayavananA pavanathI DolatAM vRkSo ane kaMpatA latA-valayavALe, pATala puSpa paDavAthI AcchAdita dhuMdhalA thayelA pRthvImaMDalavALa, khIlelI AmramaMjarIne parAgathI chavAI gayela bhramaranA jhaMkAra zabdathI mukharita thayela dizAntarAlavALo, kelasamUhanA madhura kalarava-hakAra sAMbhaLIne trAsa pAmatA pathikajanavALA, kurabaka puponA DhagalAthI vyAkula thayelA mugdha bhramaravALe 'vasaMtamAsa AvI pahoMcyA. vaLI ke ? AmranA maeNrasamUhane dekhavAthI utpanna thaela kAmanA vilAsavALA, komala malayavananA dakSiNadizAnA vAyuthI caMcaLa ane laherAtA kAmanI dhajAvALA, vasaMtathI masta thaela taruNInA kogaLAnA siMcanathI mAMcita bakulavRkSavALA, azokavRkSane karelA pAdaprahArathI zabda karatA maNijaDita napuranA raNakAravALA, vikasita kurabaka vRkSanAM puSponA samUhanI gaMdhamAM Asakta thaelA bhramaNa karanAra bhramarevALA, ghaNAM puSponA samUhamAMthI nIkaLatI rajavaDe dhuMdhaLAela dizAcakravALA, makaraMdanA pAnathI matta thayelI bhramarIoe utpanna karela guMjAravathI baherA digatavALA, DelatA pallavamAM lIna thaela keyanA madhura zabdovALA, virahiNuM strIjananA jIvitanI bali arpaNathI prasanna thaela kAmadevavALA, puSpadhanuSanA TekAra sarakhA bhramaronA guMjAravathI trAsa pAmelA musAphavALA, virahanA bhayathI phUTelA pathikanA hRdaya sarakhA aruNuvarNavALA utpanna thaelA kesuDAMnA puSpovALA, divasa chatAM paNa suMdara abhisArikAoe karelA prayANa vALA, jemAM uchaLatA ratisAgarathI zarIrarUpa nAnA vRkSo atyaMta kaMpAyamAna thaelAM che, Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 cApanna mahApuruSonAM carita niraMtara kAmanA prahAra paDavAthI vyAkula thaelA virahIleAkavALA, AvA prakAranA nava nalina mala kaMpavAnA kAraNe vegathI phelAelA parAgathI pILAva vALA, taruNulAkone kAmanA vilAsanA ucchvAsa karAvanAra vasatakALanI prApti thaI. AvA prakAranA vasatamAsamAM udyAnapAlaka vasaMtasamayasUcaka Azrama jarI grahaNa karIne bhagavaMtanI pAse AnyA. bhagava Mte pUchyuM ke, ' A zuM che?' teNe kahyu, 'huM bhagavaMta ! jema madhupAnathI mada, madaprasArathI jema yauvana-vilAse ze|bhA pAme, tema he prabhu ! vasaMtanA prAraMbha tamArAthI zAbhA pAme che. je kAraNa mATe Apa sAMbhaLeA ! vAyuthI AMdolana thavAnA kAraNe alpaka'pita aMkola-puSpanA parAgathI atizveta ane madhupAnathI masta banela kAminIenA kaTAkSathI azAkanA pallava zeAbhI rahelA che. pratidina vRdhdhi pAmatA parAgathI bharapUra vikasita kurabakapuSpAnA vRdhdhi pAmatA rasavALu udyAnalakSmInuM hRdaya jANe zvAsa letu hAya tema jaNAya che. naMdanavana-lakSmInA suvarNa mAM jaDela IndranIla maNinA karNa bhUSaNa sarakhA, mada makaraMdamAM Asakta thayelA bhramarAthI bharapUra karNikAra (kaNera) puSpA dekhAya che. vilAsathI tRpta thayelA kAmadevane vasaMta-samaya puSpAnA makara MdathI karelA guNunA vistAravALI AmralatAne dhanuSTi mAphaka arpaNa kare che. (dhanuSapakSe guNa eTale pratyaMcA dorI). priya mATe karela kApavALI kAminInA hRdayamAM vihalatA utpanna karanAra ane mAnarUpI vRkSane bhaMga karanAra pavanarUpa kAyalanA madhura zabdo cAre bAju phelAya che. vikasita akula-puSpanA makaraMdanA saurabhathI paripUrNa, tilaka- puSpathI ujajavala na MdanalakSmInAM mukhamAM bhramaronA guMjAravanA khAnAthI gIta saMbhaLAya che. vikasita thayelA alpa pramANavALA Azrama jarInA gaMdhane samUha vasa'ta-hastinA manna-jaLanA saurabhanI jema dizAmAM phelAya che. huM prabhu ! tamArA viSayamAM utpanna thayelA anurAgavALI kAminIenA vilAsathI cacaLa netrapatro jANe prasanna thayAM hoya tema A vasa'takALa jue.. tyAra pachI vasaMta-vaNuM na sAMbhaLavAthI utpanna thaelA mahA-kutUhaLavALA, vasaMtakrIDA - nimitte manahara veSabhUSA dhAraNa karatA, nagarayeAkeAe pravartAvelA mahAmahAtsava ujavatA, dareka dizAmAM nRtya karatI ane rAsaDA letI maMDaLIoe rAkelA nagaraleAka sahita, nAca karatI, sudara vilAsinI strIe pAse ekaThA thaelA vilAsIjanavALA, jemAM halakAM pAtro ane mazkarA leAkeA vaDe mukhAdikanI ceSTA karava! pUrvaka lokasamUha hasAvAya che. baMdIjanA vaDe peAkArAtA jaya jayakAra zabdothI mukhara evA nagaralakonI vividha prakAranI krIDA ane vilAsathI pUrNa evA peAtAnA naMdana' nAmanA udyAnamAM prayANa karyuM. malayavananA pavana vaDe hAlatA vRkSasamUhavALuM, vRkSasamUhamAM utpanna thaelA ane bhedAelA puSpAmAMthI nItaratA makaraMdarasavALA, makaraMda rasanA piramalamAM lIna thaelA bhramaNa karanAra bhramarakulAnA jha MkAravALA, jhaMkAra sAMbhaLavAthI ni nIe jemAM zUnyamanavALI thaelI che, evA prakAranAM udyAnane joyuM. vaLI te kevu ? samagra leAkeAe ciMtavela manArathAne sapAdana karAvanAra evA kalpavRkSavALA nadanavananA vilAsavALA, RtulakSmInA sAMnidhyathI utpanna thayelAM puSpAthI vikasita kSasamUhavALA, vAyuthIka pita Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMdanavana-ughAna-varNana 359 vizAla vikasita pupinA kesarAnA parAgathI pILA varNavALA, sUryakiraNanA sparza rahita vikasita kamala-sarovaranA madhyabhAgavALA, niraMtara phelAtA pAMkhaDIvALA tAjA caMpakapuSpavALA, daMpatI-yugala vaDe eka bIjAnA parasparanAM jeDalAnAM darzana na thAya evA bhukta thaelA latAgRhavALA, devAMganAonAM darzana, AliMgana ane sparzathI romAMcita ane vikasita thaelA 95vRkSe ane latAvALA, madhura zabda bolanAra kalahaMsa vaDe laMdhita thaelA sthala- jala-kamalinIonA maMDaLavALA, bhramarevaDe ulaTA-sUlaTA karelA pallAvALA, atimuktakanA vikasita puSpavALA makaraMdarasathI harSita thaelA ane vikasita apanA madhyabhAgamAM Asakta thaelA bhramarakaLavALA, khIcakhIca vRkSanI zAkhAonI kAMtimAM pratibiMbita thatA sUryanA kiraNasamUhavALA vistAra pAmelA vividha prakAranA vRkSonA samUhanA kesarAothI bharelA kevaDA puponA phelAtA parAgathI veta thaelA AkAzarUpa AMgaNavALA, zukala pakSanI saMdhyA sarakhA caMdramAnI cAMdanI vaDe tarabaLa thaelA dizA-mukhavALA udyAnane dekhyuM. A pramANe netra ane hAthanA prasAraNa karavAnA kAraNe vilAsinIo vaDe yuvAne grahaNa karAyA, tema pupe ane pahelo phelAvAnA kAraNe vakSo RtulakSamIvaDe grahaNa karAyA. (ahIM "taruNa zabda vakSa, yuvAna arthamAM zleSa che). te udhAnamAM jenAM netra parAgathI bharapUra che, evA bhramarathI yukta vRkSa zreNIvALA rata vilAsathI ghUmatA lenavALA, (leSArtha) bharapUra rAtrimAM priyatamanA kheLAmAM priyatamA bese tema, parAgathI bharapUra vRkSanA mULamAM vilAsinIo bese che. pavanathI kaMpatA kharI paDelA puSponA samUhathI pUjAelA, kIDA samUhathI vRddhi pAmelA AvA "naMdana vanamAM bhagavAne praveza karyo. te na danavanamAM eka suMdara bhavana joyuM. te kevuM suMdara hatuM? maNimaya bhittimAM saMkrAMta thatA vRkSonAM pratibiMbavALuM atiuMcA ujajavala zikharavALuM, pavana prerita laherAtI davAothI sUryarathanA alpa prakhalita thayA che. vividha raMganA maNienA kiraNonA samAgama thavAnA kAraNe megha-dhanuSa samAna zelAvALA, vanalakSamIe pitAnA hAthathI verelA puSpanA DhagalAnI racanA karavAthI zobhAyamAna, sevA-nimitte Avela devAMganAoe sajaja karela devalekasamAna zayanavALuM, eka khUNAmAM sthApana karela kinnarayugalenA saMbhaLAtA gItavALuM, yakSAdhipatinI vilAsI devAMganAoe sthApana karelA jhaLahaLatA pragaTelA maMgaladIpakavALuM udyAnabhavana joyuM. pitAnA vAhanamAMthI nIce utarIne samagra kenAM netrone AnaMda ApanAra evA te udyAna-bhavanamAM praveza karyo ane tyAM rahelA suvarNamaya siMhAsana upara pArzvakumAra birAjamAna thayA. bhavana ati ramaNIya havAthI cAre tarapha najara karatAM karatAM citrAmaNavALI eka bhitti upara bhagavaMtanI daSTi sthira thaI ahIM A zuM Alekhana karyuM haze ? ema vicAratAM vicAratAM aivadhi jJAnAlethI "ariSTanemi bhagavaMtanuM caritra citreluM che ema nirNaya karIne pite vicAravA lAgyA ke "snehakepita kAminIonA kaTAkSabANa-prahArathI bharapUra dukhasamUha ApanAra kAmadevane jemaNe jANyuM nathI. jeo kAmadevanAM bANethI parAbhava pAmyA nathI, evA teo, kharekhara akhaMDita yazavALA che. jyAre jagatamAM bIjA aneka prakAranA kaleza anubhavatA seMkaDo AvartavALA saMsAra-samudramAM kayAMya aTavAIne temAM DUbI jAya che. te have ghaNuM duHkhanI paraMparAvALA kedakhAnA sarakhA A gRhasthavAsathI nIkaLI javuM e ja yukta che, Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 capanna mahApuruSonAM carita - hAthInA madajaLanA parimalarasa jANela bramaNi jema kamala vagerenA parimalamAM Asakata thatA nathI, tema mAkSarasa jANavAnA kAraNe prabhunAM netro priyAnA vadana-kamaLa viSe Adara karatAM nathI. atyAra sudhI je unnata stanapaTa vilAse vaDe manahara jaNAtuM hatuM, te ja stanapaTa have pudgala-pariNAmanI vicAraNAmAM judA svarUpe (avaLI cAmaDIvALA mAMsanA vecA svarUpe) pariNAma pAmyuM. vizALa kaTIbhAgamAM dhAraNa karela mekhalAthI zebhAyamAna nitaMbamaMDalane ghaNA prakAranA durgadha-bharapUra viSTApAtra samAna mAnI tenA viSe virakta manavALA thayA. A pramANe pavanathI DolatA kuMpaLapatra sarakhA caMcaLa viSaya-sukhane mAnI have siddhivadhUnA samAgama sukha meLavavAnA upAyamAM prabhu lIna thayA. prabhune mokSasukha meLavavA mATe utsuka thaelA jANIne lekanika deva-samudAya tyAM Avyo ane prabhunA caraNamAM mastaka namAvIne kahevA lAgyuM ke "he bhagavaMta! ame Apane upadeza karavAnA adhikArI te nathI. paraMtu jagatanI AvI maryAdA sthiti hovAthI Apane ame vinaMti karIe chIe ke svaparAkramathI upArjana karela ujajavala kvalajJAna dvArA keIthI parAbhava na pAme tenuM ApanuM zAsana pravartAve. IcchA pramANe sukhaga ane padArtha ApanAra vizudhdha darzanasvarUpa mekSamArgarUpa tIrtha Apa pravartA. kalpavRkSanA phaLanI jema ApanA vacananuM phaLa samagra chavaka prApta kare. janmAMtaramAM karelA tapa-saMyamanA prabhAve upArjana karelA "prANata nAmanA devakamAM bhegavelA bhavanuM smaraNa kare. A pramANe vinayathI namana karatA devagaNanA vacanathI pratibodha pAmelA, saMsAravAsathI virakata thaelA nidrArasanA samayanI jema vasaMtamAsanA utsavane bhaMga karIne nagarI tarapha pAchA pharyA. zubhadhyAnamAM praveza karavA mAphaka pitAnA mahelamAM praveza karyo. tyAra pachI sUryane asta thaye. jeNe jIvalokanA svabhAva vicArelA che, jeNe vizeSa prakAre paramArtha-mokSa prApta karelA che evA zUravIra paNa bhuvana-gharano tyAga karIne mananI jema bIjA padArthane prApta kare che. zleSahevAthI sUrya pakSe jeNe ajavALAthI jIvalokane prakAzita karIne vizeSa prakAre pazcimadizAneastAcalane prApta karela che) bhuvanane tyAga karIne mananI jema je bIjI avasthAne pAme. skurAyamAna divasanI zobhA sAthe sUrya-vikA sI kamaLanI zobhA ghaTavA lAgI. temaja cakravAka pakSIonA samAgama daridranA marathanI jema dUra thavA lAgyA. jema jema sUryakiraNene phelAve ocho thavA lAge ane sukhethI joI zakAya te the, tema tema jaLamAM pesI gaele havA chatAM paNa cakravAka-yugalane saMtApa ApavA lAgyo, atibArIka kiraNarUpa pAMpaNupuTavALuM sukhathI joI zakAya tevuM sUryamaMDala samudrajaLamAM suvarNakamalanI jema jevAtuM hatuM. unnata parvatanA zikhara para lAgelA kiraNanA agrabhAgavALe sUrya jANe snAna karavAnI abhilASAvALo hoya tema dhIme dhIme samudrajaLamAM praveza karate hate. divasarUpa patie pazcimadizArUpa priyAne ApelA cuMbanathI aruNuvarNavALA adhara hoThanI sarakhA sAme asta pAmatA aruNuvarNavALA ubhaTa lAMbA maMDalavALA sUryabiMbane joyuM. zeDo DUbate, aruNa maMDalavALa, dUra thaelA divasanI zebhAvALo sUrya rAhunA vadana sarakhA astAcalamAM asta pAmate hate. A pramANe samagra jIvalekanA baMdhu samAna sUrya asta pAme, eTale jANe zethI ja hoya tema samagra dizAonAM vadana zyAma thayAM arthAt aMdhakAra vRddhi pAmavA lAge. sUryAsta samaya thayo, eTale AkAzagaMgAnA suvarNakamalanA parAganA varNa sarakhI saMdhyAnI krAMti Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadhyAsamaya-rAtrinuM varNana 361 phelAvA lAgI. divasanA praharanA pracaMDa raccheda thavAthI jANe lAhInA pravAha uThyo hAya, tema pazcimadizAbhAge lAlavaNu vALA thayA. e pramANe jANe suvarNa-pata ke gerunA DhagalA hAya tema, athavA AkAzarUpa samudramAM lAla paravALAnI kAMtinA samUha hoya tema, meghamAM rahelA vRkSeAnA navIna lAla kuMpaLAnA samUha hoya tema saMdhyAnA lAla raMga phelAvA lAgyA. rAtrirUpa patnIe bhuvananA manAmAM pragaTAvelA dIpakAnA kAjaLanI zikhA sarakhA aMdhakAra vRddhi pAmavA lAgyA. sUryanA virahathI mUrchA pAmelI bhuvanalakSmInI zAka-sUcaka syAmatA uchaLavA lAgI. paravALA sarakhA aruNuva vALI saMdhyAnI zAbhAne nAza karIne hAthoghaTA sarakhA varNavALA zyAma aMdhakAra-paDala vistAra pAmavA lAgyo. mitranA saMkaTa samayane avasara pAmIne dunanI jema nakSatramaMDala AnaMda pAmIne jhagamagavA lAgyuM. (mitra eTale sUrya atha paNa thAya) tarata ja udayAcala parvatanA sphaTikarana--zikhareAnI kAMti sarakhI ca MdranI krAMti dekhAvA lAgI ane prasa'ga pAmIne dhIme dhIme caMdrakiraNeA vRddhi pAmavA lAgyAM. vaLI udayAcala parvatamAM pIselA geru dhAtunA kama sarakhA lAlavaNa vALuM caMdrama`DaLa, diggajonA raMgelA eka ku MbhasthaLa sarakhu' dekhAtu hatu. pUrvakrizAmAM alpa pramANamAM ucchvAsa pAmatA svaccha syAmavarNa vALA megha-AvaraNa sarakhA alpa pramANamAM udaya pAmelA caMdrakiraNeAthI nAza pAmela aMdhakArasamUhavALA caMdrama`Dalane vahana karatu hatu. AkAzarUpa sAvaramAM rahela saMpUrNa mRga ane paripUrNa maMDalavALuM caMdramaMDala jANe madhyamAM sthiratAthI beThela ane lIna thaela bhramaravALu kamaLa hAya tema zeAbhA pAmatu hatu. caMdra jema jema AreAhaNu karI cAcala pata parathI AkAzarUpa AMgaNAmAM phelAtA hatA tema tema kirAnA prahAranA bhayathI hAya tema aMdhakAra-samUha dUra dUra palAyana thatA hatA. A pramANe cadrakiraNA prakAzita thavAnA kAraNe naSTa thaela aMdhakAravALuM ane sukhe karIne dekhI zakAya tevuM, uMcA-nIcA viSama sthAna dekhADatu bhuvana jANe khIju ja hAya tevuM thayuM. tyAra pachI caMdravikAsI kumuda(kamaLa)nA asamAna caMdranA udaya thayA, tyAre aMdhakArasamUha vRkSAnI chAyAmAM jANe Dhagale karAtA hAya, padegtaguphAmAM jANe chUpAtA hoya tema adRzya thayA. ane aMdhakAranA prahArathI pIDAtA samagra jIvaleAkanA prANIone amRtarasanAM chAMTaNAM karavA mATe ja jANe kema na heAya tema caMdrajyAhnA phuvArA mAphaka uchaLavA lAgI. je jyAnA ujjavala dhvaja paTa viSe jANe pavita thaI na hoya ?, taruNInA gaMDama`DalivaSe darpaNanA bhrama karAvanAra na hoya ? kumudRvanane jANe vistAra pamADatI na hoya ? prAsAdazikhA viSe vRddhi pAmatI na hoya ? nima*La jaLAzayAne prakAzita karatI na hAya ! tevI jaNAvA lAgI. A pramANe bhuvana-sthaLe jyAhnAthI prakAzita thayAM, tyAre kAminInA priyama dhu samAna pradoSa arthAt rAtrinA prAraMbha samaya thayA. te samaye kAminIenA kayA kyA vyavasAye pravartAvA lAgyA ?-je sakhIenI sAthe priyatamanI kathA karAtI hatI, evA kAminIjana je mukha upara patrazeAbhA karatA hatA, te jANe AnaMdathI mukha paranA prasveda bhUMsI nAkhatA kema na heAya ? meAlelI dUtI priyatamanA ma MdirathI tyAM sudhI pAchI pharatI nathI ke, jyAM sudhI dUtInI jema priyatamane jaldI sanmukha jotI nathI. caMdranAM karaNAthI sa'kucita thaela, kAmadevanAM puSpAnAM khANunA prahArathI bhedAela taruNInuM mAna jANe gaLI 46 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 panna mahApuruSonAM carita jatuM hoya, tema hadayathI saravA lAgyuM. caMdrane asta thAya tema daurya cAlI gayuM. vAraMvAra priyanAM darzana thavAnA kAraNe uchaLelA romAMcathI aMge kaThina thatAM hatAM, paraMtu gaLI gaelA mAnavALA priyanA manane jANI zakatI nathI. surata-krIDAnA vilAsa mATe ullAsa pAmatI kAMtivALo, taruNivarga saMganA aMtasamayanI jema priyanAM darzana samaye prasAra pAmI rahelA parasevAvALe romAMcita thaye. arthAta suratakrIDAnI aMtAvasthA ane priyanAM darzananI samAna avasthA anubhavI, apAela madirApAnanA kAraNe ardha bIDAela netravALA priyajane vaDe daMtakiraNarUpa puSpothI mizrita madirAnA pyAlAnI jema snehathI adhara-pAna karAtuM hatuM. niSkAraNa kalahathI lajita kupita ane upekSita karelA sakhIvarganA AlApavALa taruNivarga madathI dhImI gatie cAlIne zayanasthAnamAM paDatuM hatuM. AvA prakAranA rAtrinA AraMbhasamayamAM ekamAtra siddhivadhUnA samAgama mATe utsuka thaelA manavALA jagadguru pArzvaprabhunA viSayamAM kAmadeva kaI paNa prakAre lagAra paNa avakAza meLavI zakatuM na hatuM. A pramANe viSayAbhilASAthI mukta thaelA ane zAntarasarUpa vairAgyarasa pAmelA, parama arthasvarUpa mekSane samajelA hevAthI kAmadevanA vilAsane viDaMbanA mAnanArA, priyatamAo pratyenA osarI gaelA anurAgavALA, saMsArasvarUpa vicAravAmAM joDAelA cittavALA, evA bhagavaMtane pradoSa-rAtrine prathama prahara vItI gaye, samagra parivArane vidAya karIne prabhu palaMgamAM suI gayA. sarva sAMsArika baMdhanA tyAganA kAraNabhUta zubha adhyavasAyamAM bhagavaMtanI rAtri pUrNa thaI. teTalAmAM pazcima dizAmAM AkAzarUpa vRkSanA phaLa samAna caMdramaMDaLa UMce laTaka lAgyuM. vasaMta samayanI jema rAtri jaladI pasAra thavA lAgI. prabhAtakALanA AbhUSaNa sarakhA divasalaphamInA vadanamAM lAlakAMti vistAra pAmavA lAgI. udayAcalanI jema astAcalanA samaye paNa caMdramaMDala lAlavarNavALuM thayuM. caMdramaMDala asta pAmyA pachI snA (cAMdanI) adazya thavAnA kAraNe saMkoca pAmelA kumudavano tyAga karIne bhramaronAM ToLAM sUrya-kiraNathI vikasita thaelA kamalavanamAM gayAM. nirmala caMdra asta thatAM rAtri-samaye je aMdhakArane phelAvyuM hatuM, te ja aMdhakArane sUrya rAjAe haNIne dUra karyo. vahI rahelA snArUpa jaLapUrNa zyAma gaganamArgamAM sUryanA bhayathI jANe na hoya tema, nakSatramaMDala kAdavamAM kheMcI gayuM. upazAnta nakSatramaMDalarUpa suvarNa rajanA kAraNe camakatA pILAvarNavALA meranA kaMThanI pracaMDa zobhA sarakhA udayAcala viSe rahelA sUryavALAM AkAza-sthaLo dekhAtAM hatAM. tyAra pachI tejavI kiraNenA samUhathI pari. pUrNa vizALa maMDalavALe sUrya bhuvanane prakAzita karate tIvra tApa utpanna karatuM hatuM. makaraMdarasathI zobhatA patravALA, parimala pAna karavA mATe ekaThA thatA bhramarevALAM kamaLavane vikasita thatAM hatAM. eka ekanI cAMcanA agrabhAgamAM rahela kemala mRNAlikAnA valayavALA saMgamanA utpanna thaela mahAna sukhAnubhavavALAM, rAtre vikhUTA paDelAM cakavAka-yugale sUryodaya-samaye bhegA thatAM hatAM. A pramANe bAlAtapathI mizrita. haMsenA zabdothI mukharita, sUryamaMDalanA vikAsathI zobhita evA prAtaHkALanA samayamAM vividha avasthAo thatI hatI. tyAra pachI sUryaprabhAthI pRthvItala vibhUSita thayuM. eTale vikasita kamalakhaMDanI bhAvALe prAtaHkALa thaye, tyAre bagAsuM khAtAM vadanamAMthI nIkaLatI daMtaprabhAthI vikasita mukhakamalavALA bhagavaMta jAgRta thayA. vinaya ane namratAthI mAtA-pitA pAse dIkSAnI anumati mAMgI, Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpAUprabhunI dIkSA, meghamAlInA upasargo 363 temanA taraphathI te maLatAM, leAkeAne ciMtavelA maneAtha karatAM adhika saMvatsarI dAna ApIne dIkSA levA mATe prabhu taiyAra thayA. tyAra pachI AzcayapUrvaka leAkasamUhathI jovAtA deha ayavAvALA deva-asurAnA samUhe bhagavaMtanA caraNa-kamaLa samIpa AvI pahAMcyA. te samaye traNe bhuvana jANe devaasuramaya banI gayu. hAya, tevuM jaNAvA lAgyuM. sura-asuronAM vimAnA athaDAvAnA bhayathI jANe AkAzatala paDI jatuM na heAya ? devatAonAM hAtha aphALIne vagADAtAM vAjiMtronA gabhIra zabdothI mukhara tribhuvana jANe cIsa pADatuM na hAya-tema saMbhaLAvA lAgyuM. A samaye vividha prakAranAM divya vastrA vagerenA taiyAra karela caMdravA AdithI alaMkRta mahAzikhikAratna taiyAra karI hAjara karyuM. prabhu temAM birAjamAna thayA, tyAre mahAyajayAravanA kAlAhala unmyA. A pramANe ArUDha thaelA bhagavatanI zibikAne pahelAM manuSyeAnA samudAye ane tyAra pachI devasamUhe upADI. tyAra pachI prabhu nagara bahAranA udyAnamAM gayA, zikhikAratnathI nIce utaryAM, samagra alaMkArAdvi-saMganA tyAga karIne peSa vikre ekAdazInA divase ASADhA nakSatramAM dIkSA aMgIkAra karI. pachI devasamUhA bhagavaMtanI stuti karIne jevA AvyA hatA, tevA pAchA peAtAnA sthAne gayA. dIkSA pachI tarata ja utpanna thaelA mana:paryavajJAnavALA, atyaMta ugra tapa ane abhigrahavizeSa karIne AkarAM karyAM khapAvatA prabhu pRthvIma'DalamAM vicaratA ane caraNasparzIthI bhUmaMDalane pavitra karatA, ghaNA patravALA vRkSAthI zeAbhAyamAna eka nagaranI najIkamAM rahela tApasAzramamAM padhAryA, teTalAmAM sUryanA asta thayA, gADha aMdhakAra phelAye. te ja sthaLamAM kUvA pAse vaDavRkSanI nIce mahA upasa-pariSaddhanAM bhayane avagaNIne bhagavata kAussagga-mudrAmAM dhyAna karavA lAgyA. A bAju te meghamAlI avidhajJAnanA upayogathI potAnA vRttAntane jANIne, pUrvabhavanA vaira-kAraNanuM smaraNa karIne tIvra krodha utpanna karatA jyAM bhagavaMta kAussagga dhyAne rahelA hatA, temane jotA jotA tyAM ANye. dekhatAM ja atyaMta krodha phelAvatA vividha upasageryAM karIne bhagavatane bIvaDAvavA lAgyA. kevI rIte ? vizALa majabUta dADhathI prakAzamAna bhayaMkara mukharUpa kaMdarAvALA arthAt phADelA mukhavALA gaMbhIra si'hanAdAnI zreNithI duHsaha siMhAnA TALA vaDe, gaMDasthalanA taTanAM chidramAMthI jharatA bahu madajaLathI siMcAela gAtravALA, karelA kaThanA zabdathI bharI dIdhelA bhuvanavALA hAthIo vaDe, ati ghazvara zabda karanAra cittA, vAgha, ati catura rI che, phekakAra zabda karanAra ziyALA, zvAdonA samUha vaDe prabhune asahya upasageryAM karavA lAgyA. tema ja vizALa dAMtavALA phADelA mukhavALA, vikarALa kAMti-kALA varNavALA ghArarUpavALA ' hI hI ' * kahu kahu 'nI bhayaMkara garjanA karatA vetAle vaDe upasarga karAtA, vaLI tIkSNa taravAra, koMgi, vAvala, bhAlA, dhurikA, mANA vagerene varasAda sarva dizAmAMthI AvI paDatA ghaNA bhi'DimAla, haLa, muzaLa, cakra vaDe, AvA prakAranA bIjA paNu mahAna bharyA utpanna karavA chatAM paNu bhagavaMtanu mana tevA upasargAthI Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 copanna mahApuruSonAM carita alpa paNa kSobha pAmI zakyuM nahi. tyAra pachI bhagavaMtanA upara pracaMDa jaLavaSa varasAvI. kevI? bahu ja najIka meghAnuM maMDala paraspara athaDAvAnA kAraNe pragaTa thaela garjanAvALe, caMcaLa camakatI atyaMta pragaTa vijaLI chaTAnA ADaMbaravALe, cAre tarapha IndradhanuSathI zobhA yamAna AkAza-bhAgavALo, satata jADI dhArAonA prahArothI tuTI gayelA zikharavALe ane jarjarita thayelA parvatevALo varasAda bhagavaMtanA upara varasavA lAgya-vaLI ke varasAda? camakatI vijaLIrUpa daMDathI pracaMDa jaLa-darzanavALuM, kSaNamAM joyelA ane adazya thayelA vizALa meghamaMDalavALuM gagana thayuM. pRthvItalamAM maLatI lAMbI jaLadhArA paDavAnA kAraNe pUrAI gayelA pRthvInA chidrovALuM, navIna varSAnA romAMca paTalathI jANe bhUtala ullasita kema na thayuM hoya ! vaSajaLa paDavAthI vyAkula ane saMkucita pAMkhavALA, vRkSanI DALIonA vizALa aMtarALamAM citralikhita sarakhA sthira pakSI gaNe uDatA ja na hatA, AkAza-mArgo kevA thayA? zyAmavarNavALA phelAtA vizAla methI adhika aMdhakAravALA AkAzamArgo jANe te devanA ke pAgnithI phelAvAelA dhUmADAthI malina thayA na hoya tema jaNAtA hatA. kSaNamAM DhaMkAI gaela grahamaMDalavALA, kSaNamAM dekhAtA ane vaLI tarata ja adRzya thatA lAMbA dizAcakravALA meghanA vegathI pUrNa jANe AkAza pIDita na karAtuM hoya tema jaNAtuM hatuM. cAre tarapha zabdothI badhirita karelA pRthvImaMDaLanA vistAravALA megha-samUhane garava pathikajananA pApanA maMDalanI jema phelAte hato. sarevaranA madhyabhAgamAM rahela, meghanA garavathI trAsa pAmela, kaMpAyamAna thatI pAMkhovALuM, mAnasa sarovara tarapha javA mATe utsuka thaela haMsakula tarata ja UDatuM hatuM. kaMpAyamAna kuTaja puSpanA kesarAnA parAgathI sugaMdhita madhuravanane pavana bhuvanagurunA vRddhi pAmatA dhyAnAgnine sateja karato hate. IndradhanuSanI samIpatAmAM vRddhi pAmatA yuddha karatA jagadgurunA viSe kuTajapuSpanA bAnAthI jANe parvate aTTahAsya na karatA. hoya te juo, A pramANenA varasAdathI atyaMta gADha me maryAdA-rahita phelAvAnA kAraNe skurAyamAna thayela muktAphalanA patanayukta sAgara-jaLa sarakhuM nakSatra maMDalayukta AkAza thayuM. A pramANe meghamAlI deve prabhunA upara ghanaghora vRSTi varasAvI. kevI? alpavikasita kandala puSpanA madhyabhAgamAM bhramaNa karatAM bhramarenA kulanA gujAravathI vAcAla, prasarI rahelA jaLapravAhathI gabaDI paDatA vizALa parvata-zikharevALA pahADa uparathI vahetI nadIonA UMDA AvartamAM paDatA ane cakrAkAre bhramaNa karatA zvApada jAnavaranA samUhavALI, deva vaDe utpAdita aneka deDI rahelA zyAma vizALa meghapaMkitathI AcchAdita hovAthI aMdhakAravALI, unmArge pravartatA amaryAdita bharatIvALA samudrajaLanA pravAhavALI, gAjavIja karatA meghanA samUha sAthe saMgharSa karavAnI IcchAthI phALa mAratA siMhonA samUhathI rokAyelA pravAhavALI, parvatanadImAM paDatA ekabIjAnAM pagalAM dekhavAthI gabharAela ane taNutA vanamahinA samUhavALI vRSTi varasAvI. pralayakALamAM zeSAela samudramAM bharatI karavA samartha, prakAza pAmatA vijaLInA bhayaMkara taNakhAthI bharapUra jaLa varasavA lAgyuM. veta vAdaLAonI zreNinA vistAra sarakhe, vAyuthI bhagna thaela ane prasAra pAmela jaLabinduono phuvAro AkAzamAM vistaravA lAge. vAyu vaDe phADI naMkhAtA ghaNu mukhavALA, camakatI vijaLI sarakhA caMcaLa, jaLadhArAnA samUhane megha Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharaNendra karela upasarga-nivAraNa 365 prabhunA upara zULa mAphaka varasatA hatA. cAMdI sarakhI kAMtivALI je vijaLI meghanA mArgamAM pahelAM hatI, te ja vijaLI tribhuvanagurunA zarIra viSe jaLadhArA mAphaka dekhAvA lAgI. deva vaDe karelA meghanA gajaravathI pracaMDapaNe paDatA jaLadhArAnA vegavALuM jaLa prathama prabhunA deha upara ane pachI pRthvI upara paDatuM hatuM. judA judA raMgavALA megha ane meghadhanuSanA chedathI paravALA sarakhA aruNa varNavALA samudranA taraMgonI jevAM jaLa megha vaDe prabhu upara pheMkAtAM hatAM. yugAnta kALanA vilAsavALA phelAtA vAyarAMthI UMcA vRkSavALA gahana vanane ukheDI nAkhanAra, UMcI karela suMDhathI oLakhAtA bhramaNa karatA hAthIonA TeLAne jaLapravAhamAM tANI janAra, meghanA bhayaMkara : gajaravathI tribhuvanamAM pralayanI zaMkA karAvanAra, bhArI varSA prabhunA zubha dhyAnane bhaMga karavA prasAra pAmatI hatI. A pramANe deve karela atizUla jaLadhAra varasavArUpa mahA upasarga pravartate havA chatAM paNa vRddhi pAmatA sthira pariNAmavALA, meru parvatanI jema aDAla kAyAvALA bhagavAnane bhayaMkara AkRtivALA rAkSasane dekhavAthI AMkhane, meghanA gaDagaDATa karatA zabdothI kAnane, bhayaMkara vijaLI camakavAthI mana ane kAyAne kSobha na thA. samagra upasargonI avagaNanA karanAra bhagavaMtanA nAkanA chidra sudhI varSAjaLa AvI gayuM. A samaye dharaNendranuM siMhAsana DolavA lAgyuM. avadhijJAnanA upagathI bhagavAnanA upasargane vRttAnta jaNA; eTale caMdrakiraNa sarakhe ujajavala zarakALa varSAkALane dUra karIne pragaTa thayA. tema ja dharaNAdhipa pitAnI priyAe sAthe tyAM AvI pahoMcyA. priyAo kevI ?-- camakatI pAMpaNuyugala-caMcaLa kanInikA sahita netravALI, atizaya dhavala varNavALA kAsapuSpa sarakhI kAMtivALA netrathI vilAsapUrvaka avalokana karatI, khUba pAkelA biMbaphala sarakhA lAla haThanI bamaNI zobhAnA ADaMbaravALI, nAnI patalI nAsikA vaMzathI AhulAdaka vadanavALI, jhUlatA kAnanA kuMDala jemAM pratibiMbita thayA che, tevA darpaNa sarakhI prabhAyukta kapilatalavALI, kaTAkSanA vilAsathI ANelA manahara saubhAgyanA gauravavALI, camakatA bArIka kezanI ghUmatI laTathI zebhita bhAlatalavALI, aMjana sarakhI kALI kAMtivALA laTatA kezapAzavALI, mastaka para paDatA sarpanA kurAyamAna kukAravALI. unnata sthUla puSTa stanapaTa para sthApana karela caMcaLa hAravALI, kamaLa kamala nALanA kaMkaNathI zebhAyamAna bhujAvALI vizALa nitaMbataTanuM avalaMbana karatI madhura zabda karatI ghugharIovALI kaTi mekhalA pahe relI, trivalInI laherenA saMgathI manahara pAtaLI kammaravALI, chAla vagaranA keLanA garbha dala sarakhA suMvALA ujajavala sAthaLa yugalavALI, azekavRkSanA navIna kuMpaLa sarakhA aruNa manehara caraNatalavALI, suMdara ane lAvaNyathI paripUrNa samagra dehavALI pitAnI priyatamAo sAthe dharaNendra tyAM AvI pahoMcyA. vijaLInA agnithI jaLI gayela, varSAjaLa paDavAnA kAraNe cAre bAjuthI jaLathI gherAela, pralayakALanA agninI vAlAthI bharakhAI gaela samudramAM ubhA rahela parvata sarakhA bhagavaMtane joyA. tevA prakAranI upasargavALI sthitimAM rahelA dekhIne samagra AkAzamaMDalanA padezane AvarI letuM zaradanA vAdaLa sarakhuM ujajavala hijara phaNAvALuM chatra bhagavaMtanA upara vikavyuM. dUra ati uce phaNuM dhArI rAkhela hovAthI vijaLInA ujaLA camakArA temanA upara Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copanna mahApuruSonAM carita paDatA na hatA. sarpanA valayanA guMcaLA rUpa pIThikA upara uMcA karAelA hovAthI jalapravAha zarIramAM avagAhana karavA zaktimAna thatuM na hatuM. aneka prakAranAM aphALAtAM vAjiMtre ane bajAvAtA veNu-vahunA zabdathI AkAza pUrAI gaela thavAthI meghanA gaDagaDATanA avAje jANI zakAtA na hatA. AvA samayamAM tevA upasargo thavA chatAM paNa bhagavaMta manathI lagAra paNa kSobha pAmyA nahIM. samagra upasargonI avagaNanA karIne tIvra dhyAnAgni pragaTAvatA karma vana bALavAno prayatna karavA lAgyA. have phaNumaMDapanA chatrathI rekelA meghamaMDalavALA, sarpanA mastaka para rahelA maNirUpa dIpazikhAthI dUra karelA megha-aMdhakAramAM aDelapaNe rahelA bhagavaMtane te upasarga karanAra meghamAlI devatA jete hate. bhagavaMtane kevA svarUpe jete hatA ?-cAMdInA zikharavALA parvata para rahelA zyAma meghamaMDala sarakhA nAgendranA dhavalavarNanA zarIrarUpa vizALa pIThikAmAM pratibiMbita thatA caraNayugalavALA, jana mAtra aMtaramAM prasAra pAmelA jaLasamUhane AvarI letA, bAMdhelA vizALa maMDalavALA, TAMkaNu hathiArathI kApIne banAvelA ane sthApita karelA hoya tevA phaNAtrane dekhyuM. jagadguru AgaLa prajavalita phaNAzibAnA prasArathI vyApta mArgavALA bhujagelekane potAnA vajanI jema bujhAI gaelA kRSNavarNavALA joyA. A pramANe nAga-devAMganAo vaDe gavAtAM, kaNene sukhadAyaka gIta sAMbhaLyAM ane jenAthI dUra thaela megha ane viSadharanA zarIra para rahelA jinacaMdrane te deve joyA. bhuvanaguru pArzvanAtha bhagavaMtanI mahA atizayavALI saMpattine dekhIne mahAvismaya pAmelA citta vALa, upazAnta thaelA kaSAyavALo te asura bhagavaMtane praNAma karIne potAnA sthAnake gaye. nAgendra paNa pachI stuti karavA lAge--"he traNa bhuvanamAM advitIya gheryavALA ! kAmadevanA pratApane nirmathana karanAra ! devee karelA mahAna durjaya upasargomAM paNa abhagna manavALA ! he jinendra ! tamene praNAma karuM chuM. he nAtha ! mAtra tamArA zetranuM kIrtana ja duHkhabharapUra saMsArathI tAranAra nathI, paNa tamArA caraNanI raja paNa pavanathI uDIne zarIre vaLage, te paNa saMsArane pAra pamADanAra thAya che. he nAtha ! tamoe jagatanA jIve upara kRpA karIne indra paNathI mAMDI zubha upalega phaLavALI puNyarAzinI dhAnyarAzinI mAphaka prarUpaNa karI tyAM sudhI ja ja kharUpa sUryakiraNanA samUhanA saMtApathI herAna thAya che ke, jyAM sudhI tamArA caraNa-yugalanI chAyAnuM sevana karatA nathI. he nAtha ! kAmadevarUpa grISmanA tApamAM mRgajaLanA jUThA jaLathI chetarAela tRSAtura manuSyane jema jaLa prApta thAya, tema meM ApanAM vacana-jaLane prApta karyuM. aMdhakAra-paDalane dUra karanAra caMdrane dekhavAthI samudra kallola jema AnaMda pAme tema he nAtha ! tamane dekhavAthI mAruM mana-pulina AnaMda pAmyuM. he nAtha ! meruzikhara sarakhA tamArA unnata mata-darzanamAM sthita thaIne tIrthanA mArgo patana pAmatA ajJAnI janene huM joI rahela chuM. A pramANe suMdara ne rUpI DolatA patravALA ane hastarUpI pallavavALA kalpavRkSa sarakhA ApanI sevA karavAthI samagra sukhanI prApti thAya che. samudra -kinAre DhaLatI jamInavALo hoya, te kalelothI bhIMjAya che. zAMta thAya che. A pramANe pUrNa bhakita ane ullAsathI remAMcita manahara dehavALA dharaNendra prabhunI stuti karIne potAnA sthAnake gayA. bhagavaMte paNa anityAdika bhAvanA ane pracaMDa vRddhi pAmatA zuklayAnAgnithI samagra karma rUpa IdhaNane bALI nAkhIne rautra kRSNacaturthInA divase vizAkhA nakSatramAM caMdrano yoga thaye tyAre kevaLajJAna pragaTAvyuM. sUryodaya thayA pachI jema tene prakarSa vRddhi pAme tema, Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpArthaprabhune kevalajJAna, dharma-dazanA 367 prabhunA dehamAM paNa prabhA vRddhi pAmavA lAgI. vaLI temanI AgaLa prajaLatI agnizikhA samuhanI zobhA sarakhA ane skurAyamAna pracaMDa dhArAvALA rahelAM dharmacakrane samagra sAsArasAne viccheda thavAnA kAraNe uchaLelA yazane samUha jANe phelA hoya tema, AkAza-maMDalamAM traNa vetachatro viratAra pAmyAM. adazyapaNe vAgatA megha sarakhA gaMbhIra karNapriya zabda karatA duMdubhine lAMbe rava saMbhaLAvA lAgyA, uchaLatI sugaMdhI parimalathI AkarSAelA bhramarothI mukhara puSpavRSTi AkAzamAMthI paDavA lAgI. temaja maMda maMda pavana vAvAnA kAraNe uDatI rajavALI pRthvIne AkAza maMDalanA uparanA bhAgamAM rahelA meghe jaLa chAMTIne zAMta karI. vanalakSmIe verelA aneka varNavALAM puSpa DIMTiyAM upara rahelA hovAthI zubhatAM hatAM. nirmaLa cAMdI, suvarNa, ratnanAM banAvelA traNa valayavALA, siMha sahita parvata-zikhara sarakhA siMhAsanathI zobhAya. mAna, sarva dizAmAM phelAela kalpavRkSanAM puSponI parimalavALA, samagra sure, asure, manuSya, tine samUha samAI zake tevA prakAranA yojana-pramANavALA samavasaraNanI racanA devAe karI. tyAra pachI prabhunA prabhAvathI utpanna thaela suvarNakamalanI paMkti para caraNa sthApana karatA, de vaDe hAtha ThekIne vagADAtA vAjiMtrenA uchaLatA paDaghAne avagaNIne yAna vAhanane tyAga karIne nIce utaratA deva-samUho vaDe jaya jayArava karAtA, Indra mahArAjanA hAthamAM rahelA caMcaLa cAmarathI vIMjAtA, najIkanA kalpavRkSanA utpanna thayelAM vividha ratnamaya puSpathI zobhAyamAna siMhAsana upara bhagavaMta birAjamAna thayA. eTale mahItalamAM jhulatA camaktA hAravALA denA samUhe prabhune praNAma karIne yathecita sthAne beThA. de, asure, manuSya ane tiryaene samIpatA ApanAra evA prakAranAM cAre dizAmAM rahelA samagra lekane AnaMda ApanAra suMdara darzanIya traNa rUpe tarata ja pragaTa thayAM. "R ' ema praNAma karavA pUrvaka meghagarjanAnA paDaghA sarakhA gaMbhIra svarathI prabhue samyagadarzanAdi svarUpa dharmadezanA zaru karI.-"mahAparigraha ane AraMbha-samUhathI vRddhi pAmatA sajajaDa karma bAMdhatA duHkha-samUhathI bharapUra naraka-kRpamAM paDe che. temaja sthAvarapaNAmAM paNa te ja kSaNamAM prApta thayelA garATanA kAraNe vinAza-sUcaka dusaha lAMbA kALanAM duHkhe prANuo pAme che. vaLI tiryacapaNamAM paNa nizAnI karavA, DAmanAM, vAhanamAM joDAI bhAra vahana karavAnAM, baMdhana, vadha, avayava chedAvA rUpa atizaya aneka duo lAMbA kALa sudhI anubhave che. jevI rIte seMkaDe bhave atidurlabha a95 parigraha ane halakamI paNavALuM manuSyapaNuM prApta kare che, jevI rIte atiduSkara tapa ane cAritranuM sevana karIne ghaNuM pApakarma teDIne zubha pupArjana karIne samagra jIvalekamAM durlabha e devaka ja meLave che. jevI rIte jIve jagatamAM samagra sukhanA nidhAna sarakhA jinakata durlabha darzana-jJAna-cAritra dharmane prApta kare che, jevI rIte vRddhi pAmatA dhyAnAgni vaDe bALI nAkhelA kanyana-ghAtI karmanA prabhAvathI kAloka prakAzita karanAra kevalajJAna pAme che, jevI rIte samagra kamalanA lepathI mukata thaelA che anupama sukhAnubhava yukta nirvANasthAna prApta kare che. A pramANe samagra jInA saMsArakAraNane nAza karavAmAM samartha evI dharmakathAmAM ekacittavALI ane nizcala netravALI parSadA jANe citrelI na hoya, tema zobhatI hatI. A pramANe samagra jIvasamUhane saMsAra-sAgarathI tAravA samartha evA dharmanuM bhagavate nirUpaNa karyuM. tyAra pachI keTalAMka AtmAoe asAra saMsAranuM svarUpa jANIne sakala saMgane Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 copana mahApuruSanAM carita tyAga karIne zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM. bIjA keTalAkoe zrAvakadharma aMgIkAra karyo. dezanA pUrNa thayA pachI Indra mahArAjA bhagavaMtanI stuti karavA lAgyA. kevI rIte? saMsAravAsanA prapaMcane tyAga karanAra he pArzva jinacaMdra! huM Apane praNAma karuM chuM. atibhayaMkara bhavanA bhayathI trAsa pAmelA bhavyajanone uddhAranAra ! tame jaya pAme. kaThaNa aMkuzanA agrabhAga karatAM tIkSaNa ane bharyakara nakhavALa majabUta bhatpAdaka dADhavALA siMha ApanA caraNa-kamaLamAM praNAma karanArane AkramaNa karatuM nathI. he jagadguru ! tamene praNAma karanAra prANIne vizAla gaMDasthalamAMthI ati madajaLa siMcanAra hAthI sAme Avyo heya, te paNa cheDatA nathI. atizaya prajvalita vAlA-samUhathI bharakhate ane AkAzanA aMtabhAga sudhIne vanarAvAgni tamArA vacana-jaLathI siMcAelAne bALa nathI. atipracaMDa phaNavALA sarSanA phUkAranA pavana sAthe viSakaNiyAnA samUhane ekanAra kopAyamAna sarpa AvyuM hoya, paNa tamArA gotrarUpa maMtranuM smaraNa karanAra manuSyane Dasato nathI. kAna sudhI kheMcelA majabata pracaMDa dhanuSa-bANathI bhayaMkara e cera-samaha tamAruM mAnasika smaraNa karanAra manuSyanI pAse AvatuM nathI. tamArA gotranuM kIrtana karanAra majabUta lehanI beDImAM jakaDA hoya to paNa, tenA baMdhathI mukta thaI kedakhAnAmAMthI chUTIne pitAnA icchita sthAne pahoMcI jAya che. he prabhu ! samudramAM saphara karanAra manuSyanuM yAnapAtra jaLanI laherethI tUTI jAya ane nirAdhAra thAya, paraMtu tamane praNAma karavA rUpa taraMDanuM avalaMbana karanAra samudrane pAra pAmI jAya che. daMtALA bhayaMkara phADelA mukhavALA agninA varNa sarakhA lAla netrathI duprekSya evuM pizAcakula paNa tamArA nAmamAtrathI chaLI zakatuM nathI. vijaLI sarakhA caMcaLa ane camaktA, tINa viSama bhayaMkara taravAra, bhAlA vagere zastravALA yuddhamAM tamane praNAma karavAmAM anurAgavALa subhaTa jadI jaya meLave che. nIkaLatA ane vahetA paruvALA, saDelA hAtha, paga ane nAsikAvALe manuSya tamane karelA praNAmarUpa amRtarasathI tevA asAdhya rogathI mukta thAya che. A pramANe siMha, hAthI, agni, sarpa, cera, samudra, pizAca, yuddha, roga vagerene bhaya te manuSyane thatuM nathI ke, je ApanA caraNa-kamaLamAM praNAma karavA mATe anurAgavALa hoya." A vagere ghaNuM prakAre bhagavaMtanI stuti karIne samagra sura-samudAya sAthe devendra pitAnA sthAne gayA. manuSya ane tiryaMce paNa pota-potAnA sthAnake pahoMcI gayA. bhagavaMta paNa krame karI vihAra karatA karatA sameta" girie pahoMcyA. te parvatanA zikhara upara ArUDha thayA. pitAnuM AyuSya pUrNa thayuM tyAre, zrAvaNa mAsanA zukala pakSanA aSTamInA divase samagra sukhanA AvAsabhUta nirvANa pAmyA. deva-samUhe yakta krame nirvANa-mahotsava karyo. A pramANe ahIM zrI pArzvanAtha jinezvara bhagavaMtanuM carita samApta thayuM. A caritra sAMbhaLanArane ane saMbhaLAvanArane duHkhane ane karmane avazya kSaya thAya che.--A pramANe zIlAMkAcArya-racita prAkRta mahApuruSacaritramAM zrI pArzva svAmI bhagavaMtanuM carita pUrNa thayuM. [53] (graMthAjha 10700) AgaddhAraka AcArya zrIAnaMdasAgarasUrijInA ziSya AcArya zrIhamasAgarasUrijIe karela tene gujarAtI anuvAda pUre thaye. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) zrIvardhamAnasvAmInuM carita niHsvArthabhAve bIjA lekenAM hitakAryo karavAmAM tatpara, vacce aneka vidane Ave te paNa papakAra na choDanArA, paraMtu kAryane nirvAha karanArA hovAthI teo nakkI mahApuruSa kahevAya che. kevI rIte ?-- jaMbudvipa nAmanA A ja dviIpamAM bharatakSetramAM "mAhaNakuMDa' nAmanuM gAma hatuM. tyAM keDAlasa getravALe jhASabhadatta nAmano brAhmaNa rahetuM hatuM. tene devAnaMdA" bhAryA hatI. tenI sAthe sukhapUrvaka rahetAM divase pasAra thatA hatA. A bAju "puSpottara nAmanA vimAnamAMthI ASADhazakala chaThThInA divase hastattarA nakSatramAM cavIne anekabhava pahelAM marIcinA bhavamAM "aho! mAruM kula uttama che evAM abhimAnanAM vacana bolavAnA kAraNe upArjana karela nIcatrakarma, je haju kaMIka bhegavavAnuM bAkI rahela hatuM, te pUrNa karavA mATe te devAnaMdA' brAhmaNInI kukSimAM utpanna thayA. sukhamAM sUtelI devAnaMdAe te ja rAtrinA prabhAta-samaye hAthI, vRSabha Adi cauda mahAravane joyAM, pharI pAchAM cAlyAM gaelAM dekhIne bhayavALI jAgI. patine svapnanI hakIkata jaNAvI. te viSayamAM ajANa hovAthI javAba na ApatAM pati mauna rA. A pramANe vRddhi pAmatA garbhane vAsI divase gayA pachI calAyamAna thaelA siMhA sananA kAraNe Indra mahArAjAe avadhijJAnathI bhagavaMtane garbhamAM utpanna thaelA jANyA. te vicAra karavA lAgyA ke-AvA prakAranA mahAnubhAve tucchakulamAM na jame. ema vicArIne brAhmaNanA garbhamAMthI bhagavaMtanuM apaharaNa karyuM. ane A ja jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM bharata zretramAM ucA dhavala prAsAdanA zikharothI zobhAyamAna "kSatriyakaMDo' nagaramAM lAvIne makyA. je nagaramAM malinatA raDAnA dhUmADAmAM hatI, nahi ke sajajanenA caritramAM. mukharAga bhavananA kalahesamAM hatA, nahi ke kepamAM. capaLapaNuM keLanA patromAM hatuM, nahi ke manamAM. netrarAga keyamAM hatA, nahi ke pArakI strIomAM rAga hato. stana-sparza veNukAo (vAMsaLIo)mAM hatuM, nahi ke bIjAonI strIo vize stanasparza hate. kUkaDAonI cUDAmAMthI pIMchAo paDatAM hatAM, nahiM ke vivAdamAM pakSapAta hate. mukhabhaMga lekenI vRddhAvasthAmAM thatuM hatuM, nahi ke dhananA abhimAna vaDe. te nagaramAM vRddhi pAmatA udayavALA sUrya sarakhA niraMtara vahetA dAna (mada)-jaLathI Adra sUMDhavALA rAvaNa jevA, rAjA pakSe niraMtara dAna ApatA hovAthI A hatheLIvALA, pitAnA pratApathI vaza karelA ane namana karatA sAme tenA mastakenI mAlAthI arcana karAelA caraNa-yugalavALA IphavAku vaMzamAM thaelA siddhArtha nAmanA rAjA hatA. je rAjA guNagaNanuM sthAna, vividha kaLAonuM kulabhavana, sarva zAstrone Azraya, suMdara caritranI utpatti samAna hate. caMdrane jema rahiNI, tema tene samagra aMtaHpuramAM mukhya "trizalA' nAmanI paTTarANI hatI. tenA upara atyanta prIti hevAthI jyAM jyAM udyAna kIDA karavA mATe rAjA jato hato, tyAM tyAM tene paNa sAthe laI jatA hatA. keIka samaye eka gAmathI bIje gAma jatAM jatAM krIDA karavA mATe pitAnA AnaMda-pramoda mATe bhegavaTAmAM sthApana karela kuMDapura nAmanA nagaramAM AvyuM. yathAgya satkAra-sanmAnapUrvaka 47 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 cepanna mahApuruSonAM carita potAnA mahelamAM praveza karyo. samagra nagaraloke rAjAnA darzana mATe AvyA. teonuM sanmAna karIne vidAya ApI. viziSTa prakAranA vidamAM bAkIne divasa pUrNa karIne vAsabhavanamAM sUI gayA. rANI paNa tenI pAse sUI gaI. sukhapUrvaka nidrA AvI gaI. lagabhaga rAtri pUrNa thavA AvI. tevA samaye cauda mahAsvapnane anurUpa lAbha jaNAvanAra A mahine nAnI terazanA divase hastattarA nakSatramAM 'trizalAdevI'nA garbhamAM utpanna thayA. prAtaHkALe jAgIne svapnanI hakIkata rAjAne kahI. rAjAe paNa kahyuM ke, he suMdarI ! samagra traNe lekanA staMbha sarakho putra tamane thaze. rANIe te vacana bahumAnapUrvaka aMgIkAra karyuM. harSathI ullAsa pAmatI dehalatAvALI devI pitAnA AvAsamAM gaI A pramANe haMmezAM vizeSa prakAranA sukha ane bhege bhegavatI hatI. tema karatAM garbha vRddhi pAmavA lAge. devI kevI dekhAvA lAgI ? vAdaLAnA samUhanI aMdara chUpAIne rahelA sUryavALI divasalakamInI jema garbhAdhAnathI ja mati, kRta ane avadhijJAnavALA bAlakathI jenA doSasamUha vidIrNa thayA che, evI te devI taratamAM udaya pAmelA caMdramaMDalathI zobhAyamAna udayaparvatanI bhittinI jema, atizaya lAvaNyathI zobhAyamAna nirmala avayavavALI, samudra-chaLanI aMdara rahelA camaktA muktAphaLanI jema phelAtI nirmaLa prabhAnA samUhathI utpanna thaela saubhAgyavALI "trizalA devI" adhiktara bhA pAmatI hatI. A pramANe garbhamAM rahelA jinendrathI vizeSa zobhAyamAna avayavavALI theDA udaya pAmelA sUryathI zobhAyamAna pUrva dizAnI jema zobhatI hatI. garbhamAM AvyA pachI ghaNA divaso jatAM vRddhi pAmatA bhagavaMta atyaMta karuNAvALA hovAthI mAtAne garbhamAM lagAra paNa pIDA utpanna karatA na hatA. Ama hovA chatAM paNa viSAda pAmelI mAtAe ciMtavyuM ke, "nakakI maMdabhAgyavALInA mArA udaramAMthI keIke mArA A garbhanuM haraNa karyuM ke zuM ? athavA te garbha gaLI gayo ke zuM? nahiMtara alpa paNa halana-calana kema na thAya? temaja vRddhi paNa pAmato nathI. nirbhAgiNI mane je garbhanI Apatti utpanna thaze, te huM nakakI prANa dhAraNa karI zakIza nahi". A samaye mAtAe ciMtavela padArthane jANIne karuNa-samudra bhagavaMte zarIrane eka avayava kaMpAvyuM. tyAra pachI garbha che." ema jANI devI cittamAM AnaMdavALI thaI tyAra pachI bhagavaMte vicAryuM ke, "aho ! A prANIone svabhAva kevA prakAra che ke, eka muhUrtanA AMtarAmAM ATale harSa ane viSAdano prakarSa thaye, te juo ! te have nakkI mAre mAtA-pitA jIvatA hoya, tyAM sudhI temanI AjJAno bhaMga na kare. viSayavirakta cittavALA thaIne paNa grahavAsamAM ja rahevuM. mAtA-pitA svargavAsa pAmyA pachI ja mAre kalyANanuM kArya sAdhavuM." A pramANe saMkalpa karyA pachI prasUti-samaya sukha pUrvaka Abhe. tyAra pachI pUrva dizA jema caMdramaMDaLane tema, samagra jIvalekamAM udyota phelAvavA pUrvaka caitra zukla tradazInA divase hastattarA nakSatramAM caMdrane vega thaye chate "trizalA" bhagavatIe jinezvarane janma ApyuM. te samaye calAyamAna thayelA siMhAsananA kAraNe tIrthakara bhagavaMtane janma jANIne saudharmAdhipati Indra vagere deve ane asure potapotAnA addhi-vaibhavaADaMbara pUrvaka janmAbhiSeka karavA mATe javAnI taiyArI karavA lAgyA. vividha prakAranA yAna Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhu mAna svAmInA janmAbhiSeka 301 vAhananA vistArathI rAkelA gaganamAgerTIMvALA, jayajayakAranA moTA zabdo melIne puSpavRSTi karatA, veganA kAraNe uchaLatA capaLa hAranAM camakatAM kiraNeAthI zeAbhatA, maNiDita mugaTanI kAMtithI raMgAelA sUryakiraNAnA phelAvAnI bhrAnti karAvatA, vividha vAjiMtro vagADatA devagaNA sAthe Indra mahArAja jagadgurunA zAlA karelA janmasthAna-bhavana pAse AvI pahAMcyA. AvIne samagra nagarajanAne avasvApinI nidrAdhIna karIne vinayapUrvaka mastakathI bhagavaMtane praNAma karIne kahyuM ke--- hai jagadguru ! ajJAna-aMdhakArathI bharela A bhuvana uddaya pAmelA sUryanI jema tamArA janmathI prakAzita thayuM. huM bhagavati ! mAtAjI ! A samagra jagatamAM tame paNa kharekhara kRtArtha thayAM che ke, jemaNe zreSTha guNAnA nidhAna evA jagadgurune garbha mAM dhAraNa karyA. A bharatakSetrane paNa ame namana karIe chIe ke, Aje kalikAla samIpa hAvA chatAM paNa jemAM leAkeAttara mahApuruSanI utpatti thaI. A pramANe namaskAra karIne IndranI AjJA maLavAthI tuSTa thayelA haraNanA sarakhA mukhavALA haraNegameSI devatAe haraNa karIne Indra mahArAjanA hastakamalarUpa zayyAmAM bhagavaMtane samarpaNa karyAM. tyAra pachI devavrundA sahita Indra mahArAjA meru patanA zikhara upara pahoMcyA tyAM nimala zilAtala upara sthApana karelA sihAsana upara potAnAM pAMca prakAranAM rUpanI vidhruva NA karavA pUrvaka Indra mahArAjA bhagavaMtanA abhiSeka karavA mATe taiyAra thayA; paraMtu ati nAnA deDavALA bhagavaMtane joI ne citavavA lAgyA ke * samagra indronA hAthamAM dhAraNa karelA jaLapUrNa kaLazAthI eka sAmaTA abhiSeka karAtA bhagavaMta A jaLanI pIDA zI rIte sahana karI zakaze ?' AvA prakAranA IndranA ayeAgya bhAvane avadhijJAnathI jANIne jinendra bhagava Mte peAtAnuM parAkrama pragaTa karyuM. bhagavaMte DAkhA paganA aMgUThAnA agrabhAgathI sahelAIthI tevA prakAre merune calAyamAna karyAM, jethI traNe bhuvana DolavA lAgyAM. 'jinezvaramAM vRSabhasamAna evA caramatIrthAdhipatinA janmAbhiSeka karavAthI mane zAMti thaze' tevAmAM, A vetAla-utpAta kayAMthI utpanna thayA ?"-ema citavatA Indra upayoga mUkIne avadhijJAnathI satya hakIkta jANI ke, zrIjitazvara bhagavaMtanuM sAmarthya asAmAnya leAkeAttara che. tyAra pachI Indra mahArAjAe ' je me... anyathA ciMtavyuM, tenuM 'micchA mi dukkaDa'' ema kahIne bhagavaMtane praNAma karyAM. tyAra pachI pahelAM vaNaeN velA vidhithI bhagavaMtanA janmAbhiSeka karIne bhagava tane mAtAnI pAse mUkIne IndramahArAjA svasthAnake gayA. A samaye parivAra sahita devI jAgRta thayAM. dAsaceTIe rAjAne putrajanmanI vadhAmaNI ApI. rAjAe tene dAna ApyuM. vadhAmaNAM Adi sarva kArya karyAM. tyAra pachI janmadivasathI rAjAne tyAM vizeSa prakAre samagra Rddhi vRddhi pAmavAnA kAraNe putranu 'vadhamAna ' nAma sthApana karyuM. bAlyakAla pUrNa thayA, kumArabhAva zarU thayA, kumArA sAthe krIDA karavA lAgyA. krIDA karatAM karatAM nagara bahAra nIkaLyA. eka vRkSanI nIce AmalakI krIDA zarU karI. prasaMga maLatAM indra mahArAjA sabhAmAM siMhAsana para beThelA hatA, devA sAthe vividha vArtA-vinAda karatA hatA. te prasa Mge vIratva-prIttva viSayamAM Indra kahyuM ke, 'vIrapaNAnI vAtamAM atyAre bhagavaMta [caitra zudi 13 mahAvIra-janmakalyANaka curu 11-4-68 cApATI. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37ra capanna mahApuruSanAM cArata vardhamAna svAmInI tulanA kare te bIje kaI dekhAtuM nathI. A samaye IndranA vacananI azraddhA karate eka deva tyAM gaye ke, jyAM kumAranI sAthe bhagavaMta krIDA karatA hatA, tyAM jaIne bhayaMkara sarpanuM rUpa karIne vRkSa sAthe vIMTAI gayo. tevA sapane dekhIne sAthe ramanArA kumAre cAre bAju dareka dizAmAM dUra dUra doDI gayA. kumArane palAyamAna thayelA dekhIne bhagavate kaMIka hAsya karIne ramata karatA hoya tema nirbhaya thaIne AgaLa AvIne hastatalathI sapane kheMcIne eka pradezamAM dUra pheMkyo. pharI krIDA karavA lAgyA; eTale pele deva bALakanuM rUpa karIne teonI sAthe ramavA lAgyA. bhagavaMte sarva bALakane jitI lIdhA. temAM evI zarata rAkhI hatI ke je hArI jAya teNe jitanArane pITha upara besADo ane pherava. tyAra pachI samagra bALakoe vahana karyA pachI deva-kumArane vAre AvyuM. teNe pITha arpaNa karI. eTale tenA upara bhagavaMta ArUDha thayA. te samaye deva pitAnI kAyAnuM rUpa vadhAratAM vadhAratAM virATa svarUpavALuM karavA lAgyA. kevA prakAranuM?-- guphA sarakhA UMDA vadanamAM dekhAtA majabUta ane bhayaMkara vikarALa dADha- dAMtavALuM, azoka vRkSanAM kaMpaLa sarakhI lAla capaLa calAyamAna jihAthI bihAmArga, prajavalita agni sarakhI pILI kAMtivALI AMkhenI daSTi pheMkatuM, bhayaMkara udbhaTa bhavAM caDAvela karacalIonI racanA karela bhAlatalavALuM, tapAvela suvarNa sarakhA pILA uDatA keza-samUhavALuM, mAMsa rahita ane rudhirathI kharaDAelA bhayaMkara udaranA aMtabhAga sudhInuM AvA prakAranuM traNe lokane bhaya pamADe tevuM deva-kumAranuM rUpa pITha para beThelA bhagavaMte anAdarathI joyuM. tyAra pachI tenA tevA kRtrima rUpane joIne vajI karatAM paNa atizaya kaThina muSTithI tenI pIThamAM mAra mAryo. tenA prahArathI thayelI vedanAthI te deva vAmana thaIne pahelAnA svAbhAvika rUpamAM AvI gayo. A pramANe bhagavaMtanuM haiyuM jANIne sattvAdhikatAnuM mApa samajIne, Indra kahelAM vacane yAda karIne temaNe kahyuM hatuM, tevAja baLavALA bhagavaMta che'--ema prabhune praNAma karIne jyAMthI AvyA hatA, tyAM deva pAcho gaye. bhagavaMta paNa bALaka sAthe kIDA ane vividha vinoda karatA karatA nagaramAM gayA. AvA vinedamAM kumArabhAva pasAra thaye. yauvana vaya pAmyA. temanA prabhAva ane guNagaNanA anurAgI rAjAo potapotAnI putrIone laIne tyAM AvyA. ane bhagavaMtane arpaNa karI. tyAre bhagavate vicAryuM ke, pahelAM paNa meM nirNaya karyo hato ke, "mAtA-pitA jIvatAM hoya tyAM sudhI mAre dIkSA-vidhAna na karavuM'-- ema vicArIne viSaya-virakta citta hovA chatAM paNa kanyAo (? kanyA) svIkArI. yathAvidhi vivAha-kArya pravatyuM. A pramANe abhilASAnusAra samagra indriyanA viSaye prApta karatAM ane rAjyasukha anubhavatAM janmathI mAMDIne trIza varSo vitAvyAM. mAtA-pitAnuM parapheka prayANa thayA pachI potAnA nAnA (? moTA) bhAIne rAjya arpaNa karIne eka varSa sudhI mahAdAna ApIne prabhu dIkSA levA mATe taiyAra thayA. A samaye bhagavaMtanI manabhAvanA jANIne lekAntika devatAo AvyA ane prArthanA karavA lAgyA. kevI rIte ?-vinayathI namAvelA mastaka vize be hAthanI joDelI aMjali sthApana karatA tema ja bhaktipUrNa vinaya-bahumAna vahana karatA kahevA lAgyA ke, "he bhagavaMta! Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 ~~ ~ zrIvardhamAnasvAmInI dIkSA traNe bhuvanamAM rahelA padArthone Apa yathArtha jANe che, tamArI AgaLa amArA sarakhA leka zuM jANe? te paNa "lekasthiti AvA prakAranI hovAthI" -ema samajIne ame ApanI AgaLa mAtra tenuM smaraNa karAvavA pUratA vijJapti karIe chIe. "he tIrthakara bhagavaMta! bhavanA ya pAmelA bhavya jIve jeo mithyAtvanA mArge prayANa karIne maDha thayelA che, teone yathArtha mArga batAvanAra tIrtha Apa pravartA. kutsita siddhAMtanA mArga-prasAranA saMtApathI naSTa thaelA mekSamArgane jJAna-cAritrane upadeza ApIne prakAzita kare. tamArA vividha atizayothI vRddhi pAmatA guNaratnothI bharelA apUrva samudramAMthI leke vacanAmRta grahaNa kare. tamArA gotranuM kIrtana karavAthI ullasita thaela romAMca-kaMcukavALA bhavya AtmAo tamArI kathAne yugAntakAla sudhI vistAra pamADo " A pramANe vinayathI namelA suragaNanA vacanathI vikAsita thaela kartavyavALA bhagavaMta zAzvata sukhasvarUpa mekSa-prAptimAM parAkrama karavAnI mativALA thayA. A samaye bhagavaMtanA bhAvI kAryakramanI hakIkata jANanAra samagra deva-samUhe AvyA. praNAma karavA pUrvaka pahelAM kahelA krama pramANe zibikAratna taiyAra karIne bhagavaMtanI samIpamAM hAjara thayA. Indra mahArAjAe bhagavaMtane niSkramaNa--abhiSekAdi-vidhi karyo. tyAra pachI prabhu zibikAranamAM AuTa thayA. manae ane surenA samadAye zibikAne khabhA upara vahana karI. tyAra pachI devAnA ane mananA jayajayakAranA zabda sAthe paDatonA zabdo mizrita thavAnA kAraNe paDaghA saMbhaLAtA hatA, tathA zaMkha, kAMsIjoDAnA madhura zabdo AkAzamAM vyApI gayA hatA. A pramANe ADaMbarapUrvaka nagaramAMthI nIkaLI bahAranA udyAnamAM gayA. zibikA nIce mUkI eTale temAMthI prabhu nIce utaryA. samagra kAryabhAra sarakhe AbhUSaNane samUha zarIra parathI utAryo. prabhunA dehane AliMgana karavAnA gauravathI kiMmatI thayela vastrayugalane viSayasaMganA sukhanI jema tyAga karyo. vedanAne vicAra karyA vagara vaja sarakhI muSTithI keza-samUha mastakathI ukheDI nAkhyo. pUrve kahelA kramathI mArgazIrSa zuddhadazamInA divase hastattarA nakSatramAM caMdrane vega thayA, tyAre dIkSA aMgIkAra karI. tyAre pracaMDa karmarUpa vananA phalanA madhyabhAgathI nirgamana svIkArIne jJAna-sUryanAM kiraNethI prakAzita nirmala tapa ane cAritrarUpa mA grahaNa karIne vyaMtaro, nAgendro, de ane manuSyanA samudAyathI anusaratA mArgavALA, Indra mahArAjAe khabhA upara sthApana karelA eka devaduSyathI zobhatA, cAritranA mahAbhArane vahana karatA, bhuvanagurune uttama paramArthavALA atizaya prakAzavALA "mana:paryava ' sudhInA cAra jJAnAtiza pragaTa thayA. A pramANe cAritra svIkAryA pachI devasamudAye bhagavaMtane traNa pradakSiNa ane praNAma karIne harSathI ullAsa pAmatA temaja romAMcita thatA stuti karavA pUrvaka potapotAnA sthAne gayA. A pramANe samagra pApane tyAga karIne pravajyAnA anuSThAnamAM apramAdapaNe udyama karanArA, saMyama pAlana karanArA, dusaha pariSahane jitanArA, samagra bhUSaNone tyAga karyo hovA chatAM suMdara saMyamathI zobhatA, samagra va choDelAM hovA chatAM Indra mahArAjAe khabhA upara sthApana karelA laTakatA eka devadUSya vastravALA, azvavAhanane tyAga karavA chatAM paNa Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 cApanna mahApuruSAnAM carita damana karela duSTa indriya-azvavALA, hasti-samUha cheADavA chatAM paNa mattahAthI samAna gati karanArA bhagavaMta eka gAmathI mIjA gAma kamasara pRthvImAM vihAra karavA lAgyA. brAhmaNane vajradAna teTalAmAM kAIka divase kaMika pukhta vayavALe daridra brAhmaNa AvIne praNAma pUrvaka ema kahevA lAgyA ke huM bhagavata ! bIjAnI pAse yAcanA ane prAnA karatA nirbhAgI evA mArA janma pUruM thavA AvyeA. meTA ridrapAnA kAraNe upadrava pAmelA dehavALA mane prArthanAbhaMga karavAthI kALA ane kalaMkita thaelA khIjAAnAM mukha dekhavAnA prasaMgo utpanna thayA. kaThamAM skhalanA pAmatA gadgada akSarovALAM dIna vacanAthI lAko pAse prArthanA karatA hatA. hAthamAM tALI ApI harSa pAmatA dhananA abhimAnI duSTa nAnAM hAsya-ga ita vacanA paNa sAMbhaLyAM pArakA makAnanA daravAjAmAM praveza na maLavAthI bahAra TADha ane taDakAnI vedanA sahana karavI paDI. duHkhiyArA mArA kuTuMbanA kAya mATe mIjA leAkeAnI khuzAmatA karI. Apane sa` keTaluM nivedana karuM ? jyAre bIjAne prArthanA karavA mATe meM paradezamAM prayANa karyuM, tyAre bhagava Mte te ahIM mahAdAna varasAvyuM. kevA prakAranuM ?-keTalAkane mahAdAridraca samUhane dUra karanAra aneka nagara, gAma, khANa ane dhananI pracuratAvALA bhaMDArA ApyA. vaLI bIjAone madanI goMdhamAM lubdha thaelA aneka bhramaronA guMjAravathI mukhara evA mRga, bhadra, maMa, mizra vividha jAtinA hAthIonA samUheA ApyA. vaLI keTalAya te maNi-ratnajaDita anAvelA suvarNanA palAthI sajja karelA tAkakhAra, turuSka, zreSTha kAja Adi uttama jAtinA azveA, vaLI keTalAyane uttama suvarNa thI ghaDelA, pRthvItalane ukheDatA ane raja uDADatA caMcaLa avA joDelA ratha-samUhe ApyA. vaLI keTalayAne navIna varSAkALanI jema vividha maNi, ratna, suvarNa -saMpattinI dAnavRSTithI utpanna thatA sukha vaDe karIne Ape darekanI tRSNA dUra karI mane te pUrve karelA duSkRta-pApakamanA cege paradezamAM paNa kaMI prApta na thayuM ane dUra dezathI pAche ghare karyAM, tyAre huM naranAtha ! ApanAM AvAM dAnAtizayavALAM suMdara caritro sAMbhaLyAM. A rIte atitRSNA bharapUra vacane khelanA, dInatA batAvatA, jANe prabhu AgaLa rudana karatA na hAya tema yAcanA karavA lAgyA. tenAM tevAM dInavacane sAMbhaLIne atyaMta karuNA pAmelA cittavALA bhagavate tene kahyuM ke- huM devAnupriya ! atyAre te meM samagra saMga ane saMpattinA tyAga karelA che, tuM paNa daridratAnA duHkhathI pIDAi rahelA che, te mArA khabhA para rahelA vastramAMthI addha vastra laI ne jA' te sAMbhaLI brAhmaNa harSa pAmyA. bhagavaMtanA kahevA pramANe teNe adha vastra laI lIdhu. te peAtAnA ghara tarapha gayA. sALavIne e ardha vastra batAvyu. eTale vastra tuNunAre brAhmaNane kahyuM ke, vastranA khAkInA ardho bhAga paNa spRhA vagaranA te mahAmuninA khabhA uparathI pavanathI UDIne dUra thaze, agara vihAra karatAM karatAM kAMTAnI vADamAM paDaze; mATe pharI tu temanI pAse jA ane te laI ne pAche Ava; jethI huM tuNIne tene taddana navu' vastra heAya tevu khanAvI ApIza.' ema kahyuM, eTale te brAhmaNa jyAM bhagavaMta hatA, tyAM temanI pAchaLa pAchaLa gayA. ema karatAM suvarNa vAlukA nAmanI nadI hatI tyAM pahoMcyA. bhagava'ta vihAra karatA hatA, tyAre bhagava tanA khabhA parathI vastra sarI paDyuM ane kAMTALA vRkSamAM bheravAi gayuM. kayAM vasra paDayuM ? tema najara karyAM vagara bhagavaMta tA Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 brAhmaNane vastradAna, upasargo te sthaLamAMthI cAlyA gayA tyAre brAhmaNe ciMtavyuM ke, mahAAzcarya utpanna karAvanAra emane vyavasAya te juo ! athavA te jemane pitAnA zarIranI paNa mamatA nathI, te pachI bIjA bAdya padArthanI mamatA te kyAMthI ja hoya? ema vicArIne te pradezamAMthI bhagavaMta AgaLa cAlI gayA, eTale paDI gaela ardhavastra dhAraNa karyuM ane vastra tRNanArane ApyuM. teNe paNa tevI rIte bane TUkaDA tUNIne eka akhaMDa taiyAra karyuM ke jethI pharI navIna vastra banI gayuM, pachI brAhmaNane arpaNa karyuM. tevuM dekhIne brAhmaNa harSa pAme. pachI bhagavaMtanA baMdhu naMdivardhana rAjA pAse jaIne "ratnanA bhegavanAra rAjAo hoya che ema samajIne temane ApyuM. te rAjAe paNuM mahAna dhanasaMpatti ApIne te brAhmaNanI pUjA karI. jagatanA nAtha vardhamAna svAmI dhanasaMpatti vagaranA hovA chatAM paNa aDhaLaka dhananuM dAna ApIne te brAhmaNane saMtaSita karI nispRha mahAprabhAvazALI bhagavaMta vicaravA lAgyA. emAM zuM Azcarya ? kAraNa ke dhIrapuruSa haMmezAM samagra lenA upara upakAra karanArA hoya che. brAhmaNane vastradAna nAmane prastAva 1. (2) mUkha zevALe karela upasarga koIka samaye bhagavAna vihAra karatA karatA kamaragAma najIka pahoMcyA. tyAMthI bahuddara nahIM evA vaDalAnA vRkSa nIce bhagavAna kAussagna pratimA dhAraNa karIne ubhA rahyA. samagra viveka, vinaya na samajanAra eka mUrkha govALa baLada laIne tyAM AvyuM. bhagavaMtane uddezIne te kahevA lAge ke- "are devArya ! bIjA baLadane laIne jayAM sudhI huM pAcho AvuM, tyAM sudhI A baLadanI saMbhALa rAkhaje" ema kahI pitAnA dhArelA kAma mATe te gAmamAM gayA. tyAra pachI rAtri pUrNa thaI eTale te ja sthitimAM rahelA bhagavaMtanI pAse AvyA. baLadene na jevAthI kahevA lAge ke- he devArya ! meM tamane baLada samarpaNa karyA hatA, te kaho ke te kayAM gayA? pharI pharI pUchatAM bhagavaMta pratyuttara ApatA nathI, tyAre avivekanI bahulatAvALo te zevALa vicAravA lAgyA ke nakakI ANe baLada kayAMya saMtADyA lAge che. pharI paNa kaThora AkarAM vacane kahevA lAgyA. kevI rIte ?- he devArya ! mArI thApaNa tamane arpaNa karIne huM kArya mATe gayA ane tame chUpAvIne kharekhara AtmAne niMdApAtra karyo. bIjAnI thApaNanI rakSA karanAre pitAnA jIvitane paNa hoDamAM mUke che. sajajanene A ja svAbhAva hoya che. jyAre tame te tethI viparIta ja vartana karyuM che. je hakIkta hoya te jaldI kahI de, vadhAre nakAmuM belavAthI zuM lAbha? Ama viparIta karanAra tamane sahana karIza nahIM" ema mahAkepathI bhayaMkara mukhAkRtivALo govALa bhagavaMtane haNavA mATe taiyAra thaye, te joIne Indra mahArAjA ekadama tyAM AvI pahoMcyA. tyAra pachI IndramahArAjAe e huMkAra karyo ke jethI zevALa palAyana thaye. pachI IndramahArAjA bhagavaMtane vinaMti karavA lAgyA ke- "he bhagavaMta! AjathI mAMDI bAra varasa sudhI Apane mahAupasargo thavAnA che, te je Apa AjJA Ape, te tene pratikAra karavA huM sAthe rahuM." A samaye bhagavaMte kAussaga pArIne kahyuM ke-"he devAnupriya! A bhuvananI aMdara kadApi evuM banyuM nathI ke banaze paNa nahIM ke pArakA balane Azraya karIne koI kevalajJAna pragaTa karI zake. zakti-samartha AtmAo pitAnA parAkramathI ja tevA upasargone paDakAre. rAro ekaThA karelA aMdhakArane sUrya pote ja dUrathI vinAza kare Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 cepanna mahApuruSonAM carita che. potAnI zaktinA sAmarthyathIja yatie mahA tapakarma karIne upasargone mahAta kare che. je bIje te kArya karI Ape, te temAM teNe zuM karyuM gaNAya ? je manuSya sattvanI hInatAthI je bhArane vahana karavA samartha nathI, te pitAnA zarIranuM baLa vicAryA vagara tevA bhArane vahana karavA kema taiyAra thAya? deve, manuSya ane tiryacethI utpanna thayelA samagra upasargo para vijya meLavIne duSkara tapa ane cAritra pAlana karanAra evA sAdhueja bhuvanamAM te udyama karanArA che. he zakra! je ke ghaNA prakAranA vida-upasargone nivAraNa karavA tame samartha che, paraMtu karmane upazama bIjAnI nizrAe thatuM nathI." AvA prakAranAM aneka vacanethI Indrane samajAvIne, vizvAsa utpanna karAvIne bhagavaMta atyaMta durdhara dusaha tapavidhAna karavAma udyamavaMta thayA. tyArapachI IndramahArAjAe paNa bhagavaMtanI mAzInA putra che, je bAlatapa karIne siddhArtha nAmathI vyaMtaradevapaNe utpanna thaye hatuM, tene kahyuM ke- "A bhagavaMtane divyAdika mahAupasargo thavAnA che, tene tAre niSphala karavA" ema kahI surapati pitAnA sthAne gayA. tyAra pachI siddhArtha vyaMtaradeve IndranI AjJA pAmavAnA kAraNe potAnuM gaurava mAnatA, tathA pitAnA pUrvanA saMbaMdhanA snehAtizayathI kAyArahita hoya tema bhagavaMtanA zarIramAM praveza karyo. bhagavaMta jyAM jyAM yathAkrame vihAra karatA hatA, tyAM tyAM potAnA prabhAvathI upasargonuM nivAraNa karIne rahete hate. (3) asthika nAgarAje karela upasarga bhagavaMta paNa sUryodaya samaye tyAMthI AgaLa cAlyA. grAmAnugrAma vihAra karatA "bahula nAmanA saMniveze pahoMcyA. tyAM asthika nAmanA udyAnamAM moTA maMdiramAM pratimApaNe kAussagga dhyAnamAM ubhA rahyA. tyAM aneka jInA samUhane nAza karanAra asthika nAmane nAgarAjA rahetA hatA aneka jInA prANa lenAra teNe lekonI ArAdhanAnA kAraNe upazAMta thaI kahyuM ke, mArI najaramAM AvIne je prANuo mRtyu pAmyA che, teonA samagra hADakAnA samUhathI mAruM maMdira tame banAve. te asthika bhujaMgAdhipati kAussaga dhyAne khaDA rahelA bhagavaMtane joIne krodhAdhIna banI viSAgninI bhayaMkara javALA pheMkIne dizAonA pilANane bhayabhIta banAvate skurAyamAna pragaTa kuMphADAnA pavanathI bagIcAnA sthaLane gajAvate bhagavaMtane upasarga karavA lAgyA kevI rIte? bhagavaMtanA samagra zarIra para vIMTaLAI bharaDe ApI gADha vedanA utpanna karate, sanmukha daSTi sthApana karI viSAgninA javAlA-samUhane prabhu upara pheMkta, vistArela seMkaDo phaNathI utpanna thaela bhayaMkara dekhAvathI dujhekSaNIya, DolAvatA phaNamukhamAMthI bhayaMkara kukAro pheMkate, mastaka para rahelA maNinA kiraNa-samUhathI vividha raMgavALA AkAza ane bhUmitalane prakAzita karato, mukhamAM rahelI cAre tarapha lapalapAyamAna thatI jihuvAthI bhayaMkara jaNAte, DaMkhanA chidrothI aMkita samagra dehamAM utpanna karelA mukhanA vistAravALo te jANe azubha karma pariNati-samUha na hoya tema svachaMdapaNe bhagavaMta upara AkramaNa karavA lAge. A pramANe tIvra upasarganI paraMparAthI parezAnI pamADelA prabhunA zubha pariNAmanI atizaya vRdhdhi thaI. lagabhaga prAtaHkALa najIka samaya thaye, tyAre te ja kAussaga dhyAnanI sthitimAM rahelA bhagavaMtane kSaNavAra nidrA AvI. daza svane dekhyA pachI nidrA uDI gaI, tyAre rAtri pUrNa thaI sUryodaya thaye. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 utpala maharSi (4) utpala maharSi A avasare pArzvanAtha bhagavaMtanA tIrthamAM aMgIkAra karela zramaNupaNuvALA "utpala" nAmanA maharSi bhagavaMtane vaMdana karavA AvyA. vidhipUrvaka vaMdana karIne bhagavaMtanA caraNayugala pAse beThA. tyAra pachI bhagavaMte kAusagga pUrNa karyo, eTale pharI vakhata vaMdana karIne bhagavaM. tane kahyuM ke- "he svAmI! Ape rAtrinA chellA samayamAM je daza svamo dekhyAM, te mahAphaLavALAM che. je tAlapizAca tame ha, tethI alpakALamAM Apa mohanIyakamane mULamAMthI ukheDI nAkhaze. je zveta pakSI joyuM, tethI tame zudhyAna dhyAze. je vicitra raMga-beraMgI pakSI joyuM, tethI bAra aMganI prarUpaNA karazo. gevage dekhavAnuM phaLa-" sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa catuvidha zrIsaMghanI sthApanA karaze. padmasarovara devuM, tethI cAre nikAyanA de tamArI sevA karaze." svamamAM je samudra tarI gayA; tethI tame saMsArasamudra tarI jaze." je sUrya dekhe, tethI "TUMkA kALamAM Apane kevalajJAna pragaTa thaze. je AMtaraDAMthI mAnuSettara parvatane vIMTI lIdhe, tethI karIne "ApanI nirmala kIrti-caza ane pratApa samagra traNe bhuvanamAM vistAra pAmaze." je meruparvata upara ArUDha thayA, tethI karIne tamo siMhAsana upara birAjamAna thaIne de, manuSya ane asuro AdinI bAra5rSadAmAM dharmanI prarUpaNa karaze. * be puSpamALAo joI, tenuM phaLa huM jANatA nathI. tyAre bhagavaMta kahyuM- "he utpala ! je tuM nathI jANate, te huM kahuM chuM. mALAyugala dekhavAthI "huM gRhastha ane zramaNa evA be prakAranA dharmanI prarUpaNa karIza." tyAra pachI u5la keTalAka prazno pUchIne DIvAra besIne je AvyuM hatuM, te pAchA gaye. (5) pAkhaMDa acchedaka bhagavaMta paNa te pradezamAMthI vidhipUrvaka vihAra karIne AgaLa gayA ane "mUlAga" nAmanA saMnivezamAM pahoMcyA. tyAM eka udyAna vanamAM rahyA. "bhagavaMta padhAryA che. ema hakIkta jANune lekasamudAya vaMdana karavA Avyo ane bhagavaMtanI pUjA karI. loka sevA karavA lAgyA. lokasamUhane bhagavaMta pAse jatA dekhIne "achaMdaka' nAmano pAkhaMDI vicAravA lAgyo ke, " A leke mane choDIne tenI pAse kema jaI rahelA che? tyAM jaIne huM tenA yatipaNAnA abhimAnane dUra karuM' ema vicArIne te tyAM gayo ke jyAM lokasamUhathI jemanAM caraNakamala sevAya che evA bhagavaMta rahelA hatA. tyAM pahoMcIne hAthanI muThThImAM taNakhaluM grahaNa karIne bhagavaMtane batAvIne kahevA lAgyo ke are A taNakhaluM chedAze ke nahi ?' A samaye bhagavaMtanA zarIramAM chUpAela siddhArthavyaMtare kahyuM ke- A chedAze nahi." tyAra pachI te devanA prabhAvathI taNakhaluM kaThinabhAva pAmyuM, tene Ama tema mardana karavA chatAM lagAra paNa bhAMgavA mATe te samartha na thaye, tyAre bheMTho paDI gaele, samagra lokothI hAsya karAte te sthaLamAMthI dUra cAlyA gaye. (6) caMDakauzika sarpane pratibaddha - te pradezamAMthI vihAra karIne bhagaMvata sukhapUrvaka aneka vanakhaMDathI zobhAyamAna vananA madhyabhAgamAM pahoMcyA. te vana kevuM hatuM? Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cApana mahApuruSAnAM ti peAtAnA lasamUhanI sa'pattithI AvelA pakSIgaNane sa MtASa pamADanAra vana madhyapradezamAM pavanathI DAlatI vRkSazAkhAe rUpa bhujAvalayAnA hAvabhAva karavA pUrvaka jANuM nRtya karatu na hoya ? 378 prayANu karatA pathikAnA samUhane nira'tara phaLa maLavAthI satuSTa thayelA pakSIoe karelA moDhA zabdothI jANe 'padhAro padhArA '-ema kahI ekadama khelAvatuM na heAya ? ekI sAthe samUhamAM ullAsa pAmatA ane DAlatA navIna kuMpaLAnA samUhanA khAnAthI jANe ubhuM thaI mAna ApatuM na heAya ? maneAhara puSpasamUhamAM lIna thaela bhramaragaNunA guMjA21nA khAnAthI jANe gAyana karatuM na hoya ? A pramANe jagadgurunAM darzana karavA mATe vizeSa prakAre vRddhi pAmatI bhaktipUrvaka trAsa pAmela vividha padyagaNu jANe svAgata vacanA kahetA hAya. arthAMzrleSa hAvAthI bhavabhayathI trAsa pAmelA zrAvaka-samudAya vaDe. AvA prakAranuM gahanavana pAra karIne viSarUpa dAvAnalathI khaLI gaelA kAIka chUTA chavAyA dekhAtA sthAnamAtrathI oLakhAtA vRkSavALu, vanamAM vicaranAra vanecarAe paNu khAvA mATe javA-AvavAnuM jemAM tyAga karela che, leAkeAnA paNa javA - AvavAnA mArga aMdha thayA che, nira Mtara dhUmADAthI vyApta thaela dizAnA aMtarAlavALAM, duSkarAjA jema zakunazAstranA tyAga kare, tema pakSIgaNe dUrathI ja tyAga karela, muMgAmAM jema vANInA tema nAza pAmyuM che-adRzya thayuM che pANI jemAM, kumatanA mArgathI zrAvakagaNu dUra palAyana thAya tema zvApadagaNu paNa je vana-gahanamAMthI dUra palAyana thayA che. dRSTiviSa-pUrNa netranI agnizikhAthI bhayaMkara jaNAtA eka bhUmipradezamAM bhagavata AvyA. tenA madhyabhAgamAM UMcA TekarAvALuM eka rAphaDAnuM zikhara dekhyuM. tevA prakAranuM nirjana araNya dekhIne * ahe ! taddana phAI paNa prANIrahita A vanapradeza che.' ema vicArIne tyAM kAusagga dhyAne UbhA rahyA. * te vananI a Mdara khIjA koi bhavamAM caMDakauzika' nAmanA laukika RSi hatA. koI paNa kAraNe RSipaNAmAM paNa kApa utpanna thavAnA kAraNe raudradhyAnanA manavALA mRtyu pAmIne te vanamAM viSa jAtinA mahAsarpa thayA. tyAM paNa ati kApAyamAna thaI ne dUrakama karanAra hAvAthI caDakauzika' evA nAmathI prasiddhi pAmyA. teNe araNyamAM vAsa karelA haiAvAthI AkhuM araNya samagra jIveAnA bhAgavaTAthI rahita thayuM. have AvA nirjana araNyamAM kAussagadhyAnamAM rahelA prabhune dekhIne atyaMta krUra svabhAvavALA A sape Ane bALI nAkhuM" ema vicArIne bhayaMkara viSAgnizikhAnA bhaDakA sarakhA netrathI bhagavAna tarapha najara karavA lAgyA. kevI rIte ? * daMDanI jema UMcI AvALA UbhA rahela mukulita kaNA-maDalavALA, atyaMta bhaya Mkara zarIranA vistAravALA mahAsapa pRthvInA bilamAMthI bahAra nIkaLavA lAgyA. prajvalita agnikaNAthI kAmara-catro peAtAnA zvAsathI meghane dUra pheMkatA, aMdarathI bahAra kheM'celA vizALa 1 sUrya sAme najara karI je kAI manuSya, jAnavara ke jhADa upara dRSTi nAkhe, to te baLIne bhasma thaI jAya, tevuM jhera jenI AMkhamAM hoya, tevI sajAti, Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caDa kauzika sarpane pratimAdha 379 " phuMphADAnA zabda phelAvatA, cheDAnA bhAganA namaNAM netronI prabhAthI jeNe sUryanI phelAelI prabhA jitI lIdhI che, tema ja bhramarakula, nIlakamaLanAM patro ane tamAlapatra sarakhA zyAmakeha vALA, ' ahI' huM ja anupama sarvotkRSTa tejasvIpaNuM pAmelA chuM, teA vaLI A mArA upara kANa rahelA che?' ema samajIne rAphaDAnA khilanA UMDANamAMthI ekadama bahAra nIkaLIne phA UbhI karIne gUMcavAelA kuMDaLI AkArapaNe AkAzamAM te sa` UbheA rahyo. sISAsaraLa zarIra valayavALe ane jenI jihvA mukhathI bahAra nIkaLI rahelI che, evA peAtAnI UMcAIthI tADavRkSane laghu karIne jANe tenuM hAsya karatA hatA. tyAra pachI te nAgendra khALI nAkhelA pracura pApavALA jagadgurunI AgaLa prabhune bALI nAkhavAnA IrAdAthI aMgArA varasatAM nayanayugalane kheAlatA hatA. te samaye dhagadhagatA viSakAnA samUharUpa agni-jvAlAthI bharelI te dRSTi vijaLI mAphaka suvarNagirinI guphAmAM javA mATe pratiSi`khita thaI. jhaLahaLatA kaThora sUryakiraNanI jema vilAsavALI dRSTiprabhAthI jANe jinendra majabUta suvarNa -ta tuethI Indradayaja AMdhyA hoya tema zAbhatA hatA. A pramANe dRSTiSi sape mahArASa pUrvaka potAnI dRSTi pheMkI, paraMtu jagaddagurunA rAmamAtrane paNa khALavA samatha na thaI. tyAra pachI dRSTiviSe pheMkela te dRSTi bhagavaMtamAMthI nIkaLela zItalezyAnA prabhAvathI skhalita thatI nika thaI. pAtAnI dRSTine prabhAva pratiskhalita thaye dekhavAthI rASavazathI nIkaLatI phutkAravALI viSAgni--javAlAthI bhaya'kara mukhavALA sapa` bhagavaMtane karaDavAnI IcchAthI najIka pasyA ane jagadgurune Da'khavA prayatna karavA lAgyA. satata DaMkha mAravA chatAM paNa jyAre bhagavaMtane thADI paNa pIDA karavA samatha na thayA, tyAre tevA prakAranA samagra viSavizeSa AkelA te sarpane dekhIne bhagavaMte kahyuM ke huM caMDakauzika ! tuM A kema bhUlI gayA ke A bhavathI pahelAnA trIjA bhavamAM eka khALamunie iriyAvahI-pratikramaNa nimitte smaraNa karAvatAM tenA tarapha kApathI tuM mAravA doDyo hatA, paNa nIce paTakAi paDayA ane kreAdhavALA mAravAnA pariNAmanA kAraNe tApasanA AzramamAM utpanna thayA. tyAM moTI vaya thatAM ane te AzramanA kulapati mRtyu pAmatAM tyAM ja tu' kulapati thayA. tyAM jaMgalamAM pUjAnA sAmAna, iMdhaNA Adi levA mATe gaelA tane kaMika kopanA prasaMga maLatAM kuhADI ugAmI doDatAM doDatAM skhalanA pAmyA. peAtAnI ja kuhADIthI sakhata IjA pAmelA tarata mRtyu pAmyA. tyAMthI ahI phrI sa`paNe utpanna thaye ' tA hajI paNa kayA kAraNe kApa dhAraNa kare che? te have A sa vicArIne kApanA tyAga kara, A kapa e kharekhara sukhasa'pattimAM vighnabhUta che-ema samaja, atha samUha utpanna karavAmAM anatha karanAra che. kalyANasaMpatti meLavavAmAM pratikULa che. zubhavivekanA zatru che. meAkSamArganI ArAdhanAnA anuSThAnanA virodhI che. sneha-paraparAne tADanAra, aviveka-vRkSanuM mULa, durgati-patana utpanna karanAra che. eTaluM ja nahi paNu--moTA kApaagninA jvAlA--samUhathI jeNe vizeSa prakAre viveka nAza karyAM che, evA leAka peAtAne ane bIjAne paramAthathI jANatA nathI. je kASThamAM agni utpanna thAya che, tene ja prathama khALe che, tema kApAdhIna thaela puruSa peAtAne sahuprathama mALe che. kSINa zakti vALA thayA pachI bIjAne mokalela zu nukazAna karI zakze ? agni peAtAnA Azrayane ALe J Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 cApanna mahApuruSonAM carita che, tema tArA kApa tane maLe che. A pramANe samagra jagatamAM je prANIe che, te kApathI parAjita thaela che, tevA manuSyane A leAkamAM ke paraleAkamAM sukhanI prApti hAtI nathI. * khIjuM A krodhavaza banelA prANIe pAtAne ke khIjAne gaNatA nathI. sukha ke duHkhanI samajaNu hotI nathI. Apatti ke saMpatti, hita ke adbhuita, su Mdara ane kharAba, jIvita ane maraNanI darakAra hai|tI nathI, sarvathA krodhAdhIna banI tevuM AcaraNa kare che, jethI UMDA, du:khe karI pAra pAmI zakAya tevA bhavasamudramAM jhUmI jAya che. mATe pUrvabhavamAM karela kepanA vipAkaphaLanu smaraNa karIne, atiduSkara karelA tapa krodhathI niraka thayA che, evI paprakRtinA tyAga kara. rakhe have narakarUpa duHkhAgnimAM IndhanarUpa na banIza." AvuM bhagavaMtanuM vacana zravaNu karIne have AsanA hRdayamAM viveka pragaTa thayA. cittamAM upazamabhAva ullAsa pAmyA. tyAra pachI bhagava Mtane praNAma karavA pUrNAMka caraNakamaLanI samIpe beTho. svabhAvathI bhaya kara hAvA chatAM paNa dRSTi prasannabhAvane pAmI. peAtAnI niMdA karavA lAgyA ke-- 'krUrakama kArI mArA A janmane dhikkAra thAe ke, jeNe lAMbA kALanuM upArjana karela tevA prakAranuM tapavizeSa krodhAdhIna thaI nAza karyuM, eTalu ja nahiM, paraMtu kApavaza khanI AvA prakAranA atyaMta krUra svabhAva pAmyA. A pramANe cittamAM vairAgya pAmIne peAtAnI ceSTAnI niMdA karatA vidhipUrvaka anazana svIkArIne mRtyu pAmI bhAgabhUmimAM utpanna thayA. (7) sudra deve karela upasarganu nivAraNa ca'Dakauzikane pratimAdha pamADI samagra jIvAne pratidha karanArA bhagavAna vahU mAna svAmI tyAra pachI te pradezamAMthI pRthvImAM vicaravA lAgyA. vividha prakAranA ugra tapavizeSathI azubha karmAnA vinAza karatA anukrame vividha taraMgAnI racanAvALI gaMgA mahAnadI najIka AvyA. te nadI kevI che ? kinArA para ugelA vizALa vRkSeA parathI nIce paDatAM puSpAthI suzobhita, snAna karatA vanahastionI sUMDhanA prahArathI uchaLI rahelI uMcI laharIovALI, kAMThA para rahelI bhIlayuvatIonAM nayanane prasanna karanAra latAethI lIlI chama, niraMtara paraspara athaDAtA ujvala jaLasamUhathI maneAhara. jaLathI thaelA vividha taraMgAmAM prasAra pAmelA caMcaLa uchaLatA himakaNavALI, atyaMta dustara agAdha jaLavALI gaMgAnadI pAse jagadguru AvI paheAcyA. vaLI nadI kevI ? kinArA para ubhA rahelA vanahAthIe datUzaLanA agrabhAgathI khAdIne pADI nAkhela vizALa bhekhaDAvALI, bhekhaDAnA chidramAMthI bahAra nIkaLatA laTakatA caMcaLa mahAsape[vALI, mahAsapeInI capaLa lapalapAyamAna thatI jijJAnA agrabhAganA sparzathI caTAtA jalasamUhavALI, jaLasamUhathI jainA mULabhAga chedAI gaelA che, evA paDatA vRkSothI rAkAelI, rAkAela laherAnA paraspara saMghaSa thI atyaMta vizISNu thaelA zveta phINavALI, phINanA piMDathI zvetavaNu vALA ane tethI vizeSa prakAzita karelA guNasamUhavALI, A pramANe jagagurunAM danathI vRddhi pAmatA AnadathI vikAsa pAmatA pragaTa svaccha jaLapU pavanathI uchaLatI laherAnA himathI jANe ardhya ApatI na heAya ? Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suda deve karela upasarga-nivAraNa 38 tyAra pachI pAra pAmI na zakAya tevI nadIne dekhatA bhuvanagurune sAmA kinAre utAravAnA nimitte te sthaLe eka nAvaDI AvI pahoMcI. sAmA kinAre javA mATe leke nAvaDImAM caDavA lAgyA. temanI sAthe bhagavaMta paNa nAvaDImAM ArUDha thayA. jaLamAM nAvaDI vahetI karI. halesAM mAravA lAgyA, nAvaDI cAlavA lAgI. A samaye pUrva janmAktarane vairI tripRSTha vAsudevane pratizatru azvagrIvane jIva tevA prakAranA karmavege nAgagotravALA kuLamAM "sudaMSTra nAme utpanna thaye. te suSTra bhUte avadhijJAnanA upagathI bhagavaMtane nAvaDImAM rahelA jANIne vRddhi pAmelA krAdha pUrvaka AvIne mAyA pragathI mahAnadInA jaLane kSobha pamADyuM. moTA mAjAonA samUho uchaLavA lAgyA. mahAnadI bhayaMkara banI. kevI ?--vAyuthI prerita ane AMdolita laheranA kAraNe uchaLatA jaLasamUhavALI, jaLasamUhanA kAraNe tUTI paDatA kinArAonA vegathI dUra pheMkAtA capaLa matsyavALI, mAnI atinipuNa gati vaDe puMchaDI aphaLAvAthI uchaLatA jaLasamUhavALI. matsya vaDe krodha-pUrvaka karAelA prahArathI aphaLAela jaLavaDe caMcaLa taraMgavALI, caMcaLa taraMgenA saMgathI yukta kAraMDa, haMsajAti ane uDatA vyAkuLa cakravAvALI, cakravAke karelA kolAhalathI karI rahelA vividha pakSIovALI, A pramANe utpanna thatA aMtaravatI gaMbhIra jaLanA AghAtathI suzita thayelA kalelavALI gaMgAnadIne nAgendra atizaya tephanI bhayaMkara banAvate hate. A samaye nAvaDImAM beThelA leke ati AkuLa-vyAkuLa thayA. vahANa calAvanArA niyamake viSAda pAmyA. pahelAM keI vakhata na thaeluM evuM A zuM banyuM ?' ema vicAravA lAgyA. te sudADha deva paNa pUrvabhavamAM bAMdhelA veranA kAraNe krodhathI vyAkula banI samagra nAvaDInA lokene mAravA udyata thaye. tyAre tevA prakAranI sthiti joIne karuNApradhAna cittavALA bhagavaMte vicAryuM ke, "juo ! mArA nimitte A sarvane upadrava thaye. A samaye sudADha deve jaLa sapATI uparathI bahAra nIkaLIne moTA be hAthanA saMpuTathI mahAnadInA madhyathI nAvaDI upADI. te dekhIne "bacAve bacAva"--evA prakArane hAhArava zabda uchaLe. paraMtu jagadagurunA prabhAvathI te upadrava joIne kambala-zambala nAmanA navIna utpanna thaelA dee AvIne te upadrava aTakAvyuM. I richata kinAre upadravarahita nAvaDI utArI. pragaTa thaIne te dee bhagavaMtane praNAma karyA. te dekhIne lokone Azcarya thayuM. leke kahevA lAgyA ke-- "ahA ! are A koI devatAI prabhAvavALA mani che, temanA prabhAvathI ame nividane utarI gayA. ema pharI pharI belatA lokee jagadgurunA caraNakamaLamAM praNAma karyA. kaMbalazaMbala de paNa lokasamUha sAthe bhagavaMtane praNAma karIne potapotAnA ucita sthAne gayA. pUrvabhavanA vaira-maraNanA kAraNe thaela kepathI nAza thaelA prabhAvavALo ane samagra lekane Azcarya utpanna karAvanAra "sudADha' deva cAlyA gayA. pachI mauna dhAraNa karanAra-upadeza na ApavAM chatAM paNa bhavanA bhayathI bhaya pAmelA bhavya jIve rUpI kamaLakhaMDane pratibaMdha karatA atizayavALA traNe jagatanA guru vardhamAnasvAmI dharApIThamAM vicAravA lAgyA. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 cApanna mahApuruSonAM carita (8) puSya sAmudrika ane indranA savAMda tyAMthI AgaLa anukrame vihAra karatA karatA bhagavata capaLa jaLa-tara gArthI zaiAbhAyamAna 'varAMga' nAmanI nadIe pahAMcyA. tenA kinArAnA pradezamAM ke jyAM jINI sukumAra ratInA paTa upara rahelA hatA, temaja je pradeza acittapaNe pariNamelA hatA, te upara pagalAM sthApana karIne bhagavaMta rahyA hatA. te retImAM paDelAM pagalAmAM cakra, aMkuza, vA vagere lakSaNo dekhIne lakSaNa jANanAra puSpa nAmanA sAmudrika vicAra karavA lAgyo ke--mahA Azcarya, ke cakravatI nA lakSaNavALI pagalAnI zreNI kAIka page cAlanAranI jaNAya che, te te viSayamAM mane meTuM Azcarya thAya che, athavA te AmAM Azcarya pAmavA jevu' zu' hAI zake ? kAraNa A saMsAramAM kenI viSama dazA thatI nathI ? --ema vicArIne jou tA khare| te mahAnubhAvane' tenA pagale pagale temanI pAchaLa gayA. A mahAnubhAvanAM danathI nakakI mArA sa padArthAnI siddhi thaze.' ema vicArI AgaLa cAlavA lAgyA. keTalAMka DagalAM cAlyA, eTale azAka vRkSanI nIce kAussagga-pratimA dhAraNa karIne rahelA bhagavaMtane dIThA. bhagavaMtanA dehanu' svarUpa dekhIne vicAravA lAgyA ke, mAtra mAmanA caraNamAM ja sAmudrika lakSaNo nathI, zarIramAM paNa zreSTha zrIvatsanu lakSaNa dekhAya che. te AvA prakAranI zreSTha lakSaNu--sa'patti hovA chatAM temanA deha para vastra mAtra paNa nathI; te A lakSaNo nakAmAM che ke, lakSaNazAstra khATu che ? te kharekhara A zAstranA karelA mArA parizramane dhikkAra thAo, kAraNa ke jhAMjhavAnA jaLamAM jema bheLuM haraNa bhrAMti pAme tema, huM paNu lakSaNuzAstranI vyAkhyAmAM bharamAye jaNAu chuM, nahiMtara A samagra lakSaNu-saMpatti bharatAdhipatinA phaLavALI kema na thAya ? bhikSA prApta na thavAthI enuM AvuM dukhala zarIra kema thAya ? A pramANe puSpa sAmudrikane peAtAnI niMdA karatA jANIne indra mahArAjAe kahyuM ke are lakSaNa jANanAra ! te sAmudrika zAstra jANelu che. kAraNa tu sAMbhaLa- kharAkhara cakravatInAM lakSaNA khATAM che-ema rakhe tuM na vicArIza, 'A bhagavAna dharmacakravatI che'-ema te' kema emane na jANyA ? je lakSaNA bharatAdhipa cakravatI nAM kahelAM che, te ja lakSaNA he buddhizALI ! udAra dharmacakravatI paNAnAM kahelAM che, cakravatI paNAnuM phaLa krUratAvALuM che, jyAre dharmacakravatI paNuM zubhaphaLa ApanAra che. ahIM A bene pragaTa ATale pharaka samajavA, mATe karIne 'lakSaNazAstra khATu che. ' ema kheda na karIza. vaLI zAstramAM kahela che ke-bIjA karatAM dharmacakravatI guNAmAM satkRSTa hAya che.' A pramANe mahurIte samajAvIne puSpa sAmudrikane lakSaNuzAstramAM vizvAsavALA karyAM ghaNA dhana, dhAnya, suvaNaeN samUhathI tenI tRSNA dUra karIne Indra mahArAjAe tene kahyuM ke, tuM ema kalpanA karIne Avye hatA ke A mahAnubhAvanAM darzana karavAthI mArA manerathA pUrNa thaze.' pharI temanuM svarUpa joI ne viSAda pAmyA, paraMtu A bhagava'tanA caraNanI rajanA paNa sparza karavAthI jIvAnAM dAriv ane upadrava nAza pAme che, teA pachI dana te zuM na kare ? ema kahIne indramahArAjA adRzya thayA. jeNe ziSTa puruSAnA prabhAva dekhelA che ane IndravaDe dhananA dAnathI utpanna thaelA paryApta pUrNa bhAvavALA AnaMdanA veganA kAraNe vikasita atyaMta Urdhvagata rAmAMcAthI ze|bhatA, meharahita te 'puSya' praNAma karIne peAtAnA sthAne gayA. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAzALAnA adhikAra (9) gozALAnA adhikAra bhagavaMta paNa te pradezamAMthI yathAkrame vihAra karatAM karatAM 'rAjagRha'mAM padhAryAM. tyAM nagara ahAra nAgalaMda (nAlaMdA) nAmanA eka parAmAM ekAMta ane avara-javara rahita vasati dekhIne AkhI rAtri kAussagga-dhyAnamAM ubhA rahyA. prabhAta-samaye mAsa-kSapaNunA pAraNAnA samaye jayazeThane tyAM vicitra leAjanathI pAraNu karyuM. ahA dAna !' ema khelatA devAe hiraNyanI vRSTi varasAvI. vaLI khIjA mAsakSapaNunA pAraNe naMdana nAmanA zeThane tyAM pAraNuM karyuM. tyAM paNu devAe te ja pramANe satkAra karyAM. karavA chatAM A pramANe samagra lekathI niraMtara pUjAtA bhagavaMtane dekhIne geAzAla' nAmanA pUjA- bhilASIe bhagavaMtanI pAse AvIne ziSyapaNAnA svIkAra karyAM. kevalajJAna utpanna na thavA chatAM paNu bhagavAne AmAM bhavyatvanuM bIja che.' ema mAnIne tenuM anusaraNa svIkAryuM. tyArapachI je je tapavidhAna bhagavAna karatA hatA, te te tapavidhAnane A paNa karatA hatA. paraMtu tene bhagavaMta sarakhuM' la thatuM na hatuM. kayA kAraNathI ?- atiduSkara tapa paNa te geAzALAne tevuM phaLa thatu na hatuM. kAraNa ke, bhAvanI nimaLatA vagara karelA tapa e mAtra kSudhAnA parizrama veThavAneA che. je AtmAne pravacanamAM zraddhA, bhakti temaja cittanI zuddhi nathI, te evA tapa karIne ghaNA kaleza sahana kare te tene te nirarthaka nIvaDe che. je kAI pUjA-satkAra, mAna, dAna, sanmAna, kIrti meLavavA mATe tapa kare che, tene tapa nirvANanA cheDAvALA thatA nathI. A pramANe bhagavaMtane thatA pUjA-satkAra meLavavAnI abhilASAvALA te tevuM phaLa meLavatA nathI, mATe mananI ni`LatA e ja mukhya che. A pramANe tIvra upavAsAki tapasyAthI sukavI nAkhela zarIravALA te geAzALA eka vakhata prabhu pAse AvIne pUchavA lAgyA ke-he devAya ! Aje huM zAnuM bhAjana karIza ? [bhagavaMtanA dehamAM chUpAela] siddhAtha deve kahyuM ke kodravAnI kAMjIthI' tyAra pachI te ja pramANe pAraNuM thayuM. 383 tyAra pachI bhagavaMta koIka divase kolAka' sannivezamAM padhAryAM. tyAM geAzALAe khIra rAMdhatA gAvALane dekhIne prabhune pUchyuM ke- 'he bhagavaMta ! mane ahIM kSIranu bhejana prApta thaze ke nahi ?' tyAre siddhArtha deve kahyuM ke- thADI raMdhAyA pachI A hAMllI bhAMgI jaze.' tyAra pachI gAzALAe gAvALAne hakIkata jaNAvatAM sAvadhAnI rAkhavA chatAM geAvALa-putrone temaja thayuM. krI talanA kSetramAM bhagavaMtane prazna karyAM ke A talanA choDavAnI sIMgamAM keTalA tala ugaze ? siddhAthe kahyu'-sAta tala thaze.' tyArapachI geAzALAe te choDane UkheDIne game tyAM pheMkI dIdheA. gAyanI kharIvALA pagalAmAM paDavAthI tyAMja te cheDa UgyA. te mArgethI pAchA pharatAM pharI geAzALAe pUchyuM ke, te talanA cheDa kayAM che ? ane temAM keTalA tala che ?- ema pUchatAM siddhAthe khatAvyA. pharI koI vakhata pUchyuM ke Aje huM zAnu bhAjana karIza ! siddhArtha kyuM ke- manuSyamAMsanuM'tyArapachI eka mAi pAse jaIne kahyuM ke- Aje mane khIrabhAjana khAvAnI abhilASA thaI che.' te strI marelA bALakane janma ApanArI hatI. te strIe marelA bALakanA mAMsane dudhamAM pakAvIne khIrarUpe taiyAra karIne putranI abhilASAthI gAzALAne khIrabhAjana ApyuM. leAjana karyA pachI kaIka hasatA bhagavaMtanI pAse jaI ne upa Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 cepanna mahApuruSonAM carita hAsa karate kahevA lAgyuM ke, "aho ! mAMsajananuM miSTAnna." siddhArthe kahyuM ke, "barAbara tema ja che. je tane zraddhA na hoya te vamana kara. te ja pramANe vamana karyuM, eTale tevuM mAMsa joyuM. eTale te strI upara ghaNe kopAyamAna thaye ane te tarapha gaye. e avasare siddhArthe tenA gharanuM dvAra palaTAvIne bIjI dizAmAM karyuM. te ghara ane strI na maLavAthI pitAnuM teja pheMkIne adhuM gAma saLagAvI nAkhyuM. tIvra tapavidhAna karavAmAM tatpara bhagavaMtanA divase A pramANe pasAra thatA hatA. kevI rIte ? atitIvra kaThora sUryakiraNe prasAra pAmelAM hovAthI atitApavALA grISmakALamAM madhyAhana samaye AtApanA letA kAussagapaNe UbhA rahetA, satata garjanA karatA pracaMDa megha-samUha varasavAnA samayamAM parvataguphAmAM rahetA, svAdhyAya karavAmAM tatpara, himakaNumizrita vAyarAthI bharelA bhuvanamAM jagannAtha lAMbI bhujA karIne rAtri kAussagnamAM pasAra karatA rahyA hatA. A pramANe vividha pratimA-vizeSanA abhigraha dhAraNa karIne ghaNu kamaze khapAvatA, bhavya chanuM rakSaNa karatA bhUmaMDalamAM vicaratA hatA. (10) vyaMtarIne zIta upasarga keIka samaye ziyALAnI ThaMDI tumAM mAhamahinAnI rAtrIe bhagavaMta AkhI rAtrie kAusagga-pratimApaNe ubhA rahyA. pahelAnA bhavamAM tApasIpaNAmAM tapavidhAna pUrvaka marIne [ bhagavaMtanA pUrvabhavanI tripRSTha vAsudevanI aMtaHpuranI apamAnita eka rANI ] vyaMtarIpaNe utpanna thaI. kAusa dhyAne ubhelA bhagavaMtane dekhIne himakaNathI vyApta pavana-sahita jaLavarSothI upadrava karavA lAgI. bhagavaMta akaMpita citta ane sthira satvathI zIta upasarga sahana karavA lAgyA. kevI rIte ?- himakathI mizrita pavanavALA ThaMDA jaLanAM biMduo svabhAvathI ja zItaLa hoya che ane jyAre te vyaMtarI tene grahaNa kare, pachI tenI zItaLatA mATe kahevuM ja zuM ? vyaMtarIe pitAnA hAthathI phekelA maMDalAkAra ane vegavALAM zItaLa jaLabiMduo tIkSaNa agrabhAgavALA bANanI jema jagadgurunA zarIramAM praveza karatAM hatAM. A pramANe saha zIta upasarga sahana karI rahelA bhagavaMtane karmasamahane cUra karanAra dhyAnaga vizeSa udIpita thaye. tyAra pachI te "pUtanA" vaMtarI pApathI rahita pavitra thayelA, upasargamAM aDela rahelA bhagavaMtane jANIne rAtri pUrNa thaI eTale jyAMthI AvI hatI, tyAM pAchI gaI. tyAra pachI sUryanAM kiraNenA sparzathI nirmaLa thaela pRthvItalamAM vicaratA prabhu sUrasena" nAmanA dezanI najIka pahoMcyA. gozALe paNa te ja pramANe tApavidhAnamAM udyama karatAM bhagavaMtanI sAthe vicaratAM jaTAmaMDalamAM ane mastakamAM aneka jUovALA, jIrNa vastra dhAraNa karanAra "viTa" nAmanA bAlatapasvIne je. tevA prakAranA tApasane joIne hAsya karatAM pUchayuM ke A tamArA liMga-veSanuM zuM nAma che? tamAre AcAra kevA prakArane che?"e vagere prazna karIne tenI avagaNanA karI eTale krodhAyamAna thaelA te tApasanA tejane sahana na karI zakyo, tarata ja bhagavaMtanI pAse AvyuM. bhagavaMtanA prabhAvathI tenuM teja niSphaLa thayuM. tene Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhamAnasvAmIne samabhAva, gozAlakane niyativAda 385 rahelo joIne "viTa" tApasa kahevA lAgyuM ke, "A gozALakane tame ja bacAvya" ema kahIne te gaye. A pramANe gozALaka aneka Tucaritro karato hovA chatAM jagadguru te viSayamAM madhyasthabhAva rAkhatA hatA. jagadagurunA vizeSa atizaye dekhIne gozALake potAnI nyUnatAthI pazcAttApa ane AtmaniMdA karatAM bhagavaMtanA caraNa-kamalathI chUTA paDIne potAnA IrahelA sthAna tarapha prayANa karyuM. tyAM jaIne navIna zAstranI prarUpaNuM zaru karI. ukaLatA dhanI hAMllIno vinAza, talano cheDa, mAMsa-bhejana AdinuM kathana je pramANe siddhArtha vyaMtaradeve kahyuM, te te ja pramANe thayuM. -ema brAti-janita pitAnI buddhinI kalpanAthI vitarka-niyatinI kalpanA karIne "niyativAdanI racanA karI, eTale te mata prasiddhine pAme. AjIvika lekenI AjIvikAnA kAraNe A nimitta khAsa kareluM, te ja niyativAdIonI daSTinuM utpAdana thayuM. A pramANe zALake racela "niyativAda" darzana utpanna thayA pachI ghaTI gaelA pApakarmavALA bhagavAna vAddhamAna svAmI lekamAM vicaravA lAgyA. atyaMta samAdhimaya manavALA bhagavaMta trasa ane sthAvara nAM caritrone nirUpaNa karatA, saMvara mATe pravRtti karatA, hRdayamAM vividha prakAranI suMdara bhAvanAo bhAvatA, mitra ane zatruo tarapha samAna dRSTi rAkhatA bhagavaMte rAgavALA cittane virAgavALuM karyuM. kevI rIte ?- keIka sthaLe samagra de, asure ane manuSya vaDe vizeSa prakAre pUjA pAmatA ane keIka sthaLe pratyenIka-atyaMta pI leka-samUhathI niMdA karAtA, keIka jagyA para nirdayatApUrvaka aneka upasargonA samUhathI ghAyala thaelA dehavALA, keIka jagyA para anukULa-bhaktivALA devo-asure vaDe pUjAelA caraNavALA, jagatanA tamAma jaMtuo pratye abheda svarUpavALA arthAt maitrIbhAvanAvALA, sukha-duHkhanA viSayamAM pitAnI samAna gaNanArA, stuti ane niMdA karanAra pratye bheda na dAkhavanArA, A pramANe suMdara caritra ane vividhataya -vizeSathI vRddhi pAmatI zubha lezyAvALA, vividha prakAranA mahA upasargonA bhaya jemaNe dUra karelA che evA vaddhamAna bhagavaMta vicarI rahelA hatA. A prakAre aneka tapovidhAna karavAmAM tallIna thaelA bhagavaMtanuM mana anukULa Rtuo hovA chatAM kSobha na pAmyuM. Rtuo kevI hatI ?-prathama pragaTa thaela AzramaMjarI-samUhanI gaMdhamAM Asakta thaelA bhramaNa karatA bhramarakunA jhaMkAravALA, manohara vRkSonI zreNimaMDalamAM lIna thaela catura koyalanA madhura zabdothI mukharita thaela dizAnA madhyabhAgavALA, manahara yuvAna gaNee paherela suMdara veSanA vividha vaNethI ane rAsamaMDalIonA gavAtA suMdara madhura gItathI kAmadeva jemAM uttejita thaela che, evA vasaMta samayamAM prabhunuM mana kSobha pAmatuM na hatuM. tIvra sUryanAM kiraNone samUha phelAvAnA kAraNe bhuvanano madhyabhAga jemAM saMtApita thaela che, tapelA pRthvIlathI uThatA vAyu vaDe prerita ane uDatA tINa sparzavALA kAMkarAnA sparzathI asahya, atyaMta aNagamatA zabda karatI jhAlaranA jhaMkArathI bIjA zabdo jemAM dabAI gayA che, evA grISmakALamAM paNa bhagavaMtanuM mana kSobha na pAmyuM. navIna meghanI maMDalInA gaMbhIra gajaravathI musAphare jemAM trAsa pAme che, caMcaLa vijaLIdaMDanA AghAtathI trAsa pAmelI pathikajananI patnIne zarIrane kaMpAvanAra, satata paripUrNa varasAdanI skUla 48 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 cepanna mahApuruSonAM carita pAra paDavAnA kAraNe unmArgamAM pravartatA jaLasamUhavALA vaSa samayamAM prabhunuM mana kSobha na pAmyuM. navIna tAjA rasavALA khIlelA kamaLanA parAgathI parvatasahita AkAzanA madhyabhAgane jeNe dhuMdhaLA varNavALo karyo che, zAlikSetranuM pAlana karanArI kalamagepikAnA madhura zabda sAMbhaLavA mATe pathikajane jemAM UMcI grIvA karIne UbhA rahelA che, hAthIne madajaLa ane svaccha uchaLatA sasachadonI gaMdhathI ekaThA thaelA jamaranA guMjArava jemAM saMbhaLAI rahela che, evA zaradakALa vaDe bhagavaMtanuM mana kSobha na pAmyuM. gAmaDIyA lekee AraMbhela gRhalepa-kAryathI grAmanAM raheThANe jemAM suMdara thayAM che, vikasita thaela guMcavAelI priyaMgulatAnI maMjarInA samUhathI vane jemAM pILA varNavALAM thaelAM che, 5lAlasamUhanA AvaraNa jene che evA sutelA pathika vaDe parivartana thatAM kaThora "hara hara" zabda jemAM saMbhaLAI rahelA che, evA hemaMtanA AgamanathI paNa bhagavaMtanuM mana kSobha na pAmyuM. ghaNA himanA kaNanA samUhathI yukta asahya ThaMDe pavana jemAM satata cAlI raheluM chegAmanA adhipatie utpanna karela dharmAgninI pAse sutelA pravAsInI nAsikAthI "ghura ghura" zabdo jemAM nIkaLI rahelA che. atyaMta spaSTa vikasita thatA kaMdarUpa aTTahAsyathI pracura udyAnA samUha jemAM hasI rahyA che, evA zizira samayathI paNa prabhunuM mana DolAyamAna na thayuM. A pramANe ghaNA prakAranA tapa ane cAritranA abhyAsa karatA krame karIne daDhabhUminI bahAra rahela lAMbA kALathI sarva RtunAM vRkSonI zobhA rahita peDhAla' nAmanA junA udyAnamAM pahoMcyA. tyAra pachI te jIrNa upavanamAM prabhunA AgamananA prabhAve vRkSonI zAkhAo vikasita thavA lAgI. te udyAna-vRkSonA patronA saMcayathI utapanna thaelI zobhA vinAza pAmI hatI, paraMtu prabhunA AgamananA prabhAvathI navIna tAjAM kuMpaLanAM patrasamUhathI anurAga mAphaka tarata ja pragaTa thaI. avAvarI ( vagara vaparAtI) jINuM vAvaDImAM kamalinI-khaMDathI jaLa suzobhita thaI gayuM, gADha sevAla na jaNAya tema kamale vikasita thayAM. vikasita thavAnI zarUAtamAM Amadarahita hovA chatAM paNa madhupAna karavAnI tRSNavALA bhramaronAM ToLAM kamalamaMDaLane dekhatAM ja temAM lIna thatAM hatAM. bhramarothI vIMTaLAela suMdara sarovaramAM vanalakamIe jagaduMgurune dekhatAM ja harSanI adhikatAthI jANe ema hAsya karyuM ke, jethI kaLInA bAnAthI vanalakSamIna daMtAgrabhAga zeDo dekhAvamAM AvyuM. te ja kSaNamAM kaMpAyamAna patrapuTavALA kamaLa jagadgurunAM darzanathI prasAra pAmatA ane vadhatA harSavALAM nalinInAM mukha jANe hAsya karatAM na hoya? jyAre eciMtA jinacaMdra AvI pahoMcyA, tyAre viramaya pAmelI upavanalakamIe cirakALathI tyAga karelAM latAgRhone taiyAra karyA. namana karatI vRkSonI sUDhamalatAe kaLIo kuTavAnA bAnAthI jANe atyaMta bhakitathI adhikapaNe romAMca-udgamane dhAraNa karatI na hoya? jIrNa udyAnamAM te ja kSaNe phelAelI varSAkALanI zebhA sarakhI zebhA jinezvaranA caraNa- kamaLanA prabhAvathI utpanna thaI. A pramANe jinezvaranA caraNanA prabhAvathI utpanna thaela vRddhi pAmatI zebhAnA samudAyavALA upavanamAM pazcimadizAmukhamAM namate sUrya thaye cha divasanA aMtabhAgamAM ativirala aMkurita paripakava dharAtalanA cheDAnA bhAgamAM bhagavaMta eka rAtrivALI mahApratimAne abhigraha dhAraNa karIne kAussaga-dhyAne ubhA rahyA. kevI rIte ? Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saudharmenTe karelI bhagavaMtanI stuti 387 ekadama sarva IdrinA duSTabhAvathI rahita, daSTinA vikSepavALA ane niHzvAsa-prasAra rokavAthI niSphapita sarva aMgavALA, ekAgracittavALA rahelA hovAthI hRdayamAM vizuddha thatI zubha lezyAvALA, sure, nara ane.tiryaMcoe karelA dussaha upasargomAM durlaphayavALA, sarva nenI IcchA pUrNa karanAra tema ja zubhaphaLa ApanAra laTakatI bhujArUpI zAkhAvALA bhagavata kalpavRkSanI jema azokavRkSanA mULamAM zobhatA hatA. (leSArtha hevAthI kalpavRkSa paNa manoratha pUrNa karanAra ane laTakatI zAkhAvALA hoya che. ) A pramANe mahAabhigrahanA kAraNe vizeSa prakAre vRddhi pAmatA zubha dharmadhyAnavALA bhagavaMta ghaNuM bhavamAM utpanna thaelA duHkhane kSaya karavA mATe pratimApaNe kAusagna-dhyAnamAM rahyA. vRddhAvasthAnA kAraNe ghaTI gaelA pratApavALA rAjAnI jema sUrya AthamI gaye. (sUryapakSe paNa divasa pUrNa thavA Ave, tyAre tene tApa ghaTatuM jAya che. ) pazcimadizAnA mukharUpa sarovaramAM sUryanAM kiraNethI gRhita kamalinInI jema saMdhyA pratibaMdha pAmI. durjananAM kRSNavadana-pApavacananI jema vilAsavALA, sUryanA asta thayA pachI lAga maLatAM atyaMta aMdhakArasamUha phelAvA lAge. pUrva dizArUpa vadhUnA ghusaNu-kesarathI aruNa stanamaMDala sarakhuM caMdrabiMba udaya pAmyuM. dUra rahelA hovA chatAM paNa caMdra kAMtinA prakarSathI aMdhakAra-samUhane bhUMsI nAkhe-arthAta aMdhakAra dUra karyo. vikasita dalapuTanI aMdara lIna thaela bhramara-maMDaLavALA, kumudakhaMDe sAravAramAM utpanna thayA. A pramANe rAtrimAM bhramaramaMDaLanA caMcaLa pAda ane pAMkhavaDe uDADelI, cAMdanI sarakhI ujajavala, parAgarajathI dhuMdhaLA varNavALI caMdrathI jenI zobhA vRddhi pAmI rahelI che, evI eka rAtrimAM eka samaye pitAnA parivAra sAthe sabhAmaMDapamAM beThelA saudharmAdhipati Indra ghaNuM dUra rahelA hovA chatAM paNa haMmezAM hRdayamAM prabhune dhAraNa karatA ciMtavavA lAgyA ke- "atyAre vardhamAna svAmI bhagavaMta potAnA caraNakamaLanA sparzathI dharAtalanA kyA pradezane pavitra karatA vicAratA haze?" -ema vicAratAM avadhijJAnane upayoga mUkyo, te nagara bahAranA upavanamAM, vicitra bhUmi-bhAgamAM pratimA abhigrahavizeSa aMgIkAra karIne rahelA prabhune joyA. pratimApaNe rahelA tribhuvanagurune Indra mahArAjA kevI rIte jotA hatA? niSkapa zarIranI vRddhi pAmatI nirmaLa kAMtithI alaMkRta dharapradezavALA, ane meruparvatanI jema devatAo ane asure vaDe sevAtA caraNa-kamaLavALA, dhyAnAgni vaDe ghaNu bhavenA karmasamUhane bALatA, jaLahaLatA vaDavAgninA samUhanI jema bhavyajInA saMsAra-samudrane zeSanAra, arthAt saMsAra TUMke karanAra, bAlasUryanI sarakhI kAMtine dhAraNa karanAra, najIkamAM thanAra kevalajJAnanI prabhAvALA, aMtaramAM urdhvagAmI kiraNavALe sUrya jemAM pragaTa thaI rahela che evA AkAzamArganI sarakhA, A pramANe tribhuvanarUpa bhavananA tejerAzi mAphaka dIpatA avadhijJAnathI upaga mUkIne sakala jagatanA nAthane IndramahArAjA jatA hatA. bhagavaMtane jotAM ja ekadama siMhAsanane tyAga karIne baMne hAthanI aMjali bhAlatala para ekaThI karIne dharaNitalamAM sthApana karelA jAnuyugalavALA, pRthvItala para AMdolana thatA manahara ranahAravALA IndramahArAjA mastakathI praNAma karIne stuti karavA lAgyA. kevI rIte? Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 cepane mahApuruSonAM carita he jinezvara ! tame jyavaMtA va. dujeya kAmadevane dUra karela hevAthI vRddhi pAmelA pratApavALA ! A bhava-samudramAM DUbatA zaraNa vagaranA manuSyane tame ja zaraNa che. aMdhakAra -samUhane dUra karanAra sUryabiMba sarakhA ajJAna-aMdhakAra dUra karanAra tamArA darzanathI jeo pratibaMdha pAmyA nathI, teone pharI vidha kadI thato nathI. pAra vagaranA saMsAra-samudramAM cho tyAM sudhI ja bhramaNa kare che ke, jyAM sudhI ApanA nayananA avalokananA viSaya banyA nathI. viSayarUpI pAzamAM phasAelA rAgarUpI zikArIthI haNAtA haraNasarakhA jIvone mAtra tamA rathI ja mokSa thavAne che. jeo tamArAM vacanAmRtane karNa jalithI "ghuTa ghuTa" karIne pAna karatA nathI, teo viSayatRSNAnA kalezathI zeSAelA nakakI vinAza pAmaze. ajJAna--aMdhakArane dUra karanAra he jinacaMdra! kumuda-maMDalanI jema nirmaLa kevalajJAna vaDe ujavala evA Apa mane pratibaMdha kare. naSTa karelA yuddhanA kAraNe pracaMDa pratApanA prasaravALA karelA apUrva vikramathI pUjita evA zAsanane tame vItarAga hovA chatAM paNa pravartA. he jinacaMdra! A pramANe pRthvItalamAM cAlatA, kamala upara saMcaratA ApanA caraNone pharI pharI namana karIe chIe." A pramANe surendra graha-nakSatranA indrAdikathI pUjita jinacaMdrane vaMdana karIne vividhamaNijaDita hovAthI AzcaryakArI siMhAsana para beThelA, harSathI vikasita hajAre netrothI jevAtA hajAro sAmAnika deve sAthe sabhAmAM beThelA IndramahArAjA bolavA lAgyA ke-saudharma devalekamAM nivAsa karanArA "he surabho ! A jagadgurunA dauryAtizaya tarapha najara kare ke, jemaNe mahAabhigraha svarUpa pratimA aMgIkAra karelI che ane temAM deve, asure, yakSo, rAkSase, bhujagapati, bhUtasamudAye AvIne game tevA upasargo kare, te paNa prabhunA dhyAnane lagAra paNa calAyamAna karavA samartha thaI zakatA nathI. kadAca dUra karelAM jharaNuM ane sukAI gaelI nadIovALA, bhujaMgenI phaNAnI maNi enA kiraNethI aruNuvarNavALA vizALa pAtAlane kadAca upara sthApana karI zakAya, kadAca uchaLelA samudranA valayathI tUTelA UMcA parvatanA samUhavALuM ane AkAzamAMthI chUTIne nIce paDatA grahamaMDaLavALuM AkAzamaMDaLa nIce pAtAlamAM sthApana karI zakAya. ( khaMDita gAthA ) kadAca nirmala guphAo ane zikhara-samUhavALo aDela meruparvata kaMpAyamAna thAya ane te kAraNe devamithuno trAsa pAmI jAya, te paNa tribhuvananA dauryanI tulanA karanAra jinendrane A jagatamAM surendro ke asurendro aNu-pramANa paNa dhyAnamArgamAMthI calAyamAna karavAne samartha banI zaktA nathI. tyAra pachI IndranA mukhamAMthI nIkaLela, vIra bhagavaMtanA haiye prabhAvatizayarUpa guNa-kIrtanarUpa vacana sAMbhaLIne kapa pAmele ane te kAraNe bhayaMkara bhrakuTI karate, Indra samAna addhivALe, mithyAtvaaMdhakArathI vivekarahita banele "saMgamaka" nAmane eka deva kahevA lAgyuM ke- he svAmI ! vividha vyAdhi-vedanA utpanna thavAnA kAraNabhUta duHkhanI bahulatAvALA, vRddhAvasthAmAM jarjarita thavAnA kAraNe upahAsa karavA lAyaka, akAla-akaramAtuM maraNa pAmavAnA svabhAvavALA, parAbhava utpanna thavAnA kAraNe duHkhanI bahulatAvALA, kamAgata-vArasAmAM maLelA Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagAmadevanA bhayaMkara upasage 389 kSatriya-dhama nA tyAga karIne viruddha dharmAcaraNa karavAmAM tatpara evA eka nAnA manuSyanA zarIranI khAtara sadA yauvanavayanA guNuyukata parAkramavALA devanA prabhAvanI Apa avajJA karI che ! khIjuM Indre A zuM nathI jANyu ke--game teTalA prApta karelA guNuAvALA manuSyA devAnI tulanAmAM AvI zakatA nathI, kAcanA maNi tejasvI maNinI sarakhAmaNI pAmI zakate nathI.' ThIka, A vAta rahevA do, paramA-siddhinA nimittonI avagaNanA karanAra A kSatriya rAjAne parAkrama cheDAvI dhyAnane tyAga karanAra thAya tema karuM. juA-- je mahApralayakALanA agninA vilAsa sarakhI rASTinA pAtathI samagra jIvalekane ALI nAkhI bhasma karavA samatha che, mULa-pAyAmAMthI unmUlana thaI gabhIra pAtAlamAM paDatA ane dekhAtA sumerupava tane paNa hastatalamAM ubhA rAkhavA jee sama che, avazya thanArarokI na zakAya tevA devanA prabhAvAtizayathI huM devarAja ! tevA mahAmunione paNa dhyAnathI calAyamAna karI zakAya che, teA pachI AnI kaI gaNatarI? te kahA-tA have Aje ja A pramANe jovAmAM Ave ke- kapaTathI grahaNa karela muniveSanA tyAga karIne peAtAnA rAjya mATe Asakta manavALA te rAjya para sthApana thAo. ' peAtAnA sAmarthya ane lAbha-nukazAnanA pariNAmanA vicAra karyA vagara A pramANe kahIne meATI devasabhAmAMthI te bahAra nIkaLyA. jagadguru pratye tiraskAra karavAnA kAraNe utpanna thaela pApasamUhathI nAza pAmela zaiAbhAsamUhavALo, rAhumukhathI gaLelA caMdraSi ma sarakhA AAbhArahita dekhAvA lAgyA. svaga mAMthI nIce utaryAM, ane jyAM vaMmAna prabhu hatA, te tarapha javA prayANa karyuM. pralayakALanA pavana sarakhI praca'Da gativizeSathI tribhuvanagurunI samIpe heAMce. kevI rIte ? vegavAna vAyu vaDe utpanna thaela viSama ane vicalita pracaMDa medha-samUhavALA, bhayasahita dUra jatAM suravadhUenA vimAnA vaDe utpanna karAela kSobhavALA, vizALa uraHsthalamAM lagna thaela-rAkela-ekaThA thaela nima La grahacakravALA, camakatA nila maNi-jaDita mugaTAnA karaNeAthI racAela indradhanuSavALA, gatinA vegathI uchaLatA suMdara hAranA prasAra pAmatAM kiraNeA vaDe zveta thaela hiMgatAvALA, pratikULa mAga mAM lAgelA meghamaDaLavALA gaganane te deva karatA hatA. kSIrasamudramAM jenI chAyA pratiSimita thaelI che, evA madaraparyaMta sarakhA vIra bhagavaMtane caMdranAM kiraNeAthI alaMkRta pRthvIpIThamAM joyA. tyAra pachI jagatamAtranA tamAma jIveAnA niSkAraNa ekakha samAna vIra bhagavatane dekhatAM ja te devanA dha atizaya vRddhi pAmyA. athavA kharekhara parApakAra karavAmAM tatpara evA sajjanAne dekhatAM ja prakRtidoSathI duja nAnA kAdha vRddhi pAme che.' karatAM bhagavaMtane dekhyA pachI vRddhi pAmatA krodhavALA teNe pralayakALanA vilAsa sarakhA utpAta karatAra pavanasamUhane utpanna karyAM. kSayakALanA agnimAMthI nIkaLatA dhUmasamUhathI adhika bhaya kara dhULasamUhane pheMkavA lAgyA. samagra meghanA gaMbhIra gArava ane meATI dhArA paDavAthI dusaha evI akAlavRSTi varasAvavA lAgyA. samagra jaMtuonAM netronA vikAsamAne rAkanAra aMdhakAra-samUha prasaravA lAgyA. caMdra, graha, nakSatramaMDalanAM aMtarA lakhAI gayAM. tevA prakAranA akasmAta ghanaghezara aMdhakAramaya AkAzane zarada--samayanI jema bhagavaMtanA atisthira dhyAna vaDe dUra karyuM. arthAt aMdhakAra dUra thayA. tyAra pachI te Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 copana mahApuruSanAM carita saMgamadeve satata vegIlI gativALI, dukhe karI nivArI zakAya tevA capaLa pagavALI kIDIono samUha vikalpe. durjanane lAga maLavA mAphaka cheka sudhI caDavA lAge. atizaya tIvra vedanA utpanna karIne upadrava karavA lAgyA, paraMtu jagadgurunA prasanna bhAvane dekhIne A kIDIothI temane calAyamAna nahIM karI zakAya tema vicArIne te deve vajA sarakhA kaThina mukhAgrivALA pataMgIyAonAM ToLAM banAvyAM. atitIvra vedanA utpanna karanAra teo eka sAthe bhagavaMtanA dehane karaDatA hatA, chatAM paNa jagadguru calAyamAna na thayA. tyAra pachI prema rAkhanAra janonI jema pitAnI IcchAthI pote grahaNa karavA pUrvaka samagra sukhanA upabhega jeoe prApta karyA che, evA ane jemanI samagra IcchA dUra thaI rahI che arthAta pitAnI dhAraNa niSphaLa thavAthI te pataMga-samUhe palAyana thayA. pataMgIyAne dUra thaelA dekhIne viMchI vagere viSphaLyAM, te kevA ?-camakI rahelA pILAvaNuMvALA, ugra AkRtivALA, uMcI pUMchaDInA talaNa agrabhAgavALA, vegathI cAlatA abhimAnI evA viMchI vagere DaMkha denAra bhayaMkara prANIo vipharyA. teoe paNa pralayakALano utpAta karanArI, aninI cinagArI sarakhI vedanA karanAra sthUla pUMchaDInA kAMTAnA ghAtathI bhedavA chatAM paNa bhagavaMtanuM mana na bhedAyuM, tyAre pharI vRddhi pAmatA zodhavALA teNe zuM karyuM? have kodhita thaelA devanA caraNanA aphALavAnA kAraNe jarjarita thaelI pRthvImAMthI tarata ja rudhira-samUha sarakhA varNavALAM maNionAM kiraNone samaha phelAI gaye, tyAre te ja kSaNamAM vilApa karatI pRthvIe ubhA thaIne phaNanI maNionA vizALa prakAzavALA sApe bhagavaMta upara nAkhyA. jaLapUrNa zyAma megha sarakhA viSapUrNa phaNAvALA sarpa-samUhanA phelAvAthI megha vaDe jema meru tema bhagavaMta DhaMkAI gayA. sarponI phaNunA ullAsa pAmatA kuMphADAnA joradAra pavanathI jagadgurune dhyAnAgni karya-gahanamAM vizeSa adhika prajvalita thaye. A pramANe viSa dhAraNuM karanAra mahAsarSe choDelA kUkAranA kAraNe viSalavayukta jaLathI bhIMjAelA jagannAtha parvatanI jema zyAma kAMti pAmyA. - jyAre sarponA samUhathI parezAna karAtA bhagavaMtanuM mana lagAra paNa kaluSita na thayuM. tyAre te deve gajendranA rUpanI vidurvaNu karI. have gajendra ke vikuLe, te kahe che - sajaLa meghanI jema unnata skaMdhanA vilAsavALA, capaLa kAna phaphaDAvavAnA kAraNe bhramaranAmaMDaLane jeNe viSama rIte dUra karI vikherI nAkhelA che, jenA meTA caraNanA dabANathI pRthvImaMDaLa namI paDela ane cUrAela che. jeNe gaMDasthalathI niraMtara vahetA madajaLanA kAraNe varSo RtunA sarakhA aMdhakAravALA divaso karelA che, sthUla rithara sUMDhamAMthI nIkaLatAM binduonI AchI varSA varasAvatA, majabUta daMtamuzaLathI bhedAelA ane dAMtamAM parovAelA ddhAonAM kalevarathI bhayaMkara, jeNe vAyu sarakhI gatinA vegathI moTA vaDalAnA vRkSe ulaTAvI dIdhA che, evA gajendranuM rUpa vikavyuM. roSathI lAla netra-patravALe ane jeNe suMDhane agrabhAga kuMDalAkAra banAvela che, e te hAthI bhagavaMta pAse pahoMcyuM. kevI rIte ?-adhika guNabhUta thaela madajaLanI sugaMdhavALe hAthI ajJAna-kicaDane nAza karanAra virodhI hAthInI jema vira bhagavaMta upara AkramaNa karavA lAgyo. roSavaza thaI ullAsa pAmatA Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgamadevanA niSphaLa thayelA upasargo 31 lAMbI aMgulivAlA hastathI jema thappaDa caDe, tema pralayakALanA vapatana karatAM adhika kaThina sUMDha vaDe hAthI bhagavaMtane prahAra karavA lAge. vizALa parvatanA zikhara sarakhA majabUta kaThina bhagavaMtanA vakSasthaLamAM vajathI kaThora daMtAgrabhAgane vegathI tioM seMkavA lA. 160 mI gAthA khaMDita che.) tyAra pachI gajendranA rUpane saMkelIne zArdUla-vyAghanuM rUpa vikuvyuM. te kevuM hatuM ?mahAkrodha karavAnA kAraNe jenI garjanAthI utpanna thatA paDaghAthI guphAo pUrAI gaI, pracaMDa bhrakuTInI racanAvALA mukhathI bhaya utpanna karanAra, saLagatA agninI jvAlA sarakhA pILA varNana vALI AMkhanI chaTAthI caMcaLatA karAvanAra, vadana-kaMdarAmAM rahelA adhika pramANuvALA majabUta, dekhatAM ja bhayaMkara lAge tevA dAMtavALA zArdUlanA rUpane joyuM. rAvaNa hAthInA gaMDasthala sarakhA unnata evA bhagavaMtanA bhujA-zikhara-skaMdha para AkramaNa karyuM. tIrNa nakha ane pUchavALe, valuravAnA cittavALe, sthira pahoMcAvALo te vyAvra tribhuvananAthanA UMcA majabUta khabhA para caDI beTho. ghaNA pahelA mukhanI kaMdarAvaDe khabhAne cIrI nAkhI, temaja paganA agrabhAgane khAI gaye, ema karIne jANe te prabhunA upArjana karelA karmasaMdehane dhUNAvIne khaMkherI nAkhato hoya. lagAra paNa roSa na karanArA ane mauna dhAraNa karanArA evA bhagavaMtanI kSamA e ja vyAghane dUra karyo. A pramANe vRddhi pAmatA abhimAnavALA te "saMgamadeve tarata ja kupita vyAghanA rUpane dUra karyuM ane bhayaMkara nizAcaranuM rUpa vikuvyuM-te kevuM hatuM ? jeNe atyaMta UMcA vaLelA atizyAma dehanI kItithI bhuvanane bharI dIdhAM che, vikarALa vadana-guphAmAM laTakatI jihAvALA paripUrNa meghanA samUha sarakhuM zyAma pizAcanuM rUpa vikuvyuM. te kevuM hatuM ? bhArI varSAkALamAM prasAra pAmatI kALI rAtrinA aMdhakAra sarakhuM zyAma, cAmaDAthI maDhelAM hADakAM ane lAMbA nakhavALuM, bhayaMkara dekhAtA avayavovALuM, jeNe netrarUpI agninA jvAlAmaMDaLathI nakSatramaMDalane dUra karyA che, jemAM adhika pramANuvALA dantathI pragaTa thatI prabhAnA kAraNe dizAnA aMte veta thayA che. kammara para bAMdhelA daDha kapAyamAna sapethI kutkAra karAtA vakSasthaLa para uchaLI rahelI, sarasa hRdaya sahita manuSyanAM mastakanI mALAvALA, mukha-kaMdarAmAMthI nIkaLatA mukta aTTahAsyavALA, temaja nIkaLatA agninA taNakhAvALA, caMcaLa vijaLIdaMDa sarakhI kAMtivALA, hAthamAM ubhA karelA trizulavALA, tarata ja kApelA hAthI AdinA rudhiranA kaNethI kharaDAela, pAdaprahArathI kaMpAvela pRthvItalamAM paDatA girizikharavALA, mahAsarponA pAzathI bAMdhelA kezapAzanI gAMThathI kezasamUha jene ubhe rahelo che, jenAM bhayaMkara netromAMthI lAMbI ane ulakA sarakhI daSTi nIkaLI rahelI che. A rIte atyaMta bhayaMkara ziyALo vaDe karAelA phekAra zabdathI yukta, tribhuvananA bhayane utpanna karanAra nizAcarendranuM rUpa te deve karyuM. tyAra pachI aMdhakAra-samUha jema caMdrane, tema A pizAca jinacaMdrane upadrava karavA lAgyuM. teNe jagadagurune aneka prakAranA upadrava karIne parezAna karyA, jethI tenA balanuM abhimAna osarI gayuM, paNa bhagavaMtanuM mana jarA paNa kSobha na pAmyuM. A samaye te saMgama deve pizAcanA rUpane saMkelIne pracaMDa bANanA vega sarakhe vAyare viku. te ke hate?--samagra deve ane dAna vaDe na rokI zakAya tevA vegavALo, mahAveganA kAraNe kaMpita pRthvImaMDaLathI Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 cepana mahApuruSonAM carita uchaLelA raja-samUhathI jeNe AkAza-maMDalane AcchAdita karela che. jeNe mULamAMthI ukheDI uchALIne nIce pADyA che, jeNe atitIrNa patharA ane kAMkarAnI satata vRSTi-dhArAthI pIDA utpanna karI che, jeNe vegathI ukhADelA parvatene nIce pADIne bhUmaMDala kaMpita karyuM - evA prakArane pracaMDa vAyu vikaLe, vaLI te deva raja-paTala ekaThuM karIne pavanane vaTeLIyArUpe jamaNuM karAvavA lAge. kevI rIte ? te kahe che - te samaye adhika utI rajanA samudAyathI thaelA vaMToLIyA vaDe jANe pRthvI kaMpatI na heya-tema jaNAvA lAgyuM. te ja kSaNe atitINa agradhA ravALA vegathI phekelA aNIyAlA pattharanA asA prahAro jagadguru upara paDavA lAgyA. kaThera sparzavALA kAMkarAonI vRSTi thavAnA kAraNe tIvra vedanA utpanna thaI. te mahApavananA kAraNe agnijvAlAo vadhavA lAgI ane mahAutpAta thaye. A pramANe samasta vana, samagra udyAna ane pRthvIrajane vaTeLIyAe bhamAvyuM, paraMtu te vAyucakra A mahAmuninA hRdayane bhamAvI na zakyuM. eTale tyAra pachI prabhunA zarIranA saMsargathI khaMDa khaMDa thaela niSphaLa vAyucakranA pravegavALA, jagadgurunA abhigrahane bhaMga karAvavA mATe AkAza-pAtALa karatA, upasargamAM niSphaLatA meLavatAM prabhune vadha karavA mATe ekatAna banelA ane te ja vyavasAya karanAra atyaMta duSTabuddhinA prakarSavALA te "saMgama" deve kAlacakranI vimurvaNa karI. te kevuM hatuM ?- camakatI vijaLInA maMDaLathI jAjavalyamAna unnata meghanA zikhara sarakhA vilAsavALuM, meruparvata ane svayaMbhu samudranA sarakhA parAkramavALuM, hajAra kAlalehanA bhAra pramANu vajanadAra pracaMDa kAlacaka banAvyuM. te vaLI kevuM hatuM ?- prajvalita bhAsvara agnizikhAnA samUhanA kAraNe asahya darzanavALA, pralayakALanA agnithI saLagI rahela pRthvImaMDaLane grahaNa karIne jANe uDatuM na hoya ? jagadgurunA vadha karavAnA vyavasAyanA sAhasa karavAnA manavALA upara rahelA te deve prasAra pAmelA agninA taNakhAothI trAsa pamADanAra evA cakrane bhagavaMta para pheMkayuM. uparathI paDatI ulakAthI bhuvanane bhayanI zaMkA utpanna karAvanAra sUryamaMDaLanI jema madhyamAM ukAvALA UMcA-nIcA thatA doDatA prajavalita jvAlA-samUhathI kAbaracitrA varNavALA paDatA cakrane potAnA bhavanamAM rahelA vidyAdharo ane narendro jotA hatA. te samaya kAjaLanI jema camaktA zyAmavarNavALA, vijaLIenA camakavAthI zobhatA, bhayaMkara garjanAnA zabdo karatA pralayakALanA megha-samUha sarakhA kALacakrane joIne bhayathI vyAkuLa de ane dAna AkAzamAne cheDIne cAre dizAmAM dUradUra deDI gayA. te cakranA vRddhi pAmatA teja ane prabhAvathI caMdramaMDaLanI prabhA jhAMkhInisteja banI gaI naSTa thaela nakSatramaMDaLavALuM AkAza-AMgaNu saLagI uThya, parvate kaMpavA lAgyA, pRthvI bhramaNa karavA lAgI. atizaya vedanA utpanna karanAra, niSkapa ane dhUmADA sahita jvAlAsamUhavALuM te cakra ekadama prabhunA mastaka-pradeza upara paDyuM. te samaye prabhu kAdavanI jema kaThaNa pRthvI-maMDalamAM ghuMTaNa sudhI UMDA khUMcI gayA, paraMtu zubhadhyAnanA vyApArathI vicalita na thayA. AvuM cakra prabhunA upara pheMkavA chatAM temanA mahAdhyAnane bhaMga na thaye, eTaluM ja nahiM paNa thainA TukaDA thayA tyAre te devanI IcchA niSphaLa thavAthI te manamAM dubhAye. AvA prakAranA aneka pratiphaLa upasargo upara navA navA upasargo karavA chatAM jyAre bhagavaMtanuM citta lagAra paNa calAyamAna na karI zake, tyAre te deva vicAravA lAge ke Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAnasvAmIne sagamadevanA upasa 393 kharekhara temanu dhyeya ane upasa sahana-zIlatA ajama che. have tene anukULa AcaraNu karavA vaDe tenuM sAmarthya jouM. kAraNa ke, mahApuruSA paNa viSayAbhilASAthI parAdhIna karI zakAya che. suMdarIonA vilAsI kaTAkSeAthI AtmAnu bhAna bhUlI javAya che. A pramANe kSaNu vAramAM aneka prakAranA potAnA manathI vicArA karIne vasata-samaya utpanna karyAM. kevA ? navI prakaTa thaelI Azrama jarIenA gucchAothI suMdara makaraMdarasathI pILA vaNu vALA, bhramarAnA samUhathI mukhara vananA madhyabhAgavALA, atyaMta vikasita pATala-gulAkha puSpAthI AcchAdita thayela bhUmi-pradezavALA, kaLIovALA kurabaka-mAgarA puSpAnI sugaMdhathI chetarAelA bhoLA bhramarAvALA, kAyalanA TALAnA madhura zabdothI viraha-vyAkuLa thaelA pathikajanavALA, kAmaLa ane zItaLa malayAcalanA vAyarAthI DolatA vRkSeA ane latAonA samUhavALA, mAni nInA mAnane vinAza karanAra, abhimAnI leAkeAnA mananA te kSaNe adhIratA mATe je AgrahavALA hatA, jene gayA pachI thoDA kALa thayA hatA, evA priyajananA darzana mATe utkaMThA utpanna karanAra vasaMta-samayanI te deve racanA karI, vaLI vasa'talakSmI kevI ? va'tamAsanA saMsarganA kAraNe pragaTelA aneka vAMthI zAbhAyamAna nadanalakSmInA hRdayarUpa azokavRkSo jANe zvAsa letA na hAya ! viSamarIte ullAsa pAmI rahelA zabdovALA madhumAsa, kAyalanA madhura zabdo khelavAnA khAnAthI jANe-ema kahetA hAya devAnA mahAupasarvAMmAM aDaga rahenAra A mahAvIra prabhu che.' malayapavananA saMbaMdhathI kaMpatI bIjI vanalatA pallavAgrarUpa hastavaDe saurabhathI pUjita bhramarane jANe vyAkula karatI na hoya ! mIThAM vacana elI khuzAmata karanAra priyanI jema vasaMtaRtu vaDe madhumAsanI lakSmIthI utpanna thaela dhavalarajavaDe mukhA alaMkRta karAtAM hatAM. ( zleSa heAvAthI tilakavRkSeAthI vasa MtanuM mukha alaMkRta karAtuM hatu) navaraMgayukta pallavavALI vasa'talakSmI utsavanA divaseAmAM dizAvadhUone bheTa ApavA sarakhI peAtAnI gadhalakSmIne prakAzita karatI hatI. utsavanA divaseAmAM vasaMtarUpa priyatama vAsabhavananI jema vanalakSmI kuramaka ane akAla puSpanA-parAgathI latAgRhamaMDapane zveta manAvatA hatA. manavaDe puSpamaya AmralatAthI AcchAdita karelI bhramarAnI mALA ema jaNAve che ke, vanalakSmInA jIva che, te jue. A pramANe samagra bhuvanamAM unmAda utpanna karanAra kAmadevane sahAya karanAra puSparUpa ramaNIo ApanAra uttama madhumAsane te deve tarata ja utpanna karyo. nira'tara bhramarAnAM ToLA uDI rahelAM heAvAthI tenI caMcaLa pAMkhAnA phaDaphaDATathI uDelA kamala-parAgathI pILA vaNu vALA thaelA krizAnmukhavALA vasaMtamAsamAM te deve vividha zu'gAranA vilAsavALI devAMganAeka viSuvI ne meAkalI. te kevI hatI ? - vividha prakAranA zRMgAra-hAva-bhAva, 'ga-marADa karavAmAM catura, madhura UMcA-nIcA-maMda svara karavA pUrvaka soMgItakaLAmAM vicakSaNu, nATaka-nRtya karavAmAM nipuNu, madhura vINA, khasI, maneAhara vAjiMtra yukta hastavALI, suMdara vastra- alakAra sajelA heAvAthI maneAhara aMgavALI devAMganAone te deve mAkalI, prabhunA caraNakamaLa pAse AvIne abhilASApUrvaka prabhunA aMga tarapha kaTAkSabharI najara karavA lAgI. kevI rIte ? 50 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copana mahApuruSanAM carita te kSaNe vilAsaguNanI racanA karavA mATe nIkaLelA kAmadeve melelA hoya tevA daSTinA kaTAkSe devAMganAoe jagadaguru tarapha karyA. koIka devAMganAnA kezapAzanI veNanA puSpamAM lIna banela guMjArava karatA bhramarethI ullAsa pAmate zuM thelo kezasamUha bhuvanagurunA samAgamasukhanI prArthanA mATe jANe namana karate heya, koIka vaLI komaLa hastAMgulIo vaDe DhIlI paDelI nADInI derIne pakaDIne sarI paDatA keDanA zobhAyamAna vastrane sarakhuM karatI hatI. keIka devAMganAnA jaghanasthaLamAM padharathI bhaya pAmelI haMsanI jema madhura zabda karatI mekhalA sarI paDatI hatI. athavA padharathI bhaya pAmelI nirmala ane madhura zabda karatI ratnajaDita mekhalA haMsaNI mAphaka nIce paDatI hatI. keIka kemaLa hathelInA madhyabhAgamAM sthApana karela suMdara bhujalatArUpa kamalanAla madhugaMdhanI addhivALA nIlA kamaLanI jema mukhane dhAraNa karatI hatI. keIka vaLI karNanA mULabhAgamAM lAgelA nIlakamalanA AbhUSaNathI pitAnA kaTAkSanI jema suMdara ratikrIDAonI prArthanA karatI hatI. keIdevAMganA kemaLa kamaLanaLa sarakhA suMdara vilAsavALA zRMgArarasanA kAraNe uMcA thaela remAMcavaDe zobhatI bAhulatAethI AliMgana karavA abhilASA karatI hatI. vaLI koIka stanapradezamAM pratibiMbita thaelA jagannAthane jANe zekanI IrSAthI na hoya tema khasI gaelA vastrathI DhAMktI hatI. A pramANe samagralakethI adhika zobhatI ane vizeSa rUpasaubhAgyazALI devAMganAo jagadagurunI prApti mATe adhika abhilASAvALI banI. A pramANe kaTAkSonA vilAsathI zobhatA netrovaDe suMdara, kapila bhAgapara rahelA lAMbA kezothI zobhita kuMtala-kalApavALI, DhIlA thaelAM vane majabUta bAMdhatI, zyAma remarAjayukta trivalInA taraMga-sahita madhyapradezavALI, vizALa nitaMba vahana karavAnA kAraNe khinna thaelA ane kaMpAyamAna sAthaLayugalavALI, ati unnata vartuLAkAra stanamaMDaLavALI devIo jagadagurune dekhIne utpanna thaela apUrva viramayavALA jANe sAme citrAmaNa hoya, tenA sarakhI sthira ane sabhaya kaMpatA aMgevALI te devAMganAo prabhune kahevA lAgI keare! he bhAgI ! atyaMta sugaMdhI vilepananA vilAse tamane manamAM kema gamatA nathI? are "jANyuM, tamane pitAne parimala svAdhIna hovAthI sugaMdhI vilepane zobhA pAmatA nathI. he subhaga ! AzcaryakArI ane vividha varSothI suMdara svabhAvathI caMcaLa ThelatA puSpa manamAM laganI utpanna kare, tethI kenAM hRdaya prasannatA pAmatAM nathI ? he mithyA karuNa pokAranAra muni ! tame amArA para prasanna thAo ane viraha-vedanAnA tApathI tapI rahelAM amArAM aMgene pitAnA jananI jema gADha AliMgana-sukha prApta karI. he subhaga ! traNe jagatamAM prArthanA karavA gya, manuSya vaDe mArAthI durlabha devAMganAonA vilAsa-sukhethI vimukha thavuM tamane gya nathI. he kRpArahita ! vilAsanA paricayanI paNa tame zA mATe kRpA karatA nathI ? kAmapIDitenI vedanAo tamArAthI ajANuM te nathI ja. he subhaga ! vividha vilAsa, hAsya, sadubhAvapUrNa snehanI vAta te bAju para rAkhIe, paraMtu sAmAnyathI paNa netra khelI amArI tarapha dRSTi kema karatA nathI ? he subhaga ! tamArA kamaLa manamAM paNa kAmadevanAM bANe bhagna thayAM che, te ja bANo kedhathI kaThina amArA manane kema bhede che? athavA Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukULa upasarga tame bIjA jana sAthe saMgasukhanA rasika banI anurAga kare che, te kharekhara araNya-rudana mAna che. tAtparya ke bIjInivRtti strImAM anurAga kare che ane amArA sarakhI upara anurAga karatA nathI ! A pramANe kAmadevathI vyAkuLa devAMganAonAM vacana siddhi sukhanA saMgama mATe utsuka manavALA jagadagurunAM manane prasanna karatAM nathI-arthAt anukUla upasargomAM paNa prabhunuM mana lagAra paNa calAyamAna karI zakatI nathI. A pramANe te devAMganAonA zravaNasukha utpanna karanAra gItanA zabdothI ke madhura baMsarI ke vINAnA vinodathI ke vividha prakAranA zarIranA hAvabhAva, abhinaya, karaNavALAM nRtya ane nATakathI ke vilAsapUrvaka vRddhi pAmatA daSTinA kaTAkSathI priya-khuzAmatanAM nipuNa vacanethI prabhu bhAyamAna na thayA. A samaye rAtri lagabhaga pUrNa thavA AvI. prabhAta-samaya thayo. te samaye sUryanA kiraNonA sparzathI vikasita thaelA kamaLanI zobhA prabhunI prArthanAmAM nAsIpAsa, thaelI devAMganAonA mukhanI zebhAne jANe hAsya karatI kema na hoya ? je samaye caMdra pazcima dizAmAM DUbI gayA, te samaye kumudinInA bhramaragaNe kAjaLathI zyAma thaelA azrabinduonI jema nIce paDatA hatA. kaMpI rahela lavaMgalatAnA gaMdhathI bharapUra ane kamalanA parimalathI sugaMdhita prAtaHkALane pavana samagra jIvalakane jANe liMpate na hoya ? caMdrakiraNethI vikasita thaela, vAyuthI kaMpita patrasamahavALAM kumude jANe vedanA-pIDita hAya-ema mAnIne sUrya potAnA kiraNe rUpa hastathI sAtvana Apate hate. virahathI vyAkuLa thaelA cakravAkanA yugalane saMdhyA sarovaranA ullaMgarUpa zayyApaTamAM priya sakhIonI jema pragaTarUpe meLApa karAvI ApatI hatI. udayAcalanA AMtarAmAM rahelA sUryanA camaktA UrdhvagAmI kiraNone samUha nabhamaMDaLamAM chidra sarakhA UMcA nakSatramaMDaLane AcchAdita karate hate. siMdUrathI lAla karelA darpaNanI jema tribhuvana-lakSamIe sAme rahelA maNi-darpaNa sarakhA sUryamAM tarata ja pitAnA AtmAne je. A pramANe sUryakiraNothI nirmala thaela samagra dizAo AkAza ane dharAtalavALo jIvaleka vikasita lAla kamaLanA parimalavALe thaye. tyAra pachI sUryanAM kiraNane sparza thavAnA kAraNe vikasita thaelAM kamaLanI sugaMdha prasaravAthI harSita thaelA kalahaMsenA kalaravavALA prAta:kALamAM devatAI mAyAthI utpanna thaela prAtaHkALanI zaMkAmAM mUkAelA evA bhagavAna vardhamAna svAmIe avadhijJAnanA upayogathI yathArtha prAtaHkALa jANIne svIkArela mahAabhigrahane nirvAha karIne tema ja aMgIkAra karela pratimA-vizeSane pUrNa karIne pilAsanA jIrNa maMdirathI AgaLa prayANa karyuM. tIvra abhimAnathI vistAra pAmelA kodhavALAnI jema te adhama "saMgama' deva bhagavaMtanI pAchaLa pAchaLa anusarate "evaya" nAmanA gAme pahoMce. bhagavaMtane calAyamAna karavAne kaI lAga na phAvavAthI temaja avadhijJAnane upaga mUkIne bhagavaMtanI niSkapatA jANIne upArjana karelA pApasamUhane vahana karato vRddhi pAmatA parizramavALe have upasarga karavAthI kaMTALe. potAnI pratijJA saphaLa na thavAthI manamAM gUrAte bhagna thaelA abhimAnavALe ciMtana karatAM ja vimAnaratnamAM ArUDha thaye. nAza pAmelA divyaprabhAvavALA te vimAnane kevA prakAranuM joyuM ? te kahe che - Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 copanna mahApuruSonAM carita - devAMganAo vaDe svAna karamAyela-nisteja vividha maNipuSpa-vaDe karAela upacAranI zobhAvALA, dhUmazikhAthI malina matIonA jhumakhA TAMgelA vastravALA, vAvaDIonA jaLakamaLanI kaLIsarakhA bhramarakuLanA ToLAthI manahara hoya tevA, niraMtara nIkaLatA dhUmasamUhathI malina meghasamUha sarakhI kAMtivALA maNimaya maMgala-pradIpathI yukta, gharavAvaDIne bIDAI gaelA suvarNakamaLavALA, zuSka-niteja citrAmaNavALA bhittisthaLamAMthI uchaLatI aruNa chAyAvALA vimAnane joyuM. AvI rIte osarI gayelI divya prabhAvanI zobhArahita vimAnane dekhIne te deva jANe pratyakSa uchaLato pApane puMja hoya tema UMce AkAzamAM UDyo. veganA kAraNe nakSatramaMDaLane oLaMgIne AgaLanA AkAzamAM javA mATe prava, bhagna pratijJAvALe pazcAttApathI paDI gayela mukhakAMtivALe nisteja mukhamaMDaLavALo te deva pitAnA sthAne pahoMcyo ane IndranA sabhAsthAna tarapha javA lAgyo. sAme AvatA tene Indra mahArAjAe je. kevI rIte?roSa thaele hovAthI lAla netrathI pragaTa thatA aruNa varNa vaDe raMgAI gaelA sabhAmaMDapamAM devatAonI vacce beThelA Indra mahArAjAe sanmukha AvatA te devane je. kevI rIte Avate je bahu pApanA nivAsasthAnarUpa te devane dekhavA mATe jyAre Indra asamartha thayA, tyAre kheda pAmelA ane na bIDAvAnA svabhAvavALA pitAnAM netrone baMdha karI dIdhAM. vaLI tarata ja bhayaMkara vRddhi pAmatA roSavALI mukhamudrA racIne bhavAM caDAvela bhRkuTInI racanAvAlA bhAlatalavALA indra pralayakALanA saLagatA agninI jema bhayaMkara dekhAvavALA banyA; tyAre te ja kSaNamAM uThatI agnijavAlAethI prakAzamAna ane krodhathI thatA niHzvAsothI tUTI jatA kaDAvALa hastamAM vajI AvIne sthita thayuM. bhArI tiraskAra karavAnA kAraNe bhAvALA ratnajaDita siMhAsanathI calAyamAna thaelA, ubhA thavAnI IcchAvALA IndranA pracaMDa pAdaprahArathI maNipAdapIThano sUra karatA Indra mahArAjA pitAnA cittathI haju tenuM eka sAgaropamanuM AyuSya bAkI che ema jANIne khinna thaelA vAdeva te devane haNavAnA pariNAmathI pAchA haTI gayA. vaLI atireSAyamAna thaelA devapatie potAnA DAbA caraNanA prahArathI saMgamadevanA vimA nane tevI rIte tADana karyuM ke, jethI vimAna paDavAthI trAsa pAmela devAMganAo maNimaya staMbha sAthe AliMgana karavA lAgI. zAzvata sthira vimAna hovA chatAM tUTI gaela nirmala maNijaDita vedikAnA kaMpathI vyAkuLa thaeluM nIce paDyuM. tyAra pachI te vimAnanI sthiti kevI thaI? te vimAnanI majabUta pIThanA saMsthAnanA sAMdhAo DhIlA paDIne vicalita thayA. te kAraNe tenA vizALa staMbhe bhAMgI gayA. staMbha sAthe lAgelA devaduSyanA vistAravALA caMdraAnA laTatAM motIonA jhUmakhAnA prAnta bhAgamAM rahelA mANikyanA gucchAonI paMktimALA uchaLatI hatI. bhAMgI gaelA ratnanA argalAdaMDanA pracaMDa zabdanA AghAtathI bhAMgI gayela IndranIlaratnajaDita bhUmimAM saMbaMdhavALA dvAranA lAkaDAnI uparanI zAkhAthI chUTI paDIne zadhyAe vikharAIne pheMkAI gaI. jenA gavAkSe bhAMgIne sarvathA nirupayogI-vyartha banI gayA. atyaMta kiMmatI mahAmaNivALA bhitti-samUhanA vidAraNathI chUTI paDelI sopAna-zreNio dUra pheMkAI gaI. AMgaNumAM bAMdhelA ghaMTane raNakAra uchALavA lAge. nAnI nAnI ghaMTaDIonA raNakAra saMbhaLAvA lAgyA. devAMganAonI maNimekhalA chUTI javAnA kAraNe tenAthI baddha thaelAM vastro Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasumatI-caMdanAno prabaMdha 397 zarIthI chUTAM paDI gayAM. vizALa stanamaMDale ulaTAM dekhAvA lAgyAM, ane chAtI para hAtha aphALIne vyAkuLa banatI AkaMdana karatI bhayabhIta thaelI apsarAonA samUhathI jovAtuM vimAna kaMpavA lAgyuM. vimAnanA patananA vegathI utpanna thaela vAyuvaDe kaMpatI UrvAcihnavALI dhvajAonI zreNi paNa nIce paDavA lAgI. suvarNaraja uDavAthI pILAvarNavALA sumerunA zikharamAM jANe agni hoya tema vimAna paDyuM. dvArabhAgamAM sthApana karelA jaLasamUha jharatA DhAMkelA mukhavALA maMgalakaLaza adhomukha karIne jANe zeka karatA na hoya? pitAnA sthAnathI bhraSTa thavAnA kAraNe utpanna thaelA asahya bhArI du:kha-samUhanA kAraNe suvarNanI ghugharIonA zabdathI pUrI dIdhelA AkAzanAM chidronA bAnAthI jANe rudana karatuM na hoya? A pramANe jagadguru mATe utpanna karelA asahya bhArI upasargonA phalarUpa mAnamardanarUpa atyaMta asahya duHkha te devane devabhavamAM ja udayamAM AvyuM. [11] vasumatI-caMdanAno prabaMdha saMgamadeve karelA mahAupasargomAM niSkapatAthI pAra pAmelA bhagavaMte te pradezamAMthI AgaLa vihAra karIne evA prakArane abhigraha grahaNa karyo ke - "je koI rAjakanyA hevA chatAM dAsIpaNuM pAmelI hoya, tenA banane pagamAM beDI nAkhelI hoya, mastaka keza-muMDana karAvela hoya, zokanA samUhathI niraMtara gagadAkSarathI rudana karatI hoya, gharanA uMbarAmAM eka paga ane bIjo paga gharanA uMbarAnI bahAra rAkhele hoya, temaja sUpaDAnA eka khUNathI aDadanA bAkulA vaherAve te mAre pAraNuM karavuM." A prakArane abhigrahavizeSa kaI leke jANI zaktA nathI. anukrame eka gAmathI bIjA gAma bhagavaMta vicaratA vicaratA UMcA killAvALI kauzAMbI nagarIe pahoMcyA. te nagarImAM praveza karyA pachI yokta samaye gocarI levA mATe nIkaLyA ane jyAre loko aneka prakAre kape tevA prakAranI bhikSA ApavA chatAM prabhu ene svIkAra karatA nathI, tyAre atyaMta Akula manavALA ke vicAravA lAgyA ke --- kharekhara ApaNe ane ApaNe deza nibhaMgI che. kAraNa ke, juo ApaNe vividha prakAranAM anna-pAna ApIe chIe, chatAM prabhu levAnI kRpA karatA nathI. je gRhasthanA prayatnathI ApelA dAnane yatio grahaNa karatA nathI, te zuM gRhastha kahevAya ? tene gharamAM rahevAnI Asakita vyartha che. jema jema ghaNA prakAranI bhikSA AgaLa dharAtI hatI ane bhagavaMta tene grahaNa karatA na hatA, tema tema leke prabhunuM pAraNuM na thavAnA kAraNe vyAkuLa banI duHkhI thatA hatA. A pramANe pitAne vaibhava, upabhega, saMpatti ane niSphaLa jIvalekanI niMdA karatA ane dhana, parivAra ane samRddhine akRtArtha sarakhI mAnatA hatA. A prakAre bhajanavidhi prApta na thavA chatAM vagara karamAyelI zarIranI kAMtivALA nakakI karelA abhigraha pramANe piMDazuddhine kheLatA prabhu keTalAka divasa te nagarImAM rokAyA. A bAju te zatAnIka rAjAe pahelAMnA veranA kAraNe caMpAnA dadhivAhana rAjAne ghera ghAlIne mArI nAkhe. nagarIne lUTAvI kahyuM ke, "jene je prApta thAya, te tene svAmI. tyAra pachI eka kulaputro dadhivAhana rAjAnI dhAriNI nAmanI rANI "vasumatI' putrI sAthe palAyana thatI hatI, Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 copanna mahApuruSanAM carita tene joI ane grahaNa karI pitAnA parivAra sAthe AgaLanA mArge javA lAge. ardhamAge gayA, tyAre adhika zekanA kAraNe dhAriNe mRtyu pAmI. vasumatI bAlikAne kauzAMbImAM lAvI dhanazreSThInA hAthamAM vecI. te zeThe paNa A mArI putrI che. ema kahIne "mUlA nAmanI pitAnI bhayane arpaNa karI. e pramANe keTalAka divase pasAra thayA. jema jema divase pasAra thatA gayA, tema tema vasumatIne yauvanAraMbha thaye, tene lAvaNyaprakarSa khIlI nIkaLe, caMdana sarakhI zItaLa, ziziraRtunA caMdra sarakhA svabhAvavALI hevAthI "caMdanA" evuM tenuM nAma pADyuM. keIka samaye grISmanA tApathI tapelA gAtravALo te dhanazreSThI pitAnA ghare Avyo. AvatAM gharanI aMdara pitAnI patnIne na dekhI eTale caMdanAne kahyuM, are putrI ! mArA pagane dhaI nAkha." teNe paNa vinayapUrvaka Asana ApIne paga devAnuM zaru karyuM. te samaye nisaha kumArabhAvanA kAraNe avayanI caMcaLatAthI kezakalApa DhIla thaIne nIce paDavA lAgyo. thoDA nIce paDe eTale dhanazreNIe tene hAthathI dhArI rAkhe. A samaye gRhanI aMdara beThelI mUlAe hAthathI pakaDI rAkhela kezapAza che. te dekhIne strIsvabhAvanA kAraNe ISyasvabhAvanI sulabhatAthI, cittanA azuddha svabhAvathI vasumatInA rUpa-lAvaNyanuM adhikapaNuM hevAthI mUlA zeThANInA hRdayanA pariNAma calAyamAna thayA ane vicAravA lAgI. zuM vicAravA lAgI, te kahe che-IrSAnA kAraNe prasAra pAmatA dusaha krodhathI cAlyA gaelA vivekavALI strIsvabhAvanA kAraNe sulabha vividha saMkalpavALI mUlA "A AnI putrI che. A paNa tenA pitA che." -ema svIkAreluM te, e vAta bhUlIne teone bhAvI samAgama vicAratI hatI. kharekhara A jagatamAM sAdhupuruSe zuddha svabhAvathI judo ja vyavahAra karanArA hoya che, jyAre duSTasvabhAvavALA khalajane te vAtane judI ja mAnanArA hoya che. A pramANe potAnI duSTatAthI saraLa manuSya saMbaMdhamAM paNa ulaTI kalpanA karIne durjana tarIke mAnanArI mUlA caMdanA upara anartha karanArI nIvaDI. tyAra pachI koIka samaye zeTha bahAra gayA, tyAre ISadhIna thavAthI utpanna thaela kadhavALI zeThabhAryAe nApitane belAvIne caMdanAnuM mastaka muMDAvI nAkhyuM, beDI jakaDIne bheMyarAmAM pUrI. nokara-parivArane kahyuM ke, "je keIzeThane A vAta kaheze, tene paNa AvAja prakAranI zikSA thaze." tenA bhayathI zeThe pUchavA chatAM kaI kahetA nathI bIjA divase dabANathI zeThe pUchayuM. eTale eka vRddhadAsIe vicAryuM ke, mUlA "mane zuM karaze?" ema vicArIne zeThane sAcI hakIkta jaNAvI. eTale Akula cittavALA zeThe dvAra ughADIne aMdarathI bahAra kADhI. mastaka parathI kezasamUha dUra karAela jovAmAM AvyuM. sudhAthI durbaLa paDelI tene dekhIne apUrNa netravALA zreSThI Ama-tema viziSTa prakAranuM bhojana baLavA chatAM dvAra baMdha hovAthI meLavI na zakyA. paraMtu nokaranA-bhejanamAMthI bAkI rahela aDadanA bAkulAnI thALI joI thALImAMthI sUpaDAmAM grahaNa karIne aDada-bAkaLA caMdanAne ApyA. temaja kahyuM, "he putrI ! jeTalAmAM tArI beDI teDanAra luhArane laIne pAcho AvuM, tyAM sudhI bhejana kara-ema kahIne zeTha gayA. tyAra pachI sUpaDAmAM nAkhelA aDadane jaIne vasumatI pitAnI AvI avasthAnI vicAraNA karavA lAgI. kevI rIte? he deva je samagra jIvalekamAM tilakabhUta evA kuLamAM janma Apyo, te pachI zA kAraNe aNadhAryuM pracaMDa dusaha dAridda utpanna thayuM ? je huM mAtA-pitAne pitAnA dehathI paNa adhika vallabha putrI hatI, te mane teonA maraNanA duHkhanuM pAtra kema Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNa abhigraha, dAna prabhAva, vasudhArA 399 banAvI? he niSkaruNa deva! je tAre baMdhuo sAthe viyega karAvavuM hatuM, te vaLI bIju A mane dAsIpaNuM kema karAvyuM ? A pramANe sukulamAM utpanna thavuM ane AvI pitAnI vicitra avasthAnI savizeSa niMdA karatI te bALA daDadaDa vAraMvAra AMsu pADatI rudana karavA lAgI. ema pitAnA janmanI niMdA karatI, pitAnI avasthAne zeka karatI, sudhAthI karamAIgaelA kapila maMDalavALuM mukha hathelImAM sthApana karIne aDadanA bAkaLA tarapha najara karI. snehAdisvAda guNarahita makSikA samUha sarakhA dekhAvavALA tevA aDadane joIne vaLI adhiktara duHkha pAmelI rekAI gaelA kaMThavALI vicAravA lAgI ke-"kSudhAvedanAvALA jatune kaMIna bhAve tema hatuM nathI, te bhale huM viSamadazA pAmI chuM, te paNa zuM huM atithine ApyA vagara bhejana karuM ema vicArIne gharanA dvAra tarapha najara karI. A avasare divasane keTaleka bhAga vItI gayo ane yakta pAraNane samaya thaye hatuM, tyAre mahAabhigrahapaNathI keI sthaLe Icchita abhigrahavALe AhAra prApta na thavAnA kAraNe lagAra paNa vedanA na gaNanAra eTaluM ja nahiM paNa zubha lesthAnI vizuddhi karatA bhagavaMta keme karI ghare ghare pharatA tenA zubhakarmodayathI ja hoya tema tenA gRhAMgaNamAM AvI pahoMcyA. caMdanAe bhagavaMtane joyA. jagadgurune joIne "AvI avasthAmAM paNa mAre janma saphala, je A mahAnubhAva A aDada grahaNa karavA mArA upara kRpA kare, to huM kRtArtha thAuM." A pramANe azrajaLathI malina gaMDatala hovA chatAM harSanA vegathI vikasita mAMca-paDalane vahana karatI, dusaha duHkhanA parizramathI sukAyelA zarIravALI hovA chatAM apUrva bhagavaMtanAM pagalAM thavArUpa sukhasaMpatti prApta karanAra, majabUta beDImAM caraNayugala jakaDAyela hovA chatAM paNa pitAnA duHkhabaMdhanamAMthI pitAne mukta thayelI mAnatI eka paga dvAranI bahAra kADhIne, hAthamAM rahelA sUpaDAnA eka khUNAmAM rahelA aDadanA bAkulA bhagavaMtane ApavA taiyAra thaI atizaya svastha cittavALA bhagavaMte paNa pUrvanI pachInI vizuddhi joIne "abhigraha pUrNa thaye" ema tapAsIne hastAMjali dharI. temAM teNe bAkaLA vahorAvyA. A samaye AkAzamAMthI vikasita puSponI brA , vRSTi thaI. meghakumAra devAe sugaMdhavALuM jaLa varasAvyuM. atizaya sugaMdhI vAyare vAvA lAgya, AkAzamAM devaduMdubhi vAgyAM. Indroe ratnanI vRSTi karI. kevI rIte? vividha prakAranA varNanI bhAvALAM rane devee evI rIte varasAvyAM che, jethI karIne meghadhanuSanA varSonI jema te zAbhA pAmavA lAgyAM. sugaMdhanA kAraNe ekaThA thatA bhramara-maMDaLanA guMjAravavALI, dizAnA aMta sudhI vyApela rajavALI, suratanAM puSponI vRSTi paDavA lAgI. kamala jevA kemala hAthanA tAlathI vagADAtA, gaMbhIra vAgatA vAjiMtrathI yukta maMdazabdavALe duMdubhine zabda uchaLI rahyo hato. A pramANe suMdara bhujAo UMcI karI kaLI sarakhI aMjali mastaka sAthe meLavI devAe karelA jayajayakAra zabda sAthe ratnavRSTi varasavA lAgI. evI rIte "ahA! dAnama' ema moTA zabdathI bolatA dee ratnavRSTi karIne dhanazreSinuM ghara bharI dIdhuM. nagaramAM moTe kelAhala uchaLe ke, prabhunA pAraNA-samaye dhanazreNInA ghare vasudhArA" varasI. leka-paraMparAthI A hakIkata sAMbhaLIne zatAnIka rAjA paNa zreSThInA ghare AvyA. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copanna mahApuruSanAM carita cAre dizAmAM paDelA ranaDhagalAyukta dhanazreNInuM alaMkRta maMdira joyuM. viramaya pAmavAthI praphullitanetravALA rAjA kahevA lAgyA ke "he mahArothI! kharekhara tame dhanya che. ke, jenA ghare traNe bhuvanamAM tilakabhUti evI tamane putrI utpanna thaI. A putrIe te A lekamAM ja AvA prakAranuM bhagavaMtane dAna ApavAnuM phaLa prApta karyuM. sAMbhaLa-huM A nagarImAM rAjA chuM, tame te eka kuTuMbIjana che, ATaluM moTuM ApaNuM AMtaruM hovA chatAM prabhue tamArA upara upakAra karyo. A viSayamAM vaibhava, jAti, prabhutva e vagere kuzaLakarmanAM-puNyanAM kAraNa nathI, paraMtu jenA ghare atithionuM Agamana thAya che, te puNyanuM kAraNa che. bhAgyazALI tyAre ja AvA prakAranuM zreSTha pAtra pAmI zake che ke, jyAre jIvane najIkamAM mahAkalyANa thavA saMbhava hoya che. A pramANe rastuti-samRddhinA saMbaMdhavALAM vacane vaDe abhinaMdana karyuM, tema ja sarvAdara pUrvaka zreSThInuM gaurava karyuM. te daramiyAna tyAM sAthe AvelA eka meTA adhikArIe caMdanAne dekhI. pharI pharI vitarka karatAM karatAM caMdanAne oLakhI. oLakhatAM ja pagamAM paDIne rudana karavA lAgyuM. tyAra pachI te pramaNe rudana karatA dekhIne tene rAjAe pUchayuM ke, zI hakIkta che ? teNe paNa dhADa pADI hatI vagere, A tathA tenI mAtA mRtyu pAmI ItyAdi savistara vRttAnta kahyo. bAkInuM e pote ja kaheze. tyAra pachI rAjAe vasumatIne pUchyuM. teNe paNa je banyuM hatuM, te kahI jaNAvyuM, yAvata dhanazreSThInA hastamAM Agamana thayuM. putrI tarIkeno svIkAra. putrI tarIkenA snehathI jevI rIte Aja sudhI pAlana karyuM. have te tame ane zreSThIthI anujJA pAmI huM dharmAcaraNa karavAnI abhilASA rAkhuM chuM. kAraNa sAMbhaLo : ghaNuM prakAranAM seMkaDo khethI bharelA asAra saMsAramAM karyo viveka karanAra vaiSayika sukhane saMga karavAmAM meha pAmI ramaNatA kare ? A ja janmamAM tevA prakAranI sukula janma Adi saMpatti dekhI. vaLI pharI pArakA ghare kaleza bhegavavAmAMthI mukti paNa prApta karI. tevA prakAranI anekavidha zobhAvALI mArI je pUrvAvasthA, tene je kaI mitre vacce kahevAmAM Ave, te paNa te hakIkatamAM keNa vizvAsa kare! ema saMsAramAM karmanA kAraNe vividha avasthAe jANIne karyo samaju manuSya eka nimeSa paNa Asakti kare ?" A sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke he putrI ! Aje tArI bAlyavaya che, yauvananA vikAre rokavA azakya che, mahArAjAne jitavo sahelo nathI, Indriye baLavAna che, mATe saMsAranA vilAse bhegavIne samagra IndriyanA sukhane anubhava karIne, dhanasamRddhi sArthaka karIne pachI pAkI vaya thAya, tyAre dharma mATe udyama karavo yogya gaNAya. atyAre te traNe lekanA jatuone vismaya pamADanAra tamAruM A rUpa kayAM? ane lAvaNyano nAza karavA samartha e tApavizeSa kayAM! himanA pavanathI kamalane jema vinAza thAya, tema manahara kAMti ane lAvaNyavALA tamArA suMdara rUpane nAza karanAra tapa thAya che. paMDita puruSe jyAre jyAM je egya hoya, tema ja kare che. zuM koI bALaka madirAnA ghaDAmAM havana karavAnuM ghI bhare khare? A pramANe tamArI manahara lAvaNyakAMtithI zobhAyamAna zarIralatA mATe karelo tapa nakkI tene nAza karanAra thAya che. bIjuM lAlakamaLa sarakhI prabhAvALuM tamAru zarIra tIvratApane zI rIte sahI zakaze? vRkSa tIvrasUryane tApa sahI zake, paraMtu na ugele phaNage Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasumatI--candanA 401 te tApa sahI zakatuM nathI. pAkaTa vayavALA tapasyAne tIvra saMtApa sahana karI zake, paNa bALakanuM zarIra ne sahI zake. nAnA khAbocIyAnuM jaMLa taDake dekhavA mAtrathI zoSAI jAya che. aha ja keLavAela avayavavALe prANI tapa karavA zaktimAna thAya che-e vAta cokkasa che. zaM koI divasa agnikaNa kayAMya paNa ghaNuM iMdhaNA vagara jaLI zake khare? A kAraNe ISTakArya siddha karavAmAM vaya-pariNAma e kAraNa che. pUrNacaMdra samagra jagatane uddaghAta kare che, paraMtu caMdralekhA nahiM karI zake." A sAMbhaLIne kaMIka vadana-kamala vikasita karIne caMdanA belavA lAgI ke mahArAja ! paMDitabuddhivALA puruSe AvA prakAranuM bele kharA ? kAraNa A5 sAMbhaLe- (270 mI gAthA khaMDita che) sAmarthyavALuM prANI prathama yauvanavayamAM ja samagra karavA lAyaka kArya karavAmAM samartha thAya che. jyAre IndriyonuM baLa ghaTI jAya che, vedanAthI azakta zarIravALo thAya che, tyAre ubhA thavAnI tAkAta rahetI nathI, te pachI bIjuM karavAnI vAta te kayAM rahI? vaja moTA parvatane bhedI zake che, nahiM ke mATIne piMDa kadApi parvatane bhedanAra thAya. (pUrvAda khaMDita che.) A pramANe vRddhavayamAM sAmarthya-rahita manuSya kevI rIte tarI zake? te kAraNathI yauvanavayamAM ja huM dharmabuddhi karavA IchA rAkhuM chuM. bIjuM A ratnavRSTi mane dharmamAM udyama karavAnI preraNA Ape che. paMDita puruSae kahelI A vAta tame zuM nathI sAMbhaLI?--dharmarahita puruSe sarva saMpattionA pAtra banI zakatA nathI. A samaye I AvIne zatAnIka rAjAne kahyuM ke, he rAjan ! Ama rakhe na bolatA, kAraNa tame sAMbhaLe zIla-guNavaibhava pAmelI Ane tame zuM na oLakhI? caMdanavRkSanI zAkhA sarakhI zIlanI mUrti svarUpa A caMdanA che.' A caMdanA vardhamAna tIrthakara bhagavaMtanI sahu prathama sAdhvIone saMyamamAM pravartAvanAra pUjanIya sAdhvI thaze. jenA hRdayamAM harSa samAtuM nathI ane dIkSAnA kALanI atiutkaMThAvALI Ane bIjI vAta karavI ucita nathI. ahIM vadhAre zuM kahevuM? jagadaguruthI pravrajyA ApavAnA anugrahane gya je samaya, te kALa jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI, tamArA ghare te rahe. vaLI dee varasAvelI ratnavRSTinuM dhana paNa tenuM ja che, tene grahaNa kare ane tenI icchA pramANe jene ApavuM hoya tene te bhale Ape." tyAra pachI IndranI anumatithI sarva dhana grahaNa karIne zatAnIka rAjA ghaNuM gaurava karIne caMdanAne pitAne mahele laI gaye. A dhanamAMthI eka bhAga rAjAne, bIjo bhAga zreSThIne, trIjo bhAga pite grahaNa karIne rAjamaMdire gaI A pramANe dIna, anAtha vagerene IcchA pramANe dhana ApatI zreSThInA gharethI prayANa karyuM. rAjA paNa IndranA vacanathI utsAhita banI dhana zeThane pUchIne tenI sammatithI vasumatIne pitAnA maMdire vidhipUrvaka laI gayo ane tene kanyAnA aMtaHpuramAM sthApana karI. tyAra pachI te samagra alaMkArano tyAga karela hovA chatAM paNa, svAdhIna zIlAlaMkArathI vibhUSita avayavavALI. atyaMta manahara utpanna thaela lAvaNya ane yauvananA prakarSavALI Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 copanna mahApuruSonAM carita hovA chatAM paNu, pariNatavayavALAthI paNa adhika dRDha nizcayavALI vana karavA lAgI. samagra IndriyAnA viSaya-sukhanI avagaNanA karanArI hovA chatAM, asAdhAraNa zamasukhane prApta karanArI bhagavaMtanA kevalajJAnanA utpatti-samayanI rAha jotI zatAnIka rajAnA maMdiramAM rahetI hatI. vasumatInA adhikAra pUrNa thayA. 11, [12] camarendranA utpAta koika samaye vividha maNinAM kirAthI aMdhakAra-samUhane dUra karanAra, puSkaLa tAjA rasavALA puSpAnA upacAranA pracuratAvALA, maghamaghatA kAlAgarunA dhUmapaDalavALA, cAre bAju AjJAnI abhilASA karatA beThelA sainika devAnA parivAravALA, pAtAla devaleAkamAM utpanna thayelA camAsure avadhijJAnanA upayoga karIne saudhama Indranu samagra devatAI RddhithI suMdara, uparanA bhAgamAM jatu evuM vimAna joyuM. te kevuM hatuM? samudravelAnA vAyuthI kaMpatI dhvajacihna zreNivALA, dvArabhAgamAM sthApana karelA magaLakalazanA mukhamAM DhAMkelA lAlakamaLavALA, maNiracita nimala bhitti-sthalamAM lAgela caMdra, sUrya, tArAonA prakAzavALA, sArathi vaDe bhaya padmilA sUryanA azvovALo, vizALa AMdhelI caMcaLa zabda karatI ghugharIonA samUhathI dizAene mukhara karanAra, devadRSyanA maMDapamAM laTakatA ratna ane meAtIonA kalApavALA, UMcA vividha prakAranA su Mdara nimala maNiratnAthI banAvelI vedikAnA maDalavALA, ....... hAthathI niMjAtA cAmaravALA, maNimaya vizAla sta MbhamAM jaDelAM ratnAnI kAMtithI suMdara gavAkSavALA, gRhavAvaDInA taTamAM uDatA mukhara vilAsa karatA huMsakuLavALA, sukha, saubhAgya, prabhAva ane vaibhavamAM caDiyAtA IndranA vimAnaratnane mAkAzasthaLamAM pAtAlamAM rahelA camara Indre joyu. saudhama indranA vimAnaratnanI prakAzita zAbhA dekhIne sevA mATe AvelA ane bAjumAM pAse beThelA deva sainika-samUhanA vadana tarapha najara karIne camarApura indre kahyuM ke- huM subhaTA are ! taNakhalAnI jema mArI avajJA karIne uparanA bhAgamAM kayA jai rahelA che ? tyAre teoe jaNAvyu ke, sevaka devAnA maNimaya mukuTathI ghasAelA pAdapIThavALA, pUrNa bhataTamAM loTatA madajaLathI monmatta erAvaNanA svAmI, maneAhara devaleAkanI vibhUti bhAgavanAra saudhama devalAkanA svAmI vajranAtha Indra subhaTonu A vacana sAMbhaLIne tarata ja utpanna thaelA ane vRddhi pAmatA krodhathI bhayaMkara bhRkuTivALA te mAlavA lAgyA ke- ' jo huM ahIM prabhutva guNanA gauravathI pUrNa hAvA chatAM kayA A mAre parAbhava karIne uparanA bhAgamAM jaI rahyo che ? athavA e ja bhale prabhu hAya, mAre prabhupaNAnuM zuM prayeAjana che ? paraMtu prabhupaNAnA abhilASI eka sAthe e hAya, te lAMmA kALa sudhI keAI joI zakatA nathI. kevI rIte ? prabhupAnI lakSmIne bhAgavaTA khIjAthI sahana karI zakAtA nathI. peAtAnI priyA bIjAnA hAthamAM jAya, te dekhavA koI samatha thaI zake kharA ? strIone kharekhara AkarSIka ane saubhAgyapUrNAM suMdara rUpa hoya che, te ja rUpa dhairyAdi guNuyukta uttamapuruSane bhedda karAvanAra Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ camarendrane utpAta, prabhunuM zaraNa 403 thAya che. dauryayukta hRdaya thAya tyAre, bIjAnI unnatine koNu sahana karI zake? sUMThanA agrabhAgamAM vRkSone grahaNa karanAra hAthIne vaLI duSkara zuM gaNAya ? pitAnA prabhutvamAM saMtuSTa thaele bIjAnI lakSamI levAnI je abhilASA karatA nathI tyAre, te manuSya " A nirughamI che" ema dhArIne pitAnI lahamIthI paNa mukata thAya che. te mAnI puruSanuM jIvatara prazaMsA sAthe saMbaMdhavALuM thAya che, je haMmezAM pitAnA tejathI bIjAnA tejane kaMpita karIne jIvI rahyo che. kAM te asuronA svAmI zaka thAva, athavA te huM sureno svAmI thAuM, kadApi eka myAnamAM be taravAra rahI zake kharI ? A jayalakSamI Aje eka patinA pAlanathI sukhethI rahe, eka strIvaDe benuM citta-grahaNa kaThinatAthI karI zakAya che. A pramANe camarAsure vagara vicAre potAnA balamAM garvita thaIne kaheluM vacana sAMbhaLIne pAkaTavayavALA asuranA vaDerA devoe tene kahyuM ke-he svAmI asurAdhipati ! A te zreSTha devAMganAonA nAtha ane devalokanA adhipati uttama prakAranA tapa-sevananA prabhAvathI tyAM utpanna thayA che. tame vaLI zubhakamanA udayathI bhavanavAsI devanA adhipatipaNe ahIM utpanna thayA che. te tame potAnA zubhakarmathI upArjana karelI asuranA svAmI paNanI lahamI sukhethI bhogave, e paNa mahendrapadavALI suralekanI lakSamI bhale bhegave. A viSayamAM tamane kya virodha che? bIjI nikAyanA devatAnA saMbaMdhavALuM adhipatipaNuM tene vaza hovA chatAM tene te viSayanuM abhimAna nathI. temanuM A vacana sAMbhaLIne mahAkrodhane vaza thaele, vRddhi pAmatI bhayaMkara bhUkuTIvALe te kahevA lAgyuM ke mArA parAbhavanI utpattinuM sUcaka vacana belanArA tamArA ciraMtanapaNanA guNanuM gaurava paNa laghutAmAM palaTAI gayuM. kAraNa ke haMmezAM guNe ja prANIonA gauravane vahana karanAra thAya che, paraMtu kAlapariNati-paripAka gaurava karanArI thatI nathI. caDiyAtA guNavALe nA hoya te paNa mahAna che ane guNarahita mATe hoya, te paNa mAne che. athavA mArA parAkamathI tame ajANa hevAthI tamAre doSa kADha nirarthaka che. hastatalathI kheMcelA ane tethI bhayaMkararUpe paDI rahelA vizALa zikharonA samUhavALA uttama kulagirionA samUhane eTale ke chUTA-chavAyA paDI gaelA tamAma parvatane eka pradezamAM DhagalArUpe karI zakavAnI tAkAtavALe huM chuM. kSaNavAramAM samagra samudranA taTane viparIta mukhavALA evI rIte karI zakuM ke, pracura jaLa-samUha ulaTo thaI jAya. athavA meruparvatanA zikharenA avakAzamAM paribhramaNa karatA grahagaNanA samUhane viSamarUpe vikharAelA tArakasamUhane pratikULabhAve parAvartita karI zakuM chuM. atyAre dhAruM te udayAcala ane astAcalane sUryarahita karuM ane caMdra ane sUryanA evA udaya-asta karuM ke, pharI teonA udaya ke asta thaI zake nahiM. vaLI tame bIjA nikAyanA devanI adhikatAnI prazaMsA ane mArI avajJA karI, paraMtu haju tame mAruM parAkrama kaI rIte jANI zakyA nathI. tame tene pakSapAta karanArA che. tamane te ja prazaMsA karavA yogya lAge che ane mArI te tame avajJA karI rahelA che. tethI karIne jeo ekane anusaranArA hoya, te ja tenuM cittaraMjana karI zake che. paraMtu je vaLI bIjAnA cittanI ArAdhanA karavA tatpara bane che, tenuM citta vezyAjana mAphaka dukhe Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capana mahApuruSonAM carita karIne grahaNa karI zakAya che. tyAre sAmAnikapaNAnA gauravanI avajJA karIne camarAsure kahelAM vacane sAMbhaLIne sAmAnika asuranA AgevAna dee kahyuM ke-"he mahA asurendra! tenA pratye amArI paraleka-nimittaka ke Alekanimittaka bhakti nathI. tema ja amane tamArI pAsethI kaMI prApta thavAnuM ke javAnuM nathI, paraMtu je yathArtha hakIkta che, te ja kahI che. pheraphAra ke bheda paDAvanAra kahyuM nathI. sajjanene anyathA-sthita padArthane judA prakAre kahevuM vyAjabI nathI. ame tamArA parAkramathI ajANa thaI bhaya pamADavA mATe kahetA nathI. kAraNa ke, te Indra paNa pUjavA yogya che. je ame yathAsthita vastu tamane na kahIe, te ame doSita gaNAIe. hita IrachanAra vakatAe je kAryamAM lAbha-nukazAna thAya-tevA samaye yathAsthita tene te pramANe kahevuM ja joIe. devakanA adhipatino tiraskAra kare tene ghaTatuM nathI. tyAra pachI teonAM vacananI avagaNanA karIne amarendra bAlavA lAgyo. zuM kahevA lAgyo ? aneka prakAre niraMtara bhayanI ja atyaMta prazaMsA karatA tamArA lekanI buddhinI laghutA meM jANuM. nItirahita bhaya batAvanAra maMtrisamUho jevA prakAranA hoya che, tevA ja prakAranI prabhanA kAryanI siddhi prApta thAya che. prathama utpatti thAya che, te saMpUrNa baLavALA thatA nathI -ema tame rakhe mArA mATe tamArA cittamAM mAnatA. siMha janmatAM ja savavALA utpanna thAya che. janmadinathI ja mahAprarAkamI thAya che. udayAcalathI nIkaLela sUrya udayakALathI ja tejasahita nIkaLe che. adhyavasAya-rahita tame pote ja adhika bhayane kahe che, je pite potAnA bhayane utpanna kare che, te bIjAne kevI rIte jitI zake ? mATe tame bhaya choDe. huM eka ja mArA potAnA sAmarthyavALa chuM. denA rAjAnI daSTine bhayathI caMcaLa karuM chuM. tamArI patnIothI parivarelA tame sukhethI AnaMda kare. athavA mArA sarakhAne kenAthI bhayanI zaMkA thAya ? bhujAbaLavALo huM eka ja te devendrane bhUmi para paDI gaelA mugaTa ane chatravALe, chInavAI gaelA siMhAsanavALo, vibhU rahita, nAza pAmelA belanA abhimAnavALe karIza. baLavAna puruSane potAnA bhujabalane choDIne bIjAnuM mAgI lAveluM bala saMgata thatuM nathI. hAthInA gaMDasthalanA vidyAraNamAM siMha zuM bIjAnA belanI apekSA rAkhaze kharo ?" A pramANe camara-asurapatie kathana karIne potAnA darUpa dhUmathI malina karelA mAhAovALe bhrakuTI caDAvIne karelA bhayaMkara netravALo ekadama siMhAsana parathI ubhe thaye. hastatalanA karelA prahArathI dalita karela pAtAla-bhittisthaLamAMthI uchaLatI sarpamaNinI prabhAthI prakAzita ujajavala pAtAlamULane phADIne meTI parikhAmaMDalanI jema vilAsavALA bhujayugalenA darpane vahana karate camarAsura udaramAMthI jema bALaka tema pAtAlamULamAMthI bahAra nIkaLyo. mahAvegavALA vAyuvaDe viSama rIte pheMkAI gaelA nakSatramaMDaLavALA AkAza-AMgaNamAM uDo. kevI rIte ? uDavAnA vegathI utpanna thaela vAyumaMDalavaDe zobhA pAmI rahelI caMcaLa cUDAvALA, viSama rItithI jhUlatA hAronA paMkita-maMDaLathI TakarAtA avayavavALo, camakatA sUryakiraNe sAthe mizrita thaelA mukuTamaNienA kiraNethI phelAtI zobhAvALAvilAsathI gUlatA kuMDaLethI ghasAtA kapolatalavALA, veganA kAraNe trAsa pAmelI bhayabhIta thaelI devAMganAo vaDe apAela Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvardhamAnasvAmInuM zaraNa 405 AkAzamArgavALA, dhakkA lAgavAnA ane aMga bhAMgI javAnA bhayathI dUra khasI jatA ane palAyana thatA vidyAdhara siddhonA samUhavALA, A pramANe bhrakuTInI racanAvALA mukhamaMDalathI jIvalekane bhaya utpanna karAvanAra camarAsura vegathI AkAzamaMDaLanA vistAramAM uDe. jatA evA teNe "A devene adhipati Indra che." e prakArane lagAra paNa bhaya tenI samIpamAM jatAM na karyo. potAnI buddhinA balanA garvathI unmatta mAnasavALe te javA lAge. jatAM jatAM mArganI vacce eka pradezamAM mUrtimaMta pratimApaNe kAusagga-dhyAnamAM rahelA bhagavaMta vaddhamAna svAmIne joyA. dekhatAM ja be hAthalanI aMjali meLavIne mastake lagADI praNAma karI te kahevA lAgya he jagadguru ! tamArI bhaktinA saMgavALo huM devendrane jitavAnI IcchAthI jaI rahelo chuM. temAM je huM kaMI Apatti pAmuM, te ApanA caraNuyugalanuM zaraNuM aMgIkAra karuM chuM. dukhasvarUpa jANelA bhavathI mukta karAvanAra, saMsAranAzaka evA Apa gurunuM zaraNa aMgIkAra karuM chuM. patananA pratikAra mATe saMgata thae te bIje paNa bhavanapati ApanuM zaraNuM vahana karanAra thAva. kahelAM hita vacananI avagaNanA karanAra evA paNa ApanuM zaraNa aMgIkAra kare che. lAMbAkALathI kheTAmArgamAM gaele pote ja svayaM yogya mArgamAM utaranAre thAya che. calAyamAna mukuTa-kuMDalavALA, vakSasthaLamAM camakI rahelA hAramaMDaLavALo vAyunA vegathI kaMpate ulaTA mArga tarapha pravartelI velanI paraMparAvALo, vegathI bhinna karelA meghanA ADaMbaravALo, potAnA mukhanA vikAsathI atizaya ujavala, sanmukha AvelA sarponA DaMkhavAthI bhayaMkara, jenA bhayathI siddho ane cAraNe palAyana thayA che, evo camarAsura upara jaI rahela hatuM, upara jatA vegathI jANe pavanane nIce pheMkato hoya tema caMdra, sUrya nakSatravALA AkAzagaNane ulaMdhIne vegathI devalekamAM pahoMce. tene dekhIne Indra nahIM kahelA pradezamAM Agamana thayela hovAthI tema ja camarAsurane potAne thaelA parAbhavane tarka karatA vicAravA lAgyA ke, "A ahIM kema AvyuM ?" A samaye capalapaNuthI vagara vicAre vacana bolanAre camarAsura kahevA lAge. zuM kahevA lAgyo IndrapaNA mATe tuM adhikArI nathI, have A bhUmine mAlika huM chuM. lAMbA kALathI bIjAnA Azraye rahelI patibhakatA patnI potAnA pati pAse jAya che. jyAre huM svAdhIna na hatuM. tyAre tuM tene svAmI thaye hato, te ghaNuM thayuM. jyAre sUryane asta thAya, tyAre caMdra AkAzamAM zabhA pAme che. have te huM AvI gaye chuM. he Indra! cittamAM vicAra karIne tuM ahIMthI cAlyo jA. svarganI lakSmI lAMbA kALa sudhI aneka prakAre mArI sAthe vilAsa kare. A pramANe tamArA potAnA manamAM vicAra karIne A devalakSmI mane arpaNa kare. cheDAthI ja saMteSa karo. tamArA sarakhAne bahu kahevAthI saryuM." A prakAre asabhya pralApa karanArane sAMbhaLIne eka sAmaTA devabhaTee tene kahyuM ke, he camarAsura ! tArA AtmAne tu yAda kara, tuM ahIM sudhI Avyo ja kema? paDavAnI IcchAvALA mANasanI jema anItinA mArgamAM potAnA paga nAkhI rahyo che. nIti AcaranAra sajana puruSathI prazaMsanIya laphamInA pAtra thaI zakAya che. kevI rIte ? Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 copanna mahApuruSonAM carita nIti AcaranAra nyAyI puruSamAM nakakI samagra guNaddhinI utpatti prApta thAya che. je nItirahita hoya che, tenI pAse trAddhi hoya te paNa te sthiratA pAmI zakatI nathI. A pramANe temaNe kahyuM. eTale pharI paNa cApalyaSathI vyAmUDha banI nirlajapaNe pragaTa thaelA AzayavALo bolavA lAgyo. "nyAya-nIti ane vinayane upadeza mane ApavA mATe tamane sthApana karyA nathI. AvA prakAranAM vacane kahevAne tamane zo adhikAra che? je keInuM je mujabalanuM sAmarthya ghaTatuM hoya, tene pragaTa kare. huM yuddha karavAnI lAlasAvALe chuM, tenI sAme AvAM vacano bolavAthI zuM lAbha?" A pramANe IndramahArAjanI samakSa nyAyamArgane tiraskAra karI phAve tema te vacane be,lavA lAgyA. te samaye utpanna thaelA AkramaNanA kailAhalavALI Indra mahArAjanI sabhA kSobhavAnI thaI. te devasabhAmAM paraspara eka bIjAnAM zarIre saMgharSa thavAnA kAraNe bhagna thaela bAjubaMdhanA agrabhAgathI tUTatA hAramAMthI sarIne nIkaLI paDelA matIonA samUhathI bharI dIdhelA AMgaNavALI, halanacalana thavAnA kAraNe calita thaelA maNimaya mukuTa sajajaDa athaDAvAthI paTTamAM jaDelA IndranIla maNio bhedAIne cUre thavAnA kAraNe zyAmavarNanA dizAmArga vALI, vRddhi pAmatA atyaMta krodhanA kAraNe vikasita thatA romAMca-paTalathI urasita thaI phulAtA ane te kAraNe taMga thatA kaDAM ane keyUra vaDe suMdara jaNAtI, "haNe haNe" "mAra mAre" evA kaThora vacanathI DarelA hoTha pUrvaka bhrakuTI caDAvela bralatAthI bhayaMkara netrayukta devasabhA kSebha pAmI. A pramANe te deva-parivAra IndranI AjJA vagara paNa camarAsurane mAravA mATe taiyAra thayA. te paNa "devabhUmi sAMkaDI che." ema mAnIne devatAo sanmukha pAdakSepa karate AgaLa cAlyuM, paNa cittathI nahiM. aneka zastro-astronA paraspara athaDAvAthI utpanna thaela khaNa khaNu zabdathI dizAonAM aMtarAle jeNe pUrI dIdhAM che, evA deva vaDe te cAre bAjuthI gherAye. raNanA atyaMta utsAhavALA subhaTone nirmala khaganI agradhArAnA prahArathI cAre bAjuthI aTakAvIne teonI vacamAMthI bahAra nIkaLI gayo. tyAra pachI siMha jema haraNanAM TeLAMne, samudranI chaLo mahAnadInA pravAhane jema tema devasubhaTane camarAsure dUra pheMkI dIdhA. pharI paNa meghanI zreNinA paraspara saMgharSa thI utpanna karelA gajarava sarakhA zabda karatI kevaLa yuddhaparikara-bakhta2nA baMdhanathI ja pratikAra karanArI surasenA sanmukha ubhI rahI. kevI rIte? kAna sudhI kheMcelA, uttama jAtinA suvarNathI bAMdhelA pukhabhAga-vALA bANa vaDe meghasamUhanI jema AkAzatalane AcchAdita karyuM. bIjAnA marmane bhedanAra durjananA durvacananI jema hAthathI phekelA tIkSaNa bhAlAnA agrabhAgamAM rahelA zatrunA marmasthAnane bhedanAra pattharonA samUhazalyanA samUha paDavA lAgyA. atyaMta tIkSaNa caka, magara, musuMDhI, taravAra ane bhatpAdaka hathIyAra-samUha cAre bAjuthI asure upara paDavA lAgyA. tyAra pachI te paNa nirbhayapaNe AkhuM vRkSa ukheDIne pheMkate subhaTathI na rokI zakAya tevI gatinA vegavALe pRthvImukha tarapha deDavA lAgyo. tyAra pachI te camarendra parIghane bhamAvIne devagaNane brAntimAM nAkhata, bhayaMkara bhrakuTI caDAvate, sAmA AvelA devagaNane naSTa sattvavALA karatuM hatuM. tyAM AgaLa choDI dIdhelA pairyAcaraNavALA kAyara deva paDI jatA hatA. lajjA ane mAnathI rahita raNane nahiM IcchatA Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ camarendrano utpAta 407 ane raNamAM AvI paDelA devAne te mahAasure bhagADI mUkayA. tyAra pachI lajjA ane abhimAna cheDIne bhAgI AvelA te devabhaTA tenA prabhAvane sahI na zakavAthI mahendranI pITha pAchaLa besI gayA. yuddhanA utsAha ane abhimAnathI rahita tevA prakAranA subhaTone dekhIne Indra mahArAjA kApAyamAna thayA. kevA ? bhArI krodhanA kAraNe parivartita thaela rekhAonA AvatA vALu indranuM vadana utpAtasUcaka AvatertAvALA vimaMDaLanI jema du:khe karI joI zakAya tevu thayuM.te vakhate kApAyamAna thaelA indre tevA prakAranuM hAsya karyuM", jenA pragaTa paDadhAthI sadizAo pUrAI gaI ane jenA bhayathI lajjA pAmele! pArzvavatI parivAra paNa palAyana thayA. krodhavaza indranI dRSTi tevA prakAranI pragaTa bhayaMkara bhRkuTInI racanAvALI thaI, jethI svabhAvathI prasanna hAvA chatAM jANe bIjI hAya tema ALakhavI muzkela thaI paDI. A pramANe vRddhi pAmatA krodha ane pratApanA prasAravALA atyaMta dussaha mukhAkRtivALA kopAyamAna Indra mahArAjA yamarAja sarakhA thayA. tyAra pachI kopathI utpanna thatA kepavALA Indra mahArAjAne jANIne prajavalita agnijvAlA-samUhathI dizAmaMDaLane bharakhI jatA, ekI sAmaTA AMtarA vagaranA nIkaLatA taNukhAnA kaNu-mizrita AkAza sthalane karatA, peAtAnA sAmarthyathI samagra traNe leAkanA parAkramanA mukAbale karatA mahendranA samagra zatruone parAsta karanAra vAdeva AvI pahAMcyA. AvIne teNe Indra mahArAjane kahyuM ke he svAmI! devAnA nAtha ! Apa hRdayamAM ciMtavana karA, eTale tarata ApanI sevAmAM hAjara thanAra huM hovA chatAM Apa AvA prayAsa zA mATe karo che ? A kAryanI mane ja AjJA ApeA.' AvelA tene dekhIne Indra mahArAjAe camarAsura tarapha melyA. AjJA thatAM ja vadeva tenA tarapha doDIne javA lAgyA. kevI rIte ? pralayakALa sarakhI nIkaLatI jvAlAnA samUhathI nimala ( agninI )......tIvraprabhA khaMDita samUhathI khelAvAela grISmanA pracaMDa camakatA sUrya sarakhA avayavAvALA phelAelA mahAtejanA sAmarthyavALA zastrAthI trAsa pAmelI, bhayathI dUra haTatAM ane te kAraNe uDatA ane laherAtA vacceAvALI, ghUmatI ghugharIenA samUhavALI mekhalAthI suMdara dekhAtI devAMganAo vaDe jovAtA, bhayasamUhathI vyAkula ane trAsa pAmelA UMcA parvatanAM zikharA jeNe bahAra pheMkelA che, bhayabhIta banelA samagra parvata-samUhe tene joyA. AkAzama`DaLamAM nakSatramaDaLanI zakA utpanna karAvanAra, vegathI caMcaLa ane atyaMta zAbhatA vizALa meAtIenA hAra paherelA, mArga cheADIne sAme ubhelA devAvaDe te jovAyA. sAmA AvatA vAdevane camarAsure paNa joyA. tene dUrathI dekhatAM ja tenA prabhAvathI haNAI gayelA parAkramavALA carendra vicAravA lAgyA ke, yuddha karavAnI vAta teA mAjI para raheA, paraMtu tenA sAmuM dekhavA mATe paNa huM samatha nathI. have atyAre zuM karavuM ? tenA jJAna vagaranA ' jagadgurunA caraNa-kamaLanA zaraNu sivAya bIjo upAya nathI'-ema smaraNu karIne palAyana thavA lAgyA. kevI rIte?-vRddhi pAmatA mahAbhayathI kaMpAyamAna thatA dehavALA, Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 copanna mahApuruSonAM cirata dehamAMthI naSTa thaela taiya samUhavALA, trAsa thavAnA kAraNe mukha upara utpanna thaela malinatAvALA, sAmA paDInejeNe yuddhakA baMdha karela che, strInI jema utpanna thaela nikha`LatAnA bhAvavALA, leAkaguru vaSaeN mAnasvAmInA nAmanu dhyAna karate, namI paDelA parAkrama ane abhimAnavALA, zeSanAgathI vIMTalAelA mAnA mAMDalavALA camarAsura, ciMtAmaNi-ratna sarakhA jeNe samasta prANIonA manArathA ciMtavavA mAtrathI pUrNa karyAM che, kalpavRkSanI jema jeNe kalpanA sAthe ja maneAvAMchita padArthoM utpanna karyAM che, evA jagadgurunA caraNa kamaLa pAse AvyA. caraNa-kamaLa kevA ? -camakatA nirmala nakharUpa maNuionA kiraNAthI utpanna karela kesarAkAra kiMjalkavALA, atikomala azulirUpa leAnA maMDaLathI zAbhatA, vistI maneAhara lAvaNyarUpa jaLanA madhyabhAgamAM rahelI nirmaLa kAMtivALA, utpanna thaI che patrazaMkA jemAM evI kAMtivaDe thaela kAmala chAyAvALA, taparUpa lakSmI sAthe krIDA yeAgya atyaMta paraspara saMgata guptAMgavALA, pANlRitalarUpI kaNikAnA maDalathI cAre bAju ati gherAela tIvratapathI prasAra pAmatI gadhasarakhI Rddhiyukta prabhunA caraNakamaLanuM bhramaranI jema dAnavarAja camarendra zaraNu pAmyA. samagra traNe leAkane AzvAsana ApanAra jagadgurunA caraNa-kamaLa rUpI vRkSanI chAyAmAM Azraya karyAM. A samaye prabhunA caraNa-kamaLanI chAyAnu avalaMbana karanAra camarAsurane dekhIne vadeva A pramANe kahevA lAgyA ke are camarApura ! Ama karIne te suMdara karyuM. kharekhara amArA jIvana-paryaMtanA kALa sudhI te amArA cittane prabhAvita karyuM. huM camara ! A mahApuruSa tArA ekalAne mATe mAtra azaraNu nathI, para Mtu azaraNu evA tribhuvananAamArA ane IndranA paNa zaraNabhUta che.te IndramahArAjanA parAkramanA parAbhava ane tiraskAravALAM vacanA elavAnA je aparAdha karyAM, te sarva prabhunuM zaraNa svIkArIne sava thA bhUMsI nAkhyA.' prabhunA caraNarUpI vRkSanI chAyAmAM rahelA camarane A pramANe kahIne vRddhi pAmatA bhAvathI paripUrNa ane maMda namaNI diSTa karavA pUrvaka hRdayamAM utpanna thaI prasAra pAmatI saumyatAyukta vAdeva prabhune traNa pradakSiNA karavA lAgyA. te samaye te kevA dekhAvA lAgyA ? - camakatA tejama'DaLavALA suvarNanI ekaThI karela nirmala kAMtivALA meruparyaMtanA madhya bhAganAM zikhara para rahela nila karaNeAnI vizALa kAMtivALA sUrya sarakhA, prajavalita agnijavAlAnA vikAsa thavAnA kAraNe jeNe adhakAra-samUha dUra karela che evA, jANe strIoe utArela AratIne dvIpaka na heAya tevA dekhAveA lAgyA. jagadgurunA dehanI prabhAthI AMkhA thaela peAtAnA kAMtimaMDaLane vicArIne jANe deva pagamAM paDatA na hoya ? A pramANe vAdeva traleAkanAthane traNa pradakSiNA karavA pUrNAMka namaskAra karIne vegathI peAtAnA icchita sthAne gayA. te deva gayA pachI pRthvItala para ragadoLAtA capaLa hAravALA, camarAsura jagannAthane praNAma karIne stuti karavA lAgyA. kevI rIte ? ' " devA, manuSya ane tiya"cAe karelA mahAbhayane jitanArA ! AtmAmAM vistAra pAmelA dhyAnAgni vaDe karmArUpI IndhananA samUha jemaNe bALI nAkhelA che. evA he vIra ! Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www w wwwwwwww www bhayaMkara upasarga bhagavaMta! Apa jayavaMtA varte. nirmala uttama jAtinA suvarNa sarakhA samujavala ane ullasita thaela zarIranI prabhAvALA, anupama guNe pragaTa thavAthI vRddhi pAmelA atizanA samUhavALA he prabhu! Apa jaya pAmo. ApanA caraNanA prabhAvathI tyAga karelA pApavALA mane ekalAne ja nahiM, paraMtu Ape te traNe bhuvananA jene bhavanA bhayathI nistAra karyo che. A pramANe jagannAthane vidhithI traNa pradakSiNa ApI praNAma karIne calAyamAna kuMDalanA udyotavALo te camarAsura pitAnA bhavanasthAna tarapha cAlyA. pitAnA prabhAvathI vRddhi pAmela gativizeSavALe te camarAsura pitAnA bhavanAlaye pahoMcyo. traNe bhuvananA svAmInA uttama caraNa-kamaLamAM bhamarAnI jema sevA karIne jagadgurunA caraNanA prabhAvathI rakSaNa pAmela te kAraNe tuSTa thaela camarAsura Indra pitAnA pAtAla bhavanamAM pahoMce. [13] gAvAlathI zaru thaela ane govAlathI pUrNa thaela upasarga pachI jemaNe aneka tapavizeSa karIne karmasamUha zeSAvI nAkhe che evA vardhamAna bhagavaMta de, manuSya ane tiyAe karelA vividha upasargone sahana karatA anukrame gaMgAnadInA retALa kinAre pahoMcyA. te kinAre ke hatuM ? "maMda pavanathI uchaLatA kalelenI mALAmAM ekaThA thatA capala taraMgonA samUhamAMthI uchaLatA matsyapUchanA AghAtathI bhedAelA chIpanA saMpuTavALA, chIpanA saMpuTamAMthI bahAra nIkaLatA metInI ujajavala prabhAnA parikSepathI jemAM vividha jaLacare dekhAya che, paraspara eka bIjA jaLacaro athaDAvAnA kAraNe utpanna thaela ghaNuM phINa-samUhathI ujjavala thaela gaMgAnadInA kinAre pahoMcyA. samagra jaMtusamUhanA upadravathI rahita evA te sthAnamAM eka sthaLanI bAjue bhagavaMta kAusagna-pratimAmAM ubhA rahyA. A avasare hRdayamAM atyaMta viSAda vyApele hAvAthI zyAma banelA vadanamaMDalavALo, atizaya pracaMDa bhUkuTInI racanA karavAthI bhayaMkara bhAlatalavALe, majabUta lAMbA sthira skUla kAchamaya daMDavaDe karIne pracaMDa banAvela bhujAdaMDavALa, raghavAele Ama tema najara karate hovAthI vistAra pAmelA daSTibhavALe, vAela gemaMDaLavALe taruNa gavALa te ja pradezamAM AvI pahoMce. te ke ho? - atikaThina hAthanI bAMdhelI niSphara muSTimAM dhAraNa karelA daMDavALe, sthira skUla ane pragaTa dekhAtA kramasara ghaTatA bhujayugalavALa, ati udbhaTapaNe mastakamAM bAMdhelA jaTAjuTa keza ane tethI jeNe bhayaMkara ADaMbara karyo che, kaThera sparzavALa, cIrA paDelA vizALa lAMbA padayugalavALa, jenAM aticibuka ane uMcI nAsikAnAM UMDAM chidro dekhAI rahelAM che, jADA ojhapaTanI aMdara dekhAtA lAMbA daMtAgra-bhAgavALa, karelA pracaMDarUpavALA, vadanathI ja prakAzita karela pracaMDatAvALo yamarAja sarakhe gepadAraka tyAM AvI caDyo. AvIne te hevA lAgyuM ke................ AvA rUpavALA keI baLadone tame ahIM pahelAM joyA hatA? vAraMvAra pUchavA chatAM paNa bhagavaMte jyAre kaMI paNa pratyuttara na Aye, tyAre reSavaza phaDaphaDATa thatA haThavALe te gapayuvAna para Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 copana mahApuruSanAM carita kahevA lAgyuM ke, "huM dareka prayAsapUrvaka pUchuM chuM. ane kahuM chuM, chatAM paNa....tamane kahevA anurodha na thayo, te have huM tevuM karIza, jethI bIjA pratye pharI Ama na kare."-- ema kahIne bhagavaMtanA kAnanA chidromAM niSkaruNapaNe kAsanA khIlAo ThokyA ane cheDAo evA bhAMgI nAkhyA ke ( kaI dekhI zake nahiM.) bhagavaMtane tIvra vedanA thatI hatI, chatAM paNa tenI avagaNanA karIne adhika zubha pariNAmanI vRddhi karatA meruparvatanI jema aDela sarva aMge rAkhIne te ja pramANe kAussagnamAM UbhA rahyA. pelo gepadAraka zuM ciMtavavA lAgya- pitAnA caritranI duSTatA ane azuddha cittathI utpanna karela viparIta bhAvavALAne ATalI zikSA karavA chatAM paNa haju mArA baLada kayAM gayA? te kahevAnI avajJA haju kema karate haze? te juve. karuNu vagaranA prahAra karatA te govALIyAe prabhunA paramArtha svarUpane vicAra karyA vagara potAnuM gAya-baLada carAvavApaNuM pragaTa karyuM te dekho. prabhu duniyAnAM kAryo pratye udAsIna hoya che-e svarUpanI, saMtapaNAnI ke temanA veSanI teNe vicAraNuM na karI. kharekhara pitAnA AtmAnuM zuddha svarUpa jeo pAmelA hoya, teo ja A vicAra karI zake. bhagavaMta mAyAnidAna ane mithyAtva ema traNa prakAranA zalyathI rahita hovA chatAM paNa jagadguru kAsanA khIlAnA zalya vaDe kAnanA chidranI aMdaranA bhAgamAM zalyavALA thayA. svAdhIna bhegane tyAga, asaMgatA, tapathI kRzAMgatA keInA upara apakAra na karanArA evA bhagavaMte pitAnuM svarUpa jagatane batAveluM che. A pramANe de, manuSya ane tiryaMcagaNanA hRdayane mahAcamatkAra karAvanAra e upasarga karIne govALa pAcho pharyo. kAnanA chidramAM sthApana karelA kAsanI zalAkAnA bhAMgI nAkhelA cheDAvALA, dussaha vedanA thavAnA kAraNe jenA mukhanuM lAvaNya karamAI gayuM hoya-tevA jaNAtA, vizeSa prakAranA tapa karavAnA kAraNe upArjana karelA kulakarmanA atizayavALA bhagavaMta paNa madhyadezamAM rahelA madhya" nAmanA koI eka gAmamAM AvI pahoMcyA. tyAM pAraNAnA divase siddhadatta nAmanA vaNikanAM ghare praveza karyo. teNe paNa bhagavaMtane yathAvidhi pratilAlyA ane prabhue paNa bhejanathI pArANuM karyuM. A avasare pahelAM AvelA vaidyaputre bhagavaMtanuM zalyavALuM svarUpa jANIne siddhadattane kahyuM ke, bhagavaMtanuM zarIra zalyavALuM jaNAya che. kAraNa ke sUryakiraNathI vikasita thaela suvarNakamala sarakhuM vadanakamala paNa plAna ane lAvaNyarahita dekhAya che. tapAvelA suvarNa DhagalA sarakhI nirmala dehakAMti hovA chatAM vedanAnA kAraNe jhAMkhI paDI gaI che. sUryakiraNothI alpa khIlelA kuvalayadala sarakhuM bhAvALuM locanayugala paNa bIDAI gayuM che. nagaranA daravAjAnI argalA sarakhuM goLa majabUta ane lAMbuM hovAthI suMdara evuM bAhayugala kRza banI gayuM che. te have zarIramAM zalya kaI jagyA para haze? ema vicArIne bhagavaMtanA samagra zarIramAM zalya kayAM haze ? te tapAsa karI. tapAsa karatAM kAnanA chidramAM rahelA kAsanA khIlAvALA karNa yugala jayAM ane siddhadatta vaNikane batAvyuM. tevA prakAranuM zalya dekhIne karuNuM pAmelA manavALA te vaNike bhaktipUrNa bhAvathI vaidyaputrane kahyuM ke, " A sthiti hovAthI have zuM upAya kara ? vaidyaputre kahyuM ke, eka upAya che, paraMtu A bhagavaMta Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhunA zalyanI cikitsA 411 cikitsA karavAnI prArthanA karatA nathI, zarIranI sArasaMbhALa tarapha bahumAna karatA nathI........ .................jIvitanI abhilASA rAkhatA nathI. kAraNa ke juo A bhagavaMta te samagra de ane manuSyathI caDiyAtA parAkramavALA hovA chatAM paNa upasarga karavA AvanAra tarapha nirbaLa mAphaka pitAnA AtmAne vahana karI rahelA che. nahiMtara koI sAmAnya puruSa AvIne temane kema aDapaluM karI jAya ? A pramANe vaNika ane vaidya vArtAlApa karatA hatA, tenI darakAra karyA vagara jojana pUrNa karIne bhagavaMta vaNikane tyAMthI cAlI nIkaLyA. prabhu gayA pachI siddhadare vaidyaputrane kahyuM ke sArI rIte ghasIne sukumAra banAvelI bhittimAM vibhAga karavA pUrvaka vividha raMgothI AlekhAela citrAmaNanI jema jagatamAM samagra guNe pAtrane pAmIne saphaLatA meLave che. te ja sAcuM vijJAna, te ja buddhine prakarSa kahevAya, ane balanuM samartha paNuM paNa tyAre ja kahevAya che, je samagra guNonA AdhArabhUta evA manuSyanA upagamAM AvI zakatA hoya. eka divasa upakAra karanAra evA kAryane viSe kArya karavAmAM tatpara evA A mahApuruSanI cikitsA karavAthI baMne lekanI sAdhanA karelI thAya che. samagra kAryo karavAnA upagamAM AvI zake e arthe mArI pAse puSkaLa che. jarUra paDe te pramANe mArA dhanane upaga karIne tuM prabhunuM zalya dUra kara, have vicAraNuM karavAne avakAza nathI. atizaya bhaktithI romAMcita gAtravALA ane vaNikanA vacanathI vRddhi pAmelA pUrNa utsAhavALA vaidyaputre kahyuM ke, " tame mane je kahyuM, te mArA hRdayamAM barAbara samajAyuM che. paraMtu A kiyAnA cAra aMge kahelAM che. te A pramANe samajavA-prathama daradInA reganI barAbara cikitsA karavI, auSadha svAdhIna hovuM joIe, najIka rahela parivAra sevAcAkarImAM anukUla hovo joIe, daradanA svarUpane oLakhanAra vaidya. A sarvani vega maLI Ave te cikitsA saphaLa thAya." ahI te jemanI cikitsA karavAnI che, te pIDA vagaranA ane roga maTADavAnI abhilASA vagaranA che. A sthiti hovAthI huM bIjuM zuM karI zakuM ? tyAre siddhadare kahyuM-hRdayathI pite cikitsA karavAnI IcchAvALA na hoya, tevA gurujanane jemAM virodha na hoya te, kuzaLa puruSe tevA kArya mAM karelA prayatna saphaLa thAya che. bIjAne nukazAna na thAya tevA guNathI je bhaktiyukta thAya ane guruvarga tenAthI ajJAta hoya te paNa tevA guNane ga karI Apa joIe. jemAM doSa na thAya ane manavAMchita guNe jemAM thatA hoya te temanI AjJA vagara paNa zuddha kArya karavA gya che." A pramANe vaNikapue kahyuM, eTale vidyaputrane utsAha vRddhi pAme ane vRkSa nIce pratimApaNe kAussagnamAM prabhu rahelA hatA, tyAM pahoMcyA. tyAra pachI vRkSanI be bAjumAM tenI zAkhAo namAvIne doraDAthI bAMdhIne khIlAnA cheDe paNa deraDAM bAMdhyAM. tyAra pachI zAkhAene svAbhAvika sthitimAM mukta karI. ema karatAM khIlAo DALIo kheMcAvAthI bahAra kheMcAI AvyA. prabhune zalyarahita karyA. jyAre khIlA bahAra nIkaLyA ane prabhu zalyarahita thayA tyAre je AgalA vAsudevanA bhavamAM upArjana karela azAtA-vedanIyakarma bhegavatAM bAkI rahela kamazinA kAraNe bhagavaMte gaMbhIra tIrNa ane madhura huMkAra choDyo. je vakhate vALe kAnamAM khIlA ThekayA, tyAre bhagavaMtane teTalI tIvra vedanA thaI na hatI, jeTalI bhArI vedanA Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 copanna mahApuruSonAM carita khIlA kADhatI vakhate thaI. zalyanI vedanA vRddhi pAmI rahI hatI, tenI lAMbA kALanI sthitinI bhagavaMte gaNanA ja na karI. kAraNa ke, "kasoTInA kALamAM durjana manuSya paNa pitAnA aMtaHkaraNane kaThaNa kare che. A pramANe kAnamAMthI zalya nIkaLI gayA pachI vaNika ane vaidhe abhaMgana karavA pUrvaka bIjA auSadha lagADIne bhagavaMtanA kAnanA ghAnI rUjha lAvavAnI sAravAra karI. have bhagavaMtanuM karNayugala vedanA vagaranuM ane akSata banI gayuM. tyAra pachI vaNika ane vaidya baMne prabhune vaMdana karIne potapotAnA sthAnake gayA. pelA zevALe paNa bhagavaMtane... ..............tIvra vedanA utpanna karavA rUpa mahA upasarga pamADIne "mahAtamA nAmanI naraka pRthvInuM AyuSya bAMdhyuM. A pramANe aMgIkAra karelAM mahAvrato ane jinakalpanuM sevana karIne jeNe apavarga- mokSamArga utpanna karyo che. manuSya, tiryo ane devatAI upasargone samabhAve sahana karatA, mahAabhigrahane akhaMDita pUrNa karatA evA mahAprabhAvazALI dahAtmA pRthvIpIThamAM vicAravA lAgyA. prabhune kevalajJAna utpanna thayuM A pramANe samabhAvathI mahApariSaha-upasargo sahana karIne, jemaNe kamalepa khaMkherIne dUra karela che, jemaNe suvarNa DhagalAnI jema potAnI prajAnA phelAvAthI dizAmaMDaLa prakAzita karelA che, evA bhagavaMta keIka samaye "paMbhikA' nAmanA gAma pAse AvI pahoMcyA. tyAM, atigIca jhADIvALA pradezamAM navA phUTelA kuMpaLavALA vRkSa hatA, kuMpaLa hAlavAthI ullasita thaelA puSpasamUhavALa, puSpasamUhamAMthI uchaLatI sugadhI A medavALe, AmadathI unmatta banelA ane ekaThA thaelA bhramaro jemAM guMjArava karatA hatA, e bArIka retIthI patharAele nadIne kinAre hatuM. tyAM daDha vizALa sthira sthUla mULIyAM ane UMcI DALIovALA, DALIomAM cAre bAju phUTelA kuMpaLapatronI aMdara ugelA puSa-parAganA samUhavALA, puSpasamUhanA vistAra pAmelA aruNa sarasa makaraMdavALA, makaraMdanA samUhathI bhIMjAela ane raMgAela pRthvImaMDaLavALA mahAzAlavRkSanI nIce talabhAgamAM bhagavaMta pratimA dhAraNa karIne kAussaga-dhyAne ubhA rahyA hatA. te samaye zuM thayuM ?- rokI dIdhelA samagra indriyArthonA prasAravALA, niSkapa, durjaya mahAmahanIyAdi karmonA samUhane bhedavA samartha, hRdayamAM ulAsa pAmatA mahAzukladhyAnanA prasAravALA, aMtarmuhUrtamAM prApta karelA chadmastha-vItarAgapaNavALA, jemaNe ghanaghAtI karmonA vinAzathI AtmAnI svabhAvadazA saMpAdita karI. kalekanA padArthone prakAzita karavA mATe dIpaka samAna, saMsArano uccheda karanAra anupama prabhAvavALA evA prabhune traNe lokanA sakala bhAva, anubhAva ane sadubhAva prakAzita karanAra evuM kevalajJAna pragaTa thayuM. A pramANe duSkara atimahAna tapavidhAna karanAra jagadagurune mahAguNathI pUjita evA prakAranuM anupama phaLarUpa kevalajJAna prApta thayuM. A avasare indramahArAjA calAyamAna thaelA Asana-prayogathI " prabhune kevalajJAna pragaTa thayuM "--ema jANane, pitAnA siMhAsanane tyAga karIne, sAta DagalAM jinezvara sanmukha Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vendronuM Agamana. 413 cAlIne, pRthvItala sAthe jAnumaMDala meLavIne, praNAma karIne zuM karavA lAgyA, te jaNAve che -- hastakamalanA ullAsa pAmatA nakhikaraNArUpa kesarAthI zeAbhAyamAna, te ja samaye cUMTelAM kalpavRkSanAM upanna thaelAM puSpAnI aMjali ekadama pheMkavA lAgyA. tema ja madhura zabda karatA kAMkaNAthI sukhara bhujAma'DalavALA, suMdara kaMpAyamAna aMgulidalayukta hastakamalane bhAlatalamAM sthApana karIne ghaNA vistAravALA racelA, vividha akSaronI goThavaNIvALA, abhyaMtara bhaktisamUha jaNAvanAra evA prakAranA jayajayakAra karyAM. * prabhune kevaLajJAna utpanna thayu che '~ema jANIne IndramahArAjA vRddhi pAmelA havALA ane rAmAMcita gAtravALA thayA. tyAra pachI maNimaya siMhAsana para besIne pratihArane AjJA karI ke, ghaMTAnA raNakAranA prayAga vaDe samagra devA ane asura-samudRAyane ekaThA thavA jaNAveA. te AjJA thatAM ja teNe ghaTa vagADayA. devatAe vagADela ghaTanA raNakAranA prasArathI dizAnA avakAze| bharAI gayA. evA ghaMTAnA raNakAra indranA vimAnamAM cAre bAju prasarI gayA. te sAMbhaLIne hu pAmelA ane prasarelA utsAhavALA samagra sura-samudAya vAhunA ane parivAra sAthe cAlavA lAgyA. nita asthaLamAM dhAraNa karela maNijaDita mekhalAnA madhura zabda karatA, gatinA vegathI uchaLatA hAramaMDaLavALA devAMganA-jana paNa sAthe cAlavA lAgyA. A pramANe sarvAMdarathI potAnA vaibhavAnusAra vastrAla kAra sajIne devasamudAya ekadama indranA sthAne paheAMcyA. devasamUha AvI pahoMcatAM ja IndramahArAjA airAvaNu hAthI upara ArUDha thayA. hAthI kevA hatA ?-te ja samaye nirmANa karelA rajatamaya himavAna parvata pramANu dehabhAgavALA, sindra varSoMthI raMgelA mahAkubhasthaLavALA, nira Mtara aratA majaLathI bhIMjAelA kapALamULavALA, kAnanA mULabhAga pAse lAgIne rahelA ane jhUlatA manahara cAmaranI cUDAvALA, sthira sthUla lAMkhI kuMDaLI karela sUMDhavALA airAvaNu hAthI upara ArUDha thayA. surasevakAnA hAthathI aphaLAelAM vividha vAjiMtrAnA uchaLatA paDaghA jyAre saMbhaLAtA hatA, tyAre samagra surasainya prayANa karavA lAgyuM. kevI rIte ? devAnA hAthanA prahArathI vAgatAM vAdyothI Akula, mukhanA vAyuthI pUrelA asa`khya za`khAnA vizAla kAlAhalavALuM, AkAzamAM gamana karanArA catura vidyAdharA vaDe gavAtA saMgItathI zAbhAyamAna, vAyuthI laherAtI dhvajAzreNinI zeAbhAvALuM, deveAnA hAthIe karelA gAravathI trAsa pAmatA andhusamUhavALu, caMcaLa aveAnA vegathI mukta thaela vAhana vistAravALu, siMhanAda jemAM vistAra pAmyA che, evuM devasainya prayANa karavA lAgyuM. A pramANe vaibhavAnusAra vistAravALA, vastrAbhUSaNa sarjelA deveAnA piravAra sahita IndramahArAjAe AvIne vIraprabhunA kevalajJAna-kalyANakanA mahAtsava karavA devasamUhane AjJA karI ke--< are ! samavasaraNa-bhUmi taiyAra karo.' tyAra pachI IndranI AjJAthI tarata ja te taiyAra karavA lAgyA. kevI rIte ?-- Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414. copanna mahApuruSonAM carita cAre bAju jana pramANa parimaMDalAkAra pRthvIpIThane kAMTA, kAMkarA, khADA TekarA vagaranuM sapATa nirmala suMdara arisA sarakhuM banAvI, atizaya sugaMdhI parimalanA kAraNe ekaThA thaelA bhramaroe karelA guMjAravathI dizAnA aMte mukharita karelA che, ghaTI gaelA ka5vRkSanA guNanA gauravavALa arthAta tethI adhika sugaMdhI pavana maMda maMda vAvA lAgyo. patrapuTamAMthI jharatA makaraMdathI dizAnA aMte raMgAI gayA che e kalpavRkSone pAMca varNana puSpasamUha AkAzamAMthI paDavA lAge. nirmala dRDha bhittisthaLathI uchaLatI kAMtinA samUhavALo evo rajatano kile uttama kSIrasamudranI jema ramyatAthI mana haraNa karatA hatA. atyaMta pItavarNavALe ane ujajavala saMpUrNa nirmala prabhAnA vistAravALo suvarNa kille vijaLInA kuMjanI jema utpanna thayA. vividha varNavALa maNi-ratnonAM kiraNe ekaThAM maLavAthI manahara Indra dhanuSanI sarakhI kAMtivALA maNine killo sthApana karyo. tAjA rasavALA pragaTa thatAM caMcaLa pallavothI zobhAyamAna, uttama utpanna karelA gucchAothI jenI zikhA uchaLI rahelI che, e azokavRkSa vikuvyuM. AkAzagaNanA mArgamAM nirmala caMdra ane darpaNa sarakhI prabhAvALA, sUryanAM kiraNonA prasArane AcchAdita karanAra evAM traNa chatro sthApana karyA. pahelA mukhavALA siMhAkRtithI zobhAyamAna vividhamaNiothI banAvela pAdapIThavALA siMhAsane cAre dizAmAM sthApana karyA. IndranI AjJAthI A pramANe cAra mukhya dvAravALuM samavasaraNa tuSTa thaelA devasamUhe tarata ja taiyAra karyuM. A pramANe jemaNe samagra atizayenI samIpatAthI lekanA manamAM Azcarya utpanna karyuM, jemanA pAdanikSepa, uttama kamaLanI paripATIthI kamaLo upara thAya che, IndramahArAjAe devenI bhIDa jemanI AgaLa vinayapUrvaka zIghratAthI nivAraNa karela che, kinnara devane samudAya jemanAM stuti ane maMgalagIte, ekI sAthe gAI rahela che, deve ane manuSya vaDe pUrNa bhaktithI jayajayakAra karAtA, evA bhagavaMta pUrva dvArabhAgathI praveza karIne samavasaraNa bhUmimAM gayA. catura yakSenA hAthathI capaLa cAre vIjAvA lAgyA. A samaye "o tiratharaNa" ema bolIne samagra prANi-samudAya sarakhI rIte samajI zake tevI sAdhAraNa vANIthI prabhue dharmadezanA zarU karI. jaLapUrNa meghanA garava sarakhI gaMbhIra vANInuM eka vAkaya paNa aneka jaMtune pratibaMdha karavA samartha hatuM, te sAMbhaLIne sUryanAM kiraNonI prabhAthI jema kamale tema zravaNathI utpanna thaela mahAparitoSa pAmelA parSadAmAM zravaNa karavA mATe AvelAonAM vadana-kamale vikasita thayAM. te ja kSaNe sthira citraNa karelI bhitti sarakhI parSadA vividha vargothI manehara zAMta ane nizcala Indriyane prasAravALI zebhatI hatI. A pramANe traNe lokanA jananA manane saMtoSa pamADanArI sukhasvarUpa vANIthI bhagavaMta dharmadezanA ApatA hatA. temAM zuM kahetA hatA ?-jemake - jagatamAM jIva, ajIva, Asava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mekSa rUpa sAta to che. tathA pAMca jJAna, pAMca caritra, darzana anaMtA, pAMca mahAvrata, pAMca samiti, vizeSathI kahevAto paramArtha, tema ja bAhya-atyaMtara bAra prakAranuM tapa, sattara Asava-dvAra, vividha Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama dezanA, gaNarapada-sthApanA 415 bhAvanA sahita, dazalakSaNayukta, traNaguptithI gupta dusahu pariSahe, ugra vidhAna sahita kahela yatijananA AcArarUpa dhama, temaja AcArya, glAnAdikanA veyAvaccamAM pravatA vu', Ata -raudradhyAnanA tyAga ane dharma-zukaladhyAna pUrNa, maitrI, pramAda, kAruNya ane mAdhyarathya bhAvanA rUpa dharma, temaja jevI rIte A jagatamAM nArakI, tiya ca, manuSya ane devagatinI sthiti che. jevI rIte sukho duHkho thAya che. uttama, madhyama ane jaghanya karmanI sthiti thAya che. A sarvanI prarUpaNA bhagavaMte karI. te samaye dhakathA zravaNu karavAmAM ekAgra mAnasavALI ane nizcala-niSkapa avayavavALI padA evI zaiAbhatI hatI ke jANe lepTemaya athavA teA TAkaNAMthI kaMDArelI mUtio na heAya ? A pramANe deva, narA ane tiya``casamudAyane pAtapeAtAnA kSayApazamanA anusAre zravasukha utpanna karanAra, svarga ane meAkSarUpa mahAsukha phulane ApanAra yathArtha dharma saraMbhaLAvye. A samaye ghaNA prakAranA dharmane kahenAra bhagavaMtanA deva ane asuro vaDe karAtA pUjAtizaya lAkothI sAMbhaLIne gautama gotramAM thaelA, aneka brAhmaNAne bhaNAvanAra pAMcase ziSyAnA parivAravALA indrabhUti nAmanA adhyApaka, IndrAdika vALI padAnA madhyabhAgamAM birAjamAna bhagavatane dharmopadeza ApatA dekhIne A kAI IndrajALIyA che.' ema jANIne jene atizaya abhimAna utpanna thaela che, evA tenuM jJAnIpaNAnuM abhimAna hamaNAM dUra karu' ema khelatA te samavasaraNabhUmimAM AvyA. dUrathI AvatA tene dekhIne ane tenA manane abhiprAya jANIne bhagavAne tene geAtrasahita peAtAnA nAmathI khelAvyA ke--< hai gautama indrabhUti ! sAMbhaLeA. IndrajALIyAthI oLakhAtA hu koI chuM -ema rakhe tame mAnatA, athavA indre A samavasaraNa Adi vaibhavanI racanA karI che, tene tame kema jANI zakatA nathI ? tyAre leAkeAnI samakSa peAtAnA geAtrathI khelAvavAnuM sAMbhaLIne IndrabhUti manamAM vicAra kare che, me ciMtavela padArtha kevI rIte jANI gayA ?'-ema atyaMta vismaya pAmyA. prabhu pharI paNa kahevA lAgyA ke--tamArA hRdayamAM eka saMzaya utpanna thayA che ke, 'jIva che ke nahi ?' A viSayamAM sAcI hakIkata zuM che ? te sAMbhaLeA. vyutpatti arthavALA A jIva che, te A lakSaNeAthI jANavA. cit, cetanA, saMjJA, vijJAna, jJAna Adi cihnothI te jANI zakAya che.' prabhunuM A vacana sAMbhaLIne temaja matipUrvaka tenA UMDA vicAra karyAM eTale lAMkhA kALanA mananA sa Mdeha dUra thayA, temaja hRdayamAM pUrNa ha pragaTa thayA. peAtAnI jAtinA thaelA mahAna abhi mAnanA tyAga karIne prabhunA caraNa-kamaLathI ala'kRta pradezamAM najIka jaine bhUmitalanI sAthe bhAle tala meLavatA indrabhUti praNAma karIne vinaya pUrNAMka kahevA lAgyA keDe bhagavaMta ! khATA jAtipaNAnA abhimAna ane garvathI dUSita thaele, saMsArakUpamAM paDavAnA bhayathI vyAkula anele huM ApanI kRpAnuM pAtra banavAnI abhilASA karuM chuM. te Apa ApanA ziSyapaNe svIkAravAnI mArA upara kRpA karo."-ema kahIne pharI paNa bhagavaMtanA caraNamAM paDayA. bhagate paNa jJAnAtizayathI vicAryuM ke, A prathama gaNadhara thaze' tethI yathAvidhi dIkSA ApIne prathama ziSya karyAM. eTale pratrajyAnuM vidhAna thayA pachI tarata ja vaizramaNa nAmanA suravare pratrajyA-pAlana cAgya mepakaraNa ApyuM. samagra saMganA tyAga karavA chatAM paNa pUrvApara avirAdha kAraNarUpa te grahaNa karyuM ane vicAryuM. ke-"dharmImAM udyama karanAra yatie niravadya Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 copanna mahApuruSonAM carita saMyama pAlana karavA mATe dharmopakaraNa grahaNa karavAM joIe. nahiMtara jagatamAM chakAyanA jIvonI jayaNuM na jANanAra chadmastha muniethI niravadya prANidayA kevI rIte jANI-pALI zakAya ? uddagama, utpAdano ane eSaNanA deSathI rahita, samagraguNayukta hoya te ja grahaNa karavuM, paraMtu hiMsAdi-doSayukata hoya, te grahaNa na karavuM. saMpUrNa jJAna, darzana ane cAritranI AcaraNa karanAra, samasta mamatva, bhaya ane ahaMkArane tyAga karanAra samagra zakitazALI tenA doSonI zuddhi karI zake che. jJAnAtizayanI avalokana-rahita abhimAna-dhanavALe je upakaraNane parigraha kahIne brAMti utpanna karAvanAra te dharmanAM upakaraNane paNa parigraha mAnanAre mANasa hiMsaka jANa, tatvane na jANanAra hoya tevA ajJAnI lekene teSa pamADavAnI IcchAvALe samaja. jaLa, agni, vAyu, pRthvI, vanaspati tathA trasapaNe utpanna thaelA ghaNuM jenuM dharmopakaraNa sivAya rakSaNa karI zakAtuM nathI. je vaLI veSa-upakaraNa grahaNa karIne gaNa karaNamAM dUSaNa lagADe e dauryarahita mUDhamativALe thAya, te pitAne ja ThaganAre thAya che. A pramANe saMyamamAM udyama karanAra ghaNA guNa karanArA dharmanA upakaraNa-viSayaka vicAra karIne tyAM IndrabhUtie pAMcaso ziSyanA parivAra sAthe pravajyA aMgIkAra karI. A-samaye "IndrabhUtie dIkSA lIdhI ema loka-paraMparAthI sAMbhaLIne vidyA ane belanA abhimAnI te dizAmAM mukha karIne najara karatA, bhAIne pAcho lAvavAnI buddhivALA, pAMca zithI anusaratA mArgavALA agnibhUti pUchavA lAgyA ke, "are ! karma che ke nahi ? te kahe."-ema bolyA. pachI bhagavaMte kahyuM ke, "gautama gogAvALA he agnibhUti ! sukha-duHkhanA kAraNabhUta karma che, te tenA kAryathI jANI zakAya che. kAraNa vagara kAryanI utpatti thatI nathI. jema bIjathI aMkuranI utpatti thAya che. jo tame ema mAnatA he ke-duHkhanI utpatti kAraNa vagaranI che, te aMkurane paNa vagara bIje utpanna thayela che-ema mAnavuM paDaze, paNa tema mAnI zakAze nahiM, kAraNa ke, phaLarUpa kArya pratyakSa che. have kadAca tame ema mAne ke sukhAdikanA pratyakSa dekhavAmAM Ave, te ja kAraNa thaze, phaLapaNathI, aMkuranI jema, nahiMtara pratyakSa dekhAya che, tenI hAni ane na dekhAtA evA parokSanI kalpanA karavI paDaze, paraMtu tema karavuM yogya nathI, temAM ekAMtiktA nathI. kAraNa ke sAdhAraNa kAraNathI yukta ane surabhi aMgarAga, puSpamALA, kezaguMphanavALI yuvati samIpa hovA chatAM puruSayugalane sukha-duHkhanA anubhava vizeSa phalamAM samAnatA nathI ane te phala hetu-rahita nathI, kArya hovAthI, ghaDAnI jema. heta vagara je kArya utpanna thAya che, te AkAzanI jema samajavuM ane sukha-duHkha Adi tema nathI. je sAdhAraNa sAdhanathI saMyukata vastuonA vizeSa dharmanI utpatti mATe thAya che, te karma che. AmAM pratyakSathI viruddha evI kaI kalpanA nathI. mATe he agnibhUti ! karma che ema svIkAra karo. temaja- nirmala maNi-ratnanA kiraNanI prabhArUpa dIpakathI dUra thaela aMdhakAra prasaravALA ane nirmala mukatAvalio laTakAela bhavanamAM kaMIka puNyazALI sukha anubhavate vAsa kare che, jyAre bIjo koI nibhAMgI uMdaree karela seMkaDo chidravALA, dhULathI bharelA, seMkaDe khADAvALA Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharanA saMzaya dUra karyA. 417 jINuM jhUMpaDI sarakhA gharamAM pitAne kALa nirgamana kare che. vaLI eka jaNa vizALa nitaMba -sthala ane dhUla stana-pradeza vahana karavAthI durbala-pAtaLA kaTipradezavALI ratikrIDAnI IcchAvALI priyA sAthe vilAsapUrvaka vAsa kare che, jyAre bIjo koI meTA peTa ane lAMbA dAMtavALA vadanavALI pILI-mAMjarI AMkhavALI, kAmukhI mahilAonI khuzAmata karatAM duHkhathI vAsa karate divaso pasAra kare che. vaLI eka sobhAgI maNijaDita suvarNa thAla ane koLAmAM pracura ghIthI bharapUra evA aneka miSTAnna bhajananI vAnagIo, manahara khAdyo ane mevAno bhejana kare che. jyAre bIje kaI hInabhAgI junA ciMtharAM ekaThAM karIne DhAMkelA puruSacihna hovA chatAM paNa aMDabhAga jenA dekhAtA che, e Akho divasa bhaTakIne bhikSAvRtti karI muzkelIthI potAnuM peTa bhare che. keIka bhAgyazALI manohara pAlakhI, vAhana, ghoDA, hAthI ane rathagADImAM lahera karatAM sukhapUrvaka sahelAIthI icchita sthaLamAM musApharI kare che, jyAre koI nirbhAgIne junuM gADuM paNa mArgamAM maLatuM nathI ane kaThera sUryanA tApathI dhagadhagatI retI ane dhULamAM page dAjhatAM cAlavuM paDe che. A pramANe pravartatAM mahAsukha-duHkhanA vividha kAryonA pratyakSa kAraNo dekhAya che. te A viSayamAM he gautama ! karma che e vAtane svIkAra kare. A pramANe hetu, kArya, daSTAMta, phaLa Adi padArthothI tene kamane saMzaya dUra karyo-eTale pAMcaso zinA parivAra sAthe agnibhUtie paNa vidhipUrvaka pravajyA aMgIkAra karI bIjA bhAIe dIkSA lIdhI ema jANyuM, eTale pitAnI vidyAnuM abhimAna karanAra trIjA vAyubhUti" nAmanA brAhmaNa-paMDita paNa samavasaraNamAM AvyA. AvIne besavA lAgyA ke, -are! mahApAMDityanA abhimAnI mane vedanAM padone artha kaho. bhagavaMte paNa savizeSa yathArtha vedanAM pade samajAvyAM. samajAvavAthI niHsaMdeha thaelA teNe paNa pAMcase ziSyanA parivAra sAthe dIkSA aMgIkAra karI. tene dIkSA aMgIkAra karelA jANIne cothA bhAradvAja nAmanA brAhmaNa vidvAna pitAnI jAtinA abhimAnathI utpanna thaela IrSyAthI zyAma thaela mukhamaMDalavALA "hamaNAM temanA pAMDityanuM abhimAna haThAvuM chuM.'--ema belatA pAMcaso ziSya-parivAra sAthe bhagavaMtanI pAse AvyA. AvIne kahevA lAgyA ke "are IndrajAlika ! pAMca bhUtothI judo koI jIva nAmane padArtha hoya te mane kaho" bhagavaMte madhura bhASAthI tene pratyuttara ApyuM ke, "he devAnupriya! jIva nAmane judo padArtha che. je jIva ane bhUta eka ja hoya to, keInuM maraNa thAya ja nahi. keInA zarIrane kadApi nAza thAya nahiM ane akhaMDita deha TakI rahevuM joIe. chevaTe darekanuM maraNa te ApaNe dekhIe chIe ane zarIramAM paNa zvAse zvAsa, nADInA dhabakArA vagere spaMdana-vyApAra paNa anubhavIe chIe, mATe pAMca bhUtothI jude jIva nAmane padArtha che"- ema samajavuM. A pramANe te paNa niHsaMdeha thayA ane samagra viSayasaMganA vyAhane tyAga karIne tevI ja rIte parivAra sAthe dIkSA aMgIkAra karanAra ziSya thayA. cethAe dIkSA lIdhI ema jANIne "sudhamAM " nAmanA pAMcamA brAhmaNa vidvAne AvIne kahyuM ke, "zuM A lekathI judo bIje kaI paraleka che? athavA te zuM nathI? bhagavaMte kahyuM 53 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 panna mahApuruSanAM carita ke- paraka che, sudhamAM paMDite kahyuM ke, "paraleka che te kevI rIte jANavuM ane mAnavuM?" bhagavaMte kahyuM ke-"je tamane pratyakSa anubhava thato na hoya te, anumAnathI paNa khAtrI kahevI paDaze. kevI rIte? te ke tamArA dharmamAM paNa dAna, tapavidhAna vagere puNyakarma karavAnAM anaSThAne svIkArelAM che. jAtismaraNa AdithI paNa parabhavanI utpatti che-ema jJAna thAya che. mATe "paraleka che'-ema mAnavuM ja paDaze. nahiMtara kuzala puNyakarmanAM anuSThAne AcaravAM, jAtismaraNa thavuM, te nirarthaka thaze." A pramANe saMzaya chedAvAnA kAraNe teNe paNa pAMcasenA parivAra sAthe dIkSA aMgIkAra karI. e pramANe vasiSTha, kAzyapa, kauzika, hArita ane kauDinya getravALA bIjA brAhmaNa paMDitae paNa saMzayane cheda thavAthI potAnA parivAra sAthe dIkSA aMgIkAra karI. A sarve uttama jAtinA brAhmaNakulamAM janmelA, uttamotravALA, zreSTha kIrtivALA, vAaSabhanArAca saMghayaNa ane sAmarthyavALA, sarve gaNudhare sarva aMgasUtranA arthane dhAraNa karanArA, vividha labdhiyukta, chadmasthapaNumAM paNa atizayavALI labdhivALA hatA. pAMca pAMcasenA parivAravALA, be sADAtraNasenA parivAravALA, cAra traNasenA parivAravALA ema agIAre vidvAnee saMyama svIkAryo. tyAM daza gaNadharanI ziSya-saMtati viracheda pAmI. kALanA vegathI ahIM sudharmAsvAminA ziSyanI saMtati cAlu rahI ane Aje temanI paraMparA pravarte che. nava guNavaMta gagudhara bhagavaMte te bhagavaMtanA nirvANa pahelAM ja nirvANa pAmyA ane gautama svAmI ane sudharmAsvAmI vIra bhagavaMta nirvANa pAmyA pachI mokSe gayA. A pramANe sudharmAsvAmInA ziSya-praziSyAdinI paraMparAnA vistAravALAM A nirdoSa tIrthamAM Aje paNa jeo pravrajita thaI saMyamane dhAraNa karanAra rahelA che, teo lokonA AkarSaNamAM samartha che. gaNadhara bhagavatinI prajAne adhikAra pUrNa thayuM. [14] [15] mRgAvatInI dIkSA gaNudharee pravrajyA aMgIkAra karyA pachI grAmanugrAma kamasara vihAra karatAM karatAM bhagavAne kauzAmbI" nagarImAM ghaNuM ja pratibodha pAmaze-ema dhArI te tarapha vihAra karyo. te vakhate tyAM pahelAnA virodhI banelA citrakAre paTamAM cirolA mRgAvatInA rUpane dekhIne mRgAvatIne meLavavAnI utpanna thaelI abhilASAvALA, mRgAvatInI prArthanA-nimite malelA dUtane parAbhava karavAthI kodhe bharAelA "pradyota" rAjAe "kauzAmbI " ne ghere ghA hate. bhagavaMtanA atizayanA prabhAvathI samagra jatuonA vaira-pariName zAnta thayA. pUrve kahelA krama pramANe Indoe samavasaraNa taiyAra karyuM. kevI rIte ?-- sugaMdhI parimala-sahita, vanagamanane maMdamaMda halAvata, kAMTA-kAMkarAnA samUhane dUra karate vAyare prasaravA lAge, tyAra pachI meghAe sarva dizAomAM varasAda varasAvI, jaLachaMTakAva karI pRthvItalanI uDatI raja zAMta karI. tyAra pachI jenI sugaMdhathI aneka bhramara zreNioe guMjArava karIne dizAcakra mukharita kareluM che, evI DiMTiyA upara rahelA, khIlelA Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 mahArANI mRgAvatInI dIkSA kamalenA patrapuTavALI puSpavRSTi karI. te ja kSaNe taiyAra karelA nirmala rajata, suvarNa ane zreSTha maNi- ranA banAvelA vividha aTArIo ane jharUkhAvALA traNa killAonI racanA karI. gUlatA manahara cAmara-samUha ane muktAvali-sahita cAra dizAmAM zobhatA cAra pravezadvAranI racanA karI. suMdara aruNa ane nIlavarNavALAM aneka patro paraspara athaDAvAthI thatA zabdovALuM, puSponI sugaMdhathI AkarSAelA bhamarAoe karelA guMjAravavALuM azokavRkSa sthApana karyuM. tenI nIce be bAju cAmaradhArI deve vaDe DhaLAtA cAmaravALAM, AkAzabhAgamAM rahelA traNa chatronA valayavALAM siMhAsanenI racanA karI. A pramANe vividha prakAranI racanA ane dhvajA-patAkAnI zreNithI zobhAyamAna bhagavaMtanuM uttama samavasaraNa devatAoe taiyAra karyuM. A pramANe samavasaraNa taiyAra thayuM, eTale Indra mahArAjAe savaMdarathI hAthamAM kASTikA grahaNa karIne devathI karAtA jaya jayakAra zabda baMdha karAvIne devenI bhIDa aTakAvI eTale bhagavaMta siMhAsana upara birAjamAna thayA. pUrve jaNAvI gayA, te, de, asure, manuSya ane tiyanI parSadAmAM bhagavaMte dharma dezanA zaru karI. A samaye mRgAvatIne khabara paDI ke, "bahAra bhagavAna samavasaraNamAM besIne dharmadezanA Ape che." eTale mahAvairAgyamAM raMgAelI te bhagavaMtanAM samavasaraNamAM temanI samIpamAM AvI. vinayapUrvaka dharaNitala para mastaka,sparza thAya tema vaMdanA karI najIkanA sthaLamAM beThI, dharma dezane zravaNa karavA lAgI. eka sthaLe dharma zravaNa karatA pradyota rAjAne paNa joye. . dharma, dezanA pUrNa thaI tyAre mRgAvatIe caMDapradyota rAjAne kahyuM ke, je tame kahetA-rajA ApatA he , pravajyA aMgIkAra karuM. rAjAe "bhale" ema kahIne anumati ApI. tyAra pachI pitAnA bALakane rAjAnA meLAmAM sthApana karIne bhagavaMtanI pAse gaI. mRgAvatIne abhiprAya jANune Arya "caMdanA" sAthe "mRgAvatI" ne tenI prathama ziSyA karIne dIkSA ApI, bIjI paNa aneka rAjakanyAone dIkSA ApI. tyAMthI kramasara vihAra karatA bhagavaMta "rAjagRha' padhAryA. tyAM vaibhAra" parvatanI najIkamAM samavasaraNa thayuM. e samAcAra zreNika rAjAe jANyA, bhagavaMta pAse zreNika samyaktva pAmyA. puruSadatta, pRthvIna, naMdiSaNa Adi kumAroe dIkSA lIdhI. pachI "zrAvastI nagarIe gayA. tyAM paNa samavasaraNa thayuM, prasenajita" vagere rAjAone pratibaMdha pamADyA ane keTalAka divasanI sthiratA karI. te avasare ghaNu maMtronI addhivALA ane sarvajJapaNAnA abhimAnI evA gozAla, vizAla, vizAkhila, pArAzara paribhramaNa karatA karatA te ja zrAvastI nagarImAM AvyA. maMtra-taMtra-yukta bAhyaRddhi prApta karavAnA kAraNe IndrajALiyAnI jema tatva na samajanAra evA bheLA lokone AkarSaNa karavA lAgyA. temAMthI vizAkhila, vidyAbalanA garva vahana karatA darpathI madonmatta thaelA gozAla, bhagavaMtanI pAse AvyA. pitAnA magata abhiprAyane pUchavA lAgyA. pUchelA praznonA uttare adhikapaNe maLavAthI AmAM "A sarvajJa che." ema niHzaMkapaNe nakakI karIne samagra ke gozAlAdikane choDIne bhagavaMtanI sevA karavA lAgyA. athavA te- Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 panna mahApuruSonAM carita jema khaja sUryanA prakAzanA utkarSane, tema sarvajJApaNAnA abhimAnathI avalokana karanAra teo bhagavaMtane utkarSa pAmI zaktA nathI. traNa lokamAM rahelA tamAma padArthonuM jJAna jemanI potAnI hatheLImAM rahelA AmaLA mAphaka pratyakSa che, to pachI bIjA praznonI gaNanA ja kayAM rahI? nirmala kevalajJAnanuM svarUpa Ama nakakI hovAthI leka ke alekamAM evo kaI padArtha nathI ke, tenAthI na jANI zakAya, nirmala skurAyamAna kevalajJAnanA prakAzathI sUryanI jema jinezvare ajJAna-aMdhakArane sarvathA dUra karIne bhuvanane prakAzita karyuM. A pramANe atizaya nirmala mukhacaMdravALA bhagavaMtanA darzanathI prakAzita karelA bhuvanatalamAM jinendra vaDe caMdranI jema leke AnaMda pamADAya che. [16] udayana kumArane rAjyAbhiSeka A bAju pradyota rAjA prabhunA prabhAvathI zAntaravALe thaye. mRgAvatIe pitAnA bALaputrane kheLAmAM mUka dekhIne tathA "A bALaka tamane bhaLAvuM chuM. e mRgAvatInA vAkyane yAda karIne, bhagavaMtanI dharmadezanAthI saMsAranuM nATaka jANIne cAre bAjuthI gherAelI AhAra, ImpaNuM, dhAnya, jaLa vagere nityopayogI vastuo jemAM kSINa thaelI che, pravezanigamana jemAM baMdha thaelA che, devanI pUjA, paroNunI pUjA, paNa lekoe jemAM baMdha karI che, zarIra-sthiti TakAvavI muzkela thaI che, patie paNa potAnI patnIone tyAga karI gayA che. evI "kauzAmbI" nagarInI durdazA dekhIne pazcAttApa kare to te vicAravA lAgyuM ke"aho! A rAjatvanuM abhimAna te haMmezAM zAMtine utpanna karanAra nathI. sUryanAM kiraNonI prabhAthI vITAela sUryanI jema avazya teno astamAM ja cheDe Ave che. kAraNa ke, pitAnAM balathI prayatna pUrvaka pAlana karavA chatAM paNa vyabhicArI strInI jema rAjyalakSamI vikAra utpanna karanArI thAya che. duSTa pizAcInI jema chidra anveSaNa karavAmAM tatpara banelI hoya che, catura vezyAnI jema duHkhe karIne ArAdhI zakavAnA svarUpavALI hoya che, duSTa vijaLIlatAnI jema kSaNamAM dekhAya ane tarata ja adazya thAya che. zaradaRtunI saMdhyAnA AkAzanA raMga sarakhI muhUrtamAtra ramaNIya rAjyalakSmI hoya che. durAcArI A rAjyalakSamIthI kaNa nathI chetarAya? pragaTa moTI gajaghaTAthI paripAlana karavA chatAM-rakSaNa karavA chatAM paNa dUra cAlI jAya che. caMcaLa gheDAnI kaThora kharI vaDe ukheDavAne ke AkramaNanA bhayathI DarelI hoya tema rAjyalakSamI zIdhra sarI jAya che. navIna tIkSaNa khadhArAnA prahArathI chedavAnA bhayathI hoya tema palAyana thAya che. kamalavanamAM saMcaranArane nAlanA kAMTA vAgavAnA kAraNe vedanA thAya ane sthira pagalAM mUkI zake nahiM, tema rAjyalakmI kyAMya paNa sthirapadane niyamana karatI nathI. A rAjyalakSamI caraNomAM atyaMta bAMdhelI ane mUlamAM atyaMta nizcala hovA chatAM paNa hAthIonA kAna vaDe jANe aphaLAIne vinA kAraNu bIjAnI abhilASA kare che. anurAga vividharaMgathI bharapUra prayatnapUrvaka upAsanA karelI hovA chatAM hAtha joDIne namaskAra karAelI pradoSakALanI saMdhyA jema rAjyalakSamI naSTa thAya che. zleSArtha hovAthI anurAga, prayatna pUrvaka rakSaNa, namaskAra karAelI hovA chatAM rAjyalakSmI nAza pAmanArI che. durjananI prItinI jema AraMbhamAM rasavALI, aMtamAM rAgarahita thavAnA kAraNe rasahIna, caMcaLa ane uddhata svabhAva Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvvvvvvvvvv rAjya-lakSmInuM svarUpa, sUrya, caMdranuM mULa vimAna sAthe Agamana 421 vALI A rAjyalakSmI atyaMta nizcala thatI nathI. A rAjyalakSmI anurAgavALI prakRtithI paripAlana karavA chatAM paNa joradAra pavanathI kaMpatI dhvajA paMkitanI jema koI prakAre sthira thatI nathI. rAjyalakSamI svabhAvathI prakAzamAna, atyaMta mahara padavALI havA chatAM aMtamAM agni-javAlAnI jema javalita thaIne zAMta thAya che. gaMbhIra ane vizALa pAtro jenA vaDe paripUrNa thayAM che, vRddhi-prasAra pAmyAM che evI jaLabharapUra zaradanI nadI grISma samaye khAlI thAya, tema rAjyalakSmI paNa bharapUra hovA chatAM kAlAMtare khAlI thAya che. A rAjyalakSamI hamezAM seMkaDo upAyathI sevita dararoja poSaNa karAela hevA chatAM jenuM kevaLa zravaNa thAya che, evI koyalanI jema tyAga karanAra thAya che. taNakhalAnA cheDe laTaktA jaLabindu sarakhA caMcaLa svabhAvavALI A rAjyalakSamIe kene nathI sUrAvyA ? te kaho. te meM paNa pavanavaDe kaMpAyamAna kamalinInA-patrapuTa para rahelA jaLabindu sarakhI asthira rAjyalakSmI mATe A nagarIne parezAna karI, te juo. tyAra pachI nagarIne ghere dUra karIne udayana' bALakumArano rAjyAbhiSeka karIne, samagra maMtrIo ane prajA vargane tenI seMpaNI karIne "caMDaadyata" rAjA potAnI " UjjayinI" nagarIe gaye. mULavimAna sahita sUrya-caMdranuM prabhuvaMdanAthe Agamana keIka samaye deve ane asurethI namana karAtA vIra bhagavaMta kamasara vihAra karI, dhamapadeza ApIne bhavya sa upara anugraha karatA "rAjagRha' nAmanA nagare padhAryA. tyAM pahelAM jaNavelA kramathI deva-samudAye banAvelA samavasaraNamAM samagra tiSa-cakanA adhipati pUrvabhavamAM upArjana karelA samyaktvanA prabhAvathI prApta karelI divya ddhi-samRddhi ane bhegathI tRpta thaelA sUrya ane caMdra jagadgurune vaMdana-nimite utpanna thaelI bhaktinA anurAgathI ciMtavavA lAgyA ke- devasamudAye uttara kiyarUpa kRtrima yAna, vAhana-vimAnaparivAranA ADaMbara pUrvaka prabhune vaMdana karavA mATe jAya che. to have ApaNe te jyotiSa vimAnanA adhipati chIe. zA mATe jyotiSaprabhAvALA vimAnaranamAM besIne pitAnA vimAna sahita na jaIe? ema vicArIne baMne sUrya-caMdra potAnA vimAna sahita bhagavaMta pAse gayA. pitAnA pradezamAMthI nIce utaryA. jyAre vimAnayugala nIce utaratuM hatuM, tyAre kevuM dekhAvA lAgyuM? pitAnI nirmala prabhAnA verAtA kiraNa-samUhathI yukta, nirmala maNimaya bhittinA aMtaramAM rahelI vividha kAMtithI manehara, svaccha IndranIlamaNimaya staMbhethI racita vizALa UrthabhAgavALA, jemaNe utkarSa prApta karelA che, evI, vizALa pUtaLIovALA, veganA kAraNe laherAtA ane laTakatA ghaNu ghaTanA pragaTa TaMkAravALA, dvArabhAgamAM rahelAM, vikasita kamaLathI jenAM mukho DhAMkelAM che, evA maMgaLakaLazavALA, laherAtA caMcaLa agrabhAgapara jhUlI rahelA vIMjAtA suMdara cAmarevALA, uparanA bhAgamAM bAMdhelI pharakatI vividha varNavALI dhvajAo thI ramaNIya dekhAvavALA, vividha prakAranAM vAgI rahelAM vAjiMtro ane saMgItathI manahara, vividha prakAranA vastrAbhUSaNathI sajaja devAMganA-samUhavaDe saMpUrNa zobhAvALAM baMne vimAne AkAzamAMthI nIce utaryA. e pramANe vegavALA gamanathI vyAkuLa thaelA ghoDAnI lagAma kheMcanAra kuddha sArathina bhayathI saMkucita karelI grIvA ane zvAsa kADhatI nAsikAnA agrabhAgamAM lagna ane vizALa Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 copanna mahApuruSonAM carita urasthala sAthe athaDAtA meghamaMDaLa jethI, paraspara sacAga ane viyeAga pAme che. meghama'DaLe varasAvelI zItaLa binduovALI dhArAo vaDe pRthvIraja jenAthI zAMta thaI che, evuM sUryacaMdratu vimAnayugala nIce utaryuM. tyAra pachI devA ane asurAvaDe dUrathI ja vismaya pUrNAMka jovAtA sUrya ane caMdranA adhipati devA prabhune traNa pradakSiNA ApIne yatheAcita sthAne beThA. prabhue paNa dharma-zravaNu mATe utsuka padAne jANIne dha dezanA zarU karI. kevI rIte?-- dharma-dezanA mahAprANAtipAtathI vRddhi pAmI rahelA vyavasAyavALA jIva jevI rIte atyaMta kalezavALAM aniSTa duSTakama upAjana kare che, peAtAnA prayatnathI lAMbA vyartha AlApa khelanAra azuddhamanavALA jIva kSaNamAM atyaMta pApa jevI rIte khAMdhe che. aneka zauya karma baMdhananI AsaktivALA bIjAne lUMTate jIva ati prakhaLatAthI jevI rIte pApa upArjana kare che, atyaMta suMdara pArakI mahilAonA kAma-prasaganA vyasanavALA mUDhAtmA jevI rIte durgAMtimAM laI janAra azubha karmane upArjana kare che. duScaraNunA AcaraNamAM Asakta manavALA, moTA AraMbha-parigrahathI ekaThA karelA dhana-dhAnyanA samUhavALA jevI rIte vipula ka-saMcaya kare che. jeNe dha, mAna, mAyA, lAbha kaSAyathI sukRta-pariNAma naSTa karyo che, evA jIva peAtAnA AtmAne naraka-tiya cagatimAM gamana karavA ceAgya jevI rIte manAve che. tema ja jevI rIte jIva samagra kadeg-malanA samUhanA tyAga karIne atyaMta zAzvata zreSTha mukita-sukhane pAme che. AvA prakAranI prabhue dhama dezanA ApI. A pramANe prabhue dha kathA pUrNa karyAM pachI, jagatanA apUrva kalpavRkSa sarakhA te sUrya -caMdra bhagavaMtane pradakSiNA karavA pUrvaka praNAma karIne vimAnaratnamAM AruDha thaIne samavasaraNamAMthI AkAza tarapha uDacA, vimAnA kevAM hatAM ?- atizaya nimala kiraNa-samUhanI prabhAnA kalApathI dizA-valayAne jeNe vividha raMgaera'gI vaNu maya karelAM che. dizAvalayanA aMtarAlane pUrNa karyAM pachI jeoe vimAnaratnAne adhiSThita karyo che, vimAnaratnamAM upara mAMdhelA caMdranA cheDe rahelA mutAlanI cUDAne vaLagIne laTakatA nila maNienA jhUmakhAvALA, maNienA jhUmakhA paraspara athaDAvAthI uchaLela raNuaNu karatI madhura ghugharIonA zabdavALA, ghugharIonA madhura zabdayukta pavanathI uDatI ujjavala dhvajApaTavALA sUrya-caMdranAM vimAna samavasaraNamAMthI AkAzamAM uDayAM. tamAlapatra sarakhA zyAma AkAzatalabhAgamAM thaI ne peAtAnA nivAsamAM gayA. tevA prakAranuM pUrve na anubhavela vimAnadarzana karIne devA ane manuSya mahAAnaMa pAmyA. vismayathI vikasita netravALA te mAMheAmAMhe maMtraNA karavA lAgyA ke, A te Azcarya che. athavA * anaMtA kAle AvuM kAIka Azcaya utpanna thAya che.' ema vicArI padA jyAMthI AvI hatI, tyAM pAchI pharI. [17] gozALAne pratiSa khAlatapa karIne upArjana karela tejazvine vahana karatA gozALA jyAM jyAM bhagavata yathAkrama vihAra karatA hatA, tyAM tyAM huM ja saOjJa chuM"-ema jAteja peAtAnI prazaMsA karatA bhramaNu karatA hatA. kAIka divasa ekalA samavasaraNamAM AvI pahoMcyA ane prazna karavA lAgyA. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasannacaMdra rAjarSi 423 tyAre devatA ane manuSyanI parSadA sammukha niruttara karI niSphaLa abhimAnavALo karyo. koIka samaye sarvAnubhUti ane sunakSatra Adi bhikSuka sAthe vivAda utpanna thayo. eTale vivAdanA kAraNe utpanna thaelA kapAtizayathI teonA upara tejalezyA pheMkI. teoe paNa zALA upara pitAnI tejalezyA cheDI. te baMne telazyAnuM paraspara yuddha jAmyuM. A samaye bhagavaMte tenI zAMti karavA mATe zItalezyA mekalI. paraMtu tejanA agninA prabhAvane nahIM sahI zaktA teNe prabhunA caraNanuM zaraNa aMgIkAra karyuM. prabhunA caraNanA prabhAvathI prazAnta thaelA upasarganA prasAravALo gALo citaravA lAgyuM ke- "are! meM khoTuM ane duSTakArya karyuM ke, bhagavaMta sarakhA sAthe hariphAI karIne temanI meM meTI AzAtanA karI. e pramANe daraja pitAnI niMdA karate AyuSya pUrNa thatAM te prANa tyAga karIne acuta devalemAM utpanna thaye. [18] prasannacaMdra rAjarSi kevalajJAnanI utpatti bhagavaMta paNa anukrame vihAra karatA karatA koIka vakhate "rAjagRha' nAmanA mahAnagare padhAryA. devatAoe racelA samavasaraNamAM pahelAM kahelA kramathI siMhAsana para birAjamAna thaIne dayAdimUlaka dharmanuM kathana karavA lAgyA. A samaye zreNika mahArAjA "bhagavaMta samavasaraNamAM birAjamAna thaelA che." tema sAMbhaLIne prabhune vaMdana karavA nIkaLyA. kevI rIte ? - cAlI rahelA sAmaMte sahita, vagADAtI DhakkAnA zabdathI mizrita zreSTha biradAvalI bolanArAnA jaya jyakAranA zabdothI jene atyaMta pracaMDa kolAhala uchaLI rahyo che, jemAM hastinA samUhe abhimAna pUrvaka kaMThanI garjanAo karelI che, gurudarzananA AnaMdanA kAraNe megha sarakhA garavanA zabdo uchaLI rahelA che, jenAthI tvarA karAelA caMcala aovaDe ukheDelI pRthvIrAja uDI rahelI che, jemAM cAlatA pAyadaLa-samUhe meTA kelAhalanA zabdo karelA che. mastaka upara ujajavala chatra dhAraNa karAela ane mukuTanA AbharaNuvALA, jemAM vArAMganAo vaDe ulALAtA cAmathI raja prazAnta karela che.-e rIte zreNika rAjA prabhune vaMdana karavA mATe nIkaLyA. tyAre zreNikarAjA eka paganA TekAnA AdhAre samagra zarIra TekavIne, baMne bhujAone UMcI rAkhIne dhyAnamAM ekAgra hovAthI baMdha karelA nizcala netrovALA, aDAlatAmAM merunI sAthe tulanA karatA, kAussagna-dhyAnamAM rahelA rAjarSi prasannacaMdra" ne mArgamAM ubhelA joyA. jeIne hRdayamAM utpanna thaelA pracaMDa harSanA kAraNe vikasita thaelA romAMcapaTalavALA zreNikarAjA vAhanamAMthI nIce utaryA, ane tyAM gayA ke jyAM "prasanacaMdra" hatA, vinayapUrvaka praNAma karI be hAthanI aMjali mastake racI rAjAe vaMdanA karI. vaMdana karIne prabhu pAse javA prayANa karyuM. e ja pramANe mahAsAmaMta vage ane sAthenA bIjA parivAre paNa "rAjAe vAMdyA" te ApaNane paNa A vaMdanIya cheema dhArIne vinopacAra karavA pUrvaka vaMdanA karI AgaLa vadhyA. teTalAmAM tyAM AgaLa rAjAnA "sumukha" ane "durgakha" e nAmanA be sevako AvI pahoMcyA. temAM eke kahyuM ke, A te maharSi muni prasannacaMdra" te, temane vaMdana karIne ApaNu pApamalane gheI nAkhIe." tyAre bIjAe kahyuM ke, "evAne vaMdana kema karAya ? Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 capana mahApuruSanAM carita enuM te mukha-jovAmAM paNa pApa che. kAraNa ke, pitA ane pitAmahanA kramAgata cAlI Avela rAjyane nItizAstra na bhaNelA yuddhanA vibhramane na jeela potAnA bALaka putrane samarpaNa karIne dIkSA lIdhI che. tenA zetrIoe tenA pitAne dIkSA lIdhelI jANIne nagara pharato lazkaradvArA ghero ghAlya ane bALarAjAne paNa gherI lIdhuM che. nagaranA lekene paNa Ava-jAva karatA rokayA. IdhaNAM, khorAka nagaramAM jatAM aTakAvyAM. nagara ane dezavAsI leke pAse khorAka ane IdhaNa khUTI gayA, tyAre teo atyaMta viSAda pAmyA. tyAre have bALarAjakumAra paNa tevA prakAranI sthiti joIne "have zuM karavuM, te vimAsaNamAM muMjhAye." mATe meM kahyuM ke, evA putranA viveka vagaranAne vaMdana karavAthI sayuM -ema bolatA tenI pAsethI AgaLa cAlyA te sAMbhaLIne prasannacaMdra maharSi muni pitAnA dIkSita AtmAne bhUlI gayA, gurujanane upadeza visarAI gaye, vivekane avasara cAlyo gaye, "yatipaNAmAM chuM" e vAta yAda na rahI. manamAM ke pAgni vadhavA lAge. vicAra karavA lAgyA ke- "mAtra te kumAra zArIrika sAmarthya vagarane nathI, paraMtu maMtri-maMDala vagere prajAjana paNa ghaNe bhAge sAmarthya rahita thaI gayA che. nahiMtara huM eka ja basa chuM, paraMtu tyAM te parAdhIna che. bIjuM tevI bAlyavayamAM ja meM tene rAjya seMpyuM. athavA te svAmI vagaranuM je kAMI hoya, te sarva lUMTAI jAya che. bALakamAre kaI divasa zatru-sainyane vilAsa dekhe nathI, yuddha kema karavuM ? tene abhyAsa karyo nathI. je huM tyAM hata, te praveza-nirgama karavA egya killAne barAbara sajaja karIne, aTTArImAM aMdaranA bhAgamAM uMcA rahIne dhanuSathI bANe zatru upara pheMkIne zatruothI alaMghanIya nagara karIne huM ekale ja ghaNuM hAthIonI zreNi ekaThI karavA pUrvaka zatruone veravikhera karI nAkhyuM. eTaluM ja nahiM, paraMtu bakhtara ane zastrothI yukta, pravartAvelA aneka ravALe, vaLI palANelA ghoDAnA khaDakhaDATa karatA ane ghaNughaNATa zabda karatA ghaDesvAre jemAM deDI rahelA che. bIjI bAju " mAre mAre" evA udubhaTa zabdathI yukata pracaMDa sabhaTonI sAthe ekaThA thatA zatrusubhaTo jemAM, yuddha-vyApAramAM sthira thaIne zatru-senAne prahAra vaDe nasADI mukuM. kevI rIte? vizAla kapilatalathI jharatA madajaLathI thaelA aMdhakAramaya netramArgavALA, zuMDAdaMDanA agrabhAgathI nIkaLatA jaLabiMduovALA zreSTha hastisenAvALA, vakSasthalamAM sthira karelA kavacayukta tema ja vegathI uddhata azvonI khAMdha para rahelA rathasamUhavALA, UMcA nIcA sthAnamAM deDatA bakhtara dhAraNa karelA azvasvAre vaDe 'mAre mAro'-evA zabda karAtA, raNamAM dakSa bakhtarathI sajja karela kaThora kharIvALA azvonA samUhavALA hovA chatAM paNa atyaMta camakatA vAvala, sela, khaDu Adi hathiyAra vaDe jemAM khaDakAranA zabdo karelA che, nipuNa padAtienAM maMDaLa jemAM sAme utarI AvelA ane prasAra pAmI rahelA che, pratidina vRddhi pAmatA bhinna bhinna bRhonI racanA karavAmAM tatpara, zastradhArI asahya trATaktA zatrura ne mAruM. sainya bhagna thayuM hovA chatAM paNa mArA hRdayamAM prasAra pAmatA sAhasanI sahAyatAvALo huM ekale ja yuddhamAM niSkapa ane sthira-cittavALe, navIna tIkSaNa taravAranI dhAranA AghAtathI nahiM viMdhAela udbhaTa dehavALe, kroDa, lAkhe hajAro senAne eka puruSanI jema mAna, Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghakumAranI dIkSA 45 jeNe gajaghaTAono samUha, ekaTho karela che, hathiyAronA samUha jeNe ekI sAthe-eka sAmaTA choDI dIdhA che. evA zatrunA saunya sAthe yuddha karanAre huM chuM. eTaluM ja nahiM, paraMtu zatru rUpI gajaghaTAmAM siMhanI jema utarI paDatA, rathanI dhurAmAM pralayakALanA agni sarakhA, eka sAthe cAlatA azvonA samUhamAM vaMToLIyAnA pavana sarakhA, subhaTonA samUhamAM krodhAyamAna yamarAjA sarakhA mane jeI parAbhava karI zake tema nathI." -A pramANe pitAnA manamAM yuddha karI rahelA prasannacaMdra maharSi AgaLathI zreNika rAjA pasAra thaIne samavasaraNa bhUmimAM pahoMcyA. dUrathI ja yAna, chatrAdika rAjacihno choDIne zreNika rAjA samavasaraNamAM dAkhala thayA. prabhune traNa pradakSiNA ApavA pUrvaka vaMdana karIne atikrUra nahi evA pradezamAM beThA. dharmakathA pUrNa thayA pachI prasannacaMdra munine vRttAntane pUchavA lAgyA ke-"he bhagavaMta! AvA dhyAna karatA prasannacaMdra muninI kaI gati thAya ?" bhagavaMte kahyuM ke, "nIce sAtamI narakamRthvI." vaLI keTalAka samaya pachI pUchatAM bhagavaMte tiryaMcagati kahI. vaLI thoDA samaya pachI pUchatAM bhagavaMte "manuSyagati" vaLI "devagati" jaNavI. eTalAmAM te "kevalajJAna pragaTa thayuM." A samaye vismayathI romAMcita thaelA zreNika rAjAe pUchyuM ke-"he bhagavaMta ! ATalA TUMkA kALamAM Ama kema thayuM ? ' athavA te mArA sAMbhaLavAmAM kAMI bhUla thaI bhagavaMte kahyuM ke- "tamArI sAMbhaLavAnI bhUla nathI, paraMtu tame jyAre ahIM AvatA hatA, tyAre mArgamAM tamArA be pagapALA paheragIre paNa e ja mAge AvI pahoMcyA. temanA vacananA kAraNe utpanna thaela mahAkrodhathI manamAM saMkalpathI AraMbhelA mahAyuddha karatAM jenAM samasta astra-zo pUrNa thaI gayAM che-evA te maharSi mahAkheda pUrvaka pitAnA mastaka paranA mugaTane pheMkavA mATe levA jAya che, eTalAmAM temanA hAthamAM muMDa thaela mastaka AvyuM. jyAM leca karelA mastakane sparza thayA ke, tarata Atma-smaraNa thayuM ane vicAryuM ke; "huM kayAM chuM ? kayAM mAro putra? ema pote karelA ciMtavana viSayaka niMdana-gIMNapazcAttApa karatA ane dharmadhyAna karatAM tarata ja zukaladhyAnanI zreNimAM caDatAM kevalajJAna pragaTa karyuM. A pramANe adhyavasAya vizeSa avasthAe vividha prakAranI thavAthI meM tamane judA judA uttara ApyA hatA. tethI karIne he narendra! AtmAnA pariNAma-vizeSa mUlavALA zubha ke azubha karmanA anubaMdha hoya che." A pramANe bhagavaMtanuM kathana zravaNa karIne jenA hRdayamAM Azcarya vistAra pAmI rahela che, evA te zreNika rAjA prabhune vaMdana karIne nagarImAM gayA. meghakumAranI dIkSA have zreNikarAjA nagaramAM gayA pachI namratApUrvaka praNAma karIne pUchavA lAgyA ke- he bhagavaMta ! sarva lokenAM nayane ane manane manahara lAgate atyaMta zIlAlaMkArathI zobhate A "meghakumAra' mAtra hAthIone keLavavAnI zikSAmAM tatpara, hAthInA ja vyavasAya karavAmAM lIna banele, hAthIonA samUhane ekaThA karavA ane tenI kaLA siddha karavAmAM tenI vacce ja 54 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 capanna mahApuruSonAM carita nivAsa karI rahele che. dareka jIva pratye dayALa hovA chatAM araNya, parvata, nadI, sarovara Adi sthaLomAM pharavAmAM mazagula rahe che; kakaDatI ThaMDInA divasemAM paNa jAte devAgni saLage hoya, te tene olavavAmAM AnaMdavALo hAthInI jema zabda ane sparzamAM rucivALa hevAthI sthira kiyA-kalApanI ceSTAvALe che. dararoja hAthIonA yuthanA citrAmaNa AlekhavAnA mAnasavALe pitAnA divaso pasAra kare che. tethI karIne mane prazna thAya che ke, Ane Ave vyavasAya karavAnuM zuM kAraNa haze ?" A pramANe pUchAelA bhagavaMte kahyuM ke-"he devAnupriya! A meghakumAranA AgalA cothA bhavamAM A meghakumArane jIva vizALa parvatanI hAramALAvALA, meTA UMcA vRkSothI gahana jhADIvALA, hajAro zvA padethI vyAsa 'viMdhyATavInA araNyamAM pAMcaso hAthaNIone svAmI e hastira jA hatA. aneka hAthaNIothI parivAre te svachaMdepitAnI IcchA pramANe vicaranAro vividha prakAranI kI DA karatA pharate hato. e pramANe keTaleka kALa gaye. keIka samaye pazcimadizA-vRddhAvasthA-samaye jalakrIDA karavA mATe eka moTA sarovaramAM utaryo. tyAM aMdara puSkaLa UMDe kAdava hovAthI temAM kheMcI gayA. te samaye zarIranI vRddhAvasthAnA kAraNe, avayanI tAkAta ghaTI gayelI hovAthI bahAra nIkaLavA asamartha thaye. tyAre keIka taruNa hAthIe IrSyAgninA kAraNe daMtUzaLathI evI rIte bhedya ke jethI te tyAM ja mRtyu pAmyo. pharI paNa tevA prakAranA karmavege te ja yUthamAM hAthInA bALaka tarIke utpanna thayo. anukrame moTo thayo, samagra yuthane svAmI banyo, paraMtu dAvAnala cAre bAju saLagavAthI koI paNa dizAmAM javA mATe asamartha thavAthI dAvAnaLamAM baLI maryo. vaLI paNa maryA pachI tevA prakAranA karmavege te ja yUthamAM hAthIpaNe utpanna thayo. bAlyakALa pUrNa thaye, yauvanavaya pAmya, yuthane adhipati thaye. IcchA pramANe harato pharato te pradezamAM AvI pahoMcyo ke, "jyAM pote vananA agnithI baLI maryo hate." te sthAnane dekhIne IhA-apaha rUpa vicAraNA karatAM karatAM te hAthIne jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. AgalA bhavane vRttAnta yAda Avyo, yAda AvatAM Ama-tema bhramaNa karatA ekajana-pramANa pRthvImaMDalane paga cAMpavAthI nAza karelA tRNa, kASTha-samUhavALuM banAvyuM. vanAgninA bhayathI rakSaNa karavA mATe samartha evo te pradeza taiyAra karyo. tyAra pachI tyAM kIDA karavI, IcchA pramANe haravApharavAnA cittavALe svacchaMdatAthI viharavA lAgyo. kaI paNa upadravane na gaNakArato IcchA pramANe AhAra leto, sArI rIte potAnI AjIvikA karate, AnaMdamAM samaya evI rIte pasAra karato hato, jethI keTale kALa gayo, tenI paNa khabara paDatI na hatI. eTalAmAM grISmakALa AvI pahoMcyo. sUryanA kiraNasamUhe tapavA lAgyA. sUkAelA pAMdaDAonA samUhanA zabdo saMbhaLAvA lAgyA. cAre bAju jANe agni varasate hoya, te samaya pravartatA hatA, tyAre eka divasanA madhyabhAgamAM pavanathI paraspara ghasAtA vAMsanA samUhamAMthI dAvAnaLa cAre bAja saLo . te ke hate - AMtarA vagara jaLatI vAlAnA samUhathI dizAone jeNe mizrita karela che. gADha vanasthalane bharakhI javA Icchate kALa hoya, tevo dAvAnaLa AgaLa vadhavA lAge. ema vadhatuM vadhate e saLagavA lAgyuM ke vAMse phUTavA lAgyA ane "taDa taDa" zabda nIkaLavA lAgyA, Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghakumAre hAthIne bhavamAM karelI jIvadayA 427 jANe ke, kopAyamAna thaelA yamarAjAnuM aTTahAsya kema na hoya ! tevA dusaha zabdo uchaLyA. dagdha thaIne paDatA ane TUkaDA thatA vanavRkSonI phelAtI bhISaNa cInagArIvALe, krodhanA kAraNe bhayaMkara karelI bhrakuTI sarakhI bhISaNa kAMtinA samUhavALe, upara bAMdhelI UDatI dhvajA sarakhA dhUmamaMDalathI AkAzane vistAra jeNe pUrI dIdhuM che. pizAca sarakhI kALI kAMtithI dizAnA aMtarAla jeNe AcchAdita karyA che. A pramANe cAre kera samagra jaMtusamUhathI vyApelA araNyamAM vijaLInA DhagalA sarakhe dAvAnala vistAra pAmavA lAgyA. vaLI prajvalita thaela agnijavAlAnA samUhavALA, sana samUha jemAM sArI rIte prakAza pAmI rahelA che, pracura saMkhyAmAM paDatA vRkSethI utpanna thaelA zabdo vaDe trAsa utpanna karanAra, jaMgalI janAvaroe mukhathI pADela vividha cIsothI kSebha pamADanAra, majabUta manavALA mAnavIne paNa muMjhavanAra vana-dAvAnala vicaravA lAgyo. te samaye vana kevuM banI gayuM ?-dAvAnalane tApa vadhavAthI vRkSo paDavA lAgyAM, bicArA mUDha prANIo bhayathI cIsa pADavA lAgyA, rajasamUhathI vana dhUsaravaNuMvALuM thayuM. vRddhi pAmatA bhayaMkara paDaghAnA zabdavALuM, saLagatI javAlAothI bhayaMkara jemAMthI cittAo nAsI rahelA hatA, mRgendranA zabdathI karuNatAvALuM, taNakhAonA samUhathI aruNuvarNavALuM, ghurakAra karI rahelA bhaMDovALuM, vAghanA TeLAMo jemAMthI palAyana thaI rahelAM hatAM, duSTa cittAo jyAMthI nAsI jatA hatA, bhayathI AkrAnta thaelA cittavALA sarve jaMtuo nAsabhAga karatA hatA, tema ja viSAda pAmelA ghavAela rejhavALuM vana dAvAnaLathI gherAI gayuM. A pramANe samagra dizAomAM dAvAnaLa saLagate saLagate te pradezamAM AvyuM ke, jyAM hAthIone yuthAdhipati hatA. te hAthI paNa vana-dAvAnala dekhIne pitAnA samagra parivAra sAthe tyAM rahyo che, jeNe pahelAM jhADa-jhAMkharA-velaDI vagere ukheDIne sapATa medAnanuM mAMDaluM karyuM hatuM. yuthAdhipati hAthI ubhA rahelA pradezamAM jema jema dAvAnala najIka AvatA jAya che, tema tema lAMbA kALanA dajAti veravALe samagra zvAdigaNa pitAnAM vera bhUlIne hAthIonAM TeLAM vacce AvIne ubho rahyo. dAvAgninA bhayathI trAsa pAmIne hAthInA ToLAnI vacce praveza karIne te te pazuoe have navuM AvanAra prANI sthAna na meLavI zake, te sAMkaDo karI nAkhe. tyAM eka sasale keI sthAna na maLavAthI A meTA hAthI pAse AvIne bharAI gayA. A samaye te moTA hAthIe zarIranI khaNa dUra karavA mATe eka paga upADe. paganI jagyA khAlI dekhIne pele sasalo tyAM ubho rahyo. A hAthIe paga mUkavAnA sthAne sasalAne ubhelo dekhIne anukaMpAvALA mAnasavALe te ja pramANe traNa paga para ubhe rahyo ane eka paga addhara rAkhe. kevI rIte ? zarIra khaNavA mATe upADela eka paga AkAzamAM rAkhIne rahele, sasalAne joIne vRddhi pAmatA hRdayAnaMdathI paripUrNa atyaMta dayAnA pariNAmathI ullAsa pAmatI zubhalezyAvALe, kuMDalI karela sUMDhanA agrabhAgane DelAvate, potAne eka paga UMce kareluM hovA chatAM niprakaMpa manavALA traNa paganA AdhAre te mahAhAthI ubhuM rahyuM. kasoTInA kALe satva ane asthiracitta paNa sthira thaI jAya che. te hAthIne eka paga saMkecAIne jhalAI gaye. dAvAnaLa saLagyAne sAta rAtri-divasa pasAra thayA. tyArapachI cAre bAju pracaMDa saLagele Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 copanna mahApuruSonAM carita dAvAnaLa elavAi gayA, jajaMgalanA pazuo pAtapAtAnI dizAmAM cAlyA gayA. te samaye karuNAvALA hAthIe paga sthApana karavAnuM sthAna sasalA vagaranuM dekhyuM. peAte yA karavAthI jIva khacAvavAthI kRtAtAne anubhavatA pRthvItalamAM caraNa mUkavA jAya che, para Mtu atyaMta jakaDAI gayelA hAvAthI tene vALatAM tIvra vedanA utpanna thai ane paga sIdhA karavA samatha na thavAyu. parahita kArya karavAmAM udyamavALA te hAthIne atyaMta pIDA thaI ane niHsahAya avayavavALo ghaTI gayelA sAmarthyavALA ekadama pRthvItala para DhaLI paDayA. nIce paDatAM peAtAnAM gAtro mATAM hAvAthI, samagra avayavA satApa pAmelA haiAvAthI, zvAsa levAnI tAkAta-rahita thayelA haiAvAthI, cittanI pariNati viSAdavALI hAvAthI, AyuSya kSINa thaelu hAvAthI, tyAMthI uDavA asamatha te mahAhAthI keTalAka divasa kalezanA anubhava karIne mRtyu pAmyA. he devAnupriya ! te samayanI ullAsa pAmatA dayAnA pariNAmathI utpanna thaela saumyalezyAnA prabhAvathI te callaNA' mahArANInI kukSimAM utpanna thayA, anukrame tenA janma thayeA. meghakumAra' evuM tenuM nAma pADyuM. dehathI ane kaLAothI vRddhi pAmavA lAgyA. tyAra pachI AgalA hAthInA bhavamAM hAthIonI krIDA karavAnA sa`skAranA kAraNe huMmezAM ahI paNa tevI ja krIDA karatA vicaratA hatA. A pramANe tenI pUrvabhavanI vAsanAne anurUpa tene vyavasAya meM tane (abhayane) saMkSepamAM jaNAvyeA. A pramANe bhagavaMte kahela na diSaNakumAranA vRttAnta sAMbhaLIne hRdayamAM vRddhi pAmatA havALA abhayakumAra bhagavaMtane vaMdana karIne nagaramAM gayA. ema karatA keTalAka divasA pasAra thayA. keIka samaye lAkaparaMparAthI peAtAnA pUrvabhavanA sabaMdhavALI hakIkata jANIne aMtaHkaraNamAM ullAsa pAmatI vairAgyavAsanAvALA meghakumAra ciMtavavA lAgyA ke mAtra eka jIvane yApariNAmathI bacAvyA, ene badale mane AvA vaibhava-vistAravALA meTA uttama rAjakuLamAM janma thayAnA maLyA. te pachI je mahAnubhAva yatie niravadya saMyama pALIne upArjana karelA puNyasamUhathI nakkI nirvANa pAmanArA thAya che. tyAra pachI te meghakumAra samagra viSayasukha ane snehIonI mamatAno tyAga karIne vijaLInA camakAra sarakhA capaLa Ayu Syane samajIne, sadhyA-samayanA AkAzanA raMga sarakhI vaibhavasthiti dekhatAM ja nAza pamanArI jANIne, zaradaRtumAM utpanna thaela kamalapuSpanI zAlA sarakhA kSaNavAra TakanAra yauvanakALane vicArIne hRdayamAM zramaNupaNuM aMgIkAra karavAnA nizcaya karIne abhayakumAranI pAse Avye. ane kahevA lAgyA ke-"tamArI anujJAthI huM bhagavaMtanI pAse pratrajyA aMgIkAra karavAnI abhilASA rAkhuM chuM, bhagavaMtanI pAsethI mArA pUrvabhavanA vRttAnta paNa jANyA che. te samaye tiya capaNAmAM paNa prANInuM ghAtathI rakSaNa karyuM, te pachI atyAre manuSyapaNAmAM ATalu jJAna pAmyA pachI prANIonI rakSA kema na karuM ? kevI rIte ? gRhasthapaNAmAM kSaNavAra paNa prANInI rakSA karI zakAtI nathI. kAraNa ke, jema pANInI dara rahelA pANIne sparza karyA vagara rahI zakatA nathI, tema munipaNA sivAya gharamAM Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMdiSaNanI kathA 429 rahIne prANInuM rakSaNa karI zakAtuM nathI. vividha prakAranI parigrahanI AsaktinA lebhamAM vatI rahelA mUDhamatinA mArgavALA parivAra mATe AraMbha karanAra prANighAta vagerenuM rakSaNa karavA kevI rIte samartha banI zake ? mAMsanA TukaDAnA lebhathI zvAnAdika paNa prANinA ghAtamAM prarvate che, paraMtu viSayarUpa mAMsathI viramelA yatio jagatamAM prANi-ghAtanuM rakSaNa karavA udyama kare che. A kAraNathI tamArI AjJA pAmIne huM viraprabhunA caraNa-yugalanI sevA sarvakAla ziSyapaNe karavAnI abhilASA rAkhuM chuM. A pramANe meghakumAre kaheluM sAMbhaLIne "abhayakumAra kahevA lAgyA ke- tame bahu suMdara vAta karI, paraMtu je pramANe bolyA, te pramANe pAlana karavAnI zakti che ? kAraNa keyauvananI khUmArI viSama che, kAmadevane jitane muzkela che, viSayavALA Indriya-azvone kabaje rAkhavA kaThina che. strIonA vilAse meha karAvanAra hoya che. pravrajyAnA pariNAma kAyama TakAvI rAkhavA duSkara che. vratavize-abhigraha karavA duzakaya che. pariSaho sahana karavA, te sahelI vAta nathI. kakSAnA vegane rokI zakAtuM nathI. mATe huM kahuM chuM ke "levI sahela che, paNa nirvAha kare muzkela che. aparipakava kaSAyavALA AtmAne dIkSAno udyama naMdiSeNanI jema ladhutAmAM pariNamanAre thAya che. tyAre meghakumAre pUchyuM ke, te naMdiSeNa keNu? abhayakumAre kahyuM ahIM naMdiSeNa nAmane mAro bhAI hate. te keIka vakhata saMsAravAsathI udvigna manavALe thaya ane dIkSA levA mATe udyata thaye, tyAre kuTuMbioe, mitro, sagA-snehIoe tene rokyo ane kahyuM ke, pravajyAnI kriyA ati duSkara che. yauvanamAM kAmadeva potAnuM sAmarthya vizeSa pragaTa kare chemahAvata vagarano madana- hAthI amadA-vanane upadrava karavAnI abhilASA kare che. A pramANe kahevAyA pachI teNe kahyuM ke-ema ja che. paraMtu huM tevA prakArane prayatna karIza ke, jethI strIvarga mArA netranA mArgamAM sthAna na pAme. kevI rIte?--jenA saMgathI alpa paNa vinAza thAya, teno saMga te kareja nahi. kaye jIvitAthI kAlakUTa jheranuM bhakSaNa kare? mahAduHkhanA ane prasAdanA kAraNabhUta hoya te kharekhara pramadAo che. kaye vivekI tevI strIne dUrathI tyAga na kare? ramaNIonA rAgamAM bhAna bhUlelA rAma, rAvaNa, nala vagere seMkaDe Apattio pAmyA che-te pratyakSa sAMbhaLIe chIe. te have huM mArI pitAnI zreSTha patnIone tyAga karIne kuzaLakAryamAM udyama karIza, te pachI pArakI strIone dekhavAne paNa avakAza kayAM rahyo ? A pramANe kahIne vRddhi pAmatA hRdayanA AnaMde utpanna karelA romAMcavALA naMdiSeNe jinezvara bhagavaMte kahelA mArgane anusAre pratrajyAne svIkAra karyo. tyAra pachI jinapravacana-vidhithI zramaNapaNuM aMgIkAra karIne samagra sUtra, artha ane kriyAkalApa grahaNa karIne, pitAnA nivAsasthAnane, tathA dezane tyAga karIne aneka tAla, tamAla, sarala, devadAra, punnAga vagere vRkSethI khIcakhIca evA mahAaraNyamAM praveza karyo je araNya jANe koyalanA zabdavaDe 'Ave, padhAro" ema AmaMtraNa karatuM na hoya ? guMjArava karatA bramonA ToLAMvaDe jANe gAyana karatuM na hoya ? pavanathI kaMpatI zAkhArUpa bhujAo Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 cepanna mahApuruSonAM caritA vaDe nRtya karatuM na hoya? vividha prakAranA pakSIonA aTTahAsyathI jANe AnaMdita thayuM na heya? vaLI araNya kevuM hatuM ? keIka sthaLamAM hAthIonA yUtho Ama tema saMcaratA hatA; kayAMIka bhayaMkara cittAe ekaThA thatA hatA, kayAMIka ropAyamAna thaelA siMho ubhA hatA, kayAMIka rIMche moTA zabdo karatA hatA, kayAMIka vAgha IrSAthI mArga rokIne rahelA hatA, kAMIka vAMdarAe DALIo upara karIne vRkSonuM ullaMghana karatA hatA, kayAMIka varAho pitAnA mukhanA AghAtathI guphAo jarjarita karatA hatA, kayAMIka nirjharaNanI jaLadhArAnA zabdavALuM, vaLI te araNyamAM kayAMIka bhIlonI suMdarIo vaDe karAtI kIDAonA vilAsane jANe jaNAvatI hoya tema viSama ane samAna caMcaLa parvanA bichAnA karavAnA lakSyavALuM, kayAMIka siMhAvaDe mArI naMkhAelA hAthInA kuMbhasthalanAM matIonA samUhavALuM, jANe vikasita punI racanA karI hoya, tevI vanalakSmIne vahana karatuM, keIka jagyA para hAthInA madajaLamAM masta thaela bhramaravRndane kAna aphaLAvavAthI tADana karata jANe ema sUcana karate hoya ke, "madirApAna karanAranI AvI gati thAya che." A pramANe meTA vRkSa ane vividha vananA pazuothI vyApta vananI gADha jhADImAM vidhAnanI jema sevana karavA lAgyo. tyAM saMcaratA teNe bahu dUra nahiM evA pradezamAM rahela, nirmala rajata sarakhI ujajavala camakatI zilAonA bhittisthalavALo, bhittisthalamAM uchaLatA ane madhura khaLakhaLa karatA jaLanirjharaNAvALA, nirjharaNAnA kinArA para Ugela dIrgha pramANuvALI latAonA gharamAM beThelA kinnara-yugalavALA, kinnara-yugalenAM manahara gIta zravaNa karavA beThela dizAvadhUonA samUhavALA evA "himavAna" nAmanA parvatane je, atyaMta AzcaryakArI parama prakarSane pAmelA tene joIne ekAMta manohara lAgavAthI tenA eka zikhara-pradezamAM ArUDha thayo. tyAM gaMgAnadInA kinArA para rahelI vizALa guphA-bhAgamAM hRdayamAM ullAsa pAmatI vairAgya vAsanAnI adhikatAvALo, AraMbha karelA ardhamAsa Adi duddhara tapa-vizeSavALe, samagra taMdrAdika duHkhanAM kAraNone tyAga karanAra, svargasukhanI upamAvALA zamasukhano AsvAda karanAra, zubha adhyayana ane dhyAnamAM ekAgratAvALA pravacanamAM kahelI vidhithI tyAM rahevA lAge. kevI rIte ? vRkSanI chAyA, phaLa ke kaMdAdikanA kAraNanI dhAraNuM nahi, paraMtu ekamAtra ekAntaguNa hadayamAM dhArIne te sthaLe rahyA. haMmezAM upavAsa karavAnA kAraNe durbaLatA pAmato, tapa tejathI dIpatA, uttama dhyAna karatA, mRgalA sarakhA mugdhanetravALA seMkaDo mRgakuLathI sevAtA, grISmakALamAM sUryanAM tIvra kiraNo sanmukha AtApanA letA, UMcI rAkhelI baMne bhujAvALA pRthvIpITha upara eka caraNathI ubhA rahelA hatA. meghagarjArava ane jhabukatI vijaLIthI bhayaMkara varSAkALamAM moTA parvatanI jaMturahita guphAmAM rahetA hatA. kaThera ThaMDo pavana phUMkatI ane himasamUha varasAvatI ziyALAnI rAtrimAM ubhA ubhA kAusaggamAM bhujAo laMbAvI cAre pahera dhyAna karavAmAM pasAra karatA hatA. A prakAre vividha ugra tapavizeSathI sukhazIlapaNane sarvathA tyAga karanAra naMdiSeNa muni divasa ke rAta. sukha ke duHkhanI kalapanA sarakhI paNa karatA na hatA, Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nadiSaNa muni ane gaNikAputrI 431 A pramANe 1 mahine, 2 mahinA, 3 mahinA, 4 mahinA sudhInA tapa karIne kaThiyArA Adika pAsethI tathA prakArano nirdoSa zuddha AhAra meLavIne prANavRtti karatA pitAno kALa pasAra karatA hatA. temanA tapanA prabhAvathI pUrve na prApta thaelI evI vanavRkSonI phaLa ane puSponI samRddhi vRddhi pAmI. lAMbA kALanA gADha banelA tevA pazuonAM parasparanA vaira visarAI gayAM. temanA tapanA prabhAvathI prabhAvita thaelA vanadevatAo paNa tenI sevA karavA lAgyA. haMmezAM vanamAM vAsa karanArA vanacare paNa dharma zravaNa karavAnA udyamavALA thayA. te jaMgalI jAnavaro paNa temanA atizayanA prabhAvathI lekanI jema vizvAsa pAmelA hoya tema tyAM ja rAtri-divasa pasAra karatA hatA. te pradezanI najIkamAM gaMgAjaLanA meTA kallolathI chevAtA killAnA pIThavALI, killAnA pIThabhAganI upara rahela manahara uMcI aTArIovALI, aTArIonA samUhanA cheDAnA bhAgamAM yaMtra goThavelA che jemAM, tenA upara bAMdhelI ane UMce UDatI davAonI zreNIvALI vaprA nAmanI nagarI hatI. te nagarImAM atyaMta prazaMsA karavA pAtra navayauvana pAmelI, potAnA suMdara rUpathI devAMganAnA rUpane lajAvanAra, pitAnA saubhAgyAtizayathI ratinA vilAsane nyUna karanAra, pitAnA dhaMdhAmAM jeNe akhUTa vaibhava upArjana karyo hate evI "trilekasuMdarI' nAmanI eka zreSTha gaNikA hatI. te pitAnI putrInA vivAha-samaye dAna lenAra athavargane mahAdAna ApavA taiyAra thaI hatI. keI ke tene kahyuM ke, "ahIM AgaLa eka mahAtapasvI munivara pitAnA tapa-tejathI jANe mUrtimAna sUrya hoya, tevA dIpI rahelA che, je kaI paNa bAnAthI temane dAna ApavAmAM Ave, te mahAphaLa thAya. kevI rIte ? te munine eka mAtra vaMdana karavAthI atizaya puNyanI parAkASThA prApta thAya che, te pachI temane pitAne parigraha grahaNa karAve, tenA prazyanI te gaNatarI ja kayAM thaI zake ? samudramAMthI jema yAnapAtra, tema bhavasamudramAMthI zuddha uttamaTInuM muninuM pAtra tAranAra thAya che, nahiM ke ghaNuM pASANe, kAraNa ke teo te pote ja DUbanArA che. pArApaNAne dekhAva karanAra ghaNA pAkhaMDIo ekaThA thAya. te paNa temanAthI kArya siddhi ke Icchita lAbha meLavI zakAtuM nathI. ghaNuM kAcanI vacce rahele maNi udyata karanAra thAya che, tevA bhArI AtmAo potAnA AtmAne tArI zakatA nathI, pachI bIjAne tAravAnI vAta ja kayAM rahI ? lehanA piMDane thaDe paNa vaLage, te nakkI DUbI jAya che. A pramANe zravaNa-paraMparAthI ghaNuM lekenuM vacana sAMbhaLIne A kArya pAra pADavA mATe jaMgalamAM pharanAra evA bhIlane belAvavAnI goThavaNa karI. A pramANe savadara pUrvaka te jaMgalamAM rahenArane hakIkta samajAvI ane tyAM mokalyA ke, jyAM te mahAmuni hatA. te gaNikA paNa pitAnI putrI tathA samagra sAmagrI sAthe laIne te vanacara lokenA jhuMpaDAmAM rahevA lAgI. te vanamAM rahenAra vanavAsIoe lAga joIne tevA prakAranI vAtacIta karIne munine kahyuM ke he bhagavaMta! ahIM najIkamAM amArAM rahevA mATenAM jhuMpaDAM che, temAM Apa padhAravAnI kRpA kare, te amArA upara upakAra thaze. AgaLa kaI vakhata paNa darzana nahIM karelAM hoya, tevA lokone darzana ApIne Apa upakAra karanArA che, te pachI tamArA purA-bhAMDaraDA sarakhA amArA upara upakAra karanAra kema na thAya ?" Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 cepanna mahApuruSonAM carita A pramANe vAraMvAra vinaMti karAelA, temaja vAraMvAra dekhavAnA kAraNe utpanna thaelA alpA nehavALA munine te tarapha gamana karavAnI abhilASA pragaTa thaI ane temanI pAse javA nIkaLyA. kevI rIte ? je nisaMgatAnA kAraNe janarahita ane hisaMka prANIothI vyAsa evA vanane munio Azraya kare che, te ja muni vaLI atizaya kAdavavALA sthaLano jema hAthI, tema kenA saMgane Azraya kare che. eka jhuMpaDImAMthI bIjI jhuMpaDImAM bhikSA mATe udyamavaMta thaIne pharatA hatA doraDI bAMdhelAnI jema pUrve karelAM karmo javane kheMcI jAya che. koI paNa vakhata pahelAM Avele na hoya, kayAreya paNa je deza AgaLa dekhe na hoya, tyAM AvIne te sthaLano Azraya kare che. athavA jene je bhAvI thavAnuM hoya, te pUrva karmanA anusAre thAya che. A pramANe te naMdiSeNu maharSi utpanna thaelA saMganA kAraNe aneka lokonA parivAra yukta eka jhuMpaDIne Azraya karIne tyAM rahyA. bhikSA levA AvatA te maharSine dekhIne rilekasuMdarInI putrI bhikSA devA mATe taiyAra thaIne ubhI hatI, tenA upara maharSinI najara paDI. tenuM suMdara rUpa kevuM hatuM ?-tApravaNI lAla nakhanA kiraNavALA UMcA-nIcA caraNayugalavALI, hADakAM na dekhAya tevI gupta ghuMTI ane ghuMTaNa maMDaLavALI, siMhaNa sarakhI pAtaLI jevikA yugalavALI, chAla utArI nAkhela keLanA garbha sarakhA suMvALA sAthaLa-yugalavALI, vizAla nitaMba-phalakanA mArga yukta keDanA pradezavALI, kAmadevanA bhavananAM pagathIyAM sarakhI rivalI sahita nAbhipradezavALI kAmadeva rAjAnA abhiSekakaLaza sarakhA gaLa-puSTa stanamaMDaLavALI, kamaLanALa sarakhI zekAvALI bAhulatA vALI, azekavRkSanA navAM lAlakuMpaLa sarakhA kemaLa ane lAlAzayukta hatheLIvALI, atizaya pAkelA biMbaphaLa sarakhA lAla heTha-yugalavALI, navIna vikasita nIlakamaLa sarakhAM kaMIka lAMbA ujajavala nerayugalavALI, zaradapUrNimAnA pUrNa caMdra sarakhA AhvAdaka vadana-biMbavALI, bhramara ane aMjana sarakhA zyAma bharAu samRddha keza-kalApavALI gaNikApurIne maharSie dekhI. tevA prakAranI te suMdarIne dekhatAM ja te muninI nIlakamaLa sarakhI niyamabaddha daSTi kIDA karavA lAgI arthAt sarAgadRSTithI jovA lAgyA. lAMbA kALathI sevela niyama-saMyama vismaraNa thaI gayo. samagra zAstrane bedhavALo viveka bhUMsAI gaye. rAta-divasa parAvartana karI sthira karela samagra sUtra ane artha bhUlavA lAgyA. mArA manamAM kAmanI arati vadhavA lAgI. hRdayamAM raNuNATa ullasita thaye. manamAM madanAgni prajavalita thaye. ratikrIDAnI abhilASA vistAra pAmavA lAgI. te suMdarIne dekhIne jANe khaMbhita thayA hoya, Alekhela citrAmaNa hoya, TAMkaNathI pattharamAM kerAI gayela hoya, mUccha pAmelA hoya, nizcalatAthI rekelA vAsa, netra ane vadanavALA kSaNavAra te staMbhanI jema stabdha thaI gayA. tevI avasthA pAmelA tene dekhIne, tenA hadayamAM ciMtavela abhilASA jANIne tenI mAtA tene kahevA lAgI ke- ame te gaNikA strIo chIe. dravya-samUha vagara ame koInuM mukha paNa jotA nathI. arthane lebhathI ame keDhiyAne paNa kAmadeva sarakhe mAnIe chIe. ane dhana vagarane kAmadeva sarakhA rUpavALe haya, te tene durbhAgI mAnI tenuM mukha paNa jatA nathI. te AnuM tamAre prajana hoya, te dhana Ape. tenuM te vacana sAMbhaLIne teNe AkAza tarapha najara karI, eTale najIkanA koI devanA Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nardiSaNamunine bhAganI prArthanA te pradezane ujALatI uttama suvarNanI vRSTi pachI te 'kanakakhala' evA nAmathI te sthaLa pramANe tenuM nAma sthApana karyuM. 433 paDI. te pradezamAM meTu' khaLuM thayuM, tethI tyAra prasiddhi pAmyuM. kanakakhala' nAmanuM nagara e nardiSaNa munivare AkAza tarapha najara karI, eTale tyAMthI suvarNanI mahAvRSTi thaI. 'A tapanA prabhAva che.' ema vicArI lajjA pAmyA hoya, tema muhUta mAtra tyAM rahIne tenI pAsethI cAlI nIkaLyeA. te gayA pachI te trileAkasu darIe vicAyuM ke, A grahaNa karu... ema karIne levA gai ane jeTaluM grahaNa karyuM' te sa elavAI gaelA aMgArA sarakhu' zyAma anI gayuM. gaNikA vicAravA lAgI ke, A suvarNa mAtra A munivara vagara bhAgavI zakAze nahI, te koI prakAre e pAchA Ave te sArUM. ema ciMtavIne peAtAnI putrIne sarvAla'kArathI vibhUSita karIne bIjuM apUrva raheThANa taiyAra karAvIne tenI AvavAnI rAhu jotI hAya, te pramANe putrIne sthApana karIne tenI AgaLa beThI. keAika divase vaLI vahAravA nimitte AvelA dekhIne te munine gharanI a Mdara praveza karAvIne peAtAnI putrI sAthe aMdara besIne kahevA lAgI ke, " A kanyA mArI putrI che, jyArathI mAMDIne tamane joyA che, tyArathI tene khIjo koI gamatA nathI, tamane paNa tenA pratye abhiruci che, to huM A kanyA tamane aNu karu chuM. tame enA pati che, te have kema tenA tyAga kare che ? tema ja tamArA prabhAvathI devatAe A suvaNunA DhagalA ApelA che, teA divyarUpa dhAraNa karanAra A putrI sAthe bhega bhagavA. rAjakumAra sarakhu` sukumAra zarIra guNA sahita prApta karyuM che, to tame yuvAna yuvatIne meLavIne potAnu yauvana saphaLa karA. nahIMtara tame A vanamAM nirarthaMka tamAruM yauvana hArI jazeA. yuvatI AvaDe jenI abhilASA karAya che, tenuM yauvana saphaLa thAya che. tamane ApavAne mATe devatAe A suvarNa. Dhagale varasAvyeA che, have tame tene svIkAra karo, have cittamAM ATalA muMjhAre kema karaza che ? je nimitte vividha prakAranA upavAsanA tapa karI tame AtmAne kRza karyAM, te viSaye A bhavamAM tamane maLI gayA che, tene tame bhAgavA. kayA evA khAliza hAya ke, samagra Rddhi ane bhAga-sAmagrI pratyakSa maLI hoya, tene parabhava mATe mUkha anIne tyAga kare ? surakumArI sarakhI A rUpavatI kanyA me' tamane samarpaNa karI che. amArI A prArthanAnA tamAre kAi prakAre anAdara na karavA. ', tyAra pachI tenA vacana-cAtu nA viSathI mAhita thaelA mAnasavALA tevA prakAranI bhavitavyatAthI, kAmadevanA duyapaNAthI, anAdi bhavanA abhyAsavALI viSayanA vilAsAnI saMjJA hovAthI, pahelAM AtmAne kANumAM lIdhe hovA chatAM, have ekAmukhanI gayA. athavA kRtrima anurAga karanAra evI kapaTI vezyAne AdhIna thaeaA kayA puruSa jagatamAM bhAna bhUlyA nathI ? jema bhramara-paktie hAthInA madanA lAbhathI tenA kapAlane cuMbana kare che; tema dAnanA leAlathI madirApAna karanAra vezyAe lAlanetro batAvIne mAtaMga sarakhA halakA puruSanA kapeAlanu 55 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 copana mahApuruSanAM carita cuMbana kare che. (leSArtha vicAra) anurAgaguNa sAthe Azrita thaela bhAvALI vezyA asta pAmatA sUrya-kiraNanI paMkitao jema AkAzano tyAga kare che tema artha rahita thaela manuSyane paNa A vezyA haMmezA tyAga kare che. dUrathI Avela pagamAM paDela jene samagra bhAvArtha grahaNa karela--jANela che evA lekhane phADIne dUrathI ja tyAga karAya che, tema dUrathI Avela pagamAM paDela, jenuM samagra dhana grahaNa karI lIdhuM che, kRtana evI vezyAo tevAne phADIne-dhanarahita karIne dUrathI tene tyAga kare che. ghaNuM lakoe anukala dAva lAvavA mATe karelA prayatna ane dhRtakaLAthI jemaNe jayanI AzA rAkhelI che, evA ghatakAranI ghUta ramavAnI kaoNDInI jema je vezyAo pratyakSa ja dhana haraNa karanArI thAya che. sarva prakAranA kapaTagarbhita AdarathI kahelA vacananA kAraNe kemaLa dekhAtI vezyAo nehabaMdhanamAM mUDha cittavALA thaelA loko mATe lehabeDInA baMdhana karatAM adhika baMdhana thAya che. kArya akAryanA viveka vagaranI, pitAnAM citta ane AcaraNane chUpAvatI A vezyA mUDha cittavALA loko mATe jANe pratyakSa asthira kartavya buddhivALI hoya che. anusaravAne beTo DoLa karanArI, kRtrima anurAga vadhAranArI, banAvaTI vinaya-viveka batAvavAmAM catura evI vezyAo vidvAna-paMDitane paNa viDaMbanA pamADanArI thAya che. vivekavALA uttama janee vajelI, maryAdA ane lajajA vagaranI, hadayane anukULa khuzAmatanAM vacane vaDe lokone meha pamADanArI thAya che. A pramANe niMdanIya vartanavALI, niMdanIya kheDa ane cittavALI vezyAnA banAthI saMsArarUpI jALamAM phasAvanArI vezyAo samajavI. A pramANe eka sAmaTI sarva bhoga ddhinAM darzana thavAthI utpanna thaelA mehanA prakarSavALe, mahAkhelanA pAmavAnA kAraNe viSayajaLagho pUrNa atiUMDA kuvAmAM gabaDI paDyo. kAraNa ke tene siddhAMtanA abhyAsathI utpanna thaela upazamabhAva, mAsa, addhamAsa, vagere karela tapa, asamaMjasa keza-lecathI ativicitra dekhAtuM mastaka, zaradacaMdranI nA-samUha sarakhuM nirmaLa ujajavala kula ItyAdika sarva bhUlIne viSayasaMga karavAnI abhilASAvALe te vezyAne ghare rahyo. A pramANe prayatnapUrvaka bhegAvalI-karmanA udayane rokavA chatAM pharI pharI udaya pAmatA, zaradacaMdranA vizvama sarakhA caMcaLa, tenA karmanA vilAse sAMbhaLIne tapathI durbaLa karelA dehavALAe paNa tevA karmane vizvAsa kevI rIte kare ? sakaLa AgamanA avabedhavALI mativALA paNa tene kevI rIte gaNavA ? kAraNa ke, dRzkara tapasyA karIne durbaLa deha karavA chatAM, temanA sarakhA parAkramInI paNa AvA prakAranI avasthA jovAmAM Ave che. Ama thavA chatAM paNa bhegAsata mAnasa thavA chatAM, te dharmanA pariNAmathI calAyamAna na thayA. kAraNa ke dararoja samagra hetu-yuktipUrvaka lokone dharma zravaNa karAvIne ghaNuM lekane pratibaMdha pamADIne vIrabhagavaMtanI pAse dIkSA levA mokalatA hatA. A pramANe pratibodha karavAmAM tenA divaso pasAra thatA hatA. boIka samaye naMdiNanA vRttAntane jANIne IndramahArAjAe eka brAhmaNane mokalyA. AvatAM ja tene dharmadezanA saMbhaLAvI. parSadA sAMbhaLIne prabhAvita thaI kahevA lAgyA ke, Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMdiNano pazcAttApa 435 ema ja te samaye brAhmaNe kahyuM ke-je ema che, te prathama dharmane svIkAra karI pAchA nathI kema paribhraSTa thayA?'--ema sAMbhaLatAM ja naMdiNane smaraNa thayuM ke, "meM A ThIka na karyuM." pazcAttApa vRddhi pAme. viSaye pratye aNagamo ullAsa pAme. vairAgya-pariNAma pragaTa thayA. vicAra karavA lAgyA ke-"are re! meM A kevuM khoTuM AcaryuM ? je huM eka vakhata uttama mahAna tevA prakAranI padavI pAmyA hatA ! a5 viSayasukha khAtara AtmAne bhUlIne atyaMta vivekI lekone niMdavA gya meM AcaraNa karyuM. tyAra pachI samagra viSayavilAsane tyAga karIne vIra bhagavaMta pAse gayA. vidhi pramANe pharI paNa zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM. mATe he meghakumAra ! A pramANe pratrajyA grahaNa karavI, te duSkara che. meghakumAre kahyuM ke, "karmAdhIna jIvane Ama thavuM saMbhavita che, eTaluM ja nahi, paraMtu paramArtha nahIM samajelA hoya, prathama zarIrathI te abhyAsa pADele na hoya, ekalA vihAra karavAne TevAelA hoya, tene Ama thavuM saMbhavI zake, jyAre huM to prabhunA caraNa-vRkSanI chAyA sevanAra hovAthI mane te viSayAbhilASarUpa taDako lagAra paNa calAyamAna karavA samartha thaI zakavAne nathI. vilAsinInAM mukha dekhavAnI tRSNa lagAra paNa udbhavavAnI nathI, mATe mane pratrajyA aMgIkAra karavAnI sammati Ape." meghakumAranuM A pramANe vacana sAMbhaLIne abhayakumAre tene kahyuM ke- nirvidane kalyANakAryanI sAdhanA kare, tamArA Icchita mane pUrNa thAo." A pramANe rajA maLavIne meghakumAra bhagavaMtanI pAse gayA. vidhipUrvaka muni-veSa aMgIkAra karyo. zramaNa-samudAyanI aMdara rahIne tapa-saMyamamAM udyama karavA lAgyA. e pramANe divaso pasAra thavA lAgyA. keIka samaye vasati-upAzrayanuM sthaLa nAnuM hovAthI ane zramaNa saMgha vizALa hovAthI, aMdara sthAna na maLavAthI kramasara dvArabhAgamAM tene saMthAro karavAne AvyuM. tyAM sAdhuo praveza-nigamana karatA hatA, tyAre temanA caraNanA vAraMvAra saMghaTTa thavA lAgyA. te sahana na thaI zakavAthI vicAravA lAgyA ke, "ahA ! juo te kharA ! ke lokAcAra na samajelA A sAdhuo meru sarakhA mArA kuLane paNa vicAra karyA vagara hAtha, paga, zarIra ane mastaka-pradezamAM pitAnA caraNa mUkIne praveza-nirgamana kare che ! udvega pAmelA tenI rAtri kaI rIte pasAra thaI prabhAta samaye tenA mane gata bhAva jANIne vIrabhagavaMte meghakumArane kahyuM ke, "are devAnupriya! zuM tuM tAre pUrvabhava bhUlI gayo? AgalA bhavanuM tAruM hAthInuM zarIra hatuM, tene yAda kara. jaLapAna karavA mATe sarovaranA jaLamAM jatAM jatAM tuM kAdavamAM khUMcI gaye ane pachI mRtyu pAmyo hato. tArA zarIra uparathI tyAM jaLapAna karavA mATe AvelA ziyALa, gidhaDA ane hiMsaka pazuo pitAnA caraNa sthApana karatA hatA ane Ama -tema pharatA hatA. te tevAnA caraNathI caMpAyelA tane yatijananA caraNathI caMpAtAM duHkha utpanna thAya che. paNa e be vaccenA AMtarAne vicAra karyo? prabhunuM te vacana sAMbhaLIne "micchA mi dukkaDuM" ema bolIne utpanna thaelA zubha adhyavasAyavALA te meghakumAra vicAravA lAgyA ke - Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copanna mahApuruSonAM carita vRddhAvasthA, maraNa, vyAdhi AdinI vedanAothI prasAelA evA nigI adhama zarIra mATe kharekhara meM mArA AtmAne Thage che. asAra saMsAranI aMdara A jIvalekamAM paralokanI sAdhanA karavA sivAya A zarIranuM bIjuM kaI prajana nathI. te paralokanI sAdhanA jinedhirene ane sAdhuone vaMdana karavuM, temanI veyAvacca karavI, bAhya atyaMtara tapa, caraNa-karaNa, zubha bhAvanA bhAvavI ItyAdikathI thAya che. to je huM sAdhunA caraNanA saMghaTTAmAtrathI ATaluM dubhAye, te mUDha hRdayavALA ane bIjI ArAdhanA sAdhavAne avasara ja kayAM rahyo ? te kharekhara te munione dhanya che ke, jeo haMmezA yAvacca karanArA, jJAnadAna karanArA ane temAM upaga rAkhanArA heya. huM te vaLI samagra zAstranA sadUbhAva na jANanAre, bAhyamativALo pratipatti-sevA kAryamAM muMjhAele, ATalA mAtra kAryamAM kema cUkI gayo? A pramANe prabhunA vacanarUpI pavanathI cetavelA pazcAttAparUpI agnithI manamAM ekadama baLavA lAgyo. A pramANe pUrvabhavanA hAthInA vRttAntathI vairAgyamArga pAmelA samagra sAvadya ga tyAga karavAnA udyamavALA thaI saMyamamAM parAkrama karavA lAgyA. apramAdano upadeza keka anya divase kamala-kezane vikasita karavAmAM samartha sUryanA uddagama samaye vIrabhagavaMtane vaMdana karavA mATe zreNika rAjA bahAra nIkaLyA. bhagavaMta pAse AvIne vidhipUrvaka vaMdana karIne yathecita sthAnamAM beThA. bhagavaMte dharmadezanA zarU karI. temAM be pramAda vagaranA thavuM." evI prastAvanA karIne dharmopadeza zarU karyo. jema ke munione zramaNapaNAnuM mULa heya te apramAda che. kAmadevarUpI vRkSane mULamAMthI ukheDanAra heya te apramAdarUpI hAthI che. abhimAnI manarUpI meghADaMbarane vikheravA mATe apramAda e vAyarA jevuM che. kaSAyarUpa gADha vanane bALI nAkhavA mATe apramAda agni samAna che. indriyenA viSarUpI haraNIyAene nAza karavAmAM apramAda siMha samAna che. kuzalAnubaMdhI puNyarUpI navakurane utpanna karanAra apramAda e navIna megha samAna che. zAMta pariNatirUpI dhAnyane utpanna karavAmAM apramAda e zaradakALa samAna che . ...........................hima(hemanta kAla che. viSayarUpI vikasita kamalakhaMDane bALavA mATe apramAda e zizirakALa samAna che. suMdara budhdhi utpanna karavA mATe apramAda e vasaMtasamaya samAna che. karmarUpI gahana vanane tapAvavA mATe apramAda e grISmakALa samAna che. vaLI A jagatamAM dharmanuM prathama mULa hoya te apramAdIpaNuM che. te mATe samagra indriyene gopavIne munie tenA vize prayatna kare. ahiM apramAdI munivaro samagre abhyAsa karelAM zAstronA artha-vistArane dhArI rAkhanArA thAya che ane AtmIya guNa-saMpattio paNa apramAdathI utpanna thAya che lekamAM paNa kahevAya che ke, "apramAdIne arthanI sidhdhi thAya che " te pachI dharmanI siddhi mATe yatione prathama kAraNa hoya te apramatta paNuM che. saMyamayagamAM udyama karatA apramAdi munithI kadAca jIvaghAta thaI jAya, to paNa ahiMsA kahelI che. madya, viSaya, kaSAyAdika, madanA pramAda sthAnakane vize je yati apramAdI thAya, te tene indriyanA viSayo tenuM laMghana karatA nathI. arthAt te svAdhIna IndriyavALA thAya che. Ama samajIne yatijanoe daDhapaNe dharmamAM udyama kare joIe ane sarvAdarathI manane apramAdavALuM karavuM joIe. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apramattapaNAnuM draSTAMta 437 A samaye zreNika rAjAe pUchyuM ke- he bhagavaMta 1 nirdeSi Indriya-sAmagrI prApta thaelA munione paNa pramAda thaI javA sulabha che. kAraNa ke, pavanathI kaMpAyamAna thatI dhvajA sarakhA caMcaLa cittavALA jIvA hAya che. dura IndriyAnI tRSNA viSaye| tarapha khe`cI janAra hAya che. jhera sarakhA bhayaMkara viSayAnA prasarane jitavA muzkela che. kAmadevanAM khANAthI rakSaNa karavu anivAya che. dhArdika kaSAye huMmezAM upadrava karI rahelA che. viSayanI vAsanA jIvane chUTavI ghaNI muzkela che.' A sAMbhaLIne bhagavaMte zreNikane kahyuM ke--Ama haiAvA chatAM paNa temAM je kAraNa che. te sAMbhaLeA- IndriyanA viSayA pAtapeAtAnA viSayamAM vRdhdhi pAmanAra hovA chatAM AtmaguNa-vikAsa kAryoMmAM cittanI sahAyatAvALA tethI rakSaNa karanAra thAya che. teja AtmA cittathI utpanna thatA vikalpAnA sAmarthyathI rahita karavAmAM Ave te te pote ja jitendriya thAya che. AtmA rAgavALA thaine jyAre indricAnI sAthe saMbaMdha karavAnI IcchA kare che, tyAre IndriyAnA viSayAnI kRtA'tA thAya che. viSayA ane IndriyA paraspara dUra hAvA chatAM tanu kArya karavAmAM dakSa evu rAga-sacegavALu mana te antenA saMbaMdha karAve che. nIrAga cittavALA AtmAe mATe te ja IndriyanA viSaya saMbadhA baMdha mAMdhelA jharaNAnAM jaLanI jema dRDhapaNe rokAi jAya che. sAme rahelA rUpavALA padArthAne dekhavAnA netranA sAmAnya svabhAva che. jo AtmA te padArthoM tarapha rAgathI kheMcAya, te ahitakArI saMga prApta karanAra thAya che. viSAmAM rAga--virAganA bhedanA kAraNA AtmA pote ja karanAra thAya che, tyAre duSTa indriyonuM sAmarthya te viSayamAM rAkAI jAya che. ema hAvAthI huM narAdhipa ! A samagra jagatamAM AtmAe peAtAnA hitakAryamAM apramattatA karavI ane khAsa karIne sayamI AtmAe vizeSa apramAda karavA. AthI karIne he rAjan ! munivara indriyavALA hovA chatAM paNa rAgarahita muni apra mAdI samajavA. kAraNa ke, rUpa Adi sAme najIkamAM hovA chatAM paNa temane lagAra paNa temAM mUrchA thatI nathI. jemake koIka rAjAe pAtAnI nagarImAM kaumudI-mahAtsava pravartAvyo. dareka dizAmAM krIDA karanAra ma`DaLIo krIDA karatI hatI. lAko nRtyAdika krIDA karatAM karatAM mATe kolAhala karI rahelA hatA, AkhI nagarI hapUrNa AnaMda karI rahelI hatI. dukAneAnI patie rAtre paNa dIpakAnI prabhAthI aMdhakAra-rahita thaelI hatI. te samaye dIvA mATe tela bharavAnuM pAtra telathI pUrNa bharIne rAjAe peAtAnA sevakane ApyuM ane tene kahyuM kekAMThA sudhI bharela A telapAtra laIne A dukAnanA pradezamAM tevI rIte javuM ane pAchA pharavu ke, jethI pramAdathI eka bindu paNa bhUmi para paDavu' na joie. te pramANe te puruSane tema pravartAvyA. tyAre ane paDakhe ughADI taravAravALA cAra puruSone pAchaLa mAkalyA ane temane kahyuM ke- jo koI prakAre te puruSanA pAtramAMthI pramAdathI eka paNa bindu bhUmi para paDe te, tarata ja tyAM tamAre tenuM mastaka kApI nAkhavuM.' A pramANe telapAtra laIne tenA para sthira dRSTi sthApana karIne te apramAdapaNe cAlavA lAgyA. tyAra pachI he zreNika rAjana ! eka tarapha nagaranI suMdarIe vividha a MgAnAM nRtya ane abhinaya khatAvatI hatI, bIjI mAjI suMdara madhura laya, tAla, svara, ArAha, avAcuta, kAnane sukha ApanAra gIta Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 cepanna mahApuruSonAM carita saMbhaLAvatI hatI. A prasaMge A manuSya nRtya jevA ke gAyana sAMbhaLavA mana kare? ke mastaka chedAvAnA bhayathI nizcala mana karIne apramAdI thaIne gati kare ? rAjAe kahyuM ke-tevA prakAranI avasthA pAmelAne manahara nAvidhi jovAnuM ke kinnara-yugala vaDe gavAtuM hoya tevuM madhura gIta zravaNuM karavAnuM mana thatuM nathI, athavA to sukha karanAra suMdara spardhAdika sevana karavAnI abhilASA tene thatI nathI. pitAnA jIvitanA saMzayamAM sarva IdrinA tamAma anukULa bhego tarapha mana jatuM nathI ane avastu lAge che. tyAre bhagavaMte kahyuM ke jo eka bhavanA maraNanA bhaya samaye sarva indriyanA bhe go tarapha mananI nivRtti karAya, te pachI aneka bhavanA maraNanA bhayavALA tapa, niyama, saMyama, jJAna-dhyAnAdikamAM udyama munie sarva indriyanA viSaye tarapha mananI nivRtti kema na kare? athavA viSayAdikamAM rAga-dveSavALuM mana na kare. tyAre zreNikarAjAe te vAtane yathArtha paNe svIkAra karyo. bhagavaMte pharI dezanA zarU karI. dardaka deva A samaye te pradezane pitAnA dehanI prabhAthI prakAzita karate eka divyapuruSa tyAM Avyo. (zreNika ) rAjA sivAya sarva parSadAe tene je. kevuM hatuM ? atyaMta suMdara mahAbhAvALe, manahara AkRtivALe, mugaTamaNienA kiraNasamUhathI dizAone prakAzita karate, maNijaDita ujajavala kAnana kuMDalathI zobhAyamAna gAlanA agrabhAgavALa, vakSasthala para jhUlatA eka ane aneka seravALA hAravALe, bhujA para paherela maNimaya bAjubaMdhanA uddaghAtathI manahara bhujazikharavALe, suvarNanAM kaDAMvaDe adhika bhita karayugalavALe, suvarNanA ghaDelA kaTIsUtra sAthe lAgelI madhura zabda karatI ghugharIovALa, bhramara. paMkita ekaThI thaelI che, evA ka9pavRkSanA puSpanI mALAvALo, gatinA kAraNe uDatA devadUSyanA uchaLatA pallavathI zebhAyamAna, hAtha ane paganA nakhanA kiraNasamUhathI mizrita karelA sUrya kiraNavALa, pitAnA deha ane AbhUSaNanI kAMtithI utpanna karela prakAzamaMDaLavALe, sUryanA bibana vibhrama karAvanAra eka deva samavasaraNamAM AvyuM. A pramANe vismaya pamADatA ane vilAsa karatA te devane AkhI parSadA jaI rahI hatI, tyAre te bhagavaMtane vaMdana ane stuti karavA lAgyo. kevI rIte ?- tapAvelA suvarNa sarakhA nirmaLa dehanI kAMtivALA he bhagavaMta!tame jayavaMtA voM ! mehara4nA samUhane dAbI devAmAM megha samAna he nAtha ! tamAro jaya . janma, maraNa, vRddhAvasthA, vyAdhinI vedanA vinAza karanAra vaidyasamAna he jinezvara ! sadgatinA mArge gamana karavA taiyAra thanArane sahAya karanAra ! nakharUpI maNionA kiraNarUpa kesarAthI ane manohara aMgulI-dalathI zobhAyamAna ! bhavyajanarUpI pracaMDa bhamarA sarakhA ame tamArA caraNakamaLamAM praNAma karIe chIe." Ama aneka prakAre bhagavaMtanI stuti karIne sarasa gazIrSacaMdananA vilepanavALuM dharaNImaMDala karIne pitAne yogya pradezamAM besI gaye. A samaye zreNikarAjA cittavibhramathI tene ke jevA lAgyA ? "saDelA hAtha-pagamAMthI vahetA lehI ane parunA samUhathI durgaMdhavALe, sUjhelA hAthapagamAM phUTelA traNa-mukhamAMthI jharatI rasIvALa, UMcI-nIcI vizALa UMDA dekhAtA nAsikAnA Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daIrAka deva-mAyA 439 pilANavALo, saDI gaela pAMpaNanA paDala ane lAlavaNuMvALA nayana yugalavALe, pavananA kAraNe uchaLIne phelAela ati durgadha vaDe pIDA utpanna karanAra, hAthamAM rAkhelA vacathI dhIme dhIme mAkhInA TeLAne dUra karate, durbaLatAnA kAraNe na oLakhAtA vadanavALe, gadgada svarathI bolate te deva kuNI banIne rAjAnI najaramAM paDayo. tevA prakAranA udvega karAvanAra rUpane dekhIne rAjA citavavA lAge ke-"A koDhiyAne ahIM aMdara praveza karavA koNe rajA ApI ? ahIM tene praveza karavA mAtrathI saMtoSa thaye nathI, paNa najIkamAMthI nIkaLatI mahAdugadhathI AkhI parSadAne udvega pamADate bhagavaMtanI paNa mahA AzAtanA karI rahela che, te parSadA pUrNa thayA pachI nakkI mAre tene zikSA karavI. eTalAmAM zreNika rAjAne chIMka AvI. keDhiyAe kahyuM ke, "jIvatA raho. thoDA kALa pachI abhayakumArane chIMka AvI, tyAre kuchI deve tene kahyuM ke, "jI ke mare" vaLI pachI kAlasaukarikane chIMka AvI tyAre tene kahyuM ke "jIvate nahIM ane marate nahIM, Do samaya gaye pachI prabhune chIMka AvI, tyAre pelAe kahyuM ke, "marI jAva." te vacana sAMbhaLIne rAjAnA manamAM kepa-dAvAnaLa saLage. rAjAnA manabhAva prabhu samajI gayA. ane kahyuM ke, "he devAnupriya ! A kuSThI che ema na vicAravuM, paraMtu A te deva che. Aje ja dardU rAMka nAmanA vimAnamAM utpanna thaye che." rAjAe kahyuM ke kevI rIte ? bhagavaMte kahyuM ke- "sAMbhaLo ahIM madhyadezanA vibhAgamAM aneka meTA mahelethI alaMkRta mane hara traNa cAra mAga ane cauTAothI yukta vasaMtapura" nAmanuM nagara che. tyAM tIzu taravArathI aneka zatrumaMDalane nAza karanAra "ajAtazatru nAmane rAjA che. tyAM yajJadatta nAmane brAhmaNa che. tene "yajJazrI nAmanI patnI che. te bicAro janmathI ja atizaya daridratAnA duHkhathI parezAnI anubhava haMmezAM bIjAnI pAsethI bhikSA meLavI prANavRtti karate pitAne samaya pasAra kare che. keIka samaye tenI bhAryAne garbha rahyo. prasUti-samaya najIka AvyuM, tyAre pitAnA patine kahyuM ke- he brAhmaNa ! thoDAka divasamAM bALakano janma thaze. gharamAM eka divasamAtranuM paNa ghI, cekhA ke anAja nathI, te taddana nizcita kema beThA che ? patie javAba Ape ke, "mArI pAse vidyA, kaLA ke puruSArtha nathI, tema ja kArya karavA jeTalI zakita nathI, te tuM ja kahe ke mAre zuM karavuM ? te patnIe kahyuM ke - "rAjA jatA hoya te mAge jAva'. te brAhmaNa snAna karIne jaMgalamAMthI puSpa, dUrvA, aMkura Adi hAthamAM laIne sAme gaye. te divase rAjA paNa sImADA para AvelA zatru upara hala karavA jaI rahelo hate. zveta puSpa, dUrvA aMkura vagere vastupUrNa hAthavALA brAhmaNane zakunamAM dekhe. rAjAe sArAM zakuna thayAM- ema mAnIne pitAnA purohitane kahyuM ke- "pAchA AvyA pachI A brAhmaNane mane dekhADajo." purohite kahyuM ke- jevI ApanI AjJA." rAjA sarahada paranA zatru tarapha gaye ane tene parAjaya pamADA. potAno jaya thavAthI puSkaLa dAna devarAvyuM. potAnA nagaramAM rAjA pAchA pharyA. mahAvibhUtithI pitAnA mahelamAM praveza karyo. parahita sAthe rahelA te brAhmaNe rAjAne je. rAjA paNa tene dekhavAthI puSpAdika sahita sAruM nimitta maLavAnA kAraNe ISTa Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanna mahApuruSonAM carita kAryanI siddhi thavAthI tuSTa thaelA rAjAe brAhmaNane kahyuM ke- IcchA hoya tenI mAgaNI kara." teNe kahyuM ke- mArI patnIne pUchIne AvuM. rAjAe hasatAM hasatAM ema kahyuM ke- "bhale ema kara." brAhmaNI pAse gaye. tuSTa thaelA rAjAnI banelI hakIkta kahI ke rAjA Icchita mAgavAnuM kahe che. te tuM kahe tenI mAgaNI karuM. brAhmaNIe citavyuM ke, je tene rAjalakSmI maLaze te bIjI sArA rUpavALI yuvatIo paraNaze, mArA upara a5 nehavALe thaze, mATe mArA parane sneha ocho na thAya tevI mAgaNI karavAnuM jaNAvuM. brAhmaNIe kahyuM ke he bhaTTa ! ApaNe brAhmaNanI jAtivALA chIe, te rAjAnI pAse AgaLa besanArA tathA nagaravAsIo pAsethI utsava vagara paNa dararoja temane tyAM uttama bhejana ane dakSiNamAM eka sonAmahora meLavo.". te sAMbhaLIne brAhmaNa rAjA pAse gaye. patnIe kahyA pramANe mAgaNI karI, harSa pUrvaka tenI mAgaNIne svIkAra karyo. A pramANe haMmezAM vArApharatI judA judA dareka ghare bhajana karatuM hatuM, tathA darareja senAmahoranI dakSiNa maLavAthI tenI daridratA dUra thaI. "A rAjAne mAnIte paraNe che ema dhArIne samagra prajAvarga dararoja tene AmaMtraNa kare che. brAhmaNapaNanI lebha ane lelu patAnI prakRtithI pahelAM bhajana karela hovA chatAM AMgaLI mukhamAM nAkhIne pahelAnA jananI ulaTI karIne pharI bhajana karate rahete hate. evI rIte keTaleya kAla pasAra karyo. tene ghaNA putra-pautrAdika utpanna thayA, ghaNI trAddhi-samRddhi vRddhi pAmI. tevA prakAranuM bhArI bhejana niraMtara karato hovAthI tene kuSThavyAdhi utpanna thayo. samagra zarIra ane avayamAM phelAI gaye ane asAdhya banI gaye. tevA prakAranI rogI avasthAnA kAraNe putra-pautrAdika tene udvega karavA lAgyA. have sevA karavAnuM paNa ochuM karI nAkhyuM. tenA roganA kAraNe lajajA pAmavA lAgyA. kuTuMbionuM AvuM vartana dekhIne te brAhmaNa vicAravA lAgyuM ke- "meM upArjana karelA vaibhavathI A sarve ne abhimAna utpanna thayuM che ane mArI AjJA paNa sAMbhaLatA nathI. athavA potAnA aMgata svArthanA kArya karavA mATe ughukta thaelA azuddha svabhAvavALA duSTajananAM hRdaye hajAre sukRta-paropakArathI paNa vaza karI zakAtAM nathI. sajajana zuddhasvabhAvanA kAraNe snehapUrvaka paropakArane vartAva kare che, jyAre duSTa mativALe khalajana duSTa bhAvathI apakAra karavAnI avaLI ja kalpanA kare che. azuddha bhAvanAvALo halake puruSa jyAM bhajana kare che, tyAM ja te pAtra bhAMgI nAkhe che ane duSTabhAvathI cheTI ja kalpanA kare che. jemAM pite utpanna thAya che. te ja kASThamAM seMkaDo chidro karIne jarjarita karavAnI IcchAvALA ghuNa kIDA sarakhe khalajana sajanane phelI khAya che. je kASThathI jenI utpatti thaI che, e agni jema kASThane, tema durjana paNa sajjanane bharakhI jAya che. aneka marmabheda karanAra duSTonI ane kaMTakano A vicitra svabhAva hoya che. te temano dUrathI ja tyAga kara, agara pAdukAthI tenA mukhano bhaMga kare, khalajanA divase te pArakA guNa ke vaibhava dekhatAM jANe mUracha pAmela na hoya tema rahe che ane rAtre tenA doSa dekhIne traNe lekanuM rAjya pAmyuM hoya, tevI dhIratAne pAme che. A pramANe kadAca tene prayatna pUrvaka tenA kArya mATe mastaka paNa Ape, to paNa kadApi sajajana te khalapuruSane prabhAvita karI zakato nathI. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] dura devane pUrvabhava 441 A pramANe te potAnA parivArathI pitAne parAbhavita thaele jANIne hRdayamAM phelAelA kedhavALe te vicAravA lAgyuM ke, "A kRtagna mArA parivArane tevA prakAranI zikSA karuM ke, temanI paNa AvI ja avasthA thAya. ema ciMtavIne pitAnA putrone lAvyA. ekAMtamAM temane kahyuM ke-"he putro ! huM have vyAdhithI hAlavA-cAlavA azakta thaye chuM. have AvI avasthAmAM mAre jIvavAnuM prayojana nathI. te ApaNA kuLane e AcAra che ke, "chellI vakhate pazune caru taiyAra karAvIne pachI pitAne aMta kare." te mane eka pazu lAvI Apo, jethI huM te pramANe anuSThAna karuM." putroe eka bakaro lAvI Ape. pitAe paNa pitAnA zarIramAM ghata vagerenuM vilepana karI pachI pitAnA kuSThareganA paru sAthe vilepana karela ghI bhejanamAM mizraNa karIne pelA bakarAne khavarAvyuM. ema dararoja bekaDAne bhejana karAvatAM tenA zarIramAM kuSThavyAdhine saMkrama karyo. vyAdhi-saMkrAnta thaelA bekkAnuM mAMsa taiyAra karI caru raMdhAvyuM. putra-pautrAdikane Ape. teoe A pazunuM mAMsa khAdhuM, eTale teonAM zarIramAM vyAdhie praveza karyo. A hakIkata rAjA ane nagaranA jANavAmAM AvI, tyAre kopAyamAna thaelA rAjAe tene nagaramAMthI nivasita karyo. nagaramAMthI nIkaLIne haMmezA AgaLa cAlatAM cAlatAM teNe sAga, arjuna, tAla, tamAla vagere vRkSothI vyApta evI gahana aTavImAM praveza karyo. tRSNA ane taDakAthI kheda pAmate sudhAthI durbaLa deha avayavavALe AgaLa AgaLa javA lAgyA. kevI rIte? atizaya kaThora sUryakiraNonA samUhanA dussaha tApathI baLatA dehabhAgavALo, dareka dizAmAM saLagatA mayaMkara agninI jhALathI jaLate, satata vanadavathI baLI gaelA vizALa vRkSanI uDatI rajathI bhasma varNavALe, bhayaMkara jhillikAnA zabdathI baherA thaI gaelA kAnanA meTA vivaravALA, tRSA ane tApathI vihala thaela durbaLa, bALamRganA sarakhA caMcaLa netravALe, jhAMjhavAnA jaLathI chetarAela dizAmArga tarapha pagalA mAMDate, sUkAI gaela parvatanI nadI ane moTA drahone dekhIne nirAza thaela, jaLa vagaranAM jaLAzane suddhAM dekhIne uDI gaela jIvananI AzAvALa, atizaya taraza lAgavAthI sUkAI gaelA kaMTha, hoTha, tALavA ane jihAvALe, ekalA paDelA haraNIyAnI jema te moTA parvatanI kaMdarAomAM paribhramaNa karatA hatA. A pramANe tIvra tarazanA AveganA kAraNe azakta banelA dehavALa Ama tema jaLAzayane jete jete jete hatuM, tyAre eka parvata parathI vahetA jharaNAnA eka pradezamAM ghaNAM jINuM pAMdaDAMthI malina jaLa jevAmAM AvyuM. janmathI daridra hoya ane tene zreSTha nidhAnanI prApti thAya, tenI jema A tuSTa thaye. pharI jIvatara maLyuM hoya tema, pitAne mAnate tenI najIka gaye. ghaNuM prakAranA vRkSonAM patro, phaLa, mULIyAnA rasa, sUryakiraNa tapavAthI ukaLatA jaLamAM bhegA thavAthI turA svAdavALA te jaLane atizaya taraza lAgavAthI gaLADuba pI gaye. zeDo thaDe visAme laIne pharI pharI pIvA lAgyuM. tAza dUra thavAthI tyAMthI AgaLa cAlyuM. jeTalAmAM zeDo mArga kApe, teTalAmAM ghaNA vRkSonAM vividha pAMdaDAM, mUla, phalenA besvAda kaSAya -turA jaLapAna karavAnA kAraNe peTanI aMdara cUMka AvavA lAgI. atyaMta jhADA thavA lAgyA, Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 cepanna mahApuruSonAM carita tyAra pachI bhUkhathI zarIranA vibhAgo zoSAI gaelA hovAthI, mahAtApathI ukaLelI vanaspationI auSadhiothI raktapitta Adi vikAro nAza pAmyA ane tene kuSThavyAdhi maTI gayo, tenA rasI jharatAM chidro upara rUjha AvI gaI.nAsikA-pradeza pAtaLe thaye. hAtha, paga, AMgaLIonA vibhAgo sajhA vagaranA pAtaLA thaI gayA. A pramANe araNyamAM AhAranI prApti na thavAthI, aNagamatA jaLanuM pAna karavAthI, anicchAe upasthita thaela laMghana karavAnA kAraNe durbala dehavALa, nAza pAmelA vyAdhinA vikAravALe kaI prakAre kaMThe AvelA prANuvALe mahAmuzIbate tamArA nagaranA daravAjA pAse AvI pahoMce. jeTalAmAM chAyaDAmAM AvIne beThe, eTalAmAM mUcha AvI ane tenAM netro bIDAI gayAM. tene joIne tamArA dvArapALe kaMThadezanuM avalaMbana karI je te, "A to brAhmaNa che." ema oLakhIne ThaMDA pANIthI tene siMcyA, eTale svastha thaye. saMjJA karI ke, mane tarasa lAgI che ane aMjali jeDI. dvArapALe atyaMta zItaLa jaLanuM pAna karAvyuM. tene samAcAra pUchyA ke, tuM kyAMthI AvyuM ? teNe paNa pitAnI yathArtha hakIkata kahI. pachI yathAyogya pathya bhojana karAvyuM. te dvArapALanI samIpamAM ja rahevA lAge. ema keTalAka divase pasAra thayA. keIka samaye dvAravAsI devatA saMbaMdhI yAtrAne divasa Ave, tyAre samagra nagarasuMdarIo thALamAM lADu, bali Adi laIne devI pAse AvI, devIne bali dharA. te balinA lADu vagere evI rIte khAdhA ke lAMbA kALathI bhUkhathI dubaLA dehavALe thaye hatuM, tethI gaLADUba evuM bhejana karyuM ke, pANIne ghUMTaDe pIvAne paNa avakAza na rahyo. A samaye huM ahIM samavasaryo. bhagavaMta padhAryA che, mATe vaMdana karavA jaIe--ema lokene kailAhala uchaLe. A samaye A darda rAMka devanA jIvane ghaNA lADune AhAra karavAthI Aphare caDe, have jaLanuM eka TIpuM paNa samAya tema nathI, te paNa pitAne atizaya taraza lAgI hatI. pANI pANInI bUma pADate ane dhyAna karate utpanna thaela jhADAnI vedanAvALe marIne puSkaLajaLapUrNa vAvaDImAM deDakApaNe utpanna thaye. tyAM paNa pANIhAriNI strIono kolAhala uchaLyo ke, "are bAI ! mane mArga Apa, mAre bhagavaMtane vaMdana karavA javuM che.' te strIo karela zabda sAMbhaLIne pele deDake IhA, apaha-vicAraNA karatA hatA, tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM ke "kyAMya paNa pahelAM AvA zabdo sAMbhaLyA che"--ema vicAratAM pUrvabhavane vRttAnta yAda AvyuM. tyAra pachI "huM paNu bhagavaMtane vaMdana karIza" - ema ciMtavIne tyAMthI AgaLa cAlyA. rAjamArge javA pravarte. jyAre tame( zreNika ) mane vaMdana karavA mATe AvatA hatA, tyAre tamArA ja azvanA pagathI caMpAI gaelA zarIravALe te vaMdana karavAnA zubha adhyavasAyavALo marIne "darAMka" nAmanA vimAnamAM devapaNe utpanna thaye tyAM avadhijJAnanA upayogathI pitAno vRttAnta jANIne tamArA cittane sameha karavA mATe ahIM kuThInuM rUpa tamane batAvyuM, jyAre parSadAne mane hara divyarUpa veSadhArIpaNe pitAne dekhADyo. mATe huM kahuM chuM ke- A kuSThI nathI, paNa "darAMka" nAmane mATe deva che." A samaye deve pratyakSa thaI rAjAne hAra tathA dorAthI bAMdhela lAkSAmaya maNiyugala ApyA. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka deva-mAyA 443 zreNike pUchayuM ke, "he bhagavaMta ! huM chIMka tyAre "jIvate rahe', abhayakumAre chIMka khAdhI tyAre "jIva ke mara" kAlasaukarike chIMka khAdhI tyAre "jIvate nahI ke marate nahIM ane tame chIMka khAdhI tyAre "marI jAva' Ama kema kahyuM ? bhagavaMte pratyuttara Ape ke-Ama kahevAnuM kAraNa sAMbhaLe ! tame che rAjA, ghaNA AdhakaraNapaNAnA kAraNe rAjya narakagati-yogya karma upArjana karAvanAruM che, te tame jIvatA thakA rAjyasukhane anubhava karazo ane mRtyu pAmyA pachI naraka pAmaze-ema dhArIne tamane ema kahyuM ke, " jIvatA raho. abhayakumAra sArI rIte dharma ane adharmane jANela hovAthI pApavALA sAvadya yoganA tyAga karavAmAM rativALe, tathA te jIvata thake tamArI kRpAthI rAjyalakSamIne bhegavanAra thaze, tathA mRtyu pAmyA pachI paNa deva ke jaze, mATe kahyuM ke "jIvatA raho, ke marI jAva ' ghaNu jIvane ghAta karavAmAM tatpara thaelA kAlasaukarikanA te divaso jAya che, te je "jIvate rahe, te ghaNuM prANIonA prANane nAza karanAra thAya. marI gayA pachI nakkI narakagatie ja javAno che, mATe kahyuM ke, "na jIvate rahe ke marIza nahiM'--ema kahyuM. huM chIM tyAre mane kahyuM ke-"marI jAva te kahevAmAM paNa A kAraNa che ke, "A mRtyulekamAM rahI zuM karavuM che? mATe nirvANa pAme ane mekSamAM jAo." A sarva sAMbhaLIne zreNika rAjAne potAnuM narakagamane jANIne narakanAM duHkhane bhaya utpanna thaye. bhagavaMtane vinaMti karatAM kahyuM ke--"traNa lekanA AdhAra-taMbhabhUta Apa sarakhA mArA svAmInI hAjarImAM mAre narake javAnuM hoya ? kAraNa ke - bhAvasahita Apane eka ja namaskAra karanAra prANIonA samagra saM sAravAsarUpI pAzana viccheda thAya che. kameM ApelA vivaranA kAraNe Apane karele eka ja namaskAra A jagatamAM jaMtune pharI narakanA duHkhane utpanna karanAra thatA nathI. ApanA caraNa-kamaLanAM karela eka praNAma je bhAvathI karavAmAM Ave, te tiryaMcagati ane nArakIgatimAM duHkha nAza karanAra thAya che. he prabhu ! ApanA caraNakamaLanI sevA karavA mATe bhramarapaNunI AcaraNa karanAra athavA sevAmAM tallIna thanArane dAridraya, vyAdhi, jarA, maraNa, ke saMsAramAM pIDAvA AdithI thaelAM duHkho thatAM nathI. vaLI nirmaLa zreSTha samyaktva pAmelA je AtmAo haMmezAM tamArA caraNamAM praNAma kare che, teone devalokanAM uttama sukha durlabha nathI. devalemAM devatApaNAnA sukhanI vAta bAju para rAkhe, paraMtu huM tamArA caraNane anurAgI chuM, te mane A narakanuM dukha kayAMthI AvI paDyuM ?" A pramANe hRdayanI aMdarathI nItaratA duHkhasamUhavALI gaddagada vANIthI bolatA zreNika mahArAjA jANe rudana karatA na hoya tevA jevAyA.. A pramANe bolatA ane narakagatinAM duHkha bhaya pAmalA rAjAne dekhIne bhagavaMte AzvAsana ApatAM kahyuM ke-"he devAnupriya ! tame adhIrA na thAo, tame pahelAM AyuSya bAMdheluM che. A viSayamAM bIje kaI pratikAra karI zakAtuM nathI, te paNa tame kheda na kare. karma-pariNati durladhya che. AvatI utsarpiNImAM tame tIrthaMkara thavAnA che. tyAra pachI zubha ane azubha karma pariNAma-phalanuM svarUpa bhagavaMtanI pAsethI sAMbhaLIne "dhikkAra thAo A rAjya-vaibhava bhogavavAnA phaLane - ema mAnatA zreNi ke bhagavaMtanA caraNamAM praNAma karIne nagaramAM praveza karyo. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 cipanna mahApuruSano ti [21] abhayakumAre nivArela zramaNanI avajJA - tyAra pachI narakamAM utpanna thavAnA bhayavALA zreNikarAnA pitAnA parivAra, aMtaHpura tema ja samagra nagaramAM anumati ApavA lAgyA ke-je koIne paNa prabhunI pAse pravajyA aMgIkAra karavI hoya, tene huM rokIza nahiM. rAjAnuM A kathana sAMbhaLIne ghaNu rAjAo, aMtaHpuranI rANIe, dezavAsI ane nagaravAsI loko pratrajyA aMgIkAra karavA mATe udyamavaMta thayA. samagra adhi-samudAyane tyAga karIne tevA prakAranI pravajyA svIkAratA lekene joIne tyAM rahete eka janmathI daridra puruSa vicAravA lAgyuM ke, "juo to kharA ke Icchita saMpatti pitAnI pAse hovA chatAM paNa, viSayabhoganI khAmI na hovA chatAM, vaibhava, viSayasukha Adina taNakhalAnI jema tyAga karIne pravajyA aMgIkAra kare che! jyAre mAre te koI patnI-putranuM baMdhana nathI, AmAM sthirapaNAnuM abhimAna kayAM rAkhavuM ? A sarva kene te lebhAvanAra sarva che. pitAnI suMdarIone tyAga karIne, suMdara maNi, suvarNa, ratna, muktA phala vagere pitAnI phadhi cheDIne pratrajyA aMgIkAra kare che. daridratAnA duHkhathI pIDAelA mane te manorathathI paNa sukhaleza prApta thavAnuM nathI, tethI mAre manuSyabhava niSphaLa che. kAraNa ke- atizaya jIrNa makAnanA daramAMthI nIkaLatI sApanI phaNAo sarakhI bhayaMkara daridratAnI kaMdalIe nIkaLatI jovAmAM Ave che. dinabhara deDatA ane jIrNa thaelA udarane puravAmAM tatpara temaja vizeSa bheda na jANanAra dharma, artha ane kAmamAM Asakta thaelA mArA divaso nirarthaka vahI jAya che. junA rakhaDatA vastranA TukaDAo vaNa vaNIne taiyAra karelA khaMDakhaMDavALA vastrathI AcchAdita karelA malina zarIravALe huM lokonA ghare ghare bhaTakIne tirarakAra pAmate muzkelIthI peTa mATe bhikSA prApta karuM chuM. ahIM saMsAramAM AsvAdanI prApti mATe nAcatA mane jeTaluM duHkha thAya che, teTaluM ja jo zramaNapaNamAM sahana thAya te keTale lAbha thAya ? vAraMvAra AmaciMtavato te prabhunI pAse pahoMcyuM. bIjA nagaraleke sAthe teNe paNa pravrayA aMgIkAra karI. pitAnI zakita anusAra zramaNapaNAne udyama karavA lAge. dararoja sAdhusamudAyane bhojana-pANI lAvI ApavAmAM udyamavALe nagaranA mArgamAM jato hato, tyAre lokee tene che. tene joIne avajJAthI leke bolavA lAgyA ke "ANe zuM duSkara tyAga karIne dIkSA lIdhI ? kaheluM che ke - je manuSya maNi, ratna, suvarNayukta lakSmIne tyAga karIne temaja tenI asthiratAnA jANakAra thaI dIkSA grahaNa kare che, te kharekhara pratrajita kahevAya che. je dhana-saMpatti, gharabAra vagarano daridra dIkSA aMgIkAra kare, te vanavAsa che; te vAstavika dIkSA gaNAtI nathI." je niSkicana thavuM te ja eka utkRSTa pravajyA che. vanavAsa samAna gharavALAne tyAgavAnuM zuM ane tenI dIkSAthI zuM vadhAre ? dhana AdinA vyAsaMgathI vyAkula mativALA lake pravrajyA zuM che? te teo samajyA nathI, tethI bIjAnI niMdA utpanna karanArA teo yati ane daridramAM taphAvata jANI zaktA nathI." Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] zramaNanI avajJA dUra karavI 445 A pramANe pUrvanA sahavAsa ane paricayanA kAraNe te yatino avaNaeN vAda karatA nagaraleAkAne dekhIne tene sAcI zraddhA karAvavA mATe abhayakumAre potAnA bhavananA AMgaNAmAM traNa DhagalA karAvyA. nagaramAM ghASaNA karAvI ke, je jIvanakALa sudhI strI, agni ane jaLanA tyAga karaze, tene huM A traNa karoDa dhana ApIza. te sAMbhaLI ghaNA nagaraleAko AvyA. abhayakumAre kahyuM ke, A pratijJA pAlana karavA pUrvaka A sarvAM dravya grahaNa kare. sathA strIne, agninA ane pANIno tyAga karavAnI pratijJA le. Ama sAMbhaLIne prathama te vicAra ryAM vagara keTalAka grahaNa karavA lAgyA, paNa pAchaLathI pAtAnI meLe vicAravA lAgyA. zu ? te ke-strI, jaLa ane agninA tyAga karIne dhanasamUha grahaNa karIne pachI tenA vagara sukhanA bhAgavaTo kevI rIte karI zakAya? jaLasnAna vagara sugaMdhI aMgarAga, tabela, vastra, puSpAdikano paribhAga nirarthaka thAya che. tailamana, vilepana, ta khAla, sugaMdhI padArtha, puSpA, kezane oLavA ityAdika bhAgo samagra rasayukata bhojana vagaranAne nakAmA che. agninA cega vagara tevAM bhojana paNu kevI rIte karI zakAya ? samagra IndriyAne sukha karanAra evuM bhAjana tA vAravAra karavu ja paDe che. vaLI A snAna, vilepana, puSpAnA paribhoga, mahilAnA saMbhoga-sukhathI vimukha thaelAne sarva nirarthaka che. rAjAnI sevA, samudra-laMghana ItyAdika dhananimitte karAya che, paNa te meLavelu dhana yuvatinA sabhAga-kArya mAM anurAgI hAya, tenu' ja saphaLa gaNelu che. sundara ramaNInI sAthe vilAsa karavA, kaTAkSathI najara karavI ane krIDAmAM rasika banavu A samAM vaibhava upayAgI che, paNa mahilA-sabhAga rahitane vaibhava kayA upayeAgamAM Ave --A jagatamAM A traNa padArthane tyAga karavA mahAduSkara che, A traNa vastunA tyAga karyA pachI dhana kayA upayAgamAM lai zakAya ? A pramANe samagra nagaraleAka kahevA lAgyA ker3e kumAra ! A jIvaleAkanA sArabhUta A traNa padArtha asAra evA dhanane mATe koNa tyAga kare ? je mahAnubhAva A traNane! tyAga kare, tene zu tyajavu duSkara che ?" te sAMbhaLIne abhayakumAre kahyuM-tame kaheA che, tema ja che. A viSayamAM lagAra paNa saMdeha nathI. kema ?-- uttama caritravALA je koI A duSkara tyAga karanAra thAya che, te mAtra manuSyAne nahi, paraMtu devAne paNa vaMdanIya thAya che. A leAkamAM atyaMta zakitavALeA te tyAgI kahevAya che ke, je mahAbhAgyazALI A traNa cIjane tyAga karanAra thAya che. te ja kharekhara mahAsubhaTa, maheAdayavALA satpuruSa che, je satya pratijJAvALA A traNane lIlAmAtramAM tyAga kare che, paraMtu saMsAranA sukhanI lAlasAvALA karmAdhIna AtmAone A traNenA tyAga karavA ati duSkara che.' A spaSTa hakIkata che. te ke nagaramahAjanA ! A atyaMta zakitavALA A mahAnubhAve atyaMta dusjIjanIya A traNene tyAga karIne dIkSA aMgIkAra karI che. pachI tame ema kema khele che ke-daridranI pravrajyA koI puruSAtha utpanna karatI nathI. A yitane tamAre 'rAMka che' ema dhArIne parAbhava na karavA joIe. kAraNa ke-- seMkaDo guNayukata ninamAM eka ja doSa che ke, jenA mATe sAmAnya leAka ema balAtkAre dekhatAM ja mAnavA taiyAra thAya che ke, A athI-mAgaNa che. udvega, bhaya, ahaMkArathI rahita, mamatA vagarano, koipaNa badalAnI AzA vagaranA, mahAlAla ane kapaTa vagaranA yati sarakhA Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copana mahApuruSonAM carita daridra sukha pAmanAro che. saMteSa ane dhanasamRddhine paraspara saMgharSa thAya che, paraMtu zuddha ane azuddha kAraNethI utpanna thaela guNethI keNa adhika che ? zuddhapaNuno vicAra karIe, te temAM saMteSa e ujajavala che, jyAre dhana-vaibhava e aMdhakAra-samUhanI jema kuTuMbamAM kajIye karAvanAra anartharUpa che. dhanika upArjana, rakSaNa, nAza, vyaya ItyAdikathI atyaMta udvega mAnasavAlA hoya che; jyAre nirdhana manuSya svasthatAnA kAraNe zAMti anubhavatA hovAthI tenAthI atizaya adhika che. dhana upArjana karavAnI IcchAvALe khetI, gokuLanI rakSA, vepAra, nokarI Adi udyama karIne pitAne kALa duHkhamAM pasAra kare che, jyAre dhana vagaranAne te kaleza kare paDato nathI. dhanavAnane rAjakula, cera, adhikArI, agni, jala AdithI dhananuM haraNa thAya, tyAre je duHkha thAya, te duHkha nirlobhIne thatuM nathI. A pramANe nibuddhi manuSya ane bhega-saMpattimAM atyaMta lubdha banelA tuccha buddhivALA ja dAridmanI niMdA kare che. te he mahAnubhAve ! madhyasthapaNAthI je tame vicAraze, te daridratA ghaNA guNavALI che. rAjAone tenI zaMkA thatI nathI, cAro, dujeno tenI sAme najara karatA nathI. rAtre ke divase, ghare ke mArgamAM game tyAM tene rAjAdikano bhaya ke zaMkA thatI nathI. je prakAre AhArAdika maLatA hoya, temAM ja saMtoSavRtti, jevI zayyA, makAna, sthAna maLatAM hoya, temAM ja saMtoSa pUrvaka sukhethI nidrA karanAra jaMdagI sudhI sukha ane saMteSamAM divaso pasAra kare che. pitAne jarUra hoya teTaluM upArjana karanAra keI ne kayAMya paNa mamatAnuM kAraNa thatuM nathI." - A pramANe abhayakumAre kaheluM sAMbhaLIne nagaralakoe kahyuM ke he kumAra ! tame kahyuM tema ja che, tame amAruM ajJAna-aMdhakAra dUra karyuM. tyAra pachI nagaralokee te munivarane pUrNa bhaktithI pUjyA ane vAMdyA. temane khamAvIne nagaranA nAgarike pitAnA ghare gayA. abhayakumAra paNa prabhunuM vacana vicAratA pitAnA kAryamAM lAgI gayA. [23] paMdaraso tApasIne pratibodha koIka samaye bhagavaMte kauDinya getravALA paMdaraso tApaso pratibaMdha pAmaze ema bhAvIne te nimitte gautamane mokalyA, ane "aSTApada parvata upara gautamasvAmI javA pravaryA. ati dUra nahIM evA bhUmibhAgamAM ubhA rahelA gaNadhara bhagavaMte te parvata dekhe. aSTApada-varNana te ke hato ?-kaI jagyA para maNimaya zikharamAM ullAsa pAmatAM sUryakiraNathI bamaNuM prakAzavALo, kayAMIka suvarNanI nirmala prabhAthI raMgAela dizAnA aMtabhAgavALo, kayAMka rajata-cAMdI sarakhI zilAonA samUhathI jeNe pRthvItalane paryata bhAga ujajavala karela che. kayAMIka rAtre caMdrakAnta maNimAMthI jharatA jaLanA pravAhathI palaLe, kyAMIka nAnAzikhara para ugelAM vRkSo para utpanna thaela phala-vaibhavavALe, de, siddhapuruSa, yakSe ane kinnaronA yugalethI parivarele, jana jananA aMtare pagathiyAvALo "aSTApada nAmano mahAparvata "gautama gaNadhara bhagavaMte dIThe. tenA upara bharata mahArAjAe maNi-suvarNamaya RSabhadeva Adi tIrthakara bhagavaMtenAM pratibiMbanI sthApanA karelI che. tyAM temane vaMdana karuM ema dhArIne parvata para ArUDha thayA. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautama svAmInuM aSTApada parvata para ArohaNa 447 prathama padikAmAM atyaMta duHkhe karI zakAya, tevA tapa-vizeSathI zeSAelA zarIravALA, mAtra hADakAM bAkI rahelA pAMcase tApasane joyA. te tApasee paNa kanakavarNa sarakhI ujajavala deDakAMtivALA devatAIrUpa sarakhA svarUpavALA gautama svAmIne bIjI padikA ArehaNa karatA joyA. tyAM paNa te ja pramANe duSkara tapavizeSa karIne kRza karelI kAyAvALA bIjA pAMca tApasane joyA. teoe paNa trIjI padikA upara caDatA temane joyA. tyAM paNa evA ja tapa karatA pAMcase tApasane jeyA. temanI pAsethI ja caDavAM lAgyA eTale adbhuta zarIra-sAmarthyavALA temane dekhIne tApasagaNe vicAravA lAgyA ke, nakakI A keI yatirUpavALA divyapuruSa che, nahiMtara manuSyarUpadhArI puSTa zarIravALA A kevI rIte caDI zake? A parvata tIvra tapa karIne upArjana karela viziSTa labdhiothI muzkelIthI caDAya te che. kAraNa vicAravA jevuM che- pahelI nIcalI padikAmAM nIla sevALanA banAvela AhArathI jaTharAgni zAMta karatA ane tevA tapathI durbaLa dehavALA pAMcase tApase ahIM caDavAnI IcchAvALA che. temaja bIjI padikAmAM sukAelI sevAlanuM bhojana karIne pAraNuM karatA, dussaha tapathI tapAvelI kAyAvALA upara caDavAnI utkaMThAvALA che. ame te vaLI duSkara traNa ke pAMca rAtri-divasa upavAsanA pAraNe zeSAela sevAlanI kalpita pAna AhAra karanArA rahelA chIe. to paNa uparanA bhAgamAM lagAra paNa caDavAmATe zaktimAna thaI zaktA nathI, ane A te AvI puSTakAyAvALA ekadama caDI jAya che ethI amArA cittamAM Azcarya thAya che. A pramANe vismayathI vikasita netro vaDe jovAtA sUryakiraNanA AlaMbanathI ekadama adazya thayA. A pramANe AzcaryanA kAraNe vikasita netro vaDe jevAtA gautama svAmI "A jAya che, A jAya che." ema tApase bolatA rahyA ne te adazya thayA. aSTApada zikharanA agrabhAga upara caDI gayA. bharata cakravatIe nirmANa karAvela prathamajina AdinI maMdirAvalinAM darzana thayAM. [24] aSTApadanI maMdirAvalI te maMdirAvalI kevI hatI ? svaccha ArapAra dekhI zakAya tevA sphaTikaranI nirmala vizALa majabUta pIThikA upara sthApita bhittivALI, jANe AkAza bhAgamAM sthira na hoya tema cittane jaNAtI hatI. pavanathI pharakatA dhvaja paTanA bAnAthI UMcA hasta-palavathI bhavanA bhayathI bhaya pAmelA temaja bhaktivaMta bhavya jIne "Ava Ave ema hastasaMjJAthI belAvatI na hoya ! atizaya prakAzita maNijaDita ghugharIonA samUhe karela madhura zabdanA bAnAthI jinamaMdiranI dhajA zreNi jANe jinaguNa grahaNa-stavana karatI na hoya? te tame nihALe. A pramANe padmarAga, marakata, nIla mahAmaNiothI banAvela jinapratimAothI pratiSThita jinabhavananI zreNi gaNadhara bhagavaMte dUrathI ja joI dekhIne hRdayamAM ullAsa pAmatA harSavALA, khaDA thaelA ghaNuM romAMca, dehavALA gaNadhara bhagavaMta jinabhavananI aMdara gayA. deve, asuro ane kAmadevanA rUpane jitavA samartha evA prathama jinabiMbane praNAma karIne stuti karavA lAgyA. kevI rIte ? "avasarpiNuM kALamAM ghaNuM prakAranI zilpakaLAonA prathama utpAdaka he prathamajinendra ! tame jaya pAme, rAjanIti saMpAdana karAvanAra te prathamarAjA ! tame jayavaMtA vartA, dharmanI prathama durdhara dhurA dhAraNa karavA mATe vRSabha sarakhA he rASabha Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 cepanna mahApuruSonAM carita deva bhagavaMta ! tame ya pAme. duSkara abhigrahane prathama dhAraNa karanAra ! uttama paramArtha mAgane prathama grahaNa karanAra che Adi jinezvara ! tamo jaya pAme. prathama kevalajJAnathI samagra padArthone spaSTa svarUpe dekhanAra ! he prabhu! tamAre jaya thAo. dukhe karI jANI zakAya evA mahAkSasukhanA aneka prakAranA mArgane jANanAra ! tame jaya pAme. A pramANe rAjAemAM prathamarAjA, jinendromAM prathama jinendra ! tamArA caraNamAM vAraMvAra namaskAra karuM chuM." - tyAra pachI traNa pradakSiNA karavApUrvaka jagadgurune praNAma karIne palcakAsana-baMdhanathI AgaLa beThA. bhagavaMtanuM dhyAna karatA keTaleka samaya tyAM rokAyA. A samaye gaMdharvarati nAmane vidyAdhara pitAnI patnI sAthe bhagavaMtane vaMdana karavA AvyA. vaMdana karyA pachI puSTa ane suMdara dehavALA "gautama gaNadharane dekhIne vicAravA lAgyuM ke, "A parvata upara atizaya ke labdhi vagarane manuSya AvI zakatuM nathI. atizaya te tIvra tapa karavAthI meLavI zakAya che. tapasvIo te durbaLa kAyAvALA hoya che. A tapasvIne anurUpa veSa dhAraNa karanAra nathI, eTaluM ja nahiM paNa atizaya snigdha puSTa zarIranI kAMtivALA jaNAya che. ahIM atizayavALA tapasvI sivAya manuSyanuM caDavuM thatuM nathI. AvA prakAranA saMzaya ane vitarkamAM paryAkula mAnasavALA vidyAdharanA bhAva oLakhIne gautama gaNadhara bhagavaMte tene kahyuM ke, huM devAnupriya ! ahiM kalyANa-paraMparA pAmavAmAM durbaLatA kAraNa nathI, tema ja baLavAnapaNuM paNa akAraNa che-ema na mAnavuM. te viSayamAM eka daSTAMta kahuM chuM, te sAMbhaLe- ripI puMDarIka ane kaMDarIkanuM dRSTAMta jabUDhIpa nAmanA A dvIpamAM "puMDarIkiNa nAmanI nagarI hatI. tyAM pitAnI kulaparaparathI potAnuM rAjya calAvato "puMDarIka nAmane rAjA hatA. ghaNu kALa sudhI rAjyasukha bhegavIne, kAmagathI vairAgya pAmatAM teNe nAnAbhAIne pitAnI rAjyagAdI para besADIne jinezvaranA zAsanamAM dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI te tIvra tapasyAnI AcaraNA karatA. vidhipUrvaka nirdoSa aMta-prAnta bhejana lAvIne AhAra karatA. rAjakuLamAM ucharelA hovAthI sukumAra zarIrapaNuthI, temaja pUrve karelA karmanA kAraNe tIvra roganI pIDAvALA thayA. vihAra karatA karatA krame karI puMDarIkiNI" nagarImAM AvyA. "moTAbhAI padhAryA che. ema jANI nAnAbhAI rAjA bahumAna pUrvaka nagara bahAra gayA ane vaMdana karyuM. muninA zarIramAM roganI pIDA jANIne roganI cikitsA tyAM sudhI karAvI ke, jyAM sudhI te svastha zarIravALA thayA. pAchaLathI azana AdikavaDe zarIrane atyaMta puSTa karyuM. haMmezA te prakAranuM rAjakuLanuM bhajana karatAM cAritranA kuzala pariNAma osarI gayA, cittamAM vikAra pragaTa. sarva Indri niraMkuza banI gaI. viSayAbhilASA vRddhi pAmI. chatAM nagaralekethI lajajA pAmatA tapa karavA mATe vanamAM gayA. gahana vanamAM praveza karyo. tyAM praveza karyA pachI tenI zI sthiti thaI?-- viziSTa AkarUM tapa karavAnA udyamavALA te muninA manamAM paNa zramaNaveSathI viruddha bheganI pracaMDa tRSNa ane bhajana karavAnI utkaMThA niraMtara vRddhi pAmavA lAgI. lajajAthI zarIra dharmamAM udyama karanAruM hatuM, paraMtu citta te bhego meLavavAnI utkaMThAmAM gayuM hatuM, ghaNe bhAge kAryane AraMbha karyA pachI, tene tyAga karanAra, lekathI zaramAya che ane cittane rekanAra thAya che. tenuM citta pharI pharI viSaye meLavavA tatpara thatuM hatuM. pratikULa thaelA Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [25] puraka-ka DarIka dRSTAMta 449 cittavALA ghaNebhAge kuzaLakAya karavAmAM mUMjhAyA kare che. A pramANe manathI viSayamAM mUjhaelA doraDAthI jema (azva) tema bhAga-tRSNAthI ekadama kheMcAyA. pAche AvIne nagara bahAranA udyAnamAM vizeSa vikasita thaelA lIlA raMganA vRkSanI DALI para pAtrAdi upakaraNA laTakAvIne vRkSanI nIce beThA. moTAbhAI pAchA AvyA che.' te samAcAra sAMbhaLIne nAnAbhAI vaMdana karavA mATe tyAM AvyA. dUrathI ja dekhAyA ane dekhatAM ja tenA IMgita AkArathI meTAbhAInA maneAgata bhAva samajI gayA. te samaye vaMdmana karIne kahevA lAgyA. zuM ? " viSaya bheLavavAnI tRSNAvALA tenA mukhAkArane oLakhIne rAjA snehapUrvaka peAtAnA bhAIne kahevA lAgyA- huM saheAdara ! mArA para rAjyabhAra nAkhIne tame te AvI uttama dIkSA aMgIkAra karI, para'tu tamArI dIkSA bAda A rAjyabhArano mahAkaleza haiAya tema mane lAge che. tamArA sarakhA ja A kArabhAra nirvAha karI zake tevA muzkela che. A rAjyabhAra mA vahana karave mahAdu:khadAyaka che. 'mezAM huM khALaka hune, tyAre mArA upara adhika sneha rAkhIne tame mane pAlana karyAM hatA, te ja huM atyAre tamane duHkhamAM joDI rahelA chuM. mahApuruSa| duHkha pAmelA leAkonA upara karuNAvALI najara karanArA hAya che. A jagatamAM karuNAnI pradhAnatAvALA dharma prazaMsA pAme che. A rAjyanA mahAkalezane pAmelA mane have tame cheDAvA ane atikaSTadAyaka kedakhAnA sarakhA A rAjyathI mane karuNA karIne mukta karAvA.'' tenuM tevA prakAranu peAtAne anukULa evuM vacana sAMbhaLIne jema daridrane mahAdhananuM nidhAna maLe, tema athavA vyAdhigrastane vyAdhi cAlyA jAya tema, virahIjanane priya-samAgama thAya, tema A bhAI atizaya paritASa pAmyA. teNe kahelAM vacanane tarata ja svIkArI lIdhuM. tyAra pachI te nAnAbhAI pAMcamuSTithI leAca karIne tenAM ja rajoharaNu Adi upakaraNAnA svIkAra karIne temaja tene muguTa, kaDAM ane aMga upara rahelAM khIjA peAtAnAM AbhUSaNNA aNu karIne pote vanamAM gayA. pelA dIkSAthI patita bhAI have AbhUSaNAthI zarIra alaMkRta karIne samagra sAmata, aMtaHpura ane sevakothI parivarelA nagaramAM gayA. pAtAnA mahelamAM praveza karyAM. nagaraleAko maLavA AvyA, tenI sAthe keTalAka samaya gASThI-vinodamAM pasAra karyAM. pachI raseyAne melAvye. tene AjJA karI ke, ' aDhAra prakAranI mIThAIvALu bheAjana taiyAra kara. ' teNe paNa 'jevI AjJA'-ema kahIne AjJA pramANe bheAjana taiyAra karyuM. tyAra pachI te puMDarIka snAna Adi Avazyaka kArya karIne sugadhI dhUpa Addhi padArthAthI zarIra ane vastrone sugaMdhI karIne paherIne bhAjanamaMDapamAM gayA. thALA goThavyA. aMtaHpuranI strIo vividha prakAranAM bheAjane pIrasavA lAgI. keva ? vikasita tAjA rasavALA megarAnA puSpanAM patra sarakhA ujjavala zAbhAyamAna maNijaDita thALamAM pracaMDa suga'dhI krUra bhAjana pIrasyuM. daLelI haLadara ane khIjA anurUpa mazAlAthI bharapUra sugaMdha pUrNa dALa pIrasavAmAM AvI. taratanA tapAvelA mAkhaNamAMthI banAvela nAsikAne prIti utpanna karmanArU sugaMdhavALuM ghI grahaNa karAtuM hatuM. tyAra pachI dahInA taiyAra karelA maThA, sugadhI tejAnA mazAlA chAMTelAM 57 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 cepanna mahApuruSonAM caritA pakavA, jemAM AhlAda thAya tevAM, vaghArelAM zAka pIrasAyAM. ane chevaTe kahelA dUdhanI vAnagI pIrasAI. A pramANe te puMDarIke uttama prakAranAM vividha bhajano gaLA sudhI ThAMsI ThAMsIne khAdhAM. bhejana karyA pachI hAtha dhoI nAkhyA. pachI vividha prakAranAM tAMbUla khAdhAM. tyAra bAda ratigRhamAM pahoMce. aMtaHpuranA vRddha sevakane AjJA karI ke, "aMtaHpuranI rANIone belA." tyAra pachI tarata ja aMtApura AvI pahoMcyuM. te kevuM hatuM? kalpavRkSanA vananI jema kaMpatI bahu-latikAnA phelAvAvALuM, naMdanavananI jema ke maLa hastarUpa navIna lAlapatrathI yukta, mAnasarovaranI jema suvarNa kAMtivALA vikasita vadana-kamaLavALuM, gaMgAnadInA kinArAnI jema maMda maMda paga saMcAra karatuM aMtaHpura sAme AvIne beThuM. tyAra pachI cha divasane bhUkhe brAhmaNa zreSTha bhejana prApta kare, tenI jema pravara bhajananA karelA AhAranA kAraNe lAMbA kALathI brahmacarya pALeluM hoya tene jema tIvra kAmAbhilASA thAya, tema puMDarikane atizaya kAmAgni pragaTaye, bAkI rahela divasa ane rAtrie atizaya rati- vilAsanI kaDA karavA lAgyA. gaLADUba bhejana karela hevAthI, ratikrIDAne parizrama vadhAre paDate karela hovAthI, tapathI aMge durbaLa thaI gaelAM hovAthI, zarIre zItala vilepana kareluM hovAthI, khAdhele AhAra pariNa-pa nahivisUcikA-jhADAne roga the. tIvra vedanAthI jIvitathI mukta thaye. karelAM tapa ane pALeluM cAritra nirarthaka karI puMDarika narake gaye. pilA tenA nAnAbhAI (kaMDarIka zramaNa-liMgavALA te nagarIthI AgaLa jaI tevA prakAranA caDatA cAritranA pariNAme vicAravA lAgyA ke-ekendrI Adi aneka jAti, jarA, janma, maraNarUpa uchaLatA jaLavALA mahAkarma samUhathI pUrNa ane vRddhi pAmatA durla"daya laheravALA, phelAtA kAma-kodhAdi rUpI kuTila pAtALakaLazavALA ane jaLacare, jaLahAthI ane hiMsaka mahAdehadhArI ma vALA, mUccharUpa uchaLatA jherI monA samUhavALA, duHkhe karIne nivAraNa karI zakAya, tevA asAdhya rege vaDe haNatA jatusamUhavALA, tathA aniSTasaMga rUpa vaDavAnalanA agnivALA, AvA bhayaMkara pAravagaranA saMsAra-samudramAM durlabha manuSyapaNAmAM mane amUlya zramaNapaNuM maLyuM. tethI karIne kharekhara huM mahAbhAgyazALI banyo chuM." AvA prakAranA dareka samaye vRddhi pAmatA zubha pariNAmavALA te munivara AgaLa vihAra karavA lAgyA. eka gAme poMcyA tyAM mahAabhigraha dhAraNa karatA, atizaya aMta-prAnta AhAra yathAvidhi letA ane saMyamayAtrA nirvahana karatA hatA. rAtri-samaya thayo, tyAre eka avAvara gharamAM praveza karyo. tenuM sukumAra zarIra hovAthI AgaLa kaIvakhata tevuM aMta-prAta bhajana kareluM na hevAthI temaja kharAba zayyAmAM zayana karela hovAthI tene bhejana pacyuM nahi. peTamAM zUla utpanna thayuM. arati vadhavA lAgI. mastaka-vedanA thavA lAgI. A samaye hadayamAM dhIraja dhAraNa karIne, mahAzubha dhyAnanuM avalaMbana karIne, sAhasano svIkAra karIne vicAravA lAgyA kenakakI dIkSAnA cheDA vALo A jIvaleka che. athavA te ciMtana karavAthI sayuM. kharekhara huM dhanya chuM ke aneka hajAra koDe bhavamAM durlabha evuM manuSyapaNuM meM meLavyuM. temaja kaI bhavamAM AgaLa na meLavela zramaNapaNuM paNa meM meLavyuM. Aje saMsAravAsa ane tene saMbaMdha tajIne yatijanonI sAmAnya saMpatti pAme, tethI huM dhanya thaye chuM. nahiMtara rAjya-saMgathI upArjana karelA pApavALA huM mRtyu pAmyuM hatuM, te mahAghora duHkhapUrNa narakanA khADAnA Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTApada parvata para gautamasvAmI ane tApase 4pa1 uMDANamAM paDI gayuM hatuM. A pramANe ArtadhyAna-rahita dharmadhyAnamAM tatpara thaelAno rAtrino chelle prahara cAlI raheluM hatuM, tyAre vyAdhinA vikArane kaI paNa prakArano pratikAra na karela hovAthI tIvra vedanA utpanna thaI te paNa vRddhi pAmatA zubha pariNAmavALA te mRtyu pAmIne uttama devapaNAmAM utpanna thayA. mATe he devAnupriya! ahIM durbaLatA ke balikatA, ke lAMbAkALano paryAya ke eka divasano sAdhupaNAno paryAya e kalyANu-paraMparAnuM kAraNa nathI. kAraNa ke, karma pariNati viSama che. karmAdhIna thaelA che sukha-duHkhane bhogavanArA thAya che." A pramANe gautama gaNadhara bhagavaMte kaheluM sAMbhaLIne "ema ja che." ema bolate te vinayapUrvaka praNAma karIne AkAza-mAge gaye ane Icchita sthAnaka tarapha prayANa karyuM. gautamasvAmIjI paNa yathAvidhi yugAdidevanI paryuM. pAsanA karIne aSTApadaulathI nIce utaravA lAgyA. te samaye tApasa-samUhe temane joyA. te kevA hatA? - have aSTApadaparvatanI mekhalAthI nIce utaratA, parAkamathI cAlatA, dhairyavALA siMha sarakhA, vizAla kaThina vakSasthalavALA, gautama gaNadharane dekhIne paraspara utpanna thayela Azcarya ane vRddhi pAmatA AlApavALA tApasa ema kahevA lAgyA ke-ATalI bhUmi sudhI ApaNe mahA kaSTathI mAMDa mAMDa pahoMcyA. prApta karela pracaMDa divyazaktivALA A kaI mahAnubhAva parizrama vagara ArohaNa karIne utare che. lokomAM te ema kahevAya che ke, "DuMgara caDavA dohilA, utaratAM zI vAra" "upara caDatAM muzkelI paDe che. utaratAM sahelAIthI parizrama vagara utarI javAya che." A jagata-prasidhdha kahevata AmaNe pharI pragaTa karI. athavA prayatna karanAra dhIrapuruSa sahelAIthI uMcA pada para ArUDha thAya che ane vaLI duHkhathI nIce utare che. A arthane prakAzita karavA mATe kema na hoya ? mATe have bhuvanamAM karelA moTA AzcaryavALA emanA zaraNano ja svIkAra karIe. A jagatamAM apUrva parAkramavALA mahAnubhAva e ja mAtra ApaNane zaraNa che. A mahAmAnA caraNakamalanA prabhAvathI tribhuvananAthanA mukhanAM darzana ane parvatArohaNa karavA samartha banIzuM. A jagatamAM prabhAvavALA mahApuruSanI sevA karanArane keIpaNa padArtha asAdhya nathI, te pachI jinendranA caraNa-kamaLane vaMdana karavA mATe parvatArohaNa karavuM, te kaImeTI vAta che? sadbhAvapUrvaka mahAnubhAvonI sevA karavAthI ITakAryonI siddhi thAya che, athavA AzayAnusAre zubhAzubha phaLanI prApti thAya che. A pramANe gaNadhara bhagavaMtanI mahAnubhAvatAthI AkarSAelA cittavALA teo paraspara maMtraNA karatA hatA, te tApasanI vaccethI gautamasvAmI jaI rahyA hatA. tyAra pachI temanAM darzanathI utpanna thaelA harSa samUhavALA, bhaktibharathI vikasita thaela remarAjIvALA tApasa gaNe gautama maharSinAM darzana thatAM ja "ame tamAruM svAgata karIe chIe ema bolatA ubhA thayA. baMne hastanI aMjali mastaka para sthApana karIne kahevA lAgyA ke-he bhagavaMta ! Apa te acinya zaktizALI mAnuSaveSadhArI koIka divya AtmA che te amArA para kRpA karIne amane ApanA ziSyapaNe amAro svIkAra karo, kRpA karIne amane saMsAra-sAgarathI pAra utAro"-ema belatA pRthvItalane sparza thAya Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nnnnnnnnnnnnnnnn 452 copana mahApuruSanAM carita tema, jAnu ane mastaka namAvatA caraNakamaLamAM paDayA. A ja divasathI tame ja amArA guru"-ema belI rahyA, eTale gaNadhara bhagavaMte temane kahyuM ke, de ane asure muguTavALA mastakathI jemanA caraNayugalamAM praNAma kare che, tevA vIra vaddhamAnasvAmI tamArA ane mArA guru che. are ekalA tamArA ke amArA nahIM, paraMtu samagra traNe bhuvananA guru che. je huM chuM, tevA te mahAprabhAvavALA temane aneka ziSyamunio che. tyAra pachI teo kahevA lAgyA ke je tamArA guru che, te amane vizeSa vaMdanIya che." pharI gautama svAmIe kahyuM ke-"mArA prabhAvathI A parvata upara caDIne yugAdi prabhune vaMdana karIne pAchA Ave, pachI ApaNe gurune vaMdana karavA cAlIe." pachI tApase temanA prabhAvathI aSTApada girivara upara ArUDha thayA. bhaktipUrNa mAnasavALA teo aSabhasvAmIne vAMdIne gaNadhara pAse pAchA AvyA. tamArAM darzana thayAM, tethI amAro A parizrama saphaLa thaye." ema bolatA pharI padayugalamAM paDIne vaMdana karyuM gautame kahyuM ke-"cAlo ApaNe gurune vaMdana karIe. harSa pUrvaka AgaLa cAlyA. parvata parathI nIce utaryA ane cAlavA lAgyA eka nAnA gAmamAM gayA pachI gautamagaNadhare temane pUchyuM ke-"tame Aje zAnuM bhajana karaze? tamane kayA bhejananI abhiruci thAya che?' teoe kahyuM ke- dUdhanI khIranuM bhejana." gautame kahyuM ke-"A pradezamAM be ghaDI rokAI jAva, hamaNuM huM laIne AvyuM. te vAta teoe "tahatti kahIne aMgIkAra karI. muhUrtanI aMdaranA kALamAM pravara kSIrajananuM pAtra bharIne AvyA. teone kahyuM ke-besI jAva ane bhojana kare." tyAre paraspara eka bIjAnA mukhanuM avalokana karatA hasavA lAgyA ke-"ekane thAya eTaluM bhejana paMdarasone kema pahoMthaze ? athavA te A vicAra ApaNe zA mATe kare ?" "guru je AjJA kare, tema ApaNe karavuM ema vicArIne yathAnukrame besI gayA. kema?-hRdayamAM ulAsa pAmatA vizuddha pariNAma vALA ane vikasita bisakamalanI jema gADha romAMcita dehabhAgavALA gautamasvAmIe khIlelA mogarAnA ane caMdranA sarakhA ujajavala varNanI zobhAvALA akhaMDa zAli-taMdulathI banAvela uttama pAsa bhajana pIrasyuM. adhika prIti pAmelA paMdarasoe tApasone Azcarya utpanna evA gautama svAmIe "akSINa mahAna sI" labdhinA prabhAvathI sarva tApasane tRptivALuM bhejana karAvIne, pachI chevaTe pite bhejana karyuM. gaNadhara bhagavaMtanA mahAprabhAvavALI labdhinA vaibhavane dekhIne te tApase pite jhUrAvA lAgyA ke, ApaNe ghaNu kALa sudhI AtmAne kheda pamADyo ane duHkha sahana karyuM. kevI rIte?-- prabhAvazALI aneka guNayukta bIjA paNa AvA ziSya jene che, te te traNe lokamAM atyaMta addabhuta keI temanA guru haze guruo yegya uttama ziSyone vize samagra jJAna vijJAna saMkramAve che. A anumAnathI temanA guru keI mahAna guru hovA joIe. tethI temaNe je kahyuM hatuM ke, "mArA guru te bIjA che te vAta vivAda vagaranI che. nahiMtara gurukuLavAsamAM rahI temanI upAsanA karyA vagara a TalI siddhi kema saMbhave ? te have bhuvana para upakAra karanAra evA jagadgunI pAse ApaNe have cAlIe ane saMsAra-sAgara pAra utAranAra evA temanA caraNanI upAsanA karIe..... (696 gA0 khaMDita.) A pramANe samyagdarzananI Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautamasvAmI ane tapAso 453 saMpatti prApta karela hovAthI tenA kAraNe zubhadhyAnavALA evA te tApase jagadagurunI najIka samavasaraNa bhUmimAM pahoMcyA. tyAM dUrathI ja rajatamaya evA valayAkAra killAvALA ..... ...........vividha divya rezamI vastranI judA judA varNanI vraja zreNithI alaMkRta samavasaraNa dekhIne hadayamAM ullasita zubha adhyavasAyavALA trIjI padikAne Azraya karIne rahelA pAMca tApane kevalajJAna utpanna thayuM. cAlatA cAlatA jema jema..........samavasaraNa bhUminI najIka AvyA ane jagadguru meva sarakhA gaMbhIra svarathI dharmadezanA karavA mATe samagra lekane AnaMda ApanAra dUra rahela duMdubhinA svara sAthe maLela vANIno pravAha vahevaDAvatA hatA, te saMbhaLAye. te sAMbhaLIne bIjI padikAno Azraya karIne rahelA pAMcaso tApasone kevalajJAna thayuM. bAkInA pAMcase tApasene jinezvaranA mukhacaMdranAM darzana thatAM ja cAre ghAtakarmano aMdhakAra-samUha nAza pAmatAM ja kevalajJAna pragaTayuM. tyAra pachI utpanna thaelA kevalajJAnavALA parivAra sAthe gautamasvAmIe jagadgurunI pAse javA mATe samavasaraNamAM praveza karyo. te kevalajJAnavALAone kevalinI parSadA tarapha jatA dekhIne gautame temane kahyuM ke-jagadugurune vaMdana karo." bhagavaMte kahyuM ke, he gautama kevalionI AzAtanA na karo. gautame vicAryuM ke-"mArA pratibaMdhelAone kevalajJAna utpanna thayuM. "bhagavaMte mane caramazarIradhArI kahe che ItyAdika ciMtAvALA gaNadhara gautamasvAmIne kahyuM ke, "he gautama! tame saMtApa na kare, tame caramazarIrI ane najIkanA kALamAM muktinI prApti karanAra che, paraMtu mArA tarapha nehabaMdhanarUpa karyAvaraNathI khalanA pAmatuM kevalajJAna utpanna thatuM nathI. mATe viSAda na kare.' [26] dazArNabha karela-ddhipUrvaka vaMdana. prabhu dararoja aneka jaMtuone pratibodha karatA, lAMbA kALanA bAMdhelA vairane upazAMta karatA, yathAkrama vihAra karatA karatA "dazArNa" nAmanA dezamAM padhAryA. tyAM "dazANu" nAmanI nadI hatI. tenA kinAre "dazANapura' nAmanuM nagara hatuM. te kevuM hatuM ?-mahAsatInA zIlanI jema parapuruSa-zatru puruSathI alaMghanIya, vezyAnA vilAsa vacana sarakhA madhurajaLavALI (bIje artha madhura vANavAlA) caturajanathI belAela subhASita sarakhuM zobhAyamAna makAnavALuM, sArI patnInA vilAsa mAphaka daravAjAmAMthI nIkaLatAM zakunavaMtAM vacana saMbhaLAya tevuM nagara hatuM. te nagaramAM pitAnA bhujAbalathI upArjana karela ujajavala rAjalakSamIvALo, mahApratApathI dUra karelA zatrumaMDaLavALe dazArNabhadra' nAmane rAjA hato. te kevo hato ?-- samagra lekenA manamAM haMmezAM dharmanI jema pratyakSa ane zatru ane verI varga mATe kopa karavAmAM yamarAjA sarakhe, samagra Azrita leke mATe haMmezAM je prasanna thAya te kubera sarakhe ane tIvra pratApa vaDe agninI jema duHkhe karIne jovAya te, IcchA sAthe lekonA manoratha prApta karAvanAra lamIdevI sarakhI dRSTivAle, temanI pAse janAranuM pragaTa sanmAna karanAra, sarasvatI je dazArNabhadra' rAjA haMmezAM rAjyanI suMdara sAra saMbhALa karate, pitAnA kulakramA gata pAlana karAela pRthvItalanA rAjyane bhagavate hatA. keIka divase kamalavananA baMdhubhUta sUryane asta thaye, temaja saMdhyAkALa vItyA pachI aMdhakAra pravartavA lAgyuM, tyAre....... sukhAsana para beThelA dazArNabhadra rAjAne khabara lAva Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 copanma mahApuruSonAM carita nAra puruSoe AvIne nivedana karyuM ke- he deva ! sakala jaMtuonA eka baMdhu samAna bhagavAna vAddhamAna svAmI AvatI kAle ApanA nagaranI bahAra samesaraze. teonAM vacana sAMbhaLatAM ja rAjAne ke harSa thaye ? aMdara vRddhi pAmatA pUrNa harSathI ubhA thayelA vizada romAMcAphara zarIramAM sarvatra zebhA. pAmatA hatA. harSa pAmavAnA kAraNe AnaMdAzrajaLanA bhArathI bhArI che mukhatalanAM darzana jenAM arthAt muzkelIthI darzana karI zakAya tema, jaLa vacce rahelA sarasa ugelAM nIlakamaLanI mALAnI jema te rAjAnI daSTi vikasvara thaI hadayamAM prasAra pAmatA vizeSa harSanA kAraNe jene pUrvAparabhAva nahi jaNAyela evA aspaSTAkSarothI pratIta thatAM vacana zebhA pAmatAM hatAM. A pramANe dUtanA vacanathI vRddhi pAmelA harSathI vikasita thaelA romAMca-paTalanA samUhavALe te vadhatI zobhAthI suMdara dekhAte jANe kaI bIje ja hoya tema jaNAvA lAge. ........ tyArapachI prabhu-AgamananA samAcAra ApanAra cAra puruSone IrachAdhika bheTayuM ApIne aMdara ulAsa pAmatA harSavALe samagra sAmaMta ane sabhAmAM beThelA bIjAo samakSa kahevA lAgyuM ke "AvatI kAle mAre bhagavaMtane tevA prakAranA addhivistArathI vaMdana karavuM ke, je pramANe traNe bhuvanamAM koIe vaMdana na karyuM hoya. ema kahIne sarva sAmaMtane rajA ApIne rAjA aMtaHpuramAM gayA. tyAM paNa jagadaguru viSayaka vArtA-vinodamAM sara rAtri pasAra karIne pharI sUryodaya pahelAM samagra sevakavargane belAvIne kahevA lAgyo ke-"mArA mahelanA pradezathI samavasaraNanA dvAramukha sudhI yathAvaibhava rAjamArgane zaNagArIne mAre javA yogya suMdara rIte taiyAra karAve. ema kahIne teone visarjana karyA. te rAjasevakoe rAjAnI AjJAnusAra rAjamArgo zebhAyamAna karyA. te kevA dekhAvA lAgyA - mahAnagaranI gRhiNIo zakuna mATe beDAnI pAlI kare, tema zakunavaMtI pAlInI bhAvALA, kAdaMbarI- kathAmAM kahela tArApIDa rAjAnA sabhAmaMDapanA dharAtalanI jema, svAdhIna zukanA maMtrInI jema, jemAM sajajanenI AzA svAdhIna che, mahAaTInA vananI jema, jemAM cAmaro jhUlI rahelA che. samudra-kinArA mAphaka chUTAchavAyA verAelA muktAphalanA upacAravALA rAjamArgo zaNagAryA. maNimaya vizAla taMbhe ane vividha maNionAM tAraNothI zobhAyamAna, atyaMta nirmaLa suvarNa ane mahara sutarAu vastranA banAvelA maMDapavALA, cInAI rezamI ujajavaLa camaktA vastranA gUhAtA caMduovALA, divya vanA taMbUomAM laTakatI manahara jhAlaravALA, prAntabhAgamAM jhUlatI muktAphaLanI mALAnA samUhavALA, pavanathI kaMpatA svaracha maNionA gucchAvALA, dareka dizAmAM laTakatA calAyamAna manohara cAmaravALA, jaLI rahela kAlAgaranA dhUpanI sugaMdha phelAvatA dhUma-samUhavALA, bhUmi para verelA sugaMdhI puSpanA parimalathI ekaThA maLelA bhramaronAM kule karela jhaMkAravavALA, sugaMdhI paTavAsa-cUrNa uDADIne suvAsita karela samagra dizAvALA, cUro karela kapUranA parAgathI ujajavala karela samagra pRthvIpIThavALA, kesara ghuMTelA rasana chAMTaNAvALA ujajavala zatapatra kamaLa puSiAnA upacAravALA, pharakatI sapheda vajA para TAMkela caMcaLa, madhura zabdo karatI ghugharIonA kalApavALA, atiprazasta paMcavarNamaya uDatI Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [26] dazANabhadra vaibhava-ADaMbara sAthe karela vaMdana 455 nAnI davAonA suMdara ADaMbaravALA, cAre bAju tAjAM uttama puSponI mALAothI zebhAyamAna pAMca prakAranA vividha raMgathI banAvela raMgAvalivALA rAjamArgo taiyAra karIne sevakavarge rAjAne nivedana karyuM. teonuM vacana sAMbhaLIne rAjAe sugaMdhI jaLathI snAnakArya karyuM. paherelA veta manahara vastrayugalavALo, veta caMdanarasathI karelA vilepanathI zebhAyamAna zarIravALo, ta muktAvalIone jhUlAvatA vakSasthalavALe, veta puSpamALAthI avalaMbita kaMThapradezavALo, veta cAmarethI alaMkRta, veta azva para ArUDha thaele, mastaka para veta chatra dhAraNa karAela rAjA bahAra nIkaLavA taiyAra thaye. devAMganA samAna samagra aMtaHpura sahita temaja samagra sAmantAdi narapatinuM sainya AgaLa pravaryuM. tyAra pachI paDahonA paDa ghAnA zabdathI meghagajaravane bhrama karAvate, veta dhvajAonI paMktio jANe vAdaLAMonI zreNi hoya, tema zaMkA karAvate, vividha maNijaDita muguTanAM kiraNanA paMcaraMge ekaThA thavAthI meghadhanuSa sarakhe, meTA hAthIonI sUMDhanA pradezamAMthI paDatA madajaLanI dhArAvALo jANe megha hoya te dazArNabhadra rAjA bhagavaMtane vaMdana karavA nIkaLe. tyAra pachI uce ta dhvajA zreNithI Akula rAjamArga para rahelA teraNane badhelI patramALAvALA, pagale pagale haritavarNavALA chANathI liMpila bhUmi para sthApana karela maMgalakaLazavALA, AmravRkSanAM palevAthI AcchAdita mukhava LA pUrNakaLaze sAmUhikapaNe sthApela hoya tevA, jemAM paherelAM vacce sarI paDatAM hovA chatAM utsuktAthI darzana karavA mATe ghaNuM nagaralake ekaThA thaI rahelA che, zaMkha phukAtA hovAthI tenA gaMbhIra kelAhalavALA Dagale-Dagale thaI rahelA ghaNuM tamAsAvALA, mukhathI stuti karanAra baMdIvage karelA moTA jayajayakAranA kolAhalavALA, kAnane priya lAge tevAM maMgalagIte gAtI suMdarIovALA rAjA rAjamArgo mukhya parivAra sahita cAle, ema karatAM samavasaraNabhUmie pahoMcyA. traNa pradakSiNA karavA pUrvaka bhagavaMtane vaMdana karyuM. A samaye mahAadhipUrvaka vaMdana karavAnA kAraNe utpanna thaela tevA prakAranA abhimAnane jANIne tene pratibaMdha karavA mATe Indra mahArAjAe jalakAntamaya vimAnanI vimurvaNA karI, te kevuM hatuM ? atiAzcaryakArI nirmala saphaTika sarakhA svaccha jaLanA vistIrNa gherAvA sahita pradezavALuM, uDatA haMsa ane sArasa pakSIoe karelA madhura zakhavALuM, najIkamAM vikalA uttama kalpavRkSanAM DelatAM puSpothI zobhAyamAna, mane Dara latAgRhamAMthI paDatA punA makaraMdathI rakta -pIta mizrita varNavALuM, marakatamaNimaya, nIlakamala, vikasita zreSTha suvarNakamalanI karelI zobhAvALuM, IndranIla kamalapatranI ujajavala calAyamAna kAMtisamUhavALuM--ema aneka prakAranI karelI vizeSa zebhA ane vRddhi pAmela kAMtivALuM zreSTha jalakAnta vimAna rana AgaLa upasthita thayuM. jemAM vaLI sevakavarga dvArA hAtha aphALIne vagADAtAM vAjiMtranA zabdothI badhirita thaela AkAza-pradezavALuM, ghaNuM raMgaberaMgI vaccenI banAvelI ane pavanathI uDatI davAonA samUhavALuM, maNimaya vimAne sAthe athaDAvAthI utpanna thaela zabda vaDe pUrAI gayela AkAza Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 copanna mahApuruSonAM carita pradezavALuM, jemAM devagaNanA saMcArathI maNijaDita mukuTenAM kiraNe vizeSa ullAsa pAmelA che, devavArAMganAonA hastamAM rahela suMdara cAmaroe jemAM zabhA karelI che, pavananA kAraNe paraspara athaDAtI ane madhura zabda karatI ghugharIovALuM vimAnaratna joyuM. tyArapachI rAvaNa hAthIpara ArUDha thaelA IndramahArAjA AvyA. te kevA hatA ? marakata maNimaya, nIlakamala ane suvarNakamala para eka eka pagane sthApana karatA, madapUrNa gaMDasthaLamAMthI jharatA madajaLathI zobhAyamAna, maNimaya aMbADIvALA, majabUta lAMbI sUMDhavALA, meTA muzala sarakhA UMcA daMkUzaLavALA devatAI hAthI para prathama devAMganAone ArohaNa karAvIne tyAra pachI bhakti ane bahumAnavALA IndramahArAjA jagadgurune vaMdana karavA mATe AvyA. je vakhate dareka dizAmAM taruNa devAMganAo vividha prakAranAM nRtyanATaka hAva-bhAvapUrvaka batAvatI hatI. sura-samudAya maMgala jayakAra zabdane kelAhala karatA hatA, te vakhate Indra mahArAjA manuSyalekamAM utarIne nIce AvyA. samavasaraNamAM beThelA de ane manuSyae jayakAnta" vimAnane kevA prakAranuM dekhyuM? te vimAnanI sarvadizAomAM sphaTika ratnamaya tejasvI moTI vAvaDI sahita, temAM prakSA lita IndranIla kamalinIo temaja suMdara suvarNakamala-samUhayukta, eka eka kamalapara navarasaguNavALa karAtA navIna nATakavALuM, traNe bhuvanane vimaya pamADanAra, devAMganAo vaDe karAtA nRtya-nATakavALuM, eka eka nATakanA khelamAM IndranA sarakhA rUpa ane vaibhavavastravALa suMdara deva ha. eka eka tevA devanA zreSTha vaibhavanA upabhega-sahita IndrasabhA sarakhI atyaMta guNayukta parSadA zobhatI hatI. A pramANe IndramahArAjAnuM pitAnuM zreSTha vimAna dekhIne tenI ramyatAthI kSaNavAra pite manamAM vimaya pAmyA. de ane manuSya samavasaNamAM beThelA hatA. teo A joIne zuM devaleka jAte ja bhakti-bahumAnathI ahIM utarI Avyo ke zuM ? athavA te IndrajAla te nathI ? Ama belatA hatA tyAre Indra mahArAjA bhagavaMtane pradakSiNA karavA lAgyA atyaMta mahara lAvaNyanI zobhA ane AbhUSaNe dhAraNa karanAra, tapAvelA suvarNa karatAM adhika dIpatI aMgazebhAvALA, bhagavaMtanI stutinA akhalita akSare belatAM ja vikasita thaela vadanakamalavALA, bimbaphala sarakhA lAla calAyamAna manahara ekkapatravALA, ekaThAM thatAM daMtakiraNonI prabhAthI zobhatA vadanavALA, bhaktipUrNa namAvelA mastaka para sthApana karela hastayugalanI aMjalipuTavALA, pavanathI uDatA vastrane saMyamita karatA, AdaravALA, paherelA manahara vastranI prabhAthI aMganI bhAvALA, parivArabhUta devenI sAthe rahelA IndramahArAjA stuti bolavA lAgyA. zuM bolavA lAgyA ?- "dukhasamUharUpa pracaMDa jaLathI pUrNa, ISTaviyoga ane aniSTa-sagarUpa bhayaMkara jaLacarothI vyApta, agAdha janmarUpI AvartavALA, bhayaMkara Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazANubhadrarAjA ane Indra 457 maraNarUpa uchaLatA kaelavALA, vRddhi pAmatA krodhAdi cAra kaSAyarUpa dAvAnaLavALA, durdAnta IndriyenA viSaye rUpI hiMsaka prANIothI bharelA saMsAra-samudramAM bhavarUpI magaramacchanA mukhane Azraya karIne rahelA ne he jinezvara ! he mahAguNanidhAna ! traNe lokanA nAtha ! tame ja mAtra teonuM rakSaNa karanAra che. karmarUpI pracaMDa sUryakiraNonA sparzathI tApa pAmelA kharekhara tamArA caraNarUpI vRkSanI chAyAne Azraya karanAra jene tame zAMti ApanAra ane rakSaNa karanAra thAo che. vividha duHkhasamUhathI ubhaTapaNe bhedAelA gAtravALI nArakI gatimAM, DAma sahevA, aMkana karavAnA, Ara bheMkAvavAnA, gaja uparAMta bhAra vahe, bhUkha, taraza sahevAM, parAdhInatA Adi aneka dukhavALI tiryaMcagatimAM, Adhi, vyAdhi, upAdhi, daridratA Adi dukhethI bharelI manuSyagatimAM tamane praNAma karanAra prANisamudAya seMkaDo dukhethI sadA mukta thAya che. devAMganAonA samAgamathI utpanna thanArA vividha sukhavALe devabhava, samagra karma khapAvIne jIve je mekSasukhane pAme che. manuSyapaNAmAM paNa zramaNapaNAmAM tallIna banelA ane samatA sukhane anubhava karI rahelA che, jeo tamArA caraNakamalanI sevAmAM anurAgavALA thAya che, te ja prApta kare che. "ApanA caraNakamalanI sevA kadApi niSphaLa jatI nathI." A pramANe IndramahArAjAe stuti karIne pharI pharI pradakSiNA karIne jinezvaranA caraNamAM paherele capaLa hAra pRthvItala para le- tema praNAma karyA. tyAra pachI dazArNabhadrarAjA Indra mahArAjAnA trAddhi-samRddhinA samUhane dekhIne mahAvismayathI paravaza thaelA dehAvayavavALe kSaNavAra te khaMbhita thayela hoya tema rahIne vicAravA lAge ke-"aho ! A vimAna-ratnane zAbhAsamUha, aho ! IndranA hastIndrane manahara deha ! ahA ! Indrane vaibhava-vistAra ! are! A vimAna te juo. zuM A maNimaya punA gurachAomAMthI nIkaLatA makaraMdanI trAddhivALA kalpavRkSo sahita naMdanavana haze ke zuM? athavA te maNimaya staMbhavALA najIka aneka paTTadavajAnI zreNivALA atizaya camakatAM motIonI mALA sahita UMcA zikharanI paMktivALAM sundara maMdira haze? athavA to nirmaLa phaTikanI bhittimAM pratibiMbita thaela deva-manuSyanA samUhavALuM vegathI uDatI pavanathI ulAsa pAmatI dhvajazreNirUpa laherevALuM jaLa te nahi hoya ? athavA te pRthvItalamAM sthApita karelI devasuMdarIothI manehara, ghaNu devanA saMcAranA kAraNe karelA AdaravALA caraNethI sparza karAtuM pavitra sthala te nahIM haze ? athavA te AkAzanA agrabhAga sudhI UMcAIvALA pragaTa meTA zikhara taTavALA airAvaNa hAthInA bAnAthI parvata te nahIM haze? A pramANe AcaryathI cakita ane sthira netravALe jANe citrAmaNamAM cinnela na hoya tema thoDo samaya te navI duniyAmAM AvyA hoya-tema Azcarya pAmya. A pramANe AkhA AkAzasthaLamAM devatAo patharAelA hovAthI samagra jIvalokane devamaya mAna, sarva dizAmune devAMganAomaya jata, bhuvana jANe devatAI yAna-vAhanamaya thaI gayuM hoya, tema bhAva, maNi-ratnasuvarNa-bharela jANe Akho deza thaI gaye, hAya tema ava. lekhana karate, "huM niSphaLa pratijJA phaLavALo thaye chuM" ema ciMtavavA lAgyuM ke-"A surendranI 58 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 panna mahApuruSonA carita ddhi jotAM te bhegomAM Asakti karanAra mArA mahelamAM rahelI A lakSmI kazI visAtamAM nathI ane mArA daridrapaNAne pragaTa karAvanArI thAya che. khAbociyuM ane samudra temAM rahelA jaLanI gaMbhIratAnI upamA sarakhA mArA ane IndranA vaibhava vacce mahAna AMtaruM che. sUrya ane khajavAnA tejane paraspara jeTaluM aMtara che, te ja IndranA vaibhavane ane mArA vaibhavane mahA AMtare che. bIjAonA vaibhavane vicAra karyA vagara meM mArA AtmAne halake banAvyuM, athavA te tuccha hadayavALA ne Azaya paNa tuccha hoya che." A pramANe bhAvanArUDha thatA dazArNabhadra rAjAnA pariNAma ullAsa pAmyA ke je ke A IndramahArAjAe potAnI trAdrinA vaibhavathI mane harAvyo, te paNa mArI zakitanA prabhAvathI zramaNapaNuM aMgIkAra karIne tene harAvIne huM saphala pratijJAvALe thAuM. bIjuM, je pote beleluM vacana pAlana karatuM nathI, te "beTI baDAInAM vacana bolanAre che' -ema dhArIne paMDita vaDe tyAga karAya che, mitravarga paNa tene vizvAsa karatuM nathI, baMdhuleke tene Adara karatA nathI, sAdhupuruSanI parSadAmAM apamAna pAmanAro thAya che - ema vicArIne mukuTa kaDAM vagere AbhUSaNe utArIne paMcamuSTi leca karIne gaNadhara bhagavaMta pAsethI maniSa grahaNa karIne IndramahArAjanA dekhatAM ja prabhunA caraNamAM paDyo. bhagavaMtanA caraNa-yugalamAM traNa pradakSiNA ApIne cAritra aMgIkAra karyuM. atyaMta uttama zakita pheravIne grahaNa karelA muni veSavALA dazArNabhadrane dekhIne surapatie tene kahyuM ke, "he mahArAja ! suMdara karyuM, suMdara kArya karyuM, tamAro viveka uttama che, bhagavaMta upara tamArI bhakita acinya che, tamAruM parAkrama bIjAothI na ullaMghI zakAya tevuM che. potAnAM vacanane nirvAha barAbara karyo, pratijJA pUrNa karI. vadhAre zuM kahevuM ? tame mane hAra ApI che ema bolatA IndramahArAjA dazArNa bhadranA caraNamAM paDyA. Indra pitAnA sthAne gayA. dazArNabhadra rAjarSi thaI yathAzakita saMyamamAM udyama karavA lAgyA, [27] kuNalA nagarIne nAza kema thaze ? tyAra pachI mahAvIra bhagavata te pradezamAMthI vihAra karatA ane dararoja bhavyarUpa kamalakhaMDane pratibaMdha karatA "kuMDagrAme pahoMcyA. tyAM paNa AgaLa jaNAvI gayA te krama pramANe de ane asuroe taiyAra karelA samavasaraNamAM siMhAsana para birAjamAna thayA. dharmadezanA zarU karIne abhayapradAna mUlavALA, asatyavacana na besavA rUpa viratinI pradhAnatAvALA, pArakA dhananA tyAganI ruci, divya, manuSya, tiryaMca saMbaMdhI maithuna-sevanathI parAmukhatA, niSparigraha gunA gauravavALA yatidharmano upadeza Apyo. tema ja pAMca aNuvrata, traNa guNavratothI alaMkRta, cAra zikSAvrata-svarUpa bAra prakArane zrAvakadharma samajAvyuM. te sAMbhaLIne aneka cha pratibodha pAmyA. keTalAke e zramaNapaNuM, keTalAke samyakatva aMgIkAra karyuM. vaLI koI bIjA divase pitAnI patnI sahita jamAlinAmanA pitAnA jamAIne pratibaMdha karI dIkSA ApI. bIjA paNa ghaNA baMdhuvargane muniliMga grahaNa karAvIne anukrame tyAMthI vihAra Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuNAlA nagarIne nAza (bhaviSya kathana) 4pa9 karIne pitanapura nAmanA nagare pahoMcyA. tyAM paNa vIra, ziva, khaMDabhadra vagere ghaNu rAjAone dIkSA grahaNa karAvIne bakulA" nAmanI nagarIe pahoMcyA. tyAM paNa dee samavasaraNanI racanA karI. bhagavaMte dezanA zarU karI. kathAMtara jANavA chatAM lekene pratibodha karavA mATe gautama gaNadhare bhagavaMtane prazna karyo ke, "he bhagavaMta! A kuNalAnagarI muninA zApathI jaLavaDe taNAI jaze" ema lakavAyakA saMbhaLAya che, te Apa kahe ke, A prasaMga kevI rIte utpanna thaze ? bhagavaMte kahyuM ke, "he devAnupriya ! te hakIkata sAMbhaLo- keIka vakhate cemAsAnA najIkanA kALasamaye "kariSaNa, ane kaTuka nAmanA be anio cAturmAsa rahevA mATe A nagarImAM AvyA. nagaranA jaLa vahetA pradezamAM potAnI vasati nakakI karIne baMne munio tyAM rahelA hatA. nagarInI aMdara rahelA amane varSAjaLane upadrava na thAya ema ciMtavIne "nagara bahAra varasAdanI jarUra che, aMdara varasAdanI zI jarUra che ? - ema vicArIne nagaranI aMdara paDatA varasAdane thaMbhALe. najIka rahelA keIka temanA bhakitavALA deve te vAta mAnya karI. ema divasa pasAra thaI rahyA hatAM. jyAre nagarInI bahAra varasAda varasate hatA, tyAre loko bolavA lAgyA ke, nagarImAM varasAda zAthI nathI Avato? nakkI nagarImAM kaI mahApApa karanAro rahe che, nahitara varasAda nagarImAM kema jaLa na varasAve ? A samaye kaIka brAhmaNe kahyuM ke, "A nagaranA jaLAzaya pAse dvArabhAgamAM je tAMbara Sio vaselA che, je temane nagarImAMthI nivasita karI bahAra kADhI mUkavAmAM Ave, te nagarImAM varasAda paDaze." ema kahyuM. eTale te brAhmaNanI sAthe samagra nagaraleka AvyA. DhephAM vagerenA prahArathI upadrava karIne upasarga karavA lAgyA. te upadravathI atyaMta kaMpatA, parezAna thatA manamAM pracaMDa kapa pAmatA munie bahAra nIkaLavA lAgyA. bahAra nIkaLatAM temaNe kahyuM ke - he deva ! A kuNalA nagarImAM paMdara divasa sudhI muzala pramANa sthUla dhArAthI varasAda varasAva, jevI rIte rAtre, tevI ja rIte divase paNa tevI ja mATI dhArAthI jaLa varasAva' ema kahetAM ja najIkanA keIka bhakta devatAe te pramANe jaLa varasAvyuM. kevI rIte?-- jaLavALA meghanA pracaMDa utpana thatA garavanA kAraNe de ane manuSyonAM majabUta hRdayanAM baMdhane sAthe jANe gagana phuTatuM hoya. sajaLa megha ane pavana paraspara athaDAvAthI utpanna thatA garavanA avAje karato, jANe reSAyamAna thaIne hoya tema zUladhArAthI varasatA varasAda moTo nagara-vinAza sarjate hate. uparA uparI cAlu rahetI capaLa camakatI bhayaMkara rIte vRddhi pAmatI kAMtivALI vijaLI bhuvanane jANe bALIne bhasma karavA mATe na hoya tema camakavA lAgI. bilakula aTakayA vagara satata sthira sthUla dhArAnA paDavAthI garjArava karela bhUmipaTane jANe phADI nAkhatA kema na hoya ? te samaye cAre bAju ekadama utpanna thaelA sakhata ekadhArA varasavAnA kAraNe jaLa-dhArAthI ghavAelA deDakAe maracha pAmavA lAgyA. kamaLa sarovaramAM vRddhi pAmatA jaLathI kharI paDelA patrapuTavALA, kaMIka bUDI javAnA bhayathI uDI jatA bhramarasamUhavALAM kamalavane upara jaLapravAha pharI vaLe. jaLadhArA paDavAthI haNuelA kamalapatranA kesarAvALA ane varSo jaLathI bhIMjAelA DhIlA paDIne labaDI paDatA mArapIchanA kalApanA bhAravALAM morakule Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capanna mahApuruSanAM carita jUravA lAgyAM. A pramANe atipramANu varasAda paDavAthI kSaNavAramAM mahItalanA pradezo jaLabaMbAkAra thaI gayA. nagarI ekadama rokAI gaelA praveza-nirgama mArgavALI thaI gaI A pramANe nIcANa ke uMcANanA bhUmihalanA pradezane vicAra karyA vagara varasAda khUba varasavA lAge. najara samakSa ja gAya, bheMsa vagere jAnavara, mahele ane makAnanI zreNI ane lekavALI AkhI nagarI jaLamAM evI DUbI gaI ke, pANI sivAya sarva dekhAtuM baMdha thayuM. te baMne munio te kALe karelA tIvra kaSAyanA pratApe kola karIne nIce sAtamI narakapRthvImAM nArakapaNe utpanna thayA. mATe A krodha pratikAra na karI zakAya te zatru, auSadha vagarane vyAdhi, iMdhaNa vagarane agni, kAraNa vagaranuM mRtyu che. je kAraNa mATe dekhe ke - "hadayamAM pracaMDa utpanna thatA tIvra saMtApavALo jyAre kodhavALe thAya che, tyAre raudradhyAna pAmelA cittavALe te prathama pitAne ja bALanAre thAya che. vaLI raudradhyAnathI narakagatinA kAraNabhUta karma upArjana kare che, mATe narakanA duHkhathI bhaya pAmanArAe krodhazatruthI sAvadhAnI pUrvaka DaratA rahevuM. utpanna thaele kodhAgni prathama pitAnA Azrayane bALaze. ghasAyA vagaranA araNikASThane agni kASThasamUDane bALI zake kharo ! tethI dharmathI bhraSTa thavAnA bhayavALA maharSio Akoza, tADana, tarjana, apamAna karanAra keI upara paNa pitAnA prANanA saMdehamAM paNa koI karatA nathI, balake teone khamAve che, krodha karanAra pAmara AtmAnA viSayamAM maharSio bhAvadayA ciMtavatA ema vicAre che ke, ajJAnI bicAro kAdha karIne adhamagatimAM gamana karanAra thaze. "mArI khAtara A mahAkrodha karIne azubhakarma upArjana kare che.' ema pitAnA aparAdhathI bhaya pAmyAnI jema te maharSie lajajA pAme che. apakAra karanAra verI che te mAtra eka janma pUrate thAya che. paraMtu dha baMne bhavamAM apakAra karanAra thAya che. jema krodha, te ja pramANe bIjA paNa durjaya kaSAye AtmAnA parama zatruo che, mATe tenA vipakSabhUta kSamA, namratA, saraLatA, saMtoSathI munie teone jitavA joIe. je te kaSAyone jitavAmAM na Ave ane pramAdathI vRddhi pAme te vairisamUhanI jema nirdaya apakArI thAya che. nirmaLa saMyama lAMbA samaya sudhI pALIne je zubhakarma upArjana karyuM hoya, tene krodharUpI agni ekakSaNamAM rUnA DhagalAnI jema bALIne bhasma karI nAkhe che. saMsAranI aMdara rahelA samagra prANIone A kaSAye nakkI duHkha pamADanArA che. vRddhi pAmelA vikAravALA hAthInI jema sarvane aMdha karanAra athavA bhAna bhUlAvanAra thAya che. A kaSAye AtmAnuM svasvarUpa haraNa karAvIne tema ja vikRta svarUpa dhAraNa karAvIne maMtrathI jema parAdhIna banAve tema avaLe mAge kheMcI jAya che. kaSAya-sahita nIce jAya che ane kaSAyarahita uMce jAya che-A samajIne vIrapuruSo kaSAyamUDane tyAga kare che. A pramANe te baMne munionA saMyama-udyama yoga sarvathA niSphaLa gayo ane krodhanA doSathI narakamAM patana thayuM. mATe naraka-patana thavAnA bhayavALA buddhizALI AtmAe haMmezAM kaSAnA vipAke vicArIne kodhavALAM vacanane tyAga kare." Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) zrIvardhamAna svAmInuM nirvANa 461 [28] zrIvaddhimAna svAmInuM nirvANa - have jagadguru bhagavaMta potAno nirvANa-samaya jANune nAza pAmelA pApa-samUhavALI pApa" nAmanI nagarIe pahoMcyA. gautama svAmIne uddezIne prabhue ciMtavyuM ke-"A gautama mArA upara atyaMta neDa mohita mativALA che, kSaNavAra paNa mArA virahane IcchatA nathI ane te kAraNe tene kevalajJAna pragaTa thatuM nathI"--ema ka95nA karIne gautama svAmIne kahyuM, kehe devAnupriya ! devazarmA nAmane brAhmaNa tamane dekhIne pratibaMdha pAmaze, te tene pratibodha karavA mATe tamAre javuM." gaNadhara bhagavaMte paNa 'ApanI AjJA pramANe "IcchA karUM chuM--ema kahIne tenI pAse javA prayANa karyuM. dhUsarApramANa bhUmi para daSTithI najara karatA- arthAt Isamiti pALatA te prayANa karatA hatA. gautama svAmI gayA pachI bAkI rahelAM karmone kSaya karavA mATe prabhue gakriyAmAM praveza karyo. jemaNe gakriyArUpI agnimAM samagra karmaIpano bALI nAkhyAM. evA bhagavaMta kArtikavadi amAvAsyAnI rAtrie pAchalA pahoramAM, svAti nakSatramAM caMdrane vega thaye tyAre asthira deDane tyAga karIne vedanIya, nAma, gotra ane kaMIka bAkI rahela AyuSya karmane sarvathA kSaya karIne, yuvAnavayamAM viSaya-vilAsane tyAga karIne, saMyamanI ArAdhanA karIne, samagra kriyA-kalApa jANIne, grISmakALamAM atitIvra sUryakiraNanI AtApanA laIne, varSAkALamAM sUkrama jaMtu-samUhanA rakSaNa mATe aMgopAMga saMkocIne, ziyALAnI rAtriomAM himAmaya ThaMDA pavananA sparzathI zeSala zarIravALA, cha, aDUma, ardhamAsa, mAsa Adi tapividhAna je nirvANapada meLavavAne mATe yatio kare che, te karIne, nirupadrava zAzvata upamA vagaranA sukhavALuM nirvANa-sukha carama tIrthaMkara mahAvIra prabhu pAmyA. tribhuvananA advitIya baMdhubhUta vira paramAtmA nirvANa pAme chate cAre bAju calAyamAna thaelA AsanavALA Indra mahArAjAo AvyA. pRthvItalane bhAlatalane sparza thAya, tevI rIte bhagavaMtanA caraNamAM namana karIne sarvAdarathI prabhune nirvANa-mahotsava karavA lAgyA. ullasita thaelA teSavALA te deve prabhunA zarIrane grahaNa karIne nirmaLa maNimaya siMhAsananI pIThikA upara sthApana karIne gazIrSa caMdananI pracaMDa gaMdha ane sugaMdhI padArthothI mizrita kSIrasamudranA jaLathI prayatna ane Adara pUrvaka DUbatA jenA uddhAra karavA mATe ja hoya, tema snAna karAvavA lAgyA. zelArasa, ghanasAra (kapUra) Adi uttama sugaMdhI padArthone (dazAMga dhUpa) meLApa karI pracaMDa sugaMdhamaya temaja kRSNAgaru, kuMTurukaka AdinA dhUpathI aMdhakAravALI dizAone karIne vaLI vikasita tAjAM sarasa kalpavRkSanAM puSponI mALAthI bhagavaMtanA mastaka ane utsagane sadarathI manahara zobhAyamAna banAvatA hatA. A pramANe hRdayamAM prasAra pAmatA bhakti ane sadabhAvapUrNa AdarathI devatAoe samagra dvithI bhagavaMtanA zarIranA majajanAdika kArya karIne vAjiMtro vagADayAM. kevAM ?-devAMganAo, kinnarIo, gaMdharva-vidyAdharanI suMdarIoe sAthe gAela gItanA ke lAhalamaya, hAtha aphALIne vagADAtA moTA paDade, gaMbhIra svaravALI duMdubhi moTA zabda karatI bherI, pracaMDa zabdavALAM mRdaMga Adi vAjiMtronA zabdo prasaravA thI saMkSobha pAmelA samagra jInA kAnenA pilANe pUrAI gaelA che, Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 copanna mahApuruSonAM carita ghUmIne rAsa letA, tALI pADatA ekI sAthe gAyana karatA, kutUhala utpanna karatA dee vAjiMtro vagADyAM. tyAra pachI apsarAoe suMdara nRtya karyuM. te kevuM hatuM ?-rasasamUhavALuM, layane anusaratuM, vikasita thatA hAvabhAvavALuM, sarvane darzana karAvanAruM, cAre bAju vasaMtakALa sarakhuM mahara, prazasta hastanI bhAvALuM, vividha prakAranA hAvabhAvavALuM, aMgamaroDavALuM, uchaLatA hAravALuM, raNakAra karatA nUpura--samUhavALuM, zabda karatI ghugharIyukta kaMdaranI zebhAvALuM, zAstrAnusArI layavALuM, aneka bhaMgathI zebhita, gItanA padanA anusAre laMbAvAtuM, sarakhI gativALuM, vilaMbayukta, svAbhAvika bhAvALuM nRtya devAMganA-apsarAoe karyuM. A pramANe bhagavaMtanA zarIra-sthAna pAse nATavidhi karIne bhUmi sAthe sparza karatI muguTamALAvALA deve praNAma karIne stuti karavA lAgyA kevI rIte ?-- samagra amene vinAza karanAra, nirmala kevalajJAnanI prabhAthI yathArtha satya dharma prakAzita karanAra ! he prabhu ! Apane jaya thAo. suMdara saMyamamAM karelA parAkramathI kamane nAza karanAra ! dharmane suMdara rIte batAvanAra he jinadeva ! tamane praNAma karuM chuM. he bhagavaMta ! Apa tapa kare che, te paNa jagatanA kalyANa mATe, dhana, kuTuMba, rAjyAdikanA saMgane tyAga, te paNa lekanA hita mATe, Ape pitAnAM karmane kSaya karI nirupadrava zAzvata ane anuttara sthAna prApta karyuM che. he jinendra ! Ape taikSa-sukha meLavavAnI mArga batAvyo, mekSathI pratikULa ane durgati ApanAra pApamArgane nAza karanAra bhavanA bhayathI mUDhatA pAmelA AtmAone pratibodha karanAra he suMdara dehavALA ! Apane namana karIe chIe." -ema stuti karIne Indra mahArAjAe bhaktithI traNa pradakSiNa karIne Adara-pUrvaka jinezvaranA guNonAM kIrtana karatA pitAnA sthAnamAM gayA. A pramANe devasamudAyanI prabhA sarakhA udyotavALA pRthvImaMDalane te divase dekhIne lokee paNa "dIpotsava" pravartAvyuM, je atyAre paNa "dIvALI parva' tarIke prasiddhi pAmela che. [29] gautama gaNadharane kevalajJAna ane TekSa-prApti A bAju gautamasvAmI devazarmA brAhmaNane pratibodha pamADIne, zramaNaveSa ApIne pAchA vaLatAM bhagavaMtane nirvANagamana-mahotsava lekamukhethI sAMbhaLIne ciMtavavA lAgyA ke "juo, pitAne nirvANagamana samaya najIka che ema jANavA chatAM mane te vAta jaNAvyA vagara devazarmAne bAnAthI bhagavAne dUra ekalI dIdhe, te devazamAM upara karuNA utpanna thaI, paraMtu lAMbA kALanA paricita guNAnurAgI ana zaraNa evA mArA upara dayA na AvI ! te dekhe. je kAraNe lAMbA kALanuM paricitapaNuM uvekhIne, ananya bhakitanI avagaNanA karIne, guNagaNanuM anurAgIpaNuM nahIM gaNakArIne, ananya zaraNane asvIkAra karIne, jANe pahelAM dekhe ja nathI athavA to aparicita hoya, tema atiniSkaruNanI jema mane ekale, nAtha vagarane, azaraNu mUkIne, mAre tyAga karIne pote ekalAe ja paramapada Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautama gaNadharane kevalajJAna, nirvANa 413 prApta karyuM. mAruM viparIta svarUpa kevuM che ke, neha vagaranA temanA vize ne thAya che, vAtsalya vagaranA hovA chatAM temanA upara vAtsalya thAya che. dAkSiNya vagaranA prabhu upara paNa mane dAkSiNya thAya che ane Aje paNa mArA hRdayamAM temanA sneha-baMdhane atizaya saMtApa karAve che. kharekhara neha-baMdhana e doraDA vagaranuM keIka vizeSa baMdhana che, beDI vagaranuM kedakhAnuM che, sAMkaLa bAMdhyA vagarane heDa-jela praveza che. kASTha vagaranuM pAMjaruM che, jethI nehAdhIna AtmA vivekavALo hoya, te paNa nirvivekavALe, samartha hovA chatAM sAmarthya vagarane, paMDita paNa mUrkha banIne pitAnA kAryamAM muMjhAya che, kuzala kArya karavAnuM cUkI jAya che. athavA lokomAM A kahevata ghaNI prasiddha che ke- "viparIta mukhavALA vize vaLagavA janAra A loka ane paraloka baMnethI cUkI jAya che, mATe he hadaya! tuM phegaTa neha choDI de. je neha kare tenI sAthe sneha kara joIe te viSayamAM samajavAnuM ke, A prasiddha kahevatane ATalo TUMke pratyuttara basa che ke, zUnya gharamAM dIpakanuM dAna kayA lAbhane karanAra thAya ? arthAt niHsnehI sAthe sneha karavAthI kaze lAbha thato nathI. he hRdaya! tuM banI rahela che, te bhale baLa, bahAra nIkaLe che, te bhale bahAra nIkaLa. jo tuM sadA mATe bhAMgI-kuTI jAya che, te bhale bhAMgI-phuTI jA, te paNa trilokanAthe tane bAkI rAkhyuM che. - tyAra pachI hadayamAM ullAsa pAmatA virahanA saMtApAgnivALA gautama svAmI pharI ciMtavavA lAgyA ke, juo ! A prabhue mArI bhakti tarapha upekSA karI, tethI karIne temanI sAthe ahIM ke janmAMtaramAM have sneha nahIM karIza. kema ke, A neha samaju AtmAne paNa daDha baMdhanarUpa thAya che, vivekIne paNa kuzalakarmanA udyamamAM daDha vidanabhUta thAya che. snehanA kAraNe prANIone karmasamUhanI evI utpatti thAya che ke, mahA duHkhasamUhavALI narakAdika gatimAM gamane karavuM paDe che. prANIone sarva jagyA para rAgathI gADha neha thAya che ane ane te ja rAga che ane jyAM rAga che, tyAM TheSa paNa hoya che. A rAga ane dveSa baMne saMsArarUpI kUvAmAM paDavAnAM kAraNe che, paraMtu bhagavaMte kaheluM che ke, A rAga-dveSanuM sAmarthya nivAraNa karanArane mokSa dUra nathI. bIjI vAta e paNa lakSyamAM rAkhavAnI che ke, dveSa karatAM paNa rAga vadhAre nukasAnakAraka kahe che. kAraNa ke, guru upara karele rAga pratibaMdha-mamatvanA kAraNabhUta thAya che, mokSa rekanAra thAya che, te jevI rIte bhagavaMtane mArA upara ninehatA hatI, tema have huM paNa bhagavaMtanA upara neharAga vagarane thaye chuM. Ama bhAvanA bhAvatA, chedAI gaelA neha-baMdhananA guNavALA, vRddhi pAmatA saMveganA vegavALA zukaladhyAnAgnithI bALI nAkhela kameMdhanavALA gautama svAmIne bhUta, vartamAna ane bhaviSyakALa AdinA samagra bhAvene jaNAvanAra kevalajJAna utpanna thayuM. tyAra pachI bhavya jIne pratibaMdha karIne pitAnuM AyuSya pAlana karIne bAkIne kamalepathI mukata thaImekSasthAna prApta karyuM. gautama gaNadharanuM nirvANa aneka lAkha guNayukata zrIvardhamAna bhagavaMtanuM A caritra bhavya jInA kalikAlanA karma-kamane dUra kare. zrImahApuruSacaritamAM vimAnasvAmInuM caritra samApta thayuM. [54] Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritrakAra-prazasti zrIzrutadevatAnA caraNakamaLanI kAMtinI zaiAbhAnA prabhAva vaDe-sarasvatI devInI kRpAthI A ceApanna mahApuruSonAM caritro meM ahIM samApta karyo. jyeAnA-sarakhA ujjavala yazathI nima La thaelA nivruti kula'- rUpa AkAzamAM rahelA cadra sarakhA AhlAdaka evA zrI mAnadevasUri thayA, temanA 'zIlAcA'nAmanA ziSye samagra lekane pratibaMdha karavA mATe pragaTa spaSTA vALu suprasiddha carita prAkRtabhASAmAM racyuM, ahIM mArA ke lekhakanA pramAdakAraNe lakSaNa-vyAkaraNa, akSara, chaMda viSayaka skhalanA thaI hAya, tenI paDitavage kSamA ApavI. A pramANe copanna mahApuruSAnAM caritro samApta thayAM. je bhavyAtmA ekAgra manathI A copana mahApuruSonAM caritanuM kIna zravaNu karaze, te vizALa muktisukhane pAmanAra thaze. -A viSayamAM saMdeha na rAkhavA. anuSTup cha Mda-pramANa 11800 leAkapramANu mULagraMtha. zrIzIlAcAye racela prAkRta ceApanna mahApuruSonA caritamAM [54mA] zrIvaddha mAnasvAmicaritranA gUrjAnuvAda A zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajInA paTTadhara A.zrIhemasAgarasUrie pUrNa karyAM. saM. 2025 mAzuddhi 5, budhavAra-- tA. 22-1-69 zrIgoDIjI pArzvanAtha jaina deharAsara, pAyadhunI, muMbaI-3. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdaka-prazasti suMdara saurASTra deze zobhAyamAna siddhagiri-sAMnidhye zatru pI nadItIre jIrA gAma (jIrAroDa) nivAsI dozI devacaMda puruSottama ane saddharma-zIlazAlinI jhamakabena devacaMdanA anukrame hIrAcaMda, dhanajIbhAI tathA amaracaMda nAmanA traNa suputro ane vijakora, samarata, hIrAbena ane prabhAvatI nAmanI cAra putrIo hatI. pitAnAM bALakane zaheramAM vyAvahArika sAthe dhArmika zikSaNa maLe ane deva-gurune samAgama zaheramAM sahelAIthI maLI zake-tema dhArI pitAjIe saMvat 196nA vaizAkha mahine sarva kuTuMbane sUratamAM lAvyuM ane bALakane vyAvahArika ane dhArmika zikSaNa ApavA sAthe dhArmika saMskAra ApyA. pa. pU. AgaddhAraka zrIAnaMdasAgara sUrIzvarajI mahArAjanA samAgamathI AkhuM kuTuMba vizeSa dharmAnurAgI banI gayuM. daramyAna devacaMdabhAI ane jhamakabena upadhAna tapa, navapada eLI, niraMtara gurubhakita, supatradAna, vyAkhyAna-zravaNa, pauSadha, pratikramaNAdi zrAvakecita sarva dharmakaraNamAM tatpara rahetA hatA. daramyAna saM. 1981 nI sAlamAM devacaMdabhAIne dIkSAnA manoratha thavAthI pa. pU. AgamaddhAraka sUrIzvarajI pAse sakuTuMba ajImagaMja, muzadAbAda jaI temanA zubha haste ghaNuM ja ADaMbara ane tyAMnA dhanapati, dharmiSTha, sAdharmika bhakti-parAyaNa, dharmAnurAgI bAbu-zrAvakenA pUrNa utsAha sAthe dIkSA aMgIkAra karI ane muni zrIdevasAgarajI mahArAja evuM nAma sthApana karyuM. te samaye mAtAjIe ane meM keTalAka vrata-niyama aMgIkAra karyA ane saMmetazikharajI tIrtha ane nagarIonI yAtrAo karI. ceDAM varSa pachI sadaguru-samAgama cege kAyamI brahmacarya vrata aMgIkAra karyuM. muMbaImAM rahI khetIne vyavasAya karavA sAthe niraMtara sAmAyika, dhArmika-vAMcana, pUjA, pratikramaNa, vaddhamAnatapanI ArAdhanA ItyAdikamAM samaya pasAra thatA hatA. kuTuMbanI javAbadArI mArI hovAthI kuTuMbane bhAra uThAvanAra nA bhAI taiyAra na thAya tyAM sudhI mAtAjI dIkSAnI rajA na ApatAM hovAthI thoDe samaya rokAvuM paDyuM. paraMtu AyuSyanI caMcaLatA lAgavAthI kaI prakAre mAtAjIne ane svajanone samajAvI saMvata 1984nA vaizAkha zukala ekAdazI-zAsana sthApanAnA zubha divase amadAvAdamAM haThIbhAI zeThanI vADInA derAsarajInA cokamAM caturvidha zrIsaMgha, svajana-kuTuMbIvarganI pUrNa hAjarImAM pa. pU. AgameddhAraka zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA zubhahaste meM (hIrAcaMde) ane laghubaMdhu amaracaMde dIkSA aMgIkAra karI ane muni zrIhemasAgarajI ma. ane muni zrI amarendrasAgarajI ma. nAma sthApana karyA. keTalAka samaya pachI vijakarabene ane hIrAbene paNa dIkSA aMgIkAra karI, jemanAM sAdhvI zrIdinezrIjI ane harSalatAzrIjI nAma sthApana karavAmAM AvyAM. satata gurukulavAsamAM rahI anukrame grahaNa-Asevana-zikSA, vyAkaraNa, kAvya, sAhitya, nyAya, AgamAdi zAstranuM yathAzakti adhyayana karyuM. saM. 1999 kapaDavaMjanA cAturmAsamAM 5. pU. Agama dvArakazrIne zubhahaste temanA dabANathI zrIbhagavatI sUtranA gadvahana karyA. Aso Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 anuvAdaka-prazasti vadi 2 ane 3 nA divase AgamAddhArakazrIjInA zubhahaste anukrame gaNI ane paMnyAsa-padavIo thaI. sa. 2007 nI sAlamAM surata nagare pa. pU. gacchAdhipati AcAryAM mahArAja zrImANikacasAgarasUrijInA varada haste anicchAe zrIsaMghanA Agrahane vaza banI AcArya pada svIkAravuM paDyu. ane sUrimaMtranI pAMce pIThanuM vidhipUrvaka ArAdhana karyuM. pa. pU. AgameddhArakazrInA AgamaviSayagabhita pravacano zravaNa karavAnA vyasanane a'ge meAkSamAga tarapha prIti pragaTI. paramakRpALu gurujI mahArAja samaye samaye kholAvI vizeSAvazyakabhASya-TIkA, dazavaikAlika sUtra, tattvArtha sUtra, lalitavistarA, poMcAzaka, AcArAMgasUtra, sthAnAMgasUtra AdinI vAcanAe paNa ApatA hatA. vyAkhyAna-zravaNa-samaye lakhavAnI varAnA kAraNe AgamAddhArakazrInAM aneka vyAkhyAnAnAM avataraNeA utArI lIdhAM hatAM. tenI presakApI karAvI, sudhArI, aneka vyAkhyAna pustaka chapAvyAM, temaja 'siddhacakra' pAkSikamAM paNa je vyA khyAnA chapAyAM che, temAMnA moTA bhAga mArAM avataraNAne che. hAlamAM ja 'AgamAddhArakapravacana-zreNI' nAmanuM pustaka chapAI gayu che. gurumahArAjanA kathanAnusAra upadezamAlAnI doTTI TIkAnI tADapatrIya pethI parathI presakopI karAvI, keTalIka bIjI pratA sAthe meLavI, yathAzakaya prayatnapUrvaka saMzAdhana karI sapAdana karI. vaLI dAkSiNyacihna udyotanasUri-racita mahAca pUkAvya (prAkRta) kuvalayamAlA-mahAkathAnA, tathA 1444 graMthakAra A. zrIharibhadrasUri-racita samarAditya caritra (prAkRta) kathAnA paNu saMpUrNa gujarAtI anuvAda karI saMpAdana karyAM, je gata varSoMmAM prasiddha thayA che. ka. sa. zrI hemacandrAcAyaeN -viracita svApajJavivaraNa-sahita yAgazAstranA gU rAnuvAda saMpAdana karI prasiddha karyAM. have pachI mahAvIra bhagavantanA nirvANa pachI pa30 me varSe A. zrIvimalasUrijIe 128 prakaraNa svarUpa prAkRta bhASAmAM padyamaya racela pamacariya-paddharita arthAt jaina mahArAmAyaNanA anuvAda taiyAra kayeryAM che, te TUMka samayamAM prasiddha thaze. A. zrIzIlAcAya viracita caupnna mahApurisa-riyanA anuvAda karyAM, te vAcakavRndanA karakamalamAM samapaNu karI kRtakRtyatA anubhavavA Aje huM dhanya banyo chuM. A ciratane anuvAda karI je ka MI kuzala kapArjana thayuM hoya, tenAthI sarva jIve maitrI Adi bhAvanAe sahita prabhuzAsananA anurAgI ane'-e ja antima abhilASA. zrI goDIjI jaina upAzraya pAyadhunI muMbaI 3 saM 2025, AsA zuddhi pa guru 16-10-69 } A. zrIhemasAgarasUri zIlAMka zrI zIlAcArya racita prAkRta ceApanna mahApuruSAnAM ciratanA gU rAnuvAda saMpUrNa Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha pRSTa paMkti 3 16 citrA 30 sAthe 19 pi 5 pASa 127 abhAvathI ti . levo sanakumAra AyuSya 136 kathA 12 27 pitAnI thAthA, 26 thA, 34 sAMka 28 zuddhi patraka azuddha zuddha pRSTa paMkti azuddhi tadevI zratadevI 120 22 kuNuM zaktihinA zaktihIna prAdhAsArthavAha hovA chatAM vimala vimala ajavAthI hovA chatAM 128 tirthaze. abhigama adhigama 15 levuM astiya Astika sanakutkAra kulakamagata kulakamAMgana 145 AyuSya kathAnI sAdhunA sAdhunI 148 26 pitanA dharmAnuSThAna dharmAnuSThAna 149 vAtsa85 vAtsalya 15ra vasaMtilakA sATha 158 udezIne mUnio munio 159 virya lAgI 31 parADramukha dhata sasaMto pahoMcyA pahoMcyA 15 gaLa 181 jhaLahaLalA sahasrAkSa sahastrAkSa gauravavALe, gauravavALA emake evelA zIdhra zIdana dAridya virabhadrano 10 praya bhamAM vitI darIdra 213 vIrabhadrane ATha sATha mAruM bhavanamAM bhavanamAM 215 virabhadrane anyathA anyathA delakulanI putramaranI putra maraNanA 217 28 vidyAvaLathI paNe 219 pragarakhAM cAra carita vaMDhapaNuM ghara 234 17 balavRkSanI devadeva- 237 9 rIte lAgI vasaMtatilakA udezIne vijaya parAkSukha vasaMto gALa jhaLahaLatA kauzalya 64 204 vizalya ema 11 30 velA, virabhadrane mane dAriya tamane bhavamAM 210 1 s, 97 30 1 216 jIvatI vIrabhadrane mArA vIrabhadrano devakulanI vidyAbalathI kharAM paga paMDhapaNuM bakulavRkSanI zI rIte paNuM 23 27 116 120 ,, 1 19 22 dhara Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 * je 19 2 nivRtti DUbatAne : 0 fy rby 0 0 paMkti azuddha zuddha pRSTa paMkti azuddhi vAsudevane vasudevane 368 capanna cepane 34 ratnovALa ratnovALI keTalAya te keTalAyane 268 cakrAyuddha cakrAyudha , 19 keTalayAne 277 17 vividha vividha 375 12 gevALe govALe 280 brahmadevalokamAM brahmadevalekamAM 376 8 karavAmAM karavAmAM 285 kAsabhUmIe himamI 377 19 pAkhaMDa pAkhaMDI 13. thayelI thayela 382 19,28 puSpa magaramaronA magaramacchanA 389 saMgama saMgama dharatIvALA dharatIvALA 395 nivRti 21 DUbatAne 32 yakravartInI cakravatInI tilakabhUti tilakabhUta 294 brahyadatta brahmadatta 32 madirAna lAkaDAnA pupAvatI puchapavatI , 33,34 havana karavAnuM ghI agni 13 415 1. gaNarapada gaNadharapada 29 bhAle bhAla 312 15 vibhagavALI vibhAgavALI 418 19 saMyamane saMyamane 327 13 baLI vaLI , 23 grImanugrAma grAmanugrAma 371 1 brahmadattanA brahmadara 421 13 UjajayinI ujajayanI nA karelA 422 upAjana upArjana durAcAraNuM durAcaraNa 423 23. rAjA rAjAe nAmano nAmanI 425 pachI pachI abhayakumAre pUrva dehamAM pUrva videhamAM 428 pamanArI pAmanArI 29 lAMbA lAMbA 429 ladhutAmAM devAvALA dehavALA palvonA 5llAnA vajAnAthe vajanAthe praNayanI puNyanI 344 kuraraMgaka kuraMgaka 432 345 22 apazakuna apazakuna 443 pAmalA pAmelA 346 vajunAbha vandranAtha 447 caDavAM mAnasavALo mAnasavALA puMDarika puMDarIka 352 kAMtiLAvA kAMtivALA 450 25 paramA pahoMcyA 3 57 1 tapAsa nA pasa , 33 meLavyuM meLavyuM 3 59 27 te temaNe 451 1 aThApada aA pada 367 2 sAsaravasAne sa sAravAsane 453 1 tapaso tApase sUcanA-maMtra-mazIna para chapAtAM keTaleka sthaLe anuvAra, mAtrA, repha uDI gayela jaNAya che ane hasva Ikora khaMDita thayela jaNAya che, te sujJajane sudhArI vAMcaze-evI AzA che. nA 23 laghutAmAM 430 431 10 caDavA 347 449 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 21 194 16 46 zro Agamo ddhAraka pravacana zreNInA prathama vibhAgamAM nIce pramANe sudhArIne vAMcavuM patra paMkti azuddhi zuddhi 8 bAdazAhe kahyuM ke bIrabale kahyuM ke 48 31 manoramA abhayA 3,5,6. rANI purohita patnI "kapilA pudgala jIvana jIva jIvana 158 5 hajAra pAMca so 161 ekata bhaTrI che eka tejasa bhaThThI che. 193 khAjAnI khAjAnA bhukkAnI mAlUma durlabhatA mAlUma .. ke devapaNuM na ke devamAM kudevapaNuM na che, tyAM badhe zaitya che. che, paraMtu dhUmAbhAva tyAM badhe zaitya che. 213 kALa cakakara pula parAvartana 223 jenA umedavAra mukIbhara jenA ghaNA umedavAra tenA sthAnake muThIbhara 226 27 bALalIlA ghara lIlA sarakhI' 'bAla lIlA dhUlIdhara sarakhI 234 28 aMtaH koTAkoTI sAgaropamathI apArtha pugalaparAvartanathI hoya to pahelA mAphaka hoya te pahelA ka95nI mAphaka rAjya gayA jaina rAjya rAjya gayA ema belAyuM paNa jaina rAjya 24 nathI paradezIone nathI, chatAM paradezIone barobara pALe che. e loke rAjI barobara pALe che. e vAMcI jaina loko rAjI thAya. 28 tArI mA ne mArI mAM tArI mA te mArI mA 31 rAjI thAya. tethI ene rAjI thAya. te mandirAH pravezikAnA vAmane punya zabda hoya tyAM dareka sthaLe "puNya' zabda vAMco. yogazAstra gUrja rAnavAdanA hemacaMdrAcArya ane kumArapALanA phoTA nIce 1946nA badale 1850 ane 116 nA badale 1199 vAMco. hemacaMdrAcAryane kAladharma 1226nA badale 1229 vAMco. 244 249 20 muMbaI caupanna mahApuruSa carita gurAnuvAda prakAzananA sahAyaka tathA gAhakenI zubha nAmAvali motIzA zeTha lAlabAga jaina cerITIjhalTa jJAnakhAtu mahetA kuMvarajI chaganalAla jaina DerIvALA sAyana bhUlezvara muMbaI jhaverI motIcaMda hIrAcaMda zrI pATI jainasaMgha jJAnakhAnuM jhaverI kanubhAI sobhAgacaMda zrI prinsesa sTrITa jainasaMdha , , nAnubhAI khImacaMda jApAna zeTha devakaraNa mULajI jaina derAsara , zrI DuMgarI jaina saMgha malADa jJAnakhAtu muMbaI zrI kAMdIvalI jainasaMgha zrI naminAtha jaina derAsara muMbaI zrI zAMtinAtha jaina derAsara , keTa , zrI AdIzvara jaina derAsara , pAyadhunI , zeTha DAhyAbhAI ghelAbhAI (jaina upAzraya) pAla ,, zeTha zAtilAla khetazI jaina cerITebala TrasTa muMbaI jaina saMgha jJAnakhAtuM mATuMgA , Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 muMbaI muMbaI varalI , jhaverI abhecaMda gulAbacaMda copATI muMbaI zrI supArzvanAtha derAsara jJAna khAtu vAlakezvara , zrI sAyana jainasaMdha zAha dharamadAsa trIkamajI dAmajI , vAlakezvara , jhaverI sArAlAla lakhamIcaMda zAha lakhamIcaMda durlabhajI vAlakezvara , javAharanagara jaina saMgha goregAma , zAha kacarAbhAI vikamazI ha. saMteka bena , jhaverI navalacaMda khImacaMda ha ramIkAnta bephuTa kapAsI zAMtilAla cunIlAla vAlakezvara muMbaI zAha naTavaralAla jeThAlAla zAha semacaMda pAnAcaMda ha. bhANubhAI khaMbhAta jhaverI cImanalAla chaganalAla ha. phatecaMda jApAna a. sau, mahAlakSmIbena amRtalAla naka ku vALA mahetA cImanalAla khImacaMda zAha vimalabhAI bhogIlAla malADa mahetA IzvaralAla gIradharalAla mATuMgA jhaverI maMgaLacaMda sAkaracaMda muMbaI zAha mANekalAla cAMpazI bI. bI. IlekaTrIka enDa eTa sTorsa ha. chabIlabhAI sva. rA. ba. hIrAcaMda nemacaMda jhaverI TrasTa ha. jhaverI talakacaMda maMgaLabhAI jhaverI kesarIcaMda bAlubhAI khImacaMda malADa , pravINacaMda jIvaNacaMda muMbaI jhaverI jIvaNacaMda lakhamIcaMda ,, lIlIbena gulAbacaMda nagInacaMda ustAda , nirmalAbena bhAgacaMda kalyANacaMda ,, meghakumAra pravINacaMda zAha ramaNIkalAla lakhamIcaMda vaNathalI zrI goDIjI upAyonI bahene zrI naminAtha upAzrayanI bahene ha. mayAke bena , zrI gujarAtI jainasaMdha jJAnakhAtuM aMdherI motIbena kAMtIlAla kapaDavaMja zAha suMdaralAla mULacaMda kApaDiyA jhaverI rasikalAla hIrAcaMda, , motIcaMda lallubhAI ha. mANekacaMda - jhaveracaMda bAlubhAI Ara. mohanalAlanI phAM zAha chaganalAlajI chAgamalajI pAlarecA dezI anupacaMda popaTalAla jIrAvAlA zAha jayaMtilAla mohanalAla jAmanagara zAha uttamacaMda cunIlAla sAyana zAha zAMtilAla ThAkarazI zAha umedamalajI kapuracaMdajI bhAyakhAlA zAha hakamacaMda gulAbacaMda mATuMgA, kapAsI kAMtilAla mohanalAla sAyane zAha ratilAla lAlacaMda ghATakopara jhaverI bAbulAla kezavalAla mATuMgA zAha ratilAla vallabhadAsa, prabhAbena tAradeva gAMdhI ratilAla chaganalAla mahuvAvALA mATuMgA, zAha nAnacaMda juThAbhAI jhaverI kusumacaMda bAbubhAI sarakAra surata zAha rasikalAla ratilAla dhIyA malADa zAha khupacaMda ratanacaMda, muMbaI jhaverI ravicaMda bhAyacaMda bhAyakhalA pArasamalajI bhabhUtamalajI muMbaI sobhAgacaMda navalacaMda damaNavALA jhaverI jayaMtIlAla lakhamIcaMda navInabhAI chaganalAla kaMpANI zAha rAghavajI mAdhavajI ha. lIlAbena sAyana zAha cImanalAla umAjI zA cImanalAla cunIlAla navApurA surata zA. nemacaMda jIvaNajI, jayahinda oIla mIlavALA maDhI dozI phulacaMda manajIbhAI jainasaMdha, jJAnakhAtuM ha. maNIbhAI naMdarabAra jhaverI zAMticaMda mANekacaMda muMbaI jhaverI surezabhAI jhaveracaMda muMbaI muMbaI muMbaI Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 damaNa muMbaI jhaverI phakIracaMda sobhAgacaMda zAha jayaMtIlAla mAvajI dAmajI zA narasiMhajI gulAlAvADI zA cInubhAI dhoLIdAsa zA ramaNalAla bhagavAnadAsa zA kAtilAla nemacaMda zA jayaMtIlAla kALIdAsa vImovALA zA haMsarAja ThAkarazI amadAvAda copATI muMbaI mahuvA bhAyakhalA zA bhIkhamacaMda selaMkI bhAyakhalA je. hemacaMda enDa ku mATuMgA samaratabena sAkeracaMda jhaverI muMbaI azokakumAra nAnAlAla mAstara kAMdIvalI zA naTavaralAla mohanalAla mATuMgA a.sau. padmAbena bhagavAnadAsa cunIlAla muMbaI mahetA popaTalAla semacaMda mATuMgA bAvacaMda rAmacaMda dUdhavALA muMbaI muni zrI vajaguptajInI 5panA pratikramaNarUpa aMtima ArAdhanA vajaguma sAdhu pitAnuM Ayu a9pa jANo, AleyaNA laI, bhAvazalyono uddhAra karI, karavA yogya chelalAM kAryo karI saMthArA para beThA, ane belavuM zarU karyuM. huM jinezvara bhagavaMtatIrtha-bArasaMga ane sarva sAdhuone namaskAra karuM chuM. dharma ApanAra dharmAcAryane bhAvathI namaskAra karI have A samaye pApanuM pratikramaNa karuM chuM. sAmAyika karavAnA cittavALe IriyAvadhimAM, gocarImAM, AlecanAmAM ane pagAma sajhAyamAM AvatA doSonuM pratikramaNa karuM chuM. arihaMta prabhu, siddha bhagavaMte, jJAna-vinayanavALA, brahmacarya--tapathI yukta sAdhuo, kevaLIe prarUpele dharma, e mane maMgaLarUpa che. jaina dharma, mArAM mAtA, pitA, guru, sahadara, sAdhudharma tatpara mArA baMdhuo samAna che. te sivAyanA sarve saMsAranA padArtho ALajaMjALa che. jagatamAM sArarUpa zuM che ? sAcuM zaraNuM koNa ? jaina dharma, sakala jagatamAM sukha kayuM ? samyakatva. jIvane bAMdhanAra koNa? mithyAtva. asaMyamathI viramuM chuM rAga-dveSarUpa baMdhanane ri chuM. mana-vacana-kAyAnA daMDathI viramuM chuM. traNa guptithI gupta, traNa zalyathI rahita banI mAyAniyANa-mithyAtva zalyanuM pratikramaNa karuM chuM. rasagArava, RddhigArava, zAtAgArava rahita, jJAna darzana cAritra virAdhanAne paDikAmuM , krodha, mAna, mAyA, lebha, AhAra, bhaya, mithuna, parigraha saMjJAne tyAga karuM chuM. strI, deza, bhakta, rAja-kathA, Arta-raudradhyAna, zabda, rUpa, rasa gaMdha, kAmaguNe, kAyikI-adhikaraNakI Adi pAMca kriyAo saMbaMdhI saMka9pa, pAMca mahAvrata, pAMca samiti, cha javanikAyano rakSaka huM, meM je kaMI paNa pApAcaraNa karelA hoya te pApanuM pratikramaNa karuM chuM. cha lezyA, sAta bhayasthAna varjita, ATha madasthAna rahita, nava brahmacaryanI guptithI gupta, dasa prakAranA yatidharmamAM sAvadhAnatAvALe, zrAvakanI 11 pratimA, bAra bhikSupratimAthI yukta, tera kiyAnAM sthAne, 14 bhUtagrAma (jIne samudAya), 15 paramAdhAmIo, 16 prakAranI gAthA, 17 prakAranA asaMyama, 18 abrahna, ogaNIzamuM eguNavIza saMkhyAvALuM jJAta adhyayana, 20 asamAdhi sthAnake, 21 zabale, 22 vedanAnA pariso, ahIM sarvanuM huM pratikamaNa karuM chuM. 23 sUyagaDAMganAM adhyayane, 24 arihaM tenI asaNu-azraddhA tene Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 pratikakuM chuM. 25 bhAvanA, 26 dazA kalpa vyavahAra adhyayana, 27 aNagAka95, 28 AcAra prakalpa, 29 pApakRta prasaMge, 30 mehanIya sthAnake te sarvanI virAdhanAnuM pratikramaNa karyuM chuM. 33 AzAtanA. arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA varganI je AzAtanAo, devatAo-devIo, Aka-paraleka, leka-kALa mRtanI je AzAtanAe, mRtadevatAnI, vAcanAcAryanI, sarva jIvanI je AzAtanA thaI hoya tene niMdu chuM; Avazyaka ke Agama sUtra paThana-pAThana karatAM hInAkSara, adhikAkSara, ADAavaLA akSara belAyA, pada ochuM belAyuM, gheSa yathArtha na belyA, akAle svAdhyAya karyo, chadmastha bhUlakaNe e huM keTalA doSo yAda karuM ? je deSo yAda na AvyA hoya, hoya, te sarva jANatA ajANatAM thayelAM mArAM pApa paNa niSphaLa thAo samyaktva, jJAna, saMyama, kiyA, kalpa, brahmacaryanuM ArAdhana karuM chuM, tenAthI viparIta AcaraNanuM pratikramaNa karuM chuM. mokSamArga viSe jinezvara bhagavaMtee je kAMI vacane kahyAM che tene ArAdhuM chuM. viparItanuM pratikramaNa karuM chuM. samagra nigraMtha pravacana saca, tathya, zAzvatuM, sArabhUta, suMdara, kalyANa-maMgaLa karanAruM che. traNa zalya pApazatruo che. duHkhane zatru yathArtha siddhane mArga che. ahIM rahelA che siddhi pAme che, karmathI mukta thAya che. te kAraNathI huM zuddhabhAvathI barAbara AcAranuM pAlana karIza. have huM samyakatva-guptiyukta, mithyAtvathI rahita, apramAdI, pAMca samiti sahita zramaNa banyo chuM. jinezvaroe mokSamArgamAM batAvelA anuSThAnenuM sevana karIza ane je na karavA lAyaka kAryo karyA hoya tenuM pratikramaNa karuM chuM. A mokSamArgamAM pratiSedhelA kAryo je meM karyA hoya tenuM pratikramaNa karuM chuM. daSTAMta hetuyukta ke tethI rahita zraddheyanI zraddhA na karI hoya, jinezvarae kahela padArthamAM viparIta prarUpaNa karI hoya, usUtra-unmArga akalpA caraNa karyA hoya, tenuM niMdana-garlaeNna karI AtmAne zuddha karuM chuM. AyaNa gya je deSo thayA hoya te ahIM AvuM chuM. pratikramaNa karavAthI doSonI zuddhi thAya che. tenI paNa te rIte zuddhi karuM chuM. paraDavavAthI zuddhi thAya che te paNa karuM chuM. kAusagga karavAthI temaja tapathI bIjA doSa zuddha thAya che, te karavA taiyAra thaye chuM. keTalAka doSo cAritra paryAyanA chedathI, keTalAka doSo mULaprAyazcitathI zuddha thAya che, keTalAka anavasthApya prAyazcittathI, keTalAka pAracI prAyazcitathI zuddha thAya che, te sarve huM aMgIkAra karavA taiyAra thayela chuM. dasa prakAranAM prAyazcitta je kame te sarva laI zakAya che, tenuM huM pratikramaNa karI bhAvathI zuddha thAuM. e pramANe Alecana pratikramaNa karatA vizuddhamAna lezyAvALA apUrva karaNa pAmelA kSapakazreNamAM caDI kevaLajJAna-darzanavALa vIryAntarAya-Ayu kSaya karI vajugupta muni aMtagaDa kevaLI thayA. kuvalayamAlA kathA gUrjaranuvAdamAMthI udbhUta Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________