Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 02
Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: Jinagama Prakashan Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004641/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha bhagavatsudharmakhAmipraNItaM zrImadbhagavatIsUtram (vyAkhyAprajJaptiH) paJcamAGge dvitIyakhaNDam / zrImad-abhayadevasUriviracitavivaraNasahitam / zrIyuta puMjAbhAI hIrAcandadvArA saMsthApitAyAH zrIjinAgamaprakAzakasabhAyA mAnadakAryabhArimanasukhalAla-ravajIbhAI mehatA preritena nyAya-vyAkaraNatIrthena zrIjIvarAjatanuja-paNDita-becaradAsena anuvAditam , saMzodhitaM ca / rAjakoTasya sanAtana jainamudraNAlaye muditam. vi0 saM0 1979 mUlyamU-12-0-0 Jain Education international Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAyacaMdra-jinAgama saMgrahanI yojanAmA prathama jainadharmane suprasiddha pUjya graMtha zrImadbhagavatIsUtra prakaTa karavAnuM Tha hatuM. te anusAra bhagavatIsUtrane prathama bhAga AjathI traNa varSa upara pragaTa thayo hato. jinAgama saMgrahanI yojanAnA sarva grNthe| mubainA 'nirNayasAgara ' mudraNAlayamAM chapAvavAnI kAryavAhakonI icchA hatI; paraMtu e mudraNAlaye prathama bhAga chApI ApyA pachI bIjA bhAgA potAne khAM chApI ApayAnI sapaDatAnA abhAva darzAvayAcI kAryavAhakAne svataMtra goThaNa karavI par3I. rAjakoTamA eka svataMtra mudraNAlaya sthApa padayuM ke jenI aMdara bhagavatIsUtrane A bIjo bhAga chapAi bahAra paDhe che. A bhagavatI sUtrA AvidvatAmaya anuvAda jainacamamA eka bhUSaNarUpa paMDita bahecaradAsa jIvarAje karyo che. nAga be bahAra paDhI cUkyA che. bIjA praNa bhAgo jeTalI smarAthI banI zake teTalI smarAdhI bahAra pADavA sarva prathAnA karavAmAM Avaze. prathama bhAgamAM pAchaLa zabdakoSa ApavAmAM Avyo hato, paNa anubhavathI ema jaNAyuM ke, dareka vibhAganA jUdeA jUdeA koSa ApavA karatAM pAMce bhAganA koSa ekatrIta ApavAthI eka uttama prakArane sAhitya sahAyaka graMtha taiyAra thai zakaze eTalA mATe A bhAgamA prathama bhAganI je koSa ApyA nathI to paNa A bIjA bhAganuM kada prathama bhAga jeTaluMja rAkhavAmAM AvyuM che. A bIjA bhAgama praNadhI cha zataka ApavAmAM AvyAM le. 1 ajinAgama saMgrahanI yojanA mULa puruSa zrIyuta puMjAbhAi hIrAcaMdanI yA graMtha tvarAdhI bahAra paDelA jobAnI. icchA chatAM chApakhAnAnI muzkelIodhI vilaMba thAya che; je muzkelIo amArI sattAnI bahAra hoi ase lAcAra chIe. paMDita becaradAsanI vidvatA mATe jainasamAje avazya abhimAna gharavA jevuM che e vAta A ve bahAra paDelA vibhAgothI avazya pratIta dhayA vinA nahIM rahe. rAjakoTa, sanAtana jainamudraNAlaya, AzADha zukla dvitIyA 1980 hAlArI. manasukhalAla khajIbhAi mahetA. / Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3. uddezaka 1. pU0 1-46. mokA nagarI. - naMdana caitya. zrImahAvIra prabhunuM Agamana ane agnibhUtinI paryupAsanA vikurvaNA (rUpo pheravavAnI zakti). camareMdra, trAyastriMzo, sAmAniko ane paharANIo abhibhUti ane vAyubhUti vAyubhUtine saMdeha vAyubhUti ane zrImahAvIra. - saMdehanuM nivAraNa vAyubhUtinI ajhibhUti pratye kSamAnI yAcanA vAyubhUti, amita bhane zrImahAra dakSize ane abhibhUti uttareMdo ane vAyubhUti tiSnI vinA abhibhUtiyo vihAra, mAyubhUti IzAneMdra dasa ane vikurvaNA yAvat acyuta devaloka [zrImadAvIra prabhuno vihAra rAjagRhamAM Agamana uttarArdhanA iMDa prANAmA Agamana, devarddhi darzana ane saMharaNa. devarddhi saMbaMdhe prazna. kUTAkAra zALAnuM dRSTAMta. devarddhinI prAptino upAya. mairyaputra tAmalI. prajyA dramA balicA deva saMmelana devono sAmalIne potAnA davA mAsAha, nivANu na karaNAcI tAmasI IneMdrapaNe thavaM. te vAtanI balicaMcAmAM jANa. krodhelA balicaMcAvAsIoe tAmalInA zabanI karelI avagaNanA. IzAnavAsIo dvArA IzAneMdra ( tAmalI) ne jANa. kopelA IzAneMdranI dRSTino prabhAva. balicaMcAnuM baLavaM. devonI nAzabhAga. IzAneMdranI bali vecAvAsIoe karelI prArthanA. hiraNa IzA AzAmalI ) muzki uttarArdhamA ane dakSiNArthanA idono melApa, vAsI sa vivAye samarakumAracaM smaraNa niveDo sanatkumAracaM bhavya uddeza samApti bhane bihAra zataka 3. uddezaka 20 pR0 47-72. rAjagRha - parSat mahAvIra ane gautama asuro kyoM rahe che ? ratnaprabhA pRthivInI bacce. asuronuM nIcalI tRtIya ( vAlukAprabhA ) pRthivI sudhI thaelaM gagana bhane sAte pRthivI subhI asuro javAnuM sAmarthya gamanano hetu pUrvAderine sIkara ke pUrvanAmitrI karavo. asuro tirache naMdIzvara dvIpa subhI e gamana bhane tirache asya dvIpa samudro mudhI yA samana tirakA gamana hetu ani mano niSkramaNamohanotpAdana ane parinirvANano mahimA anurodha devaloka sudhI thae mata devaloka sudhI javAnuM sAmarthya Urdhvagamanano hetu deva ane asuronuM vaira asuronuM corapaNaM. asurone devIe karelI sajA. asuro ane apsarAo. asuroM Urdhvagamana keTalo kALa vIlyA pachI thAya che ! anaMta utsarpiNI ane anaMta avasarpiNI. zabara barbara DhaMkaNa. bhattua. paNha. puliMda arihaMta vigerenA AzarAdhIna asuro adhuro mana kacvaMgamana mADe cagaranI bAta para pUrvajanma jambUdvIpa bhAratapane vidhyagiripAdamULa. vemela saMniveza, pUraNa gRhapati. muMDa thaDaM. dAnAmA pravrajyA. cAra khAnAvAluM kASThapAtra. maLela bhikSAvaDe vaTemArga, kAgaDA, kUtarA ane mAchalA, kAcavA vagerenuM Atithya. pUraNano ugratapa. pUraNanuM pAdapopagamana anazana. chadmastha tarike mahAvIranAM agyAra varSa. susamArapura nagara. iMdra vinAnI camaracaMcA nagarI tapasvI tarIke pUraNanAM bAra varSa mAsika saMlekhanA. sATha TaMka anazana, camaracaMcAmAM iMdra. camara tarIke pUraNano janma. camare karelo saudharma devalokano sAkSAtkAra. maghavA, pAkazAsana, zatakratu, sahasrAkSa, vajrapANi ane puraMdara, zakreMdranA vilAsA jAI camarane thaelI IrSyA, zakra prati camaranuM gAlipradAna, camaranA bhayAvaha IrSyAnala chadmastha mahAvIrane camare sIdhela Azraya paridha Ayudhane laine ekalA (ka) prati karetuM prayAga pradAna pUrve camare rAma ra upara jaja camare karela utpAta, vAnavyaMtara devAnI bhAganAza jyetiSikAnA vibhAga. AtmarakSaka devAnuM palAyana, camaranuM zakapAse pahacavu zakatA daravAjA bacce rahela indrakIlanuM camare karela AkuTTana zakrAzrita devAne dekhA Dela bhaya. camara upara zakanA kApa. camaranuM bhAgavuM mahAvIranA pagamAM paDavuM vajra mUkyA TachI zakrane thaela vicAra- pazcAttApa vajranI pAchaLa thaela zakra. zakre mahAvIrathI cAra AMgaLa cheTe rahela vajrane pakaDayuM zakranuM mahAvIrane vaMdana ane kSamAprArthana, mahAvIranA prabhAve cama ne bacAva. gautamaprazna. pheMkela pugalanI pAchaLa jaine deva tene pakaDI zake ? pula gativizvAra. zakranI, camaranI ane vajranI gamanazakti, tenI paraspara tulanA tathA tenuM kALamAna. camaranA zeka zokanA kAraNanA camaranA devAnA prazna. camaranI mahAvIra prati bhakti. camaranI sthiti ane siddhi. - 2 073-84. rAma maMdirApugAta kiyA kAviI pradhI pAritAnikI prANAtipAtakiyAprameda paike pachI anubhava. zramaNAne karma hoya ? hoya. pramAda. yoga. jIvanAM ejana ane pariNamana vigere. jIvanI aMtakriyA (mukti). AraMbha. saMraMbha. samAraMbha. jIvanI akriyatA. tRNapUlaka ane abhi jalabiMdu ane ami. nAva ane tenAM chidrA. anagAranI sAvadhAnatA pramattatA ane apramattatAnI sthitinuM pramANa, vihAra. gautama, lavaNa samudramAM bharatI ATa thavAnuM zuM kAraNa ? loka sthiti, vihAra. - zataka 3. uddezaka 2. / Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3. uddezaka 4. pR0 85-94. anagAra yAnarUpe jatA devane devarU jUve ke yAnarUpe? caturbhagI. evA devI ane deva-devI saMbaMdhenA praznA. vRkSane jaanaa| anagAra tenA aMdaranA ke bahAranA bhAgane jave? caturbhagI. e rIte mUla, kaMda skaMdha, chAla, DALa, patra, phula, phaLa tathA bIjanA prazno..pIstA lIza bhAMgA. manuSya tiryaMca, vAhana ane patAkAne AkAre vAyu bAya? mAtra patAkAne AkAre vAya. kAraNa, patAkAne AkAre aneka yojana jAya? hA., AtmaRddhi. paraRddhi. Atma prayoga, para prayoga, vAyu patAkA che? nA. teve ja AkAre janArI vAdaLAo. kAraNa, maraNa pUrSenI lezyAvALo nairayika. jyotiSika tathA vaimAnikAnI lezyA. lezyAvyA. anagAra, bahAranAM pudgale ne lIdhA vinA vaibhArane oLaMge? nA. laine ? hA. vikurvaNA karanAro mAyI. kAraNa, praNIta bhojana. apraNIta bhejina. AhArapariNAma-praNIta mejinathI mAMsa ane lAhInI pratanunA-asthi. onI ghanatA. apraNIta bhojanathI mAMsa ane lohInI ghanatA-asthionI pratanutA. mAyA virAdhaka amAyI ArAdha - zataka 3. uddezaka 5. pR0 95-100. anagAra vAhya pudgalAne lIdhA vinA strI kirenoM rUpo kare ? nA. laIne. hA. evAM rUpobaDe jaMbUda pane bharI devArnu mAtra sAmarthya. yuvaka-yuvati. asicarmapAtra. ekataH patAkA. paryastikA. paryaka. abhiyoga. ghoDo, hAthI, siMha, vAgha, rU, dI Do, rIcha ane aSTApada vigerene rUpe anagAra. pudgalaparyAdAna. AtmaRddhi. paraRddhi vigere. - zva ke sAdhu ? sAMdhu. vikurvaNA. mAI. tenI gati-Abhiyogika. amAyI. tenI gati. anAbhiyogika. gAthA. zataka 3. uddezaka 6. pR0 101-108. mithyAdRSTi anagAranuM vikurvaNa.-vArANasI. rAjagRha. tathAbhAvane sthAne anyathAbhAva. rAjagRhane badale vArANasI ane vArANasIne badale rAjagRha samaja. vAno bhrama. janapadavargarnu vikurvaNa. te vikurvaNane svAbhAvika mAnavAnA na samyagdRSTi anagAranuM vikurvaga. tathAbhAva. anyathAbhAva nahi. vIryalabdhi. vaikiyalabdhi. avajJAnalabdhi, ane puruSakAraparAkrama. pudgalanu paryAdAna ane aparyAdAna. vikurvaNa. grAmarUpa. saMnivezarUpa. yuvaka-yuvati. camara. AtmarakSaka devo. iMdronA AtmarakSaka devo. vihAra. zataka 3. uddezaka 7. pR0 109-120. rAjagRha.-zakanA lokapAlo keTalA ? cAra-soma. yana. varuNa vaizravaga. emanAM vimAno keTalA ? cAra. saMdhyAprama. varaziSTa. svayaMjvala. valgu. seminA dimAna vigereno pUrNa parica ya. seminA tAbAnA devo. se manA nAvAnI anAtika pravR io. apatyA. yamanA vimAna vigereno paricaya. yamanA tAbAnA devo. yamanA tAbAnA rogo duHkhA. yamanA Atyo. varuNanA vimAna vigereno paricaya. baruganA tAbAnA devo. varu NanA tAbAnI pANAne lagatI pravRttio. varuNanAM apatyo. vaizravaNanA vimAna vigereno paricaya. vaganA tAbAnA devo. vaizravaNa-kubera-ne hastaka rahelI lakSmI ane lakSmIvRSTi. vaizravaNanAM apatyo. zataka 3. uddezaka 8. pR0 121-124. rAjagRha.-asurakumAranA upari keTalA? daza. nAmanirdeza. nAgakumAranA upario. suvarNakumAranA, vidyutkumAranA, agnikumAranA, dIpakumAranA, udaghi kumAranI, dikumAranA ane stanitakumAranA upario. pizAcanA-vAnavyaMtaranA upario. saudharma-IzAnanA upario. sarva svarganA upa rio. vihAra. zataka 3. uddezaka 9. pR0 125-126. rAjagRha.-IdiyaviSayanA keTalA prakAra ? pAMca. jIvAmigama. vihAra. zataka 3. uddezaka 10. pR0 127-128. rAjagRha.-camaranI sabhAo keTalI? traNa. zamikA, caNDA, jAtA, yAvat acyutasabhA. vihAra. zataka 4. uddezaka 1-2-3-4-5-6-7-8. pR0 129-132. saMgrahagAthA.-IzAnanA lokapAlo keTalA? soma, yama, varuNa ane vaizramaNa. lokapAlonAM vimAno keTalAM? sumana, sarvatobhadra, valgu bhane suvalgu. sumana kyAM AvyuM ? IzAnAvataMsakanI pUrve. cAre vimAnanA cAra uddeza. sthitibheda. rAjadhAnI. zataka 4. uddezaka 9. pR0 133-134. nairayikomA je pedA thAya te nairayika ke anarayika ? prajJApanAnA lezyApadanA trIjA uddezanI vakavyatA. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 4. udezaka 10. pR0 135-142, kRSNalezyA nIlaleiyAne pAmIne tadrUpapaNe ane tadvarNapaNe pariName?-prajJApanAnA lezyApadage caturtha uddezaka.-lezyAnAM pariNAma-varNa-rasa-gaMdha-zuddhaaprazasta-saMhiSTa-uSNa-gati-pariNAma-pradeza-avagAha-vargaNA-sthAna-alpabahutva. he bhagavan ! te e pramANe. zataka 5. udezaka 1. pR. 143--156. viSayasaMprahagAthA-caNa. ravi. anila. graMthikA. zabda, chadmastha, Ayu, ejana, nirmatha, rAjagRha. caMpA. caMdra, uddezakArabha. pUrNabhadra caitya, saMpAna udga manAdi. divasa-rAtrivicAra. jaMbUdvIparnu dakSiNArdha ane uttarArdha. maMdara paryatarnu uttara dakSiNa. aDhAra muhUrtano divasa. bAra muhUrtanI rAtrI. divasa ane rAtrInA mApamAM vadhaghaTa, bAra muhUrtano divasa. aDhAra muhUrtanI rAtrI. varSARtu hemaMta Rtu vigerenA prathama samayano vicAra. prathama samayAdikAla saMkhyA. zataka 5. udezaka 2. pR0 157--164. rAjagRha.-ISatpurovAta. pazcAtvAta. maMdavAta. mahAvAta. e vAyu saMbaMdhe dizAone AdhIne pRcchA. dvIpamA vAtA vAyu. samudramA vAtA vAyu. e banne vAyuono paraspara vyatyAsa. e gayuone gavAnAM kAraNo. vAyunI yathArIti gati. vAyunI uttarakriyA. vAyukumArAdi dvArA vAyukAyarnu udI. raNa, vAyao zvAsa prazvAsa le che? hA. vAyu marI marI aneka cAra pharIdhI vAyumA ave? hA. spRSTa vAyu mare ke ampRSTa? spRSTa vAya. vAya zarIrasahita nIka ke zarIrarahina ? banne rIte nIkaLe. odana kulmASa ane surAnAM aNuo konAM zarIra kahe vAya? apekSAe vanaspatinAM agminAM pANInAM ane agninAM zarIra kahevAya. aya loDhuM tAMbu kalAI sIsu pASANa ane kaSaTTikA-kATa-nAM aNuo konAM zarIra kahevAya ? pRthivInAM ane aginAM. hAikuM, baLelu hADakuM, cAmaDu, baLelaM cAmaDu, ziMgaDuM, baLeluM ziMgaDu, kharI, baLelI kharI, nakha ane baLe lo nakha e badhAnAM aNuo konAM harIra kahevAya ? vasajIvanAM ane agninAM. aMgAro rAkha, bhuso ane chANa konAM zarIra kahevAya? ekeMdriyanAM yAvat paMcedriyanAM ane aminA. lavaNasamudrano cakrIvAla kikaMbha keTalo? yAvat lokasthiti, vihAra, zataka 5. udezaka 3. pR0 165--168. anyatIthiko.-jAlagraMthikAnuM udAharaNa. eka samaye A bhava ane paramavanA AyuSyanuM vedana. 5 viSe anyatIthikono mata. e mata minyA-bhinna bhinna samaye te banne AyuSyona vedana evo jinamata. nairathikomA saMkramanAro ayuSyasahita saMkrame ke Ayuparahita saMkrame ? AyuSyasahita saMkrame. e bhAyuSpa, eNe kyA karelu ? pUrva bhavamA. yAvat vaimAnika. jIvanApane uddazI yoni ane AyuSya saMmaMdhe vicAra. zataka 5. udezaka 4. pR0 169-192. chadmastha manuSya, zabdo sAMbhaLe ?-hA. zaMkha, zRMga. zaMkhikA. kharamukhI. potA. paripa riyA. paNava, paDaha. bhaMbhA. horaMbha. meri. jhallarI, duMdubhi. tata. vitata. dhana. zuSira. sparzAe lA zabdo saMbhaLAya ke asparzAelA ? spIelA. Aragata avAgata zabdo saMbhaLAya ke pAragata zabdo saMbhakAya? manuSya ne Aragata zabdo saMbhaLa'ya. kevaLine badhA zabdo saMbhaLAya. kevalI mita paNa jANe, amita paNa jANe. sarvatra, sadA ane sabaithA kevaLI sarva bhAvone jANe. chaprastha ise ? utAbako thAya! hA. kevaLI hase? unAbako thAya ? nA. hasavAcaM kAraNa mohanIyano udaya, hasatA keTalI karmaprakRti baMdhAya? sAta ke ATha. yAvat vaimAnika, chadmastha uMghe ? ubho ubho ughe? hA. nidrA karatAM keTalAM karma baMdhAya ? sAta ke ATha. yAvat vaimAnika. hariNegameSI zakadUta strIno garbha zI rIte adalAbadala kare! yoni vATe gabhane bahAra kAr3hAne vIjA garbhAzayamA mUke. nakha vATe ke revADA vATe. garbhane pheravI zake? hA. garbhane bAi bAdhA na thAya. garbhane badalanAro kAkUra kare ane garbhane sUkSma karIne badalAve. atimuktaka zramaNano vRttAMta. mahAvIra pAse AvelA be devo. mahAvIranA sAtaso aMtevAsio siddha thaze. gautama ane mahAvIra bacce thaelI e devaM ne lagatI vAtacIta. devo saMyata ke asaMyata kahevAya? nosaMyata kahevAya. devonI viziSTa bhASA ardhabhAgadho. kebalI aMtakarane jANe jae ? hA. chadmastha aMtakarane jANe jUe ? sAMbhaLAne ke pramANa dvArA jANe jUe. kevaLinA dhAvaka vigere. pramANa keTalAM? cAra-pratyakSa. anumAna, upamA ke Agama, kevaLI. caramakarma ane caramanirjarAne jANe jUA? hA. kevaLI, praNIta mana ane vacanane dhare ? dhare. kevaLinA e mana ane vacanane vaimAniko jANe? koi jANe koi na jANe. vamAnikonA be bheda-mAyI mithyA dRSTi, amAyI samyagdRSTi, anantaropapatraka-paraMparopapatraka, paryApta aparyApta. upayukta anupayukta. anuttapipAtika devo potAne Asane rakSA rakSA kevaLI sAdhe vAtacita kare? hA. ahIM rahege kevaLI je kAi kahe tene tyAM rahelA anuttaropapAtiko jANe jUe? hA, anuttaropapAtika devo upazAMtamoha kSINamoha. kevakI Adalo-iMdriyo dvArA jANe jUe ? nA. kevalI je AkArapradezomA sthita hoya pachI paNa tyAMja sthita hoya ke kema? nA. sathoga sadavyatA. caudapUrvI eka ghaDAmAthI hajAra ghaDA kare ? hA. utkarikA bheda. vihAra. zataka 5. udezaka 5. pR0 193-198. mAtra saMyamathI siddhi thAya?-prathama zataka caturtha uddezaka. anyatIrthikavaktavyatA. te mithyA. svamata. evaMbhUta vedanA. anevaMbhUta vedanA, nairayikAdi vaimA. nika. saMsAramaMDaLa. kulakaro keTalA? sAta. tIthikaranI mAtAo. pitAo. ziSyAo. cakratinI mAtAo. kIratna, baladevo. vAsudevo. vAsudevanI mAtAo. pitAo, pratizatrao. vigere samavAyasUtra. vihAra, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5. udezaka 6. 0 199-212. jIvonI alpAyuSyatAno hetu. -hiMsA. mRSAvAda. bhramaNa brAhmaNane anucita dAna. jIvonI dIrghAyuSyatAno hetu ahiMsA satya. ucita 'da thaMnuM dAna. azubhadIrghAyuSya he ghumAnIdeu kariyA anene tI vecanAra nArane lagatI kiyA cAra ani mAkiyA vigere. puruSa ane dhanuSyane lagatI kriyAo. anyatIthikonuM mata. tenI asalyatA. jIvAbhigama adhAkarma di AhAra lenArane thatI hAni, kotakRta, sthApita. kAntArabhakta. durbhikSabhakta. vAdelikAbhakta glAnabhakta. zayyApiMDa. rAjapiMDa. ArAdhanA ane virAdhanA. AcArya upAdhyAyanI gati. khoTA bolAnAM karmoM. he bhagavan / te e pramANe. zataka 5. udezaka 7. pR0 213-230. he bhagavan ! paramANu kaMpe ? te te bhAve pariName ? kadAna kaMpe, pariName; kadAca na kaMpe, na pariName e pramANe dvipradezika svadha dezataH baMpana, akaMpa tripradezika skaMdha. catuSpradezika skaMdha paMca pradezika skaMdha yAvat anaMtapradezika skaMdha. dezAta vikalpo paramANu ane asidhArA, paramANu chedAya ? nA. e pramANe yAvat asaMkhyaM pradezika skaMdha anaMta pradezika skaMdha ane asidhArA. te chedAya? hA nA. e pramANe ani ane paramANu . bigo puSkara saMvartaka megha ane paramANu vigere. gaMgA mahAnadI ane paramANu vigere. paramANu ardha sahita che ? madhya sahita che ? pradeza sahita che ? tema nathI. e pramANe dvipradezika saMgha. tridezika skaMdha dvipradezika skaMpanI peThe sama pradezavALA ane tripradezika skaMdhanI peThe viSama pradezavALA. saMkhyeya pradezika skaMdha. asaMkhyeya pradezika skaMdha ane anaMta pradezika skaMdha pa mANu paramANunI paraspara sparzanA nava vikalpa. pa*mANu ane dvipradezivanI InA. paramANu ane tridezivanI sparzanA. e pramANe yAvala paramANu ane anantapradezikanI sparzanA. dvipradeThika bhane paramANunI pakSamA dvipravedika ane dvipadeziyanI sparzanA Didhika azI sparzanA zidezika bhane paramANumI sparzamA pravezika azI spardhAnA tridezika bhane dezamA eyA anaMta pradezikanI sparzanA *paramANu punalanI kAlataH sthiti eka samaya ane asaMkhya kAla. sakaMpa eka pradezA6gADha pudgalanI kAlataH sthiti eka samaya ane AvalikAno asaMkhya bhAga. e pramANe yAvat asaMkhya pradezAvagaDha. eka pradezAvagADha niSkaMpa pudgalanI kAlataH sthiti. eka samaya ane asaMkhya bAla. eka guNa kALA egulnI kAlataH sthiti. eka samaya ane asaMkhya kAla. e pramANe yAvat anaMta guNa vA pudgala. varNa, gaMdha, rasa, sparza. sUkSma pariNAma bAdara pariNAma. da.bda pariNata. puhalanI cAlataH sthiti eka samaya ane avalikAno asaMkhya bhAga. azabdapariNata pudgala paramANu pulako aMtarakAla. eka samaya ane asaMkhya kAla hipradezika skaMdhano aMtarakAla. eka samaya ane anaMta kAla, anaMta pradezika. eka pradezAvara..Dha rakaMpa pugala aMtarakAla. eka samaya ane asaMkhya kAla. e rIte asaMkhya pradezAdagAha eka pradezAvagADha niSkaMpa punasamo aMtarakAla, eka samaya ane AdhalikAko asaMkhya bhAga. e rIte asaMkhya pradezAvagADha. varNadinoM aMtarakAla. zabdapariNata pudgalano aMtarakAla. eka samaya ane asaMkhyakAla. azabda pariNata pula. dravyasthAnAyu, kSetrasthAnAyu, avagAhanAsthAnAyu ane bhAvasthAnAyunI alpa bahutA. kaidiko AraMbhI pAraMbha pRthivIvAdina AraMbha karma bhavana devo deva o manuSyo madhupaNIko tibaMdha, niryacaNIo, Asana, sadama, mAM mAtra, upakaraNa rege yadi AraMbha paMceMdriya parigraha. TaMka kUTa vApI ane vana vigere. devakula Azrama prapA stUpa ane gopura vigere, prAsAda gRha zaraNa leNa ApaNa zRMgATaka trika catuSka ane mahApatha vigere. zakaTa ratha yAna bhane menA vigere. loDhI kaDA ane kahachI digere. vAnavyaMtaro jyotiSiko vama niko. pAMca hetu ane pAMca ahetu. he bhagavan / te e pramANe. zataka 5. udezaka 8. pR0 231-244. mhaaviirn| aMtevAsI nAradaputra ane nirbaMthI putra. pudgala zuM sArdha che? samadhya che? sapradeza che ? nAradaputranA mate sarva pudgalA sArdhaM samadhya ane pradeza ke e nAradaputranAma nidhInI savistara carcA dhenuM pota senI sakha jAgavAnI icchA nirvI mArane ApalI savistara samajale ki mAra nirmadhIputra pAse potAnA ajANapaNAne lagatI ma gelI kSamA vihAra. gautama bolyA- jiive| vadhe che ? hInA thAya che ? avasthita hai ? jIvA vadhatA nathI, ghaTatA nathI, avasthita che. nairayikothI yAvat vaimAnikA sudhIka vicAra, siddhonI vadha STa sthiratA diSe vicAra. jIvAnuM aasthAna vayAM sudhI ? sarva kAla. narayikAnuM vadhavApaNuM kyAM sudhI ? eka samaya AvalikAnA asaMkhya bhAga. e rIte ghaTavApaNuM, nairayikeAnuM avasthAna kyoM sudhI ? eka samaya- covIza muhUrta. ema sAte nArakI tene lagatI vizeSatA e rIte asurakumArI bediyanIyAdI jamAtI adyAda vadha ghaTa-sthiratAnI vicAraNA e jArunI siddhone lagatI vicAraNA. zuM jIvA seopacaya che? sApacaya che| seopacaya-sApacaya che ? nirupacaya-nirapacaya che ? jIvA nirupacaya-nirapacaya cha ? e pramANe siddhone lagatI vicAraNA kAlanI apekSAe jIva mAtrane lagga tI e jAtanI vicAraNA. he bhagavan! te e pramANe. zataka 5. udezaka 9. pR0 245 - 252. rAjagRha nagara e zuM kahevAya ? pRthivI vigere rAjagRha nagara kahevAya ? enA kAraNanI nAMdha. divase prakAza ane rAtre aMdhAraM hAya ! hA. evaM zuM kAraNa ? zubha pudgala bhane azubha pudgala, nairayikAne prakAza hoya ke aMdhakAra ? aMdhakAra. tenuM kAraNa azubha pudgala, asurakumArene prakAza. pRthivIkAya yAvat iMdriyAne aMdhakAra- cauriMdviyAne prakAza ane aMdhakAra e rote yAvat manuSyAne asurakumAranI peThe bhuvanapati bagere denene prakAza. nArakimAM rahelA nairayikAne 'kALa' no khyAla hoya ? nA. ema kema ? 'kALa' no khyAla / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahI matryalokamA cha mATe e rIte rAvat paMceMdriyatiyaMcayoniko viSe paNa jANavU. manuSyAne to kALano khyAla hAya che. devAne kALano khyAla nathI hoto. pAvApatya sthvire| ane zramaNa bhagavaMta mahAnIra, asaMkhya lokamAM anaMta rAtrI divaso zI rIte ? puruSAdAnIya pArzva arthatanI sAkSI. lokasvarUpa. pAzvAparayone thaelI zramaNa bhagavaMta mahAvIranI 'sarvajJa ane sarvaMdI' tarIkenI aLakhANa. cAra yAma mUkI pAMca yAmano svIkAra. siddhatva prApti. devalokAnI gaNatrI. saMgrahagAthA vihAra. zataka 5. udezaka 10. pR0 253-254. caMpA. paMcama zatakano prathama uddezaka. caMdranirUpaNa. zataka samApti. zataka 6. udezaka 1. pR0 255-260. vedanAvAlo? mavALA ? nA. enA kAramA pocA- sUkA pULo ane pacadriyene e cAre kara vedanA. AhAra. mahAzrava, sapradeza. tamaskAya. bhavya. za.li. pRthivI. karma. anyatIrthika. mahAvedanAvALo, mahAnirjarAvALo? ke mahAnirjarAvALo. mahAvedanAvALo ? e bemA koNa uttama! prazasta nirjarAvALo. chaTThI sAramAmA rahenA- rayikA mahAvedanAvALA che ? hA. te narayi ko zramaNo karatA moTI nirjarAvALA? nA. enA kAraNamA cokkh| ane melA vastranuM udAharaNa. kardamarAga. khaMjanarAga. nairapikemA pApo cI kaNAM. lohAranI eraNane! dAkhalA. zramaNAnAM karme pocA- sUko pULo ane agni. pANInuM TIpu ane unuM dhagadhagatuM le.DhArnu kaDAyu. krnn| keTalAM? cAra-manakaraNa, vacanakaraNa, kAya karaNa, karmakaraNa. na.yikAne, paMceMdriye ne e cAre karaNa, ekeMdriyAne be karaNa-kAyakaraNa, karmakANa. vikaleMdriyAne traNa karaNa:-vacanakaraNa. kAya karaNa. karmakaraNa. karaNa ane zAtAvedanA. e rIte asurakumAra yAvat stanita. kumAra. pRthivIkAya audArika zarIravALA ane devA viSe vicAra mahAvedanA ane mahAnirja1. madAvedanA ame alpanirjarA. alpavedanA ane mahAnirA. alpavedanA ane alpanirA. pratigAdhAraka mune mahA vedanAvAso ane mahAnirjarAvALo. chaTThI sAtamInA narayikA mahAvedanA ane alanirA. zailezovALo anagAra alpavedanA ane mahAnirjarA. anuttarApAtika devA alpavedanA ane alpanirjarA. he bhagavan ! te e pramANe. saMpragAthA. udezakaM samApti. zataka 6. udezaka 2. pR0 261-268. rAjagRha. prajJApanAno AhAra uddezaka. vihAra. zataka 6 udezaka 3. pR0 269-286. paravala pakSala. prayoga, visrasA. sAdika. karmasthiti, strI. saMyata samyagdRSTi. saMjhI. bhavya. darzana, paryApta. bhASaka. paritta. jJAna. ye ga. uAyoga. AhAraka. sUkSma, carama. paMdha, a mla, de bhagavan ! mahA mavALAne sarvataH purle| ceN|tte? sarvataH pudgalenA caya thAya? niraMtara padgalo coTe? yAvat niraMtara pugalAno upacaya thAya? ane eno AtmA dUrUpaNe, anubhagNe ane aniSTapaNe vAraMvAra pariName ? hA. tenA hetu. ahata, dhAta ane tantrodgata (tAjA) nanu udAharaNa. alpakarmavAune sarvataH pudgaleA bhedAya? yAvat parividhaMsa pAme ? ane enA AtmA surUpapaNe, zubharaNe ane iSTapaNe vAraMvAra pariName ? hA. tene| hetu. jalina, paGkita, malina ane rajavALA paNa pANIthI dhe|vaataa varanA dAkhalA, vastra ane puddalAnA upacaya, zye ga. vi. sA. jIva ane kInA upacaya, e upacaya prayogasA, paNa vikhasA nahi. manaprayoga, vacanaprayoga, kAra prayoga, sarva paMceMdriyo ne etraNe prayoga. pRthivI yAvat vanasati ne eka (kAya) prayoga. vikale. niyone be prayoga, bacana prayoga ane kAya yega, devAne traNe praye ga. vasrane lAto padleopacaya sAdi sAMta? sAdi anaMta? anAdi sAMta? ke anAdi ata? e tA sAdi sAMta eja prakAre jIvone lagatA pudgopacaya viSe pRcchA. IyapathabaMdhakanA karmapudgalApacaya sAdi sAMta. bhavyanA anAdi sAMta. abhavya nA anAdi anaMta. ko karma dalopacaya sAdi anaMta nathI. 'vana sa.di sAta che ? sAdi anaMta che ? anAdi sAMta cha ? anAdi anaMta ch| vakhatA sAdi sAMta cha ? e pramANe jI viSe pRcchA. narayika tiryaca manuSya ane devo sAdi sAMta. siddho sAdi anaMta. bhvy| anAdi sAMna shrvye| anAdi anaMta, va.rmaprakRti keTalI? ATha jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya yAvat aMtarAya. e ATenI abAdhAkALasahita baMdhasthiti. e kama sv| bAMdhe puruSa bAMdhe ? ke napuMsaka bAMdhe ? etraNe bAMdhe. je strI, puruSa ke napuMsaka na heya te e kmeN| bAMdhe anena bAMdhe ayayakamane strI puruSa ke napuMsaka badhe? bAMdhe ane na paNa bAMdhe. saMpata apaMgA ane saMyavAsayatakRrtaka e karma. baMdhane lagatA pro. eja pramANe sampa, dRSTi mithyAdRSTi sampamithyA dRTi saMjhI azI nosaMdhI asehI bhAsiddhika abhavasiddhiru nobhava. siddhikanoabhava siddhika cakSudarzanI acakSadarzI avadhidarzanI kevaladarzanI paryApta AryApta no yataaparyApta bhASaka abhASaka paritta aparitta noparittanoapa ritta matijJAnI atajJAnI avadhijJAnI manaHparyAyajJAnI kevalajJAnI mati ajJAnI zrutaajJAnI avadhiajJAnI (vibhaMgI) manoye.gI vacoye gI jAyegI ayogI A.piyegI nirAkAropayogI AhAraka anAhAraka sUkSma vAdara nIsUkSmanovAdara carama arama e badhAne uddezIna karmabaMdhane lagato vicAra. strIvedaka puruSavedaka napuMsakavedaka ane avedaka jiivo|| alAcahunA he bhagavan ! te e pramANe. zataka 6. udezaka 4. pR0 287-300. he bhagavan ! zu jIva kAlAdezathI sapradeza che ke apradeza che? niyamena sapradeza. " maNe nai yi ane kAlA deza. jIvo ane kAlAdeza, nairayikA ane kAlAdeza. e rIte yAvata sta nitakumAro. pRthivIkAyikA ane kAlAdeza e rIte yAvat vanaspatikAlike, bAkInA siddho sudhInA jIvo nairayikAnI peThe. AhAraka ane kAlAdeza, bhaMgatraya, anAhAraka ane kAlAdeza, bhaMgaSaTU si ane kAlAdeza, bhagatrika, bhavasiddhika Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhavasiddhika ane kAlAdeza. aughikanI preThe. nobhavasiddhika noabhavasiddhika ane kAra'deza. bhaMgatrika. saMjJI ane kAlAdeza. bhaMgatraya. asaMzI ane kAlAdeza, bhaMgatrika. nairayika deva manuSya. bhaMgaSaTaka, nosaMzI noasaMzI. bhaMgatrika. audhikanI peThe lezyAvALA. kRSNalezyA nIlalezyA kApAtalezyA tejolezyA padmalezyA zuklalezyA alezyA samyagdRSTi vikaleMdriya mithyA dRSTi samyaga mithyAdRSTi asaMyata saMyA. saMyata nosaMyata noasaMyata nosaMyatAsaMyata sakapAyI ekeMdriya krodhakaSAyI deva mAnakaSAyI mA yAkapAyI nairayika deva lebhakaSAyo audhika jJAna AbhinibAdhikajJAna zrutajJAna aghijJAna manaHparyavajJAna kevalajJAna auvikaajJAna mati jJAna zrutaajJAna vibhaMgajJAna sayogI manayogI vacana yogI kAyayogI ayogI sAkAropayukta anAkAropayukta savedaka strIvedaka puruSavedaka napuMsakavedaka avedaka sazarIrI audArika baikriya AhAraka tejasa karmaga azarIra AhAraparyApti zarIraparyApti iMdriyaparyApti AnaprANaparyApti bhASA manaHparyApti AhAraaparyApti zarIraaparyApti iMdriya aparyApti AnaprANaaparyApti bhASA manaaparyApti e badhAMgI sa the kAlAdezathI vicAraNA saMgrahagAthA sapradeza AhAraka bhavya saMzI lezyA dRSTi saMyata kaSAya yoga upayoga veda zarIra ane paryApti. he bhagavan ! zuM jIvo pratyAkhyAnI che ? apratyAkhyAnI cha ke banne jAtanA che? vadhA prakAranA che. e ja pramANe nairayika yAvat cariMdriya. paMceMdriyatirthagyAnika ane manuSya e vadhA sAthe pratyAkhyAnanI vicAraNA. jIvo pratyAkhyAna apratyAkhyAna ane e banene jANe che? paMcedriyo jANe che ane bIjA nathI jANatA, jIvo pratyAkhyAna apratyAkhyAna ane e banene kare che? pUrva pramANe. pratyAkhyAna ane AyuSya. apratyAkhyAna ane AyuSya, e banne ane AyuSya e rIte pratyAkhyAnane lagatA cAra daMDaka. he bhagavan ! te e pramANe che. zataka 6. uddezaka 5. pR0301-314. tamaskAya e zuM pRthivI kahevAya? pANI kahevAya ? pANI kahevAya. tenuM kAraNa ? tamaskAya ane pANInI samAnakhabhAvatA. tamaskAyanI zarUAta kyAthI? enI samApti kyoM ? aruNodaya samudrathI enI zarUAta. brahmalokamA enI samApti. tamaskAyano AkAra kevo. nIce rAmapA taranA mUlanI jevo ane upara kukaDAnA pAMjarA jevo. tamaskAyano viSkaMbha ane parikSepa keTale ? tamaskAyanA be prakAra saMkhyeyayojana vistRta ane asaMkhyeyayojana vistRta. tamaskAya kevaDo moTo che? zIghra gativALo deva cha mAsa sudhI cAlatAM paNa enA pArane na pahAMcI zake evdde| moTo. tamaskAyamAM ghara, hATa, gAma ke saMnivezo che? nA. tamaskAyamA moTA megho saMsvede che? saMmUThe che? varase che ? hA. te deva kare ? asura kare ? ke nAga kare? traNe paNa kare, tamaskAyayA bAdara stanita ane bAdara vidyut cha ? hA devakRta che. tamaskAyamA bAdara pRthivI ane bAdara agni cha ! nA vigrahaganine aprApta sivAya. tamaskAyamA sUrya caMdra vigere che ? nA. tenI paDakhe che. tamaskAramaM sUryadinI prabhA cha ? nA arthAt e prabhA cha paNa tamaraka yarUpe pariNamelI che. tamaskAyano varNa kevo cha ? kALo kAlAmA kAlo. vadhAremAM vadhAre kALo. tamaskAya bhayaMkara che. ethI devo paNa kSobha bhaya pAme, tamaskAyanA nAma keTalAM? tera tama. tamaskAya. aMdhakAra. mahAMdhakAra, lokAMdhakAra, lokatamisra. devAraNya. devavyUha. devaparigha. devapratikSAMbha, aruNodaya (ka) samudraH tamaskAya zeno pariNAma cha ? pRthivIno? pANIno ? ke jIva vA pugalano? e pANIno pariNAma che. jIva ane pudgala no pariNAma che. nivIno pariNAma nadhI. tamaskAyamA jIva mAtra anekavAra pedA thaelA che paNa bAdara pRthivIpaNe ane yAdara amipaNe nahi. kRSNarAjio keTalI kahI che ? ATha, e AThe kyAM che ? rAnAkumAra ane mAdrakalpanI upara, nIce brahmalokanA ariSTa vimAnanA pAthaDAmAM. eno AkAra akhADAnI jevA samacorasa che. pUrvamA be pazcimamAM be dakSiNamAM be ane uttaramA be ebaghI paraspara sparzalI che, enA AyAma ane viSkaMbha viSe vicAra. enI moTAI viSe prazna, e kRSNarAjiomA ghara bagere che ke nahi ? ityAdi badho tamaskAyanI jevo ja vicAra, vizeSamA deva kare. kRSNarAjinAM ATha nAma kRSNarAji. megharAji. maghA. mAghavatI. vAtaparigha vAtapratikSobhA. devaparighA. devapratikSobhA. e kRSNarAji pRthivIno pariNAma che, pANIno pariNAma nathI. emAM bAdara pANIpaNe bAdara agnipaNe ane bAdara vanaspatipaNe jIvo utpanna thatA nathI. bAkI bIje koi paNa prakAre utpanna bhaelA cha. kRSNarAjionA ATha avaka zAMta romAM lokAMtika vimAno acI acimAlI vairocana pramaMkara keMdrAma sUryAbha zukrAbha supratiSTa bha. e aThe vimAnonI vacce riSTAbha vimAna navamuM. e vimAnone lagatI bIjI hakIkata. ATha lokAMtika devo sArasvata Aditya varuNa gardatoya tuSita avyAbAdha Agneya variSTha e AThe devone lagatI savistara hakIkata, eonAM vimAno zenI upara pratiSThita che ? vAyu upara. jIvAbhigama. badhA jIvo, e vimAnomAM paNa utpanna thaelA che mAtra devapaNe nahi. lokAMtikanI sthiti, ATha sAgopamalokAMtika vimAnothI lokano chedde| keTalo chette| che? asaMkhyeya yojana. zataka 6. udezaka 6. pR0 315-318. pRthivIo keTalI? sAta. anuttara vimAno keTalA ? pAMca. mAraNAMtika samuddhAta. ratnaprabhAmA utpanna thavAne yogya jIva, tyAM pahoMcIne ja AhAra kare? zarIrane race? keTalAka tyAM pahoMcIne kare ane keTala ka tyAM paheAMcI, tyAMcI pAchA pharI, pharI vAra tyAM pahecIne tema kare. e I te sAte pRthivI asurakumArAvAsamA ane pRthikAyAvAsamAM utpanna thavAne yogya jIva viSe paNa e ja vicAra. maMdara parvata. aMgula, vAlAgra. likSA. yUkA. yava. yAvat yojanakoTi e rIte badhA ekeMdriyo bedriyo yAvat anuttaradevo. he bhagavan ! te e pramANe. zataka 6. udezaka 7. pR0 319-326. zAli-trIdigodhUma yava yavayava e dhAnyonI yonino bIjotpattikALa keTalo ? antarmUhurta.-vadhAremA vadhAre praNa varasa, kalAya masUra tala maga aDada bAla kalathI colA tuvera caNA e dhAnyonI yonino bIjotpattikALa keTalo? vadhAremA vadhAre pAMca varasa. e pramANe aLasI kusaMbhaka kodrayA kAMga baMTI rALa kodUsaga zaNa sarasava ane mUlanIjanI yoni viSe prazna, vadhAremAM vadhAre sAta varasa. muhUrtanA ucchavAsa keTalA ? 3773 . Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvalikA ucchavAsa niHzvAsa prANa stoka lava muhUrta ahorAtra pakSa mAsa Rtu ayana saMvatsara yuga varSazata varSasahasra varSazatasahasra pUrvAga pUrva truTitAMga truTita aTaTAMga aTaTa avavAMga athava hUhUkAMga hUhUka utpalAMga utpala padmAMga padma nalinAMga nalina arthanupUra ga arthanupUra ayutAMga ayuta prayutAMga prayuta nayutAMga nayuta cUlikAMga cUlikA zIrSaprahelikAMga evadhA kALanAM pramANonuM svarUpa. eTalo ja gaNitano viSaya. aupamikakALa palyopama. sAgarama paramANanuM svarUpa. ucchalakSNazlakSNikA RkSaNa kSaNakA UrdhvareNu trasareNu rathareNu bAlApra likSA yUkA yavamadhya aMgula pAda vitasti-caita- ratni kukSi daM dhanuS yuga nAlikA akSa musala gavyUta yojana. e badhAnuM svarUpa ptyo|pmnu svarU sAgaropamanuM svarUpa utsarpiNI avasa. paMNInuM pramANa. suSamasuSamAnA bharatanuM svarUpa. jIvA nigama, hI bhagavan! te e pramANe. zataka 6. uddezaka 8. pR0 327-336. pRthivIo kelI ? Am, ratnaprabhAnI nIce gRha grAma vagere che ? nA. tyAM udAra balAdaka ane stanitazabda che ? hA tene deva asura ke nAga kare. tyAM bAdara anikAya che ? vigrahagati sivAya nahI. tyAM candra ke candra vagerenI kAnti che ? nA, eja prakAranA praznottara badhI narako saMbaMdhe. trIjImAM nAga na kare. cothamAM ane te pachInI badhamAM eko deva ja kare. eza ja prazna sodha di devoko sAMdhe, uttaro para gvAja, vizeSamAM mAtra nAga na kare. sanatkumAra di svargemAM deva ja kare. saMgrahagAthA. AyuSyanA baMdhanA prakAra keTalA ? cha, chapanA nAma e pramANe yAvat traimAnikoM jIva saMbaMdha baMdhavika prazno ane uttaro. lavaNa samudra saMbaMdhI vicAra. jIvAbhigama, asaMkhyadvIpa samudro. enAM nAmo kevAM hoya ? je jeTalAM zubha nAmo hoya te vadhAM dvIpa samudronAM jANavAM, vihAra. zataka 6. udezaka 9. pR0 337-342. jJAnAvaraNIya karma bAMdhatAM sAtha bIjI keTalI karmaprakRti baMdhAya ? sAta ATha ke cha. baMdhe dezaka prajJApanA. maharSika deva bahAranAM pudgalone, lIvA sivAya vikurvaNa kare ? nA. bahArana pugene lagne vikurvaNa kare. ihagata tatragata abhyantragata pugalomAMnA tatragata pugalone laine vikurvaNa. eka varNa ane aneka rUpanA cArakilpa. deva, kALA punako nIlarUpe vA nIlapudgalane kALArUpe pariNata kare ? pugalane lahane tevo pariNAma kare. e rIte gaMdha rasa ana sparzano paNa pariNAmAMtara, varNanA 10 vikalpa. gaMdhano 1 rasanA 10 ane sparzanA cAra vikalpa. avizuddha lezyaH vALo deva asamavadata AtmA dvArA avizuddha zyAvALA devane, devIne ke bemAMnA koi ekane jANe ? nA. e traNe padanA vAra vikalpa AThamA na jANe ane chellA cAramA jANe, zataka 6. udezaka 10. pR0 343 - 348. anyatIthiko kolAsthikamAtra niSpAvamAtra kalamamAtra. mASamAtra mudramAtra yUkA mAtra lakSA mAtra bhagavAn mahAvIranuM prarUpaNa, devanuM ane gaMdhanAM sUkSmatama putralonuM udAharaNa, jIva e caitanya cha ? ke caitanya e jItra che ? banne paraspara ekarUpa che. vaimAniko sudhI e jAtanA vicAra jIve che e jIva che ? ke jIva che te jIve che ? jIve che te to jIva ja che ane jIva to jIve paNa ane na paNa rja ve prANa dhAraNa kare siddhajIva vaimAniko sudhI e vicAra nairavika ane bhava dvika. vadhA jIvo ekAMta duHkhane vede che evo anyatIrthikamata. bhagavAn mahAvIranuM prarUpaNa. kora jIvo ekAMta duHkhane, koi ekAMta sukhane ane kora sukhaduHkhamizra vedanAne vede che. te te jIvono nAmagraha nirdeza. naira yaka ane tenAM AhArapudgalo. e pramaNe yAvata vaimAnika kevalI AdAno - iMdriyo dvArA jANe jUe ? nA. kevalInuM amita zAna nivRta darzana. gAthA. paSTa zataka samApta. / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. zrIabhayadevasUriviracitavRttisahita. khaNDa 2. zataka 3.-uddezaka-1. mokA nagarI.-naMdana caitya.-zrImahAvIra prabhunu Agamana ane agnibhUtinI paryupAsanA.-vikurvaNA-(rUpo pheravavAnI zakti ).-camareMdra, trAyastriMzo, sAmAniko ane paTTa rANIo.-abhibhUti ane vAyubhUti.-vAyubhUtine saMdeha.-vAyubhUti ane zrImahAvIra.-saMdeharnu nivAraNa.-vAyubhUtinI agnibhUti pratye kSamAnI yAcanA.-vAyubhUti, agnibhUti ane zrImahAvIra.-dakSiNedro ane agnibhUti, uttareMdro ane vAyubhUti.-tiSyakanI vikurvaNA.-agnibhUtino vihAra--vAyubhUti.-IzAneMdra, kurudatta ane vikurvaNA.-yAvat-acyuta devaloka.-zrImahAvIra prabhuno vihAra.-rAjagRhamA Agamana.-uttarArdhanA iMdranu Agamana, devarddhi-darzana ane saMharaNa.devarddhi saMbaMdhe prazna ?-kUTAkAra zALAnuM dRSTAMta. devardhinI prAptino upAya.-mauryaputra tAmalI.-prANAmA pravrajyA.-caMdra mATe balicaMcAmAM devonuM saMmelana.devono tAmalIne potAnA iMdra thavA mATe atyAgraha.-niyANu na karavAthI tAmalInuM IzAneMdrapaNe thavaM. te vAtanI balicaMcAmAM jANa.-krodhelA balicaMcA. vAsIoe tAmalInA zabanI karelI avagaNanA.-IzAnavAsIo dvArA IzAneMdra (tAmalI)ne jANa.-kopelA IzAneMdranI dRSTino prabhAva.-balicaMcAnuM baLavU.devonI nAzamAga.-IzAneMdranI balicaMcAvAsIoe karelI prArthanA.-dRSTinuM saMharaNa.-IzAneMdranuM AyuH.-IzAneMdra ( tAmalI )nuM muktisthaLa.-uttarArthanA ane dakSiNArthanA iMdrono melApa, vArtAlApa, saha kAryakrama.-vivAde sanatkumAranuM smaraNa.-niveDo.-sanatkumAranuM bhavyapaNuM.-uddezaka samApti ane vihAra.1.-gohAH 1.-A trijA zatakamAM daza uddezako che. temAM prathama kerisI viuvvaNA camara kiriya jANitthi nagarapAlA ya, ahivai uddezakamAM camaranI vikurvaNA zakti viSe praznottaro che. camaranA utpAta viSe haka kahevA sAru bIjo uddezaka che. kriyA saMbaMdhe iMdiya parisA tatiyAmmi sae dasa uddesA. prarUpaNa karavA trijo uddezaka che. 'deve vikurvela yAnane sAdhu jANe?' ityAdi vAtanA nirNaya mATe cotho uddezaka che. 'sAdhu, bahAranAM pudgalonuM grahaNa karIne strIvagerenAM rUpo karI zake che' e saMbaMdhI nirNaya mATe pAMcamo uddezaka che. nagara saMbaMdhe chaTTho uddezaka che. lokapAlo viSe sAtamo uddezaka che. adhipatio viSe AThamo uddezaka che. iMdriyo saMbaMdhe navamo uddezaka che ane camaranI sabhA saMbaMdhe dazamo uddezaka che. 1. mUlacchAyAH kIdRzI vikurvaNA camaraH kriyA jAnIyAd nagarapAlAzca, adhipatiH indriyaM parSat tRtIye zate daza uddezAH-anu. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka ?. 2.-'te NaM kAle NaM, te NaM samae NaM, moyA nAmaM nayarI 2.-te kALe, te samaye moka. nAmanI nagarI hatI, varNaka. te hotthA. vaNNao. tIse NaM moyAe nagarIe bahiyA uttarapurasthime mokA nagarInI bahAra uttara-pUrvanA digbhAgamAM naMdana nAmarnu caitya hatuM, disIbhAge NaMdaNe nAmaM ceie hotthA. vaNNao. te NaM kAle NaM, te varNaka. te kALe, te samaye zrImahAvIra svAmI padhAryA. sabhA niLe NaM samae NaM sAmI samosaDhe. parisA niggacchai, paDigayA parisA. che ane dharma sAMbhaLIne sabhA pAchI cAlI gaI. 1. mUlacchAyAH-tasmin kAle, tasmin samaye mokA nAma nagarI abhavat. varNakaH. tasyA mokAyA nagaryAH bahiH uttarapaurastye digbhAge nandanaM nAma caityam abhavat. varNakaH. tasmin kAle, tasmin samaye svAmI samavasRtaH, parSad nirgacchati, pratigatA parSata:-anu. 1. paramAtmA zrImahAvIra prabhuno ghaNI vAra ceiya-caitya-mAM samosAno varNaka aMgAdimAM avalokAya che, ethI 'caitya' e zabda konA mATe vaparAyo che, evA prazna- utthAna buddhimAno mATe asthAne na gaNAya. yadyapi zabdanA koza, jAti ane dezAdine AdhAre arthoM ghaNA thaI zake, to paNa tenA mukhya ane saMgata arthoM tarapha sau koInu dRSTibiMdu sthirAya e ucita che. 'caitya' zabdano vyutpatti Adi baDe Avo artha jaNAya cha:-"cayanaM citiH, citevikAracaityam" citiH-citA-ce, teno vikAra-tenI upara je (stUpAdinI) AkRti-e 'caitya.' paramAtmA AdinI haiyAtinI yAdI mATe AvI nizAnIo karavAnI prathA pUrvethI ApaNAmA cAlu hatI, dRSTAMta rUpe Aje paNa mathurAnA jaina-stUpo haiyAtI dharAve che. AvI rIti bauddhomAM paNa hatI, ethI ja kAzI(sAranAtha pAse), gayA vagere sthaLe bauddha-stUponIhALAya che. ane AvI purANI vastuo aitihAsika rItie mahAn AtmAonI haiyAtI mATe atyupakArI gaNAyI che. have 'caitya'nA jUdA jUdA artho tarapha dRSTi karIe, caitya ane zrIabhayadevasUriH-"caityaM vyantarA''yatanam" caitya-vyantaronuM Ayatana-gharaH(uva. TIkA, ka. A0 pR. 10). ___ "'ceie'tti citerlepyAdicayanasya bhAvaH, karma vA iti caityam ; saMjJA- "'ceie'tti-lepya Adi padArthanA cayane 'citi' kahe che, citirnu zabdavAd devabimbam , tadA''zrayatvAt tadgRhamapi caityam ; taca iha vyanta- citipaNuM, athavA citirnu karma te 'caitya.' e saMjJAzabda che, mATe teno artha rA''yatanam , na tu bhagavatAm arhatAm Ayatanam:-" (bha0 kha01,pR019). devanuM biMba karavo, pratimArnu AzrayarUpa hovAthI te ghara paNa caitya; ahIM caityano artha vyaMtaracaM gRha karavau, paNa arhatonuM Ayatana naM karavoH-" (bha. khaM0 1, pR. 19). ' ' caitya ane kozakAroH-zrIhemacaMdrAcArya (abhi. ciM. ya00 pR. 396 mAM) A pramANe kahe cha:-"caitya-vihArau jinasadmani" 'caitya' ane 'vihAra' jinAlaya-( derAsara ) arthamAM vaparAya che. (a0 ko0 muM0 A0 pR0 474 mAM) zrIamare tene Ave artha jaNAvyo cha:-" caityam-AyatanaM tulye"'caitya' ne 'Ayatana' samAna arthe che, Ayatanano artha yajJAlaya karyo che. (za. ma. ka. A0 pR. 186 mA) teno arthAdi Ave rUpe kahyo che:"cityAyA idam"-(citArnu A.) Ayatana, citAnI upara racelaM cinha, janasabhA, yajJasthAna. mANasonuM visAmAnuM sthaLa, devasthAna. (za. ciM. pR. 470) caityanI " cityAyA idam " evI vyutpatti karI, artho AvA jaNAvyA chaH-yajJa- sthAna, devAlaya, deva rAkhavAnuM sthaLa, jinAlaya, jina, vA buddhanI mUrti, sImADo dekhADanAra patthara vagere nizAna, gAma vagerenI pAsenuM mahAvRkSa ane jita taru. zrIuvavAIjInA mULamAM caitya saMbaMdhe Avo ullekha cha, ane temA caitya pratyeno lokono prema, caitya mATe ucita gaNAtuM sthaLa, caityanI aMdaranI tathA bahAranI racanA, caityamA thanAro lokono bheTo, pUjAnI sAmagrIo, yAgAdinuM mahattva Adi ghaNAM mahattvanA viSayono samAveza thAya che: "tIse NaM caMpAe NayarIe bahiyA uttarapurathime disibhAe puNNabhadde NAmaM "te caMpA nagarInI bahAra uttara ane pUrva dizAnA madhya bhAge-IzAna ceie hotthA | cirAIe, puvapurisapaNNatte, porANe, sadie, vittie, kittie, koNamA-pUrNabhadra nAmarnu caitya hatuM. te caitya cirakALa pUrve banelaM, pUrvajo vaDe NAe, sacchatte, sajjhae, saghaMTe, sapaDAge, paDAgAipaDAgamaMDie, salomahatthe, jaNAelaM, purANu, zabdita, Azraya dAtA, kIrtivALu ane jJAta hatuM. vaLI kayaveyahie, lAulloiyamaMDie, gosIsa-sarasarattacaMdaNa-daddaradiNNapaMcaMgulitale, chatra, dhvaja, ghaMTa, dhvajA tathA nAnI nAnI patAkAo baDe zaNagArekheM ane uvaciyacaMdaNakalase, caMdaNaghaDasukarAtoraNapaDiduvAradesabhAe, Asatto-satta- rUvAMvALAM pramArjana yukta hatuM. temA vedikAnI racanA, gAra ane dhoLanI viula-va-vagdhAriyamaladAmakalAve, paMcavaNNa-sarasa-surahimukkapupphapuMjovayAra- maMDanA, gozIrSa, raktacaMdana, dardara AdinA thApAM ane caMdana kaLazo vagere kalie, kAlaguru-pavarakuMduruka-turukadhUvamaghamaghatagaMdhujhyAbhirAme, sugaMdhavara- hatA. teno pratidvAra bhAga caMdana ghaTo ane suracita toraNovALo hato. tathA gaMdhagaMdhie, gaMdhavahibhUe,NaDa-gaTTaka-jalla-malla-muTThiya-velaMbaya-pavaga-kahaka-lasaka- te bhoMyathI UMce sudhI bAMdhelI, pahoLI, goLAkAra, laTakatI mALAonA Aikkhaka-laMkha-maMkha-tUNaila-tuMbavINaya-bhuyaga-mAgahaparigae, bahujaNa-jANava- samUho, paMcavarNI sArAM sugaMdhavALAM puSponA puMjo ane pUjananI sAmagrIo yassa vissuyakittie,bahujaNassa Ahu(ya)ssa AhuNijje, pAhuNijje, accaNije, yukta hatuM. tathA kALo agara, sAraM kuMduruka, ne tagaranA dhUpanathI maghamaghatAvaMdaNijje, namasaNijje, pUNijje, sakAraNijne, saMmANaNijje; kallANaM, maMgalaM, bahekatA-gaMdhanA prasarathI abhirAma; gaMdhavALA padArthonA yoge sugaMdhI tathA devayaM, ceiyaM viNaeNaM pajuvAsaNijje; divve, sace, saccovAe, saccappabhAve, gaMdhanA piMDa jevU tuM. vaLI tyAM naTo, nAcanArA, bajANIA, mallo, saNihiyapADihere, jAgasahassabhAgapaDicchie, bahujaNe acei Agamma mauSTiko-muThI baDe laDanArA. vidUSako, kUdanArA, katharva lAsako rAsa puNNabhadaM ceyaH-" ( uva. ka. A0 pR. 9-14). lenArA, athavA bhAMDo; Aikkha-AkhyAyikAo kahenAra, kha-vahivaMcA, maMkha-citrapaTa dekhADI mAganArA, tUNa vAdyavALA, tuMbaDAnI vINAvALA, bhogIo ane bhaTTArako bagere bharAtA. te caitya, te dezanA ane bIjA dezonA janomAM khyAtipAtra hatuM. tema ja AhUti ApanArA ghaNA lokonuM AhUti tathA prAhUtinuM sthAna hatuM. tathA teonI arcA, stuti, namaskAra, pUjA, satkAra ane sanmAnane yogya hatuM. kalyANa tathA maMgaLane karanArUM, divya prabhAvavADhuM, iSTa devanI pratimA yukta, ane vinIta bhAve pUjA]; divyatA, satyatA ane satya / upAyavALu, sAcA prabhAvavADhU, sthapAelA prAtihAryavALu, hajAro yAgonA bhAgonI prAptivAlu, te caitya hatuM. ane tene-pUrNabhadra caityane-ghaNAM loko AvIne upAsatAH-" (uva0 ka. A0 pR. 9-14):-anu. 2.zramaNa bhagavaMta mahAvIra samosaryA che, e vAtanI jANa thatA janasamUha snAnAdi kRtyo karI, coka vagare sthaLe sAthe maLI, sAthe prabhu pAse Ave che; AvI kayA kayA niyamo kevI rItie pALe che, vagere varNana mATe jUoH-(bha0 khaM0 1, pR. 28 pe0 11 mo ane pR. 30 nuM 1 aMkavALu TippaNa):-anu. 3. paramAtmA pAsethI dharmanuM zravaNa karI kevI rItie pAchA pharI, yAvat-kha kha sthAne Ave che, te mATe paNa jUoH-(bha. khaM01, pR. 33 pe0 13 mo):-anu0 . Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 1. bhagavatI (aM05) mAM camareMdra mATe ghaNAM sthaLo darzanIya che. ane te badhA sthako avagAhatAM te saMbaMdheno ghaNo varNaka jaNAya tema che. jema keH(za. 2 u0 8 thI) jaMbUdvIpanA maMdara parvatathI camaracaMcA sudhIno mArga ane camaracaMcAnA killA vagereno. (za0 3 thI) camareMdranI Rddhi, dyuti, vaibhava, vikurvaNA-rUpo pheravavAnI zakti, upapAta, kriyA; tathA trAyastriMzo, sAmAniko, paTTarANIonI vikurvaNA, ane lokapAla, sabhA Adino. (za0 10 u. 5 thI ) apramahiSIono ane (za. 13 u06 thI) camaracaMcA ityAdino. zrIprajJApanA ( upA0 4) mAM tenA sthalAdino adhikAra A rItie ullekhAyo cheH "kahiM NaM bhaMte ! dAhiNillA NaM asurakumArA devA parivasaMti ? goyamA! "he bhagavan / dAkSiNAtya asurakumAro kaye sthaLe vase che ? he gautama ! jaMbUddIve ddIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA merU parvatanI dakSiNe eka lAkha, aisI hajAra yojaasIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari ega joyaNasahassaM uggAhittA, nanA bAhalyavALI A ratnaprabhA pRthivInA uparano eka hajAra yojana bhAga hehA vi ega joyaNasahassaM vajjittA; majjhe aTThahattarajoyaNasayasahasse ettha NaM avagAhI ane nIceno eka hajAra yojana bhAga choDI, madhyanA eka lAkha, dAhiNillANaM asurakumArANAM devANaM, devINa ya cottIsaM bhavaNAvAsasayasahassA aThyotera hajAra (1,78000) yojana pramANa bhAganI madhye dAkSiNAtya havaMti iti akkhAyaM. te NaM bhavaNA bAhiM vahA, aMto caurrasA; so ceva asurakumAra devonA ane devIonA cotrIsa lAkha bhavano kayAM che. te vaNNao, jAva-paDirUvA. ettha NaM dAhiNillANaM asurakumAradevANaM pajjattApa- bhavano bahArathI goLa ane aMdarathI cokhaMDAM che. teono pratirUpa sudhIno nattANaM ThANA paNNattA. tisu vi logassa asaMkhejaibhAge, tattha NaM bahave varNaka A pramANe chaH-(kamaLanI karNikAnA AkAravALAM, taLe sAMkaDI dAhiNilA asurakumAradevA, devIo parivasaMti. kAlA, lohiyakkhA, taheva ane mukhe pahoLI, vizALa, gaMbhIra khAiovALAM; aTArIo, satoraNa jAva-bhujemANe viharati. evaM savvattha bhANiyavvaM bhavaNavAsINaM. camare ittha zerInA dvAro, pratidvAro tathA koTavALA; yaMtro, zatanio-mahAzilAo, asurakumAriMde, asurakumArarAyA parivasai kAle, mahAnIlasarise, jAva- musaMDhio Adi anothI pUrNa, zatrUothI nahIM laDAya tevAM, jayavALAM, bIjApahAsemANe. se NaM tattha cauttIsAe bhavaNAvAsasayasahassINaM, causaTThIe othI ajeyo, aDatAlIsa ( athavA sArA) koThAonI racanAvALAM, aDasAmANiyasAhassINaM, ttAyattIsAe tAyattIsagANaM, cauNhaM logapAlANaM, paMcaNhaM tAlIsa ( sArI) vanamALAo yukta, kSema kuzaLatAvALoM, DaMDa-DAMga-dhAraka aggama hisINaM saparivArANaM, tiNhaM parisANaM, sattaNhaM aNiyANaM, sattaNhaM aNi- rakSaka devothI rakSAelAM, lIMpaNa, ulleco ane gozIrSa, tathA rakta caMdananA yAhivaINaM, cauNhaM ca causaTThINaM AyarakkhadevasAhassINaM; annesiM bahUNaM thApA-vALAM, caMdana ghaToe zobhatA toraNa sahita pratidvAravALAM. ane nIcethI dAhiNillANaM devANaM, devINa ya AhavecaM, porevacaM, jAva-viharaMtiH-" (ka. uMce sudhI bAMdhalI pahoLI, goLa, laTakatI mALAo, paMcaraMgI sugaMdhI puSponA A0 pR0 102-3.) puMjo, kALo agara, kinnaru tathA tagarAdi dhUponA mahamahatA uttama gaMdhathI sugaMdhavALA; gaMdhanA piMDo jevAM che. temAM apsarAonI saMkIrNatA ane divya vAdyonA nAdo che. teonI racanA sarva jAtinA ratnovaDe che. teo khaccha, ghaLakatA, komaLa, suMvALAM, ghaDela, opela, raja, mela ane kacarA vinAnA hovAthI khullI kAMti, prabhA ane zobhAe udyotatAM che. yAvat-manohara, darzanIya, vadhAre sohAmaNAM ane pratirUpo che:-pR. 94-96.) A varNaka mATe bIjaM sthaLa A-( sa0 ka. A. pR0 209-11) che. tyAM prApta, aparyApta dAkSiNAtya asurakumAra devonA sthAno che. ane te lokanA asaMkhyeya bhAge che. ahIM ghaNAM dAkSiNAtya asurakumAra devo ane devIo vase che. teo varSe kALAM, rAtI AMkhovALAM, yAvat-(bhogone) bhogavatA vihare che. (teonA zarIranA varNaka mATe jUo:-bha. khaM0 1, pR0 27, pahelaM gujarAtI TippaNa.) teono avazeSa varNaka bhavanavAsIonA jevo kahevo. ahIM asurakumArono iMdra, asurarAja camara rahe che. te paNa varNe kALo, mahAnIlamaNI jevo; yAvat-prakAzato che. ('yAvat ' zabdathI jANI levA jaNAvelo pATha asurakumAronA banne iMdronA samAna varNanamA pra0 sU0 ka. A0 pR0 1.1-2 mAM che.) tyAM camareMdra cotrIsa lAkha bhavanonuM, cosaTha hajAra sAmAnikornu, tetrIsa trAyastriMzo--('trAyastriMzat ' zabdanI sArthakatA ghaDavA mATe A rIti che:- zrIzyAmahastI' anagAra camareMdranA trAyastriMzato saMbaMdhe A pramANe pUche chaH he bhagavan ! camareMdrane trAyastriMzato cha ? he zyAmahasti ! jaMbUdvIpanA bhArata varSamAM 'kAkaMdI' nagarImA tetrIsa tattvajJo, gRhastho-zramaNopAsako asAdhAraNa mitro hatA. teo pahelA saMvijJo-sArI rItine jANanArA, saMvijJavihArio-jJAnapUrvaka pravRtti karanArA hatA; paNa pAchaLathI zithila pariNAmavALA, yAvat-svecchAcArIo thayA hatA. tethI teo badhA aDadhA mAsanI saMlekhanA karI camareMdranA trAyastriMzo-33, saMkhyAvALA sahAyaka devo-thayA.) (bha0 za0 10, u0 4.) cAra lokapAlonu, parivAra yukta pAMca paTTarANIo, traNa pariSadogeM, sAta prakAranI senAonu, sAta senApationu; be lAkha, chappana hajAra AtmarakSakornu; ane bIjA ghaNA dAkSiNAtya deva devIonaM Adhipatya, tathA pAlakatvane karato, yAvat-vihare che:-" (ka0 A0 pR0 102-3.) jyAre devone, ke iMdrane bIje sthaLe jaq hoya tyAre pahelA potAnA upapAta parvata upara Ave che, ane tyAM mULa rUpano badalo karI bIje rUpe iSTa sthAne jAya che. tethI te te parvatonA nAmo sAthe upapAta-(upa-sAme, pAta-paDavU-jaq) zabda yojAya che. teno varNaka sthAnAMga (aM0 3) mAM A rItie cha: "camarassa asuriMdassa, asurakumAraranno tigicchikUDe uppAyapavvae "asureMdra, asurakumAronA rAjA camarano tigicchaka upapAta parvata daza so mUle dasa-bAvIse joyaNasae vikkhaMbheNaM paNNatte, camarassa NaM asuriMdassa, bAvIsa (1022) yojana viSkame kahyo che. asureMdra, asurakumAranA rAjA asurakumArarano somassa mahAraNNo somappabhe uppAyapavvae dasa joyaNasayAI camaranA lokapAla soma mahArAjano somaprabha upapAta parvata uMcAimAM eka uDDhaM uccatteNaM, dasa gAuya-sayAiM uvveheNaM, mUle dasa joyaNasayAI vikkhaMbheNaM hajAra yojana, udvedhe eka hajAra gAu, ane mULamA eka hajAra yojananI paNNatte. camarassa NaM asuriMdassa jamassa mahAraNNo jamappabhe uppAyapavvae evaM pahoLAivALo che. asureMdra camaranA yama mahArAjano upapAta parvata yamaprabha ceva. evaM varuNassa vi-,evaM vesamaNassa vi:-" (ka. A.pR0548-49.) ukta pramANe karo che. tathA tenA lokapAla varuNa ane vaizramaNanA upapAta parvatonuM mApa paNa te ja pramANe cha:-" (ka. A0 pR. 548-49.) tyAM tenI pAMca sabhAonA nAmo A pramANe che: "camaracaMcAe rAjadhANIe paMca sabhAo paNNattA, taM jahAH-sabhA "camareMdranI camaracaMcA rAjadhAnImA pAMca sabhAo kahI che, te A che:suhammA, uvavAyasabhA, abhiseyasabhA, alaMkAriyasabhA, vavasAyasabhAH-" sudharmA sabhA, upapAta sabhA, abhiSeka sabhA, alaMkArikA sabhA ane vyava(ka. A0 pR0406.) sAya sabhAH-" (ka. ApR0 406.) e aMgamAM camareMdrane laDAyaka sainyo ane senApatio pAMca kahAM che: uccatteNaM, dasa gAsajamassa mahAra A.pR.' Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. adattaraM ca NaM goyamA! prabhU camare asuriMde, asurarAyA tiriyamasaMkhene kAkaDA vALelA hovAthI jema te banne vyaktio saMlagna jaNAya che dIvasamudde bahUhiM asurakumArohiM devehi, devIhiM ya AiNNe, viti- athavA jema paiDAnI dharImA ArAo saMlagna-susaMbaddha-Ayukta-hoya, kiNNe, uvatthaDe, saMthaDe, phuDe, avagADhAvagADhe karettae, esa NaM evI ja rIte asureMdra, asurarAja camara ghaNA asurakumAra devo ane - ghaNI asurakumAra devIovaDe AkhA jaMbUdvIpa nAmanA dvIpane AkIrNa goyamA ! camarassa asuriMdassa, asuraraNNo ayameyArUve visae, paNA asurakumAra davA karI zake che, tema ja vyatikIrNa, upastIrNa, saMstIrNa, spRSTa ane visayamette buie, No ceva NaM saMpattIe vikuvisu vA, vikuvvati vA avagADhAvagADha kare che arthAt te camara bIjAM rUpo eTalAM badhAM vikuvvissati vA. vikurvI zake che, ke jene laine pUrvapramANe A Akho jaMbUdvIpa paNa bharAi jAya che. vaLI he gautama ! asureMdra, asurarAja camara ghaNA asurakumAra devo ane ghaNI asurakumAra devIovaDe A tirachA lokamAM paNa asaMkhya dvIpa ane samudra sudhInuM sthaLa AkIrNa kare che, tathA vyatikIrNa, upastIrNa, saMstIrNa, spRSTa ane avagADhAvagADha karI zake che arthAt te (camara ) eTalAM badhAM rUpo vikurvI zake che ke jenAthI asaMkhya dvIpa samudro sudhInuM sthaLa bharAi jAya che. he gautama! - pUrve kahyA pramANe eTalAM rUpo karavAnI asureMdra, asurarAja camaranI mAtra zakti che-viSaya che-viSayamAtra che, paNa koi vakhate te camare pUrva pramANe (saMprAptivaDe ) rUpo kayAM nathI, karato nathI ane karaze paNa nahIM. 4. pra0--jai NaM bhaMte ! camare asuriMde, asurarAyA emahiDDIe, 4. pra0--he bhagavan ! jo asureMdra, asurarAja camara evI moTI jAva-evaiyaM ca NaM pabhU viuvittae, camarassa NaM bhaMte ! asuriM- RddhivALo che ane yAvat-te eTalaM badhuM vikurvaNa karI zake che, to dassa, asuraraNNo, sAmaNiyA devA kemahiDIyA, jAva-kevaiyaM he bhagavan ! asureMdra, asurarAja camaranA sAmAnika devo kevI moTI ca NaM pabhU viuvittae ? RddhivALA che, yAvat-teonI vikurvaNA zakti keTalI che ? eNaM abasuhammassa aNagAra bhate ! zrIjaMvU nAmanA avAn mahAvIre chaTTA aMganA pahelA artha kahyo che ? he ___"camarassa asuriMdassa, asurakumArano paMca saMgAmiyA aNiyA, paMca "asureMdra, asurarAja camarane pAMca laDAyaka anIko-sainyo-ane saMgAmiyA aNiyAhibaI paNNattAH-pAyattANIe, pIDhANIe, kuMjarANIe, pAMca laDAyaka senApatio kahyAM chaH-padAti anIka, ghoDekhAra anIka, mahisANIe, rahANie. dume pAyattANiyAhivaI, sodAmI AsarAyA pIDhANI- kuMjarAnIka, mahiSAnIka ane rathAnIka. pAyadaLano senApati duma che, ghoDeyAhivaI, vekuMthuhatthirAyA kujarANIyAhivaI, lohiyakkhe mahisANIyAhivaI, khArono adhipati azvarAja saudAmI che, kuMjarAnIkano khAmI vaikuMthu hastikiMnare rathANIyAhivaI:-" ( ka. A0 pR0 357.) rAja che, mahiSAnIkano senApati lohitAkSa che ane rathasainyano senApati kinnara cha:-" ( ka. A0 pR0 357.) e aMgamAM camareMdranI pAMca paTTarAjJIonA nAmono pATha A pramANe che: "camarassaNaM asuriMdassa,asurakumAraranno paMca aggamahisIo paNNattAo, "asureMdra, asurakumAronA rAjA camarane pAMca apramahiSIo kahI che, taM jahAH-kAlI, rAI, rayaNI, vijjU, mehA":-( ka. A0 pR. 356.) te A pramANe:-kAlI, rAtrI, ratnI, vidyut ane medhA":- ( ka. A. pR0 356.) A pAMce agramahiSIonA pUrvabhavAdi mATe jJAtAdharmakathA (aM. 6) mAM, zrutaskaMdha bIjAnA pahelA varganA pAMca adhyayano darzanIya che. jema ke:___"te gaM kAle NaM, te NaM samae NaM abasuhammassa aNagArassa aMtevAsI "te kALe, te samaye Arya zrIsudharmakhAmI anagAranA aMtevAsI Arya ajjajaMbU NAma aNagAre, jAva-pajjuvAsamANe evaM vayAsIH-jai NaM bhaMte! zrIjaMbU nAmanA anagAra paryupAsatA yAvat-A pramANe bolyAH-jo he samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM chahassa aMgassa paDhamasuyakhaMdhassa ayaM aTThe bhagavan ! zramaNa bhagavAn mahAvIre chaTThA aMganA pahelA dhrutaskaMdhano e artha paNNatte, docassa NaM bhaMte ! suyakhaMdhassaxx ke aDhe paNNatte? evaM khalu jNbu| kahyo che, to he bhagavan ! bIjA zrutaskaMdhanoxxkayo artha kahyo che? he samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM dhammakahANaM dasa vaggA paNNattAxxcamarassa NaM jaMbu! e nizcita che, ke zramaNa bhagavAn mahAvIre dharmakathAnA daza vargoM aggamahisINaM paDhame vagge paNNattexx paDhamassa baggassa paMca ajjhayaNA kayAM chaxx temAM camareMdranI ana mahiSIono pahelo varga kahyo chexxane te paNNattA, taM jahAH-kAlI, rAI, rayaNI, vijjU, mehA."xx (ka. A. pahelA vargamAM A pramANe ( anukrame) pAMca adhyayano kayAM che:-kAlI, pR. 1478-1507.) rAtrI, ratnI, vidyut ane medhA."xx A pAMce adhyayanomA kramathI te te mahiSIno pUrva bhava, te bhavanA mAtA pitA, sthaLa, rAjA vagere tathA teno bALabhAva, dharmazravaNa, dIkSA ane tapazcaryAthI yAvat-camareMdranI paTTarANIpaNu, Rddhi, parivAra, AyuH vagereno varNaka chaH-(ka. A* pR. 1478-1507):-anu0 1. mUlacchAyAH-ayottaraM ca gautama ! prabhuzcamaraH asurendaH, asurarAjastiryag asaMkhyeyAn dvIpa-samudrAn bahubhiH asurakumAraiH devaiH, devIbhizca AkIrNAn , vyatikIrNAn , upastIrNAn , saMstIrNAn , spRSTAn , avagADhAvagADhAn kartum / eSa gautama ! camarasya asurendrasya, asurarAjasya ayam etadrUpo viSayaH, viSayamAtram uditam, no caiva saMprAptyA vyakurvI vA, vikurvati vA, vikurviSyati vA. yadi bhagavan / camaraH asurendraH, asurarAjaH evaM maharddhikaH, yAvat etAvacca prabhuH vikurvitum, camarasya bhagavan ! asurendrasya, asurarAjasya sAmAnikA devAH kiMmaharddhikAH, yAvat-kiyacca prabhurvikurvitum !:-anu. . Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe 4. u0 - gomA ! marassa asuriMdassa, asuraraNNo sAmANiyA devA mahiDIyA jAya - mahANubhAgA. te NaM tastha sANaM sANaM bhavagANaM, sANaM sANaM sAmANiyANaM, khANaM sANaM aggamahisINaM, jAbadivyA bhogabhogAI bhuMjamANA vihati, evaM mahiDIyA, jAva eva iyaM caNaM pa vicitra se jahA nAmae juvarti juvANe hatyenaM hatthe gehejja, cakka vA NAbhI arayAuttA-siyA, evAmeva goyamA ! camarassa asuriMdassa, asuraraNNo egamege sAmANiyadeve upasamupAyeNaM samAhaNNai, jAya- docaM pi veucciyasamugdhA yeNaM samohaNa, pabhU NaM goyamA ! camarasta asuriMdarasa, asuraraNNo egamege sAmANiyadeve kevalakappaM jaMbUdIpaM bahUhiM asurakumA rehiM devehiM ya, devIhi ya AiNaM, citikiSNaM, upatthaDhaM, saMtha avagADhAvagADhaM karettae; aduttaraM ca NaM goyamA ! pabhU camarassa asuriMdassa, asuraraNNo egamege sAmANiyadeve tiriyamasaMkhejje dIva - samudevahUhiM asurakumArehi devehi, devIhiM ya AiNNe, viti kiNe, upatthaDe, saMghaDe, phuDhe, avagADhAvagADe karecae, esa NaM goyamA ! camarassa asuriMdarasa, asuraraNNo egamegassa sAmANiyadevarasa ayameyArUve visaye, visayamette buie, No ceva NaM saMpattIe vikuvvisuvA, vikuvvaMti vA, vikuvvissaMti vA. phuTaM 5. pra0 jaNaM maMte ! camarassa asurridassA, asuraraNNo sAmAvidevA emahiDiyA, jAba- evatiyaM caNaM pamU pikuvvittae, camarassa NaM bhaMte ! asuriMdarasa asuraraNNo tAvatIsayA devA kemahiMDiyA 5. u0tAyacIsayA jahA sAmANiyA tahA NeyacyA. loyapAlA taheva, NavaraM - saMkhejjA dIva - samuddA bhANiyavvA. ( bahUhiM asurakumArehiM devehiM devIhi va Aiye, jAya-vikuvvistreti vA) zataka 3. udezaka 1. " 4. u0- he gautama! amureMdra, asurarAja camaranA sAmAnika devo moTI RddhivALA che ane yAvat-mahAprabhAvaLA che. motyAM pota potAnAM bhavano upara pota potAnA sAmAniko upara ane pota potAnI paTTarANIo upara sattAdhIzapaNuM bhogavatA yAvat- divya bhogone bhogavatA bihare che. ane ema evI moTI RddhivAlA che. tathA teonI vikurvaNazakti ATalI che. - he gautama ! vikurvaNa karavA mATe teo-asureMdra, asurarAja camaranA eka eka sAmAnika devo vekriyasamudghAtakaDe samavahata thAya che ane yAvat-bIjI bAra paNa vaikriyasamudghAtavaDhe samavahata thAya che. tathA he gautama! jema koi gupAna puruSa potAne hAye jubAna khInA hAthane pakaDe, arthAt paraspara kAkaDA vALelA hovAthI jema se bane vyaktio saMlagna jaNAya che; athavA jema paiDAnI gharImAM ArAo saMlagna -susaMbaddha - Ayukta - hoya evI ja rIte asureMdra, asurarAja camaranA sAmAnika devo AkhA jaMbUdrIpane ghaNA asurakumAra devo tathA ghaNI asurakumAra devIoraDe AkIrNa, vyatikIrNa, upastIrNa, saMstIrNa, spRSTa ane avagADhAvagADha karI zake che. baLI he gautama! asureMdra, asurarAja camarano eka eka sAmAnika deva A tirachA lokamAM asaMkhyeya dvIpa samudro sudhInuM sthaLa ghaNA amurakumAra devo ane caNI asurakumAra devIo vaDe AkIrNa, vyatikIrNa, upastIrNa, saMstIrNa, spRSTa ane avagADhAvagADha karI zake che. he gautama! asureMdra, asurarAja camaranA pratyeka sAmAnikamAM pUrva pramANe vikurvaNa karavAnI zakti che-viSaya che, viSayamAtra che - paNa teoe saMprAptivaDe koI vAra viku nathI, vikurvatA nathI ane vikurvaze nahIM. 5. pra0 - he bhagavan ! jo asureMdra, asurarAja camaranA sAmAnika devo evI moTI RddhivAlA che ane yAvat eTa vikuNa karavA samartha che to he bhagavan ! asureMdra, asurarAja camaranA trAyakhizaka devo keSI moThI divALA he ! 5. u0- he gautama! jema sAmAniko kahyA tema trAstrizako paNa kahevA. tathA lokapAlo saMbaMdhe paNa ema kahe. vizeSa e ke, teo potAnA banAve rUpothI aneka asurakumAra ane asurakumArI othI-saMkhyeya dvIpa samudrone bharI zake che. (e to mAtra teno viSaya che. paNa yAvat - o e pramANe vikurvaze nahIM . ) * 1. mUlacchAyAH -- gautama ! camarasya asurendrasya, asurarAjasya sAmAnikA devA maharddhikAH, yAvat-mahAnubhAgAH te tatra sveSAM sveSAM bhuvanAnAm, sveSAM sveSAM sAmAnikAnAm, khAtAM khAto agramahiSINAm, vAda- divyAni bhogabhogyAni bhuJjAnA viharanti evaM mahardikAH, yAbada etAyaca prabhurvikurvitum, tadyathA nAma yuvatiM yuvA hastena hastaM gRhNIyAt, cakrasya vA nAbhI arakAyuktA ( uttAsitA) syAt, evameva gautama ! camarasya asurendrasya, asurarAjasya ekaikA sAmAnikadevo vaikiyasamudghAtena samavahanti yAvat dvitIyamapi vaiyiyAtena samavahanti, prabhurgotama / camarasya asurendrasya asurarAjasya ekaikaH sAmAnikadevaH kevalakalpaM jambUdvIpaM bahubhirasurakumAraiH devaizca, devIbhizva AkIrNam, vyatikIrNam, upastIrNam, saMstIrNam, spRSTam, avagADhAyA kartuma ayosara ca bhItama prabhumarasya anurendrasya, anurarAjasya ekaikaH sAmAnikadevaH tiryagasaMkhyeyAn dvIpa samudrAn bahubhirasurakumAraiH deveza, devImi AkIrNAn vyatikIrNAn upastIrNAn saMstIgIna sTAn apagADAgAdAn kartum eSa gautama / camarakha asurendrakha, agurarAjasya ekaikasya sAmAnikadevasya ayam etadrUpo viSayaH viSayamAtram uditam go caiva saMprApya vyakurviSa vikurvanti vA vikurvibhyanti vA. yadi bhagavan ! camarasya asurendrasya, asurarAjasya sAmAnikadevA evaM maharddhikAH, yAvat etAvacca prabhurvikurvitum, camarasya bhagavan ! asurendrasya, asurarAjasya trAyastriMzakAH devAH kiMmaharddhikAH ? trAyastriMzakAH yathA sAmAnikAstathA jJAtavyAH. lokapAlAstathaiva, navaram - saMkhyeyAH dvIpasamudrAH bhaNitavyAH. ( bahubhiH asurakumAra deva, devIbhitra AkIrNAn yAvat vikurviSyati vA ) :- anu0 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3:-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 6.pra0--jaI NaM bhaMte / camarassa asuriMdassa, asuraraNNo - 6. pra0-he bhagavan ! jo asureMdra, asurarAja camaranA lokalogapAlA devA emahiDIyA, jAva-evatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae, pAla devo evI moTI RddhivALA che ane yAvat-teo eTaluM vikurvaNa camarasa asariMdassa. asararaNNo aggamahisIo devIo kema- karI zake che, to asureMdra, asurarAja camaranI paTTarANI devIo kevI hiDIyAo, jAva-kevaiyaM ca NaM pabhU vikuvittae ? moTI RddhivALIo che ane teo keTaluM vikurvaNa kare che ? 6. u0-goyamA! camarassa NaM asuriMdassa, asuraraNo aggama- 6. u0--he gautama ! asureMdra, asurarAja camaranI paTTarANI hisIo mahiDIyAu, jAva-mahANubhAgAo, tAo NaM tattha sANaM devIo moTI RddhivALIo che ane yAvat-moTA prabhAvavALIo che. sANaM bhavaNANaM, sANaM sANaM sAmANiyasAhassINaM, sANaM sANaM mahatta- teo tyAM pota potAnA bhavano upara, pota potAnA hajAra sAmAnika riyANaM, sANaM sANaM parisANaM, jAva-emahiDIyAo; aNNaM jahA devo upara, pota potAnI mitrarUpa mahattarikA devIo upara ane logapAlANaM aparisesaM. pota potAnI samitinuM svAmipaNuM bhogavatI rahe che yAvat-te paTTarANIo evI moTI RddhivALIo che. te saMbaMdhenI bIjI badhI hakI kata lokapAlonI peThe kahevI. 7. pra0--sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti. bhagavaM doce goyame samaNaM - 7. pra0-he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai. jeNeva tace goyame vAyubhUtI aNa pramANe che. ema kahI dvitIya gautama agnibhUti anagAre zramaNa bhagagAre. teNeva uvAgacchai, teNeva uvAgacchittA, tacaM goyamaM vAyubhUti vaM mahAvIrane vAMdI. namI je tarapha tRtIya gautama vAyubhUti anagAra aNagAraM evaM vadAsi: hatA te tarapha javAnuM kartuM ane tyAM jaine te agnibhUti anaevaM khalu goyamA ! camare asuriMde, asurarAyA evaM gAre vAyubhUti anagArane A pramANe kayuM ke:-he gautama ! mahiDIe, taM ceva evaM savvaM apuTThavAgaraNaM NeyavvaM aparisasiyaM 4 e pramANe nizcita che ke, asureMdra asurarAja camara, evI moTI jAva-aggamahisINaM jAva-vattavvayA sammattA. teNaM se tace goyame RddhivALo che, ityAdi badhuM camarathI mAMDIne tenI paTTarANIo. vAyubhUtI aNagAre docassa goyamassa aggibhUtissa aNagArassa sudhI- apRSTa vyAkaraNa ( aNapUchaye uttara ) rUpa vRttAMta ahIM evamAikkhamANassa, bhAsamANassa, paNNavemANassa, parUvemANassa eya-' eka- kahe. tyAra pachI agnibhUti anagAre pUrva pramANe kahelI, bhASelI, maha no sadahai, no pattiyai, no roei, eyamaDhe asaddahamANe, jaNAvelI ane prarUpelI e vAtamA te tRtIya gautama vAyubhUti anaapattiyamANe, aroemANe, udvAe udvei, udveittA jeNeva samaNe gArane zraddhA besatI nathI, vizvAsa Avato nathI ane e vAta bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, jAva-pajjuvAsamANe evaM vayAsI:- teone rucatI nathI. have e vAtamAM azraddhA karatA, avizvAsa evaM khalu bhaMte ! mama doce goyame aggibhUI aNagAre mamaM eva- ANatA ane e vAta tarapha aNagamAvALA te tRtIya gautama vAyumAikkhai, bhAsai, paNNavei, parUvei-evaM khalu goyamA ! camare bhUti anagAra potAnA AsanathI uThI-ubhA thai-zramaNa bhagavaMta asuriMde,. asurarAyA mahiDIe, jAva-mahANubhAge, se NaM tattha mahAvIra tarapha gayA ane tyAM jai teonI paryupAsanA karatA A cottIsAe.bhavaNAvAsasayasahassANaM, evaM taM ceva savvaM aparisesaM rIte bolyA ke:-he bhagavan / dvitIya gautama agnibhUti anagAre mane bhANiyavvaM, jAva-aggamahimINaM vattavvayA sammattA, se kahameyaM sAmAnya prakAre kA. vizeSa prakAre kA, jaNAvyuM ane prarUpyu maMte ! evaM? ke,-" asureMdra, asurarAja camara evI moTI RddhivALo cha ane yAvat-evA moTA prabhAvavALo che ke, te tyAM cotrIza lAkha bhavanAvAso upara svAmipaNuM bhogave che, ityAdi badhuM paTTarANIo sudhIrnu vRttAMta ahIM pUrepUrUM kahe." to he bhagavan ! te e te ja pramANe kevI rIte che ? 1. mUlacchAyAH-yadi bhagavan ! camarasya asurendrasya, asurarAjasya lokapAlAH devA evaMmaharddhikAH, yAvat-etAvaca prabhurvikurvituma, camarasya asurenasya,asurarAjasya apramahinyo devyaH kiMmaharddhikAH, yAvat-kiyaca prabharvikavituma? gautama | camarasya asurendrasya, asurarAjasya agramahiSyo maharddhikAH, yAvat-mahAnubhAgAH, tAstatra khAsAM khAsA bhuvanAnAm , svAsAM svAsI sAmAnikasAhasrINAm, svAsAM svAsAM mahattarikANAm, svAsAM svAsA parSadAm; yAvat-evamahaddhikAH, anyad yathA lokapAlAnAm aparizeSama, tadevaM bhagavan !. tadevaM bhagavan! iti. bhagavAn dvitIyo gItamaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIra ndita, namasyati. yenaiva tRtIyo gautamo vAyubhUtiranagArastenaiva upAgacchati, tenaiva upAgamya tRtIyaM gautamaM vAyubhUtiranagAram evam avAdIta:-evaM khalu mAtama ! camaraH asurendraH, asurarAjaH evaMmahardhikaH, taJcava evaM sarvam apRSTavyAkaraNaM jJAtavyam aparizeSaM yAvat-agramahiSINAM yAvat-vaktavyatA samAptA; tataH sa tRtIyo gautamo vAyubhUtiranagAro dvitIyasya gautamasya agnibhUteH anagArasya evam AkhyAtaH, bhASamANasya, prajJApayataH, prarUpayata etadartha no adhAta, nA pratyAta, no rocayati, etadartham athadhat , apratyayan , arocayana, utthayA uttiSThati, utthAya yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastenaiva upAgacchati, yAvat-paryupAsInaH evam avAdItU:-evaM khalu bhagavan / mama dvitIyo gautamo'gnibhUtiH anagAro mAm evam AkhyAti, bhASate, prajJApayati. prarUpayati-evaM khalu gItama | camaraH asurendraH, asurarAjo maharddhikaH, yAvat-mahAnubhAgaH, sa tatra catustriMzadbhavanAvAsazatasahasrANAm, evaM tacaiva sarvam, aparizeSa bhaNitaMvyam, yAvat-apramahiSINAM vaktavyatA samAptA, tat kathametad bhagavan ! evam :-anu0 Jain Education international . Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe 7. u0- gomAdI, samaNe bhagavaM mahAvIre ta gova vAyubhUtiM aNagAraM evaM vayAsI :- jaM NaM goyamA ! doce goyame aggibhUI aNagAre taba evamAiksara, sAsara, paNNaveda, parUber3a-"evaM khalu goyamA ! camare asuridai, asurarAyA mahiDIe, evaM taM caiva savvaM jAva--aggamahisINaM vattavvayA sammattA" sacce NaM esamaTThe, ahaM pi NaM goyamA ! evamAikkhAmi, bhAsAmi, paNNavemi, parUvemi - evaM khalu goyamA ! camare asuriMde, asurarAyA jAya-mahidIe, so caiva bItio gamo bhANiyavvo, jAva - aggamahisIo, sacce NaM ema. , sevaM bhaMte 1 senaM bhate ! tithe govame vAvubhUI gare samaNaM bhagayaM mahAvIraM caMdara, namasara, jeNeva doge goyame aggibhUI aNagAre teNeva uvAgacchai, uvAgacchaittA docaM goyamaM aggibhUI aNagAraM baMdara, namasara, eyama sammaM viNaNaM bhujo bhulo khAmei. - " zataka 3. - uddezaka 1. 7. u0 - pachI 'he gautama! vagere,' ema AmaMtrI zramaNa bhagavaMta mahAvIre te trIjA gautama vAyubhUti anagArane A pramANe kayuM ke:he gautama! te dvitIya gautama agnibhUti anagAre tane je sAmAnya prakAre kazuM vizeSa prakAre karchu, jaNAnyuM ane prarUpyaM ke, " he gautama ! asureMdra, asuMrarAja camara moTI RddhivAko che, ityAdi badhuM tenI paTTarANIo sudhInuM vRttAMta ahIM kahevuM." ( he gautama! ) e bAta sAcI che ane he gautama! huM paNa ema kahuM huM, bhAnu hu~, jaNAvuM huM ane prarUpaM chaM ke asureMdra, asurarAja camara moTI RddhivALo che ityAdi te ja rIte yAvat - paTTarANIo sudhInI hakIkatavALo bIjo gama kahevo. ane e vAta sAcI che. 1. vyAkhyAtaM dvitIyazatam, atha tRtIyazataM vyAkhyAyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - anantarazate'stikAyA uktAH, iha tu dvizeSabhUtasya jIvAstikAyasya vividhadharmA ucyante ityevaM saMbandhasyAsya tRtIyazatasyoddezakArya saMgrahAyeyaM gAthA - 'kerisa' ityAdi. tatra 'risa viuvvaNa' tti kIdRzI camarasya vikurvaNAzaktiH ? ityAdi praznanirvacanArthaH prathama uddezakaH. 'camara' ti camarotpAtA'bhidhAnArthe dvitIya:'kiriya' tti kAyikyAdi kriyAdyarthAbhidhAnArthaH tRtIyaH 'jANa' tti yAnaM devena vaikriyaM kRtaM jAnAti sAdhurityAdyarthanirNayArthazcaturthaH. ' itthi ' tti sAdhurbAhyAn pudgalAn paryAdAya prabhuH stryAdirUpANi vaikriyANi kartumityAdyarthanirNayArthaH paJcamaH. 'nagara' tti vArANasyAM nagaryAM kRtasamudghAto'nagAro rAjagRhe rUpANi jAnAtItyAdyarthanizcayaparaH SaSThaH pAlaya' ci somAdilokapAlacatuSTayatvarUpAbhidhAyaka: saptamaH, 'ahivara' tti asurAdInAM kati devA adhipatayaH ityAdyarthaparo'STamaH. 'iMdiya' ci indriyaviSayAbhidhAnArthI navamaH 'parisa' tti camarapariSadAbhidhAnArtho dazamaH iti. 8 , he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che ema kahI tRtIya gautama vAyubhUti anagAra zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMde che, name che ane pachI je tarapha bIjA gautama agnibhUti anagAra che tyo AvI, teone bAMdI, namI, 'teonI bAtane na mAnI te mATe teonI pAse vAraMvAra vinayapUrvaka sArI rIte kSamA mAMge che. ' ve 1. bIjA zatakamI vyAkhyA karI. hane trijA zatakanI vyAkhyAno prAraMbha dhAya che. bIjA zataka ane trijA zatakalo paraspara saMbaMdha A rIte che:AgaLanA zatakarmA sAmAnya astikAya saMbaMdhe hakIkata kahI ke ane have vizeSa astikAya saMbaMdha hakIkata jagAvAya e sthAnocita che, mATe A zatakamAM astikAyogAM vizeSarU jIvAstikAyanA vividha dharmoM kahebAnA hai. e pramANe bInA ane binA zatakano saMkalanArUpa saMbaMdha che. pijA zatakanA daze uddezakamAM kayA kayA viSayo saMbaMdhe nirUpaNa thavAnuM che te vAtane sUcabavA sAru A saMgraha gAthA che: - [ 'kerisa' ityAdi . ] temAM ['ri vivvaNa 'si ] camara nAmanA iMdramAM vikurvazakti- jUdAM jUdAM rUpo pheravAnI zakti kesI che ityAdinA nirvacana mATe prathama uddezaka che. [+ camara 'si ] camarano utpAta jaNAvavA bIjo uddezaka kiriyatti ] kAyikI ( zarIrathI thatI) vagere kiyAone jaNAcacA trijo uddezaka che. che. ['jAgati] 'deve vikurve yAnane sAdhu jANe ' ityAdi arthanA nirNaya sAru poyo uddezaka che. [ 'itthi 'si ] sAdhu bahAranAM pulonelahane strI vagerenAM vaikriyarUpo karI zake ?' ityAdi arthanA nirNaya sAru pAMcamo uddezaka che. ['nagara 'tti ] jeNe vArANasI (banArasa) zahera mAM samudghAta karyo che evo sAdhu, rAjagRha nagaramA rahelAM rUpone jANe che ? ityAdi vAtanA nizcaya mATe chaTTo uddezaka che. ['pAlaya 'tti ] soma vagere cAra lokapAlonA svarUpane kahenAro sAtamo uddezaka che. [ 'ahivai 'tti ] 'asura vagerenA iMdro keTalA che ?' e vAtane jaNAvavA mATe AThamo uddezaka che. [ 'iMdiya 'tti ] iMdriyonA viSayo saMbaMdhe navamo uddezaka che ane [ 'parisa 'tti ] camaranI sabhA saMbaMdhI hakIkata jaNAvavA dazamo uddezaka che. " 2. tatra kIdRzI vikurvaNA ? ityAdyarthasya prathamoddezakasya idaM Adi sUtram - " te NaM kAle NaM' ityAdi sugamam navaram -' kemahi - DIe' ti kena rUpeNa maharSikaH kiMrUpA vA maharSirasyeti kiMmahardhikaH, "kiyanmahardhikaH" ityanye sAmANiyasAhastIrNa' ti 6 " 1. mUlacchAyAH gItamAde zramaNo bhagavAn mahAvIrastutIrtha gautamaM vAvubhUtim anagAram evam avAdIdaH yad gautama, dvitIyo gItama agnibhUtiH anagAraH syAm evam AkhyAti, bhASate prajJApayati, rUpayati-"evaM khala gautama camarAH anurendra, asurarAjo mahardikA evaM tacaiva sarvaM yAvat agramadiSINAM vaktavyatA samAptA" eyaH eSo'rthaH ahamapi gautama evam AkhyAmi bhASe, mahApayAmi, prarUpayAmi evaM kha gautama ca asurendraH, asurarAjo yAvat-maharddhikaH, sa eva dvitIyo gamo bhaNitavyaH yAvat - agramahiSyaH satyaH eSo'rthaH tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan / iti toyadImA anagAraH bhramaNaM bhagavantaM mahAbIra vandate namasyati yenaiva dvitIyo gItamo'gnibhUtiH anagArakheneva upAgacchati, upAgamya dvitIyaM gautamam agnibhUtim anagAraM vandate namasvati etada samyag vinavena bhUyo bhUyaH kSamayateH-anu / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka.3.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. samAnayA indratulyayA RddhyA caranti iti sAmAnikAH. 'tAyattIsAe' tti trayastriMzataH, tAyattIsagANaM' ti mantrikalpAnAma yAvatkaraNAda idaM dRzyam:-"cauNhaM logapAlANaM, paMcaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM, tiNhaM parisANaM, sattaNhaM aNiyANaM, sattaNhaM aNiyADivaINaM. cauNDaM causaDhINaM AyarakkhadevasAhassINaM, anesiM ca bahUNaM camaracaMcArAyahANivatthabvANaM devANaM ya, devINaM ya AhevacaM. povanaM. sAmittaM. bhaTTittaM, ANA-Isara-seNAvacaM kAremANe, pAlemANe mahayAhayanaTTa-gIa-vAiya-taMtI-tala-tAla-tuDia-dhaNamaiMgapar3appayAiyaraveNaM divyAI bhogabhogAI bhuMjemANe." tti tatra Adhipatyam-adhipatikarma, purovartitvama agragAmitvam , svAmitvam-vasvAmibhAvam , bhavama-poSakatvam , AjJezvarasya AjJApradhAnasya sato yatsenApatyaM tattathA tatkArayan , anyaiH pAlayan svayamiti tathA mahatA raveNeti yogaH. 'Ahaya' tti-"AkhyAnakapratibaddhAni" iti vRddhAH. athavA 'ahaya' tti-ahatAni-avyAhatAni nATya-gIta-vAditAni, tathA tantrIvINA, talatAlAH-hastatAlAH, talA vA hastAH, tAlA:-kasikAH; 'tuDaya'tti-zeSatUryANi, tathA ghanAkAro dhvanisAdhAda yo mRdaGgoH-mardalaH paTanA dakSapuruSeNa pravAditaH iti, eteSAM dvandvaH, ata eSAM yo ravaH sa tathA tena. 'bhogabhogAI' ti-bhogArhAn zabdAdIn 'evaM mahiDIe'tti evaM maharddhika iva maharddhikaH, "iyanmaharddhikaH" ityanye, 'se jahAM nAmae'. tti ityAdi. yathA yuvatiM yuvA hastena haste gahAti-kAmavazAda gADhataragrahaNato nirantarahastAGgulitayetyarthaH. dRSTAntAntaramAhaH-'cakassa' ityAdi. cakrasya vA nAbhiH, kiMbhUtA ? 'aragAutta' tti arakairAyuktA-abhividhinA'nvitA arakAyuktA, 'siya' tti syAt-bhavet , athavA arakA uttAsitA-AsphAlitA yasyAM sA arakottAsitA. 'evameva' ti nirantaratayetyarthaH, prabhurjambUdvIpaM bahubhirdevAdi bhirAkIrNa kartumiti yogaH, vRdvaistu vyAkhyAtam:-"yathA yAtrAdiSu yuvatiyUno hastena lagnA pratibaddhA gacchati bahulokapracite deze, evaM yAni rUpANi vikurvitAni tAni ekasmin kartari pratibaddhAni, yathA vA cakrasya nAbhirekA bahubhirarakaiH pratibaddhA ghanA nizchidrA, evamAtmazarIrapratibaddhairasuradevairdevIbhizca pUrayediti. 'veubviyasamugghAeNaM' ti vaikriyakaraNAya prayatnavizeSeNa, 'samohaNNaI' ti samupahanyate-samupahato bhavati, samupahanti vA pradezAn vikSipatIti; 'saMkhejjAI ityAdi., tatsvarUpamevAhaH-daNDa iva daNDa:-UrdhvA'dhaH AyataH zarIrabAhalyo jIvapradeza:-karmapudgalasamUhaH, tatra ca vividhapudgalAn Adatte iti darzayannAha, tadyathAH-ratnAnAM karketanAdInAm , iha ca yadyapi ratnAdipudgalA audArikAH, vaikriyasamudghAte ca vaikriyA eva grAhyA bhavanti, tathApIha teSAM ratnAdipudgalAnAmiva sAratApratipAdanAya ratnAnAmityAdyuktam , tacca 'ratnAnAmiva' ityAdi vyAkhyeyam. anye tyAhuH"audArikA api te gRhItAH santo vaikriyatayA pariNamanti" iti. 2. have 'vikurvaNA zakti kevI cha ? ' e vAtane sUcavanAra prathama uddezakanuM A sUtra cha:-['te NaM kAle NaM' ityAdi.] e badhu sugama che. vizeSa e ke, kemahiDDIe'tti ] te camara, keve rUpe moTI RddhivALo cha, athavA te camaranI kevI moTI Rddhi cha ? "te camara, kevaDo moTo RddhivALo camareMdranI - che" e pramANe bIjAo artha kare che. ['sAmANiasAhassINaM 'ti] sAmAnika eTale sarakhAivALA-iMdranI sarakhI RddhivaDe caranAra (rahenAra) te sAmAnika teo upara, ['tAyattIsAe 'tti] tetrIsa ['tAyattIsagANaM'ti] trAyastriMzaka devo arthAt pradhAnanI jevA devo teo upara, ahIM yAvat! zabda mUkyo che mATe A pramANe jANavu:-" cAra lokapAlo upara, parivAravALI pAMca paTTarANIo upara, traNa sabhAo upara, sAta senAo upara, sAta senAdhipatio upara, be lAkha, chappana hajAra (2, 56000) AtmarakSaka devo upara ane bIjA ghaNA camaracaMcAmA rahenArA devo tathA devIo upara adhipatipaNuM, purapatipaNuM, khAmipaNuM, bhartRpaNuM-pAlakapaNuM ane AjJAnI pradhAnatApaNe senAdhipatipaNuM karAvato, bIjA dvArA pote paLAvato-rakhAvato tathA moTA avAjapUrvaka ahata-akhaMDa-niraMtara thatAM nATako, gIto tathA vAjAMonA zabdo vaDe, vINA, tALoTA, hAtho, kAMsio ane bIjAM aneka jAtinAM vAjAMonA zabdovaDe tathA DAhyA puruSa dvArA vagADAtA ane megha jevA gabhIra mRdaMganA zabdavaDe divya-bhogavavA yogya zabda vagere bhogone divya-bhoga. bhogavato te iMdra vihare che. ['evaM mahiDDIe'ti] eTale moTA RddhivALAnI jevo. bIjA puruSoe A zabdano" eTalo moTo RddhivALo" e pramANe anyamata. artha karyo che. [ se jahA nAmae' ityAdi.] jema koi eka juvAna puruSa, kAmane vazavartI rahIne juvAna svInA hAthane potAnA hAthavaDe jorathI vikurvaNAnA kAkaDAvALavA pUrvaka pakaDe. bIjuM udAharaNa kahe chaH-['cakkassa' ityAdi.] paiDAnI dharI, kevI dharI ? to kahe che ke, ['aragAutta'tti ] je dharI babhI bAjue ArAothI yukta [ 'siya'tti] hoya. athavA je dharImA ArAo aphaLAelI hoya te. ["evAmeva 'tti] evI rIte ja niraMtarapaNe jaMbUdvIpane devAdikavaDe AkIrNa (bharI devA) karavA te samartha che, ema saMbaMdha karavo. vRddha puruSoe to A pramANe vyAkhyA karI cha:-"jema yAtrA vRddho. baMgarenI dhAmadhUmamAM jyAM ghaNAM lokono meLo jAmelo hoya evA bhAgamA juvAna puruSane hAthe vaLagelI juvAna bAi (strI) gati kare che. arthAt jema 1. pra. chAyAH-caturNA lokapAlAnAm, paJcAnAm agramaddiSINAM saparivArANAm, tisUNAM parSadAm, saptAnAm anIkAnAm , saptAnAm anIkA'dhipatInAm, catasUNAM catuSSaSTInAm AtmarakSakadevasahasrINAm, anyeSAM ca bahanAM camaracaJcArAjadhAnIvAstavyAnAM devAnAM ca, devInA cAdhipatyam, pArapatyam, khAmilam, bhaTTelam, AjJezvara-senApatyaM kArayana, pAlayan mahatAhata-nAvya-gIta-vAditra-tatrI-tala-tAla-truTita-ghanamRdaGgapaTupravAditaraveNa divyAni bhogabhogAni bhuJAna itiH-anu0 1. ahIM zrITIkAkAre 'yAvat' zabdathI jaNAvelo 'porevacaM' sudhIno badho pATha "prajJApanA-" (upA. 4 nA ka0 A0 pR0103) mAM bhAdhararAva camareMdranA adhikAramA che, te ahIM camareMdranA (bha0 saM0 2, pR0 13 nA) TippaNamA uddharela che, paNa TippaNamAMno 'jAva' zabdathI adhyAhAyeM pATha bane iMdro-camara, bali-nA saha varNanamA A sthaLe (prajJA. ka. A.pR0 100-1) cha:-anu0 1, vRddha puruSI 'ahata ne badale 'Aya'-'AkhyAta' evo artha kare che ane AkhyAta eTale jemA vArtAo paNa cAlI rahI che evAM nATako bagere:-zrIabhaya. 2 bha* sU0 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 1. te strI, juvAna puruSane hAthe vaLagelI paNa jUdI dekhAya che tema je rUpo te deve vikurvelAM che te rUpo eka mULa puruSa ( rUpone vikurvanAra puruSa ) mAM vaLagelA paNa jUdAM dekhAya cha; athavA jema ghaNI ArAothI pratibaddha evI paiDAnI dharI dhana-jarA paNa polANa vinAnI-kANAM vinAnI-jaNAya che tema (te deva,) potAnA zarIra sAthe pratibaddha aneka asuradeva ane asuradevIo vaDe jaMbUdvIpane bharI de che." [ veubviyasamugdhAeNaM 'ti] vaikriya rUpo karavA mATe ekajAtano prayatna te vaikriyasamudghAta te baDe [ 'samohannai 'tti] samupahata thAya che, athavA pradezone pheMke che. tenuM ja svarUpa kahe cheH-[ 'saMkhejjAI' ityAdi.] je daMDanI jevo hoya te ' daMDa ' kahevAya. uMce, nIce-lAMbo ane zarIranI jeTalI jADAivALo jIvapradezono tathA karmapudgalono samUha te daMDa. te vakhate vividha-jUdI jUdI jAtinAM-pudgalonU grahaNa kare che. te vAtane darzAvatAM kahe che ke, karketana vagere ratnonAM pudgalonuM grahaNa kare che. zaM0-ratna vagerenAM pudgalo audArika hoya che. ane vaikriyasamudghAtamAM to te ja pudgalo kAma Ave che je pudgalo vaikriya hoya che. jyAre ema che tyAre ahIM ratnAdi pudgalonuM grahaNa zA mATe karyu ? samA0-je pudgalo vaikriyasamudghAtamAM levAya che te pudgalo ratno jevAM sAravALAM che e vAtane jaNAvavAM ahIM ratna vagerenuM grahaNa karyu che. mATe 'ratna pudgalo'no artha 'ratnanI jevAM pudgalo' karavo ane ema karavAthI kAMi harakata nathI. bIjAo to kahe che ke,-"jyAre vaikriyasamudghAta dvArA audArika pudgalonuM grahaNa thAya che tyAre te audArika pudgalo paNa vaikriya pudgalo banI jAya che." 3. yAvat karaNAdidaM dRzyam:--"vairANaM, veruliyANaM, lohiyakkhANaM, masAragallANaM, haMsagabbhANaM, pulayANaM, sogaMdhiyANaM, jotIrasANaM, aMkANaM, aMjaNANaM, rayaNANaM; jAyarUvANaM, aMjaNapulayANaM, phalihANaM" ti. kim ? ata AhaH-'ahAbAyare'tti yathAbAdarAn asArAn pudgalAn parizAtayati daNDanisargagRhItAn, yaJcoktaM prajJApanATIkAyAm:-"yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prAgabaddhAn zAtayati" iti, tat samudaghAtazabdasamarthanArthamanAbhogikaM vaikriyazarIrakarmanirjaraNamAzriya iti. 'ahAsuhume' ti yathAsUkSmAn sArAn 'pariyAei' tti paryAdatte-daNDanisargagRhItAn sAmasyenAdatte ityarthaH. 'docaM pi' tti dvitIyamapi vAraM samudghAtaM karoti cikIrSitarUpanirmANArtham, tatazca 'pabhutti samarthaH, kevalakappaM' ti kevalaH-paripUrNaH, kalpata iti kalpaH-svakAryakaraNasAmopetaH, tataH karmadhArayaH, athavA kevala. kalpaH kevalajJAnasadRzaH paripUrNatAsAdharmyAt , saMpUrNaparyAyo vA kevalazabda iti. 'Ainna' ityAdaya ekArthA atyantavyAptidarzanAyoktAH. 'adattaraM ca NaM' ti athAparaM ca, idaM ca sAmarthyAtizayavarNanam. 'visae' tti gocaro vaikriyakaraNazakteH, ayaM ca tatkaraNayukto'pi syAt, ityata AhaH-visayamette ti viSaya eva viSayamAnaM kriyAzanyam 'buie' ti uktam , etadevAhaH-saMpattIe' tti yathoktArthasaMpAdanena vikasvisa vA vikurvitavAn vA; vikurvati vA, vikurviSyati vA, 'vikurva' ityayaM dhAtuH sAmayiko'sti, 'vikurvaNA' ityAdiprayogadarzanAd iti. 'navaraM saMkhejjA dIva-samudda' tti lokapAlAda.sAmAnikebhyo'lpatararddhikatvenAlpataratvAd vaikriyakaraNalabdhariti. 'apaTTavAgaraNaM' ti apRSTe sati pratipAdanam. 3. ahIM yAvat' zabda mUkyo che mATe A pramANe jANavu:-'vajranA, vaiDuryanAM, lohitAkSanA, masAragallanA, haMsagarbhanAM, pulakanAM, saugaMdhikanA, jyotirasanAM, aMkonAM, aMjanonAM, ratnonAM, jAtarUponA, aMjanapulakonAM ane sphaTikonAM. ' ethI zaM? to kahe che ke, ['ahAbAyare'tti] daMDanA nisarga dvArA lIdhelA asAra pudgalone khaMkherI nAkhe che. zaM0-A ThekANe ema kahyu cha ke, 'daMDanA nisarga dvArA lIdhelA asAra pudgalone khaMkherI nAkhe che' ane prajJApanA sUtranI TIkAmAM kayuM che ke, 'pUrve bAMdhelAM vaikriyazarIranAmakarmanAM yathAsthUla pudgalone khaMkherI nAkhe che' arthAt 1. 'vaikriyasamudghAta'nI oLakha mATe upayogI rIti A che:-nairayiko, devo, pavana, keTalAka manuSyo ane paMceMdriya tiryaMco potAnA zarIrane TraeNkuM, lAvU, jADu, pAtaLa, uMcaM, nIcaM ane suMdara karavAne je kriyA kare che tene jaina paribhASA "vikriyA' kahe che, ane te vaDe taiyAra thatA zarIrane 'vaikriya-zarIra' kahe che. AtmAe potAnA Atmapradezone kArya vizeSa mATe zarIrathI bahAra prasArI pAchAM saMkocavAM tenuM nAma e zailIe 'samudghAta' che. AvA samudghAtonI gaNanA zrIsamavAyAMgamAM A pramANe che: "satta samugdhAyA paNNatA, taM jahAH-veyaNAsamugdhAe, kasAyasamugyAe, "samudghAto sAta kahyA che, te A pramANeH-vedanAsamudghAta, kaSAyamAraNAMtiyasamugghAe, veuvviyasamugghAe, teyasasamugghAe,AhAraasamugyAe, samudghAta, mAraNAMtikasamudghAta, 'vaikriyasamudghAta,' taijasasamudghAta, kevalisamugdhAe:-" (ka0 A0 pR0 19). ____ AhArakasamudghAta ane kevalisamudghAta":-(ka0 A0 pR. 19). A sAta samudghAtomAno cotho samudghAta jyAre jUnA ane sthUla pudgalovALA zarIrane, navAM ane sUkSma pudgalo yukta karavU hoya tyAre yojavAmAM Ave che. jemaH-pakSI potAnI upara jAmelI dhulIne dUra karavA pAMkho pahoLI karI dhulIne khaMkherI pAchI saMkoce cha, tema ukta AtmAo paNa kahela kAraNa mATe Atmapradezono jADAi ane pahoLAimAM deha jevo ane laMbAimAM asaMkhyeya yojana laMbANavALo daNDAkAra daMDa race che. A sthiti aMtarmuhUrta mAtra hoya che, ane teTalA hUMkA samayamAM paNa AtmA potAne lAgelA pudgalomA iSTapaNe pheraphAra kare che. A samudghAtanI utpatti vaikriyazarIranAmakarmathI thAya che. A saMbaMdhenA vizeSa jJAna mATe (bha0 kha0 1, pR0 262 nuM 1 aMkavALu gujarAtI TippaNa gaveSaq.) ane tethI paNa vadhAre jJAnArthIoe temAM jaNAvelAM sthaLo jovA:-anu0 1. pra. chAyAH-vajrANAm, vaiDuryANAm, lohitAkSANAm, masAragallAnAm, haMsagarbhANAm, pulakAnAm, saugandhikAnAm, jyotIrasAnAm, aGkAnAm, ajanAnAm, ratnAnAm, jAtarUpANAm, aJjanapulakAnAm, sphaTikAnAm itiH-anu0 1. A pAThane maLato pATha zrIrAyapaseNI-rAjapraznIya-nAmanA bIjA upAMgamA sUryAbha devanA adhikAramA (ka. A. pR0 29 mAM) che. 2. zrIprajJApanA-panavaNAjI-upAMgano TIkA gata pATha ane teno artha A pramANe che:-anu0 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3:-uddezaka ?. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. nakANe kaDelA khaMkherI nAkhavAnAM pudgalo jUdAM jUdAM che tethI paraspara viruddhatA kema na Ave ? samA0-e banne vAto jUdI jUdI che mATe koi paNa samAdhAna. nAtinI viruddhatAno avakAza nathI. kAraNa ke prajJApanA sUtranI TIkAmAM je hakIkata kahI che te, samudghAta zabdanuM samarthana karavA anAbhogika (ajAjatA nArA) vaikriyazarIranAmakarmanAM pudgalonA nirjaraNane AdhIne kahI che. ['ahAsuhume 'tti ] sAravALAM pudgalornu [ 'pariyAei 'tti ] grahaNa kare che; arthAta daMDanA nisarga dvArA grahaNa karela pudgalone sarva prakAre le che. ['docaM pi'tti] icchela rUpone banAvavA sAru bIjI vAra paNa samudghAta kare che. ane, desI bhiti| aneka rUpone banAvavA samartha che. ['kevalakappaM 'ti] kevala-pUrepUro, kalpa-potAnuM kArya karavAne zaktimAna: kevalakalpa. avakalpa-potAnaM kArya karavAne pUrepUro zaktimAn ; athavA kevalakalpa-kevalajJAnanI jevo saMpUrNa, athavA kevalakalpa-saMpUrNa. [ 'AinnaM'] sAha aneka zabdo sarakhA arthavALA che ane ahIM 'atyaMta bharAvo' jaNAya te mATe teno prayoga karyo che. ['aduttaraM ca NaM' ti] AvadhaM je kapa che te, sAmarthyanA atizayarnu varNana che-sAmarthyanA gauravanuM sUcaka che. [ 'visae 'tti ] vaikriyazaktino viSaya che-baikriyazaktithI vikurvaNA-viSaya baha vaha to eTalAM rUpo banAvI zakAya che. ATalaM kahevAthI te deva, eTalAM vadhAM rUpo banAvI zakato paNa hoya' evaM jaNAya mATe kaDe ke ke. visayamettetti eTalAM vAM rUpo karavAM e viSayamAtra che, arthAt eTalAM vardhA rUpo banI zakatAM nathI, paNa te kriyA vinAnu viSayamAtra che, ema baDae 'tti] kA che. [ saMpattIe'tti ] pUrve kahelI vAtane karavA vaDe. ['vikubisu vA'] vikurvaNA karI, vikurve che ane vikarvaze. navaraM saMkhejA dIva-samuddatti ] vizeSa e ke, saMkhyeya dvIpa ane saMkhyeya samudrone. sAmAnika devo karatAM lokapAlo vagere ochI RddhivALA hoya che mATe teonI vaikriya karavAnI zakti paNa ochI hoya che. ethI ja pUrva pramANe kayuM che. ["apuTThavAgaraNaM 'ti] je, pUchyA sivAya kahevAmAM Ave te apRSTavyAkaraNa. vairocanarAja bali. 8. pra taeNaM se tacce goyame vAyubhUtI aNagAre dogheNaM goya- 8. pra0--tyAra pachI te trIjA gautama vAyubhUti anagAra, bIjA meNaM aggibhaiNAmeNaM aNagAreNaM saddhiM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre, gautama agnibhUti nAmanA anagAranI sAthe jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra jAva-pajuvAsamANe evaM vayAsIH-jai NaM bhaMte ! camare asuriMde, che tyAM AvyA; ane tyAM teonI paryupAsanA karatA A pramANe bolyA ke:-he bhagavan ! jo asureMdra, asurarAja camara evI moTI asurarAyA evaM mahiDIe, jAva-evatiyaM ca NaM pabhU vi RddhivALo che ane yAvat-eTaluM vikurvaNa karI zake che, to he palI NaM bhaMte ! vairoyaNiMde, vairoyaNarAyA kemahiDDIe, jAva bhagavan ! vairocaneMdra, vairocanarAja baili, kevI moTI RddhivALo cha, kevaiyaM ca NaM pabhU vikuvittae ? yAvat-te keTaluM vikurvaNa karavA samartha che ? azAna bahiniSkASya zara, nismRjya imAM kriyazarIranAmakarmonAya samudyAtavaDe samavaya "vaikriyasamadaghAtagataH punarjIvaH pradezAn bahiniSkASya zarIraviSkambha- "vaikriya samudghAtane karato jIva pudgalone bahAra kADhI, teno pahoLAbAhalyamAnam , AyAmataH saMkhyeyayojanapramANaM daNDaM niHsRjati, nissRjya imAM zarIra pramANe ane laMbAimA' saMkhyeya yojano pramANe daMDa race che. ayathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prAgvacchAtayati, tathA ca racIne vaikriyazarIranAmakarmonA sthUla pudgalono pUrva pramANe nAza kare che. uktamaH-"veubviyasamugghAeNaM samohaNai, samohaNittA saMkhejjAI joyaNAI te pramANe kayuM che ke:-" vaikriya samudghAtavaDe samavahata thAya che, samavahata daMDa nisirai, nisirettA ahAbAyare puggale parisADeiH"-(ka. A0 pR0 thaine saMkhyeya yojano sudhI daMDane race che, racIne yathAvAdara pudgalornu pari793-94). zATana kare che:-(ka. A0 pR. 793-94). uparokta sthaLa jevU zrIsthAnAMga, aMga vijArnu (ka0 A0 pR. 469 nu) "veubviyasamugyAe" paranuM zrIabhayadevasUrinu akSarazaH tevU vivaraNa e bIjuM sthaLa che, tethI te mATe paNa ukta samAdhAna jANavu:-anu0 1. A kriyApadomAM 'vikurva' evo akhaMDa dhAtu che ane te mAtra AgamamAM prasiddha che. 'vikurvaNA' vagere prayogo, e dhAtu hovArnu puSTa pramANa che:--zrIabhaya 1. mUlacchAyAH-tataH sa tRtIyo gautamo vAyubhUtiranagAro dvitIyena gautamena agnibhUtinAnA anagAreNa sArtha yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH, yAvatparyupAsIna evam avAdIta:-yadi bhagavan ! camaraH asurendraH, asurarAja evaMmaharddhikaH, yAvat-etAvaca prabhurvikurvitum, balirbhagavan ! vairocanendraH, bairocanarAjaH kiMmahardikaH, yAvat-kiyaca prabhurvikurvitum ?-anu0 1. vAyubhUtiH-kAzyapagotrIya zramaNa bhagavaMta mahAvIranA trIjA gaNadhara hatA. teono janma khAti nakSatramAM, magadha dezanA gobara gAmanA viSa zrIvasubhUtinAM patnI pRthivI devInI kukhe thayo hato, arthAt-teo pahelA tathA bIjA gaNadharanA sahodara bhAI hatA. teo veda saMbaMdhenI caude vidyAnA nidhAna hatA, paNa 'zuM A deha ja AtmA che ?' evA saMzayAlu hatA. teono ziSyagaNa pAMcase (500) no hato. eka samaye teo Arya zrIsomila brAhmaNanA apApAnA yajJasthaLe potAnA bhAio tathA ziSyo bagere sAthe AvyA hatA. tyAMthI, parAjita thaelA potAnA bhAione mUkAvavA sATopa ziSyo sAthe bhanavaMta mahAvIra pAse AvyA; paNa ahIM bhagavaMta dvArA potAno saMzaya naSTa thavAthI temanA ziSya thayA. A samaye temanuM vaya beMtAlIsa (42) varSaneM hatuM. tyAra vAda daza (10) varSa chadmastha ane aDhAra (18) varSa kevaLIpaNe hatA. teornu pUrUM AyuSya (42410x1870) sittera varSarnu zaM. veonuM nirvANa rAjagRhamA prabhunI haiyAtIe thayuM hatuM. A saMbaMdhenA vizeSa jJAna mATe ( abhi* rA0pR0 816-818.) 'vizeSAvazyaka bhASya' (ya. graM0 pR. 775-834.) 'Avazyaka sUtra' (A0 sa0 pR. 245-257.) ane (bha0 khaM0-1. pR. 16 Ti. 1 lu) vagere sthaLo goSavA; tathA zrIsamavAya nAmanA cothA aMgamA zrIvAyubhUtinI trIjA gaNadhara tarIkenI oLakha A pramANe che: samaNassa bhagavao mahAvIrassa ekArasa gaNA, ekArasa gaNaharA hotthA, "zramaNa bhagavaMta mahAvIrane agiyAra gaNo ane agiyAra gaNadharo hatA. taMbahAH-iMdabhUI, bhaggibhUI, 'vAyubhUI" xx (ka. A0 pR0 31). jema keH-iMdrabhUti, agnibhUti, 'vAyubhUti' vagere" (ka* A* pR. 31.):-anu. 2. nairocanendraH-(bali)-(vi-viziSTam , rocanam-dIpanaM yeSAM te vairocanAH, teSAm indraH.) dAkSiNAya asurakumAro karatAM jeonI kAMti adhika Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 10 8. u0-goyamA ! balI NaM vairoyaNiMde, vairoyaNarAyA mahi- 8. u0--he gautama ! vairocaneMdra, vairocanarAja bali moTI DIe, jAva-mahANubhAge; se NaM tattha tIsAe bhavaNAvAsasayasaha- RddhivALo che. yAvat-mahAnubhAga che; vaLI te tyAM trIsa lAkha ssANaM, savIe sAmANiyasAhassINaM, sesaM jahA camarassa tahA balissa bhavanono, tathA sATha hajAra sAmanikono adhipati che. jema camara viNeyavyaM, nayaraM-sAtiregaM kevalakappaM jaMbuddIvaM bhANiyavvaM, sesaM taM ' ke saMbaMdhe hakIkata kahI tema bali viSe paNa jANavU. vizeSa e ke, 'te ceva giravasesaM NeyavvaM, navaraM nANattaM jANiyavvaM bhavaNehiM, sAmANa potAnI vikurvaNa zaktithI AkhA jaMbudvIpa karatAM vadhAre bhAgamA potAnAM rUpo bharI zake che' bAkI badhuM te ja pramANe kahevU. vizeSa ehiM ya. e ke, bhavano ane sAmAniko viSe jUdAI jANavI. sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti tace goyame vAyubhUI jAva-viharai. he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che; ema kahI yAvat-trIjA gautama vAyubhUti anagAra vihare che. choya teo vairocano, ane teono iMdra te vairocaneMdra. temanA nivAsa, upapAta parvato, pAMca laDAyaka sainyo, pAMca agramahiSIo-no upayogI adhikAra A pramANe che: "kahiM NaM bhaMte ! uttarillA asurakumArA devA parivasaMti ? goyamA! jaMbuddIve "he bhagavan / uttara dizAnA asurakumAro devo kaye sthaLe vase che ? dIve maMdarassa pavvayassa uttare NaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe xx ettha he gautama ! jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA maMdara-merU-parvatanI uttare A ratnaprabhA NaM uttarillANaM asurakumArANaM devANaM, devINa ya tIsaM bhavaNAvAsasayasahassA pRthivImAM (dAkSiNAtya asurakumAronAM bhavanonI uttare) ahIM, uttara bhavaMti tti akkhAyaM. te NaM bhavaNA bAhiM vahA, aMto cauraMsA; sesaM jahA dizAnA asurakumAra devo ane devIonA trIsa lAkha (30,00,000) dAhiNillANaM jAva-viharati. balI ittha vairoyaNiMde, vairoyaNarAyA parivasai bhavano kayAM che. teono AkAra bahArathI goLa ane aMdarathI cokhaMDo che. kAle, mahAnIlasarIse, jAva-pabhAsemANe. se NaM tattha tIsAe bhavaNAvAsa- bAkIno 'yAvat-viharati' sudhIno badho varNaka dAkSiNAtya asurakumAronI sayasahassANaM, sahIe sAmANiyasAhassINaM, tAyattIsAe tAyattIsagANaM, cauNhaM samAna che. ahIM vairocana iMdra, vairocana rAjA valI paNa vase che. te varNe logapAlANaM, paMcaNDaM aggamahisoNaM saparivArANaM, tiNDaM parisANaM, sattaNhaM kALo, mahAnIlamaNInA jevo, yAvat-prakAzato che. tyAM te bali rAjA trIsa aNiyANaM, sattaNhaM aNiyAhIvaINaM, cauNhaM saTThINaM AyarakkhadevasAhassINaM, lAkha bhavanonA, sATha hajAra sAmAnikonA, tetrIsa trAyastriMzonA, cAraaNNesiM ca bahUrNa uttarillANaM asurakumArANaM devANa ya, devINa ya AhevacaM, soma, yama, varuNa, kubera-lokapAlonA, saparivAra pAMca-zuMbhA, nizuMbhA, porevaccaM, jAva-kubvemANe viharatiH" (pra. ka0 A0 pR0 103). raMbhA, niraMbhA, madanA-apramahiSIonA, traNa parSadonA, sAta-padAti, ghoDekhAra, hastI, ratha, pADA, nATya, gAMdharva,-anIkonA; sAta-mahAdruma, mahAsaudAma, mAlyaMkara, mahAlohitAkSa, kiMpuruSa, mahAriSTa, gItayazAsenApationA; be lAkha, cAlIsa hajAra AtmarakSakonA ane bIjA ghaNA uttara dizAvAsI asurakumAra devo, tathA devIonA Adhipatyane, purapatipaNAne, yAvat-karato vihare che:" (ka. A0 pR. 103). "balissa vairoyaNiMdassa, vairoyaNaranno ruyagiMde uppAyapavvae mUle dasa "vairocana iMdra, vairocana rAja balIno upapAta parvata rucakeMdra mULamAM dasa so bAvIse joyaNasae vikkhaMbheNaM pannatte, balissa NaM vairoyaNaranno somassa evaM bAvIsa yojana pahoLo kahelo che, vairocanarAja balInA somano upapAta parvata ceva,jahA camarassa logapAlANaM taM ceva valissa vi"(sthA0ka0A pR0550). evo ja che. je pramANe camareMdranA lokapAlonA upapAta parvato kahyA tema balInA lokapAlonA paNa jANavA." (sthA0 ka0 A* pR0 550). "balissa NaM vairoyaNiMdassa, vairoyaNaranno paMca saMgAmiyA aNiyA, paMca "vairocana iMdra, vairocana rAja balIne pAMca saMgrAma karanArA sainyo ane saMgAmiyA aNiyAhivaI paNNattA, taM jahAH-pAyattANie, jAva-raha gae. pAMca sAMgrAmika senAdhyakSo kahAM chaH, te ApramANe:-pAyadA, yAvat-rathAnIka. mahadume pAyattANiyAhivaI, mahAsodAme AsarAyA pIDhANiyAhivaI, mA- pAyadA-pALA-sainyano adhipati mahAdruma, pIThAnIkano nAyaka azvarAja mahAkare hatthirAyA kuMjarANiyAhivaI, mahAlohiakne mahisANiyAhivaI, kiMpu. saudAma, hastI sainyano nAyaka hastirAja mAlyaMkara, mahISa senAno khAmI mahArise rahANiyAhivaIH" (sthA0 ka0 A0 pR0 357). lohitAkSa ane rathAnIkano agragAmI kiMpuruSa cheH" (sthA0 ka0A0 pR0357). "balipsa NaM vairoyarNidassa, vairoyaNaranno paMca aggamahisIo paNNatAo, "vairocana iMdra, vairocana rAja balIne pAMca agramahiSIo kahI che, te A taM jahAH-suMbhA, NisuMbhA, raMbhA, piraMbhA, mayaNA." (sthA0ka0A0pR0357). pramANe:-zuMbhA, nizuMbhA, raMbhA, niraMbhA ane madanA."(sthA0ka A pR0357). A pAMce agramahiSIonA pUrva bhavathI AraMbhI cAlu jIvananA aMta sudhInA varNaka mATe 'jJAtAdharmakathA' (aM06,zruta02)nA bIjA vargamAM pAMca mahiSIone nAme pAMca adhyayano cheH___"xx balissa vairoyANiMdassa, vairoyaNaraNNo aggamahisINaM bIie "vairocana iMdra, vairocana rAja balInI agramahiSIono bIjo varga kahyo vagge." ( ka. A0 pR0 1479.)xxx "jai NaM bhaMte / samaNeNaM bhaga- che." (ka. A0 pR. 1479.) "he bhagavan ! zramaNa bhagavaMta mahAvayA mahAvIreNaM jAva-saMpatteNaM, docassa vaggassa uvakkhevao? evaM jAva- vIre, yAvat-saMprApte, bIjA vargano kevI rItIe prAraMbha karyoM che ? e pramANe saMpatteNaM do cassa vaggassa pa. ajjhayaNA paNNattA, taM jahAH-subhA, NisuMbhA, nizcita cha ke, zramaNa bhagavaMta mahAvIre, yAvat-saMprApte bIjA varganA pAMca raMbhA, NirabhAra madaNA."-(ka0 A0 pR0 1511-13). adhyayano kahyAM che, te A pramANeH-zuMbhA, nizuMbhA, raMbhA, niraMbhA ane madanA." ( ka.A0 pR01.11-13). teja balI iMdrano pAMca sabhAo Adi bAkIno badho varNaka lagabhaga camareMdranI tulya che. tathA A banne iMdro ane badhA asurakumAro rakta vastrone dhAre chaH-anu0 1. mUlacchazyAH-gautama ! balivairocanendraH, vairocanarAjo maharddhikaH, yAvat-mahAnubhAgaH; sa tatra triMzatAM bhavanAvAsazatasahasrANAm , SaSTInAM sAmAnikasahasrINAma, zeSaM yathA camarasya tathA balerapi netavyam, navaram-'sAtireka kevalakalpaM jambUdvIpam' (iti) bhaNitavyam, zeSaM tubaiTaniravazeSaM netavyam, navarA-nAnAtvaM jJAtavyaM bhuvanaiH, sAmAnikaizca. tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan ! iti tRtIyo gautamo vAyubhUtiryAvat-viharati Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zataka 3. - uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmaMpraNIta bhagavatI sUtra 23 4. ' pairoyaNiMde 'ti dAkSiNAtyA'nurakumArebhyaH sakAzAd viziSTaM rocanaM dIpanaM yeSAmasti te vairocanA saudIcyA'surAH, teSu madhye indraH paramezvaro vairocanendraH sAirege kevala 'ti audIpyendratvena balerviziSTatarAd iti. 4. [ 'vairoyaNiMde'tti ] dAkSiNAtya asurakumAro karatAM jeonuM virocana ( kAMti) vadhAre che te vairocana, arthAt jeo dAkSiNAtya asurakumAro karatAM vizeSa prakAre dIpe che te vairocana-uttara dizAmA rahenArA asurakumAro, te vairocana asurakumArono ne iMdra te vairocanendra [ 'sAiremaM kevalakaNaM 'ti / vairocaneMdra, uttara dizAmAM vasatA amurono iMdra che mAThe camareMdra karatA te iMdranIlandhi vizeSa hoya che. J gy 9. pra0 - maMte ci bhagavaM dothe goyame angibhUI aNagAre samarNa bhagave mahAvIreM paMdara, namasaha, narmasittA evaM vayAsI: jaha NaM te! thalI paroyaNiMde, vairoyaNarAyA emahiDIe, jAva bhaMte evaiyaM ca NaM pabhU ciublicae; gharaNe NaM maMte ! nAnakumAride, nAgakumArarAyA kemahiDIe, jAva - kevaiyaM ca NaM pabhU vikuvvittae ? 1. mUlacchAyAH bhagavan iti bhagavAn dvitIyo gautamo'gnibhUtiH anavAra zrama bhagavantaM mahAvIraM mandate, namasyati, namasvirayA enam avAdI:yadi bhagavan / bati vairocanendraH, vairocanarAja evaM bAbada etAvaca prabhurvivitum paramo bhagavannAgakumArendraH, nAgakumArarAjaH kimahArdika nAgarAja dharaNeMdra. yAvat-kiyacca prabhurvikurvitum ? - anu0 1. nAgakumArogA A rItie che: "kahiM bhaMte dAhinA mAgakumAradevA parivati goSamA jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNe NaM imIse rayaNappabhAe, puDhavIe asI uttarajoyaNasaya sahassabAhallAe uvariM evaM joyaNasahassaM uggAhittA, heTThA evaM joyamasahasvamitA, manche aTTattarijovaNasayasahaste ettha meM dAhi jillA nAgakumArANaM devANaM coyAlIsaM bhavaNAvAsasaya sahassA havaMti ti akkhAyaM. te NaM bhavaNA bAhiM vahA, jAva- paDirUvA. ettha NaM dAhiNillANaM nAgakumArANaM paNattApayatA ThAnA gaNNattA tisu vi logassa asenAe bhAge etva bahane dAhimA ke nAmakumArA devA parivardhati mahiDIyA, jAviti bharaNe etha nAgakumAriMde, nAgakumArarAvA parivati maddi DIe, jAva- pabhAsemANe. se NaM tattha coyAlIsAe bhavaNAvAsasaya sahassANaM, cha sAmANiyasAhasI, tAyattIsAe tAmattIsavANaM, uI logapALA chahaM aggamahisInaM saparivArANaM, vindaM parisArNa, satsahaM anidAnaM satta aNimAhava cavIsAe Ayarakladeva sAhastIrNa, amezi va bahU dAhi jillANaM nAgakumArANaM devANaM ya, devINaM ya AhevacaM, porevacaM, jAva-kubve mANe viharati " ( pra0 ka0 A0 pR0 105 -6).. A0 pR0 105 -6 ). , 588 " dharaNassa NaM nAgiMdassa, nAgakumAraraNNo paMca saMgAmiA aNIbha, paca saMgAmiA aNIyAhivaI paNNatA, taM jahA:- pAyattANIe, jAva-rahAbIe maMda pAyatANIvAhivaI jasoyare AsarAyA pIDhANIyAdivaI, suI saMhatyirAyA kuMjarANIyAhivaI, nIlakaMThe mahisANIyAhivaI, ANaMde rANIvAdivaI" ( sthA0 0 0 0 250). * dharanA nivAsa, sokapAlonA upapAta pato, pAMca sahAyaka saimyo, pAMca senApati, amamahiSIo Adino varNaka << 'dharaNassa NaM nAgakumAriMdassa, nAgakumArarano dharaNappane uppAyapavvae dasa jogaNasagAI uI utte dasa gAuvasagAI umdeheNaM, mULe dasa jIva sayAI vikkhaMbheNaM. dharaNassa NaM jAva-nAgakumArarano kAlavAlassa mahArano kAlappabhe uppAyapavvae dasa joyaNasayAI uGkaM uccatteNaM evaM ceva, evaM jAva, saMkhavAlassa, evaM bhUyANaMdassa vi, evaM logapAlANaM vi se jahA dharaNassa" x x ( sthA0 ka0 A0 pR0 550 ). dharaNeMdranA upapAta parvatanI pramANe cheH x x " ( sthA0 ka0 A0 pU0 550 ). 9. pra0ra bAda te bIjA gautama agnibhUti anagAra zramaNa bhagavaMta mahAvIrane yadi che, name che, namIne teo A pramANe bolyA ke: hai bhagavan ! jo vairocana iMdra, vairocana rAja bali evI moTI divAlo ke ane yAvat-eTalaM vikurvaNa karavA zakta che to nAgakumArano iMdra ane nAgakumArano rAjA dharaNa kevI moTI RddhivAko che ane yAvat-te keTalaM vikurvaNa karI zake che ? dharaNasAmakumAridasta, pAmakumAraraNyo cha agAmahisIo paNNattAo, taM jahAH- allA, sakA, saterA, sodAmiNI, iMdA, ghaNavijjuyA," ( sthA0 ka0 A0 pR0 418 ). "he bhagavan dAkSiNA nAgakumAra devo kave sthaLe base ? he gautama! jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNe A eka lAkha, aisI hajAra yojananA bAhalyavALI ratnaprabhA pRthivIno uparano eka hajAra yojana pramANa bhAga avagrAhI ane nIceno eka hajAra yojana bhAga va bAkI ra madhyavA eka lAkha, ayotera hajAra yojana jeTalA bhAgamA. ahIM dAkSiNAtya nAgakumAra devonA cumAlIsa lAkha bhavano kahyAM che. te bhavano bahArathI goLa, yAvat pratirUpa ke ahIM je sthAnamA dAkSiNA pAparyAsa nAgakumAronA bhavano kA che, te sthAna lokanA avazya bhAgamA che; temAM paNa maha diMka nAgakumAra devo se che, bAvat vihare che. ane ahIM mAmakumAra nAgakumAra rAjA dharaNeMda moTI RddhibALo, yAvat - prakAzato parivase che. te paraveMdra sAM pumAlIsa lAkha bhavanonA, cha hajAra sAmAnikonA, kSetrIya prAvatriMzonA, cAra lokapAlonA, parivAra sahita cha agramahiSIbhonA, praNa sabhAonA sAta prakAranA sainyonA, sAta senApatioonA, covIsa hajAra AtmarakSaka devonA ane bIjA paNa ghaNA dAkSiNAtya nAgakumAra devo tathA devIonA Adhipatyane, pAlakapaNAne yAvat- karato vihere cheH " ( pra0 ka0 , "nAgakumAra iMdra, nAgakumAra rAjA dharaNeMdrano upapAta parvata 'gharaNaprabha' ucAimAM eka hajAra yojana ane perAyamA eka dajAra gADa De. paNa venA mULa bhAgano gherAvo eka hajAra yojanano che. ane yAvat-nAgakumArarAja dharaNeMdranA lokapAla kAlavAla mahArAjano 'kAlaprabha' nAmano upapAta parvata uMcAimAM eka hajAra yojana che, yAvat-pUrva pramANe che. ema ja lokapAla saMkhapALa, tathA bhUtAnaMda ane yAvada-badhA chokapAkhonA upapAta parvato 2 "nAgeMdra, nAgakumArarAja parapane pAMca yuddha karanAroM saimyo ane pAMca laDanArA senApatio kalAM che, te A pramANe :- pAyadaLa sainya yAvatrathAnIka padAti senAno nAyaka bhadrasena poDekhAra senAnI netA aparAna yazodhara, hastI senAno khAmI hastIrAja sudarzana, mahiSa senAno senApati nIlakaMTha ane rathAnIkano adhipati AnaMda che." (sthA0 ka0 A0 pR0 357). " nAgakumAreMdra, nAgakumArarAja dharaNeMine cha apa mahiSIo kahI che, te A che:- allA, zakrA, saterA, saudAminI, iMdrA ane dhanavidyutA. " ( sthA0 ka0 A0 pR0 418 ): - anu0 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka :-uddezaka ?9. u0--goyA ! dharaNe NaM nAgakumAriMde, nAgakumArarAyA 9. u0--he gautama ! te nAgakumArono iMdra, nAgakumArono mahiDIe, jAva-se NaM tattha coyAlIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM, rAjA dharaNa moTI RddhivALo cha, ane te yAvat-tyAM camAchaNhaM sAmANiyasAhassINaM, tAyattIsAe tAyattIsagANaM, cauNhaM loga- LAsa lAkha bhavanAvAso upara, cha hajAra sAmAnika devo upara, tetrIsa trAyastriMzaka devo upara, cAra lokapAlo upara, parIpAlANaM, chaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM, tiNhaM parisANaM, sattaNhaM vAravALI cha paTTarANIo upara, traNa sabhAo upara, sAta senA upara, aNiyANaM, sattaNhaM aNiyAhivaINaM, cauvvIsAe AyarakkhadevasAha sAta senAdhipati upara ane covIsa hajAra AtmarakSaka devo, tathA ssINaM, anesiM ca jAva-viharai. evatiyaM ca NaM pabhU viuvittae, , apae, bIjAo upara khAmipaNuM bhogavato yAvat-vihare che. tathA tenI se jahA nAma e juvaI juvANe jAva-pabhU kevalakappaM jaMbUdIvaM, vikurvaNA zakti ATalI che:-jema koi juvAna puruSa juvAna strInA jAva-tiriyaM saMkhejje dIva-samudde bahUhi~ nAgakumArIhiM jAva-viu- hAthane pakaDe, arthAt paraspara kAkaDA vALelA hovAthI jema te banne vvissati vA, sAmANiyA, tAyattIsa-logapAlA, aggamahisIo ya. vyaktio saMlagna jaNAya che tema te yAvat-potAnA rUpovaDe-ghaNAM taheva jahA camarassa, navaraM-saMkheje dIve samudde bhANiyavve, evaM jAva- nAgakumAra ane ghaNI nAgakumArIovaDa-AkhA thaNiyakamArA, vANamaMtarA, joIsiyA vi, navaraM-dAhiNille savve tirache saMkhyeya dvIpa samudrone bharI zake che. paNa yAvat-te tevaM aggibhUI pucchai, uttarille savve vAyubhUI pucchai. koi divasa karaze nahIM. tenA sAmAniko, trAyastriMzaka devo, lokapAlo ane agramahiSIo viSe camaranI peThe kahe. vizeSa e ke, teonI vikurvaNA zakti mATe saMkhyeya dvIpa, samudro kahevA. ane e pramANe yAvat-stanitakumAro, vAnatyaMtaro tathA jyotiSiko paNa jANavA. vizeSa e ke, dakSiNa dizAnA badhA iMdro viSe agnibhUti pUche che ane uttara dizAnA badhA iMdro viSe vAyubhUti pUche che. 5 evaM jAva-thaNiyakumAra'tti dharaNaprakaraNamiva bhUtAnandAdi-mahAghoSAntabhavanapatIndraprakaraNAni adhyeyAni, teSu ca indranAmAni tayAthA'nasArato vAcyAni-"camare dharaNe taha veNudeva-harikaMta-aggisIhe ya, puNe jalakaMte vi ya amiya-vilaMbe (vilebe ) ya ghose ya." ete dakSiNanikAyendrAH, itare tu "bali-bhUyANaMde vaNudAli-harissahe aggimANava-vasiDhe, jalappabhe amiyavAhaNe pahaMjaNe mahAghose." eteSAM ca bhavanasaMkhyAH-'cauttIsA, caucattA' ityAdi pUrvoktagAthAdvayAdavaseyA. sAmAnikAtmarakSasaMkhyA saTTI khalu chacca sahassAo asuravajjANaM, sAmANiyAo ee caugguNA AyarakkhA u' agramahiSyastu pratyekaM dharaNAdInAM SaT, sUtrAbhilApastu dharaNasUtravat kAryaH. 'vANavaMtara-joisiyA vitti vyantarendrA api dharaNendravat saparivArA vAcyAH, eteSu ca pratinikAyaM dakSiNottarabhedena dvau dvau indrau syAtAm , tadyathAH-"kAle ya mahAkAle surUva-paDirUva-puNNabhadde ya, amaravaimANibhadde bhIme ya tahA mahAbhIme." kiMnarakiMparise khala sapparise ceva taha mahApurise, aikAya-mahAkAe gIyaraI ceva gIyajase." eteSAm , jyotiSkANAM ca trAyastriMzAH, lokapAlAzca na santi, iti te na vAcyAH, sAmAnikAstu catuHsahasrasaMkhyAH, etaccaturguNAzcAtmarakSAH, agramahiSyazcatasra iti, eteSu ca sarveSvapi dAkSiNAtyAn indrAn , AdityaM ca agnibhUtiH pRcchati, udIcyAn, candraM ca vAyubhUtiH. tatra ca dAkSiNAtyeSu Aditye ca kevalakalpaM jambUdvIpaM saMstRtamityAdi. audIcyeSu, candre ca sAtirekaM jambUdvIpamityAdi ca vAcyam , yaccehAdhikRtavAcanAyAmasUcitamapi vyAkhyAtam , tadvAcanAntaramupajIvya iti bhAvanIyamiti. tatra kAlendrasUtrAbhilApa evam:-"kole NaM bhaMte / pisAyaiMde, pisAyarAyA kemahiDIe, kevaiyaM ca NaM pabhU viuvittae ? goyamA ! kAleNaM mahiDIe,se NaM tattha asaMkhejjANaM nagarAvAsasayasahassANaM, cauNhaM sAmANiya 1. mUlacchAyAH- gautama ! dharaNo nAgakumArendraH, nAgakumArarAjo maharddhikaH, yAvat-sa tatra catuzcatvAriMzatAM bhavanAvAsazatasahasrANAm , SaNNAM sAmAnikasahasrINAm , trayastriMzataH trAyastriMzakAnAm, caturNA lokapAlAnAm , SaNNAm agramahiSINAM saparivArANAm, tisRNAM parSadAm , saptAnAm anIkAnAm , saptAnAm anIkAdhipatInAm , caturvizateH AtmarakSadevasahasrINAm , anyeSAM ca yAvat-viharati. etAvaca prabhurvikurvitum, tadyathA nAma yuvatiM yuvA yAvat-prabhurkevalakalpaM jambUdvIpam , yAvat-tiryak saMkhyeyAn dvIpa-samudrAn bahIbhirnAgakumArIbhiH yAvat-vikurviSyanti vA, sAmAnikAH, trAyatriMzAH, lokapAlAH, apramahiSyazca tathaiva yathA camarasya, navaram-'saMkhyeyAn dvIpAn, samudrAn bhaNitavyam , evaM yAvat-svanitakumArAH, vAnavyantarAH, jyotiSkA api, navaram-dAkSiNAtyAn sarvAn agnibhUtiH pRcchati, uttarIyAn sarvAn vAyubhUtiH pRcchatiH-anu0 ___1. pra0 chAyAH-camaro dharaNastathA veNudevo harikAnto'gnizikhazca, pUrNo jalakAnto'pi ca amito vilambaH (vilebaH) ca ghoSazca. 2.balibhUtAnando veNudAliH harissaho'gnimANavo vaziSTaH, jalaprabho'mitavAhanaH prabhajano mahAghoSaH. 3. catuHSaSTiH SaSTiH khalu SaT-ca sahakhyo'suravarjAnAm, sAmAnikA ete caturguNA AtmarakSAstu. 4. kAlazca mahAkAlaH surUpaH pratirUpaH pUrNabhadrazca, amarapatimANibhadro bhImazca tathA mahAbhImazca. 5. kAlo bhagavan / pizAcendraH, pizAcarAjaH kiMmaharddhikaH, kiyaJca prabhurvikurvitum ? gautama ! kAlo maharddhikaH, sa tatra asaMkhyeyAnAM nagarAvAsazatasahasrANAm , caturNA sAmAnikasAhasrINAm , SoDazAm AtmarakSadevasAhasrINAm , catasRNAm apramahiSINAM saparivArANAm , anyeSAM ca bahUnAM pizAcAnAM devAnAm , devInAM cA''dhipatyam , yAvat-viharati. evaM maharddhikaH, etAvaca prabhurvikurvitum , yAvat-kevalakalpaM jambUdvIpaM dvIpam , yAvat-tiryak saMkhyeyAn dvIpasamudrAna:-anu. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. pasI solasaNhaM AyarakkhadevasAhassINaM, cauNhaM aggamAhisINaM saparivArANaM, aNNesiM ca bahaNaM pisAyANaM devANaM, devINaM ya AhevaNaM, jAva-viharai; evaM mahiDDIe, evaiyaM ca NaM pabhU viuvittae jAva-kevalakappaM jaMbUdIvaM dIvaM jAva-tiriyaM saMkheje dIvasamudde". ityAdi evaM jAva-thaNiyakumAra'tti ] dharaNanA prakaraNanI peThe bhUtAnaMdathI mAMDI mahAghoSa sudhInA bhavanapatinA iMdro saMbaMdhI prakaraNo kahevA. temAM dharaNa Adi jadona nAmo A gAthAne anusAre kahevAnAM cha:-"camera, dharaNa, veNudeva, harikAMta, agnizikha, pUrNa, jalakAMta, amita, vilaMba-(vileba) parivAra. ne ghoSa." e (daze) badhA dakSiNanikAyanA iMdro che. ane " baili, bhUtAnaMda, veNudAli, harissaha, agnimANava, vaziSTa, jalaprama, amitavAhana, prabhaMjana ane mahA~ghoSa." e (daze) badhA uttaranikAyanA iMdro che. eonI bhavana saMkhyA 'cauttIsA caucattA' ityAdi AgaLa DelI begAthAothI jANavI. tathA eonA sAmAnikonI ane aMgarakSakonI saMkhyA A pramANe cha:-"camareMdranoM cosaTha hajAra sAmAniko che, bali iMdranA sATha hajAra sAmAniko che ane asura sivAya bIjA badhAnA cha hajAra sAmAniko che. jeTalA sAmAniko che enAthI cAra gaNA darekane aMgarakSako dharaNa vagere darekane cha cha paTTarANIo che. paTTarANI viSenA sUtrano amilApa to dharaNasUtranI peThe karavo. [ 'vANavaMtara-joisiA vitti ] dharaNeMdranI paTe vyaMtareMdro paNa parivArasahita kahevA. e vyaMtaromAM pratyeka nikAye-eka dakSiNano ane eka uttarano-ema bebe iMdro hoya che. te A pramANe:--"kAla ane mahAkAla, surUpa ane pratirUpa, pUrNabhadra ane amarapati-(iMdra) maNibhadra, bhIma ane mahAbhIma, kiMnara ane kiMpuruSa, satpuruSa ane mahApuruSa, atikAya ane mahAkAya, gItarati ane gItaryaza." e vyaMtarone ane jyotipikone trAyastriMzo tathA lokapAlo nathI hotA, mATe te ahIM na kahevA. teone cAra hajAra ( 4000) sAmAnika devo hoya che, ane enAthI cAragaNA (16000) AtmarakSaka devo hoya che. darekane cAra cAra paTTarANIo hoya che. e badhAomA dakSiNanA iMdro saMbaMdhe ane sUrya saMbaMdhe agnibhUti pUche che; tathA uttaranA iMdro saMbaMdhe ane caMdra saMbaMdhe vAyubhUti pUche che. temAM dakSiNanA devo ane sUrya saMpUrNa jaMbUdvIpane potAnAM rUpothI bharI zake che ane uttaranA devo tathA caMdra AkhA jaMbUdvIpa karatAM vadhAre bhAgane potAnAM rUpothI bharI zake che, ema kahe. A vAcanAmAM je vAtanI sUcanA karavAmAM AvI nathI te vAtanI paNa TIkA-vyAkhyA karavAmAM AvI che to te bhAga, bIjI vAcanAno bIjI vAcA Azraya laIne kahyo che ema samajavaM. temAM kAleMdranA sUtrano abhilApa A pramANe cha:-"kAle NaM bhaMte ! pisAyaiMde, pisAyarAyA kemahiDDIe, (ityAdi ane) kevaiaMca NaM pabhU viuvittae ? goyamA ! kAle NaM mahiDDIe, (ityAdi) se NaM tattha asaMkhejjANaM nagarAvAsasayasahassANaM, cauNhaM sAmANiasAhassINaM, solasaNhaM AyarakkhadevasAhassINaM, cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM, annasiM ca bahUNaM pisAyANaM devANaM, devINa ya AhevacaM, jAva-viharai. evaM mahiDDIe. (ityAdi) evaiyaM ca NaM pabhU viuvittae, jAva-kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM jAva-tiriyaM saMkheje dIva-samudde" ityAdi. devarAja zakeMdra. 10. pra0-bhaMte !'tti bhagavaM doce goyame aggibhaI aNagAre 10. pra0--'he bhagavan ! ema kahI bhagavAn gautama bIjA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai,namaMsittA evaM vayAsI:-jai NaM agnibhUti anagAra zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMde che, name che ane bhaMte ! joisiMde, joisarAyA emahiDIe, jAva-evaiyaM ca NaM pabhU namIne teo A pramANe bolyA keH-he bhagavan ! jo jyotiSivikanvittae, sake NaM bhaMte / deviMde, devarAyA kemahiDIe, jAva- keMdra, jyotiSika rAjA evI moTI RddhivALo che ane yAvatkevatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae ? eTalaM vikurvaNa karI zake che, to deveMdra, devarAja zakra kevI moTI RddhivALo che ane yAvat-keTaluM vikurvaNa karI zake cha ? 6, 5, 5). 4.00 108 mAM ) cha. prabhaMjana, mahAghoSa, alAraNa, hari, veNudeva, amizita 1. tattvArthAdhigamasUtramA cothA adhyAyanA chaTThA sUtramA A nAmo AvI rIte che:-camara, dharaNa, hari, veNudeva, agnizikha, velaMba, sughoSa, jalakAMta, pUrNa, ane amita. 2. tathA bali, bhUtAnaMda, harisaha, veNudArI, agnimANava, prabhaMjana, mahAghoSa, jalaprabha, vaziSTa ane amitavAhana. 3. A banne gAthAo aMsurAdinA iMdronI gaNanAmAM (pra. sU. ka. A0 pR. 108 mAM) che. 4. A gAthA paNa prajJApanA sUcanA e ja sthaLe che, ane A traNe gAthAono anukrama tyAM A. rItie che. (6,7,5). 5. tattvArthAdhigamasUtramA cothA adhyAyanA chaTA sUtramA A nAmo AvI rIte che:-kiMnara-kiMpuruSa, satpuruSa-mahApuruSa, atikAya-mahAkAya, gItarati-gItayaza, pUrNabhadra-maNibhadra, bhIma-mahAbhIma, pratirUpa-atirUpa ane kAla-mahAkAla. 6. A be saMgraha gAthAo vyataronI varNanAnA adhikAramA (pra. sU0 mU. ka. A0 pR. 91 mAM) samanatAe jovAmAM Ave che. 7. Ane samAna pATha-pra. ka. A. pR0 112 mAM) e sthaLe pizAcaMdranA cAlu adhikAramA chaH-anu. . 1. mUlacchAyAH-bhagavan ! iti, bhagavAn dvitIyo gautamo'gnibhUtiranagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, namasyitvA evam avAdIta:adi. bhagavan / jyotiSendraH, jyotiSarAjaH, evaMmaharddhikaH, yAvat-etAvaca prabhurvikurvitum, zakro bhagavan / devendraH, devarAjaH kiMmaharddhikaH, yAvat-kiyaca prabhurvinurvitum ?-anu0 1. zakeMdraH-e saudharma devalokano iMdra che. saudharma devaloka jaina gaNanAe eTale uMce che:-jaMbUdvIpanA meru parvatanI pAsenI samatalA bhUmithI 800 'yojano upara sUryadevanI rAjadhAnI, ethI 80 yojano upara caMdra devanI rAjadhAnI, ethI 20 yojananA aMtaramA graho, nakSatro, ane tArAonAM vimAnoM; ane tethI asaMkhya yojano upara saudharma devaloka cha tenI sthiti ghanodadhine AdhAre che, tyAMnA vimAnonI saMkhyA batrIsa lAkhanI che. (jI0 sU0 ka. bhA0 pR. 926 thI teno varNaka Avo che.)"teomAMnA AvalikAmA rahelAM' vimAno-goLa, trikoNa ne samacorasa che; tyAre bIjAMo nAnAM AkaranA, varNa, kALA, nIlAM, lohito, hAlido ane dhoLA; gaMdhe-sugaMdho, ane sparze-atyaMta komaLo che. tyAMnA vatanIone vaimAnika devo kahe che. teone bhavadhAraNAya na uttaravakiya ve zarIro hoya che, temAMnuM bhavadhAraNIyaH-AMmaLanA asaMkhyAtA bhAgathI yAvat-sAta hAtharnu, kAMtipUrNa ane chae saMghayaNI, sAte "tulA, tathA vana-AbhUSaNo vinAnuM prAkRta, divya zobhAe zobhatuM hoya che. ane' uttaravaikriyaH-AMgaLanA asaMkhyAtamA bhAgathI yAvat-lAkha yojano manArasa, ka.nAnA saMsthAnovALU, kanakavarNI, sugaMdhI ne komaLa hoya che. teonAM zvAsocchvAsamA ane AhAramA iTa, kAMta ane priya aNuo hAya. taAna-kevaLa tejolezyAH samyaka, mithyA ne samyagmithyA bhAvoH be. ketraNa jJAnoH traNa ajJAno; sAkAra ane nirAkAra upayogI; vedanA, * pR0 bAno upara saudharmapAjano upara caMdra devanAe eTale uMce ko Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 1. 10. u0--goyo ! sakke NaM deviMde, devarAyA mahiDDIe, 10, u0he gautama ! deveMdra, devarAja zakra moTI RddhijAva-mahANubhAge, se NaM battIsAe vimANAvAsasayasahassANaM, cau- vALo che ane yAvat moTo prabhAvazALI che. te tyAM batrIsa lAkha rAsIe sAmANiyasAhassINaM, jAva-cauNhaM caurAsINaM Ayarakkha- vimAnAvAso upara, corAsI hajAra sAmAnika devo upara, yAvatsAhassINaM, annasiM jAva-viharai, evaMmahiDIe, jAva-evatiyaM ca cAra corAsI hajAra-(3,36000) AtmarakSaka devo upara ane NaM pabhU viuvittae, evaM jaheva camarassa taheva bhANiyavvaM, navaraM-do bIjAo upara sattAdhIzapaNuM bhogavato yAvat-vihare che. arthAt kaSAya, mAraNAMtika, vaikriya tathA tejaH-samudghAto; eka palyopamathI ve sAgaropama pramANe AyuSya vagere hoya che. teone madhye 'saudharmAvataMsaka' nAmanA avataMsakamAM zakeMdra nivase che. teno prAsAda atyaMta unnata, sohAmaNo ane sukhanAM divya sAdhanothI paripUrNa che. zakeMdrano vyutpattie artha Avo cha:-"zakalaMT-zaktau' e zakti-sAmarthya-arthavALA dhAtu uparathI 'zaknoti iti zakraH' evI vyutpattie 'zaka' zabda upaje che. tathA 'idu-paramaizvarye' ethI 'indanAd indraH' evI vyutpattie 'iMdra' zabda bane che. ethIH-asureMdro, devo, tathA sAmAniko vagere karatA parama sAmarthya ane aizvaryavALo te zakeMdra." zakeMdra mATe zrIpannavaNA (u04) mA Avo ullekha chaH "xx sake ittha deviMde, devarAyA parivasai vanapANI,puraMdare, sayakaU, "xx deveMdra, devarAja 'zaka' ahIM vase che. te-vajrane dhAranAra, puraMdarasahassakkhe, maghavaM, pAkasAsaNe, dAhiNalogAhivaI, battIsavimANAvAsasaya- (zatrunA purane dAranAra ), zatakratu-( kArtika zeThavALA potAnA pUrva bhave sahassAhivaI, erAvaNavAhaNe, suriMde, arayaMbaravatthadhare, AlaiyamAlamauDe, zata-so, Rtu-pratimAo-ne vahanAra), sahasrAkSa-(pAMcase maMtrio hovAthI navahemacAru-citta-caMcalakuMDalavilihijamANagaMDe, mahiDDIe, jAva-pabhAsemANe. hajAra AMkhovALo), pAkazAsana-(pAka nAmanA zatrune zikSA karanAra), seNaM tattha battIsAe vimANAvAsasayasahassANaM, caurAsIe sAmANiyasAha- dakSiNa(ardha)lokano svAmI, batrIsa lAkha vimAnono adhipati, airAvaNa ssINaM, tAyattIsAe tAyattisagANaM, cauNhaM logapAlANaM, sattaNhaM aNiyANaM, vAhanavALo, devono iMdra che. vaLI te nirmaLa divya vastrone pahere che, manohara sattaNhaM aNiyAhivaINaM, cauNhaM caurAsINaM AyarakkhadevasAhassINaM; annorsa deva saMbaMdhI mALA tathA mukuTane dhAre che, navA suvarNanA suMdara, jaDAU, cAlatA ca bahUNaM sohammakappavAsINaM vemANiyANaM devANa ya, devINa ya AhevaccaM, kuMDalovaDe gaMDasthalane Alekhe che; moTI RddhivALo, yAvat-prabhAsato che. porevacaM kubvemANe, jAva-viharai." ( ka. A0 pR0 120-1). vaLI te tyAMnA batrIsa lAkha vimAnonA, corAsI hajAra sAmAnikonA, tetrIsa trAyastriMzonA, cAra-soma, yama, varuNa, kubera-lokapAlonA, sAta sainyonA, sAta senApationA, traNa lAkha, chatrIsa hajAra AtmarakSaka devonA ane bIjA aneka saudharmavAsI devo tathA devIonA adhipatipaNAne, purapatipaNAne yAvat-karato (sukhe) vihare che. (ka0 A0 pR0 120-1).e sivAyanA bIjAM paNa aMgAdinAM ghaNAM sthaLo tenA varNaka mATe rokAelA che. temAMnAM thoDAM upayogI sthaLono sAra A pramANe cha:-te ayonija che.. tenuM AyuH be sAgaropamarnu che. tane ghaNAM parivAravALI padmA, zivA, sevA, aMjU, amalA, apsarA, navamikA ane rohiNI nAme ATha paTTarANIo-iMdrANIo-che. tenI sudharmA nagarI cAra dignAyakonA hAtha nIce cAra vibhAge vaheMcAelI che. tenA nAmAdi A pramANe che: dizA. lokapAla. nagarI. mukhyavimAna, AyuH soma. somA. sAMdhyaprabha, eka palyopama. dakSiNa. yama. yamA. varazreSTha. | eka palyopama tribhAga adhika. pazcima. varuNa. vAruNI. khayaMjvala. kAMika UNAM ve patyopama. uttara. vaizramaNa. / vaizramaNI. valgu. ve palyopama. tenuM sainya sAta vibhAge vaheMcAelaM cha; temAMnuM pAMca prakAra laDAyaka che. te pAMce sainyonA tathA tenA nAyakonA nAmo anukrame A pramANe chaH-padAtipAyadaLa, pIThAnIka-ghoDekhAra, gajasainya, vRSabha-baLada-sainya ane rathAnIka. hariNegameSI, (azvarAja ) vAyu, airAvaNa, (vRSabharAja ) dAmAsti ane mADhara. bAkInA be-nATyAnIka, gAMdharvA'nIka-sainyo ane tenA banne-zveta, tuMbara-nAyako moja zokha mATe che. te asurarAja camareMdra vagare karatAM sthiti prabhAva, sukha, kAMti, lezyA (zuddhi ), iMdriyo ( nI tRptimA) tathA avadhi-( amUka hada sudhInI vastuone jaNAvanArA)-jJAnamAM vadhato che. ane gati (nIcenI), zarIra, parigraha tathA abhimAnamAM UNapavALo che. tenuM kriyAlAghava adbhUta prakAracaM cheH-koi eka mANasanA mastakane chedI, yAvat-cUrecUrA karI pArcha pUrva pramANe goThavI Ape, to paNa te mANasa duHkhanA lezamAtrane paNa na vede. varSA varSAvavI e tene AdhIna che, jyAre zakeMdra varSA karAvavA icche sAre aMtara sabhAvAsIone Adeze, teo madhyama sabhAvAsIone, teo bAhya sabhAnA sabhyone, (tenI mukhya sabhA traNa vibhAge vaheMcAelI che.) teo te kAryane karanArAonA adhipatione ane yAvat-teo potAnA kiMkara vargoMne Adeza kare che. ane te rItie iMdranI AjJA pUrNa thAya che. koika vAra devono ane asurono, athavA teonA nAyakono mahA saMgrAma thAya che. temAM devo tRNa, kASTha, patthara vagare je je vastuone grahe che te te hathiyArarUpe thAya che sAre asurone te te vastuo zastrarUpe thatI nathI, paNa teonAM zanI hammezAne mATe vikurvelAM ja hoya che, teno upayoga kare chaH-anu0 1. mUlacchAyAH-gautama ! zakro devendraH, devarAjo maharddhikaH, yAvat-mahAnubhAgaH, sa dvAtriMzato vimAnAvAsazatasahasrANAm , caturazIteH sAmAnikasAhasrINAm , yAvat-caturNA caturazItyAH AtmarakSasAhasrINAm, anyeSAM yAvat-viharati, evaMmaharddhikaH; yAvat-etAvaca prabhurvikurvitum, evaM yathaiva camarasya tathaiva bhaNitavyam , navaram-dvauH-anu0 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zetaka-3:-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. kevalakappe jaMbUdIve dIve, avasesaM taM ceca; esa NaM goyamA ! sakkassa zaka iMdra evI moTI RddhivALo che. ( te zakra keTaluM vikurvaNa karI deviMdassa, devaraNNo imeyArUve visae, visayamette NaM buie, no zake che ? to kahe che ke,) tenI vikurvaNA zakti saMbaMdhe camaranI peThe cevaNaM saMpattIe vikuMbdisu vA, vikuvvaMti vA, vikundhissaMti vA. kahevU. vizeSa e ke, te eTalAM barSA rUpo vikurvI zake che, ke je rUpothI AkhA be jaMbudvIpa bharAi zake che. bAkI badhuM te ja pramANe jANavU. vaLI he gautama ! deveMdra, devarAja zakrano mAtra e viSaya che, viSayamAtra cha arthAt pUrve jaNAvelI vikurvaNA zakti te mAtra zaktirUpa ja che; paNa saMprAptivaDe teNe tema vikuyu nathI, vikurvato nathI ane vikurvaze paNa nahIM; arthAt pUrve batAvelI vikurvaNA zaktinI ajamAyaza nathI. .11. pra0-jai NaM bhaMte ! sakke deviMde, devarAyA evaMmahi- 11. pra0-he bhagavan ! jo deveMdra, devarAja zakra evI moTI DIe, jAva-evatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae, evaM khalu devANuppi- RddhivALo che ane yAvat-eTaluM vikurvaNa karavA zakta che to kha e nAmaM aNagAre pagaibhaddae, jAva-viNIe, bhAve bhadra ane yAvat-vinIta, tathA niraMtara chaha chahanA tapaskarmapUrvaka chaLachaTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe bahapaDi- AtmAne bhAvato, pUrepUrAM ATha varSa sudhI sAdhupaNuM pALIne mAsika puNNAiM aTTha saMvaccharAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMle- saMlekhanAvaDe AtmAne saMyojIne tathA sATha TaMka sudhInuM anazana haNAe attANaM jhUsettA, saddhi bhattAI aNasaNAe chedettA, Alo- pALIne, Alocana tathA pratikramaNa karIne, samAdhi pAmIne, kALaiyapaDikkate, samAhipatte, kAlamAse kAlaM kicA sohamme kappe mAse kALa karIne Apa devAnupriyano ziSya tiSyaka nAmano anasayAMsa vimANasi, uvavAyasabhAe devasayANijjaMsi devadUsaMtarie aMgu- gAra, saudharma kalpamA potAnA vimAnamAM, upapAta sabhAnA devazalassa asaMkhejar3abhAgamettAe ogAhaNAe sakkassa deviMdassa, devaraNNo yanIyamAM-devanI pathArImA, devadUSya-devavastra-thI DhaMkAela ane sAmANiyadevattAe uvavanno, tae NaM se tIsae deve ahuNovavannamette AMgaLanA asaMkhya bhAgamAtra jeTalI avagAhanAmA (te tiSyaka anasamANe paMcavihAe pajjattIe pajjattibhAvaM gacchai,taM jahA:-AhArapaja- gAra) deveMdra, devarAjanA sAmAnikapaNe utpanna thayo che. pachI tAjo ttIe, sarIra-iMdiya-ANa-pANapajjattIe, bhAsA-maNapajjattIe; tae utpanna thaelo te tiSyaka deva pAMca prakAranI paryAptivaDe paryAptapaNAne NaM taM tIsayaM devaM paMcavihAe pajjattIe pajjattibhAvaM gayaM samANaM sAmA- pAme che arthAt te AhAraparyAptivaDe, zarIraparyAptivaDe, iMdriyaparyANiyaparisovavannayA devA karayalapariggahiyaM dasanaha sirasAvattaM matthae tivaDe, AnaprANaparyAptivaDe ane bhASAmanaHparyAptivaDe potAnA zarI aMjaliM kaTu jaeNaM, vijaeNaM vaddhAviti, baddhAvittA evaM vayAsI:- rane saMpUrNapaNe race che. jyAre te tiSyaka deva pUrvokta pAMca paryApti'aho !! NaM devANuppiyehiM divvA devir3I, divvA devajjaI, divve vaDe potAnA zarIranI banAvaTa pUrepUrI karI le che tyAre sAmAnikadevANubhAve laddhe, patte, abhisamaNNAgae; jArisiyA NaM devANuppi- samitinA devo tenI pAse AvI, hAtha joDavApUrvaka daze nakhane yehi divyA devir3I, divvA devajjaI, divve devANubhAve laddhe, patte, bhegA karI mAthe aDADI, mAthe aMjalI karIne jaya ane vijayathI paNNAgae tArisiyA NaM sakkeNa vi devideNa, devaraNNA divvA vadhAve che ane pachI A pramANe kahe che keH-aho!! Apa devAdevir3I,. jAva-abhisamaNNAgayA jArisiyA NaM sakkeNaM devideNaM, nupriye divya devaRddhi, divya devakAMti, ane divya devaprabhAva labdha devaraNNA divvA devir3I, jAva-abhisamaNNAgayA, tArisiyA NaM ko che, prApta karyo che ane sAme ANyo che. vaLI jevI divya devadevANuppiyehiM vi divyA devir3I, jAva-abhisamaNNAgayA: se NaM Rddhi, divya devakAMti, divya devaprabhAva Apa devAnupriye labdha karyo bhaMte ! tIsae deve kemahiDIe, jAva-kevatiyaM ca NaM pabha vika- che, prApta karyo che ane sAme ANyo che tevI divya devavittae ? Rddhi, divya devakAMti deveMdra, devarAja zake paNa yAvat-sAmI 1. mUlacchAyAH-kevalakalpau jambUdvIpau dvIpau, avazeSa tacaiva; eSa gautama ! zakrasya devendrasya, devarAjasya ayam etadrUpo viSayaH, viSayamAtram uditam , no caiva saMprAptyA vyakurviSurvA, vikurvanti vA, vikurviSyanti bA. yadi bhagavan ! zakro devendraH, devarAjaH evaMmaharddhikaH, yAvat-etAvaca prabhurvikuvitum, evaM khalu devA'nupriyANAm antevAsI tiSyako nAma anagAraH prakRtibhadrakaH, yAvat-vinItaH SaSThaSaSThena anikSiptena tapaskarmaNA AtmAnaM bhAvayan bahupratipUNoni aSTa saMvatsarANi zrAmaNyaparyAyaM pAlayilA mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM jUSitvA, SaSTiM bhaktAni anazanena chittvA, AlocitapratikAntaH, samAdhiprAptaH kAlamAse kAlaM kRtvA saudharme kalpe khasmin vimAne upapAtasabhAyAM devazayanIye devadUSyA'ntarito'Ggulasya asaMkhyeyabhAgamAtrAyAm avagAhanAyAM zakrasya devendrasya, devarAjasya sAmAnikadevatayA utpannaH, tataH sa tiSyako devo'dhunopapannamAtraH san paJca vidhayA paryAptyA paryAptibhAvaM gacchati, tadyathAH-AhAraparyApyA, zarIra-indriya-Ana-prANaparyApyA, bhASA-manaHparyAptyA. tatastaM tiSyakaM devaM paJcavidhayA paryAptyA paryAptibhAvaMgataM santaM sAmAnikapaNedupapanakA devAH karatalaparigRhItadazanakhaM zIrSA''varta mastake aJjaliM kRtvA jayena, vijayena vardhApayanti, vardhApayitvA evam avAdiSuH-aho / devAnupriyaH divyA devaddhiH, divyA devadyutiH, divyo devAnubhAvo labdhaH, prAptaH, abhisamanvAgataH; yAdRzikI devAnupriyaiH divyA devaddhiH, divyA devadyutiH, divyo devA'nubhAvA labdhaH, prAptaH, abhisamanvAgataH tAdRzikI zakreNA'pi devendreNa, devarAjena divyA devarddhiH, yAvat-abhisamanvAgatA, yAdRzikI zakreNa devendreNa, devarAjana divyA devarddhiH, yAvat-abhisamanvAgatA tAzikI devAnupriyairapi divyA devarddhiH, yAvat-abhisamanvAgatA; sa bhagavan / tiSyako devaH kiMmahaddhikaH, yAvat-kiyaca prabhurvikurvitum?-anu0 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 1. ANI che; ane jevI divya devaRddhi deveMdra, devarAja zake labdha karI che, prApta karI che, yAvat-sAmI ANI che tevI divya devaRddhi Apa, devAnapriye yAvata-sAmI ANI che: to he bhagavan ! te tiSyaka deva kevI moTI RddhivALo cha bhane yAvatkeTaluM vikurvaNa karI zake cha ? 11. u0-goyamau ! mahiDIe, jAva-mahANabhAge; se NaM 11. u0-he gautama ! te tiSyaka deva moTI RddhivALo cha tattha sayassa vimANassa, cauNhaM sAmANiyasAhassINaM, cauNhaM agga- ane yAvat-moTA prabhAvabALo che. te tyAM potAnA vimAna upara.cAra mahisINaM saparivArANaM, tiNhaM parisANaM. sattaNDa aNiyANaM. sattaNhaM hajAra sAmAnika devo upara, parivAravALI cAra paTTarANIo upara aNiyAhivaINaM, solasaNhaM AyarakkhadevasAhassINaM, aNNesiM ca traNa sabhAo upara, sAta senA upara, sAta senAdhipati upara. soLa hajAra AtmarakSaka devo upara ane bIjA ghaNAM vaimAnika devo tathA bahUNaM vemANiyANaM devANaM, devINaM ya jAva-viharai; evaMmahiDDIe, . devIo upara sattAdhIzapaNuM bhogavato, yAvat-vihare che. te evI moTI jAva-evatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae, se jahA NAmae juvaI juvANe RddhivALo che ane yAvat-te ATaluM vikurvaNa karI zake cha:-jema koI - hattheNaM hatthe geNhejA; jaheva sakassa taheva jAva-esa NaM goyamA ! javAna puruSa, juvAna strIne hAthe kAkaDA vALI pakaDe, arthAt te banne tIsayassa devassa ayameyArUve visaye, visayamette buie, No ceva NaM jema saMlagna jevA lAge che tema te bIjAM rUpo karI zake che; te saMpattIe vikuvisu vA, vikuvvaMti vA, vikuvvissaMti vA. yAvat-zakranI jeTalI vikurvaNA zaktivALo che. vaLI he gautama ! tiSyaka devanI je vikurvaNA zakti kahI che te teno viSaya che, viSayamAtra che, paNa teNe saMprAptivaDe vikuyu nathI, vikurvato nathI ane vikurvaze paNa nahIM. 12. pra0--jai NaM bhaMte ! tIsae deve mahiDDIe, jAva-eva- 12 pra0--he bhagavan ! jo tiSyaka deva eTalI moTI RddhiiyaM ca NaM pa vikuvittae, sakassa gaM bhaMte ! deviMdassa. devaraNNo vALo che ane yAvat-eTaluM badhuM vikurvaNa karI zake cha to deveMdra, avasesA sAmANiyA devA kaMmahiDDIyA ? devarAja zakranA bAkInA-bIjA badhA sAmAnika devo kevI moTI RddhivALA che ? ( ityAdi pUchaq.) 12. u0--taheva savvaM, jAva-esa NaM goyamA ! sakassa 12. u0--he gautama ! te ja pramANe badhuM jANavU, yAvatdeviMdassa, devaraNNo egamegassa sAmANiyassa devassa imeyArUve he gautama ! deveMdra, devarAja zakranA pratyeka sAmAnika devano e visaye, visayamette buie, no ceva NaM saMpattIe vikaviMsa vA, vika- viSaya che, viSayamAtra che, paNa saMprAptithI koie vikuvyu nathI, vvaMti vA, vikunnissaMti vA tAyattIsA ya, logapAla-aggama- vikuvatA na Cam vikurvato nathI ane vikurvaze paNa nahIM. zakranA trAyastriMzaka devo viSe, lokapAlo viSe ane paTTarANIo viSe camaranI peThe kahevU. hisI NaM jaheva camarassa, navaraM-do kevalakappe jaMbUdIce dIve, aNNaM vizeSa e ke, teonI vikurvaNA zakti AkhA be jaMbudvIpa jeTalI kahevI taM ceva. ane bAkI bIjuM badhuM te ja pramANe kaheg. sevaM bhaMte !, saMve bhaMte ! tti doce goyame jAva-viharai. he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che ema kahI bIjA gautama yAvat-vihAra kare che. 1. mUlacchAyAH-gautama! maharddhikaH, yAvat-mahAnubhAgaH, sa tatra khakasya vimAnasya, caturNA sAmAnikasAhasrINAm , catasRNAm apramahiSINAM saparivArANAm , tisUNAM parSadAm , saptAnAm anIkAnAm , saptAnAm anIkA'dhipatInAm , SoDazInAm AtmarakSadevasAhasrINAm , anyeSAM ca bahUnAM vaimAnikAnAM devAnAm , devInAM ca yAvat-viharati evaMmaharddhikaH, yAvat-etAvaca prabhurvikurvitum , tadyathA nAma yuvatiM yuvA hastena haste gRhNIyAt , yathaiva zakrasya tathaiva yAvat-eSa gautama! tiSyakasya devasya ayam etadrUpo viSayaH, viSayamAtram uditam , no caiva saMprAptyA vyakurviSurvA, vikurvanti vA. vikurviSyanti vA. yadi bhagavan ! tiSyako devo maharddhikaH, yAvat-etAvaca prabhurvikurvitum , zakrasya bhagavan ! devendrasya, devarAjasya avazeSAH sAmAnikA devAH kiMmaharddhikAH ? tathaiva sarvam , yAvat-eSa gautama | zakrasya devendrasya, devarAjasya ekaikasya, sAmAnikasya devasya ayam etadrUpo viSayaH, viSayamAtram uditam , no caiva saMprAptyA vyakurvipurvA, vikurvanti vA, vikurviSyanti vA; trAyastriMzAtha, lokapAlA-'pramahiSyo yathaiva camarasya, navaram-dvau kevalakalpau jambUdvIpau dvIpau, anyat tazcaiva. tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan ! iti dvitIyo gautamo yAvat-viharatiH-anu0 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArakAma-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, Pe 6. zakrasya prakaraNe 'jAva-cauNhaM caurAsINaM' ityatra yAvat-karaNAdidaM dRzyam:-" aDhaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM, cauNhaM loMgapAlANaM, tiNhaM parisANaM, sattaNhaM aNiyANaM, sattaNhaM aNiyAhivaINaM" ti. zakrasya vikurvaNA uktA, atha tatsAmAnikAnAM sA vyA. tatra ca svapratItaM sAmAnikavizeSamAzritya taccaritAnuvAdatastAM praznayan AhaH-'evaM khalu' ityAdi, evamiti vakSyamANanyAyana sAmAnikadevatayotpanna iti yogaH. 'tIsae' tti tiSyakAbhidhAnaH, 'sayaMsi' tti khake vimAne 'paMcavihAe paMjacIe' ti paryAptiH-AhArazarIrAdInAmabhinirvRttiH, sA cAnyatra SoDhA uktA; iha tu paJcadhAH-bhASA-manaHparyAptyorbahuzrutA'bhimatena kenA'pi kAraNena pakatvavivakSaNAta. laddhe' tti janmAntare tadupArjanApekSayA, 'patte' ti prAptA devabhavA'pekSayA, 'abhisamanAgae' tti tadbhogA'pekSayA, 'jaheva camarassa' tti anena lokapAlA-'pramahiSINAM tiriyaM saMkheje dIvasamudde' tti vAcyam iti sUcitam. . 6. zakranA prakaraNamA ['jAva-cauNhaM caurAsINaM'] e ThekANe je yAvat-zabda mUkyo che tethI Ama jANavu:-aTThaNDaM aggamahisINaM saparivArANaM, cauNhaM logapAlANaM, tiNhaM parisANaM, sattaNhaM aNiyANaM, sattaNhaM aNiyAhivaINaM"ti. AgaLa zakranI vikurvaNA kahI che ane have tenA sAmAnika devonI vikarvaNA kahevI e prasaMgaprApta che. to have pUchanAra puruSa potAnA oLakhitA eka koi sAmAnikane AzrIne tenA caritAnuvAdapUrvaka tenI vikarvaNA saMbaMdhe prazna karatAM kahe che keH-[evaM khalu' ityAdi.] 'je rIti hamaNAM kahevAnI che te rItivaDe sAmAnika devapaNe utpanna thaelo' e pramANe saMbaMdha karavo. ['tIsae 'tti] tiSyaka nAmano, ['sayaMsi 'tti] potAnA vimAnamAM, ['paMcavihAe pajattIe'tti] pAMca prakAranI paryAptivaDe, paryApti eTale AhAra tathA zarIra vagerenI pUrepUrI banAvaTa. zaM0-bIje sthaLe paryAptinA cha prakAra kayA che to A sthaLe tenA pAMca prakAra kema kayA ? samA0bahazrata puruSone iSTa koi paNa kAraNathI bhASAparyApti ane manaHparyApti e banne jUdI jUdI nathI gaNI, kiMtu te bannene eka jagaNI che mATe ahIM pAMca paryAptio kahI che. 'laddhe 'tti] bIjA janmamAM tenu upArjana karyu che mATe meLavI-lAbhI-che. ['patte' tti] deva bhavanI apekSAe prApta karelI, abhisamannAgae'tti] prApta karela bhogAdikanA anubhavavaDe sAme ANalI. ['jaheva camarassa'] A sUtrathI ema sUcabyu ke, lokapAla ane paTTarANIonI vikurvaNA zakti mATe [ 'tiriyaM saMkheje dIva-samudde 'tti] ema kahe. 1. samasta vizvarUpa raMga uparanA A be pAtro-AtmA, zarIra-deha-mukhya che. temA- pahelu pAtra ajara, amara, avinAzI Adi guNovAla chabIjaM nAzavaMta-rUpAMtara pAmanArUM-che. teno vidvAnoe artha Avo karyoM cha:-"zIryate iti zarIraH, zuxIra zarIraH" je, utpattinI anaMtara zIrNa-jIrNa-thAya te zarIra. zarIranI AvI avasthA vizvane vidita che. ane saMsAra, hovApaNuM zarIrane AbhArI che. kAraNa ke "zarIra cha tyo saMsAra che ane zarIra nathI tyA saMsAra paNa nathI." Ama che, to paNa tenI racanAnA saMbaMdhe vidvAnomAM ghaNAM mato cha koi:-dehane pAMca mahAbhUtonA -pRthivI, pANI, tejaH, vAyu, AkAzanA-amUka pramANanA meLApa mAtrathI racAtuM gaNe che. koDa:-pAMca mahAbhUto sAthe IzvarI lIlAne paNa kAraNarUpe jaNAve chaH tyAre jainamaharSio tene karmoM vaDe baddha AtmA tevAM prakArano pudgalo dvArA race cha ema jaNAve che. tenuM poSaNa anukULa AhAravaDe thAya che. eTale AhArano lohI, mAMsa, yAvat-zukrapaNe pariNAma thAya che, ane teno aMtima vikAsa iMdriyorUpe thAya che. Ama thavAmAM koi:-zarIranI evA prakAranI yaMtraracanAne ja mAna Ape che. to bIjAo te mATe zakti vizeSanA mahattvane svIkAre che. sAre jaina maharSio tema thavAmAM khAsa eka pudgalajA zaktine khIkAre che, ane tene 'paryApti' kaheM che. te A rItie:-"pari AphUkti-paryAptiH" bane che. teno sAmAnya artha saMpUrNa nirmANa thAya che, to paNa teno vizeSa artha teoe A pramANe karyoM cha:-"pudgalopacayajaH pudgalagrahaNa-pariNamanahetuH zaktivizeSaH"-'pudalonA samUhathI thanAra, ane pudalone levAmA tathA pariNAmavAmAM hetubhUta zakti vizeSa te 'paryApti' tenI saMkhyA ahIM pAMcanI che. eTale:-bhASA, tathA manaHparyAptine bhegI gaNelI che. paNa karmagraMtha cothAmA ( bhA. A0 pR. 96 mA) tenI gaNanA chanI che. e gaNanA, ane tenA arthAdi A pramANe che:___"sA ca viSayabhedAt SoDhAH-AhAraparyAptiH, zarIraparyAptiH, indriya- "te ( paryApti) viSayonA bhedavaDe cha prakAranI che:-AhAraparyApti, paryAptiH, ucchvAsaparyAptiH, bhASAparyAptiH, manaHparyAptizca iti. tatra yayA zarIraparyApti, iMdriyaparyApti, ucchvAsaparyApti,bhASAparyApti ane manaHparyApti. bAhyam AhAram AdAya khalarasarUpatayA pariNamayati sA''hAraparyAptiH, yayA jenA dvArA bahAranA AhArane laine khala rasapaNu pamADAya te AhAraparyApti rasIbhUtam AhAra rasA-'sagU-mAMsa-medo-'sthi-majjA-zukralakSaNasaptadhAturUpa- rasarUpa thaelo AhAra jenA vaDe rasA, rakta, mAMsa, carabI, hADakAM, majAtayA pariNamayati sA zarIraparyAptiH, yayA dhAturUpatayA pariNamitam AhA- hADakAnI carabI-rasa, vIyarUpa ema sAte dhAtupaNu pamADAya te zarIraparyApti; ram indriyarUpatayA pariNamayati sA indriyapayoptiH, yayA punaruvAsaprAyogya- dhAtupaNu pAmelo AhAra jenAthI iMdriyo rUpe thAya te iMdriyaparyAptiH baLI vargaNAdalikama AdAya ucchavAsarUpatayA pariNamayya, Alambya ca muJcati jenI sahAyathI ucchAsane yogya vargaNA daliko-aNuonA samadAya-ne grahI. sA uchvAsaparyAptiH, yayA tu bhASAprAyogyavargaNAdravyaM gRhIlA bhASAtvena ucchvAsarUpane pamADI, dhArIne mUkAya te uchvAsaparyAptiH tathA jenA baLapariNamayya, avalambya ca muJcati sA bhASAparyAptiH, yayA punarmanoyogyavarga- vaDe bhASAnA rUpane pAmavAne yogya vargaNA-dravyo ne levAya, ane tene bhASANAdalikaM gRhItvA manastvena pariNamayya, avalambya ca muJcati sA manaH- rUpe racI, dhArI, bhASArUpe mUkAya-bolAya-te bhASAparyApti; tema ja jenI paryAptiH." sahAye mananI racanAne yogya aNuonA-vargaNAonA-samUhane manobhAva ApI, te rUpe dhArI, mukAya te manaHparyApti." A badhI paryAptio-pudgalothI upajanArI zakio-jaDa che, to paNa AtmAne te te kAryomAM sahAyikAo thai dehataMtrane nibhAve che. zarIranA-(indriyonA vadhArArUpa)-vikAsa pramANe paryAptiono paNa vikAsa krame hoya che; jemaH___"AhAra-sarIriM-diya-pajvattI ANapANa-bhAsa-maNe, cattAri- paMca chappi ya "A cha paryAptiomAthI ekeMdriyone-pRthivI, jaLa, agni, vAyu, vanaegidiya-vigala-saMnINaM." spationA dehadhArIone, cAra-AhAra, zarIra, indriya, ucchvAsa-paryAptio hoya che. (eTale teo AhAra lai tene rasarUpe racI, punaH tene vizeSa rUpAMtare pamADI, yAvat-zarIrarUpe ghaDe che, tathA zvAsocchvAsane dhAre che.) ane vikala -UNI-be,traNa, cAra-iMdriyovALAne eka bhASAparyApti vadhAre hoya che. (eTale teo teonA karatA bolavA, kAma vadhAre kare che.) ane saMjJIo-manuSyo. tiryaco, nArakIo, asuro, devo ne pUrva karatA eka vadhAre-chae-hoya che. (eTale pUrvanA dehadhArIo karatA A AtmAo mAna sajJAnane vadhArAmAM Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arAiyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 1: . IzAneMdranI vikurvaNA. 13. pra0--'bhaMte' !' tti, bhagavaM tace goyame vAyubhUI aNa- 13. pra.-'he bhagavan !,' ema kahI bhagavAn trijA gautama gAre samaNaM bhagavaM jAva-evaM vadAsI:-jai NaM bhaMte / sake deviMde, vAyubhUti anagAra zramaNa bhagavaMta mahAvIrane namIne yAvat-A pramANe devarAyA mahiDIe, jAva-evaiyaM ca NaM pabha viuvittae: IsANe gaM bolyA ke:-he bhagavan ! jo deveMdra, devarAja zaka yAvatbhaMte ! deviMde, devarAyA kemahiDDIe ? evI moTI RddhivALo che ane yAvat-eTalaM vikurvaNa karI zake che; to he bhagavan ! deveMdra, devarAja IzAna kevI moTI RddhivALo che ? ( ityAdi pUchaq.) 13. u0-evaM taheva, navaraM-sAhie do kevalakappe jaMbUdIve 13. u0-he gautama ! te saMbaMdhe badhuM tema ja jANavaM. dIve; avasesaM taheva evaM. . vizeSa e ke, tenI vikurvaNA zakti AkhA be jaMbudvIpa karatAM paNa vadhAre jANavI ane bAkI badhuM pUrva pramANe ja jANavU. . AhAra, zarIrathI: anuvantaM yAvata-eva evaM na AkAre che. mAkaDAlo, bAdhikadhAre uMcA bhane mahA avataMsAnai dhAre che.) ema; yogyatA pramANenI badhI paryAptione keTalAka AtmAo pUrI karIne mare che, tyAre keTalAko tema karatA nathI. emAMthI pahelAone 'paryAptako,' ane bAkInAone 'aparyAptako' kahe che. 'aparyAptako' ve prakAranAM che, jema ke: "xx ye punaH khayogyaparyAptiparisamAptivikalAste'paryAptakAH, te ca "vaLI jeo potAne yogya paryAptionI pUrNatAmA vikalo hoya teoM dvidhAH-labdhyA, karaNaizca. tatra ye'paryAptakA eva santo niyante, na punaH 'aparyAptako,' teo 'labdhi' ane 'karaNa' baDe ve prakAranA che. temA jeo khayogyaparyAptIH sarvA api samarthayante te labdhyaparyAptakAH, ye punaH kara- aparyApto ja thaIne mare, paNa potAne yogya badhI paryAptione na bhogave teo NAni-zarIre-ndriyAdIni-na tAvad nirvartayanti, athavA avazya purastAd nirvarta- 'labdhi-aparyAptako.' tathA jeo karaNa-zarIra, idriyAdi-paryAptionI pUrI yiSyanti te karaNA'paryAptakAH iha ca evam AgamaH-"labdhyaparyAptakA api banAvaTane na kare, athavA avazya bhaviSyamA banAvaze teo 'karaNa-aparyAniyamAd AhAra-zarIre-ndriyaparyAptiparisamAptau eva mriyante, nA'rvAg; sako.' emAM Agama Ama jaNAve che:-labdhi-aparyAptako paNa niyamathI yasmAd AgAmibhavA''yurbavA mriyante sarve eva dehinaH, taccA''hAra- AhAra, zarIra, ane idriya-paryAptionI pUrNatAmA ja mare che, nahIM ke pahelA; zarIre-ndriyaparyAptiparyAptAnAm eva badhyate iti." kAraNa ke, AvatA bhavatuM AyuH bAMdhIne ja dehIo mare che. (jo Ama na thAya to badhA AtmA mukta thAya.) ane te-bhavAMtaraceM Ayu:-AhAra, zarIra, ane iMdriyaparyAptionI pUraNatAmAM baMdhAya che." (AthI ema spaSTa jaNAya che ke, dehIo 'labdhi-aparyAptako' hoya che, paNa 'karaNa-aparyAptako' hotAM nathIH-anu0 1. mUlacchAyAH-'bhagavan / ' iti, bhagavAn tRtIyo gautamo vAyubhUtiranagAraH zramaNaM bhagavantaM yAvat-evam avAdItaH-yadi bhagavan ! zakro devendaH, devarAjo mahArddhikaH, yAvat-etAvacca prabhurvikurvitum, IzAno bhagavan ! devendraH, devarAjaH kiMmahardhikaH? evaM tathaiva, navaram-sAdhikau dvau kevalakalpau jambUdvIpau dvIpau, avazeSaM tathaiva evam:-anu. 1. je sthaLe 'saudharma' devaloka che, tenI sama rekhAe bIjo 'IzAna' nAmano devAvAsa che. te sthiti vageremAM saudharmane maLato cha. e pUrvathI pazcimamA lAMbo, ane uttarathI dakSiNamA pahoLo; merU parvatanI uttare pUrNa caMdramaMDaLane AkAre che. temA badhI jAtinAM sphaTikothI racAelAM aTThAvIsa lAkha vimAno che. temAMnuM pratyeka vimAna apUrva zobhAvALu, racanA pUrNa; sukhavihAro, vano, upavano, kriDAzailo, vApikAo AdithI pUrNa che. temAMnAM badhAM vimAnonI sukhAdimAM viSamatA che. temAM yogyatA pramANe devo potAnA badhA parivAro sAthe rahe che. tenI madhye vadhAre uMcAM ane sohamaNAM cAraaMka, sphaTika, ratna, surUpa-avataMsako che. e badhAnI madhye sauthI vadhAre unnata, vizeSa racanA pUrNa, kAMtipUMja jevo IzAna nAmano mahA avataMsaka che. emAM IzAnavAsIono iMdra-IzAneMdra-vase cha:-"IzaxzAnac-IzAnaH, sa cAsau indrazca-IzAneMdraH." samartha, kiMvA svAmitvavALo je iMdra te-IzAneMdra. prajJApanA (ka. A0 pR. 122) mAM te saMbaMdhe varNaka A pramANe che:___"xx tesiM NaM bahumajjhadesabhAe paMca vaDiMsagA paNNattAH-aMkavaDiMsae, "xx tenA bahumadhyadeze pAMca avataMsako kayAM chaH-(IzAnAvataMsakanI phalihavaDiMsae, rayaNavaDiMsae, jAtaruvavaDiMsae; majjhe ittha IsANavaDiMsae. pUrve ) aMkAvataMsaka, ( dakSiNe ) sphaTikAvataMsaka, (pazcime ) ratnAvataMsaka, te NaM vaDiMsayA savvarayaNAmayA, jAva-paDirUvA. ettha NaM IsANANaM pajjatA'- yAvat-(uttare) jAtarUpAvataMsaka; teonI vacce IzAnAvataMsaka che. te avapajjattANaM ThANA paNNattA. tisu vi logassa asaMkhejaibhAge, sesaM jahA soha- taMsako badhI jAtinAM ratnovaDe racAelA, yAvat-pratirUpo che. ahIM paryApto mmagadevANaM, jAva-viharati. IsANe attha deviMde, devarAyA parivasati sUla- ane aparyApto IzAnavAsI devonA sthAno kayAM che. te lokanA asaMkhyeya pANI, vasabhavAhaNe, uttaraDDalogAhivaI, aTThAvIsavimANAvAsasayasahassAhi- bhAge che. bAkIno yAvat-vihare che, sudhIno varNaka saudharmavAsI devonI vaI, arayaMbaravatthadhare; sesaM jahA sakassa, jAva-pabhAsemANe. tattha aThThAvI- samAna jANavo. e sthaLe deveMdra, devarAja IzAna hAthamA trizULane dhAranAra, sAe vimANAvAsasayasahassANaM, asItIe sAmANiyasAhassINaM, tAyattIsAe baLadanA vAhanavALo, uttarArdha lokano adhipati, aTThAvIsa lAkha vimAnono tAyattIsagANaM, cauNhaM logapAlANaM, aTThaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM, khAmI, nirmaLa divya vastrone paheranAra vase che. teno bAkIno yAvattiNhaM parisANaM, sattaNhaM aNIyANaM, sattaNhaM aNiyAhivaINaM; cauNhaM asItINaM prabhAsato sudhIno sarva varNaka zakeMdranI tulya jANavo. tyAM te aThThAvIsa lAkha AyarakkhadevasAhassINaM; annesiM ca bahUNaM IsANakappavAsINaM vaimANiyANa vimAnonA, aisI hajAra sAmAnikonA, tetrIsa trAyastriMzonA, cAra-somadevANa ya, devINa ya AhevacaM, porevacaM kubvemANe jAva-viharai." yama, varuNa, kuvera-lokapAlonA, parivAra sAthe ATha-kRSNA, kRSNarAjI, rAmA, rAmarakSitA, vasU, vasuguptA, vasumitrA, vasuMdharA-mahArANIonA; traNa-aMtara, madhya, bAhya-sabhAonA, sAta-pAyadaLa, khAra, gaja, baLada, ratha, nATya, gAMdharva-sainyonA, sAta-laghuparAkrama, mahAvAyu, puSpadaMta, mahAdAmAsthI, mahAmADara, mahAsena, nArada-senAnAyakonA, traNa lAkha, vatrIsa hajAra AtmarakSaka devonA; ane bIjA paNa aneka IzAna devalokamAM vasatA vaimAnika devonA, tathA devIonA Adhipatyane, purapatipaNAne karato, yAvat-(sukhe ) vicare che." IzAneMdranI rAjya-vyavasthA, senA-vibhAga, vagere vagerenI varNanAomA zakeMdranI samAnatA jANavI. paNa IzAna iMdranA anya varNaka mATe 'rAyapaseNI' sUtrAMno sUryAbhadevano adhikAra, tathA bhagavatIno cAlu uddezaka vagere darzanIya che:-anu. . Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3:-uddezaka . bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. pra0--jahaNaM bhaMte! IsANe deviMde, devarAyA emahi- 14. pra0-he bhagavAn ! jo deveMdra, devarAja IzAna, evI dIe, jAva-evatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae, evaM khalu devANuppi- moTI RddhivALo hoya ane eTaluM vikurvaNa karI zakato hoya to yANaM aMtevAsI karudattaputte nAma pagatibhadae, jAva-viNIe, aTThama- svabhAve bhadra, yAvat-vinIta, tathA niraMtara aTThama ahama ane uparaaTTameNaM ANi kkhitteNaM, pAraNae AyaMbilapariggahieNaM tavokammeNaM pAraNaM-AMbila, evA AkarA tapavaDe AtmAne bhAvato. uMce hAtha rAkhI, sUryanI sAme ubho rahI AtApanabhUmimAM AtApanA leto-taDakAne ur3e bAhAo pagijhiya pagijhiya sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmie / sahato, pUrepUrA cha mAsa sAdhupaNuM pALI, pannara divasanI saMlekhanAAyAvemANe bahupaDipuNNe chammAse sAmaNNapariyAgaM pAuNattA, addha vaDe AtmAne saMyojI, trIsa TaMka sudhI anazana pALI, Alocana masiAe saMlehaNAe attANaM jhUsettA, tIsaM bhattAI aNasaNAI chedattA, ane pratikramaNa karI, samAdhi pAmI, kALamAse kALa karI Apa AloDayapaDikaMte, samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA IsANe kappe devAnupriyano ziSya-kurudattaputra nAmano anagAra-IzAna kalpamA, mayaMsi vimANAMsa, jA tIsae vattavvayA sA savveMva aparisesA kuru- potAnA vimAnamA IzAneMdranA sAmAnikapaNe deva thayo che. je vaktadattaputte ? vyatA tiSyaka deva saMbaMdhe AgaLa kahI che te badhI ahIM kurudattaputra deva viSe paNa kahevI. to te kurudattaputra deva kevI moTI Rddhi vALo che ? ( ityAdi pUchaq.) 14. u0--navaraM-sAtirege do kevalakappe jaMbuddIve dIve, ava- 14.u0--(he gautama! te saMbaMdhe badhu pUrva pramANe ja jANavU.) sesaM taM ceva, evaM sAmANiya-ttAyattIsaga-logapAla-aggamahisINaM, vizeSa eke, kurudattaputranI vikurvaNA zakti AkhA be jaMbudvIpa jeTalI che jAva-esa NaM goyamA ! IsANassa deviMdassa, devaraNNo evaM egamegAe ane bAkI badhuM te ja pramANe jANavU. e pramANe bIjA sAmAnika devo, aggamahisIe devIe ayameyArUve visaye, visayamece buie, no trAyastriMzaka devo, lokapAlo tathA paTTarANIo saMbaMdhe paNa samajavaM. veva NaM saMpattIe vikuvisu vA, vikuvvaMti vA, vikubbissati vA. vaLI he gautama ! deveMdra, devarAja IzAnanI pratyeka paTTarANInI e vikurvaNA zakti, te viSayarUpa che ane viSaya mAtra che, paNa koie saMprAptivaDe vikuyu nathI, vikurvatA nathI ane vikurvaze paNa nahIM. evaM saNaMkumAre vi, navaraM-cattAri kevalakappe jaMbUdIve dIve, e pramANe sanatkumAra devaloka saMbaMdhe paNa jANavU. vizeSa e aduttaraM ca NaM tiriyamasaMkhejje, evaM sAmANiya-ttAyattIsa-logapAla- ke, tenI vikurvaNA zakti AkhA cAra jaMbudvIpa jeTalI che. ane tirache aggamahisINaM asaMkhejje dIva-samudde savve vikuvvaMti, saNaMkamArAo tanA vikuvaNA zAkta asalyaya (dvApa samudra sudhA) cha. e pramANa AraddhA uvarillA logapAlA savve vi asaMkheje dIva-samajhe vikata sAmAnika devo, trAyastriMzaka devo, lokapAlo ane paTTarANIo: e badhA asaMkhyeya dvIpa, samudro sudhI vikurvI zake che. sanatkumAraevaM mAhiMde vi, navaraM-sAtirege cattAri kevalakappe jaMbUdIve dIve, evaM . thI mAMDIne uparanA badhAya lokapAlo asaMkhyeya dvIpa samudro sudhI bhalAe vi, navaraM-aTTa kevalakappe, evaM laMtae vi, navaraM-sAtirege taraga vikurvaNa karI zake che. e pramANe mAheMdramA paNa jANavU. vizeSa aTTa kevalakappe, mahAsake solasa kevalakappe, sahassAre sAtirege eke. AkhA cAra jaMbadIpa karatAM paNa vadhAre vikarvaNa zakti che. solasa, evaM pANae vi, navaraM-battIsaM kevalakappe, evaM acue vi, e pramANe brahmalokamAM paNa jANavaM. vizeSa e ke, teonI vikarvaNA navaraM sAtirege battIsaM kevalakappe jaMbadIve dIve, aNNaM taM ceva. zakti AkhA ATha jaMbUdvIpa jeTalI che. e pramANe lAMtakamAM paNa samajavU. vizeSa e ke, AkhA ATha jaMbUdvIpa karatAM paNa vadhAre vikurvaNA zakti che. mahAzukranA devonI vikurvaNA zakti soLa jaMbu dvIpa jeTalI che. sahasrAranA devonI vikurvaNA zakti soLa jaMbudvIpa 1. mUlacchAyAH yadi bhagavan ! IzAno devendraH, devarAjaH evaMmaharddhikaH, yAvat-etAvaca prabhurvikurvitum , evaM khalu devAnupriyANAm antevAsI kurudattaputro nAma prakRtibhadrakaH, yAvat-vinItaH, aSTamamaSTamena anikSiptena, pAraNake AcAmlaparigraheNa tapaskarmaNA Urdhva bAhU pragRhya pragRhya sUryA'bhimukhe AtApanabhUmau AtApayan bahupratipUrNAn SaNmAsAn zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA, ardhamAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM jUSitvA, triMzad bhaktAni anazanAni chittvA, AlocitapratikAntaH, samAdhiprAptaH kAlamAse kAlaM kRtvA IzAne kalpe khIye vimAne; yA tiSyake vaktavyatA sA sarvA eva aparizeSA kurudattaputre01 navaram-sAtireko dvau kevalakalpau jambUdvIpau dvIpau, avazeSaM tacaiva, evaM sAmAnika-trAyastriMzaka-lokapAla-agramahiSINAm, yAvat-eSa gautama ! IzAnasya devendrasya, devarAjasya evam ekaikasyA agramahiSyA devyA ayam etadrUpo viSayaH, viSayamAtram uditam, no caiva saMprAptyA vyakurviSurvA, vikurvanti vA, vikurviSyanti vA. evaM sanatkumAre'pi, navaram-catvAraH kevalakalpAH jambUdvIpAH dvIpAH, athottaraM ca tiryagasaMkhyeyAn , evaM sAmAnika-trAyastriMzalokapAla-agramahiSINAm asaMkhyeyAn dvIpa-samudrAn sarvAn vikurvanti, sanatkumArAd ArabdhAH uparitanAH lokapAlAH sarve'pi asaMkhyeyAn dvIpa-samudrAn vikurvanti, evaM mAhendre'pi, navaram-sAtirekAH catvAraH kevalakalpAH jambUdvIpAHdvIpAH, evaM brahmaloke'pi, navaram-aSTa kevalakalpAH, evaM lAntake'pi, navaram-sAtirekAH aSTa kevalakalpAH, mahAzukra SoDazaH kevalakalpAH, sahasrAre sAtirekAH SoDazaH, evaM prANate'pi, navaram-dvAtriMzataH kevalakalpAH, evam acyute'pi, navaram-sAtirekA dvAtriMzataH kevalakalpAH jambUdvIpAH dvIpAH, anyat tadevaH-anu. mahiNyA devyA ayam etApAvApA dvIpAH, athottaraM ca tiyegasama'pi asaMkhyeyAn dvIpa-samudrAna Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 1. karatAM paNa vadhAre che. prANatanA devonI vikurvaNA zakti batrIsa jaMbUdvIpa jeTalI che. ane acyutanA devonI vikurvaNA zakti AkhA batrIsa jaMbUdvIpa karatAM paNa kAMika vadhAre che. bAkI badhuM te ja pramANe jANavU. * seva' bhaMte 1, sevaM bhaMte ! tti tace goyame vAyubhUI aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, jAva-viharai. he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che ema kahI trijA gautama vAyubhUti anagAra zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMde che, name che ane yAvat-vihare che. 7. IsANe gaM bhaMte !' ityAdi. IzAnendrasya prakaraNam . iha ca 'evaM taheva' tti anena yadyapi zakrasamAnavaktavyam IzAnendraprakaraNaM sUcitam , tathA'pi vizeSo'sti, ubhayasAdhAraNapadApekSatvAdatidezasyeti, sa cAyam:-" se NaM aTThAvIsAe vimANAvAsasayasahassANaM, asIIe sAmANiyasAhassINaM, jAva-cauNhaM asIINaM AyarakkhadevasAhassINaM" ti IzAnavaktavyata nikavaktavyatAyAM svapratItaM tadvizeSam Azritya taccaritA'nuvAdataH praznayannAhaH-'evaM khalu' ityAdi. 'ur3a bAhAo paMgijhiya' tti pragRhya vidhAya ityarthaH. 'evaM saNaMkumAre vi' tti anenedaM sUcitam:-" saNaMkuMmAre NaM bhaMte ! deviMde, devarAyA kemahiDIe, kevaiyaM ca NaM pam viuvittae ? goyamA ! saNaMkumAre NaM deviMde, devarAyA mahiDIe, se NaM bArasaNhaM vimANAvAsasayasAhassINaM, bAvattarIe sAmANiyasAhassINaM ti, jAva-cauNhaM bAvattarINaM AyarakkhadevasAhassINaM" ityAdi iti. 'aggamahisINaM' ti yadyapi sanatkumAre strI tathApi yAH saudharmAtpannAH samayAdhikapalyopamAdidazapalyopamAntasthitayo'parigRhItadevyaH, tAH sanatkumAradevAnAM bhogAya saMpadyanta iti kRtvA agramahiSya ityuktamiti. evaM mAhendrAdisUtrANyapi gAthAnusAreNa vimAnamAnam , sAmAnikAdimAnaM ca vijJAya anusaMdhAnIyAni, gAthAzcaivam:-" battIsa aTThAvIsA bArasa aTTha cauro sayasahassA, AraNe baMbhaloyA vimANasaMkhA bhave esA. pannAsaM catta cha ceva sahassA laMtaka-sukka-sahassAre, saya cauro ANaya-pANaesu tiNNi AraNNa-cuyao." sAmAnikaparimANagAthA:-"urAsII asII bAvattarI sattarI ya saTTI ya, pannA cattAlIsA tIsA vIsA dasa sahassA." iha ca zakrAdikAn paJcaikAntaritAn agnibhUtiH pRcchati, IzAnAdIMzca tathaiva vAyubhUtiriti. IzAna- 7. [* IsANe NaM bhaMte !' ityAdi.] e IzAneMdranuM prakaraNa che. jo ke ahIM [ 'evaM taheva 'tti] e sUtrathI ema sUcavyuM che ke, IzAneMdranuM prakaraNa sAmya. zakranI peThe vaktavyattAvALu che. to paNa A IzAneMdranA prakaraNamAM zakranA prakaraNa karatAM kAika vizeSatA che. zaM0-jyAre e banne prakaraNomA samAnapaNuM nathI, to ahIM te bannene samAna zA mATe kAM ? samA0-keTalAMka prakaraNo keTalAka bhAgamA maLatAM hoya che ane keTalAka bhAgamAM jUdAM hoya che to paNa te prakaraNo koi rIte samAna kahevAya che e rIte ahIM paNa pUrvokta banne prakaraNanI samAnatA gaNI che. kAraNa ke, atideza-sarakhAinuM sUcaka-vAkya ho meda. banne prakaraNonI sAdhAraNa bAbata laine vAparI zakAya che. je vizeSa che te A cha:-"aTThAvIsa lAkha vimAno upara, eMzI hajAra sAmAnika devo upara ane yAvat-cAra eMzI hajAra-(3,20000) aMgarakSaka devo upara te IzAneMdra svAmipaNuM bhogave che." IzAna iMdranI vaktavyatA pachI tenA sAmAnika tA mATe devanI vaktavyatA sthAnApanna che ane te kahevA mATe pUchanAra potAnA oLakhitA koi sAmAnikane AzrIne tenA caritAnuvAdapUrvaka pUchatA kahe che keH ['evaM khalu' ityAdi.] [ 'ur3e bAhAo pagijjhiya'tti] arthAt banne hAthane uMcA rAkhIne. ['evaM saNaMkumAre vitti ] A sUtrathI A pramANe sUcavyuM cha:-"saNaMkumAre NaM bhaMte ! deviMde, devarAyA kemahiDDIe, (ityAdi) kevaiaM ca NaM pabhU viunvittae ? goyamA ! saNaMkumAre gaM deviMde, devarAyA mahiDDIe, (ityAdi ) se NaM bArasaNhaM vimANAvAsasayasAhassINaM, bAvattarIe sAmANiyasAhassINaM ti, jAva-cauNhaM bAvattarINaM AyarakkhadevasAhassINaM" devIono ityAdi. [ 'aggamahisINa'ti ] jo ke sanatkumAra devalokamAM strIonI utpatti nathI, to paNa samayAdhika palyopamathI mAMDI dasa palyopama sudhInI goga. AvaradAvALI ane koine paNa nahIM paraNalI je strIo saudharma devalokamAM thAya che te svIo sanatkumAronA bhoga mATe kAmamAM Ave che, mATe agra mahiSI' ema kardA che. e pramANe mAheMdrAdi saMbaMdhI sUtro paNa, nIcalI gAthAne anusAre tenA vimAnonuM mAna ane sAmAnikAdikanI saMkhyA jANIne tI saMkhyA. anusaMdhAnIya che. te gAthAo A cha:-" saudharmamA baitrIsa lAkha, IzAnamA aTThAvIsa lAkha, sanatkumAramAM bAra lAkha, mAheMdramA ATha lAkha ane 1. mUlacchAyAH-tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan ! iti tRtIyo gautamo vAyubhUtiranagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, yAvatviharatiH-anu0 - 1.pra. chAyAH-so'STAviMzatervimAnA''vAsazatasahasrANAm , azIteH sAmAnikasAhasrINAm , yAvat-caturNAm azItInAm AtmarakSakadevasAhasrINAma iti. 2. sanatkumAro bhagavan! devendraH, devarAjaH kiMmaharddhikaH, kiyaca prabhurvikurvitum? gautama! sanatkumAro devendraH, devarAjo mahardikaH, sa dvAdazAnAM vimAnA''vAsasAhasrINAm , dvAsaptatInAM sAmAnikasAhasrINAm iti; yAvat-caturNA dvAsaptatInAM AtmarakSakadevasAhasrINAm. 3. dvAtriMzad aSTAviMzatiH dvAdaza aSTa catvAri zatasahasrANi, AraNe brahmaloke. vimAnasaMkhyA bhaved eSA. paJcAzat catvAriMzat SaT caiva sahasrANi lAntaka-zukra-sahasrAre, zataM catvAri Anata-prANatayoH trINi AraNA-'cyutayoH. 4. caturazIti-razItiH dvAsaptatiH saptatizca SaSTizca, paJcAzat catvAriMzat triMzada dvAdaza daza sahasrANiH-anu0 1. A pAThane maLato pATha IzAneMdranA varNakamAM prajJApanA (ka. A0 pR. 122) mAM puro che. te prathamanA 'IzAneMdra' nA TippanamAM uddharelo che. 2. A pAThanA 'sarNakumAre NaM deviMde' bhAgane maLato pATha prajJApanA (ka. A0 pR0 123) mAM che. 3. A ghe gAthAonA sarakhA bhAvavALI be gAthAo Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAniko gaNanA. zataka 3.-uddezaka . bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. lokamAM cAra lAkha vimAno che. arthAt brahmaloka sudhI pUrva pramANenI saMkhyAvALAM vimAno che. lAMtakamAM pacAsa hajAra, mahAzukramAM cALIsa hajAra, sahasrAramA cha hajAra, Anata, prANata, AraNa ane acyutamA sAtaseM; arthAt Anata ane prANatamA cAraseM ane AraNa tathA anyatamA RNaseM vimAno " sAmAnikonI saMkhyA sucaka A gAthA cha:-"corIsI hajAra, esI hajAra, bahotara hajAra, sittara hajAra, sATha hajAra, pacAsa hajAra, cALIsa hajAra, trIsa hajAra, vIsa hajAra ane daza hajAra sAmAnika devo che." ahIM zaka vagere ekAMtarita pAMca iMdro saMbaMdhe agnibhati palele ane IzAna vagere iMdro saMbaMdhe vAyubhUti pUche che. IzAneMdranI divya deva-Rddhi. 15. pra0--tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNNayA kayAI 15. pra0-yAra pachI koi eka divase zramaNa bhagavaMta mahAvIra yAtrA pa ra pati mokA nagarInA naMdana nAmanA caityathI bahAra nIkaLI janapadavihAre nikkhamaittA bahiyA jaNavayavihAraM viharai. te NaM kAle vihare che. te kALe, te samaye rAjagRha nAmarnu nagara havaM. (varNaka0) yAvat-sabhA paryupAse che. te kALe, te samaye deveMdra, devarAja, NaM, te NaM samaye NaM rAyagihe nAma nagare hotyA. (vaNNao0) hAthamAM zULane dhAraNa karanAra, baLadanA vAhanavALo, lokanA uttajAva-parisA panjuvAsai. te NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM , rArdhano dhaNI, aTThAvIsa lAkha vimAnano uparI IzAna iMdra, AkAza IsANe deviMde, devarAyA, sUlapANI, vasahavAhaNe, uttaraDalogA- jevA nirmaLa vastrane paherI, mALAthI zaNagArelA mukuTane mAthe mUkI, hivaI, aTThAvIsavimANAvAsasayasahassAhivaI, arayaMbaravatthaghare, navA sonAnA suMdara, vicitra ane caMcaLa kuMDaLothI gAlone jhagaAlaiyamAlamauDe, navahemacArucittacaMcalakuMDalavilihijjamANagaMDe, jhagAvato, yAvat-daze dizAone prakAzita karato te (IzAneMdra) jAva-dasa disAo ujjovemANe, pAbhAsemANe, IsANe kappe, IzAnakalpamA, IzAnAvataMsaka vimAnamA rAjapraznIya-rAyapaseNIyaIsANavaDiMsae vimANe, jaheva rAyappaseNaijje jAva-divvaM devir3ei upAMgamA kahyA mujaba yAvat-divya devaRddhine anubhavato, yAvatjAMva-jAmeva disiM pAubhae, tAmeva disiM paDigae. bhate, je dizAmAthI prakavyo hato, te ja dizAmA pAcho cAlyo gayo. have ti, bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, evaM vadAsI: 'he bhagavan !', ema kahI bhagavAn gautama zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMde che, name che ane teo ( namIne) A pramANe bolyA ke:-he aho !! NaM bhaMte ! IsANe deviMde, devarAyA mahiDDIe, IsANassa bhagavan ! aho !! deveMdra, devarAja IzAna moTI RddhivALo che. Na bhaMte ! sA divyA deviDDI kahi~ gayA, kahiM aNupaviTThA ? he bhagavan ! IzAneMdranI te divya devaRddhi kyAM gaI ane kyA pesI gaI? 15. u0--goyamA ! sarIraM gayA. 15. u0--he gautama ! te divya devaRddhi zarIramAM gaI ane zarIramA pesI gaI. 16. pra0-se keNaTTeNaM evaM vuccai-sarIraM gayA ? 16. pra0--he bhagavan ! 'te divya devaRddhi zarIramA gaI' ema kahevAnuM zuM kAraNa ? 16. u0-goyamA ! se jahA nAmae kUDAgArasAlA siyA 16. u0-he gautama ! jema koi eka kUTAkAra-zikharanA duhao littA, guttA, guttaduvArA, NivAyA, NivAyagaMbhIrA, tIse NaM AkAra--ghara hoya, ane te banne bAjuthI lipelu hoya, gupta hoya, kUDAgArasAlAe diluto bhANiavvo. gupta bAraNAvALu hoya, pavana vinAnuM hoya, jemAM pavana na pese ebuM uMDaM hoya; evA kuTAkArazALAnuM dRSTAMta kaheQ. prajJApanA (ka. A0pR0 128) mAM Ave AkAre avalokAya cha:-"battIsa-5DhAvIsA vArasA-58-cauro sayasahassA, pannA-cattAlIsA chaca sahassA sahassAre. ANaya-pAyaNakappe cattAri sayA AraNA-uccue tiNNi, satta vimANasayAI causu vi eesu kappesu." 4. sAmAnikonI gaNanAne gaNanArI A gAthAnI tulya gAthA prajJApanA (ka. A0 pR0 128) mA che:-anu. 1. mUlacchAyAH-tataH zramaNo bhagavAn mahAvIro'nyadA kadAcid mokAyA nagaryAH nandanAt caityAt pratiniSkAmati, pratiniSkramya bahirjanapadavihAraM viharati. tasmin kAle, tasmin samaye rAjagRhaM nAma nagaram abhavat. (varNakaH0) yAvat-parSat paryupAste. tasmin kAle, tasmin samaye izAno devendraH, devarAjaH, zUlapANiH, vRSabhavAhanaH, uttarArdhalokA'dhipatiH, aSTAviMzativimAnA''vAsazatasahasrAdhipatiH, arajo'mbaravanadharaH, Alagi tamAlamukuTaH, navahemacArucitracaJcalakuNDalavilikhyamAnagaNDaH, yAvat-daza dizAH udyotayan, prabhAsayan, IzAne kalpe IzAnAvataMsake vimAne, yathaiva rAjapraznIye yAvat-divyAM devarddhim, yAvat-yAmeva dizaM prAdurbhUtaH, tAmeva dizaM pratigata: 'bhagavan !' iti, bhagavAn gautamaH zramaNa bhagavantaM mahAvIra bandate, namasya ti, evam avAdIta:-aho / bhagavan ! IzAno devendro devarAjo maharddhikaH, IzAnasya bhagavan / sA divyA devarddhiH kutra gatA, kutra anupraviSTA ! gautama ! zarIraM gatA. tat kenA'rthena evam ucyate-zarIraM gatA ? gautama | tadyathA nAma kuTAkArazAlA syAd dvidhA liptA, guptA, guptadvArA, nirvotA, nivarvotagambhIrA, tasyAH kuTAkArazAlAyAH dRSTAnto bhaNitavyaH-anu. 1. e saMbaMdhenA varNaka mATe (bha0 kha0 1, pR. 13 tathA 19 nA 1 ne 7 aMkavALA TippaNo gaveSo ):-anu. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe 17. pra0 -- IsINeNaM bhaMte ! deviMdeNaM, devaraNNA sA divyA devaDI, divyA devajuI, divye deSANubhAge kiNNA lade, kiNNA paro, phiNNA abhisamaNNAgaye ? ke pA esa Asi puNyabhace, kiMNAbhae vA ; kaMgavA, sivA gAmaMsi vA, nagaraMsi vA, jAvasaMnivesaMsi vA, kiMvA socA, kiM vA daccA, kiM vA bhoccA, kiMvA kicA, kiM yA samAyariyA, kassa vA tahArUvarasa vA samaNassa nA mAhaNassa vA aMtie egamavi AyariaM, dhammiyaM suvayaNaM socA, nisamma jaM NaM IsANeNaM deviMdeNaM, devaraNNA sA divyA devaDI, jAvaabhisamacAgayA ? NaM 17. u0- evaM khalu goyamA ! te NaM kAle NaM, te samae NaM iheba jaMbUdIce dIve, bhArahe vAse, tAmalitI nAma nagarI hotyA. (paNNao0 ) tattha NaM tAmalicIe nagarIe tAmalI nAme 1. mUlacchAyAH IzAnena bhagavan devendreNa devarAjena sA divyA devadi, divyA devadyutiH, divyo devAnumAnaH kena samyA, kena prAptaH, kena abhisamanvAgataH ? ko vA eSa AsIt pUrvabhave, kiMnAmako vA, kiMgotro vA katarasmin vA grAme vA nagare vA, yAvat-saMniveze vA; kiM vA khA, kiMvA dattvA kiM vA bhuktvA, kiMvA kRtvA kiM vA samAcarya, kasya vA tathArUpasya vA zramaNasya vA, mAhanasya vA antike ekamapi Aryam, dhArmikaM suvacanaM zrutvA, nizamya yad IzAnena devendreNa devarAjena sA divyA devarddhiH yAvat - abhisamanvAgatA ! evaM khalu gautama ! tasmin kAle, tasmin samaye va jambUdvIpe dvIpe bhArate varSe tAmralisI nAma nagarI abhavada (varNakA0 ) rAma tAmraliyAM nagaryAM tAmalI ( vAmavito ) nAma: - anu , "se kiM taM khettAriyA ? addhachanvIsa tivihA paNNattA, taM jahA:-rAyagir3ha magaha paMcA aMgAta 'vAmaDisI' baMgA ba." (A0 sa055). 'tAlisI' baMgadeza (vagerenA)" 0 ( 0 0 0 55 anu0 zataka 2. udezaka 1. 17. pra0 - he bhagavan ! deveMdra, devarAja IzAne te divya devaRddhi, divya devakAMti ane divya devaprabhAva kevI rIte ubdha karmoM, kevI rIte prApta karyo ane kevI rIte sAme ANyo ! tathA te ( IzAneMdra ) pUrvabhavamAM koNa hato ! tenuM nAma ane gotra zuM hatuM ? ane te kayA gAmamAM, kayA nagaramAM, tathA yAvat-kayA saMnivezamAM raheto hato tathA teNe zuM sAMbhaLyuM hatuM, zuM dIdhuM hatuM, zuM khAdhuM hatuM, zuM kartuM hatuM, zuM AcayuM hatuM ane tathA prakAranA kayA zramaNa yA brAhmaNanI pAse evaM eka paNa ka Arya ane dhArmika vacana sAMbhaLI avadhAryuM hatuM ke jene laine deveMdra, devarAja IzAne te divya devaRddhi yAvat - sAme ANI ? " 17. u0 he gautama! te kALe, te samaye bhA ja jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM bhArata varSamAM tAmrelisI nAmanI nagarI hatI. (varNaka0) te tAmralisI nagarImA tAmalI nAmano mIryaputra ( mauryanA vaMzama " 1. ' tAmraliptI : - e baMga- ( baMgALa ) - dezanI mukhya rAjyadhAnI tarIke zrImahAvIra prabhunI pUrve paNa jANitI hatI, ema ahIM mULamAM cAlato gRhapati sAmaThIno adhikAra jagAne hai. bIje samaye A nagarI te dezanI rAjadhAnI havI, khAre paNa te devanuM gaurava pUrNa avasthA pahoce. 'baMganI, 'aMga' ane 'kaliMga' dezonI sAthe ghaNo ghADo saMbaMdha hato, ethI e traNe dezonI tripuTI itihAsamAM gaNAelI che. te pUrve paNa unnatinI parAkASTAe pahoMceko ho, tenuM kAraNa eva ke, lenA vikAsa mATe mArga tathA svamArga, ema bane mArgoM hartA, evI devo khAma se dekhanA bhane anya dezonA vyApArIo vagere utsAha letAM. te samayanI dezanI ane rAjyadhAnInI rasALatA, dhana, dhAnya pUrNatA, phaLadarUpatA AdinI jhAMkhapa mATe zrIuvavAi jIvI to pAnI vargaka upayogI . je bhagavatI (saM0 1 0 15) mAM Apeso che. alpAre paNa AA deza 'baMgALa'ne nAne prasiddha che, paNa tenI rAjadhAnI 'tAmraliptI' ne badale te dezanuM gaMgAne kinAre baselaM pATa nagara 'kalakattA' che. zrIpannavaNA- prajJApanA ( pa 01) mAM Arya-anAryanA bhedanA prasaMgamAM krame prApta kSetrAryanI gaNanAmAM tene Arya deza baMganI rAjyadhAnI gaNAvI che: "he bhagavan ! kSatra- AryoM koNa che ! he gautama | kSetra Aryo sADI pazcIsa kAM che, te A pramANeH- rAjagRha magadhadeza, caMpA aMgadeza ane 2 2. 'mauryaputra tAmalI : - emAM mauryaputra e vizeSaNa che. je baMga dezanI prasiddha rAjadhAnI tAmraliptInA gRhapatiomAM khyAtI pAmelA mauryavaMza dvArA apAelaM jaNAya che. tyAre tAmalI e nAma che, te tenI utpatti nagarI tAmraliptIne AdhAre apAe jaNAya che. ethI zrImahAvIra prabhunI pUrvethI baMgALanI rAjadhAnI tAmraliptInA gRhapatiomAM e vaMza ghaNo prasiddha hato evaM ahIMnA kathAnakathI spaSTa jaNAya che, tyAre bIjA sAhityo tarapha dRSTi-pAta karatA tenI pratiSThApaka cANAkya, te vaMzago Adi mahArAjA caMdragupta ane tenuM utpatti sthaLa pATalIputra ema e jUja jagAya che. baLI, eM dhanI utpatti mADe itihAsonI AnI AcI tagAo paNa mahArAjA caMdraguptanI mAtA nAma zrImurAdevI jaine AdhAre e vaMza mauryanA nAmathI prasiddhi pAmyo. athavA mura nAmanI pUrve prasiddha jAti hRtI jene AdhAre e vaMza mauryane nAme itihAsamAM gavAyo. ) maurya vaMzanI utpattinuM sthaLa'pATalIputra' pUrve ghaNuM prasiddhi pAmelaM zahera hatuM ane te pUrva dezamAM gaMgA nadIne kinAre laMbANe vaselA 'paTaNA' nI AsapAsamAM hatuM evI mAnyatA che; senI satyatA purANA vodakAmathI te zaherana ghoDo parNAma mihokhaMDe, pAvAzI, lUnI vastuoM, ve samayanA sikAlI bhane kArigarI jaNAve che. A vaMzanI utpatti mATe zrIvizeSAvazyaka bhASya - ( ya0 naM0 pR0 409-10 ) mAM Avo ullekha che: cc " caMdaguttapaputo u biMdusArassa nattuo, asogasiriNo putto aMdho jAyai kAgaNiM. " x x pATalIputranagare cANAkyapratiSThito mauryaH, prathamaM kila candragupto rAjA babhUva tatastatputro bindusAraH samabhUt, tadanantaraMtaratA tasya cAnyo'sI kuNAlaH putraH evaM ca satyeSa candraguptasya prapItraH bindusArasya tu mamRkaH-pautraH, azokadhIbhUpae testu putraH, 'kAkA'kSatriyabhASayA rAjyaM vAcate iti tato yadi kAmaM kAravilA kizcit sakotukena rAjJA savizeSaM , " dRSTaH sarvamapi svavyatikaraM kuNAlaH kathayAmAsa tataH pRthivIpatinA pRSTaH - andhaH, svaM ? vartate. rAjyena kiM kariSyati tena prakam deva, mama rAjyA putra utpanno parta "caMdraguptana prapautra, biMdusAro pItra, azokIno putra aMdha- (kumA kAgaNi rAjya ne yAce che." x x " pUrve pATalIputra nagaramAM cANAkya pratiSThita 'maurya' vaMza hRto. teno Adi rAjA caMdragupta thayo, teno putra biMdusAra to khAra bAda teno putra azokalI - ( vAdIe) lAgyo. kuNAla, deno aMdhaputra hato. tenA pApAcaM kAraNa te sthaLezI jApa) AdhI kuNAla e prapatra- pono putra biMdusAro pautra ane azokadhI rAjAno putra vAya. te kutriya bhASAe rAjya aMdha kAkaNi ne yAce che. e vAtAthI rAjAnA manamAM kautuka thavAthI paDadAne dUra karAvI denI saMpUrNa vRttAMta pUcho kunA pAtAnI banI banAva ko satya kahyo. . Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatakara.-udezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. moriyaputte. gAhAvaI hotthA, aDDe, ditte, jAva-bahujaNassa apari- thaelo ) gRhapati raheto hato. te tAmalI gRhapati dhanADhya ane bhA yA vi hotthA, tae NaM tassa moriyaputtassa tAmalittassa gAhA- dIptivALo hato, tathA yAvat-ghaNA mANasothI paNa te gAMjyo jAya nAvAtakAlasamAMkajAgariyaM jAga- tevo na hato. have eka divase te mauryaputra tAmalI gRhapatine ramANassa imeyArUve ajjhasthie, jAda-samuppajitthA, atthi tA me rAtrAnA AgaLanA ana pAchaLanA bhAgamAM-madharAte-jAgatA jAgatA kuTuMbanI ciMtA karatA evA prakArano saMkalpa utpanna thayo ke purA, porANANaM, suciNNANaM, suparakaMtANaM, subhANaM, kallANANaM, kaDANaM . pUrve karelAM, jUnAM, sArI rIte AcarelAM, suparAkramayukta, zubha ane kammANaM kallANaphalavittiviseso, jeNAhaM hiraNNeNaM vaDDAmi, suva - kalyANarUpa mArA karmono kalyANaphaLarUpa prabhAva haju sudhI jAgato gaNezaM var3Ami, dhaNeNaM vaDDAmi, dhaNNeNaM vaDDAmi, puttehiM vaDDAmi, che ke jethI mAre ghare hiraNya vadhe che, suvarNa vadhe che, rokaDa nAj pasahi vaDAmi, vipuladhaNa-kaNaga-rayaNa-maNi-mottiya-saMkha-sila-ppavA- vadhe che, dhAnyo vadhe che, putro vadhe che, pazuo vadhe che, ane puSkaLa la-rattarayaNasaMtasArasAvaejjeNaM aIva aIva abhivaDAmi, taM kiM NaM dhana, kanaka, ratna, maNi, motI, zaMkha, caMdrakAMta vagere patthara, pravALAM, ahaM parA porANANaM, saciNNANaM, jAva-kaDANaM kammANaM egaMtaso tathA mANekarUpa sAravALu dhana mAre ghare ghaj ghaNuM badhe che. to zaM hUM khayaM uvehamANe viharAmi, taM jAva-tAva ahaM hiraNNeNaM vaDAmi, pUrve karelAM, sArI rIte AcarelA, yAvat-jUnAM karmono taddana nAza jAva-atIva atIva abhivaDAmi, jAvaM ca NaM me mitta-nAi-niyaga- thAya ta jAi rahu-ta nAzanA upakSA karatA rahu, athAt mane saMbaMdhi-pariyaNo ADhAti, pariyANAi, sakkArei sammANeDa, kallANaM ATala sukha vagere cha eTale basa che ema mAnI bhaviSyat-bhAvilAbha tarapha udAsIna rahu~ ? (e rIte udAsIna rahe ThIka nathI) paNa maMgalaM, devayaM, viNaeNaM ceiyaM pajjuvAsai, tAvatA me seyaM kallaM pAu hu~ jyAM sudhI hiraNyathI vadhu chu ane yAvat-mAre ghare ghaj ghaj ppabhAyAe rayaNIe jAva-jalaMte, sayameva dArumayaM paDiggahaM karettA, vadhe che, tathA jyAM sudhI mArA mitro, mArI nAta, mArA pitrAio, viulaM asaNaM, pANaM, khAima, sAimaM uvakkhaDAvettA , mitta-NAi- mArA mosALiA ke mArA sAsariA ane mAro nokaravarga mAro niyaga-sayaNa-saMbaMdhi-pariyaNaM AmatettA, taM mitta-gAi-niyaga-saMbaMdhi- Adara kare che, mane svAmI tarIke jANe che, mAro satkAra kare che, pariyaNaM viuleNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM, vattha-gaMdha-mallA-laM. mAruM sanmAna kare che ane mane kalyANarUpa, maMgaLarUpa ane devarUpa kAreNaM ya sakArettA, sammANettA tasseva mitta-NAi-niyaga-saMbaMdhijANI caityanI peThe vinayapUrvaka mArI sevA kare che tyo sudhI mAre mArUM kalyANa karI levAnI jarUra cha; arthAt AvatI kAle prakAzavALI pariyaNassa purao jeduputtaM kuTuMbe ThAvettA, taM mitta-NAi-niyaga-saMbaMdhi- rAtrI thayA pachI-maLasakU thayA pachI-yAvat-sUrya ugyA pachI mAre pariyaNaM, jedvapattaM ca ApacchittA sayameva dArumayaM paDiggahaM gahAya mArI potAnI ja meLe lAkaDA- pAtaraM karI, puSkaLa khANuM, pI', rAjJA proktam-kadA? kuNAlaH prAha-saMprati. tat 'saMpratiH' ityeva tasya tyAre pRthivInAthe kAM-he aMdha 1-(putra kuNAlaI), tuM rAjyane zu 'nAma pratiSThitam . rAjyaM ca tasmai pradattam iti." karIza ? teNe kadhu-he deva ! (bApu! ) mAre rAjyane yogya putra thayo che. rAjAe pUchyu-(putra kuNAla!) tane putra kyAre thayo ? kuNAle saMprati-hamaNAM-thayo cha ema kA. ethI kuNAlanA putranuM nAma 'saMprati' prasiddha thayu. rAjAe tene potArnu rAjya Apyu." A gaNanAne AdhAre maurya vaMzamAM thaelA rAjAonI gaNanA AvI che: caMdragupta. biMdusAra. azokazrI. saMprati. (saMprati e azokazrI rAjAno pautra hato, tenA putro kuNAla vagere hatA; temAM kuNAla aMdha hovAthI gAdIe na Avyo. paNa kuNAlane vacana ApavAthI azokazrInI gAdIe bIjo putra na AvatA pautra Avyo):-anu0 1. mUlacchAyAH-mauryaputro gRhapatirabhavat, AnyaH, dIptaH, yAvat-bahujanairaparibhUtazcApi abhavat , tatastasya mauryaputrasya tAmraliptasya gRhapateH anyadA kadAcit pUrvarAtrA'pararAtrakAlasamaye kuTumbajAgarikAM jAgrataH ayam etadrUpaH AdhyAtmikaH, yAvat-samudapadyata, asti tAvad mama purA purANAnAM sucIrNAnAm , suparAkrAntAnAm, zubhAnAm , kalyANAnAm , kRtAnAM karmaNAM kalyANaphalavRttivizeSaH, yenA'haM hiraNyena vardhayAmi, suvarNena vardhayAmi, dhanena vadhayAmi, dhAnyena vardhayAmi, putraiH vardhayAmi, pazubhirvardhayAmi, vipula-dhana-kanaka-ratna-maNi-mauktika-zaGkha-zilA-pravAla-raktaratnasatsArakhApateyena atIva atIva abhivadheyAmi, tat kim ahaM purA purANAnAM sucIrNAnAm, yAvat-kRtAnAM karmaNAm ekAntazaH kSayam upekSamANo viharAmi, tad yAvat-tAvad ahaM hiraNyena vadheyAmi, yAvat-atIva atIva abhivardhayAmi, yAvaca mama mitra-jJAti-nijaka-saMbandhi-parijanAH Adriyate, parijAnAti, satkArayati, sanmAnayati kalyANa magalaM daivataM vinayena caitvaM paryupAste, tAvad mama zreyaH kalyaM prAduSprabhAtAyAM rajanyAM yAvat-jvalati, khayam eva dArumaya pratigrahaM kRtvA, vipulam azanam, 'pAnam, khAdimam, khAdimam upaskArya, mitra-jJAti-nijaka-svajana-saMbandhi-parijanam Amantraya, taM mitra-jJAti-nijaka-saMbandhi-parijanaM vipulena azana-pAna khAdima-khAdimena, vana-gandha-mAlyA-'laMkAreNa ca satkArya, sanmAnya tasyaiva mitra-jJAti-nijaka-saMvandhi-parijanasya purato jyeSThaputraM ca kuTumbe sthApayitvA, taM mitra-jJAti-nijaka-saMbandhi-parijanam, jyeSThaputraM ca ApRcchya khayameva dArumayaM pratigrahaM gRhItvAH-anu. . Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 1. muMDe' bhavittA, pANAmAe pavvajjAe pavvaittae, pavvaie viya NaM samANe mevA, miThAi ane mazAlA vagere taiyAra karAvI, mArA mitra, nAtaM, imaM eyAruvaM abhiggahaM abhigihissAmiH-'kappai me jAvajjIvAe .pitrAi, mosALiA ke sAsariA ane mArA nokara cAkarane notarI. cha@chadreNaM ANikkhitteNaM tavokammeNaM uDaM bAhAo pagijhiya te mitra, nAta, pitrAi, mosALiA ke sAsariA tathA nokara pagijhiya sUrAbhimuhassa AyAvaNabhUmIe AyAvemANassa viharittae, cAkarane te puSkaLa khANuM, pIj, mevA, miThAi ane mazAlA vagerene jamADIne, kapaDA, attara vagere sugaMdhI vastu, mALAo ane ghareNAM chahassa vi ya NaM pAraNaMsi AyAvaNabhUmIo paccorubhittA sayameva vaDe teono satkAra karIne, teornu sanmAna karIne tathA te ja dArumayaM paDiggahayaM gahAya tAmalittIe nayarIe ucca-nIa-majjhimAI mitra, jJAti, pitrAi, mosALiA ke sAsariA ane nokara cAkakalAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe, aDittA suddhAdaNa paDigAhattA, ronI samakSa mArA moTA patrane kaTaMbaMmA sthApIne tenA upara kaTaMtaM tisattakkhatto udaeNaM pakkhAlettA tao pacchA AhAraM Aharittae' bano bhAra mUkIne te mitra, nAta, pitrAi, mosALiA ke sAsatti kaTTa evaM saMpehei, saMpehitA, kallaM pAuppabhAyAe jAva-jalaMte, riA ane nokara vargane pUchIne mArI potAnI meLe ja lAkaDAnuM sayameva dArumayaM paDiggahayaM karei, karittA viulaM asaNa-pANa- pAtaraM laine, muMDa thaine, 'prANAmA' nAmanI dIkSAvaDe dIkSita thAuM. khAima-sAimaM uvakkhaDAvei, viulaM asaNa-pANa-khAima-sAimaM uva- vaLI hu~ dIkSita thayo ke turata ja A abhigraha dhAraNa karIza kesamAvejA natokA kise karA . 'hu~ jIva' tyAM sudhI niraMtara chaha chaTTha-ce be upavAsa-karIza, tathA . sUryanI sAme uMcA hAtha rAkhI taDako sahana karato rahIza-AtAyacchitte, suddhapAvesAI maMgallAI vatthAI pavaraparihie, appamaha panA laiza, vaLI chaTThanA pAraNAne divase te AtApanA levAnI gghAbharaNAlaMkiyasarIre, bhoyaNavelAe bhoyaNamaMDavaMsi suhAsaNavaragae, jagyAthI nIce utarI potAnI meLe ja lAkaDArnu pAtra lai tAmraliptI tae NaM mitta-NAi-Niyaga-sayaNa-saMbaMdhi-parijaNeNaM saddhiM taM viulaM nagarImA uMca, nIca ane madhyama kuLomAMthI mikSA levAnI vidhiasaNa-pANa-khAima-sAimaM AsAemANe, vIsAemANe, paribhAemANe, pUrvaka zuddha odana-DALa, zAka vagere vinAnA ekalA cokhAparibhaMjemANe viharai, jimiyabhuttuttarAgae vi ya NaM samANe AyaMte, lAvI tene pANIvaDe ekavIsa vAra dhoi tyAra pachI tene khAIza' (e cokkhe, paramasuibbhae, taM mittaM jAva-pariyaNaM viuleNaM asaNa-pANa- pramANeno abhigraha karavAno teNe vicAra rAkhyo che.) e pramANe khAima-sAima-puSpha-vattha-gaMdha-mallA-'laMkAreNa ya sakkArei, sammANei, vicArI kAle maLasakU thayA pachI yAvat-sUrya jaLahaLato thayA pachI tasseva mitta-NAi-jAva-pariyaNassa purao jeTTapattaM kuTuMbe ThAvei, pAtAnA maLa ja lAkaDAnu pAtra karAvAna, puSkaLa khANu, pANu, ThAvettA taM mitta-mAi-jAva-pariyaNassa, jedvaM puttaM ca Apucchai, mevA, miThAI ane mazAlA vagerene taiyAra karAvIne, pachI snAna karI, balikarma karI, kautuka, maMgaLa ane prAyazcitta karI, zuddha ane paheApucchittA, muMDe bhavittA, pANAmAe pavvajjAe pavvaie, ravA yogya mAMgalika uttama vastrone sArI rIte paherI, vajana vinAnA ane mahAmUlya ghareNAMothI zarIrane zaNagArI bhojananI veLAe te tAmalI gRhapati bhojananA maMDapamA AvI sArA Asana upara sArI rIte beTho. tyAra pachI mitra, nAta, pitrAi. sAsariA ke mosALiA ane nokara cAkaronI sAthe (besI) te puSkaLa khANuM, pI', mevA miThAI ane mazAlA vagerene cAkhato, vadhAre svAda leto, paraspara deto-jamADato-ane jamato te tAmalI gRhapati vihare che-rahe che. te tAmalI gRhapati jamyo ane jamyA pachI turata ja teNe kogaLA karyA, cokkho thayo ane te parama zuddha banyo. pachI teNe potAnA mitra yAvat-nokara cAkarane puSkaLa vastra, attara vagere sugaMdhI dravya, 1. mUlacchAyAH-muNDo bhUtvA, prANAmikyA pravrajyayA pravrajitum , pratrajito'pi ca san imam etadrUpam abhigraham abhigrahISyAmi :-kalpate mama yAvajjIvaM SaSThaSaSThena anikSiptena tapaskarmaNA UrdhvaM bAhU pragRhya pragRhya sUryAbhimukhasya AtApanabhUmau AtApayato vihartum , SaSThasyA'pi ca pAraNe AtApanabhUmeH pratyavaruhya khayameva dArumayaM pratigrahakaM gRhItvA tAmralipyAM nagaryAm ucca-nIca-madhyamAni kulAni gRhasamudAnasya bhikSAcaryayA aTitvA zuddhodanaM pratigRhya, taM trisaptakRtvaH udakena prakSAlya tataH pazcAd AhAram Ahartum iti kRtvA evaM saMprekSate, saMprekSya kalyaM prAduSprabhAtAyAM yAvat-jvalati, khayameva dArumayaM pratigrahakaM karoti, kRtvA vipulam azana-pAna-khAdima-khAdimam upaskArayati, vipulam azana-pAna-khAdima-khAdimam upaskArya, tataH pazcAt sAtaH, kRtabalikarmA, kRtakautuka-mahala-prAyazcittaH, zuddhapravezyAni maGgalyAni vastrANi pravaraparihitaH alpamo''bharaNA'laMkRtazarIro bhojanavelAyAM bhojanamaNDape sukhAsanavaragataH, tato mitra-jJAti-nijaka-khajana-saMbandhi-parijanena sArdhaM taM vipulam azana-pAna-khAdima-khAdimam AkhAdayan, vikhAdayan , paribhogayan , paribhujAno viharati; jimitvA bhuktotarA''gato'pi ca san AcAntaH, cokSaH, paramazucibhUtastaM mitram , yAvat-parijanaM vipulena azana-pAna-khAdima-khAdima-puSpa-vastra-gandha-mAlyA-'laMkAreNa ca satkArayati, sanmAnayati, tasya eva mitra-jJAteH, yAvat-parijanasya purato jyeSThaputraM phuTumbe sthApayati, sthApayitvA taM mitra-jJAtim, yAvat-parijanam , jyeSThaM putraM ca ApRcchati, ApRcchya, muNDo bhUtvA prANAmikyA pravrajyA pravrajitaH-anu. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. uddezaka 1. paivyaie vi va NaM samANe irma evArUvaM abhiggaI abhigaves : - 'kapa me jAvajjIvAe chachadveNaM, jAva-AhAri tara tikaTTu' imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigiNhara, abhigihitA jAvajIvAe chachadvegaM aniksittenaM tayokampeNaM urdU bAhAo pariziya pariziya sUrAbhimudde AvAraNabhUmIe AyA bemANe viharaha, chassa viyaNaM pAraNayaMsi AyAraNabhUmIo pacoruhara, pacoruhittA sayameva dArumayaM parigyahaM gahAya tAmalitIe nagarIe ucca-nIa-majjhimAI phulAI gharasamudANassa miklAyariyAe aDara, suddhoSaNaM paDhiggAhara, tisattakkhutto udaraNaM pakkhAlei, tao pacchA AhAraM Aharei. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. . 17. 40 se keNadveNaM bhaMte ! evaM subaha pANAmA paJcanA ! 17. u0 - goyamA ! pANAmAe NaM pambajAe paJca samAne jaM jastha pAsa-devA, saMde yA ruIyA, sirva vA, yesamaNaM vA, ajjaM vA, koTTakiriyaM vA, rAyaM vA, jAva - satthavAhaM vA, rAyaM vA jAva satyavAhaM vA, kAvA, sANaM pApA yA uyaM pAsa uca paNAmaM kare, nIvaM pAsa nI praNAmaM kare, jaM jahA pAsa, taMtahA praNAmaM kare se teNadveNaM govamA ! evaM bucara pANAmA paJcavA. , taNaM se tAmalI moriyaputte teNaM orAleNaM, vipuleNaM, pacaceNaM, paggAhieNaM cAlatokammeNaM suke, lukse, pApa-dhamaNisaMtae jAe yAvi hotthA, tae NaM tassa tAmalissa bAlatavastista annayA kayAiM puvvarattAvarattakAlasamayaMsi aNiccajAgariyaM jAgaramANassa imeyArUpe asthira, citie, jAya samupyavitthA evaM salu ahaM imeNaM jarAleNaM, vipuleNaM, jAba-udaggeNaM, udaroNaM, uttameNaM, mahANubhAgeNaM tavokammeNaM suke, tumase, jAya- ghamaNisaMtae jAeM, te asthi jA me uDDANe, kamme, pale, vIriye, purisakAraparakame 27 mALA ane ghareNAMoyI satkArI tathA te mitra, nAta yAvat-nokara cAkaranI samakSa potAnA moTA putrane kuTuMbamAM sthApI ane te mitra, nAta yAvat-nokara cAkarane tathA potAnA moTA putrane pUcha tAlI gRhapati muMDa thai 'prANAmA' nAmanI dIkSAvaDe dIkSita thayo. have te tAmalI gRhapatie 'prANAmA' nAmanI dIkSA lidhI ane sAthai ja tene Avo abhigraha karyo ke:- 'huM jyAM sudhI jIvuM tyAM sudhI chaTTha chaTThanuM tapa karIza ane yAvat - pUrva pramANeno AhAra karIza' e pramANe abhigraha karI yAvajjIya niraMtara cha chaDhanA tapa pharmapUrvaka uMce hAtha rAkhI sUryanI sAme ubhA rahI taDakAne sahatA te tAmalI tapasvI vihare che, chaDanA pAraNAne divase AtApanabhUniyI nIce utarI, potAnI meLe ja te khAkaDAnuM pAta udda tAmraDisI nagarImA ucca nIca ane bacalAvargamA kulogAMdhI bhikSA lebAnI vidhipUrvaka bhikSA mATe pharI te, ekalA cokhAne uda Ave che ane te cokhAne ekavIsa vAra dhoi pachI teno AhAra kare che. " 17. pra0 - he bhagavan ! tAmalie kIveLI pravajyA 'prANAmA' kahevAya tenuM zuM kAraNa ! 17. u0--he gautama ! jeNe 'prANAmA' pravrajyA lodhI hoya te, jene jyAM jove tene arthAt iMdrane, skaMdane, rukhane, zivane, kuberane, AryA pArvatI ne mahiSAsurane kuTatI caMDikAne, rAjAne, pAvatsArthavAhane; kAgaDAne, kutarAne tathA cAMDALane praNAma kare cheuMcAne joDne uMcI rIte praNAma kare che, nIcAne jor3ane nIcI rIte praNAma kare che-jene jevI rIte jUe che tene tevI rIte praNAma kare che. te kAraNathI te pravrajyAnuM nAma 'prANAmA' pravrajyA che. yAra pachI te mauryaputra tAmalI se udAra, vipula, pradata ane pragRhIta bAlatapakarmakaDe sukAi gayA, lukhA thayA, yAvattenI badhI nADIo bahAra tarI AvI evA te dubaLA thayA. yAra pachI koI eka divase magharAte jAgatA jAgatA anityatA saMbaMdhe vicAra karatAM te tAmalI bAlatapakhine Ae prakArano yAvatvikalpa utpanna bhayo kehuMA udAra, vipula, yAvat udama, udAtta, uttama ane mahAprabhAvazAli tapakarmavaDe sukAi gayo huM, rukSa bhayo huM bhane yAvat-mArI vadhI naso pazarIra upara dekhAi AvI che. , 1. mUlacchAyAH - prabrajito'pi ca san imam etadrUpam abhigraham abhigRhAtiH - 'kalpati mama yAvajjIvaM SaSThaMSaSThena yAvat - Ahartum iti kRtvA,' imam etadrUpam abhigraham abhigRhAti, abhigRhya yAvajjIvaM SaSThaMSaSTena anikSiptena tapaskarmaNA Urdhva bAhU pragRhya pragRhya sUryAbhimukha AtApa mabhUmI AtApayan viharati payA'pi ca pAraNa ke AtApanabhUmitaH pravarodati prasavasvayam eva dAramayaM pratigRhIlA tAjiyA namaH uca-nIca madhyamAni kulAni mudAnasamikSAcA ati danaM pratigRhAti triH pralapati, tataH pavAda AhAram AhArayati tat kenA'rthena bhagavan / evam ucyate prANAmI pratrajyA ? gautama / prANAmikyA pratrajyayA pratrajitaH san yaM yatra pazyati indraM vA, skandaM vA, rudraM vA, zivaM vA vaizramaNaM vA, AryA vA, kuTTanakriyAM vA, rAjAnaM vA, yAvat sArthavAhaM vA; kAkaM vA, zvAnaM vA, prANaM vA uccaM pazyati ucca praNAmaM karoti, nIcaM pazyati nIcaM praNAmaM karoti, yaM yathA pazyati taM tathA praNAmaM karoti, tat tenA'rthena gautama ! evam ucyate prANAmI pratrajyA. tAmatiryaputraH tena udAreNa vipukhena prayatnena pragrIvena bAlatapaskarmaNA zuSka, rukSa, yAvada dhamanIta jAtathApi abhavat tatastasya sAtha sAtapakhinaH anyadA kadAcit pUrvarAjArAma jAmataH ayam evadrUpaH AdhyAtmikaH cintitaH yAvat samuda payata evaM aham anena udAreNa vipulena, bAva-umeza udAttena, uttamena mahAnubhAgena tapaskarmaNA zukaH, rUkSI yAda-camanIsantato jaatH| tad asti yAvad mama utthAnam, karma, balam, vIryam, puruSakAraparAkramaH - anu0 tataH sa 2 , Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 1. tAvatA me seyaM, kalaM jAva-jalaMte, tAmalittIe nagarIe diTTAbhaTTe mATe jyAM sudhI mane utthAna che, karma che, baLa che, vIrya che ane ya, pAsaMDatthe ya, nihatthe ya, puvvasaMgatie ya, pacchAsaMgatie ya, puruSakAraparAkrama che tyAM sudhI mAruM zreya emAM che ke, huM kAle pariyAyasaMgatie ya ApacchittA tAmalittIe nagarIe majjhamajoNaM yAvat-jvalaMta sUryano udaya thayA pachI tAmraliptI nagarImA jaDa meM dekhIne bolAvelA puruSone, pAkhaMDasthone, gRhasthone, mArA AgaLanA niggacchittA pAugaM, kaMDiyAmAdIyaM uvagaraNaM, dArumayaM ca paDigga oLakhitAone, tapasvI thayA pachInA mArA jANitAone mArI hi aM egaMte eDittA tAmalittInagarIe uttarapurasthime disibhAe Niya jeTalA dIkSAparyAyavALAone pUchIne, tAmraliptI nagarInI vacovaca ttaNiyaM maMDalaM AlihittA saMlehaNA-jUsaNAjUsiassa bhatta-pANapaDi nIkaLIne, cAkhaDI, kuMDI vagere upakaraNone ane lAkaDAnA pAtarAne yAikkhiassa, pAovagayassa kAlaM aNavakaMkhamANassa viharittae ekAMte mUkI tAmraliptI nagarInA uttarapUrvanA digbhAgamAM-IzAna tti kaTTa evaM saMpehei, saMpehettA kalaM jAva-jalate, jAva-Apu- khuNAmAM, nirvartanika maMDaLane ALekhI saMlekhanAtapavaDe AtmAne sevI. cchai, ApucchittA tAmalittIe egaMte jAva-eDei, jAva-bhatta-pANa- khAvA pIvAno tyAga karI, vRkSanI peThe sthira rahI, kALanI avakAMkSA paMDiyAivikhae pAovagamaNaM nivaNe. sivAya viharavu e ucita che. ema vicArI kAle yAvat-jvalaMta sUryano udaya thayA pachI, yAvat-pUche che, teone pUchI te tAmalI tapakhie potAnA upakaraNone ekAMte mUkyAM, yAvat-teNe AhAra pANIno tyAga karyo ane pAdapopagamana nAmarnu anazana kayu. te NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM balicaMcA rAyahANI te kALe, te samaye baliMcaMcA rAjadhAnI iMdra ane purohita aNiMdA, apurohiyA yA vi hotthA, tae NaM te balicaMcA- rahita hatI. tyAre te balicaMcA rAjadhAnImA vasanArA ghaNA rAyahANivatthavvayA bahave asurakumArA devA ya, devIo ya tAmaliM asurakumAra devoe ane devIoe te tAmalI bAlatapasvIne avadhi bAlatavassi ohiNA AbhoeMti, aNNamaNNaM saddAveMti, aNNa- vaDe joyo, joyA pachI teoe eka bIjAne bolAvI A pramANe kaDaM maNNaM saddAvettA evaM vayAsiH-evaM khalu devANuppiyA ! balicaMcA ke, he devAnupriyo ! atyAre balicaMcA rAjadhAnI iMdra ane purohita rAyahANI aNiMdA, apurohiA, amhe ya NaM devANuppiyA ! iMdA- vinAnI che. tathA he devAnupriyo ! ApaNe badhA iMdrane tAbe rahenArA dhINA, iMdAdhiviyA, iMdAdhINakajjA, ayaM ca devANuppiyA! tathA adhiSThita chIe, ApaNuM badhuM kArya iMdrane tAbe che ane he tAmalI bAlatavassI tAmalittIe nagarIe bahiyA uttarapurasthime devAnupriyo ! A tAmalI bAlatapasvI tAmraliptI nagarInI bahAra disibhAge niyattaNiyamaMDalaM AlihitA saMlehaNAjasaNAjasie, bhatta- IzAna khUNAmAM nivartanika maMDaLane ALekhI, saMlekhanAvaDe AtmAne pANapaDiyAikkhie, pAovagamaNaM NivaNNe, taM seyaM khalu amhaM devANu- joSI-sevI, khAvA pIvAno tyAga karI ane pAdapopagamana anazanane ppiyA! tAmaliM bAlatavassiM balicaMcAe rAyahANIe ThitiM pakarAvettae dhAraNa karIne rahyo che. to ApaNe e zreyarUpache ke, he devAnupriyo ! tti kaTTu aNNamaNNassa aMtie eyamaDhe paDisuNeti, balicaMcArAyahA- te tAmalI bAlatapasvine balicaMcA rAjadhAnImAM iMdra tarIke AvavAno NIe majjhamajjheNaM niggacchai, jeNeva ruyagiMde uppAyapavvae teNeva saMkalpa karAvIe, ema karIne-(vicArIne) paraspara eka bIjAnI pAse uvAgacchai, uvAgacchittA veubviyasamugghAyeNaM samohaNNati, jAva- evAtane manAvIne te badhA asurakumAro balicaMcArAjadhAnInI vacovaca . uttaraveuviyAI rUvAiM vikuvvaMti, tAe ukiTTAe, turiyAe, nIkaLI je tarapha rucakeMdra utpAtaparvata che te tarapha Ave che, AvI cavalAe, caMDAe, jaiNAe, cheyAe, sIhAe, sigghAe, uddhRyAe, vaikriyasamudghAtavaDe samavahaNIne yAvat-uttaravaikriya rUpone vikurvI divvAe devagaIe tiriyaM asaMkhejjANaM dIva-samuddANaM majhamajheNaM utkRSTa, tvarita, capala, caMDa, jayavatI, nipuNa, siMha jevI, zIghra, uddhRta jeNeva jaMbUdIve dIve, jeNeva bhArahe vAse, jeNeva tAmalittI nagarI, ane divya devagativaDe tirachA asaMkhyeya dvIpa samudronI vacovaca je 1. mUlacchAyAH-tAvad mama zreyaH, kalyaM yAvat-jvalati, tAmraliyA nagaryAH dRSTabhASitAMzca, pAkhaNDasthAMzca, gRhasthAMzca, pUrvasaMgatikAMzca, pazcAtsaatikAMzca, paryAyasaGgatikAMzca ApRcchya tAmraliptyA nagaryAH madhyaMmadhyena nirgaya pAdukAm , kuNDikAdikam upakaraNam , dArumayaM ca pratigrahakam ekAnte eDayitvA tAmraliptInagaryAH uttarapaurastye digbhAge nivartanika maNDalam Alikhya saMlekhanA-jUSaNAjUSitasya bhakta-pAnapratyAkhyAtasya, pAdapopagatasya kAlam anacakAito vihartum iti kRkhA evaM saMprekSate, saMprekSya kalyaM yAvat-jvalati, yAvat-ApRcchati, ApRcchaya tAmralipyAH ekAnte yAvat-eDayati, yAvat-bhaktapAnapratyAkhyAtaH pAdapopagamanaM niSpannaH tasmin kAle,tasmin samaye balicacA rAjadhAnI anindrA, apurohitA cA'pi abhavat, tataste balicaJcArAjadhAnIvAstavyAH bahavo'surakumArAH devAzca, devyazca tAmaliM bAlatapasvinam avadhinA Abhogayanti, anyonyaM zabdayanti, anyonyaM zabdayitA evam avAdIt:evaM khalu devaanupriyaaH| balicacA rAjadhAnI anindrA, apurohitA, vayaM ca devAnupriyAH1 indrAdhInAH, indrAdhiSThitAH, indrAdhInakAryAH, ayaM ca devAnupriyAH 1 tAmaliH bAlatapasvI tAmraliptyA nagaryAH bahiH uttarapaurastye digbhAge nirvartanikamaNDalam Alikhya saMlekhanA-jUSaNAjUSitaH pratyAkhyAtabhapAnaH, pAdapopagamanaM niSpannaH, tat zreyaH khalu asmAkaM devaanupriyaaH| tAmaliM bAlatapasvinaM balicaJcAyAM rAjadhAnyAM sthiti prakArayitum iti phulA anyonyasya antike imam artha pratizRNvanti, balicaJcArAjadhAnyAH madhyaMmadhyena nirgacchanti, yenaiva rucakendraH utpAtaparvatastenaiva upAgacchanti, upAgamya vaikiyasamudghAtena samavaghnanti, yAvat-uttaravaikriyANi rUpANi vikurvanti, tayA utkRSTayA, baritayA, capalayA, caNDayA, jayinyA, chekayA, siMha(tulya)yA, zIghrayA, uddhatayA, divyayA devagatyA tiryag asaMkhyeyAnAM dvIpa-samudrANAM madhyamadhyena yenaiva jambUdvIpo dvIpaH, yenaiva bhArataM varSama, yenaiva tAmraliptI nagarI:-anu. Jain Education international . Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka.3.-uddezaka . bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. manAlI moriyapatte teNeva uvAgacchati, teNeva uvAgacchettA tarapha jaMbUdvIpa nAme dvIpa che, je tarapha bhArata varSa che. je tarapha tAmrasAmalissa bAlatavassissa jAppa, sapakkhi, sapADAdAsa ThiccA divvaM liptI nagarI che ane je tarapha mauryapatra vAsI Teli divvaM devajjatiM. divvaM devANabhAgaM, divvaM battIsaviha AvyA,AvI tAmalI bAlatapasvinI upara.sapakSa ane sapratidiza arthAta navihaM uvadaMseti, tAmaliM bAlatavassi tikkhutto AyAhiNa- tAmalI bAlatapasvinI barAbara sAme ubhA rahI divya devaRddhine, divya ma kati vaMdaMti, namasaMti, evaM vayAsI:-evaM khalu devANu- devakAMtine, divya devaprabhAvane ane batrIsa jAtinA divya nATakavidhine ppiyA! amhe balicaMcArAyahANIvatthavvayA bahave asurakumArA dekhADI, tAmalI bAlatapakhine traNa vAra pradakSiNA karI, vAMdI ane devIo ya devANappiyaM vaMdAmo, namasAmo, jAva-paja- namI te asurakumAra devo A pramANe bolyA ke-he devAnupriya ! bAsAmo. amhANaM devANappiyA ! balicaMcA rAyahANI aNiMdA, apu- ame balicaMcA rAjadhAnImA rahenArA ghaNA asurakumAra devo ane rohiA. amhe vi ya NaM devANappiyA ! iMdAhINA, iMdAhidviA, ghaNI asurakumAradevIo Apane vAMdIe chIe, namIe chIe ane iMdAhINakajjA, taM tubbhe NaM devANuppiyA ! balicaMcArAyahANiM yAvat-ApanI paryupAsanA karIe chIe. he devAnupriyo ! hAla ADhAha, pariyANaha, sumaraha, aTuM baMdhaha, nidANaM pakareha, Thiti- amArI balicaMcA rAjadhAnI iMdra ane purohita vinAnI che ane he pakappaM pakareha, tae NaM tumme kAlamAse kAlaM kicA balicaMcArAya- devAnupriya ! ame badhA iMdrane tAbe rahena hANIe uvavajissaha, tae NaM tumbhe amheM iMdA bhavissaha, tae NaM amAraM kArya paNa iMdrane tAbe che. to he devAnupriya ! tame balicaMcA tumbhe amhehiM saddhiM divvAI bhogabhogAiM bhuMjamANA viharissaha, tae rAjadhAnIno Adara karo, tenuM svAmipaNuM svIkAro, tene manamA lAvo, NaM se tAmalI bAlatavassI tehiM balicaMcArAyahANivatthavvehiM bahUhiM te saMbaMdhe nizcaya karo, nidAna ( niyAguM) karo ane balicaMcA asurakumArehiM devehi, devIhiM ya evaM vutte samANe eyamadvaM no rAjadhAnInA svAmI thavAno saMkalpa karo. jo tame ame kahyaM tema ADhAi, no pariyANei, tusiNIe saMciTTai, tae NaM te balicaMcArA- karazo to ahIMthI kAlamAse kALa karI tame balicaMcA rAjadhAnImA yahANivatthavvayA bahave asurakumArA devA ya, devIo ya tAmaliM utpanna thazo, tyA utpanna thayA pachI tame amArA iMdra thazo, moriyaputtaM docaM pi, taccaM pi, tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareMti, tathA amArI sAthe divya bhogyabhogane bhogavatA tame AnaMda anujAMva-agaM ca NaM devANuppiyA / balicaMcArAyahANI aNiMdA, bhavazo. jyAre te balicaMcA rAjadhAnImA rahenArA ghaNA asurakumAra jAva-ThitipakappaM pakareha, jAva-docaM pi, tacaM pi, evaM vutte devo ane devIoe te tAmalI bAlatapakhine pUrva pramANe kayuM ane samANe jAva-tusiNIe saMciTTai, tae NaM se balicaMcArAyahANivattha- te vAtane te bAlatapasvie AdarI nahIM, svIkArI nahIM, paNa teNe vvayA bahave asurakumArA devA ya, devIo ya tAmaliNA bAlatava- cupakI pakaDI, sAre te balicaMcA rAjadhAnImA rahenArA ghaNA ssiNA aNADhAijjamANA, apariyANijjamANA, jAmeva disiM pAu- asurakumAra devo ane devIoe te tAmalI mauryaputrane bIjI vAra bhUA tAmeva disiM paDigayA. te NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM ane trIjI vAra paNa traNa vAra pradakSiNA karIne pUrvanI bAta kahI. IsANe kappe aNiMde, apurohiye yA vi hotthA, tae NaM se tAmilI arthAt he devAnupriya ! hAla amArI balicaMcA rAjadhAnI iMdra ane bAlatavassI bahupaDipuNNAI saddhiM vAsasahassAI pariyAgaM pAuNittA, purohita vinAnI che ane yAvat-tame tenA svAmI thavAnuM svIkAro. domAsiyAe saMlehaNAe attANaM jasittA, savIsaM bhattasayaM aNasaNAra te asarakamAroe pUrva pramANe be. traNa vAra yA chedittA, kAlamAse kAlaM kiccA IsANe kappe, IsANavaDiMsae vimANe, tAmalI mauryaputre kAi paNa javAba na dIdho ane mauna dhAraNa uvavAyasabhAe devasayaNijjasi, devasaMtarie aMgulassa asaMkhejamA- kayu. pachI chevaTe jyAre tAmalI bAlatapakhie te balicaMcA rAjadhAgamecIe ogAhaNAe IsANe deviMdavirahakAlasamayaMsi IsANe nImA rahenArA ghaNA asurakumAra devono ane devIono anAdara 1. mUlacchAyAH-yenaiva tAmaliauryaputraH tenaiva upAgacchanti, tenaiva upAgatya tAmale: bAlatapakhinaH upari, sapakSam , sapratidiziM sthitvA divyAM devardim , divyAM devadyutim, divyaM devAnubhAgam , divyaM dvAtriMzaduvidhaM nATya vidham upadarzayanti; tAmaliM bAlatapasvinaM nikalaH AdakSiNapradakSiNAM kurvanti, vandante, namasyanti, evam avAdiSuH-evaM khala devaanpriyaaH| vayaM balicacArAjadhAnIvAstavyAH bahavo'surakumArA: devAca, devyazca devAnupriyaM vandAmahe, namasyAmaH, yAvat-paryupAsmahe; asmAkaM devAnupriyAH! balicacA rAjadhAnI anindrA, apurohitA, vayam Apa ainAnupriyAH1 indrA'dhInAH, indrAdhiSThitAH, indrAdhInakAryAH, tad yUyaM devAnupriyAH! balicacArAjadhAnIm Adriyadhvam, parijAnIta, smarata, atha vanIta, nidAnaM prakuruta, sthitiprakalpaM prakuruta, tato yUyaM kAlamAse kAlaM kRkhA balicaJcArAjadhAnyAm utpatsyatha, tato yUyam asmAkam indrA bhAvapyatha, tato yUyam asmAbhiH saha divyAni bhogyabhogAni bhujAnA bihariSyatha, tataH sa tAmaliH bAlatapasvI taiH balicacArAjadhAnIvAstavyaH bahubhiH amurakumAraiH devaiH, devIbhizca evam uktaH san imamartha no Adriyate, no parijAnAti, tuSNikaH saMtiSThate. tataste balicacArAjadhAnIvAstavyAH bahavochamArA davAdha, devyazca tAmali mauryaputraM dvitIyamapi.tRtIyamapi, trikRtvaH AdakSiNapradakSiNAM kurvanti, yAvat-asmArka devAnupriyAH balicacArAjadhAnI AnandrA, yAvat-sthitiprakalpaM prakuruta, yAvat-dvitIyamapi, tRtIyamapi evam uktaH san yAvat-tuSNikaH saMtiTate, tataste balicacArAjadhAnIvAstavyAH vaha vA'surakumArA devAtha, devyazca tAmalinA bAlatapakhinA anAdriyamANAH, aparijJAyamAnAH,yAmeva dizaM prAdurbhUtAH tAmeva diziM pratigatAH. tasmin kAle, tasmin samaya izAnaH kalpo'nindraH, apurohitavA'pi abhavata tataH sa tAmaliH bAlatapasvI bahapratipUrNAni paSTivaiSasahasrANi paryAyakaM pAlayitvA, dvimAsikyA salakhanayA bhAtmAnaM jUSitvA, saviMzaM bhakazatam anazanena chittvA, kAlamAse kAlaM kRtvA IzAne kalpe, IzAnAvataMsake vimAne, upapAtasabhAyAM devazayanIye deSarUpyA'ntarite amulasya asaMkhyeyabhAgamAtrAyAm avagAhanAyAm IzAne devendra virahakAlasamaye IzAna:-anu. . Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrarAiyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3:-uddezaka 1. devidattAe uvavaNNe, tae NaM se IsANe deviMde, devarAyA ahuNova- karyo, teornu kathana mAnyuM nahIM tyAre te devo je dizAmAMthI bane paMcavihAe pajjattIe pajattIbhAvaM gacchai, taM jahA:-AhArapajja- prakavyA hatA te ja dizAmA pAchA cAlyA gayA. te kALe, te samaye sIe, jAva-bhAsA-maNapajjattIe. IzAna kalpa iMdra ane purohita vinAno hato. te vakhate tAmalI bAlatapasvie pUrepUrAM sATha hajAra varSa sudhI sAdhu paryAyane pALIne, be mAsa sudhInI saMlekhanAvaDe AtmAne sevAne, ekasone vIsa TaMka anazana pALIne kALamAse kALa karI IzAna kalpamA, IzAnAvataMsaka vimAnamAM, upapAta sabhAmAM, devazayyAmA, devavastrathI DhaMkAela ane AMgaLanI asaMkhyeya bhAga jeTalI avagAhanAmA IzAna kalpamA deveMdranI gerahAjarImA IzAna deveMdra paNe janma dhAraNa karyo. have te tAjA utpanna thaela deveMdra, devarAja IzAna pAMca prakAranI paryAptivaDe paryAptipaNAne pAme che. arthAt AhAraparyAptivaDe ane yAvat-bhASAmanaHparyAptivaDe te deveMdra, devarAja IzAna paryAptapaNAne pAme che. tae NaM te balicaMcArAyahANivatthavyayA bahave asurakumArA have, balicaMcA rAjadhAnImA rahenArA ghaNA asurakumAra devo devA ya, devIo ya tAmaliM bAlatavassi kAlagataM jANittA, ane devIoe ema jANyu ke, tAmalI bAlatapasvI kALadharmane IsANe ya kappe deviMdattAe uvavaNNaM pAsittA mahayA Asu- pAmyo, ane te, IzAna kalpamAM deveMdrapaNe utpanna thayo. tethI ruttA, kuviyA, caMDikiyA, misimisemANA balicaMcArAyahANIe teoe ghaNo krodha karyo, kopa karyo, bhayaMkara AkAra dhAraNa karyo gacchaMti, tAe ukiTAe, jAva-jeNeva bhArahe ane teo bahu gusse bharANA. pachI teo badhA balicaMcA rAjadhAvAse, jeNeva tAmalittI(e) (nayarIe), jeNeva tAmalissa bAlatava- nInI vacovaca nIkaLyA ane te yAvat-utkRSTa gativaDe je tarapha ssissa sarIrae teNeva uvAgacchaMti, vAme pAe suMbeNa baMdhai, bhArata varSa che, je tarapha tAmraliptI nagarI che ane je tarapha tAmalI tikkhutto muhe uddahati, tAmalittIe nagarIe siMghADaga-tiga-caukka- bAlatapasvinuM zarIra che te tarapha AvIne te devo te tAmalI mauryacacara-caummuhamahApahesu Akar3a-vikaDriM karemANA, mahayA mahayA putranA muDadAne DAbe page doraDI bAMdhI, pachI tenA moDhAmA traNa saddeNaM ugghosemANA ugghosemANA evaM vayAsiH-ke saNaM bho! se vAra thukI. ane tAmraliptI nagarImA siMgoDAnA ghATavALA mArgamAM, tAmalI bAlatavassI sayaMgahiyaliMge, pANAmAe pavvajjAe pavvaie ? traNa zerI bhegI thAya tevA mArgamAM-trikamAM, cokamAM, caturmukhake sa NaM se IsANe kappe IsANe deviMde, devarAyA ti kaTTu tAmalissa mArgamAM, mArgamA ane mahAmArgamAM, arthAt tAmraliptI nagarInA badhI bAlatavassissa sarIrayaM hIlati, niMdati, khisaMti, garihaMti, jAtinA mArgo upara te muDadAne DhasaDatA DhasaDatA ane moTA avAje avamannati, tajjati, tAleti, parivahati, pavvaheti, AkaDu-vikaDiM udghoSaNA karatA te devo A pramANe bolyA keH-he !, potAnI kareMti, hIletA jAva-Akar3a-vikar3i karettA egate eDaMti, jA- meLe tapakhino veSa paheranAra ane 'prANAmA' nAmanI dIkSAthI dIkSita meva disiM pAubbhUyA tAmeva disi paDigayA. tae NaM te IsANaka- thanAra te tAmalI bAlatapasvI koNa ? tathA IzAna kalpamAM thaela ppavAsI bahave vemANiyA devA ya, devIo ya balicaMcArAyahANiva- deveMdra, devarAja IzAna koNa ? ema karIne tAmalI bAlatapasvinA tthavvaehiM bahUhiM asurakumArehiM devehi, devIhiM ya tAmalissa bAla- zarIranI hIlanA kare che, niMdA kare che, khiMsA kare che, gardA tavassissa sarIrayaM hIlijjamANaM, niMdijjamANaM jAva-Akar3a-vikaDriM kare che, apamAna kare che, tarjanA kare che, mAra mAre che, kIramANaM pAsaMti, pAsittA AsuruttA, jAva-misimisemANA jeNeva kadarthanA kare che, tene herAna kare che ane AI avaluM jema IsANe deviMde, devarAyA teNeva uvAgacchaMti, karayalapariggahiyaM dasa- phAve tema DhasaDe che tathA tema karIne tenA zarIrane ekAMte 1. mUlacchAyAH-devendratayA upapannaH, tataH sa IzAno devendraH, devarAjo'dhunopapannaH paJcavidhayA paryAptyA paryAptibhAvaM gacchati, tadyathAH-ahAraparyApyA, yAvat-bhASA-manaHparyAptyA. tataste balicaJcArAjadhAnIvAstavyAH bahavo'surakumArAH devAzca, devyazca tAmaliM bAlatapakhinaM kAlagataM jJAtvA, IzAne ca kalpe devendratayA upapannaM dRSTvA mahatA AsuruptAH, kupitAH, caNDa kitAH, misamisayanto balicaJcArAjadhAnyAH madhyamadhyena nirgacchanti, tayA utkRSTayA, yAvat-yenaiva bhArataM varSam , yenaiva tAmraliptI nagarI, yenaiva tAmaleH bAlatapakhinaH zarIrakaM tenaiva upAgacchanti, vAmaM pAdaM zumbena badhnanti, trikRtvo mukhe avaSThIvyanti, tAmraliptAyA nagaryAH nATaka-trika-catuSka-calara-caturmukhamahApatheSu AkarSavikarSikAM kurvantaH, mahatA mahatA zabdena udghoSayantaH udghoSayantaH evam avAdiSuH kaH eSa bhoH| sa tAmaliH bAlatapasvI svayaMgRhItaliGgaH, prANAmikyA pravrajyayA pravrajitaH, kaH eSa sa IzAne kalpe IzAno devendraH, devarAja iti kRkhA tAmaleH bAlatapakhinaH zarIrakaM hIlayanti, nindanti, kutsanti, garhante, avamanyante, tarjayanti, tADayanti, parivyathante, pravyathante, AkarSavikarSikAM kurvanti, hIlayilA yAvat-AkarSavikarSikAM kRtvA ekAnte eDayanti, yAm eva diziM prAdurbhUtAH tAmeva diziM pratigatAH. tataste IzAnakalpavAsino bahavo vaimAnikA devAzca, devyazca balicaJcArAjadhAnIvAstavyaiH asurakumAraiH devaiH, devIbhizca tAmaleH bAlatapakhinaH zarIrakaM hIlyamAnam , nindyamAnaM yAvat-AkarSa vikarSakaM kriyamANaM pazyanti, dRSTvA AsuruptAH, yAvat-misamisayanto yenaiva IzAno devendro devarAjastenaiva upAgacchanti, karatalaparigRhItaM dazanakham:-anu0 . Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMtaka 3.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. nahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa jaeNaM, vijaeNaM vaddhAti, evaM nAkhI je dizAmAthI te devo prakavyA hatA te ja dizAmAM vayAsI:-evaM khalu devANuppiyA ! balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave pAchA te devo cAlyA gayA. have te IzAna kalpamA raheasurakamArA devA ya, devIo ya devANappiye kAlagae jANittA nArA ghaNA vaimAnika devo ane devIoe A pramANe joyaM ke. IsANe kappe iMdattAe uvavane pAsettA AsuruttA, jAva-egate balicaMcA rAjadhAnImA rahenArA ghaNA asurakumAra devo ane devIo eDeMti, jAmeva disiM pAunbhUA tAmeva disiM paDigayA; tae NaM se bAlatapasvI tAmalinA zarIrane hIle che, niMde che, khise che ane IsANe deviMde. devarAyA tesiM IsANakappavAsINaM bahaNaM vemANiyANaM yAvat-tenA zarIrane ADaM avaLaM jema phAve tema DhasaDe che. tyAre te devANa ya, devINa ya aMtie eyamaTuM socA, nisamma Asurutte, vaimAnika devo pUrva pramANe jovAthI atizaya gusse bharANA jAva-misimisemANe tattheva sayaNijjavaragaye tivaliyaM bhiuDiM ni- ane yAvat-krodhathI misamIsATa karatA te (vaimAnika) devoe DAle sAhaTTu balicaMcArAyahANiM ahe, sapakkhi, sapaDidisiM sama- deveMdra, devarAja IzAnanI pAse jaine banne hAtha joDavApUrvaka daze bhiloei. tae NaM sA balicaMcA rAyahANI IsANeNaM deviMdeNaM deva- nakhane bhegA karI-zirasAvarta karI-mAthe aMjali karI te iMdrane jaya raNNA ahe, sapakkhi, sapaDidisiM samabhiloiA samANI teNaM divva- ane vijayathI vadhAvyo. pachI teo A pramANe bolyA ke:-he ppabhAveNaM iMgAlabbhUA, mummurabbhUA, chAriyabhUA, tattakavellaka- devAnupriya !, balicaMcA rAjadhAnImA rahenArA ghaNA asurakumAra devo bhUA, tattA samajoibbhUA jAyA yA vi hotthA; tae NaM te bali- ane devIo, Apa devAnupriyane kALane prApta thaelA jANI, tathA caMcArAyahANivatthavvayA bahave asurakumArA devA ya, devIo ya taM IzAna kalpamAM iMdrapaNe utpanna thaelA joi te asurakumAro ghaNA gusse balicaMcArAyahANiM iMgAlabbhUyaM, jAva-samajoibbhUaM pAsaMti, bharANA ane yAvat-teoe ApanA mRtaka zarIrane DhasaDIne ekAMpAsittA bhIA, uttatthA, sasiA, uviggA, saMjAyamayA, savvao tamAM mUkyu. pachI teo jyAMthI AvyA hatA, pAchA tyAM cAlyA samaMtA AdhAti, paridhAveMti, annamannassa kAyaM samaturaMgemANA gayA. jyAre deveMdra, devarAja IzAne te IzAnakalpamA rahenArA ciTThati, tae NaM te balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asurakumArA bahu vaimAnika devo ane devIo dvArA e vAtane sAMbhaLI ane avadhArI, devA ya, devIo ya IsANaM deviMda, devarAyaM parikubviyaM jANittA, tyAre tene ghaNo gusso thayo ane yAvat-krodhathI misamisATa karato, IsANassa deviMdassa, devaraNNo taM divvaM deviDi, divvaM devajjuI, tyAM ja devazayyAmAM sArI rIte rahelA te IzAna iMdre kapALamAM traNa divvaM devANubhAgaM, divvaM teyalessaM asahamANA savve sapakkhi ADa paDe tema bhavAM caDAvI, te balicaMcA rAjadhAnInI barAbara sapaDidisaM ThiccA karayalaparigahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae sAme-nIce-sapakSe ane sapratidize joyuM. je samaye deveMdra, devarAja aMjaliM kaTTu jaeNaM, vijaeNaM vaddhAviMti, evaM vayAsI:-aho ! NaM IzAne pUrva pramANe balicaMcA rAjadhAnInI barAbara sAme-nIcedevANuppiehiM divyA devir3I, jAva-abhisamaNNAgayA, taM divvA sapakSe ane sapratidize joyuM te ja samaye te divya prabhAvavaDe baliNaM devANappiyANaM dinvA devir3I, jAva-laddhA, pattA, abhisamaNNA- caMcA rAjadhAnI aMgArA jevI thai gaI, AganA kaNiyA jevI thai gayA, taM khAmemo devANuppiyA !, khamaMtu devANuppiyA !, khamaMtumariM- gaI, rAkha jevI thai gaI, tapelI veLunA kaNiyA jevI thai gaI ane haMta NaM devANappiyA 1, NAI bhujjo bhujjo evaM karaNayAe NaM ti khUba tapelI lAya jevI thai gaI. have jyAre te balicaMcA rAja kaTTa eyamaTuM sammaM viNaeNaM bhujo bhujjI khAmeMti, tae NaM se IsANe dhAnImA rahenArA ghaNA asurakumAra devo ane devIoe te balideviMde, devarAyA tehiM balicaMcArAyahANivatthavvehiM bahUhiM asura- caMcA rAjadhAnIne aMgArA jevI thaelI ane yAvat-khUba tapelI kumArohaM devehiM, devIhi ya eyamadvaM sammaM viNaeNaM bhujo bhujjo lAya jevI thaelI joi, tevI joine asurakumAro bhaya pAmyA, trAsa khAmie samANe taM divvaM deviDiM, jAva-teyalessaM paDisAharai, pAmyA, sukAi gayA udvegavALA thayA ane bhayathI vyApI gayA 1. mUlacchAyAH-zIrSAvarta mastake ajaliM kRtvA jayena, vijayena vardhApayanti, evam avAdiSuH-evaM khalu devAnupriyAH! valicaJcArAjadhAnIvAstavyAH bahavo'surakumArAH devAzra, devyazca devAnupriyaM kAlakRtaM jJAtvA IzAne kalpe indratayA utpannaM dRSTvA AsuruptAH, yAvat-ekAnte eDayanti, yAmeva diziM prAdurbhUtAstAm eva dizi pratigatAH; tataH sa IzAno devendraH, devarAjasteSAm IzAnakalpavAsinA bahUnAM vaimAnikAnAM devAnAM ca, devInAM ca antike imam artha zrutvA, nizamya AsuruptaH, yAvatU-misamisayan tatraiva zayanIyavaragatastrivaliko bhRkuTI lalATe saMhRtya bali caJcArAjadhAnIm adhaH, sapakSam, sapratidirzi samabhilokayati. tataH sA balicacA rAjadhAnI IzAnena devendreNa, devarAjena adhaH, sapakSam, sapratidiziM samabhilokitA satI tena divyaprabhAveNa aGgArabhUtA, mummurabhUtA, bhasmIbhUtA, taptakaTAhakabhUtA, taptA samajyotirbhUtA jAtA cA'pi abhvt| tataste balicaJcArAjadhAnIvAstavyA bahavo'surakumArAH devAzca, devyazca tAM valicacArAjadhAnIm aGgArabhUtAm , yAvat-samajyotirbhUtAM pazyanti, dRSTvA bhItAH, unnastAH, zuSkAH, udvignAH, saMjAtabhayAH, sarvataH samantataH AdhAvanti, paridhAvanti, anyonyasya kAyaM samAzliSyantastiSThanti, tataste balicaJcArAjadhAnIvAstavyAH bahavaH asurakumArA devAzca, devyazca IzAnaM devendra devarAjaM parikupitaM jJAtvA, IzAnasya devendrasya, devarAjasya tAM divyAM devarddhim , divyAM devadyutim , divyaM devAnubhAgam , divyAM tejolezyAm asahamAnAH sarve sapakSam , sapratidizaM sthitvA karatalaparigRhItaM dazanakhaM zIrSAvarta mastake aJjaliM kRtvA jayena, vijayena vardhApayanti, evam avAdiSuH-aho ! devAnupriyaH divyA devarddhiH, yAvat-abhisamanvAgatA, sA divyA devAnupriyANAM divyA devarddhiH, yAvat-labdhA, prAptA, abhisamanvAgatA, tat kSamayAmo devAnupriyAH, kSamantAM devAnupriyAH 1, kSamitum arhantu devAnupriyAH1; naiva bhUyo bhUyaH evaM karaNatayA iti kRlA imam artha samyag vinayena bhUyo bhUyaH kSamayanti, tataH sa IzAno devendraH, devarAjaH taiH balicaJcArAjadhAnIvAstavyaiH bahubhiH asurakumAraiH devaiH, devIbhizca etam artha samyag vinayena bhUyo bhUyaH kSamitaH san tAM divyAM devarddhim , yAvat-tejolezyAM pratisaMharatiH-anu0 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 teppabhi caNaM goyamA ! te valicaMcArAyahANivatthavvA bahave asurakumArA devA ya, devIo ya IsANaM deviMda, devarAyaM ADhaMti, jAva- pajjuvAsaMti, IsANassa deviMdassa, devaraNNo ANA - uvavAyavayaNa-niddese ciTTaMti, evaM khalu goyamA ! IsANeNaM deviMdeNaM, devaraNNA sA divvA devaDI jAva - abhisamaNNAgayA. zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe 18. pra0 - IsANassa bhaMte ! deviMdassa, devaraNNo kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA ? 18. u0 - goyamA ! sAtiregAI do sAgarovamAiM ThiI paNNattA. 19. pra0 - IsANe NaM bhaMte ! deviMde, devarAyA tAo devalogAo AukkhaeNaM, jAva- kahiM gacchihiti, kahi uvavajjihiti ? 19. u0 -- goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihiti, jAvaaMtaM kAhii. zataka 2. - uddezaka 1. tathA teo baghA cAre bAju doDavA lAgyA, bhAgavA lAgyA, ane eka bIjAnI soDamAM bharAvA lAgyA. jyAre te balicaMcA rAjadhAnImAM rahenArA asurakumAra devo ane devIoe 'deveMdra, devarAja IzAna kopyo che' ema jANyaM tyAre teo-( te badhA asurakumAro ) deveMdra, devarAja IzAnanI te divya devaRddhi, divya devakAMti, divya devaprabhAva ane divya tejolezyAne nahIM sahatA, barAbara deveMdra, devarAja IzAnanI sAme, upara, sapakSe ane sapratidize besI, daze nakha bhegA thAya te banne hAtha joDavApUrvaka zirasAvartayukta mAthe aMjali karI IzAna iMdrane jaya ane vijayavaDe vadhAmaNI ApI A pramANe bolyA ke:- aho ! Apa devAnupriye divya devaRddhi yAvat prApta karelI, ane Apa devAnupriye labdha karelI; prApta karelI ane sAme ANelI evI divya devaRddhi ame joI. he devAnupriya ! ame ApanI pAse kSamA mAgIe chIe, he devAnupriya ! Apa amane kSamA Apo, he devAnupriya ! tame kSamA karavAne yogya cho; vAraMvAra - pharI vAra- ame e pramANe nahIM karIe, ema karI e aparAdha badala tenI pAse vinayapUrvaka sArI rIte kSamA mAge che. have jyAre te balicaMcA rAjadhAnImAM rahenArA ghaNA asurakumAra devoM ane devIoe potAnA aparAdha badala te deveMdra, devarAja IzAnanI pAse vinayapUrvaka sArI rIte vAraMvAra kSamA mAgI tyAre te IzAna iMdre te divya devaRddhine ane yAvat-mUkelI tejolezyAne pAchI kheMcI lIdhI. ane he gautama ! sArathI ja mAMDIne te balicaMcA rAjadhAnImA rahenArA aneka asurakumAra devo ane devIo te deveMdra, devarAja IzAno Adara kare che, yAvat-tenI sevA kare che, tathA vyArathI ja deveMdra, devarAja IzAnanI AjJAmAM, sevAmAM, AdezamAM ane nirdezamAM te asurakumAra devo tathA devIo rahe che. he gautama! deveMdra, devarAja IzAne te divya devaRddhi yAvat-e pramANe meLavI. 18. pra0 - he bhagavan ! deveMdra, devarAja IzAnanI sthiti keTalA kALa sudhI kahI che ! 18. u0 - he gautama / tenI sthiti be sAgaropama karatAM kAMka adhika kahI che. 19. pra0--he bhagavan ! deveMdra, devarAja IzAna potAnA AyuSyano kSaya - potAnI AvaradA pUrI - thayA pachI te devalokathI cyavIne kyAM jaze ane kyA utpanna thaze ! 19. u0 -- he gautama! te, mahAvideha kSetramAM jaine siddha thaze ane yAvat - potAnA samasta duHkhono aMta karaze. 1. mUlacchAyAH -- tatprabhRti ca gautama ! te balicaJcArAjadhAnIvAstavyAH bahavo'surakumArAH devAtha, devyazva IzAnaM devendram devarAjam Adriyante, yAvat paryupAsate, IzAnasya devendrasya devarAjasya AjJA- upapAta vacananirdeze tiSThanti evaM khalu gautama | IzAnena devendreNa, devarAjena sA divyA devarddhiH yAvat - abhisamanvAgatA. IzAnasya bhagavan ! devendrasyaM devarAjasya kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA ? gautama / sAtireke dve sAgaropame sthitiH prajJaptA. IzAno bhagavan ! devendraH, devarAjastasmAd devalokAd AyuH kSayeNa yAvat- kutraM gamiSyati iti, kutra utpatsyate iti ? gautama | mahAvidehe varSe setsyati iti yAvat-antaM kariSyatiH - anu0 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 20. pra0 saikassa NaM bhaMte ! deviMdassa, devaraNNo vimANe- 20. pra0-he bhagavan ! zuM deveMdra, devarAja zakranAM vimAno to IsANassa deviMdassa. devaraNNo vimANA IsiM uccayarA ceva, karatAM deveMdra, devarAja IzAnanAM vimAno jarAka uMcAM . jarAka Isi unnayatarA ceva, IsANassa vAM deviMdassa, devaraNNo vimANe- unnata che ? ane deveMdra, devarAja IzAnanAM vimAno karatAM deveMdra. hito sakasa doviMdassa, devaraNNo vimANA IsiM NIyayarA ceva, devarAja zakanAM vimAno jarAka nIcAM che. jarAka nimna che ? IsiM niNNayarA ceva ? 20. u0--hatA, goyamA ! sakkassa taM ceva savyaM neyavvaM. 20. u0-he gautama! hA, te ja pramANe che-ahIM uparanA sUtrano pATha uttararUpe samajavo. 21.pra0-se keNaTeNaM ? 21. pra0-he bhagavan ! tema kahevArnu zuM kAraNa ! 21. u0-goyamA ! se jahA nAma e karayale siyA-dese 21. u0-he gautama ! jema koi eka hAtharnu taLiuMbaje se unnae, dese pIe, dese niNNe : se teNadveNaM goyamA! hatheLI-eka bhAgamA uMcuM hoya, eka bhAgamA unnata hoya tathA eka sakassa deviMdassa, devaraNNo jAva-Isi niNNayarA ceva. bhAgamAM nIcuM hoya ane eka bhAgamAM nimna hoya te ja rIte vimAno saMbaMdhe paNa samajavu ane e ja kAraNathI pUrva pramANe kA che. 22 pra0-pabha NaM bhaMte ! sake deviMde, devarAyA IsANassa 22. pra0-he bhagavan ! deveMdra, devarAja zakra deveMdra, devarAja deviMdassa, devaraNNo aMti pAubhavittae ? IzAnanI pAse prakaTa thavAne-pAse AvavAne-samartha che ? 22. u0--hantA, pabhU. 22. u0--he gautama ! hA. 23. pra0-se NaM bhaMte ! kiM ADhAyamANe pabhU, aNADhAya- 23. pra0--he bhagavan ! jyAre te, tenI pAse Ave tyAre teno mANe pabhU ? Adara karato Ave ke anAdara karato Ave? 23. u0-goyamA ! ADhAyamANe pabhU, no aNADhAyamANe pabhU. 23. u0--he gautama ! jyAre te (zaka ), IzAnanI pAse Ave tyAre teno Adara karato Ave paNa anAdara karato na Ave. 24. pra0--pabhU NaM bhaMte ! IsANe deviMde, devarAyA sakkassa 24. pra0--he bhagavan ! deveMdra, devarAja IzAna deveMdra, devadeviMdassa devaraNNo aMtiaMpAubbhavittae ? rAja zakranI pAse AvavAne samartha che ? 24. u0--hantA, pabhU. 24. u0--he gautama ! hA. 25. pra0--se NaM bhaMte ! kiM ADhAyamANe pabhU, aNADhAyamANe 25. pra0--he bhagavan ! jyAre te-(IzAneMdra), tenI pAse Ave pabha ? tyAre te (zakeMdra) no Adara karato Ave ke anAdara karato Ave ? 25. u0-goyamA ! ADhAyamAge vi pabhU, aNADhAyamANe 25. u0--he gautama ! jyAre te-(IzAneMdra ), zakraMdanI pAse. vi pabhU. Ave tyAre te, teno Adara karato Ave ane anAdara karato paNa Ave. 26. pra0--pabhU NaM bhaMte ! sakke deviMde, devarAyA IsANaM 26. pra0--he bhagavan ! deveMdra, devarAja zakra deveMdra, devarAja deviMda, devarAyaM sapakkhiM, sapaDidisiM samabhiloittae ? ____ IzAnanI sapakSe (cAre bAjue) sapratidize (badhI tarapha) jovAne samartha che 26. u0--jahA pAdubhavaNA, tahA do vi AlAvagA neyavvA. 26. u0--he gautama ! jema pAse AvavA saMbaMdhe be AlApaka kahyA, tema jovA saMbaMdhe paNa be AlApaka kahevA.. . .. 27. 50-pabhU NaM bhaMte ! sake deviMde, devarAyA IsANeNaM 27. pra0-he bhagavan ! deveMdra, devarAja zakra, deveMdra, devadevideNaM, devaraNNA saddhiM AlAvaM vA, saMlAvaM vA karettae ? rAja IzAnanI sAthe AlApa saMlApa-vAtacita karavA mATe samartha cha? 1. mUlacchAyAH zakrasya bhagavan ! devendrasya, devarAjasya vimAnebhya IzAnasya devendrasya devarAjasya vimAnAni ISad uccatarANi etra, ISad unnatatarANi eva; IzAnasya vA devendrasya, devarAjasya vimAnebhyaH zakasya devendrasya devarAjasya vimAnAni ISad nIcatarANi caiva, ISad nimnatarANi eva ? hanta, gautama zakasya tacaiva sarva jJAtavyam. tat kenA'rthana? gItama! tadyathA nAma karatalaM syAd-deze uccam , deze unnatam , deze nocam , deze nimnaM tat tenA'rthena gautama ! zakasya devendrasya, devarAjasya yAvat-ISad nimratarANi caiva. prabhubhaMgavan ! zako devendraH, devarAjaH IzAnasya devendrasya, devarAjasya antikaM prAdurbhavitum ! hanta, prabhuH sa bhagavan ! kim AdriyamANaH prabhuH, anAdriyamANaH prabhuH? gItama! AdriyamANaH prabhuH, no'nAdriyamANaH prabhuH prabhubhagavan ! IzAno devendraH, devarAjaH zakasya devendrasya, devarAjasya antikaM prAdurbhavitum ? hanta, prabhuH. sa bhagavan / kim AdriyamANaH prabhuH, anAdriyamANaH prabhuH ? gautama ! AdriyamANo'pi prabhuH, anAdriyamANo'pi prabhuH. prabhubhagavan ! zako devendraH, devarAjaH IzAnaM devendram , devarAjaM sapakSaM sapratidizaM samamilokayitum ! yathA prAdurbhAvanA, tathA dvau ape AlApako jJAtavyo. prabhubhagavan ! zakro devendro devarAjaH IzAnena devendreNa devarAjena sArdham AlApaM vA, saMlApaM vA katam ?:-anu. . 5bha. sU. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka ? 27. u0-hanto, goyamA ! (pabhU) jahA pAdubhavo. 27. u0-he gautama ! hA, te vAtacita karavA mATe samartha che-jema pAse AvavA saMbaMdhe jaNAvyuM tema vAtacita karavA saMbaMdhe paNa samajavU. 28. pra0-asthi NaM bhaMte ! tesiM sakkI-sANANaM deviMdANaM, 28. pra0-he bhagavan ! te deveMdra, devarAja zaka ane IzAdevarAINaM kiccAI, karaNijjAiM samappajati ? na vace prayojana ke vidheya-kArya-hoya che ? 28. u0--hantA, atthi. 28. u0--he gautama ! hA, hoya che. 29. pra0-se kahamidAthi pakarati ? 29. pra0-he bhagavan ! hamaNAM teo potapotAnA kAryane kevI rIte kare che? 29. u0-goyamA! tAhe ve NaM se sake deviMde, devarAyA 29. u0--he gautama ! jyAre deveMdra, devarAja zakrane kArya hoya IsANassa deviMdassa devaraNNo aMtiaMpAunbhavai, IsANe vA devide, tyAre te deveMdra, devarAja IzAnanI pAse prAdurbhave che-Ave che ane, devarAyA sakkassa deviMdassa, devaraNNo aMtiaMpAunbhavai-iti bho| jyAre deveMdra, devarAja IzAnane kArya hoya tyAre te deveMdra, devarAja sakkA / deviMdA ! devarAyA ! dAhiNalogAhivaI; iti bho / zakranI pAse prAdurbhave che. teonI paraspara bolavAnI rIti AvI IsANA ! deviMdA ! devraayaa| uttaraDulogAhivaI!. iti bho / cha:-he dakSiNa lokArdhanA dhaNI deveMdra devarAja zaka ! ane he uttara iti bho / tti te aNNamaNNassa kiccAI, karaNijjAiM pacaNubbhava- lokArthanA dhaNI deveMdra devarAja IzAna!-e pramANe saMbodhaneM saMbodhI mANA viharaMti. teo potapotAnuM kArya karatA rahe che. 30. pra0-atthi NaM bhaMte ! tesi sakkI-sANANaM deviMdANaM, 30. pra0--he bhagavan ! te banne deveMdra, devarAja zaka ane devarAINaM vivAdA samuppajjati ? deveMdra, devarAja IzAna-vacce vivAdo thAya che ? 30. u0-haMtA, atthi. 30. u0--he gautama ! hA, te banne vacce vivAdo thAya che. 31.pra0--se kahamidANiM pakareMti ? 31. pra0-he bhagavan ! jyAre te be vacce vivAda thAya che syAre teo zuM kare cha ? 31. u0-goyamA ! tAhe ceva NaM te sakI-sANA deviMdA, 31. u0--he gautama ! jyAre te be vacce vivAda thAya che devarAyANo saNaMkumAraM deviMda, devarAyaM maNasI-karati, tae NaM se sAre teo, deveMdra devarAja sanatkumArane saMbhAre che ane saMbhAratAM saNaMkamAre deviMde, devarAyA tehiM sakkI-sANehiM deviMdehi, devarAIhiM ja te deveMdra, devarAja sanatkumAra, deveMdra devarAja zakra ane IzAmaNasI-kae samANe khippAmeva sakIsANANaM deviMdANaM, devarAINaM nanI pAse Ave che. tathA te AvIne je kahele tene teo mAne - aMtiaMpAubbhavai, jaM se badai tassa ANA-uvavAya-vayaNa-niddese te banne iMdro tenI AjJAmAM, sevAmAM, AdezamAM ane nirdezamA rahe che. cinti. 32.pra0--saMNaMkamAre bhaMte ! deviMde, devarAyA kiM bhava- 32. pra0--he bhagavan ! zuM deveMdra, devarAja sanatkumAra bhavasiddhie, abhavasiddhie ? sammadiTTI, micchadiTThI ? parittasaMsArae, siddhika che. abhavasiddhika che. samyagdRSTi cha, mithyAdRSTi che, mita aNaMtasaMsArae ? salabhabohie, dallabhavohie ? ArAhae, virAhae? saMsArIle amita anaMta sArI malama bodhivAlo ke varlabha carime, acarime ? bodhivALo che, ArAdhaka che, virAdhaka che, carama che ke acarama che ? 32. u0-goyamA ! saNaMkumAre NaM deviMde devarAyA bhavasiddhie, 32. u0--he gautama ! deveMdra devarAja sanatkumAra bhavasiddhika 1. mUlacchAyAH-hanta, gautama! (prabhuH)yathA prAdurbhavaH. asti bhagavan ! tayoH zake-zAnayoH devendrayoH devarAjayoH kRtyAni, karaNIyAni samutpadyante ? hanta, asti. tat katham idAnI prakurutaH ? gautama ! tadaiva sa zako devendro devarAjaH IzAnasya devendrasya devarAjasya antikaM prAdurbhavati, IzAno vA devendro devarAjaH zakrasya devendrasya devarAjasya antikaM prAdurbhavati-iti bhoH zakra ! devendra! devarAja ! dakSiNArdhalokAdhipate !. iti bhoH IzAna ! devendra ! devarAja ! uttarArdhalokAdhipate!. iti bhoH ! iti bhoH! iti to anyonyasya kRyAni, karaNIyAni pratlanubhavantau viharataH. asti bhagavan ! tayoH zake-zAnayoH devendrayoH, devarAjayoH vivAdAH samutpadyante ? hanta, asti. tat katham idAnIM prakurutaH ? gautama ! tadaiva tau zakezAnau devendrI devarAjau sanakutmAra devendram , devarAja manasi kurutaH, tataH sa sanatkumAro devendro devarAjastAbhyAM zake-zAnAbhyAM devendrAbhyAM devarAjAbhyAM manasi kRtaH san kSipram eva zake-zAnayoH devendrayoH devarAjayoH antikaM prAdurbhavati, yat sa vadati tasya AjJA-upapAta-vacana-nirdeze tiSThataH, sanatkumAro bhagavan ! devendro devarAjaH kiM bhavasiddhikaH, abhavasiddhikaH ? samyagdRSTiH, mithyAdRSTiH ? parItasaMsArakaH, anantasaMsArakaH ? sulabhabodhikaH, durlabhabodhikaH ? ArAdhakaH, virAdhakaH ? caramaH, acaramaH ? gautama ! sanatkumAro devendro devarAjo navasiddhikaH-anu. . Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. no abhavasiddhie. evaM sammaddiTTI, parittasaMsArae, sulabhabohie, che, paNa abhavasiddhika nathI. e rIte te samyagdRSTi cha, mithyAdRSTi ArAhae, carame-pasatthaM neyavvaM. nathI. mita saMsArI che, anaMta saMsArI nathI. sulabha bodhivALo che, durlabha bodhivALo nathI. ArAdhaka che, virAdhaka nathI. carama che ane acarama nathI-arthAt te saMbaMdhe badhuM prazasta jANavU. 33. pra0--se keNadveNaM bhante !? 33. pra0--he bhagavan ! tema kahevAnuM zuM kAraNa ? 33. u0-goyamA ! saNaMkumAre deviMde devarAyA bahUNaM sama- 33. u0-he gautama ! deveMdra, devarAja sanatkumAra ghaNAzramaNa, gANaM, bahUNaM, samaNINaM; bahaNaM sAvayANaM, bahUrNa sAviANaM hia- ghaNI zramaNIo-sAdhvIo, ghaNA zrAvaka ane ghaNI zrAvikAono kAmae, suhakAmae, patthakAmae, ANukaMpie, nisseyasie, hia-suha- hitecchu che, sukhecchu che, pathyecchu che, teonA upara anukaMpA karanAra (nisseyasie nissesakAmae.) se teNaTeNaM goyamA ! saNaMkumAre NaM che, teornu niHzreyasa icchanAra che tathA teonA hitano, sukhano ane bhavasiddhie, jAva-no acarime. niHzreyasano arthAt e badhAMno icchuka che, mATe he gautama ! te sana tkumAra iMdra bhavasiddhika che yAvat-te carama che, paNa acarama nathI. 34. pra0-saNaM kumArassa NaM bhaMte ! deviMdassa, devaraNNo 34. pra0--he bhagavan ! deveMdra, devarAja sanatkumAranI sthiti kevaiyaM kAlaM ThiI (tI) paNNacA ? keTalA kALa sudhInI kahI che ? 34. u0-goyamA ! satta sAgarovamANi ThiI paNNattA. 34. u0--he gautama ! tenI sthiti sAta sAgaropamanI kahI che 35. pra0-se NaM bhaMte ! tAo devalogAo AukkhayeNaM 35. pra0-bhagavan ! tenI AvaradA pUrI thayA pachI te, jAva-kahiM uvavajihii ? devalokathI cyavI yAvat-kyAM utpanna thaze? 35. u0---goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihiDa, jAva- 35. u0-he gautama! te mahAvideha kSetramA siddha thaze, yAvat aMtaM karehii. tenAM sarva duHkhono nAza karaze. sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte !. __ he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che. gAhAo: (ema kahI yAvat-vicare che.) chaTTha-dvama mAso u addhamAso vAsAI aTTa chammAsA, gAthA:-tiSyaka zramaNano tapa chaha ane eka mAsana anazana tIsaga-kurudattANaM tava-bhattapariNNA-pariyAo. che. kurudatta zramaNano tapa aTThama ane aDadhA mAsarnu anazana che. tiSyaka zramaNano sAdhuparyAya ATha varSano ane kurudatta zramaNano uccatta vimANANaM pAubhava pecchaNA ya saMlAve, sAdhuparyAya cha mAsano che arthAt e be zramaNone lagatI bInA A kici vivAduppattI saNaMkumAre ya bhaviyattaM (ba) uddezakamAM AvI che ane bIjI bInA-vimAnonI uMcAI, iMdrana iMdranI pAse javU, jovU, saMlApa, kArya, vivAdanI utpatti, teno niveDo ane sanatkumAramA bhavyapaNuM; e bInAo paNa A uddeza kamAM kahI che. moyA sammattA. 'mokA samApta. bhagavaMta-ajasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte tatiasaye paDhamo moA-uddeso sammatto. 8. indrANAM vaikriyazaktiprarUpaNaprakramAd IzAnendreNa prakAzitasya AtmIyasya vaikriyarUpakaraNasAmarthyasya, tejolejhyAsAmarthyasya copadarzanAya idamAhaH-'te Na' ityAdi, 'jaheva rAyappaseNaijje'tti yathaiva rAjapraznIyAkhye'dhyayane sUriyAbhadevasya vaktavyatA, tathaiva ceha IzAnendrasya. kimantA? ityAhaH-'jAva divvaM deviDiMti, sA ceyamarthasaMkSepataH-sabhAyAM sudharmAyAm , IzAne siMhAsane azItyA sAmAnika 1. mUlacchAyAH-no abhavasiddhikaH, evaM samyagdRSTiH, parItasaMsArakaH, sulabhabodhikaH, ArAdhakaH, caramaH-prazastaM jJAtavyam. tat kenArthena bhagavan !? gautama ! sanatkumAro devendo devarAjo bahUnAM zramaNAnAm , bahInAM zramaNInAm ; bahUnAM zrAvakANAm, bahInAM zrAvikANAM hitakAmukaH, sukhakAmakaH pathyakAmukaH, anukampitaH, naizreyasikaH, hita-sukha-(naizreyasikaH) niHzreyasakAmukaH, tat tenArthena gautama! sanatkumAro bhavasiddhikaH, yAvat-no acaramaH. sanatkumArasya bhagavan / devendrasya devarAjasya kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA? gautama ! sapta sAgaropamANi sthitiH prajJaptA. sa bhagavan ! tasmAd devalokAd AyuHkSayeNa yAvat-kutra utpatsyate ? gautama | mahAvidehe varSe setsyati, yAvat-antaM kariSyati. tadevaM bhagavan ! tadevaM bhagavan !. gAthAH-paSThA-5TamA mAsastu ardhamAso varSANi aSTa SaNmAsAH, tiSyaka-kurudattayoH tapo-bhaktaparijJA-paryAyaH. uccatvaM vimAnAnAM prAdurbhavaH prekSaNA ca saMlApaH, kRtyaM vivAdotpattiH sanatkumAre ca bhavyatvam(bhavitavyam ). mokA samAptA:--anu. 1. A vAta (uddezaka) mokA nagarImA kahevAela hodAthI cAlu uddezaka- nAma paNa mokA rAkhyuM cha:-anu. . Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 1. sahauH, caturbhirlokapAlaiH, aSTAbhiH saparivArAbhiragramahiSIbhiH, saptabhiranIkaiH, saptabhiranIkAdhipatimiH, catasRbhizcAzItibhirAtmarakSadevasahasrANAm , anyaizca bahubhirdevaiH, devIbhizca parivRto mahatA AhatanATyAdiraveNa divyAn bhogabhogAn bhuJjAno viharati sma. itazca jambUdvIpamavadhinA''lokayan bhagavantaM mahAvIraM rAjagRhe dadarza, dRSTvA ca sasaMbhramamAsanAduttasthau, utthApa ca saptASTAni padAni tIrthakarAbhimukhamAjagAma. tato lalATataTaghaTitakarakuDmalo vavande, vanditvA cAbhiyogikadevAn zabdayAMcakAra. evaM ca tAnavAdIt:-gacchata bho rAjagRhaM nagaram , mahAvIraM bhagavantaM vandadhvam , yojanaparimaNDalaM ca kSetraM zodhayata, kRtvA caivaM mama nivedayata. te'pi tathaiva cakraH, tato'sau padAyanIkAdhitiM devamevamavAdIta:-bhoH ! bhoH ! devAnAM priya ! IzAnAvataMsake vimAne ghaNTAmAsphAlayan ghoSaNAM kuru-'yaduta gacchati bhoH ! IzAnendro mahAvIrasya vandanAya, tato yUyaM zIghraM mahA tasyAntikamAgacchata'. kRtAyAM ca tena tasyAM bahavo devAH kutUhalAdibhiH tatsamIpamupAgatAH. taizca parivRto'sau yojanalakSapramANayAnavimAnArUDho'nekadevagaNaparivRtaH, nandIzvare dvIpe kRtavimAnasaMkSepo rAjagRhanagaramAjagAma. tato bhagavantaM triH pradakSiNIkRtya caturbhiraGgunDairbhuvamaprAptaM vimAnaM vimucya bhagavatsamIpamAgatya bhagavantaM vanditvA paryupAste sma. 8. A cAlu prakaraNa iMdronI vaikriyazaktinA prarUpaNa paratve che, to have iMdre prakAzela-potAnAM vaikriyarUpo karavAnA sAmarthyane tathA tenA tejolezyA saMbaMdhI sAmarthyane dekhADavA A sUtra kahe chaH-[ 'te Na' ityAdi.] [ 'jaheva rAyapaseNaijetti ] rAjapraznIya (rAyapaseNI) nAmanA adhya 1. ArAjapraznIya' nAmarnu eka sUtra che, je upAMgarUpa che. ane bAra upAMgomAM tenuM sthAna bIjaM Ave che. jaina saMpradAyamA 12 aMgasUtro che ane 12 upAMga sUtro che-kayu sUtra kayA aMgarnu upAMgarUpa che, te viSe nIce pramANe samajavAna cha : "anAni dvAdaza, upAnAni api ajhaikadezaprapaJcarUpANi prAyaH pratyaga- aMgo bAra che ane eka eka aMgarnu upAMga eka eka hovAthI upAMgo paNa mekaikabhAvAt tAvanti eva. tatra aGgAni AcArAjAdIni pratItAni, bAra che. te A pramANe:teSAm -upAGgAni krameNa amUni: aMgasUtra-upAMgasUtra. 1. AcArAGgasya ApapAtikam. 2 sUtrakRdagnasya rAjapraznIyam. 3 sthA- AcArAMga-aupapAtika. sUtrakRtAMga-rAjapraznIya (8) rAyapasegI. nAGgasya jIvA (jIvA) bhigamaH, 4 samavAyAjasya prajJApanA. 5 bhagavatyAH sthAnAMga-jIvAjIvAbhigama. samavAyAMga-prajJApanA-panavaNA. bhagasUryaprajJaptiH, 6 jJAtAdharmakathAzasya jambUdvIpaprajJaptiH, 7 upAsakadazAhasya batI-sUryaprajJapti. jJAtAdharma-jambUdvIpaprajJapti, upAsakadazA-candraprajJapti. candraprajJaptiH- 8 antakRddazAjhAsya kalpikA. 9 anuttaropapAtikasya kalpavata- aMtakRddazA--kalpikA. anuttaraupapAtika-kalpavataMsikA. praznavyAkaraNasikA. 1. praznavyAkaraNasya puSpitA(kA). 11 vipAkazrutasya puSpacUlikA. puSpitA(kA). vipAka-puSpapUlikA. dRSTivAda-vaNhidazA. 12 dRSTivAdasya vRSNidazA-vahidazA. ( andhakavRSNidazA) -(jaMbUdvIpaprajJapti pR0 1 bA.) upara jaNAvelo aMga ane upAMgono Anukramika ullekha koI prAcIna graMthamA maLI zakato nathI. naMdIsUtranA mULamAM zrutajJAnanA vibhAgo darzAvatAM A jAtano kramika ullekha darzAvyo nathI. jo ke te ulekhamAM A 12 upAMgono nAmanirdeza karelo che, paraMtu upAMga tarIke nahi, tema amuka aMgarnu amuka upAMga cha e rIte paNa nahi arthAt naMdIsUtranA mULamAM tema TIkAmAM koI prakAre upAMgano tema tenA kramano ullekha maLI zakato nathI. temA je ullekha maLe che te A pramANe che :___ "taM samAsao duvihaM paNNataM, taM jahA:-aMgapaviTuM, aMgabAhiraM. se kiM "saMkSepathI vicArIe to zrutajJAna be prakAracaM cha:--aMgarUpa ane aMga taM aMgabAhirai? aMgavAhiraM duvihaM paNNataM, taM jahAH-AvassayaM, Avassaya- sivAyana. aMga sivAyarnu zrutajJAna ke prakArarnu cha:--Avazyaka ane Ava. vairitaM ca. se kiM taM AvassayaM? AvassayaM chabbiI paNataM, taM jahA:-sA. zyaka sivAyarnu AvazyakanA cha prakAra cha:--sAmAyika, caturviMzatistava, mAiaM, cauvIsatthao, vaMdaNaya, paDikkamaNaM, kAussaggo, paJcakkhANaM. se vaMdanaka, pratikramaNa, kAyotsarga, ane paJcakvANa. Avazyaka sivAyana zrutakiM taM AvassayavaharitaM? AvassayavairitaM duvihaM paNNataM, taM jahA:-kAliaM jJAna be prakAracaM cha:---kAlika ane utkAlika x utkAlika zruta aneka ca, ukkAliaMca. se kiM taM ukkAliaM? ukkAliaM aNegavihaM paNNattaM, taM prakAranuM che:--dazavaikAlika, kalpitAkalpita (kalpAkalpa), kSudra kalpazruta, jahAH-dasaveAliaM, kappiAkappiaM, cullakappasuaM, mahAkappasuaM, uvavA- mahAkalpazruta, aupapAtika, rApraznIya (2), jIvAbhigama, prajJApanA, mahAiaM, rAyapaseNiaM, jIvAbhigamo, paNavaNA, mahApaNNavaNA, pamAyappamAyaM, prajJApanA, pramAdApramAda, naMdI, anuyogadvAra, deveMdrastava, taMdulavaicArika, naMdI,aNuogadArAI, deviMdatthao, taMdulaveAliaM, caMdA vijjhayaM, sUrapaNNattI, caMdravedhyaka (1) sUryaprajJapti, pauruSImaMDala, maMDalapraveza, vidyAcaraNavinizcaya, porisimaMDalaM, maMDalapaveso, vijAcaraNa vinicchao, gaNivijjA, zANa vibhattI, gaNi vidyA, dhyAnavibhakti, maraNa vibhakti, Atmavizodhi, vItarAgazruta, saMlemaraNavibhattI, AyavisohI, bIyarAgasuaM, saMlehaNAsuaM, vihArakappo, cara- khanAzruta, vihArakalpa, caraNavidhi, AturapratyAkhyAna, mahAprayAkhyAnaNa vihI, AurapaccakkhANaM, mahApacakkhANaM-evamAI.x se kiM taM kAliaM? ityAdi. 4 kAlika buta aneka prakArarnu che:-uttarAdhyayano, dazA, kalpa, kAliaM aNegavihaM paNNa taM, taM jahAH-uttarajjhayaNAI, dasAo, kappo, vyavahAra, nizItha, mahAnizItha, RSibhASita, jaMbUdIpaprajJapti, dvIpasAgarapravavahAro, nisIhaM,mahAnisIha, isibhAsiAI,jabUMdIvapannattI, dIvasAgarapannatI, jJapti, caMprajJapti, kSudrikA vimAnapravibhakti, mahatI vimAnapravibhakti, aMgacaMdaMpannattI, khuziA vimANapavibhattI, mahaliA vimANavibhattI, aMgacUliA, cUlikA, vargacUlikA, vyAkhyAcUlikA, (vyAkhyAprajJapticUlikA), aruNopavaggacUli A, vivAhacUliA, aruNovavAe, garulovavAe, dharaNovavAe, vesa- pAta, garuDopapAta, dharaNopapAta, vaizramaNopapAta, velaMdharopapAta, deveMdropapAta. maNovavAe, velaMdharovavAe, deviMdovavAe, uTThANasue, samuTThANasue, nAgapa- utthAnazruta, samutthAnazruta, nAgaparijJA (nAgaparijJApanikA ) nirayAvali, riAvaNiAo, nirayavAliyAo, kapiAo, kappaivaDisiAo, puphi. kalpikA, kalpAvata sikA, puSpikA, pupacUlikA ane vRSNidazA (aMdhaka Ao, puSpaicUliAo, vaNhIdesAo-evamAiya.." NidazA) ityAdi. -naMdIsUtra pR. 202 (sa) . Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3:- uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 37 anamAjeva sUryAmadevanI vaktavyatA kahI che tena na ahIM IzAna iMdranI vaktavyatA kavI. te vanyatA kyAM sudhI kaddecI to kahe che ke, ['jAba rAja divyaM ita] te vaktavyatAno ko artha Avo sudharmA sabhAmAM, IzAna nAmanA siMhAsanamAM besI deveMdra devarAja IzAna, moTA akhaMDa nATaka vagerenA zabdavaDe divya ane bhogavayA yogya bhogone bhogavato vihare che. te IzAneMdra tyAM ekalo nathI paNa parivArasahita beTho che. teno upara jagAvelA naMdIsUtravALA ulekhamAM barAbara kramavAra e bAre sUtronAM nAmo ApelAM che, paraMtu temAMnA keTAMka kAlika zruta tarIke ane keTalAMka utkAlika bhuta tarIke, upAMga tarIke to nahi ja. [e nAmonA vizeSa vivecana mATe naMdImUtrane joI levAnI jarUra che. je je nAmo upara aMko lagADyA ke te e upAMganAM nAmo che. baLI samavAyAMga (jUo0 bha0 pra0 saM0 pR0 9-10 ) sUtramAM jyAM bAramA samavAyano ullekha karelo che tyAM ghaNA kharA bAra bAra padArthAMnI noMdha karI che, kiMtu A vAra upAMgonuM nAma paNa lIdhuM nathI. mAtra jANavAnI khAtara ja tyAMnI noMdhano keTaloka bhAga nIce Apelo che: bAramAo pannatAo. 2 dubo 2.xxx sArA puDhacI duvAlasa nAmajA paNNattA 5 tesi NaM devANaM vArasahiM vAsasahassehiM thAhAra samuppajjai. - samavAyAMga pR0 21 (kha) thA prakAre A bAramA sagavAyanA prakaraNamAM ghaNA ghaNA vAra vAra padArthoMnI noMdha karI che, paNa kyAMya 'upAMgo bAra che' ema jaNAnyuM nathI. kiMtu e sUtramAM paNa anyatra A pramANe to spaSTapaNe sUcavyuM che keH :1 pAtaMjAvare, sa manAe vApasI, jAvAdhammaka hAo vAsagadasAo, aMtagadAo agutAiyagAo pahArA vibAga, diDavAe samavAya > 106 (sa) - " 68 azrot samavAyAMga sUtramAM paNa prasaMga hovA chatAM upAMgonI saMkhyA tema ja teno pUrvokta anukrama jaNAvyo nathI.. vaLI kumArapALanA samasamayI ane beganAdI potAnA kozamAM agyAre aMgomA bhane code pUrvanAM nAmo tathA arthI AyA che (juokANDa 154-158 159-160-161-162) kiMtu A upAMgonA kramika ullekhane temAM saMbhAravAmAM Avyo nathI. jo ke mULamAM ane TIkAmAM "sAGgopAGgAni ajJAni" mULasApAlikAdibhirta sopAzAni TIkA. enI sAmAnya karI hai, kiMtu ane tenAM nAmo anukrame bhA evo spaSTa ullekha to karyo ja nathI - samavAyAMga sUtramAM upAMgo vA tenI saMkhyAnI nodha karI nathI. mAtra aMgo, tenI saMkhyA ane temAM AvelA viSayo varNaveLa che. naMdIsUkSmAM paNa tema ja che, mAtra temAM upAMga tarIke jaNAvAtA e vAre graMthonAM nAmo nAghelAM che, paNa upAMga tarIke nahi. ethI itihAsa ema kalpI ke kharo ke, e vAre graMthonI upAMga tarIkenI ane tenI kramika saMkhyAnI kalpanA prAyaH avIcIna hoya. kAraNa ke, e graMthone upAMgarUpe sUcavatA je mInA (enA uma eka zrImatI bIjo tasvAno (064 amadAbAda ) bhane zrIko prathama jagAvelI cinI TIkAno zrIhIra vijayajInA samayano-ema praNa uThekho maje ke) je bIjo lekha tattvArthami napAeko tema to "rAjavena kI aupapAtika-AdIni ema sakhelaM eTale AgaLa jaNAvelA anukanika udyAna ke upanAma sIdhI prathama gaNAm che rone A vRddhi bhI jagAye ke bhane bIjAnAmane pahale banAye che. e pa ma unI kalpanAne zipAyA je the. mI digaMbara saMpradAyamA (rAjadArtika pR0 49 thI 54 sU0 20 ) jyAM zrutajJAna ane tenA bheda prabheono savistara nirdeza karelo che tyAM upAMga nAmaka bhedano vA tenI saMkhyAno deza paNa ullekha nadhI mana temaja teonA taskaMdha nAmanA nAma savistara na honA chatAM upara jAneko upAMgono pA lenA anukramanounI maLato. ane A rIte AgaLa jaNAvelI itihAsanI kalpanA kadAca kharI paNa paDI zake. 32 2 33 8 * rAjIyanuM prAkRta nAma 'rApaNIya' che. ye vyAkaraNI vicAra karata 'nIya' nuM taddana sIdhI rIte, 'pagIya' yA che. prAkRtamAM ' prazna ' zabdanAM ' paNha' ane 'pasiNa evA be rUpo bane che tethI ' rAjapraznIya' zabdanuM prAkRta rUpa ' rAyapaNhIya' vA 'rAyapasiNIya thavaM zakya lAge che. baLI tattvArthavRttinA ullekhAnusAra AgaLa jaNAvyA pramANe AnuM saMskRta nAma 'rAjaprasenakIya ' mAlUma paDe che ane e nAmanuM barAbara prAkRta ' rAyapaseNaIa ' thavA jAya che. A prakAre ve jAtaneA nAmollekha maLavAthI evo cokkasaM nirNaya thaI zakato nathI ke, rAjapraznIya barAbara che ke rAjapramenIya barAbara e mAM rAjA pradezIne lagatI hakIkata Ane ke ethI kadAca rAjapraznamadhikRtya kRtaM pArtha rAjadhAnIm evI vyutpati AdhAre ' rAjapraznIya' nAma varAbara hoya. A saMbaMdhe vicAra karatAM eka jarmana paMDita zrIyuta vevara mahAzaya jaNAve che ke, ' rAjapraznIya ' nAmane badale rAjapradezIya ' nAma A sUtrane barAbara lAgu thAya che. kAraNa ke, e nAma, enA viSayane anukULa hovAthI anvartha-nAma che. AthI kadAca ema paNa kalpI zakAya kharaM ke, 'rAjapradezIya ' nA prAkRtarUpa 'rAyapaetIya' ne badale bhramavaze 'rAyapaseNIya' thaI gayuM hoya ane parApUrvathI evaM e ja cAlyuM AvatuM hoya. < , AcArya sIrama vA prAmANika evaM eka bhosa dhoraNa ghaDI dharaNIta ta bhane upasthivirapraNIta che. e viSe teoe AvazyakavRttimAM jaNAvyuM che ke: 1 bhikSuonI pratimAo vAra che. 2 saMbhoga bAra prakArano che. 3 kRtikAravAI 4 pAbhArA pRthivImA pAra nAma che. 5 te devone bAra hajAra varSa pachI khAvAno abhilASa thAya che. -- gaNadharakRtam AdhArAdi anahiM tu svaritam" "gaNipiTaka, dvAdaza aMgarUpa che, jema ke : - AcAra, sUtrakRta, sthAna, samavAya, vyAkhyApraiti jJAtAdharma yA upAyakadA aMtakamA anusa papAtikadazA vyAkaraNa, vipAka ane dRSTivAda." ', "gaNadeva dvaya punaH sthaviraiH + viracitaM tad anaGgapraviSTam " - ( nandITIkA, malayagirIyA pR0 203 sa0 ) "gagara-verakayaM vA ( 550 ) - (vizeSAyakaTakAmadhArIyAzrutajJAnavicAra ) ke AvazyakAdi . - ( A0 vR0 pR0 25 sa0 ) uparanI hakIkatane AcArya zrImalayagiri ane AcArya zrImaladhArI vigere paNa Teko Ape che. e viSe teo A pramANe jaNAve che ke : " je zruta gagadharakRta che te aMgapraviSTa hai-ane je, sthavirakRta che te aMga sivAyanuM che." " aMgagata zruta gaNadharakRta che ane te sivAyanuM sthavirakRta che." , " je zruta aMgapraviSTa che te gaNadharakRta che ane je, te sivAyanuM che te sthavira : Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 1. parivAra. parivAra A pramANe che:-eMzI hajAra sAmAnika devo, cAra lokapAlo, parivAravALI ATha paTTarANIo, sAta senAo, sAta senAdhipatio, 3, 32000 aMgarakSaka devo ane bIjA aneka vaimAnika devo tathA devIo. have te IzAneMdre jaMbUdvIpane avadhijJAnavaDe joyo ane tene jotAM rAjamahAbIra. gRha nagaramA padhArela bhagavaMta mahAvIrane paNa joyA. bhagavaMtane joine te iMdra ekAeka AsanadhI ubho thayo ane AsanathI uThI sAta ATha pagalAM tIrthakaranI sAme gayo. pachI kapALamAM padmanA kozanI peThe hAtha joDI teNe zramaNa bhagavaMtane vAMdyA. ane tyAra bAda potAnA Abhiyogika devone teNe rAjapraznIya sUtra upAMgarUpa hovAthI tenA kartA koI sthavira ( sAdhu ) hoya tema uparanA vadhA ullekho spaSTapaNe sUcita kare che. ethI ApaNe paNa te ja khonA saMvAdane prAmANika mAnavAno che. rAjapraznIya sUtra, bIjA aMga-sUtrakRtAMga-rnu upAMga che, tethI e be vace rahelo aMgopAMgIbhAva tapAsavo jarUrano che. sUtrakRtAMgamA je je viSayo AvelA che te viSe AgaLa (pra0kha0pR09-10) apeluM nirUpaNa joI levArnu che. je sUtrakRtAMga vartamAnamA maLe che temA kula 23 adhyayano che. tenAM nAma ane temAM AvelA viSayo A pramANe che: 1 lA samaya nAmanA adhyayanamAM vItarAganA maMtavyanu svarUra che. 2 jA vaitAlIya adhyayanamAM-vairAgyano sarva sAdhAraNa upadeza che ane te vaitAlIya chaMdamAM gavAelo che. niyuktikAre e upadezane "AdIzvare Apelo upadeza" kahelo che. 3 jA upasargaparijJA adhyayanamA ane 4 thA strIparijJA adhyayanamA saMyamanI sAdhanAmAM ADe AvatI anukULatA ane pratikULatAnuM kharUA dAvyuM che. 5 mA nirayavibhaktimAM narakonA vibhAgo batAvyA cha. 6 vIrastutimAM stutidvArA zrIvIranI caryA noMdhelI che. 7 mA kuzIlaparibhASAmA kuzIlonI sthitei-dazA-jaNAvI che. 8 mA vIrya, 9 mA dharma, 10 mAM samAdhi, 11 mA mArga, 12 mA samavasaraNa ( dArzanikonI sabhA,) 13 mA yAthAtathya, 14 mA graMtha 15 mA AdAna ane 16 mA gAthA adhyayanamA saMyamane lagatA sAdhAraNa viSayo nirUpelA che ane mAtra eka bAramA adhyayanamA matavAdionA vinayavAdAdinI carcA karI che. 17 mA adhyayanamA paNa upanayanI paddhatie bAramA adhyayana jevI carcA karelI che. 18 mA kriyAsthAna, 19 mA AhAraparijJA, 20 mA pratyAkhyAna ane 21 mA anAcArazrutamAM anukrame kAyikI vigere kriyAogeM, AhArarnu, pratyAkhyAna (paccakkhANa) nuM ane anAcAranuM varNana ApeluM che. 22 mA AIkIya adhyayanamA hastitApasa, gozAlaka ane buddha vigerene Ardra kumAranI sAthe zAstrArthamA joDIne upahAsapUrvaka pAchA pADyA che. ane chelyA 23 mA nAlaMdIya adhyayanamA gaiAtama ane pAvApatya udaka vace nAlaMdAmAM thaelI carcAne noMdhelI che. A prakAre vartamAna sUtrakRtAMga sUtramA maLatA viSayomA rAjA pradezI ke tene lagatI hakIkatanuM nIzAna suddhA jaNAtuM nathI ane A sUtranA upAMgabhUta kahevAtA 'rAjapraznIya' sUtramA to rAjA pradezIno sUryAbha deva tarIkeno avatAra, tenI devaRddhi, devadyuti ane divya bhogavilAso tathA teNe kareluM divyanATaka vigere varNavAelA che ane nithazramaNa sAthe thaelA rAjA pradezInA jIvaviSayaka prazno tathA gaiAtama ane pArthApatya kezIno AlApa saMlApa paNa sUcavAelo che. A rIte e banne sUtrono viSaya jotAM sUtrakRtAMga ane rAjapraznIya vacce jaNAvelo aMgopAMgIbhAva ghaTI zakato hoya ema mane lAgatuM nathI. kadAca ema kahevAmAM Ave ke, sUtrakRtAMga ane rAjapraznIyamAM AvatI jIvaviSayaka carcA eka sarakhI jaNAya che, ene lIdhe e banne bacce rahelo aMgopAMgIbhAva zA mATe na ghaTI zake ! bhAnA samAdhAnamA jaNAvavAyU~ ke, enI (rAjapraznIyanI) e carcA jeTalI sUtrakRtAMgagata carcA sAthe maLatI Ave che teTalI ja AcArAMgAdigata cacI sAthe maLatI Ave che, ethI e carcA te ye vacenA aMgopAMgIbhAvanI niyAmaka hoI zake nahi-zakatI nathI. chevaTa A tapAsanA pariNAme labhyamAna sUtrakRtAMga ane labhyamAna rAjapraznIyanA saMbaMdha mATe jaNAvAto "sUtrakRtAnasya rAjapraznIyam"e jAtano ullekha vighaTatA jaNAya che. A jAtano kAMI A eka ja ujhekha nathI. paraMtu evA bIjA aneka ullekhone huM to pratyakSa karI rahyo chauM. jemake; " upAsakadazAGgasya caMdraprajJaptiH // "jJAtAdharmakathAGgasya jambUdvIpaprajJaptiH" " dRSTivAdasya vRSNidazA" -upAsakadazAMga satramA vardhamAnanA daza zramagopAsakono vRttAMta Ave cha ane caMdrapannatti sUtramA caMdrane lagatuM savistara jyotiSa Ave che. jJAtAdharma kathA sUtramA kevaLa kathAo Ave che ane jaMbUdvIpapannattimA jaMbUdvIpane lagatI e jAtanI hakIkata Ave che, je prAyaH vAcakone mATe taddana parokSa jevI che, dRSTivAdamAM darzanazAstranI carcA Ave che ane vRSNidazAmAM aMdhakavRSNivaMzanI kathAo bharelI che-e rIte 1 lA, 2 jA ane vIjA ullekhamA jaNAvelA te te upAsaka. dazA, jJAtAdharmakathA ane dRSTivAda-sUtrono anukramapUrvaka caMdraprajJapti, jaMbUdIpaprajJapti ane vRSNidazA sAthe jaNAlA aMgopAMgIbhAva paNa zI rIte ghaTI zake ? e rAjapraznIyamAthI je hakIkatane ahI jANavAnI che, tene svayaM TIkAkAre saMkSepapUrvaka TIkAmAM jagAvelI hovAthI ahIM teno mULa pATha Apavo anAvazyaka jaNAya che. e hakIkatano mULa pATha arthAt sUryAbhadevano adhikAra rAjapraznIya sUtramA (ka.A.pR018 thI 205) sudhI che. prastuta TippaNa lakhAi rahyA pachI jainadharmanA eka peTA saMpradAyanA (mUrtine nahi mAnanArA saMpradAyanA) aMga ane upAMganA krama viSe je vicAro jaNAyA cha tene paNa ahIM darzAvavAnI jarUra jaNAya che. je sthaLe jaMbUddIpaprajJaptimA (pR.1) aMga ane upAMganA kamano ullekha karyoM che tyAM ja ema jaNAvyu che ke:- atra ca upAGgakrame sAmAcAryAdau kazcid bhedo'pyasti " adhIt ahIM jaNAvelA upAMganA kramathI koi saMpradAya judo paNa paDe che eTale bIjo koI jaina saMpradAya upAMgano krama juddI rIte paNa jaNAve che. ema dhArI zakAya che ke, A ullekha, e mUrtine nahi mAnanAra jaina-saMpradAyane uddezIne paNa karAyo hoya. kAraNa ke, te do nIce pramANe upAMgano krama jaNAve che (je ahIM jaNAvelA kramathI judo paDe che.):aMga. upAMga, 5. bhagavatI jaMbUdvIpaprajJapti. 6. jJAtA caMdraprajJapti ane sUryaprajJapti. 7. upAsakadazA nirayAvalikA. aMtakRddazA kalpavataMsikA. 9. anuttaraupapAtika puSpikA.. 10. praznavyAkaraNa puSpacUlikA. 11. vipAkazruta vRSNidazA. A loko dRSTivAda ke tenA upAMgano nirdeza karatA nathI. e sivAyano bIjo krama to pUrva pramANe che. AvI nahi jevI vAvatamA je A jAtano saMpradAya-bheda cha te paNa upAMganA sunizcita kramanuM zaithilya jaNAve che.:-anu0 1. A viSayanI savistara hakIkata prajJApanA sUcanA sthAna padamAM ane jIvAjIvAbhigama sUtranA devavarNanAdhikAramA AvelI che :-anu. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.--uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. bolAvyA. teone bolAvIne tege A pramANe kayuM keH-he devo! tame rAjagRha nagaramAM jAo ane bhagavaMta mahAvIrane vAMdo. hI ane bhagavaMta mahAvIrana vAdo. tathA eka yojana rAjagRha jeTalaM vizALa kSetra ( jamIna ) sApha karo ane e pramAge karIne mane turata jaNAvo. pachI te devoe tema karIne potAnA dhaNI iMdrane paNA idrane jaNAvyu. tyAra bAda te iMdre potAnA senAdhipatine ( devane ) A pramANe kathu ke, he devone vallabha ! tuM A IzAnAvataMsaka nAmanA vimAnamAM ghaMTAne, baTAne vagADa ane badhA iNdno| deva tathA devIone e pramANe jAhera kara ke, he devo! IzAneMdra, zrI mahAvIra bhagavaMtane vAMdavA mATe jAya che mATe tame zIghra tamArI thai tenI pAse jAo. te jAhera karyA pachI aneka devo kutUhalAdi kAraNane laine te IzAneMdranI pAse gayA. te badhA devothI pani devothI yukta tharalo ane lAkha yojananA pramANavALA yAna-vimAna-mAM beThelo te IzAna iMdra zrImahAvIrane vAMdavA nikaLyo. rastAmAM a dvIpanAM tege potArnu moTuM vimAna TuMkuM karyu. ane pachI te rAjagRha nagaramA gayo. bhagavaMtane traga pradakSiNA karI, potAnA vimA tAnA vimAnane jamInathI cAra AMgaLa uMcaM rAkhI, bhagavaMtanI pAse jai, bhagavaMtane bAMdI tenI paryupAsanA kare che. paryupAsa 9. tato dharma zratvA evamavAdItaH-bhadanta ! yUyaM sarvaM jAnItha, pazyatha. kevalaM gautamAdInAM maharSINAM divyaM nAdhyavidhi micchAmi-ityabhidhAya divyaM maNDapaM vikuktivAn . tanmadhye maNipIThikAm , tatra ca siMhAsanam . tatazca bhagavantaM praNamya tatropa tasya dakSiNAd bhujAd aSTottaraM zataM devakumArANAm , vAmAca devakumArINAM nirgacchati sma. tatazca vividhAtodya (vara) vagIta mAnasaM dvAtriMzadvidhaM nATyavidhimupadarzayAmAsa-iti. 'tae NaM se IsANe deviMde, devarAyA taM divyaM deviDi' yAvat-karaNAda iTamA yadata-"divvaM devajjuI, divvaM devANubhAvaM paDisAharai, paDisAharittA khaNeNaM jAe egabhUe. tae NaM IsANe deviMde devarAyA , mahAvIraM vaMdittA, namaMsittA NiyagapariyAlasaMparibuDe" ti. 'pariyAla' tti-parivAraH, 'kUDAgArasAlAdivato' tti kuTAkAra ''kRtyA upalakSitA zAlA yA sA tathA tayA dRSTAnto yaH sa tathA, sa caivam:-bhagavantaM gautama evamavAdIta:-IzAne devarSi va gatA? kva anupraviSTA ? gautama ! zarIraM gatA-zarIrakamanupraviSTA. atha kenArthena evam ucyate ? gautA / kUTAkArazAlA syAt , tasyAzcA'dUre mahAn janasamUhastiSThati, sa ca mahAbhrAdikamAgacchantaM pazyati, dRSTvA ca tAM kuTAkArazAlA evamIzAnendrasya sA divyA devarddhiH zarIraM gatA-zarIrakAnupraviSTA iti. 'kiNNA' iti kena hetunA ? kiM vA dacA hani azanAdi, bhuktvA anta-prAntAdi, kRtvA tapaH-zubhadhyAnAdi, samAcarya ca pratyupekSA-pramArjanAdi. 'kassa vA' ityAdivA 'paNyamapArjitam' iti vAkyazeSo dRzyaH. 'jaM gaM'ti yasmAt puNyAt 'Na' iti vAkyAlaMkAre. 'atthi tA me parA , ityAdi purA-pUrvam 'kRtAnAm' iti yogaH. ata eva 'porANANaM'ti purANAnAm , 'suciNNANaM'ti dAnAdisucaritarUpANAma ti suSTha parAkrAntaM parAkramastapaHprabhRtikaM yeSu tAni tathA tepAm , zubhAnAmathovahatvena, kalyANAnAmanarthopazamahetutvena-iti. nAnA ityAhaH-'jeNAhaM' ityAdi, 9. tyAra pachI bhagavaMtanI pAsethI dharma sAMbhaLI te iMdra A pramANe bolyo keH-he bhagavan ! tame to badhu jANo choro jANA cho ane jUo cho. gautamA mAtra gautamAdika maharpione divya nATyavidhine dekhADavA icchu chu. ema kahIne te iMdre divya maMDapa (mAMDavA ) nI vikarvaNA nA pikuvaNA karI. te maMDapanI dekhADavA vacce maNipIThikA tathA siMhAsananI paNa vikurvaNA karI. pachI bhagavaMtane praNAma karI te iMdra te siMhAsana upara beLo. tyAra bAda tenA ekasone ATha devakumAro nIkaLyA ane DAbA hAthathI ekasone ATha devakumArIo nIkaLI. pachI aneka jAtinAM vAjAMonA aneka ekamo mANasonA manane khuza karanAraM, batrIza jAtinuM nATaka te iMdre zrIgautamAdine dekhADyu. [ 'tae NaM se IsANe deviMde, devarAyA / ahIM yAvat' zabda mUkyo che mATe bIjuM A pramANe jANavU-divya devakAMtine, divya devaprabhAvane saMkelI le che ane eka tevo ekalo thai jAya che. pachI potAnA parivAra sahita deveMdra, devarAja IzAne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMdyA ane namaskAra jyAMthI te Avyo hato tyAM te pAcho cAlyo gayo. [ 'kUDAgArasAlAdiDhato 'tti ] zikharanA AkAravALu ghara te kuTAkArazAlA 18 parata kuTAkArazAlA, tenu dRSTAMta kUTAkAra kahevU. te dRSTAMta A pramANe che:-gautame bhagavaMtane A pramANe kaDaM ke, IzAneMdre dekhADelI te divya devaRddhi kyAM gaI? 1. jaina Agama sAhityamA Theka ThekANe iMdro (iMdrAdidevo ) pAse A jAtanI aneka AjJAo apAvelI che. e prakAre cauddha sAhitya Avyu-Ave-che. jo ke e jAtanA aneka ullekho sarvathA sulabha anesaSTa che to paNa ahIM to mAtra jANavAnI khAtara temAMnA ekAda loga levAnuM che. jemake:__"atha bhikssvH| zakro devAnAmindro devAMstrayastriMzAn Amantrayate sma, "he bhikSuo! have devono indra zaka, prayastriMza (A zabda adya mArSAH! bodhisattvo'bhiniSkrimiSyati / tatra yuSmAmiH pUjAkarmaNe trAyastriMza-sAthe maLato Ave che.) devone AmaMtraNa Ape autsukyenAvitavyam "--(lalitavistara pR0 248 ) (he AryoM !) Aje bodhisatvana abhiniSkramaNa thanAra che.te pUjA mATe utsuka tharbu joie" tAtparya e che ke, uparanA ulekhamA bhagavAn buddhanA abhiniSkramaNa-dIkSA-no nirdeza karI te arthe iMdra ane devonA AgamananI sUcanA karI che. jyAre tIno dIkSA divasa hato tyAre iMdro ane devoe ahIM AvIne e utsavamA vizeSa bhAga lIdho hato, e hakIkatathI koI jaina zizu paNa AgaLa jaNAvela IzAna iMdranA ahIM AgamananA ullekha sAthe A ullekhanu sAmya eTalaM ja che ke, jema zrImahAvIra pAse e iMdra Avato ho pAse paNa Avata hatoH-anu. 1.pra.cho0-divyAM devadyutim, divyaM devA'nubhAvaM pratisaMharati, pratisaMhRtya kSaNena jAtaH-ekabhUtaH. tadA IzAnaH devendraH Teka bhagavantaM mahAvIre vanditvA, namasthitvA nijakaparivArasaMparivRta itiH- anu. ... . Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandrajinAgamasaMgrahe-- zataka 3.-uddezaka ? ke,) he gautama ! te tenA zarIramA maLI gaI. he bhagavan ! tema kahevAnuM zuM kAraNa ? he gautama ! jema koi eka zikharanA AkAravALa ghara ( kUbo ) hoya, ane te gharanI pAse ghaNA mANaso ubhA rahelA hoya. eTalAmAM jo khUba varasAda caDelo ke Avato teonA jovAmAM Ave to jema te badhA mANaso pelA kUbAmAM pesI jAya cha. e pramANe IzAna iMdranI te divya devaRddhi tenA zarIramAM maLI gaI. [ kiNNA' iti ] kayA kAraNathI. [ 'kiM vA dacA' ityAdi.] A sthaLe 'daine' eTale khAna, pAna daine, 'khAine' eTale lukhaM sukhaM khAine, 'karIne' eTale zuM dI ? tapa tathA zubhadhyAna vagerene karIne, 'AcarIne' eTale paDilehaNa ke pramArjana vagerene AcarIne. [ 'kassa vA' ityAdi.] e AkhA vAkyane cheDe 'puNyanu upArjana karyu' eTalo adhyAhAra che. [ 'jaMNaM' 'ti ] je puNyathI. [ 'asthi tA me purA porANANaM' ityAdi.] 'pUrve karelA puNyono' ema puNya. saMbaMdha karavo. pUrve karelA che mATe ja ['porANANaM' ti ] jUnAM, [ 'suciNNANaM 'ti ] dAna vagere sucaritarUpa, [ 'suparakaMtANaM 'ti ] sArA tapa vagerethI yukta, arthAvaha hobAthI zubha, anarthane zamAvavAmAM kAraNarUpa hovAthI kalyANarUpa. ema zAthI che ? to kahe che ke, [jeNAha' ityAdi.] 10. pUrvoktameva kiJcit savizeSamAhaH-'viuladhaNa-kaNaga-rayaNa-maNi-mottia-saMkha-sila-ppavAla-rattarayaNasaMtasArasAvaejeNaM'ti dhanaM gaNimAdi. ratnAni karketanAdIni, magayazcandrakAntAdyAH, zilApravAlAni vidrumANi, anye tvAhuH-"zilAH rAjapaTTAdirUpAH. pravAlaM vidmam" raktaratnAni padmarAgAdIni, etadrUpaM yat , 'saMta'ti vidyamAnam sAraM pradhAnam , khApateyaM dravyaM tat tathA tena. egaMtaso kkhaya'ti ekAntena kSayam-navAnAM zubhakarmaNAmanupArjanena. 'mitta-' ityAdi. tatra mitrANi suhRdaH, jJAtayaH sajAtIyAH, nijakA gotrajAH, saMbandhino mAtRpakSIyAH, zvazurakulInA vA, parijano dAsAdiH, 'ADhAi' tti Adriyate, 'parijANai'tti parijAnAti svAmitayA, 'pANAmAe'tti praNAmo'sti vidheyatayA yasyAM sA prANAmA, tayA 'suddhoaNaM'ti sUpa-zAkAdivarjitaM kUram , 'tisattakkhatto' tti triHsaptakRtvaH-ekaviMzativArAn ityarthaH 'AsAemANe' ti ISat svAdayan , 'visAemANe' tti vizeSeNa svAdayan svAdyavizeSam , 'paribhAemANe tti dadata. paribhaMjemANe tti bhojyaM paribhuJjAnaH, 'jimiya bhuttattarAgae'tti jimiya'tti prathamaikavacanalopAda jimitaH-bhuktavAna. 'bhuttutara' tti bhuktottaram-bhojanottarakAlam , 'Agae'tti AgataH-upavezanasthAne, bhuktottarAgataH. kiMbhUtaH san ? ityAhaH-'Ayate'tti AcAntaH-zuddhodakayogena, 'cokkhe'tti cokSa:-lepasikthAdyapanayanena ata eva paramazucibhUtaH iti. 10. AgaLa kahelI vAtane ja jarAka vizeSatA sAthe kahe cha ke, [' viuladhaNa-kaNaga-rayaNa-maNi-mottiya-saMkha-sila-pavAla rattarayaNasaMtasArasAvaejeNaM 'ti ] gaNavAmAM Ave te dhena, karketana vagere ratna, caMdrakAMta vagare maNi o, paravALAM te zilApravAla, bIjAo ratna-maNi. to kahe che ke:-" rAjapaTTa bagere te zilA ane paravALAM te pravAla " mANeka vagere te raktaratna; evA prakAraceM pradhAna je dravya-tevaDe, erga taso kkhayaMti] navAM zubha karmone meLavyA vinA jUnAM satkarmono sarvathA nAza thAya tenI darakAra na karavI. ['mitta' ityAdi.] mitro ti-vigere. ra eTale bhAibaMdho, jJAti eTale nAtIlA, nijaka eTale pitrAi-eka gotramA thaelA, saMbaMdhI eTale mosALiAM ke sAsariAM, parijana eTale nokara cAkara vagare. [ 'ADhAi 'tti ] Adara kare che, ['parijANai 'tti ] dhaNI-mAlIka-tarIke jANe che. [ 'pANAmAe 'tti ] jemA vAraMvAra prANAmA. praNAma karavAnA ha praNAma karavAno hoya te 'prANAmA'-tevaDe. ["suddhoaNaM' ti] DALa ane zAka vinAnA ekalA cokhA-bhAta-ne, ['tisattakhutto'tti ] eka 1. 'Na' A alaMkArasUcaka che:-zrIabhaya0 2. AgamamA jyAM jyAM'dhana 'zabdano prayoga thaelo che tyA tyA prAyaH karIne teno vyAkhyA A pramANe samajavAno che:"dhanaM gaNima-dharima-meya-paricchedyabhedAcaturvidham . taduktam-"ga- "dhananA cAra prakAra cha, te A pramANe:-gaNima, dharima, meSa ane NimaM jAIphala-puphphalAI, dharimaM tu kuNkum-guhaaii| mijaM coppaDa-loNAI, paricchedya. gaNi ma eTale gaNavA yogya-jAIphala ane phophala (sopArI) rayaNa-vatthAi paricchijja"-kalAsUtra subodhinI, caturtha kSaNa, pR. vigere. dharima eTale dharI rAkhavA lAyaka-kaMku ane goLa vigere. meya eTale 112-113 mApayA lAyaka copaDa (1) ane lavaNa vigere ane paricchedya eTale pariccheda karavA lAyaka-ratno ane vastro vigere:-kalpa su.ca.kSa. pR0 112 123:-anu. 3. ratnonI jUdI jUdI jAto nIce pramANe samajavAnI che:.--"karketana, vajra, vaiDUrya, lohitAkSa, masAramala, haMsagarbha, pulaka, sAgandhika, potAsa, aMjana, aJjana pulaka, rajata, jAtarUpa, aGka, sphaTika, ane riSTa-jI bAjIvAbhigama ( sa.pR0244 ) vArAhI saMhitAmAM-bRhatsaMhitAmA ratnonI 22 jAto A pramANe gaNAvI che:"vapre-ndranIla-marakata-karkatara-padmarAga-rudhirAkhyAH / __vajra, indranIla, marakata, karketara (jainasUtramA karketana) padmarAga, rudhira, vaidUrya-pulaka-vimalaka-rAjamaNi-sphaTika-zazikAntAH // 4 vaidurtha, pulaka, vimalaka, rAjamaNi, sphaTika, zazikAnta, saugandhika, gomesaugndhik-gomedk-shkss-mhaaniil-pusspraagaakhyaaH| daka, zaGkha, mahAnIla, puSparAga, brahmamaNi,jyotIrasa, sasyaka, mukkA-motI, brahmamaNi-jyotIrasa-sasyaka-mukkA-pravAlA ni" // 5 ane pravAla":-adhyAya-79 pR0984 :-anu. 4. prajJApanA sUtramA maNinA jUdA jUdA prakAro A pramANe jaNAvyA che:"maNivihANAH-gomejae yaruyae, aMke, phalihe, ya lohiyakkhe y| "gomejaka, ruvaka, aMka, sphaTika, lohitAkSa, marakata. masAragala. maragaya, masAragaDe, bhuyamoyaga, iMdanIle ya / / 3 caMdaNa, gelya, hesagambha, bhujanocaka, indranIla, candana, gairika, haMsagarbha, palaka. saugAyaka pulae, sogaMdhie ya yoddhavye / candappabha, verulie, jalaMkate, sUrakaMte ya // 4 vaiDUrya, jalakAnta ane sUryakAntaH-prajJA0pR027 (sa ) pratApanAmI jaNAvelA maNionAM nAmomA keTalAMka nAmo ratnonAM Ave che. ethI ema jaNAya che ke, maNi ane ratna-e koI ye jUdA jUdA padArtha nathI. amarakozamAM paNa "ratnaM maNiH" (dvikA0 93) ema kahIne maNi ane ratnanI ekatA jaNAvI che:-anu. 5. vartamAna samayamAM paNa vaidika loko 'prANAmA' dIkSAnI jevu vrata letA jagAya che. e vratamA dIkSita thaelA eka jaga viSe nIce pramANenI bInA prakaTa thaI che: Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -762f. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. mAza ghAra, { AsAemANe 'tti ] thoI cAkhato, ['vIsAemANe'tti ] koi paNa cAkhavAnI vastune vizeSa cAkhato, ['paribhAemANe 'tti ] AkhAdamAna deto, paribhujemANe 'tti ] khAvAnI vastune khAto, ['jimi bhuttuttagagae 'tti ] jamyo ane [ 'muttottara'gi jamyA pachI turata ja Agaetti besabAne ThekANe Avyo. te kevo? to kahe cha ke, ['Ayate 'tti ] cokkhA pAgIthI tage Acamana (kogaLA ) kayeM ane ApAMta. pachI te [ 'cokkha 'tti ] moDhAmAM lAgelI cikAza ane raddhaM vagerene dUra karI taddana cokkho thayo. 11. jaM jattha pAsai 'tti yamindrAdikam , yatra deze kAle vA pazyati, 'tasya tatra praNAma karo te' iti vAkyazeSo dRzyaH. vaMdaM vatti skanda vA kArtikeyam , 'rudaM vA' rudaM vA mahAdevam , sivaM vatti vyantaravizeSam , AkAravizeSavaraM vA rudrameva. samavati uttaradikpAlam , 'ajaM vatti AryAm-prazAntarUpAM caNDikAm, 'koTTakiriyaM vatti caNDikAmeva raudrarUpAM mahiSakaTanakiyAvatImityarthaH. 'rAyaM vA' ityatra yAvat-karaNAd idaM dRzyam:-'IsaraM vA, talavaraM vA, mADaMbiyaM vA, koDubiyaM vA, seSTiM vAiti. pANaM va' ti caNDAlam , 'uccaMti pUjyam , 'ucaM paNAma'ti atizayena praNamatItyarthaH. 'nIti apUjyam 'mIaM paNAma'ti anatyartha praNamatItyarthaH. etadeva nigamayannAha-'jaM jahA' ityAdi. yaM puruSa-pazvAdikam , yathA yatprakAra-pUjyApUjyasvabhAvam-tasya paruSAdeH tathA-prajyApUjyocitatayA. 'aNicajAgariyaM' ti anityacintAm , 'didvA''bhaTTe ya' tti dRSTAbhASitAn, 'puSvasaMgatie' tti pUrvasaMgatikAn-gRhasthatve paricitAn 'niattaNiyamaMDalaM' ti nivartanaM kSetramAnavizeSaH, tatparimANaM nivartanikam, "nijatanapramANama, ityanye. pAovagamaNaM nivaNNe' tti pAdapopagamanam-niSpannaH-upasaMpanna Azrita ityarthaH. 'aNiMda' tti indrA'bhAvAt , 'apurohia' tti zAntikarmakArarahitA anindratvAdeva, purohito hi indrasya bhavati, tadabhAve tu nAsAviti. 'iMdAhINa' tti indrAdhInA indravazyatvAta. 'iMdAhidvia' tti indrAdhiSThitA tayuktatvAt-ata evAha-'iMdAhINakaja' tti indrAdhInakAryA. 'ThitipakappaM ti sthitI avasthAne balicaJcAviSaye, prakalpaH-saMkalpaH-sthitiprakalpaH, tam . 'tAe ukiTTAe' ityAdi. tayA-vivakSitayA utkRSTayA utkarSava yA-devagatyA-itiyogaH. tvaritayA AkalayA-na svabhAvajayetyarthaH. antarAkUtato'pyeSA syAt , ityata Aha-capalayA-kAyacApalopetayA, caNDayA-raudrayA tathAvidhotkarSayogena, jayinyA-gatyantarajetRtvAt, chekayA nipuNayA-upAyapravRttitaH, siMhayA-siMhagatisamAnayA zramAbhAvena, zIghra divyayA pradhAnayA, uddhRtayA-vastrAdInAmudbhUtatvena, uddhatayA vA sadarpayA. 'sapakkhiM' ti samAH sarve, pakSAH pArthA:-pUrvAparadakSiNottarA yatra sthAne tat sapakSam , ikAraH prAkRtaprabhavaH. samAH sarvAH, pratidizo yatra tatsapratidik. 'battIsaivihaM naTTavihiM' ti dvAtriMzadvidhama nATyavidhi-nAvyaviSayavastuno dvAtriMzadvidhatvAt , tacca yathA rAjapraznIyA'dhyayane tathA'vaseyam-iti. 'aTuM baMdhaha' tti prayojananizcayaM karatetyarthaH. nidAnam -prArthanAvizeSam , etadevAha-ThiipakappaM' ti prAgavata. 11. jattha pAsaha tti ] je ThekANe ke je samaye iMdra vagerene jUe, 'tene tyAM praNAma kare' eTalo adhyAhAra jANavo. [ 'khaMdaM ve' skaMda. tti ] kArtikeyane, [ 'rudaM vA'] mahAdevane, [ 'sivaM' va 'tti ] eka jAtanA vyaMtarane, athavA amuka jAtanA AkArane dhAraNa karanA karanA " isake bAda, saba prANiyoM meM bhagavAn kI bhAvanA dRDha karane Ara ahaMkAra choDane ke irAdese prANimAtra ko Izvara samajha kara Apane sASTAMga paNAma karanA zurU kiyaa| jisa prANI ko Apa Age dekhate usI ke sAmane usa ke pairoM para Apa jamIna para leTa jaate| isa prakAra brAhmaNa se lekara taka aura gI se le kara gadhe takako Apa sASTAMga namaskAra karane lage:-( sarasvatI mAsika, bhAga-13-aMka-1 pR0 18.) upara jaNAvelI 'prANAmA' dIkSA (sarakhAvo vinayavAda ) ane A prakaTa thaelI bInA e banne sarakhAM jaNAya che:-anu. 1. jimiya' e zabdAM prathamA vibhaktinA eka vacanano lopa thayo che, tethI teno arthaH- jimitaH'-'jame Tho' karaboH-zrIabhaya. 2. ziva zabdano mUla bhAva ane paurANika bhAva 'ziva' zabda uparanA (have pachInA) TippaNamA sUcavyo che eTale 'ziva'nI eka vyakti tarikenI pAnI kavikalpanA sivAya bIju koi na hoya ema spaSTa jaNAya che. purANomA 'skaMda'ne zivanA putrarUle kalela cha, e uparathI kozakAroe pototAnA kozamAM skandane zivano Atmaja ane pArvatIno tanaya varNavyo cha-skandanA nAmo amarakozamAM A pramANe che: kAliyA mahAsenaH, zarajanmA SaDAnanaH / pArvatInandanaH skandaH sattara nAma skandanA chaH-1 kArtikeya. 2 mahAsena. 3 zarajanma. senAnIranibhargahaH // 39 // bAhuleyastArakajidvizAkhaH zikhivAhanaH / 4 SaDAnana. 5 pArvatInandana. 6 skanda. 7 senAnI. 8 agnibhU. 9 guha. pANmAturaH zaktidharaH kumAraH krauJcadAraNaH // 40 // 10 bAhuleya. 11 tArakajit. 12 vizAkha. 13 zikhivAhana. 14 -amarakoze pra. kA. pANmAtura. 15 zaktidhara. 16-17 kumAra ane kocadAraNa. paNa 'ziva' zabda- upararnu TippaNa vicAratA spaSTa jaNAya che ke, jyAre 'skanda'nA pitA tarike zivanAmaka koi vAstavika vyaktinI hayAtI jaNAtI nathI tyAre tenI mAtA pArvatInI hayAtI zI rIte hoya? je kAMi asAre skandanA ane pArvatInAM AkhyAno te mAtra purANonA camakAra che. e camakArane lI skandanI pUjA pracarI ane 'skanda' zabda 'skanda'nI mUrtino sUcaka vanyo. ahIM bhagavatIjInA mUlamAM jagAvela 'skanda' zabda 'skandanI mUrtine sUcave che ema zrIabhayadeva (TIkAkAra) paNa jaNAve che:-anu. 3. 'rudra' zabda 'ruda rovU' dhAtu uparathI Avela che eTale 'rudra' no kharo bhAva-mUla Azaya-rovAnI kriyAmAM-che-je dvArA roguM Ave vA je rovarAve te 'rudra' che-rovarAvanArarnu nAma 'rudra' cha arthAt bhayotpAdaka-rodanotpAdaka-zakinuM nAma vaidika Aryoe gugAnusAre 'ruda' pADayuM che. 'rudra' saMbaMdhe ullekha karatAM zatapathabrAhmaNamA jaNAvyuM che ke: "katame rudrAH ? iti daza ime puruSe prANAH, AtmA ekAdazaH, te "rudro keTalA che ? ( agyAra che.) puruSamA rahelA daza prANo ane yadA asmAd mAt zarIrAd utkrAnanti, atha rodayanti-tad yad roda- agyAramo AtmA te agyAra rudra che. ( puruSanA daza prANa ane agyAramo yanti tasmAd rudrA itiH"-(zatapathabrAhmaNe ajamera-AvRttau pR. 484). AtmA, e badhAne rudra kahevAnuM zuM kAraNa ! ) jyAre A manuSyanA dehathI 6bha0 sU0 Jain Education international Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka.? vaizramaNa. ['vesamaNaM va 'tti] uttara dizAnA pAlakane-vaizramaNane-kuberane, [ajaM vatti ] prazAMtarUpa AyIne--caMDikAne, [ * koTTakiriyaM vatti ] mahi___ caMDI. SAsurane kuTatI bhayaMkara caMDikAne ja, [ 'rAyaM vA'] athavA rAjAne. e sthaLe 'yAvat ' zabda mUkavAthI A pramANe jANavu:-'yuvarAjane, talabarane, caMDALa, mADaMbikane, kauTuMbikane, zeThane, ['pANaM va 'tti ] cAMDALane, [ 'ucaM'] pUjyane, [ 'uccapaNAma 'ti] atizayapUrvaka praNAma kare che, ['nIaM'ti ] apUjyane, [ 'nIaM paNAma'ti ] vadhAre nahIM paNa sAdhAraNa rIte praNAma kare che. eja vAtano upasaMhAra karatAM kahe che ke, [jaM ucitatA. jahA' ityAdi.] pUjya ane apUjya svabhAvavALA puruSa pazu vagerene jevI rIte ucita lAge tema-pUjya ane apUjyane ucita lAge te-praNAma kare che. [ 'aNicajAgariaMti] anitya saMbaMdhI ciMtAne. [ 'diTThAbhaTe ya'tti ] dekhelA evA bolAvelA tathA ['puvvasaMgatie 'tti ] jUnI nevartanika, oLakhANavALAone-gRhasthapaNAmA paricita thaelA jUnA mitrone, ['nittaNiamaMDalaM'ti nivartana' eTale eka jAtanu kSetranuM mApa, tenI jeTalA parimANavALu te nivartanika. "potAnA zarIra jeTalI jagyA te nivartanika" ema bIjAo kahe che. [ 'pAovagamaNaM nivaNNe'tti ] teNe pAdapopa puruSanA daza prANo ane agyAramo AtmA utkrame che-jUdA thAya che-tyAre te ekAdazagaNa-(agyArano jattho) maranAranA mamavione rovarAve che mATe te agyAranuM anvartha nAma 'rudra' hovU sughaTita che. (za. brA0 a0 AvR0 pR0 484). vaidika saMpradAyamA daza prANanI gaNanAmA daza vAyuo goThavyA che te A cha :"prANo-'pAnaH samAnazco-dAna-vyAnau ca vAyavaH, prANAkhyAH paJca karNAdau "zarIramA karNa vagere iMdriyomA saMcaranArA mukhya pAMca vAyuo nAmamukhyA vede prakIrtitAH-(139). nAgakUrmastathA deva-dattazcA'tha dhanaMjayaH, vAra A che:-prANa, apAna, samAna, udAna ane vyAna. A vAta vedanA kRkalazceti vijJeyA-stathA paJcopavAyavaH" (140 )- vedAntasiddhAntA- gavAelI che. tema ja bIjA pAMca upavAyuo paNa che, jeo zarIranA vIjA ''darzagatasaMjJAdarzaprakaraNe). bhAgamA saMcare che. tenAM nAmaH-nAga, kUrma, devadatta, dhanaMjaya ane kRkala che. A vAyu te daza prANa ane agyAramo AtmA, e maLI agyAra 'rudra' che. jaina saMpradAyanI apekSAe agyAranI vyAkhyA A rItie saMbhave che:"paJcendriyANi trividhaM balaM ca uccAsa-niHzvAsamathA'nyadAyuH, prANA "pAMca iMdriyo-( sparzana, rasana, prANa, cakSu ane zrotra). traNa vaLadazaite bhagavadbhiktA-steSAM viyogIkaraNaM tu hiMsA"-(jIvavicAravRttau). ( manovaLa, vacanabaLa ane zarIrabaLa). zvAsocchvAsa ane AyuSya (5434141-10). ema kula daza prANa che ane temAM teno saMcAlaka AtmA bheLavavAthI agyArano gaNa thAya cha:"-(jI. vR0). te purANonA AkhyAnane avalaMbIne ja amarakozamAM rudra saMbaMdhe amarasiMha A pramANe jaNAve che:"Aditya-vizva-vasavastuSitA bhAkharA'nilAH, mahArAjika-sAdhyAzca "nava devagaNo cha, eTale tArAnA samudAyanI jema devonA paNa nava rudAzca gaNadevatAH" 10 AdityAdayaH pratyekaM gaNadevatAH-samudAyacAriNyo samudAyo che:-Adityano, vizvadevano, vasuno, tuSitano, bhAsvarano, anidevatAH. "AdityA dvAdaza proktA vizvadevA daza smRtAH, vasavazcASTa- lano, mahArAjikano, sAdhyano ane rudrano. te pratyeka samudAyamA devonI saMkhyAkAH SaT triMzat tuSitA matAH AbhAkharAzcatuSpaSTivAtAH paJcAzadUnakAH, saMkhyA anukrame A rItie chaH-bAra Aditya, daza vizvadeva, ATha vasu, mahArAjikanAmAno dve zate viMzatistathA. sAdhyA dvAdaza vikhyAtA rudrAzca- chatrIza tuSita, cosaTha AbhAkhara, pacAsathI ochA vAta-vAyu, baseMne vIza kAdaza smRtAH"-(amara-pra0 kANDa ). mahArAjika, bAra sAdhya ane 'agyAra rudra' cha"-( eTale nave devagaNanI saMkhyA 422 nI thAya che). e agyAra rudrane rUpakarUpe banAvI purANI lokoe-agyAra devanA rUpamAM goThavyA che-tenAM sarasa AkhyAno ghaDI zatapathabrAhmaNanI sAdI vAtane moTuM rUpa ApI vicitra paNa AlaMkArika varNana Apyu che. A purANanIja varNanAne lokoe Teko Apela hovAthI saMsAramA rudrapUjA paNa pravartI che ane ene laine bhagavatIjInAM Avela A rudra zabda 'rudra'nI mUrtino sUcaka banyo che. kAlAntare purANanI mAnyatA vizeSa dRDhIbhUta thavAthI 'rude''ziva'ne sUcavavArnu paNa kArya svIkArI eka Izvaratarike prasiddhi melavI che. A ja kAraNathI rasazAstrioe potAnA rasagranthomAM 'rudra'ne raudrarasano adhiSThAtA banAvyo chaA badhArnu mULa zatapathabAhANano ja rudra che. ___4. zrIyAskamunijI ziva zabdane 'sukha'nA paryAyarUpe nighaMTumAM A pramANe jaNAve che: "ziMbAtA, zatarA, zAtapaMtA, zarma, syUmakam , zevRdham , mayaH, suramya- "vaidika Aryoe nIcenA vIza zabdo 'sukha'nA paryAya tarIke sUcavyA m , sudinam , zuSam , zunam , zammam , bheSajam , jalAzam , syonam , cha:---ziMbAtA, zatarA, zAtapaMtA, zarma, syUmaka, zevRdha, maya, suramya, sunnam , zevam , zivam , zam , kam , iti viMzatiH sukhanAmAniH"-nighaNTu. sudina, zUSa, zuna, zagma, bheSaja, jalAza, syona, sunna, zeva, ziva, za ane pR0 215). ka; e nAmomAM ziva zabda paga Ave cheH"-(ni.pR. 215). ___purANakAro jene avatArarUpe khIkArI, 'zivapurANa' jevA graMthane racI, jagatamA khullo mUke che te koi vyakti tarIke vizvamA thaela nathI. paNa sarva koine iSTa evA 'sukha'no vizeSa mahimA darzAvacA 'sukha'ne IzvarAtmaka sUcavanAruM te jAtanuM varNana paurANika hovAthI te zivAvatAranA ziva, kAlpanika pAtra che-evaM niruktakAra zrIyAskajIna mata che. ahIM mULamAM jaNAvela 'ziva' zabda e zivAvatAranI mUrtine sUcave che. jainomAM tevu (zivAvatAranI jevU) AkhyAna 'satyaki' nAmanA vidyAdharanuM che, je bhAvI covizImAM tIrthaMkara thaze :-anu. 1. 'prastuta sUcanA punaH saMkalana samaye zAkta saMpradAyanI hayAtI hatI' ema A hakIkata sUcave che. ____2. gaNitazAstramA so hAthanA mApane nivartana' kahuM che, ethI nivartanika zabdano artha, eTalA mApavALI jamIna thAya che:-(amArI prati saMbhava che ke, prastutaprakaraNamA teno e artha na ghaTI zakato hoya. kAraNa ke, jyAre tAmalI tapasvI taddana aMtima anazanano svIkAra kare che tyAre te potAnA sthAna mATe amuka parimANavALI jagyAna maMDaLa ALekhe che. jema atyAre paNa ghaNA tapasvIo amuka pramANarnu kuMDADu kADhIne temA ja sthira besavAno maryAdita saMkalpa kare che tema e tAmalI tapasvIe te ALekhelA maMDaLamAM rahIne (arthAt e maMDaLathI kyAMya bahAra na jaIne) potAno aMta ANavAno nizcaya karyo che. ethI kadAca ene so hAtha jamInanI jarUra na hoya-kiMtu potArnu zarIra jeTalAmA mAI zake teTalI ja jagyAnI jarUra hoya-e kalpanA vizeSa saMbhavita lAge cha bhane ema hovAthI 'nivartanika' zabdano pUrvokta artha ahIM na paNa ghaTe:-anu0 | Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 1. bhagavatsadharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. gamana nAmanA anazanano Azraya karyo. [ 'aNiMda 'tti] iMdra vinAnI hovAthI aniMdra, [ 'apurohia'tti] zAMtikarma kare te purohita, jyAM AnaMdrA. iMdra hoya tyAM purohita hoya che ane ahIM iMdra nathI mATe ja purohita nathI ane evaM che mATe apurohita, [ 'iMdAhINa 'tti ] iMdrane tAve che mATe apurohitA. iMdrAdhIna, [ 'iMdAhiTThia'tti ] iMdrathI yukta hovAthI iMdrAdhiSThita, ema che mATe ja kahe che ke, ['iMdAhINakajatti jenu kAmakAja iMdrane tAbe cha evI. ThitipakappaMti ] balicaMcA rAjadhAnImA rahevA mATeno saMkalpa te sthitiprakalpa-tene. ['tAe ukviTThAe 'tti ] 'utkarSavALI te devagativaDe' ema sthiti prakala saMbaMdha karavo, AkulatA hovAthI utAvaLI, paraMtu svAbhAvika utAvaLI nahIM. evI gatimAM mAnasika capalatAno saMbhava cha mATe kahe che ke, capala gativaDe arthAt zarIranI caMcaLatAvALI gativaDe, caMDa-raudra-bhayAnaka-gativaDe, evA prakAranA utkarSavALI che mATe jayinI (bIjI gatione jitI lenAra ) gativaDe, upAyamA pravRtti karanArI hovAthI nipuNa gativaDe, zrama rahita hovAthI siMhanI jevI gativaDe, vegavatI gativaDe, divya gativaDe, cAlatA cAlatAM vastra vagere uDatAM hovAthI uddhRta gativaDe athavA uddhata-darpavALI-gativaDe. ['sapakkhiM 'ti] je sthaLe uttara, dakSiNa, pUrva ane pazcimanAM badhAM paDakhAM sarakhAM hoya te sapakSa, je sthaLe badhI pratidizAo sarakhI hoya te sapratidik. [ 'battIsaivihaM naTTavihiM 'ti ] nATakane lagatI vastu batrIzajAtaH batrIza jAtanI hobAthI batrIza jAtanAM nATaka. jema rAjapraznIya (rAyapaseNI) nAme adhyayanamA nATaka-saMbaMdhe je kartuM che tema ja ahIM jANavU. [ attuN| baMdhaha 'tti ] prayojana saMbaMdhe nirNaya karo. nidAna eTale eka jAtanI prArthanA. e ja vAtane kahe che ke, ['ThiipakappaM 'ti ] e badhuM pUrvanI peThe rAjapraznIra samajavU. - - - -- --- 1. prAkRtazailIne lIdhe ahIM 'i'kAra lAgelo che ane tethI ja 'sapakhaM'ne badale 'sapakkhi' thayuM che:-zrIabhaya 2 rAjapraznIya ( rAyapaseNI ) sUtramA nATakanA yatrIze prakArarnu savistara varNana ApeluM che ane te ( ka.A.) pR0 85 thI 95 sudhImA temA ___ varNavAeluM che. e varNanane maLatuM varNana, jIvAjIvAbhigama sUtramA 3 jI pratipattimAM vijayadevanA adhikAramA paNa vistArapUrvaka AvelaM che--(pR. 246247 samiti0) vistAranA bhayathI te badhuM ahIM na jaNAvatAM mAtra tenAM 32 nAmAne ja jaNAvIe chIe:-[ahIM jaNAvelA abhinayomAnA je je abhinayo maharSibharatanA nAvyazAstra sAthe maLatA Ave che te, nAma ane svarUpa sAthe sAmenI vAjumAM jaNyAvyA cha.] rAyapaseNI: bharatanuM nATyazAstraHbharate potAnA nATyazAstramA abhinayanA cAra prakAra jaNAvyA chaH AMgika, vAcika, AhArya, ane sAtvika. (" Aziko vAcika va AhAryaH saatvikstthaa| zeyaskhabhinayo viprAzcaturdhA parikalpitaH-" 5 / adhyAya-4) AMgika eTale aMgano abhinaya. vAcika eTale vAcAno abhinaya. AhArya eTale veSano abhinaya. sAtvika eTale sAmAnya abhinaya. 1 aSTa maMgalanA AkArono abhinaya. (1) svastikAbhinaya. nATyazAstramA sasaMyuta hastano abhinaya tera prakArano dAvyo che. temA (2) zrIvatsAbhinaya. cotho abhinaya svastika cha ane teramo abhinaya vardhamAna che. te banenu kha(3) nandAvatAbhinaya. rUpa A pramANe cha:-" jyAre strI, potAnA banne hAthone vAMkA ane uMcA (4) vardhamAnaka-abhinaya. rAkhIne tathA DAvA paDakhAmA laI jaI maNibaMdhamA vinyasta kare che te jA(5) bhadrAsanAbhinaya. tanA zArIrika abhinayanuM nAma khastika abhinaya che." 128 (bhanA0a0 (6) kalazAbhinaya. 9)" parAmukha evA be haMsapakSonA AkAranuM nAma vardhamAna-abhinaya che. (7) matsyAbhinaya. jyAre jALIyAna ke jharukhAnuM vighATana karayuM hoya che tyAre e abhinaya (8) darpaNAbhinaya. karavAmAM Ave che:" 143 (bha. nA0 a09) 2. Avarta, pratyAvarta, zreNi, pratizreNi, svastika, puSpa, mANavaka, vardhamA- sAme jaNAvelA svastika ane vardhamAna-e bannenu kharUpa upara AvI gaevaM naka, matsyANDaka, makarANDaka, jAra, mAra, puSpAvalI, padmapatra, sAgarataraMga, che. nATyazAstramA makara ane padma-nAmaka-hastAbhinayano ullekha che. kadAca vAsaMtIlatA ane padmalatAnA citrano abhinaya. nAmasAmbane lIdhe sAme jaNAvelA makarANDaka ane padmalatAnA abhinaya sAthe te maLatA hoya ebuM dhArI ahIM tenu svarUpa ApIe chIe:-" nIce namelA, uMcA aMguThAvALA, uparA upara vinyasta ane pralaMbita thaelA banne hAthane-e jAtamA hastAkAranuM nAma makarAbhinaya che." (137 bha0mA001) "paDakhe paDase AvelI, chUTI rahelI ane hAthanA takiyAmA pharatI AMgaLI one--e jAtanA hastAkAranu nAma padmAbhinaya che.' 87-(bhanA0a09) 3. IhAmRga, RSabha, turaga, nara, makara, vihaga,vyAla, kinnara, ruru, zarabha, nAvyazAstramA gajadata nAmaka karAbhinayano ullekha che, kadAca e sAmenA camara, kuMjara, vanalatA ane padmalatAnA citrano abhinaya. 'kuMjara' mA abhinaya sAthe maLato hoya. enuM svarUpa A pramANe che:"sarpanA mAthA jebA eTale pheNanA ghATanA? ane koNI sudhI saMcita thaelA banne hAthane-e jAtanA karAbhinayane 'gajadaMta' kahevAmAM Ave che." 138 (bha0 nA0 a0 9) 4. ekatazcakra, dvidhA cakra, ekatazcakravAla, dvidhA cakravAla, cakrArtha ane cakravAlano abhinaya. 5. caMdrAvalipravibhAga, sUryAvalipravibhAga, valayAvalipravibhAga, haMsAvali- eka haMsavaktra ane vIjo haMsapakSa-e bane karAbhinaya che. sAme ApelA pravibhAga, tArAvalipravibhAga, muktAvalipravibhAga, ratnAvalipravibhAga ane "haMsAvali' sAthe kadAca te maLatA hoya. tenuM svarUpa A pramANe cha:puSpAvalipravibhAgano abhinaya. " tarjanI ane vacalI AMgaLI tathA aMguTho niraMtara agnisthita hoya ane Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrIrAyacandra-jinAg2amasaMgrahe zataka 3.-uddezaka / 12. 'Asurutta'tti AsuruptAH-zIghraM kopavimUDhabuddhayaH, athavA sphuritakopacihnAH, 'kuvia'tti jAtakopodayAH 'caMDakkiA'tti prakaTitaraudrarUpAH, 'misamisemANa'tti dedIpyamAnAH-krodhajvalaneneti. 'suMbeNaM'ti rajjvA 'udgRhati'tti avaSThIvyanti-niSThIvanaM karvanti. 'AkaDayikarDi'ti AkarSavikarSikAm , 'hIleMti'tti jAtyAyudghATanataH kutsanti, 'nindati'tti cetasA kutsanti, 'khiMsaMti'tti svasamakSaM vacanaiH katsanti, 'garahaMti'tti lokasamakSaM kutsantyeva, 'avamanaMti'tti avamanyante-avajJAspadaM manyante, 'tajiti'tti aGgalI-zirazcAlanena. 'tAleMti ti tADayanti hastAdinA, 'parivvahati tti sarvato vyathante-kadarthayanti, 'pavvahaMti'tti pravyathante-prakRSTavyathAmivotpAdayanti. 'sattheva sayaNijjavaragae'tti tatraiva zayanIyavare sthita ityarthaH. 'tivali aMti trivalikAm-bhRkuTiM-dRSTivinyAsavizeSam . 'samajoibhUatti samA jyotiSA'gninA bhUtA samajyotirbhUtAH, 'bhIa'tti jAtabhayAH, 'uttattha'tti utttrastA-bhayAjjAtotkampAdibhayabhAvAH, 'susiya'tti zuSitA''nandarasAH, 'uvigga'tti tattyAgamAnasAH. kimuktaM bhavatItyAha-saMjAtabhayA AdhAvanti-ISad dhAvanti, paridhAvanti-sarvato dhAvanti. 'samataraMgamANe'tti samAzliSyantaH, "anyonyamanupravizantaH" iti vRddhAH. 'NAI bhujjo bhujjo evaM karaNayAe'tti naiva bhUyaH, evaM karaNAya saMpatsyAmahe' iti zeSaH, 'ANA-uvavAya-bayaNa-nidese'tti AjJA 'kartavyamevedam' ityAdyAdezaH, upapAtaH sevA, vacanamabhiyogapUrvaka AdezaH, praznite kArye niyatArthamuttaram , tata eSAM dundustatastatra. bAkInI banne AMgaLIo phelAelI hoya-e jAtanA karAbhinayarnu nAma 'haMsayaktra' che" 100 (bha0 nA0 a0 9)"badhI AMgaLIo phelAelI hoya, kaniSThA uMcI hoya tathA aMguTho kuMcita ( vaLelo) hoya-e jAtanA karAbhinayanuM nAma haMsapakSa che" 103-(bha. nA. a. 9) 6. udgamanodgamanapavibhAga. 7. AgamanAgamanapravibhAga. 8. AvaraNAvaraNapravibhAga. 9. astagamanAstagamanapravibhAga, 10. maMDalapravibhAga. aicket, krAMta, A. adhyartha, pivata cha ke, nATyazAstramA maMDalanA 20 prakAra dazAvyA che, te A pramANe:-"ati. krAMta, vicitra, lalitasaMvara, sUcIviddha, daNDa, parivRta, alAtaka, vAmaviddha, salalita, kAMta, AkAzagAmI, bhramara, AskaMdita, samosarita, elakAkrIDita aNDita, zakaTAsya, adhyardha, piSTakuTa, cASagata. e vIzernu kharUpa 11 mA adhyAyamA savistara ApelaM che. saMbhavita cha ke, maMDalapavibhAgamAM A maMDalo AvatAM hoya. 11. hutavilaMbita. 12. sAgara-nAgapravibhAga. 13. naMdA-caMpApravibhAga. 14. matsyANDaka-makarANDaka-jAra-mArapravibhAga. 15. kavargapravibhAga-( kapravibhAga, khapavibhAga, gapravibhAga, ghapravibhAga ane pravibhAga) 16. cavagepravibhAga. 17. TavargapravibhAga. 18. tavargapravibhAga, 19. pavargapravibhAga. 20, pallavapravibhAga. 21. latApravibhAga, 22. druta. nATyazAstramA 'dvata:' nAmano 'laya' ane drutA nAmanI gati ( cAla ) jaNAvI che." 51-12-(bha0 nA0 a0 12) 23. vilaMbita. 24. drutavilaMbita. 25. aMcita. mAthAne lagatA kula 13 abhinayo che, temAM A ' aMcita' abhinaya AThamo Ave che. "koI citAMtura manuSya, hAtha upara haDapacI TekavIne potArnu mAthu namarnu rAkhe-e jAtanA mastakAkAranuM nAma 'aMcita' abhinaya che." A abhinaya vyAdhinA, mUchInA ane duHkhanI ciMtAnA prasaMge karavAmAM Ave che. 29-(bha0 nA0 a0 8) tathA paganA cha abhinayomAM paNa A aMcita abhinaya cotho Ave che. enuM svarUpa A pramANe che:-je paganI badhI AMgaLIo aMcita ( uMcI) hoya tenuM nAma 'aMcita pAda' che242 (ma0 nA0 a09) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 45 12. [ 'Asurutta'tti ] zIghra krodha karavAthI muMjhAela buddhivALA athavA jeomAM kopanA nizAno sphuryA cha teo, ['kuviya'tti ] jeone Asurupta kopano udaya thayo che te, ['caMDakkiati ] jeoe bhayAnaka rUpane prakaTyuM che te, [ 'misamise 'tti ] krodhanA bhaDakAthI dedIpyamAna. [ 'suMbeNaM ti] doraDIvaDe. [ 'uchuhaMti 'tti thuke che, [ 'AkaDavikaDDhei 'ti] jema phAve tema AI avalu kheca che, [hIleMti 'tti ] enI jAni vagerene zuba. ughADI pADI tenI niMdA kare cha, [ 'niMdaMti 'tti ] manavaDe niMdA kare cha, [ 'khiMsaMti 'tti ] potAnI samakSa vacanoraDe niMdA kare che, [garahaMti tti ] lokonI samakSa niMdA kare cha, / 'avamannaMti 'tti ] tene apamAnanuM pAtra mAne cha, ['tajiti 'tti] AMgaLI ane mAthu vagere zarIranA avaya- niMdA. vone halAvI tenI tarjanA kare cha, ['tAleti 'tti hAtha vagerevaDe mAre cha, [ 'parivvaheMti 'tti ] cAre bAjuthI kadarthanA kare che, [ 'pavvahaMti 'tti] jANe khUba vyathA utpanna kare che. ['tattheva sayaNijavaragae 'tti ] tyAM ja uttama zayyAmAM rahelo, [ 'tivaliaMti] kapALamAM traNa vaLI-ADa-paDe tema zayanIya bhavAM caDAvavAM te trivalikA-tene. [ 'samajoibhUatti ] agninI samAna thaelI. ['bhIa'tti ] bhayavALA thaelA, [uttattha 'tti ] bhayathI kaMpa trivaliH vagerene pAmelA-trAselA, [ 'susiya'tti ] jeono AnaMdarasa sUkAi gayo che evA [ 'ubvigga 'tti ] potArnu raheThANa choDI devU evI icchAvALA* udvegane pAmelA, tAtparya zuM? to kahe che ke, bhayane pAmelA teo thoDaM doDe che, vadhAre doDe che, ['samaturaMgemANa 'tti ] eka bIjAne coMTatA, sama"eka bIjAmAM bharAi jatA-eka bIjAnI soDamA bharAtA" e pramANe vRddhoe artha kayoM che. [NAI bhujjo evaM karaNayAe'tti ] vAraM vAra ema karavA turaMgamA mATe 'ame taiyAra nahIM thAie' eTalo adhyAhAra che. ['ANA-uvavAya-vayaNa-nidese 'tti ] 'A karavAnuM ja che' e pramANeno Adeza te AjJA, upapAta eTale sevA, AjJApUrvaka Adeza te vacana, pUchelA kArya saMbaMdhe niyamita javAba te nirdeza arthAt iMdranI AjJA vageremAM te devo rahe che. AzA. 13. IzAnendravaktavyatAprastAvAt tadvaktavyatAsaMbaddhamevoddezakasamAptiM yAvat sUtravRndamAhaH-'sakkassa' ityAdi. 'uccatarA ceva'tti uccatvaM pramANataH, 'unnayatarA ceva'tti unnatatvaM guNataH, athavA uccatvaM prAsAdApekSam , unnatatvaM tu prAsAdapIThApekSamiti. yaccocyate-"paMcasaya uccatteNaM Aimakappesu hoti vimANa"tti, tat paristhUlanyAyamaGgIkRtyAvaseyam , tena kiJciduccataratve'pi teSAM na virodha iti. 'dese ucce, dese unnaye'tti pramANata:, guNatazca. 'AlAvaM vA, saMlAvaM vatti AlApa: saMbhASaNam , saMlApaH tadeva punaH punaH, 'kiccAIti prayojanAni, 'karaNijjAiMti vidheyAni, 'se kahaM iANi pakareMti'tti atha katham idAnIm-asmin kAle kAryAvasaralakSaNe prakurutaH 'kAryANi' iti gamyam , 'iti bho'tti iti-etat kAryamasti, bhoH-zabdazcAmantraNe. 'iti bho!, iti bho titti parasparAlApAnukaraNam . 'jaM se vayai tassa ANA-uvavAya-vayaNa-nidesa'tti yat-AjJAdikam , asau vadati, tatra AjJAdike tiSThata iti vAkyArthaH, tatra AjJAdaya pUrvaM vyAkhyAtA eveti. 'ArAhae'tti jJAnAdInAmArAdhayitA, 'carame'tti carama eva bhavo yasyAprAptastiSThati, devabhavo vA caramo yasya saH, caramabhavo vA bhaveSyati yasya sa caramaH. 'hi akAmae'tti hitaM sukhanibandhanaM vastu, 'suhakAmae'tti sukhaM zarma, 'patthakAmae'tti 26. ribhita. 27. aMcitaribhita. 28, ArabhaTa nAvyazAstramA " eka prakAranI vRttine 'ArabhaTI' kahI che" 14 (bha. nA0 a0 20) 29. bhasola(?) [bhasala] ___ 'bhramara' zabdanuM prAkRtarUpa 'bhasala' thAya che ethI nAvyazAstramA jaNAvelI 'bhramara' abhinayanI hakIkata, kadAca 'bhasala' abhinayanI jevI hoya. (sAme ApelaM 'bhasola' rUpa azuddha lAge che.) eka prakAranA hastAbhiH nayana ja nAma 'bhramara' abhinaya che. " vacalI AMgeLI ane aMguThAno saMdeza hoya, pradezinI bAMkI hIya ane bIjI be uMcI tathA prakIrNa hoya-e jAtanA hattAbhinayanuM nAma bhramara che" 97 (bha0 nA0 a09) 30 ArabhaTa bhasola (2) . 31 1 utpAta, (2) nipAta, (6) prasakta, (4) saMkucita, (5) prasArita, (6) reka, (7) racita (2) [ recita ] (8) bhrAnta ane (9] nATyazAstramA ve prakAre / recita' abhinayano ullekha che. eka to bhavAMnA saMbhrAntAbhinaya. abhinayamAM ane bIjo kaTInA abhinayamAM. " suMdaratA pUrvaka koI eka bhavAMnA utkSepane recita kahevAya che" 116-( bha0nA0a08) "cAre bAjuthI namI gaelI kaTI-kaDa-ne 'recita kaTI kahevAya che" 217-(bha. nA .a 9) 32. caramacarama ane anivaddha nAma. [batrIzamA 'caramacarama' nAmano abhinaya karatAM e sUryAbhadeve je abhinayo khelyA hatA, tenuM varNana A pramANe che:-vardhamAnano AgaLano koI chelo manuSya bhava-emAM eNe emanA e AkhA bhavanI cAo jUdA jUdA veSo laIne batAvI hatI. eja prakAre emano chello devabhava, emarnu cyavana, garbhasaMharaNa, janmAbhiSeka, bAlakrIDA, yAvanadazA, kAmabhogadazA, pravrajyA, tapazcaraNa, jnyaane|tpaad, tIrthapravartana ane nirvANagamana e badhA bhAvone khelI vatAvyA hatA.-(jIvAjIvAbhigama, pR0247 sa.)ahIM je je abhinayono, bharatanATya zAstranI sAthe tulanAtmaka ullekha karelo che te te abhinayo viSenI vizeSa hakIkata e ja zAstranA te te adhyAyo uparathI jANI levAnI cha. e viSe jainagraMthomAM koI jANavA joga ullekha maLato jaNAyo-to-nathI. sUtrokta batrIza prakAramA keTalAka prakAro evA che ke,je, samajamA AvI zakatA nathI, kAraNa ke, temA keTalAka nAmoto azuddha ja lakhAelA lAge che. paraMtu sAdhanAbhAvane lIdhe teno nirNaya thaI zake tema nathI. TIkAkAroe paNa evAM ja nAmo lakhI dIdhA che ane svarUpa ke vivecana to ApyA ja nathI]:-anu0 1. ahIM dvaMdva samAsa karavAno cheH-dhIabhaya. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe " zataka - udezaka 1 pathyaM duHkhatrANam. kasmAdevam ? ityata Aha- ' ANukaMpie 'tti kRpAvAn, ata evAha - 'nisseyasie'tti nizreyasaM mokSaH, tatra niyukta iva neyasikaH, 'hija-suha- nissesakAmae' ti hitaM yat mukham aduHkhAnubandhamityarthaH sanniHzeSANAM sarveSAM kAmayate vAJchati yaH sa tathA pUrvIkArthasaMgrahAya gAthe- 'cha' ityAdi. iha AyagAthAyAM pUrvApadAnAM pazcArdhapadaiH saha yathAsaMkhyaM saMbandhaH kAryaH tathAhi vidhyaka- kurudacasAdhvoH krameNa paSTham, aSTamaM ca tapaH tathA mAsaH, ardhamAsA 'bharApariNati anazanavidhiH ekasya mAsikamanazanam anyasya cArdhamAtikamiti bhAvaH tathaikasyASTavarSANi paryAyaH, anyasya ca SaNmAsA iti dvitIyA gAthA gatArthA. 'moyA sammatta 'tti mokA'bhidhAnanagaryA - masyodazekArthasya 'kiTI vikurvaNA' ityetAvadrUpasyoktatvAt 'mokA' evAyamudezaka ucyate iti " bhagavatsvAminI zrIbhagavatI sUtre lIyate prathama uddeza zrImabhayadevasUriviracitaM vicaraNa samAptam C 13. atyAra sudhI IzAneMdra saMbaMdhI vaktavyatA kahI che ane have paNa AkhA uddezaka sudhI te ja saMbaMdhe kahevAnuM che to te mATe sutravRMda kahe vimAnonAM che: - [ 'sakkassa' ityAdi. ] [ 'uccatarA ceva 'tti ] pramANathI uMcA, [ unnayatarA ceva 'tti ] guNathI unnata athavA prAsAdanI apekSAe uccapaNaM ane bhApa prAsAdamA pIThanI apekSAe unnatapaNuM je kahavA ke ke, "pelA kalpomA rahelAM vimAnogI ucAi pAMcase yojana che" te sthUlapane kA che ema jANavuM. tethI jaNAvela pramANa karatAM jarAka vadhAre uMcAi hoya to paNa kAMi virodha jevuM nathI. [ 'dese ucce, dese unnae'tti ] pramANathI ane kRtya. guNathI. [' AlAvaM vA saMlAvaM va 'tti ] AlApa eTale saMbhASaNa ane saMlApa eTale vAraMvAra saMbhASaNa. [' kiccAI 'ti ] kRtya eTale prayojano, [ 'karaNijAI 'ti ] karaNIya eTale kAryo. [ 'se kahamiANi pakareMti'tti ] have jyAre kAryano prasaMga paDe tyAre teo kevI rIte kArya kare che. [iti bho 'ti ] e kArya che, [bho iti bho ! ti si ] e zabdo eka bIjAnA AlApanA anukaraNarUpa . [ 'jaM se yA tarasa ANAye rahe upAya vayaNa-nidesa 'ti ] je kAM AzAdika e kare, tene teo tAne rahe che, e pramANe vAkyano artha che. temAM AzA bagere zabdonI vyAkhyA AgaLa upara thai gai che. [ 'ArAhae 'tti ] jJAna vagereno ArAdhaka che [ 'carame 'tti ] jene have mAtra challo eka ja bhava bAkI che te, athavA je hitaiSI bAlu bhava-devano bhaiche teja jeno cheo bhava he te, athavA jeno parama bhaya se carama [hijakAmara 'ti ] sukhanA kAraNarUpa vastu te hita, vayai " , carama. [' suhakAmae 'tti ] sukha eTale sukha, [ 'patthakAmae 'tti ] duHkhathI bacavuM te pathya. ema zA mATe to kahe che ke, [' ANukaMpie 'tti ] kRpALu evo che mATe ja kahe che ke, [ ' nisseyasie 'ti ] jANe nizreyasa - mokSa- mAM niyukta na hoya evo [' hia suha - nissesakAmae 'tti ] jemAM duHkhano saMbaMdha na hoya te sukha hita, sukha bagere badhAne icchanAra te. AgaLa kaDelA arthane saMkSepadhI sUcanArI se gAthA kahe che:-['' ityAdi. ] - kurudatta ahIM pahelI gAthAmAM Avela pUrvArdhanAM padono uttarArdhanAM pado sAthai anukrame saMbaMdha karavoH tiSyaka anagAranuM chaTTha tapa ane kurudatta anagAranuM ama tapa samaja. baLI bhattapariSNa 'tti ] eTale agasano vidhi te ekano mAsa sudhI jane bhIjA ananArano pakhavADiyA sudhI jANayo arthAt tiSyako mAsa sucI ane kurudattano pasavAliyA sudhI aNasaNa vidhi jAgo tathA ekano-tiSyakano-ATha parasano ane bIjAno-kurudattano-cha mAsano (dIkSA) paryAya jAgayo. mIjI gAvAno artha spaSTa che. [moyA sammata 'ti] 'vikurvaNA kevA prakAranI che e saMbaMdhenI vadhI hakikata 'mokA' nagarImAM kahevAelI hovAthI e hakikatane jaNAvanAra prakaraNa ( uddezaka ) paNa ( mokA) nA nAme kahevAya che-oLakhAya che. 6 bhokA. veDArUpaH samudre'khila carite kSArabhAre bhave'smin dApI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAta jIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH dadyAt zrIvIradevaH sakalaziyamukhaM mArahA cAmukhyaH // 1. jIvAjIvAbhigama sUtranI vRttimAM (sa0 pR0 397 ) vaimAnika uddezakamA AvelI devavarNanAmAM ka ke, prathamanA ve kalamAM-saudharma ( jUo bha0 pra0 khaM 0 pR0 296 ) IzAna kalpamAM AvelA vimAno pAMca yojana uMcAM che " arthAt ethI e banne kalpanAM vimAnonI uMcAI eka sarakho jaNAya che ane ahIM mULasUtramAM jaNAvyA pramANe to saudharma kalpa karatAM IzAna kalpanAM vimAno ucAM lAge che ane IzAna kalpa karatAM saudharma kalpanAM bimAno nIcAM lAge che e rIte A sUtra sAthai upara jaNAvelA graMthAMtaranA vacanano virodha Ave che tenuM kema ? samA0 graMthAMtaramAM jaNAvelaM vimAnanI uMcAInuM mApa sAdhAraNa che tethI e vimAno paraspara thoDA ghaNAM uMcA nAcAM hoya, to paNa teno bAdha gaNAto nathI arthAt eka vimAna to pUrA pAMcaseM yojana uMca hoya ane bIjuM tethI cAra cha AMgaLa vadhAre hoya, to paNa e vimAno uMcAImAM sarakhAM gaNAya che. ethI graMthAMtaranuM e vacana ane prastuta sUtranuM A kathana paraspara virodhI thaI zakatuM nathI, kAraNa ke, e banne kathano bhinna bhinna apekSAe jaNAvelAM che eka kathana sAdhAraNa apekSAe che ane vIrju kathana viziSTa apekSAe - anu0 .2 A zabda AmaMtraNa sUcaka che:- zrI abhaya0 66 / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 1. bhagavatsudhamesvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 47 zataka 3.-uddezaka-2. rAjagRha.-parSata.-mahAvIra ane gautama.-asuro kyoM rahe cha ?-ratnaprabhA pRthivInI vace.-asuronuM nIcalI tRtIya-(vAlukApramA)-pRthivI sudhI thaeTuM gamana ane sAte pRthivI sudhI . javAnu sAmarthya gamanano hetu.-pUrvanA vairine duHkhI va.rayo ke pUrvanA bhitrane sukhI karavo.-asuronuM tirache naMdIzvara dvI' sudhI thaeluM gamana ane tirache asaMkhya dvIpa samudro sudhI jabAnu sAmarthya.-taono tirachA gamanano hetu.-arihaMtonA janmano, niSkramaNano, jJAnotpAdano ane parinirvANano mahimA.-asuronu uce saudharma devaloka sudhI thaelu gamana ane uMce acyuta devaloka sudhI javAnuM sAmarthya.-Urdhvagamanano hetu.deva ane asuronuM vaira.-asuronuM corapaNu-asurone devoe karelI sajA.-asuro ane apsarAo.-asuronu Urdhvagamana keTalo kALa bItyA pachI thAya che ? anaMta utsapiNI ane anaMta avasarpiNI.-zabara.-babara.-DhaMkaNa.-bhuttua.-paNha.-pulida.-arihaMta vigerenA AzarAthI ja asuronuM Urdhvagamana -mahaddhika asurornu Urdhvagamana.-urdhvagamana mATe camaranI vAta.-camarano pUrvajanma.-jambUdvIpa.-bhAratavarSa,-viMdhyagiripAdamULa.-vebhela saMniveza.-pUraNa gRhapati.muMDa yaq.-dAnAmA pravrajyA.-cAra khAnAvAkuM kASThapAtra.-maLela bhikSAvaDe vaTemA, kAgaDA, kUtarA ane mAchalA, kAcavA vagerenuM Atithya.-pUraNano ugratapa.-pUraNanuM pAdapopagamana anazana,-chamastha tarike mahAvIranAM agyAra varSa.-susamArapura nagara.-iMdra binAnI camaracaMcA nagarI.-tapakhI tarIke pUraNanAM bAra varSa.-mAsika saMlekhanA.-sATha TaMka anazana.-camaracaMcamAM iMdra-camara-tarIke pUraNano janma.-camare karelo saudharma devalokano sAkSAtkAra.maghavA, pAkazAsana, zatakratu, sahasrAkSa, vajrapANi ane puraMdara.-zakeMdranA vilAso joI camarane thapalI IyA.-zaka prati camaranuM gAlipradAna.-camarano bhayAvaha yA naLa.-chamastha mahAvIrano camare lIdhala Azraya.-parigha Ayudhane laIne ekalA camare saudharma devaloka (zaka) prati kareluM prayANa.-prayANa pUrva camare racelu bIhAmaNuM zarIra.-upara jatAM jatAM camare karela utpAta.-bAnadhyaMtara devonI bhAganAza.-jyotipikonA vibhAga.-AtmarakSaka devornu palAyanacamaranuM zakrapAse pahoMcavU.-zakanA daravAjA bacce rahela indrakIlana camare karela AkuTTana:-zakrAzrita devone dekhADela bhaya.-camara upara zakrano kopa.camarajeM bhAgavU.-mahAvIranA pagamAM paDavU.-vajra mUkyA pachI zakrane thaela vicAra-pazcAttApa.-vajranI pAchaLa thaela zakra.-zake mahAvIrathI cAra AMgaLa cheTe rahela vanane pakaDyaM.-zaka- 'mahAvIrane vaMdana ane kSamAprArthana.-mahAvIranA prabhAve camarano bacAva-gautamaprazna.-pheMkela pudgalanI pAchaLa jaine deva tene pakaDI zake 1-pudgalagativicAra.-zakranI, camaranI ane vajranI gamanazakti, tenI paraspara tulanA tathA tenu kAbmAna.-camarano zoka.-zokanA kAraNano camaranA devono prazna.-camaranI mahAvIra prati bhakti.-camaranI sthiti ane siddhi.-- 1.pra0-te' NaM kAle NaM, te NaM samae NaM rAyAgahe nAmaM nagare 1. pra0-te kALe, te samaye rAjagRha nAmarnu nagara hatuM. hotthA, jAva-parisA pajjuvAsai. te NaM kAle NaM, te NaM samae NaM yAvat-sabhA paryupAsanA kare che. te kALe, te samaye cosaTha hajAra camare asariMde asurarAyA camaracaMcAe rAyahANIe, sabhAe suha- sAmAnika devothI viTAelo ane camara nAmanA siMhAsanamA beThelo mmAe. camaraMsi sIhAsaNaMsi, causaThThIe sAmANiyasAhassIhi asureMdra, asurarAja camara, camaracaMcA nAmanI rAjadhAnImAM, sudharmA jAva-naTTavihiM uvadaMsettA, jAmeva disaM (siM) pAunbhUe tAmeva sabhAmAM, yAvat-nATyavidhine dekhADIne je dizAmAMthI Avyo hato disiM paDigae. te dizAmAM pAcho cAlyo gayo. 1. mUlacchAyAH-tasmin kAle, tasmin samaye rAjagRhaM nAma nagaram abhavat , yAvat-parSat paryupAste. tasmin kAle, tasmin samaye camaro surendraH, asurarAjazcamaracaJcAyA rAjadhAnyAH, sabhAyAH sudharmAyAH, camare siMhAsane, catuHSaSTayA sAmAnikasAhasrIbhiH yAvat nATya vidhim upadaya, yAmeva 'dizaM prAdurbhUtaH tAmeva dizaM pratigataH-anu0 Jain Education international Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe-- zataka 3.-uddezaka ? bhaMte' 'tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai (ti), 'he bhagavan !' ema kahI bhagavAn gautama, zramaNa bhagavaMta manamaMsai (ti), evaM vayA (dA) sI:-asthi NaM bhante ! imIse hAvIrane vAMde che, name che ane vAMdI, namI teo A pramANe rayaNappabhAe puDhavIe ahe asurakumArA devA parivasaMti ? bolyA:-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivInI nIce asurakumAradevo rahe cha ? 1. u0-goyamA ! No iNahe samajhe 1. u0--he gautama ! e artha samartha nathI-ema nathI.-e praevaM jAva-ahesattamAe puDhavIe, sohammassa kappassa ahe jAva. mANe yAvat-sAtamI pRthivInI nIce paNa asurakumAradevo rahetA nathI. tathA e ja rIte saudharmakalpanI ane yAvat-bIjA kalponI paNa nIce asurakumAradevo rahetA nathI. 2. pra0-asthi NaM bhante ! IsippabhArAe puDhavIe ahe 2. pra0--he bhagavan ! ISatprAgbhArA pRthivInI nIce asuraasurakumArA devA parivasaMti ? kumAradevo rahe che ? 2. u0-no iNahe samaDhe. 2. u0--he gautama ! e artha samartha nathI-ema nathI. 3. pra0--se kahiM khAi NaM bhaMte ! asurakumArA devA pariva- 3. pra0--he bhagavan ! tyAre kayu evaM prasiddha sthAna che ke, saMti ? jyAM asurakumAradevo nivAsa kare che ? 3. u0-goyamA ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIo- 3. u0-he gautama ! eka lAkha ane eMzI hajAra yojananI (u)ttarajoyaNasayasahassabAhallAe, evaM asurakumAradevavattavvayA, jADAI vALI A ratnaprabhA pRthivInI vacagALe te asurakumAradevo jAva-divvAiM bhogabhogAiM bhujamANA viharaMti, rahe che. ahIM asurakumAro saMbaMdhI badhI vaktavyatA kahevI ane yAvat- teo divyabhogone bhogavatA vihare che. 4. pra0-asthi NaM bhante ! asurakumArANaM devANaM ahegati- 4. pra0-he bhagavan ! te asurakumAromAM evaM sAmarthya che ke visaye? teo potAnA sthAnathI nIce jai zake ? 4. u0-haMtA, atthi. 4. u0--he gautama ! hA, teomAM potAnA sthAnathI nIce javAnuM sAmarthya che. 1. mUlacchAyAH-'bhagavan !' iti bhagavAn gautamaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasya ti, evam avAdIta:-asti bhagavan ! asyA ratnaprabhAyAH pRthivyAH adho'surakumArA devAH parivasanti ? gautama ! nA'yam arthaH samarthaH. evaM yAvat-adhaH saptamyAH pRthivyAH saudharmasya kalpasya adho yAvat. asti bhagavan ! ISatprAgbhArAyAH pRthivyAH adho'surakumArAH devAH parivasanti ? nA'yam arthaH samarthaH. aba kuna punarbhagavan ! asurakumArAH devAH parivasanti ? gautama! asyAH ratnaprabhAyAH pRthivyAH azItyuttarayojanazatasahasrabAhalyAyAH-evam asurakumAra devavaktavyatA, yAvat-divyAni bhogabhogyAni bhuJjAnA viharanti. asti bhagavan ! asurakumArANAM devAnAm adhogativiSayaH ? hanta, asti :-anu0 2. uparanA sUtramA AvelI cacI asurakumArone lagatI che. emAM Avelo ' asura' zabda vizeSa vicAraNIya cha. e zabdano prayoga pArANika kavioe 'dAnava' arthamAM karelo che tema ahIM paNa e, e ja arthane sUcave che. A carcAmA AgaLa jatAM evaM paNa jaNAvyu cha ke, asurakumAro ane uparanA (saudharmAdi) suro vacce ahinakulanI jevU jAtivaira che (2) ane te mAtra eka kAraNane lIdhe ja teo upara jaIne tophAna kare che-corI kare che ane uparanI suraprajAne trAsa Apa che. paurANika sAhityamA prasiddhi pAmelo surA'surano saMgrAma, A carcI sAthe maLano Ave che. maharSi yAske surA'suranA saMgrAma viSe jaNAvatAM potAnA niruktamAM nIce pramANe jaNAvyu che: "apAM ca jyotiSazca mizrIbhAvakarmaNAH varSakarma jAyate, tatropamAthena yuddha- "vAdaLAMnAM peTamA rahelAM pANI tyAre ja jhare che, jyAre te pANI vAyuthI varSA bhavanti "-(niruktamUla.) " apAM ca meghodarAntargatAnAm, jyotiSazca viTAelAM vaidyuta (vijaLInA) prakAzathI upatADita thAya che. A rIte pANo vaidyutasya udbhUtavRtteH, mizrIbhAvakarmaNo varSakarma jAyate-tena hi vaidhutena jyo. ane prakAzanI pratidvandvitAthI thatI kriyAne varSakarma-varasAda-kahevAmAM Ave tiSA vAyvAveSTitena indrAkhyena upatAjyamAnA ApaH prasyandante-varSabhAvAya che. e ja pratidvandvitAne rUpakanI kalpanAmA DhALI yuddharUpe varNavI che. vastutaH kalpyante, tatra evaM sati udaka-tejaseAritaretarapratidvandvabhUtayoH upamArthena te jAtarnu (devAsuranuM) yuddha nathI, tema indranA koI zatruoM nathI" ityAdi rUpakalpanayA yuddhavI bhavanti-yuddha rUpakANi ityarthaH / na hi atra yathAbhUtaM (niruktabhA0 pR. 144-145) yuddhamasti, na hi indrasya zatravaH kecana santi" ityAdi (niruktabhASya-pR0 144-145) niruktanA A abhiprAyathI ApaNe kahI zakIe chIe ke. varasAdane prasaMge thatA gaDagaDATa ane jhabakArAnI bInAne paurANika kavioe surAsurasaMgrAmanA rUpakamAM DhALIne varNavelI che. A rUpaka ghaNuM prAcIna thaelaM hovAthI have to eka itihAsarUpa paNa prasiddhi pAmyuM che. mane lAge che te pramANe A prastuta sUtramA AvelI asaracIna mULa paNa A ja rUpaka cha ane huM dhArUM chauM tema to e rUpaka jainasAhityamA AvIne vizeSa puSTa banyuM che-jainaRSioe to eka prajAnI vyavasthAnI jema asuronAM gharo, strIo, sarasAmAna, ghareNAM gAThAM, jaghanya ane utkRSTa AyuSyo, vilAsakrIDA, vaiSayikavinoda, senA, senAdhipatio ane laMTaphATa vigerena rItasara ane Abehaba saMgaThana karI te rUpakAtmakabhAvane aitihAsika thavAno vizeSa prasaMga Apyo che. yAskanuM nirukta huM dhArUM chau~ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 5. pra0--kevatiyaM ca NaM pabhU te asurakumArANaM devANaM ahega- 5. pra0--he bhagavan ! te asurakumAro potAnA sthAnathI tivisae paNNatte ? keTalA bhAga sudhI nIce jai zake cha ? 5. u0-goyamA ! jAva-ahe sattamAe puDhavIe, ta puNa 5. ula-he gautama ! te asurakumAro potAnA sthAnathI nIce yAvat-sAtI pRthivI sudhI nI ve jai za ke che. teonI nIce puDhaviM gayA ya, gamissaMti ya. javAnI mAtra ATalI zakti che. paraMtu teo tyAM sudhI koi bAra 6. pra0--kiMpattiyaM NaM bhaMte ! asurakumArA devA tacaM puDhaviM gayA nathI. jaze nahIM ane jatA paNa nathI. kiMtu trIjI pRthivI gayA ya, gamissati ya ? sudhI jAya che, gayA cha ane jaze paga kharA. 6. pra0-he bhagavan ! te asurakumAro trIjI pRthivI sudhI jAya che, gayA che ane jaze tenuM zuM kAraNa ? tema vizeSa prAcIna che. vardhanAnanA samayana sAhitya varNatAM ghage sthaLe je niruka zabdano ullekha Avelo che te Ane ja lagato hoya te paNa saMbhava che. (nirukta' nA ullekha mATe jUo bhagavatI sUtra prathamakhaMDa, dvitIyazataka, prathama uddezaka pR0 231 ane TIkA pR0 246 ) emAM 'asura' zabdano artha ApatAM jaNAnyu cha ke / "adriH, grAvA, gotraH, valaH, aznaH, purubhojAH, bali zAnaH, amA, parvataH, meghanAM trIza nAmo che. te A pramANe che:-adri, grAvA, gotra, bala, giriH, brajaH, caruH, varAhA, zaMbaraH, rauhiNaH,revataH, phaligaH, uparaH, upalaH, azna, purubhojA, vali zAna, azmA, parvata, giri, vraja, caru, varAha, zaMbara, camasaH, ahiH, annam , valAhakaH, meghaH, odanaH, vRAndhiH , vRtraH, asuraH, rohiNa, raivata, phaliga, upara, upala, camasa, ahi, abhra, dalAhaka, megha, kozaH, iti triMzad meghanAmAni" ||1|10|-nisskte nighaNTukANDe pR0 154) odana, vRSandhi, vRtra, asura ane koza-(nirukta nighaNTukAMDa pR0 154) AmAM 'asara' zabdane 'megha' arthamA yojelo cha ane teno e ardha barAbara hoya, e tenI vyutpatti uparathI paNa jANI zakAya cha:-" asUna prANAn, gati dadAti-iti asuraH" arthAt prANone Ape te asura. meghamA rahelI prANadAtrI zakti to sarva pratIta che, ethI ' asura' ane * megha 'e bannenI samAnArthakatA, upara pramANe niruktamA jaNAvelI che te vizeSa dRDha thatI jaNAya che:-anu. 1. mUlacchAyA:-kiyaca prabhusteSAm asurakumArANAM devAnAm adhogati viSayaH prajJaptaH ? gautama ! yAvat-adhaH sa tamyAM pRthivyAm, tRtIyA puna pRthivIM gatAca, gamiSyanni ca. kiMpratyayaM bhagavan ! asurakumArAH devAstRtIyAM pRthivIM gatAca, gamiSyanti ca ?:-anu0 2. eka lAkha, eMzI hajAra yojananA daLavALI ratnaprabhA pRthivInA, ura ane nIcenA eka eka hajAra yojanapramANa bhAgane bAda karatA yAkI rahelA sthaLanI aMdara bhuvanapati monAM ane vAnavyaMtarAnAM raheThANo che. temAM bhuvanapationA daza bheda che. temAMnA prathama bhedane 'asurakumArAvAsa' kahevAmA Ave che. te AvAsa dakSiNe ane uttare ema be dizAmAM Avelo che. temA ekanAM 'camara' ane bIjAmA 'bI' e nAganA be indro che. cAranI rAjadhAnIne camaracaMcA ane valinI rAjadhAnIne balicaMcA kahevAmAM Ave che. camaracaMcAmAM cotrIrAlAkha ghara (asurakunArAvAsa) che ane vAle caMcAmA 30 lAkha chabannemAM mahIne 64 lAkha asarakumArAvAso che. temA rahenArAmonI AvaradA, ochAmA olI daza hajAra varSanI ane vadhAremA vadhAre eka sAgaropamatho adhika hoya che. upara AvelA trIjA prativaca :-sUtramA asurakumAronI vaktavyatA viSe je bhalAmaNa thaelI che teno savistara varNanAtmaka paricaya prajJApanA' upAMgamA ( A0 sa0 pR0 89-91) ApramANe che:___ "kahiM NaM bhaMte / asurakunArA devA parivasaMti? goyamA ! imIse "he bhagavan ! asurakumAra devo kaye sthaLe rahe che! he gautama! eka rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari ega joyaNa- lAkha, eMzI hajAra yojana jADI ratnaprabhA pRthivIno, eka eka hajAra yosahassaM ogAhittA, heTThA cegaM joyaNasahassaM vajittA, majjhe ahahuttare janano uparano ane nIceno bhAga vAda karI, bAki rahelA-madhyanA eka joyaNasayasahasse; ettha NaM anurakunArANaM devANaM ca usaddhiM bhavaNAvAsasaya- lAkha ane aThyotera hajAra yojana pramANanA-bhAgamA asurakumAra devonA 64 sahassA bhavaMti-tti akhAya, te NaM bhavagA bAhiM vahA, aMto cauraMsA, lAkha AvAso AbelA che, te AvAseA, bahArathI goLa, vace cokhaMDA ane ahe pukkharavarakaNiyAsaMThANasaMThiyA, ukiMtaraviula-gaMbhIrakhAiyaphalihA, puSkara-kamaLa-gI karNikAnA ghATanA che, pratyeka AvAsonI pharatI eka khAI pAgAra-dvAlaya-kavADa-toraNa-paDiduvAradesabhAgA, jaMta-sayagghi-musala-musaMDhi. ane parikhA, je cokkhI (gALa vinAnI) uMDI ane vace pahoLI che, prati pariyAriyA, aujjhA, sadAjayA, sadAguttA, aDayAlakoTugaraiyA, aDa. AvAsa, eka gaDha ane temA AvelI aTArI, vAraNA, toraNa tathA bArIo yAlakayavaNamAlA, khemA, sivA, kiMkarAmaradaMDovarakkhiyA, lA(iya) ulhA- saMyukta che. te bhavano (AvAso), yaMtra, zataghnI, mUsaka ane mumuMDhI vigere iyamahiyA, gosIsa-sarasa-rattabaMdaNadaddara dinapaMcaMgulitalA, uvacitacaMdaNa- zatrothI pariveSTita che. evAM majabUta hovAthI ja e, ayodhya che, ajayya cha, kalasA, caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAra desabhAmA, bhAsatto-sitta-viula-va- ane surakSita rahelA che. tenA autALIza koThA che, aDatALoza jAtanA vagghAriyamaladAmakalAbA, paMcavana-sarasa-surabhimukapphapuJjovayArakaliyA, toraNo-vanamAlA-che. tathA te nirupadrava ane maMgaLalA che. daMDadhArI kiMkara kAlAguru-pavara kuMdarukaDajhaMtadhUvamaghamaghatagaMdhudhuyAbhirAmA, sugaMdhavaragaMdhiyA, devo, te bhavanonI cokI kare che, temAM gomayAdi dvArA gAra liMpelI che, gaMdhava TibhUyA, accharagaNasaMghasaM viginnA, dibbatuDiyasahasaMpaNAdiyA, sabara- khaDI vigeredhI dhoLa karelo che ane gozIrSa caMdana tathA lAla caMdananA thApA yaNAmayA, acchA, saNDA, laNhA, ghaTTa', maTThA, pIrayA, nimmalA, mArelA che, tenA zikhara upara maMgala kaLa zo sthApelA che o vAraNA ura nippaMkA, nikaMkaDacchAyA, sappabhA, sarisarIyA, samirIyA, saujjoyA, paNa caMdana kalazonAM toraNo zobhI rahyAM che, temAM vAMdhelA caMdaravAthI te pAsAdIyA, darisaNijjA, abhirUvA, paDirUvA; ettha NaM asurakumArANaM nIce ( bhoya taLI yA ) sudhI laTakatI goLAkAra mALAonI zreNI jhUlI devANaM pajjattA-upajattANaM ThANA pannattA, tattha NaM bahave asurakumArA devA rahI che, suMdara, sugaMdhI ane paMcavarNI puSo verA elA che, kALo agara, uttama parivasati-kAlA, lohiyaktra-biMboTThA, dhavalapuSpadaMtA, asiya kesA, vAme kinna ane selArasa to sugaMdhI dhUma maghanadhI rahyo che, comera sugaMdha phelAI egakuMDaladharA, addacaMdaNANulittagattA, IsIsiliMdhapupphapagAsAI, asaMkili- rayo che ane jANe gaMdhanI guTikA na hoya? evA e bhavano baheMkI rahyo che. hAI, humAI, vatthAI, pavaraparihiyA, vayaM ca paDhama samaikaMtA-biiyaM vayaM emAM apsarAmono samUha raheto hovAthI ghaNI saMkaDAza jaNAya cha, divya Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 2 6. u0-goyamA ! puvaveriyassa vA vedaNaudIraNayAe, 6. u0--he gautama ! potAnA jUnA zatrune duHkha devA, popuvvasaMgaissa vA vedaNauvasAmaNayAe, evaM khalu asurakumArA devA tAnA jUnA mitrane sukhI karavA-e kAraNathI asurakumAra devo trIjI tacaM puDaviM gayA ya, gamissaMti ya. pRthivI sudhI gayA che, jAya che tathA jaze. asaMpattA, bhadde jovaNNe vaThmANA, talabhaMgaya-tuDiya-pavarabhUsaNa-nimmala- vAjAonA nAdo gAjI rahelA che, sarva jAtanAM ratno bharelA che tethI e gaNi-rayaNamaMDitabhuyA, dasamuddAmaMDiya-gahatthA, cUDAmaNi vicittaciMdhagayA, bhavano svaccha ane suMvALA che, cava.cakatAM (cIkaNAM) ane opelA che, surUvA,ma hiDiyA, maha juiyA, mahAyasA, mahabbalA, mahANubhAgA, mahAsokkhA, mArjita ane nIraja che, nirmaLa ane niSpaMka che, emAM AratI prabhA anAvRta hAravirAiyavacchI, kaDaya-tuDiyarthabhiyabhuyA, aMgaya-kuMDalagaTTagaMDayala-kannapI- che, e prabhAvALa, zrIvALAM, jhagamagatAM, uyotakALA, prasannatA pamADe tevAM, ThadhArI, vicittahatyAbharaNA, vicittamAlAmaulI, kallANaga-pavarayasthaparihiya, darzanIya, abhirUpa ane pratirUpa che. evA e bhavanomA paryApta ane aparyApta kahANagamahA'NulevaNadharA, bhAsuraboMdI, palaMvamANavaNamAladharA, divega vajeNaM, asurakumAra devonoM sthAno vahyAM che. xxx temA ghaNA asura kumAra devo diveNaM gaMdheNaM, diveNa phAseNaM, dizeNaM saMghayaNeNaM, viveNaM saMThANeNaM, divAe rahe che, teo varNa kALA, lohitAkSa ane biMbasama hoThavALA che, teonA iDDIe, divAe juIe, divAe pabhAe, divAe chAyAe, divAe acIe, divvegaM dAMta dhuMdanI kaLI jeyA ghoLA che ane keza kAkA che. teo DAbA kAnamA teeNaM, divAe lessAe darA disAo ujovemANA, pabhAsemANA, teNaM eka kuMDala paherecha, zarIre bhIrnu caMdana copaDe che, siliMdhranA puSpanI jevI tattha sANaM sANaM bhavaNAbAsasayasahassANaM, sANaM sANaM sAmANiyasAhassINa, prabhAvALA, AchAM, rAtA, komaLa, sUkSma ane halakA (bajana vinAnAM) tathA sANaM sANaM tAyatIsagANaM, sANaM sANaM logapAlANaM, sANaM sANaM aggamahi- uttama darone pahere che, teonI jubAnI hamezA kholatI rahe che. talabhaMgaka, sINaM, sANaM sANaM parisANaM, sANaM sANa aNiyA, sANaM sANaM aNiyAhi- baherakhAM ane bIjAM paNa ghareNAmAM jaDelA maNi ane ratnothI tebhonA hAtho vaINaM, sANaM sANaM AyarayakhadevasAhassINaM, agnesi ca bahaNaM bhavaNavAsI zobhI raghara cha, daze AMgIlomAM paherelI vITIothI teonA pocA suzodevANa ya, devINa ya AhevacaM, porevacaM, sAmitaM, bhaTrita mahattaragataM, mita che, cUDAmaNi nAmanA vicitra ratnanA cinhathI teono mukuTa dIpI ANA.Dasara-seNAva kAremANA. pAlegANA: mahatASSEtana-gIta-vAiya- rakho che, teo surUpa, mahAdhaka, mahAdyutika, mahAyazasvI, mahAvaLavALA, taMtI-tala-tAla tuDiya-ghaNamuiMgapaDaNavAiyaraveNaM divvAI bhogabhogAI muMja- mahAmabhAvabALA ana mahAsukhavALA cha, taAnA hRdayo hArabaDe virAjita cha, mANA viharati. kaDAM ane baherakhAMdhI teonI bhujAo zobhI rahI che, aMgada ane kuMDaLa paherelA, teonA gAlo karNapIThanAmanA AbharaNathI jhagamagI rahyA che, aneka prakAranAM ghareNAthI teonA hAtho caLakI rahyA che, teonA mAthA upara mALA ane mukuTa paNa vicitra che, teo kalyANakara vastrane pahere che, mAlA ane vilepanane vApare che, zarIre bhAsvara che, jhUlatI gALA pahere che ane divya evA vaNe, gaMdhe, sparza, saMhanane, saMsthAne, Rddhie, dyutie, prabhAe, chAyAe, teje ane zarIranA jhagamagATe tathA lezyAe karIne daze dizAone uyotita kare che-prabhAsita kare che. tathA teo pota potAnA lAkho bhavanAvAso upara, trAyAbiza devo upara, lokapAlo upara, paTTarANIo uparA sabhAo upara, senAo upara, senAdhipatio upara, ArakSaka devo upara ane bIjA paNa bhavanavAsI devo tathA devIo upara adhipatipaNuM, purapatiparNa khAmipaNu, bhartapaNuM ane vaDilapaNuM mogave che, teone AjJAmA rAkhe che, saradArI bhogave ke ane vIjAo pAse paNa potAnA uparipaNAnuM pAlana karAve che tathA teo nitya cAlatA nATya, gIta, vAjA-vINA, hathelI, kAMsI, zuTita ane megha jevo gaMbhIra mRdaMga e yadhAnA divyanAda vaDe divya ane bhogya bhogone bhogavatAM lahera kare che. upara ApelA asura-paricayamAM jaNAvelI keTalIka hakIkato to mAnavI kriyAone maLatI Ave tema che, jemake, tyAM hathIyAro hovAnaM. cokIdAro hocAnu, chANa vigerethI liMpavA, khaDI vigerethI dhoLavana ane sugaMdhI dhUna baLato hobArnu jaNAvyuM che tathA teone kapaDAM paheravAna, zarIre caMdana copaDavAna Age hAtha bhane kAnamA ghareNa paravAna jaNAnyu A vadhI rIto mAnavasamAjamA pracalita che te vAta pratyakSa siddha che. A vipe AvA prazno thAya che ke sAre sAM-asuralokamAM-sAMpradAyika rIte jhADapAna nthI, dhAtunI khANo gathI, agni nathI tema nadIo nathI, to pachI tyAM hathIyAro zenAM banyAM? koNe ghaDyAM? chANa kyAthI Avyu ? khaDI kyAthI AvI? rujI khetI thayA vinA kapaDA zI rIte banyAM ? keoge vaNyAM? vaNavAno yantro kyAthI AvyAM! koNe banAvyo ? agni vinA dhAzI rIte vakyA? dhA paNa kyAthoAvyo? dhAtuo vinA pareNAM zenA thayo ? ane te kANe ghaDyAM? vaLI / paricayamA latyu cha ke, 'teone divya saMhanana che' jainaparibhASAmA 'saMhanana' zada hADakAMnI racanA vizeSano ghotaka che (-jUo bhagavatI pra0 kha0 pR. 34-2 TippaNa) deyone hADakA hoya e, to jaina RSio paNa mAnatA nathI, to pachI teone divya saMhanana hovAnuM zI rIte ghaTe? 'ArSamanusaMdadhIta' nI dRSTIe A bAvatarnu samAdhAna karatAM zrImalaya girijIe (prajJApanA TIkA pR068 mAM) jaNANUcha ke, A sthaLe 'saMhanana' zabdano mukhya ane samaya prasiddha artha na karatAM lAkSaNika evo zakti artha karavo. huM to mArnu chaTha ke. e deva paricayanA ulekhamA A rIte jo te AkhA varNananoja lAkSaNika artha karavAmAM Aye to te vadhu varAvara saMgata thaI zake che, anyathA AgaLa jaNAvelA eka pakSa praznasamAdhAna tharbu azakya jaNAya che. vaLI eka paricaya aapnaa| pote ApalaM vadhu ya varNana lAkSaNika zabdAmA ja kare e paNa ghaTatuM nathI, tethI Azisura' pAbdano mULa bhAva vizeSa vicAraNIya che, ema mane lAge cha bhane e mATe AgaLa paNa eka TippaNa, jemAM yAskanA nirukanuM pramANa TAMkI batAvyu che-sApaLa cha:-anu.] 1. mUlapaTAyA:-gautama ! pUrvavairika sya vA vedanodIraNatayA, pUrvasaMgatasya vA vedanopazamagAyA, evaM khaLa asurakumArAH devAstRtIyAM pRthivIM hAtAca, gamiSyanti ca:-anu. . Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsatra. 1 7. pra0-aMthi NaM bhaMte ! asurakumArANaM devANaM tiriyagati- 7. pra0--he bhagavan ! te asurakumAromA evaM sAmarthya Theke visaeM paNNatte ? teo, potAnA sthAnathI tirache jai zakeM? 7. u0--haMtA, asthi. 7. u0---he gautama! hA, teomA potAnA sthAnathI tirache javAnuM sAmarthya che. 8. pra0-kevai (ti)yaM ca NaM bhante ! asurakumArANaM devANaM 8. pra0--he bhagavan ! te asurakumAro potAnA sthAnathI ketiriyaM gaivisae paNNatte ? TalA bhAga sudhI tirachA jai zake che ? 8. u0-goyamA ! jAva-asaMkhejA dIva-samuddA, naMdissa- 8. u0-he gautama ! potAnA sthAnathI yAvat-asaMkhya dvIpa vararaM puNa dIyaM gayA ya, gamissanti ya. samudro sudhI tirachA javAna teornu mAtra sAmarthya che. paNa teo naMdIzvara dvIpa sudhI to gayA che, jAya che ane jaze paNa kharA. 9. pra0-kiMpattiyaM NaM maMte ! asurakumArA devA naMdissaravaraM 9. pra0--he bhagavan ! te asurakumAro naMdIzvara dvIpa sudhI dIpaM gayA ya, gamissati ya ? jAya che, gayA che ane jaze tenuM zuM kAraNa ? / 9. u0--goyamA ! je ime ara(rihaMtA bhagavaMtA, eesi 9. u0--he gautama! je A arihaMta bhagavaMto che, eonA janma. NaM jammaNamahesu vA, nikkhamaNamahesu vA, NANappAyamahimAsa vA, utsavamA, dIkSA-utsavamA, jJAnotpattimahotsavamA ane parinirvANanA parinivvANamahimAsu vA, evaM khalu asurakumArA devA naMdIsaravaraM utsavamA e asurakumAra devo naMdIzvara dvIpa sudhI jAya che, gayA che davaM gayA ya, gamissaMti ya. ane jaze-arahatanA janma vagerenA utsavo, asurakumAra devone naMdIzvara dvIpa javAna kAraNa che. 10. pra0-asthi NaM asurakumArANaM devANaM uDuM gativisae ? 10. pra0-he bhagavan ! te asurakumAromAM evaM sAmarthya che ke teo, potAnA sthAnathI uMce jai zake ? 10. u0-haMtA, asthi. 10. u0--he gautama! hA, teomAM potAnA sthAnathI uMce javAnuM sAmarthya che. 11. pra0-kevai (ti)yaM ca NaM bhante / asurakumArANaM devANaM 11. pra0-he bhagavan ! te asurakumAro potAnA sthAnathI u gativisae ? keTalA bhAga sudhI uMce jai zake cha ? 11. u0-goyamA! jAva'cae kappe, sohammaM puNa kappaM 11. u0-he gautama ! teo potAnA sthAnathI yAvat-acyuta gayA ya, gamissati ya. kalpa sudhI upara jai zake che-teonI uMce javAnI mAna ATalI zakti che. paraMtu teo tyAMsudhI koIvAra gayA nathI, jaze nahIM ane jatA paNa nathI. kiMtu saudharma kalpa sudhI to teo jAya che, gayA che ane jaze paNa kharA. 12. pra0-kiMpattiyaM NaM bhante ! asurakumArA devA sohamma 12. pra0--he bhagavan ! te asurakumAro uMce saudharmakalpa sudhI kappaM gayA ya, gamissati ya? jAya che, gayA che ane jaze tenuM zuM kAraNa ? 12. u0-goyamA ! tasi NaM devANaM bhavapacaiavarANubaMdhe, 12. u0 ----he gautama ! te devone janmathI ja vairAnubaMdha (bhavate NaM devA vikavvemANA, pariyAremANA, vA Ayaravakhe deve vittA- pratyayika vaira) che. vaikriyarUpone banAvatA tathA bhogone bhogavatA te seMti, ahAlahusagAI rayaNAI gahAya Anae egaMtamaMtaM avaka- devo AtmarakSaka devone trAsa upajAve che tathA yathocita nAnAM nAnAM (kA)maMti. ratnone laI pote ujjaDa bhAgamA cAlyA jAya che. 13. pra0-asthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM ahAlahusagAI 13. pra0--he bhagavan ! te devo kane yathocita nAnAM nAna ratno hoya che ? rayaNAI? 1. mUlacchAyA:-asti bhagavan ! asurakumArANAM devAnAM tiryaggativiSayaH prajJataH ? hanta, asti. ki pacca bhagavan ! asurakumArANAM devAnAM tiryaggativiSayaH prajJaptaH ? gautama ! yAvat-asaMkhyeyA dvIpa-samudrAH, nandIzvaravaraM punItaM gatAca, gamiSyanti ca. kiMmatya bhagavan ! asurakumArA: devAH nandIzvaravaraM dvIpaM gatAzca, gamiSyanti ca ? gautama | ye ime anto bhagavantaH, etepAM janmagahe pu dA, niSkramaNamaheSu vA, zAnotpAdamahimAsu vA, parinivANana himAsu vA, evaM khalu asurakumArAH devAH nandIzvaravara dvIpaM gatAtha, gamiSyanti ca. asti asurakumArANAM devAnAm Urya gativiSayaH ? hanta, asti. kiyaca bhagAn ! asurakumArANAM devAnAm Urya gativiSayaH ? gautama! yAvat-acyutaH kalpaH, saudharma punaH kalaMgatAzca, gamiSyanti ca. kiMpratyayaM bhagavan ! asurakumArAH devAH saudharma kalyaM gataHzca, gamiSyanti ca? gautama | teSAM devAnAM bhavaprayayavairAnuvandhaH, te devAH vikurvantaH, paricArayanto vA AtmarakSakAn devAn vitrAsayanti, yathAla ghurUkAni ratnAni gRhItvA bhAramanA ekAntam gantam avakrAmanti. santi bhagavan ! teSAM devAnAm yathAlaghukhakAni ratnAni ?:-anu. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 2. 13. u0-hato, asthi. 13. u0--he gautama ! hA, teonI pAse nAnAM nAnAM ratno hoya che. 14. pra0--se kahamiANi pakareMti ? 14. pra0--he bhagavan ! jyAre te asuro, vaimAnikonAM ratno upADI jAya tyAre vaimAniko teone zuM kare / / 14. u0--(tao) se pacchA kArya pavvahati. 14. u0-he gautama ! ratno lIdhA pachI te asurone (vai mAniko dvArA) zArIrika vyathA bhogavayI paDe che. 15. pra.-pabhU NaM bhaMte ! asurakumArA devA tattha gayA ceva 15. pra0--he bhagavan ! upara gayA evA ja te asurakumAra samANA tAhiM accharAhiM saddhiM divvAiM bhogabhogAiM bhuMjamANA devo tyAM rahelI apsarAo sAthe divya ane bhogavavA yogya bhogone viharittae. bhogavI zake kharA-bhogavatA rahI-viharI zake kharA ? 15. u0--No iNaDhe samaDe, se (te) NaM tao paDiniyattaMti, 15. u0-he gautama ! e pramANe karavAne te asurakumAra tato paDiniyattittA ihamAgacchaMti, jai NaM tAo accharAo devo samartha nathI. kiMtu teo tyAMthI pAchA vaLe che ane ahIM ADhAyaMti, pariyANaMti, pabha NaM te asarakamArA devA tAhi a- (potAne sthAne) Ave che. jo kadAca te apsarAo teono Adara ccharAhiM saddhiM divyAI bhogabhogAiM bhuMjamANA viharittae : ahaNa kara, teone svAmI tarIke svIkAre to te asurakumAra devo, te tyAM rahelI-uparanI-apsarAo sAthe divya ane bhogavavA yogya tAo accharAo no ADhAyati, no pariyANaMti, No NaM pabhU te bhogone bhogavI zake che-bhogavatA rahI-viharI-zake che. have kaasarakamArA devA tAhiM accharAhiM saddhiM divvAI bhAgabhAgAi dAca te apsarAo teono Adara na kare tathA teone svAmI bhuMjamANA viharittae, evaM khalu goyamA ! asurakumArA devA so- tarIke na svIkAre to te asurakumAra devo, te apsarAo sAthe sora hamma kappaM gayA ya, gamissati ya. divya ane bhogavatrA yogya bhogone bhogavI zakatA nathI. he gautama / asurakumAra devo, saudharma kalpa sudhI gayA che, jAya che ane jaze' tenuM pUrva pramANe kAraNa che. 16. pra0-kevaiakAlassa NaM bhaMte / asurakumArA devA uDU 16. pra0--he bhagavan ! keTale samaye-keTalo samaya vItyA uppayaMti, jAva-sohamma kappaM gayA ya, gamissaMti ya? pachI-asurakumAra devo uMce utpate che-jAya che tathA yAvat-saudharma kalpa sudhI-gayA che ane jaze? 16. u0-goyamA ! aNaMtAhiM ussa ppiNIhiM, aNaMtAhi 16. u0-he gautama ! anaMta utsarpiNI ane anaMta avaavasAppiNIhi samatikaMtAhiM, asthi NaM esa bhAve loyaccherayabhUe sarpizI vItyA pachI lokamAM acaMco pamADanAra e bhAva utpanna thAya samuppajjai, jaMNaM asarakamArA devA uDu uppayaMti, jAva-sohammo cha ke, asurakumAra devo uMce uso che ane yAvata-saudharma kalpa kappo. sudhI jAya che. 17. pra0-kiM NissAe NaM bhaMte / asurakumArA 17. pra0-he bhagavan ! kai nizrAvaDe-kono Azraya karIneuppayanti, jAva-sohammo kappo ? te asura kumAra devo yAvat-saudharma kalpa sudhI jAya che ? 17, u0-goyamA! se jahA nAma e sabarA ivA, babbarA 17. u-he gautama ! jema koi eka zabarajAtinA loko. i vA, DhaM (TaM) kaNA i vA, bhuttuA i vA, paNhayA (palhayA)i babbarajAtinA loko, DhaMkaNajAtinA loko, bhuttuajAtinA (1) loko. vA, paliMdA i vA egaM mahaM ragaM vA, kha (ga).TuM vA, daggaM vA, pahajAti (?) nA loko ane puliMda loko eka moTA jaMgalano, dariM vA, visamaM vA, pavvayaM vA NIsAe sumahallamavi AsabalaM khADAno, jaladurgano ke sthaladurgano, guphAno, khADA ane vRkSothI 1. mUlacchAyAH-hanta, santi. atha katham idAnIM prakurvanti ? teSAM pazcAt kAyaM pravyathante. prabho bhagavan ! asurakumArA devAstatra gatAzcaiva samAnAstAmirapsarobhiH sArdhaM divyAni bhogabhogyAni bhuJjAnA vihartum ? nA'yam arthaH samarthaH. atha tataH pratinivartante, tataH pratinivRttya atrA''gacchanti, yadi tA apsarasaH Adriyante, parijAnanti, prabhavaste asurakumArA: devAstAbhirapsarobhiH sArdha divyAni bhogabhogyAni bhujhAnA vihartum, atha tAH apsaraso no Adriyante, no parijAnanti no prabhavaste asu'kumArA devAstAbhiH-apsarobhiH sArdhaM divyAni bhogabhojyAni bhuJjAnAH vihartum , evaM khalu gautama! asurakumArAH devA saidhirma kalpaM gatAca, gamiSyanti ca, kiyatkAlena bhagavan ! asurakumArAH devAH Urdhvam utsatanti, yAvat-saudharma kalpaM gatAca, gamiSyanti ca ? gautama! anantAbhiH utsarpiNIbhiH, anantAbhiH avasarpiNibhIH samatikAntAbhiH, asti eSa bhAvo lokAzcaryabhUtaH samutpadyate, yad asurakumArA devAH Urdhvam utpatanti, yAvat-saudharmaH kalpaH. kiM nidhAya bhagavan / asurakumArA devA Urdhvam utpatanti, yAvat-sAdharmaH kalpaH? gautama ! sa yathA nAma zabarA vA, barbarA vA, DhakaNA vA, bhuttukA vA, praznakA vA, pulindA vA, ekaM mahad araNyaM vA, gartA vA, durga vA, darI vA, viSama vA parvataM vA nizrAya sumahad api azvabalam:-anu. 1. zabara, babara, DhaMkaNa, bhuttua, palha ane puliMda-e cha e zabdo jUdI jUdI anArya jAtinA sUcaka che. emAMnA keTalAka zabdo to anArya dezanA paNa vAcaka che. anArya dezonI ane anArya jAtinI gaNatrIne prasaMge e viSe sUtrakRtAMga, praznavyAkaraNa ane prApanA upAMgA nIce pramANe jaNAvyu : . Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka- 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, vo, hatthibalaM vA, johabalaM vA dhaNubalaM vA Agalati, evAmeva gIca thaela bhAgano ane parvatano Azraya karI eka sArA ane asurakumArA vi devA NaNNattha arihaMte vA, arihaMtaceiANi vA, moTA paNa ghoDAnA lazkarane, hAthinA lazkarane, yodhAonA lazkaaNagAre vA bhAviapaNo nissAe ur3e uppayati, jAva-sohammo rane, dhanuSya (dhanuSyadhArI) nA lazkarane haMphAvadhAnI hiMmata 2.re kappo. che, e ja pramANe asurakumAra devo paNa arihaMtono, arihaMtanAM caityono ane bhAvita AtmA sAdhuono Azraya karI uMce yAvat.saudharma kalpa sudhI utpate-jAya-che. paNa te sivAya (arihaMta vigerenA Azraya sivAya) jatA nathI. 18. pra-savve vi NaM maMte ! asurakumArA devA u u- 18. pra0--he bhagavan ! zuM badhA ya asurakumAro yAvatppayaMti, jAva sohammo kappo ? saudharma kalpa sudhI uMce utpate-jAya-che ? 18. u0-goyamA ! No iNadve samaDhe, mahiDDiyA kaM asu- 18. u0--he gautama! e artha samartha nathI-badhA ya asurarakumArA devA uDu uppayaMti, jAva-sohammo kappo. kumAra devo uMce atA nathI. kiMtu moTI RddhivALA asurakumAra 19..pra0--esa vi NaM bhaMte ! camare asuriMde, asurakumAra- devo uMce yAvat-saudharma kalpa sudhI jAya che. rAyA uDu uppar3aapurvi jAva-sohammo kappo ? 19. pra0--he bhagavan ! zuM e asureMdra, asurarAja camara paNa 19. u0-haMtA, goyamA!. koi vAra pUrve upara yAvat-saudharma kalpa sudhI gaelo cha ? 20. pra0--aho NaM bhaMte! camare, asuridai, asurakumArarAyA 19. u0--he gautama! hA, (pUrve e camara paNa upara gaelo che.) mahiDDIe, mahajjuIe, jAva- kAha papiTTA ? 20. pra0.-he bhagavan ! nIce raheto asureMdra, asurarAja camara kevo moTo RddhivALo che; kevo moTo kAMtivALo che ane yAvattenI te Rddhi kyAM gai? " sg-jvnn-sbr-bbbr-kaay-murNddo-dugonn-pknnyaa| "zaka, yavana, zabara, barbara, kAya, muraMDa, dugoLa (1) pakvaNaka, bhA. akkhAga-hUNa-rAmasa-pArasa-khasa-khAsiyA ceva // 1 khyAka, hUNa, romasa, pArasa, khasa, khAsika, duvila, yala, (?) bosa (1) duvila-yala-vAsa-bokasa-bhila-uda-puliMda-koMca-bhamara-rUyA / bokasa, bhita, aMdha, puliMda, kAca, bhramara , rUya, kAMboja, cIna, cuMcuka, koMbAyacINa-cuya-mAlaya-damila-kulakkhA ya // 2 mAlaya (1) mila ane kulAkSa" e badhA anAryadezo che:-sUtrakR. pR0 sUtrakRtAMga pR0 123. 123. "saka-javaNa-sabara-babbara-gAya-muruDa-uda-bhaDaga-tittiya-pakkaNiya-kulakkha- "zaka, yavana, zabara, barbara, kAya, muruMDa, uda, bhaDaka, tittaka, goDa sIhala-pArasa-koMca aMda-davila-billala-puliMda- arosa-DoMba-pokaNa gaMdhahA- pakaNika, kulAkSa, goDa, siMhala, pArasa koca, aMdhra, (aMdha) drAviDa, raMga-bahalIya-jA-roma-mAsa bausa-malayA-cucuyA ya cUliyA kokaNagA metta- bilvala, pulinda, aroSa, Deba, pokaNa, gaMdhahAraka, bahalIka, kala. roma pAhava-mAlava mahura-AbhAsiya-aNaka cINa-lhAsiya khasa-khAsiyA nehura- mASa, bakuza, malaya, cuMcuka, cUlika ( cola ?), koMkaNa, bheda, paDava. sahamaTiza-Araba-Dobilaga kaNa-kekaya hUNa-romaga-ruru-marugA cilAyavi- mAlavA, mahurA, AbhASika, anaka (anarka), cIna, hAsika. khasa. khAsiya. sayavAsI ya"-praznavyAkaraNa pR0 14. mehara, mahArASTra, mauSTika, Araba Dobilaka, kuhaNa, kekaya, hUNa, romaka, ruru, maruka, ane kirAta dezanA rahIza"-e badhI anArya prajA che: praznavyA0 pR0 14. "sagA javaNA cilAyA sabara-babbara-muraMDa-uda-bhaDaga-niNNaga- pANiyA __ "zaka, yavana, kirAta, zabara, barSara, muraDa, uTTa, bhaTaka, nimraka kulakkha-goDa-siMhala-pArasa-godhA koMca aMbaDA-da mila-cillala-puliMda-hAra pakaNika, kulAkSa, goDa, siMhala, pArasa, godha, kAca, aMbaDa (1) dramila, osa-dova-yokaNa aNaga aMdhA hAravA pahaliya ajjhala-roma mAsa bausA cilala, puliMda, hAra (1), osa (?), DoMba, vokaNa, anaka, aMtha (dha), hAravamalayA ya baMdhuyA ya sUya li-koMkaNaga-meya padava-mAlava-maggara-AbhA siA pahalika, adhyala-adhvara, gema, bhASa, bakuza, malaya, baMdhuka, sUyali (?) kaNavIra lhasiya-khasA khAsiya-NehUra-moDha-.bila.galaosa-paosa-kapheyaga koMkaNa, meda, palhava, mAlava, maggara (?), AbhASika, kaNavIra, lhAsika, haNa-romaga-hUNa-romaga-bharu masya-cilAya visayavAsI ya"-prajJa panA upAMga khasa, khAsika, nehUra, mUDha, Dovila, galaAsa (2) pradeSa, kataka, pR0 55. haNa, romaka, hUNa, romaka (?) bharu, maruka, ane kirAta" e badhI bhanAryajAtio che:-prajJApanA. pR0 55. mA badhA nAmomA pATha-vaiSamyane lIdhe kharAM nAmornu pRthakaraNa thaI zakatuM nathI. to paNa upara AvelAM (zabara, barbara palhaya vA paNhaya, puliMda)e cAra nAmo to e traNe pAyemA nAdhAelA che-anu0 1. mUlacchAyAH-vA, hastibaram vA, yodhabalam vA, dhanurbalaM vA Akalayanti, evameva asurakumArA api devAH nAnyatra (nanvatra ) arhato vA, arhacaityAni vA, anagArAn yA bha vitAtmano nidhAya Urdhvam utpatanti, yAvata-saudharmaH kalpaH. sarve'pi bhagavan / asurakumArAH devA Urvam utpatanti yAvat-saudharmaH kalpaH ? gAtama ! nA'yam arthaH samarthaH, maha dhakAH asurakumArAH devA Urdhvam utpatanti, yAvat-saudharmaH kalpaH. eSo'pi bhagavan ! camaraH asurendraH, asura kumArarAja Urdhvam utpatitapUrvaH yAvat-sAdharmaH kalpaH 1 hanta, gAtama!. adho bhagavan / camaro'surendraH, asurakumArarAjo 'mahardhikaH, mahAdyutikaH yAvat-kutra praviSTA ?:-anu . Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. u0--kUDAgArasAlAdiinto bhANianvo. zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe - zataka 3.-uddezaka 2. 20. u0--he gautama! pUrve kahyA pramANe kUTAkAra zAlAnu udAharaNa kahe. 1. prathamoddezake devAnAM vikurvaNA uktA, dvitIye tu tadvizeSANAmevA'surakumArANAM gatizaktiprarUpaNAya idamAhaH 'te NaM' ityAdi. 'evaM asurakumAra'--ityAdi. evamanena sUtrakrameNeti, sa cavam:-" uvari ega joyaNasahassaM ogAhitA, haTThA cegaM joyaNasahassaM vajettA, majjhe aTThahattare, joyaNasayasahasse, ettha NaM asurakumArANaM devANaM causAda bhavaNa vAsasayasahassA bhavaMtIti akkhAyaM" ityAdi. 'veuvvemANA va tti saMrambheNa mahad vaikriyazarIraM kurvantaH, 'pariyAremANA va tti paricArayantaH-parakIyadevInAM bhogaM kartukAmA ityarthaH. 'ahAlahussagAI' ti yathA-ucitAni, laghusvakAni amahAsvarUpANi, mahatAM hi teSAM netum , gopayitu vA azakyatvAditi yathAlaghusvakAni, "atha alaghUni-mahAnti-variSThAni" iti vRddhAH. 'AyAe' tti AtmanA svayamityartha:. 'egaMtaM' ti vijanam , 'aMtaM' ti dezam , 'se kaha iANi pakareMti' atha kim idAnIm-ratnagrahaNAnantaramekAntApakramaNakAle prakurvanti vaimAnikA ratnA''dAtRNAmiti. 'tao se pacchA kAyaM. pavvahaMti tti tato ratnAdAnAt , 'paccha' tti anantaram , 'se' tti eteSAM ratnAdAtRgAm-asurANAM kAyam-deham , pravyathante-prahAraimadhnanti vaimAnikA devAH. teSAM ca pravyathitAnAM vedanA bhavati jaghanyenAntarmuhUrtam , utkRSTataH SaNmAsAn yAvat. 'sabarA ivA' ityAdau zabarAdayo'nAryavizeSAH. 'khaDDe va tti gartAm , 'duggaM va' tti jaladurgAdi, 'dariM va' tti darIm-parvatakandarAm , 'visamaM va' ti viSamam-gartA--tarvAdyAkulabhUmirUpam , 'nissAe' tti nizrayA--Azritya, 'dhaNubale va tti dhanurdharabalam , 'Agalati' tti Akalayanti 'jeSyAmaH' ityadhyavasyanti-iti 'naNNastha' tti nanu nizcitam 'arihaMte vA-nissAe uDUM uppayati' atra ihaloke, athavA nAnyatra tada nizrAya anyatra na.-na tAM vinetyarthaH. asurakumAra:- 1. prathama uddezakamAM devonI vikurvaNA--zakti saMbaMdhe hakIkata kahevAI. A bIjA uddezakamAM paNa devonI-asurakumAronI-ja gatizakti saMbaMdhe prarUpaNa thaze. ane te mATe kahe cha ke, ['te NaM' ityAdi.] ['evaM asurakumAra'--ityAdi.] A sUtrakramavaDe kahe. te A pramANe:-"upara eka hajAra yojana avagAhIne ana nIce eka hajAra yojana choDI daIne vace eka lAkha ane aThThayotera hajAra yojana jeTalA bhAgamA asurakumAra paricAraNA. devonA cosaTha lAkha bhavanAvAso cha, ema kayuM che-ityAdi." [ veuvdhemANA va ' tti ] saMraMbha pUrvaka moTA vaikriya zarIrane karatA. [' pariyAremANA vatti ] paricAraNA karatA-bIjAnI devIo sAthe bhoga karavAnI icchAvALA. [' ahAla hurasagAI tti ] yathocitapaNe nAnA svarUpavALAM arthAt bona asAmarthya, nAnAM. te asuro nAnAM ratnone ja upADI jAya che, kAraNa ke, teo moTA ratnone laI jaI zakatA nathI tema taone saMtADI paNa zakatA nathI mATe vRddho. upara nAnAM nAnAM ratno kahyAM che. ['ahA'la hussagAI'] A zabdano bRddha puruSoe A pramANe artha kayoM che:-athA'laghu-svakAni arthAt nAnAM nahIM paNa moTA eTale uttama jAtanAM ratno." [' AyAe ' tti ] potAnI jAte. [ 'egaMtaM ' ti ] nirjana-ujaDa [ 'aMta'ti ] bhAgamA. [se kaha iANi pakareMti ' ] have-ratnonuM grahaNa kA pachI-ekAMta jagyAe javAne samaye te ratnone lenAra asurone vaimAniko zuM kare cha ? [tao se asone pacchA kArya pavvahaMti 'ti ] ratnonuM grahaNa karyA [ paccha ' ti] pachI ratnone lenArA athavA ratnone pAchAM nahi denArA evA asuronA zarIra upara mAra bhane pIDA, prahAra dvArA vaimAniko pIDA utpanna kare che. pIDA pAmelA asurone vedanA thAya che ane te vedanA ochAmAM ochu aMtarmuhurta sudhI ane vadhAramA aba divadhAre cha mahinA sudhI raha-thAya che. ['sabA i vA '] ityAdi sUtramA zabara vagare eka prakAranA anAyoM che. [ 'khaTuM va ' ti] khADAno, [ duggaM va 'tti] jaLadurga ke sthaLadurgano, [' dariM va ' ti parvatanI guphAno, [visamaM va 'tti khADA ane vRkSothI gIca jamInano, nissaae| tti ] Azaro laine ['dhaNubala va' tti ] dhanurdharanA lazkarane, [' Agaleti ' ti AkaLe cha arthAt ' ame tene jItI le|' evo nizcaya kare che. kI naNNattha ti ] nandatra-A lokamAM arihaMtano ja Azraya-Azaro-laine ( asuro) uMce jAya che athavA nAnyatra-arihaMtano Azaro lIdhA nizrA. vinA tao uMce jada zakatA ja nathI. 21. pra0-caimareNaM bhaMte ! asuriMdeNaM asuraraNNA sA divvA 21. pra0-he bhagavan ! asureMdra, asurarAja camare te divya devir3I, taM ceva jAva-kiNNA laddhA, pattA, abhisamaNNAgayA ? devaRddhi ane yAvat-te badhu kevI rIte labdha kayu, kevI rIte prApta karyu ane kevI rIte sAme ANyuM ? 21. u0--evaM khalu goyamA ! te gaM kAle NaM, te NaM samae 21. u0--he gautama ! te kALe, te samaye A ja jaMbUdvIpa NaM iheka jaMbUdIve dIve, bhArahe vAse viMjhagiripAyamUle bebhele nAma nAmanA dvIpamAM, bhArata varSamA vidhya nAme pahADanI taLeTImAM 1. mUlacchAyA:-kUTAkArazAlAdRSTAnto bhaNitavya :-anu0 2.pra. chAyAH-uparyeka yojanasahasram avagAha, adhazcakaM yojanasahasraM varjayitvA, maye'STasaptatiyoMjanazatasaisra Ni, atrA'surakumArANAM devAnAM catuSpaSTirbhavanA''vAsazatasahasrANi bhavanti iti -AkhyAtam. 3. asya sUtrasya avacUrNoM ayaM pAThaH- anu. 1. Ane maLato pATha asurakumAronA varNakamAM prajJApanA ( ka. A0 pR0 99) mAM cha. 2. aba cUrNikAra mahAzayoe:-anu. 1. mRlacchAya:-camareNa bhagavan ! asurendraNa asurarAjena sA divyA devadhiH, tacaiva yAvat-kena labdhA, prAptA, abhisamanvAgatA? evaM khala gaiAtama ! tasmin kAle, tasmin samaye dava jammUdvIpe dvIpe, bhArate varSe vindhyagiripAdamUle vemelenAma-anu0 . Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.dezaka 2. saniyese hotyA. baNao tattha NaM vemele sarvise pUraNe nAmaM gAhAya parivasa aDDe, diye, jahA tAmahissa vavyA vahA geyalA, navaraM paDayaM dArumayaM paDiggahi karetA jAva vipulaM asaNaM, pANaM, sAimaM sAimaM jAya sayameva cApyudayaM dArumayaM paDiggahiaM gahAya muMDa bhavittA dANAmaH e pavvaja e payiNaM samAne taM vANabhUmIo pacoru kittA sayameva cauppuDayaM dArumayaM paDiggahiaM gahAya vebhele saMniyese utha-nI majjhimAI kulAI paramamudANamsa nipakhAyAraMvAe aDegA, jaM me puDame puDhaye pada kamppar3a me taM paAiNa dalaittae, jaM me doce puDae paDar3a kappar3a meM taM kAga - suNayANaM dalar3atara, jaM me tace puDaye Dar3a kappar3a me taM maccha - kacchabhANaM dalaittae, jaM me cautthe puDaye paDar3a meM kappar3a taM appaNA ahArettae tti kaTTu evaM saMpees, kalaM pAuppabhAe rayaNIe taM deva niravasesaM jAva - jaM me cautthe puDaye paDai taM appaNA AhAraM AhArei. tae NaM se pUraNe bAlatavastI teNaM orAleNaM, viuleNaM, payatteNaM paggahieNaM, bAlatapommeNaM taM caiva jAva-pemeTara sacivesarasa majjhaM majjheNaM niggacchati, pAua - kuMDiamAdIaM uvakaraNaM, cauppuDayaM dArumayaM padiggahiye ergatamate eDeDa vemelamsa saMnivesassa dAhiNa purasthime disImAge aniyamiMTalaM AlihitA saMlahaNAjUsa mAjUsie, bhASANapaDiyAivisae pAunagamaNaM nivaNe, bhagavaMtsudharmasvamipraNIta bhagavatIsUtra. 1. mUlacchAyAH - saMnivezo'bhavat varNakaH tatra vemele saMniveze pUraNeo nAma gRhapatiH parivasati - ADhyaH, dIptaH, yathA tAmaleH vaktavyatA tathA jJAtavyA, navaram - catuSpuTakaM dArumayaM pratigrahaM kRtvA, yAvat- vipulam azanam, pAnam khAdimam, svAdimaM yAvat khayameva catuSpuTakaM dArumayaM pratipra gRhItvA muNDo bhUtvA dAnamayyA pravrajyayA dhvajito'pi ca san tat caiva yAvat- AtApanabhUmitaH pratyavarutha svayabheva catuSpuTakaM dArumayaM pratigrahaM gRhItvA vebhele saMniveze ucca-nIca madhyamAni kulAni gRhasamudAnasya bhikSAcaryayA aTitvA yad mama prathame puTake patati kalpate mama tat pathi pathikAnAM dAtum, yad mama dvitIye puTake patati kalpate mama tU vAva zunavAnAM dAtum, yad gama tRtIye puTake patati kalpate mama tad matsya-kacchAnAM dAtum yad mama caturthe puTake patati mama kalpate tad AtmanA Ahartum iti kRtvA evaM saMprekSate, kalyaM prAduSprabhAtAyAM rajanyAM taccaiva niravazeSaM yAvat-yad mama caturthe puTake pati tad AtmanA AhAram AhArayati tataH sa pUraNo bAlatapasvI tena udAreNa, vipulena, prayatnena pragRhItena bAlatapaskarmaNA taccaiva yAvat-vemelasya sannivezasya madhmamadhyena nirgacchati, pAdukA- kuNDikAdikam upakaraNam. catuSpuTakaM dArumayaM pratigraham ekAntam antaM sthApayati, vebhelasya sannivezasya dakSiNa-paurastye digbhAge ardhanivartanikamaNDalam Alikhya saMlekhanA - jUSaNAjUpitaH, pratyAkhyAtabhakta pAnaH pAdapopagamanaM nipannaH --- anu0 2 55 " " 3 yemela nAmano saMniveza hato. varNaka te vemela nAme saMnivezarmA raNa nAmano gRhapati rahe to hato. te ADhya ane dIpta hato. grAmaditapasvInI peThe A pUraNanI paNa vaktavyatA kahevI vizeSa e ke cAra khAnAvA lAkaDa nuM pAtra pharIne yAvat --- tripula khAna, pAna, khAdima - mevA vagere ane strA dina mazAkhA yagere ( bhAta bhAtanA padArthothI jJAtine bhojana ApI) yAvat - potAnI meLe ja te cAra khAnAvAluM lAkadAnuM pAtra uDne muMDa thaine 'dAnAmA nAmanI pramajya baDe te pUraNa gRhapatti prAjita thayo (adhuM pUrvapramANe ja kahetuM.) yAvat-te pUraNa tapasvI AtApana bhUmidhI nIce AvI, potAnI meLe ja te cAra khAnAvALu lAkaDAnuM pAtra laI te vebhela nAmanA sannivezamAM uMcA nIcA ane madhyama kuLomAM bhikSA levAnI vidhi pUrvaka bhikSA mATe pharyo, ane bhikSAnA nIce pramANe cAra bhAgo karyA-je kAMi mArA pAtranA pelA khAnAmAM Ave te mAre vATamAM maLatA vaTemAguone denuM paNa khAvuM nahIM, je kAi mArA pAnA bIjA sAnAmAM Ave te mAre kAgaDA ane kutarAone khavarAyatuM, je kAMi mArA pAtranA bIjA khAnAmAM paDe te mAre mAchalAMone ane kAcAone parAyI devu ane ke kAMi mArA theSA nAma paDe te mAre lAvAne mAThe kalpa che. ema karIne, ema vicArIne kAle prakAzavALI rAtrI yA pachI ahIM vadhuM pUrva pramANe ja kahe. yAvat -- je mArA cothA khAnAmAM paDe che tenA pote AhAra kare che. pachI pUraNa nAme vADhatapasvI, te udAra, vipula, pradatta ane pragRhIta bAlatapakUrmavaDe ahIM vadhuM pUrva pramANe ja kahenuM yAvat te vebhela nAmanA saMnivezanI vaccovaca nIkaLe che, nIkaLI pAvaDI tathA kuMDI vagere upakaraNane tathA cAra khAnAvALA DAkaDAnA pAtrane ekAMte mukI te vebhela saMnivezathI agnikhUNe ardhanivartanika maMDaLane ALekhe che. ALekhI, saMlekhanA bhUSaNAthI jUSita dhai, khAna tathA pAnano tyAga karI se pUraNa tapasvI pAipopagamana nAmanuM anazana svIkArI ' devagata ' thayA. - 1. dona piTakamA buddhadevanA samasamayI cha dharmeopadezakAne ( tIrthakaronA) nAmagrAha uhe mI Ave che. jenAM nama A :- puraNa kAzyapa, maskarI gozAlaka ( maskarI eTale sAdhu, juo amarakAza jainabhASAmAM maMkhalI gozAla ) ajita kezakaMbala, prakuda kAtyAyana, saMjaya velArithaputra ane nigraMtha nAtaputra ( jaina bhASAmA - jJAtaputra- mahAvIra ) sUtrI upara lakhelI bAta uparathI A pUraNa tapasvI mahAvIranA samasamayI jaNAya. che eTale ( teo ) buddhanA paNa samasamayI hoya e saMbhavita che. mATe A pUraNa tapasvI ane bauddha graMthemAM nirdezelA tapasvI pUraNa kAzyapa-e bacne eka ja vyakti che ke jUdI jUdI che ? e viSe tapAsa karavAnI jarUra che. majjhimanikAya ( madhyama nikAya ) mAM e viSe jaNAyuM che: - " evaM me sutaM / sAvatthiyaM... atha ho piMgalakoccho brAhmaNo yena bhagavA "meM A pramANe sAMbha vastI (sAyAcI ) nagarImA tenupasaMkami, upasaMkaTamA bhaeko so viMgasa pigalako nAmanAmA gaMgAmI pArTI Ayo bhane ethe AdhIne Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 2. te' NaM kAle NaM, te NaM samae gaM ahaM goyamA! chaumatthakA- (have zrImahAvIra, potAnI hakIkata mATe kahe che)-he liAe ekArasavAsapariyAe chadaichadreNaM aNikkhitteNaM tayAkammeNaM gautama! te kALe, te samaye hu~ chadmasthAvasthAmA hatA ane .. mane dIkSA lIdhAM agIyAra varSa thayAM hatA. tatha. huM niraMtara saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe, puvvANupurvi caramANe, gAmANu __ cha? chaTTanA tapakarmapUrvaka saMyama ane tapavaDe AtmAne bhAvato. gAma duijjamANe jeNeva susumAra pure nagare jeNeva asoyavaNasaMDe pUryAnapUrvIe carato ane gAme gAma pharato je tarapha saMsamAra ujjANe, jeNeva asoyavarapAyave, jeNeva puDhavIsilApaTTao teNeSa (susumAra) pura nagara che, je tarapha azokavanakhaMDa che, je uvAgacchAmi, asogavarapAyavassa heTThA puDhavIsilAvaTTayaMsi aTThama- tarapha uttama azokanuM jhADa che ane je tarapha pRthivIzilApaTTaka . che te tarapha Avyo ane pachI te azokanA uttama vRkSanI heThaLa bhattaM parigaNhAmi, do vi pAe sAhaTu vagdhAriyapANI, egapogga pRthivI zilApaTTaka upara meM aTTamano tapa Adaryo. tathA hu~ banne laniviTThAdaTTI, aNimisaNayaNe IsiMpanbhAragaeNaM kAraNaM, ahApa- pagane bheLA karIne, hAthane nIce namatA lAMbA-karIne ane mAtra NihiehiM gattehiM, (savadizAha) gutte egarAiaM mahApaDimaM eka pudgala upara najara mAMDIne, AMkhone phaphaDAvyA sivAya, jarA upasaMpajjettA NaM viharAmi. te gaM kAle NaM. te gaM samaye gaM. zarIrane AgaLanA bhAgamA namatuM melIne, yathAsthita gAtrovaDe (sarva camaracaMcA rAyahANI ajiMdA, apurohiA yA vi hotthA. tara , iMdriyothI) gupta thaine, eka rAtrInI moTI pratimAne svIkArIne viharato hato. te kALe, te samaye camaracaMcA rAjadhAnImA iMdra na NaM se pUraNe bAlatabassI vahupaDipuNNAI duvAlasavAsAI pariyANaM __ hato, purohita na hato, have te pUraNa nAme bAlatapasvI, pUrepUrI bAra to pAuNittA mAsiAe saMlehaNAra attANaM jUsettA sAI bhattAI varSa sudhI paryAyane pALIne, mAsika saMlekhanAvaDe AtmAne sevIne. aNasaNAe chedett| kAlamAse kAlaM kiccA camaracaMcAe rAyahANIe sATha TaMka sudhI anazana rAkhIne, kALamAse kALa karI camaracaMcA voccho bhagavataM etadavoca:-ye ime bho gotama | samaNabrAhmaNA saMghino, bhagavAnI sAthe saMmoda kI. pachI te. eka ThekANe besIne A pramANe gaNino, gaNAcariyA, mAtA, yasassinA, titthakarA, sAdhu, sammatA bahujanassa- bolyo:-he gai'tama | je prasiddha tIrthakaro che te ATalA che:-pUraNa kAzyapa, seyya thIda-pUraNo kassapo, makkhaligosAlo, ajito kesakaMbalI, pakudho maskari gozAlaka, ajita kezavaMbala, pakudha kAtyAyana, saMjaya velAsthiputra kaccAyano, saMjayo velaputto nigaMTho nAtaputto."-cULasAropamasutta 30- ane nigraMtha hAtaputra. e badhA saMghI, gaNI, gaNAcArya, sAdhu ane bahujanapR0 139) saMmata yazasvI zramaNabrAhmaNo che." e ja graMthamAM bIje ThekANe mahAsatyaka "pUraNaM kassapaM, x makkhali - gosAlaM, ajitaM kesakaMbalaM, x pakudhaM sUtramAM-paNa pUraNa kAzyapanuM nAma Ave che e nAmavALo pAlI uDekha A kaccAyanaM, x saMjayaM cailaputta, x nigaMThaM nAtaputtaM-(mahAsacakasutta 36- sAme ja Apyo che. pR0 172) tathA bauddhaparva nAmaka marAThI graMthamA 'pUraNakAzyapa' viSe lakhatAM A pramANe jaNAvyu che ke: " pUraNakAzyapa-A eka pratiSThita gRhasthano putra hato. enA mAlike ene eka divase dvArapAlana kAma sopyu tethI potAnI mAna-hAnI thaelI samajI te virakta thayo. ane tyAMthI te turata sIdho araNyamI gayo. rastAmA coroe tenAM lugaDAM vigere luTI lIdhuM, tyArathI te nagna rahevA lAgyo. pachI te ekavAra gAmamA gayo tyAre lokoe tene paheravA mATe vaso ApyAM. paNa teNe karjA ke, ' vastra prayojana lajjA nivAravArnu cha ane lajjArnu mULa pApamaya pravRtti che, meM to pApamaya pravRttine dUra karI che ethI mAre vasonuM zuM kAma hoya?' tebhI e prakAranI nispRhatA ane asaMgatA joIne loko tenA anuyAyI thayA aneka hevAmAM Ave che ke, enA 80 hajAra ziSyo hatA-(bauddhaparva pra0 10 pR0 127):-anu. 1. mUlacchAyAH- tasmin kAle, tasmin samaye ahaM gAtama! chadmasthakAlikAyAm ekAdazavarSaparyAyaH SaSThaMSaSThena anikSiptena tapaskarmaNA saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan , pUrvA'nupUrva caran, prAmAnugrAma dravan yenaiva saMsumArapura nagaram , yenaiva azokavanakhaNDamudyAnam , yenaiva azokavara pAdapaH, yenaiva pRdhivI zilApaTTakaH tenaiva upAgacchAmi, azokavarapAdapasya adhaH pRthivIzilApaTTake aSTamabhaktaM parigRhvA mi, dvA api pAdA saMhRtya pralambita ANi: ekapudgala niviSTadRSTiH animiSita nayanaH, ISatprAgbhAragatena kAyena, yathA praNi hitaiH gAtraiH ( sarvendriyaiH ) guptaH, ekarAtrikI mahApratimAm upasaMpadya viharAmi. tasmin kAle, tammin samaye camaracaDacA rAjadhAnI anidrA, apurohitA cA'pi abhavat, tataHsa pUraNo bAlatapasvI bahuprati pUrNAni dvAdazavarSANi paryANaM prApya-pAlayitvA-mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM jUSitvA SaSTiM bhaktAni anazanena chittvA kAlamAse kAlaM kRtvA camaracaJcAyA rAjadhAnyA:-anu. 1. bauddhonA piTaka graMthomA susumArapurano nahi, paNa 'susumAragiri '-no ulleva maLI Ave che. eukha uparathI jANI zakAya che ke, 'susumAragiri' "bhagga' dezamA Avelo che. paraMtu A hakIkata nathI kaLI zakAtI ke, e'bhagga' deza kayo che ane kyA Avelo che ? 'susumAragiri 'nI sAthe A sUtramA AvelA 'suMsumArapura ' nuM vizeSa sAmya hovAthI kadAca susumArapura ane giri banne pAse pAse AvelA hoya ane 'bhagga' dezamA AvelA hoya. majjhimanikAyamA 'susumAragiri ne lagatA be uDekho maLI Ave che, je A pramANe che: 1. "evaM me sutaM / eka samayaM AyasmA mahAmoggallAno bhaggesu viharati 1. meM A pramANe sAMbhaLayuM che:- eka vakhata AyuSmAn mahAmAdasuMsumAragire mesakaLAvane migadAye"-(anumAnasutta 15-pR070) lyAyana bhagga dezamA AvelA suMsumAragiri nI pAse rahelA migadAya - mesa ___kaLAvanamA vihare che." ___ "2. evaM me sutaM / eka samaya AyasmA mahAmoggalAno bhaggeSu viharati 2. vIjA ulekhano anuvAda paNa evo ja che:-anu. saMsamAragire mesakaLAvane migadAye" (mAratajjaniyasutta 50 pR0 224 ) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3. - udezaka 2. 57 upavAsabhAe Apa iMdAe uNe tae NaM se camare asuriMde asurarAyA ahuNovane paMcavihAra pajjattIe pajjattibhAvaM gacchai, taM jahA :- AhArapajjattIe, jAva-bhAta-maNapajattIe, tae NaM se camere asude, asurarAyA paMcavihAra patI pajatibhAnaM gae samANe uDUM vIsasAe ohiNA Abhoei jAva- sohammo kappo, pAsai ya tattha sakaM deviMda, devarA, madhyaM, pAkasArANaM, sabakauM, sahasApalaM, vaJcapANi puraMdaraM, jAya-dasa dikhAo ujjovemANaM, pabhAse mANaM sauhamme kappe sauhamme vaDiMsae vimANe sarkasi sIhAsaNaMsi, jApa - divvAI bhogabhogAI bhujamANaM pAsa, imeyArUpe ajjhakhie, ciMtie, patthie, maNogae saMkappe samuppajjitthA: - ke sa NaM esa apathapatthara, duraMtapaMtalavakhaNe, harisiriparivaJjie, hINapuNNa rAjadhAnImA upapAta sabhAmAM yAvat-iMdrapaNe utpanna bhayo have te tAjo ja utpanna thalo asureMdra, asurarAja camara pAMca prakAranI paryAptivaDe paryAptapaNAne pAme che. te pAMca prakAranI paryApta A che:- AhAraparyApti ane yAvat bhASA manaH paryApti, have te asureMdra, asurarAja camara, pAMca prakAranI paryAptithI paryAptapaNAne pAmyA pachI avadhijJAnavaDe svAbhAvika rIte uMce yAvat sArthamakalpamAM, deveMdra, devarAja maMcacA, pAkazAsana, zatakratu sahasrAkSa hajAraLA vajrapANi- hAthamAM vajrane dhAraNa karanAra, puraMdara zakrane yAvat daze dizAbhane ajayALato tathA prakAzita karato ane saudharmakalpamA saudharmAvataMsaka nAmanA vimAnamAM, zakra nAmanA siMhAsana upara besI yAvat ditrya ane bhogavavA yogya bhogone bhogavato jue che. tene use jaMNaM mamaM imAe evArUpAe divyAe devIe jAya te prakAre joi te camaranA manamA Ae prakArano adhyAtmika, divve devANubhAve laddhe, patte, abhisamaNNAgae upi appussue ciMtita, prArthita manogata saMkalpa thayo :- are e maraNano icchuka, divAI bhogabhogAI muMbamANe vihara, evaM saMpeheMda, saMpehicA naThArI kSaNapALo, khAja ane zobhA vinAno tathA hINI puNya sAmANi aparisoya dene sAyeda evaM vAsI: kesa NaM caudazane dahADe janmela (e) koNa che ? je, mArI pAkhe A e 'esa dezaguppiyA ! apatthi apatthara, jAba- bhuMjamANe vihara ? prakAranI divya devaddhi yAvat divya devAnubhAva honA 'chatAtaNaM te sAmANiaparisocacacagA devA camareNaM asuriMdeNaM asura meM divya devaRddhi yAvat divya devAnubhAva ucca prApta ane abhisa raNNA evaM vRttA samANA haTTha-taTTha jAva - hayahiyayA karayalaparigga- manvAgata karyA chatAM paNa mArI upara vinA gabharATe ochI utAvaLehiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTu jaeNaM, vijaeNaM divya ane bhogavavA yogya bhogone bhogavato vihare che. ema vicArI vRddhAveMti, evaM vayAsI:- esa NaM devANuppiyA ! sakke deviMde, te camare sAmAnikasabhAmAM utpanna thaela devAne bolAvI A' pramANe devarAyA jAya-pihara tae gaM se camare asuriMde asurarAvA tesiMka:- he devAnupriyo ! are e maraNano icchuka yAvat-bhogone 1 " " bhogavato koNa che upAre asureMdra, asurarAja camare, te deyone pUrva pramANe phadhuM vyAre te sAmAnikasabhAmA utpanna thala devo te camaranuM kathana sAMbhaLI harSavALA, toSavALA yAvat-hRtaM hRdayavALA thA ane bane hAtha joDavApUrvaka daze nakhane bheLA karI zirasAvarte sahita mAyAmAM aMjali karI te devora te camarane jayaM bhaneM vija yathI vadhAvyo, pachI teo A pramANe bolyA keH -- he devAnupriyaM / e deveMdra, devarAja zakra yAvat-bhogone bhogavato vihare che. pachI asureMdra, asurarAja camara, te sAmAnikasabhAmAM utpanna thaela devonA bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUna, 2 1. mUlacchAyAH - upapAtasabhAyAM yAvat-indratayA upapannaH tataH sa camaro'surendraH, asurarAjaH adhunopapannaH paJcavidhayA paryAptyA paryAptibhAvaM gacchati, tayayAH AhArapalA, yAta bhASA-manaH patataH sa camaro'surendraH, aghurarAjaH pacavidhA paryA paryAptimA yataH san visA avadhinA AbhogagRti yAvat sAdharmaH kalpaH pazyati ca tatra zakraM devendram, devarAjam, maghavAnam, pAkazAsanam, zatakratum sahasrAkSam vajrapANim, puraMdaram yAvat-daza dizAH uddyotayantam, prabhAsayantaM saudharme kalpe saudharbhe'vataMsa ke vimAne zakre siMhAsane, yAvat-divyAni bhogyabhogAni bhuJjAnaM pazyati, ayam etadrUpaH AdhyAtmikaH, cintitaH, prArthitaH, manogataH saMkalpaH samudapadyataH kaH sa eSa aprArthita prArthakaH, durantaprAntalakSaNaH, ddIzrIparivarjitaH, hInapuNyacAtudazo yad mama asyAm etadrUpAyAM divyAya deva, yAvat divye devAnubhAge labdhe, prApte, abhisamanvAgate upari alpatsukyo divyAni bhogyabhogAni bhuJjAno viharati, evaM saMprekSate, saMprekSya, sAmAnikaparSadupapannakAn devAn zabdAyate, evam avAdItaH kaH sa eSa devAnupriyA ! aprArthita prArthakaH yAvat bhuJjAno bihAte tataste sAmAnikapadupapadmakA devAmareya anurendre, anurAjena evam uktAH samAnAH yAyAH karatalapada masta kRtvA jayena, vijayena vapanti evam avAdipuH eSa devAnupriyAH / zako devendraH, devarAja, yAvat-viharati tataH sa para asurendra, asurarAjasya anu * - , 1. prastuta sUtramAM AvelA indra, maghavana, pAkazAsana, zatakratu sahasrAkSa, vajrapANi ane puraMdara zabdo khAsa vicAravA jaivA che. mArA dhAravA pramANe vibhaekA bhane parANikoe karelo bhane bahusAra ahIM paTAvelo e zabdono artha sAkSaNika aupacArika yA AlaMkArika dhAI cha tema e zabdonA khAsa arthamAM vizeSa ghAlamela thavAthI rajanuM gaja thavA pAmyuM che ane ethI sAhitya ane tatvajJAnamAM bhISaNa goTALo ubho thayo - elo che. vartamAnamAM to Aja ghaNA samayathI e ja goTALo itihAsane nAme pUjAI rahyo che. A viSenA spaSTIkaraNa mATe yAskanA niruktano vizeSa mananapUrvaka abhyAsa karavo agasyano che. emAM emaNe AvA aneka zabdonA artha viSe sapramANa ane vigatavAra khulAsA ApalA che. A nAtamA 'asura' zabda viye eka TippaNa bhAgaLa ApI gayo buddhaM, te, bhA zabdAne paNa kAya prAdI zakAya te che:--- - anu* Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmibhaNIta bhagavatIsUtra. bhauga avakameDa. yeubiasamagghAeNaM samohaNati, jAva-docaM pi karIne te camara uttarapUrvanA digbhAga tarapha cAlyo gayo. prch| tege veunviasamagghAeNaM samohaNai, egaM, mahaM, ghoraM, ghorAgAraM, bhIma, kriyasamuddhAta karyo yAvat-pharI vAra paNa te vaiki samudghAtathI bhImAgAra, bhAsaraM, bhayANIyaM, gaMbhIraM, uttAsaNayaM, kAlaDuratta-mAsa- samavahata thayo. tema karIte camare eka moTaM, ghora, ghora AkAravalaM rAsisaMkAsaM joyaNasayasAhassIyaM mahAboMdi viuvvai, viuvittA bhayaMkara, bhayaMkara AkAravALu, bhAsvara, bhayAnaka, gaMbhIra, trAsa apphoDei, vaggai, gajjai, hayahesiaM karei, hasthigulagulAiaM upajAve evaM, kALI aDadhI rAtrI ane aDadanA DhagalA jevU kAlu karei, rahaghaNaghaNAiaM karei, pAyadaddaragaM karei, bhUmicaveDayaM dalayai, tathA eka lAkha yojana uMcaM moTuM zarIra banAvyu. tema karI te camara sIhaNAdaM nadai, uccholei, paccholei, tivaI chidai, vAmaM bhuraM potAnA hAthane pachADe che, kUde che, medhanI peThe gAje che, ghoDAnI Usavei, dAhiNahatthapadesiNIe aMguTThaNaheNa ya vi tiricchamuhaM peThe haNaNe che, hAthInI peThe kilakilATa kare che, rathanI peThe viDaMbei, mahayA mahayA saddeNa kalakalaravaM karei, ege, abIe ghaNaghaNe che, bhaya upara paga pachADe che, bhoya upara pATu (coTA) phaliharayaNamAyAya ur3a vehAsaM uppaie. khobhaMte ceva aholoaM, lagAve che, siMhanI peThe avAja kare che, uchaLe che, pachADA mAre che, kaMpemANe ca meiNIyalaM, Akar3ate va tiriyaloaM, phoDemANe va tripadIno cheda kare che, DAbA hAthane uMco kare che, jamaNA hAthanI aMbaratalaM, katthai gajjate, katthai vijuyAyante, katthai vAsaM vAsa- tarjanI AMgaLIvaDe ane aMguThAnA nakhavaDe paNa potAnA mukhane mANe, katthaI rayugghAyaM pakaremANe, katthai tamukkAyaM paramANe, viDaMbe che-bAMkuM pahoLaM kare che ane moTA moTA kalakalaravarUpa vANamaMtare deve vittAsamANe, joisie deve duhA vibhayamANe, Ayara- zabdAne kare che. ema karato te camara, ekalo, koine sAthe lIdhA kkhe deve vipalAyamANe, phaliharayaNaM aMbaratalaMsi viyaTTamANe, vi. vinA parigha ratnane laine uMce AkAzamA utpatyo-uDyo-gayo. jANe yadramANe. viubhAemANe, viubhAemANe tAe ukiTThAe jAva- adholokane khaLabhaLAvato na hoya, bhUmitaLane kaMpAvato na hoya. tiriyamasaMkhejANaM dIva-samadANaM majhamajheNa vIivayamANe jeNeva tirachA lokane khecato na hoya, gaganataLane phoDato na hoya e sohamme kappe, jeNeva sohammavaDeMsaye vimANe, jeNeva sabhA suhammA pramANe karato te camara, kyAya gAje che, kyAya vihInI peThe teNeva uvAgacchai, egaM pAyaM paumavaraveiAe karei, egaM pAyaM - jhabake che, kyAya barasAdanI peThe yarase che. kyAya dhULano varasAda sabhAe sahammAe karei, phaliharayaNeNaM mahayA mahayA saddeNaM ti- varasAve che, kyAMya aMdhakArane kare che, ema karato karato te camara kkhutto iMdakIlaM AuDee, evaM vayAsI:-kahi NaM bho ! sakke deviMde upara cAlyo jAya che. jatAM jatAM teNe vAnavyaMtara devomA trAsa devarAyA ? kahiNaM tAo caurAsIisAmANiasAhassIo ? jAva- upajAvyo, jyotiSika devonA to be bhAga karI nAkhyA ane kahi NaM tAo cattAri caurAsIIo AyarakkhadevasAhassIo ? AtmarakSaka devone paNa bhagADI mUkyA, ema karato te camara, parigha kahi NaM tAo aNegAo accharAkoDIo? ajja haNAmi, ajja ratnane AkAzamAM pheravato, zobhAvato te utkRSTa gativaDe yAvatvahemi, aja mamaM avasAo accharAo vasamuvaNamaMtu tti kaTu tirache asaMkhya dvIpa ane samudronI baccoSaca nIkaLyo. nIkaLIne taM ANi8 akaMtaM, appiyaM, asubhaM, amaNuSNaM, amaNAma, pharusaM jyA saudharmakalpa che, jyAM saudhIvatasaka nAme vimAna che ane jyAM sudhI sabhA che tyAM Avyo. AvIne teNe potAno eka paga padmavaravedikA upara mUkyo ane bIjo eka paga sudharmA sabhAmAM mUkyo. tathA potAnA parigha ranavaDe moTA moTA hokArApUrvaka teNe iMdrakIlane aNa vAra kuTyo. tyAra bAda te camara A pramANe bolyo ke:--bho! deveMdra, devarAja zaka kyA cha ? te corAzI hajAra sAmAnika devo kyA cha ? yAvat-te cAra corAzI hajAra (3,36000) 1. mUlacchAyAH-bhAgam apakAsati, vaikriyasamudghAtena samavahamti, yAvat- dvitIyamapi vaikriyasamudghAtena samavahanti, ekAm mahatIm, ghorAm, ghorAkArAm, bhImAm, bhImAkArAma, bhAsvarAm , bhayAnIkAm, gambhIrAm, uttrAsanikAM kAlArdharAtra-mASarAzisaMkAzAM yojanazatasAhatikA mahAbondI vikurvati, vikuLa AsphoTayati, valgati, garjati, haya heSitaM karoti, hastigulagulAyitaM karoti, rathaghanaghanAyitaM karoti, pAdadardarakaM karoti, bhUmicapeTA dadAti, siMhanAdaM nadati, ucchalati, pracchalati, tripadI chinatti, vAmaM bhuja ucchyati, dakSiNahastapradezikayA aguSThanakhena cApi tiryagmukha viDambayati, mahatA mahatA zabdena kalakalaravaM karoti, ekaH, advitIyaH parigharatnam AdAya UvaM vihAyaH utpatitaH, kSobhayan caiva adholokam, kampayaMzca,medinItalam, AkarSayan iva tiryaglokam , sphoTayan iva ambaratalam, kutracid gan, kutraciMd vidhutyamAna:, kutracidU varSI varSan, kutracid rajaudghAtaM prakurvan , kutracit tamaskAyaM prakurvan , vAnavyantarAn devAn vitrAsayan , jyotiSikAn devAn dvidhA vibhajana , AtmarakSakAn devAn vipalAyayamAnaH, paricaratnam ambaratale vyAvartayan , vyAvartayan , vibhrAjayan, vibhrAjayan , tayA utkRSTayA yAvat-tiyaMgasaMkhyeyAnoM dvIpa-samudrANAM madhyaMmadhyena vyatitrajan yenaiva saudharmaH kalpaH, yenaiva saudhamI'vataMsaka vimAnam, yenaiva sabhA sudhamI tenaiva upAgacchati, eka pAdaM padmavaravedikAyAM karoti, ekaM pAda sabhAryA sudhamIyAM kati, pariSaratnena mahatA mahatA zabdena trivAram indrakIlam AkuTTayati, evam avAdIta:-kutra bhoH| zakro devendro devarAjaH ? kutra tAzcaturazItisAmAnikasArakhyaH? yAvat-kutra tAvatastraH caturazItyaH AtmarakSa devasAharuyaH kutra tA anekAH apsaraHkoTyaH adya hanmi, adya vyathayAmi ,atha mama azA bhAkarasogazamupanamantu iti kRtvA tAm bhanirAma, bhakAntAm, bhapriyAm, bhamanojJAma, amanAmAm, paruSAma:-bhanu0 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. bhaugaM avakkamei, veDabiasamugghAeNaM samohaNati, jAva-docaM pi karIne te camara uttarapUrvanA digbhAga tarapha cAlyo gayo. prch| roge veunviasamugghAeNaM samohaNai, egaM, mahaM, ghoraM, ghorAgAraM, bhImaM, vaikriyasamudghAta ko yAvat-pharI vAra paNa te vaiki samudghAtathI bhImAgAraM, bhAsuraM, bhayANIyaM, gaMbhIra, uttAsaNayaM, kAlaDaratta-mAsa- samavahata thayo. tema karIte camare eka moTuM, ghora, ghora AkArakha , rAsisaMkAsaM joyaNasayasAhassIyaM mahAboMdi viuvvai, viuvittA bhayaMkara, bhayaMkara AkAravALaM, bhAsvara, bhayAnaka, gaMbhIra, trAsa apphoDei, baggA, gajjai, hayahesiaM karei, hathigulagulAiaM upajAve evaM, kALI aDadhI rAtrI ane aDadanA DhagalA jevU kALa karei, rahaghaNaghaNAiaM karei, pAyadadaragaM karei, bhUmicaveDayaM dalayai, tathA eka lAkha yojana uMcaM moTuM zarIra banAvyuM. tema karI te camara sahiNAdaM nadai, uccholei, paccholei, tivaI chiMdai, vAma bhubhaM potAnA hAthane pachADe che, kUde che, meghanI peThe gAje cha, ghoDAnI Usaveha, dAhiNahatthapadasiNIe aMguTTaNaheNa ya vi tiricchamuhaM peThe haNahaNe che, hAthInI peThe kilakilATa kare che, rathanI peThe viDaMbei, mahayA mahayA saddeNa kalakalaravaM karei, ege, abIe ghaNaghage che, bhaya upara paMga pachADe che, bhoMya upara pATu ( coTA) phaliharayaNamAyAya uI vehAsaM uppaie. khobhate ceva aholoaM, lagAve che, siMhanI peThe avAja kare che, uchaLe che, pachADA mAre che, kaMpamANe ca meiNIyalaM, Akar3ate va tiriyaloaM, phoDemANe va tripadIno cheda kare che, DAbA hAthane uMco kare che, jamaNA hAthanI aMbaratalaM, katthai gajjate; katthai vijjuyAyante, katthai vAsaM vAsa- tarjanI AMgaLIvaDe ane aMguThAnA nakhabaDe paNa potAnA mukhane mANe, katthaI rayugghAyaM pakaramANe, katthai tamukkAyaM paramANe, viDaMbe che-bAMkuM pahoLaM kare che ane moTA moTA kalakalaravarUpa vANamaMtare deve vittAsamANe, joisie deve duhA vibhayamANe, Ayara- zabdAne kare che, ema karato te camara, ekalo, koine sAthe lIdhA kkhe deve vipalAyamANe, phAliharayaNaM aMbaratalaMsi viyadRmANe, vi- vinA parigha ratnane laine uMce AkAzamA utpatyo-uDyo-gayo. jANe yahamANe, viubbhAemANe, viubhAemANe tAe ukiTThAe jAva- adholokane khaLabhaLAvato na hoya, bhUmitaLane kaMpAvato na hoya, tiriyamasaMkhejjANaM dIva-samudANaM majhamajheNa vIivayamANe jeNeva tirachA lokane khecato na hoya, gaganataLane phoDato na hoya e sohamme kappe, jeNeva sohammavaDeMsaye vimANe, jeNeya sabhA suhammA pramANe karato te camara, kyAMya gAje che, kyAMya vihInI peThe teNeva uvAgacchai, egaM pAyaM paumavaraveiAe karei, egaM pAyaM - jhabake che, kyAya varasAdanI peThe varase che, kyAMya dhULano varasAda sabhAe suhammAe karei, phaliharayaNeNaM mahayA mahayA saddeNaM ti- varasAve che, kyAya aMdhakArane kare che, ema karato karato te camara kkhatto iMdakIlaM AuDee, evaM vayAsI:-kahi NaM bho ! sakke deviMde upara cAlyo jAya che. jatA jatAM teNe vAnavyaMtara devomA trAsa devarAyA ? kAhi NaM tAo caurAsIisAmANiasAhassIo ? jAva- upajAvyo, jyotiSika devonA to be bhAga karI nAkhyA ane kahi NaM tAo cattAri caurAsIIo AyarakkhadevasAhassIo ? AtmarakSaka devone paNa bhagADI mUkyA, ema karato te camara, parigha kahiNaM tAo aNegAo accharAkoDIo? ajja haNAmi, ajja ratnane AkAzamAM pheravato, zobhAvato te utkRSTa gaMtivaDe yAvatvahemi, ajja mamaM avasAo accharAo vasamuvaNamaMtu tti kaTu tirache asaMkhya dvIpa ane samudronI yaccoSaca nIkaLyo. nIkaLIne taM aNiTuM akaMtaM, appiyaM, asubhaM, amaNuNNaM, amaNAmaM, pharusaM jyA saudharmakalpa che, jyAM saudhIvatasaka nAme vimAna che ane jyAM sudharmA sabhA che tyAM Avyo. AvIne teNe potAno eka paga padmavaravedikA upara mUkyo ane bIjo eka paga sudharmA sabhAmAM mUkyo. tathA potAnA parigha ranavaDe moTA moTA hokArApUrvaka teNe iMdrakIlane traNa vAra kuTyo. tyAra bAda te camara A pramANe bolyo keH-bho! deveMdra, devarAja zakra kyAM che? te corAzI hajAra sAmAnika devo kyAM che ? yAvat-te cAra corAzI hajAra (3,36000) 1. mUlacchAgrAma, bhImAkArAma, bhAsvaramati, yaheSitaM karoti ucchyati, dakSiNahastapadA bhayana caiva a 1. mUlacchAyAH-bhAgam apakAsati, vaikriyasamudghAtena samavahanti, yAvat-dvitIyamapi vaikriyasamudghAtena samavahanti, ekAm mahatIm, ghorAm, ghorAkArAma, bhImAm, bhImAkArAma, bhAsvarAm , bhayAnIkAm, gambhIrAm, uttrAsanikAM kAlArdharAtra-mASarAzisaMkAzAM yojanazatasAhatikA mahAbondI vikurvati, vikuLa AsphoTayati, valgati, garjati, haya heSitaM karoti, haritagulagulAyitaM karoti, rathaghanaghanAyitaM karoti, pAdadardarakaM karoti, bhUmicapeTAM dadAti, siMhanAdaM nadati, ucchalati, pracchalati, tripadI chinatti, vAmaM bhujaM ucchyati, dakSiNahastapradezikayA azguSThanakhena cApi tiryagmukha viDambayati, mahatA mahatA zabdena kalakalaravaM karoti, ekaH, advitIyaH parigharatnam AdAya UvaM vihAyaH utpatitaH. kSobhayan caiva adholokam, kampayaMzca medinItalam , AkarSayan iva tiryaglokam , sphoTayan iva ambaratalam, kutracid gaijana, kunaciMd vidyutyamAnaH, kutracid varSoM varSan , kutracit rajaudghAtaM prakurvan , kutracit tamaskAyaM prakurvan , vAnavyantarAn devAn vitrAsayan , jyotiSikAn devAn dvidhA vibhajana , AtmarakSakAn devAn vipalAyayamAnaH, paridharatnam ambaratale vyAvartayan , vyAvartayan , vibhrAjayan, vibhrAjayan , tayA utkRSTayA yAvat-tiryagasaMkhyeyAnA dvIpa-samudrANAM madhyamadhyena vyativrajan 'yenaiva saudharmaH kalpaH, yenaiva saudhamI'vataMsakaM vimAnam, yenaiva sabhA sudhamI tenaiva upAgacchati, ekaM pAdaM padmavaravedikAyAM karoti, eka pAda sabhAyAM sudhamIyAM karoti, parigharatnena mahatA mahatA zabdena trivAram indrakIlam AkuTTayati, evam avAdIta:-kutra bhoH! zakro devendro devarAjaH kutra tAzcaturazIti Jain Education international Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 zrIrAmacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 2. giraM' nisirai. tae NaM se sake deviMde, devarAyA taM aNiTuM jAva- aMgarakSaka devo kyA cha ? tathA te kroDo apsarAo kyA cha ? Aje amaNAmaM asuapuvvaM pharusaM giraM socA, nisamma Asurutte, jAva- haNuM ThaM, Aje vadha karUM chu, te badhI apsarAo, jeo mAre tAbe misimisemANe tivaliaMbhirDa niDAle sAhadda camaraM asuriMda, nathI, Aje tAve thai jAo, ena karIne tevA prasAranAM aneTa , asurarAyaM evaM vadAsi:-haM bho ! camarA !, asuriMdA !, asura- akAMta apriya, azubha, amuMdara, manane na game tevAM ane kAnamA rAyA / , apatthiapatthaA ! jAva-hINapuNNacAuddasA ! ana khaTake tevAM bacano te camare kAvyA. have te deveMdra, devarAja zaka na bhavasi, na hi te suhamatthIti kaTTu tattheva sIhAsaNavaragae vajaM tevA prakAranI aniSTa ya.van-manane agagamatI tathA koI vAra nahIM parAmusai, taM jalaMta, phuDataM, taDataDanta, ukkAsahassAI viNimuH sAMbhaLelI ane kAnamA khaTake evI te camaranI vANI sAMbhaLI, bhamANaM, jAlAsahassAI pamuMcamANaM, iMgAla sahassAI pavikkhiramANaM abadhArI roye bharANo ane yAvat-krodhathI dhamadhamyo, tathA kapALamA pavivikharamANaM, phuliMgajAlAmAlAsahasse hiM cakkhu vikkhevadiDipa- aNa Ai paDe tena bhavAM paDAvIne te zake asureMdra, amurarAja vighAyaH pi paramANaM, huavaha aharegateadippaMta, jaiNavegaM, camarane A pramANe kAmu ke:-haM bho! maraNanA icchuka ane pullakiMsuasamANaM, mahabbhayaM, bhayaMkaraM camarassa asuriMdassa yAvat-hINI puNya caudazane divase janmela asureMdra, asurarAja asuraraNo vahAe vaja nisirai. .taeNaM se asuriMde, asura- camara ! Aje tuM na haiza-Aje tuM hato na hato thai jaiza, Aja rAyA taM jalaMtaM, jAva bhayaMkaraM vajamabhimuhaM a.vayamANaM pAsai, tane sukha nathI, ema va.rI, tyAM ja uttama siMhAsanamA beThAM beThAM te ziyAi, pihAi; pihAi, jhiyAi; jhiyAyittA pihAittA zaka iMdre vajranuM grahaNa kayu. ane jaLahaLatuM, sphuTatuM, taDataDATa taheva rAMbhaggamauDaciDae, sAlaMbahatthAbharaNe, uDupAe, ahosire, karatuM, hajAro ulkApAtane mUkatuM, hajAro (AganI) jALone choDatu, kapakhAgayasaaM pitra viNimmu amANe tAe ukkiTThAe, jAva-tiriyama- hajAro aMgArone kheravatuM, AganA kaNiA ane jALAonI mALAothI saMkhemAgaM dIva-samaddANaM majjamajhe gaM vIIvayamANe jeNe jaMbUdIve, bhamAvatuM tathA AMkhone aMjAvI deveM, Aga karatAM paNa ghaNuM vadhAre tejathI bhAva-jeNeva asogavarapAyave, jegeva mama aMtie teNeva uvAgacchai, dIptuM, sauthI sArA vegavAlu, phulelA kesuDA jevU lAla, moTA bhIe bhayagaggarasare 'bhagavaM saraNaM' iti vuyamANe mamaM doNha vi bhayane ulana karanAruM ane bhayaMkara vajra, asureMdra, asurarAja camaranA pAyA aMtaraMsi jhatti vegeNa samovaDie. tae NaM tassa sakassa devi- vadha mATe mUkyuM. have te jaLahaLatA yAvat-bhayaMkara vajane sAme dassa deuraNNo ibhe ArUve ajjhathie, jAva-samuppajitthAH-no AvatuM joi, te asureMdra, asurarAja camara, A zu? ema ciMtana khalu pabhU camare asuriMde asurarAyA, no khalu samatthe camare asu- kare che tathA ' Aq zastra mAre hota to kevu. ThIka thAta' ema spRhA ride asurarAyA, no khalu visae camararasa asuriMdarasa, asuraraNNo a. kare che, pharIne paNa pUrva pramANe spRhA kare che ane ciMtana kare che. ppaNo nissAe uDu uppaittA jAva-sohammo kappo, NaNNattha arihaMte ema karIne turata ja te,, mukuTathI kharI gaela chogAvALo, AlaMbavA, arihaMtaceiANi vA, aNagAre vA mAviappaNo NIsAe uDU vALAM hAthanAM ghareNAMvALo, asureMdra asurarAja camara, pagane uMcA rAkhIne, mAthAne nIce karIne, jANe kAkhamAM parasevo na vaLayo hoya ema paraseyAne jharAvato jharAvato, te utkRSTa gativaDe yAvat-tirache asaMkhya dvIpa tathA samudronI vacovaca jato jato je tarapha jabudvIpa che ne yAvat-je tarapha uttama azokanuM jhADa che tathA je tarapha hu~ (zrImahAvIra) chu te tarapha AvI bInelo ane bhayathI gagaLA svaravALo 'he bhagavan ! tame mAruM zaraNa cho' ema bolato te camara 1. mUlacchAyA:-giraM niHsRjati. tataH sa zako devendraH, devarAjaslAm aniSTAM yAvat-amanAmAm arthatapUrvo paruSAM gire zrutvA, nizamya AsuruptaH, yAvat misa misayan trivaliko bhRkuTI lalATe saMhatya camaram asurendram, asurarAjam evam avAdIta:-haM bhoH1 camara ! asurendra ! asurarAja | aprArthitaprArthaka ! yAvata-hInapuNya cAtuza! adyAna bhavasi, na hi te sukhamasti iti kRtvA tatraiva siMhAsanavaragato vajaM parAmRza ti, tad jvalantam, sphuTantam taDataDantam ulkAsahasrANi vinimuzcantam , jvAlAsahasra Ni pramuJcantam, anArasahasra Ni prAvakSarantam pravikSarantam, sphuli jyAlAmAlAsahauH cakSurvakSepa-dRSTipravighAtam api prakurvannam, hunabahAtirekate jo dIpyamAnam, jayivegam, phukazu samAnam, mahAbhayan , bhayaMkara camarasya asurendrasya asurarAjasma vadhAya vajaM niHsUtrati, tataH sa camaro'surendraH, asurarAjastaM palantam, yAvat-bhayaMkara rakam abhimukham ApatantaM pazyati, dhyAyati, spRhayati (pidhatte); sahayati dhyAyati; dhyAravA, pidhAya tathaiva saMbhagnamukuTa viTapaH sAlammahastAbharaNaH UrvarAdaH, adha.zirAH kakSAgatasvedamiva vinimuccan tayA utkRSTa pA, yAvat-tiryagasaMkhyeyAnAM dvIpa-samadrAgAM madhya yena vyativa jan yenaiva jambUdvIpaH, yAvat-yenaiva azokavarapAdapaH, yenaiva mama antikahatenaiva Agacchati, bhItaH, bhayagadyasparaH * bhagavAn shrnn|' iti bruvan mama dvayora pe pAdayoH antare jhaTiti vegena samavaparitaH, tatastasya zakasya devendra sya devarAjasya ayam etadrUpa AdhyAtmikA, yAvat-samudapadyataH-no khalu prabhuzcamaro'surendraH, asurarAjaH, nA rUla samarthaH camaro'surendraH asurarAjaH, no khalu viSayaH camarasya asurendrasya, asurarAmasya Atmano nizrayA Urvam utpatya, yAvat-saudharmaH kalpaH, nAnyatra aIntaM vA, arhacailyAni vA, anagArAn vA bhAvitAtmano nibhAya kA-manu Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. uppayai jAva-sohammo kappo, taM mahAdukkha khalu tahArUvANaM a- mArA banne paganI bacce zIghrapaNe vegapUrvaka paDayo. have A vakhate rahatANaM bhagavaMtANaM, aNagArANa ya abAsAyaNAe ti kaTa ohiM te deveMdra, devarAja zakane A e prakArano yAvat-saMkalana pauMjai, mamaM ohiNA AbhAei, hA ! hA! aho / hato aha- thayo ke, amureMdra, asurarAja camara, prabhu-zaktivALo-nathI, asureMdra maMsi tti kaTu tAe ukiTTAe jAva-divAe devagaIe vajjassa vIhiM asurarAja'camara, 'samartha nathI tema asureMdra, asurarAja camarano viSaya aNugacchamANe tiriyamasaMkhejANaM dIva - samudANaM masaMmajjheNaM, jAva- paNa nathI ke, te potAnA baLathI yAvat-saudharmakalpa sudhI uMce AvI jeNeva asogavarapAyave, jeNeva mamaM aMtie teNeva uvAgacchai, mamaM zake. paraMtu hA, jo teNe arihaMta, arihaMtanAM caityo ke bhAvitacauragulamasaMpattaM vajaM paDisAharai, avi yA I me goyamA! muhivAeNaM AtmA anagArono Azaro lIdho hoya to te upara AvI zake che, kesagge vIitthA. tae NaM se sake deviMde devarAyA vajaM paDisAharittA paNa te sivAya upara * AyavA tenuM sAmarthya nathI. jo te camara mamaM kkhuitto AyAhiNapayAhiNaM karai, vaMdai,namasai, evaM kyAsi:- koi tathArUpa arahaMta bhagavaMta ke bhAvita-AtmA anagAra-mahApuruSano evaM khalu bhaMte ! ahaM tujha nIsAe camareNaM asuriMdeNa, asuraraNNA Azaro laine upara Avyo hoya to to mArA pheMkela baja dUra te sayameva acAsAie, tae NaM mae parikuvieNaM samANeNaM camarassa arahaMta bhagavaMta ke mahApuruSanI AzAtanA thaze, ane ema 5g te asuridassa, asuraraNNo vahAe vajje nisadve, tae NaM mamaM imeArUve mane moTA duHkharUpa cha, ema vicArI te deveMdra, devarAja zake potAnA ajjhathie jAva-samuppAjatthA:-no khalu pabhU camare asuriMde asu- avadhijJAnano prayoga ko ane te dvArA teNe mane (zrImahAvIrena) rarAyA, taheva jAva-ohiM pauMjAmi, devANuppie ohiNA Abho- joyo. mane joine turata ja 'are! re! aho !!! hu~ marAi gayo' emi, hA haa| aho| hao mhi tti kaha tAe ukiTAe jAva- ema karI te utkRSTa yAvat-divya devagativaDe (vajrane lai levAne) vacanI pAchaLa nIkaLyo, te zaka iMdre tirache asaMkhya dvIpa ane samudronI vacce yAvat-je tarapha uttama azokanuM jhADa hatuM ane je tarapha huM (zrImahAvIra) hato te tarapha AvIne mArAthI mAtra cAra 1. mUlacchAyA:-utpatati yAvat-saudharmaH kalpaH, tad mahAduHkhaM khala tathArUpANAm arhatA bhagavatAm, anagArANAM ca zatyAzAtanayA iti kRtva avadhi prayur3e, mAm avadhinA Abhogayati, hA! hA! aho hato'ham asmi iti kRlA tayA utkRSTayA yAvat-divyayA devagalyA vajrasya vIthim anugacchan tiryagasaMkhyeyAnAM dvIpa-samudrANAM madhyamadhyena, yAvat-yenaiva azokavarapAdapaH,yenaiva mama antika stenaiva upAgacchati, mama caturagulam asaMprAptaM vajaM pratisaMharati, api ca mama gautama! muSTiyAtena kezAmrANi vIjitavAn, tataH sa zako devendraH, devarAjo vajaM pratisaMhRtya mama trikRtvaH AdakSiNapradakSiNAM karoti, vandate,namasya ti; evam avAdIta:-evaM khalu bhagavan / ahaM tvA nizrAya camareNa asurendreNa, asurarAjena khayameva atyAzAtitaH, tato mayA parikupitena samAnena camarasya asurendrasya, asurarAjasya vadhAya vajaM nisRSTam, tato mama ayam etadUpaH AdhyAtmikaH, yAvat-samudapadyataH-no khalu prabhuzcamaro'surendraH, asurarAjastathaiva yAvat-avadhiM prayuje, devAnupriyAn avadhinA AbhogayAmi, hA ! hA! aho ! hato'smi iti kRtvA tayA utkRSTayayAvat:-anu. 1. A camaranA utpAta viSeno ullekha, siddhasena divAkarajIe potAnI bIjI dvAtriMzikAmA, nemicaMdrasUrie ane hemacaMdrasUrie potapotAnA mahAvIra caritamA paNa Apelo che ane te A pramANe cha:" kRtvA navaM suravadhUbhayaromaharSa A zloka dvArA divAkarajIe zrImahAvIranI stuti karI che:daityAdhipaH shtmukhbhrkuttiivitaanH| "kope karIne jenA kapALamAM bhavAonI zatamukha rekhAo-karacalIo svatpAdazAntigRhasaMzrayalabdhacetA paDI gaelI che evA daityAdhipe ( camara indre ) potAnI bIhAmaNI AkRtithI lajjAtanuzruti hareH kulizaM ckaar-|| 3 // devavadhUone bIbarAvavAno aparAdha ko hato, paraMtu phakta ene tArA caraNarUpa zAMtisthAnano Azraya maLavAthI jarA paNa AMca AvI na hatI ane ulaTuM eNe iMdanA ( IzAna iMdanA ) vajrane paNa zaramAvI dI, hatuM." 3. nemicaMdra sUrie ( 1140 vikramamA ) racelA ' mahAvIra cariya' mA pR0 50 thI 53 sudhImA camarolpAta varNavAelo cha- ( AtmAnaMdasabhA0 ) bhane kumArapAlanA samasamayI hemacaMdrasUrie racelA ' mahAvIracaritra' mA pR0 54 thI 57 sudhImA eja hakIkata narnodhAelI che. e banne sarionA e ulekhA eka vAta evI paNa AvelI che, je, prastuta sUtramA jaNAvelI hakIkatathI tahana nadI pahe che. A bhagavatI satramA jaNAvyu cha ke, "e pUraNa gRhapatie dAnAmA nAmanI dIkSA lIdhI hatI" ane e banenA ullekhamA ema jaNAvyu cha ke, "e pUraNa gRhapatie 'prANAmA' (pANAyAma-prAkRta) nAmanI vIkSA jhIdhI hatI" te ullekho A pramANe che: "paDivanno padhvajaM pANAyAma abhiggahaM geNhe " 92 (nemi. pR051) pANAyAma' nAmanI pravrajyA ( abhipraha) lIdhI" 92 " svayaM tu nAnA prANAmaM tApasanatamAdade" 340 (hema. pR054) "pote to 'prANAma' nAmanuM tApasavata lI " 380 mane to A banne sUriono A ulekha taddana viparyasta lAge che. sUtrokta ' dAnAmA ' pravrajyAno artha dAnamayI vA dAnimA ( dAnena nirvRttA) yAya che athAt je pravajyAmA dAna devAnI kriyA mukhya hoya tenuM ja nAma 'dAnAmA' ke ane 'pUraNa' nI pravRttimA dAnano ja bhAga vizeSa Avato hovAyI tenI 'prANAmA 'pravajyA saMbhavI zakatI nathI. e (prANAmA) to AgaLa AvelA 'tAmalI ' tApase lIdhI hatI. enA prakaraNamA 'prANAmA 'no artha tathA kharUpa ApelA che e uparathI spaSTa jANI zakAya che ke, e pramajyAne lagatuM koI anuSThAna bhA pUraNe karyu nathI. vaLI, e cane sarioe pUraNanI caryAnuM varNana karato paNa 'dAnAmA 'tuM ja anuSThAna varNavyu cha, kiMtu temA 'prANAmA' nuM eka paNa anuSThAna jaNAvyu nathI. tema chatAM mane lAge che ke, tAmalI tApamanI 'prANAmA' pramajyA smaraNa paI navApI emaoe e jAtano viparyasta uchesa karelo hoyaH-anu. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 jeNeva devANuppie teNeva upAgacchAmi devANupiyANaM cauraMga lamasataM vajjaM paDasAharAmi vajjapaDisAharaNaTTayAe NaM ihamAgae, samosa iha saMpate, he upasaMpavitA NaM viharAmi taM khANaM devANu ppiyA !, khamaMtu maM devANuppiyA ! - khaMmatumarahaMti rNa devANupiyA !, gAda mukha evaM pakaraNAe kima caMda, namasar3a, uttarapurasthimayaM disImAgaM apakamada, pAmeNaM pAdeNaM ti khuto bhUmiM dale, camaraM asuriMde asurarAvaM evaM vadAsi:-muko siNaM bho camarA basuMriMdA asurarAyA | samaNassa bhagavao ! mahAvIrassa prabhAveNaM- na hi te idANiM mamAo bhayaM asthi ti kaTTu jAmeva disi pAumbhUe tAmeva disaM paDigae. 1 / zrIrAmacandra-jinAgamarImahe - zataka 3. uddezaka 2. bhAMgaLa cheTe rahe vana i DI ane he gautama! jyAre te za vajra lIdhuM tyAre teNe evA vegathI muThi vALI hatI ke te muThinA vAyudhI mArA kezAma vIjAya have deveMdra, devarAja ke bacane ur3ane, mane traNa pradakSiNA karI pachI teNe mane namana karI A pramANe he bhagavan! samAroM Azaro laDne asureMdra, asurarAja camare mane mArI zobhAvI bhraSTa karavo dhAryoM ito. tethI meM kupita thara amureMdra amurarAja camarane mAravA tenI pAchaLa vana mUkyu. syAra pachI mane Ae prakArako AdhyAtmika yA saMkalpa utpanna thayo ke, amureMdra, asurarAja camara potAnA baLathI upara na A zake ( ityAdi badhuM pUrva pramANe jANavuM ) yAvat-paTTI meM avadhijJAnano prayoga karyo ane te dvArA meM Apa devAnupriyane joyA. jogA ke turata ja hA hA! aho !! marAi gayo ema vicArI ' ! DhuM te dara divyagativaDe jyAM Apa devAnupriya virAjo cho sAM Avyo ane Apa devAnupriyathI cAra AMgaLa cheTe raheluM vajra meM i dhuM vane vA mATe nahIM jamyo huM, ahIM samayasayoM se nahIM saMprApta bhayo chu ane ahIM ja upasaMpanna thaine viharaM chaM. to he devAnupriya ! huM kSamA mAguM. he devAnupriya ! Apa kSamA Apo, he devAnupriya ! Apa kSamA karavAne yogya cho. DuM vAraMvAra ema nahIM karuM -ema karIne mane vAMdI, namI te zakra iMdra uttarapUrvanA digbhAgamA cAlyo gayo. tyAM jaine teNe (zake) pRthvI upara praNa bAra dAvo paga pachAyo ane asureMdra asurarAja camarane A pramANe kathaM ke:he asureMdra, asurarAja, camara! zramaNa bhagavaMta mahAvIranA prabhAvadhI bacI gayo che, avyAre mArAdhI tane jarA paNa bhaya nadhI, ema karI se zakra, je dizAmAMthI Avyo hato te ja dizAmAM pAcho cAlyo gayo. 6 ' ', 2. dANAmAe 'tti dAnamayyA, 'chaumadhyakAliAe 'ti chadmasthakAla evaM kAlikA, tasyAm ' do vipAe sAhahu 'ti saMhatya saMhRtau kRAyA-jinamudrayA ityarthaH yagpariyANi ca pravambitamujaH, 'IsipamAragaeNaM 'ti prAgabhAra:-aprato mukham avanatatvam 'ahApaNihiehiM gatto 'ti yathApraNihitai: - yathAsthitaiH. 'sAe 'tti svabhAvata eva pAsa gatastha 'ti pazyati ca tatra socameM kama 'timA mahAmeghAH, te yasya vaze sanyAsI maghavAn atastam pAkazAsanaM 'ti pAko nAma paThAn ripuH, tuM yaH zAsti nirAkaroti, asau pAkazAsanaH, atastam, sabaka ti zataM katUnAM pratimAnAm abhigrahavizeSANAm, zramaNopAsakapaJcamapratimArUpANAM vA kArtikazreSThibhavApekSayA yasyAsI zatakratuH, atastam, 'sahassakkhaM 'ti sahasramakSNAM yasyAsau sahasrAkSaH, arAstam - indrasya kikha mantriNAM patha zatAni santi tadIyAnAM cANAM indraprayojanavyApRtatayA indrasaMgandhitvena vivakSaNAt tasya sahasrAkSalamiti, 'puraMdaraM ti asurAdipurANa dAraNAt puraMdaraH tam jAya-dasa dikhAo 'tti iha yAvat karaNAt-" dakSiNaloga hipa, patIsa vimANasayasa issA hivaI, erAvaNavAhaNaM, suriMdeM, aravaravazyaparaM " arajAMsi ca tAni amvaravastrANi ca svacchatA''kAza vayasanAni bharajo'vakhANi tAni dhArayati yaH saH tathA ta malahamAlamauDe "viGgitamA mukuTaM yasya saH, tathA tam, naihemacAru citta caJcala kuNDalavilI hajamANagaNDam "nAmyAmiva hemnaH satkAbhyAM cArucitrAbhyAM cAbhyAM kuNDalAbhyAM vilieyamAnau gaNDau yasya saH, tathA tam ityAdi tAvad vAcyam, yAvat divveNa teNaM, divvAe lesAe ti atha patra , " , " 4 6 1. yenaiva devAnutrimastenaiva upAyacchAmi devAnupriyANAM tumprAptaM varSa pratisaMharA pratiyA (mA) m i bhAgataH, ii samavasrutaH, iha saMprAptaH, ihaiva adya upasaMpadya viharAmi, tat kSamayAmi devAnupriya ! kSamantAM mAM devAnupriya ! kSamitum arhanti devA-. yinai bhUyaH evaM prakaraNa umAm iti kRtvA mAM bandate namasta uttarapaurastyaM dimAgam apakrAmati vAgena pAdena riyo bhUmiM dayati maram anurendram, anurarAjam evam avAda-mukto'si bhoH ! anurendra anurarAja bhramaNasya bhAgavato mahAvIrasya prabhAveNa nnahita idAnIM mama sam asti iti kRtvA yAmeva dize prAbhUtastAmeva didhe pratigataH anu0 10 chAyA dakSiNADokA'pi pati dvAtriMzadvimAnazatasahasrAdhipatim aim surendram arajo'mbaradharam.1. Ajahi mAkamukuTam 3. navahemacA citracacalakuNDaru viliyamA nagaNDam : anu - * Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka 3. zataka 2. bhagavatsudharmesvAmipraNIta bhagavatIsUtra. yatparivAram , yatkurvANaM ca taM pazyati tathA darzayinumAha-' sohamme' ityAdi. 'apatthiapatthae 'tti aprArthita prArthayate yaH sa tathA, 'duraMtapaMtalakkhaNe 'tti durantAni duSTAvasAnAni, ata eva prAntAni amanojJAni lakSa gAni yasya sa tathA 'hINapuNNacAuddase 'tti hInAyAM puNya caturdazyAM jAto hInapuNya vAturdaza:, kila caturdazI tithiH puNyA janmAzritya bhavati, sA ca pUrNA atyantabhAgyavato janmani bhavati, ata Akrozata uktam-' hIgapuNgacAuddase 'tti jaNaM mama' ityAdi. mamaM asyAm etadpAyAm divya tathA divye devAnubhAge labdhe, prApte, abhisamanvAgate sati 'uppiM "ti mamaiva ' appussue 'ti alpautsukyaH, ' acAsAittae 'ti atyAzAtayitum chAyAyA bhraMzayitumiti. 'usiNe 'tti uSNaH kopasaMtApAt , kopasaMtApajaM coSNatvaM kasyacit svabhAvato'pi syAt , ityAha-'usiNabhUe 'tti asvAbhAvikamauSNyaM prApta ityarthaH, "ege' tti sahAyAbhAvAt , ekatvaM ca bahuparivArabhAve'pi vivakSitasahAyAbhAvAd vyavahArato bhavati, ityata Aha-'abIe 'tti advitIyaH, DimbharUpamAtrasyA'vi dvitIyasyAbhAvAditi. 'egaM mahaM 'ti ekAm mahatIm , bondImiti yogaH. 2.[ 'dANAmAe 'tti ] dAnamaya-jemAM dAna- pradhAnapaNuM che tevI dIkSA-tevaDe. [ 'chaumatthakAliAe 'tti ] chadmastha avasthAvALA samaye dA mA [ 'do vi pAe sAha8 'tti ] banne pagane bhegA karIne-jinamudrApUrvaka rahIne. [ 'vagdhAriayANi 'tti ] banne hAthane namatA mUkIne. [ * IsiMpanbhAragaeNaM'ti ] prAgbhAra eTale AgaLa avanatapaNu. ['ahApaNihie hiM gattehiM 'ti] yathAsthita gAtrovaDe. [ 'bIsasAe 'tti ] svabhAve ja. [ 'pAsai ya tattha 'tti ] tyAM saudharmakalpamAM jUe che. [ 'maghavaM 'ti ] moTA meghone vaza rAkhanAra te maghavA tene, [ 'pAkasAsaNaM'ti ] pAka nAmanA baLukA zatrune mAyAzikSA karanAra te pAkazAsana-tene, [ 'sayakkauMti ] jeNe kArtika zeThanA jIvanamA (potAnA AgaLanA jIvanamA ] eka jAtanA abhigraharUpa so sina pratimAone (Rtuone ) athavA zrAvakanI pAMcamI pratimArUpa so pratimAone (kratuone ) vahI hatI te zatakratu-tene, [ 'sahassakkhaM 'ti ] hajAra zakrana AMkhavALo te sahasrAkSa-tene, iMdrane pAMcase maMtrio che ane pAMcase ya maMtrionAM netro iMdranA kAmamA vaparAya che mATe te netro, aupacArika rIte iMdranA paNa kahevAya che ane tene laine iMdrane hajAra AMkho cha ema kalpAya che. [ 'puraMdaraM'ti ] asurAdikanA nagarono nAza karanAra te puraMdara-tene, [ 'jAva puraMdara, dasa disAo'tti ] ahIM yAvat ' zabda mUkyo che mATe " dakSiNArdha lokano dhaNI, batrIza lAkha vimAnano uparI, airAvaNa hAthinA vAhanavALo, surono iMdra, raja vinAnAM ane AkAza jevAM nirmaLa vasrone paheranAra, mALAvALA mukuTane mAthe mUkanAra, jANe navAM ja na hoya evAM suMdara ane vicitra tathA caMcaLa suvarNa kuMDaLo dvArA jenA gAlo caLake che evo, " ityAdi-arthAt evA prakAranA iMdrane camararAja jUe che. e badhI hakIkata " divya tejavaDe, divya lezyAvaDe " A artha sudhI kahavI. have, jyAre camararAje iMdrane joyo tyAre saudharmakalpamAM iMdra, keTalA parivAra sAthe beTho che ane zuM kare che, te vAtane darzAvabA kahe cha ke, [ 'sohamme' ityAdi. ] [ 'apasthiapattho 'tti ] aprArthita-aniSTa-vastunI prArthanA karanAra-maraNano icchuka, [ 'duraMtapaMtalakkhaNe 'tti ] enA lakSaNo naThArAM pariNAmavALAM che mATe ja te kharAba lakSaNovALo kahevAya. [ 'hINapunnacAuddase 'tti ] hINI puNya cAdazane divase janmela-janmane mATe caudaza tithi pavitra manAya che, ane atyaMta bhAgyavaMtanA janma samaye ja te caudaza pUrNa hoya che. ahIM camararAje zaka iMdrane 'hINI puNya caudazane divase janmela' evaM vizeSaNa ApavAthI te upara e vizeSaNa dvArA potAno Akroza darzAvyo che. [jaM NaM mama' ityAdi. ] mAre A AvI jAtanI divya devaRddhi hovA chatAM tathA meM divya deva prabhAvane labdha, prApta ane sAme ANyA chatA, [ 'uppiM 'ti ] mArA ja upara, [ 'appussura 'tti ] gabharATa vinA-zAMtipUrvaka-ochI utAvaLe. [ 'accAsAittae 'tti] zobhAthIbhraSTa karavAne. ['usiNe 'tti kopanA saMtApathI uno thayo, kopasaMtApajanya unApa' koine' svAbhAvika paNa hoya mATe kahe che ke, [ 'usiNabhUe 'tti ] asvAbhAvika ukaLATane pAmelo.. [ 'ege'tti ] koinI sahAya na hovAthI ekalo, ghaNo parivAra hoya, paNa jo joie tevI sahAyatA na hoya to kArya karanAra manuSya, vyavahArathI ekaloja gaNAya che mATe kaDaM che ke, [ 'abIe 'tti ] eka bALaka paNa jenI sAthe nathI evo arthAt ekalo ja. [ 'ega maha 'ti ] eka moTA 'zarIrane ' ema saMbaMdha karavo. 3. 'ghoraM hiMsrAm , katham !, yato ghorAkArAM hiMsrAkRtim , 'bhImaM 'ti bhImAm-vikarAlatvena bhayajanikAm , katham !, yato bhImAkArAM bhayajanakAkRtim , 'bhAsuraM'ti bhAsvarAm , 'bhayANIaM'ti bhayam-AnItaM yayA sA bhayAnItA, atastAm , athavA bhayaM bhAhe khAd, abhI p-itaparevArabhUtam , ulkA-sphuliGgAdisainyaM yasyAH sA bhayAnIkA, atastAm ' gaMbhIraM'ti gambhIrAm-vikIrNAvayavatvAt 'uttAsaNayaM "ti uttrAsanikAm, 'trasI udvege' iti vacanAt smaraNenApyudvegaja nikAm, 'mahAbodi 'ti mahAprabhAvatanum 'apphoDeI 'tti karaHsphoTaM karoti, 'pAyadaddaragaM'ti bhUmeH pAdena AsphoTanam , 'uccholei 'tti agrato mukhAM capeTA dadAti 'paccholei 'tti pRSThato mukhAM capeTAM dadAti, 'tivaI chidai 'tti malla iva raGgabhUmau tripadIcchedaM karoti, 'Usavei 'tti ucchRtaM karoti, 'viDaMbei 'tti vivRta karoti, 'AkaDante va 'tti samAkarSayanniva, 'viunmAemANe 'tti vyuddhAjamAnaH zobhamAnaH, vijambhamANo vA, vyudbhAjayan vA'mbaratale parigharatnamiti yogaH. 'iMdakIlaM 'ti gopurakapATayugasaMdhinivezasthAnam', 'na hi te 'tti naiva tava 'phuliMgajAlA' ityAdi. sphuliGgAnAm , jvAlAnAM ca yA mAlAH tAsAM yAni sahasrANi tAni, tathA taiH, cakSurvikSepazca cakSurbhamaH,dRSTipratighAtazca darzanAbhAvaH, cakSurvikSepa-dRSTipratighAtam , tadapi kurvat-api vizeSaNasamuccaye. 'huavaha '-ityAdi. hutavahAtirekeNa yat tejaH, tena dIpyamAnaM yat tat tathA, ' jaiNavegaM "ti jayI zeSavegavadvegajayI vego yasya tat tathA, 'mahanmayaM 'ti mahA bhayamasmAditi mahadbhayam , kasmAdevam ? ityAha-bhayakara bhayakarta, 'jhiyAi 'tti dhyAyati-kimetat ! iti cintayati, tathA 'pihAi 'tti spRhayati-yadyevaMvidhaM praharaNaM mama api syAdityevaM tadabhilaSati, svasthAnagamanaM vA'bhilaSati, athavA 'pihAi 'tti akSiNI pidhatte nimIlayati, 'pihAi jhiyAi 'tti pUrvoktameva kriyAdvayaM vyatyayena karoti, anena ca tasyAtivyAkuLatA uktA. 'taheva 'tti yathA dhyAtavAn, tathaiva takSaNa evetyarthaH, 'saMbhaggamauDaviDa, Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no utpAta. 64 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 3 - udezaka 2. 6 " ! ve 'tti saMbho mukuTaviTapaH zekharakavistAro yasya sa tathA 'sAlabahatthAbharaNe 'tti saha Alambena pralambena vartante sAlambAni tAni hastAbharaNAni yasya adhomukhagamanamArasI sAlambahastAbharaNaH, phaksAgayase aM pina 'tti bhayA'tirekAt kakSAgatakhedamika mukhayan, devAnAM ki khedo na bhavatItidarzanArtha 'patra' zabdaH, 'saci vegaNa'ti vegena samapapatitaH katham giti jhaTiti kRtyA, 'prabhu'ti zaktaH, 'samatye' tti saMgataprayojanaH, * hA hA ityAdeH saMskAro'pam hA hA! aho ! hato'hamasmi iti kRtvA vyaktaM caitat 'ani yA " tri, apica iti abhyucaye 'A' iti vAkpAuMphAre muTTiyAeNaM ti ativegena pannagrahaNAya yo muSTibandhane bAta utpanoso ' ' muSTipAtastena muSTipAtena, kesarage ti susagArapure iha saMpace 'ti udyAne artha vA sAn upasaMpavitA meM ti evaM prakaraNatAyAM vartiSye iti zeSaH , * ' ' ' 6 vIjitavAn ihamAgae ti tiryagchoke, iha samosa 'ti ' ase 'ti atha asminnahani athavA he Arya pApakarmavahirbhUta! bhUSA, viharAmi varte, mAiti naiva bhUyaH, pakaraNayAe idAni ti idAnIm (saMprati ityarthaH ) sAMpratam isa ' 'ti upasaMpadya upasaMpanno C 6 : AkuLatA. " 4 2 , kanuM vajra. 3. zarIra kevuM che? to kahe che - [ 'ghoraM 'ti ] hiMsa-krUra, evaM kama ? to kahe che ke, ghora AkAravALu che mATe. vaLI [ 'bhImaM 'ti ] vikarALa hopAnI gaya utpanna karanA, evaM Dema to kar3e che ke bhayaMkara karavA ke mATe. [mAsuraM 'ti ] bhAkhara, [ bhayANI 'ti ] mayane AjamAI athavA bhaya kAraNarUpa parivAra ( usakA bhane adhinA kaNiyArUpa sainya) bA [gaMbhIra 'ti ] vikIrNa avayavovA hovAcI gaMbhIra, 'usAsayaM' ti ] saMbhAravAthI paga udvega paidA karanA, ['mahAboMdi 'ti ] moTA prabhAvavALA zarIrane. [ 'apphoDei 'tti ] hAtha pachADe che, [ 'pAyadaddaragaM ti] jamIna upara paga pAMDe ke [ 'ucchole 'ti ] AgaLanA bhAgamo pATu mAre che che, [[paccholeda 'tti ] pAuLA mAgamAM pATu mAre - pachaDAya che, [ 'tiyaI chiMdara' ci] galanI peThe raMgabhUmi maidAna mAM zipadIno cheda kare che, [ 'asave 'ti ] uco kare che, [[ viDaMbe 'ti ] mukhane paholuM kare che, [ 'AkaDuMte va'tti ] jANe khecato na hoya, [ 'viubbhAemANe va 'tti ] zobhato athavA 'AkAzamAM parigha ratnane' ulALato ema saMbaMdha karavo. [ 'iMdrakIlaM 'ti ] daravAjAnA (be kamADanA ) saMdhine rAkhavAnuM sthAna te iMdrakIla arthAt daravAjo ve kamADa-baMdha thatAM tene aTakA banAro jamIna bacce khoDalo khIlo. [ 'nahi te 'tti ] tane ( sukha ) nathI ja. [ 'phuliMgajAlA' ityAdi. ] abhinA taNakhAonI ane jALonI hajAra mALA-tevaDe AM mAM bhramane karatuM ane [ ' diTThipaDighAyaM 'pi ] AMkhane aMjAvI nAkhatuM AMkhanI jovAnI zaktino nAza karatuM [ 'huavaha ' ityAdi. adhi karata badhAre tejayadIpa [jaiNavegaM 'ti ] badhI vegavALI vastumonA begane jItanAeM tathA ['maharamayaM 'ti ] moTA manuSyone bhIvarAvanA evaMma to kar3e ke ke bhayaMkara he mATe. [ 'zivAI 'tti ] A ? ema citave che tathA [pihAi si ] jo gAvI jAtanuM hathiyAra mArI pAye hota to pAtI hA kare che athavA posAne ThekANe javAnI abhilASA rAkhe hai, athavA [pihAda 'ti ] AMkhone mIMcI jAya che, [ 'pihAi, jhiyAi 'tti ] AgaLa kahelI banne kriyAone pUrva karatAM ulaTI rIte kare che. A bAta kahevAthI te camaranI ghaNI vyAkuLatA jaNAvA. [sa] samaye ciMtate sa samaye. ['saMgama' si jenA mukuTanuM choguM mAMgI gadhuM che-se, [ sAvahatyAbharaNe paraseva.] jenA hAthanAM ghareNAM sAlaMba-laTakatA - che te, tema thavAnuM kAraNa- te nIce mukha rAkhIne gati kare che e che. [ 'kakkhAgayaseaM pirve 'tti ] jANe kAmAM Ave paravAne na gUrutI hoya. [zati vegeNaM ti] vegapUrvaka paDhyo, kevI rote hai to kahe che ke, zIghratA. [pazu ci] zaktivAko [samatye 'ti ] saMgata prayojanA ['hA hA ] ityAdino saMskAra Ahe hA hA! aho ! hato'ham asmi hAya hAya ho / ! 1 huM mA gayo ema karIne. e pATano artha spaSTa che. ['avi yA 'ti ] [ 'muDiyAraNaM 'ti ] ghaNA vegathI vajrane grahaNa karavA mATe guThi vALata 5 bIMjAya utpanna thaela pavana te muSTibAta tevaDe - [ 'kesagge 'tti ] kezanA AgaLanA bhAgone-vALanI Tocone [ ' vIitthA ' ] vIMjyA. [' ihamAgae 'tti ] ahIM tiryaglokamAM Avyo, [ 'iha sagosaDhe 'tti ] A susamAra puraMmAM samavasaryo, [ 'iha saMpatte 'ti ] A udyAnamA Avyo, [ 'iheva 'tti | Aja udyAnause vittANaM ti] upasaMpanna bane. [ 'idANiM ti ] hama A vakhate. " " , , T! mAM aje 'ci ] Aja divase athavA he Arya pApakarmarahita puruSa athavA he svAmin! [ [ [' nAi mukho 'si ] vAraMvAra [ 'pakaraNayAe 'tti ] ema karavAne vartI nahIM yAraMvAra ema nahIM karUM 6 ' kezAmANi hitvA 6 ihere 'ti ihaivAne 3 22. pra0 bhaMte ci bhagavaM goyane samaNaM bhagavaM mahAvIraM baMdara, namasai evaM padAsIH deve NaM maMte / mahiddIe, jAva - mahANubhAge punvAmeva poggalaM khivittA pabhU tameva aNupari mahitA NaM sira 2 22. u0 - haMtA, pabhU. 23. pra0 --- se keNadveNaM jAva- giNhittae ? 6 1. ' tras' dhAtu ' uddega' arthavALo che. 2 A zabda, vizeSaNanA samucayano darzaka che. A zabda vAkyamAM alaMkArarUpa che. 4. devone parasevo nathI hoto. e vAno darzaka e zabda che: ' 22. pra0-he bhagavan !' ema kahI bhagavAn gautame bhramaNa bhagavaMta mahAvIrane bAMdhA, namaskAra karyo ane te oe A' pramANe kadhuM keH - he bhagavan ! deva moTI RddhivALo che, moTI kAMtivALo che ane yAvat-moTA prabhAvavALo che ke, jethI te pUrve- pahelAM - ja puchane pheMkane pachI tenI pAchaLa jaine tene grahaNa karanA samartha che 22. u0- gautama hA deva tema karavA samartha che. 23. pra0 - he bhagavan / pahelAM pheMkela pudgalane, deva, pAcha jaine lai zake che, tenuM zuM kAraNa ? 3. ' apica' e zabda samucayadarzaka che. ane 'A zrI abhaya0 1. mUlacchAyAH --gavan ! iti bhagavAn gautamaH zramaNa bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati evam avAdItH - devo bhagavan ! maharSikaH, yAvatprabhutame anupama hun, prabhu vada kelA yAvada-bha* . Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatapha 3.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 23. u0--'goyamA! poggale NaM vikkhite samANe pabvAmeva 23. u0---he gautama! jyAre pudgala pheMkavAmAM Ave che tyAre sigdhagaI bhavittA tato pacchA maMdagatI bhavati, deve NaM mahiDIe tenAmAM zaruAtamA ja zIghragati hoya che ane pachI te maMdagativALU pubi pi ya, pacchA vi sIha, sIha gaI ceva, turie turiagaI ceva, thai jAya che. tathA moTI RddhivALo deva to pahelo paNa ane pachI se teNaTeNaM jAva-pabhU geNhittae. paNa zIghra hoya che, zIghra gativALo hoya che, tvarita hoya che ane tvarita gativALo hoya che, mATe-e kAraNathI ja yAvat-deva, pheMkela pudgalane paNa tenI pAchaLa jaine lai zake che. 24. pra0--jai NaM bhaMte ! deve mahiDIe, jAva-aNupariya- 24. pra0-he bhagavan ! jo moTI RddhivALo deva, yAvathitA NaM geNhittae, kamhA NaM bhaMte ! sakeNaM devideNa devaraNNA pAchaLa jaine lai zake che to pachI he bhagavan ! deveMdra, devarAja camare asuriMde asurarAyA no saMcAie sAhatthi geNhittae ? zakra, potAnA hAthe asureMdra, asurarAja camarane pakaMDavA kema na samartha nivaDyo? 24. u0-goyamA! asurakumArANaM devANaM ahe gaivisae 24. u0-he gautama! asurakumAra devono nIce javAno sIhe sIhe ceva, turie turiagaI ceva; uDUM gaivisae appe appe viSaya zItra, zItra tathA tvarita,tvarita hoya che ane uMce javAno ceva, maMde maMde ceva: vemANiANaM ur3e gaivisae sIhe sIhe ceva, viSaya alpa, alpa tathA maMda, maMda hoya che. vaimAnika devono uce turie turie ceva, ahe gaivisae appe appe ceva, maMde maMde ceva- javAno viSaya zIghra, zIghra tathA tvarita, tyarita hoya che ane nIce jAvatiyaM khettaM sake deviMda, devarAyA ur3e uppayai ekkeNaM samaeNaM, javAno viSaya alpa, alpa tathA maMda, maMda hoya che-eka samayamA taM vaje dohiM; jaM vaje dohi, taM camare tihiM; savvatthove sakassa deveMdra devarAja zakra, jeTalo bhAga upara jai zake che teTalaM ja upara daviMdassa devaraNNo uDaloakaMDae, aholoakaMDae saMkhejjaguNe. javAne vajrane be samaya lAge che ane teTalu ja upara janAne camarane jAvAtayaM khettaM camare asuriMde asurarAyA ahe uvayai ekeNaM traNa samaya lAge che arthAt deveMdra devarAja zakranu UrdhvaDokakaMDakasamayeNaM, taM sake dohiM; jaM sake dohi, taM vaje tIhiM, savvatthove uMce jabAne thatuM kALamAna-sauthI thoDuM che ane adholokakaMDaka camarassa asuriMdassa, asuraraNNo ahelogakaMDae, uDuloakaMDae tenA karatAM saMkhyeyagaNuM che. eka samayamAM amureMdra asurarAja camara, saMkhejjaguNe; evaM khalu goyamA ! sakeNaM devideNaM, devaraNNA camare jeTalo bhAga nIce jai zake che teTalaM ja nIce javAne zakrane be asuriMde, asurarAyA no saMcAie sAhatthi geNhittae. samaya lAge che ane teTaluM nIce jayAne vajane traNa samaya lAge che arthAt asureMdra asurarAja camaranuM adholokakaMDaka sauthI thoDaM che ane UrdhvalokakaMDaka tenA karatAM saMkhyeyagaNuM che. he gautama! e kAraNane laine deveMdra, devarAja zakra potAnA hAthe asureMdra, asurarAja camarane pakaDavA samartha na nivaDyo. 25. pra0-sakkassa NaM bhaMte ! deviMdassa devaraNNo uDU, ahe, 25. pra0--he bhagavan ! deveMdra, devarAja zakrano UrdhvagativiSaya, tiriyaM ca gaivisayassa kayare kayarohito appe vA, vahue vA, tulle adhogativiSaya ane tiryaggativiSaya; e badhAmA kayo viSaya kayA vA, visesAhie vA ? viSayathI alpa che, bahu cha, sarakho che ke vizeSAdhika che ? 25. u0-savvatthovaM khettaM sakke deviMde, devarAyA ahe 25.0 he gautama! eka samaye deveMdra, devarAja zaka sAthI uvayai ekeNaM samaeNaM, tiriyaM saMkhejne bhAge gacchai, u saMkhejje thoDo bhAga nIce jAya che, tirahu~, te karatAM saMkhyeya bhAga jAya bhAge gacchai. che ane upara paNa saMkhyeya bhAga jAya che. 1. mUlacchAyAH-gautama ! pudgalaM vikSiptaM sat pUrvameva zIghragati bhUtvA tataH pazcAd mandagati bhavati, devo mahardhikaH pUrvamapi ca, pazcAdapi zIghraH zIghragativa. tvaritaH, svaritagatizcava, tat tenArdhana yAvat-prabhugrahItum. yadi bhagavan ! devo mahAdhikaH, yAvat-anupayudara prItum, kasmAd bhagavan ! zakega devendreNa devarAjena camaro'surendaH, asurarAjo no zakinaH svahastena grahItum ? gautama ! amurakumArANAM devAnAm adhogativiSayaH zIghraH zIghraH eva, tvaritaH svaritagatizcaiva; Urca gati viSayo'lpaH, alpavaiva, mandaH, mandazcaiva; vaimAnikAnAM devAnAm urva gati viSayaH zIghraH, zIghrazcaiva, tvaritaH tvaritazcava; adhogati viSayaH alpaH alpazcaiva mandaH, mandazcaiva--yAvatkaM kSetra zako devendraH, devarAjaH Urdhvam utpatati ekena samayena, tad vajaM dvAbhyAm , yad vajaM dvAbhyAM tat camarakhibhiH; sarvattokaM zakrasya devendrasya devarAjasya UryalokakANDakam, adholokakANDaka saMkhyeya guNam ; yAvatkaM kSetraM camaro'sure. ndraH, asurarAjaH adho'vapatati ekena samayena, tat zatro dvAbhyAm ; yat zakro dvAbhyAm tad varga tribhiH, sarvastIkaM camarasya asurendasya , asurarAjasya adholokakANDakam, Urca lokakANDa kam saMkhyeya guNam evaM khalu gautama! zakreNa devendraNa, devarAjena no camaraH asurendraH asurarAjaH zakito hastena prahItuma, zakrasya bhagavan ! devendrasya devarAjasya Urdhvam, adhaH, tiryak ca gativiSayasya kataraH katarebhyaH alpo vA bahuvA, tulyo vA, vizeSA'dhiko vA ? sarvastoka kSetra zako devendraH, devarAjaH adho'vapatati ekema samayana, tiryaka saMkhyeyAna bhAgAna gacchati, Urdhva saMkhyeyAn bhAgAna gacchatiH-anu. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 2. 26.50-camarassa NaM bhaMte / asuriMdassa, asararaNNo 26. pra0-he bhagavan ! asureMdra, asurarAja camarano UrdhvagatiuDUM, ahe tiriyaM ca gaivisayassa' kayare kayarehiMto appe vA, viSaya, adhogativiSaya ane tiryaggativiSaya; e badhAmA kayo viSaya bahue vA, tulle vA, visesAhie vA ? kayA viSayathI alpa che, bahu che, sarakho che ke vizeSAdhika che? 26. u0-goyamA ! savvatyo khettaM camare asuriMde, asura- 26. u0-he gautama! asureMdra, asurarAja camara, eka samaye rAyA urdU uppayai ekeNaM samaeNaM, tiriyaM saMkhejje bhAge gacchai, sAthI thoDo bhAga upara jAya che, tirachu, te karatA saMkhyeya bhAga jAya ahe saMkhejje bhAge gacchai. che ane nIce paNa saMkhyeya bhAga jAya che. -vajaM jahA sakassa taheva, navaraM-visesAhi aMkAyavvaM. -bajra saMbaMdhI gatino viSaya zakranI peThe jANavo. vizeSa e ke gatino viSaya vizeSAdhika karavo. 27. pra0-sakassa Na bhaMte ! deviMdassa devaraNo uvayaNa- 27. pra0-he bhagavan ! deveMdra, devarAja zakrano nIce jaghAno kAlassa ya, uppayaNakAlassa ya kayare kayarehiMto appA vA, kALa ane upara javAno kALa; e be kALamAM kayo kALa konAthI bahuA vA, tullA vA, visesAhiA vA ? thoDo che, vadhAre che, sarakho che ane vizeSAdhika che ? 27. u-goyamA ! savvatthove sakkassa deviMdassa devaraNNo 27. u0--he gautama ! deveMdra, devarAja zakrano upara javAno uDu uppaya kAle, uvayaNakAle saMkhejjaguNe. _____ kALa sauthI thoDo che ane nIce javAno kALa saMkhyeyaguNa che. --camarassa vi jahA sakassa, navaraM-savvatthove uvayaNakAle, -camara saMbadhe paNa zakranI peThe jANavU. vizeSa e ke, teno uppayaNakAle saMkhajagaNe. nIce javAno kALa sauthI thoDo che ane upara javAno kALa saMkhyeyaguNa che. 28. pra0-vajassa pucchA ? 28.pra0-bhagavan ! vajranA e banne kALamAM kayo kALa thoDo che, vadhAre che, sarakho che ane vizeSAdhika che? 28. u0- goyamA ! savvatthove uppayaNakAle, uvayaNakAle 28. u0--he gautama! vajrano uMce javAno kALa sauthI visesAhie. thoDo he ane nIce javAno kALa vizeSAdhika che. 29. pra0-eyassa NaM bhaMte ! vajassa, vajjAhivahassa, cama- 29. pra0-he bhagavan ! e vajra, vajrAvipati-iMdra-ane asureMdra rassa ya, asariMdassa asuraraNNo uvayaNakAlassa ya, uppayaNakA- asurarAja camara; e badhAno nIce javAno kALa ane uMce javAno lassaM ya kayare kayarehiMto appA vA, bahuA vA, tullA vA vise- kALa; e bemAM kayo konAthI atya che, vadhAre che, sarakho che ke sAhiA vA ? vizeSAdhika che! 29. u0-goyamA ! sakkassa ya uppayaNakAle, camarassa ya 29. u0-he gautama! zakrano upara javAno kALa ane uvayaNakAle, ee NaM doNi vi tullA savvatthovA; sakkassa ya camarano nIce javAno kALa, e. banne sarakhA che ane sauthI thoDA che. uvayaNakA le, vajjarasa ya uppayaNakAle esa NaM doNha vi talle zakrano nIce javAno kALa ane vajrano upara jabAno kALa, e saMkhejjaguNe; camarassa ya uppayaNakAle, vajassa ya uvayaNakAle banne sarakhA che ane saMkhyeyagaNA che. camarano uMce javAno kALa esa doNha vi tulle visesAhie. ane vajano nIce javAno kALa, 9 banne sarakhA ane vizeSAdhika che. 4. iha leSTvAdikaM pudgalaM kSipta gacchantaM kSepakamanuSyastAvad grahItuM na zaknotIti dRzyate, devastu kiM zaknoti ? yena zakreNa vanaM kSipta saMhRtaM ca, tathA vajraM ced gRhItam , camaraH kasmAnna gRhItaH? ityabhiprAyataH prastAvanopetaM praznottaramAha-'bhaMte' ityAdi. 'sIhe' ti zIghro vegavAn , sa ca zIghragamanazaktimAtrApekSayA'pi syAt ata Aha-'sahigaI ceva' tti zIghragatireva-nA'zIghragatirapi, evaMbhUtazca kAyApekSayA'pi syAt , ata Aha-'turiya 'tti tvarita:.-tvarAvAn , sa ca gateranyatrA'pi syAt , ityata Aha-turiagai 'tti svaritagatiH, mAnasautsukyapra 1. mUlacchAyA:-camarasya bhagavan ! asurendrasya, asurarAjasya Urdhvam , adhA, tiryak ca gati viSayaH kataraH katarebhyaH alpo vA, bahuko vA tulyo dhA, vizeSA'dhiko vA? bhAtama ! sarvastokaM kSetraM camaro'surendraH, asurarAja Urdhvam utpatati ekena samayena, tiryak saMkhyeyAn bhAgAn gacchati, adhaH saMkhyeyam bhAgAn gacchati. vanaM yathA zakasya tathaiva, navaram-vizeSA'dhikaM kartavyam. zakrasya bhagavan ! devendrasya devarAjasya avapatanakAlasya ca, utpasanakAlasya ca katare katarebhyo'lyA vA, bahukA vA, tulyA vA, vizeSAdhikA vA gautama ! sarvaratokaH zakrasya devendrasya. devarAjasya Urdhvam utpatanakAlaH, avapatanakAlaH saMkhyeyaguNaH, camarasyA'pi-yathA zakrasya, navaram-sarvastoko'vapatanakAlaH, utpatanakAlaH saMkhyeyaguNaH, Jasya pRcchA, gItama! sastokaH utpatanakAlaH, zavapatanakAlo vizeSAdhikA. etatya bhagavan! vajrasya, vajrA'dhipasya, camarasya ca asurendra sya, asurarAjasya avapatanakAlasya ca, utpatanakA. lasya ca katare katarebhyo'lyA vA, bahukA vA, tulyA vA, vizeSA'dhikA vA ? gautama ! zakrasya ca utpatanakAlaH, camarasya ca avapatanakAlaH, etA dvA api tulyA savestokA; zatrasya ca avapatanakAlaH, vajrasya ca utpatanakAla: etA daiA api tulyA saMkhyeyaguNA; camarasya ca utpatanakAlaH bajrasya ca avapatanakAla etA hai api tulyA vizeSAdhikau:-anu0 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatudharmasvAmipraNIta bhagapatItUna. 67 zataka 3. - uddezaka 2. " vartitavegavadgatiriti, ekArthA caite zabdA:. 'saMcAie 'ti zakti: ' sAhatthiM 'ti svahastena. ' gaivisae 'tti iha yadyapi gatigocarabhUtaM kSetra gativiSayazabdenocyate, tathApi gatireva iha gRhyate, zIghrAdivizeSaNAnAM kSetre'yujyamAnatvAd iti 'sIhe' tti zIghro vegavAn, sa cA'naikAntiko'pi syAt, ata Aha- 'sIhe ceva' tti zIghra eva etadeva prakarSavRttipratipAdanAya paryAyAntareNAha - tvaritaH 'varitazceti. 'ati atizayena azvo'tistoka ityarthaH maMde gaMde caiva ti asantamandaH etena ca devAnAM gatisvarUpamAtramuktam, etasmiMtha gatisvarUpe sati zakra paNa camarANAmekamAne Udo kSetre gantavye yaH kAumedo bhavati taM pratyekaM darzayannAha' jAiya ityAdi. athendrasya UrdhvA 'dhaH kSetra gamane kAlabhedamAha - ' savvatthove sakkasta' ityAdi. sarvastokaM svalpam, zakrasya Urdhvalokagamane kaNDakaM kAlakhaNDam-UrdhvalokakaNDakam Urvvalokagamane'tizIghratvAt tasya adholokagamane kaNDakaM kAlakhaNDam adholokakaNDakaM saMkhyAtaguNam-UrdhvalokakaNDakApekSayA dviguNamityarthaH, adholokagamane zakrasya mandagatitvAd, dviguNatvaM ca ' sakkassa uppayaNakAle, camarassa ya uvayaNakAle ee NaM doNi vi tu tathA jAvatiyaM se camare asuriMde asurarAyA Ahe upayaha ise samayeNaM taM sake dohiti ikkegaM vakSyamANavacanadvayasAmarthyAt labhyamiti 'jAvaiyaM ' ityAdisUtradvayamadhaH kSetrApekSaM pUrvavad vyAkhyeyam ' evaM khalu ' ityAdi ca nimamadam . atha zakrAdInAM pratyekaM gatikSetrasya alpa bahupadarzanAya sUtratrayamAha sakassa ityAdi satra Uyam adhaH, tiryak ca yo gativiSayaH gativiSayabhUtaM kSetramanekavidham tasya madhye kataro gativiSayaH katarasmAd gativiSavAt sakAzAt alyAdiriti praznaH. uttaraM tu sarvastokamadhaH kSetram samayenAvapatati - adhomandagatitvAt zakrasya. ' tiriyaM saMkhejje bhAge gacchai ' tti kalpanayAM kila ekena samayena yojanamatho gacchati zakraH, tatra ca yojane dvidhAte hI bhAgA bhavataH, tayozcaikasmin vibhAge mIlite trayaHsaMkhyeyA bhAgA dvau bhavanti, atastAn tiryag gacchati - sArdhaM yojanamityarthaH - tiryaggatau tasya zIghragatitvAt. 'uDuM saMkhejje bhAge gacchai 'tti yAn kila kalpanayA zrIn dvibhAgAMstiryag gacchati teSu caturthe'pyasmin dvibhAge mIlite catvAro dvibhAgarUpAH saMkhzatabhAgAH saMbhavanti, atastAn ' ' " gacchati " d apekSAe 7 3 , " 4 , 6 4. ' koi puruSa DhephuM ke daDA vagerene pheMkI, pachI te jatA DhephA ke daDAnI pAchaLa jai, tene pakaDI zakato nathI 'e pramANe jagatamAM dekhAya che arthAt e rIte manuSyomAM dekhAya che. to zuM devamAM pAe ja rIta che ? ke zuM deva, pheMkela vastune, tenI pAchaLa jai pakaDI zake che? jethI zakra iMdre pheMkelA vajranI pAchaLa jai tene pakaDI lIdhuM tathA jo iMdra vajanuM grahaNa karavA samartha hato to, teNe carane zAmATe na pakaDyo ? e abhiprAyathI prastAvanAvALu prazna ane uttara sUtra kar3e che -[ 'bhaMte!-' ijyAdi. ] [ 'sIhe 'ti ] vegavALo' koi vegavALo evo paNa hoya ke jenAmAM mAtra sattA tarIke zIna gamanazakti na hoya, mATe kar3e cheke, [[" soigaI ceti ] e zotra gAlo na che, pana azIgativALo nayI. koi zIghra gatiyALa zarIranI apezA patra hova mATe kahe che ke, [turiti ] bAlo ko svavALo gati sihAya bIje ThekANe paNa hova mATe kar3e che ke, [ 'turiagai 'tti ] tvarAvALI gativALo - mAnasika utsukatApUrvaka pravartalI vegavALI gativALo - e badhA zabdo sarakhA arthavALA che. [ 'saMcAie ' ti] samaya bhayo, [+ sAirithaM 'ti ) potAne hAve. [gaisie 'ti) jo ke A sthaLe 'gativiSaya' e zabdano artha 'gatinuM kSema bhAva hai to pana 'gatinuM kSetra evo artha karatAM zIghra skharita' vagere vizeSaNanAM yaha jAya che, kAraNa ke e vizeSaNo gatinA kSetrane lAgI zakata nathI, mATe e vizeSa saphaLa dhAya te sAru gativiSaya zabdano artha gati karavo ane ema artha karavAthI e varSA vizeSaNo gati ne sArI gati rIte lAgI zake che. [ 'sIhe 'tti ] vegavALo, koinuM vegavALApaNuM anirNIta paNa hoya mATe kahe che ke, [, 'sIhe ceva 'tti ] vegavALo jaM che. e ja vAtane prakrarmapUrvaka kahevA mATe bIjI rIte kahe che, ke te tvarita che-tvarAvALo che. [ 'appe appe caiva 'tti ] ghaNo thoDo che. [maMde maMde 'va' tti ] ghaNo jamaMda. e sUtrathI mAtra devonI gationuM svarUpa kayuM. have jyAre devonI gationuM svarUpa AyuM che tyAre eka sarakhA mApavALA uMcA, nIcA, ke tirachA kSetra tarapha jatAM zakra, vajra ane camarane je jUdo jUdo kALa lAge che te pratyeka kALane darzAvatAM kahe che ke [ 'jAvaIo' ityAdi. ] zakra bajra ane ve iMdrane uMce ana nIce kSetra jatAM je jUdo jUdo kALa lAge che tene kahe che - [ ' savvatthove sakkarasa ' ityAdi. ] zakrane uMce jatAM sauthI thoDo kALa lAge che, kAraNa ke te uMce javAmAM atizIghra hoya che. ' UrdhvalokakaMDaka ' zabdano artha A cheH Urdhvaloka eTale uparanuM kSetra ane 'kaMDaka' eTale vakhatano bhAga. zakranuM adholokakaMDaka, saMkhyAtagaNuM che - UrdhvalokakaMDaka karatAM bamaNuM che. kAraNa ke nIcANavALA kSetra tarapha jatAM zakranI maMda gati hoya. 'zako DaMbe javAno kALa ane camaramo nIce javAno kALa e banne sarakhA tathA eka samaya asureMdra, asurarAja camara nIce jAya che teTalaM ja nIce javAne zakane ve samaya lAge che ? e bAta AgaLa kahebAnI ghe ane e bAta uparathI ja AgaLa kahelaM bamaNApaNuM labdha thAya che. [' nAvaiaM ' ityAdi . ] e ve sUtra adhaHkSetranI apekSAe che ane tenI vyAkhyA pUrvanI peThe karavI. [ ' evaM khalu ' ityAdi. ] e nigamanasUtra che. have zakrAdikamAMnA eka ekanI gatikSetra saMbaMdhI allabahutA darzAvavA traNa sUtra kahe che -[ 'sakkatsa' ityAdi. ] te. sUtramAM A bAta che-uMce, nIce ane tirache je gatino viSaya-gatinuM kSetra- che te aneka prakArano che to temAM kayA gativiSaya karatAM kayo gativiSaya alpa vagere che ? e prazna che. uttara to Achezaka, eka sama sIdhI thoDaM kSetra nIce jAye che, kAraNa ke tetI gati, nIce javAnAM maMda che. [' tirine saMkheje bhAMge gacchada 'ci ] Apane kalpanA karIe ke, zakra, eka samaya eka yojana nIce jAya che. te yojananA bhAga karavAthI tenA be bhAga thAya che ane te ve bhAgamAM eka dvibhAga ( pADela bhAga jeTalo bIjo bhAga) meLAcI saMkhyeSa bhAga thAya che ane zaka, eTalaM tirache jAMya he arthAt zakra do yojana tirache jAya - kAraNa ke jivAmAM te zIghra gativALo che. [ 'unuM saMkheje bhAga gacchai 'tti ] pUrvanI kalpanA pramANe je RNa dvibhAgo jeTalaM kSetra tirache jAya che te prANa hiyAgomA eka cotho vibhAga mevapAbhI cAra vibhAgarUpa saMkhyAtabhAga saMbhava cha bhane terA bhAgo jeTa me yojana) kSetra upara jAya hai. camaranI gatine samaya. , 6 " pheMkyA pachI pA jaine pakaDI zakAya. / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhAna. takavA rAtA samAja 68 aurAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 2. 5. atha kathaM sUtre saMkhyAtabhAgamAtragrahaNe sati idaM niyatabhAgavyAkhyAnaM kriyate ? ucyate, jAvai khettaM. camare asarade. asurarAyA ahe uvayai ekkaNaM samaeNaM, taM sake dohiM ' tathA 'sakassa uppayaNakAle, camarassa ya uvayaNakAle, te doNi vi tallA... iti vacanato nizcIyate-zako yAvadadho dvAbhyAM samayAbhyAM gacchati, tAvad Urvamekena-iti dviguNamadhaHkSetrAd-UryakSetram , etayozcApAntarAla. varti tiryakakSetram , ato'pAntarAlapramANenaiva tena bhavitavyamiti adhaHkSetrApekSayA tiryakSetraM sArdhaM yojanaM bhavatIti vyAkhyAtam . Aha ca cUrNikAra:-"eNgeNaM samaeNaM upayai ahe NaM joyaNaM, egeNeva samayaNaM tiriyaM divaDUM gacchai, uI do joyaNANi sako"tti 'camarassa NaM ityAdi. 'savvattho khattaM camare asuride asurarAyA urcha uppayai egeNaM samaeNaM' ti Urdhvagatau mandagatitvAt tasya, tacca kila kalpanayA tribhAganyUnaM gavyUtatrayam . 'tiriyaM saMkhejje bhAge' tti tasminneva pUrvokte tribhAganyUne gavyUtatraye dvigaNite ye yojanasya saMdhyayabhAgA bhavanti, tAn gacchati, tiryaggatI zIghrataragatitvAt tasya. 'ahe saMkheje bhAge gacchai 'tti pUkti vibhAgadvayanyane gavyUtaSaTake tribhAganyUnagavyUtatraye mIlite ye saMkhyeyabhAgA bhavanti, tAn gacchati-yojanadvaya milyarthaH. atha kathaM saMkhyAtabhAgamAtropAdAne niyatasaMkhyeyabhAgatvaM vyAkhyAyate ? ucyate, zakrasyodhagatezcamarasya cAdhogateH samatvamuktam , zakrasya cordhvagamanaM samayena yojanadvayarUpa kalpitam , atazcamarasyAdhogamanaM samayena yojanadvayamuktam , tathA 'jAvai sakke deviMde devarAyA urcha uppayai egaNaM samaeNaM taM vaja dAhijaM baja dohiM taM camare tihiM ' iti vacanasAmarthyAt pratIyate-zakrasya yadUdha gatikSetra taraya tribhAgamAtrarUpaM camarasya UrcagatikSatram , ato vyAkhyAtaM tribhAganyUna trigavyUtamAna taditi. UmvakSetra-adhogatikSetrayozca apAntarAlayAta tirthak kSetramiti kRtvA tribhAgadvayanya napadavyatamAnaM tada vyAkhyAtamiti. yacca cUrNikAreNa uktam "camaro uDUM joyaNaM" ityAdi. tanna avagatam , 'vajja jahA sakassa taheva, tti vajramAzritya gativiSayasyAlpabahutvaM vAcya yathA zakasya tathaiva. zepadyotanAthaM tyAha-'navaraM visesAhi aM kAyacaM "ti tacaivam jassa NamaMte! uDa, ahe, tiriyaM ca gaisiyassa kayare kayarehito apA vA, bahu A vA, tullA bA, visesAhiA vA? goymaa| samvatthovaM khettaM baje ahe ukyai ekeNaM samaeNaM, tiriyaM visesAhie bhAge gacchai, uDu vise sAhie bhAge gacchai" iti. vAcanAntare tu etat sAkSAdevoktamiti, 5. zaM0-samAMto mAtrA saMkhyAta bhAga' ekuMja lakhyu che, paNa kAMi niyamita kALa dekhAiyo nathI to paNa pUrva pramANe kALanI je niyatatA dekhADI che te kevIrIta? samA0-'asuraMdra asurarAja camara, eka samaye jeTaluM kSetra nIce jAya che, teTaluMja nIce javAmAM zakrana ve samaya lAge che' tathA zakrano upara jabAno kALa ane camarano noce javAno kAra, e banne sarakhA che' e vacanathI nizcita thAya che ke-zakra, jeTalaM nIce ve samaye jAya cha teTalaM ja uMce eka samaya jAya che arthAt nIcenA kSetra karatAM ucenuM kSetra bamaNu cha ane ucenA tathA nIcenA kSetranI bacagALa tiracha kSetra ke mATe tenaM pramANa vacagALA pramANe ja ho joie ane ema cha mATe nIcenA kSetranI apekSAe tirachu kSetra doDha yojana thAya cha ema vyAkhyA karI che. cerNikAre kA che cUrNikAra. ke. "zakra, eka samaye nIce eka yojana jAya cha tirachu doDha yojana jAya che, ane uMce ye yojana jAya che."['cArarasaNaM' ityAdi. 1 asareMdra asararAja camara, eka samaye sauthI thoDaM kSetra upara jAya che. kAraNa ke uMce javAmA tenI maMda gati che. te kSetra, kalpanA pramANe vibhAganyUna traNa gAu saMbhava tiriyaM saMkheje bhAge ti ] AgaLa kahela tribhAganyUna traNa gAu jeTalA kSetrane bamaNuM karavAthI yojananA je saMkhyeyabhAgo Ave teTalaM vibhAgayayana cha gAu kSetra tirache jAya che. kAraNa ke tirache javAmAM camaranI zIghratara gati che. [ 'ahe saMkhajje bhAge gacchai' tti AgaLa kaDela vibhAgadyanyUna cha gAumA, tribhAganyUna traNa gAu meLvavAthI je saMkhyeya bhAgo Ave che teTalaM-ve yojana-kSetra nIce jAya che. zaM0-sUtramA to mAtra saMkhyAtabhAga' evaM jalasyu che, paNa kAi niyamita kALa dekhAiyo nathI to paNa pUrva pramANe kALanI ja niyatatA dekhADI che te kevI rIta ? samA-. kI UrdhvagatinI ane camaranI aghogatinI sarakhAi kahI che. baLI zakarnu Urdhvagamana eka samaye ye yojana jeTaluM kalUpyuM che tyAre camarana adhogamana paNa eka samaye ye yojana jeTalaM ja kaheQ e ucita cha. tathA 'deveMdra, devarAja zakra, eka samaye jeTalu upara jAya che, teTalaM ja upara javAne vajrane be samaya ane camarane traNa samaya lAge che' e vacanathI jANI zakAya che ke zaka- jeTaluM UrdhvagatikSetra che tenA vibhAga jeTaluM camaranu UrdhvagatikSetra cha ane ema mATe pUrva pramANe niyatatAvALI ('vibhAganyUna traNa gAu' eTaluM Urdhvagati kSetra che evI) hakIkata kahI che. UrdhvakSetra ane adhakSetranI vacagALAnu tiryak kSetra cha mATe tenuM pramANa vibhAgadvayanyUna cha gAu ka yuM che. A sthaLe cUrNikAre je kayuM che " camara, uMce eka yojana" ityAdi. samajAta nathI. te avagata thatuM nathI-te samajAtuM nathI. [ 'vajjaM jahA sakkassa tave tti ] jema zaka saMbaMdhe gativiSayanI alpabahutA kahI che tema vajrane AzrIne ---- - -- ---- - -. - . 1. pra. chAyAH-yAvatkaM kSetraM camaraH, asurendraH, asurarAjo'dho'vapatati ekena samayena, tat zakro dvAbhyAm . 2. zakrasya utpatanakAlaH, camarasya cA'vapatanakAlaH, to dvAvapi tulyA. 3. etadviSayazcarNigataH pATha evaMrUpeNa dRzyate:-" uvari gati yathAH-egeNa samaeNa sakko, dohi vaja, tihiM camarI na khetaM kamnatiH sidhdha-maMda-maMdatarajoyaNagamaNaM divasapurisa iva (2) ahe egeNa samaeNa camaro, dohi sako, tihiM varNa; taheva maMdaga (ta) manavat . (?) saTrANaparihANe appa-bahu bhANiyabdha. kaDagaM kAlo, khettaM paDuca sahANe appa-bahumagmaNA bhinnakAlo, uhUM, ahe, tiriya egeNaM samaeNa upatati au joyaNe, taMNeva samaeNa tiriyA divaDhU gacchati, ur3e do joyaNANi sakko. camaro u9 joyaNaM, tiriya divaDhaM, ahe do joyaNANi. vajjama vi ahe joyaNaM niriya diva idaM visesA ya apa-bahu ettha pADejA. jahA vA samayA sakkAdIgaM tahA vA vuDDhI-hANihi taheva khetaM pi." 4, ekena samayena avapatati adho yojanama . eka va samayena tiryaga dvaya chati, adhyam dve yojane zakra iti. 5. yAvatkaM zakraH, devendraH, devarAja Udhvam utpatati ekena samayena baco dvAbhyAm , yad vano dvAbhyAM tat camara tribhiH. 6.6jrasya bhagavan ! Ucam , adhaH, tiryak ca gativiSayasya kataraH katarebhyo'lpA vA, bahukA valyAbA, vizeSAdhikA vA gItamA sarvaloka kSetra baJam adho'vapatati ekana samayena, nirmaga vizeSAdhikAnUbhAgAnu macchati, U vizeSAdhikAna bhAvikAza pAusa bagAyo bahumajoyaNaM, tiriya divasa pi." 4, ekena ekena samayena Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakSaka 3. uddezaka 2: bhagavatsudha meMsvAminIta bhagavatI sUtra, jayagativipayanI asabahulA kar3avI. bAkI rahela vaHtane aMgAvayA kahe che ke navaraM visasAhiraM kAyavvaM tite jA pramANe:- / yasapaNa mI bhI uhe, tiriyaM gatimayata karo kapAhi no banA vA, bahubhA yA, tulA yA, vilasAhiA vA ? goyamA ! sanyatyo khata baje aha upayaha ekegaM samaraga, tiriyaM visasAhie bhAge gacchaDa, urlDa visesAhie bhAga gacchada ti' arthAt 'he bhagavan ! vajano UrdhvagativiSaya, adhogativiSaya ane timganiviSayaH e mAM kayo konAthI alpa cha, vadhAre cha, tulya cha anaM surakho che ? he gautama ! vajra eka samaya sAthI thoDaM kSetra nIce jAya che, tirache vaMzayAvika bhAgo jAya ke ane uMne paga vizamAyika bhAgo jAya che' bIvI vAcanAmAM to A pAu mULa ja lakhyo che. bIjI vAcanA 6. asyAyamarthaH-sto kSetra banamadho brajati evena samarena, adhomandagatityAt tasya, tacca vila kalpanayA tribhAganyUnaM yoja vizeSAdhiko bhAgo gacchate, zaMtrataragatitvAt , tau ca kila yojanasya dvI bhAgo vizeSAdhikI-satribhAgaM ganyUnatrayamityarthaH. tathA Urya vizeSAdhiko bhAgI gacchati, yA kila tiryaga vizeSAdhiko bhAno gacchati, tApabordhvagato kizcida vizeSAdhikau, Urdhvagatau zInatamaganitvAt-paripUrNa yojananiyartha:. atha kathaM sAmAnyato vizeSAdhikatye'bhihite niyatabhAgatvaM vyAkhyAyate? ucyate, "jAbaiaM camare asariMde asararAyA ahe ubayai ekeNaM samayeNaM tAvaisake do, taM baje tAhiM" itivacanatAmAt makAdhe gatyapekSayA vajrasya tribhAganyUnA adhogatilabdhA iti tribhAganyunaM yojanamiti sA vyAkhyAtA. tathA "sakassa uvayaNakAle, bajarasa ya uppayaNakAle, esa NaM doSaNavi talle" iti vacanAdavasIpate-yAvadekena samayena zaka'dhogati, tAvad vanamUrdhva , zavAzcai phenAvaH kila yojanam , evaM vajamartha yojanamiti kRtvA urva yojanaM tasyoktam . UrjA-udhogatyAtha timgatarapAntarAlayAtatvAt tadapAntarAlavayaiva satribhAgagavyatatrayalakSaNaM tiryaggatipramANamuktamiti, anantara gativiSayasya kSetrasyAlpa--bahutvamuktam , atha gatikAlasya tadAha-'sakAlaNaM' ityAdi sUtratrayam . zakrAdInAM gatikAlasya pratyekAlpa-bahutvamuktam , atha parasparApekSayA tadAha-'eyassa NaM bhante! vajasta' ityAdi. 'ee NaM doni vi talu' ti zakra-camarayoH svasthAnanamanaM prati vegasya samatvAd utpatanAvapatana kAlau tayoH tulyo paraspareNa 'savyatyAvatti vakSyamANApekSayA iti. tathA 'sakasa' ityAdI 'esa NaM doNha vi tulle' ti ubhayorapi tulyaH-zakrAvapatanakAlaH bajotpAtakAlasya tulyaH, vajrotpAtakAlazca zakrAvaratanakAlatya tulya ityarthaH, 'saMkhajaguNe'tti zakrotpAta-camarAvapAtakAlApekSayA, evamanantarasamabhAvanIyam, 6. uparanI vAtanuM tAtparya A cheH-- bana, eka samaye nIce thoDaM kSetra jAya che, kAraNa ke nIce jayAmAM te maMda gativAnaM che. vajranaM adhogamanana kSetra kalpanA pramANe tribhAganyUna yojana thAya che. te vajra, tirachu vizeSAdhika ve bhAga jAya che. kAraNa ke te, tirachu javAmAM zIghratara gatibAlaM cha. vizeSAdhika be bhAga eTale yojananA vizeSAdhika ve vibhAga-tribhAgasahita praNa gAu. tathA te vajra, uMce paNa vizeSAdhika be bhAga jAya che. vizeSAdhika ve bhAga eTale je ve vizeSAdhika bhAga tirachA kSetramA kahyA che te ve gAgane ja kAMika vizeSAdhika samajavA-bajra, uMce eka yojana jAya che. kAraNa ke vajra uMce javAmAM zIzratama gativALu che. zaM0- mULa sUtramA to sAmAnyapaNe vizeSAdhikatA kahI che, tethI ahIM niyatatAvALI vizeSAdhikatA kevI rIte jANavI? samA0-' eka samaye asureMdra, asurarAja camara, jeTaluM nIce jAya che, teTaluMja nIce javAmAM samAdhAna, iMdrane be samaya ane vajane praNa samaya lAge che' e vAta kahevAthI zakranA adhogamananI apekSAe vajranI adhogati tribhAganyUna cha mATe te tribhAganyUna yojana kahI che. tathA zikno nIce javAno kALa ane vajano upara javAno kALa, e banne tulya che' e vacanathI jaNAya che ke, eka samaye zakra, jeTaluM nIce jAya che teTaluMja vajra, eka samaye upara jAya che. zakra, eka samaye nIce eka yojana jAya che ane vajra, eka mamaye upara eka yojana jAya che mATe vajanI Urdhvagati eka yojana kahI che. Urdhvagati ane adhogatinI vacanALe tiryaggati rahetI hovAthI tenuM pramANa paNa vacagALe rahenAra ja hovU joie mATe ja tenuM pramANa tribhAgasahita traNa gAu jeTaluM kayuM che.' hamaNAM gativiSayaka kSetranI alpabahutA kahI, ane have gatinA kALanI alpabahutA kahe che:--[ ' sakkasa NaM' ityAdi.] e saMbaMdhe e jaNa sUtro che. zakra vagerenA pratyekanA gatikALanI alpavahutA kahI, have parasparanI apekSAe e yAtane kahe che:-[ 'eassa gaM bhaMte ! vajassa' ityAdi.] [ 'ee Na doni vitulla 'tti zakra para gatimAna 1. iMdra vagerenI gatine lagato koTho A pramANe cha: samaya. (javAno kALa) UvaM. tiryak. adhaH. ATha koza. koza. (doDha yojana) cAra koza. (eka yojana) tribhAganyUna traNa koza. tribhAgadyanyUna cha koza. (doDa yojana) ATha koza. (be yojana) cAra koza. (eka yojana) tribhAgasahita traNa koza. gribhAganyUna cAra koza. (eka yojana) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .70 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3. uddezakaH 2. ane camarane potAne sthAne javAno vega sarakho hovAthI (anukrame) teno uMce javAno ane nIce javAno kALa, parasparapaNe sarakho ko che. [ 'savvatthova.' tti ] e vAtano saMbaMdha habe pachI che. tathA [ 'sakkArasa' ] ityAdi sUtramA [esa doNha vi tujhe 'tti] banneno sarakho che. arthAt zakrano nIce javAno kALa, vajranA uMce javAnA kALanI sarakho che ane vajrano uMce javAno kALa, zakranA nIce javAnA kATanI sarakho che. [saMkhena pramANe. jAguNe 'tti ] zakranA uMce javAnA samayanI ane camaranA nIce jabAnA samayanI apekSAe saMkhyeyaguNa cha. e ja pramANe AgaLanA sUtra saMbaMdhe paNa vicAravaM. . tae NaM se camare asuriMde asurarAyA vajjabhayavippamuke, sakeNaM have, vajanA bhayathI mukta thaelo, deveMdra, devarAja zaka dvArA deviMdeNaM, deyaraNNA mahayA avamANeNaM avamAgie 'samANe camaracaM- moTA apamAnathI apamAnita thaelo, haNAela mAnasika saMkalpabALo, cAe rAyahANIe sabhAe suhammAe camarasi sIhAsaNaM se ohayama- ciMtA ane zokarUpa dariyAmAM peTelo, mukhane hatheLI upara TekavI NasaMkarSa citAsAMasAgarasaMpaviTTe, karayalapalhatyamuhe aTTajjhANA- rakhanAra, Atathya.nane pAmelo ane nIce mAMDala najaravALo te vagae bhUmigayAe diTTIe jhiyAti, tae NaM camaraM asuriMdaM, asureMdra, asurarAna camara, camaracaMcA nAmanI rAjadhAnImA sudharmA asurarAyaM sAmANiaparisovavanayA devA ohayamaNasaMkappaM jAya- sabhAmAM, camara nAmanA siMhAsanamA basI vicAra kare che. pachI jhiyAyamANaM pAsaMti, karayala-jAya evaM cayAsiH-kiNaM devA- haNAela mAnasika saMkalpabALA ane yAvat-vicAramA paDelA te NappiyA ! ohayamaNasaMkappA jAva-jhiyAyaha ? tae NaM se camare asureMdra, anurarAja camarane joi sAmAnikasabhAmA utpanna thaela asuriMde, asurarAyA te sAmANiaparisovayanae deve evaM vayAsiH- devoe hAtha joDIne yAvat-tene A pramANe kA keH-he evaM khala devANappiyA ! mae samaNaM bhagavaM mahAvIraM nIsAe sake, devAnupriya! tame Aja haNa.ela mAnasika saMkalpavALA.thai yAvatadeviMde, devarAyA sayameva acAsAie, tato teNaM parikavieNaM zuM vicAra karo cho? tyAre asureMdra asurarAja camare te sAmAnikasamANeNaM mamaM vahAe vajje nisidve. taM bhadaM NaM bhavata devANapiyA! sabhAmA utpanna thaela devone A pramANe kA ke:-he devAnupriyo ! samaNassa bhagavao mahAvIrasta, jassa mhi pabhAveNaM akiDe, meM mArI potAnI meLe ja zramaNa bhagavaMta mahAvIrano Azaro lai avvahie, aparitAvie, ihamAgae, iha samosaDhe, iha saMpatte, deveMdra devarAja zakrane tenI zobhAthI bhraSTa karakho dhAryo hato. tyAre iheva aja upasaMpajjittA NaM biharAmi. taM gacchAmo NaM devANa- teNe ( zake) mArA upara kopa karI mane mAravA mATe mArI pAchaLa ppiyA / samaga bhagavaM mahAvIra vaMdAmo. namasAmo jAva-pajjayA- vajra pheMkyu. paNa, he devAnupriyo ! zramaNa bhagavaMta mahAvIranaM bhalaM sAmo tti kaTTa causaTTIe sAmANiasAhassAhi, jAva sabiDIe, thAo, ke jenA prabhAvathI hu~ akliSTa rahyo laM, avyathita-pIDA jAva-jeNeva asogavarapAyave, jeNeva mamaM aMtie teNeva uvAgacchai, vinAno-rahyo rcha tathA paritApa pa.myA sivAya ahI Avyo chauvAgacchittA mamaM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM jAya-namaMsittA ahIM samavasayoM chu-ahIM saMprApta thayo rcha ane ahIM ja usaMpanna evaM vayAsi:-evaM khalu bhante ! mara tabhaM nIsAe sakke deviMde, thaine viharu cha, to he devAnupriyo ! ApaNe baghA jaie ane zramaNa devarAyA sayameva acAsAie, jApa-bhadde NaM bhavata devANappiyANaM bhagavaMta mahAvIrane bAMdIra, nanIe yAvat-teonI paryupAsanA karIe, ema karI te, cosaTha hajAra sAmAnika devo sAthe thAvat-sartha RddhipUrvaka yAvat-je tarapha azorunu uttama vRkSa che ane je tarapha hu~ (zrImahAvIra ) chu te tarapha AvI mane traNa vara pradakSiNA dai yAvat-namaskAra karI te A pramANe bolyo ke:-he bhagavan ! meM mArI potAnI jAte ja tamAro Azaro laine deveMdra, devarAja zakrane tanA zabhAthI bhraSTa karavo dhAryoM hato yAvat-Ara devAnupriyanu bhalu thAo ke jenA prabhAve hu~ kleza pAbhyA sivAya yAvat-viharu ;. to he devAnupriya! huM te saMbaMdhe ApanI pAse kSamA mAguM chu, yAvat sanastAn sAgAnikararSadutpa 1. mUlacchAyAH-tataH sa camarA'surendraH, asurarAjo basamaya vipramukaH zakrega devendraNa, devarAjena mahatA apamAnena apamAnitaH san camaracacAyA rAjadhAnyAH, sabhAyAH sudhIyAH, camare siMhAsane apahatamanassaMkAH, cintAzokasAgarasaMpraviSTaH, karatalaparyastamukhaH AtacyAnopago bhUmigatayA dRSTayA dhyAyati, tatazcamaram asurendram, asurarAja sAmAnikaparSa TAnakA devAH apahatamanaskalaM yAvat-dhyAyantaM pazyanti, karatalaM yAvat-evam avAdiSuH-kiM devAnupriyAH ! apahatamanatsaMkalpAH yAyat-dhyAvata ? tataH sa camaraH asurendraH asurarAjastAn sAgAnikararSadutpanna kAn devAn evam abAdIt-evaM khalu devAnupriyAH! mayA zramaNa bhagavantaM mahAvIraM nidhAya dAko devendraH, devarAjaH svayameva asAzAtitaH, tatastena parikupitena satA mama vadhAya vajaM niHsRSTam , tad bhadraM bhavatu devAnupriyAH! anaNasya bhagavato mahAvIra sya, yasyA'smi prabhAvega akRSTaH, avyathitaH, aparitApitaH, iha AgataH, iha samavastaH, iha saMprAptaH, ihaiva adya upasaMpadya viharAmi. tad gacchAmo devAnupriyAH! zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM candAmahe, namasyAmo yAvat-paryupAsmahe iti kRtvA catuHpaThyA sAmAni kasAhasrIbhiH, yAvat-sarvavyA yanaiva azokabarapAdapaH, yenaiva mama antikastenaiva upAgacchati, upAgamya mAm trikRtya AdakSiga pradakSiNa yAvat-masthitvA evam avAdIta:-evaM khalu bhagavan , mayA tvAM nibhAya zako devendraH, devarAjaH khayameva atyAtitaH, yAvat-tad bhadaM bhavatu devAnuniyANAm:--anu0 sRSTam , tad bhadaM bhavatu devAna mahAvIra nidhAya ko devendaH . Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taka 3.udezaka 2. agavana svAmipraNIta bhagavatIsUtra. jensa mhAtre ki jAya viharAmi taM sAmeome NaM devANu ema kahI te IzAna grAma cAho gayo yAt bIza jAvano piyA ! jAya uttarapurathigaM disImAgaM apakamada, jAyapattIsa navyadha dekhAiyo bhane pachI te je dizAmAMcI Adhyo hato, te idaM na use yAmeva disi pAue, tAmeva dikhi ja dizAmA cAlyo go. he gautama! amureMdra, asurarAja camare Digae. evaM 'gomA ! camareNaM asurideNaM, asuraraNNA sA te divya devaRdi e pramANe karI prata parI ane yAvatlabdha divyA depiTTI lA pattA jAba- janasamaNNAgacA, diI sAgarovanaM, sAne ANI se camara iMdranI AvarA sAgaropamanI che ane te mahAmahAdevAsahii, jAva- aMtaM kAhii. videha kSetramAM siddha tho yAvat sarva duHkhono nAza parase thaze 7. 'oha yamagasaMkappe ' tti upahato dhvastaH, manasaH saMkalpo darpa- harSAdiprabhavo vikalpo yasya sa tathA, 'ciMtAsoga sAgaramaNuppaviTTe ' tti cintA pUrvakRtAnusmaraNam, zoko dainyam, tAveva sAgara iti vigrahaH, atastam, 'karayalapalhatthamuho 'tti karatale paryastamadhomukhatayAnyastaM mukhaM yena sa tathA' jassa nhi pabhAveNa 'ti yasya prabhAveNa ihAgato'smi bhavAmI yogaH kiMbhUtaH sanyAha'akiTTe ' tti akRSTa:-avilikhitaH, avilaSTo vA abAdhito nirvedanamityarthaH etadeva katham? ityAha- 'avvahie ta avyathitaHatADitaH, atADitatve'pi jvalana kalpakulizasanbhikarNAt paritApaH syAt atastaM niSedhayannAha - - ' aparitArie' tti, 'ihama gae ' ityAdi vivacayA pUrvayad vyAkhyeyam. 'i' ityAdi khAne acAI manale upaprabhUlA pigI. -- 7. [hamati] abhimAna ane harSa vagerezI utpanna bhaeko jena mAnasika vikalpa nAza pAmyoche te, 'ciMtAsogasAgara maNupaviTTe' tti ] pUrve karela kAryane yAda karavuM te ciMtA, dInatA te zoka, ciMtA ane zokarUpa sAgarapAM peThelo, [ 'karayalapalhatyamuddo 'tti ] jeNe potAnuM mukha, hAthanA taLiyA upara- hatheLI upara-adhomukhapaNe TekavyuM che te, [ ' jasta mhi pabhAveNaM 'ti ] ' jenA prabhAva ahIM Avyo chu ' pramANe saMbaMdha karavo. kevo Avyo dhuM ? to kahe che ke, [ 'akiTThe ' tti ] ghavAyA vinAno athavA koi rIte pIDAyA vinAno nivedanapUrvaka Avyo dhuMe kebI rI? to kahe che ke [abinAno mAra khAyA vinAno, jo ke pare mAra khAdho gadhI to patra Aga jevA yajJanA saMbaMdhI lene paritApadhAya e so saMbhavita che kAMTe te vAne niSedhayA kahe ke ke [ aparitAvie vi] parivAra pAyA vinAno ahIM Ayo [ imAgae ] ityAdi sUtro vivakSApUrvaka pUrvanI peThe jANayAM [ he a' ityAdi ] A ja ThekANe Age prazAM ina biharu . 30. pra0 - kiMpattiyaM NaM bhante ! asurakumArA devA uDUM 30. pra0 - he bhagavan ! asurakumAra devo yAtrat saudharma uppayaMti, jAva - sohammo kappo ? kalpa sudhI uMce jAya che tenuM zuM kAraNa ? 30. u0- goyamA ! tesi NaM devANaM agovA pA carimabhavatthA vA imejarUve ajjhathie, jAva- samuppajjaiaho ! aho divyA devaDI tathA pattA jAva anitama jyAgayA, jArisiA NaM ahiM divyA devaDI jAda- abhisamayA gayA, tArisiA NaM sakeNaM devideNa, devaraNNA divyA devaDI jAba- abhisamaNNAgayA. jArisiA NaM sakkeNaM devideNa, devaraNNA jAva abhisamabhAgayA, tArisiA NaM anhehi vi jAva abhisama nAgayA. taM gacchAmo NaM sakkassa deviMdassa, devaraNNo aMtiaM pAu bhavAmo, pAsAmosA samasta devidasta, devaraNNo divyaM deviDi jApa abhisamatAga, pAsa tAva an vi sake devide, devarAyA divaM devA abhimataM jANAmo tApa sakassa deviMdassa, devaraNNo divyaM devA jAva - abhisamannAgayaM jANau tAva amhe vi sakke deviMde, devarAyA divvaM deviDiM jAva - fry 30. u0- he gItama / te tAjA utpanna ghaela ke maravAnI taiyArIvALA devone Ae prakArano AdhyAtmika yAvat-saMkalpa utpanna thAya che ke, aho !! amedivya devaRdi prApta karI che ane sAme ANI che. jevI divya deva yAtrat - sAme ANI che tevI divya devaRddhi deveMdra, devarAja zakre paNa yAvat - sAme ANI che ane jevI divya devaRddhi deveMdra, devarAja zakre yAvatsAne ANI che tevI ja divya devaRddhi ame paNa yAvat - sAme ANI che. to jaie ane te deveMdra, devarAja zakanI pAse prakaTa thara ane te deveMdra devarAje pAvat sAme ANalI divya devaRdine Apane joie tathA deveMdra devarAja zukra para ame sAme ANelI yAvat divya devaRdine jUra paLI deveMdra devarAja zakre sAme ANelI yAvat-divya devaRddhine Apa jANI deveMdra, devarAja zakra paNa ame sAme ANelI yAvat-divya devaRddhine - 1. mUlacchAyAH - yepAm asmi prabhAveNa akRSTaH yAvat viharAmi tat kSamayAmi devAnupriya / yAvat uttarapaurastyaM dignAgam apakrAmati, yAvat-dvAtriMzadUbaddhaM nATyavidhim upadarzayati, yAgeva dizaM prAdurbhUtaH tAmeva dizaM pratigataH evaM khalu gautama ! camareNa asurendreNa, amurarAjena sA divyA devardhiH labdhA, prAptA yAvat- abhisamanvAgatA, sthitiH sAgaropamam, mahAvidehe varSe setsyati yAvat-antaM kariSyati. 2. kiMpralayaM bhagavan ! asurakumArAH devA Urdhvam utpatanti yAvat dharmaH kalpaH ? gautama ! teSAM devAnAm adhunotpannAnAM yA, caramabhavasthAnAM vA ayametadrUpaH AdhyA mAtrAtpayana ahoravAsibhimanyagatA vAzikA anAdi abhimA devI divyA devadhiH yA malA abhimanyAta vAparala devendreNa devarAjena dAvata- abhisamAgatA tAdRzikA asmAbhirapi yAvat-abhisamandAgatA. tad gacchAmaH zakrasya devendrasya devarAjasya antikaM prAdurbhavAmaH pazyAmastAvat zakrasya devendrasya devarAjasya divya deva sAya abhisamanyAgatAm pazyatu tAvat asmAkam api devendra, devarAja divyadevamyApa abhisamambAgatAm jAnImaH sAyada devendrarAjamAtA jAtA api zo deve devarAja divyAM devA , * karI, ame bane zo Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72. zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 2. nisa bhAgayaM. evaM khalu goyamA ! asurakumArA devA uDDe uppayaMti, jANe. he gautama ! e kAraNane laine asurakumAra devo yAvatjAva - sohammo kappo. saudharmakalpa mudhI uMce jAya he. ----sevaM bhaMte, bhaMte ! ti. -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che. camaro sammatto. camara saMbaMdhI vRtAMta pUrUM thayu. bhagavaMta-ajjasuhammasAbhiSaNIe sirIbhagavaIsuro tati asaye dudo camaro-sammata. 8. pUrvamasurANAM bhavapratyayo vairAnubandhaH saudharmagamane heturuktaH, atha tatraiva hetvantarAbhidhAnAya Aha-'kiMpattiyaM NaM' ityAdi. tatra kiMpattiyaM' ti kaH pratyayaH kAraNaM yatra tat kiMpratyayam, 'ahuNoyavanANaM 'ti utpanamAtrANAm , 'carimabhAtyANa va 'tti bhavacaramabhAgasthAnAm-cyavanAvasare ityarthaH, bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre tRtIyazate camarAkhye dvitIya uddeza ke dhIabhaya devasUriviracitaM vivaraNa rAgAptam. pa bhaNI 8. AgaLanA prakaraNamA ema jaNAvyu cha ke, asuro varane lIdhe saudharma devalokanAM jAya che arthAt teonA saudharma gaganamAM baranI kAraNatA dAvI surono che. haye A bIjA prakaraNamA taonA saudharmagamananuM bIju paNa kAraNa jaNAvavAnuM che. te artha jagAve che ke:--[ kiMpattiyaM NaM ' ityAdi.] temAM zuM denu. kAraNa che ? [ 'ahugoravanAgaM 'ti] hamagAM ja utpanna baelA, ['carimabhavatyANa va 'tti ] bhavane carama bhAge rahelA arthAt cyavayAnI--maravAnI nikaTa AvalA. veDArUpaH samudre'khila jalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpsvii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakalazivamukha mArahA cAptamukhyaH // 1. mulacchAyA:-abhisamanvAgatAm. evaM khalutama! asurakumArAH devAH Udhvam utpatanti, yAvat-sAdharmaH kalA. tadevaM bhagavan ! bhagavan ? iti. camaraH rAmApta:--anu0 . Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 3. rAjagRha.-maMDitaputra gaitama.-kriyA.-kAyikI.-AdhikaraNikI.-prAdeSikI.-pAritApanikI.-ANAtipAta.-kriyAprabheda.-pelo anubhava ke pelu kamai -pelI kriyA pachI anubhava.-zramaNone kama hoya?-hoya.-pramAda.-yoga.-jIvanA ejana ane pariNamana thinere.-jIvanI aMtakriyA (mukti).-AraMbha.-saraMbha.-samAraMbha.jIvanI akriyatA.-tRgapUlaka ane agni-jalabidhu ane ami.-nAba ane tenAM chidro.-anagAranI sAvadhAnatA.-pramattatA ane apramattatAnI sthitinu pramANa.-vidAra.gItama.-lavaNa samudramA bharatI oTa yavAnuM zu kAraNa ?-lokasthiti.-vihAra. teNaM kAle NaM, te NaM samae NaM rAyagihe nAma nayare hotyA. te kALe, te samaye rAjagRha nAme nagara hatuM. yAvat-sabhA jAvaM-parisA paDigayAH te NaM kAleNaM, te NaM samae NaM jAva- dharmakathA sAMbhaLIne pAchI gaI. te kALe, teM samaye yAvat-bhagavaMtanA . aMtevAsI maMDi aputte nAma aNagAre pagaibhadae jAva-pajuvAsamANe maMDitaputra nAmanA bhadrasvabhAvavALA ziSya yAvat-paryupAsanA karatA evaM vayAsI: A pramANe bolyA ke:1. pra0-kai NaM bhaMte ! kiriyAo paNNattA ? 1. pra0-he bhagavan ! keTalI kriyAo kahI che ? 1. mUlacchAyA:--tasmin kAle, tasmin samaye rAjagRhaM nAma nagaram-abhavat. yAvat-parSat pratigatA. tasmin kAle, tasmin samaye yAvat-ante. vAsI maNDitapuro nAma anagAraH prakRtibhadra ko yAvat-parAsIna evam-amAdIta:-kati bhagavan ! kriyA prajJaptaH!-anu. 1. A maMDitaputra nAmanA anagAra bhagavaMta mahAvIranA chaThA gaNadhara hatA. te viSeno vigatavAra hevAla prastuta pustakamA prathama khaMDamAM (jUo 1.13) AMvI gaelo che. temanI AyudhyagaNanA saMbaMdhe jaina praMyakAronAM jUdAM jUdA mato che ane te A pramANe che:'zrIbhadravAhune nAme prasiddhi pAmelI AvazyakaniyuktimA vadhA gaNadharono gRhavAsa jaNAvatAM jaNAvyuM che ke " pannA chAyAlIsA pAyAlA Tuti panna pannA ya ! tevana paMcasaTThI aDayA- bhagavaMta mahAvIranA agyAre gaNadharono gRhasthAyIya anukrame A pramANe chIsA ya chAyAlA // chattisA solasagaM agAravApo bhave gaNaharANaM "- che-pelA gaNadharano gRhastha paryAya 50 varSa, bojAno 46 varSa, trIjAno ( Avazyaka niyukta gA-71-74-ya. paM.) * 42 varSa, cothAno 50 varSa, pAMcamAno 50 varSa, chachAno 53 varSa, sAtamAno 65 varSa, AThamAno 48 varSa, navamAno 46 varSa, dasamAno 36 varSa ane agyAramA gaNadharano gRhasthaparyAya 16 varSa che-arthAt A gaNatrI pramANe maMDitaputra anagArano gRhasthavAsa samaya 53 varSako jaNAya che. . khAre zrImalayagirikRta AvazyakaTIkAmAM te viSenI nAMdha A pramANe :"panA chAyAlIsA bAyAlA hu~ti panna pannA ya / paNasaTThI bAvamA ara. 50,46, 42, 50, 50, 65, 52, 48,43, 36, ane 16 varSa e yAlIsA ya chAyAlA // chatIsA solasarga agAravAso bhavai gaNaharANaM ( gAthA pramANe badhA gaNadharono gRhasthapayIya che. eTale A gaNanA pramANe zrI. 73-74):-abhidhAna rA0pR0 818. maMDitaputra anagArano gRhasthavAsa samaya 65 varSano Tare che ethI temana bhAyudhya prathama gaNanA pramANe 83 varSanu thAya che ane bIjI gaNanA pramANe 95 varSanu thAya che. (abhi * rA0 pR.818):-anu. 2. zrIzyAmAcArya karelA prajJApanA sUtramA 22 muM'kriyApada'che, temA temaNe kiyA- savistara varUpa jaNAvyu cha ane jI jUdI rIte kriyAnA bheje paNa dazAvyA che. "kriyA' ne lagato A sUtrano mULa pATa ane upara jaNAvelo zrIbhagavatIgIno mULa pATha e bane arthanAM to taddana sarakhA che, temAM je sthaLe kAMI zailIbheda cha te A pramANe che:zrIbhagavatIjI-- zrIprajJApanAjI1. pAosiyoM gaM bhaMte ! kiriyA kativihA paNNatA ? 1. pAdosiyA NaM bhaMte! kiriyA kativihA.paNNatA!. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zrIrAyacandra-ninAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 3. 1. u0-maMDiapattA! paMca kiriyAo paNNattAo. taM 1. u0-he maMDitaputra! kriyAo pAMca vahI che. te A jahA:-kAiyA, ahigaraNiA, pAosijA, pAriAvaNiA, pramANe:-kAyikI, AdhikaraNikI, prAdveSikI, pAritApanikI pANAidAyakiriyA. ane prANAtipAta kriyA.. 2. pra0-kAiA NaM bhaMte ! kiriyA kaivihA paNNattA ? 2. pra.-he bhagavan! kAyikI kriyA keTalA prakAranI kahI che? 2. u0---maMDiapattA / vihA paNNattA. taM jahA:-aNuva- 2. u0-he maMDitaputra ! kAyikI kriyA be prakAranI kahI rayakAyakiriyA ya, duppauttakAyakiriyA ya. che. te A pramANe:--anuparata kAya krayA ane duprayukta. kAyakriyA. 3. pra0-ahiMgaraNiA NaM bhaMte ! kiriyA kAvihA paNNatA? 3. pra0---bhagavan ! AdhikaraNikI kriyA keTA prakAranI kahI che? 3. u0---maMDiapattA ! davihA paNNattA. taM jahA:-saMjoya- 3. u:-he maMDitaputra! AdhikaraNikI kriyA be prakAranI NAhigaraNakiriyA ya, nivattaNAhigaraNakiriyA ya. kahI che. te A pramANe:-saMyojanAdhikaraNakriyA ane nirvInA dhikaraNakriyA. 4. pra0-pAosiA NaM bhaMte / kiriyA kaivihA paNNattA? 4. pra0--he bhagavan ! prAdveSikI kriyA keTalA prakAranI 4. u0-mAMDaapattA ! duvihA paNNattA. taM jahA:-jIvapA- 4. u0-he maMDitaputra! prAdveSikI kriyA be prakAranI kahI osiA ya, ajIvapAosiA ya. che. te A pramANeH-jIvaprAdveSikI kriyA' ane ajIvaprAdveSikI kriyA. 5. pra0--pAriAvANiA NaM bhaMte ! kiriyA kaivihA 5. pra0-he bhagavan ! pAritApani kI kriyA keTalA prakAranI paNNattA ? ___ kahI che? 5. u0-maMDiaputA ! duvihA paNNattA. taM jahA:-sahattha- 5. u0-he maMDitaputra! pAritApani kI kriyA ke prakAranI pAriAvaNiA ya, parahatthapAriAvaNiA ya. kahI che. te A pramANe:--khahastapAritApanikI ane parahastapA ritApanikI. 6. pra0-pANAivAyakiriyA NaM bhaMte ! kiriA kA vihA6. pra0--he bhagavan ! prANAtipAta kriyA keTalA prakAranI paNNatA? . kahI che? . 6. u0-maMDiapattA / duvihA paNNatA. taM jahA:-sahattha- 6. u0-he maMDitaputra! prANAtipAta kriyA ke prakAranI kahI pANAivAyakiriyA ya, parahatthapANAivAyakiriyA ya... che. te A pramANe:--svahastaprANAtipAta kriyA ane parahastaprANA tipAta kriyA. 1. dvitIyodezake camarolpAta uktaH, sa ca kriyArUpaH, ataH kriyAsvarUpAbhidhAnAya tRtIyodezakaH. sa ca-teNaM kAleNaM' ityAdi. tatra 'paMca kiriyAo' tti karaNaM kriyA-karmabandhanibandhanA ceSTA-ityarthaH. 'kAiya'tti cIyate iti kAya:-zarIram , tatra bhavA tena vA maMDiaputtA! duvihA paNNattA, taM jahA-jIvapAosiyA, ajIvapAo- goyamA! ti vihA paNa ta', taM jahA-se gaM appaNo yA, parassa vA, tadusiyA. bhayassa cA, asubhaM maNaM saMpadhAreti. setaM pAdoliyA kiriyA.' ' 2. pAriyAvaNicA Na bhaMte ! kiriyA kati vihA paNNatA? 2. pAriyAvaNiyA NaM bhaMte! kiriyA kati vihA paNatA! mNddiaputtaa| duvihA paNNattA, taM jahA-sahatvapAriyAvaNiyA ya, goyamA! tivihA paNa sA, taM jahA-je Na appaNo vA, parassa vA, parahatthapAriyAvaNiyA ya. tadubhayassa vA assAyaM bedarNa udIreti se pAriyAvaNiyA kiriyA. 3. pANAivAya kiriyA NaM bhaMte! kati vihA paNNatA ? 3. pANAMtivAya kiriyANaM bhaMte! kati vihAM paNNatA ? goyamA tivihA maMDitaputtA! duvihA paNNattA, taM jahA-sahatthapANAivAyarahatthapANAha- paNNattA; taM jahA-je NaM appANaM vA, paraM vA, tabhayaM vA jIviyAo vvroveN| vAya kiriyA ya. se taM pANAivAya phiriyA. A sivAyano bIjo pATha to zabde zabda maLato cha ane A bhAganI prajJApanAmA karelI vyAkhyA tathA A bhagavatIjImAM karelI vyAkhyA-e bane to zabdazaH maLatI cha:-jUo prajJA0 pR0 435-453 (Agamo0):-anu. . 1. mUlacchAyAH-maNDitaputra! paJca kriyAH prajJaptAH. tadyathA:-kArikI, adhikaraNikI, prAdveSikI, pAritApanikI, prANAtipAtakriyA. kAyikI bhagavan ! kriyA kati vidhA prajJaptA? mnndditputr| dvividhA prAptA. tadyathA:-anuparata kAya kriyA ce, duSprayuktakAyakriyA ca.' AdhikaraNikI bhagavan ! kriyA kati vidhA prajJaptA? maNDitaputra ! dvividhA prazaptA.tadyathAH-saMyojanAdhikaraNakriyA ca, nirvartanAdhikaraNakriyA ca. prASikI bhagavan / kriyA kati vidhA prajJaptA? mhitputr| dvividhA prajJaptA. tadyathAH-jIvaprAdvepikI ca, ajIvaprAdepikI ca. pAritApanikI bhagavan ! kriyA katividhA prajJaptA? maNDitaputra! dvividhA prajJaptA. tadyathAH-khahastapAritAsanikI ca, parahastapAritApanikI ca, prANAtipAdamiyA bhagavan ! kriyA kati vidhA prajJaptA ? maNDitputra ! dvividhA prajJaptA, tanathA-khahastaprANAtipAtakriyA ca, parahastaprANAtigatakriyA cA-anu. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3. -udezaka 2. bhagavatdharmasvAmipraNIta bhagavatI sUtra " nirvRttA-kAviSI 'ahigaraja si avicipate narakAdinu AtmA anena iti adhikaraNam-anuzanavizeSaH, vayaM vA ratha - khaGgAdi, tatra bhavA, tena vA nirvRttA, iti-AdhikaraNikI. ' pAosiga' tti pradveSo matsaraH, tatra bhavA, tena vA nirvRtA, sa eva vA prAvikI 'paritAvaNiya' ti paritApanaM paritApa:- pIDAkaraNam, tatra bhavA, tena vA nirvRtA tadeva vA pAritAnikI. 'pANAivAyakiriyatti prANAtipAtaH prasiddhaH, tadviSayA kriyA, prANAtipAta eva vA kriyA prANAtipAtakriyA. 'aNuvarayakAyakiriyA yati anuparato'virataH, tasya kApakriyA anuparatakAyakiyA, iyam avaratasya bhavati duppautakAyAkariyA yadi duSTaM prayukto duSprayuktaH, sa cAso kAyazca duSprayuktakASaH tasya kriza dukAna athavA buddhaM prayuktaM prayogo yasya sa dugyayuktaH, tasya kAyakriza duSprayu ktakAyakriyA. iyaM pramattasaMyatasyA'pi bhavati, viratimataH pramAde sati kA duSTaprayogasya sadbhAvAt ' saMjoyaNAhigaraNa kiriyA ya' ti saMyojanam - hala - gara - vipa- kUTayantrAdyaGgAnAM pUrvanirvartitAnAM mIunam-tadeva adhikaraNakriyA saMyojanAdhikaraNakriyA. 'nivyattaNAhigaraNakiriyA va ti nirvartanam asi zakti tomarAdInAM nidhAdanam, tadeya adhikaraNakriyA nirvartanavikaraNakriyA. 'jInapAosaAya' ti jIvasya AmanaH parasya tadubhayarUpasya upari prapAda yA kriyA napakaraNametra thA. sahatvaparitApani yati khaphona pasya -- 6 , , " parasya tadubhayasya vA paritApanAd asAtodIraNAdU yA kriyA, paritApanAkaraNameva yA sA svahastapAritApanikI evaM pArivApanikI " api evaM prANAtipAtakriyA 'pi C kriyA. , kAvihI a. bhikaraNikI. 1. bIjA uddezakamAM camaranA utpAta viSe hakIkata jagAvI che. ane te 'usAta uMce jatruM ' eka prakAranI kriyA gaNAya che. mATe have yAcaka varga sahaja zaMkA bhAva ke kriyAe ? to ahiM kiyA 'nuM svarUpa jaMgApIne se dene kA vIjA udevarunI zahagAta mAyake se A pramANe [se kA ilyAdi ] temAM [paMca phiriyAo 'tti ] karate kiyA arthAt karmavo baMda pANa peTa kiyA. [ kAiyati ] saMgRhIta dhAyacayarUpa dhAda te khAya zarIra, kAya zarIra mAM elI ke kAra zarIra dvArA bar3I je kiyA te kAyikI kriyA. [' ahigaraNiatti ] je dvArA AtmA, naraka vagere durgatiomAM javAno adhikArI thAya te adhikaraNa- eka ja.tanuM anuThAna avA bahAranI vastu, jepI ke caka, ratha ane taravAra vagere. te adhikaraNamA thaeTI ke adhikaraNa dvArA banelI ne kiyA se adhikanikI bhI kriyA. [ 'pAosia 'tti ] pradveSa eTale matsara, pradveSa - matsara- mAM- eTale matsararUpa nimittane laIne-thaelI ke pradveSa - matsara dvArA thaelI je kriyA te prAdveSikI kriyA athavA dveSa matsara rUpa va je kiyA te mAdveSikI kriyA. [paritAvania ' ti ] pIDA upajAvadhI -ritrAva se paritApa, be lane ke te dvArA elI kriyA athavA paritAparUpa ja je kriyA te pAritiApanikI. ['pANAivAyakiriya 'ti ] 'prANAtipAta' zabdano artha prasiddha che. prANonuM taddana paDI jabuM - (5) pAMca iMdriya, (3) zArIrika, mAnasika ane vAcika ema traNa baLa, (1) ucchvAsa ane niHzvAsa tathA (1) AyuSya ema dasa prANo . teone AtmAthI taddana jUdA pADavA te prANAtipAta. prANAtipAtane lagatI ne kiyA athavA prANAtipAtarUpa va je kriyA ve prANAtipAta kiyA. [ aNucaravakAyanhiriyA yatti ] virati tyAgaiti vinAnA prANInI je zArIrika kiyA te anuparata kAya kiyA. A phiyA birati vimAnA grANIne hoya che. ['duppauktakAya kiriyA yaci ] duSTa rIte prayojela se duSprayukta duSyayukta zarIra dvArA tharI ne kiyA te duSprayuktakAya kriyA athavA duTa prayogavALA manuSyanA zarIra dvArA tharalI je kriyA te duSprayuktakAyakriyA. A kriyA pramata saMyatane paNa hoya che. kAraNa ke piraticALA prANIne pranAda ghAcI tenuM zarIra duSyayukta tha jAya . [ saMjoyagAdigaraNa phirepA ya 'ci] saMyojana eTale jo meLa. nA jU jUdA bhAgone joDIne (meLavIne) haLa taiyAra kara koI paNa padArthamAM zera (viSa) meLavIne eka mizrita padArtha banAya tathA pakSio ane mRgone pakaDavA mATe taiyAra thatA yaMtranA jUdA jUdA bhAgone joDIne eka ( pakSine pakaDanAeM ) yaMtra taiyAra kara evadhI ziono samAsa saMyojana' zabdanA anAthAya che. to saMyojanarUpa nave adhikaraNakriyA te saMyojana. dhikaraNa phirA. [nivyacagAhiNakiriyA ya'tti ] taravAra, varachI ke bhAluM; ityAdi zastronI banAvaTa te nirvartana ane nirvartanarUpa ja je adhikaraNa kiMvA te nirvartanAdhikaraNa kinA. [[jI]pAosiyA yati] [phoTA (jIva ) upara ane potA tathA bIjA upara karela dveSa dvArA ghaTI ne kiyA athavA paMtA upara anesA tathA bIjA upara je dveSa karavo teja jIvaprAdveSikI kriyA. [ 'ajIvadAosiyA ya' tti ] abhI upara karela dveSa dvArA tharalI je kriyA athavA ajIba upara je dveSa karato teja ajIvaprAdveSikI kriyA. [ 'sahatyavAritAvaNiyA ya' ci ] potAnA hAtha potAnA, bIjAnA ke bannenA paritApana - duHkhanA udIraNadvArA elI je kriyA athavA je paritApana va te saritApani kI. e va pramANe parahastapAritApanikI ane prANAtipAtakriyA saMbaMdhe paNa samajavaM. 6 kriyA ane. vedanA. 7. pra0 vaM mete phiriyA, pacchA pemaNA ? puSyaM gheaNA, pacchA kiriyA ? - 7. u0 - maMDiaputtA ! puvvi kiriyA, pacchA vedaNA. jo pupi vedaNA pacchA kiriyA. ly 7. pra0 - he bhagavan ! paMhelAM kriyA dhAya ane pachI vedanA thAva ke paheDa vedanA dhApa ane pachI kiyA thApa 1. mUlaH pUrva bhagavan kiyA, pacAdu vedanA pUrva vedanA pathAda kiyA pUrva pradhAmApUrva - nityA:-anu 7. u0- he maMDitaputra ! pahelAM kiyA thAya ane pachI vedanA yAya, paNa he vedanA vAya ane pachI kiyA thA ema na " 4 thAya. dveSa pAretApanikI. prANa. tipAta. anurarata. duSprayukta. saMrojana, nirvartana. 34. amIra. parivAra ane prApa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 3. 8. pra0-asthi NaM maMte ! samaNANaM niggaMthANaM kiriyA 8. pra0-he bhagavan ! zramaNa nigraMthone kriyA hoya? kajjai ? / 8. u0--haMtA, asthi. 8. u0-he maMDitaputra! hA hoya. 9. pra0-kahaM NaM bhaMte ! samaNANaM niggaMthANaM kiriyA kajai ? 9. pra.bhagavan ! zramaNa nigraMthone kevI rIte kriyA hoya-zramaNa nigraMtho kayA prakAre kriyAo kare? 9.30-maMDiaputtA! pamAyapaJcayA, joganimittaM ca evaM 9. u0--he maMDitaputra! pramAdane lIdhe ane yoganA-zarIrAkhalu samaNANaM niggaMthANaM kiriyA kajai. dikanI pravRttinA-nimitte zramaNa nigraMthone paNa kriyAo hoya che. 2. uktAH kriyAH, atha tajjanyaM karma, tadvedanAM cAdhikRtya Aha-' puca bhaMte' ityAdi. kriyA karaNam , tajjanyatvAt karma api kriyA, athavA kriyata iti kriyA-karma eva. vedanA tu karmaNo'nubhavaH, sA ca pazcAdeva bhavati, karmapUrvakatvAt tadanubhava(nasya iti. atha kriyAmeva svAmibhAvato nirUpayannAha--' asthi NaM' ityAdi. astyayaM pakSaH, yaduta kriyA kriyate-kriyA bhavati ? pramAdapratyayAt, yathA-duSprayuktakApakriyAjanyaM karma. yoganimittaM ca, yathA-airyApathika karma. 2. AgaLnA prakaraNamA kriyA saMbaMdhI hakIkata kahI che. have kriyAjanya karma saMbaMdhI ane karmajanya vedanA saMbaMdhI hakIkata kahe cha:-- -karma, ['puvvaM bhaMte !' ityAdi.] karavU te kriyA. karma kriyAthI pedA thAya cha mATe ( janya ane janakamAM abheda kalpavAthI) karma paNa kriyA kahevAya * che. athavA kriyA zabdano ja artha 'karma' ema karavo-karAya te kriyA-karma. karmano anubhava te vedanA. te vedanA, pAchaLa ja thAya che. kAraNa ke vedanA karmapUrvaka che-karmanI hAjarI pahelo hoya tyAra bAda ja vedanA (karmano anubhava ) thAya cha. have kriyAna ja svAnibhAve nirUpatA kahe che:-- ane kriyA [ 'atyi NaM' ityAdi. ] A vAta hoi zaka ke, zramaNa nirgathone kriyAno hoya ? (hA, hoya. tenu kAraNa darzAye che-) pramAdane lIdhe, jemake -yoga. duSpayukta zarIranI ceSTA janya karma. yogane lIdhe IryApathikI kriyAdhI-mArgamA hAlavA cAlavAnI kriyAthI-upajatuM karma. jIvanAM ejanAdi. 10. pra0-jINaM bhaMte ! sayA samiaM eai, veai, 10.pra.- he bhagavan ! jIpa, hamezA mApapUrvaka kaMpe che, calai, phaMdai, ghA, khubhai, udIrai, taM taM bhAvaM pariNamai? vividha rIte ko che, eka ThekANethI bIje ThekANe jAya che, spaMdana kriyA kare che-thor3e cAle che, badhI dizAomAM jAya che, kSobha pAge che, udIre ----prabaLatApUrvaka preraNA kare che ane te te bhAvane pariName che? 10. u0--haMtA, maMDiapattA ! jIve NaM sayA samiaM 10 u0-he maMDitaputra! hA, jIva hamezA mApapUrvaka kaMpe eyati, jAva-taM taM bhAvaM pariNamai. . che ane yAvat-te te bhAvane pariName che. 11. pra0-jAvaM ca NaM bhaMte ! se jIve sayA samijAva- 11. pra0--he bhagavan ! jyAM sudhI te jIva, hamezA mApapUpariNamai, tApaM ca NaM tassa javissa aMte aMtakiriyA bhavada? baiMka ko che yAvat-te te bhAvane pariName che, tyAM sudhI te jIvanI maraNa sagaye aMtakriyA (mukti) thAya ? 11. 30-no iNaDhe samaDhe. 11. u0-he maMDitaputra ! e artha samartha nathI-sakriya jIva nI mukti na thAya. 12.30-keNadeNaM evaM baccai-jAvaM ca NaM se jIve 12. pra0--he bhagavan ! 'jyAM mudhI te jIva, hamezA mApapUrvaka sayA samiaMjAva-aMte aMtakiriyA na bhavati? kaMpe tyAM sudhI yAvat-tenI mukti na thAya' ema kahevArnu zuM kAraNa ? 12. u0-maMDiaputtA ! jAvaM ca NaM se jIve sapA samiaM 12: u0-he maMDitaputra! jyAM mudhI te jIva, hamezA mApapUjAva-pariNamai, tAvaM ca NaM se jIve AraMbhai, sAraMbhai, samA- baiMka kaMpe che ane yAvat-te te bhAvane . pariName che tyA sudhI te raMbhai; AraMbhe vahai, sAraMbhe vaTTA, samAraMbhe vaTTai; AraMbhamANe, jIva, AraMbha kare che, saMraMbha kare che, samAraMbha kare che, AraMbhamAM 1. mUlacchAmA:-asti bhagavan ! dhamanigranthaH kriyA kriyate? hanta, asti, kathaM bhagavan ! zramaNanigranthaiH kriyA kriyate ? maNDitaputra! pramAdapratyayAt , yAganimittaM ca; evaM khalu dhamanigranthaiH kiyA kriyate. 0. jIvo bhagavan ! sadA samitam-ejate, vyejate, calati, sandate, ghaTate, zubhyati, udArayati, taM taM bhAvaM pariNamati hanta, maNDitaputra ! jIvaH sadA samitam-ejate, yAvat-taM taM bhAvaM pariNamati. yAvaca bhagavan! sa jIvaH sadA samitam yAvat-parigamati, tAvaca tasya jIvasya ante antakiyA bhavati ! nAyamarthaH samarthaH tat kenAdhana evam-ucyate-yAvazca sa jIvaH sadA samitam yArat-ante antakiyA na bhavati ? maNDitaputra ! yAvacca sa jIvaH sadA samitam yAvat-pariNagati, tAvaca sa jIva Arabhate, saMrabhate, samArabhate, bhArambha ko, saMrakI bIte, samAramo vartate bhArabha gANaH--amuka Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatI sUtra, 36 saurabhamANe, samAraMbhamANe; AraMbhe vaTTamAge, sAraMbhe vaTTamANe, samAraMbhe varte cha, saMraMbhamAM varte che, samAraMbhamAM varte che ane te AraMbha karato, vahamANe varaNaM pANANaM, bhUANaM, jIvANaM, sattANaM dukkhAvaNayAe, saMraMbha karato, samAraMbha karato tathA AraMbhamAM vartato, saraMbhamA varta viNayAe, tippAvaNayAe, piTTAvaNayAe, pariyA- to ane samAraMbhamAM vartato jIva, ghaNA prANone, bhUtone, jIvone vaNayAe vai, se teNadveNaM maMDiaputtA! evaM yucai-jAvaM ca NaM ane sattvone duHkha pamADabAmAM, zoka karAvadhAmAM, jUrAvayAmAM, se jIve sayA samiaM eyaha jAya-pariNamai, tAvaM ca NaM tassa TipAvavAmAM, piTAvavAmA, uttrAsa paMmADavAmAM ane paritApa pharAvajIvassa aMte aMtakiriyA na bhavati. vAmAM varte che-kAraNa thAya che. he maMDitaputra! te kAraNane laine ema kardA cha ke, jyAM sudhI te jIva, hamezA mApapUrvaka kaMpe che yAvat-te te bhAvane pariName che tyAM sudhI te jIvanI maraNa sama mukti thai zakti nadhI. 13. pra0---jIve NaM bhaMte ! sayA samiNo eai jAva- 13. pra0-he bhagavan ! jIva, hamezA samita na kaMpa ane no taM taM bhAvaM pariNamai ? yAvat-te te bhAvane na pariName ? arthAt jIva, nijira paNa hoya ? 13. u0~~-haMtA, maMDiaputtA ! jIve NaM sayA samiaM 13. u0-he maMDitaputra ! hA, jIva, hamezA samita na kaMpe jAva-no pariNamai. ane yAvat-te te bhAvane na pariName arthAt jIva, niSkriya hoya. 14. pra0-jAvaM ca NaM bhaMte ! se jIve no eai jAva- 14. pra.--he bhagavan ! jyAM sudhI te jIva, na kaMpe yAvatno taM taM bhAvaM pariNamai, tAvaM ca NaM tassa jIvassa aMte aMtaphi- te te bhAvane na pariName tyAM sudhI te jIvanI maraNa samaye mukti riyA bhavai ? thAya? 14. u0-haMtA, jAva-bhavai. 14. u0--he maMDitaputra! hA, evA. jIvanI mukti thAya. 15. pra0-se keNadveNaM jAva-bhavai ? 15. pra0- he bhagavan ! evA jIvanI yAvat-mukti thAya tenu zu kAraNa? 15. u0-maMDiaputtA ! (maMDiA ! ) jAvaM ca NaM se 15. u0-he maMDitaputra! jyAM sudhI te jIva, hamezA samita na jIve sayA samiNo eyai, jAva-no pariNamai, tAvaM ca NaM se kaMpa yAvat-te te bhAvane na pariName tyAM sudhI te jIva, AraMbha jIce no AraMbhai, no sAraMbhaDa, no samAraMbhai, no AraMbha vaTTai, karato nathI, saMraMbha karato nathI, samAraMbha karato nathI, AraMbhamAM no sAraM vaTTai, no samAraMbhe vaTTai, aNAraMbhamANe, asAraMbhamANe, vartato nathI, saMraMbhamAM vartato nathI, samAraMbhamAM vartato nI ane asamAraMbhamANe; AraMbhe avaTTamANe, sAraMbhe avamANe, samAraMbhe te AraMbha na karato, saMraMbha na karato, samAraMbha na karato tathA avaTTamANe bahUNaM pANANaM, bhUANaM, jIvANaM, sattANaM aduksAvaNa- AraMbhamAM na vartato, saMraMbhamAM na vartato ane samAraMbhamAM ga vartato yAe, jAva-aparitAvaNayAe vaTTai. jIva bahu prANone, bhUtone, jIvone ane sattvone duHkha pamaDavAmA yAvat-paritApa upajAvavAmA nimitta thato nathI. se jahA nAma e kei purise sukaM taNahatthayaM jAyateaMsi jema koi eka puruSa hoya ane de sUkA ghAsanA pULAne agnimA pakkhivejA. se NaNaM maMDiapattA ! se sake taNahatthaye jAyatejasi nAkhe. to he maMDitaputra! agnimAM na pakkhitte samANe khippAmeva masamasAvijjai ? haMtA, masamasAvijjai. ghAsano pULo baLI jAya, e kharuM ke nahIM ? hA, te baLI jAya. __ se jahA nAma e kei purise tataMsi ayakavalaMsa udayaviMdaM vaLI, jema koi eka puruSa hoya, ane te, pANInA TIpAne tapelA pakkhivejjA, se NaNaM maMDiapanA! se udayabiMda tattaMsi ayakavallAsi loDhAnA kaDAyA upara nAkhe. to he maMDitaputra! tapelA loDhAnA 1. mUlacchAyAH-saMrabhamANaH, samArabhamANaH; Arambhe vartamAnaH, saMrambhe vartamAnaH, samArambhe vartamAno bahUnAM prANAnAm , bhUtAnAm , jIvAnAm , sattvAnAM duHkhApanatayA, zocApanatayA, jUgapanatayA, tepApanatayA, piTTApanatayA, paritApanatayA vartate, tat tenAyeMna maNDitaputra! evam-ucyate-yAvadha sa jIvaH sadA samitam ejate yAvat-pariNamati, tAvaca tasya jIvasya ante antakriyA na bhavati, jIvo bhagavan / sadA samitaM no ejate, yAvat-no taM taM bhAvaM pariNamati ? hanta, maNDitaputra ! jIvaH sadA sanitam , yAvat-no pariNamati. yAvaca bhagavan ! 'sa jIvo no ejate, yAvat-no taM taM bhAvaM pariNamati, tAvaca tasya jIvasya ante antakriyA bhavati ? hanta, yAvat-pavati. tat kenArdhana yAvat-bhavati ? maNDitaputra : (maNDita !) yAvazca sa jIvaH sadA samitaM no ejate, yAvat-no pariNamati, tAvaca sa jIvo no Arabhate, no saMrabhate, no samArabhate; no Arambha vartate, no saMramme vartate, no samArambhe vartate, anArabhamANaH, asaMrabhamANa;, asamArambhamANaH; Arambhe'vartamAnaH, saMrambhe'vartamAnaH, samArambhe'vataimAno bahUnAM prANAnAm , bhUtAnAm , jIvAnAm , satvAnAm-aduHkhApanatayA, yAvat-aparitApanatayA vartate. tadyathA nAma kathit puruSaH zuSkaM tRgahastakaM jAtatejasi prakSipet , tad nUnaM maNDitaputra ! tat zuSkaM tRNahastakaM jAtatejasi prakSiptaM sat kSiprameva mamasyate ? hanta, massasya te. tadyathA nAma kazcit puruSaH tapte ayaskapAle udakavindaM. prakSipet , tad nUnaM maNDitaputra! sa udakabinduH tapte-ayaskapAle:-anu. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrIrAmacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 3, chai. pakkhite samANe khippAmeva viddhasamAgaccha? haMtA viddhaMsamAga- kaDAyA upara nAkhyu ke turata ja te pANInuM TIpuM nAza pAme-chama thai jAya, e kharaM ke nahIM ? hA, te nAza pAmI jAya. se jahA nAma e harae siyA, puNNe, puNNappamANe, bolaTTamANe, vaLI, jema koi eka dharo hoya ane te, pANIthI bharelo hoya, vosaTTamANe samabharaghaDatAe ciTThai. ahe NaM ke i parise taMsi pANIthI chalochala bharelo hoya, pANIthI chalakAto hoya, pANIthI harayasi egaM mahaNAvaM sayAsavaM, sayacchidaM ogAhejA, se NaNaM vavato hoya tathA te bharela ghaDAnI peThe badhe ThekA mNddiaputtaa| sA nAvA tehiM AsavadArohiM ApUremANI ApUre- hoya ane temAM-te dharAmAM-koi eka puruSa, seMkaDo nAnAM mANI, puNNA, puNNappamANA, volaTTamANA, vosaTTamANA samabharagha- kANAvALI ane seMkaDo moTA kANAvALI, eka moTI nAvane DatAe ciTThati. ahe NaM kei purise tIse nAvAe savvao samaMtA pravezAve. have he maMDitaputra! te nAva, te kANAMo dvArA pANIthI AsavadArAI pihei, pihittA NAvA-ussicaNaeNaM udayaM ussi- bharAtI bharAtI pANIthI bharelI thai jAya, temAM pANI chaloTala cijjA, se NaNaM maMDiaputtA ! sA nAvA tasi udayasi ussittaMsi bharAi jAya, pANIthI chalakatI thai jAya ane te nAva pANIthI samANaMsi khippAmeva uI uddAi ? haMtA, uddAi. badhye ja jAya tathA chevaTe te jharelA ghaDAnI peThe badhe ThekANe pANIthI vyApta thai jAya, he maMDitaputra! e kharuM ke nahIM ? hA, kharaM. have koi eka puruSa, te nAvanAM badhAM kANAM bUrI de ane naukAnA ulecaNAvatI temAMnu pANI siMcI le-pANI bahAra kADhI nAkhe. to he maMDitaputra! te nAkA, temAMnu badhuM pANI ulecAyA pachI zIghra ja pANI upara Ave e kharUM ke nahIM? hA, te kharaM-turata ja pANI upara Ave. evAmeva maMDiaputtA ! attattAsaMcuDasa aNagArassa IriAsa- he maMDitaputra! eja rIte AtmA dvArA AtmAmAM saMvRta miassa jAva-guttabhayArissa, AuttaM gacchamANassa, ciTThamANa- thaela, Isimita ane yAvat-gupta brahmacArI tathA sAvadhAnIthI sa, nisIamANassa, tuyaTTamANassa, AuttaM vattha-paDiggaha- gamana karanAra, sthiti karanAra, besanAra, sUnAra tathA sAvakaMvala-pAyapuMchaNaM geNhamANassa, NikkhivamANassa, jAva-cakkhupa- dhAnIthI vastra, pAtra, kaMbala ane rajoharaNane grahaNa karanAra ane mhanivAyamavi vemAyA suhumA IriAvahiA kiriA kanjai, sA. mUkanAra anagArane yAvat AMkhane paTapaTAvatAM paNa vimAtrApUrvaka paDhamasamayabaddhapaTThA, vitiyasamayaveiA, tai asamayaniariA, sA sUkSma IryApathikI kriyA thAya che ane prathama samayamAM baddhaspRSTa vaddhA, puDA, udIriA, veiA, nijiNNA, seyakAle akammaM thaelI, bIjA samayamAM vedAelI, zrIjA samayamA nirjarAne pAmelI vA vi bhavati. se teNadveNaM maMDiapattA ! evaM paJcai-jAvaM ca NaM arthAt baddhaspRSTa, udIrita, vedita ane nirjarAne pAmelI te kriyA se jIve sayA samino eai, jAva-aMte aMtakiriyA bhavati. bhaviSyatkALe akarma paNa thai jAya che. mATe he maMDitaputra! 'jyAM sudhI te jIva, hamezA samita kaMpato nathI yAvat-tenI maraNa samaye mukti thAya che' e vAta je kahI che tenuM kAraNa upara kaDuM 3. kriyAdhikArAdidamAha-'jIveNaM' ityAdi. iha jIvagrahaNe'pi sayoga evA'sau grAhyaH, ayogasya ejanAderasaMbhavAta. sadA nityam, 'sami' ti sapramANam, 'eyai' tti ejate kampate, " eja kampane" iti vacanAt . 'veyai ' tti vyejate vividhaM kampate, 'calai' tti sthAnAntaraM gacchati, 'phaMdai' tti spandate kiJcic calati. " spadi kiJcica calane" iti vacanAt. " anyamavakAzaM gatvA punastatraiva Agacchati" iti anye. 'ghaTTai' tti sarvadikSu calati, padArthAntaraM vA spRzati. 'khabhai' tti kSubhyati-pRthivIM pravizati, kSobhayati vA pRthvIm , bibheti vA. 'udIrai' ti prAbalyena prerayati, padArthAntaraM pratipAdayati vA. zeSakriyAbhedasaMgrahArthamAha-' taM taM bhAvaM pariNamai' tti utkSepaNA-'vakSepaNA-5'kuJcana-prasAraNAdikaM parINAmaM yAtItyarthaH. eSAM ca ejanAdibhAvAnAM 1. mUlacchAyA:-prakSiptaH san kSiprameva vidhvaMsamAgacchati ? hanta, vidhvaMsamAgacchatei. tadyathA nAma hudaH syAt, pUrNaH, pUrNapramANaH, vyapaloTapan , vikasana, samabharaghaTatayA tiSThati, atha kazcit puruSaH tasmin hade ekAM mahatI nAvaM zatAlavAm , zatacchidrAm-avagAhayet , tad nUnaM maNDitaputra ! sA nAstarAlavadvArerApUryamANA ApUryamANA, pUrNI, pUrNapramANA, vyapaloTyantI, vikasantI samabharaghaTatayA tiSThati. atha kazcit puruSastasyA nAvaH sarvataH samantAd AnavadvArANi pidadhAti, pidhAya nAvutsecanakena udakamutsicet , tad nUnaM maNDitaputra ! sA nauH tasmin udake utsite sati kSiprameva UrdhvamudyAti ? hanta, udyAti. evameva maNDitaputra / AtmAtmasaMvRtasya anagArasya IryAsamitasya yAvat-guptatrahAcAriNaH, AyuktaM gacchamAnasya, tiSThataH (ceSTamAnasya) niSIMdamAnasya, svaravartayamAnasya, Ayukta vana-pratigraha-kambala-pAdoJchanaM gRhNAnasya, nikSipamANasya, yAvat-cakSuHpakSmanipAtamapi vimAtrA sUkSmA IyopathikI kriyA kriyate, sA prathamasamayabaddha-spRSTA, dvitIyasamayaveditA, tRtIyasamayanijaritA, sA baddhA, spRSTA uddIritA, veditA, nijINA, puNyarakAle akarma vA'pi bhavati tat tenArthena mnndditputr| evamucyate-yAvana sa jIvaH sadA samitaM no ejate, yAvat-ante antakriyA bhavatiH-anu0. ( udyAti. evameva maNDitapuna udakamutsicet , tad nUnamA samabharaghaTatayA tiSThati. atha kAma Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsatra. kasabhAvitvena sAmAnyataH sadeti mantavyam , na tu pratyekApekSayA-kramabhA vanAM yugapadabhAvAditi. 'tassa jIpasta aMte' ti mara gAnte. aMtakiriya'tti sakalakarmakSayarUpA. 'AraMbhai' ti Arabhate pRthivyAdIn upavayati. 'sAraMbhai' ti saMrabhate teSu vinAzasaMkalA karote, samAraMbha zisamArabhate tAneva paritApayati. Aha ca-" saMkappo saMraMbho paritAvakaro bhaye smaarNbho| AraMbho uhavao sambanayANaM vimANaM " idaM ca kriyA-kriyAyatoH kathaMvid abhedaH' ityabhidhAnAya tayoH samAnAdhikaraNataH sUtramuktam . atha ' tayoH kathaMcid soyati ti darzayita pUrvoktamevArtha vyadhikaraNata Aha-AraMbhe' ityAdi. Aramne adhikAraNabhUte vartate jIvaH, evaM saMrambha, samArambhe ca. anantaroktavAkyArthadvayAnuvAdena prakRte yojanAmAha-'ArabhamANaH, saMrabhamANaH, samArabhamANo jIvaH' ityanena prathamo vAkyArtho'nUditaH. 'Arambhe vartamAnaH' ityAdinA tu dvitIyaH. 'dukkhAvaNayAe' ityAdI 'tA' zabdasya prAkRtaprabhaktvAda-duHkhApanAyAM maraNalakSaNadukhaHprApaNAyAma, athavA iSTaviyogAdiduHkhahetupApaNAyAM vartate-iti yogaH. tathA zokA''panAyAm-dainyaprApaNAyAm . 'jarAvaNayAe' ti zokAtirekAta zarIrajIrNatAprApaNAyAm, 'tippAvaNayAe' tti tepA''panAyAm , "hipRaipRkSaraNArthI" iti vacanAt zokAtirekAdeva azralAlAdikSaraNaprApaNAyAm . 'piTTAvaNayAe' ti piTTanaprApaNAyAm . tatazca paritApanAyAM zarIrasaMtApe vartate.. kvacita paTyo-'dakkhaNayAe' ityAdi. tacca vyaktameva, yacca tatra 'kilAmaNayAe ' ' uddAvaNayAe' ityadhikamadhIyate tatra 'kilAmaNayAe ' tti glAninane. 'uddAvaNayAe 'tti utvAsane. 3. kriyAnA adhikArathI have A sUtra kahe che ke, [jIye NaM' ityAdi.] jo ke ahIM sAmAnya prakAre jIva 'nuM grahaNa karyu cheto paNa to te jIva, yoga (zarIrayoga, manayoga ane vacanayoga ) vALo ja levo. kAraNa ke yoga vinAnA jIvane ejana vagare kriyAo hoi zakatI nathI. sadA hamezA, [ 'samiyaM ' ti ] pramANa sahita, [ 'eyai ' tti ] kaMpe che, [ 'veai' tti ] vividha rIte kaMpe cha, [ calai ' ti] eka sthAnathI bIje ejanAdi. sthAne jAya che. [ 'phaMdaMi 'tti ] kAMika cAle che, " vIje avakAze jaine vaLI tyAM ja Ave che" ema vIjAo kaha che. [ 'ghaTTara tti sarva dizAomAM cAle cha athavA bIjA padArthano sparza kare che, [ 'khumbhai ' tti ] kSobha pAme che-pRthivImA pase che--athavA pRthivIne kSobhAve cha vA bIve cha. udIraiti prabaLatApUrvaka prere cha athavA bIjA padArthanuM pratipAdana kare che. bAkInA kiyA saMbaMdhI badhA bhedono rAha karavA kahe cha ke. taM taM bhAvaM pariNamaiti ] utkSepaNa, avakSepaNa AkuMcana ane prasAraNa vagare paryAyone pAme che. e ejana ( kaMpana) vagere kiyA kramapUrvaka thAya che mATe te hamezA thAya che' e vAta sAmAnya prakAre samajabI. paraMtu pratyekanI apekSAe na samajavI. kAraNa ke kramapUrvaka thanArI kriyA eka ja kALe pada zakatI nathI. tassa jIvassa aMte 'tti ] aMta eTale maraNAMta, [ 'aMtakiriya 'tti ] sakaTa karganA nAzarUpa je kriyA te 'aMtakriyA'. antakriyA. [ 'AraMbhai ' tti ] AraMbha kare che arthAt pRthivI vagerenA jIvone upadrava kare cha, [ ' sAraMbhai' tti ] saMraMbha kare cha.---pRthivI vagarenA jIvonA nAzano saMkalpa kare che, [ samAraMbhai ' tti ] samAraMbha kare cha arthAt pRthivI vagerenA jIvone duHkha upajAve che. kache ke-" saMraMbha eTa le hiMsAno saMkalpa, samAraMbha eTale paritApa upajAvanAra pravRtti ane upadrava e AraMbhaH e pramANe sarva vizuddha nayonuM mata che. "kriyA bhane kriyAno karanAra' e bane nokhA nokhA nathI, e vAtane jagAvavA mATe A sUtra samAnAdhikaraNapUrvaka kayu che. vaLI 'kriyA ane kriyAno karanAra' e vanne koi rIte nokhA samAnAdhikaraNa nokhA paNa, e vAtane jaNAvayA, pUrvokta hakIkatane ja vyadhikaraNapUrvaka kahe che ke, [ 'AraMme' ityAdi.] adhikaraNarUpa AraMbhamAM jIva varta cha. nyanikaraNa. pramANe saMraMbha ane samAraMbhamAM paNa samajavU. AraMbha karato, saMraMbha karato ane samAraMbha karato jIva' e vAsyavaDe kiyA ane nipA karanArano abheda / ekatA] sucavAya che. ane AraMbhamAM vartato' ityAdi vAkya vaDe kriyA ane kriyA karanArano bheda (jUdAI ) sUcavAya che. zaM0-kiyA ... ane kriyA karanAranA abhedane sUcavavA mATe mULamAM jaNAvelo 'AraMbhai, sAraMbhai ane samAraMbhai ' no ullekha pUrato che, chatAM pharIne te mATe A bIjo ArabhamANaH' vigereno ullekha zA mATe kayoM che ? samA0-A bIjo ullekha to mAtra pahelA ullekhano anuvAda che ane tene pahelA ulekhanA ulakhanA samAdhAna. samarthana mATe jaNAvalo cha. A ja prakAre 'AraMbhe vaTTai' ane 'AraMbhe vaTTamANe' e banne ullekho viSe paNa samajavAnuM che-pa banne ullekho triyA ane kriyA karanAranA bhedane sUcave che. [dukkhAvaNayAe'] maraNarUpa duHkha pamADa, athavA iSTaviyoga vagere duHkhanA hetuo pamADyA-padA karavA, tamAM va che. ema saMbaMdha karavo. tathA zekApanA-dInatA pamADavI, temAM barte he, [ 'jUgavagayAe 'tti zokanA va zarAthI zarIrane jIgatA pamADavI, temAM varta cha, tipovaNayAe ti zokano vadhAro thavAthI ja rovarAva athavA lALa jharAvavI, temAM va cha, 'pihAva gayAe'tti] pITAvavAmAM ane pachI zarIrane saMtApa devAmAM varte che. koi ThekANe [ 'duzvamayAra' ilAde. e pramANe pATha dekhAya cha ane te saTa ja che, .[ 'kilAmaNayAe, uddavaNayAe'] e pramANe , je adhika pATha dekhAya che temAM [kilAmaNayAe eTale glAni pamADavI temAM. ane [ uddAvaNayAe-tti] eTale trAsa upajAvavo tegAM. 1. uktArthaviparyayamaha-jIveNaM' ityAdi, 'No eyai' tti zailezIkaraNe yoganirodhAd no ejate iti-ejanAdirahitasta nArambhAdiSu vartate. tathA ca na prANAdInAM du:khApanAdipu. tathA ca yoganirodhAbhivAnazukladhyAnena sakalakarmadhvaMsarUpA antakriyA bhavati. tatra dRSTAntadvayamAha-se jahA' ityAdi. 'taNahatvayaMti tRNapUTakam, 'jAyateaMsi' ti bahanau, 'masamasAvijA' tti zIghra dahyate, iha ca dRSTAntadvayasyA'pi upanayanArthaH sAmarthyagabhyaH, yathA-evam ejanAdirahitasya zukladhyAnasya caturthabhedAnalena karmadAhya 1. pra. chAyAH-saMkalpaH saMrambhaH paritApako bhavet samArambhaH / Arambha udvakaH sarvanayAnAM vizuddhAnAma:--agu0 2. sarasAvo-tattvArthasUtraa.6 sU0 9 " rambhaH sakapAyaH saMkalAH) paritApanayA bhavet samArambhaH / ArambhaH prANi vadhaH trividhI yogastato zeyaH--mApyaH--- anu. 1. ' eja' A dhAtu kaMpana arthamAM vaparAya cha. 2. A dhAtu ( spaMd ) bAika cAlavU ' arthamAM daH-zrIabhaya0 3. 'duHkhApanatA' vigeremA je 'tA' zabda che te bhAvasUcaka pratyaya che, kiMtu TIkAkAre' to e 'tA' dAdane prAkRtabhava tarIke jaNAvyo :-anu0 4 'ti' ane 'aipR' dhAtu 'kharavA' arthamAM cha:-zrIabhaya Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 3. dahanaM syAditi. atha niSkriyasyaiva antakriyA bhavati-iti naudRSTAntena Aha-'se jahA nAma e' ityAdi. iha zabdArthaH prAgvat . navaram- uddAi' tti udyAti-jalasyopari vartate. 'attattAsaMvuDassa' Atmani AtmanA saMvRtasya pratisaMlInasya-ityarthaH. etadeva 'iriyAsamiassa' ityAdinA prapaJcayati. 'AuttaM 'ti Ayuktam-upayogapUrvakamityarthaH. 'jAva cakkhapamhaniyAyamavi' ti kiM bahunA AyuktagamanAdinA sthUlakriyAjAlenoktena ? yAvaccakSuHpakSmanipAto'pi-prAkRtatvAla liGgavyatyayaH-unmepa-nimeSamAtrakriyA'pyasti, AstAM gamanAdikA tAvaditi zeSaH, 'mAya' ti vividhamAtrA antarmuhatIderdezonapUrvakoTIparyantasya kriyA, kAlasya vicitratvAta. vRddhAH punarevamAhu:--" yAvatA cakSuSoni meSonmeSamAtrA'pi kriyA kriyate, tAvatA'pi kAlena vigAtrayA-stokayA'pi mAtrayA-iti. kvacit -- vimAtrA' ityasya sthAne 'sapehAe' tti dRzyate. tatra ca svaprekSayA-svecchayA cakSuHpakSmanipAtaH, na tu parakRta:. 'suhuma' tti sUkSmabandhAdikAlA, 'iriyAvahiya' tti ryApatho gamanamArgaH, tatrabhavA airyApayikI-kevalayogapratyayA iti bhAvaH. 'kiriya'tti karma sAtavedanIyamityarthaH. 'kajai' tti kriyate bhavati-ityarthaH. upazAntamoha-kSINamoha-sayogikevali-lakSaNaguNasthAnakatrayavartivItarAgo'pi hi sakriyatvAt sAtavedyaM karma badhnAti-iti bhAvaH. 'se' tti IryApathikI kriyA, 'paDhamasamayabaddhapuTTa' tti baddhA karmatApAdanAt , spRSTA jIvapradezaiH sarzanAt , tataH karmadhAraye, tatpuruSe ca sati-prathamasamayabaddhaspRSTA. tathA dvitIyasamaye veditA anubhUtatvarUpA-dvitIyasamayaveditA. evaM tRtIyasamaye nirNA-anubhUtasvarUpatvena jIvapradezebhyaH parizATitA-iti. etadeva vAkyAntareNA''ha -sA baddhA spRSTA prathame samaye, dvitIye tu udIritA-udayamupanItA, kimuktaM bhavati? veditA, nahi ekasmin samaye udIraNA udayazca saMbhavati-ityevaM vyAkhyAtam . tRtIye tu nirjIrNA, tatazca 'seakAle' tti ejyatkAle, 'akammaM vA vi' tti akarma api ca bhavati. iha ca yadyapi tRtIye'pi samaye karma akarma bhavati, tathApi tatkSaNa eva anItabhAvakarmatvena dravyakarmatvAt tRtIye nirjIrNa karma-iti vyapadizyate, caturthAdisamayeSu tu akarma-iti. 'attattAsaMvuDassa' ityAdinA ca idamuktam- yadi saMyato'pi sAzravaH karma badhnAti, tadA sutarAmasaMyataH. anena ca jIvanAvaH karmajalapUryamANatayA'rthato'dhonimajjanamuktam , sakriyasya karmabandhabhaNanAca akriyasya tadviparItatvAt karmabandhA'bhAva uktaH. tathA ca jIvanAvo'nAzravatAyAmUrdhvagamanaM sAmarthyAdupanItamavaseyamiti. 4. kahelI vAtathI viparIta yAtane kahe cha arthAt have akriyapaNAne lagatI hakIkata kahe che-'jIve NaM' ityAdi. 1 No kaMpato nathI. eyai 'tti ] zailezI karaNa karatI vakhate yogano nirodha thavAthI kaMpato nathI ane ejanAdikriyA rahita hobAthI AraMbhAdikamAM vartato nathI. tema le mATe ja prANa vagerene duHkhAdinuM kAraNa yato nathI. tethI yoganirodha nAmanA zukla dhyAnavaDe akriya AtmAnI sakala karmanA nAzarUpa paLo. aMtakriyA thAya che. te saMbaMdhe ve udAharaNo darzAve che:-[ se jahA' ityAdi. ] [ ' taNahatthayaM 'ti] tRNano pULo [ 'jAyateyaMsi 'tti ] AgamamasamasAvijaitti zIna baLI jAya. ahIM banne udAharaNano sAra sAmathryagamya cha. ema ejanAdirahita manuSyanA, zukla dhyAnanA cothA bhedarUpa agnivaDe karmarUpa dAhya ( vaLavA yogya vastu ) - dahana thAya che. have niSkriya manuSyanI ja aMtakriyA thAya che' e vAtane nAvanA udAharaNathI na kahe ka se jahA NAma e' ityAdi.] A sthaLe zabdArtha pUrvanI peThe karavo. vizeSa e ke, [' uddAi 'tti ] pANInI upara varte che-tare cha, ... asattAsaMvuDassa 'tti AtmAmAM AtmAvaDe saMghRta-pratisaMlIna-tenuM. e ja vAtane ['iriyAsamiyassa'] ityAdi sUravaDe savistara kahe che. AuttaM' ti ] upayoga pUrvaka-sAvadhAnIthI. [ 'jAva-cakkhupamha-nivAyamavi 'ti ] vadhAre to zuM? arthAt gamana vagere sthUla kriyAo sAvadhAnIthI thAya emAM zuM paNa, AMkhanI unmeSa ane nimepa kriyA paNa sAvadhAnIthI thAya che. [ 'vemAya 'tti ] vimAtrA eTale vividha mAtrA na arthAta aMtargahatathI mAMDI dezona pUrvakoTi parvatanI kriyA. kAraNa ke kALa vicitra che. baLI vRddho to A pramANe kahe che-"jeTalA samaye AMkhanI moDA unmeSa ane nimeSa mAtra paNa kriyA thAya che teTalA samaye paNa-vimAtrAvaDe-thoDI mAnAvaDe paNa". koi ThekANe 'vimAtrA' e padane sthAne ('sapehAe') epada dekhAya che. ( sapehAe') eTale svaprekSAvaDe-khecchAbaDe-cakSunI pApaNana DhaLabu thAya che, paNa te parakRta nathI. ['suhuma 'tti ] sUkSmabaMdhAdi kALavALI, iriyAva hiya ' ti] IryApatha eTale jabAno mArga, temAM thaelI je kriyA te airyApathikI arthAt kevala zarIrahetuka kriyA. [kiriya'tti ] kriyA eTale karma---sAtAvedanIya karma. [ 'kajjai 'tti ] thAya che. upazAMtamoha, kSINamoha ane sayogikavalI; e traNa guNasthAnaka upara vartato vItarAga paNa sAtAvedanIya karma bAMdhe che, kAraNa ke te sakriya-kriyAvALo----che. [' se 'tti ] te---IryApathikI krivA. DhamasamayabaddhapuDha' ti ] prathama samaye karmapaNe utpanna karI mATe bAMdhI-jIvanA pradezo sAthe tenuM sparzana thayu mATe sparzAI, bIje samaye anubhava ra thayo-vedana thayu, e pramANe trIje samaya pradezothI chuTI paDI gaI.---anubhavAi rahI mATe jIvanA pradezothI nokhI thai gaI. eja vAtane bIjA vAkyathI kahe che, prathama samaya baMdhAi ane sparzAi. bIjA samaye to udayamA ANI-vedI-anubhavAi gaI. 'eka kALe udIraNA ane udaya saMbhavato nathI' ema che mATe udIrita' zabdanu upara pramANe vivecana karyu cha arthAt 'udIrita' zabdane ahIM vedita arthamA yojyo che. trIje akarma. samaye to nirjarANI ane tethI ['seyakAle 'tti ] bhaviSyakALmAM te [ 'akammaM yA vi 'tti ] akarma paNa thai jAya che. jo ke ahIM zrIje samaye paNa karma akarma thAya che to paNa te ja vakhate bhAvakarmanI rahitatA hovAthI ane dravyakarmanI hAjarI hovAthI bIje samaye karma nirjINa thayuM' ema vyavahAra thAya che ane cothA vagere samayomAM to ' karma akarma thAya che' ema vyavahAra thAya che. [ ' attattAsaMDavussa' ityAdi.] e sUtra ema sUcave che ke, jo AnavavALo saMyata paNa karmano baMdha kareM, to asaMyata jIva karmano baMdha kare te to sutara ja che. karmAtmaka pANIdhI bharAtI 1. nivAyo' ne badale 'nivArya' thavAnuM kAraNa prAkRtamA liMganI aniyatatA cha. 2. prathama 'prathama' ane 'samaya' no tathA ' baddha' ane spRSTano karmadhAraya samAsa karavo, pachI e vane padono ekameka sAthe tatpuruSa samAsa karavoH-bhIabhaya0 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratakA udezaka 3. - bhagavaMtsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 8? jIvarUpa naukAnuM nIce DabavU, AdhI kayuM che. kriyAvALAne karmano baMdha hoya cha ema che mATe kiyA cinAnA manuSyane karmano baMdha nathI hoto. e vAta sUcavAya che ane e uparathI ja ema samajAya che ke, jo jIvarUpa naukA Asrava [ kANA-karna AzvAno mArga ] rahita hoya to tenuM Urdana / Urdhvagamana-pANI upara taravu-thAya che. prAtta ane apramatta saMyatano samaya. 16. pra0-mattasaMjayassaNaM bhaMte ! pamattasaMjame vaTTamANassa 16 pra0---he bhagavan ! pramatta saMyamane , pALatA pramatta savvA ciya.NaM pamattaddhA kAlao kevaciraM hoi? saMyamino badho maLIne pramattasaMyama -kALa keTalo thAya che ? 16. u0--maMDiaputtA ! egajIva paDuca jahaNaNaM ekaM 16. u0--he maMDitaputra ! eka jIyane AzrIne jaghanye eka samayaM, ukoseNaM desUNA pucakoDI: NANAjIve paDucca savvaddhA. samaya ane utkRSTe dezona pUrvakoTi, eTalo pramattasaMyama kALa- thAya che. ane aneka. jAtanA jIvone AzrIne sarva kAla, pramattasaMyama kALa cha. 17. pra0-- appamattasaMjayassa NaM bhate! appamattasaMjame vaTTa- 17 pra0--he bhagavan ! apramatta saMyamane pALatA apramatta mANassa savvA viNaM appamattaddhA kAlao kevAcaraM hoi? saMyamino badho maLIne apramattalaMyama-kALa keTalo thAya che? 17. u0.. maNDi aputtA ! egajIvaM paJca jahaneNaM aMtom- 15 u0--he maMDitaputra ! eka jIvane AzrIne jaghanye huttaM, ukkoseNaM desUNA pucakoDI. NANAjIce saMbaddhaM. aMtarmahata ane utkRSTe dezona pUrvakoTi, eTalo apramattasaMyama-kALa thAya che. ane aneka jAtanA jIvone AzrIne sarva kALa, aprama saMyama-kALa che. -sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! tti bhagavaM goyame maNDiapane -he bhagavan ! te e pramANe che he bhagavan ! te e pramANe che, aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, narAi; baMdittA namaMsittA ema kI bhagavAn, gautama maMDitaputra sanagara zramaNa gavaMta mahAsaMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharati. vIrane vAMde che, name che ane tema karIne saMyama tathA tapavaDe AtmAne bhAvatA vihare che. . 5. atha yaduktam-'zramaNAnAM pramAdapratyayA kiyA bhavati' iti. tatra pramAdaparatvam , tadvipakSatvAt taditaratvaM saMyatasya kAlato nirUpayan Aha-'pamatta' ityAdi. 'savvA vi ya NaM pamattaddha' ti sI api ca-sarvakAlasaMbhavA'pi ca pramattAddhA pramattaguNasthAnakakAlaH kAlata' pramatAddhA-samUhalakSaNaM kAlamAzritya, kiyacciraM kiyantaM kAlaM yAvad bhavati ?--iti praznaH. nanu 'kAlataH' iti na vAcyam , ' kiyaciram ' ityanenaiva gArthatvAt . naivam , ' kSetrataH' ityasya vya pacchedArthatvAt . bhavati hi 'kSetrataH kiyaciram ?' ityapi praznaH. yathA-avadhijJAnaM kSetrataH kiyaciraM bhavati ? trayastriMzAsAgaropamANi, kAla tastu sAtirekA SaTpaSTi:- iti. 'ekaM samaya' katham? ucyate-pramattasaMyamaprAsaprattisamayasamanantarameva maraNAt. desaNA puvakoDi' tti kila pratyekamantarmuhUrnapramANe eva pramattA-'pramattaguNasthAnake, te ca paryAyeNa jAyamAne dezAnapUrvakoTiM yAvada utkaNa bhavana., . yamavato hi pUrvakoTirava paranAyuH, sa ca saMyamamaSTAsu varSeSu gateSu eva labhate, mahAnti ca apramattAntarmuhUrtApekSayA pramattAnta hUtA ne kalpyante, evaM ca antarmuhUrtapramANAnAM pramatvAddhAnAM sarvAsAM mIla nena dezonapUrvakoTi kAlamAnaM bhavati. anye tyAhuH- aSTavarSonAM pUrva koTaM yAvad utkarpataH pramattasaMyatatA syAt" iti. evam--apramattasUtramapi. navaram-- jahanneNaM aMtomuhuttaM' ti kila apramattAddhAyAM vartamAnasya . ana muhUrnamadhye mRtyunaM bhavati-iti. cUrNikAramataM tu-" pramattasaMyatavarja: sarvo'pi sarvavirato'pramatta : ucyate, pramAdAbhAvAta. sa ca upazamazraNI pratipadyamAno muhartAbhyantare kAlaM kurvan jaghanyakAlo labhyate-iti. dezonapUrvakoTI tu kevalinamAzritya" iti. . 5. hamaNAM je kaDaM ke, zramaNone pramAdane lIdhe kriyA hoya che. to have pramAdaparatA, tathA tathI viparItatAvATI, apramAdaparatA; te banne 1. mUlacchAyA:-pramattasaMyatasya bhagavan / pramattasaMyame vartamAnasya sI'pi ca pramattAdA kAlataH kiciraM bhavati? gaNDitapura! ekajIva pratItya jaghanyena eka samayam , utkRSThena dezAnA pUrva poTI. nAnAjIvAn pratItva sabIkhA. apramatamayatasya bhagavan ' apramattane vartamAnasya savI ase apramattAdvA kAlata: phiyAMcaraM bhavati? maNDitaputra! ekajIva pratItya jaghanna antarmuhUrtama, utkRSTana dezonA pRSakotI. nAnAjIvAn pratItya savIddham. tadevaM bhagavan ! tadevaM bhagavan / hAte bhagavAn gautamo nantipatronagAradhanaNaM bhagavanta mahAvIra bando, na syAta, canditvA, namasthilA saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharatiH-anu0.. 1. cUrNigataH pATho yathA:--pamattassa jahaNyo kAlo samao, emo ya appamattANato cavamANo pamattataMjato kAra karejA tattha lAbhati dezugaM puruSako bhitAe appamatto jahaNa kAlo uvasamaseDhI paDivajjamANo muhatte abhiMtarato kAlaM karejjamANo hoti kevalI desUrNaH-anu0 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 mArAyacandra-bimAgamasaMgrahe zataka 3. uddezaka 3. pramatAhA. saMyatane keTalA bALa sudhI rahe, e yAtanuM nirUpaNa karavA kahe cha ke, [ 'pamatta' ityAdi.] [ savvA vi ya gaM pamatta 'ti] sarva kALe saMbhayato zaMkA. pramattAda-pramattaguNavAnakano badho ya kALa, kALathI-pramattAdA samUharUpa kALane AzrIne-keTalA kALa sudhI rahe ! e pramANe prazna che. zaM0-A sUtramA kAlo-kALathI' ane kiyazciraM-kyA sudhI' e banne mUkavAnI agatya nadhI. kAraNa ke 'kAlao'e zabdano artha kiyaciram ' : samAdhAna. zabdanA ja arthamA AvI jAya che mATe sUtramA 'kAlao' zabda kahevAnI zuM jarUra che ? samA -- kAlo'e zabda panA vyavacchedane sAru mUkyo che. kAraNa ke kSetraviSayaka prayoga kiyazciram ' zabda paNa prayojAya che. jema ke, anadhijJAna, kSetrathI kiyazciram '- kyAsudhI che? tetrIza samaya. sAgaropama. ane kALayI to avadhijJAna, chAsaTha sAgaropama karatAM vadhAre che. ["eka samayaM '] te kevI rIte? to kaI che ke, pramatta saMyamane prApta karyA pachI turata ja eka samaya vItyA pachI--maraNa thAya to eka samaya ghaTe che. ['desUNA pubbakoDi ' tti ] pramattaguNasthAnaka ane apamataguNasthAnaka, paTorI e baneno pratyekano samaya, aMtarmuhUrta che. te aMtarmuhUrta pramANa kALayAmA banne guNasthAnaka paNa, paryAya (jUde jUre samaye kamavAra ) bhavAthI dazona parvakoTi sudhI utkRSapaNe hoya che. kAraNa ke saMyamavALA manuSyanu vadhAramA vadhAre AyuSya pUrvakoTi-jaTalaM jahoya che. teyo manuSya, ATha gharasa gayA pachIja saMyamano lAbha kare che. apamattanAM aMtarmuhUrto karatAM pramatanA aMtarnuhUrto noTAM ke ema kalAya che. ane evI rIte aMtarmuhUrta pramANa vadhA bAjAo. pramattAdAne meLavatAM tano kALa dezona pUrvakoTi thAya che. bIjAo to kahe cheke, " bAremAM vadhAre A5 se UNI pUrvakoTi sudhI pramattasaMyatapaNu Take cha." epamANe apramatta saMbaMdhI paNa sUtra kahe. vizeSa eka, 'janeNaM saMtomuhuttaM 'ti ] apramattAdvAmA eTale apramatta guNasthAnakane samaye vartamAna manuSya aMtarmuhurtanI bacA marato nadhI. cUrNikArano mata to a'.: ..... prAtta saMyata sivAya bAkInA badhA ya sarva pirativAba manuSyo, prasAda nahIM hovAne lIdhe apramata kahavAya che. evo koi upazama zreNine mato manuSya, muhUrtanI vaba kALa kare to te gATe javanya kALa landha thaDa zakele ane dezona pUrvakoTi to kevaLajJAnine AdhIne cha" cUgikAra laSaNasamudrano bharatI-oTa. 18. pra0-bhate / ti bhagavaM goyame samaNaM magavaM mahAvIraM 18. 10--'he bhagavan ! ' ema kahI bhagavAn gautama, zramaNa caMdaha, nama: baMditA, namaMmittA evaM dhayAgI:----kahANaM mantaM ! bhagavataM mahAvIrane vAde che, name che ane nema karI teyo A pramANe lavAsamahe cAusa-pama-diDa-puNNamAsiNIsa atiregaM vaha vA! bolyA ke:--he bhagavan ! layaNa samudra, caudazane divase, bAThamane hAyaDU yA! divase, amAsane divase ane pUnamane divase bavAre kema vadhe che ane padhAre kema ghaTe che? . 18. u0-jahA jIvAmigame lavaNasamuhavattAyA neyavvA, 18. u0-he gautama! jema jIvAbhigama sUtramA svaNa samada mAya-loadhiI, loSANubhAve, saMbaMdhe kahuM che tema ahI jANavu ane yAvat-te 'Tophasthiti' ane 'lokAnubhAva ' e zabda sudhI jANavu. -sepaM maMte !, bhaMte ! vi jApa viharaha. -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che, ema kahI yAvat-vihare che. bhagavaMta-ajasuhammasAmipappIe sirIbhagavaIsutne tatiasaye taio kiramA-udeso sammo . 6. 'NANA jIve paDuca savvaddhaM' ityuktam , atha sarvAddhAbhAvibhAvAntaraprarUpaNAya Aha-'bhaMte' tti ityAdi. 'atiregaM 'ti tithyantarApekSayA adhikataramityarthaH, 'lavaNasamuhavattavvayA neyavva' ti jIvAbhigamoktA. kiyad dUraM yAvat ? ityAha-'bAva loaTTiI' ityAdi. sA caivamarthata:-"kasmAd bhadanta lavaNasamudrazcaturdazyAdiSu atirekeNa vardhate vA? hIyate pA? iha prazne uttaram-lavaNasamudrasya madhyabhAge dikSu catvAro mahApAtAlakalazA yojanalakSapramANAH santi, teSAM cA'dhastane tribhAge vAyuH, madhyame vAyUdake, uparitane tUdakamiti. tathA'nye kSudapAtAlakalazA yojanasahasrapramANAzcaturazIti uttarASTazatAdhikasaptasahasrasaMkhyAH pAvAdiyuktatribhAgavantaH santi. tadIyavAtavikSobhavazAda jalavRddhi hAnI aSTamyAdipu syAtAm. thA layaNazikhAyA daza yojanAnAM sahasrANi viSkambhaH, poDaza ucchyaH , yojanArdhamupari vRddhi-hAnI ityAdi. atha kasmAl lavaNo jambUdvIpaM nopAyayati ? ahaMdAdiprabhAvAt , lokasthitirvA eSA iti. etadevAha-"loahiha' tti lokavyavasthA, 'loANubhAva' iti lokaprabhAvaH. mAvarasudharmasAmipraNIte zrIbhagavatIstre tRtIyazate kiyAkhye tRtIya uddeza ke zrIabhaya devasUriviracita vivaraNa samAptam. 1. dUrNino mULa pATha AgaLa jagAveko chaH-anu0 1. mUlachAyA:-magavan / iti bhagavAn gautamaH zramaNa bhagavantaM mahAvIre vandate, namasyati, vandivA, namasthitA evamayAdI :-smAda bhyssn| sayapasamunaH caturdazI-avagI-uddidha-pUrNamAsinIpU atireka vardhate vA! hIyate cA? yathA jIdAbhigame lavaNasamudAyatA jJAtavyA, yAvat-sokasthitiH, sokAnugAvaH, to bhagavan ! bhanAn ! iti yAvat-viharatiH-anu. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. ..bhagavatsudharmasvAmitraNIta bhagavatasUtra. :3 C lavaNa samudra bharatI o 6. [ bANA jIve pahuMca sambaddhaM kI ] sUpAM sarvAdvAbhASI pramAdaparatA ane apramAdaparatAne sUcI hai. hame sadA mAthI yA mInA * padArthoMnuM nirUpaNa karavA kahe che ke, [ maMte' ityAdi. ][ atere ' [ bIjI tithinI apekSA badhAre, [sadevatA yatti ] jIvAbhigamaH sUtramAM kahalI lavaNa samudra saMbaMdhI vaktavyatA kahevI. kyAM sudhI ? to kahe che ke, [' jAba-loyaTTiI ' ityAdi. ] e jIvAbhigama sUtramAM kahalI lavaNasamudra saMbaMdhI vaktavyatA A pramANe che:-" he bhagavan ! catudezI vigere tithi omAM lavaNa samudra vadhAre kama vadhe che ? athavA bacAre ke ghaMTe (uttara) samudrI va cAre dizAo cAra moTA pAtALa zo ke ane te mApa tAmra yojana (pramANa) che. tanI mIcalA tribhAgamAM vAyu che, bacalAmAM pANI ane vAvu che ane uparanA bhAgamAM to pANI hai tathA bIjA pAtALa phaLa paNa che gelo nAnA yavanuM kAra (i) che, tenuM mApa hajAra yojananuM che tathA tetI saMkhyA 7884 ke. te banA paNa bAyu garedhI yukta tribhAgavALA he taMtranA bAvomINa samudrama pANIno vadhAro ane ghaTADo aSTamI vagere tithiomAM thAya che. tathA lavaNa samudranI zikhAno viSkaMbha daza hajAra yojana che ane tenI uMcAi soLa hajAra yojana che tathA upara aDayo yojaga pANImo badhAze ane ghaTADo thAya che " ityAdi. paNa samudra, jaMbudvIpa ke pAvato thI ?. ( uttara-) arhata vagerenA prabhAvathI athavA evI ja lokanI sthiti che. e ja vAtane kahe che ke, [' loyaDii 'tti ] lokanI vyavastha evIja che. [' loyANubhAve 'tti ] lokano prabhAva evo che. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravaro'nugatanaravaro bAhako dAnti zAnyoH dayAt zrIdevaH khaM mArA cAmukhyaH // 1. zrIjIvAbhigamasUtramAM lavaNasamudra viSenI hakIkata A pramANe :kamhA NaM bhaMte! lavaNasamudde cAuddasa muddi - puNNimA siNIsu atiregaM vati vA? hAyati vA ? > 3 govamA buddIvara udikhi bAhirihAo tAsa paMcANaurti joyaNasahassAI ogAhitA ettha NaM cattAri mahAliMjara ( mahA raMjara ) saMTANasaMThiyA, mahainahAlayA mahApAyAlA paNNattA. taM jahA:balayAmudde, ketUe, jUve, Isare. te NaM mahApAtAlA egamegaM joyaNasayasahassaM ubveheNaM, mUle dasa joyaNasahasyAI viksaMbhaNaM, majje egapadeliyAe seDIe emejaNa upariM mudamuje dasajoyasa hassAiM viklameNaM. tesi NaM mahApAyAlANaM kuDDA samvattha samA dasajoyaNa satabAdalA paNNattaH savvana irAmayA, acchA jAva paDivA. tattha NaM bahave jIvA, poggalAya avakkanaMti, viukkamaMti, cayaMti, upacayaMti - sAsayA NaM te kuDDA davbaTTayAe, vaNNa-pajjavehi asAsayA. tattha NaM cattAri devA madiDhoyA jAna palizoSamaDiyA parivartati se jar3A phAse mahAkAle velane, pabhaMjaNe. taisi NaM mahApAyAlANaM tao tibhAgA paNNattA, taM jahA-dehile tibhAge, majjhile tibhAge, upari tibhAge. te NaM tibhAgA tettI joyaNasahassA, tiSNi ya tettIsa joyaNasataM joyaNatibhAgaM ca bAileNaM. tattha NaM je se dedrile tibhAge ettha NaM vAukAo saMciTThati, tattha NaM je se majhile tibhAge ettha NaM vAyukAe ya, AukAe ya saMcchiti, tattha NaM je se ubarile tibhAge ettha NaM AukAe saMciddhati, aduttaraM caNaM goyamA ! lavaNasamudde tattha tattha dese bahave khuDDA liMjarasaMThANasaMTiyA khuTTapAyAla kalasA paNNattA, te NaM khuTTA pAtAlA emameyaM koNasadasse emejomeNa ma emapadesiyAe seDie, eme jogaNasadasse me rosi khuDDAgapAyAlANaM kuDDhA savvattha samA-dasa joyaNAI bAhaleNaM paNNattA-sanna vairAmayA acchA jAva - paDivA. tattha NaM vahave jIbA, poggalA ya jAvaasAsayA vi. pa pa atimahatayA devatAdiparimAhiyA tetithe pAtAlA rAto tibhAgA pAtA se jahAdevimAne majisane tibhAge, uvarile tibha ge. te NaM tibhAgA tiNNi tettIse joyaNasate joyaNatibhAgaM paNa satya jese dvile vibhAge edha vAukAo, majhile tibhAge bAuAe, AuyAte ca, uvarile AukAe evAmeva sapuvyAvareNaM lavaNasamudde satta pAyAlasahassA a ya culasItA pAtAlasatA bhavatIti makkhAyA. tesi NaM mahApAyAlANaM, khaDagapAyAlANa ya heDima - majjhami sutibhAgesu bahave orAlA vAyA saMseyaMti, saMmucchimaMti, evaMti cati, kaMti zumbhaMti, pati, phaMIti taM taM bhAvaM pariNati tathA gaM uda uNAdhinati tathA devi mahAnAyA pAyAlA he bhagavan ! cAdaza, ATama, anAsa ane pUnamanA divasomAM lavaNa samudramAM bharatI AvavAnuM ane oTa thavAnuM zuM kAraNa ? he gautama! jaMbUdIpanI vedikAnA cAre dizAnA bahAranA cheDAthI paMcANuM paMcANu hajAra yojana jeTalA lavaNasamudranA bhAgane ekIne moTAmAM moTarsa cAra mahApAtAlo rahyAM che, jebhono AkAra moTA kuMDA jebo cha ane jeo nAM nAma A pramANe che:- vaDavAmukha, keyUra yUpa ane Izvara. te mahApAtAlono udvedha eka lAkha yojanano che, teonAM mULano viSkaMbha dasa hajAra jano eka pradezanI pUrvako madhya vimA yojana che. teonA mukhabhAgano viSkaMbha dasa hajAra yojanano che, te mahAvAtAlonI bhIMta badhe ThekANe sama che ane tenI jADAI dasa hajAra yojananI che. te bhIMto vajramaya che ane suMdara yAvat pratirUpa che. temAM gA jIva ane ghaNA pulo apakame che, pedA thAya che, caya pAne che ane upacaya pAne che. te bhA~tI aneka tathA panI apekSA azA zvatI che. tyAM palyopamanA AyuzyavALA ane yAvat-moTI RddhivakA cAra devo rahe che. temAMno eka kAla, bIjo mahAkAla, vrajo velatra ane cotho prabhaMjana che. te mahApAtAlonA traNa vibhAga che, jemake nIceno, bacalo ane uparano tribhAga, te vibhAgonI jADAinuM mApa tetrIsa hajAra praNase tetrIsa yojana uparAMta eka yojana vibhAga ( eka tRtIyAMza yojana) che. temAM je nIceno vibhAga che tenAM vAyukAya rahe che, vacalA tribhAgamA vAyukAya ane jalakAya rahe che ane uparanA vibhAgama jalakAya rahe che. vaLI, he gautama! lavaNasamudramA ghaNI jagyAe nAnA nAnA kuMDAnI jenA vIjA pama pamA zupAtAla che te kSudratAsa phalazonoM upa eka eka hajAra yojanako mano mUlana viSkaMbha so nojanano che ane eka pradezanI zreNipUrvaka tenA madhyano viSkaMbha hajAra yojanano che tathA tenA upalA bhAgano viSkaMbha so yojanano cha. se kSudrapAtAlonI bhI the pAsamA da yojananI se bIbhato vajanI che ane yAvat suMdara tathA prati che. temAM ghaNA jIvo ane punako apakrane che, pedA thAya che, caya pAme cha bhane upapa pAne cha bhane yAvat che te ka kSupAtAla devAdhiSThita che. te devanuM AyuSya aDadhA patyopamanuM che. te kSudrapAtAlanA traNa tribhAga he. jemake; nIceno, vacalo ane uparano. te pratyeka vibhAganI jADAI vraNase tetrIsa yojana ane eka yojana vibhaga che nIcenA vibhAgamAM vAyukAya che, bacalA tribhAgamAM vAyukAya ane jalakAsa patre che sane uparanA vibhAgamA kA pUrva pazcima mubhIgA paNasamudranA bhAgamA sAta hajAra Aune cArAzA di Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zataka 3.udezaka 3. pAtAla kalazo che. te mahApAtAla ane kSudrapAtAlonA nIcalA tathA vacalA tribhAgomAM UrdhvagamanazIla ( udAra) evA ghaNA vAyuo saMsvede cha, saMmUcheM che, kaMpe che, cAle che, kSobhavaLA thAya che, paraspara saMghaTTa kare che, spaMde che ane te te sthitie pariName cha. jyAre ema thAya cha tyAre te pANI uMcuM yati ukere khAre pAnI paNa nI vace paNa jyAre te patrano udIrAya che tyAre pANI ucuM uchaLe che ane jyAre ema thatuM nathI tyAre pANI uMcaM uchaLatuM nathI. he gautama! e rIte lavaNa samudramAM thatA bharatI oTanA kAraNanI hakIkata cheH -- jIvAbhigama, pR0 304 - 305 ( Agago0 ): -- anu0 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe yaheTThila-majjhilesu tibhAgesu no bahave orAlA jAva taM taM bhAvaM na pariNamaMti tayA NaM se udae no unnAmijjai, aMtarA bi ya NaM te cAyaM udIreMti, antarA vi ya NaM se udage uNNAmijjai, aMtarA vi ya te vAyA nA udIraMti, aMtarA vi ya NaM se udage No uNNAmijjai ; evaM khalu goyamA ! lavaNasamudda cAudapuNmaH siNo bhaire are tathA vAzIvAbhigama pR0 304 205 ( Agamo0 ):- anu0 / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 4. anagAra yAnarUpe jatA devane devarUpe jUve ke yAnarUpe-caturbhagI.-evA devI ane deva-devI saMbadhenA prazno.-vRkSane jonAro anagAra tenA aMdaranA ke bahAranA bhAgane jUve ?-caturbhagI.-e rIte mULa, kaMda, skaMdha, chAla, DALa, patra, phula, phaLa tathA bIjanA prazno.-pI tAlIza bhAMgA -manuSya, tica, vAhana ane patAkAne AkAre vAyu bAya?-mAtra patAkAne AkAre vAya.-kAraNa.-patAkAne AkAre aneka yojana jAya ?-hA.-AtmA -para Rddhi-Aramaprayoga.-paraprayoga.-vAyu patAkA cha?-nA-teve ja AkAre janArI vAdaLIo.-kAraNa -maraNa pUrvenI lezyAmaLo nairayika.-jyo tepika tathA vaimAnikonI lezyA-lezyAdravyo.-anagAra, bahAranAM pudgalone lIdhA vinA vaibhArane oLaMge ?-nA.-laIne ?-hA.-vikurvaNA karana ro mAyI.-sAraNa.-praNIta bhojanA-apraNIta bhojana.-AhArapariNAma-praNIta bhojanadhI mAMsa ane lohInI pratanutA-asthionI panatA.-apraNIta bhojanathI mAMsa ane lohInI ghanatA-asthionI pratanutA.-mAyI virAdhaka.-amAyI ArAdhaka. 1.pra0-aNagAre NaM bhante ! bhAviyappA devaM veubviya- 1. pra0--he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra, vaikriya samusamugghAeNaM samohayaM jANarUveNaM jAyamANaM jANai, pAsai ? dghAtathI samavahata thaelA ane yAnarUpe gati karatA devana ..., jUe? 1. u0-goyamA ! atthegaIe devaM pAsai, no jANaM 1. u0--he gautama! koI to devane jUe eNa yAnane na pAsai; atthegaIe jANaM pAsai, no devaM pAsai; atthegaIe devaM jUe. koI yAnane jUra paNa devane na jUe. koI deva ane yAna, pi pAsai, jANaM pipAsai, atthegaIe No devaM pAsai, no e bannene jUe ane koI to deva ane yAna, e bemAMthI koi jANaM pAsai. vastune na jUe. 2. pra0-aNagAre NaM bhante ! bhAviappA deviM veudhia- 2. pra.----he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra, vaikriya samudaghAsamugghAyaNaM samohayaM jANarUveNa jAyamANaM jANai, pAsai ? tathI samavahata thaelI ane yAnarUpe gati karatI devIne jANe, jUe ? 2. u0-goyamA ! evaM ceva. 2. u0---he gautama! pUrva pramANe ja jANavU. 3. pra0----aNagAre gaM bhante ! bhAviappA devaM sadevI aM 3. pra0-- he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra, vaikriya samudaghAveuviasamugghAeNaM samohayaM jANarUveNaM jAyamANaM jANai, tathI samavahata thaelA ane yAnarUpe gati karatA evA devIvALA pAsai ? devane jANe, jUe ? 3. u0--goyamA ! atthegaIe devaM sadevI aMpAsai, no 3. u0--he gautama! koI to devIvALA devane gae, paNa yAnane jANaM pAsai, eeNaM abhilAveNaM cattAri bhaMgA. na jUe. e abhilApathI ahIM pUrva pramANe cAra bhAMgA karI levA. 4. pra0-aNagAre NaM bhante ! bhAviappA rukkhassa kiM 4. pra0- he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra, zuM jhADanA anto pAsai, bAhiM pAsai ? aMdaranA bhAgane jUe ke bahAranA bhAgane jUe ? 1. mUlacchAyAH-anagAro bhagavan ! bhAvitAtmA devaM vaikriyasamudghAtena samavahataM yAnarUpeNa yAntaM jAnAti , pazyati ? gautama! astyekako devaM pazyati, nA yAnaM pazyati; astyekako yAnaM pazyati, no devaM pazyati; astyekako devam api pazyati, yAnam api pazyati; astyekako nA devaM pazyati, no yAnaM pazyati. anagAro bhagavan / bhAvitAtmA devIM vaikriyasamudughAtena samabahatAM yAnarUNa yAntI jAnAti, pazyati ? gAtama ! evaM caiva. angaare| bhagavan ! bhAvitAtmA devaM sadevikaM vaikriyasamudghAtena samavahataM yAnarUpeNa yAntaM jAnAti, pazyati ? gautama ! astyekako devaM sadevikaM pazyati, no yAnaM pazyati; etena amilApena catvAro bhaGgAH, anagAro bhagavan ! bhAvitAtmA vRkSasya kim antaH pazyati, bahiH pazyati :-anu. 1. jUo-bhagavatI pra0 kha0 pR. 262-samudghAtaH-anu. Jain Education international Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezakaH4, 4. u0--caubhaMgo. evaM-kiM mUlaM pAsai, kaMdaM pAsai ? .. 4. u0-- he gautama ! ahI paNa cAra bhAMgA kahevA. e ja caubhaMgo. mUlaM pAsai, khadhaM pAsar3a ? caubhaMgo. evaM mUleNaM rIte zu mULane jUe che ? kAMdAne jUe che? he gautama! pUrva pramANe bIaM saMjoeavvaM, evaM kaMdeNa vi samaM saMjoeavvaM jAva-bIaM. cAra bhAMgA karavA. mULane jUe che? skaMdhane jUe. cha? he gautama! evaM jAva-pupphaNa samaM bIaM saMjoeavvaM. ahI paNa cAra bhAMgA karavA. ane eja pramANe ' mULanI sAthe bIjano saMyoga kabo, e rIte kaMdanI sAthe paNa joDaq yAvat bIja. e pramANe yAvat-puSpanI sAthe bIjano saMyoga karayo. 5. pra0-aNagAre NaM bhante ! bhAviappA rukkhassa kiM 5. pra0-he bhagavan! bhAvitAmA anagAra, zuM vRkSana phaLa phalaM pAsai, bIaM pAsai ? jUe ke bIja jUe? 5. u0-caubhaMgo. 5. u0--he gautama ! ahIM cAra bhAMgA karavA. 1. 'anantaroddezake kriyA uktA, sA ca jJAnavatAM pratyakSA' iti tadeva kriyAvizeSamAzritya vicitratayA darzayaMzcaturthoddezakamAha, tasya cedaM sUtram:-' aNagAre NaM' ityAdi. tatra 'bhAviappa 'tti bhAvitAtmA saMyama-tapobhyAm , ' evaMvidhAnAmanagArANAM hi. prAyo'vadhijJAnAdilabdhayo bhavanti ' iti kRtvA bhAvitAtmA ityuktam. 'veubbiyasamugghAeNaM samohayaM ' ti vihitottarazarIramityarthaH. 'jANarUveNaM 'ti yAnaprakAreNa zibikAdyAkAravatA vaikriyavimAnena ityarthaH. 'jAyamANaM 'ti yAntaM gacchantam , ' jANai 'tti jJAnena, 'pAsaha 'tti darzanena. uttaramiha-caturbhaGgI, vicitratvAdavadhijJAnasyeti. ' aMto' ti madhye kAThasArAdi, 'bAhiM 'ti bahirvati tvakpatrasaMcayAdi, evaM mUleNaM' ityAdi. evamiti mUla-kandasUtrAmilApena mUlena saha kandAdipadAni vAcyAni yAvad bIjapadam, tatra ca mUlam , kandaH, skandhaH, tvaka, zAkhA, pravAlam , patram , puSpam , phalam , bIjaM ceti daza padAni, eSAM ca paJcacatvAriMzad dvikasaMyogAH, etAvantyeva iha caturbhaGgIsUtrANi adhyeyAni. etadeva darzayitumAha-' evaM kaMdeNa vi' ityAdi. . 1. AgaLanA uddezakamA kriyA saMbaMdhe hakIkata kahI che. ane te kriyA, jJAnI manuSyone pratyakSa hoya che mATe te ja kriyAvizeSane AzrIne tene vicitrapaNe dekhADatA cotho uddezaka kahe che. ane tenuM prathama sUtra A che:-[aNagAre NaM' ityAdi.] temAM [ bhAviappa ' ti] saMyama bhAvitaAtmA. ane tapavaDe bhAvita AtmA, jhAjhe bhAge evA prakAranA sAdhuone ja avadhijJAnAdika labdhio hoya che mATe e hetuthI ahIM 'bhAvitAtmA' zabdano prayoga karyo che. [ ' veubviyasamugghAeNaM samohayaM ' ti ] arthAt jeNe uttara zarIra banAnyu che-tene. [ 'jANarUveNaM' ti ] zivikA (DoTI) vagerenA AkAravALA vaikriya vimAnane rUpe. [ 'jAyamANaM ' ti ] gati karatA-jatA-tene [ 'jANai ' ti ] jJAnavaDe jANe che. [ 'pAsai 'tti ] bhavadhizAna, darzana vaDe jUe che. ahIM uttaramA caturbhagI jANavAnI che, kAraNa ke avadhizana vicitra che. [ aMto' tti ] vacce rahela lAkaDAno garabha vagere. [ bAhiM / ti ] bahAra rahenArI chAla ane pAMdaDAM vagere. ['evaM mUleNaM' ityAdi.] mUla ane kaMdanA sUtrAbhilApapUrvaka-mUlanI sAthe kaMdathI mAMDIne yAvat-bIja sudhInAM pado kahebAM. te pado A cha:-gULa, kAMdo skaMdha ( moTI DALI) chAla, DALI, pravALa ( aMkura ), pAMdaDaM, phula, phaLa 45 mAMgA. ane bIja. e rIte e daza pado che. e daze padonA dvikasaMyogI 45 bhAMgA thAya che to eTalAMja ahIM caturbhegI sUtro kahebAM. eja vAtane dekhADavA kahe che ke, [ ' evaM kaideNa vi ' ityAdi. ] 2. 3. , skaMdha. , .chAla. 1. mUlacchAyA:-caturbhagaH, evaM kiM mUlaM pazyati, kandaM pazyati ? caturbhagaH, mUlaM pazyati, skandhaM pazyati ? caturbhagaH. evaM mUlena bIja saMyojayitavyam , evaM kandenA'pi sama saMyojayitavyam yAvat-bIjam, evaM yAvat-puSpeNa samaM bIjaM saMyojayitavyam. anagAro bhagavan ! bhAvitAtmA vRkSasya kiM phalaM pazyati, bIja pazyati ? caturbhagaH-anu. 1. jUo-bhagavatI pra0 kha0 pR. 139-avadhijJAnaH-anu0 2. te 45 bhAMgA A pramANe che:---- 1. mULa kaMda. 12. , zAkhA. .. 23. , phaLa, 34. , phaLa. 13. , pravALa. 24. , bIma. 35. ,, vIja. 14. , patra. 25. chAla zAkhA. 36. pravALa patra. zAkhA. 15. .. puSpa. 26. , pravALa. 37. , puSpa. pravALa. 16. , phaLa. 27. , patra. 38. , phaLa. patra. 17. , vIja. 28. , puSpa. 39. , cIja. puSpa. 18. skaMdha chAla. 40. patra puSpa. zAkhA. 30, , vIja. bIja. , pravALa. 31. zAkhA pravALa. 42.., bIja. skaMdha. 21, ., patra. 32. , patra. 43. puSpa phaLa. chAla. 22. , puSpa. 33. , - puSpa. 44. , bIja. 45, phaLa bIjaH-anu0, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAtaka 3.-umezaka 4. bhagavatsudharmasvAminIva bhagavatIsUtra, vAyukAya. 6 pra0. paima NaM bhante / pAukAe ega mahaM itthirUra vA, 6.pra0--he bhagavana ! vAyukAya, eka moThaM dhIrUpa, puruSarUpa, purisarU yA, hathirUvaM vA, vANarUvaM vA; evaM bugga-gilli- hastirUpa, yAnarUpa, e pramANe gugya gilli, thilla, zikSikA thilla-sIa-saMdamANiarUSaM vA viuvittae ? (DoLI) ane khaMdamAnikA (meno) e badhArnu rUpa vikuSI zake cha? 6. 30--goyamA / no iNaDhe samahe, yAukAe NaM viku- 6.30-he gItama! e artha samartha nathI. paNa vikurvaNA bemANe egaM mahaM paDAgAsaMTigaM sUpaM piphuvyai. karato vAyukAya, eka moTu patAkAnA AkAra jevU kA vikurve che. 7.50- pabhU NaM bhante ! vAukAe egaM mahaM paDAgAsaMThiaM 7. pra0--he bhagavan ! vAyukAya, eka moTuM patAkAnA AkAra khavaM viuvittA aNegAI joaNAI gamittae ? je, rUpa vikuryA aneka yojano mudhI gati karavAne zata cha ? 7. u0--hantA, pamU. ____7. u0--he gautama! hA, te tema karavAne hAka . 8..:0-se bhaMte ! kiM AyaDIe gacchai, pariDIe 8. pra0-- he bhagavan ! zuM te yAyukAya, AtmacithI gati gacchada? kare che ke paranI RddhithI gati kare cha? 8.30-goyamA ! AyaDIe gacchaha, no pariDDIe gacchai 8. u0-he gautama ! te AtmaRddhidhI gati kare cha paNa paranI jahA AbIe, evaM cena AyakammuNA di, AyappayogeNa vi RddhithI gati karato nathIM. ' jema te AtmaRddhidhI gati kare che bhANijavyaM. tema te bhAtmakarmadhI ane AtmaprayogathI paNa gati kare che, e pramANe kahevU. 9.50-se bhaMte ! ki asiodayaM gacchai, payodayaM 9. pra0-he bhagavan! zuM te vAyukAya, uMcI patAkAnI peThe gacchA / rUpa karI gati kare cha ke paDI gaelI patAkAnI peThe rUpa karI gati kare che! 9. u0-goyamA ! asiodayaM pi gacchada, payodayaM pi 9. 30-he gautama! te, uMcI patAkAnI peThe ane paDI gacchai. gaelI patAkAnI peThe-e banne prakAre-rUpa karI gati kare che. 10. pra0-se bhaMte ! ki egaopaDAgaM gacchada, duhaopaDAga 10. pra0-he bhagavan ! zuMte eka di.mAM (eka) patAkA hoya etuM rUpa karI gati kare cha ke be dizAmA (eka sAthe be) patAkA hoya evaM rUpa karI gati kare che? 10. u0-goyamA ! egopaDAgaM gacchada, no duho- 10 u0-he gautama! te, eka dizAmAM patAkA hoya e, rUpa paDAgaM gacchai. karIne gati kare che, paNa ve dizAmAM patAkA hoya evaM rUpa karIne gati karato nathI. 11.50---se gaM bhaMte ! ki pAukAe paDAgA? 11. pra0.-he bhagavan ! to zaM te vAyukAya patAkA cha ! 11. u0-goyamA ! pAukAe NaM se, no khalu sA paThAgA. 11. u0-he gautama! te vAyukAya, patAkA nathI. paNa ghAyukAya che. 1. mUlacchAyA:-prabhubhagavan ! vAyukAyaH eka mahat lokAM vA, puSparU yA, haritahI vA, yAnarUvA; evaM yugba-ni-thili -zivikA-nA. ndamAnikArU vA mikuvatum ? gAnama! nA'yam ayaH samarthaH, vAyukAyo vinamANaH e. mahat patAkAsaMsthita rUpaM bikurvate. prabhubhagavan / vAyujhAyaH ekaM mahat patAkAsasthitaM kA vikuLa anekAni yojanAni gantum ! hanna, prabhuH sa bhagavA / kin AtmA garapara gara ? gAtama ! mAtmA gacchatei, nA paradA gacchati. yathA Atmadarya, eva caica Atmakarma gADage, dhAmaprayogaNAre bhagitAm. sa nagavan / ki uriSTravAda gacchati, patadudayaM gacchati ! gaiAtama ucchritodayam api gacchati, pataradayam api gacchati. sa bhagavan! phira ekatA gati, vidhAtA gacchati ? gautama! ekataHpatA gacchati, no dikhApatA gati. rUbhagavan / vAyusarA patA gAsama! vAyujhAyaH saH, ne| balu yA patAkA:-anu. 1. pAyunuM pahana patAkAnA AkAre thAya cha, emapImULa kAra aNAve che, paNa te viSe vizeSa spaSTa yAnI jarUra che. kadAca kADhAnA phAphaDATa uparathI vAyunA AkAra- AdhupArapa kalAmA ATha hoya to bhane, pama vAyu patA'ne AhAra ja bahe chu-bAda che, marane nema yA pahalA se viSe vizeSa khulAso pAnI jahara che. sakhedAcarya sAthai jaNAva paDe , A ane AvA bojA keTalAka vividha usenemA TIkAkAra to eka akSara paNa bolatA nabI epI ma bhanuvAdaka AvA viSayAne zaSTa karI sakate namI. have pachInA prakaraNamA yalAikatA eTale mevanA ( vAdaLAMnA) je AvAro javAvyA che se kadAca samucita paNa gaNAya. kAraNa ke, AkAzamA bAdazAnAM jAtajAtanA ko ApaNe pratyakSa karIe chora ane thoDI bhI sarakhAicI thApa ne anuka prANI ke padArtha sAye sarasAvIe DIe. paraMtu vAyuko patAkA-AkAra apratyakSa he, tena te viSe vizeSa kAI jamAvadhI mATeja patyumA sAkArane lagatA e bhanna khAsa vicAraNIya hai-anu. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrayacandra-jinAgamasaMgnahe. zataka-3-uddezaka 2. 'devaM veuviasamugghAeNaM samohayaM ti' iti prAgukam, atA kriyAdhikArAdidamAha-'pabhU NaM' ityAdi. 'jANaM' ti zakaTam , ' juggaMta gollaviSayaprasiddha jampAnaM dvihastapramANaM vedikopazobhitam , 'gilli 'ti hastina upari kollararUpA yA mAnuSaM giTatIva gilli:, 'thilli' tti lATAnAM yadazvapalyAnam , tadanyaviSayeSu thilli' ityucyate sIja' ti zibikA-kUTAkArAcchAditA mpAna vizeSaH, 'saMdamANija' tti puruSapramANo'dhyAmA jampAna vizeSaH, 'egaM mahaM-paDAgAsaMTi' ti mahat pUrvapramANApekSayA, patAkAsaMsthitam-svarUpeNaiva vAyoH patAkA''kArazarIratvAd vaikriyAvasthAyAmapi tasya tadAkArasyaya bhAvAditi, 'AyaDIe 'tti AtmA AtmazaktyA-AtmalabdhyA vA, ' AyakammaNa' ti AtmakripayA, ' AyappaogeNaM' ti na paraprayukta ityarthaH. 'UsiodayaM ' ti ucchita Urdhvam-udaya AyAmA yatra gamane tad ucchitodayam-UryapatAkamityartha:-kriyAvizeSaNaM cedam. 'payodayaM' ti patadudrayam-patitapatAkaM gacchati. UdhrvapatAkAsthApanA iyam, patitapatAkAsthApanA tu iyam. 'egaopaDAgaM 'ti ekAtaH ekasyAM dizi: patAkA yatra tad ekataHpatAkam. sthApanA tu iyam, 'duhaopaDAgaM ' ti. dvidhApatAkam. sthApanA caivam. 2. 'devaM veubviyasamugghAeNaM samohayaM ' ti arthAt vaikriya zaktine lagatI hakIkata AgaLa kahevAI che mATe have paNa te ja vAta saMbaMdhe yugya, A sUtra kahe che:--['pabhU NaM' ityAdi.] [ 'jANaM' ti] yAja-zakaTa-gADaM.[' juga' ti] vedikAthI upayukta ane ve hAtha lAMbuM je vAhana gola. te yugya. A vAhananI prasiddhi golladezamA che. ( riksA gADI ?) gilli ' ti] hAthI upara rahetI aMbADI-manupyane gaLI jAya-jemAM besagilI-thichI. vAthI manuSya dekhAya nahIM te-gilli. [:thilli ' ti] lATonuM je ghor3AkheM palANa te vIjA dazomAMthilli' tarIke prasiddha che. [ 'sI'ti zivikA-zikharanA AkArathI DhAMkalaM eka jAtanuM vAhana-pAlakhI. [ saMdamANiti ] puruSa jeTalI. laMbAivAlaM vAhana vizepa-meno. egaM mahaM paDAgAsaMThiyaM ' ti ] pUrva pramANa karatAM moTuM ameM patAkAne AkAre rahelaM, kAraNa ke pAsunuM zarIra svarUpe karI patAkAnA AkAra jedhuMja che ane alaprayoga. caikriyaavasthAmAM paNa vAyu patAkAne AkAre ja rahe che. 'AyaDDIe 'tti ] AtmAnI zaktivaGa athavA AtmAnI labdhiyaDe. ['Aya kammuNa' tti ] AtmAnI kriyAvaDe, [ 'AyappaogeNaM ' ti AtmAnA prayogathI-bIjAnA prayogathI nahIM. [ 'UsiodayaM ' ti] je gatimA lAMvapaNa uMce dekhAya te ucchitodaya arthAt uMcI dhajAne AkAre. . ucchritodaya ' e kriyAvizaSaNa che. [ ' payodayaM ' ti ] paDI gaela dhajAnI peThe-gati kare che. uMcI dhajAno AkAra A rIte che: paDI gaela dhajAno AkAra A rIte che.--- [ egaopaDAga' ti] jyAM eka dizAmAM patAkA hoya te ekataHpatAka' kahevAya. teno ghATa A rIte cha: ['duhaopaDAgaM ' ti ] jyA banne tarapha patAkA hoya te .. 'dvidhApatAka' kahevAya. teno. AkAra A rIte cha:- . valAhaka 12.pra0-pama NaM bhaMte ! balAhage 'ega mahaM itthiruvaM. 120 pra0--he bhagavan ! valAhaka, eka moTuMstrIrUpa yAvat vA, jAva-saMdamANiarUvaM vA pariNAmettae ? spaMdamAnikArUpa, pariNamAkvA samartha che ? 12. u0-haMtA pabhU. 12. u0-he mautama ! hA, te, tema.karavA samartha che. A badhI sthApanAo TokAnA bhASAMtaramA ApelI che:-anu0 .. 5. vartamAnamA siMhaladvIpa ( sIlona-kolambo ) mAM ' gole' nAmanA tAlukA che tene'ja ahIM gelaM viSaya ' zabdathI jaNAvyA lAge -te. tarapha vizeSe karIne A yugya-riksAgADI-no ja pracAra joelo che:--anu. 1. mUlacchAyA:-prabhubhagavan ! balAhakaH eka mahana strArUpa vA, yAvat-spandanAni kArUpaM vA pariNamAyatum / hanta, prabhuH-anu0 Jain Education international Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3. - uddezaka 4. 13. pra0 - paMbhU NaM bhaMte ! balAhae evaM mahaM ithirUvaM pariNAmetA aNegAI joaNAI gamittaeM ? 13. u0 - haMtA, pabhU. 14. pra0 - se maMte ki AyaDIe gancha, parie ! gancha ? bhagavANIta bhagavatI sUtra. 14. u0 - goyamA ! no AyaDIe gacchadda, pariDIe gacha evaM no AvakammuNA, parakampuNA no AvapayogegaM, parappayogeNaM; UsiodayaM vA gacchai, payayodayaM vA gaccha. 15. pra0 se maM / kiM balAhae isthI ? 15. u0 - goyamA ! balAhae NaM se, no khalu sA itthI, evaM purise, Ase, hatthI. 16. pra0 pa NaM bhaMte! salAhae evaM mahaM jAgarUpariNAmetA agAI joaNAI gamettae ? . 16. u0 - jahA itthirUvaM tahA bhANiavvaM. navaraM - egaocakavApi duhaoocakapAlaM pi gacchadmANijanyaM juggagilli - thilli - sIA - saMdamANiANaM taheva. " 13. pra0 - he bhagavan ! balAhaka, eka mohuM strIrUpa karIne (pariNamApIne) aneka yojano sudhI jayA samartha cha ? d 13. u0 - he gautama! hA, te, tema karavA samartha che. 14. pra0 - he bhagavan ! zuM te balAhaka, AtmaRddhizrI gati kare che ke paraRddhithI gati kare che ? 14. u0- he gautama! te, AtmaRddhithI gati karato nathI, paNa paranAdvidhI gati kare che 9 pramANe Atmakarma thane Atmae prayogadhI paNa gati karato nathI paNa parakarma ane paraprayogadhI te, gati kare che, ane te uMcI eDI ke pI gaelI bajAnI peThe gati kare che. , ' ' 3. rUpAntara kriyA'dhikArAd balAhakasUtrANi: - ' balAhae ' tti meghaH, ' pariNAmettae ' tti balAhakasyA'jIvatvena vikurvaNAyA asaMbhavAt pariNAmacitumityuktam, pariNAmazcA'sya vistArUpaH 'no AyaDIe ti acetanatvAda meghasya vivakSitAyAH zakterabhAvAd na AtmaddhardA gamanamasti vAyunA, devena yA preritasya tu syAdapi gamanam ateo'bhidhIyateH parikIe ti evaM purise, jase, hatthi ' tti strIrUpasUtramiva puruSarUpA'zvarUpa- hastirUpasUtrANi adhyetavyAni yAnarUpasUtre vizeSo'sti itad darzayatipabhU NaM bhaMte ! balAhae evaM mahaM jANarUvaM pariNAmettA' ityAdi - ' payaodayaM pi gacchai' ityetadantaM strIrUpasUtrasamAnameva vizeSaH punarayam:* se bhaMte ! kiM egaocakkavAlaM gacchai, duhaocakkavAlaM gacchai ? goyamA ! egaocakkavAlaM pi gacchai, duhaocakkavAlaM pi gaccha 'si. asyaivottararUpam aMzamAhaH 'navaram egao ityAdi. iha yAnaM zakaTam cakrayA cakram zepasUtreSu tu ayaM vizeSo nAsti, zakaTa evaM cakravAkhabhAvAt tatakSa yumpa gili pili-zivikA-spandamAnikA rUpasUtrANi zrIrUpasUtravad adhyeyAni etadevAhaH-jugga- - gilli thilli - sIA- saMdamANiANaM taheva 'tti. , - 6 15. pra0-he bhagavan! huM te balAhaka strI cha che. 15. u0 hai gaurAma se bAika, strI nathI, paNa balAhaka e pramANe puruSa, ghoDo tathA hAthI bagere diye paNa jANavu 16. pra0--he bhagavan ! zuM te balAhaka, eka moTA yAnanuM rUpa pariNamAvI ( karI ) aneka yojano sudhI gati karI zake cha ? , 8 3. , 1 3. rUpa badalavAnI kriyAnuM prakaraNa adhikAra cAlatuM hovAthI have balAhaka - megha-nAM AkAzamAM je aneka rUpo thAya dekhAya-che te viSe sUtro kahe [ha] meca [ pariNAmettae ti ] balAhaka ajIva hovAcI tene vikurvaNA zakti saMbhavatI mI gA nahIM vikurvaNa karavAne badale pariNagAvAne ema kanuM che. kAraNa ke, tene (nepane) khavarUpa pariNAma to hoya . no AyaDIe pariNA cij] megha acetana ke mATe lene vivakSita zakti na hovAne sIdhe te AtmAdvidhI gati karato nathI. paraMtu vAyu ke deva dvArA prerita bhae gamana paNa kare che mAThe dhuMke, [pariDIe ti] paranI RddhithI gamana kare che. [evaM purise, AMsa, halthiti ] strIrUpa saMbaMdhI sUcanI peThe puruSarUpa, azvarUpa ane hatirupa saMbaMdhI sUtro jANayAM. mAtra vAnarUpa saMbaMdhI sutramAM vizeSa ke to tene darzavalA kahe de ke pate malAhae evaM maI jANavaM pariNAmettA ityAdi tyAMcI mAMDIne pavaodayaM gaccha tvAM sudhI sUtra vIrUpa saMbaMdhI supanI peThe zeSa to A cheke se maMte kiM emaocA gacchada, dudaJocaDavA gacchadae prano javAba ApatA kahe cha ke, govanA ego vAyudA , 6 6 " 16. u0 -- he gautama! jema strIrUpa saMbaMdhe karUM tema yAcanA rUpa saMbaMdhe paNa samaja vizeSa e ke se e6 tapha peDuM rAkhIne paNa cAle ane banne tarapha paiDuM rAkhIne paNa te cAle. tathA te ja rIte jugga, gili pili zivikA ane damAnikAnA rUpa saMbaMdhe paNa samajavaM. 3 1. mULacchAyAH prabhurbhagavan balAhaka evaM mahat kharUpaM pariNama anekAni yAni cantum inta prabhuH bhagavan kim bhAgada gacchate para gacchati gautama Atmadacchati para macchati evaM no AtmakamecA roga, para ucchritodayaM vA gacchati, patadudayaM vA gacchati sa bhagavan ! kiM balAhakaH strI ? gautama ! balAhakaH saH, no khalu sA strI, eka puruSaH, azvaH, hastI. muvan bAika evaM mahada yAnaka pariNamadhya anekAni yojanAni gantum yathA loka tathA bhavitavyam narama ekalamapi, dvikAlam api gacchati' bhaNitavyam, yugya - gilli thiddhi - zivikA-spandamAnikAnAM tathaivaH -- anu0 SR 2 svabha Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyapandra-binAgamasaMgrahe zattaka 3.-uddezaka .. cakkavAlaM pi gacchada, duhaocachavAlaM pi gacchai 'tti' arthAt e megha, ekatazcakravAla paNa cAle che ane dvidhA cakravAla paNa cAle che. e ja bakara, hakIkatane mULa sUtramA paNa jaNAvI che ke [' navaraM egao' ityAdi.] ahIM 'yAna' eTale 'zakaTa-gADaM-' samajavu ane cakravAla' eTale paiDu' samajabu. bAkI bIjAM sUtromAM to A vizeSa nathI. kAraNa ke paiTuM to gADAne ja hoya che mATe yugya, gilli, thili, zivikA ane spaMdamAnikA, e badhAnAM rUpa saMbaMdhI sUtro, strIrUpa saMbaMdhI sUtranI peThe kahevAM. eja vAtane kahe che ke, ['jugga-gilli-thili-sIA-saMdamANiANaM taheva' ti]. lezyAnAM dravyo.. - 17. pra0--jIve NaM bhaMte / je bhavie neraiesu uvavajittae 17. pra0-he bhagavan ! je jIva, nairayikomA utpana zvavAne se gaM bhaMte ! kiMlesesu uvavajai ? yogya che te, he bhagavan ! kevI lezyAvALAomA utpana thAya ! 17. u0-goyamA ! jallesAI davvAiM pariAittA kAlaM 17. u0--he gautama! jIva, jevI lezyAvALA dravyonuM grahaNa karei, tallesesu uvavajjai, taM jahA:---kaNhalesesu vA, nIlalesesu karI kALa kare che tevI lezyAvALAmAM te, utpana thAya che. te vA, kAulesesu vA; evaM jassa jA lessA sA tassa bhANiavvA. A pramANe:--kRSNalezyAyALAmA, nIlalezyAvALAmAM ane kapota lezyAvALAmA arthAt je jenI lezyA hoya, tenI te lejhyA kahevI, e pramANe bIjA paNa prazno karavA yAvat18. pra0-jAva-jIve NaM bhaMte ! je bhavie joisiesu 18. pra0-he bhagavan ! je jIva, jyotiSikomA utpanna thavAne upavajittae pucchA ? yogya che te, kevI lezyAvALAomA utpanna thAya ? 18. u0-goyamA ! jallesAI davAI pariAittA kAlaM 18. u0--he gautama! jIva, jevI lezyAvALA dravyonuM grahaNa karei tallesesu uvavajjai, taM jahA:-teulesesu. karI kALa kare cha tevI lezyAvALAmAM te, utpanna thAya che. te A pramANe:-tejolezyAyALAomAM. 19. pra0--jIve gaMmata! je bhavie vemANiesu uvavajittae 19. pra0--he bhagavan ! je jIva vaimAnikomA utpanna thavAne / se NaM bhaMte ! kilesesu uvavajai ? yogya cha te, he bhagavan ! kevI lezyAvALAomA utpanna thAya ? 12. u0--goyamA ! jallesAI davAI pariAittA kAlaM 19. u0---he gautama! jIva, jevI lezyAvALA dravyonuM grahaNa karei tallesesu uvavajar3a, taM jahA:-teulesesu vA, pamhalesesu vA, karI kALa kare che tevI lezyAvALAmAM te, utpanna thAya che. te A 1. mUlacchAyAH-jIvo bhagavan ! yo bhavyo nairayikeSu upapattuM sa bhagavan ! kilezyeSu upapadyate ? gautama ! yahezyAni dravyANi pAdAya kAlaM karoti, tazye pu upapadyate, tadyathA:-kRSNalejhyeSu vA, nIlalezyeSu vA, kApotalezyeSu vA; evaM yasya yA lezyA sA tasya bhaNitavyA. yAvat-jIvo bhagavan / yo bhanyo jyotiSkeSu upapattuM pRcchA ? gautama | yajhyAni dravyANi pAdAya kAlaM karoti talledayeSu upapadyate, tadyathA:-tejolezyeSu. jIvo bhagavana / yo bhavyo vaimAnikeSu upapattuM sa bhagavan / kilezyeSu upapadyate? gautama ! yalezyAni dravyANi paryAdAya kAlaM karoti tazyeSu upapayate, tadyathAH-tejoleiyeSu bA, pAlezyeSu vAH-anu. 1. je dvArA karmanI sAthe AtmA kliSTa thAya-lizyate-tene zAstrakAroe lezyA kahI che. ahIM A vAta vicAravA jevI che ke, lezyA e zu lAgaNI ke vRttirUpa che ke aNurUpa The? A praznanuM samAdhAna karatA prajJApanAnI TIkAmAM (pR. 330, pada 17 sa0) zrImalayagirijIe aNAvya cha ke, leiyA e aNurUpa che-paramANusamUharUpa che. jainadarzanamAM pudralonI phakta ATha jAto jaNAvI che. ( jemake AdArikapudgala, vaikiyapudgala, AhArakapudgala, jarsepudgala, kaoNrmaNapudgala, bhASApudgala, manaHpudgala ane zvAsocchAsapudgala.) temAMnI kaI jAtamA e lezyAnAM aNuono samAveza thaI zake cha? e paNa vicAra ghaTe che. zrImalayagirijIe to e vipe paTa jaNAvyu cha ke, lezyAnAM aNuo, yogAntargatadavyarUpa che arthAt je aNuo mAnasika, vAcika ane kAyika cha temA ja A lezyAnAM aNuono samAveza thaI jAya che. jema badAma ke vrAhmI, jJAnAvaraNanA kSayopazamane, madyapAna, jJAnAbaraNanA udayane, dadhibhojana, nivAne ane pittavRddhi, prakopane utteje che tema e lezyAnAM paramANuo kaSAyodayanAM uttejaka che-baLatA agnimAM ghI homavAthI jema te vizeSa prajvalita thAya che tema ApaNA zarIramA rahelA lejhyAnAM aNuo udbhUta thaelA kaSAyane vizeSa uttejita kare che, jyAMsudhI ApaNAmAM jarA paNa kASAyika pRtti vidyamAna hoya che tyAM sudhI tene, e lezyAnAM aNuo Teko Apa che ane e vRttino samULa nAza dhaye e aNuo akiMcitkara thAya cha arthAt lezyAnA aNuo rayAM rakhA asat vaSAyane pedA karI zakatAM nathI. kiMtu enuM kAma to udbhUta kaSAyane ja Teko ApavAnuM che. ATalA uparathI samajAI zake tema che ke, lezyA e aNurUpa che ane e aNuo paNa mAnasika, vAcika ane kAyika paramANuomAMnA che. zAstrakAroe e aNurUpa lezyAonA mukhya cha prakAra dAvyA che. emAMnA pelA traNa prakAra azubha, azubhatara ane azu-tama che ane chellA aNa prakAra zubha, zubhatara ane zubhatama che. te pratyeka lezyAnAM aNuomAM kevo raMga, kevo rasa, kevo gaMdha ane kevo sparza rahelo che te paNa jaNAvyuM che ane kaI lezyAvALA manuSyanI kaI vRtti hoya te paNa sUcA che ane chevaTe le tyAnI sthitimayAdAno vadhAre ocho samaya jaNAvI tenuM bhAvI pariNAma paNa prakaTa kayu che. jyAre jyAre manuSyamAM koI jAtanI kApAyika vRttino udaya thato hoya sAre tenA lohIno raMga, rasa, gaMdha ane sparza paNa badalato hoya che, e vAta zarIrazAstra ane mAnasazAstranA gaMbhIra abhyAsithI apratIta nathI. sthUladRSTie ApaNe paNa eTalaM to jANI zakIe chIe ke, ugra krodha karatA manuSyana lohI vikRta thaI jAya che, zarIra lAla thaI jAya che ane dhagadhagI jAya che, nIce ApelA koTA uparathI lezyAnAM raMgAdikanI mAhitI maLI zake tema che, te A pramANe: . Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3. uddezaka 4. mr? jhukkalesesu vA. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. pramANe:--tejolezyAvALAomAM, padmaTazyAvALAomA ane zuklale. zyAvALAomAM. 1.. mUlacchAyAH-zuklalezyeSu, vAH-anu0 lezyAo. 1+pari sthiti lezyA . 1. kone hoya? | varNa. | rasa. gaMdha. | sparza. " NAma.. lakSaNa. | *sthAna. __=punarjanma. dhanya, utkaza gAta. ghaNo pAnI utpatti naiyika, tiryaMca, ane 33 sAga yA pachI 1 muhUta anaMta guNa kharAva1. kRSNa. - manuSya, bhuvanapati | kALo. | kaDayo. durgadha. karkaza ghaNA kUratama vRtti. asaMkhya. ardha muhUrta.ropama ane durgati vA dezyAno anta ane vAnavyaMtarone. 1 muhUrta. dhavAne 1 muhUrta bAkI hoya tyAre prakA | nairathika, tithaMca, . | anaMta guNa 2-nIla. manuSya, bhuvanapati, nIlo. / tIno ane vyaMtarone. 10 sAgaropama ane palyopamano asaMkhyAtamo " " !" kUratara vRtti.] , bhAga. 3. kApota. pArevAnI anaMta guNa Doka jevo khATo. "I" " / karadAta " 3 sAgaropama,palyana, a0 bhAga. " | tejaH. tiryaca, manuSya ane devane. rAto anaMta guNa surabhi. komaLa., zubha-vRtti. 2 sAgarI pama,palya0 sugati | a. bhA0 / -tirthaca, manuSya ane vaimAnikone. dama. bhAMgelI | ... anaMta guNa jevo. 110 sAgaropama, ane, haLadara / madhura. " zubhatara-vRtti. . | madhura.." |" | 1 muhUrta. |- niryaca, manuSya | 33 sAga ropama ane 6. zukla. | dhoLo. anaMta guNa |" , "zubhatama-vRtti , , ' ane dhaimAnikone. yA , svAdu. + pariNAma-zabda, lezyAnI nyUnAdhikatAne vA tIvramandatAne sUcave che. * sthAna-20da lezyAnA nimittone sUcave che. = punarjanma-zabda janmAMtarano sUcaka che. manuSya ane tiryaconI kAMI AkhI jIMdagI sudhI eka ja lezyA rahetI nathI. te to nimitavaze ghagI dakhata badalAyA kare che. haSe jyAre teonA paryavasAnano samaya Ave che tyAre teoM evI koI paNa lezyAmA vartatA hoya che ke, jenI sAthe teoe eka muhUrta to gALe hoya arthAt teornu mRtyu amuka eka nizcita lezyAmAM ja thAya che. AthI viparIta-deva ane nArakonI lezyA teonI AkhI jIMdagI sudhI badalAtI nathI. je lezyAmAM teo vartatA hoya che tenu avasAna dhavAne mAtra eka ja muhUrta vAkI rahe che tyAre ja teo maravAnI aNI upara hoya che-teo je lezyAmA cha teja lezyAmA punarjanma grahaNa kare che:-anu. . Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe. zataka 3.-uddezaka 4. 4. pariNAmAdhikArAd idamAhaH- jIveNaM ' ityAdi. 'je bhavie' tti yo yogyaH, 'kilesesu 'tti kA kRSNAdInAmanyatamA lezyA yeSAM te tathA-teSu kilezyeSu madhye, 'jallesAI' ti yA lezyA yeSAM dravyANAM tAni yallezyAni-yasyA lezyAyAH saMbaddhAni ityarthaH, 'pariyAitta 'tti paryAdAya parigRhya bhAvapariNAmena, kAlaM karoti-mriyate, talezyeSu nArakeSu utpadyate. bhavanti cAtra gAthA:-" savAhiM lesAhiM paDhame samayammi saMpariNayAIi, no kassa vi uvavAo pare bhave asthi jIvassa. savvAhiM lesAhiM carime samayammi saMpariNayAhiM, na vi kassa vi uvavAo pare bhave asthi jIvassa. aMtamuhattammi gae aMtamuhattammi sesae ceba, lesAhiM pariNayAhiM jIvA gacchaMti paraloyaM." caturviMzatidaNDakasya zeSapadAni atidizannAhaH-'evaM' ityAdi. evam-iti nArakasUtrAbhilApena ityarthaH, 'jassa'tti asurakumArAdeH yA lezyA kRSNAdikA, sA lezyA tasyA'surakumArAdeH bhaNitavyA iti. nanu etAvataiva vivakSitArthasiddheH kimarthaM bhedenoktam-'jAva-jIve NaM bhaMte!' ityAdi ? ucyateH-daNDakaparyavasAnasUtradarzanArtham . evaM tarhi vaimAnikasUtrameva vAcyaM syAt , na tu jyotiSkasUtram iti ? satyam, kintu jyotiSka-vaimAnikAH prazastalejhyA eva bhavanti-ityasyA'rthasya darzanArthaM teSAM bhedenA'bhidhAnam , vicitratvAd vA suutrgteriti..| pariNAma. 4. pariNamana--parivartana-pariNAma-no adhikAra cAlato hovAthI, have A ene ja lagatI bIjI vAta kahe che ke, [jIve NaM' ityAdi.]. ['je bhavie 'tti] yogya. [' kiMlesesu' tti ] jeone kRSNa vagere lezyAomAthI koi eka lezyA hoya te 'kilezya 'temA. [jillesAI 'ti] kazyA-dravya. je dravyonI je lezyA hoya te dravyo ' yallezya ' kahevAya arthAt je koi lezyA saMbaMdhI dravyo. [' pariyAitta ' ti] bhAvapariNAmapUrvaka grahaNa karIne arthAt AtmAmAM amuka niyata lezyAnI asara thayA pachI ja-maraNa pAme che-je lezyAvALAM dravyo lIdhelA hoya te lezyAvALA nArakomA utpanna thAya che. A saMbaMdhe keTalIka gAthAo A pramANe cha:-" jyAre lezyAnA saMpariNAmano pahelo samaya hoya tyAre koi paNa jIvano, parabhavamA gAthAo upapAta-janma-thato nathI. jyAre lezyAnA saMpariNAmano chello samaya hoya tyAre paNa koi jIvano, parabhavAM janma thato nathI. lezyAno saMpariNAma thayAne aMtarmuhurta vItyA pachI ke aMtarmuhUrta bAkI rahyA pachI ja jIvo paralokamA jAya che." covIza daMDakanA bAkInAM padono atideza karatA kahe che ke, [' evaM ' ityAdi.] ' evaM ' eTale nArakasUtranA abhilApa pramANe. [' jassa ' ti] asurakumArAdikane kRSNa vagere je lezyA hoya te zaMkA. lezyA, asurakumArAdikane kahevI. zaM0-ATalaM kahevAthI ja kahevAnI bAta kahevAi zake che to ['jAva-jIve gaMbhaMte !'ityAdi.] e sUtra jUdaM zA mATe kayuM ? samA0--daMDakanA aMtima sUtrane dekhADavA mATe pUrvokta sUtra kayuM che. zaM0--jo ema che to ekaluM vaimAnikornu ja sUtra kahe, hatuM, paNa samAdhAna. jyotiSika saMbaMdhI sUtra zA mATe kayuM ? samA0-- vaimAniko ane jyotiSiko sArI lezyAvALA hoya che e vAtane dekhAubA te banne sUtro jUdAM vicitragati. jUdAM karyA che. athavA tema karavAnuM kAraNa sUtranI vicitra gati che. vikurvaNA. 20. pra0- aNagAre NaM bhaMte ! bhAviappA bAhirae poggale 20pra0-he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra, bahAranAM pudgaapariAittA pabhU vebhAraM pavvayaM ullaMghettae vA, pallaMghettae vA? lonuM grahaNa karyA sivAya vaibhAra parvatane oLaMgI zake che, pralaMghI zake cha ? 20. u0--goyamA / no iNaDe samaDhe. 20 u0-he gautama ! e artha samartha nathI. 21. pra0-aNagAre NaM bhaMte ! bhAviappA bAhirae poggale 21. pra0-he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra, bahAranA pariAittA pabhU vebhAraM pavvayaM ullaMghettae vA, pallaMghettae vA? pudgalornu prahaNa karIne vaibhAra parvatane oLaMgI zake che. pralaMdhI zake cha ? 1. pra. chAyAH-sarvAbhilezyAbhiH prathame samaye saMpariNatAbhiH, no kasyApyupapAtaH pare bhave'sti jIvasya. sarvAbhirlezyAbhizvarame samaye saMpariNatAbhiH, mA'pi kasyApyupapAtaH parasin bhave'sti jIvasya. antarmuhUrte gate, antarmuhUrte zeSakai caiva, lejhyAbhiH pariNatAbhirjIvA gacchanti paralokam:-anu. 2. lezyA 'saMbaMdhe' ahIM eka saMkSipta TippaNa ApeluM che, paraMtu te viSenI vadhAre vigato prajJApanA sUtranA 17 mA lezyApadamA tathA uttarAdhyayana sUtranA 34mA lezyA adhyayanamA noMdhAelI che. A upara je gAthAo ApelI che te, uttarAdhyayananA lezyA adhyayananI che. teno spaSTa artha bhA pramANe che: A banne gAthAo maraNonmukha-triyamANa-maravAnI aNI upara AvelA-prANIne lAgu pADavAnI che. je dehadhArI maraNonmukha che tenuM maraNa taddana chavaTanI evI lezyAmAM thaI zake che ke je lezyA sAthe eno saMbaMdha ochAmA orcha aMtarmuhUrta sudhI to rahyo hoya arthAt koI paNa mriyamANa prANI, lezyAnA saMparkanI pahelI paLe ja marI zakato nathI. kiMtu jyAre enI amuka koI lezyA nizcita thAya che tyAre ja e, enA jUnA dehane choDI mUtana deha tarapha jaI zake che ane lezyAne nizcita thatA ochAmA ochu aMtarmuhUrta to lAge che gATe ja gAthAmA aMtarmuhUrbanI maryAdA naudhelI che. A hakIkata mAtra manuSya ane tiryacone ja baMdha besatI che ane deva tathA nArako mATe to A pramANe che:-deva ane nArakonI koI paNa vezyA AkhI jIdagI sudhI eka sarakhI ja rahe che arthAt koI devanI kApota lezyA heAya to te, enI jIMdagI sudhI vadalAtI nathI. tema koI nairayikanI kRSNa lezyA hoya te paNa, enI jIMdagI sudhI badalAtI nathI-mAtra manuSya ane tiryaMconI ja lezyAo badalAyA kare che. mATe eone deva ane nairayikone-uparyukta gAthA lAgu thaI zake tema nathI. teo to jyAre maraNonmukha hoya che sAre eonI lezyAno aMta AvavAne ( badalo thavAne ) aMtarmuhUrta ja bAkI rahelaM hoya che mATe koI paNa deva vA nairayika potAnI lejhyAnuM chevaTana aMtarmuhUrta vAkI roja kALa karI zake che-te pahelA to nahi jaH-anu0 1. mUlacchAyAH-anagAro bhagavan ! bhAvitAtmA bAhyAn pudgalAn apAdAya prabhurvaibhAra parvataM ullarapayituM vA, pralayayituM vA? gautama / mAzyam arthaH samarthaH, anagAro bhagavan / bhAvitAtmA bAhyAn pudgalAn paryAdAya prabhurvaibhAra parvatam ulayituM vA, pralayituM vA ?:-anu. . Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satakAraH-- 6 zapha 4. 21: 0tA, pabhU. 22. 50 - aMgagAre NaM bhaMte! bhAviappA bAhirae po vargale apariAittA jAbaiAI rAyagihe nagare ruvAI, evaiAI vikuvvittA vaibhAraM paJcayaM aMto aNuppavisittA pabhU samaM yA visamaM karettae, visamaM vA samaM karettae ? 22. u0- goyamA ! no iNa sama, evaM caiva citio viM AlApago, navaraM pariAicA pa.. bhagavastudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 22. pra0 se maMte / kiM mAI vikubvada, amAI vikuna ? 22. u0- goyamA ! nAI vikuvyai, no amAI vikuppar3a. 9. 24. pra0 -- se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai, jAva-no amAI vikulA ? 24. u0 --- goyamA ! mAI NaM paNIaM pANa- bhoaNaM bhoccA bhoyA vAmeti, tassa NaM teNaM paNIeNaM pANa-bhoaNeNaM aTThi - aTThamiMjA bahalIbhavati, payaNue maMsa-soNie bhavati; je viya se ahAbAyarA poggalA te vi ya se pariNamaMti, taM jahA:- soIdiyattAe, jAva - phAsiMdiyattAra; aTTi - aTThimiMja kesa maMsu- romanahattAe, sukattA, soNiyattAe. amAyI NaM lUhaM pANa-bhoaNaM bhocA bhoyA No vAmei, tassa NaM teNaM lUheNaM pANa-bhoaNeNaM a- aTTimiMjA payaNubhavati, bahale maMsa soNie je vi va se ahAbArA poggalA te vi ya se pariNamaMti, taM jahA :- uccAracAe, pAsavaNattAe, jApa soNiacAra, sete jAno amAI vikuppara. -mAI NaM tassa ThANassa aNAloijapaDikkaMte kAlaM karei, natthi tassa ArAhaNA. amAI NaM tassa ThANassa Aloia 23 21. u0- he gautama! hA te, tevI rIte tega karaNA samartha che. 22. pra0 - he bhagavan / bhAvitAmA anagAra, bahAranAM pudgalonuM grahaNa karyA sivAya, jeTalAM rUpo rAjagRha nagaramAM che telAM rUpone vikurvI vaibhAra parvatamA praveza karI te sama parvatane viSama karI zake ? ke te viSama parvatane sama karI zake ? 22. u0- he gautama e artha samartha nadhI te e pramANe na karI zake. e ja rIte bIjo AlApaka paNa kahevo. vizeSa e ke, 'pudrachonuM grahaNa karIne pUrva pramANe karI zake che e pramANe kahe. " 23. pra0 - he bhagavan ! zuM mAyI ( pramatta ) manuSya vikurvaNa kare ke amAyI ( apramatta) manuSya vikurvaNa kare ? 23. u0 - - he gautama! mAyI manuSya vikurvaNa kare, paNa amAyI manuSya vikurvaNa na kare. G -- 24. pra0 ] bhagavan mAyI manuSya vikurpaNa kare ane amAyI manuSya vikurvaNa na kare' tenuM zuM kAraNa ? 24. u0- he gautama! mAthI manuSya, praNIta (dhI vagerecI khUba cikAzadAra ) evaM pAna ane bhojana kare che, evaM bhojana karI karIne vamana kare che. te praNIta pAna bhojana dvArA tenA hADa bhane hADamAM rahelI majjA te ghana thAya che tathA tenuM mAMsa ane lohI pratanu thAya che. vaLI tenA ( te bhojananA) je yathAbAdara pulo che tenuM tene te te rUpe pariNamana thAya che, te A pramANe:zrotraiMdriyayaNe yAvat - sparzaiMdriyapaNe tathA hADapaNe, hADanI majApaNe, kezapaNe madhupaNe, romapaNe, makhapaNe vIryapaNe ane lohipaNe ( te pulo ) pariName che ane amAyI manuSya to evaM pAna bhojana kare che, evaM bhojana karIne se camana karato nathI. te khA pAna bhojana dvArA tenAM hADa, hADanI majjA pratanu thAya che ane tenuM mAMsa ane lohI ghana thAya che tathA tenA je yathAbAdara pudgalo che tenuM paNa tene pariNamana thAya che. te A pramANe: -- uccArapaNe, mUtrapaNe ane yAvat-lohipaNe. to te kAraNathI yAvat - amAyI manuSya vikurvaNa karato nathI (?) --mAyI, te karelI pravRttinuM Alocana ane pratikramaNa karyA. sivAya kALa kare che mATe dene ArAdhanA nathI ane amAyI, , 3 1. mUcchAnta prabhuH nAbha bhAvitAtmA bAhyAn pukhAn apayAdAya yAvanti rAjanagare timi bebhAra parvatam anto'nupavizya prabhuH samaM vA viSa viSayAsa kartagata nAma evaM dvitIya, navaramparyAdAya prabhuH sa bhagavan ki mAyI vikurvate amAyI mate mAyI ne no anAyate nAga evam ucyate yAvat mo mAyI vikurvateAtamAna bhojanaM bhukvA bhuvamavati sa tena praNItena pAna-bhogane - asthimajA bahalIbhavanti, pratanukaM mAMsa-zoNitaM bhavati, ye'pi ca tasya yathAbAdarAH pudgalAste'pi ca tasya pariNamanti tadyathAH-zrotrendriyatayA, yAvat sparzendriyatayA, asthi-asthimajjA - keza zmazru-roma nasatayA, zukatayA, zoNitatayA. amAyI rUkSaM pAna-bhojanaM mukyA bhuktAno vamayati, tasya tena rUkSaNa pAna - bhojanena asthi-asthimajjAH pratanUbhavanti, bahalaM mAMsa- zoNitam; ye'pi ca tasya yathAvAdarAH pudgala. skhe'pi ca tasya pariNa manti, tadyathAH - uccAratayA, prakhavaNatayA, yAvat zoNitatayA, tat tenArthena yAvat-no amAyI vikurvate. mAyI tasva sthAnasya anArocitapratikrAntaH kAlaM karoti, nAsti tasya ArAdhanA bhamAyIM tasya sthAnasya AlocitaH -- anu0 1. jUo bha0 pra0 kha0 pR0 244. TippaNa 1: -- anu0 3 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 -zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3baddezaka 4. paiDikkate kAlaM kareDa, atthi tassa ArAhaNA. te potAnI bhUlavALI pravRttinu Alocana ane pratikramaNa karIne kALa kare mATe tene arAdhanA che. -sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte !-tti.. , . he bhagavam ! te e pramANe che, he bhagavan! te e pramANe che. 'bhagavaMta-ajjasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte tatiasaye. cauttho-udesA:sammatto. 5. devapariNAmAdhikArAd anagArarUpadravyadevapariNAmasUtrANi:- bAhirae.' tti audArikazarIravyatiriktAn vaikriyAn ityarthaH. vemAraM 'ti vaibhArAbhidhAnaM rAjagRhakrIDAparvatam , ' ullaMpittae vA' ityAdi. tatrollaGghanaM sakRt , pralaGghanaM punaH punariti. 'no iNadve samaDhe 'tti vaikriyapudgalaparyAdAnaM vinA vaikriyakaraNasyaivAbhAvAt. bAhyapudgalaparyAdAne tu sati parvatasyollaGghanAdau prabhuH syAt , mahataH parvatAtikrAmiNaH zarIrasya saMbhavAditi. 'jAvaiAi.' ityAdi. yAvanti rUpANi pazu-puruSAdirUpANi, evaiAI 'ti etAvanti, 'viuvitta 'tti vaikriyANi kRtvA, vaibhAraM parvataM samaM santaM viSamam , viSamaM tu samaM kartumiti sambandhaH, kiM kRtvA ? ityAhaH-antarmadhye vaibhArasyaiva anupravizya. 'mAyI 'ti mAyAvAn , upalakSaNatvAdasya sakaSAyaH-pramatta iti yAvat . apramatto hi na vaikriyaM kuruta iti. 'paNIaMti praNItaM galatsnehabindukam , ' bhocA bhocA vAmeti 'tti vamanaM karoti, virecanaM vA karoti varNa-balAdyartham , yathA praNItabhojanam, tadvamanaM ca vikriyAsvabhAvaM. mAyitvAd bhavati, evaM vaikriyakaraNamapi iti tAtparyam , ' bahalIbhavAMta, ghanIbhavanti praNItasAmarthyAt . 'payaNue 'tti aghanam , ' ahAbAyara 'tti yathocitabAdarAH AhArapudgalA ityarthaH. 'pariNamaMti' zrotrendriyAditvena, anyathA zarIrasya dAyasaMbhavAt . 'lUhaM 'ti rUkSamapraNItam, 'no vAmer3a 'tti akaSAyitayA vikriyAyAmanarthitvAt . 'pAsavaNatsAe' iha ' yAvat ' karaNAd idaM dRzyam:-' khelattAe, siMghANattAe, vaMtatAe, pittattAe, pUattAe 'tti, rUkSabhojinaH uccArAditayaiva AhArAdipudgalAH pariNamanti, anyathA zarIrasya asAratA'nAMpatteriti. atha' mAyi-amAyinoH phalamAhaH-mAI NaM.' ityAdi. 'tassa ThANassa "tti tasmAt sthAnAd vikurvaNAkaraNalakSaNAt , praNItabhojanalakSaNAd vA. 'amAyI NaM' ityAdi. pUrva mAyitvAd vaikriyam, praNItabhojanaM vA kRtavAn , pazcAd jAtAnutApo'mAyI san tasmAt sthAnAd AlocitapratikrAntaH san kAlaM karoti yat tasya asti ArAdhanA-iti. bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre tRtIyazate caturtha uddezake zrIabhayadevasUriviraMcita vivaraNaM samAptam. 5. AgaLay prakaraNa deva-lezyAMpariNAmaparyavasAyI hovAthI enI pachI AvatuM A prakaraNa paNa evaM ja mUkelaM che arthAt AgaLanA prakaraNanI peThe dravyadeva. A prakaraNamAM paNa chevaTa sudhI, bhaviSyamA devarUpe avatAra lenArA eTale deva thavAne yogya-dravyadeva-anagAroe karelAM pudgalapariNamanone sUcavavAnAM che. te viSenAM sUtro A pramANe cha:-['bAhirae ' ti] audArika zarIrathI bhinna arthAt vaikriyapudgalone. [ 'vebhAraM' ti] ' vaibhAra' nAmanA vaibhAra. rAjagRha nagaranA krIDAparvatane, [.' ulaMpittae vA ' ityAdi.] te bemAna ekavAra oLaMgavU te ullaMghana 'ane vAraMvAra oLaMgavu te pralaMghana. [no ... . iNaTe sama? 'tti ] e vAta banatI nathI. kAraNa ke vaikriya pudgalonuM grahaNa karyA sivAya vaikriya zarIranI banAvaTa thai zakatI ja nathI ame parvatarnu vaikriya- ullaMghana karanAra manuSya, parvatAtikAmI (parvatane vaTI jAya) evA.moTA vaikriya zarIra sivAya, parvatane oLaMgI zakato nathI., ane. evaDaM moThe pudgalagrahaNa. vaikriya zarIra, bahAranAM vaikriya puTThalonuM grahaNa karyA sivAya banI zakatuM nathI. tethI bahAranAM pudgalonuM grahaNa karyA pachI.ja e parvatane oLaMgavA (vigere )mAM samartha thaI zake cha to moTuM zarIra banAvavA mATe bahAranAM (vaikriya ) pudgalornu grahaNa karavaM ja joIe. [jAvaiAI ityAdi.1 jeTalAM pazu ane puruSa vagerenAM rUpo. [ ' evaiAI ' ti ] eTalAM rUpone [ -- vikuvitta ' tti ] vaikriya karIne samatvavALA vaibhAra parvatame viSama kare ane viSamane to sama kare-ema saMbaMdha che. zuM karIne ? to kahe che ke, vaibhAra parvatanI vace pesIne. [ 'mAyI' ti] mAyAvALo. A sUtra, mAyI. sucaka hovAthI 'mAyI' zabdathI / kaSAyavALo' arthAt 'pramatta' manuSya ema samajavU. kAraNa ke apramatta manuSya to vaikriyarUpa karato nathI. praNIta- [paNI ticIkAzanA jharatAM biMduvAlaM.[ bhocA bhoccA vAmeti 'tti ] vamana kare che athavA virecana kare che. te manuSya mAyI che mATe varNa bhojana. tathA bala vigerene mATe vikriyAsvabhAvarUpa praNIta bhojana ane tenuM vamana kare che ane e pramANe e dvArA vaikriyakaraNa paNa thAya che-e tAtparya che. [ bahalIbhavaMti ' tti ] kaThaNa thAya che. [payaNue 'tti ] pAtaLu-kaThA nahIM..[.. ahAbAyara ' tti] yathocita bAdara arthAt AhAranAM pudgalo zrotraiMdriya vagerepaNe pariName che. jo ema na thAya to zarIranI dRDhatA thavI asaMbhaSita che. [ 'lUha ' ti ] lU. [ 'no vAmer3a' tiakaSAvipaNAne lIdhe vikriyAno icchuka na hovAthI bamana karato nathI. [ 'pAsavaNattAe ' ] ahIM ' yAvat ' zabda mUkyo che mATe A rIte jANavu:--- " zleSmapaNe, nAsikAnA maLapaNe, vamanapaNe, pittapaNe ane pUtipaNe." lU jamanArane AhAra vagerenAM pudgalo, ucAra (viSTA) vigerepaNe pariName che. jo ema na hoya to tenuM zarIra durbaLa na tharbu joIe. have mAyI ane amAyInI e'pravRttinuM phaLa kahe chaH ['mAINaM' ityAdi.] vikurvaNA karavArUpa athavA praNIta bhojanarUpa sthAnathI. [' amAI NaM' ityAdi. ] pahalA mAyI hovAne lIdhe vaikriyarUpa karyu hatuM athavA praNIta bhojana karyu ___ pazcAttApa. hatuM. paNa pachI te bAbatano pazcAttApa thavAthI te amAyI thayo ane teNe Alocana tathA pratikramaNa karyA paMchI kALa koM, to tevAne ArAdhanA che. beDArUpaH, samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukha mArahA caaptmukhyH|| 1. mUlacchAyAH-pratikAntaH kAlaM karoti, asti tasya ArAdhanAH- tadevaM bhagavan ! tadevaM-bhagavan ! itiH-- anu. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka.3.-uddezaka 5. ana gAra vAma pudgalone lIdhA vinA strI vigerenAM rUpo kare ?-nA.-laIne.-hA.-evA rUpovaDe jaMbUdvIpane bharI devAnuM mAtra sAmarthya.-yuvaka-yuvati.-asinarmapAtra ekataH patAkA.-paryastikA.-paryaka.-abhiyoga.-ghoDo, hAthI, siMha, vAgha, varU, dIpaDo, rIcha ane aSTa pada vigerene rUpe anagAra.-pudgalapayAdAna, AtmaRddhi-paraRddhi vigere.-azva ke sAdhu-sAdhu.-vikurvaNA.-mAyI.-tenI gati-Abhiyogika.-amAyI.-tenI gati.-anAbhiyogika.-garathA, - 1.pra0-aNagAre NaM bhaMte ! bhAviappA bAhirae poggale 1. pra0-he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra, bahAranAM' apariAittA pama ega mahaM itthIrUvaM vA, jAva-saMdamANiarUvaM pudgalone lIdhA sivAya eka moTA strIrUpane yAvat-saMdamAnikA. vA viuvittae ?". __rUpane vikurvavA samartha cha ? / 1. u0-no iNahe samaDhe. 1. u0-he gautama ! e artha samartha nathI. . 2. pra0-aNagAre bhaMte ! bhAviappA bAhirae poggale 2. pra0-he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra, bahAranAM "pariAittA pabhU egaM mahaM itthIrUvaM vA, jAva-saMdamANiarUvaM pudgalone laIne eka moTA strIrUpane yAvat-spaMdamAnikArUpane vA viuvittae ? vikurvavA samartha che ? 2. u0-haMtA, pabhU. 2. u0-he gautama ! hA, te tema karavA samartha che. 3. pra0-aNagAre NaM bhaMte ! bhAviappA kevaiAI pabhU 3. pra0-he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra keTalAM strIrUpone tthirUvAI viuvittae ? vikurvavA samartha cha ? 3.u.0--goyamA ! se jahA nAmae juvaI juvANe hattheNaM 3. u0-he gautama ! jema koI eka yuvAna, yuvatine hatthe geNhejA, cakkassa vA nAbhI aragAuttA siyA, evAmeva kAkaDA vALavApUrvaka pakaDe athavA jema paiDAnI dharI ArAothI aNagAre vibhAviappA veubviasamugghAyeNaM samohaNai, jAva- vyApta hoya tema bhAvitAtmA anagAra paNa kriyAmudghAtathI pabhU NaM, goyamA ! aNagAre NaM bhAviappA kevalakappaM jaMbuddIvaM samavahata thaI yAvat-he gautama ! bhA tAtmA . anagAra AkhA dIvaM bahahiM itthirUvehiM AiNNaM, vitikiNNaM, jAva-esa NaM jaMbUdvIpane ghaNAM strIrUpovaDe AkIrNa, vya.kIrNa yAvat -karI zake goMyamA ! aNagArassa gAviappaNo ayameyArUve visaye, visa- che. he gautama ! bhAvitAtmA anagArano Ae prakArano mAtra yamette baie, No ceva NaM saMpattIe viubbisu vA, viTAviMti vA, viSaya che, paNa 9 prakAre koIvAra viku!Na thayu nathI, tuM nathI viunvistAMti vA-evaM parivADIe NeyavyaM, jAva-saMdamANiA. ane thaze nahi. e ja pramANe kramapUrvaka yAvat-saMdamAnakA saMbaMdhI rUpa sudhI samajaq. 1. mUlacchAyAH-anagAro bhagavan ! bhAvitAtmA bAyAna pudalAn apAdAya prabhuH eka mahat strIrUpaM vA, yAvat-sandamAnikArU vaH vikurvitum ? nA'yam arthaH samarthaH. anagAro bhagavan ! bhAvitAtmA yAhyAn pugalAn payAdAya prabhuH ekaM mahat strIrUpaM vA, yAvat-spandamAnikArAvA vikuktuim / hanta, prabhuH. angAro bhagavan ! bhAvitAtmA kiyanti prabhuH nIrUpANi vikurSitum ? gautama ! sa yathA nAma yuvati yuvA hastena haste guDIyAt, cakrasya vA nAbhiH arakAMyuktA syAt , ' evameva anagAro'pi bhAvitAtmA vainiyasamudghAtena. samavahanti, yA t abhugautama ! anagAro bhAvitAtmA kevalakama jambUdIpaM dvIpaM bahubhiH nokaraH AkIrNam , vyatikIrNam , yAvat--epa gAtama ! anagArasya bhAvitAto'm e dUne viSaya., viSayamAtrama uktama. no caiva saMprAptyA vyakuvIMd vA, vikurvAta vA, vikurviSyati vA-evaM paripAcyA kAtavyam, yAvat-pandamAnakA:-anu0 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3. uddezaka 5. 4. pra0-se jahA nAmae ker3a purise asi-cammapAyaM 4. pra0-he bhagavan ! jema koi eka puruSa taravAra ane gahAya gacchejjA, evAmeva aNagAre vi bhAviappA asi-camma- DhAla laine gati kare, e ja pramANe bhAvitAtmA anagAra paNa taravAra pAyahattha-kiccagaeNaM appANeNaM urlDa vehAsaM uppaijjA ? ane DhAlavALA manuSyanI peThe koi paNa kAryane aMge pote uMce AkAzamA uDe ? 4. u0-haMtA, uppaijjA. ___4. u0--he gautama ! hA, uDe. 5.pra0-aNagAre NaM bhaMte ! bhASiappA kevaiAI pabhU, 5. pra0--he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra, taravAra ane asi-cammahatthakicagayAiM rUvAI viuvittae ? DhAlavALA manuSyanI jevAM keTalAM rUpo vikurvI zake ? 5. u0--goyamA ! se jahA nAmae juvaI juvANe hatthegaM 5 u0-he gautama ! jema koi eka yuvAna yuvatine kAkaDA hatthe geNhejjA, taM ceva jAva-viuvisu vA, viuvvaMti vA, vALavApUrvaka pakaDe yAvat-(badhuM pUrvanI peThe jANavU ) vikurvaNA viuvvissaMti vA. thai nathI, vikurvaNA thatI nathI ane vikurvaNA thaze paNa nahi. 6. pra0-se jahA nAmae kei purise egaopaDAgaM kAuM 6. pra0--he bhagavan / jema koi eka puruSa (hAthamAM) gacchejjA, evAmeya aNagAre vi bhAviappA egaopaDAgAhattha- eka patAkA karIne gati kare e ja pramANe bhAvitAtmA anagAra kicagaeNaM appANaNaM uI vehAyasaM uppaejjA ? paNa, hAthamA eka ( eka tarapha dhajAvALI ) patAkA dharIne cAla nAra puruSanI peThe pote koI kAryane laudhe uMce AkAzamA uDe ? 6. u0-haMtA, goyamA ! uppaejjA. 6 u0--he gautama ! hA, uDe. 7. pra0-aNagAre NaM bhaMte ! bhAviappA kevaiAI pabhU 7. pra0--he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra, hAthamA eka egajopaDAgAhatthakicagayAiM rUvAiM vikuvittae ? (eka tarapha dhajAvALI ) patAkA dhAraNa karI cAlanAra puruSanI jevA keTalAM rUpo karI zake ? 7. u0-evaM ceva jAva-vikubbisu vA, vikuvbaMti vA, 7. u0-he gautama ! pUrvanI peThe ja jANavu ane yAvatvikuvissati vA. evaM duhaopaDAgaM pi. vikurvaNa thayuM nathI, thatuM nathI ane thaze nahi, e pramANe be tarapha dhajAvALI patAkA saMbaMdhe paNa samajavu. 8. pra--se jahA nAmae kei purise egaojaNNovai (taM) 8. pra0--he bhagavan ! jema koI eka puruSa eka tarapha kAuM gacchejA, evAmeva aNagAre NaM bhAviappA egaojaNNo- janoi karIne gati kare, e ja pramANe bhAvita.tmA anagAra paNa, vaiakiJcagaeNaM appANeNaM uDu vehAsaM uppaejjA ? eka tarapha janoi karIne cAlanAra puruSanI peThe pote koI kAryane lIdhe uMce AkAzamA uDe ? 8. u0-haMtA, uppaejjA. 8. u0-he gautama ! hA uDe. 9. pra0-aNagAre NaM bhaMte ! bhAviappA kevaiAI pabhU 9. pra0-he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra pote, kArya egaojaNNovaiakicagayAiM rUvAiM vikuvittae ? paratve eka tarapha janoivALA puruSanI jebA keTalAM rUpo vikurvI zakeM? 9. u0-taM ceva jAva-vikugviMsu vA, vikubyati vA, 9. u0-he gautama ! teja pramANe jANavU ane yAvatvikubbissaMti vA. evaM duhaojaNNovaiyaM pi. vikurvaNa karyu nathI, vikurvaNa karatA nathI ane vikurvaNa karaze paNa nahi. e pramANe be tarapha janoivALA puruSanI jevAM rUpo saMbaMdhe paNa samajaq. - 1. mUlacchAyAH-sa yathA nAma ko'pi puruSo'si-carmapAtraM gRhItvA gacchet , evameva anagAro'pi bhAvitAtmA asi-carmapAtrahastekRyagatena AtmanA Urdhva vihAyaH utpatet ? hanta, utpatet . anagAro bhagavan / bhASitAtmA kiyanti prabhuH asi-carmahastakRyagatAni rUpANi vikurvitum ? gaiAtama ! sa yathA nAma yuvati yuvA hastena haste gRlIyAt , taJcaiva yAvat-vyakurvIda vA, vikurvIta vA, vikurviSyati vA. sa yathA nAma ko'pi puruSaH ekataHpatAkaM kRtvA gacchet , evameva anagAro'pi bhAvitAtmA ekataHpatAkAhastakRtyagatena AtmanA Urca vihAyaH utpatet ? hanta, gautama ! utpatet. anagAro bhagavan / bhAvitAtmA kiyanti prabhuH ekataHpatAkAhastakRtyagatAni rUpANi vikuvitum ? evaM caiva yAvat-vyakurvId vA, vikurvIta cA, vikurviSyati vA. evam dvidhApatAkam api. sa yathA nAma ko'pi puruSaH ekatoyajJopavItaM kRtvA gacchet , evameva anagAro bhAvitAtmA ekatoyazopavItakRtyagatena AtmanA UvaM vihAyaH utpatet ? hanta, utpatet . anagAro bhagavan ! bhAvitAtmA kiyanti prabhuH yajJopavIta kRtyagatAni rUpANi vikucitam ? tacaiva yAvat-vyakurvI vA, vikRrvati vA, vikurviSyati vA evaM dvidhAyajJopavItam api:-anu. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMtaka: 3:-uddezakaH 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 10. pra0-se' jahA nAmae kei purise egaopalhathiaM 10 pra0--he bhagavan ! jema koI eka puruSa eka tarapha kAuM ciDhejA, ecAmeva aNagAre vibhASiyappA.? paloMThI karIne se, e ja pramANe bhAvitAtmA anagAra paNa enau jevU rUpa karIne AkAzamA uDe ! 10. u0---evaM ceva jAva-vikunisuvA, vikuvvaMti vA, 10. u0--he gautama ! e ja pramANe jANavU ane yAyatvikunnissaMti vA; evaM dahaopalhathiaMpi. vikurvaNa karyu nathI, vikurvatA nathI ane vikuze paNa nahi e pramANe be tarapha paloMThI saMbaMdhe paNa samajavaM. 11. pra0--se jahA na.mae kei purise egaopaliyaMka 11. pra0--he bhagavan ! sema koI eka puruSa eka tarapha kAuM ciDejA? paryakAsana karIne bese, e ja pramANe bhAvitAtmA anagAra paNa enI jevU rUpa karIne AkAzamA uDe ? / 11. u0-taM ceva jAva-vikuvikhu dA, cikuvaMti vA, 11. u0-he gautama ! e ja pramANe jANavu ane yAvatvikubvissAMta vAI evaM duhaopaliyaMka pi. vikurvaNa thayuM nathI, vikurvaNa thatuM nathI ane vikurvaNa thaze paNa nahi; e pramANe be taraphanA paryakAsana saMbaMdhe paNa samajavu. na carmapAtra eTale DhAla athavA pANa' ti] jenA hAthamAM asi ane saMgha vigerenA prayojananI siddhine AzrIne 1. caturthoddezake vikurvaNA uktA, paJcame'pi tAmeva vizeSata Aha-'aNagAre NaM ' ityAdi. 'asicammapAyaM gahAya ' tti asicarmapAtraM sphurakaH, athavA asizca khaDgaH, carmapAtraM ca raphurakaH, khaDgakozo vA asicarmapAtram , tad gRhItvA. 'asicammapAyahatthakiccagaeNaM appANeNaM' ti asicarmapAtraM haste yasya sa tathA, kRtyaM saMghAdiprayojanam , gata AzritaH kRtyagataH, tataH karmadhArayaHatastenAtmanA, athavA asicarmapAtraM kRtvA-haste kRtaM yenAsau asicarmapAtrahastakRtaH tena, prAkRtatvAccaivaM samAsaH. athavA asicanapAtrasya hastakRtyaM hastakaraNam , gataH prApto yaH sa tathA tena. 'palimakaM ' ti AsanavizeSaH-pratItazca. 1. cothA uddezakamAM vikurvaNA saMbaMdhe hakIkata kahI che ane pAMcamA uddezakamAM paNa te ja hakIkatane vizeSatAthI kahe cha:-[ aNagAre gaM' ityAdi. ] [ 'asicammapAyaM gahAya ' tti ] asicarmapAtra eTale sphuraka-DhAla. athavA asi eTale taravAra ane carmapAtra eTale DhAla athavA asi varmapAtra myAna-tene laine. [ * asicammapAyahatthakiJcagaeNaM appANeNaM ' ti ] jenA hAthamA asi ane carmapAtra che te ' asicarmapAtrahasta' kahevAya. saMgha vigerenA prayojananI siddhine AzrIne gaelo te kRtyagata ' kahenAya teNe-te AtmAe. athavA jeNe asicarmapAtrane hAthamA karyu cha te-teNe. athavA asicarmapAtranuM je hAthamA karavU (dha ), tene pAmela-teNe. [ 'paliyaMkaM ' ti ] eka jAta, prasiddha Asana-paryekAsana. paryaka. abhiyoga ane Abhiyogika. 12.30-aNagAre NaM bhaMte ! bhAviappA bAhirae poggale 12. pra0--he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra bahAramA apariAittA pabhU egaM mahaM AsarUvaM vA, hasthirUvaM vA, sIha- pudgalo grahaNa karyA sivAya eka moTA ghoDAnA rUpana, hAthinA rUvaM vA, vaggharUvaM yA, vigarUvaM vA, dIviarUvaM vA, accha- rUpane, siMhanA rUpane, vAghanA rUpane, nAranA rUpane, dIpaDAnA rUvaM vA, taraccharUvaM vA, parAsararUvaM vA abhijujicae ? rUpane, rinA rUpane, nAnA vAghanA rUpane ane zarabhanA rUpane abhiyojavA samartha che ? 12. u0-no iNaTTe samaDhe. 12. u0--he gautama ! e vAta samartha nathI. 13. pra0--aNagAre NaM? 13. pra0--he bhagavan ! bhAvitAtmA anasAra bahAravAM pudgalone laIne pUrva pramANe karavA samartha cha ? / 13. u0-evaM bAhirae poggale pariAittA pabhU. 13. 10-he mautama ! bahAranAM padgalone laIne te anagAra pUrva pramANe karI zake che. 1. mUlacchAyAH-sa yathA nAma ko'pi puruSaH ekataHpayastikAM kRtvA tiSThet , evameva anagAro'pi bhAvitAtmA0 ! evaM caiva yAvat-vyakurvIT vA, vikurvati vA, vikurviSyati vA; evaM dvidhAparyastikAm api.sa yathA nAma ko'pi puruSaH ekataHpayaka kRtvA tiSTet ? tacaiva yAvat-vyakurSAMdya, vikurvati vA, vikurviSyati vA; evaM dvidhAparyam api. 2. ana gAro bhagavan ! bhAvitAtmA bAhyAn pudgalAn apAdAya prabhuH ekaM mahad azvarUpaM vA, hastirUpaM vA, siMharUpaM vA, vyAghrarUpa vA, vRkarUpaM vA, dvIpikarUpaM vA, vRkSarUpaM vA, tarakSarUpaM vA, parAzararUpaM vA abhiyoktum ! nAam artha: samarthaH, anagAraH ? evaM bAhyAn pudgalAn panIdAya prabhuH-anu0 1.ahIM ' asicarmapAtrahasta ' ane 'kRtyagata ' A be zabdono karmadhAraya samAsa karavo. 2. ahIM prAkRtaMnI zailIne anusarIne pUrvanipAtano vipIta thaeloM cha:-zrIabhaya Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe 14. pra0 -- aNagAre NaM bhaMte ! bhAviappA egaM mahaM AsarUpaM yA abhirjunitA anegAI joaNAI pabhU gamicae ? 14. u0- haMtA, pabhU. 15. pra0 se maMte ki AyaDIecha, pariDIe gaccha ? 15. u0- gomA ! AyaDIe gacchada, no pariTTie evaM AvakammuNA, mo parakammuNA AyapyayogeNaM, no parappayogeNaM. odAgacchaMda, pamaodayaM vA gacchA. 16. pra0 - se NaM bhaMte / kiM aNagAre Ase ? 16. u0- govamA ! aNagAre NaM se, no khalu se Ase; evaM jAva- parAsararUvaM vA. 17. pra se bhaMte ki mAthI vikuvya, jamAvI vivi kuvvai ? 17. u0- goyamA ! mAgI viku no amAyI vikuSya. 18. pra0 - mAI NaM bhaMte ! tarasa DhANassa aNAloi aparikaMte. kAlaM kare, kA uvavajjai ? 18. u0- govamA ! aNNavaresu Abhibhogesu devalAMgesu devattAe uvavajjai. 19. pra0 - amAyI NaM bhaMte / tassa ThANassa Aloiapa - DikaM kAlaM kare, kahiM uvavajjai ? 19. u0-- goyamA ! aNNayaresu aNAbhiyogiesu devalo - esa devatA upaja - sevaM bhaMte ! senaM bhaMte / ti gAhA :- itthI asI paDAgA jaNNovaio ya hor3a bodhavve, palharitha paliyaM abhiyoga vikuvyaNA mAyI. zataka 3. - uddezaka 5. 14. pra0 - he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra, eka moTA ghoDAnA rUpane abhiyojI aneka yojanA sudhI javAne samartha che! 14. u0- he gautama! hA, te, tema karavA samartha che. 15. pra0 - he bhagavan ! zuM te AtmaRddhithI jAya che ke pArakI zravidhI jAya che ! 15. u0- he gautama! AtmavidhI jAya che, paNa pArakI RddhithI jato nathI, e pramANe potAnA karmacI jAya che, paNa pArakAnA karmathI jato nathI; potAnA prayogathI jAya che paNa pArakAnA prayogathI jato nathI. tathA te sIdho paNa jaI zake che ane viparIta paNa jaI zake che. 16. pra0 - he bhagavan zuM te anagAra azva-ghoDokahevAya ? 16. u0--he gautama! se anagAra che, paNa ghoDo nathI. e pramANe yAvat - zarabhanA rUpa sudhInAM badhAM rUpo saMbaMdhe jANavuM. 17. pra0 - he bhagavan ! zuM te vikurvaNa mAyI anagAra kare, ke amAyI anagAra paNa kare ? 17. u0- he gautama! te vikurvaNa mAthI anagAra kare, agAyI anagAra na kare. 18. pra0 -- he bhagavan ! te prakAranuM vikurvaNa karyA pachI te saMbaMdhI Alocana ke pratikramaNa karyA sivAya jo te vikurvaNa karanAra mAyI sAdhu kALa kare, to te kyoM utpanna thAya ? 18. u0 - he gautama! te sAdhu, koI eka jAtanA Abhiyogika devalokomAM devapaNe utpanna thAya. 19. pra0 he bhagavan se kiyA saMbaMdhI Alocana ane pratikramaNa karIne jo amAyI sAdhu kALa kare, to kyAM utpanna dhAya ? 19. u0- he gautama! te sAdhu koI eka jAtanA anAbhiyogika devalokomAM devapaNe utpanna thAya. - he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che. gAthA - strI, taravAra, patAkA, janoi, paloMThI ane paryaMkAsana; e badhAM rUpono abhiyoga ane vikurvaNA saMbaMdhI hakIkata A uddezakamA che tathA e pramANe mAyI sAdhu kare che ema paNa jaNAnyuM che. bhagavaMta acammasAmipaNIe sirIbhagavaI taviasade paMcamo uresA sammaNe. 1. mULacchAyAH anagAro bhagavan / bhAvitAtmA eka madada adharUpaM yA abhiyujya anekAni yojanAni prabhutumhanta prabhuH sa bhagavan kim Atma gacchati para gachati gotama Arana gacchati to paradartha evam AzmakarmayA, mo pararmaNA, AtmaprayogeNa, no paraprayoga, ucchritodayaM vA gacchati, tadudayaM vA gacchati sa bhagavan ! kim anagAro'zvaH ? gautama ! anagAraH saH, no khalu so'zvaH evaM yAvat-parAzararUpaM vA. sa bhagavan ! kiM mAyI vikurvati, amAyI api vikurvati ? gautama ! mAyI vikurvati, no amAyI vikurbati mAyI bhagavan / tasya sthAnasya anAlocitapratikrAntaH kAlaM karoti, kutra upapadyate ? gautama | anyatareSu AbhiyogikeSu devalokeSu devatayA upapadyate amAyI bhagavan ! tasya sthAnasya AlocitapratikrAntaH kAlaM karoti, kutra upapadyate ? gautama ! anyatareSu anAbhiyogikeSu devalokeSu devatayA upapadyate tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan / iti gAthAH - strI asiH patAkA yajJopavItaM ca bhavati boddhavyam, paryaMstikA paryaGkaH abhiyogo vikurvaNA. mAyIH- anu0 : Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka.3. uddezakaH5: ..... bhagavatsudharmasvAmipraNItA bhagavatIsUtra, 2. viga 'tti vRkaH, 'dIvia.' ti catuSpadavizeSaH, accha,' nti trarakSaH, 'baraccha ti vyAyavizeSaH, : pasasara 'ti zarabhaH iha anyAyI zRgAlAdipudAni vAcanAntare dRzyante. ' abhijittae 'ti-abhiyoktuM vidyAdisAmarthyataH, tada-gumnavezena vyApArayitum , yacca svasyAnupravezena abhiyojanaM tadvidya:disAmopAttabAhyapudgalAn vinA na syAd iti kRtvA ucyate:- no bAhirae puggale apariAitta 'tti. 'aNagAre NaM se' ti anamAra evAsau-tattvato'nagArasyaiva azvAdyanupravezena vyApriyamANatvAt. " mAyI abhimuMbai tti kaSAyavAn abhiyukte iyarthaH, adhikRtavAcanAyAM 'mAyI vikavar3ati dRzyate, tatra cAbhiyogo'pi vikurvaNA iti mantavyameMvikriyArUpatvAt tasya. ' annayaresu' tti AbhiyogikadevA acyutAntA bhavanti iti kRAvA anyatareSu ityuktam-kepucid ityarthaH, * utpadyate cAbhiyogabhAvanAyuktaH sAdhurAbhiyogikadeveSu. karoti ca vidyA dilabdhyupajIvako'bhiyogabhAvanAm . yadAhaH- maMtA-jogaM kAuM bhUikamma, tu je pauMjeti, sAya-rasa-iDDiheuM abhiyogaM bhAvaNaM kuNai. " " itthI' ityAdi. saMgrahagAthA gatArthA. bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre tRtIyazate paJcama uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam 2..[viga."tti nAra, [ 'dIvia ' ti] eka AtaM, cArapaguM janAvara-dIpaMDo, [ * accha 'tti ] riMcha, tara ' ti ] eka vRkA di. 'jAtano vAdha-nAmo vAgha, [' parAsara ' ti] siMhane mAranAra zarama-aTApada, baunI vAcanAmAM A ThekANe ziyALa ' vagare bIjA janAvaronAM bIjI vAra paNa nAmo Ave-dekhAya-che. [ abhimuMjittae ' ti] abhiyoga karavAne vidyA vigerenA baLathI aMzva-ghoDA-vigerenA rUpamA praveza karIne te abhiyoga... 'dvArA kriyA karavAne rUpamA praveza karIne te dvArA je kriyA karavAnI che te, vidyA vigerenA baLathI grahaNa karelA bahAranAM pudgalo sivAya thaI zaMkatI nathI mATe kayuM che keH---[ no bAhirae puggale apariAitta ti.][ aNagAre NaM se ' ti] e anagAra-sAdhu -ja che. kAraNa ke kharI rIte to azva vigeremA peThalo sAdhu ja vaparAzamAM Ave che arthAt javAdinA rUpamA paNa sAdhu ja paThelo cha mATe te sAdhu,ja che. paNa azvAdi nathI. [mAyI amijujai ' ti] je kaSAyavALo sAdhu hoya te-abhiyoga kare che. cAlu vAcanAmA ['mAyI vikubvai !] evo pATha dekhAya che. zaM0- pAThabheda, abhijuMjai -abhiyoga kare che ane -- vikubbai '-vikurvaNa kare che, e kriyApadono bhinna bhinna artha che, to cAlu vAcanA ane vIjI vAcanAmAM te bhinna arthonuM saMghaTana kema thai zake ? samA0-abhiyoga ane vikurvaNa kriyAnuM phaLa jotAM to e banne zabdono jUdo artha saMbhavato nathI. samAdhAna. kAraNa ke abhiyoga karamAra paNa navA navAM rUpo banAve che ame vikurvaNa karamAra paga navAM navAM rUpo banAve che mATe abhiyoga vikurvaNarUpa hovAthI : abhiyoga ' ane vikurvaNa ' e banne zabdonA arthamAM paNa maLatApaNuM che ane tema hovAthI banne vAcanAmA saMghaTana thaI jAya che. [ annayaresu ' ti] Amiyogika devo acyuta devaloka sudhI hoya che mATe koi eka jAtanA' e pramANe kayuM che. vidyA vigerenI labdhithI upajIvana karanAra sAdhu abhiyoganI bhAvagAne kare che. ane e abhiyoganI bhAvanAvALo sAdhu Abhiyogika devomAM utpanna thAya che. kayuM che ke- kahyu cha ke. " jeo mAtra vaiSayika sukhane mATe ane khAdu AhAranau prAptine mATe maMtra sAdhanA kare che ane bhUtikarmane prayoje che teo abhiyoganI bhAvanAne kare che. " [ ' itthI' ityAdi.] e saMgrahagAthA gatArtha che-spaSTa arthavALI che. baDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakratikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAnyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAptamukhyaH // . 1. pra. chAyAH-mantrA-''yoga kRlA bhUtikarma tu yaH prayuGkte, sAta-rasa-cihetum AbhiyogikI bhAvanA karotiH-anu. 1. A gAthA uttarAdhyayana sUcanA 33 mA adhyayanamA 262 mI che. tyAM jaNAvelo teno artha A pramANe cha:"maMtA-joga kAuM bhUikammaM ca je pati , sAya-rasa-iDiheuM a- "je puruSa, sukha, svAda ane Rddhine lobhe maMtrasAdhanA kare che, auSabhiogaM bhAvaNaM kuNai-262" yaH puruSaH sAta-rasa-cihetave mantrA- dhIsaMyoga kare che ane bhUtikarmane prayoje che te, AbhiyogikI bhAvanAne ''yogaM kRkhA-mantrazca Ayogazca mantrAyogam . madhaH-A~kArAdisvA- kare cha"-262. je vAkyanI AdimA 'OM' ane aMte 'svAhA' hAntaH, AyogaH-auSadhImIlanam athavA mantrANAm AyogaH-sAdhanaM zabda Ave tenu nAma maMtra. Ayoga eTale sAdhanA vA auSadhIsaMyoga. mantrA-''yogaH-taM kRkhA. tathA bhUtyA-bhasmanA, mRttikayA, sUtreNa vA yat manuSyogI, pazuonI ane ghara vigerenI rakSA mATe bhasma, mRttikA vA sUtara karma tad bhUtikarma -manuSyANAm , tirazcAm , gRhANAM vA rakSAdyartha kautukA- dvArA karAtA prayogane bhUtikarma kahevAmAM Ave che-bhabhUtI nAkhavI, maMtrIne dikaraNaM bhUtikaraNaM karma. etAni sukhArdham , sarasA''hArArtham , vanAdiprA. dhULanI mUThI ApavI vA doro karI dezo-e vigere bhUtikarma kahevAya che. e ptyarthaM yaH sAdhuH kuryAt sa AbhiyogikI bhAvanAM karoti. AbhiyogikI jAtanA maMtra ke bhUtikarmano upayoga je sAdhu potAnA aMgata lAbhane sAhabhAvanAM cotpAzca sa Abhiyogitve devatve mRtvA utpazcate-ityarthaH. Abhi- sAro AhAra maLe vA sArA kapaDA maLe vA veSayika sukha maLe e hetudhI yogadevA hi devAnAm AjJAkAriNaH kikkaraprAyAH, dAsaprAyAzca." (ka. kare che, te, marIne Abhiyogika devamA avatare che. svargamA je devo moTA A0 pR0 11.3.) saMpattizAlI zrImaMto jevA che teonI AjJAmA rahevAnuM kAma Abhiyogika devornu cha arthAt Abhiyogika devo, eka jAtanA dAsa devo cha. A viSe vadhU hakIkata uttarAdhyayana sUcanA 36 mA adhyayanamA AvelI che ane prajJApanAsUtranA 20 mA padamAM (pR. 400-406 sa.) paNa e nAtano ullekha maLI Ave che. prastuta sUtra (bhagavatI)nA prathama khaMDa (pR0 110) mAM paNa AbhiyogikanI mAhitI ApelI che. tyA ApelI gAthAo uttarAdhyayananA 36 mA adhyayanamA ane prajJApanAnA uparyukta sthaLamAM paNa TAMkelI che, Jain Education international Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyapandra-jinAgamasaMgrahe zataka I.-uddezaka 5 bhA saMbaMdhe "gacchAcArapayanA' bhane 'harakalpavRti'mA paNa nIce jaNAvelo ullekha maLI Ave che:"maMtAjogaM phAra bhUikammaM ca je paujati, "mukha, svAda ane saMpattine arthe je maMtra, bhAyoga ke bhUtikarmane sAya-rasa-haDihe aMmiogabhAvaNaM kuNaha." prayoje che te abhiyogabhAvanAne kare hai." " mantrANAm-Ayogo vyApArI mantrAyogaH-tam . yadi vA mantrAdha, "maMtrAyoga eTale maMtrano Ayoga arthAt maMtrano upayoga. athavA maMtrI AyogAca-tathAvidhAbyasaMyogA: xx tat kRtvA vidhAya-vyApAye vA. ane Ayogo-Ayogo eTale te te prakAranA gyanA saMyogo. bhUti eTale bhalyA bhassanA, upalakSaNavAda mRdA, satreNa kamarakSArtha vasatyAdipariveSTanaM bhasma-kha. mATI ke doro-te dvArA vasati vigerernu pariyeSTana eTale karmarakSA bhUtikarma. ca-zabdAt kautukAdi ca yaH prayujhe-kimartham ! sAtaM sukham, mATe ghara pharatI rAkha nAkhavI, mATI ravI ke ghara pharato doro viMTayo. rasA mAdhuyAdayaH, RddhiH upakaraNAdisaMpat-ete hetavo yasmin prayojane sAta eTale sukha, rasa eTale madhura vigere raso bhane Rdi eTaLe upakaraNa tat sAta-rasa-Rbihetu-ko bhAvaH ! sAtAdyartha mantra-yogAdi prayu - vigerenI saMpatti. te traNenA uddezathI je maMtra vigereno upayoga kare chete evam AbhiyogI bhAvanAM karoti. ihaca sAtAdihetorabhidhAnam , nispRhasya AbhiyogI bhAvanAne kare che. ahIM maMtra vigerenA upayoga karaSAno je hetu apavAdata etatprayoga:-pratyuta guNa-iti khyApanArtham:"-10 dvi0 a0 aNAvyo che tethI ema kaLI kAya che ke, nispRha sAdhu, e hetuthI ( upara "eANi gAravaTThA kuNamANo Abhiyogi baMdhada aNAvelA hetuthI) maMtrAdino upayoga kare nahi. (nispRha sAdhu to pIraM gAravarahio kuThavaM ArAhagataM ca." maMtrAdino upayoga ja kare nahi ) kadAca te, apavAdavaze maMtrAdino upa"etAni kautukAdIni Rddhi-rasa-sAta-gauravArtha kurvANaH pradhAnaH yoga kare to te upayoga dvArA tene hAni thatI nathI-ulaTo guNa thAya Desan AbhiyogikaM devAdipreSyakarma vyApAraphalaM karma banAti-dvitIyamapavAda. A vAtane jaNAvavA mATe ja maMtrAdinA upayogane lagatA se mukhAdi padamatra bhavati. gauravarahitaH san atizayajJAne sati niHspRhavRttyA pravacana- hetuono ahIM ullekha karelo cha. ga.dvi. a. prabhAvanArtham etAni kautukAdIni kurvan ArAdhako bhavati-uccagotraM ca "je, gauravane mATe e maMtrAdino upayoga kare che te. Abhiyogika karma banAti-tIrthopratikaraNAt-iti gatA yAbhiyogikI bhAvanAH-10 devane lagatuM karma bAMdhe che ane je nispRhapaNe e maMtrAdino upayoga kare mA0 dvA0 abhidhAnarAjendra-AbhiyogikabhAvanA zabda. che te ArAdhakapaNAne pAme che." / "je Rddhi, rasa ane sukhAdinI prApti mATe e kautuka vigereno upayoga kare che te devonA nokara thAne lAyaka karma bAMdhe the. ane je nispRha cheatizaya jJAnI che te e kautuka vigereno upayoga prayacananI prabhAvanA mATe kare che ane ema karavAthI te ucca gotra yAMdhe che-ArAdhaka thAya che" :-anu. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataMka 3. - uddezaka 6. miSyanigaH kuvega vArANasI-rAmagRhAvane khAne anyAnAma rAjagRhane badale vArANasI bane vArANasIne sarAya samajavAna bhrama. - janapadavarganuM vikurvaNa - te vikurvaNane svAbhAvika mAnavAno bhrama. - samyagdRSTi anagAranuM vikurvaNa. - tathAbhAva. - anyathAbhAva nahi. - pIryalabdhi. - vaikiyasandhi janavijJAna-ane puruSakAraMparAkamAna ne pAna - vikulaMga, mAmarUpasaMnivezaka bukka ticaMmaraAtmarakSaka devo.- iMdronA AtmarakSaka devo. -vihAra. 1. pra0 aNagAre NaM bhete ! bhAviyayA mAyI, micchadiTTI parigaladIe, bIe, vibhaMgaNANaladIe vANArA nagari samohaMe, samohaNitA rAvagide nagare rUpAI jAgara, pAsara 2. u0tA, jANa, pAsada. 3. pra0 - se bhaMte ! kiM taddAbhAvaM jANaha, pAsara; acahAbhAne jAgA pAsa ? 2. u0- goSamA ! No tahAmA jAgara, pAsara aNNa hAbhAvaM jagaha, pAsaI. 3. pra0 ke bhata / evaM bumaimo tahAbhAvaM jAgara, pAsa, amahAbhAva jAgara, pAsaI 1 3. u0- goyamA ! tarasa NaM evaM bhavar3a evaM khalu Ahe tris nagare saiter, samohaNittA vANAMrasIe nayarIeM rUpAI jANAmi, pAsAmi; se se daMsaNe vivacAse bhavai, se teNadveNaM jAva- pAsati. - - 1. pra0 - he bhagavan ! rAjagRha nagaramA raheko miSyAdRSTi ane mAyI kaSAyI bhAvitAtmA anagAra vIryatandhithI, baiMkipa labdhI ane vibhaMgajJAnalabdhithI vANArasI nagarInuM vikurvaNa karIne (tagata ) rUpone jANe, jUe 1. u0- he gautama! hA, te, te rUpone jANe ane jUMe. 2. pra0 - he bhagavan ! zuM te tathAbhAve - jetuM che tevuMjANe ane jUe ke anyathAbhAve - jevuM che tethI viparIta rItejAge bhane jUra ! 2. u0- he gautama ! te tathAbhAve na jANe ane na jUe, paNa anyathAbhAve jANe ane jUe. - 3. pra0 - he bhagavan ! tema thavAnuM zuM kAraNa ke, te tathAbhAve na jANe ane na jUe; paNa anyathAbhAve jANe ane jUe ? 3. u0 -- he gautama / te rAAdhunA manamAM ema thAya che kevArANasImAM rahelo huM rAjagRha nagaranI vikurvaNA karIne ( tahata ) rUpone jANuM huM ane jouM buM. evaM tenuM darzana viparIta hoya che mATe - AkAraNathI - yAvat te, ( anyathAbhAve jANe ke ane ) bhU cha. 1 1. mUlacchAyAH - anagAro bhagavan ! bhAvitAtmA mAyI midhyAdRSTiH vIryalabdhyA, vaikiyalabdhyA, vibhaGgajJAnalabdhyA vArANasI nagarI samavahataH, sena rAjagRhe nagare rUpANi jAnAti pazyati inta jAnAti pazyati sa bhagavan kiM tathAbhAvaM jAnAti pazpati anyathAbhAvaM jAnAti papati gautama mo tamAbhAvaM jAnAti pazyati, anyathAbhAvaM jAnAti pazyati tat kenArthena bhagavan / evam ucyateo tathAbhAvaM jAnAti, papatiH zunyavAbhAvaM jAnAti pazyati / gItama / usa evaM bhavati evaM sa ahaM rAjagRhe nagare samagrataH jAnAmi ti tasya darzane pisa (nivAsa) bhavati taM tenArthena yAvat-paspatiH anu0 , 2 samabaddala vArANasya nagayo kA / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3. uddezaka 6. 1.pra0-aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA mAyI, micchadiTTI 4. pra0-he bhagavan / vArANasImA rahelo mAyI, mithyAdRSTi jA-rAyagihe nagare samohae, samohaNittA vANArasIe nayarIe bhAvitAtmA anagAra yAvat-rAjagRha nagaranuM vikurvaNa karIne rUvAI jANai, pAsai ? (tadgata ) rUpone jANe ane jUe ? ___4. u0-haMtA, jANai, pAsai; ta peva jAva-tassa NaM 4. u0-he gautama ! hA, te, te rUpone jANe ane jUe, evaM havai-evaM khalu ahaM vANArasIe nayarIe samohae, samoha- yAvat-te sAdhunA manamA ema thAya che ke, rAjagRha nagaramA rahelo NittA rAyagihe nagare rUvAI jANAmi, pAsAmi; se se daMsaNe huM vArANasI nagarInI vikurvaNA karIne (tadgata ) rUpone jANuM chu vivaccAse bhavati, se teNaDhaNaM nAva-anahAmAvaM jANai, pAsai. ane jouM chu; evaM tenuM darzana viparIta hoya che mATe-A kAraNathI ___ yAvat te anyathAbhAve jANe cha ane jUe che. 5. pra0-aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA mAyI, micchadiTThI 5pra0-he bhagavan ! mAyI mithyAdRSTi bhAvitAtmA anagAra vIriyaladie, veuviyaladdhIe, vibhaMgaNANaladdhIe vANArasI nayAra, (potAnI) vIryalabdhithI, vaikriyalabdhithI ane vibhaMgajJAnalabdhithI rAyagihaM ca nayaraM aMtarA egaM mahaM jaNavayavagaM samohae, samoha- vArANasI nagarI ane rAjagRha nagaranI bacce eka moTA janapada NittA vANArasiM NayariM, rAyagihaM ca nagaraM aMtarA egaM mahaM jaNa- varganI vikurvaNA kare ane tema karyA pachI te vAraNasI nagarI ane vayavaragaM jANati, pAsai? rAjagRha nagaranI bacce eka moTA janapada vargane jANe ane nae ? 5. u0-haMtA, jANai, pAsati. 5. u0-he gautama! hA, te, tene jANe ane jUe. 6.pra0-se bhaMte / kiM tahAbhAvaM jANai, pAsai; anahA- 6.pra0-he bhagavan ! zu.te, tene tathAbhAve jANe jUe; ke bhAvaM jANaha, pAsai ?. anyathAbhAve jANe.jUe.? - 6. u0-goyamA !.No tahAbhAvaM. jANai pAsai, anahA- 6. u0--he gautama! te, tene tathAbhAve na jANe ane na bhAvaM jANai, pAsai. jUe; paNa anyathAbhAve jANe ane jUe. . . 7. pra0-se keNadveNaM jAva-pAsai.? __"7. pra0-he bhagavan ! te prakAre jANe ane jUe, yAvat tenuM zuM kAraNa ? - 7. u0-goyamA / tassa khalu evaM bhavati-esa khalu . 7. u0-he gautama! te sAdhunA manamA ema thAya che ke, vANArasI nagarI, esa khala rAyagihe nayare; esa khalu aMtara A vArANasI nagarI che ane A rAjagRha nagara che, tathA e benI ege mahaM jaNavayavarage; no khalu esa mahaM vIriyaladdhI, veThabdhiya- vacce Avelo A eka moTo janapada. varga che; paNa te mArI, vIryalabdhi, laddhI, vibhaMganANaladI; iDI, juttI, jase, bale, vIrie, puri- vaikriyalabdhi ke vibhaMgajJAnalaMbdhi nathI tathA meM meLavelAM, prApta sakkAraparakkame laddhe, patte, abhisaMmaNAgae; se se daMsaNe vivacAse karelA ane mArI pAse rahelAM Rddhi, dyuti, yaza, baLa, vIrya ke bhavati, se teNadveNaM jAva-pAsati. puruSakAra parAkrama nathI; te te sAdhuna darzana viparIta thAya che te kAraNathI yAvat-te, te pramANe jANe che ane jue che, 6. pra-aNagAre Ne bhaMte ! bhAviyappA amAyI sammadivI .. pra0--he bhagavan ! vArANasI nagarImA rahelo amAyI, vIriyaladdhIe, veuviyaladdhIe, ohinANaladdhIe rAyagihaM nagaraM samyagdRSTi bhAvitAtmA anagAra vIryalabdhithI, vaikriyalabdhithI 'ane samohae, samohaNittA vANArasIe nayarIe rUvAiM jANai, pAsai ? avadhijJAnalabdhithI:rAjagRha 'nagaranuM vikurvaNa karIne (tadgata) rUpone jANe ane jUe ? . 8. u0-hatA, jANai. pAsai.. 8. 0.-he gautam ! hA, te, te rUpone jANe ane e... 1. mUlacchAyAH-anagAro bhagavan ! bhAvitAtmA mAyI mithyAdRSTiH yAvat-rAjagRhe nagare.samavahataH, samavahatya vArANasyAM nagayA rUpANi jAnAti, pazyati ! hanta, jAnAti, pazyati; tacaiva yAvat-tasya evaM bhavati-evaM khalu ahaM vArANasyoM nagayA samavahataH, samavahatya rAjagRhe nagare rUpANi jAnAmi, pazyAmi; tat tasya darzane.viparyAso bhavaMti, tat tenA'rthena yAvat-anyathAbhAvaM jAnAti, pazyati. anagAro bhagavan ! bhAvitAtmA mAyI mithyAdRSTiH vIryalabdhyA, vaikriyalabdhyA, vibhajJAnalabdhyA vArANasI nagarIm , rAjagRhaM ca nagaram , antarA ekaM mahAntaM janapadavarga samavahataH, samavahatya vArANasI nagarIm , rAjagRhaM ca nagaram , antarA eka mahAntaM janapadavarga jAnAti, pazyati ? hanta, jAnAti, pazyati. sa bhagavan ! kiM tathAbhAvaM.jAnAti, pazyatiH anyathAbhAvaM jAnAti, pazyati ? gautama !- no tathAbhAvaM. jAnAti, pazyati; anyathAbhAvaM jAnAti, pazyati. tat kenArthena yAvat-pazyati ? gautama | tasya khalu evaM bhavati-eSA khala vArANasI nagarI, etat khala rAjagRhaM nagaram , eSa khalu antarA eko mahAn janapadavargaH, no khalu eSA mama vIyalabdhiH, vaikriyalandhiH, vibhAjJAnalabdhiH, RddhiH, dyutiH, yazaH, balam , vIryam , puruSakAraparAkramo labdhaH, prAptaH, abhisamanvAgatataH tat tasya darzane vipayA so bhavati, tat tenArthena yAvat-pazyati..anaMgAro bhagavan ! bhAvitAtmA.amAyI samyagdRSTiH vIryalabdhyA, vaikriyalabdhyA, avadhijJAnalabdhyA rAjagRha nagaraM samavahataH, samavahula vArANasyAM nagA rUsANi jAnAti, pazyati / hanta, jAnAti, pazyatiH-anu . Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatI sUtra. . 9. pra0-se' bhaMte ! kiM tahAbhAvaM jANai, pAsai; annahA- . 9. pra0-he bhagavan ! zuM te, te rUpone tathAbhAve jANe bhAvaM jANaDa, pAsai ? ane jUe, ke anyathAbhAve jANe, jUe ? 9. u0-goyamA ! tahAbhAvaM jANai, pAsai, no anahA- 9. u0--he gautama ! te, te rUpone tathAbhAve jAne ane bhAvaM jANai, pAsai. jUe, paNa anyathAbhAve na jANe ane na jUe. 10. pra0-se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai ? 10. pra0--he bhagavan ! tema thavAnuM zuM kAraNa ? . 10. u0-goyamA ! tassa NaM evaM bhavai-evaM khalu ahaM 10. u0--he gautama ! te sAdhunA manamA ema thAya che ke, rAyagihe nayare samohae, samohaNittA vANArasIe nayarIe rUvAiM vArANasI nagarImA rahelo hu~ rAjagRha nagaramI vikurvaNA karIne jANAmi, pAsAmi; se se daMsaNe avivacAse bhavati, se teNaDhaNaM ( tadgata ) rUpone jANuM chu tathA jouM chu, tevU tenuM darzana vipagoyamA ! evaM vucai. bIo AlAvago evaM ceva. navaraM-vANA- rItatA vinAnuM hoya che, te kAraNathI he gautama ! ' te tathAbhAve rasIe nayarIe samohaNAveyavvo [ samohaNA neyavvA ] rAyagihe jANe che ane jUe che' ema kA che. bIjo AlApa paNa e nagare rUvAI jANai, pAsai. rItie kahevo. vizeSa e ke,-vikurvaNA vArANasInI samajavI ane rAjagRhamA rahIne rUponuM jovU ane jANavU samajabuM. 11.pra0-aNagAre NaM. bhaMte ! bhAviyappA amAyI samma- 11. pra0-he bhagavan ! amAyI, samyagadRSTi bhAvitAtmA divI vIriyaladdhIe, veubdhiyaladdhIe, ohinANaladdhIe rAyagiha anagA vIryalabdhithI, vaikriyalabdhithI ane avadhijJAnalabdhithI nagaraM, vANArasiM nayariM ca aMtarA egaM mahaM jaNavayavaggaM samohae, rAjagRha nagara ane vArANasI nagarInI bacce eka moTo janapada varga samohaNittA rAyagihaM nagaraM, vA. rasiM nayariM, taM ca aMtarA egaM vikurve ane pachI rAjagRha nagara ane vArANasI nagarInI vacce eka mahaM jaNavayavaggaM jANai, pAsai ? moTA janapada vargane jANe ane jUe ? 11. u0-haMtA, jANai, pAsai. 11. u0-he gautama ! hA, te, tene jANe ane jUe. 12. pra0-se bhaMte ! kiM tahAbhAvaM jANai, pAsai; anahA- 12. pra0-he bhagavan ! zuM te sAdhu, tene tathAbhAve jANe bhAvaM jANai, pAsar3a? ane jUe, ke anyathAbhAve jANe ane yUe? 12. u0-goyamA ! tahAbhAvaM jANai, pAsar3a; no anna- 12. u0--he gautama | te, tene tathAbhAve jANe bhane jUe, hAbhAvaM jANai, pAsai. paNa anyathAbhAve na jANe ane na jUe. 13. pra0--se keNadeNaM ? 13. pra0-he bhagavan ! tenuM zuM kAraNa ? 13. u0--goyamA ! tassa NaM evaM bhavati-nI khalu esa 13. u0--he gautama ! te sAdhunA manamA ema thAya che ke, rAyagihe Nagare, No khalu esa vANArasI nagarI, No khalu esa e rAjagRha nagara mathI, e vArANasI nagarI nathI ane e benI bacceno aMtarA ege jaNavayavagge; esa khalu mamaM vIriyaladdhI, veuviya- eka moTo janapada varga nadhI; paNa e mArI vIryalabdhi, vaikriyaladdhI, ohinANaladdhI, iDDI, juttI, jase, bale, vIriye, purisa- labdhi, ke avadhijJAnala bdhi cha; e meM meLavelA, prApta karelA ane kAraparakkame laddhe, patte, abhisamavAgae; se se dasaNe avivaJcAse mArI pAse rahelAM Rddhi, yati, yaza. baLa. vIrya ane puruSakAra bhavai, se teNaTeNaM goyamA! evaM vuzcai-tahAbhAvaM jANaha, pAsai, parAkrama che; tenuM darzana aviparIta hoya che. te kAraNathI he gautama! no anahAbhAvaM jANai, pAsai. ema kahevAya che ke, te sAdhu tathAbhAve jANe che ane jUe che, paNa anyathAbhAve jANato nathI tema joto nathI. 1. mUlacchAyAH-sa bhagavan / kiM tathAbhAvaM jAnAti, pazyapti; anyathAbhAvaM jAnAti, pazyati? gautama ! tathAbhAvaM jAnAti, pazyati no'nyathAbhAvaM jAnAti, pazyati. tat kenA'rthena bhagavan ! evam ucyate ? gautama / tasya evaM bhavati-evaM khalu ahaM rAjagRhe nagare samavahataH, samavahatya vArANasyAM nagayA rUpANi jAnAmi, pazyAmi. tat tasya darzane avipayAso bhavati, tat tenA'thena gautama ! evam ucyate. dvitIyaH AlApakaH evaM caiva. nvaam| vANArasyAM nagayA samavaghAtayitavyaH [ samavahati tavyA ] rAjagRhe nagare rUpANi jAnAti, pazyati. anagAro bhagavan ! bhAvitA''tmA amAyI samyagdRSTiH vIryalabdhyA, va kriyalabdhyA. avadhijJAnalabdhyA rAjagRhaM nagaram , vArANasI nagarIm cA'ntarA eka mahAntaM janapadavarga samavahataH, samabahatya rAjagRhaM nagaram, vArANasI nagarIna, taM cAntarA ekaM mahAntaM janapadavarga jAnAti, pazyati ? hanta, AnAti, pazyati. sa bhagavan ! ki tathAbhAvaM jAnAti, pazyati; anyathAbhAvaM jAnAti, pazyati ? gautama ! tathAbhAvaM jAnAti, pazyati; no'nyathAbhAvaM jAnAti, pazyati. tat kenA'rthana ? gautama ! tasya evaM bhavati-no khalu etad rAjagRhaM nagaram , no khalu eSA vArANasI nagarI, no khalu epa antarAeko janapadavargaH, eSa khalu mama vIryalabdhiH , baiMkriyalandhiH, avadhijJAnalabdhiH, RddhiH, dyutiH, yazaH, balam , vIryam, puruSakAraparAkago labdhaH, prAptaH, abhisamanvAgataH, tat tasya darzane aviparyAsoM gavati, tat tenArthena gautama! evam ucyate-tathAbhAvaM jAnAti, pazyati; no'nyathAbhAvaM jAnAti, pazyatiH-anu0 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 14. pra0 - aNagAre NaM bhaMte ! bhAviyappA bAhirae poggale aparivAiyAM pabhU evaM mahaM gAma nagarakhvaM pA jAyasaMnivesarUvaM vA viubvittae ? vA 14. u0- No tiNaTTe samaTThe; evaM bitIo vi AlAvago, NavaraM - bAhirae poggaLe pariyAittA pabhU. zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe 15. pra0 - anagAre NaM bhaMte! bhAviyappA kevaiyAI pabhU gAmarUbAI vikuvvittae ? 15. u0- godhamA ! se jahA nAmae jupatiM juvANe hatthe hatthe geNhejjA, taM caiva jAva - vikuvvisu vA, cikuvvaMti vA, vikuvvissaMti vA; evaM jAva - saMnivesarUvaM. vA. zataka 3-uddezaka- 60 14. pra0 -- he bhagavan ! bhAvitAtmA anagAra bahAranI pudralo neLavyA sivAya eka moTA gAmanA rUpane, nagaranA rUpane, yApat saMnivezanA rUpane samartha che 14. u0- he gautama! e artha samartha nathI.. e pramANe bIjo AlApaka paNa kahevo. vizeSa e ke, bahAranAM pudgalone meLavIne te sAdhu tevAM rUpone vikurvayAne samartha che. 6 , " G * , " 1. vikurvaNAdhikArasaMbandha evaM paSTha udezakaH, tasya cAdisUtram:- aNagAre NaM ityAdi anagAro gRhavAsalyAgAt bhAvi tA''AmA svasamayAnusAriprazamAdibhiH mAthI ' ityupalakSaNAcAt kaSAyAn samyagdRSTirappetraM syAd ityata Aha-mithyAdRSTiranyatIthiMka isI vIryaladhyAdibhiH karaNabhUtAbhiH bANArasI nagarI samoie tti vikurvitavAn rAjagRhe nagare rUpANi pazu-puruSaprAsAdaprabhRtIni jAnAti, pazyati vibhaGgajJAnalabdhyA. ' No tahAbhAvaM ' ti yathA vastu tathA bhAvo'bhisandhiryatra jJAne tat tathAbhAvam, athavA yacaiva saMvedyate tathaiva bhAvo yAcaM vastu yatra tat tathAbhAvam anyathA bhAvo yatra tadanyathAbhAvam kriyAvizeSaNe ime sa hi manyate:- ahaM rAjagRhaM nagaraM samavahato vArANasyAM rUpANi jAnAmi, pazyAmi ityevaM ' se tti tasya anagArasya iti, ' se tti asau darzane viparyAso viparyayo bhavati, anyadIyarUpANAm anyadIyatayA vikalpitatvAd digmohAd iva pUrvAm api pazcimAM manyamAnasya iti. kvacit - 'se se daMsaNe vivarIe vivadyAse' tti dRzyate, tatra ca tasya tad darzanaM viparItam, kSetravyatyayeneti kRtvA viparyAso mithyA ityarthaH. evaM dvitIyasUtramapi. tRtIye tu 'vArANasiM nagariM, rAyagihaM nayaraM, aMtarA ya evaM mahaM jaNavayavaggaM samohae' tti vArANasIm, rAjagRham, tayoreva cAntarAvartinaM janapadavargam- dezasamUham samayato vikurvitavAn tathaiva ca tAni vibhaGgato jAnAti, pazyati kevaDhaM no tathAbhAvam, yato'sau vaikriyANyapi tAni manyate svAbhAvikAni iti. ' jase ' tti yazohetutvAd yazaH, * nagara vA ida yAvatkaraNAd idaM dRzyam "nigamaruvaM vA rAvahAnirUvaM vA, kheDarUmA vA rUpaM yA doNaharUpaM vA, paTTaNarutaM nA, AgararuvaM vA, AsamarUvaM vA, saMvAharUvaM va "tti. , " 15. pra0-he bhagavan ! bhAvitAmA anagAra ke grAmarUpone vikurvayAne samartha che 15. 40 he gautama | prema koi eka yuvAna puruSa potAnA hAthe yuvati strInA hAthane pakaDe majabUta kAkaDA vALe ( e badhuM pUrva pramANe kahe. ) yAvat-e rIte te sAdhu grAmarUpAne yAvatsaMnivezarUpone vikurve. ( te sAdhunuM e mAtra sAmarthya che, paNa vikurveNa nathI. ) " te NaM kAle NaM, breNaM samae NaM vArANasI NAmaM NayarI hotyA, vaNNao0 sIse meM vArANasIe jayarIe bahiyA uttarapurathine ditimAe maMgAe mahAe mayaMgatI rahe NAmaM dahe hotthA * " ka0 A0 0 507 ). , " , 1. pAMcamA uddezakanI peThe A chaTTo uddezaka paNa viNA saMbaMdhI hakIkatane lagato jache se pahe sUtra Ache: aNagAre anagAra ityAdi ] gharavAsano tyAgI ke mAMDe anagAra, svazAkhamAM kahelA zama, dama vigerenA niyamone paranAra te bhAvitAtmA, mAyI e sUcaka zabda hovAthI' gAyI eTale krodhAdi kaSAyavAle e prakAra vizeSagovALo to samyakcI jI paNa hoya, ane tenuM grahaNa ahIM nathI kara mAMDe kahe hai ke, evA prakArano mithyAdRSTi - anyamatavALo jIva, kriyA karavAmAM sAdhanarUpa vIryalabdhi vagere nimittothI [' vArANasIM nagarIM samohae ' " sammamAnI. 1. mUkacchAyAH - anagAro bhagavan / bhAvitAtmA bAhyAn pudgalAn aparyAdAya prabhuH ekaM mahad grAmarUpaM vA, nagararUpaM vA, yAvat - saMnivezarUpaM vA vikurvitum ? nA'yam arthaH samarthaH, evaM dvitIyo'pi AlApakaH, navaram - bAhyAn pudgalAn paryAya prabhuH anagArI bhagavan ! bhAvitAtmA kiyanti prabhuH pramANanigama sa yathA nAma pati yA haratena haste di rAcainavA vikurvanti mA nikurviSyati vA, evaM yAvat - saMnivezarUpaM vAH - anu0 w , 1. vArANasI nagarI, pUrve phAzI dezanI rAjadhAnI hatI. atvArai e nagara kAzI prAMta - (jillA) - nuM mukhya zahera gaNAya che. teneA vasavATa varuNA ... ane azI nAmI gaMgAne tI nAmI opace mahAnadI gaMgA kinAre ke ane hato evIja se nagarI vArANasI eva yaugika (patA)mAnA prabhAve jyAre bIjI aneka pavitra purInAmaprAya yaha svAre yA nagarInuM astitva jaLavA temAM e sthala sarva dharmi puNyavAna se eka kAraNa hai. ApanI mAnyatAe esthaLapa pavitra dovANI aMgAdisUtroma pathake nAma mate'' (0 A0pR0544.) 'jJAtAMga', - (0 0 0 508.) pAdazAMga' - piyAno adhikAra) tathA Arya, anArthanA nimedavA prathama pada pa (sa055.) Adi sthaLo mukhya che. tenI pUrvanI ujjvaLatAne jaNAvanAeM zrIpArzvanAtha prabhu vigerenA kalyANakonAM sthaLo; (kAzI pAseno ) sAranAthano idA bhane hiMdubhonAM dharmadhAma Ane dAtI gharAne che te ye zrIjJAtAsUtramAM ko paricaya ArUpe Aye - " te kALe, te samaye vANAsI nAmanI nagarI hatI, varNaka0 te bANA: rakhI namI baddAra uttara bhane pUrva dizAnA madhya koSamAM gaMgA mahAnadI kinAre mayaMgatIradradda nAmAno draha - hUda-hato0 " ( ka0 A0 0. 507 6 . Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatI sUtra. tti] samohae ' eTale vikurbaga kare che-rAjagRhamA ro rahyo vArANasI nagarInI vikurvaNA karIne tadgata pazu, puruSa tathA mahela vigere vastuone rAjagRha, vibhaMgajJAna dvArA jANe che ane jUe che. ['no tahAbhAvaM ti] jebI vastu che evA bhAvavALu je jJAna te-tathAbhAva, athavA jevU jagAya tevA ja bASa tathAbhAva. anubhavatAlusana te tathAbhAva, tethI ulaTA anubhavavAluM jJAna te-anyathAbhAva. tathAbhAva ane anyathAbhAva e banne kriyAvizeSaNa che. te vikurbaNA anvadhAnAva. karanAra vibhaMgajJAnI jANe cha ke, meM rAjagRha nagaranI vikurmaNA karI cha ane huM vArANasImAM rUpone jANuM chu ane jouM chu, teno (te anagArano) vArANasI. [se ' ti] e anubhava ubho che, kAraNa ke eNe bIjAM rUpone vIjI rIte kalpelAM che-jANelA che-jema digmUDha manuSya pUrva dizAne paNa pazcima, dizA mAne che te rIte te anagArano anubhava cha mATe te viparIta anubhava cha. [ ' se se daMsaNe viparIe, vivaccAse 'tti] koI pratimA pUrva pramANe pAThabheda. zrIuvavAIsUtramA AvelaM 'caMpA' nagarIcaM varNana A 'vArANasI'ne paNa lAgu paThe che (bha.saM.1,pR.1) prasiddha vaiyAkaraNa mahAbhASyakArano A-" anugaGgaM vArANasI "-(vArANasI gaMgAne kire laMbANe che) prasiddha prayoga jaNAve che ke, emane samaye paNa vArANasI gaMgAne pane hatI. e hakIkatane madhyakALanA paMDitoe paNa Teko Apelo che. kAzI dezanI rAjadhAnI tarIkena tenuM gaurava panavaNAjImAM A rItie jaNAvelu che:-- "++ vArANasI ceva kAsI ya."-( ka. A0 pR. 9.). "vArANasI, e Arya deza kAzInI rAjadhAnI che-deza kAzI bhane mukhya nagarI pArANasI" (ka. bhA0pR. 10). . hemacaMdrAcAryajI e yaugika nAmano artha A pramANe jaNAve : " + + varaNA ca asizca varaNA'sI nadyau, tayoradUrabhavA nagarI + + "xx varaNA bhane asI e be nadIo che, tenI pAse rahelI-thaelIvArANasI. yadvA varANo bIraNAbhidhAnam , varANAH santi atra varANasA nagarIxxte : vArANasI' athavA, jemA parANa hoya te navIna nAba nadI, + + tasyA adUrabhavA iti vA; dezo vA varANaH, tatra bhavA bA." rANA (varANa eTale eka jAtanuM ghAsa) tenI pAse rahelI nagarI (a.ciM. ya. graM0 pR. 389). vArANasI. athavA varANa-e, dezarnu nAma che, temA rahelI magarI e ' vArANasI'. (a.vi. ya0pra0 pR0 389). A kozamA vartamAna banArasanAM A cAra nAmo jaNAvyAM cha:-kAzi, varANasI, vArANasI ane zivapurI. e uparapI jagAya che ke, prajJApanAmA, jaNAvelA dezasUcaka 'kAzI' zabdane, eka nagara-vAcaka thayo Aja ghaNo samaya vItI gayo che. tathA chevaTa saMvata 1669mo racAelA' sammetazikharAma'-mAM vArANasI' nagarIne triveNI-saMgama tIrtha-prayAga-(alhAbAda)-thI 35 koza upara mahAnadI gaMgAne kinAre baselI, tathA dhana-dhAnya AdithI pUrNa jaNAvI che: " kosa patriIsa vArANasI e gaMgatIra pavitra tau, parataSI (khI ) alakA purI jasI e dIsaha jahAM bahu vitta tau. . iNa nayariMdo jinavaru e janamyA pAsa supAsa tau, veNi ThAmi doi jiNaharu e purvi karai prakAsa tau":-anu. 1. jaina aMga-sUtra-mAM vizeSe karIne rAjagRhano ullekha dhaNe ThekANe maLI Ave che ane kaiTaleka ThekANe vApArasIno nirdeza paNa sulabha jaNAya ke. bauddhonA sUtrapiTakanA * majjhimanikAya' nAmanA graMthamAM zrIbuddhanA vihAronI noMdha jotAM ghaNe sthaLe 'kAzI''pANArasI "ane 'rAjagRha'no ullekha paNa maLI Ave che ane te A pramANe hai: [vAstavika satya zodhAyA pachI bhagavAna yuddhadeva tene prakAzita karavA kAzI tarapha padhAratA hatA, tevAmA rastAmA temane AjIvika saMpradAyano upaka nAme tapasvI maLyo. teNe temane-zrIbuddhadevane-pUchayu ke, tamAro zAsaka-guru-koNa che ? tamane kono dharma ice cha ! senA javAbamAM bIju keTaluka jaNAvyA pachI te bhagavAne A gAthA kahelI hai: 1." dhammaca; pavattetuM gacchAmi kAsinaM purai, aMdhabhUtasmiM lokarima 1." aMdha thaelA lokamAM amRtanuM pArju vagADavAne ane dharmacakane AhaJcuM amataduMdubhiM" ti-majjhimani0 (sU0 26-pR0 120.) pravatIvava.ne mATe kAzI nagara tarapha jAu chu." 2." asaM kho ahaM bhikkhave divvena cavakhunA visuddhena atikaMtamA- 2. A sAmenA ukhamA cArANasI' nagarIno bhane temA bhAvelA nusakena paMcavaggiye bhivakhU vArANasiyaM viharate isipatane migadAye"- 'isipatana' tathA 'migadAya' nAmanAM sthaLono paNa ullekha karelo. majjhimani0 (sU. 26-pR0 121). 3. "atha khvAhaM bhikkhave anupubvena cArika caramAno yena vArANasI, 3. A sAmenA pAThamAM paNa 'ghANArasI'no nirdeza maLI Ave che. isipatanaM, miga dAyo 4 tenupasaMkarmi"-ma0ni0-(sU0 26-pR0 122) 1." atha svAI Adhuso puThavaNhasamayaM nivAsetvA pattacIvaraM AdAya 1." he AyuSman ! have hu~ pUrva chano vakhata javA daine, pAtra ane rAjagaha piMDAya pAvisiM"-ma0 ni0 (sU05-pR. 23) cIvarane laine rAjagRhamA bhikSA mATe peTho" 2. "ekamidA hai mahAnAma samayaM rAjagahe viharAmi gijjhakUTe 2. "eka vakhata mahAnAma nAmano hu~ rAjagRha nagaramA gidhrakUTa pavyate"-ma0f.(sU0 14-pR0 68 tathA sU0 29-pR0 135) parvatamA viharU chu" A ullekhamA jJAtaputranA anugAmI nithonI AkarI tapazcaryAno paNa nirdeza karelo che. ahIM jaNAvelo 'mahAnAma' nAmano tapasvI zrIvuddhano kAkAno dIkaro bhAi thAya. 3." evaM me sutaM-eka samayaM bhagavA rAjagahe viharati velubane 3." meM ema sa!bhaLdhu cha-eka vakSata bhagavAn (buddhadeva) rAjagRha kalaMdakanivApe"-ma0ni0(sU. 24 pR0104 tathA s0 44 pR. 202) nagaramA veNuvana-(vAMsaDAna vana) mA phalaMdakanA nivApa pAse nidare che."-A praNe ukhamA * rAjagRha'no nirdeza karelo che. . A prakAre bauddhagraMthamA TheThekANe kAzI, vArANasI, rAjagRha ane tenI AsapAmanAM vana, parvata tathA nivApa (khetara ) no ulleta paNa mI bhAve che A graMthamA magara tarIke paNa 'kAzI 'no nirdeza karelo che:-manu. 14 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAMyacandra-jinAgamasaMgrahe sattaka 3:-udeza6. pATha che. teno arthaH-tenuM te darzana viparIta che, kAraNa-ke te darzana kSetranI adalAvadalIvAlu che-mATa ja mithyA-khoTuM-che. e pramANe bIjaM sUtra paNa jANavU. trIjA sUtramA to [ ' vANArasiM nagariM, rAyagihaM nagaraM, aMtarA ya ega mahaM jaNavayavagaM samohae ' tti ] vArANasI ( banArasa ) ane rAjagRha ( rAjagira ) nagAnI vacce dezanA samUhanI vikurvaNA karI ane te ja pramANe tene vibhaMgathI jANe che ane jUe che, mAtra te je jANe che ane jUe che te tathAbhAve ( satyapaNe ) nathI. kAraNa ke te vimaMgajJAnI anagAra, te vaikriyarUpone paga svAmAvika rUpo mAne che. [' jase 'tti ] yazarnu kAraNa hovAthI yaza, [ 'nagararUvaM vA'] e ThekANe ' yAvat ' zabda mUkyo che mATe nIcanI hakIkata yadhAre jANavI:-nigamanA rUpane, rAjadhAnInA rUpane, kheTanA rUpane, karyaTanA rUpane, maDaMbanA rUpane, droNamukhanA rUpane, paTTananA rUpane, AkaranA rUpane, AzramanA rUpane ane saMvAdhanA rUpane arthAt jema nagaranA rUpanI vikurvaNA karI tema e badhAnAM rUponI paNa vikurvaNA karI samajavI. oNamukha- saMbApa, camara. 16. pra0--caimarassa gaM bhaMte ! asuriMdassa, asuraraNgo kai AyarakkhadevasAhassIo paNNattAo? 16. pra0--he bhagavan ! asureMdra, asuragaja camaranA AtmarakSaka devo keTalA hajAra kahyA che ! 16. u0--goymaa| cattAri causaDIo Ayarakkhadeva- 1.. u0--he gautama ! camaranA AtmarakSaka devo 256 sAhassIo paNNattAo; te NaM AyarakkhA vaNNao, evaM savasi sahasra che-(2,56,000 ) kahyA che. ahIM AtmarakSaka devornu iMdANaM jassa jattiA AyarakkhA te bhANiavvA. varNana samajavU ane badhA ya iMdromAM jene jeTalA AtmarakSaka devo hoya te badhA paNa samajavA. 1. ahIM upara jaNAvelA 'grAma' vigerenA arthAne zrIabhayadeva sUrie AgaLanA koI prakaraNamA ( bha. saM. 1, pR. 86 ) jaNAvI dodhA che; tema bhImalayagiri AcArye potAnI 'rAyapaseNI ' ( upA. 2) nI TIkAmAM paNa aNAvelA che; kiMtu panavaNA ( u0 4) nI vRttinAM zrImalayagiri bhAcArye prAmAdi zaronA arthAne jaNAvatAM A jAtanI vizeSatA jaNAvelI che: "xx prasati buyAdIn guNAn iti grAmaH. yadi vA gamyaH zAstrapra. 'grAma eTale buddhi Adi guNone prasanAraM-khAda janAraM-sthala. athavA siddhAnAm aSTAdazakarANAm iti prAma.'.xx zAstramA prasiddhi pAmelA aDhAra karo, je sthaLe lAgu thaI zakatA hoya ve mAma." " kSullakaprAkAraveSTitaM karyaTam." "kavaTa eTale nAnA killAthI gherAevaM sthAna" "" ardhatRtIyagavyUtA'ntAmarahitaM maDambam." "pharatAM AsapAsa aDI gavyUta-pAMca koza-sudhImAM aMtara prAmo vinAnuM sthAna te maDaMba." ".paNa 'ti-paTTAm , pattanaM vA. ubhayatrA'pi prAkRtatvena nirdezasya "paga'- nirdeza, prAkRta hotAthI tenAM saMskRtamA 'pahana', athavA samAnatvAt, natra yannAbhireva gamyaM nat paTTanam. yatpunaH zakaTa-ghaTaka- pattana 'emA bezaddhA banI zake cha. nemA je sthaLe nAva dvArAe ja nAbhivA gamyaM tat pattanam , yathA- bhRgu ke cham'. ucaH -" pattanaM zaka- javAya tene 'hA' kahevAya, jena dvArikA. ) tathA je sthaLe nAva, Taigamya ghoTakanaubhireva ca, nAbhireva tu yad gamya pahana tat pracakSate." gADA ane ghADA vigere dvArA paNa jaI zakAya tene patana-(baMdara) kahevAya, jema-bhRgukaccha -(bharUca). bIjAono paNa eja mata che ke:"gADA, ghoDAo tathA nAva dvArAe javAtA sthaLane 'pattana' kahevAya bhane kevaLa nAva vATe ja javAya tevA sthaLane 'paTTana' kahevAya." " drINamukham:-bAhulyena jalanirgamapravezam." "ghaNe bhAge jaLa mArga dvArA jyAMthI bahAra nIkaLAya ke aMdara pesAya tevA sthaLane ' droNamukha' kahevAya. " saMpAdhaH-yAtrAsamAgataprabhUtajananivezaH." * " yAtrAe nIkaLelA ghaNA mANasonA nivAsa sthAnane-paDAvane 'saMbAdha' kahevAya." vaLI hemacaMdrAcAryajInA jaNAvavAM pramANe zrIvAcaspati, to tenA arthe ne taddana jUrI rIte ja jaNAye cha:" syAt sthAnIyaM tu atilambaH, grAmo grAmazatASTake, tadardha tu droNamukhaM "ghaNA laMbAIvALa' sthaLane 'sthAnIya' kahe cha, eka so ATha gAmanA taca karbaTamastriyAm. karbaTA'rdhe kaTakaM syAt tadardhe tu kArvaTam , tadardhe samudAyane 'grAma' kahavAya cha, tenA aDadhA bhAgane mATe 'droNamukha' pattanaM tacca pattanaM puTabhedana. nigamasta pattagAdhe tadarthe tu nivezanam, vA kaTa r vapa.naya cha ( a. karvaTa zabda strIliMgI natha ) ' karvaTa nA karyaTAdadhamo naH pattanAd uttamazca sa:. udraGgazca nivezaza sa e| daza adhA bhAgane 'vuTi / 'kAravAya, tenA aDaghA bhAgane 'kAvaTa 'kahe vAya ityapi-" avi0 pra0 pR0 388). ane 'patana' yA puTabhedana, enA aDadhA bhAga jevaDA sthAnane kahe che. pattananA ardha pramANa bhAgane 'nigama' kahe che. tathA nigamanA aDadhA bhAgane ' nivezana' kahe cha. daMga, udga ane niveza e badhA eka sarakhA che":-(a. ciM. ya. graM0 pR. 388) anu. 1. mUlacchAyAH-vamarasya bhagavan ! amurendra sya, asurarAjasya kati AmmarakSa devatAharUyaH prajJaptAH ? gautama ! catanazcatuSyaSTya AtmarakSaaivasArakhyaH prAptAH te AtmarakSA-varNakaH, evaM sarveSAm indrANAM yasyaM pAyanta AramarakSakAste maNi vyAH-anu. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka:3. uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. -seva' maMte !, bhaMte ! ti. --he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che ema kahI yAvat-vihare che. bhagavaMta-ajasuhamgasAmipaNIe sirIbhagavaIsutne tatizasaye chaTTho uddese sammatto. - . 2. vikurvaNA'dhikArAt tatsamarthadevavizeSaprarUpaNAya sUtrANi:--'vaNNao' tti AtmarakSadevAnAM varNako vAcyaH, sa cAyama: " sannaddhavaddha--vammiakavayA, uppIliasarAsaNapaTTiA, viNagevejA, baddhaAbiddhavimalavaraciMdhapaTTA, gahiAuhapaharaNA, tiNNayAI, tisaMdhiAI vairAmayakoDINi dhaNUI abhigijjha payao parimAiakaMDakalAvA, nIlapANiNo, pIapANiNo, rattapANiNo, evaM cArucAva-camma-daMDa-khagga -pAsapANiNo, nIla-pIa-rattacArucAva-camma-daMDa-khagga-pAsavaradharA, AyarakkhA, rakkhoyagayA, guttA, gattapAliA, juttA, juttapAlimA, patteyaM patteyaM samayao, viNayao, kiMkarabhUA iva ciTThati "ci. asya ayam artha:--sannAhanikayA kRtasannAhAH baddhaH kazAbandhanataH, varmitazca varmIkRtaH zarIrA''ropaNataH, kavacaH kaGkaTo se tathA, tataH sannaddhazabdena karmadhArayaH, tathA utpIDitA pratyaJcA''ropaNena zarAsanapaSTikA dhanuryaSTiyaste tathA, athavA utpIDitA-bAhI baddhA zarAsanapahikA dhanurdharapratItA yaiste tathA, pinaddhaM parihitam , aveyakaM grIvAbharaNaM yaiste tathA, tathA baddho granthidAnena, Aviddhazca zirasi AropaNena vimalo varazca cihnapaTTo yodhatAsUcako netrAdivatrarUpaH, sauvarNo ghA paTTo yaiste tathA; tathA gRhItAni AyudhAni praharaNAya yaiste tathA, athavA gRhItAni AyudhAni kSepyAstrANi, praharaNAni ca taditarANi yaiste tathA, trinatAni-madhya-pArzvadvayalakSaNe sthAnatraye'vanatAni, nitaMdhitAni'triSu sthAnakeSu kRtasaMdhikAni naikAGgikAni---ityarthaH; yajamayakoTIni dhanUMSi abhigRhya padataH-pade muSTisthAne tiSThantIti sambandhaH. pAramAtrikaH-sarvato mAtrAvAn , kANDakalApo yeSAM te tathA, nIlapANayaH-ityAdiSu nIlAdivarNapura vAd nIlAdayo bANabhedAH saMbhAvyante, cArucApapANaya:-ityatra ca cApaM dhanureva anAropitajyam , ato na punaruktatA, carmapANaya:-ityatra carmazabdena sphurakaH ucyate daNDAdayaH pratItA:. uktamevArtha saMgrahaNena AhaH-'nIla-pIa' ityAdi; athavA nIlAdIn sarvAneva yugapat kecid dhArayanti devazakteriti darzayannAhaH-'nIla-pIa' ityAdi. te cA''marakSA na saMjJAmAtreNaiva ityAhaH-AtmarakSAH-svAmyAtmarakSA.ityarthaH, te eva viziSyanterakSopagatA:-rakSAm upagatA:-satataM prayuktarakSA ityarthaH. etadeva katham ? ityAhaH-guptA abhedavRktyaH, tathA guptapAlIkAstadanyato vyAvRttamanovRttikAH, (maNDalIkA) yuktAH parasparasaMbaddhAH, yuktapAlIkAH nirantaramaNDalikAH, pratyekam ekaikazaH, samayataH padAtisamA. cAreNa, vinayataH-vinayena, kiMkarabhUtA iva-preSyatvaM prAptA iva iti. ayaM ca pustakAntare sAkSAd dRzyate eva iti. 'evaM sabvesiM iMdANaM 'ti evamiti camaravat sarveSAm indrANAm AtmarakSA vAcyAH, te cArthata evam:-sarveSAmindrANAM sAmAnikacaturguNA AtmarakSAH, tatra catuHpaSTiH sahasrANi camarendrasya sAmAnikAnAm , balestu paSTiH; zeSabhavanapatIndrANAM pratyekaM SaT sahasrANi, zakrasya caturazItiH, IzAnasya azItiH, sanatkumArasya dvisaptatiH, mAhendrasya saptatiH, brahmagaH paSTiH, lAntakasya paJcAzat , zukrasya catvAriMza, sahasrArasya triMzat, prANatasya viMzatiH, acyutasya daza sahasrANi sAmAnikAnAmiti. yadAhaH-" cau~saTThI saTThI khalu cca sahassA o anuravajANaM, sAmANiA u ee caugguNA AyarakkhA o. caurAsIi asAI bAbattari sattariya saTTI ya, pannA cattAlIsA tIsA vIsA dasa sahassai " tti. bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre tRtIyazate paSTha uddezake zrIabhayadevasUriviracita vivaraNaM samAptam. 2. AgaLanA prakaraNamA vikurvaNA saMbaMdhI hakIkata jaNAvI che ane have eja vikurvaNa karavAmAM samartha evA deva vizeSo saMbaMdhe nirUpaNa karavAnuM che. [ 'daNNao'tti ] ahIM AtmarakSaka devonuM varNana kahe ane te A pramANe cha:-" barAbara saja, dorIthI majabUta rIte bAMdhalA AtmarakSaka devo ane zarIra upara caDAbelA bakhtaravALA, oe dorI caDAvIne tIrakAmaThAne (dhanuSTine ) taiyAra kathu cha evA, athavA jeora bANAvaLIone- teno varNaka. dhanurdharone-jANItI parAsanapaTTikAne hAthamAM bAMdhelI che evA, DokamAM ghareNAMne paheranArA, jeoe zUravIratAno sUbaka, netara vagerenA taMtuthI banelo athavA sonAno banelo, pavitra ane uttama tamago gAMTha vALIne mAthAmAM Aropyo che evA, jeoe prahAra karavA mATe AyudhonuM grahaNa karyu che evA athavA pheMkavAnAM ane pheMkyA sivAya kAmamA AvatAM zastrone dhAraNa karanArA, bacce ane bane paDakhe-traNa ThekANe-damI gaelA, traNa ThekANe sAMdhA - 1. mUThacchAyAH-tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavana ! itiH-anu. 1.pra.chAyA:-sannaddha-baddha-yarmitakavacAH, utpIDitazarAsanapaTTikAH, pinaddhapraveyakAH, paddha-Aviddha-vimalavaracihapaTTAH, gRhItA''yudhapraharaNAH,trinatAni, trisandhitAni vajramayakoTIni dhapi abhiSya padataH parimAtrika kANDakalApAH, nIlazaNayaH, pItapANayaH, raktapANayaH, evaM cArucApa-carma-30-sA-nAzapANayaH, nIla-gIta-raktacAracApa-varma-2NDa-khA-pAzavaradharAH, amarakSAH, rakSopagatAH, guptAH, guptapAlikAH, yuktAH, yukAlikAH, pratyeka pratyeka samayataH, vinayataH kirabhUtA iva tiSThanti-itiH, 2 catuHSaSTiH paSTiH khalu pada ca sahasrANi tu amuravajINAm , mAmA nikAstu pate caturguNA AtmarakSAstu. caturazItiH azItiHdvAsaptatiH saptatizca paSTizca, paJcAzat catvAriMzat triMzad zitirdaza sahasrANi iti. 3. iyaM gAmA prajJApamA sthAnapade 134-(pR. 94 sa.). 1. iyamapi tatrava pade 148-(pR0 104):-anu0 . Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3-uddezaka 6. bALA-saLaMga nahIM banelA-ane vajrathI banelI koTi-AgalA bhAga-vALI dhanuSone hAthamA grahaNa karIne ubhA rahenArA, marvataH mAtrA -maryAdAvALA tIranA samUhane dhAraNa karanArA, hAthamAM nIlane ( keTalAka vANono pAchalo bhAga nIlAdi varNavALo hoya che mATe ahIM nIla, pIta ane rakta vigere-e-badhA-eka jAtinA vANanA bhedo hoya, ema saMbhave che.) dharanArA, pItane ane raktane hAthamA dharanArA, e pramANe suMdara cApane hAthamA cApa-dhanupa, dharanArA, (zaM0-cApa ane dhanuS e banne eka ja vastunA nAma che to AgaLa 'dhanuSane dhAraNa karanArA ' ema kahebAthI 'cApane dharanArA ' e artha paNa AvI jAya che tema chatAM ( ahIM ) pharIvAra ' cApane dharanArA' ema zA mATe kathu ? sa0--A sthaLe punarukti dUpaNa AvayAno saMbhava nathI, kAraNa ke 'cApa ' ane dhanuS ' e banne zabdanA arthamA thoDo phera che:--- dorI nahIM caDAveluM dhanuSa te 'cApa' ane dorI caDAvIne saja kareluM dhanuSa te dhanuSa. A rItie e banne zabdanA arthamAM thoDo paNa bheda che.) tathA suMdara DhAlane, daMDane, taravArane ane pAsalAne hAyamAM dhAraNa karanArA. divya zaktinA dhAraka hovAthI keTalAka devo nIla, pIta, rakta eyAM suMdara cApa, taravAra, DhAla ane pAsalA vagerene eka sAthe hAthamAM dharanArA che. tathA potAnA dhaNirnu rakhopuM karanArA che mATe potAnA 'AtmarakSaka ' nAmane dIpAvanArA che, rakhopAnA kAmamA yojelA, abheda vRttivALA, svAminI rakSA karavAmAM ja manane joDanArA-bIje jatI manovRttine rodhanArA, paraspara saMbaMdhavALA ane paraspara joDAelA maMDaLavALA. pustakAMtara. e vadhA devo vArA pharatI eka eka, ucita kALe pagInI peThe vinayapUrvaka Age che arthAt teo cAkaranI jema rahe che" bIjA pustakA to A badho pATha mULamAM ja mAMDelo jaNAya che. [ ' evaM sambesi iMdANaM' ti ] e rIte-camareMdranI peThe-badhA iMdronA AtmarakSaka devo saMbaMdhI hakIkata sAmAnika ane jANavI. te AtmarakSaka devonI saMkhyA A rItie cha:-hara eka iMdradevane sAmAnika devo karatA AtmarakSaka devo cAra gaNA hoya che. carameMdrane narakSakonI saMkhyA. cosaTha hajAra sAmAnaka devo che, bali iMdrane sATha hajAra sAmAnika devo cha; ane bhuvanapatinA bAkInA pratyeka iMdradevane cha cha hajAra sAmAnika devo hoya che. zaka iMdrane corAsI hajAra sAmAnika devo che, IzAna iMdrane eMzI hajAra sAmAnika devo che, tathA sanatkumArane voMtere hajAra, mAheMdrane sittara hajAra, braheMdrane sATha hajAra, lAMtakeMdrane pacAsa hajAra, zukrane cAlIsa hajAra, sahasrArane trIza hajAra, prANatane vIsa hajAra ane acyuteMdrane daza hajAra sAmAnika devo hoya che.. kayuM che ke:---" asureMdra sivAyanA iMdrone corATha hajAra, sATha hajAra ane cha hajAra sAmAnika devo hoya che ane AtmarakSaka devo tethI cAragaNA hoya che. 84 hajAra, 80.hajAra, 72 hajAra, 70 hajAra, 6. hajAra, 50 hajAra, 40 hajAra, 30 hajAra, 20 hajAra ane 10 hajAra sAmAnika devo anukrame zakeMdadhI acyuteMdra sudhInA iMdrone hoya che,'' ane tethI cAra gaNA AtmarakSaka devo teone hoya che. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH saNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH--dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAptamukhyaH / / Jain Education international Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 7. rAgagRha.-zajhanA lokapa lo keTalA?-cAra-soma.-ma.-valga.-vaizravaNa.-emanAM vimAno keTalAM ?-cAra.-saMdhyAprabha.- varaziSTa, svayaMcala.-valgu.-tomanA vimAna vigereno pUrNa paricaya.-somanA tAvAnA devo.-somanA tApAnI ATapAtika pratiyo-senanAM ayo. yamanA vimAna vigereno paricaya. yamanA sAbAnA devo.-yamanA tAghAnA rogo-duHkho.--dhamanA apatyo.-varuNanA vimAna vigaireno paricaya,-varuNanA sAvAnA deyo.-varuNagA sAbAnI pANIne lagavI pravRttio.-varuNanAM apatyo.-vaizravaNanA vimAna vigereno paricaya, vaizravaNanA tAbAnA devo.-pravaNa-kumera-ne hastaka rahelI lakSmI ane lakSmIvRSTi.-vaizravaNanAM apattho.-- 1. 10-rAyAgahe Nagare jAva-pajjuvAsamANe evaM vayAsI:- 1. pra.-rAjagRha nagaramAM yAvat-paryupAsanA karatA A saphassa NaM bhaMte ! deviMdassa, devaraNNo kati logapAlA paNNatA ? pramANe bolyA ke:-he bhagavan ! deveMdra, devarAja zakrane keTalA lokapAlo kahyA che? .. 1. u0-goyamA ! cattAri logapAlA paNNattA, taM jahA:- 1. u0-he gautama ! tene cAra lokapAlo kahyA che. te A some, jame, varuNe, vesamaNe. pramANe:- soma, yama, varuNa ane vaizramaNa. 2. pra0--eesa bhaMte ! cauNhaM logapAlANaM kati 2. pra0-he bhagavan ! e cAre lokapAlone keTalAM vimAno vimANA paNNatA ? ___ kahyAM che ? 2. u0--goyamA ! cattAri vimANA pattA, taM jahA:- 2.u.-he gautama ! eone cAra vimAno kahAM che. te A saMjhappabhe, varasiDhe, sayaMjale, vaggU. pramANe:-saMdhyAprabha, varaziSTa, svayaMjvala ane valgu. - 3. pra0--kahiM NaM bhaMte ! sakkassa deviMdassa, devaraNNo so- 3. pra0-he bhagavan ! deveMdra, devarAja zakranA lokapAla massa mahAraNNo saMjhappabhe NAmaM mahAvimANe paNNatte ? soma nAmanA mahArAjAnuM saMdhyAprabha nAmarnu moTuM vimAna kyA rahelaM . kaDuM che ? 3. u0--goyamA ! jaMbuddIce dIghe maMdarassa pavvayassa dA- 3. u0-he gautama ! jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM maMdara parvatanI hiNe NaM imIse rANappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijAo bhUmibhA- dakSiNe A ratnaprabhA pRthivInA bahulana ramaNIya bhUmibhAgI uMce gAo ur3e caMdima-sUriya-gahagaNa-naphasatta-tArArUvANaM bahUI caMdra, sUrya, grahagaNa, nakSatra ane tArAko Ave che. ane tyAMthI joaNAI, jAva-paMca vaDeMsiyA paNNattA, taM jahA:-asogava.sae, bahu yojana uMce yAvat-pAMca avataMsako kahyA che. te A pramANe:-azokAvataMsaka, saptaparNAvataMsaka, caMpakAvataMsaka, catA 1. mUlacchAyAH-rAjagRhe nagare gAvat-paryupAsInaH evam avAdIta:-zakrasya bhagavan ! devendrasya, devarAjasya kati lokapAlAH samAH? gAtama ! catvAro lokapAlAH prajJaptAH, tadyathA:- somaH, yamaH, varuNaH, vaizravaNaH. eteSAM bhagavan / caturNA lokapAlAnAM kati vimAnAni pratAni ? gautama ! catvAri vimAnAni prajJaptAni, tadyathA:-sandhyAprabham , varaziSTam , khayaMjvalam , vasgu. kutra bhagavan ! zakasya devendasya, devarAjasya somasya mahArAjasya samdhyAprabhaM nAma mahAvimAnaM prAptam ! gautama ! jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya dakSiNe'syA ratnaprabhAyAH pRthivyA bahusamAmaNIyAda bhUmibhAgAvarSe pandama: sUrya-mahagaNa-nakSatra-tArArUpANAM bahani yojanAni yAvat-paya avataMsakAH prajJaptAH, tadyathA:-azokAvataMsakaH Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3. uddezaka 7. sattavaNNava.sae, caMpayava.sae, cUava.sae, majjhe sohammavaDeM- vataMsaka ane vacce saudharmAvataMsaka che. te saudharmAvataMsaka mahAvimAsae; tassa NaM sohammavaDeMsayassa mahAvimANassa puratthime NaM nanI pUrve saudharma kalpa che, temA asaMkhya yojana dUra gayA pachIsohamme kappe asaMkhejjAI joaNAI vIivaittA ettha NaM sakkarasa ahI-deveMdra, devarAja zakranA lokapAla soma nAmanA mahArAjAnuM deviMdassa, devaraNNo somassa mahAraSNo saMjhappabhe NAmaM mahAvi. saMdhyAprabha nAmanu mahAvimAna Ave-kA-cheH-tenI-vimAnanImANe paNNace:-addhaterasajoyaNasayasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM, laMbAi ane pahoLAi sADA bAra lAkha yojananI che. teno gherAvo uNayAlIsaM joyaNasayasahassAiM, bAvannaM ca sahassAI, aTTa ya ogaNacALIza lAkha, bAvana hajAra, AThaseMne aDatALIzaaDayAle joyaNasae kiMci visesAhie parikkhaveNaM paNNatte, jA 3952848-yojana karatAM kAMika vadhAre che. e saMbaMdhe sUryAbhasariyAmavimANassa vattavvayA sA aparisesA bhANiabbA, jAva- devanI vimAnavaktavyatAnI peThe vavI hakIkata kahevI ane te abhiseo; navaraM-somo devo. saMjhappabhassaNaM mahAvimANassa pramANe yAvat-abhiSeka mudhI kahe,. vizeSa e ke, ahIM sUryAbhaahe, sapakkhi, sapaDidisiM asaMkhejAiM joyaNa (saya) sahassAI devane badale soma deva kahevo. saMdhyAprabha mahAvimAnanI barAbara nIce ogAhittA ettha NaM sakkassa deviMdassa, devaraNNo somassa mahA- (sapakSe ane sapratidize) asaMkhya yojana AgaLa avagAhyA raNNo somA nAma rAyahANI paNNattAH-sagaM joyaNasayasahassaM pachI-ahI-deveMdra, devarAja zakranA soma mahArAjAMnI somA nAmanI AyAmavikkhaMbheNaM jaMbuddIvappamANA; mANiANaM pamANassa addhaM rAjadhAnI che. te rAjadhAnInI laMbAi ane pahoLAI eka lAkha NeyavvaM, jAva-uvariyaleNaM, solasa joyaNasahassAI AyAma- yojananI chai-te rAjadhAnI jaMbUdvIpa jeTalI che. A rAjadhAnImAM vikkhaMbheNaM, paNNAsaM joyaNasahassAI, paMca ya sattANaue joyaNasaye AveTA killA vagerenuM pramANa vaimAnikonA killA vagerenA pramANa kiMci visesUNe parikkheveNaM paNNatte; pAsAyANaM cattAri parivA- karatAM aDadhuM kahe, ane e pramANe yAvat-gharanA pIThabaMdha sudhI DIo NeyavAo, sesA Natthi. sakassa NaM deviMdassa, devaraNNo jANavU. gharanA pIThabaMdhano AyAma ane viSkama soLa hajAra somassa mahAraNNo ime devA. ANA-uvavAya-vayaNa-nidete yojana che ane teno gherAvo paccAsa hajAra, pAMcasene sattANu yojana ciTThati, taM jahA:-somakAiyA ivA, somadevayakAiyA ivA, karatAM kAMika vizepAdhika che. prAsAdonI cAra paripATio kahevI vijukumArA, vijakumArIo; aggikumArA, aggikumArIo; ane bAkInI nathI. deveMdra devarAja zakanA soma mahArAjAnI vAyakamArA, vAyukamArIo; caMdA, sUrA, gahA NakkhattA, tArArUvA AMjJAmA, upapAtamAM, kaheNamAM ane nirdezamA A devo rahe che::-je yAvaNe. tahappaMgArA savve te tabhattiA, tappakkhiyA, ta- somakAyiko, somadevakAyiko, vidyatkumAro vidyatkumArIo, bhAriyA sakkassa deviMdassa, devaraNNo somassa'mahAraNNo ANA- agnikumAro, agnikumArIo, vAyukumAro, vAyukumArIo, caMdro, vAya-vayaNa-niddese ciTThati, jIva dIva madarassa pandhayassa sUryo, graho, nakSatro, tArArUpo ane tevA ja.prakAranA bIjA paNa dAhiNeNaM jAiM imAiM samuppajjati, taM jahA:-gahadaMDA i vA, badhA devo tenI bhaktivALA, tenA pakSavALA ane tene tAbe rahenArA gahamasalA ivA, gahagajiA ivA, gahajuddhA i vA, gaha- che-e badhA devo tenI AjJAmA upapAtamAM, kaheNamAM ane nirdezamA siMghADagA ivA, gahAyasavvA ivA, anmA ivA, abbharukkhA rahe che. jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM maMdara parvatanI dakSiNe je A pedA thAya che:-prehadaMDo, grahamusalo, grahagarjito, e pramANe grahayuddho, 1. mUlacchAyA:--saptapaNAvataMsakaH, campakAvataMsakaH, cUtAvataMsakaH, madhye sAdhAvataMsakaH tasya sAdhAvataMsakasya mahAvimAnasya paurastye sAdharma kalpe'saMkhyeyAni yojanAni vyativrajya atra zakasya devendrasya, devarAjasya somasya mahArAjasya sandhyAprabhaM nAma mahAvimAnaM prajJaptam:-ardhatrayodazayojanazatasahasrANi AyAma-viSkambheNa, ekonacatvAriMzad yojanazatasahasrANi, dvipaJcAzaca sahasrANi, aTaiA ca aSTacatvAriMzad yojanazatAni, kizcid vizeSAdhikAni parikSepeNa prakSaptam ; yA sUryA(sUrikA)bhavimAnasya vaktavyatA sA aparizeSA bhaNitavyA, yAvat-abhiSekaH navaram-somo devaH, sandhyAprabhasya mahAvimAnasya adhaH, sapakSam, sapratidizam asaMkhyeyAni yojana-(zata)-sahasrANi avagAhya atra zakasya devendrasya, devarAjasya somasya mahArAjasya somA nAma rAjadhAnI prajJaptA:-eka yojanazatasahasram AyAma viSkambheNa jambUdvIpapramANA; vaimAnikAnAM pramANaNyA'rtha jJAtavyam , yAvat-uparitane(le)na, SoDaza yojanarAhasrANi AyAma viSkambheNa, paJcAzad yojanasahasAgi, paJca ca saptanavatiyA janazatAni kiJcid vizeSonAni parikSepeNa prajJaptam ; prAsAdAnAM catataH paripAdayo jJA(ne)tavyAH, zeSA nAsti. zakraya devendra sya, devarAjasya somasya mahArAjasya ime devA AjJA-upapAta-vacana-nirdeze tiSThanti, tadyathAH-somakAyikA iti vA, somadevatAkAyikA iti vA, vidyutkumArAH, vidyutkumAryaH; agnikumArAH, agnikumAryaH; vAyukumArAH, vAyukumAryaHcandrAH, sUryAH, grahAH, nakSatrANi, tArArUpA:-ye cA'pi anye tathAprakArAH sarve te tadbhaktikAH, tatpAkSikAH, tadbhAyAH zakrasya devendrasya, devarAjasya somasya mahArAjasya AjJA-upapAta-vacana-nirdeze tiSThanti. jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya dakSiNena yAni imAni samura dyante, tadyathAH-grahadaNDA iti vA, pradamusalAni iti vA, prahagarjitAni iti vA, grahayuddhAni iti vA, graha nATakAni iti vA, grahApasavyAni iti pA. abhrANi iti vA, abhravRkSAH-anu. 1. abhiSeka sudhIno badho varNaka rAyapaseNI upAMganA-(ka0 A0 pR0 101-204 ) e pRSTho mAM sAbastara noMdhelo che:-anu0 / 2.. cAlatA sUtramA jaNAbyu cha ke, aMtarikSamA je je utpAta thAya che te vadhA, lokapAlonA yaza. cha. ( lokapAlo paNa zakrAzrita che ) -teonI rajA sivAya tadAzrita karmakaro emAMno eka paNa utpAta karI. zakatA nathI. AvI ja hakIkata, gargasaMhitA ane vArAhIsaMhitAmAM 'A.pramANe nodhI che:-- Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3 -uddezaka 7. bhagavasudharmasvAmipraNIta bhagavatI sUtra. "khAtrANi saMraanti-ete zubhAzunanivedinaH, lokapAlA mahAtmAno" "zubha ane azubhane jANa nArA mahAtmA lokapAko potAnA ayone gargaH. saje cha.-gargaH. "astrANi lokapAlA lokAbhAvAya saMtvajanti-ulkA:-gharAdaH "lokanA saMhAramATe lokapAlo ulkA-asrone choTe che"-varAha. (vRhatsaMhitA, pR0 456) (ya. e.pR0 456) e uttAtomA je je nAno ahIM jagAvelA che, ne nA pAMkharAM bRhatsaMhitAnAM A pramANe jagAvyAM - prahayu :-(0 sa0 pR. 321) " viyati caratAM grahANAm-uparyupa.re AtmamArgasaMsthAnAm / "AkAzamA gati karatA, pota potAnA mArgamA uparAupara rahelA ane atidUgad g viSaye samatAmiva sNpryaataanaam"| 2 ghaNu dUra hovAne lIdhe ApaNane eka sAthe thaI gaelA dekhAtA prahornu yuddha Asanna-kranayogAd bhedo-lekhAM-zumardanA-'asavyaiH / Asanna ane kamane lIdhe cAra prakAraceM kaDaM chaH--bhedayuddha, ullekhayuddha, yuddha catuSpakAra praashraadhmunibhitr"| 3-prahayuddhAdhyAyaH aMzumardanayuddha ane apasavyayuddha." A viSenI vizeSa vigata jANavA mATe prahayuddha-adhyAya joI levo joie. . prahazaMgATaka--prahadaMDa--grahamuzala-(pR0-349-431) "caka-dhanuH-zanATaka-daNDa-pura-prAsa-vanasaMsthAnAH / "caka (19), dhanuSa, siMgoDu, daMDa, nagara, prAsa ane vana e pardhA kSudavRSTikaga loke samarAya ca mAnavendrANAm"-grahAMgATakAdhyAya, prahonA saMsthAno (ghATo) che ane e azubhasUca che." prahApasavya-(pR. 322) "dakSiNenApasavyaM syAd uttareNa prada kSaNam / " jyAre caMdra, prado ane nakSatronI dakSiNe gati karato hoya sAre prahANAM candramA yo nakSatrANAM tathaiva ca--prahayuddhAdhyAyaH 'apasavya ' kahevAya ane jyAre eja uttare gati karato hoya tyAre 'pradakSiNa ' kahevAya." abhravRkSa-(pR. 412) * "dadhisadRzAmro nIlo bhAnucchAdI khmdhygo'dhrtruH"| "vAdaLAnA-jhADa jevA ghATane amravRkSa ke meghanaha kaso . e vRkSa, " abhravRkSa meghatarI"-saMdhyAlakSagam. nIlo hoya che ane teno agra bhAga dahinA jevo hoya che ane e sUryane DhAMkanAro bhane AkAzanI bacce hoya che." saMdhyA-(pR. 426) "ardhAsta mitAnuditAt sUryAdaspaSTabha nabho yAvat / "adhdhA AthamelA ane adhA ugelA sUryane lIdhe jyA sudhI bhAkAza sAvat saMdhyAkAlazciharetaH phala cAssin" 1 aspaSTa rahe che teTalo samaya 'saMdhyAkAla' kahevAya che." " ahorAtrasya yaH saMdhiH sA ca saMdhyA prkiirtitaa| " divasa ane rAtrInI saMdhi (sAMdhA )nA bhAgane saMdhyA kahevAmA .. dvinADikA bhavet sAdhuvidAjyotidarzanam "-saMdhyAlakSaNam . Ave che. tenuM pramANa ve nADikA che ane e, jyoti ( tArAo ) nuM darzana thatAM pUrI thAya che." gAMdharvanagara-(pR. 178) " gandharvanagaramutthitamApANDuraM" vAdaLo upara paDatAM sUryanA kiraNone lIdhe AkAzamA thatA magaranA "khapura sina-rakta-pIta-kRSNam" dekhAvane gAMdharvanagara' kahevAmAM Ave che. te dhochu, lAla, pIlu ane " anekavarNAkRti khe prakAzave puraM ptaakaa-dhvj-tornnaanvitm"| kAI hoya che-aneka varNa ane AkAravALu hoya che tathA patAkA, dhajA "bahuvarNAtAkAvyaM gandharvana gare mahat"-gandharvanagaralakSaNam, bhane toraNothI maMDita paNa hoya." ulkApa ta-(pR. 455) " divi bhuktazubhaphalAno patata rUpANi yAni tAnyulkAH / "svarganA sukhone bhogavIne paDatA AsmAonA spone 'uhakA' "dhiSNya-ulkA-azani-vadyut-tArA iti paJvadhA bhinAH" // 1 kahevAmAM Ave che. te pAca prakAranI che:-viSNya, ulkA, azani, vidyut -ukAlakSaNam. ane tArA" digdAha-(pR. 439) " dAho dizAM rAjabhayAya pIto dezasya nAzAya hutAzavarNaH / " bhaDakA jevI dizAogeM nAma 'digdAha ' che-te pILo, agni jeSo yazvAruNaH syAdapasavyavAyuH sasyasya nAzaM sa karoti dRSTaH " // 1 ane lAla ema aneka prakArano hoya he-tenA raMgo pramANe jUdA jardA -digdAilakSaNam. phaLo paNa jaNAvyAM che" pariveSa-(pR. 466) " sammUchinA ravIndva': kiraNAH pavanena maNDalIbhUtAH / 'thoDA vAdaLAvALA AkAzamA pratibiMba pAmelA sUrya bhane caMdranA nAnAvaNa kRlaya stm| vyomni pariveSAH "-pariveSalakSaNam. kiraNo vAyudvArA maMDalIbhUta thayo chanau je aneka varNa bhane AkArane dhAraNa kare che-ernu nAma pariveSa 'che" pratisUrya-(pR. 480) " udayAt prabhRti dinapraharaika yAvat tanughano'rkasamIpe yadA bhavati " keTalIeka vAra jya re sUryanA udaya thI mAMDI eka prahara sudhI sUryanI sadA aravinavazAt tatra dvitIyo'ka i' lakSyate sa pratisUya ucyate. AsapAsa thoDA vAdaLAM jAmelo hoya che syAre te vAdaLa nu rcha, sUryana: evamastAye'pi saMbhavati."-arka vAra:--pratispalakSaNam. kiraNone lIdhe bIjA sUrya jeyaM devAya che ane enuM ja nAma pratisUrya che. bhaav| pratisUrya, sarjhanA akhasamaye paNa joI zakAya.? mirako vAyumAra maMDalImUla bhavAnI mAyAjaka sArtha jo kahanA . Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 3.-uddezaka. 7. 3 vA, saMjhA i vA, gaMdhavvanagarA i vA, ukkApAyA i vA, disi- grahazRMgATako, mahApasavyo, abhravRkSo, saMdhyA, gAMdharvanagaro, ulkAdAhA i vA, gajiA i vA, vijU i vA, paMsuvuTThI i vA, jve pAto, digdAho,garjAravo. vijaLIo, dhULanI vRSTio, yUpo, i vA, jakkhAlittaye tti vA, dhUmiA i vA, mahiA i vA, yakSoddIpto, dhUmikA, mahikA rajano udghAta, caMdragrahaNo, sUryarayugghAe tti vA, caMdovarAgA i vA, sUrovarAgA i vA, caMdapa- grahaNo, caMdraparivepo, sUryapariveSo, praticaMdro, pratisUryo, iMdradhanup , rivesA i vA, sUraparivesA i vA, paDicaMdA i vA, paDisUrA i udakamatsya, kapihasita, amodha, pUrva dizAnA pabano, pazcimanA pA, iMdadhaNU i vA, udagamaccha-kapihasia-amoha-pAINavAyA pavano, yAvat-saMvartaka pavano, grAmadAho yAvat-saMnivezadAho, ivA, paINavAyA i vA, jAva-saMvaTTayavAyA i vA, gAmadAhA prANakSaya, janakSaya, dhanakSaya, kulakSaya, yAvat-vyasanabhUta anArya hai.vA, jAva-saMnivesadAhA i vA, pANakkhayA, jaNakkhayA, (pAparUpa) tathA tevA ja praphAranA bIjA paNa badhA, te badhA, dhaNakkhayA, kulakkhayA, vasaNabhUyA aNAriA-je yAvaNNe daveMdra devara.ja zakranA soma mahArAjAthI ajANyA nathI, aNajoelA tahappagArA Na te sakassa deviMdassa, devaraNNo somassa mahAraNNo nathI, aNasAMbhaLelA nathI, aNasamarelA nathI ane avijJAta nathI annAyA, adivA, asuA, assu (mu) A aviNNAyA; tesiM athavA te badhA somakAyika devothI ajANyA nathI. deveMdra, devarAja yA somakAiANaM devANaM. sakassa NaM deviMdassa, devaraNNo somassa zakanA soma mahArAjAne A devo apatyarUpa abhimata cha:mahAraNNo ime ahAvacA abhiNNAyA hotthA, taM jahAH-iMgAlae, aMgAraka-maMgala, vikolika, lohitAkSa, zanaizcara, caMdra, sUrya, viyAlae, lohi akkhe, saNicare, caMde, sUre, sukke, buhe, vaha- zukra, budha, bRhaspati ane rAhu. deveMdra, devarAja zakranA soma ssaI; rAhU. sakassa NaM deviMdassa, devaraNo somessa mahAraNo mahArAjAnI AvaradA traNa bhAga sahita palyopamanI che ane tenA sattibhAgaM paliovamaM ThiI paNNattA, ahAvacA-'bhinnAyANaM devANaM apatyarUpa abhimata devonI AvaradA eka palyopAnI kahI che,egaM paliovamaM ThiI paNNattA. evaM mahiDIe, jAva-mahANubhAge e prakAranI moTI RddhivALo ane yAvat moTo prabhAvazALI soma some mahArAyA. mahArAjA che. .. 1. SaSThodezake indrANAmAtmarakSA uktAH, atha saptamodezake teSAmeva lokapAlAn darzayitumAha:-rAyagihe, ityAdi. 'bahUI joyaNAI' iha ' yAvat ' karaNAd idaM dRzyam:-" bahUI joyaNasayAI, bahUI joyaNasahassAI, bahUI joyaNasayasahassAI, bahUo joyaNakoDIo, bahUo joyaNakoDAkoDIo, uddhaM, dUraM vIIvaittA ettha NaM sohamme NAmaM kappe paNNatte, pAINa-pIINAyae, udANadAhiNavitthine, addhacaMdasaMThANasaMThie, acimAlibhAsarAsivaNNAbhe asaMkhejjAo joyagakoDAkoDIo AyAma-vikkhaMbheNaM, asaMkhejAo joyaNakoDAkoDIo parikkhevaNaM; ettha NaM sohammANaM devANaM battIsaM vimANAvAsasayasahassAI bhavaMtIti akkhAyA, te NaM vimANA savvarayaNAmayA, acchA, jAva-paDirUvA; tassa NaM sohammakappassa bahumajjhadesabhAe " iti / ' vIIvaitta 'tti vyatighrajyavyatikramya, 'jA sUriyAbhavimANassa' tti sUrikAbhavimAnaM rAjapraznIyopAGgoktakharUpam , tadvaktavyatA iha vAcyA; tAsamAnalakSaNatvAd stha NaM sohoDAkoDIo ta akkhAyA, " udakamatsya-(pR. 429) ." matsyA matsyAkArA eva meghAH "-saMdhyAlakSaNam. " mAchalA AkAranA meghone 'udakamatsya' kahevAmAM Ave che" amogha-(pR0 429) "zuklAH karAH dinakRto divAdimadhyAntagAminaH snigvAH / " sUryanAM je kiraNo, AkAzamAM sarvatra vyApelA hoya che, dhoLAM hoya abyucchinnA Rjavo dRSTikarAste tu amoghAkhyAH " che, saraLa-sIdhA-ane akhaMDa hoya che tathA snigdha hoya che te 'amodya' ___ kahevAya che-e kiraNo vRSTinA sUcaka che" upara sUcavelA ullekho vArAhIsaMhitA ke bRhatsaMhitAmA che. eno praNetA mahApaMDita varAha ke varAhamihira che. eno samaya IsavIya 5mo-6cho saiko lekhAya che. A ja varAhane, jainasaMpradAya bhadrayAhuno bhAI (?) hovAnuM sUcave che:-anu0 1. mUlacchAyAH-iti vA, sandhyA iti vA, gAndharvanagarANi iti vA, ulkApAtaH iti vA, digdAhA iti vA, garjitAni iti vA, vidyud iti vA, pAMzuvRSTiH iti vA, yUpA iti vA, yakSoddIptAni iti vA, dhUmikA iti vA, mahikA iti bA, rajaudghAtaM iti vA, candro rAgA iti vA, sUryoparAgA iti yA, candraparivezA iti vA, sUryaparivezA iti vA, prticndr| iti vA, pra.tasUryA iti vA, indradhanaH iti vA, udakamatsya-kapidasita-amoghaprAcInapAtA iti vA, praticInavAtA iti vA; yAvat-saMvartakavAtA iti vA, grAmadAhA iti vA, yAvat-saMnivezadAhA iti vA prANakSayAH, janakSayAH, dhanakSayAH, kulakSayAH, vyasanabhUtA anAthaH, ye cApyanye tathAprakArA na te zakasya devendrasya, devarAjasya somasya mahArAjasya ajJAtAH, adRSTAH, anutAH, asmRtAH, avijJAtAH, teSAM vA somakAyikAnAM devAnAm . zakrasya devendrasya, devarAjasya somasya mahArAjasya ime yathA'patyAH, abhijJAtA abhavan / tadyathAH-aGgArakaH, vicAlakaH, lohitAkSaH, zanizcaraH, candraH, sUryaH, zukaH, budhaH, vRhaspatiH, rAhuH zakrasya devendrasya, devarAjasya somasya mahArAjasya satribhAgaM palyopamaM sthitiH prajJaptA, yathA'patyA'bhijJAtAnAM devAnAm eka palyopamaM sthitiH prajJaptA; evaM mahardhikaH, yAvat-mahAnubhAga: somo mahArAjaH-anu0 1. pra. chAyA:-bahUni yojanazatAni, bahUni yojanasahasrANi, bahUni yojanazatasahasrANi, bahavo yojanakoTyaH, bahavo yojanakoTAkovyaH Urdhvam , dUra vyatitrajyA'tra sodharmo nAma kalpa: prajJaptaH-prAcIna-pratIcInAyataH, udIcIna-dakSiNavistIrNaH, ardhacandra saMsthAnasasthitaH, adhirmAlibhAsarAzivaNIbhaH; asaMkhyeyAH yojanakoTAkoTyaH AyAma-viSkambheNa, asaMkhyeyA yojanakoTAkovyaH parikSepeNa, atra saudharmANAM devAnAM dvAtriMzad vimAnAvAsazatasahasrANi bhavantauti AkhyAtAH, te vimAnAH sarvaratnamayAH, acchAH, yAvat-pratirUpAH; tasya sai dharmakalpasya yAmadhyadezabhAge" itiH-anu. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3. uddezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatI sUtra, asyeti. kiyatI sA vAcyA? ityAhaH-yAvadabhiSeka:- abhinavotpannasya somasya rAjyAbhiSekaM yAvad iti, sA ca ihAtibasvAda na likhiteti. 'ahe' ti tiryagaloke, 'mANiANaM panANasa' ti vaimAnikAnAM saudharmavina:nasatkaprasAda-prAkAra dvArAdInAM pramANasya iha nagaryAm adhaM jJAtacan. 'sesA Nati' ti sudharmAdikAH sabhA iha na santi, utpatisthAneSu eva tAsAM bhAvAt, 'togakAiya'ti somasya kAyo nikAyo yepAmasti te sonakAyikA:-sonaparivArabhUtAH, 'somadevayakAiya'tti somadevatA: tatsAmAnikAdayaH, tAsAM kAyo yeSAmastri te somadevatAkAyikA:-somasAmAnikAdidevaparivArabhUtA ityarthaH. 'tArA' ti tArakarUtAH. tabmattija' ti tatra some bhaktiH sevA, bahumAno vA yeSAM te tadbhaktikAH, ' tappakkhiya' ti somapAkSikAH--somasya prayojaneSu sahAyAH, 'tabhAriya' tti tadbhAryAH-tasya somasya bhAryA iva bhAryA:-atyantaM vazyatvAt , popaNIyatvAcceti tadbhAryAH; tadbhArovA yeSAM va DhavyAyA'sti te tadbharikAH. 1. chaThA uddezakamAM iMdronA AtmarakSA devo saMbacI hakIkata jaNAvI cha ane ho sAtamA uddezakanAM iMdronA lokapAlo saMbaMdhI hakIkatane lokamAla. jagAvayA ( dekhADavA ) kahe che keH--[ 'rAyamihe ' ityAdi.] [bahUI joyagAI' ] e ThekANe ' yAvat ' zabda mUkyo che tethI A pramANe vabAre jAga:-..." dhagAM seMkaDo yojano, ghagAM hajAra yojano, ghagAM lAja yojano, ghaNAM kroDa yojano ane ghaNAM koTAkoTi yojano sudhI uMce dUra gayA pachI-ahI-saudharma nAma kalpa karo che, te kalA, pUrva ane pazcimamA lAMbo che ane uttara tathA dakSiNamA vistIrNa-vistA vALo -pahoLo che, audhA cAMdAnI jevo teno ghATa The, sUnI kAMtinA samUha yo teno varNa che, teno AyAma ane vi kaMbha asaMkhya yojana keTAkoTi cha, teno gherAvo paMga asaMkhya yojana koTAkoTi che. ahI-sauvarga kallamAM-devonA-sauvarma devonA-batrIza lAkha vinAno-vimAnAvAso-che, ema kachu cha. te vAM vinAno sAva vajanAM bolA che, nirmala ane yAvat-pratirUpa che, te saudharma kasanI vacovaca ( bahu madhye |bhaagnaaN ) [ 'bIiyaitta' tti ] jaine." [jA sUri pAbhAvemAgassa' ti] rAjapanIya (rAyAsegI ) nAganA upAMgamAM vIla sUriphAbha nAmanA vinAnanI vakta-yatA ahIM kahevI. kAraNa ke, A ane te sUrikAma vimAna, e bane sarakhAM che. te vaktavyatA ahI keTalI kahevI ? to kahe cha ke, abhiSeka sudhInavA utpanna tharala somanA rAjyAbhiSeka sudhI-te vakta yatA kahevI. te vaktavyatA ghaNI lAMbI hobAthI ahIM lakhI nathI. [ * ahe ' tti ] eTale tiryag-tirachA-lokamAM, [veNiyAgaM pamANasma' ti] vaimAnikonA saudharma vimAnamA rahela mahela, kiDA ane bAraNAM vigerenA mApa karatAM ahI-soma lokapAlanI nagarImAM-aDadhuM mApa jANavU. [ sesA Nasthi' tti ] A nagarImA sudharmA sabhA vagare sthAno nathI, kAraNa ke te vayAM sthAno, somanI utpattinA sthAne ja hoya che. [ ' somakAiya' tti ] somanA nikAyanA devo-somanA parivArarUpa devo te somakAyika devo, sogakAyika. somadevayakAiya' ti ] soga mahArAjAnA je sAmAnika devo te somadevatA ane tenA parivArarUpa devo (tenA nikAyanA devo) te somadevatA0somadevatAkAmika deyo, [ ' tArArUva 'tti ] tAraka rUpa devo, [ tabmatima 'tti ] somamAM bhaktivALA-somanuM bahu mAna vara sArA devo te tArA. tadbhaktika devo, [ ' tappakkhiya' ti ] somanA pakSavALA devo-kAMi kAma paDe to somane sahAyatA ApanArA devo te tatpAkSika devo, [tabhAriya' ti ] jema sonanI rANI sarva prakAre somane adhIna cha tema te devo sarva prakAre somane tAtre rahe che mATe tadbhArya devo, athavA soma te poSaNa kare cha mATe te tadbhArya devo, athavA jaone mAthe somano bhAra ( kArabhAra ) vahevAno che te devo tArika devo. gahadaMDa'tti daNDA iva daNDAstiryagA''yatAH zregayaH, grahAgAM maGgalAdInAM tri-caturAdInAM daNDA grahadaNDA:. evaM pramusalAni, navaram:-UrvAyatAH zreNayaH. 'gahagajibha 'tti grahasaMcAlAdau garjitAni-stanitAni prahagarjitAni. 'grahayuddhAni '-grahayorekA nakSatre dakSiNotareNa samaNinayA abasthAnAni. ' praharAGgATa kAni'-grahANAM zaGgATakaphalAkAreNa avasAnAni. 'grahApasavyAni 'grahANAmapasavya 'manAni pratIpagamanAni ityarthaH. abhrAtmakA vRkSA:-abhravRkSA:. 'gandharvanagarANi '-AkAze vyantarakRtAni nagarAkArapratibimbAni. ' ulkApAtAH '-sarevAH, soyotA vA tArakarayeva pAtAH. 'digdAhAH '--anyatamasyAM dizi adho'ndhakArAH, upari ca prakAzAtnakAH dahyamAnamahAnagaraprakAza kalyA:. 'jUce 'tti zuklapakSe, pratipadAdidinatrayaM yAbad yaiH saMdhyA cchedA Atriyante te yUpakAH. 'jakkhAlittaya 'tti yakSedItAni AkAze vyantarakRtajvalanAni. dhUmikA -mahikayorvarNakRto vizeSaH, tatra dhUmikA dhUmravarNA dhUsarA ityarthaH, mahikA tu ApANDurA iti. 'ugghAya 'tti dizAM rajasvalavAni, ' caMdovarAgA, sUrovarAgA' candra sUryagrahaNAni, 'paDicaMda ' tti dvitIyacandrAH, 'udagamaccha' ti indradhanuSkhaNDAni, 'kavihAsia' ti anabhre yA vidyut sahasA tat kApihasitam, anye tyAhu:-" kahisitaM nAma yadA''kAze vAnaramukha sadRzasya, vikRtamugvasya hasanam " : amoha ' tti amoghAH AdityodayAuntasamayayorAdityakiraNa vikArajanitA AtAmrAH, kRSNAH, sAmA vA zakaToddhisaMsthitA daNDA iti. 'pAINavAya' ti pUrvadigvAtAH, 'paINavAya ' tti pratIcInavAtAH, 'yAvat '-karaNAdidaM dRzyam:--" dAhiNavAyA i vA, udINanAyA i va', ur3avAyA i vA, ahovAyA icA, tiriyavAyA i vA, vidisIvAyA i vA, vAubhAmA i vA, ghAukaliA i vA, vAyamaMDaliA i vA, ukkaliAvAyA i vA, maMDali AvAyA i vA, guMjAvAyA ha yA, jhaMjhAvAnA i yA" ti. iha ' vAtoDrAmAH'-anavasthitavAtAH, vAtotkalikAH samudotkaliphAvat, 'vAtamaNDalikAH'-vAtolpaH('lpaH), utkalikAyAtAH-uskAlekAbhirye vAnti, 'maNDalikAvAtA:'-maNDalikAbhirye vAnti, 'gujAyAtAH '-guantaH sazabdaM ye vAnita, ' jhaMjhAvAtA:'-azubhanirAH, 'saMvartakavAtAH '-tRNAdisaMvartanasvabhAvA iti. 1. jUo AgaLa pAne 110-Ti.1. 1. pra0 chAyAH-dakSigavAtA vA, udIcI navAtA cA, UvAtAva, adhovAtA vA, tiryagvAtA vA, vidigvAtA vA, vAtodbhAnA cA, -bAtotkasikA vA, bAtAmaNDalikA vA, utkali kAvAtA vA, maNDalikAvAtA vA, gujAvAtA vA, jhaJjhAvAtA vA itiH-anu0 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P4 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 7. u.-musala,- [gahadaMDa ' tti ] maMgaLa vagaire traNa cAra grahonI je tirachI daMDanI peThe lAMbI hAro te grahadaMDa, e pramANe grahamusala zabdano paNa artha -zuddha,-zaMgA. jANavo. vizeSa e ke, tyAM ubhI zreNIo (hAro) kahevI. [gahagajia ' ti] jyAre graho gati kare cha tyAre je kaDAkA-gAja-thAya che te abhravRkSa-gaMdha. ( grahagarjita' kahevAya. eka nakSatramAM-eka dakSiNamAM ane eka uttaramA evI rIte sAmasAmI hAramA be grahornu je rahedhuM te 'grahayuddha', siMgo--ukkA-di. DAnA AkAre grahornu je rahevU te ' grahazaMgATaka', grahonI je DAbI-pratIpa-pratikULa-vAMkI- cAla te ' mahApasavya ' AmarUpa -vAiLAMnAM-vRkSo te -yUpaka-yakSa abhravRkSa, AkAzamA vyaMtaroe karelI nagarInI jevI je AkRtiote gaMdharvanagara, rekhA ane prakAzavALu tArAnI peThe je khara te ulkApAta, batA na--thUmikA-ma moTA nagaranA ujAsanI jevA koi eka dizAmAM nIce aMdhakAra ane upara prakAzarUpa je dekhAyo te digdAha, ['jve 'tti ] ajavALiyAnA -rajaudghAta-- divasomAM paDavo, bIga ane trIja sudhI jevaDe saMdhyAnA cheDA DhaMkAya che te yUpaka, [ ' jakkhAlittaya 'tti ] AkAzamAM vyaMtaroe karelA bhaDakA te praticaMdra-udaka yakSajvAlita-yakSoddIptaka, dhUmikA ane mahikAnA raMgamAM bheda chaH dhUmikA dhUna jevI dhUsara hoya che. ane mahikA to ApAMDara hoya che. riugdhApati -kapihasita dizAogeM rajaskhalapaNuM te rajaudghAta, [' caMdovarAgA, sUrovarAgA'] caMdra ane sUryanuM gharaNa (grahaNa) te caMdroparAga ane sUryoparAga, piDicaMda 'tti ] bIjA caMdro te praticaMdra, [ ' udagamaccha ' tti ] kAcavInA (iMdradhanuSanA ) khaMDo-bhAgo te udakamatsa, [' kavihasiya'tti vAdaLA vinAnA AkAzamAM ekadama vijaLIno je jhabakAro te kapihasita, bIjAo to kahe che ke-" AkAzamAM vAnarAnI mukhAkRti jevI bagaDela mukhAkRtinuM hasavU te kapihasita" [' amoha ' ti] sUryanA ugavAnA ane AthamavAnA vakhate daMDa levA lAMbA, sAdhAraNa lAla ke kALA ane uMcA karela gADAne ghATe AkAzamA rahelA sUryanA kiraNanA vikArathI thaelA je moTA moTA liMsoTA te amodha, 'pAINavAya 'tti ] pUrva dizAnA pavano, [ 'paINavAya ' tti ] pazcima dizAnA pavano, ahIM ' yAvat ' zabda mUkyo che mATe A pramANe vAre jANavu:-" dakSiNa dizAnA pacano, uttara dizAnA pavano, Urdhva dizAnA pavano, adhodizAnA pahano, tirachA pavano, vAyavya vagere sUgA (vidizA ) nA pavano-bAtobhAmo-ThekANA neka prakaranA vinAnA pavano, samudranA kAlo TonI paThe vAnAra-vAtotkalikA-pavano, pavananI oLIo-maMDalikAvAta, utkalikAo-lahero-baDe vAna rA pavanopavano. utkalikAbAto, oLIo-maMDaLIo-baDe vAnArA pavano maMDalikAyAto, guMjatAM guMjatAM vAnArA pavano-guMjAbAto, kharAba niSThura (vAvAjhoDA vakhate vAnArA) pavano-iMjhiAvAto, taNakhalaM vagerene pheravanArA pavano-saMvartaka pavano. athA'nantaroktAnAM grahadaNDAdInAM prAyikaphalAni darzayannAhaH-'pANakkhaya' tti baTakSayAH,' jaNakkhaya'tti lokamaraNAni, nigamayannAha-vasaNabhUyA aNAriA je yAvaNNe tahappagAra' ti ihaivamakSaraghaTanAH-na vevalaM prANakSayAdayaM eva, ye cA'nye etavyatiriktAstatrakArAH prANakSayAditulyA vyasanabhUtA:-ApadrUpAH anArya::-pApAtmakAH, na te ajJAtA iti yogaH. 'aNNAya 'tti anumAnataH, 'adiTTa 'vi pratyakSA'pekSayA, 'asuya'tti paravacanadvAreNa 'amuya' ti asmRtA mano'pekSayA, 'aviNNAya'tti avadhyapekSayA iti; 'ahAvaca ' ti yathA apatyAni tathA ye te yathApalA devAH-putrasthAnIyA ityarthaH, ' abhiNNAya 'ti abhimatAH, abhimatavastukAritvAditi, 'hotya' ti abhavan , upalakSagatvAcAsya bhavanti, bhaviSyanti iti draSTavyam ; ' ahAvavAminAyANaM ti yathA'patyam evam abhijJAtA:-avagatA yathApatyAbhijJAtAH; athavA yathApatyazca te abhijJAtAzca iti karmadhArayaH. te cAGgArakAdayaH pUrvoktAH, eteSu ca yadyapi candra-sUryayorvarSalakSAdyadhikaM palyopamam , tathA'ppA''dhikyasyA'vivakSitatvAd aGgArakAdInAM ca grahatvena palyopamasyaiva sadbhAvAt palyopamam ityuktam iti, gakSaya kiMgare. have hamapAM kahela grahadaMDa vagarenA anizcita phaLo dekhADatAM kahe cha ke, [ 'pANakhaya' ti] valanA kSayo, [jaNAlaya' ti] mANasonA nAzo, have chevaTe upasaMhAra karatA kahe che ke, [ ' vasaNabhUyA agAriA je yAvaNe tahappagAra' ti ] ahI akSaranI ghaTanA-zabdArtha A pramANe chaH-tenA phaLarUpe prAgakSaya vagere ja che eTalaM ja nahIM kintu je bIjA paNA :yAdinI samAna che.-ApattirUpa ane pAparUpa che-te vadhA upadravo paNa tenA phaLarUpe che. 'te badhA upadravo soga mahArAjAthI ajANyA nathI' ema vAkyano saMbaMdha karavo. [' aNNAya ' tti] ajJAta -anumAnathI ajANyA, [' adiTTha' tti ] a-pratyakSanI apekSAra nahIM jorala, [' anuya' ti] bIja,thI aNasAMbhaLelA, [ 'amuya ' ti] mananI apekSAe nahIM yAda karela, [ aviNNAya' tti ] avadhinI apekSAra avijJAta, [ ' ahAvaca 'tti ] apatya-putra-nI jevA ja devo te yathApatya devo-putrane ThekANe rahelA devo, [ ' abhinnAya ' ti] abhimata vastu karanArA hovAthI abhijJAta, [ ' hottha 'tti ] hatA, 'hatA ' e kriyA pada sUcakarUpa hovAthI hoya che ane hoze ' e paga jANavU. [ ' ahAvacA bhinnAyANaM' ti ] putranI peThe ja jANelA-gaNelA-te yathApatyAbhijJAta AvaradA. athavA putranI jevA ane abhijJAta. AgaLa kahelA aMgAraka vagare devo putranI jevA che. e badhAmA jo ke caMdra ane sUryanI AvaradA palyopama karatA eka lAkha varasa vadhAre che, to paNa te vadhArAne ahIM gaNyo nathI ane aMgAraka vagere graho hovAthI ( grahonI AvaradA eka palyopamanI ja hoya che mATe ) teonI AvaradA palyopamanI kahI che. yama. 4.pra0-kahi NaM bhaMte ! sakkassa deviMdassa, devaraNNo 4. pra0-he bhagavan ! deveMdra devarAja zakanA yama mahArAjAnu jamassa mahAraNNo varasiTe nAmaM mahAvimANe paNNatte ? varaziSTa nAmarnu mahAvimAna kyA Avyu kahyaM che ? 1. A sthaLe karmadhAraya samAsa karavoH-zrIabhaya. 1. mUlacchAyA:-kutra bhagavanU / zakasya devendrasya, devarAjasya yamasya mahArAjasya varazidaM nAma mahAvimAnaM prajJaptam :-anu0 . Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3. udezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, .. 4. u0-goyamA / sohammavaDiMsayassa mahAvimANassa 4. u0--he gautama ! saudhAvataMsaka nAmanA gahAvibhIna dAhiNe sohamme kappe asaMkhenjAiM joyaNasahassAI vIIvaittA dakSiNe saudharma kalpa che. tyAMthI asaMkhya hajAra yojano mukA ettha NaM sakkassa deviMdassa, devaraNNo jamarasa mahAro varasiTTe pachI-ahI-deveMdra, devarAja zakranA yama mahArAmAnuM yaraziSTa nAmarnu nAmaM vimANe paNNatte:-addhaterasajoyaNasayasahassAiM, jahA mahAvimAna kA che. tenI laMbAI ane pahoLAI sArA bAra lAkha somassa vimANaM tahA jAva-abhiseo; rAyahANI taheva, jAva- yojananI che, ityAdi vadhuM somanA vimAnanI peThe jANa ane pAsAyapaMtIo; sakassa NaM deviMdassa, devaraNNo jamassa mahAraNNo yAvat-abhiSeka, rAjadhAnI ane prAsAdanI paMktio saMbaMdhe paNa ime devA ANA, jAva-ciTThati; taM jahA-jamakAiyA ivA, te ja rIte samajag, deveMdra devarAja zakranA yama mahArAjAnI AjamadevakAiyA i vA; peyakAiyA i vA, peyadevayakAiA i vA; jJAmAM yAvat A devo rahe che:-yamakAyika, yamadevakAyika asurakumArA, asurakumArIo; kaMdappA, nirayavAlA, AbhiyogA, pretakAyika, pretadevakAyika, asurakumAra, asurakumArIo, kaMdarpo, je yAvaNNe tahappagArA savve te tabbhattigA, tappakkhiyA, tabhA- narakapAlo, abhiyogo ane tevA prakAranA bIjA paza badhA devo riyA sakkassa deviMdassa, devaraNNo jamassa mahAraNNo ANAe tenI bhaktivALA, tenA pakSavALA ane tene tAtre rahenArA chejAva-ciTThati; jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM jAI te badhA deveMdra devarAja zakranA yama mahArAjAnI AjJAmAM yAvat imAI samuppajjati, teM jahA:-DibA ivA, DamarA ivA, kalahA rahe che. jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA madara patanI i vA, bolA ivA, khArA ivA, mahAjuddhA ivA, mahAsaMgAmA utpanna thAya che:--Diyo, Damaro, kalaho, bolo, kharo, mahAyuddho i vA, mahAsatthanivaDaNA ivA, evaM mahApurisanivaDaNA ivA, 'mahAsaMgrAmo, mahAzastranipatano, e pramANe hApuruSanAM maraNo, mahArahiranivaDaNA ivA, dubhaA ivA, kularogA ivA, mahArudhiranAM nipatano, durbhUto, kularogo, grAmarogo, maMDalarogo, gAmarogA ivA, maMDalarogA ivA, nagararogA ivA, sIsa- nagararogo, mAthAno dukhAvo, AMkhanI pIDA, kAnanI vedanA, veaNA i vA, acchiveaNA i vA, kaNNaveaNA i vA, nahaveaNA nakhano roga, dAMtanI pIDA, iMdragraho-iMdranA vaLagADo, skaMdagraho, i vA, daMtaveaNA i vA, iMdaggahA i vA, khaMdaggahA ivA, kumAragraho, yakSagraho, bhUtagraho, ekAMtario tAva, beAMtario kumAraggahA i vA, jakkhaggahA i vA, bhUaggahA ivA, egAhiA tAva, traNa AMtario tAva, cothIo tAva, udvego, khAMsI. zvAnai vA, beyAhiA i vA, teyAhi A i vA, cAutthahi A i vA; dama, baLanAzaka tAva, dAha, zarIranA amuka bhAgonuM saDavU, ajI. ubeyagA ivA, kasA ivA, sAsA i vA, jarA i vA, dAhA raNa, pAMDuroga, harasa, bhagaMdara, chAtInuM zULa, mAthAnuM zULa, yoninu i vA, kacchako hA i vA, ajIrayA, paMDurogA, harisA i vA, zULa, paDakhAnuM zULa, kAkhanuM zULa, gAmanI marakI, kheTa, karbaTa, bhagaMdarA i cA, hi ayasUlA i vA, matthayasUlA ivA, joNisUlA droNamukha, maDaMba, paTTana, Azrama, saMbAdha, ane sannivezanI marakI, i vA, pagsasUlA i vA, kucchisUlA i vA, gAmamArI i vA, prANakSaya, janakSaya, kulakSaya, vyasanabhUta anArya (pAparUpa) nagaramArI i vA, kheDamArI i vA, kavvaDamArI i vA, doNamuha- ane tevA ja prakAranA bIjA badhA paNa-te badhA, deveMdra devarAja mArI ivA, maDambamArI ivA, paTTaNamArI i vA, AsamamArI ivA, saMvAhamArI i vA, saNNivesamArI ivA, pANakkhayA, jaNakkhayA, dhaNakkhayA, kulakkhayA, vasaNabhUA aNAriyA, je yAvi ane tahappagArA Na te sakkassa deviMdassa, devaraNNo jamassa devendrasya, devarAjasya bAla tathaiva, yAvat-prAsAdAyakA iti vA; prataya 1. mUlacchAyAH-gautama ! sAdhA'vataMsakasya mahAvimAnasya dakSiNena saudharme kalpe bhasaMkhyeyAni yojanasahasrANi nyativrajya atra zakasya devendrasya, devarAjasya yamasya mahArAjasya varaziSTaM nAma vimAnaM prajJaptam:-ardhatrayodazayojanazatasahasrANi, ghathA somasya vimAnaM tathA yAvat-abhiSekaH, rAjadhAnI tathaiva, yAvat-prAsAdapatayaH zakrasya devendrasya, devarAjasya yamasya mahArAjasya ime devA AjJAyAM yAvat-tiSThanti, tadyathA:-yamakAyikAH iti vA, yamadevakAyikA iti vA; pretakAyikA iti yA, pretadevatAkAyikA iti vA; amurakumArA:, asurakumAyaH, kandapIH, nirayapAlAH, AbhiyogAH; ye cApya'nye tathAprakArAH saveM te tadbhaktikAH, tatpAkSikAH, tAthaH zakasya devendrasya, devarAjasya yamasya mahArAjasya AjJAyAM yAvat-tiSThanti. jambUdIpedvIpe mandarasya parvatasya dakSiNena yAni imAni samutpadyante, tadyathA:-DimbA iti vA, DamarA iti vA, kalahA iti vA, bolA iti vA, kSArA iti vA, mahAyuddhAni iti vA, mahAsaMgrAmA iti vA, mahAzana niyatanAni iti vA, evaM mahApuruSanipatanAni iti vA, mahArudhiranipatanAni iti vA, dubhUtA iti vA, kularogA iti vA, prAmarogA iti vA, maNDalarogA iti vA, nagararogA iti vA, zIrSavedanA iti vA, akSivedanA iti vA, karNavedanA iti vA, nasa vedanA iti vA, dantavedanA iti vA, indragrahA iti SA, skandapradA iti vA, kumAragrahA iti vA, yakSagrahA iti vA, bhUtagrahA iti vA, ekAhikA iti vA, yahikA ili vA, vyahikA iti vA, caturahikA iti vA; udvejakA iti vA, kAsA iti bA, zvAsA iti vA, jvarA ite vA, dAhA iti vA, kakSAkIcA iti cA, ajIrNakAH, pANDurogAH, arzA-hasA iti SA, bhagandarA iti vA, hRdayazUlAni iti vA, mastakazUlAni iti vA, yonizUlAni iti vA, pArzvazUlAni iti vA, kukSizUlAni iti vA prAmamArI iti vA, nagaramArI iti vA, kheTamArI iti vA, kITamArI iti vA, droNamukhamArI iti vA, maDambamArI iti vA, paTTanamArI iti vA, bhASamamArI iti vA, saMbAdhamArI iti vA, saMnivezamArI iti vA; prANakSayAH, janakSayAH, dhanakSayAH, kulakSayAH, vyasanabhUtA anAryAH, ye cA'pi abhye tathAprakArA na te pAsa devendrasa, devarAjasya yamasaH-anu0 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrIrAyacaMndra - jinAgamasaMgrahe hariNo annAyA, siM vA jamakAiyANaM devANaM. sakassa deviM dasta, devaraNNo jamasta mahAraNNoM ime devA ahAvaccA abhiNNAyAM hotthA; taM jahA : aMbe aMbarace sAme sabale ti yAvare, ruddo-varudde kAle ya mahAkAle tti yAvare. asI ya asipatte kuMbhe (asipatte dhaNU kuMbhe) vAlU veyaraNI ttiya, ema e pannara che. kharassare mahAghose emee pannarasA''hiyA. saMkkassa NaM deviMdassa, devaraNNo jamassa. mahAraNNo sattibhAgaM palio maM ThiI paNNattA, ahAvaccAbhiNNAyANaM devANaM egaM paliovamaM ThiI paNNattA, evaM gahiDIe, jAva- jame mahArAyA. zataka - 3. uddezaka- 7 zakanA yama mahArAjAthI athavA yamakAyika devothI yAvatajANyA nathI. deveMdra devarAja zakanA yama mahArAjAne A devo apatyarUpa abhimata che: aMba, aMbariSa, zyAma, sabala, rudra, uparudra, kAla, mahAkAla, asipatra, dhanuS, kuMbha, vAlu, vaitaraNI, kharavara ane mahAghoSa deveMdra devarAja zakanA yama mahArAjAnI AvaradA traNa bhAga sahita palyopamanI che ane tenA apayarUpa abhimataM devonI AvaradA eka palyopamanI che -evI moTI RddhivAko yAvat e yama mahArAjA che. 6 2. ' peyakAiya ' tti pretakAyikA vyantaravizeSAH, ' peyadevayakAia ' tti pretasatkadevatAnAM sambandhinaH, kaMdappa "tti ye kandarpabhAvanAbhAvitatvena kAndarpikadeveSu utpannAH, kandarpazIlAca - kandarpazcA'tikeliH. ' Abhiyoga ' ti ye abhiyogabhAvanAbhAvi - tatvena AbhiyogikadeveSu utpannAH, abhiyogavartinazca-abhiyogazcA''deza iti ' DiMbA i va ' tti DaimbA vighnAH, ' Damara 'tti ekarAjye eva rAjakumArAdikRtopadravAH, ' kalaha ' tti vacanarATayaH, 'bola ' tti avyaktA'kSaradhvanisamUhAH, 'khAra' tti parasparamatsarAH, mahA 'tti mahAyuddhAni vyavasthAvihInamahAraNAH, ' mahAsaMgrAma 'ti savyavasthacakrAdivyUharacanopetamahAraNAH, mahAzastranipAtanAdayastu yo mahAyuddhAdikAryabhUtAH, 'dubbhUa ' tti duSTA jana-dhAnyAdInAmupadravahetutvAt bhUtAH satrAH - yUkA-mukkuNo dura-tiDuprabhRtayo durbhUtA ita ityarthaH indragrahAdaya unmattatAhetavaH, ekAhikAdayo jvaravizeSAH, 'ubbeyagatti ' udvegakAH ' - iSTa viyogAdijanyA udvegAH, ' udvejakAH ' vA ThokodvegakAriNacaurAdayaH. ' kacchakoha ' tti kakSANAM zarIrAvayavavizeSANAm, vana - gahanAnAM vA kothAH - kuthitavAMni, zaTitAni vA kakSAkothAH, kakSakothA vA, ' aMba ' ityAdayaH paJcadaza asuranikAyA'ntarvartinaH paramAdhArmikanikAyAH, tatra yo devo nArakAn ambaratale nItvA vimuJcati asau ' amba: ' ityabhidhIyate yastu nArakAn kalpanikAbhiH khaNDazaH kRtvA bhrASTrapAkayogyAn karoti iti asau ambarISasya-bhrASTrasya saMbandhAd 'ambarISaH ' eva ucyate yastu teSAM zAtanAdi karoti, varNatastu zyAmaH, sa ' zyAmaH ' iti. ' sabale tti yAvare 'ti zabala iti cA'paro deva iti prakramaH, sa ca teSAM antra - hRdayAdIn utpATayati, varNatazca ' zabala: ' - kaMrbura ityarthaH yaH zakti - kuntAdiSu nArakAn protayati sa raudratvAd ' raudraH ' iti yastu teSAm evA'Ggo - pAGgAni bhakti so'tyantaraudratvAd ' uparaudraH ' iti yaH punaH kaNDvAdiSu pacati, varNatazca kAla: sa ' kAla:' iti. ' mahAkAle ti yAvare ' tti ' mahAkAla: ' iti cA'paro devaH iti prakramaH, tatra yaH zlakSNamAMsAni khaNDayitvA svA ( khA ) dayati varNatazca mahAkAla: sa ' mahAkAla : ' iti . ' asI ya' tti yo devo'sinA tAn chinatti saH ' asiH eva asipatte ' tti asyA''kArapatravadvanavikurvaNAd ' asipatraH '' kuMbhe tti kumbhAdiSu teSAM pacanAt ' kumbhaH '; kacitpaThyate-' asipatte dhaNU kuMbhe ' ti tatrA'si - patra - kumbhau pUrvavat, 'dhaNu ' tti yo dhanurvimuktA'rdha candrAdibhirbANaiH karNAdinAM chedana-bhedanAdi karoti sa 6 dhanuH ' iti * vAlu 'tti kadambapuSpAdyAkAravAlukAsu yaH pacati sa ' vAlukaH ' iti ' veyaraNI ttiya 'tti vaitariNIti ca deva iti prakramaH, tatra pUya- rudhirAdibhRtavaitaraNI- abhidhAnanadI vikurvaNAd ' vaitaraNI ' iti ' kharassare ' tti yo vajrakaNTakAkulazAlmalIvRkSamAropya nArakaM kharasvaraM kurvantam, kurvan vA karSatyasau ' kharasvaraH ' ' mahAghose ' ti yastu bhItAn palAyamAnAn nArakAn pazUn iva vATakeSu mahAghoSaM kurvan niruNaddhi sa ' mahAghoSaH' iti ' emee panarasAhiya ' tti evam uktanyAyena ete yamayathApatyadevAH paJcadaza i. kAyikAdi. 2. [ peyakAiya ' tti ] pretakAyanA eka jAtanA vyaMtara vizeSo, [' peyadevayakAia ' tti ] preta saMbaMdhI devonA saMbaMdhI te pretadevatAkAyika devo, [' kaMdapa tti ] kaMdarpa bhAvanAthI vAsita hovAne lIdhe jeo kaMdarpa devomAM upanyA che-jeonI prakRti kaMdarpa - atikrIDA-mAM ja Abhiyoga. ramanArI hoya che - te kaMdarpa devo, [' Abhiyoga ' tti ] abhiyoga bhAvanAthI bharapUra hovAne lIghe jeo Abhiyogika devomAM upanyA che-jeonI prakRti abhiyoga- Adeza- mAM vartanArI che-te Abhiyogika devo, ['DiMbA i vatti ] DiMbo - vighno, [' Damara ' tti ] eka rAjyamAM ja - kalahAdi rAjakumAra vageree karelA upadravo- Damaro, [' kalaha ' tti ] kleza mATe rADo pADavI - kalaho [' bola ' tti ] nahIM samajAya tevA (akSaravALA) 1. mUlachAyAH - mahArAjasya ajJAtAH, teSAM vA yamakAyikAnAM devAnAm zakrasya devendrasya devarAjasya yamasya mahArAjasya ime devA yathA'patyA abhijJAtA abhavan; tadyathAH- ambaH, ambariSazcaiva zyAmaH sabala iti yo'paraH, rudro-parudraH kAlaca mahAkAla iti yo'paraH. asizca asipatraH kumbhaH ( asipatro dhanuH kumbho ) vAluH vaitaraNI iti ca, kharakharo mahAghoSaH evamete paJcadazA''khyAtAH zakrasya devendrasya devarAjasya yamasya mahArAjasya satribhAgaM palyo sthitiH prajJaptA, yathA'patyA'bhijJAtAnAM devAnAm ekaM palyopamaM sthitiH prajJaptA, evaM maharddhikaH, yAvat-yamo maddArAjaH - anu0 . Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zazaka:-uddezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta agavatIsUtra. zabdanA samUho-vaNavaNATo-bolo, [sAra ' ci] paraspara matsara-khAra, [' mahAjuddha ' tti ] vyavasthA vinAnI moTI laDAio-mahA, [mahAsaMgAga' tti ] vyavasthAvALI ane cakra vagerenA vyUhanI racanAvALI moTI laDAio---mahAsaMgrAmo, 'moTo zara, paDavU ' moTa paruponaM raNamAM paDavU' ane rudhiranA moTA pravAho' eNe to mahAyuddha vigerenA pariNAmarUpa cha. [ 'dubhUa 'tti ] mANasone ane ana.ja vagerene nukazAnI pahoMcADanArA naThArA jIvo-jU, mAkaDa, uMdara ane tIDa vagere te durbhUto-duSTa jIvo, iMdragraha vagere gAMDapaNanA kAraNo-eka jAtanA vaLagADo-che, ekAhika--ekAMtario-vagere eka jAtanA tAvo cha, [ ' ucveyaga ' tti ] ' vahAlAno viyoga' vigare kAraNothI thaelA udvego-te udvegako athavA lokone uccATa karAvanArA cora baMgare naTArA loko te-udvejako, [ 'kaccha koha ' ti] kAkhalIono-eka jAtanA zarIranA bhAgono-saDo te kakSAkotha ke vana ane jhADiono saDo te kakSakotha. asuranA nikAyomA rahenArA / aMba' vagare pannara paramAdhAminA aMba vigere para nikAyo che. temA je deva nArakone AkAzamAM laI jaIne nIce paDatA mUke te 'aMba' kahevAya che, je deva kAtarobaDe ( kAtaraNiovaDe ) nArakonA mAdhAmI-niTa kaTakA karIne tene bhAThAmA pakavavAne yogya banAye te aMbarISa' kahevAya che, kAraNa-je aMbarISa-bhAThA--gI sAthe saMbaMdha dharAvato hoya te paNa upacArathI aMbarISa-bhATho-kahevAya te kAi khoTuM nathI. je deva nArakone zAtana--pIDA--vigerethI trAsa Ape cha ane raMge kALo che te 'zyAma' kahevAya che, [ ' sabale tti yAvare' ti] zabala nAmano bIjo deva che, te nArakonA AMtaraDAo ane hRdaya vagerene phADI nAMkhe che ane raMge kAbara citaro che tethI ' zabala' kahevAya che, je deva barachI ane kuMta-bhAlA-vigaremA nArakone parove che te raudra-bhayaMkara hovAthI raudra' kahevAya che. je deva nArakonAM aMga ane upAMgone cIrI nAkhe che te bahu bhayaMkara hovAthI 'uparaudra' kahevAya che. vaLI je deva kaDAyA vageremA nArakone rAMdhe che ane raMge kALo che te ' kAla ' kahevAya che, [ 'mahAkAle tti yAvare " ti ] mahAkAla nAmano bIjo deva che, je deva nArakonA cikAzadAra mAMsanA TukaDAone khAMDIne svAda le che ane raMge ghaNo kALo che mATe te 'mahAkAla ' kahevAya che. [' asI ya 'tti ] je deva nArakone taravArathI chede te * asi' kahevAya che, [' asipatte ' tti ] je deva taravAranA ghATanI jevA pAMdaDAovADhaM vana vikurve-banAve-te 'asipatra' kahevAya che. [ ' kuMbhe' ti] je deva nArakone ghaDA vageremA nAkhIne rAMdhe te ' kuMbha ' kahevAya che. [' asipatte dhaNU kuMbhe ' tti ] pAThabheda. koi pratimA ra prakArano pATha che, temAM' asipatra ' ane * kuMbha ' no artha pUrvanI peThe jANavo ane [ 'dhaNu 'tti ] eTale je deva dhanuS dvArA pheMkelA ardhacaMdrAdi bANovaDe te nArakonA kAna vigerene chede, bhede ane bIjI paNa pIDA kare te 'dhanup ' kahevAya che. [' vAlu' tti ] je deva nArakone kadaMbanA phula vigerenI AkRti jevI veLuomAM rAMdhe te ' vAluka' kahevAya che, [ 'veyaraNI ti ya 'tti ] ' vaitaraNI' nAme deva che-je, pUya ane rudhira vigerethI bharelI vaitaraNI nAmanI nadI banAve che te deva 'vaitaraNI' kahevAya cha, [ * kharassare ' tti ] je deva vajra jevA kAMTAvALA zAlmalinA jhADa upara caDAvIne nArakone cIsa paDAve ke cIsa pADatA nArakane kheMce te 'kharasvara'. kahevAya che. [' mahAghose ' tti ] vaLI je deva. moTI trADo mArato bInelA ane palAyana karatA nArakone pazuonI peThe vADAomA rokI rAkhe te mahAghoSa' kahevAya che. ['emae pancarasA''hiya ' tti ] e pramANe-pUrva jaNAvyA pramANe-yama mahArAjAne putrasthAnIya-putranI jevA-pannara devo kahyA che.. varuNa. 5.pra0--kahiNaM bhaMte ! sakkassa deviMdassa, devaraNNo 5. pra0--he bhagavan ! deveMdra devarAja zakranA varuNa varuNassa mahAraNNo sayaMjale nAma mahAvimANe paNNatte ? mahArAjAnu svayaMcala nAmarnu mahAvimAna kyA Avyu kayuM che ? 5. u0-goyamA ! tassa NaM sohammavaDeMsayassa vimANassa 5, u0-he gautama ! saudharmAvataMsaka vimAnanI pazcime paJcatthimeNaM sohamme kappe asaMkhejjAI, jahA somassa tahA saudharma kalpa che, tyAMthI asaMkhyeya hajAra yojana mUkyA pachIbimANa-rAyahANIo bhANiavyA, jAva-pAsAyavaDeMsayA. navaraM-ahIM-varuNa mahArAjAnaM svayaMjvala nAma: nAmanANataM. sakassa NaM varuNassa mahAraNNo jAva-ciTThati, taM saMbaMdhI badhI hakIkata soma mahArAjAnI peThe jANavI, tema ja jahAH--varuNakAiA i vA, varuNadevayakAiA i vA, nAgakumArA, vimAna, rAjadhAnI ane yAvat-prAsAdAvataMsako saMbaMdhe paNa eja nAgakumArIo, udahi kumArA, udAhakumArIo, thaNiakamArA. rIte samajabuM. vizeSa e ke, nAmano bheda jANavo. deveMdra devarAja thaNiakumArIo; je yAvaNNe tahappagArA samve te tabbhattiA, zakranA varuNa mahArAjAnI AjJAmAM yAvat-A devo rahe chai:jAva-ciTThati. jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM jAiM varuNakAyiko, varuNadevakAyiko, nAgakumAro, nAgakumArIo, imAI samappajjati, taM jahA:-aivAsA ivA, maMdavAsA i vA, udavikumAro udadhikumArIo, stanitakumAro, stanitakumArI, suvuTThI i vA, duvuTThI i vA, udabhedA ibA, udappIlA ivA, ane bIjA paNa badhA tevA prakAranA devo tenI bhaktivALA yAvat rahe che. jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA maMdara parvatanI dakSiNe je A utpanna thAya che:- ativRSTi, maMdavRSTi, sudRSTi, durvRSTi, udakodbheda "1. mUlacchAyA:-kutra bhagavan ! zakasya devendrasya, devarAjasya varuNasya mahArAjasya khayaMjyalaM nAga mahAvimAnaM prajJaptam ? gItama! tasya sIdhIvataMsakasya vimAnasya pazcimena saudharme kala asaMkhyeyAni yathA somasya tathA vimAna-rAjadhAnyo bhaNi tavyAH, yAvat-prAsAdAvataMsakAH; navaramnAnAnAtvam . zakasya varuNasya mahArAjasya yAvat-tiSThanti, tadyathA:-varuNa kAyikA iti vA, varaMgadevatAkAyikA iti vA; nAgakumArAH, nAgakumAyaH; utadhikumArAH, udadhikumAryaH; stanitakumArAH, tanitakumAyaH; ye cApyanye tathAprakArAH rA te tadUbhaktikAH yAvat-tiSTanti; jambUdIpe dIpe mandarasya parvatasya dakSiNena yAni imAni samutpadyante, tadyathA:-ativI iti vA, gandavI iti vA, suvRSTiH iti vA, durvRSTiH iti vA, udakabhedA iti pA, udakotpIlA iti vAra-anu. . Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aurAyacandra-jinAgamasa~graha zetaka 3. udezaka 7. pAhA ivA, pavvAhA ivA, gAmavAhA ivA, jAva-saMni- ( pahADa vigeremAMthI pANInI utpatti), udakotpIla (taLAva savAhA i vA; pANakkhayA, jAva-tesiM vA varuNakAiANaM vageremAM pANIno samUha ), apavAha (pANI- thoDaM vahevU), devANaM. sakkassa NaM deviMdassa, devaraNNo varuNassa mahAraNNo jAva- pANIno prava.ha, gAmarnu taNAI javaM, yAvat-saMnivezana taNAI ahAnathA'bhiNNAyA hotthA, taM jahA:-kakoDae, kaddamae, aMjaNe, jaQ, prANakSaya, e badhA varuNa mahArAjAthI athavA varuNakAyika saMkhavAlae, puMDe, palAse, moe, jae, dahimuhe, ayaMpule, kAya- devodhI ajANyA nathI. deveMdra devarAja zakanA varuNa mahArAjAne rie. saphassa NaM deviMdassa devaraNNo varuNassa mahAraNNo desUNAI A devo apatyarUpa abhimata che:-karkoTaka, kardamaka, aMjana, do paliovamAI ThiI paNNattA, ahAvacAbhiNNAyANaM devANaM egaM zaMkhapAlaka, puMDa, palAza, moda, jaya, dadhimukha, ayaMpula ane paliovamaM ThiI paNNattA, emahiDIe, jAva-varuNe mahArAyA. kAtarika. deveMdra devarAja zakranA varuNa mahArAjAnI AvaradA be palyopama karatAM kAMika ochI kahI che ane tenA apatyarUpa devonI AvaradA eka palyopamanI kahI che-evI moTI RddhivALo yAvat-varuNa mahArAjA che. 3. ' aivAsa' tti atizayavarSAH-vegavadvarSaNAni ityarthaH, ' maMdavAsa ' ti zanairvarSaNAni, 'suvaTTi 'tti dhAnyAdiniSpattihetuH, 'duvuddhi' tti dhAnyAdyaniSpattihetuH, 'udabheda ' tti udakodbhedAH-giritaTAdibhyo jalodbhavAH, ' spIlA:-taDAgAdiSu jalasamUhAH, 'uccAha 'tti apakRSTAni-alpAni udakavahanAni, tAnyeva prakarSavanti pravAhAH. iha prANakSayAdayo jalakattA draSTavyAH. 'kakoDae' tti karkoTakAbhidhAno'nuvelaMdharanAgarAjAvAsabhUtaH parvato lavaNasamudre aizAnyAM dizi asti-tanivAsI nAgarAjaH ' karkoTakaH ''kadamae 'tti AgneyyAM tathaiva vidyutprabhaparvataH, tatra kardamako nAma nAgarAjaH. ' aMjaNe 'tti velambAbhidhAnavAyukumArarAjasya lokapAlo'anAbhidhAnaH, " saMkhavAlae ' tti dharaNAbhidhAnanAgarAjasya lokapAlaH zaGkhapAlako nAma; zeSAstu puNDrAdayo'pratItA iti. 3. [ ' aivAsa' ti ] ativarSA-ghaNo varasAda-vegapUrvaka varasato varasAda, [ ' maMdavAsa' ti] dhImo varasAda, [' suvuddhi' ti] vigere. suvRSTi-anAja vagereno sAro pAka thAya evo varasAda, ['duvuTTi 'tti ] durvRSTi-anAja vagerene na pakAvI zake tevo varasAda, [ ' udabheda 'tti] udakodbheda-pahADanI taLeTI vagere ThekANethI pANI- nisara, [' udappIla' ti] udakotpIla (Da)-taLAva vageremAM bharelA pANInA samUho, [' uvvAha ' ti] apavAha-pANInA thoDA thoDA relAo, pANInA vadhAre vadhAre relAo te pravAha, A sthaLe prANakSaya ' vagerenuM kAraNa pANI samaja. [' kakoDae ' ti] latraNa samudramAM IzAna khUNAmAM anuvelaMdhara nAme nAgarAjano AvAsarUpa (raheThANarUpa) karkoTaka nAme pahADa che tethI te pahADamA rahenAra nAgarAja paNa 'karkoTaka' kahevAya che, [ 'kaddamae 'tti ] te ja pramANe agnikhUNAmAM vidyutprabha nAme pahADa che, temAM 'kardamaka ' nAme nAgarAja rahe che, [' aMjaNe 'tti ] velaMba nAmanA vAyukumAranA rAjAno * aMjana' nAmano lokapAla che. [ saMkhavAlae 'tti] nAnI. dharaNa nAmanA nAgarAjano 'zaMkhapAlaka ' nAmano lokapAla che. puMDa vagere bAkI vadhA to (amArA) jANyAmA nathI. bagere. vaizramaNa, 6. pra0-kAhi NaM bhaMte ! sakkassa deviMdassa, devaraNo 6. pra0--he bhagavan ! deveMdra devarAja zakranA vaizramaNa vesamaNassa mahAraNNo vaggU nAmaM mahAvimANe paNNatte ? mahArAjAnuM valgu nAmanuM mahAvimAna kyA kahyu cha ! 6. u0-goyamA / tassa NaM sohammavaDisayassa mahAvimA- 6.u.-he gautama ! tenuM bimAna, saudharmAvataMsaka nAmanA Nasta uttareNaM mahA somassa mahAvimANa-rAyahANivattavvayA mahAvimAnanI uttare che. A saMbaMdhe badhI hakIkata soma mahArAjAnI tahA neyadhvA, jAva-pAsAyavaDeMsayA. sakkassa NaM deviMdassa, peThe jANavI ane te yAvat-rAjadhAnI tathA yAvat-prAsAdAvataMsaka devaraNo besamaNassa ime devA ANA-uvavAya-vayaNa-niddese saMbaMdhe paNa tema ja jANavu. deveMdra, devarAja zakranA vaizramaNa ciTThati, taM jahA:-vesamaNakAiA i vA, vesamaNadevayakAiA mahArAjAnI AjJAmAM, upapAtamAM, kaheNamAM ane nirdezamAM A devo rahe che:-vaizramaNakAyika, vaizramaNadevakAyika, suvarNakumAro, 1. mUlacchAyAH-apavAhA iti SA, pravAhA iti vA, prAmavAhA iti vA, yAvat-saMnivezavAhA iti vA prANakSayAH, yAvat-teSAM vA varuNa. kAyikAnAM devAnAm . zakasya devendrasya, devarAjasya varuNasya mahArAjasya yAvat-yathA'patyA'bhijJAtA abhavan , tadyathAH-karkoTakaH, kardamaka, aJjanaH, zarakhapAlakaH, puNDaH, palAzaH, modaH, jayaH, dadhimukhaH, ayaM pulaH, kAtarikaH, zakasya devendrasya, devarAjasya varuNasya mahArAjasya dezone ke palyopame sthitiH prajJaptA, yathA'palyA'bhijJAtAnAM devAnAm ekaM palyopamaM sthitiH prajJaptA, evaM maharSikaH, yAvat-varuNo mahArAjaH. 2. kutra bhagavan ! zakrasya devendrasya devarAjasya vaizramaNasya mahArAjasya balgu nAma mahAvimAnaM prajJaptam ? gautama ! tasya saudharmAvataMsakasya mahAvimAnasya uttareNa yathA somasya mahAvimAna-rAjadhAnIvaktavyatA tathA jJA(ne)tanyA, yAvat-prAsAdAvataMsakAH zakrasya devendrasya devarAjasya vaizramaNasya ime devA AzA-upapAtabacana-nideze tiSThanti, tadyathAH-vaizramaNakAyikA iti vA, vaidhamaNadevatAkAyikA iti vAH-anu. . Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.dezaka 7. carmasvAmipraNIta bhagavadhIsUna, 9 " , he yA supaSNakumArA, sucaNa kumArIo dIvakumArA, dIvaku suvarNakumArIo dvIpakumAro, DInakumArIzo, dikumAro di mArIo; divAkumArA, disAkumArIbhovaNayaMtra yAganaM o, vAgasyAnayaMtarIo rAdhA yA prakAranA bajA pa o je yA tappagArAsa te tamacitrA, jaba vithA devo bhI bhaktikAvya ( tenA pakSamA ane tene sAM dIve maMdara pAla dAhineNaM jAI imAI samuppAMti, vhenArA) yAvat che jaMbUIpa namanA dvIpamA maMdara patanI taM jahAH ayAgarA ivA, tayAgarAibA, bAgarA ivA, dakSiNe je A utpanna thAya che:- loTAnI khANo; rAMgAnI - kalAinIevaM sIsAgarA yA hiraNNAgarA yA supaNNAgarANa, khANo, tAMbAnI khANe, sIvAnI khANo, hiraNyanI sonAnI, rayaNAgarA i vA, bairAgata iyA, vasuhArA ivA, hiraNyavAsA rAnI, ane vajranI khANo, vasudhArA, hiraNyatI, suvarNanI, daravAsA vA rAnI, paJjanI ghareNAMnI, pAMDAnI phuDanI phanI bInanI AbharaNavAsA ivA, pattavAsA ivA, puSpavAsA ivA, pala mALAnI, varNanI, dhUnI, gaMdhanI bhane khanI pao tathA vAsA ivA, bIavAsA ivA, mahavAsA ivA, vaNyavAsA ohI ke badhare hiraNyanI, sudarzanI, ratnanI, bajra, abharNanI, iyA, cupa racAtApanI puSpanI, phaLatI, bIvanI manI cUrNanI hiraNDI i yA suTTI vA rIvA, gaMvanI, vakhanI, bhAjananI ane kSIranI dRSTi sukALa, dubaLa buTTI ivA, AbharaNavuTThI ivA, pattabuTTI ivA, puppha soMvarata, moMvArata, mikSAnI samRddhi, mikSAnI hAni, kharIdI, buTTI yA phalabuTTI, mI vecANa, ghI ane gola korenuM saMcara, anAjane saMghara tathA vA, buTTI ivA, cuNNavuDDI i vA, gaMdhavuTThI i vA, vatthavuTThI nivio, nidhAno, ghaNAM jUnAM naSTa dhaNivALAM, jenI saMbhALa karanArA yA bhAvA, khIrapuDI yA kAlA yA jaNa bochA che evaM prahIna mArgacALa jena dhaninAM gotronAM paro dukhAlA vA apavAda vA mahayA vAsubhiksA yA vira thayAM che evaM navabhitAM jenI saMbhAla karanAra jano dubhipasA yA kaviyA pA, sacihI yA saMnipayA nAmazeSa eva jaina dhaNinAM gotrona je nAmazeSa ke e ivA, nahI ivA, nihANAI vA, ciMraporANAI vA, pahI ane siMgoDAnA ghATavALA mArgamAM, tarabhedAmAM, cokamA, cattraramAM, NasAmiAIM vA, pahINaseuAI vA, pahINamaggANi vA cAra zerIo jyAM bhegI thApa evA mArgamAM, rAjamArgamAM ane paNigocAgArAeM yA ucchAmi vA ucchaSNaseu sAmAnya mArgeImAM, nagaranI pANInI khAnAM gaTaromAM, masANanoM, AI vA, ucchaNNagottAgArAI vA, siMghADaga-tiga-cakka- pahAr3a uparanA gharamAM, guphAmAM, zAMtighara-dharma kiyA karavAnA cancara catummuha mahApaha pahesu thA, nagaranivaNe varA, susAna ThekANA mAM, pahAune kotarIne banAve carama, samAne sthAne ane giri-kaMdara-saMti- selo-pAga-bhAgahetu saMniSikhacAI ci rahevAnA gharamA rAkheko TAlo rUpiyAnAM nidhAno ane dATelI inti na tAI sakassa deviMdarasa, devarago vesamagasta mahA- lAkho rUpiyAnI dosta, e badhuM deveMdra devarAja zakranA vaizramaNa raNNo annAyAiM, adiTThAI, asuAI, assu (mu) AI, avi- mahArAjAthI, ke vaizramaNakAyika devothI ajANyuM nathI, agajoyuM voters; tesiM vA vesamaNa kAiANaM devANaM. sakassa deviMdasta, nathI, aNasAMbhaLyuM nathI, aNasamarela nathI ane avijJAta nathI. devaraNo samasta mahAraNgo ime devA ahAvacA'bhiNNAyA deveMdra, devarAja zakanA vaizramaNa mahArAja A devo aparUpa hotthA, taM jaha: - puNNabhadde, mANibhadde, sAlibhadde, sumagamadde, abhimata che:- pUrNabhadra, mANibhadra, zAlibhadra, sumanobhadra, cakra, pake, rakkhe, puNgarakkhe, sa (paM) vvANe, sadhvajase, samyakAne, rakSa, pUrNarakSa, sad-na, sarvepazAH, sarvakAma, samRddha, amoca ane , , - 1. chAyAmArAH tathAprakArAH sarve te tadbhaktikAH yAvat tiSThanti parvatasya dakSiNena yAni imAni samutpadyante, tadyathAH -ayaAkarA iti vA, karA iti nA, tAmrAkarA iti vA, hiraNyAssArA i.te vA, suvarNI''karA iti vA, ratnAkarA iti vA, vajrA''karA iti vA; vasudhAga iti vA, hiraNyavarSaH iti vA, suvarNavarSa iti vA, ratnavI iti vA, vajravarSa iti vA, AbharaNavarSa iti vA patra kumArAH kumAryaH dikkumArAH divakunA mAdayantarAH vAnamya jambUI pe dvIpe mandarasya sIsakA''karA iti vA, iti vA, puSpavarSa iti vA, phalavarSI iti vA, bIjavarSa iti vA, mAlyavarSI iti vA, varNavarSa iti vA, cUrNavarSa iti vA, gandhavarSa iti vA, vastravarSI hAvA hiraNyaH iti vA iti vA ratnadRSTi iti vA yaSTiH iti yA, AbharaNa iti vA patraSTi iti vA puSTi ite bA phaMsaTiiti jaTiyA iti yAvate vA cUrNavRSTi iti vA ganyadRSTiH iti vA dRSTiH iti vA bhAjanavRSTiH iti yA vAdAlA iti yAyAti yA mahASaiti vA sunikSA iti vA, duniyA iti " iti vA, saMnidhayaH iti vA, saMnicayA iti vA, vizrayaH iti vA, nidhAnAni ite vA cirapugaNAni iti vA, prahINakhA nekAni iti vA, prahINaseca kAni isevA, prahINamAgINi iti dakSa, prahIyagotrAgArANi iti vA; utsavasvAmini iti vA uArAnna se cakAni iti vA, utsannagotrAgArANi iti vA, zRGgAtrikA yA mAnavakandarA-zAnti sthAna nagRheSu saMniciptAni vichanti na yAni zakasya devendra devarAjasya zravaNasya mahArAjasya ajJAtAni ani adhuvAni asmRtAni avijJAtAni yeSAM yA vaizravagAyikAnAM devAnAm zakasya devendrasya devarAjasya vaidhavaNasva gaddArAjasva ime devA yathA'sAbhijJAtA abhavan tayAH -pUrNamadaH, maNibhadraH, pedraH ca rathAH pUrNarakSa, sadvAnaH sarvadhAH sarvakAmaH - anu0 2 * 1 , Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3-uddezaka .. ,amohe, asaMge. sakassa NaM deviMdassa, devaraNNo vesamaNassa asaMga. deveMdra, devarAja zakranA vaizramaNa mahArAjAnI AvaradA be mahArago do paliovamANi ThiI paNNattA, ahAvacA'bhiNNA- palyopamanI che ane tenA apatyarUpa abhimata deyonI AvaradA yAgaM devANaM egaM paliodagaM ThiI paNNattA, emahaDIe, jAva- eka palyopama cha-e rIte vaizramaNa mahArAjA yAvat-moTI vesamaNe mahArAyA. RddhivALo che. -sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte / tti. -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che. bhagavaMta-ajasuhammasAmipIe sirIbhagavaIsutte tatiasaye sattamo udesI rAmmato. 4. 'vasuhArA ina 'tti tIrthakarajanmAriSu AkAzAd dravyavRSTiH, 'hiraNyayAsa 'ti hiraNyaM rUpyam , "ghaTitasuvargam " ityanye. varSo'lpataraH, vRSTistu mahatI iti varSa-vRSTayorbhedaH. mAlyaM tu prathitapuSrANi, varNazcandanam , cUrNo gandhadravyasaMbandhI, gandhAH koSTapuTapAkAH. 'subhikkhA i va 'si sukAle, duSkAle vA bhikSukANAM bhikSAsamRdayaH, durbhikSAstu uktaviparItA:. 'saMnihi' ti ghRta-guDAdisthApanAni, 'saMnicaya ' tti dhAnyasaMcayAH, 'nihI iva' ti lakSAdipramANadravyasthApanAni, 'nihAgA iva' tti bhUmigatasahasrAdisaMkhyadravyasya saMcayAH, kiMvedhAni ! ityAhaH- ciraporANAI' ti cirapratiSTitatvena purANAni-cirapurANAni ata eva 'pahINasAmiyAI "ti khalpIbhUtakhAmikAni, 'pahINaseuyAI 'ti prahIgA alpIbhUnAH sektAraH-secakA:-dhanaprakSeptAro yeSAM tAni, tathA prahINamArgANi vA, pahINagottAgArAI' ti prahINam-viralIbhUtamAnuSaM gotrAgAram-tatsvAmigotragRhaM yeSAM tAni, tathA ucchannasAmiyAI' ti niHsattAkIbhUtaprabhUNi, nagaranivaNesu' tti nagaranirdhavanepu-nagarajalanirgamane', 'susANa-giri-kaMdara-saMti-selo. baDhANa-lavaNa-gihesu ' tti gRhazabdasya pratyekaM saMbandhAt zmazAnagRham-pitRvanagRham , girigRham-parvatoparigRham , kandaragRham-guhA, zAntigRham-zAntikarbhasthAnam , zailagRham-parvatamutkIrya yat kRtam , upasthAnagRham-AsthAnamaNDapaH, bhavanagRham-kuTumbiyasanagRhamiti, bhagavarasudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIstre tRtIyazate rAptama uddezaka zrI jayadevasUravicio vivaraNa sanAtan. vasudhArA. .['vasuhArA i va 'tti] tIrthakaranA janmAdi prasaMgamA AkAzathI je dhanavRSTi thAya che tene vasudhArA (dhananI dhArA) kahevAmAM Ave che. [hiraNNavAsa 'tti ] hiraNya eTale rU. bIjAo hiraNya zabdano artha 'ghaDelu sonuM ' kahe che. jharamara jharanara varasato varasAda varSa' kahavAya dharva-dhi, che. jhapATAbaMdha barasato varasAda ' vRSTi ' kahevAya cha-e rIte varSa' ane dRSTi' zabdanA arthamA minna bhinna bhAtra che. guthelA puSpone mAlya kahevAmAM Ave che. varNa eTale caMdana. cUrNa eTale sugaMdhI dravyano bhUko. gaMdho eTale koThapuTapAka digare ['subhivarUAiva 'tti ] subhikSa eTale je 13-mukSiA samaye bhikSukone bhikSA sArI rIte maLatI hoya te samaya, pachI te gukALa hora yA dukALa hoya. e gayathI viparItatAvAlo samaya te durbhikSa arthAt je samaye bhikSukone bhikSA na maLatI hoya te samaya. [ 'saMnihi 'tti] ghI aneka vigareno saMgraha. [ saMniya' ti] anAjano saMgraha. [ nihI iva' ti ] dhanano saMgraha-lAkha vA tethI vadhAre dhanano saMgraha. [ 'ninAmA iva' ti] dhanano bhaMDAra-jamInamA dATelA hajAro nidhana, rupiyAna nidhAna. e badhAM kevAM ? to kahe che ke:-[ 'ciraporAgAI' ti] bahu samayathI rAkhelAM hobAthI jUnAM thAlA.-evAM hovAthI ja paMhINasAmiyAI 'ti ] na dhaNIAtAM dhaelAM-bhAgye ja jano koi dhaNI thaI-maLI-zake evAM. [pahINase uyAI 'ti] e badhA dhana bhaMDAro have evA ane eTalA badhA jUnA thaI gayA che ke, temAM koI dhanano umeranAro paNa hayAta rahyo nathI tema koI teno hisAba lenAro paNa rahyo nathI arthAt te prahINasecaka (secaka eTale siMcana karanAra.) eTale secaka vinAnA dharalA che (athavA te dhana bhaMDAro 'mahINasetuka' che eTale te (dhana bhaMDAro), eTalA baghA jUnA thaelA che ke te tarapha javA AvavAno mArga (setu) paNa hayAta-rahyo nathI-ghasAi gayo che tethI te mArga tarapha koi ja AvatuM nathI.) [ 'pahINagottAgArAI 'nije dhaNIe e dhana bhaMDAro merelA che tenuM koI gotrIya saguM vA tevA samAnuM ghara paNa have hayAta rayuM nathI-e bhaMDAro eTalA badhA jUnA che. [ ' ucchannasAmiyAI ' ti ] jene lenAga dhIo ho satAhIna thaelA che. ['nagaraniddhanirdhavana. vaNesu 'tti ] nagaranAM pANI nIkaLyAnI khALomAM. [' sumANa-giri- kaMdara--saMti- sela--ubaTTANa-bhavaNagihemu 'tti arthAt zmazAnagRhabhAM, zAnagRhAdi. girigRhamAM, kaMdarAgRhamAM, zAMtigRhamAM, zailagRhamAM, upasthAnagRhamAM ane bhavanagRhAM. inazAnagRha eTale masAga. girigRha eTale parvata upara rahelu ghara. kaMdAgRha eTale guphA. zAstigRha eTale zAMtine mATe vidhi vidhAno ka vAtuM ghaH zaiyA eTale parvatamAM kota luM ghara. upasthAnagRha eTale sabhAmaMDapa. bhavanagRha eTale kuTuMba rahI zake evaM ghara. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sahuNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpsvii| asmAkaM karavIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH dadyAt zrIvIradevaH sakalazivamukhaM mArahA cAptamukhyaH / / 1. mUlacchAyA:-samRddhaH, amoghaH, asaraH zakasya devendrasya, devarAjasva vaizravaNasya mahArAjasya dve patyopame sthitiH prajJaptA, yathA'tyA'bhijJAtAtA devAnAm eka palyopamaM sthitiH prajJaptA, evaM mahardikaH, yAvat-vaizravaNo mahArAjaH, tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan / itiH-amu.. . Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 8. rAjagRha,-asurakumArana upari keTalA ?-dasa.-nAmanirdeza.-nAgakumAranA upario.-suvarNakumAranA-bigutkunAranA-agnikumAranA-dvIpakumAranA-udadhikumAranA -dikumAranA ane stanitakumAranA upario -pizAcanA-vAnavyataranA-upAreo.-sAdharma-IzAnanA upario.-sarva svarganA upario.-vihAra. 1. pra0-rAyagihe nagare jAva-pajjuvAsamANe evaM payAsI:- 1. pra0-rAjagRha nagaramAM yAvat-paryupAsanA karatA A asurakumArANaM bhaMte ! devANaM kai devA AhevacaM jAva-viharaMti ? pramANe bolyA:-he bhagavan / asurakumAra devo' upara keTalA devo adhipatipaNuM bhogavatA yAvat-vihare cha ? 1. mUlacchAyAH-rAjagRhe nagare yAvat-paryupAsIna evam avAdIt:-asurakumArANAM bhagavan ! devAnAM kati devAH AdhipatyaM yAvatviharanti ?-anu0 1. [A bhagavatIsUtramA A sthaLe ane bIje paNa aneka sthaLe devone lagatI ghaNI hakIkato maLe che. e viSaya eTalo badho gUDha che ke, te viSe ApaNI jevA aAgdRSTivALA kAi kahI zake vA spaSTa karI zake tema nathI. paraMtu e saMbaMdhe A sUtrakAranI peThe bIjA bIjA vaidika ane bauddhasUtrakAroe zuM zuM ane kevu ke vicAyu che te to jarUra ApaNe joi zakIe-vicArI zakIe ane te dvArA koi prakArano nirNaya-jo thai zake to-jarUra bAMdhI zakIe-evA ja eka uddezathI AgaLa be eka TippaNo ApyAM cha (jUo-pR. 41.2-3-4 Ti0 pR0 48. 2-Ti0 pR. 5. mAM AvelA TippaNano aMtabhAga. pR0 57. 1-Ta0) ane ahIM paNa e viSayarnu upayogI TippaNa umeruM chu.] bauddhonA sUtrapiTakanA 'majjhimanikAya ' nAmanA graMthamAM devone lagatI je hakIkata jaNAya che temAMnI keTalIka A pramANe cha:devano artha ane prakAraH " deve-divyaMti payahi kAmaguNehi, attano vA ikhiyA ti devA. "pAMca kAmaguNo dvArA je rahe te deva athavA potAnI RddhithI je rahe kILaMti joteMti vA ti-attho. te tividhA-sammutidevA, uppattidevA, te deva athavA krIDA kare vA dIpe te deva. te devo traNa prakAranA chaH 1. visuddhidevA ti. sammuti devA nAma rAjAno, deviyo, kumArA. uppati devA sammutideva-samRddhine lIdhe kahevAtA deva (1) jemakeH rAjAo, devIo nAma cAtummahArAjike deve upAdAya tatuttaraM devA. visuddhidevA nAma ane kumAro, 2. utpattidvArA thaelA deva. jemakeH caturmahArAjika deva arahaMto khINAsavA." vigere. 3. vizuddhidvArA thaelA deva. jemakeH jeonA Asravo kSINa thaelA che evA arahato. "-(ma0TI0 pR0 231-rAjavADe) ahI je utpatti-2vo jaNAvelA che teonI sAthe ahIM-jainasUtramA-sUcavelA zakAdidevonuM samAnapaNuM che. utpatti-devonA prphaaro| "cAtummahArAjikAnaM deSAnaM. tAvatisAna vevAma. yAmAnaM devAnaM. "cAturmahArAjika deva. tAvartisa deva (jaina zada-bAyastriMza). yAma susitAnaM devAnaM. nimmAnaratInaM devAnaM. paranimmitavasavattInaM devAnaM. deya. tuSita deva (jainazava-tuSita. jUo satyArtha-a0 4. sUtra. 26). brahmakAyikAnaM devAnaM. AbhAnaM devAnaM. parittAbhAnaM devAnaM. apamANAbhAna nirmANa rati aiva. paranirmitavazavatI deva. brahmakAyika deva (jainazavadevAna. AbhassarAnaM devAnaM. subhAnaM devAnaM. parittasubhAnaM devAnaM. brahmadevaloka). Abha deva. paritAbha deva. apramANAbha deva. AbhAkhara appamANasubhAnaM devAnaM. subhakiSNAnaM devAnaM. vehapphalAnaM devAnaM. avihAnaM deva. zubha deva. apramANazubha deva. zubhakIrNa deva. vehaphkala deva. aviha devAnaM. atappAnaM devAnaM. sudassAnaM devAnaM. sudassInaM devAnaM. akaniTAnaM deva. atappa deva. sudarza deva. sudI deva. akaniSTha deva. AkAzAnaMcAya devAnaM. AkAsAnaJcAyatanUpagAnaM devAnaM, biyANacAyatanUpagAnaM devAnaM. tanopaga deva. vijJAnaMcAyatanopaga deva. AkiMcanyAyatanopaga deva ane -zAkiJcamAyatanUpagAnaM devAnaM. nevasajAyatanUpagAnaM devAnaM." naivasaMjJAyatanopaga deva."-(40 pR0 195-rAjavADenu) [AbhAkhara eTale jeonI kAMti zarIrathI chUTI chUTI paDIne phelAya, parittAbhA eTale paritta-cAre tarapha, AbhA-kAMti-bALo. apramANAbhA 16 vAna. AbhassarAnaM devAnamA parittAbhAnaM devAnaM. apamANAbhA deya. tuSita deva (jaina-tApatisa deva ( jaina zabda-prAyastriMza . Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3. uddezaka 8. 1. u0-goyamA ! dasa devA AhevacaM jAva-viharaMti. 1. u-he gautama ! adhipatipaNuM bhogavatA yAvat-dasa taM jahA:-camare asuriMde, asurarAyA; some, jame, varuNe, devo rahe che, te A pramANe:-asureMdra, asurarAja camara, soma, vesamaNe; balI vairoyaNiMde, vairoyaNarAyA; some, jame, varuNe, yama, varuNa, vaizramaNa; vairocaneMdra, vairocanarAja bali; soma, yama, vesamaNe. varuNa ane vaizramaNa. 2. pra.-nAgakumArANaM maMte ! pucchA ? 2. pra0-he bhagavan ! nAgakumAra devo upara keTalA devo adhipatipaNuM bhogavatA yAvat-vihare che ? 2. u0--goyamA ! dasa devA Ahe vaccaM, jAva-viharAMti: 2. u0---he gautama ! adhipatipaNuM bhogavatA yAvat-dasa taM jahA:-dharaNe NaM nAgakumAride, nAgakumArarAyA; kAlavAle devo rahe che, te A pramANe:-nAgakumAreMdra, nAgakumArarAja dharaNa; kolavAle, selavAle, saMkhavAle; bhUANaMde nAgakumAride, nAgaku- kAlavAla, kolavAla, zailapAla, zaMkhavAla; nAgakumAreMdra, nAgakumArarAyA; kAlavAle, kolavAle, saMkhavAle, selavAle. mArarAja bhUtAnaMda; kAlavAla, kolavAla, zaMkhavAla ane zailapAla. eTale apramANa-mApa vinAnI-AbhAvALA. zubhakIrNa-zubhavaDe kIrNa-bharelA. parittazubha-cAre tarapha zubhavALA. apramANazubha-mApa vinAnA zubhavALA. vehaphaphaLa eTale vipulaphaLavALA-caturthadhyAnabhUmibrahmANoH-ma0 TI0 pR. 232-rA0]. vaidikagraMthomA paNa upara jaNAvelI hakIkatane maLatI (thoDA ghaNA pheraphAravALI ) je hakIkata jaDe che teno saMkSepa A chaH " dvAdazAkA vasavo'STau vizvedevAstrayodaza, ___ " bAra sUrya, ATha vasu, tera vizvedeva, chatrIza tuSita (bauddha, jaina. patriMzat tuSitAcaiva paSTirAbhAsarA api. tuSita), sATha AbhAkhara (bau0 Abhassara ), vaseMne chatroza mAhArAjika patriMzadadhike mAhArAjikAzca te ubhe, (bau0 dAtummahArAjika ), agyAra rudra, ogaNapacAsa vAyu, cauda vaikuMTha, rudA ekAdazaikonapaJcAzad vAyavo'pare. daza suzarma ane vAra sAdhya ".-(a0 ci0 devakAMDa) caturdaza tu vaikuNThA suzarmANaH punardaza, sAdhyAzca dvAdazeyAdyA vizeyA gaNa devatAH" A prakAre judI judI saMkhyAmAM ane judA judA nAmo dvArA jaina, bauddha ane vaidikasaMpradAye devanA viSayamA vicAra karelo che te ja mAtra atre TAMkelo che. 1. mUlacchAyA:--gautama ! daza devA AdhipatyaM yAvat-viharanti. tadyathAH-camaro'surendraH, asurarAjaH; somaH, yamaH, varugaH, vaizravaNaH; balivairocanendraH,vairocanarAjaH; somaH, yamaH, varuNaH, vaizravaNaH. nAgakumArANAM bhagavan ! pRcchA? gAtama ! daza devA AdhipatyaM yAvat-viharanti, tadyathA:dharaNo nAgakumArendraH, nAgakumArarAjaH; kAlapAlaH, kolapAlaH, zailapAlaH. zaGkhapAlaH; bhUnAnando nAgakumArendraH, nAgakumArarAjaH; kAlapAlaH, kolapAlaH. zaGkhapAlaH, zailapAla:-anu. 1. ahIM mUbasUtramA sUtrakAre soma, yama, varuNa ane vaizramaNane lokapAla kalA che eTale (jevA ApaNe manuSya cha.e tevA) eka prakAranA deva kahA cha. e viSe atyaMta prAcIna niruktakAra ( jUo bha. pR. 49 TippaNa) zrIyAska je jaNAve che te A chaH somaH"somaH"... auSadhi e soma-('su' dhAtu uparathI 'soma' zabda bane che.) he "oSadhiH samaH-sunote:-yad enam abhipuNvanti." soma! abhiSavAelo evo tuM khAdiSTha ane madiSTha evI dhArA dvArA indane " svAdiSThayA madiSThayA pavakha soma! dhArayA indrAya pAtave sunaH" pIvA mATe jara-paDa." A uparathI ema jaNAya che ke, koi rasAtmaka padArthane ' soma' kahelo cha ane vaLI ema jaNAvelu cha ke, "na tasya ainAti kazcana adeva iti" " e somane kAi adeva-je deva na hoya te-khAi zakato nathI"-(yA0 ni-pR1 769-771) yama:" yamo yacchati-iti sataH" ___ " sarpa ane barAdi ( tAva vigere ) rUpe thaine jaMtu mAtrano nAza "yacchati uparamayati jIvitAt (taskara iva sarpa-jvarAdirUpo kare te yama" bhUnyA) sarva bhUtanAmam-yamaH" " agnirapi yama ucyate" "agnine paNa yama kahevAmAM Ave "-(yA. ni. pR. 732-, 733.) A uparathI ema kaLAya che ke, nAzaka-zaktine 'yama' zabda sUcave che. varuNa:"varuNaH-goti-iti'-" sa hi viyad vRNoti meghanAlena" "DhAke te varuNa" meghanA samUhadvArA AkAzane DhAMkanAro varuNa". (yA. ni. 712-713.) A uparathI ema samajAya che ke, varasAda sAthe saMbaMdha dharAvatA koi padArthane 'varuNa' kahevAmAM Avele che. 'vaizramaNa' zabda mATe e nirutAmA kAMda jaNA' nathI tema teno nirdeza paNa kayoM nathI. je (deva) arthamAM A jainasUtramA 'vaizramaNa' zabda vaparAelo che teja arthamAM cauddhapradhamAM paNa te zabda jaDI Ave che. jUo majjhimanikAya-sU0 37-aMka-5 (pR0 174 rA.) e ThekANe (e bauddhagraMthamA ) vaizramaNa viSa ghaj ramujI vRttAMta ApelaM che paNa ahI khAsa upayogI na hovAthI paDatuM mUkyuM che:-anu. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3. uddezaka 8. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. -jahA nAgakumAriMdANaM eAe battavvayAe neyavvaM evaM imANaM -jema nAgakumAronA iMdo saMbaMdhe e vaktavyatAthI jaNAdhu neyavvaM. suvaNNakumArANaM-veNudeve, veNudAlI, citte, vicitte, tema A devo saMbaMdhe paNa samajavu:-suvarNakumAranA upariocittapakkhe, vicittapakkhe. vijukumArANaM-harikaMta, harissaha, veNudeva, veNudAli, citra vicitra, citrapakSa ane vicitrapakSa-che. pabha, sappabha, pabhakaMta, suppabhakaMta. aggikumArANaM-aggisIha, vidyutkumAronA upario-harikAnta, harisaha, prabha, suprabha, prabhAaggimANava, teu, teusIha, teukaMta, teuppabha. dIvakumArANaM- kAnta ane suprabhAkAnta-che. agnikumAronA upario-agnisiMha, puNNa, visiTTa, rUa, rUaMsa, rUakaMta, rUappabha. udahiku- agnimANava, tejas , tejaHsiMha, tejaHkAnta ane tejaHprabha-che. mArANaM-jalakaMte, jalappabha, jala, jalarUa, jalakaMta, jalappabha. dvIpakumAronA upario-pUrNa, viziSTa, rUpa, rUpAMza, rUpakAMta disAkumArANaM amiagaI, amiavAhaNe, turiagaI, khippagaI, ane rUpaprabha-che. udadhikumAronA upario-jalakAnta, jalaprabha, sIhagaI, sIha vikkamagaI. vAukumArANaM, velaMba, pabhaMjaNa, kAla, jala, jalarUpa, jalakAnta ane jalaprabha-che. dikkumAronA mahAkAla, aMjaNa, riTTha. thaMNiakumArANaM-ghosa, mahAghosa, upario-amitagati, amitavAhana, tvaritagati, kSipragati, siMhaAvatta, viyAvatta, naMdiAvatta, mahAnaMdiAvatta. evaM bhAgiavvaM gati ane siMhavikramagati-che. vAyukumAronA upario-laMba' jahA asurakumArA. prabhaMjana, kAla, mahAkAla, aMjana ane riSTa-che. stanitakumAronA upario-ghoSa, mahAghoSa, Avarta, vyAvarta, naMdikAvarta ane mahAnaMdikAvarta-che. e pramANe badhuM asurakumAronI peThe kahe. -so0 kA0ci0 pa0 te0 rU0 ja0 tu. kA. A. -dakSiNa bhavanapatinA iMdronA prathama lokapAlonA nAmo AdyAkSare A pramANe che:-so-soma, kA-kAlavAla, ci-citrapa-prabha, te-tejas , rU-rUpa, ja-jala, tu-tvaritagati, kA, kAla ane A-Ayukta. 3. pra0--pisAyakumArANaM pucchA ? 3. pra0--he bhagavan ! pizAcakumAro upara adhipatipaNuM bhogavatA keTalA devo cha ? 3. u0-goyamA ! do devA AhevacaM, jAva-viharaMti, 3. u0-he gautama ! teo upara adhipatipaNuM bhogavatA taM jahAH yAvat-be be devo cha:-kAla ane mahAkAla, surUpa bhane kAle ya mahAkAle surUva-paDirUva-puNNabhade ya, pratirUpa, pUrNabhadra ane amarapati mANibhadra, bhIma ane mahAbhIma, amaravaI mANibhadde bhIme ya tahA mahAbhIme. kiMnara ane kiMpuruSa, satpuruSa ane mahApuruSa, atikAya ane kinnara-kiMpurise khalu sappurise khalu tahA mahApurise, mahAkAya, gItarati ane gItayaza, e badhA vAnavyantara devonA 'aikAya-mahAkAe gIaraI ceva gIajase. ee vANamaMtarANaM iMdro che. devANaM. joisiANaM devANaM do devA AhevaccaM jAva viharanti, taM -jyotiSika devonI upara adhipatipaNuM bhogavatA be be jahA-caMde ya, sUre ya. devo yAvat-vihare che:-caMdra ane sUrya, 4. pra0-sohammI-sANesu NaM bhaMte ! kappesu kai devA 4. pra0--he bhagavan ! saudharma ane IzAna karUpamA mAhavacaM jAva viharaMti ? adhipatipaNuM bhogavatA yAvat-keTalA devo rahe che ? 4. u0-goyamA! dasa devA jAva-viharaMti, taM jahA:-. 4. u0--he gautama ! tyAM adhipatipaNuM bhogavatA yAvat 1. mUlacchAyAH-yathA nAgakumArendrANAm anayA vaktavyatayA jJAtavyam , evam eSAM jJAtavyam , suvarNakumArANAm-veNudevaH, veNudAliH, citrA, vicitraH, citrapakSaH, vicitrapakSaH, vidyutkumArANAm-harikAntaH, harisahaH, prabhaH, suprabhaH, prabhakAntaH, suprabhakAntaH; agnikumArANAm-agnisiMhaH, agnimANavaH, tejaH, tejaHsiMhaH, tejaskAntaH, tejaHprabhA dvIpakumArANAm-pUrNaH, viziSTaH, rUpaH, rUpAMzaH, rUpakAntaH, rUpaprabhaH; udadhikumArANAmjalakAntaH, jalaprabhaH, jalaH, jalarUpaH, jalakAntaH, jalapramaH, dikkumArANAm-amitagatiH, amitavAhanaH, tUryagatiH, kSipragatiH, siMhagatiH, siMhavikramagatiH, vAyukumArANAm-velambaH, prabhajanaH, kAlaH, mahAkAlaH, aJjanaH, riSTaH, stanitakumArANAm-ghoSaH, mahAghoSaH, AvartaH, vyAvartaH, mandyAvartaH, mahAnandyAvartaH, evaM bhaNitavyam , yathA asurakumArAH, somaH, kAlapAlaH, citraH, prabhaH, tejaH, rUta(pa):, jalaH, tUryagatiH, kAlaH, AyuktaH pizAcakumArANAM pRcchA ? gautama! dvau devA AdhipatyaM yAvat-viharanti, tadyathA:-kAlazca mahAkAlaH surUpa-pratirUpa-pUrNabhadrAzva, amarapatiH maNibhadro bhImazca tathA mahAbhImaH. kinnaraH kiMpuruSaH khalu satpuruSaH khalu tathA mahApuruSaH, atikAyo mahAkAyo gItaratizcaiva gItayazAH-ete vAnavyantarANAM devAnAm . jyotiSkANAM devAnAM dvau devI AdhipatyaM yAvat-viharanti, tadyathAH-candrazca, sUryazca. saudharme-zAnayorbhagavan ! kalpayoH kati devA AdhipatyaM "mAvata-biharanti gautama | daza devA yAvat-viharanti, tayathAH-anu0 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka sakke deviMde, devarAyA; some, jame, varuNe, vesamaNe. IsANe daza devo rahe che:-deveMdra, devarAja zakra; soma, yama, varuNa, deviMde, devarAyA; some, jame, varuNe, vesamaNe. esA vattavvayA vaizramaNa ane deveMdra, devarAja IzAna; soma, yama, varuNa ane savvesu vi kappesu ee ceva bhANiavvA. je ya iMdA te ya bhA- vaizramaNa. e badhI vaktavyatA badhA ya kalpomA jANavI ane je NiyavvA. iMdro che te kahevA. -sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti. -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che ema kahI yAvat-vihare che. bhagavaMta-ajasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte tatiasaye aTThamo use sammatto. 1. devavaktavyatApratibaddha eva aSTamoddezakaH, sa ca sugama eva, navaram:-'so-kA-ci-pa-te-rU--ja-tu-kA-A' ityanenAkSaradazakena dakSiNabhavanapatIndrANAM prathamalokapAlanAmAni sUcitAni; vAcanAntare tu etAnyeva gAthAyAm , sA ceyam:-" some ya kAlavAle citta-ppabha teu taha rUe ceva, jala taha turiagaI akAle Autta paDhamA o." evaM dvitIyAdayo'pyanyUhyAH, iha ca pustakAntare'yamartho dRzyateH-dAkSiNAtyeSu lokapAleSu pratisUtraM yau tRtIya-caturthoM tau audIcyeSu, caturtha-tRtIyau-iti. 'esA vattavvayA savvesu vi kappesu ee ceva bhANiavva' ti eSA saudharmezAnoktA vaktavyatA sarveSvapi kalpeSu indranivAsabhUteSu bhaNitavyA, sanatkumArAdIndrayugmeSu pUrvendrA'pekSayA uttarendrasaMbandhinAM lokapAlAnAM tRtIya-caturthayorvyatyayo vAcya ityarthaH, tathaite eva somAdayaH pratidevalokaM yAcyAH, natu bhavanapatIndrANAm-iva aparApare. 'je ya iMdA te ya bhANiyanvA' zakrAdayo dazendrA vAcyAH, antime devalokacatuSTaye indradvayabhAvAt, bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre tRtIyazate aSTama uddezake zrIabhayadevasUriviracita vivaraNaM samAptam. 1. AThamA uddezakamA paNa deva saMbaMdhI ja vaktavyatA cha ane A (AThamo ) uddezaka sarala ja che. vizeSa e ke, [' so, kA, ci, pa, te, rU, ja, tu, kA, A,'] A ahIM kahela dasa akSarovaDe dakSiNa bhavanapatinA iMdronA prathama lokapAlanA nAmo sUcavyAM chaH so-soma, kA kAlavAla, ci-citra, pa-prabha, te-teja, rU-rUa, ja-jala, tu-turiyagai-tvaritagati, kA-kAla ane A-Autta-Ayukta bIjI vAcanAmAM to bIjI vAcanA. teM nAmone gAthAmAM ja jaNAyAM che, te A cha:-[ someM ya, kAlavAle, citta, ppama, teu, taha rUe ceva, jala taha turiyagaI ya kAle Autta bIjA pustakAM paDhamA u'] e pramANe bIjA vagere paNa jANavA. bIjA pustakamAM to A pramANe artha dekhAya chaH-dakSiNanA lokapAlomA pratyeka sUtramA je bIjA jado artha. ane cothA kahyA che, te ja uttaranA lokapAlomA cothA ane trIjA che. [ ' esA vattavvayA sabbesu vi kappesu ee ceva bhANiavva 'ti] e-saudharma ane IzAna saMbaMdhe kahelI-vaktavyatA iMdranA nivAsavALA badhA ya kalyomA kahevI. sanatkumArAdi iMdra-yugalo viSe pUrvanA iMdranI apekSAe uttaranA iMdra saMbaMdhI lokapAlomAM trIjo ane cotho ulaTI rIte kahevo. tathA dareka devalokamAM A 'soma' vagerene ja kahevA, paNa bhavanapatinA iMdronI peThe bIjA bIjA na kahevA. [je ya iMdA te ya bhANiyavvA'] zakra vagere dasa iMdro kahevA, kAraNa ke challA cAra devalokomA be iMdro che. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAnyoH dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA caaptmukhyH|| 1. mUlacchAyAH-zako deivendraH,devarAjaH; saumaH, yamaH, varuNaH, vaizravaNaH; IzAno devendraH, devarAjaH; somaH, yamaH, varuNaH, vaizravaNaH; eSA vaktavyatA-sarveSu api kalpeSu ete caiva bhaNitavyAH; ye ca indrAste'pi bhaNitavyAH. tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan / iti anu0 1. pra. chAyAH-somazca kAlapAlazcitraH prabhastejastathA rUpazcaiva, jalastathA kharitagatizca kAla AyuktaH prathamAstu-anu. . Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 9. rAjagRha.-iMdriyaviSayanA keTalA prakAra ?-pAMca-jIvAbhigama.-vihAra. 1. pra0-rAyagihe jAva--evaM vayAsI:-kaivihe gaM bhaMte! 1. pra0-rAjagRha nagaramAM yAvat-A pramANe bolyA ke:(so)iMdiyavisara paNNatte? - he bhagavan ! iMdriyonA viSayo keTalA prakAranA kahyA che ? 1. u0-goyamA / paMcavihe iMdiyavisae paNNatte, taM 1. u0--he gautama ! iMdriyonA viSayo pAMca prakAranA jahAH--sotidiyavisae jIvAbhigame joisiyauddesao neyavyo kahyA che, te A pramANe:-zrotraiMdriyano viSaya ityAdi. A saMbaMdhe apariseso. jIvAbhigama sUtramA kahelo Akho jyotiSika uddezaka jANavo. bhagavaMta-ajjasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte tatiasaye navamo udeso sammatto. 1. devAnAM cA'vadhijJAnasadbhAve'pi indriyopayogo'pi asti, ityata indriyaviSayaM nirUpayan navamoddezakam AhaH'rAyAgahe' ityAdi. 'jIvAbhigame joisiyauddesao neyavo' ti sa cAyam:--" soiMdiyavisaye, jAva- phAsiMdiyavisae; soiMdiyavisae NaM bhaMte ! poggalapariNAme kaivihe paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte, taM jahAH-subhisaddapariNAme ya, dubhisahapariNAme ya." zubhAzubhazabdapariNAma ityarthaH, " cakkhidiyavisae pucchA ? goyamA ! duvihe pannatte, taM jahAH-surUvapariNAme ya, durUvapariNAme ya. ghANiMdiyavisaye pucchA ? goyamA / duvihe paNNatte, taM jahA:-subhigaMdhapariNAme ya, dubhigaMdhapariNAme ya. evaM jibhidiyavisae, surasapariNAme ya, durasapariNAme ya. phAsidiyavisae pucchA ! suhaphAsapariNAme ya, duhaphAsapariNAme ya." ityAdi vAcyam. vAcanAntare caH-"iMdiyauvisae, uccAvaya-subhiNo" tti dRzyate, tatra indriyaviSayasUtraM darzitameva, uccAvayasUtraM tvevam:"se aiMNaM bhNte| uccAvarahiM saddapariNAmehiM pariNamamANA poggalA pariNamaMtIti vattavvaM siyA ? haMtA, goyamA!." ityAdi, 'subhiNo tti, idaM sUtraM punarevam:--" se jUNaM bhaMte / subhisaddapoggalA dubbhisadattAe pariNamaMti ? haMtA, goyamA !." ityAdi. . bhagavatsudharmakhAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre tRtIyazate navama uddezake zrIabhayadevamariviracitaM vivaraNaM samAptam. 1. mUlacchAyAH-rAjagRhe yAvat-evam avAdIta:-kati vidho bhagavan / (zrotra) indriyaviSayaH praaptH| gautm| pacavidhaH indriyaviSayaH prAptaH, tadyathAH-zrotrendriyaviSayo jIvA'bhigame jyotiSikodezako jJAtavyo'parizeSaH-anu0 1. pra.chAyAH-zrotrendriyaviSayaH, yAvat-sparzendriyaviSayaH. zrotrendriyaviSayo bhagavan / pudgalapariNAmaH katividhaH prajJaptaH ? gautama / vividhaH prAptaH, tadyathA:-surabhizadvapariNAmazca, durabhizadvapariNAmazca, 2. cakSurindriyaviSaye pRcchA! gautama! dvividhaH prajJaptaH, tadyathAH-surUpapariNAmaSa, dUrUpapariNAmazva, ghrANendriyaviSaye pRcchA! gautama! dvividhaH prajJaptaH, tadyathAH-surabhigandhapariNAmatha, durabhiyandhapariNAmatha. evaM jivendriyaviSayaH surasapariNAmaba, dUrasapariNAmazca sparzendriya viSaye pRcchA? sukhasparzapariNAmazca, duHkhasparzapariNAmazca. 3. indriyaviSayaH, uccAvaca-surabhI..4. tad nUnaM bhagavan ! ucA'vacaiH zadvapariNAmaiH pariNamamANAH pudgalAH pariNamanti iti vaktavyaM syAt / hunta, gautama | 5. tad nUnaM bhagavan / surabhizabdapurlA durabhizabdatayA pariNamanti ? hunta, gautama :-anu0 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.-uddezaka 9. 1. devone avadhijJAna hovA chata paNa iMdriyonA upayoganI jarUra rahe che mATe have iMdriyonA viSayonuM nirUpaNa karatrA A navamA uddezakane kahe che ke, ['rAyagihe ' ityAdi] ['jIvAbhigame joisiyauddesao neyavyo' ti] te A pramANe cha:-" zrotraiMdriyano viSaya ane yAvat-sparzaiMdriyano viSaya. he bhagavan ! zrotraiMdriyanA viSaya saMbaMdhI pudgalapariNAma keTalA prakArano kahyo che ? he gautama ! te be prakArano kahyo che, te A pramANeH-zubha zabdano pariNAma ane azubha zabdano pariNAma. cakSuiMdriyanA viSaya saMbaMdhe pUrva pramANe pUchaq. he gautama! te be prakArano kahyo che. te A pramANeH-sArA rUpano pariNAma ane naThArA rUpano pariNAma. nAsikA iMdriyanA viSaya saMbaMdhe pUrva pramANe pUchavaM. he gautama ! te be prakArano che. te A pramANeH-sugaMdhano pariNAma ane durgadhano pariNAma. e pramANe jIbha iMdriyano viSayaH sArA rasano pariNAma ane naThArA rasano pariNAma; vAcanAmA sparzaiMdriyano viSayaH sukharUpa-sArA-sparzano pariNAma ane dukharUpa-naThArA-sparzano pariNAma." ityAdi kahe. bIjI vAcanAmAM to [' iMdiya visae uccAvaya-subhiNo' tti ] A pramANe pATha che, teno arthaH iMdriyonA viSaya saMbaMdhI sUtra, uccAvacasUtra ane surabhisUtra ema traNe sUtro ahIM kahevA. temAM iMdriyonA viSaya saMbaMdhI sUtra to hamaNAM ja upara jaNAvyuM che. uccAvaca sUtra to A pramANe chaH "he bhagavan ! zuM uccAvaca zabdapariNAmobaDe pariNAma pAmatA pudgalo pariName che' ema kahevAya ? he gautama ! hA, ema kahevAya" ityAdi kahe. [subhiNo' ti] vaLI A sUtra A rIte cha:-" he bhagavan ! sArA zabdanAM pudgalo naThArA zabdapaNe pariName che ? he gautama ! hA e pramANe pariName che." ityAdi. juM sUtra. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAptamukhyaH // 1. jUo jIvAbhigama (pR0 373-374. sa0 ):-anu0 Jain Education international Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 3.-uddezaka 10. .rAjagRha,--camaranI sabhAo keTalI ?-traNa.-zamikA-caNDA-jAtA-yAvat-acyutasabhA.-vihAra.-- 1.pra0-rAyagihe jAva.-evaM vayAsI:--camarassa NaM bhaMte ! 1. pra0--rAjagRha nagaramA yAvat -A pramANe bolyA keH-- asuriMdassa, asuraraNo kai parisAo paNNacAo? he bhagavan ! asureMdra asurarAja camarane keTalI sabhAo kahI che ? 1. u0-- goyamA ! tao parisAo paNNattAo, taM jahAH-- 1. u0--he gautama ! tene traNa sabhAo kahI che. te A samiA, caMDA, jAyA. evaM jahANupuvIe jAva-acuo kappo. pramANe zamikA (zamitA), caMDA ane jAtA; e prakAre kramapUrvaka yAvat-acyuta kalpa sudhI jANavU. --sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti. -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che, ema kahI yAvat-vihare che. bhagavaMta-ajasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte tatiasaye dasamo uddese| sammatto. 1. prAg indriyANi uktAni, tadvantazca devA iti devavaktavyatAprativaddho dazama uddezakaH, saca sugama eva. navaram:-'samiya'tti samikA uttamatvena sthiraprakRtitayA samavatI, svaprabhorvA kopautsukyAdibhAvAn zamayati upAdeyavacanatayA iti zamikA, zamitA vAanuddhatA. 'caMDa ' ti tathAvidhamahattvA'bhAvena ISatkopAdibhAvAcaNDA, 'jAya 'tti prakRtimahattvavarjitatvenA'sthAnakopAdinA jAtatvAd jAtA, eSA ca krameNA'bhyantarA, madhyamA, bAhyA ca iti; tatrAbhyantarA samutpanna prayojanena prabhuNA gauravArhatvAdAkAritaiva pArzve samAgacchati, tAM cA'sau arthapadaM pRcchati, madhyamA tu ubhayathApyAgacchati, alpataragauravaviSayatvAt , abhyantaratayA ca AdiSTamarthapadaM tayA saha prabadhnAti-pranthibandhaM karoti ityarthaH; bAhyA tvanAkAritaivAgacchati, alpatamagauravaviSayatvAt , tasyAzcArthapadaM varNayatyeva.. tatra AdyAyAm:-caturviMzatirdevAnAM sahasrANi, dvitIyAyAm aSTAviMzatiH, tRtIyAyAM dvAtriMzad iti; tathA devIzatAni krameNA'dhyuSTAni, trINi, sArdhe ca dve iti. tathA taddevAnAmAyuH krameNa ardhatRtIyAni palyopamAni, dve, sAdhaM ceti; devInAM tu sArdham , ekam , tadadhaM ca iti; evaM balerapi. navaram:-devapramANaM tadeva catuzcatuHsahasrahInam , devImAnaM tu zatena zatena adhikam iti, AyurmAnamapi tadeva, navaram:-- palyopamAdhikamiti. evamacyutAntAnAm indrANAM pratyekaM tisraH parSado bhavanti-nAmataH, devAdipramANataH, sthitimAnatazca kacit kiJcid bhedena bhedavatyaH-tAzca jIvAbhigamAda avaseyAH. zrIpaJcamAGgasya zataM tRtIyaM vyAkhyAtamAzritya purANavRttI; zakto'pi gantuM bhajate hi yAnaM pAnthaH sukhArtha kimu yo na zaktaH / .-mUlanchayA:-rAjagRhe yAvat-evam avAdIta:-camarasya bhagavan ! asurendra sya, asurarAjasle kati parSadaH prajJaptAH? gItama / tilaH parSadaH prajJaptAH, tadyathA-zamikA(zamitA), cA, jAtA; evaM yathA''nupUryA yAvat-acyutaH kalpaH, tadevaM bhagavan ! tadevaM bhagavan ! iti:-ana. . Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 3.--uddezaka 10. 1. AgaLanA uddezakamAM iMdriyo saMbaMdhe hakIkata jaNAvI che ane devo paNa iMdriyovALA hoya che mATe have A dasamA uddezakamAM deva saMbaMdhI samikA. vaktavyatA kahevAnI che. A uddezaka to sarala ja che. vizeSa e ke, ['samiya' ti] samikA-potAnA uttamapaNAne lIdhe sthira svabhAvavALI zamitA. hovAthI samatAvALI athavA potAnA uparie karela kopa ke utAvaLa vagere bhAvone, mAnya vacanavALI hovAthI zAMta karI denArI, athavA zamitAcaDA. tochaDAI vinAnI-uddhata nahIM te. [ 'caMDa ' tti ] tevA prakAranI moTAI na hobAthI sAdhAraNa kopAdikanA prasaMgamAM paNa bolI nAkhanArI te caMDA. jAtA. [ 'jAya ' tti ] moTAIvALo svabhAva na hovAthI kopa vagare bhAvone asthAne ( aNaavasare-vagara prayojane) bhajavanArI te jAtA. evaNe sabha kramapUrvaka abhyaMtarA, madhyamA ane bAhyA che-samikA abhyaMtara sabhA che, caMDA vacalI sabhA che ane jAtA bahAranI sabhA che. temAMnI abhyaMtara sabhAnI rItabhAta A chaH jyAre uparine ( svAmIne) kAMDa paNa prayojana hoya ane te Adara pUrvaka abhyaMtarasabhAne bolAve tyAre ja te Ave che ane sabhAnI beThaka thayA pachI te upari te sabhAne potArnu prayojana kahI dekhADe che. tema karavAnU kAraNa-te sabhA gaurava-moTAi-ne yogya che. vacalI sabhA to upari bolAve ke na bolAve. to paNa Ave che, kAraNa-tenI moTAI thoDI ochI che. te vacalI sabhAnI beThaka thayA pachI-upari, abhyaMtara sabhA sAthe thaela vArtAlApane jaNAve che ane te saMbaMdhe gAMTha vAle che-nakkI kare che. bAhya samA to bolAvyA vinA ja cAlI Ave che, kAraNa tenI moTAi ghaNI ochI che. te bAhya sabhAnI beThaka thayA pachI-upari, AgaLa thayelA vArtAlApane mAtra varNave che. temA prathama sabhAmAM sadonI saMkhyA 24000 devo sabhAsada che, bIjI sabhAmA 28000 devo sabhAsada che ane trIjI sabhAmA 32000 devo sabhAsada che. prathama sabhAmA 350 ___ ane AyuSya. devIo, vacalI sabhAmA 30. devIo ane chellI sabhAmA 250 devIo sabhAsada che. prathama sabhAnA devonI AvaradA 2 // palyopamanI, bIjI sabhAnA devonI AvaradA 2 palyopamanI ane chellI sabhAnA devonI AvaradA 1 // palyopamanI che. prathama sabhAnI devIonI AvaradA 1||plyopmnii, bIjI sabhAnI devIonI AvaradA 1 palyopamanI ane chellI sabhAnI devIonI AvaradA // palyopamanI che. e pramANe bali saMbaMdhe paNa jANaq. vizeSa e ke, sabhAsada devonI saMkhyA je upara jaNAvI che, temAMthI cAra cAra hajAra sabhAsada ochA karI nAkhavA ane devIonI saMkhyA je upara jaNAvI che temA so so devIo umeravI. AvaradAnuM pramANa paNa pUrva pramANe ja jANavU, vizeSa e ke, palyopamathI vadhAre jANavU. e pramANe acyuta sudhInA pratyeka iMdrone traNa sabhAo hoya che, te sabhAonAM nAmo, teomAMnA sabhAsado-devo ane devIonI saMkhyA tathA te badhAMnI AvaradAna mApa; jIvAbhigama. evaNe bAnAM koi ThekANe thoDA thoDAM judAM che. e traNe sabhAonI hakIkata jIvAbhigama nAmanA upAMgathI jANavI. zrIpaMcamAMge zataka tRtIya vyAkhyAyu AzrIne purANavRtti, chatA baLe gADaM dhare pravAsI jAvAne saukhya nabaLAnuM to zuM! tRtIya zataka samApta beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH saguNAnAM para kRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro pAhako dAnti zAntyoH dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAptamukhyaH / / 1. jUo jIvAbhigama (pR0 164-174 tathA 388-390. sa.):-anu. . Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 4.-uddezaka 1-2-3-4-5-6-7-8. saMgrahagAthA.-IzAnanA lokapAlo keTalA ?-soma, yama, varuNa ane vaizravaNa.-lokapAlonI vimAno keTalAM ?-sumana, sarvatobhadra, valgu ane suvalgu.-sumana ... kA AyuM :-zAnAvataMsakanI pUrva.-vAre vimAnanA cAra uddeza.-sthitibheda.-rAjadhAnI. A cothA zatakamAM daza uddezaka che. temAM cAra uddezakamA - cattAri vimANehiM catvAri ya hoti rAyahANIhiM, vimAna saMbaMdhI hakIkata che, vIjA cAra uddezakamAM rAjadhAnI saMbaMdhI neraIe lessAhi a dasa uddesA pautthasaye.. hakIkata che ane eka uddezaka nairayiko saMbaMdhe che tathA eka uddezaka lejhyA saMbaMdhe che--e rIte A zatakamA daza uddezaka che. gohA: IzAna iMdrano parivAra. 1. pra0--rAyagihe nayare jAva-evaM vayAsI:-IsANassa NaM 1. pra0--rAjagRha nagaramAM yAvat--A pramANe bolyA ke:bhaMte / deviMdassa, devaraNoM kai logapAlA paNNattA? he bhagavan ! deveMdra devarAja IzAnane keTalA loka 1. mUlacchAyA:-gAthA:-catvAro vimAnaizcatvArazca bhavanti rAjadhAnIbhiH, nairayiko lezyAbhizca daza uddezaHzcaturthazate. rAjagRhe nagare yAvatevam avAdIta:-IzAnasya bhagavan ! devendrasya, devarAjasya kati lokapAlAH prajJaptA:-anu0. 1. A sUtramAM-atyAra sudhImA bhane have pachInAM zatakomA-ApaNe aneka sthaLe 'iMdra' zabdano prayoga thaelo johae chIe. prAyaH saghaLe ThekANe eiMdrane ' deviMda'-devono iMdra ane ' devarAya ' devono rAjA-e be vizeSaNo lAgelo jovAmAM Ave che. AthI vadhu, jyAre ApaNe jJAtanaMdanayogIzvaranuM jIvana-caritra sAMbhaLIe chIe tyAre temAM-janma, niSkramaNa (dIkSA) ane dharmacakrapravartanAdinA prasaMgomA tathA temanA udmastha-vihAranA prasaMgomA aneka sthaLe A 'iMdra' ane tenA devAdi parivArane paNa joie chIe-ApaNA pArANika paddhatie graMtha-racanArAo e iMdane-'jaina'-jaNAve che ane te uparAMta ene caturvidha saMghano rakSaka paNa TharAve che-iMdra saMbaMdhe enI lIlA ane samRddhinA uDekhone bAda karatA jaina graMthoe viSe upara jaNAvyA karatI vizeSa prakAza nAkhI zakatA nathI-tema vauddha graMtho paNa e viSe (iMdra viSe) lagabhaga evaM ja bhalatuM varNana Ape che. mAtra vizeSatAmAM tene 'bauddha' hovAna sUcace che. e viSe eka TippaNa AgaLa (juo-pA-39 1. TippaNa) jaNAvI gayo chu ane bauddha graMthamA AvatuM iMdrane lagatuM keTaluka upayogI lakhANa ahIM paNa umeruM chuH "iti ha bhikkhave| paTisaMcikkhato appossukatAya citaM namati, (bhagavAna buddha kahe chaH) no dhammadesanAya. atha kho bramhuno saharatissa mama cetasA cetoparivitakaM "he bhikssuo| e pramANe sArI rIte samajyA pachI (mAre) citta anyAya etadahosi-nassati vata bho lokoxxx atha kho bhiksave! AtmAnI utsukatA tarapha name che-baLe cha paNa dharmanA upadeza mATe nahi. pramhA sahapati ekasaM uttarAsaMgaM karitvA yenA'haM tena'ali paNAmevA meM have sahapati (jaina zabda 'sohammapati')brahmAne mAro upalo vicAra etadavoca-'desetu bhaMte ! bhagavA dhamma, saMti sattA appa-rajakkha-jAti- jaNAyA pachI ema thayuM ke ( jo bhagavAna dharmano upadeza nahi kare ) to kA assavanatA dhammassa parihAyaMti-bhavissati dhammassa ajJAtAro ti." lokono nAza thaze. have he bhikssuo| e sahapati brahmA eka khabhA tarapha khesa karIne je tarapha huM chu te tarapha AvI hAtha joDI-praNAma-karI A pramANe bolyoH he bhagavan ! Apa-bhagavAna-dharmano upadeza karo-prajA dharma rahita ane ajJAna thai jaze" -(ma.pR0 119. rA.) .A'ullekhamA sahapati brahme bhagavAna buddhane dhamApadeza devAnI vinaMtI karI che-jainomA paNa Aja jAtanI vinatInI noMdha maLI Ave che-bAno kSesa khiMbAno ana praNAma karavAno ullekha to jainonA e AtanA uDekha sAthe barAbara maLI rahe che, Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 4.-uddeza -8. 1. u0-goyamA! cattAri logapAlA paNNattA, taM jahA:- 1. u0-he gautama | tene cAra lokapAlA kahyA che. te A some, jame, vesamaNe, varuNe. pramANe:-soma, yama, vaizramaNa ane varuNa. 2. pra0-eesi NaM bhaMte ! logapAlANaM kai vimANA paNNattA ? 2. pra0--he bhagavan ! e lokapAlone keTalA vimAno kahyAM che ? 2. u0-goyamA ! cattAri vimANA paNNattA, taM jahA:- 2. u0-he gautama ! teone cAra vimAno kahyAM che. te sumaNe, savvaobhade, vaggU, suvaggU. __ A pramANeH-sumana, sarvatobhadra, valgu ane suvalgu. 3. pra0--kahiNaM bhaMte ! IsANassa deviMdassa, devaraNNo 3. pra0-he bhagavan ! deveMdra devarAja IzAnanA soma somassa mahAraNo sumaNe nAmaM mahAvimANe paNNatte ? mahArAjAnuM sumana nAmanuM mahAvimAna kyAM kayuM che ? 3. u0-goyamA ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pabvayassa uttare 3. pra0-he gautama ! jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA maMdara parvatanI NaM imIse rayaNappabhAra puDhavIe jAva-IsANe NAma kappe paNNatte, uttare A ratnaprabhA pRthivI yAvat-IzAna nAme kalpa kahyo che. tattha NaM jAva-paMca vaDeMsayA paNNattA, taM jahA:-aMkavaDeMsaye, phali- temAM yAvat-pAMca avataMsako kahyA che. te A pramANe:-aMkAva __ " yo brahmAnaM paripucchati sudhammAyaM abhito sabhaM" "sudhI sabhAmAM je brahmAne paripUche che" (ma. pR0 228 rA.) ___A ullekhamA brahmAne 'sudharma:-sabhA' hovArnu jaNAvyuM che-jaino paNa zaka iMdrane sudhI-sabhAno svAmI kahe che ane e uparathI ene 'saudharmapati ' paNa kahevAmAM Avelo che. ___ "evaM me su-ekaM samayaM bhagavA sakesu viharati kapilavatthurisaM nigrodhA. "meM ema sabhaLaguMche (ke)-eka vakhata bhagavAn (buddha) zAkyadezamA rAme. atha sro bhagavA pubahasamayaM nivAselA pattacIvara AdAya kapila- kapilavastu gAmanA nyagrodhArAmamAM vicaratA hatA. have bhagavAn pUrvAhano vatthu siMDAya pAvisi xxx yena mahAvanaM tenupasaMkami - daMDapANi pi samaya bItAbI pAtra ane vastrane laine (moDA baporanA bhAgamAM) kapilavastu kho sako jaMghAvihAra anucaMkamAno yena bhagavA tenupasaMkami." ga:mamA bhikSAmATe peThA 4 pachI je tarapha mahAvana hatu tyAM gayA. e vakhate daMDapANi (jai. vajrapANi) zaka paNa page cAlato cAlato jyA bhagavAna che tyAM Avyo." -(ma0 pR. 77 rA.) "evaM me suna- eka samaya bhagavA sAvasthiya viharati pudhArAme migA. " meM ema sAMbhaLyuM che ( ke )-eka vakhata bhagavAna zrAvastI ( savaya ) ramAtupAsAdeM. artha kho'sako devAnAmaMdo yena bhagavA tenupasaMkami." nagaramA migAramAtu-prAsAdamAM-pUrvIrAmamA vicare che. have devono iMdra (jai0 deviMda ) zaka paNa jyAM bhagavAna che tyo Avyo" -(ma. pR0 172 rA.) A bane ullekhomAM iMdranuM zrIbuddha pAse jaq varNavyuM che. ATalA thoDA uThekho uparathI ApaNe kaLI zakIroM ke, jaina ane bauddha sAhityane ghaDanArA puruSoe iMdrane potapotAnA iSTa puruSa pAse nana batAvyo che ane vAraMvAra teonI sevAmA rAkhyo che-paNa A uparathI 'iMdra' koNa cha ? zuMe jaina che ? vA bauddha che? e kAi kaLo zakAtuM nathI-ATalaM cokasa jaNAya che ke, e e ullekho lakhanArA 'iMdra' ne koi viziSTa vyaktirUpe jarUra mAnatA jaNAya che. have * iMda' viSe e bane saMpradAyanA ullekho karato vizeSa prAcIna evA zrIyAskano abhiprAya paNa tapAsIe. zrIyAska potAnA nirutamA (pU. 417-19)'iMda' zabdanI aneka vyutpattio Ape che-je A pramANe che:"irA dRNAti-iti vA" "irAm anaM. brIDAdi, dRNAti vidArayati" (1) "ga eTale vrIhi vigere anna-tene phADI nAkhe te irAdAra-iMdra" (1) "ira dadAti-iti vA" " yo varSadvAreNa irAm anaM dadAti " (2) "varasavAvarA je annane Ape te irAda-iMdra" (2) " irAM dadhAti-iti vA" (3) " annane ghAraNakare te irAdha-indra" " irA dArayate-iti vA" (4) " irAne phADe te iMdra" (4) " irA dhArayate-iti vA" (5) " irAnu dhAraNa kare te iMdra" (5) "indave dravati--iti vA" (6) " iMdu mATe je drave-jare-te iMdudva iMdra" (6) "indau ramate-iti vA" (7) " indumA rame te indura-indra" (7) "indhe bhUtAni-iti vA (4) "bhUtIne pradIpta kare te indha indra " (8) " idaMkaraNAd-iti AgrayaNaH " (9) "Ano karanAra te idaMkara-iMdra " ema aprAyaNa kahe che (9) " idaMdarzanAt-iti ApamanyavaH " (1.) " Ano jonAra te idaMdazI iMdra" ema Apamanyuo kahecha (10) "AdarayitA ca yajvanAm" (11) " yajvAnono Adara karanAra te dra" (11) A ullekhomA zrIyAske 'indra' zabdano bhAva vizeSa suspaSTa karavA enI aneka prakAranI (potAnI ane bIjAnI paNa) vyutpattio jaNAvI cheAmAM kyAMya iMdra mATe deveMdra, pAkazAsana, daMDapANI ke vajrANInA bhAvanI gaMdha paNa AvatI nathI mATe pAThako 'indra' zabdanA suspaSTabhAvane zrIyAskanA ullekhathI kadAca oLakhI zake kharAH-anu. - 1. mUlacchAyAH-gautama | catvAro lokapAlA: prajJaptAH, tadyathAH-somaH yamaH, vaizramaNaH, varuNaH. eteSAM bhagavan ! lokapAlAnAM kati vimAnAH prajJA ? gautama | catvAro vimAnAH prajJaptAH, tadyathA:-sunanaH, sarvatobhadraH, valguH, suvalguH. kutra bhagavan / IzAnasya, devendrasya, devarAjasya somasya mahArAjasya sumaneA nAma mahAvimAnaM prajJaptam ? gautama | jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya uttare'syAH ramaprabhAyAH pRthivyAH yAvatIzAno nAma kalpaH prajJaptaH, tatra yAvat-paca avataMsakAH, prAptAH, tadyathAH-arakAvataMsakaH-anu. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 4.dezaka 18. bhagavaMsudharmasvAmipraNIta bhagavatI sUtra. 131 DeravaNacaMDesa jAyarUpasamajhe IsApaye; tassa taMsaka, sphaTikAvataMsaka, ratnAvataMsaka ane jAtarUpAyasaMkhapha, e NaM IsANavaDeMsayassa mahAvimANassa puratthimeNaM tiriyamasaMkhejjAI cAre avataMsakonI bacce IzAnAvataMsaka che. te IzAnAvataMsaka sahassA bIIcA tattha NaM IsANarasa deviMdassa, devaraNNo nAmanA mahAvimAnanI pUrve tira asaMkhyeya hajAra yojana mUlyA somasta mahAraNNo sumaNe nAmaM mahAvimANe paNAce aterasa pachI ahI deveMdra devarAja IzAnanA soma mahArAjAnuM sumana jobhaNa0, jahA sapharasa bacavyA tadbhasame sahA IsANassa vi nAmanuM mahAvimAna kahAM che. teno AyAma ane viSkaMbha sADA bAra jAna apaniA sammA. lAkha yojana che, ityAdi badhI vaktavyatA trIjA zatakamAM kahelI zakranI vaktavyatAnI peThe ahIM IzAnanA saMbaMdhamAM paNa kavI. ane yAvat AlI arcanikA sudhI kahevI. cauNhaM vi logapAlANaM vimANe vimANe uddesao, caUsuvi vimANesu cattAri udesA aparisesA, nagaraM ThiIe nAgataM :---- Adi duma vibhAgUNA paliyA paNayasta hoti do cepa do satibhAgA varuNe paliyama hAvaccadevANaM. 3 1. tRtIyazate prAyeNa devAdhikAra ukta, ataH prAyastadadhikAravadeva caturtha zatam tasya punarudezakAryAdhikArasaMgrahAya gAthA' cattAri ' ityAdi vyaktArthA; ' acaNia ' tti siddhAyatane jinapratimAdyarcanam abhinavotpannasya somA''khyalokapAlasya iti. 1. prIjA zatakamA ghaNI sarI hakIkata devo saMbaMve ja jagAtrI he, tethI cothA zatakamAM paNa ghaNI kharI hakIkata tethI ja jaNAvavAnI che. cothA zatakanA uddezakomAM kayA kayA viSayo saMbaMdhe carcA karavAnI che e vAtane jaNAvanArI gAthA A he : -- [ ' cattAri ' ityAdi. ] e cAre gAthAno artha paNa spaTa che. [abaNi 'ti] ardhanikA tAjA janmelA soma nAmanA lokapAladvArA siddhAyatana mAM rahelI jinapratimA vagerenuM pUjana arthani - 1. pra0 u0 pAnI pi cacAri udesA mANiavvA, jAna mahidIe, jAva- varuNe mahArAyA. BOLJ 66 e rIte cAre lokapAlonA pratyeka vimAnanI hakIkata pUrI dhAya eka eka udezaka jANavo-cAre vimAnanI hakIkata pUrI tAM pUrA cAre udezaka samajavA vizeSa e ke, sthitiAvaradA-mAM bheda samajavo-AdinA benI-somanI ane yamanI - AvaradA traNa bhAga UNA pasyopama jeTalI che, vaizramaNanI AvaradA popanI che ane varuNanI AvaradA vraNa bhAga sahita ye pahayopamanI che. tathA apatyarUpa devonI AvaradA eka palyopamanI che. 1 rAjadhAnIo. bhagavaMta ajjasummasAmipaNIe sirIbhagavaI sute cautthasaye paDhamAdia udesA sammattA. " 1. rAyahANIsuvicacAri uddesA bhANiacchA' te caivam:-" kehiM NaM te! IsANassa deviMdarasa, devaraNNo somarasa mahAraSNo sogA nAma rAyahAnI paNNattA goyamA ! sumaNastra mahAyimANassA Ahe, sapavisaM0 " ityAdi pUrvoktAnusAreNa jIvAbhigamoktavijayarAjadhAnIvarNakAnusAreNa ca ekaika udezako'nyetavya iti nanu etA rAjadhAnyaH kila somAdInAM zakrasya, IzAnasva sambandhinAM kheokapAlAnAM pratyekaM catatra ekAdaze kuNDaDavarAbhidhAne dvIpe dvIpasAgarazayAM pate uktaM hi tat saMgrahiNyA:kuMDelanagara abhitarapAse hoMti rAyahANIo, solasa uttarapAse solasa puNa dakkhiNe pAse. jA uttareNa solasa tAo IsANalogapAlANaM, sakkasta logapAlANaM dakkhiNe solasa havaMti." 1. pra0 u0- rAjadhAnI onA saMbaMdhAM paNa eka eka rAjadhAnI saMbaMdhI hakIkata pUrI thatAM eka eka uddezaka pUro samajatro ane e rIte rAjadhAnIonA saMbaMdhe cAra uddezaka pUrA samajavA, yAvate ne varuNa mahArAjA moTI va che. 1. mUlacchAyAH sphaTikAvataMsakaH, ratnAvataMsakaH, jAtarUpAvataMsakaH, madhye IzAnAvataMsakaH; tasya IzAnAvataMsakasya mahAvimAnasya paurastyena tiryag asaMkhyeyAmi yojanasAni vyatitra tatra IsAgasya devendrasya devarAjasva somasya mahArAjasya sumano nAma mahAvimAnaM tam arthatrayodazayojanam0, baghA zakasya vacantA tathA IzAnasyApi yAvadanikA gAr3A. caturNAm api chokapAlAnAM vimAne vimAne uddezakaH api vimAneSu catvAraH uddezA aparizeSAH, navaram-sthityAH nAnAtvamH Ayau dvau tribhAgonau palyopamau dhanadasya bhavato dvau caiva dvau satribhAgoM varuNaH palyopamaM yathA'patyadevAnAm. 2. rAjadhAnISu api catvAro uddezAH bhaNitavyAH, yAvat-maharSikaH, yASat - varuNo mahArAjaH - anu0 1. pra0 chAyA : - kutra bhagavan ! IzAnasya devendrasya devarAjasya somasya mahArAjasya sonA nAma rAjadhAnI prajJaptA ! gautama! sumanasya mahAvimAnasyA'dhaH, sapakSe0 2. kuNDalanagasyA'bhyantarapArzve bhavanti rAjadhAnyaH, SoDaza uttarapArzve SoDaza punardakSiNe pArzve. yA uttarasyAM SoDaza tA lokapAlAnAm ekasa sokapAlAnAM dakSiNA po bhavantiH anu " m Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 4. uddezaka 1-8. etAzca somaprabha-yamaprabha-vaizramaNaprabha-varuNaprabhAbhidhAnAnAM parvatAnAM pratyekaM catasRSu dikSu bhavanti, tatra vaizramaNanagarIrAdau kRtvA'bhihitam: " maijjhe hoi cAuNhaM vesamaNapabho naguttamo selo, raikarayapavvayasamo unhu-catta-vikkhaMbhe. tassa ya naguttamassa u caudisiM hoti rAyahANIo, jaMbadIvasamAo vikkhaMbhAyAmao tAo. putreNa ayalabhaddA samakasA-(samukkasA ) rAyahANI dAhiNao, avareNa U kuberA dhaNappabhA uttare pAse. eeNeva kameNaM varuNassa hoMti avarapAsammi, varuNappabhaselassa vi cauddisiM rAyahANIo. puvveNa hoi varuNA varuNapabhA dakkhiNe disIbhAe, avareNa hoi kumuA uttarao puMDaragiNIA. eeNeva kameNaM somassa vi hoMti avarapAsammi, somappabhaselassa vi caudisiM rAyahANIo. puvveNa hoi somA somappabhA dakkhiNe disIbhAe, sivapAgArA avareNa hor3a naliNA ya uttarao. eeNeva kameNaM aMtakarassa vi ya hoMti avareNaM, samavittippabhaselassa caudisiM rAyahANAMo. puvveNa U visAlA ativisAlA o dAhiNe pAse, sejappabhA'vareNaM a muA puNa uttare pAse." iti. iha ca granthe saudharmAvataMsakAd IzAnAvataMsakAca asaMkhyeyayojanakoTI~tikramya pratyekaM pUrvI didikSu sthitAni yAni sandhyAprabhAdIni sumanaHprabhRtIni ca vimAnAni, teSAmadho'saMkhyAtA yojanakoTIravagAhya pratyekamekaikA nagaryuktA, tataH kathaM na virodha iti ? atrocyateHanyAstA nagaryaH, yAH kuNDale'bhidhIyante, etAzcA'nyA iti; yathA zake-zAnAgamahiSINAM nandIzvaradvIpe, kuNDaladvIpe ca. bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre caturthazate prathamAdiaSTama-uddezake zrIabhayadevasUri viracitaM vivaraNaM samAptam. 1.['rAyahANIsu vi cattAri uddesA bhANiavvA' ] rAjadhAnIo saMbaMdhe cAra uddezaka kahevA. te A pramANe:-" he bhagavan ! deveMdra, devarAja IzAnanA soma mahArAjAnI somA nAmanI rAjadhAnI kyA AvI-kahI-che ? he gautama ! (te rAjadhAnI) sumana nAmanA mahAvimAnanI jIvAbhigama. barAbara nIce che. " ityAdi badhuM AgaLa kahyA pramANe ane jIvAbhigamamAM kahelA vijayarAjadhAnInA varNakane anusAre kaheQ-te rIte eka eka dvIpasAgara- rAjadhAnI saMbave eka eka uddezaka ema cAra uddezaka kahevA. zaMH-dvIpasAgaraprajJaptimA ema saMbhaLAya cha ke, zakra ane IzAna iMdranA soma vagere prApti. lopAlonI eka ekanI cAra cAra rAjadhAnIo agyAramA kuMDalavara nAmanA dvIpamA che. saMgrahaNImA te saMbaMdhe kathu cha ke- kuMDala nAmanA parvatanA aMdaranA paDakhAmA uttaranI bAjue soLa ane dakSiNanI bAjue soLa-ema vadhI maLIne batrIza-rAjadhAnIo che. je soLa rAjadhAnIo uttaranI bAjue che te IzAna iMdranA lokapAlonI che ane je soLa rAjadhAnIo dakSiNanI bAjue che te zaka iMdranA lokapAlonI che. "e badhI rAjadhAnIo somaprabha, yamaprabha, vaizramaNaprabha ane varuNaprabha nAmanA pahADonI (eka eka pahADanI) cAra cAra dizAmAM che. temAM vaizramaNanI nagarIone AdimA rAkhIne kahyu cha ke--" cAre rAjadhAnIonI vacovaca vaizramaNaprabha nAmano pahADa che-te pahADa sarva pahADomA uttama-che ane teno udvedha, uMcAI ane vistAra ratikara nAmanA parvatanI sarakho che. te nagottamanI cAre dizAomA cAra rAjadhAnIo che-teonI laMbAI ane pahoLAI jaMbUdvIpa jeTalI che. pUrva dizAmAM acalabhadrA nagarI che, dakSiNa dizAmAM samutkarSA nagarI che, pazcima dizAmAM kuberA ane uttaranA paDakhAmA dhanaprabhA nagarI che. e ja kramavaDe varuNaprabha nAmanA pahADanI bIjI bAjura-pazcime cAre dizAmA varuNanI cAra rAjadhAnIo che-pUrva dizAmA varuNA, dakSiNa dizAmAM varuNaprabhA, pazcimamA kumudA ane uttaramA puMDaragiNiA nagarI che. e ja kramavaDe somaprabha nAmanA pahADanI bIjI bAjura-pazcime cAre dizAmAM somanI cAra rAjadhAnIo che-pUrva dizAmA somA, dakSiNa dizAmA somaprabhA, pazcimamAM shivpraakaar| ane uttaramA nalinA nagarI che. e ja kamavaDe samavartiprabha nAmanA pahADanI bIjI bAjue-pazcime cAre dizAmA yamanI cAra rAjadhAnIo che-pUrva dizAmAM vizAlA, dakSiNa dizAmAM ativizAlA, pazcimamAM zayyAprabhA ane uttaramA mudA nagarI che" e pramANenI hakIkata dvIpasAgara prajJaptimA che tyAre A graMthamAM e rAjadhAnIo saMbaMdhe jaNAvyuM che ke, sIdharmAvataMsakathI ane IzAnAvataMsakathI asaMkhya koDa jojana dUra gayA pachI je, pUrva vagare dizAomAM-eka eka dizAmA rahelAM saMdhyAprama vigare ane sumanaHprabha vigere vimAno che te bimAnonI nIce asaMkhya koDa jojana avagAyA pachI te eka eka vimAnanI nIce eka eka nagarI kahI che. samAdhAna. to rAjadhAnIo viSenI pUrvanI hakIkata ane A graMthamAM kahelI hakIkata maLatI nathI AvatI, mATe temA virodha kA na hoya ? samA-je nagarIo kuMDaladvIpamA che te jUdI che ane je nagarIo A graMthamA jaNAvI che te paNa jUdI che, mATe virodha AvavAnuM kAraNa nathI. jema zaka ane IzAna iMdranI paTTarANIonI nagarIo naMdIzvara dvIpamA che ane kuMDala dvIpamAM paNa che tema ahIM paNa samajavU. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAptamukhyaH / / 1. pra. chAH-madhye bhavati caturNA vaidhamaNaprabho sagottamaH zailaH, rati karakaparvatasamaH udvedho-dhatva-viSkambhe. tasya ca nagottamasya tu caturdizi bhavanti rAjadhAnyaH, jambUdvIpasamA viSkambhA''yAmatastAH. pUrvasyAm acalabhadrA samutkaSI rAjadhAnI dakSiNataH, aparasyAM tu kuberA dhanaprabhA uttarasminu pArzve. etenaiva krameNa varuNasya bhavanti aparapAvaM, varuNaprabhazailasyA'pi caturdizi rAjadhAnyaH. pUrvasyAM bhavati varuNA varuNaprabhA dakSiNe dizAbhAge. aparasyAM bhavati kumudA uttarataH puNDarikiNI. etenaiva krameNa somasyA'pi bhavanti aparapArve, somaprabhazailasyA'pi caturdizi rAjadhAnyaH, pUrvasyAM bhavati somA somaprabhA dakSiNe digbhAge, zivaprAkArA'parasyAM bhavati nalinA cottarasyAm. etenaiva kamega antakarasyA'pi ca bhavanti aparasyAm, samavartiprabhazailasya caturdizi rAjadhAnyaH, pUrvasyAM tu vizAlA ati vizAlA tu dakSiNe pArthe, zampAprabhA'parasyAm ca mudA punaruttare pArzva-anu0 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zataka 4.-uddezaka 9. narayikomA je pedA thAya te narayika ke anerayika ?-prazApanAnA lezyApadanA trIjA uddezanI vaktavyatA. 1. pra0-nehae NaM bhaMte ! . neraiesa uvavajjai, aneraie neraiesu uvavajjai ? . 1. u0-panavaNAe lessApae taio uddesao bhANiyavyo, jAva-nANAI. 1. pra0--he bhagavan / nairayika hoya te, nairayikomA utpanna thAya ke anairayika hoya te, nairayikomA utpanna thAya ? 1. u0-he gautama! prajJApanA sUtramA kahelA lezyApadano trIjo uddezo ahIM kahevI ane te yAvat-jJAnonI hakIkata sudhI kahevo. bhagavaMta-ajasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsute cautthasaye navamo uddeso sammatto. 1. anantaraM devavaktaMvyatA uktA, atha vai.kreyazarIrasAdhAd nArakavaktavyatApratibaddho navama uddezaka ucyate, tatra idamAdisUtram:* neraie NaM' ityAdi, 'lessApae 'tti saptadazapade, 'taio uddesao bhANiyavyo' ti. kvacid dvitIyaH' iti dRzyate,.sa cA'papATha iti; sa caivam:-" goyamA ! neraie neraiesu uvavajai, no aNeraie Neraiesu uvavajjada" ityAdi. ayaM cAsyArthaH'naireyiko nairayikeSu utpadyate, na punaranairayikAH kathaM punaretat ? ucyateH-yasmAd nArakAdibhavopaprAhakama prathamasamayasaMvedanakAla eva nArakAdivyapadezo bhavati RjusUtranayadarzanena. yata uktaM nayavidbhirRjusUtrasvarUpanirUpaNAM kurvadbhiH "palAlaM na dahatyagnibhidyate na ghaTaH kvacit , na zUnyAd nirgamo'stIha na ca zUnyaM pravizyate. nArakavyatiriktazca narake nopapadyate, narakAd nArakazcA'sya na kazcid vipramucyate" ityAdi-iti. 'jAva-nANAI' ti, ayamuddezako jJAnAdhikArAvasAno'dhyetavyaH, sa cA'yam:-" kaiNhalesse NaM bhaMte / jIve kaisu (kayaresu ) nANesu hojjA ? goyamA ! dosu vA, tisu vA, causu vA nANesu hojA, dosu hojjamANe AbhiNibohia-suanANesu hojjA" ityAdi. bhagavatsudharmakhAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre caturthazate navama uddezake zrIabhaya devasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 1. mUlacchAyAH-nairathiko bhagavan ! nairayikeSu upapadyate, anairayiko nairayikeSu upapadyate ? prajJApanAyAH lezyApadasya tRtIyaH uddezako bhaNitavyaH, yAvat-jJAnAni:-anu0 1. jao prajJApanA sutra, pada-17 (10 352-356sa0):-anu0 1.pra. chA:-gautama ! nairayiko nairayikeSu upapadyate, no anairayiko nairayiphe Su upapadyateH-anu0 2. itaH pAThAt 'vipramucyate' ityantAni akSarANi prajJApanAyA malayagiriracitaTIkAyAmapi etAni iva saMprApyanteH-anu. 3. kRSNalezyo bhagavan ! jIvaH katiSu (katareSu ) jJAneSu bhavet / gautama ! yobI, triSu vA, caturpu vA jJAneSu bhavet , dvayorbhavan Abhiniyodhika-zrutajJAnayorbhavetaH-anu0 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 4.-uddezaka 9, 1. AgaLanA uddezakomA devo saMbaMdhe hakIkata kahI che ane have A navamA uddezakamA nArako saMbaMdhI hakIkata jaNAvavAnI che. kAraNa ke jema devo vaikriya zarIrane dhAraNa kare che tema nArako paNa vaikriyazarIranA dhAraka cha mATe deva pachI nArakonI vaktavyatA kahevI e ThIka jaNAya che. zyApada. temAM Adi sUtra A cha:-[ 'neraie NaM' ityAdi.][lessApae ' ti] lezyA nAmanA sattaramA padamA [taIo uddesao bhANiyavyo 'tti ] boTaM che. Avelo trIjo uddezaka ahIM kahevo. koI ThekANe " bIjo uddezaka" ema dekhAya che te khoTuM che. te trIjA uddezakano pATha A rIte cha:-"he zaMkA, gautama ! nairayika hoya te nairayikomA utpanna thAya cha, paNa je anairayika che, te nairayikomA upajato nathI." ityAdi. zaM0-sAdhAraNa buddhithI vicAra karatAM jaNAya che ke, manuSya ane pazu vigare nArakimAM utpanna thAya che, tyAre ahIM kahevAmAM Avyu cha ke, je nairayika-nArakI-hoya te, narakamA utpanna thAya che arthAt ahIM kahelI vAta ane sarvanA anubhavamA AvatI bAta, e banne vAtomA virodha Ave che ane anubhavalI vAtane mAdhAna, khoTI karavAna sAdhana jaNAvyA sivAya bina anubhavelI hakIkatane sAcI TharAvavI e kevI rIte ? samA0-jyAre manuSya ke pazu vigere ahIMthI marIne narakamAM utpanna thAya che tyAre teoe maryA pahelAM-manuSya ke pazunI jIMdagInI hAjarI hatI tyAre-narakamAM javAne yogya AyuSya karma bAMdhyu ja hoya che-te sivAya teo narakanA adhikArI banI zakatAM nathI. have ApaNe vicArIe ke ahIMthI koi paNa manuSya ke pazu narakamAM javAne ravAnA thayo tyAre tene tyAM pahoMcatAM thoDAmAM thoDA paNa vakhatanI jarUra rahe che. jeTalo samaya tene tyAM pahoMcatAM lAge che teTalA samaya sudhI te ( naraka bhaNI ) janAra jIvane ApaNe kai gatino kahevo joie ? tenA javAbamA vicAratAM jaNAya che ke, have te jIva je gatine choDIne cAlyo che te gatino-manuSya ke pazu gatino-to nathI ja, tema deva gatino paNa nathI ja. kAraNa ke jIva pAse je gatine yogya AyuSyanI hAjarI hoya teja gatino te gaNAya che, to A janAra jIva pAse deva, manuSya ke pazu gatinuM AyuSya to nathI-jo te AyuSya, tenI pAse hota to tene svame paNa A rasto levAnI jarUra na raheta, mAtra tenI pAse eka naraka gatirnu AyuSya che ane tene lIdhe ja te narakane paMthe paDhyo che, ApaNe AgaLa joI gayA ke, je jIva pAse je gatinuM AyuSya hoya te jIva teja gatinoM kahevAya che, to have ApaNo javAba maLI gayo ke, e janAra jIva naraka gatino-nArakI-che, kAraNa-tenI pAse atyAre mAtra eka nArakine yogya AyuSyanI ja hAjarI che, mATe te janAra jIva nArakino ja che ane e rIte zAstramA je kayu cha ke, 'je nArakI hoya te ja narakamA jAya che' te kAI khoTuM nathI. jo ke ApaNo sthUla anubhava evo cha ke, amuka manuSya marIne nArakimA gayo, paNa temAM kharI hakIkata e che ke, jyAM sudhI jIvanI sAthe manuSyanA AyuSyano saMbaMdha hoya che tyAM sudhIja te.manuSya kahevAya che, jyArathI te jIva sAtheno manuSyanA AyuSyano saMbaMdha tUTyo tyArathI sUkSmadarzI puruSo tene ' manuSya ' na kahe to te khoTe nathI-paNa je gatinA AyuSyanI sAthe teno saMbaMdha che te gatino vyavahAra te jIva prati kare to te paNa sAcuM che. mATe ApaNo anubhava sarvathA sthULa che ane zAstramA kahelI vAta to amuka apekSAne avalaMbIne jaNAvAya che mATe yogyatAnusAre bemAMthI eka paNa khoTuM nathI arthAt je jIvanI sAthe je bhavane (nAraka bagerenA bhavane ) pamADanAraM AyuSya lAgyuM hoya ane te jIva jyArathI te bhavanA ( nAraka vagerenA bhavanA ) AyuSyanuM vedana karato hoya tyArathI ja-AyuSyane anubhava karavAnA pahelA samayathI ja-RjusUtra nayanA matathI (te jIva ) te bhavavALo (nAraka vagere bhavavALo-nAraki kajusUtra. vagere ) kahevAya che- RjusUtra naya mAtra vartamAna sthiti uparathI ja padArthoM prati vyavahAra calave che. tenI dRSTi, bhUta ane bhaviSyatkALa tarapha to audAsInya dhAraNa kare che. nayajJAnamAM pravINa puruSoe RjusUtra nayanA svarUparnu nirUpaNa karatAM kaSaM che ke, "parALane agni bALato nathI, koI ThekANe ghaDo phuTato nathI, zUnyamAMthI kAMi navu pedA thatuM nathI ane zUnyamA praveza paNa thato nathI. " nArakI sivAyano koi bIjo jIva narakamAM pedA thato nathI ane narakathI koi nAraka chuTo paNa to nathI e rIte RjusUtra nayano mata che" ityAdi jANavaM. narakathI koi nAraka 'chuTo paNa thato nathI' eTale je kALe jIva narakathI chuTo thAya te kALe te, nAraka-nArakI-ja zeno? ane je kALe jIva nAraka (nArakI) hoya te kALe te, narakathI chuTo ja kema thai zake ? arthAt jyAM sudhI je AyuSya tenI pAse hoya tyAM sudhI te AyuSyano dhaNI te, kahevAya mATe nArakarnu AyuSya pUrUM thai rahyA pachI tenI pAse je gatinuM AyuSya hoya te gativALo te jIva narakathI bIje ThekANe jAya che ema vyavahAra thAya, paNa narakathI nArakI (narakanA AyuSyavALo ) bIje ThekANe jAya che ema vyavahAra na thAya-ema RjusUtra nayanu sApekSa mata cha. [ 'jAva-nANAI' ti ] A uddezaka ahIM jJAna saMbaMdhI hakIkata sudhI jANavo. te A rIte:--" he bhagavan ! kRSNalezyAvALo jIva keTalAM jJAnamAM varte-keTalAM jJAnavALo hoya ? he gautama ! te, be jJAnamAM, paNa jJAnamAM ke cAra jJAnamA hoya. jo be jJAnamA hoya to matijJAna ane zrutajJAnamA hoya, jo traNa jJAnamA hoya to mati, zruta ane avadhijJAnamA hoya " ityAdi jANavU. zAna. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sarguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / . asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakala zivasukhaM mArahA cAptamukhyaH // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 4.-uddezaka 10. kRSNalezyA nIlalezyAne pAmIne tadrUpapaNe ane tadvarNapaNe pariName ?-prazApanAnA leiyApadano caturya uddezaka.- levAnAM parigAma-varNa-rasa-gaMdha- zuddha-aprazasta saMkiSTa-ula-gate-parigAma-pradeza -AmAha-vargaNA sthAna-' ra 'bahu va. he bhagavan ! te pa. pramANe. - . 1. pra0-se NUNaM bhaMte ! kaNhalessA nIlalessaM pappa tArU- . 1. pra0 - he bhagavan ! kRSNalezyA nIlalezyAno saMyoga pAmI vattAe, tAvaNNattAe ? te rUpe ane te varNe pariName?. 1. u0-evaM cauttho uddesao paNNavaNAe ceva lessApade / 1. u0--he gautama ! prajJApanA sUtramA kahelo lezyA padano Nayabo, jAMva cothoM uddezaka ahIM kahevo ane te yAvat-'pariNAma ! ityAdi dvAra gAthA sudhI kahevo. 1. mUlacchAyAH-tad nUnaM bhagavan ! 'kRSNalezyA nIlaleSAM prApya tadrUpatayA, tapUrNatayA ? evaM caturthaH 'udezakaH 'prajJApanAyAzcaiva" lezyApade jJAtavyaH, yAvat:-anu. 1. vyAkhyAprajJaSitAM eTale.bhAvatIsUtramA aneka sthaLe. jahA patrANAe' zabda bhaLaHyA kare che. te no artha ema thAya che ke, je prajJApanAmAM kahyu cha tema ahIM paNa samajI letuM A prakAre A sUtrama sthaLe sthaLe AvatA prajJAranA (panavaNA) sUtrano paricaya Apayo ahIM Avazpaka lAge cha. sAthI prathama prajJApanAsUtranu svarUpa jaNAvI pachI tenA katA ane..tenI zailI viSe jaNAvavAna che, prajJApanA sUtranA TIkAkAra zrImalayagiri jI.e... TIkAnA AraMbhamAM ja jaNAce che ke, " iyaM ca samavAyAkhyasya caturtha-asya upAgam-tadukkArthapratipAdanAt " arthAt " A prajJApanA-patra cothA samavAyaaMgarnu upAMga che. kAraNa ke, samavAya-aMga-moM kahelA a A prajJApanAmA~"pratipAdelA che"-(prajJApe0 pR0 1 sa.) TIkAkAra zrInA A ulekhamA vizvAsa rAkhIne bhale ApaNe 'prajJApanA' sUtrane cothA samavAya- agarnu upAMga-mAnI laMie. to paNa teozrIe e ullekhano saMvAdaka ekAda prAcIna ullekha potAnA ullekha pAse pramANa tarIke Tokyo hota to vizeSa 'uciMta thAta; aMga ane upAMganA paraspara-saMkalananI vyavasthA, vipayanI dRSTie aneDI lAgatI hovAthI ene enI dRDhatI mATe prAcIna ullekhanA TephAnI vizeSa jarUra jaNAya che. (A viSe ahIM vizeSa na lakhatAM bhagavatI vi0 kha0, pR. 36 para Avela 'rAjapraznIya'ne lagatuM TippaNaM javAnI ja bhalAmaNa karUM') TIkAkArathI' tadukkArthapratipAdanAt ' hetu ApIne prajJApanAne samavAyaaMgarnu upAMga jaNAve che teja hetuthI 'A'prajJApanA sthAna ga (ThANAMga) ke bhagavatImUtranuM paNaM AMga thai-zake che. mATe ja A sUtranA (prajJApanAnA) aMgopAMgIbhAvanI dRDhatA mATe puSTa ane prAcIna ullekhanI tathA nidoSa hetunI gaveSaNAM karavI agatya nI che. A. : "prajJApanA''no graMthanAma' tarIkeno. ullekha naMdIsUtramA maLI Ave che. naMdIsUtramA dhrutagraMthono nAmavAra nirdeza Apelo che. temA nobhyu che ke;".jIvAbhigamo, panavaNA, mhaapnvnnaa| ityAdi. (jUo bha. dvi0 kha0 pR. 36 TippaNa) A.nodhamA euAMga tarIke nahi paNa eka zrutagraMtha tarIke nodhAelaM che ethI. enI upAMgatAnA praznanu nirAkaraNa thaI zava tuM nathI; tathA e panavaNA' ane A 'prajJApanA sUtra' ebane eka jache ke kema? : e paNa kAMi kahI. zakAtuH nathI. kAraNa ketyAM TIkAkAra zrImalaya girijIe 'panavaNAMviSe koi jAtano vizeSa ukhaH karelo: jaNAto : nathI..je prajJApanA-panavaNA-ApaNI pAse hayAta che temAM kula.36 prakaraNa che-enI saMkalanA karanAre ke enA racanAre emAMnI prakaraNane 'pada' zabde nirdezelA che.. 1laM pada"prajJApanA che; temAM jIva ane ajIvanA mukhya ane peTA bhedo viSe savistara vivecana che. 2jaM. sthAna pada cha, temA sAdhAraNaM jIvathI laine siddha sudhInA 'jIvonA sthAnaka-raheThANa-varNavelAM che. 3ju alpavahula pada cha, temAM jIva ane ajIvanA aneka prakAromA kayo prakAra kayA prakArathI nyUnAdhika che te vigatavAra jaNAveluM che. 4dhuM sthiti pada che, emAM dareka prakAranA jIvonI ochAmAM aMchI ane vadhAremA vadhAre AyuSyanI maryAdA-sUcavelI che. 54 paryAya pada che, temA sarva prakAranA jIva ane ajIvanA. paryAyo noMyelA che. 6TuM upapAta-udvartanA pada che, emAM jIvonAM upapAta, upapAtano biraha ane udvartanA jaNAvyAM che ane kayo jIva kyAthI kyA upaje eM paNa noMdhelu'che. muM ucchvAsa pada che, emAM kayo jIva ochAmA oche ane vadhAremA baMdhAre keTale vakhate zvAsa le che-e hakIkataH ApelI chaH 4nu saMjJApada che, emAM saMjJAonI saMkhyA ane kayo jIva kai saMjJAvALo che-e jaNAvelu ch| muM yonipada che, emI yoni-utpattisthAna-nA prakAra ane kayA jIvanI kai yoni hoya. che-e noMghelu 'cha. . 10muM. caramAcarama pada. che, emA padArthamAtra nariapekSAkRta caramatA ane acaramatAno. savistara.vicAra karelo. che.. 119 bhASApada., ema.bhASAnA prakAro, kayA jIvone kayA prakAranI Jain Education international Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 4.-uddezaka 10. pariNAma-vaNNa-rasa-gaMdha-suddha-apasattha-saMkiligu-hA, gaha-pariNAma-paeso-gAha-vaggaNA-TThANamappabahuM. dvAra gAthAH-pariNAma, varNa, rasa, gaMdha, zuddha, aprazasta, saMkliSTa, uSNa, gati, pariNAma, pradeza, avagAhanA, vargaNA, sthAna ane alpabahutva; e badhuM lezyAo saMbaMdhe kahe. bhASA hoya che, bhASAnAM paramANuornu prahaNa ane tenA prakAro, e paramANuonA varNa, rasa, gaMdha, sparza, avagAhanA ane sthiti, bhASAnAM aNuonA prahaNa ane mocanano samaya, e dravyono (bhASAnAM aNuono) meda-tuTI javu vigere vizeSa gaMbhIra viSayo carcelA che. 129 zarIrapada cha, emAM zarIranA prakAro ane peTA prakAro vigere jaNAveluM che. 13muM pariNAma pada cha, emAM jIva ane ajIvanA pariNAmo ane tenA aneka prakAro jaNAvyA che. 14muM kaSAyapada cha, emAM kaSAyo, kaSAyavALAo ane karmanA cayano ullekha Avelo che. 15muM iMdriyapada cha, emAM iMdriyonA prakAro, AkAro, jADAI, pahoLAI, avagAhanA, sparzI vigere viSe ghaNu talasparzI vivecana kareluM che tathA kara iMdriya kevI rIte ane keTale cheTeyI potAnA viSayane oLakhI le che, kada iMdriyane viSayane oLakhatI vakhate viSayano saMbaMdha (saMsparza) rAkhavo paDe che ane e saMbaMdha kone nathI rAkhavo paDato, kArmaNapudalonuM dekhAvaM, darpaNa vigere pAradarzaka padArthomA paDatuM pratibiMba ane tenI samajaNa vigere vIjA paNa aneka viSayo carcelA che. 169 prayoga pada che, emAM mana, vacana ane tananA aneka prakAranA prayogo tathA aneka prakAranI gatio (cAlavAnI rIto) sarasa rIte samajAvelI che. 179 lezyA pada che, emAM lezyAo uparAMta bIjI paNa aneka bAbato AvelI che. (jUo bha.dvi0 kha0 pR090-91 TippaNa) 189 kAyasthitipada che, emAM aneka prakAre kAyasthitinuM varNana ApeluM che. 194 samyaktvapada che emAM samyaktvane lagatI bAbata jaNAvI che. 209 aMtakriyA pada che, emAM aMtakriyA ane tene lagatuM vizeSa vivecana ApeluM che. 21 muM avagAhanApada cha, emAM avagAhanA, saMsthAna ane zarIra vigerene lagatI hakIkata jaNAvI che. 22 muM kriyApada cha, emAM kriyA,.kriyAnA prakAro tathA kriyAne lagatA bIjA aneka vicAro paNa nodhelA che. 23 muM karmaprakRtipada che. emAM karma karmanA svabhAva, karmanA prakAra, karmanI sthitinI mayAdA, ane kamaiMnA baMdha viSe vigatavAra vivecana kareluM che. 24 muM karmaprakRtibaMdha, 25 muM karmaveda, 26 muM karmabaMdha ane 27 muM karmaprakRti-vedaveda-e cAre padomA karmane lagatI hakIkato AvelI che. 28 muM AhAra pada che, temA AhAra, AhAranA prakAra, kyA jIvano kyA prakArano AhAra, AhAranA aNuo vigere aneka viSayonuM nirUpaNa che. 29 muM upayoga pada che, emA upayoga ane kyA jIvane kyA prakArano upayoga hoya che, e viSe vivecana ApeThaM che. 30 muM pazyattA pada cha, emAM 'jovA viSe' vicAra Apelo che. 31 muM saMzI pada che, emo jIvonI saMzitA ane asaMjJitA vigere viSe vivAra ko che. 32 muM saMyamapada. che, emA jIonI saMyamitA ane asaMyamitA saMbaMdhe vicArenuM che. 33 muM avadhipada che, emA avadhijJAnane lagatI pUrepUrI mAhitI ApelI che. 34 muM pravicArapada che, emA vizeSe karIne deva ane devInA saMbhogane lagatI hakIkata ApelI che. 35 muM vedanA pada che, emA vedanAnA prakAra ane kyA jIvane kaha vedanA hoya che-e viSaya noMdhelo che. 36 muM samuddhAta pada che, emAM samuddhAtanA kharUpathI mAMDIne samuddhAtane lagatI saghaLI hakIkato ApelI che.-(juo bha0 pra0 kha0 pR. 262) A rIte prajJApanAsUtranA viSayonu didarzana ApyA pachI te nA katI viSe paNa vicAravaM ghaTe che. prajJApanAsUtranA mULa uparathI-tenI zaruAtanA ke aMtanA bhAga uparathI-tenA katInI mAhitI maLI zakatI nathI. phakta TIkAkAranA aneka ullekho uparathI ApaNe enA katI tarIke AryazyAmasUrine mAnI zakIe chIe. TIkAkArazrIe e jAtanA je ullekho dAvyA che temAMnA keTalAka A pramANe che:"bhagavAn bhAryazyAmo'pi itthameva sUtra racayati" "bhagavAn AryazyAma paNa Aja pramANe sUtrane race che" (pra.. 72) " bhagavAn AryazyAmaH parati" (pR. 47 ) "bhagavAn AryazyAma paDhe he-kahe-cha" . " sarveSAmapi prAvacanikasUrINAM matAni bhagavAn AryazyAma upadiSTavAn "badhA ya prAvanika sarionAM matAne bhagavAn AryazyAme (pR0 385) upadezelA cha " .. " marirAha-(pR. 7) sUrirAha-(pR. 8) sarirAha-(pR0 18)sUri. "AcArya kahe che-(pR. 7-8-18-19-23-24-41-43-44rAha-(pR. 18) sarirAha-(pR. 19) hirAha-(pR. 23) sUrirAha- 46-55-58) bhagavAn ( sUri ) kahe che-(pR. 42) 47 mA pRSTha (pR. 24) sUrirAha-(pR. 24) sarirAha-(pR. 41) bhagavAnAha- upara ' AsAligA' nAmanA sarpa saMbaMdhI vicAra Avelo che. temA jaNAvyu (pR042) sUrirAha-(pR043) sUrirAha-(pR. 43) surirAha-(pR044) cha ke-" AsAligA e zuM kahevAya ?" evo prazna jyAre ziSye ko sarirAha-(1046 ) atha kA AsAligA? evaM ziSyeNa prazne kRte sati tyAre bhagavAn AryazyAma eno uttara Ape che. je (uttara) bIjA graMthamAMdhI bhagavAn AryazyAmo yadeva pranthAntareSu AsAligApratipAdaka gautamaprazna- uddharelo che ane gItamanA prazna tathA mahAvIranA uttararUpa che-ane tene bhagavanirvacanarUpaM sUtramasti tadeva AgamabahumAnataH paThati-(pR. 47) ahIM AgamanA bahumAnane lIdhe kahelo che.-(pR. 47) 50mA pRSTha upara sUrirAha-(pR. 49) atrApi saMmUrchimamanuSya viSaye pravacanabahumAnataH saMmUrchima manuSyone lagatI hakIkata Ave che, temAM paNa-'A to sAkSAd ziSyANAmapi ca ' sAkSAd bhagavatA idamuktam ' iti bahumAnotpAdanArtham- bhagavAne kahyaM che' evo bhAva ziSyone utpanna karAvavAne sAru upara pramANeno anAntargatamAlApakaM paThati-(pR050) sarirAha-(pR0 55) sUrirAha bIjA koi aMga graMthano pATha Apelo che.-(pR050) 385 mA pRSTha upara -(pR058) sarirAha-(pR058) amISAM paJcAnAmAdezAnAm anyata- strIvedanI sthitinI hakIkata ApelI che. temA e viSe koI eka nakI mAdezasamIcInatAnirNayo'tizayajJAnibhiH, sarvotkRSTazrutalabdhisaMpanaivI kartu hakIkata na jaNAvatAM pAMca judI judI hakIkato ApelI che. mA viSe zakyate, te ca bhagavadAryazyAmapratipattau nAsIran. kevalaM tatkAlApekSayA TIkAkArazrI jaNAve cha ke, e pAMce judA judA prAvacanikonA (siddhAMta ye pUrvatamAH sUrayaH tatkAlabhAvipranthapAvIparyapAlocanayA yathAsvamati dhuraMdharonA) mata che. je vakhate sUri zrIAryazyAma hayAta hatA te vakhate strIvedasya sthiti prarUpitavantasteSAM sarveSAmapi prAvacanikasUrINAM matAni 'e pAMca matamAMthI kyo mata satya che' evo nirNaya AphnAra koI atibhagavAn AryazyAma upadiSTavAn , te'pi ca prAvacanikasurayaH svamatena zaya jJAnI athavA utkRSTatama zrutalabdhivALA puruSanI hayAtI na hatI. sUtraM paThanto gItamaprazna-bhagavanirvacanarUpatayA paThanti, tatastadavasthAnyeva mATe zrI AryazyAma bhagavAne potAnA samayathI pahelAMnA AcAryoM te 1. mUlacchAyAH-pariNAma-varNa-rasa-gandha-zuddha-aprazasta-saMkliTo-NAH, gati-pariNAma-pradezA-'vagAha-vargaNA-sthAna-alpabahutvam:-anu. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4- udezaka 10. - sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! ti. bhagavastudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. " bhagavaMta - anasuhamgasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte cautthasaye dasamo udeso samnatto. ' tadvata " " 9 1. leA'vikArAt tatA evaM dazama udezakasya idam AdisUtram:' se NUNaM ityAdi ' tArUbacAe' ci tadrUpatayA - nIlalezyAsvabhAvena, etadeva vyanaktiH - ' tAvaNNattAe' tti tasyA iva nIlalezyAyA iva varNo yasyAH sA tadvarNA, tadbhAvastattA tayAM tadvarNatayA evaM udesao ityAdivacanAdevaM iSTavyam:-" gaMdhavAra, tArasacAra, tAphAsacAe muNo bhujjo pariNamati / haMtA, gomA ! kaNhalesA nIlalesaM pappa tArUvattAe, tAvaNNattAe, tAgaMdhattAe, tArasattAe, tAphAsattAe bhujjo bhujjo pariNamati.' ayamasya bhAvArtha:-padA kRSNalezvApariNato jIvo nIDalezyAyogyAni dravyANi gRhIlA kAlaM karoti, tadA nIlezyA pariNata utpayate, 'jalesAI danAI parivaittA kAla kare talese upaja iti vacanAt ataH kAraNameva kArya bhavati kaNhalesA nIlalesaM pappa' ityAdi tu kRSNa - nIlalezyayorbhedaparamupacArAduktamiti, " se keNaNaM bhaMte ! evaM buccai - kaNhalesA nIlalesaM pappa tArUvattAe, taivaNNattAe, tAgaMdhattAe, tArasattAe, tAphAsatAe bhujjo bhujjo pariNamai ? goyamA ! ` se jahA nAma e khIre dUsiM pappa (takram ityarthaH, ) suddhe vA vatthe rAgaM paNa tArUvattAe, tAvaNNavattAe, tAgaMdhattAe, tArasattAeM, tAphAsattAe bhujjo bhujjo pariNamai; se eeNadvegaM goyamA ! evaM bucar3a: kanhalesA0" ityAdi etenaiva abhilApena nIDaleyA kApotIm kApotI tejasI, taijasI padmAm, padmA cha prApya tadrUpatvAdinA pariNamati iti vAcyam atha kiyadUramayamudezako pApyaH ityAhaH' jAva' ityAdi, 'pariNAma' ityAdidvAragAcoktadvAraparisamAptiM yAvad ityarthaH tatra pariNAmo darzita eva tathA vaSNati, kRSNA dilezyAnAM varNoM vAcyaH, sa caitram:- "kaeNNhalessA NaM bhaMte ! kerisiA vaNNeNaM paNNattA ? " ityAdi. uttaram :- kRSNalezyA kRSNA jImUtAdivat, nIlalezyA nIlA zRGgAdivat kApotI kApotavarNA khadirasArAdivat taijasI lohitA zazakaraktAdivat padmA pItA campakAdivat zukchA zuklA zaGkhAdivad iti tathA 'rasa' tti - rasastAsAM vAcyaH- tatra kRSNA tiktarasA nimbAdivat, nIlA kaTukarasA nAgaravat, kApotI kaSAyarasA apakvatra daravat, tejolezyA AmDamadhurA pakvAmrAdikavat padmayA kaTukaSAyamadhurarasA candraprabhAsurAdivat - " 6 - , mUtrANi likhatA ' gotamA' ityuktam anyathA bhagavati gautamAya nirdezari na saMzayakathanamupapadyate bhagavataH sakalasaMzayAtItatvAt " (10285) 137. - he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che, ema kAMhI yASat vihare che. duddharadhareNa muNiNA putra susamiddhabuddhINa / 1 pasAgarANi guNa di sosagaNassa bhaganao tasya Namo aba sAmassa 1 - ( anya kartaka) ". - puruSa se hame Apa hI puruSa parivAkozIza karie se sthAnApAsUna gAthAo maLI Ave che ane temAM A AryazyAma sUrijIno kAMika paricaya maLato lAge che. te gAthAo A cheH "bAvarA devasadmeNa dhIrapura . , upara jaNAvelA TIkAkArazrInA aneka ullekho uparathI evaM tarI Ave che ke, A prajJApanAsUtranA praNetA zrI ' AryazyAmasUri' nAme koi asAdhAra koyIjAnI karelI meM , samayanA sAhityanI sahAyane lI parApUrvathI je mAnyatA mAnatA AvyA hatA tene tevIne tevI ja arhIIM unadezelI che. jo ke, A viSayane lagatI sUtranI racanA gAtamanA prazna ane mahAvIranA uttararUpa che. e jotAM to e pAMca judI judI hakIkato na AvavI joie. kAraNa ke, zrImahAvIra to sakala saMzayAtIta hovAthI teoe potAne zrImukhe eka nakkI hakIkata gautamane kahevI joie, Avo saMdeha ApaNane thAya e svAbhAvika che. enA samAdhAna TIkAkArI jagA ke AsUtra racanA kAMda sAkSAt mahAvIra ane gautamanA prazottararUpa nathI. e to te te matavALA potapotAnA matane jaNAvatAM paNa gautamanA prazna ane mahAvIranA uttaraelIna racanA karIne jagAve che. mATe nahIM bhI AryazvAvasUrie paNa teonI te zailI jevIne tevI kAyama rAkhIne e zabdo TAMkyA che mATe A prastuta viSayamA praznottarone gautama ane mahAvIranA samajavAnI bhUla karavAnI nathI. " 1. mUlacchAyAH tadevaM bhagavan !, tadeva bhagavan / itiH - anuH 0 " 1. prachAyA0--unyatayA satayA satsvazatayA bhUyo bhUyaH pariNamati / danta gautama! kRpayA nayAM prApya tadrUpatayA sarNatayA tayA tayatayA tatsparzatayA bhUyo bhUyaH pariNamati 2. yazyAni imyANi yadAya kAlaM karoti tadezya upayate 2. tada belArthena bhagavan evam ucyate kRSNalelyA nIlezyAM prApya tadrUpatayA gItamA nAmI prAyazumA rAvaM prApya tadrUpatayA [da] tenAvana gautama enam ucyate kRSNA 4. kRSNaleyA bhagavan Q " vAcakonA vaMzamAM devIzamI peDhIe thaelA, dhIrapuruSa, saMyamanA dhAraka ane pUrva zrutathI samRddha buddhivALA je zrI AryazyAma bhagavAne zrutarusa sAgaramAMthI vINIne A zrutarana ( prajJApanA ? ) ziSyagaNane dIdhuM che temane namaskAra thAo" 1-2 tayA tathA tahasatayA tatsparzatayA bhUyo bhUyaH pariNamati tayA tadnyatayA tayA tatpazetayA bhUyo bhUyaH pariNamati; kIdRzI varNena prA anu0 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 4. - uddezaka 10. 6 6 zuklA lezyA madhurarasA guDAdivat ' gaMdha' tti, - dezyAnAM gandho vAcyaH- tatrA''dyAstisro durabhigandhAH, antyAstu taditarAH, ' suddha' ci, agyAH zuddhAH, AcAstritarAH ' apasarathati, AyA aprazastAH, agyAstu prazastAH kiliGgati, AyA: saMkliSTAH, antyAstvitarAH; ' uNha' tti, antyA uSNAH snigdhAzca, AdyAstu zItA rUkSAzca; ' gai ' tti AyA durgatihetavaH, anyAstu sugatihetavaH 'pariNAma' ci-dezyAnAM katividhaH pariNAma iti vAcyam, tatrA'sau jaghanya madhyamo kRSTamedAt tridhA 6 bhAgAdhA dvArA Apane eTa nagara samajI zakIe sIe ke AzyAmasUrijI vAcaka vaMzanA isA pUrvananA hatA bhane bAyakonA vaMzama romanI pATha 21 mI hatI. A uparAMta temano samaya temanA guru ke temanA samaya vidvAno-e dina naMdIpanI vitIya ane kharataragacchanI tathA zrIpasAgarajInI pahAvalI eka zyAma sUrijInI goMdhaLI Ave che to ve vicAra joie ke te AzyAMga ane vAcakALA yezyAma e bane eka che ke judA judA ke ? nadImA jelIApIche se A abhijanAca kAsavaM pabhavaM kacAyaNaM vaMde vacchaM sijaMbhava tathA 23 24 jasama bhAI capAi labha gomaM elAvacasagottaM vRMdAmi mahAgiriM suhatthi ca tatto kosi agottaM bahulassa sarivvayaM vaMde. 25 hAriyaguttaM sA ca vaMdimo hAriyaM sAmajaM." 23 zrImahAgirestu chippI bahula siho yama bhrAtarI tatra balissahasya ziSyaH khAtiH - uttvArthadayo pranyAstu tatkRtA evaM saMbhAvyante tacchiSyaH zyAmAcAryaH prajJApanAkRt zrIvIrAt SaTsaptatyadhikazatatraye (276) vargamA yaH sADi jItamAdAt iti nandasya virAvalyAmuktamasti paraM sA paraMparA anyA - itiH " -- ( dha0 sA0 pa0 ) > paTTadharaH -- 1. ga 2. jaMbU1 3. prabhava I 4. zayyaMbhava - 5. tuMgika yazobhadra - 1 6. saMbhUtavijaya. bhadrabAhu. sthUlabhadra 8. mahAgiri. T 9. bahula. gurasvI - bali - ( sarivyaya ) 10. svAtiT 11. damA gopraH agnivAyana kAzyapa. kAtyAyana. vArasya. vyAghrApatya. mATara- prAcIna. (zyAma) hArita. A sthavirAvalImA naghAelA zyAmArya ke AryazyAma Arya zrIsudharmAthI 11mA Ave che ane hArita gotranA che. tyAre A prajJApanA sUtranA karttA AryazyAmane TIkAkAraNIe Aye bhagavAnacI 21mA jagAve che. [" tathA ca susthAmina Arabhya bhagavAn zyAmaH prayoviMzatitama evaM pra0pu050)] Ama hovAcI kadAca Ara ema kabhI zakIe ke, je AvaizyAmano nirdeza dInA devAcaka kare che se AryazyAma ane zrIdhanavAnI prevazamI pATha upara esA AryazyAma eka na hoya jo ebane eka ja hoya to ekano 11 mI ane bIjAnI 2zmI emarI pAThazI rIte hoya baLI maMdIsUtranI TIkA karanAra zrImalayagirijIe e pAyalInI paNa TIkA karI ai-temAM zrIzrAryazyAmano paricaya ApatuM A vAkya zrImalayagirijIe nirdezyaM he: " khAtiziSyaM hAritagotram - zyAmArya vande - ( pR0 49 ) A ullekhamAM 'emaNe prajJApanA karI che ke, je prajJApanAnA praNetA vAcakavaMzIya AryazyAma che te Aja che' evA kazo spaSTa ke aspaSTa nirdeza TIkAkArazrI karatA nathI tethI paNa e agyAramI gAdIvALA ane A trevIzamI gAdIvALA-e bannene eka mAnavAnI himmata thatI nathI. zrIdharmasAgarajInI pahAvalImAM je nirdeza che te naMdIsUtravALI noMdhane anusarato ja che mATe naMdIsUtravALI noMdha karatAM e zrIdharmasAgarajIno ullekha kAMi vizeSa nirNaya ApI zakato nathI. teoe ( dharmasA0 ) to ghaNuM spaSTa ke gautama. " zrI AryamahAgirinA be ziSya nAme- bahula ane balisaha joDalAbhAi hatA. temAMnA balisahanA ziSya nAme svAti thayA-tattvArtha vigere graMtho A khAtie kayI jaNAya che ane e khAtinA ziSya nAme zyAmAcArya thayAromaNe prApanA sunI racanA karI che ane teo vIrAt 206 sargavAsI thayA. temanA ziSya nAme sAMDilya thayA ane emaNe jItanI maryAdA karIepramANe maMdIrAma kahuM che, paraMtu te paraMparA jur3I " ( A pAyI viSe kAMdA asthAna nathI to paNa itihAsa-amane dUra karayA mAThe mAre eTa ahIM jagAvI devaM joie ke, je zabdo nIce AmIMTI mUlI se maMdIsunanI pAyI nathI ja. ) uparanA zrIdharmasAgarajInA ullekhathI ApaNane ema mAnavAnuM mana thai jAya ke, e ullekha dvArA prajJApanAnA kartA AryazyAma ane temanA guru svAtie viSenI tathA zrIzyAmanA samayano paNa nirNaya par3a jAya che. paNa Apane utAvaLa na karatA A nirNayane dhyAnamA tI bakhate prajJApanAmadhA aisAla. phauzika, hArita. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 4.-uddezaka 10. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, utpAtAdibhedAd vA tridhA iti; 'paesa' tti, AsAM pradezA vAcyA:-tatra pratyekamanantapradezikA etA iti; ' ogAha' ti, avagAhanA AsAM vAcyA-tatraitA: asaMkhyAtakSetrapradezAvagADhAH; ' vaggaNa 'tti, vargaNA AsAM vAcyA:-tatra vargaNAH kRSNalezyAdiyogyadravyavargaNAH, tAzcA'nantAH audArikAdivargaNAvat ; 'ThANa'tti, tAratamyena vicitrA'dhyavasAyanibandhanAni kRSNAdidravyavRndAni, tAni cA'saMkhyeyAni, elo--" vAyagavaravaMsAo te vIsaimeNa dhIrapuseNaM " A ulekha bhUlavo joito nathI. zrIdharmasAgarajIe je kAi nirNayAtmaka ke saMbhavAtmaka lakhyu che te badhu 11 mI gAdInA dhaNI zrIAryazyAmane lAgu thAya cha, nahi ke, 23 mI pATanA mukhI ApaNA A zrIAryazyAmane. vaLI emaNe e 11 mI pATavALA AryazyAmajIne prajJApanAnA kI sUcavyA cha te viSeno bIjo koi AdhAra Apyo nathI-temaNe (dharma sA.) chevaTe lakhyu che ke,"e pramANe naMdIsUtranI stha virAvalImA lakhyu che" paNa naMdIsUtranI sthavirAvalImAM, je kAi dharma garajIe potAnI A sthaLanI paTTAvalImA nauMdhyuM che tevU noMdhelu maLatuM paNa nathI, temA (naMdInI pa.) to mAtra khAti ane zyAmAcAryanA nAma ane gotranA ullebo maLe che e sivAya emano samaya ke emanI kRti viSe mULamAM ke TIkAmAM ko ullekha jaDato nathI tethI ekalA zrIdharmasAgarajInA ullekhathI ApaNe ema zI rIte mAnI zakIe ke, 11 mI gAdIvALA zrIzyAmasUrijIe A prajJApanA sUtranI racanA karI haze ? ane kadAca ema mAnI laie to paNa emanI (zyAmAryanI) nevIzamI pATavALA ullekhanu zuM thaze? e vicAra ubho thAya che. A rIte naMdImUtranI paDAvalI ane zrIdharmasAgarajInI paTTAvalI e banne dvArA A sUtranA katI viSe ApaNe koi prakAranA nirNaya upara AvI zakatA nathI. have ApaNe A bAbatane lagato kharataragacchanI paTAvalIno ullekha tapAsIe: 24. tataH zrIvIrasarirjAtaH. punastadaiva zrIkAlikAcA jAtaH, "tyAra pachI covozamA zrIvIrasUri thayA. e ja vakhate kAlikAcArya sa ca vIravAkyAt bhAdrapadazuklapaJcamItazcaturthI zrIparyuSaNAparva AnItavAn. thayA-jemaNe zrIvIranA vAkyathI pAMcamanI cotha karI (1) ane te corAzI tata eva adyApi caturazItigaccheSu catuyA sAMvatsarikapratikramaNaM kriyate. gacchamAM Aja sudhI samAnita thai. e kAlikAcArya vIrAt 993 varSe ane ayaM ca vIrAt trinavatyadhikanavazatavaH (993) saMjAtaH-tathA vikrama- vikanAt 523 varSe thayA. saMvatsarAt trayoviMzatyadhikapaJcazatazatavaH ( 523 ) saMjAtaH. kAlikAcAryadvayam be kAlikAcArya. punaH kAlikAcAryadvayaM prAgajAtam , tatra AdyaH prajJApanAkRt-indrasya e uparAMta vIjA be kAlikAcArya pahelA thai gayA che. jemAMnA eka to agre nigodavicAravakA-yAmAcA paranAmA, sa tu vIrAt 376 vIrAt 376 varSe thayA che. ernu bIjuM nAma zyAmAcArya hatuM. emaNe iMdranI vajItaH. dvitIyo gardabhillocchedakaH-sa tu vIrAt 453 vajItaH "- pAse nigodanuM adbhuta vivecana karyu hatuM. ane prajJApanA sUtranI racanA paNa kharatara(pa.) emaNe ja karI che. bIjA kAlikAcArya vIrAt 453 varSe thayA ane emaNe ja rAjA gardabhilano nAza karAvyo. A paTAvalI jaNAve che ke, zyAmAcArya ke kAlikAcArya kula vraNa thayA che-temAMnA eka to vIrAt 376 varSe, bIjA bIrAt 453 varSe ane jIjA vIrAt 993 varSe. etraNe kAlikAcAryanA kAryano paricaya paNa A pAvalIkAre Apelo che-prajJApanAnA katI viSe je vAta dharmasAgarajIe jaNAvI che te ja vAta AmaNe jaNAvI che mATe ApaNe vIrAt 376 mA thaelA ane agyAramI pATavALA zrIAryazyAmajIne A yatratA kI tyAM sudhI to na ja mAnI zakIe jyAM sudhI prajJApanA sUtramA AvelI gAthAmA jaNAvelI zrIAryazyAmasUrinI nevIzamI pATa khoTI na Thare. kharatara gacchanI pAvalImA 24mI pATa para zrIvIrasUri jaNAvyA che ane e ja vakhate eka kAlikAcArya thayArnu jaNAyuM che tethI ema kalpI zakAya kharaM ke, ApaNA trevIzamI pATavALA zrIAryazyAma ane e zrIvIrasUrinA samasamayI zyAmasUri (kAlakasUri)-e bane kadAca eka ja hoyaA kalpanAmA nevIzamI pATanA praznano keTaloka niveDo thai zake che mATe ja AvI anAdhAra kalpanA karavAnuM sAhasa thai zake che, vaLI bIjaM ke, jyAM pannavaNAmAM zrIAryazyAmano paricaya Apelo che tyA kAMda temanA guru vigereno paricaya Apelo nathI tethI ApaNe ema to zI rIte kahI zakIe ke, A ja AryazyAmanA guru khAti hatA-uparanA ullekhothI AryazyAma aneka heAvAnuM sAbIta thai gayA pachI A ja AryazyAma khAtinA ziSya che' ema ApaNe kahI zakIe nahi-vaLI khAtinA ziSya AryazyAma to zrIsudhamAthI agyAramo pATe AvatA hovAthI te ane A revIzamI pATacA dhaNI AryazyAma e banne eka zI rIte hoya ? arthAt ApaNe pATanI dRSTie to e svAtinA ziSya zrIAryazyAmajIne prajJApanAnA kI na ja mAnI zakIe. A rIte chevaTa e traNa AryazyAmamAMnA kyA zrIAryazyAme A sUtra racyu cha ? e praznano nIkAla thai zakavo azakya jaNAya che. . prajJApanAsUtramA eka sthaLe strIvedanA samayanI maryAdA viSe vicAratAM mULamAM ja e viSe A rIte pAMca abhiprAyo dazAvavAmAM AvyA che:pra.-" isthivedeNaM bhante / isthivede tti kAlato kevaJciraM hoti ? he bhagavan ! strIveda 'strIveda ' e pramANe kALathI kyA sudhI rahe ! u.-goymaa| egeNaM AdeseNaM jaha. ega samaya, ukko0 dasutaraM he gautama! eka A Adeze karIne strIveda jaghanye eka samaya sucI ane palio-vamasataM punakoDipuhuttamamahi. utkaSTe 110 palyopama ane bethI nava pUrvakoTi supI rahe. egeNaM Adese gaM jaha0 ega samayaM, uko. aTThArasa-palitobamAI puna eka Adeze karIne nauveda jaghanye eka samaya sudhI ane utkaTe 18 koTi-puhuttamabhahiAI. palpopama ane vethI nava pUrva koTi sudhI rahe. egeNa AdeseNaM ja0 ega samayaM, uko. cauddasa paliovamAI pubba- eka Adeze karIne strIveda jaghanye eka samaya sudhI ane utkaSThe pAda koTipuhuttamambhahiAI. palyopama ane vethI nava pUrvakoTi sudhI rahe. ege Adese meM ja0 ega samayaM, uko pariovamasataM putrakoDi puhu. eka Adeze karIne strIveda jaghanye eka samaya sudhI ane utkaSTe 100 tamabhahi, palyopama ane bethI nava pUrvakoTi sudhI rahe. egeNa Adese jaha0 egaM samayaM, uko. palitovamahataM puvakoDi. eka Adeze karIne strIveda jaghanye eka samaya sudhI ane utkaSTe bethI puhuttamambhahiyaM. nava palyopama uparAMta bethI nava pUrvakoTi sudhI rahe. A pAMca abhiprAyomA kyo abhiprAya rItasarano che-e viSe zrIAryazyAmajIe koi prakArano spaSTa khulAso kA nathI, venuM kAraNa jaNAvatAM zrITIkAkAraMjI, jaNAve che ke Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 4.-uddezaka 10. adhyavasAyasthAnAnAmasaMkhyAtatvAditi, 'appabahU' ti, lezyAsthAnAnAmalpabahutvaM vAcyam , tacaivam :-" eesiNaM bhaMte ! kaNhalesAThANAgaMjAva -sukalesAThANANa ya jahanagANaM davvadvayAe 3 kayare kayarehiMto appA vA, bahuyA vA, tullA vA, visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA jahanagA kAulessAThANA davyadvayAra, jahanagA nIlalessAThANA davvadvayAe asaMkhejjaguNA, jahanagA kaNhalessATANA dabaTTayAe asaMkheja guNA, jahannagA teulesAThANA davvadvayAe asaMkhejaguNA, jahannagA pamhalesAThANA davvaTThayAeM asaMkhejjaguNA, jahanagA sukkalessAThANA davyadvayAe asaMkhejaguNA " ityAdi. svataH subodhe'pi zate turIye vyAkhyA mayA kAcidiyaM vidabdhA, dugdhe sadA svAdutame khabhAvAt kSepo na yuktaH kimu zarkarAyAH ? 1. AgaLanA uddezakamAM chevaTe lezyA saMbaMdhI hakIkata jaNAvI che mATe A dasamA uddezakamAM paNa e saMbaMdhe ja kahevArnu che. A uddezakarnu Adi sUtra A che:-['se NUNaM ' ityAdi ] [ 'tArUvattAe ' ti] te rUpapaNe-nIlalezyAnA svabhAve, e ja vAtane spaSTa kare che ke, ['tAvanna: nartha udezaka. tAe ' ti] te varNapaNe-nIlalezyAnI jevA varNapaNe, [' evaM cauttho uddesao' ityAdi.] A sUtrathI A pramANe samajavu:-"te gaMdhapaNe, te rasapaNe, " arthAt kRSNalezyA nIlalezyAne pAmIne tenA varNapaNe, tenA gaMdhapaNe ane tenA rasapaNe vAraMvAra pariName che ? he gautama ! hA, kRSNalezyA nIlalezyAne pAmIne te rUpapaNe, te gaMdhapaNe ane te rasapaNe vAraMvAra pariName che. tAtparya A che ke-jyAre kRSNalezyAnA pariNAmavALo jIva, nIlalezyAne yogya dravyonuM grahaNa karI maraNa pAme che tyAre te nIlalezyAnA pariNAmavALo thaIne utpanna thAya che kAraNa-(jIva)" je lezyAnAM dravyona grahaNa karIne maraNa pAme, te lezyAvALo thaine bIje ThekANe utpanna thAya che" e pramANenuM zAstrakathana che-je kAraNa hoya che, te ja saMyogavaze kAryarUpa banI jAya che, jema kAraNarUpa mATI kAlAMtare sAdhanasaMyoge kAryarUpe-ghaTapaNe-banI jAya che temakRSNalezyA, paNa kAlAMtare sAdhanavaze nIlalezyAmAM pheravAi jAya che-nIlale.zyArUpe banavI suzakya che. zaM0-jyAre kArya ane kAraNa, e banne padArtha eka ja rUpanA che to pachI 'kRSNalezyA nIlalezyAne pAmIne' e rIte e lezyAmAM bheda darzAvatrAnuM zuM kAraNa ? kAraNa-jyAM be vastu eka ja hoya tyAM bhedanI hayAtI samAdhAna. saMbhavatI nathI, to pachI ahIM e be lezyAomAM zA mATe bheda darzAvyo ? samA0-e be lezyAomA je bheda dekhADyo che te vAstavika rIte nathI, paNa upacArathI che. mATe aupacArika bheda darzAvavAthI vastunA svarUpamAM bAMdho AvavAnuM kAraNa nathI. "he bhagavan ! kRSNalezyA, nIlalezyAne pAmIne tenA rUpapaNe, tenA varNapaNe, tenA gaMdhapaNe, tenA rasapaNe ane tenA sparzapaNe vAraMvAra pariName che' ema kahavAnuM zuM kAraNa?" "he gautama ! dUdha-chAza. jema dUdha, chAzane pAmIne-chAzanA saMyogathI-chAza rUpe, chAzanA varNe, chAzanA gaMdhe, chAzanA rase ane chAzanA sparze pariName-bane-che, athavA jema bajaraMga cokTuM lugaDaM raMgane pAmIne-raMganA saMyogathI-raMganA rUpe, raMganA vaNe, raMganA gaMdhe, raMganA rase ane raMganA sparze vAraMvAra pariNAma pAme che. tevI rIte he gautama ! kRSNalezyA, nIlalezyAne pAmIne tenA varNAdi pariNAmarUpe banI jAya che" ityAdi. e ja abhilApavaDe / nIlalezyA kApota nikasUrINAM matAni bhagavAna zrutanI laghavALA puruSo bhagavat-AyAziyajJAnavALA ke sarvotkRSTa " amISAM paJcAnAm AdezAnAm anyatama-AdezasamIcInatA- "A pAMca Adezo-mato-mAM kayo amuka eka Adeza samIcIna nirNayo'tizayajJAnibhiH, sarvotkRSTazrutalabdhisaMpannavI kartuM zakyate, te ca che-e jAtano nirNaya atizaya jJAniothI ke sarvotkRSTa zrutanI bhagavat-AryazyAmapratipattA nAsIran. kevalaM tatkAlApekSayA ye pUrvasUrayaH - labdhivALA puruSothI thai zake che. tevA atizayajJAnavALA ke sarvotkRSTa tatkAla-bhAvigranthapAvAparyayAlocanayA yathAkhamati strIvedasya sthiti zrutanI labdhavALA puruSo bhagavat-Arya zyAmanI pratipattimA na hatA. prarUpitavantasteSAM sarveSAm api prAvaca nikasUrINAM matAni bhagavAn phakta te samayanA pUrvIcAyA te samayanA prathodvArA pUrvIparanI pAlocanA AryazyAma adiSTavAn '-pra010385. karIne je khamatipramANe strIvedanI sthiti prarUpI gayA hatA te badhA prAvanika AcAryAno matone gagavAn AryazyAme ahIM noMghelAM che" TIkAkArazrImA A ulekha uparathI ApaNe vizeSa to nahi, paNa eTalaM to jANI zakIe kharA ke, jyAre A prajJApanA sUtranI racanA thai haze sAre atizayajJAniono ke sAMskRSTazcata labdhi dharAvanArA puruSono viraha haze ane khuda zrI AryazyAmajI paNa te samaye strIvedane lagatAM uparanA matAMtaro viSe koi jAtano nirNaya ApI zake tevA sAtizaya jJAnI nahi hoya-jainaitihAsamA je samayathI sAtizayazAniono viraha manAto Avyo che te samaya A prajJApanAno ane tenA praNetAno haze-ema uparanA TIkAkArazrInA ullekha dvArA cokhaM tarI Ave che. have ApaNe prajJApanAnI zailI viSe vicAra karIne A TippaNa pUru karIzu. prajJApanA sUcanI racanA be prakAranI cheH temAM keTa leka ThekANe to koi prakAranA nAma nirdeza vinA ja prazna ane uttaro racAyA che ane keTaleka ThekANe to bhagavatImatranI jema mahAvIra ane gautamanA praznottaronI jevI saMkalanA thai cha. te bane jAtanI zailInA namunA A pramANe che: (sAdhAraNa zailI.)" se kiM taM ajIvapannavaNA ? ajIvapannavaNA duvihA pannatA. te jahA- "ajIvaprajJApanA e zu? ajIvaprajJApanA be prakAranI che. jema keH rUvi-ajIvapanavaNA ya, arUvi-ajIvapanavaNA ya. se kiM taM arUvi-ajIva- rUpI ajIvaprajJApanA ane arUpI ajIvaprajJApanA. arUpI ajIvaprajJApanA panavaNA? arUvi-ajIvapannavaNA dasavihA pannattA."xxx- e zu? arUpI ajIvaprajJApanA daza prakAranI kahI che." (50 pR0 7-8) 1. pra. chAyA0-eteSAM bhagavan ! kRSNalezyAsthAnAnAM yAvat-zuklalezyAsthAnAnAM ca jaghanyakAnAM dravyA'rthatayA (3) katarANi katare. bhyo'mAniyA, bahukAni vA, tulyAni vA, vizeSAdhikAni vA ? gautama ! sarvastokAni jaghanyakAni kApotalezyAsthAnAni dravyArthatayA, jaghanyakAni naulalezyAsthAnAni dravyAtayA'saMkhyeya guNAni, jaghanyakAni kRSNalezyAsthAnAni dravyArthatayA'saMkhyeyaguNAni, jaghanyakAni tejolezyAsthAnAni dravyArthatayA'saMkhyeyaguNAni, jaghanya kAni padmalezyAsthAnAni dravyArthatayA'saMkhyeyaguNAni, jaghanyakAni zuklalezyAsthAnAni vyArthatayA'saMkhyeyaguNAniH-anu. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatakta 4.-uddezaka 10. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. lezyAne, kApota lezyA taijasI lezyAne, taijasI lezyA padma lezyAne ane padma lezyA zukla lezyAne pAmIne tenA rUpAdirUpe pariName che' ityAdi kahe. have A uddezaka kyAM sudhI kahevo? to kahe che ke, ['jAva' ityAdi ] [ pariNAma '] ityAdi dvAra gAthAmAM kahelAM dvAronI samApti pariNAma. sudhI e uddezaka kahevo. temAM pariNAma saMbaMdhe hakIkata hamaNAM ja jaNAvI che. tathA [ ' vanna ' ti] kRSNalezyAdika lezyAno varNa kahevo. varNa. te A rIte:-" he bhagavan ! kRSNalezyAno varNa kevo kahyo che ? ityAdi. uttara-megha vigerenI jevI kRSNalezyA kALI che, bhamarA vigerenI jevI nIlalezyA nIlI che, kharasAra vigerenI jevI kApota lezyA kApotI che, sasalAnA lohI vigerenI jevI taijasI lezyA lAla che, caMpakavigerenI jevI pIta lezyA pILI che, zaMkhavigerenI peThe zuklalezyA dhoLI che. tathA [ 'rasa' tti ] lezyAono rasa kahevo. te A pramANeH-liMbaDA vigerenI rasa. (mahAvIra ane gautamanA praznottaravALI zailI )" kahi NaM bhaMte | bAdarapuDhavIkAiyANaM pajatagANaM ThANA paNNatA? "he bhagavan / paryApta bAdarapRthvIkAyikonAM raheThANo kyA kahAM che ? goyamA ! saTThANeNaM aTThasu puDhavIsu 4 kahi NaM bhaMte / bAdarapuDhavIkAiyANaM he gautama ! svasthAnanI apekSAe AThe pRthvIomAMxhe bhagavan | aparyApta apanattagANaM ThANA paNNattA ? goyamA ! jattheva bAdarapuDhavIkAiyANaM bAdarapRthvIkAyikonAM raheThANo kyA kahyAM che ! he gautama | jyA bAdara pajjattagANaM ThANA pannattA tattheva "xxx -(pa0 pR0 51) pRthvIkAyikonAM sthAno kayAM che tyAM ja teonAM paNa sthAno kahyAM che." A prakAranI be zailI mATe TIkAkAra mahAzaya jaNAve che ke-" na sarvameva sUtraM gaNadharaprazna-tIrthakaranirvacanarUpam , kintu kiMcid anyathA'pi, bAhulyena tu tathArUpam "-(pa. pR07) athIt " A saMkalanAmAMno ghaNo kharo bhAga. mahAvIra ane gautamanA praznottararUpa che ane thoDo bhAga bIjI rIte-sAmAnya praznottararUpa-paNa cha. " A prakAranI be zailI joine sAdhAraNa rIte evo saMdeha thavo saMbhavita che ke, jyAre A graMthamAM ghaNo kharo bhAga mahAvIra ane gItamanA prazrottararUpa Avelo che ane mAtra "kiMcid anyathA'pi" che to pachI AnA racanAra mahAvIra bhane gautama jazA mATe na hoya ? athavA AryazyAmasUri kema hoya ? A praznanuM samAdhAna zrIyuta TIkAkArajIe ghaNuM saraLa, spaSTa ane yuktiyukta Apelu che ane te A pramANe che:__" evaM gautamakhAminA prazna kRte bhagavAn Aha-vardhamAnakhAmI- "e pramANe gAtamakhAmie pUchayA pachI vardhamAnakhAmI uttara Ape che. goyamA ! + ityAdi. nanu gautamo'pi bhagavAn upacita-kuzalamUlo gaNa- kadAca ema kahevAmAM Ave ke, gautama khAmI cauda pUrvanA dharanAra che, . dharaH tIrthakarabhASitamAtRkApadabhravaNamAtrA'vAptaprakRSTazrutajJAnAvaraNakSayo-paza- tIrthakare kahelAMtraNa padone sAMbhaLavA mAtrathI ja jeoe utkRSTazrutajJAnamazcaturdazapUrva vit sAkSarasannipAtI-iti vivakSitArthapratijJAnasamanvita eva, nI prApti karI che arthAt tIrthakare kahelA mAtra traNa pado uparathI jaje tataH kimartha pRcchatina hi caturdazapUrva vidaH sarvotkRSTazrutalabdhisamanvi- bAre aMgo jevAM mahAbhUtanI racanA kare che evA e gautamakhAmine vaLI have tasya kiMcit prajJApanIyamaviditamasti. x satyametat , kevalaM jAnaneva pUchavArnu zu bAkI hoya ! e vadhAremA vadhAre dhRtajJAnanI ladhivALA evA gautamakhAmI bhagavAn anyatra vineyebhyaH pratipAdya tatsaMpratyayanimiktaM viva- gAtamathI vaLI zeM koi paNa vAta ajANI hoya? mATe kharI rIte to kSitamartha pRcchati. yadi vA prAyaH sarvatra gaNadharaprazna-tIrthakaranirvacana- gItam prazna kare' e vAta ja ghaTatI Ave evI nathI. A zaMkA sAcI che, rUpaM sUtram-ato bhagavAn AryazyAmo'pi itthameva sUtraM racayati. to paNa gAtamano pUvAno Azaya ja bIjo che tyAMe zaMkA ghaTI zakatI athavA saMbhavati tasyA'pi gaNabhRto gItamakhAmino'nAbhogaH-chadmasthalAt nathI. e bIjo Azaya A pramANe che:--gautame pote ziSyone je je vAto + tato jAtasaMzayaH san pRcchati-iti na kazcid doSaH"-- kahI hoya te barAbara kahevANI che ke nahi-e vAtano nizcaya karavA mATe (50 pR0 72-73) gautamane pUlavU paDe che mATe gautama jevA mahAjJAnI paNa jo prazna kare to te ayukta nathI, athavA ghaNe bhAge sUtranI zailI gaNadharanA prazna ane tIrthakaranA uttararUpe rakhANI che mATe ja bhagavAn AryazyAma pote paNa e jazailImA A sUnanI racanA kare che. athavA gautama pote game tevA mahAjJAnI hoya to paNa chamastha to kharA ne-ane chadmasthanI bhUla thavI e kAi asaMbhavita nathI mATe ja gautama saMzayavALA hoi zake che ane e saMzaya TALavAne mATe te pUchI paNa zake che-emAM kAMi dUSaNa hoya nahi." uparanA ullekhamA TIkAkArazrIe traNa vAta A pramANe jaNAvI cha:-pelI vAta to teoe e jaNAvI che ke, gautama jevA mahAzAnine navu jANavA mATe kAMi pUchvAnu bAkI na hoya, paNa pAte bIjAne jaNAvelI vAto barAbara che ke nahi ? e vAtano nirNaya karavA mATe teone pUchavAnI jarura rahe che-A vAta lakhatI vakhate TIkAkArano khyAla evo rahyo che ke, A sUtramA AvatA praznottarI jANe sAce ja mahAvIra ane gautama bace na thayelA hoya. bIjI vAtamA teo ema jaNAve che ke, ghaNe ThekANe gaNadharanA prazna ane tIrthakaranA uttaro-e zailImA sUtronI saMkalanA thaelI che mATe AryazyAma bhagavAn paNa e ja zailIe A sUtranI racanA kare che. A bIjI vAtamAM to teoe (TIkAkArazrIe) ema sApha ja jaNAnche ke, A prazApanA sanna (gaNadhara ane tIrthakaranA praznottaranI zailImA ane kyAMya sAdhAraNa praznottaranI zailImA) zrIAryazyAme race che. have chevaTanI trIjI vAta je, teoe jaNAvI che te pelI vAtarnu ja samarthana karatI jaNAya che. ane vaLI TIkAmAM aneka sthaLe " sUrirAha" " bhagavAn AryazyAmaH paThati" evA ekA nirdezo karIne prajJApanAnI kRti zrIAryazyAmanI che' e vAtane dRDha karI che-prajJApanAmAM AvelI praznottarAtmaka zailI zrIAryazyAmanI potAnI ja udbhavAvelI che evaM aneka sthaLe zrITIkAkArajIe jaNAvyA chatAM e zailIne zrIgotama ane zrImahAvIranA praznottarAtmaka mAnI TIkAkArazrIe e viSe je saMgati karavAnAM samAdhAno jaNAvyAM che te dvArA temano Azaya kaLAto nathI-game tema ho. paraMtu A zailI zrIbhagavatIjImAM AvelI zailInI jevI saMvAdanArUpamA tenA praNetAe jo DelI che emAM kazo saMdeha rAkhavAno nathI. tAtparya e ke, prajJApanA eka saMgrahAtmaka gaMbhIra graMtha che, tenA praNetA traNamAMnA koi eka zrIAyazyAmajI che ane emAM (prajJApanAmA) AvelI zailI emaNe pote ja upajAvelI lAge che. A zrIAryazyAmajIno zrIkhAtisUri sAthe kazI saMbaMdha kaLAto nadhI, (e khAti sUrine zrIdharmasAgarajIe tattvArtha vigerenA kI mAnelA che ane asAre paNa jaino tema ja mAne cha paraMtu tattvArthanA kI khAtijInuM gotra * kAbhISaNi 'che-(kAbhISaNinA khAtitanayena vAtsIsutena ayam "-tatvArtha prazasti ) sAre 11 mI pATavALA AryazyAmajInA guru zrIkhAtijInuM gotra hArita che-mATe e be judA judA gotravALA AcArya eka ja hoya e zI rIte manAya?) A rIte prajJApanA, eMnA katI ane enI zailI viSe yathAmati ALekhyu chaH-ana0 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 4 udezaka 10. kApotI lezyA upAya rasakALI che, pAphI karAyalI ane madhura ke ane goLa vigerenI , 6 peThe kRSNalezyA tikta (kaDanI) che, suMThanI peThe nIlalevayA kaDu ( tikhI) che, kAcA boranI peThe pherI vigerenI peThe tejolezyA khATI ane gaLI che, caMdraprabhA vagere madhanI peThe pacalelyA tisI, gaMdha. peThe zuklalezyA madhura-gaLI che. [ 'gaMdha' tti ] lezyAono gaMdha kahavoH AdinI traNa lezyAoM durgaMdhI che ane chelI traNa lezyAo sugaMdhI zuddha che [ 'suddha' tti ] chellI traNa lezyAo zuddha che ane pelI traNa lezyAo azuddha che. [' apasattha tti ] pelI RNa legyAo naThArI che ane saMgiTa, chelI paNa lezyAo sArI che. [ 'kiliGa' tti ] pelI RNa lekhAo sekDi che ane chelI paNa lezyAo asaMkriSTa che [ uNha ci ) kehI traNa lezyAo snigdha ane uSNa che ane pelI RNa lezyAo zIta ane rUkSa che. [ ' gati ' tti ] pelI traNa lezyAo durgatinuM kAraNa che ane ThelI paNa yAo sugati kAraNa . [ pariNAma ti] ThezyAjono pariNAma keTalA prakArano hoya ekadevaM te A rIteH lezyAno pariNAma traNa prakArano che: - jaghanya, utkRSTa ane madhyama athavA utpAta vagere. [' paesa ' tti ] lezyAonA pradezo kahevA : te lezyAomAMnI eka pradeza- avagAha. eka lezyA anaMta pradezavALI che. [ 'ogAhe ' tti ] eonI avagAhanA kahevIH e lezyAonI, asaMkhya (kSetra) pradezamAM avagAhanA che-e vargaNA. lezyAone samAI rahevA mATe kSetranA asaMkhya pradezonI jarUra paDe che. [ ' vaggaNa ' tti ] e lezyAonI vargaNA kahevIH kRSNalezyAdika lezyAne yogya " " " ( sthAna. vyavargaNA odArikAdi vargaNAnI peThe anaMta che. [ ThANa' ti ] taratamapaNAne lIce vicitra adhyavasAyanAM kAraNarUpa kRSNa vigere dravyanAmU asaMkhya che, kAraNa ke adhyavasAyanAM sthAno paNa asaMkhya che. [ 'appabahuM ' ti ] lezyAnAM sthAnonuM ochAvaghatApaNuM jaNAvavuM, te A rIteH" he bhagavan ! e kRSNalezyAnAM jaghanya sthAnomAM ane yAvat-zuklalezyAnAM jaghanya sthAnomAM dravyArthapaNe kayAM konAthI ochAM che, vadhAre cho sarakhAM ke vizeSAdhika he gautama! dravyArthapane kApotalezyAnAM jayamya sthAno sAthI thoDAM che, dravyArthapaNe nIlalezyAnAM jaghanya sthAno asaMkhyagaNAM che, dravyArthapaNe kRSNalezyAnAM jaghanya sthAno asaMkhyagaNAM che, dravyArthapaNe tejolezyAnAM jaghanya khAno asaMkhyagaNAM ke, dravyArthapaNe padmalezyAnAM jaghanya sthAno asaMkhyagaNAM he ane hasyArthapaNe zukralezyAnAM jayamya khAno paNa asaMkhyagaNAM he " ityAdi. gati - pariNAma. alpa- bahutva. joyuM ta cothe zate sarva rIte subodhe seje hamezA rasayukta dUdhe vyAkhyA karI meM kaMda A racelI, bheLyuM gaLyuM zuM nathI chAjatuM te ? caturtha zataka samApta. beDArUpaH samudre'khilacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti- zAntyoH - dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAmukhyaH // / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5. - uddezaka 1. viSayasaMgrahagAthA--caMpA - ravi. - anila. - graMthikA. - zabda - chamAstha. - Ayu. - ejana. - nirgaMtha. - rAjagRha. - caMpA - caMdra. - uddezakAraMbha. - pUrNabhadra caitya. -- sUryonuM udgamanAdi . - divasa - rAtrivicAra - jaMbUdIpanuM dakSiNArdha ane uttarArdha.- maMdara parvatanuM uttara-dakSiNa - aDhAra muhUrtano divasa.-bAra muhUrtanI rAtrI. divasa ane rAjInAmAparmA vana divasA munIrAma varSAtuvicAra-prathama samayAdikAla saMkhyA- ravi anila gaMDhiya sade chaumA''u eyaNa nirvaThe, rAyagihaM caMpA - caMdimA ya dasa paJcamammi saye. 1. mUhAH camparavirodhikA zabdAdyathA'yurenanaM nirdhanyaH rAja campA candramA zapathamezataH anu* , 1. Apano paricaya Apato zrIjinaprabharie potAnA sImakhAsa eka caMpApurInoM kA Alo, emAno keToka sAra ahI thApramANe jIe chae: "kRtadurlabhahAnAm ahAnAM janapadasya bhUSAyAH, campA ra syAmastIpurvIyAH asya dvAdazamajinendrasya zrIvAsapUjya garbhAvatAra-yayA kevalajJAna-nirvANopagamalakSaNAni patha kalyANavAnijazire x [a subhadrA mahAsatI pASANamaya vikaTakapATapuTAH prato zIlamAhAtmyAd AmasUtratantuveSTitena titaunA kUpAd jalamAkRSya tena zaniSedhyamAMmudAya ekA turIyA pratIlI anyA'sti yA yA sila tarI sucaritrA bhavati tathA iyamudghATanIyA iti bhaNisA rAjAnamathaiva pitAmeva asthApayada sA ca tahinAd Arabhya cirakASTA janatA kameNa vikramAdiSu paaidhikatrayodaza vikAsa (1350) lakSaNAmasammarImANasamayInaH zaMkara 6 , - . " have pAMcamuM zataka zaru thAya che ane temAM dasa uddezakoM cheH prathama uddezakamAM sUrya saMbaMdhI praznano niveDo che - e prazna, caMpA nagarImA chAyo hato vIjA uddezakamA vAyu saMbaMdhI savAlono nirNaya che. zrIjA udezakamA jAmethikAnA udAharaNa uparathI jAtI hakIkatano nirNaya che. cothA udezakamA zabda viSe pUchAelA prazna ane uttarono nirNaya cheM. pAMcamA uddezakamA chadmastha saMbaMdhI hakIkata che. chaTTA uddezaka AyuSyanuM ochApanuM ke badhArepaNu, e saMbaMdhI hakIkata che. sAtamA udezakarmA putralonA kaMpana saMbaMdhI vicAra karyo che. AThamA uddezakamAM nirgrathIputra nAmanA sAdhue padArthoM saMbaMdha vicAra katha che, navamA uddezakamA rAjagRha nagara saMbaMdhI paryAlocana che bhane dazamA udezakamA caMdra saMbaMdhI AlocanA che-te AlocanA caMpA nagarImAM thai hatI. e pramANe A pAMcamA zatakamAM dasa uddezaka che. . " aMgadezanI rAjadhAnIrUpa ane tIrtharUpa evI 'caMpA nagarI 'no kalpa kahIe chIeH A nagarImAM bAramA zrIvAsupUjya tIrthaMkaranI pAMca kalyANaka dharmA to A namarInA baMdha yaetA daravAjAbhone sumaddA mahAsatI potAnA suvarinA mahimAthI kA sAMta cAlI bAMdhI ane yAmAMcI pANI kADhI ane te pANIne te daravAjAoM upara chAMTIne ughADyA hatA. temAMno eka cotho daravAjo ( poLa ) ' have pachI dhanArI bIjI koi mahAsatI ene udhADaze evaM dhArI rAjA vigerenI samakSamAM ito roma baMdha rAmro hato ane te bakhato te baMdha ito-ema pA tabhI lokoe jo I. paraMtu pI eTale vikramasaMvat 1250 mAM lakSaNAvatInA hammIra bane sulatAna samadhIne paMDharapuranA gaDhane mADe jotA pAyA menanA e daravAjAMne tor3I senA mAraNAMsa kI ta , . Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 1. 1. caturthazatAnte lezyA uktAH, paJcamazate tu prAyo lezyAvanto nirUpyante, ityevaM saMbandhasyAsya uddezaka-saMgrahAya gAtheyam:'campA' ityAdi. tatra campAyAM raviviSayapraznanirNayArthaH prathama uddezakaH, anila ' tti vAyuviSayapraznanirNayArtho dvitIyaH. 'gaMThiya' tti jAlapranthikAjJApanIyArthanirNayaparastRtIyaH. 'sadde' tti zabdaviSayapraznanirNayArthazcaturthaH. 'chauma' ti chadmasthavaktavyatArthaH paJcamaH. 'Au' ti AyuSo'lpatvAdipratipAdanArthaH SaSThaH. 'eyaNa ' ti pudgalAnAmejanAdyarthapratipAdakaH saptamaH. niyaMThe' tti nimranthIputrAbhidhAnA'nagAravihitavastuvicArasAro'STamaH, 'rAyagihaM' ti rAjagRhanagaravicAraNaparo navamaH. 'caMpA-caMdimA ya' tti campAyAM nagaryAM candramaso vaktavyatArtho dazamaH. 1. cothA zatakanA chevaTanA bhAgamA lezyAo saMbadhI vicAro jaNAvyA che, mATe have lekhyAvALA jIvo saMbaMdhI kAMika jaNAvAya to te sthAnaprApta che, tethI A pAMcamA zatakamAM to prAyaH lezyAvALA jIvo saMbaMdhI nirUpaNa karavAnuM che-e rIte cothA ane pAMcamA zatakano paraspara saMbaMdha puradurgIpayogipASANaprahaNArtha pratolI pAtayitA kapATasaMpuTamagrahIta. x A nagarImA dadhivAhana rAjAnI putrI caMdanayAlAno janma thayo hatoasyAM candanavAlA dadhivAhananRpatinandanA janma upaleme, yA kila bhagavataH eNe kauzAMbI nagarImA sUpaDAnA khUNAmA rahelA aDadanA bAkaLAo zrImahAvIrasya kauzAmbyo sarpakoNasthakulmAyaH 4 paJcadinonaSaNmAsAvasAne ApI zrIvIrane cha mahinAnA upavAsa pachI pAraNu karAvyu hatuM. pRSTha abhiprahAn apUrayat. asyAM pRSThacampayA saha zrIvIraH trINi vIrAtrasama- caMpAnI sAthe A nagarImA zrIvIre praNa comAsAM kA hatA. potAnA vasaraNAni cakre. asyAmeva parisare zrIzreNikasUnuH-azokacandro narendraH- pitAnA avasAna-saMbaMdhI zokane lIdhe zreNika rAjAnA putra koNike ( jeneM kUNikAparAkhyaH zrIrAjagRhaM janakazokAd vihAya navInAM rAjadhAMnI campAm bIjaM nAma azokacaMdra che) rAjagRhane choDIne potAnI rAjadhAnI caMpA -acIkarat, asyAmeva pANDukulamaNDano dAnazANDeSu dRSTAntaH zrIkarNanRpatiH nagarImAM karI itI. pAMDavakulabhUSaNa ane prasiddha dAnavIra zrIkarNarAje A sAmrAjyabhiyaM cakAra x asyA viharan zrIzayyaMbhavasUrizcaturdazapUrvadharaH nagarImAMja potArnu sAmrAjya sthApyu hatuM. zrIzayyaMbhavasarie A nagarImA khaMtanayaM manakA'bhidhAnaM rAMjagRhAgataM pravAjya tasya AyuH SaNamAsAvazeSa ja rAjagRhathI AvelA potAnA putrane dIkSA ApI hatI ane 'tenuM AyuSya zrutajJAnopayogena Akalayya tadadhyayanArtha dazakAlika pUrvagatAd niyUMDha- thoDu jANI te mATe temaNe dazavaikAlika nAmanAH sUtranI svanA karI hatIvAn-tatra AtmapravAdAt SaDjIvanikAm , karmapravAdAt piNDaiSaNAm , te racanAmA temaNe AtmapravAda nAmanA pUrvaprathathI laike SaDjIvanikA satyapravAdAt vAkyazuddhim , avaziSTa-adhyayanAni pratyAkhyAnapUrvatRtIya- prakaraNane, karmapravAda nAmanA pUrvagraMthathI laine piMDaiSaNA prakaraNane ane vastuna iti." satyapravAda nAmanA pUrvagraMthaMthI laineM vAkyazuddhi prakaraNane umerya hatuM ane bAkInAM adhyayanone pratyAkhyAna pUrvanI trIjI vastumAthI udbhavAvyA hatA." yA magarI viSe zrIhemacaMdrasUri potAnAM mahAvIra-caritramA A pramANe jaNAve cha:" rAjA rAjagRhe sthAtum-abhUdU bhRzamanIzvaraH. 180 potAnA pitAnA mRtyunA zokane lIdhe rAjA koNika rAjadhAnIkariSye puramanyatretyAdideza vizApatiH, rAjagRhamA rahI zakato na hato tethI teNe bIju nagara-rAjadhAnI-vasAzastabhUzodhanAyAtha vAstuvidyAvizAradAn . 181 bavAnI icchAthI vAstuvidyAnA paMDitone sArI jagyA zodhavA mokalyA. te ca vAstuvidaH zastAM pazyantaH sarvato bhuvam , te vAstuzAnionI dRSTie jagyA zodhatA zodhatA eka morDa caMpA pradezedrAkSurekA mahAntaM campakamam. 182 jhADa paDayu-je vizALa zAkhAvALu, suMdara pAMdaDAMvAIM, sugaMdhI puSpavADa acuzca nAyamudyAne dRzyate neha sAraNiH, ane chatranI jevI chAyAvAlu hatuM tathA musApharone mATe eka apUrva vizrAmamAyamAbAlavalayI tathApyasyAdbhutA lipiH. 183 sthAna hatuM. Ama chatAM khubI to e hatI ke, e jhADa koDa bAga na hata, aho ! bahulazAkhasamaho / patralatAdbhutA, tyAM koha pANIno dhoriyo na hato tema pANIno kyAro paNa na hato-to aho ! kusumasaMpattiraho / kusumasaurabham. 184 paNa e jhADa Ayu suMdaramA suMdara hatuM. e vAstuzAnioe e jhADane aho / chAyakAtapazyamAtapatrAbhibhAbukam , joine evaM nakI karyu ke, A jhADa lakSmInuM dhAma che ane sahaja suMdara che aho / vizrAmayogyalamaho! sarva kimapyadaH. 185 mATe ahIM vasAvelu nagara paNa tevU ja lakSmInuM dhAma ane saMbhAvanuM suMdara nisargaramaNIyo'yaM yathA zrIdhAma campakaH,. thaze. ema vicArI rAjA koNikane e paMDitoe nagara vasAvavAnI e jhADa. tathA'tra nagaramapi bhaviSyati na saMzayaH. 186 vALI jagyA batAvI ane rAjAe tyo e jhADanA nAma uparathI 'campA' campakena triyaH satyakAreNaivopazobhitam , nAmanI nagarIne vasAvI. tyArabAda rAjA potAnA baMdhuo ane lAvalazkara sthAnaM purInivezAha te tathAkhyan mahIbhuje. 187 sahita e caMpA nagarImA jaine potAnuM zAsana calAvavA lAgyo," campakasya abhidhAnena campA-iti nagarI nRpaH, vegAd akArayat siddhirvacasA hi mahIbhujAm. 188 tatazca puryA campAyAM gatvA sabalavAhanaH, mImimA zreNikasabhAtRbhiH sahito'nvazAt." 189 -mahAvIracaritra-sarga-11, eja AcAryazrI, zayyaMbhavasUri ane caMpAnagarI viSe potAnA pariziSTaparvamA paNa A pramANe jaNAve che:" tadA zayyaMbhavAcAryazvampAyAM viharanabhUt, (caMpA nagarImA thaelI dazavaikAlikasananI racanA viSa AgaLa pAlo'pi tatraiva yayAvAkRSTaH puNyarAzinA. 68 xxx zrIjinaprabhasUrinA zabdomA jaNAvAha gahuM che, eja vAtane zrIhemacaMdrasUri sarvasAvadha viratipratipAdanapUrvakam , paNa jaNAve che) " te vakhate zrIzayyaMbhavasari caMpA nagarImA viharatA hatA. tamabAladhiyaM bAlaM sUritamajiprahat. 8.xxx puNyarAzithI kheMcAelo vemano putra paNa tyA ja Avyo bhane sUrizrIe e siddhAntasAramuddhatyAcAryaH zayyaMbhavastadA, bALakane dIkSita ko ane tenA zreya mATe tyAM ja dazavaikAlika nAmanA duzavaikAlikaM nAma zrutaskaMdhamudAharata, 85-paMcamasargaH zrutaskaMpanI racanA karI."-(pariviSTaparva ):-anu. . Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, che. have A pAMcamA zatakanA uddezakornu (te te uddezakamA AvelA viSayornu ) sUcana karavAne A saMgraha gAthA jaNAve che:--[ 'caMpA' ityAdi.] viSayamacaka te uddezakomA prathama uddezaka caMpA nagarImAM kahevAyo che ane temAM sUrya saMbaMdhI savAlono niveDo che. [ 'anila'tti ] vAyu saMbaMdhI praznanA nirNaya gAthA mATe bIjo uddezaka racAyo che. [ 'gaMThiya 'tti ] jAlagraMthikA-jALa-nA udAharaNa uparathI jaNAtI hakIkatano nirNaya trIjA uddezakamA che. [' sadde ' tti ] zabda saMbaMdhI praznono nirNaya cothA uddezakamAM che. ['chauma ' tti ] chadmastha jIva saMbaMdhI hakIkata kahevAne pAMcamo uddezaka che. ['Au' ti] ' AyuSyanuM ochApaNuM' vagere bAbata jaNAvavAne chaTo uddezaka che. [ 'eyaNa 'tti ] pudgalonA kaMpana saMbaMdhI vicAra sAtamA uddezakamA che. ['niyaMThe' tti ] AThamA uddezakamAM padArtha saMbaMdhI vicArono sAra che ane te vicAra nigraMthIputra nAmanA sAdhue karyoM che. [ 'rAyagiha / ti ] navamA uddezakamAM rAjagRha nagara saMbaMdhI vicAra che ane ['caMpA caMdimA ya ' ti ] dazamo uddezaka caMpA nagarImAM kahevAyo che tathA temAM caMdra saMbaMdhI hakIkata che. sUrya. 1. pra0-' NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM, caMpA nAma 1. pra0-te kAle, te samaye caMpA nAmanI rAjadhAnInI rAyahANI hotyA. vaNNao. tIse NaM caMpAe nayarIe puNNabhadde nagarI hatI. varNaka. te caMpA nagarInI bahAra pUrNabhadra nAmarnu nAmaM ceie hotthA. vaNNao. sAmI samosaDhe, jAva-parisA caitya (vyaMtarAyatana) hatuM. varNaka. tyAM khAmI (zrIvIra padhAryA paDigayA. ane yAvat-(vIranI vANI sAMbhaLavAne ) sabhA gAmanI bahAra nIkaLI. te NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM, samaNassa bhagavao mahAvI- te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA moTA rassa jeDhe aMtevAsI iMdabhuI nAma aNagAre, goyamagotte NaM jAva- ziSya-gautama gotranA-iMdrabhUti nAmanA anagAra yAvat-A evaM vayAsI-jaMbuddIce NaM bhaMte ! dIve sUriyA udINa-pAINamuggaccha pramANe bolyA ke:-he bhagavan ! jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA sUryo 1. mUlacchAyAH-tasmin kAle, tasmin samaye campA nAma rAjadhAnI abhavat. varNakaH tasyAM cammAyAM nagayAM pUrNabhadraM nAma caityam abhavat. varNakaH svAmI samavasRtaH, yAvat-parSat pratigatA. tasmin kAle, tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya jyeSTho'ntevAsI indrabhUtinAma anagAraH, gautamagotro yAvat-evam avAdIt:-jambUdvIpe bhagavan / dvIpe sUryoM udIcIna-prAcInam udgalaH-anu. 1. jainonA sUtra sAhityamA aneka ThekANe caitya-zabdano prayoga thaelo che-ghaNe ThekANe te ekalo ja vaparAelo che ane ghaNe ThekANe 'arihaMta. ceya' vA 'jiNaceiya' e rIte vaparAelo che. e ' caitya' zabda rUDha nathI paNa yaugika eTale vyutpattivALo che ane teno vAstavika artha A pramANe saMskRtanA 'citi', cityA' ke 'citA' zabda uparathI e ' caitya' zabdanI utpatti thaelI che ane te-citAyAH, citeH, cisAyA idam cityA, cityayA nitam-citAyAH, citeH, ciyAyA vikAraH-citAyAH, piteH, cityAyA bhAvaH, karma vA-ema aneka rIte thadazake che. sUtranA TIkAkAra zrIabhayadevasUrie paNa 'niteH bhAvaH, karma vA' e vyutpattine noMdhelI che. citA, citi ke cityAno artha 'ce' thAya che, jemAM mRtadane agnizAyI karavAmAM Ave cha arthAt je sthaLe mRtakane saMskAravAmAM Ave che te sthaLanI pavitra bhasmanu nAma 'caitya'che ane te, eno mukhya artha, prAcIna artha ane vyutpatti-artha che. prAcIna kALamAM aneka dharmavIra ane karmavIra mahApuruSonI pavitra bhasma sacavAtI hatI ane ernu ja nAma 'caiya' hatuM. tathA mRta mahApuruSanI yAdagiri mATe e bhasma ra mUruvAmAM Avato zilAha, e bharala upara ke pAse rovAmAM AvatuM vRkSa vA e bhasma upara caNAvavAmAM Avato stUpa paNa caitya-zabdano bhAva hato ['stUpa' karavAnI paddhati mATe jUo (zA0 sa0 pR0 155 tathA jaM.pra.bA. pR0 140-14.] bauddhonA sAhityamA paNa caitya (pAli-cetiya ) zabdanA A ja bhAvo atyAre paNa prasiddha che ane tyAra pachI e bhasma upara yaNAvavAmAM AvatA cotarA, kabara, ke devaLI paNa 'caitya' zabdanA bhAvamAM AvyAM. jyAM evA cotarA, kavara ke devaLIo hoya che tyo prAyaH zmazAna, araNya ke evo ja koi ujjaDa pradeza hoya che ane tyAM bhUtonuM raheThANa hoya che-eko lokapravAda che ene laine 'caitya 'nuM bIju nAma vyaMtarAyatana prasiddha thayuM vA caityano e bIjo artha paNa pracAra pAmyo. sUtramA prAyaH ghaNe ThekANe e ja bhAvamA caitya zabda yojAyo che ane e, eno artha 'gaGgAmA ghoSaH' nI jevo lAkSaNika-sAmIpyajanya-che. sUtramA jyAM 'arihaMta caitya' ke 'jina caitya' zabda Ave che tyAM teno upara jaNAvelo vyutpatti artha ja gharAvavAno che adhIt 'arihaMtanI pavitra bhasma ke stUpa' evo ja artha karavAno che. vartamAnamA to A zabda yaugika rayo nathI, paNa rUDha thayo che ane tenI rUDhatAno pAyo Aja ghagA samayathI nakhAyo che. khuda zrIabhayadevasUri jevA samartha paMDita ane malayagiri jevA samartha zabdazAstrI paNa e'caitya' zabdane rUDha jaNAve che-DisthanI peThe saMjJAzabda jaNAve che-e eka Azcaryakara ghaTanA che. teoe jaNAvyu che ke, 'saMjJAzabdalAt devatApratibimbe prasiddham , x tadAzrayabhUtaM x gRham-tadapi upacArAt-caityam "-(bhagavatITIkA tathA sUryaprajJaptiTIkA) A mahApuruSo e zabdane rUDha mAne che tenuM kAraNa A chaH kharI rIte to ' caitya' zabdano mULa bhAva ane vyutpattine anusarato bhAva upara jaNAvyo che te ja lAge che to paNa emanA jamAnAmA ghaNu karIne evA stUpo karAvavAnI prathA ochI thai gai hatI ane tene badale dharmavIra ke karmavIra puruSonAM maMdiro game te ThekANe caNAvavAmAM AvatAM ane temA mUrtio paNa padharAvavAmA AvatI-ane te maMdiro ane mUrtione 'caitya' zabdathI saMbodhavAmAM AvatAM-kharuM vicAratAM to citA upara caNAvelA sivAyanA e maMdiromAM ke mUrtiomAM ' caitya' zabdano bhAva baMdha besato na Avato, chatAM mAtra eka smArakatAnI samAnatAne lIdhe temanA samayano janasamAja / caitya' zabdathI maMdirone saMbodhato tethI ja eone ' caitya' zabdane rUDha ke saMjJA-zabda TharAvavAnI jarUra paDI hatI. tAsarya eche ke, 'caitya' zabdano mULa bhAva judo che ane kALakRta tathA rUDhikRta bhAva paNa judo cha, sUtramA vaparAelo 'caitya' zabda TIkAkArothI vizeSa prAcIna hovAthI tyAM teno prAcIna artha ja samajavo yuktiyukta che. keTalAko 'caitya' zabdane 'citai saMjJAne' dhAtu uparathI vA 'citta ' zabda uparathI upajAvavAnI rIta jaNAve che te zabdazAstranI dRSTie apratIta che-bhA rIte caitya (ceia) jhAbdanA arthano Tuko paricaya che:-anu0 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5. uddezaka 1. 146 poINa dAhiNamAgacchaMti, pAINa- dAhiNamuggaccha dAhiNapaDaNimA- IzAna khUNAmAM ugIne agni khUNAmAM Athame che ? agni khUNAmAM gacchaMti, dAhiNa -paDINa muggaccha paDINa - udIrNa (ci) mAgacchaMti, paDINa-udINamuggaccha udIci - pAdINamAgacchanti : ugIne nairRta khUNAmAM Athame che! nairRta khUNAmAM ugIne vAyavya khUNAmAM Athame che ! ane vAyavya khUNAmAM ugIne IzAna khUNAma Azrame che ? 1. u0 - haMtA, goyamA ! jaMbuddIve NaM dIve sUriyA udIcIpAINamuggaccha jAva - udIca- pAINamAgacchaMti. 2. pra0 - jayA NaM bhaMte ! jaMbUddIce dIve dAhiNaDe divase hava, tathA NaM uttaraDe va divase bhavai; jayA NaM uttaraDDe'Si divase bhava, tathA NaM jaMbUdIve dIve maMdarasta pavvayassa puratthimapacatthime NaM rAI havai ? 2. u0 - haMtA, goyamA ! jayA NaM jaMbuddIve dIve dAhiNaDe divase jAva - rAI gavai. 3. pra0 - jayA NaM bhaMte ! jambUdIve dIve maMdarassa pavvayasta puratthame NaM divase bhava tayA NaM paJcatthimeNa vi divase bhadai, jayA NaM paJcatthime NaM divase bhavai, tayA NaM jaMbUdIve dIve maMdarasta pavvayassa uttara - dAhiNe NaM rAI bhavai 3. u0 - haMtA, goyamA ! jayA NaM jaMbUdIve dIve maMdarapuratthime NaM divase, jAva - rAI bhavai. 4. pra0 - jadA NaM bhaMte ! jaMbUdIve dIve dAhiNaDe ukkosae aTThArasamuhute divase bhavai tadA NaM uttaraDe vi ukkosae aTThArasamuhutte divase bhava, jayA NaM uttaraDhe ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavai tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa purasthima -paccatthime NaM jahaniA duvAlasamuhuttA rAI bhavai ? 4. 30 - haMtA, goyamA ! jayA NaM jambU0 jAva- duvAla - samuhuttA rAI bhavai. 5. pra0 - jayA paM jambU0 maMdarasta puratthime ukkosae aTTArasamutte divase bhavai tayA NaM jaMbuddIce dIve paccatthimeNa vi ukkoseNaM aTTArasamuhutte divase bhavai, jayA NaM paJcasthime NaM 1. u0 - he gautama! hA, e ja rIte sUryanuM ugavuM ane Athama thAya che- jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA sUryo uttara ane pUrva- IzAna khUNA - mAM ugIne yAvat-IzAna khUNAmAM Athame che. 2. pra0 - he bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamAM dakSiNArdhamA divasa hoya che, tyAre uttarArdhamA paNa divasa hoya che ane jyAre uttarArdhamAM paNa divasa hoya che tyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI pUrva pazcime rAtrI hoya che ! 2. u0- he gautama! hA, e ja rIte hoya che-jyAre jaMbUdvIpamAM dakSiNArdhamAM paNa divasa hoya che tyAre yAvat - rAtrI hotra che. 3. pra0 -- he bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI pUrve divasa hoya che yAre pazcimamAM paNa divasa hoya che ane jyAre pazcimamAM divasa hoya che tyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI uttara dakSiNe rAtrI hoya che ? 3. u0 -- he gautama! hA, e ja rIte hoya che- jyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI pUrve divasa hoya che tyAre yAvat - rAtrI hoya che. 4. pra0--he bhagavan ! jyAre jaMbUdvI mAM dakSiNArdhamA vadhAremuH vadhAre moTo aTAra muhUrtano divasa hoya che tyAre uttara paNa vadhAremA vadhAre moTo adAra muhUrtano divasa hoya ke ana jyAre uttarArdhamA sauthI moTo aDhAra muhUrtano divasa che tyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI pUrva pazcime nAnAmAM nAnI bAra muhUrtanI rAtrI hoya che ? 4. u0 -- he gautama ! hA, e ja rIte hoya che-jaMbUdvIpamAM yAvat-bAra muhUrtanI rAtrI hoya che. 5. pra0 - he bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI pUrve moTAmAM moTo aDhAra muhUrtano divasa hoya che tyAre jaMbUdvIpamAM pazcime paNa moTAmAM moTo aDhAra muhUrtano divasa hoya che ane 1. mUlacchAyAH - prAcIna dakSiNam AgacchataH prAcIna dakSiNam udgatya dakSiNa-pratIcInam AgacchataH, dakSiNa-pratIcInam udgamya pratIcIna-uthIcInam AgacchataH pratIcIna- udIcInam udgamya udIcI- prAcInam AgacchataH ! hanta, gautama / jambUdIpe dvIpe sUryo udIcIprAcInam udgamya yAvat udIcI- prAcInam AgacchataH yadA bhagavan ! jambUdvIpe dvIpe dakSiNA'rdhe divaso bhavati tadA uttarArdhe'pe divaso bhavatiH yadA uttarArdhe'pi divaso bhavati tadA jambUdarIpe dvIpe mandarasya parvattasya paurastya - pazcime rAtrirbhavati ? hanta, gautama ! yadA jambUdvIpe dvIpe dakSiNArdhe'pi divasaH, yAvat - rAtrirbhavati yadA bhagavan / jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya paurastye divaso bhavati tadA pazcimepe divaso bhavati, yadA pazcime divaso bhavati tadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvataHsa uttara-dakSiNe rAtrirbharati ? hanta, gautama ! yadA jambUdvIpe dvIpe mandarapaurastye divasaH yAvatrAtrirbhavati yadA bhagavan ! jambUdvIpe dvIpe dakSiNA'rce utkRSTo'STAdazamuhUrte divaso bhavati tadA uttarArdhe'pi utkRSTo'STAdazamuhUrtI divaso bhavati, qhudA utarA'rdhe utkRSTo'STAdazamuhU divaso bhavati tadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya paurastya - pazcime jayanyikA dvAdazamuhUrtI rAnirbhavati ? hanta, gautama / yaMdA jambU* yAvat-dvAdazamuhUtI rAtrirbhavati yadA jambU* mandarasya paurastye utkRSTo'zadazamuhUrtI divaso bhavati tadA jambUddIne dvIpe pazcime'pi utkRSTako dazamuhUrtI divaso bhavati yadA pazcimeH - anu0 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddazeka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 147. ukkosie aTTArasamuhutte divase bhavar3a tayA NaM bhaMte ! jaMbUdIve jyAre pazcime moTAmAM moTo aDhAra muhUrtano divasa hoya che tyAre dIve uttare duvAlasamuhuttA jAba-rAI bhavai ? he bhagavan ! jaMbUdvIpamA uttarArdhamAM nAnAmAM nAnI bAra' muhUrtanI rAtrI hoya che? 5. u0-haMtA, goyamA ! jAva-bhavai. 5. u0---he gautama! hA, eja rIte yAvat-hoya che. 6. pra0--jayA NaM bhaMte ! jaMbUdIce dIve dAhiNar3e aTThArasa- 6. pra0--he bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamA dakSiNArdhamA aDhAra muhuttANaMtare divase bhavai tayA NaM uttare aTThArasamuhuttAgaMtare divase muhUrta karatAM kAMika UNo-muhUtAnantara-divasa hoya che tyAre bhavai, jayA NaM uttarar3e aTThArasamuhuttANaMtare divase bhavai tayA NaM uttarArdhamA aDhAra muhUtInantara divasa hoya che ane jyAre jambUdIve dIve maMdarassa pavvayassa purathime NaM pacatthime NaM uttarArdhamA aDhAra muhUrtAnantara divasa hoya che tyAre jaMbUdvIpamAM maMdara sAiregA duvAlasamuhuttA rAI bhavai ? parvatanI pUrva pazcime bAra muhUrta karatAM kAMika vadhAre lAMbI rAtrI hoya che? 6. u0--haMtA, goyamA ! jayA NaM jambU0 jAva-rAI 6. u0-- he gautama ! hA, e ja rIte hoya che-jabUdvIpamA bhavai. yAvat-rAtrI hoya che. 7. pra0-jayA NaM bhaMte ! jambU0 maMdarassa pavvayassa pura- 7. pra0--he bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI pUrva thime NaM aTThArasamahattANatare divase bhavai tayA NaM pacatthime NaM aDhAra muhUrtAnaMtara divasa hoya che tyAre pazcime aDhAra muhRtAnaMtara aTThArasamuhattANatare divase bhavai, jayA NaM pacatthime NaM aTThAra- divasa hoya che ane jyAre pazcime aDhAra muhUrtAnaMtara divasa hoya samahattANaMtare divase bhavaI tadA NaM jamba0 maMdarassa pavyayassa che tyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI uttara dakSiNe bAra muhUrta karatA - uttaradAhiNe sAiregaduvAlasamuhuttA rAI bhavai ? kAMika vadhAre lAMbI rAtrI hoya che ? 7. u0-hatA, goyamA ! jAva- bhavai. 7. u.--he gautama ! hA, e ja rIte hoya che. evaM eeNaM kameNa osAreavvaM, sattarasamuhutte divase terasama- e pramANe ekramavaDe divasanuM mApa oLu karavU ane rAtrIceM mApa huttA rAI bhavai sattarasamuhuttANaMtare divaseM sAiregA terasa muhuttA vadhAraH jyAre sattara muhUrtano divasa hoya tyAre tera muhUrtanI rAtrI rAI, sola samuhutte divase coddasamuhuttA rAI, solasamuhattANaMtare hoya, jyAre sattara muhUrta karatAM kAMika ocho-lAMbo- divasa hoya divase sAiregacauddasamuhuttA rAI, paNNarasamuhatte divase pannarasa- sAre tera muharta karatAM kAMika badhAre-lAMbI-rAtrI hoya. jyAre soLa muhuttA rAI, paNNarasamuhuttANaMtare divase sAiregA paNNarasamuhuttA muhartano divasa hopa tyAre cauda muhUrtanI rAtrI hoya. jyAre soLa rAI, coddasamuhutte divase solasamuhuttA rAI, coddasamuhuttANaMtare muhUrta karatA kAika ocho divasa hopa tyAre cauda muhUrta divase sAiregA solasamuhuttA rAI, terasamuhutte divase sattarasa- karatAM kAMi vadhAre rAtrI hoya. jyAre pannara muhUrtano divasa muhuttA rAI, terasamuhuttANaMtare divase sAiregA sattarasamuhuttA rAI. hoya tyAre pannara muhUrtanI rAtrI hoya. pAre pannara muhUrta karatA kAMika ocho divasa hoya sAre pannara muhUrta karatAM kAMika badhAre rAtrI hoya. jyAre cauda muhUrtano divasa hoya tyAre soLa muhUrtanI rAtrI hoya. jyAre cauda muhUrta karatAM kAMika ocho divasa hoya che tyAre soLa muhUrta karatAM kAMika vadhAre rAtrI hoya che. jyAre tera muhUrtano divasa hoya che tyAre sattara muhUrtanI rAtrI hoya che. jyAre tera muhartano divasa hoya che tyAre sattaraM muhartanI rAtrI hoya che. jyAre tera maharta karatAM kAMika ocho divasa hoya che tyAre sattara muhUrta karatAM kAMika vadhAre rAtrI hoya che. 1. mUlacchAyAH-utkRSTako'STAdazamuhUrto divaso bhavati tadA bhagavan ! jambUdvIpe dvIpe uttare dvAdazamuhUtI yAvat-rAtribhavati / hanta, gautama ! yAvat-bhavati. yadA bhagavan ! jambudvIpe dvIpe dakSiNA'rdhe'STAdazamuhatI'nantaro divaso bhavati tadA uttare'STAdazamuhUrta nantaro divaso bhavati, yadA uttarA'rdhe'STAdazamuhUtI'nantaro divaso bhavati tadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya paurastye, pazcime sAtirekA dvAdazamuhUtI rAtrirbhavaMti ? hanta, gautama ! yadA jambU0 yAvat-rAnirbhavati. yadA bhagavan ! jamvu mandarasya parvatasya paurastye'STAdazamuhUrtAnantaro. divaso bhavati tadA pazcime'TAdazamuhUtI'nantaro divaso bhavati, yadA pazcime'STAdezamuhUrtAnantaro divaso bhavati tadA jamyu0 mandarasya parvatasya uttara-dakSiNe sAtirekadvAdazamuhUtI rAtrirbhavati ? hanta, gautama! yAvat-bhavati. evam etena krameNa avasArayitavyam , saptadazamuhUrto divasaH trayodazamuhUrtI rAtrirbhavati, saptadazamuhUrta:'nantaro divasaH sAtirekA trayodaza hUtI rAtriH, SoDazamuhUtau divasaJcaturdazamuhUtI rAtriH, poDazamuhUrtA'nanArI divasaH sAtirekA cturdshmuhuurt| rAtriH, panadazamuhUrto divasaH paJcadazamuhUrtA rAtriH, paJcadazamuhUtA'nantaro divasaH sAtirekA paJcadazamuhUtI rAtriH, caturdazamuhUrto divasaH poDazamuhUrtA rAtriH, caturdazamuhUrtA'nantaro divasaH sAtirekA SoDazamuhUtI, rAtriH, trayodazamuhUrto divasaH saptadazamurtI rAtriH, trayodazamuhUrtA'nantaro divasaH sAtirekA saptadazamuhUtI rAtriH-anu. . Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 8. pra0 -- jaiyA NaM jaMbUdIve dIve dAhiNaDe jahacae duvAla - samuhutte divase bhavai tayA NaM uttaraDe vi, jayA NaM uttaraDe tathA NaM jaMbUdIve dIve maMdarasta pavvayassa puratthima- paccatthi me NaM ukkosiA aTThArasamuhuttA rAI bhavai ? 8. u0 - = haMtA, goyamA ! evaM caiva uccAreavvaM, jAva- rAI bhavai. 9. pra0 -- jayA NaM bhaMte ! jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvayasta puratthime NaM jahana duvAlasamuhutte divase bhavai tathANaM paJcatthimaNa vi, jayA NaM paccatthime NaM vi tayA NaM jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvayassa uttara-dAhiNe NaM ukkosiA aTThArasamuhuttA rAI bhavai ? 9. u-haMtA, goyamA ! jAva - rAI bhavai. zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe - zataka 5. - uddezaka 1 8. pra0 - he bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamAM dakSiNArdhamA nAnAmAM nAno bAra muhUrtano divasa hoya che tyAre uttarArdhamA paNa maja hoya che ane jyAre uttarArdhamA tema hoya che tyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI pUrve, pazcime moTAmAM moTI aDhAra muhUrtanI rAtrI hoya che ? 8. u0- he gautama! hA, e ja rIte hoya hai- e pramANe ja badhuM kahetuM yAvat - rAtrI hoya che. 9. pra0 - he bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI pUrve nAnAmAM nAno bAra muhUrtano divasa hoya che tyAre pazcime paNa tema hoya che ane jyAre pazcime tema hoya che tyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI uttara dakSiNe moTAmAM moTI aDhAra muhUrtanI rAtrI hoya che ! 9. u0--he gautama! hA, e ja rIte hoya che- yAvat-rAtrI thAya che. 2. tatra prathamodezake kiJcil likhyate:- ' sUriya ' tti dvau sUryo, jambUdvIpe dvayoreva bhAvAt ; 4 udIrNa-pAINaM ' ti udageva udIcInam, prAgeva prAcInam udIcInaM ca tadudIcyA AsannatvAt prAcInaM ca tat prAcyAH pratyAsannatvAd - udIcIna- prAcInaM digantaram, kSetra digapekSayA pUrvottaradig ityarthaH ' uggacchatti udgaya krameNa tatrodgamanaM kRtvA - ityarthaH * pAINa- dAhiNaM ti prAcIna dakSiNaM digantaraM pUrvadakSiNam -- ityarthaH ' Agacchati' tti AgacchataH - krameNa eva astaM yAta ityarthaH iha codgamanam, astagamanaM ca draSTRlokavivakSayA'vaseyam tathAhi : - yeSAmadRzyau santau dRzyau syAtAm te tayorudramanaM vyavaharanti yeSAM tu dRzyau santAvadRzyau staH, te tayorastamayaM vyavaharanti - iti aniyatau udayA - 'stamayau. Aha caH -- se jaiha ha samaye samaye purao saMcarai bhakkharo gayaNe, taha taha io'vi niyamA jAyai rayaNI ya bhAvattho. evaM ca sai narANaM udaya -tthamaNAI hoti'niyayAI, sayadesamee kassai kiMcI vavadissara niyamA sai caiva ya niddiTTho bhaddamuhutto kameNa savvesiM, kesiMcIdANiM piya visayapamANe ravI jorsiM. " ityAdi anena ca sUtreNa sUryasya catasRSu dikSu gatiruktA tatazca ye manyanteH - ' sUryaH pazcimasamudraM pravizya pAtAlena gatvA pUrvasamudramudeti' ityAdi, tanmataM niSiddham - iti iha ca sUryasya sarvato gamane'pi pratiniyatatvAt tatprakAzasya rAtri--divasavibhAgo'sti iti taM kSetrabhedena darzayannAha :- ' jayA NaM ' ityAdi. iha sUryadvayabhAvAd ekadaiva digdvaye divasa uktaH, iha ca yadyapi 'dakSiNArthe ' tathA ' uttarArdhe ' ityuktam, tathA'pi ' dakSiNabhAge ' ' uttarabhAge ' ca - iti boddhavyam - ardhazabdasya bhAgamAtrArthatvAt. yato yadi dakSiNArdhe, uttarArdhe ca samagre eva divasaH syAt, tadA kathaM pUrveNa, apareNa ca rAtriH syAditi vaktuM yujyeta ! ardhadvayagrahaNena sarvakSetrasya gRhItatvAt itazca dakSiNArdhAdizabdena dakSiNAdidigbhAgamAtrameva avaseyam, natvardham yato yadA'pi dakSiNottarayoH sarvotkRSTa divaso bhavati, tadA'pi jambUdvIpasya dazabhAgatrayapramANameva tApakSetraM tayoH pratyekaM syAd dazabhAgadvayamAnaM ca pUrva-pazcimayoH pratyekaM rAtrikSetraM syAt tathAhiH - paSTyA muhUrteH kila sUryo maNDalaM pUrayati, utkRSTadinaM ca aSTAdazabhirmuhUrteHuktam. aSTAdaza ca SaSTerdazabhA gatritayarUpA bhavanti, tathA yadA aSTAdazamuhUtoM divaso bhavati tadA rAtrirdvAdazamuhUrtA bhavati, dvAdaza ca SaSTerdazabhAgadvayarUpA bhavanti iti tatra ca meruM prati navayojanasahasrANi catvAri zatAni SaDazItyadhikAni, nava ca dazabhAgA yojanasya iti etat - 9486 sarvotkRSTadivase dazabhAgatrayarUpaM tApakSetrapramANaM bhavati katham ? mandaraparikSepasya kiMcinnyUna trayoviMzatyuttaraSaTzatAdhikaikatriMzadyo janasahasramAnasya ( 31623 ) dazabhirbhAge hRte yad labdhaM tasya triguNitatve etasya bhAvAd iti tathA lavaNasamudraM prati caturnavatiryojanAnAM sahasrANi, aSTau zatAni, aSTaSaSTyadhikAni catvArazca dazabhAgA yojanasya 1. mUlacchAyAH yadA jambudvIpe dvIpe dakSiNArdhe jaghanyako dvAdazamuhUtoM divaso bhatati tadA uttarArdhe'pi yadA uttarArdhe tadA jambudvIpe dvIpe mandarasya parvatasya paurastya-pazcime utkRSTikA'STAdazamuhUrtI rAtrirbhavati ? hanta, gautama ! evaM caiva uccArayitavyam, yAvat-rAtrirbhavati yadA bhagavan ! jambudvIpe dvIpe mandarasya parvatasya paurastye jaghanyako dvAdazamuhUrtI divaso bhavati tadA pazcime'pi yadA pazcime'pi tadA jambudvIpe dvIpe mandarasya parvatasya uttara-dakSiNe utkRSTikA aSTAdazamuhUrtA rAtrirbhavati ? hanta, gautama / yAvat- rAtrirbhavatiH - anu0 2. pra0 chAH yathA yathA samaye samaye purataH saMcarati bhAskaro gagane, tathA tathA ito'pi niyamAd jAyate rajanI ca bhAvArthaH evaM ca sadA narANAmudayA-'stama (ya)nAni bhavanti aniyatAni, khakadezame de kasyacit kiMcid vyapadizyate niyamAt sakRdeva ca nirdiSTaH bhadramuhUrtaH krameNa sarveSAM kaiSAMcididAnImapi ca viSayapramANe raviryeSAmH -- anu0 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatI sUtra, 149 iti etat-94868* utkRSTadine tApakSetrapramANaM bhavati. katham ? jambUdvIpaparidheH kiMzcinyUnaaSTAviMzatyuttarazatadvayAdhikaSoDazasahasropetayojanakSatraya-316228-mAnasya dazabhirbhAge hRte yad labdhaM tasya triguNitase etasya bhAvAd iti. jaghanyarAtrikSetrapramANaM cApi evameva, navaram:-paridherdazabhAgo dviguNaH kAryaH, tatrA''yaM SaD yojanAnAM sahasrANi, trINi ca zatAni caturvizatyadhikAni SaT ca daza bhAgA yojanasya-63246. dvitIyaM tu triSaSTiH sahasrANi, dve paJcacatvAriMzadadhike yojanAnAM zate, SaT ca daza bhAgA yojanasya-63245. sarvalaghau ca divase tApakSetramanantaroktarAtrikSetratulyam. rAtrikSetraM tu anantaroktatApakSetratulyamiti, AyAmatastu tApakSetraM jambUdvIpamadhye paJcacatvAriMzadyojanAnAM sahasrANi-iti. lavaNe ca trayastriMzatsahasrANi, trINi zatAni trayastriMzadadhikAni, tribhAgazca yojanasya-333333. ubhayamIlane tu aSTasaptatiH sahasrANi, trINi zatAni trayastriMzadadhikAni yojana tribhAgazca iti783331. 'ukosae aTThArasamuha te divase bhavai ' tti iha ki sUryasya caturazIyadhika maNDalazataM bhavati. tatra kila jambUdvIpamadhye paJcaSaSTimaNDalAni bhavanti. ekonaviMzatyadhikaM ca zataM teSAM lavaNasamudasya madhye bhavati. tatra sarvAbhyantare maNDale yadA vartate sUryastadA aSTAdazamuhUrto divaso bhavati. katham ? yadA sarvabAhye maNDale vartate'sau tadA sarvajaghanyo dvAdazamuhUrtI divaso bhavati. tatazca dvitIyamaNDalAdArabhya pratimaNDalaM dvAbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAM dinasya vRdvau vyazItyadhikazatatame maNDale SaD muhUrtA vardhanta-iti-evamaSTAdazamuhUrto divaso bhavati. ata eva dvAdazamuhUrtA rAtrirbhavati, triMzanmuhUrtatvAdahorAtrasya. ' aTThArasamuhattANaMtara' tti yadA sarvAbhyantaramaNDalAnantare maNDale vartate sUryastadA muhUrtekaSaSTibhAgadvayahInA'STAdazamuhUrto divaso bhavati. sa cASTAdazamuhUtArda divasAd anantaraH ' aSTAdazamuhUrtAnantaraH' iti vyapadiSTaH. 'sAliregA duvAlasamuhutta ' tti dvAbhyAM muhUtekaSaSTibhAgAbhyAmadhikA dvAdazamuhartA 'rAI bhavai ' tti rAtripramANaM bhavatItyarthaH. yAvatA bhAgena dinaM hIyate tAvatA rAtrirvardhate-triMzanmuhUrtatvAdahorAtraspeti. 'evaM eeNaM kameNaM' ti ' evam ' ityupasaMhAre, etenA'nantaroktena 'jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIce dIve dAhiNar3e' ityanenetyarthaH. 'osAreyavvaM' ti dinamAnaM hUsvIkAryam . tadeva darzayatiH- sattarasa' ityAdi. tatra sarvAbhyantaramaNDalAnantaramaNDalAd ArabhyaikatriMzattamamaNDalArdhe yadA sUryastadA saptadazamuhUrto divaso bhavati-pUrvoktahAnikrameNa, trayodazamuhUrtA ca rAtririti. 'sattarasamuhuttANatara' tti muhUrtekaSaSTibhAdvayahInasaptadazamuhartapramANo divasaH, ayaM ca dvitIyAdArabhya dvAtriMzattamamaNDalArdhe bhavati, evamanantaravamanyatrA'pi Uhyam, 'sAiregaterasamuhuttA rAi' tti muhUrtekaSaSTibhAgadvayena sAtirekatvam, evaM sarvatra. 'solasamahutte divase' tti dvitIyAdArabhyaikaSaSTitamamaNDale SoDazamuhUrto divaso bhavati. 'paNNarasamuhutte divase' tti dvinavatitamamaNDalArdhe vartamAne sUrye. 'codasamahutte divase ' tti. dvAviMzatyuttarazatatamamaNDale. 'terasamuhatte divase' ti sArdhadvipaJcAzaduttarazatatame maNDale. 'bArasamuhatte divase 'tti yazItyadhikazatatame maNDale sarvabAhye ityarthaH. 2. temA pahelA uddezaka saMbaMdhe kAMika vivarIe chIra-[ 'sUriya " tibe sUryo, kAraNa ke jaMbUdvIpamAM be ja sUryo che. [ udINapAdaNaM' besU, ti] uttara dizAnI pAseno pradeza te udIcIna ane pUrva dizAnI pAseno pradeza te prAcIna-uttara ane pUrva dizAnI vaceno bhAga-IzAna khUNoM. [ ugaccha ' ti] tyAM kramapUrvaka ugIne, [ 'pAINadAhiNaM' ti] pUrva ane dakSiNa dizAnI vacenA bhAge-ami khUNe, ['AgacchaMti' ti] Ave che-kramapUrvaka ja Athame che. 'amuka samaye sUrya uge che ane amuka samaye sUrya Athame che' e vyavahAra mAtra lokonI marajIthI ja ugavara upajyo che. kAraNa ke samagra bhUmaMDaLa upara sUryane ugavAno ane AthamavAno samaya niyata nathI. kharI rIte to sUryo lokonI samakSa hamezA hAjara ja che. paNa jyAre koi paNa jAtanuM sUryanI AI AMtaraM AvI jAya che tyAre amuka dezanA loko tene joi zakatA nathI mATe teo sUrya Athamyo che' evo vyavahAra kare che ane jyAre te AMtaraM nathI hotuM tyAre amuka dezanA loko sUryane joi zake che mATe teo / sUrya ugyo cha / evo vyavahAra kare cha arthAt mAtra jonArA lokonI najarathI ja sUryane ugavAno ane AthamavAno byavahAra che-bIjaM kAMi nathI. kahyu cha ke"jema jema samaye samaye surya AgaLa saMcare che-AkAzamAM gati kare che-tema tema A tarapha paNa rAtrI thAya che e vAta cokkasa che" "ane ema cha mATe-sUryanI gati upara ja ugavA ane AthamavAno vyavahAra nirbhara che mATe-manuSyone hisAve ugaIM ane Athamavu e banne kriyAo aniyata che. kAraNa ke potAnA dezanA bhedane lIdhe koi, koi paNa prakArano vyavahAra to kare ja che " " ekavAra ja kramavaDe badhAone bhadramuhUrta nirdezyo (2) che ane keTalAkone to te atyAre paNa che-jeone sUrya viSayapramANa cha (2) " ityAdi. sUrya cAre dizAomAM gati kare che-AkAzamAM sUrya badhI dizAomA phare che, e vAta uparanA mULa sUtrathI jaNAvI che. je loko ema mAne che ke " sUrya pazcima taraphanA dariyAmA pesIne, pAtALamAM . jaine pharIne pUrva taraphanA samudra upara uge che " e matane uparatuM mULa sUtra ( sUryanI cAre tarapha dhatI gatinuM sUcaka sUtra ) niSedhe che. zaM0-uparanA ma satramA jaNAvyaM te rIte vicAratAM ema spaSTa pratIta thAya che ke, sUrya cAre dizAmAM gati kare che ane jyAre ema che to pachI teno prakAza hamezA kAyama phelAyA kare che e vAta to nirvivAda thai zake cha to pachI kyAya rAtrI ane kyAMya divasa evo vibhAga jovAmAM Ave che te kema banI zakaze? uparanA kathana pramANe to hamezA saghaLe ThekANe divasa ja rahevo joie. ema chatAM tema thatuM nathI tenu zuM kAraNa ? samA0-jo ke sUrya badhI samAdhAna. dizAomAM gati karyA kare che to paNa teno prakAza maryAdita che-teno prakAza amuka hada sudhI jAya ane vadhAre na jAya e rIte niyata che-mATe jagatamA anubhavAto rAta ane divasano vyavahAra bAdhArahita cha arthAt jeTalI hada sudhI sUryano prakAza jeTalA bakhata sudhI pahoMce teTalI hadamAM leTalA vakhata sudhI divasa ane bAkInI hadamA teTalA vakhata sudhI rAta rahe e vyavahAra, sUryano prakAza maryAdita hovAthI barAbara cha ane e ja vAtane kSetranA bhedapUrvaka darzAvatA kahe che ke-[ ' jayA NaM' ityAdi.] jagatamAM be sUryanI hAjarI hovAthI eka ja vakhate be dizAmA divasa hovAnuM jaNAvyuM che. zai0--jema eka corasa ke goLa padArtha hoya, have jo ApaNe tenA uparanA aDadhA bhAgane uttarArdha ane heThaLanA aDadhA bhAgane zaMkA, . Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150. zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka1. dakSiNArdhaM kahIe to te be bhAgamAM Akho padArtha samAi zake che. jo koi e prakAranA padArtha upara dIvo mUkI ema kahe ke A dIvAno prakAza te corasa ke goLa pATiyAnA dakSiNArdha ane uttarArdhamA potAno prakAza pADe che to ema rapaSTapaNe samajAi zake ke dIvAnA prakAzathI te Akho padArtha ajavALAyo che to e rIte ahIM paNa kema na saMbhave ? ahIM kayuM che ke, jaMbUdvIpanA dakSiNArdhamA ane uttarArdhamA divasa hoya che to pachI AgaLa kahela udAharaNa pramANe AkhA ya jaMbUdvIpamA divasa hovAno saMbhava cha paNa koi paNa bhAgamAM-pUrva ke pazcima bhAgamAM-rAtrI hobI ghaTatI nathI. ane e samAdhAna, rIte vanatuM jaNAtuM nathI tenuM zuM kAraNa ? samA0-A sthaLe dakSiNArdhano 'Akho dakSiNa-heThaLa-no bhAga ' ane uttarArdhano 'Akho uttara upara-no bhAga' evo artha ja nathI, paNa ahIM 'ardha' zavdano artha mAtra 'amuka bhAga' gaNyo che mATe dakSiNArtha eTale dakSiNa dizAmAM Avelo / bhAga ane uttarArdha eTale uttara dizAmAM Avelo bhAga, evo artha thAya che ane ema artha thavAthI-dakSiNArdha ane uttarArdha zabdavaDe te Akho khaMDa levAto nathI-tethI ja pUrva ane pazcima dizAmA rAtrI thavAnuM lakhANa barAbara ghaTI zake che. jyAre paNa dakSiNa ane uttaramA moTAmAM moTo tApakSetra ane aDhAra muhUrta-14 kalAka ane 24 miniTa-no divasa hoya che tyAre paga jaMbU dvIpanA traNa daza bhAga jeTalaM ja tApakSetra (prakAzavALo bhAga) rAtrIkSetra. dakSiNa ane uttaramA hoya che ane be daza bhAga jeTaluM rAtrI kSetra (prakAza vinAno bhAga) pUrva ane pazcimamA hoya che. te ja vAtane spaSTapaNe jaNAve che-sUrya sATha muhUrta (48 kalAka ) jeTalA kALe maMDaLane pUre che-eka maMDaLamAM sUrya sATha muhUrta sudhI rahe che. moTAmA moTo divasa aDhAra muhUrtano kahyo che ane aDhAra saMkhyA sAThanA dasa bhAga karavAthI je eka bhAga Ave tevA traNa bhAgarUpa che tathA jyAre aDhAra muhUrtano divasa hoya che tyAre bAra muhUrta (9 kalAka ane 36 minITa ) nI rAtrI hoya che ane bAra saMkhyA sAThanA daza bhAga karavAthI je eka bhAga Ave tenA be bhAgarUpa che. temA meru pratye AyAma-laMbAI-nI apekSAe moTAmAM moTA divasamA 9486 yojana ane nava dazabhAga jeTaluM tApakSetra hoya che ane te merunA parikSepa- jeTaluM mApa che tenA dasa bhAga karatAM je eka bhAga Ave tevA vaNa bhAgarUpa che. te kevI rIte ? to kahe che ke, meruno parikSepa 31623 yojana karatAM kAMika UNo che te parikSepano dazavaDe bhAMgAkAra karatA 316233, ATalI saMkhyA Ave che ane tene traNa gaNI karatAM 9486, ATalI saMkhyA Ave che, je uparanI ( upara batAvela tApakSetranI ) saMkhyA che tathA lavaNa samudra pratye moTAgAM moTA divasamA 948684 yojana jeTalaM tApakSetra hoya che, te kevI rIte ? to kahe che ke, jaMbUdvIpano gherAvo 316228 yojana karatAM kAMika ocho hoya che. te gherAvAnA mApano daza saMkhyAthI bhAgAkAra karatA 31622/- ATalI saMkhyA Ave che ane tene traNa gaNI karatAM .94868 eTalI tApakSetranA yojananI saMkhyA Ave che. jaghanya rAtrIkSetranuM mApa paNa e ja pramANe jANavU. vizeSa e ke, gherAvAnA kSetrane dase mAMgIne (bhAMgatA je saMkhyA Ave tene) bamaNI karavI. jemake, ApaNe merunA parikSepa saMbaMdhI yojana saMkhyAne dase bhAMgI bamaNI karatAM je kAMi yojanasaMkhyA Ave talu merunu rAtrIkSetra samajavU. meruno dherAvo 31623 yojana karatA kAika UNo che. te gherAvAne dase bhAMgatA 316233 ATalI saMkhyA Ave che ane tene bamaNI karatA 6324, ATalI yojana saMkhyA Ave che ane eTaluM merunu rAtrIkSetra che tathA e ja rIte lavaNa samudranuM rAtrIkSetra kADhaq hoya tyAre tenA gherAvAne duse bhAMgI bama' karatA je yojanasaMkhyA Ave te, tenuM rAtrIkSetra jANavU. jaMbUdvIpano gherAvo 316228 yojana karatAM kAMika ocho che, te gherAvAnA mApanI saMkhyAne dase bhAMgatA 31622% ATalI yojana saMkhyA Ave che ane tene bamaNI karatAM 63245, ATalI yojana saMkhyA Ave che ane teTaluM lavaNa samudranA rAtrIkSetranuM mApa che. e rIte badhe sthaLe samajabu. tAtparya e ke, jyAre koi paNa kSetrAnu. tApakSetra karavU ( kADhaq ) hoya tyAre te kSetranA gherAvAne dase mAMgI tamaNo karatA je saMkhyA Ave teTaluM te kSetranuM tApakSetra jANavU ane jyAre koi paNa kSetranu rAtrIkSetra kADhaq hoya tyAre te kSetranA gherAvAne dase mAMgI bamaNo karatA je saMkhyA Ave teTalaM te kSetranu rAtrIkSetra jANaQ. tathA vasa ane rAtrInI cAra jyAre divasa ke rAtrInA kALanI laMbAi, TuMkAi jANavI hoya tyAre sUrya je maMDaLamAM jeTalA muhUrta rahato hoya te muhUrta saMkhyAne dase mAMgI laMbAi TaMkAino (bhAgamA je saMkhyA Ave) tene tamaNI karavAthI divasanI laMbAi ke TuMkAi jaNAze ane te ja muhUrta saMkhyAne daze bhAMgI-bhAganI saMkhyAnevicAra. bamaNI karavAthI rAtrInI laMbAI ke TuMkAi jaNAze. dhAro ke eka maMDaLamAM sUrya 60' muhUrta eTale 48 kalAka rahe che. to have koine jANavAnuM hoya ke jyAM sudhI sUrya eka mAMDalAmA 60 muhUrta sudhI rahe che tyAM sudhI rAtrItuM mApa zuM jANavU ? uttara sarala ja che-muhUrtanI 60 saMkhyAne dase bhAgavAthI 6 saMkhyA Ave cha ane tene tamaNI karavAthI 18 saMkhyA Ave che-to jyAM sudhI sUrya 60 muhUrta sudhI eka ja mAMDalAmA rahe che tyAM sudhI 18 muhUrta (14 kalAka ane 24 minITa) no divasa hoya che ane rAtrI bAra muhUrtanI hoya che, te e rIte ke, muhUrtanI saMkhyAne dase mAMgI ane bamaNI karavAthI rAtrInI laMbAi vagere jaNAi jAya che-60 muhUtanI saMkhyAne daze bhAMgatA 6 no bhAga Ave che ane tene bamaNuM karatAM 12 saMkhyA Ave che ane te, rAtrInI laMbAinu mApa cha jyAre divasa nAno hoya tyAre tApa kSetranuM mAra AgaLa kahela rASikSetra jeTalaM 1. koi mahAzayane muhUrta zabda aprasiddha jaNAto hoya to tene mATe cAlu rUDhi pramANe paNa divasa ane rAtrinuM mApa jaNAvI zakAya che. jUnI rIta pramANe | muhUrta thAya tyAre navI rIta pramANe eka kalAka thAya arthAt 1 kalAkarnu rAvA muhUrta thAya che. have jyAre sUrya eka maMDaLamA 48 kalAka raheto hoya tyAre te 48 kalAkane dase bhAMgI-bhAganI saMkhyAne-tramaNI karatAM jeTalA kalAka ane jeTalI minITa Ave teTalI saMkhyA divasanA mApanI che ane te 48 kalAkane dase bhAMgI-bhAganI saMkhyAge-bamaNI karatAM jeTalA kalAka ane jeTalI minITa Ave teTalI saMkhyA rAtrinA mApanI cha:-nyAre sUrya 48 kalAka eka mAMDalAmA ja rahe tyAre divasarnu mApa-10)48 (4 // 10)30(3 arthAt 48ne // adhIt 30 minITa, . dase bhAMgatA 4 // kalAka ane praNa minITa Ave che ane tene traNe guNatAM ( 4 // 3) 14 / kalAka a 9 minITa Ave ane jyAM sudhI sUrya eka mAMDalAmA 48 phailAka sudhI rahecha tyAM sudhI eTalA kalAkano divasa moTo hoya che. rAtrI mATe paNa temaja jANavU. mAtra 4 // kalAka ane 3 minITane bamaNA karavA arthAt jyAM sudhI 14 / kalAka ane nava minITano divasa hoya che tyAM suSI 9 // kalAka ane 6 minITanI rAtrI hoya cha:-anu. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, jANavu ane rAtrIkSetranuM mApa AgaLa kahela tApakSetra jeTalaM samajavU. AyAma-laMbAI-nI apekSAe to jaMbUdvIpanI bacce tApakSetra 45000 yojana tApakSetranAmA che ane lavaga samudranuM tApa kSetra 333330 yojana che-te banne tApakSetranA mApano saravALo karatA 783311 yojana thAya che. [ 'ukkosae aTThArasamuhu te divase bhavai ' tti ] sUryanAM badhAM maLIne 184 maMDaLa-mAMDalAM-che. temAM A jaMbUdvIpanAM sUryanAM 65 maMDaLa che ane bAkInAM 119 maMDaLa lavaNa samudranI bacce che. temAM-te maMDaLomAM-sauthI aMdaranAM maMDaLamAM jyAre suryanI hAjarI hoya tyAre aDhAra muhUrta (14 kalAka ane 24 minITa ) no sauthI moTo divasa hoya che. te kevI rIte ? to kahe che ke, AgaLa kahyA pramANe sUryanAM 184 maMDaLo che ane temAM jyAre sauthI divasa ane rAtrI bahAranA maMDaLamAM sUrya virAjato hoya tyAre nAnAmAM nAno-sauthI nAno-bAra muhUrta (9 kalAka ane 36 minITa) no divasa hoya che ane vaghaTano hetu. jyAre pharato pharato sUrya sauthI aMdaranA-183 mA-maMDaLamAM Ave che tyAre vadhato vadhato divasa 18 muhUrta (14 kalAka ane 24 minITa) no thaI jAya che arthAt A vakhate divasanA sauthI pahelAnAM mApamAM 4 kalAka ane 48 minITano vadhAro thayo che. have ApaNe gaNita dvArA samajI zakIra chIe ke, pahelethI bIje mAMDale, bIjathI trIje ane e rIte chevaTa 183 meM mAMDale (badhAM mAMDalAnI gaNatrImA 184 meM mAMDale ) jyAre sUrya Avyo tyAre divasanI laMbAimA pUrva pramANe phAra phera thAya che to pratyeka-pahalethI bIje-mAMDale jatA divasanI laMbAimAM zo bheda thato ho ? teno uttara spaSTa cha ke, pratyeka maMDaLe jatAM AgaLanA divasanI laMbAi karatAM 1 // minITa ane 10 sekaMDa divasa vadhe che ane e rIte pratyeka mAMDale vadhye jAya che ane jyAre sauthI aMdarane (183 meM ) mAMDale sUryadeva padhAre che tyAre divasa vadhIne 18 muhUrta-14 kalAka ane 24 minITa-no thAya che-chelle mAMDale sUryarAjanI padharAmaNI thatAM divasa potAnA sothI nAnA mAra karatAM 4 kalAka ane 48 minITa jeTalo vadhI jAya che. jene ApaNe 1 // minITa ane 1 sekaMDa kahIra chIe tene ja zAstranI paribhASAmAM eka muhUrtanA be 61 mA bhAga 61 kayA che ane e hisAve vadhatAM vadhatAM chevaTe cha muhUrta jeTalo kALa divasanA mApamA umerAi jAya che-chevaTe divasa-18 muhUrtano thAya che. [ ahIM muhUrtanI gaNatrI na karatAM prasiddha hogAthI kalAka ane minITonI gaNatrI jagAvI che ] to e rIte 18 muhUrtano divasa ane bAra muhUrtanI rAtrI aDhAramuhUrtano diva thAya che. kAraNa-divasa ane rAta-banne-nAM badhAM maLIne 30 muhUrta che. tAtparya e che ke, jyAre sUrya deva bahAranA mAMDalAthI aMdaranAM mAMDalA ane vAra muhUrtana tarapha prayANa kare che tyAre 1 // minITa ane |.10jettlo divasa pratyeka mAMDale jatAM vadhyA ja kare che ane rAtrI to teTalI ja ghalyA kare rAtrI. 'che tathA jyAre sUryarAja aMdaranAM mAMDalAthI bahAranAM mAMDalA bhaNI prayANa kareche tyAre--pAchA vaLatAM-rAtrI pratyeka mAMDale 1 // minITa ane 10 // jeTalo samaya vadhyA kare che ane divasa paNa teTalo ja ghaTyA kare che-jyAre divasa moTo hoya che tyAre rAtrI nAnI hoya che ane jyAre rAtrI nAnI hoya che tyAre divasa moTo thAya che. [ * aTThArasamuhuttANaMtare ' tti ] have jyAre bhAskararAya sauthI aMdaranA mAMDalAthI nikaLI teMnI pAsenA-182 mA-mAMDalAmA padhAre che tyAre muhUrtanA be eka-saThiyA bhAga jeTalo Ugo aDhAra muhUrtano divasa hoya che. te divasarnu nAma 'aSTAdazamuhUrtAnaMtara' evaM rAkhavAmAM AvyuM che, kAraNa-te divasa, aDhAra muhUrtano divasa thayA pachI turata ja Ave che. jyAre e rIte divasane aSTAdazamuhUrtAnaMta ghaTavAnI zaruAta thAya che tyAre [ sAtiregA duvAlasamuhuttA rAi 'tti ] bAra muhUrta ane muhUrtanA ve ekasaThiyA bhAga jeTalI rAtrI lAMbI thAya che arthAt e rIte rAtrIne vadhavAnI paNa zarUAta thai jAya che. mULa vAta e che ke, divasano jeTalo bhAga Tuko thAya che teTalo ja bhAga rAtrIno vadhe che, kAraNa ke, ahorAtranA zrIza muharta che. [ ' evaM eeNaM kameNaM' ti ] e rIte e-AgaLa jaNAvela kramabaDe saMbhavapUrvaka divasarnu mApa [ osAreyavvaM ' ti ghaTADI devU. eja vAtane darzAye che-[ ' sattarasa' ityAdi. jbaLI jyAre sUrya 182 mAM mAMDalAthI cAlato cAlato sattara mu0 no diva ekatrIsamA mAMDalAne aDadhe Ave che tyAre divasa sattara muhartano thAya che ane AgaLa jaNAvela ghaTADAnA krama pramANe rAtrI tera muhartanI thAya tera munI rAtra che. [ sattarasamuhuttAgaMtara' ti] have jyAre TheTha bIjA mAMDalAthI ekatrIsamA mAMDalAnA aDavA rastAthI-sUrya, batrIzamA mAMDalAne aDadhe bhAge pahoMce che tyAre divasanI laMbAI muhartanA be eka saThiyA bhAga jeTalI UgI sattara muhUrta thAya che ane [ ' sAiregasattarasamuhu tA rAi' ti] rAtrInI laMbAI tera muhUrta ane muhUrtanA be eka saThiyA bhAga jeTalI vadhAre thAya che e rIte anaMtarapaNAthI thatI laMbAI, TuMkAI bIje ThekANe paNa samajavI ane ema badhe ya jANavU [ ' so samuhutte divase' ti ] vaLI TheTha vIjA mAMDalAthI jyAre sUrya pharato pharato 61 meM mAMDale Ave tyAre sola nudi.. soLa muhUrtano divasa thAya che. [ ' pannarasamuhutte divase ' ti ] jyAre sUrya bANumA mAMDalAne aDadhe pahoMce tyAre pannara muhUrtano divasa thAya che. 15 mana ['coddasamuhutte divase' ti] jyAre pharato pharato sUrya ekasone bAvIzameM mAMDale Ave che tyAre cauda muhUrtano divasa thAya che. [ terasamuhate .. divase / ti ] jyAre 152 mA mAMDalAnI aDava ghATe sUrya Ave che tyAre tera muhUrtano divasa thAya che ane jyAre [ 'bArasamuhutte divase ' ti] ekasone tryAzImeM bahArane mAMDale sUrya pahoMce che tyAre cheka bAra muhUrtano divasa thaha jAyache-jema divasa ghaTato jAya cha tema rAtrI badhatI jAya divasa. che. jo ke uparanI hakIkatamA rAtrInA mApanA vadhArA saMbaMdhI juduM jueM jaNAvyuM nathI, to paNa te vAta vAcakora svayameva samajavAnI che-rAtri ane divasanAM badhA maLIne 30 muhUrta cha mATe divasanA mApamAM vadhAro hoya tyAre rAbinA mApamA ghaTADo hoya ane rAtrinA mAghamAM vadhAro hoya tyAre divasanA mApamAM ghaTADo hoya, paNa te bannemA maLI trIza muhUrta thAya e to sunirNIta ja che mATe vadhArA ke ghaTADAnI rIta upara pramANe jANavAnI che Rtuo vigere. 10. prad----jayA Na bhaMte ! jaMbuddIce dIye dAhiNaDe vAsANaM 10 pra0-he bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamA dakSigArdhamA varSA paDhame samae paDivajjai tayA NaM uttarar3e vivAsANaM paDhame samaye (cAmAsA)nI mosamano prathama samaya hoya tyAre uttarAdhamAM paNa 1, mUlacchAyAH-yadA bhagavan ! jambUdvIpe dIpe dakSiNA'rthe vINAM prathamaH samayaH pratipadyate tadA uttarArdhe'pi varSANAM prathamaH samayaH-anu.. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrIrAyacandra-jinAMgamasaMgraha zataka 5.-uddezaka 1. pativajjai, jayA NaM uttarar3e vi vAsANaM paDhame samae paDivajjai varSAno prathama sayama hoya ane jyAre uttarArdhamA paNa varasAdano tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa purasthima-paJcatthime NaM prathama samaya hoya tyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI pUrva pazcibhe aNaMtarapurakkhar3e samayaMsi vAsANaM paDhame samaye paDivajjai ? varSAno prathama samaya anaMtara puraskRta samayamA hoya arthAt je samaye dakSiNArdhamA varasAdanI zaruAta thAya che te ja samaya pachI turata ja bIjA samaye maMdara parvatanI pUrva pazcime varasAdanI zaruAta thAya ? 10. u0-hatA, goyamA ! jayA NaM jaMbuddIve dAve dAhi- 10. u0---he gautama! hA eja rIte thAya-che jyAre jaMbUdvIpamA Nar3e vAsANaM paDhame samae paDivajjai, taha ceva jAva-paDivajjai. dakSiNArdhamAM comAsAno prathama samaya hoya tyAre te pramANe ja yAvat-thAya che, 11. pra0--jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa 11. pra0-he bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamA maMdara parvatanI pUrve purasthime NaM vAsANaM paDhame samaye paDivajjai tayA NaM pacatthime- comAsAno prathama samaya hoya che tyAre pazcimamA paNa comAsAno Na vi vAsANaM paDhame samae paDivajai. jayA NaM pacatthimeNa prathama samaya hoya che ane jyAre pazcimamA paNa comAsAno prathama vi vAsANaM paDhame samae paDivajjai tayA NaM jAva-maMdarassa pavva- samaya hoya che tyAre yAvat-maMdara parvatanI uttara dakSiNe varSAno yassa uttara-dAhiNe NaM agaMtarapacchAkaDasamayAMsa vAsANaM paDhame prathama samaya, anaMtara pazcAtkRta samayamAM hoya arthAt maMdara parvatanI samae paDivanne bhavai ? pazcime varSA zaru thayAnA prathama samaya pahelAM eka samaye tyAM (maMdara parvatanI) uttare dakSiNe varSA zaru thAya? 11. u0-haMtA, goyamA ! jayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa 11. u0-he gautama! hA, e ja rIte thAya-jyAre pavvayassa purasthime NaM evaM ceva ucAreyavyaM, jAva-paDivo bhavai. jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanI pUrve varasAdanI zaruAta thAya te pahelA eka samaye ahIM (uttara dakSiNe) varasAdanI zaruAta thAya, e pramANe yAvat-badhuM kahe. evaM jahA samaeNaM abhilAvo bhANao vAsANaM tahA Ava- jema varasAdanA prathama samaya mATe kA tema varasAdanI liyAe vibhANiyavo; ANapANaNa vi. thoveNa vi, laveNa vi, zaruAtanI prathama AvalikA mATe paNa jANavU ane e pramANe muhutteNa vi, ahoratteNa vi, pakkheNa vi, mAseNa vi, uUNA AnapAna, stoka, lava, muhUrta, ahorAtra, pakSa, mAsa, Rtu, e vi, eesiM savvoseM jahA samayassa abhilAvo tahA bhANiyavo. badhA saMbaMdhe paNa samayanI peThe jANavU. 12. pra0-jayA NaM bhaMte ! jaMbahIve dIve hemaMtANaM paDhame 12. pra0--he bhagavama ! jyAre jaMdvIpamA dakSiNAdhamAM hemaMta samaye paDivajaha? Rtano prathama samaya hoya tyAre uttarArdhamAM paNa hemaMtano prathama samaya hoya ane jyAre uttarArdhamAM paNa tema hoya tyAre jaMbUdvIpamA maMdara parvatanI pUrva pazcime hemaMtano (prathama samaya anaMtara puraskRta samaye hoya? ) ityAdi pUchaq. . 12. u0-~-jaheva vAsANaM abhilAvo taheva hemaMtANa vi, 12. u0-he gautam ! e saMbaMdhano badho khulAso varSAnI gimhANa vi bhANiyavyo jAva-ujae; evaM tiNNi vi, eesiM peThe ja jANavo ane eja prakAre grISma Rtuno paNa khulAso tIsaM AlAvagA bhANiyavvA. samajayo. tathA hemaMta ane prISmanA prathama samayanI peThe tenI prathama AvalikA vagere yAvat Rtu-sudhI paNa samajavU-e pramANe eka sara e traNe Rtuo viSe jANavU-e badhAnA maLIne trIza AlApaka kahevA. 1. mUlacchAyAH-pratipadyate, yadA uttarA'rthe'pi vINAM prathamaH samayaH pratipadyate tadA jambudvIpe dvIpe mandharasya parvatasya paurastya-pazcimes. nantarapuraskRtasamaye vANAM prathamaH samayaH pratipadyate ? hanta, gautama | yadA jambudvIpe dIpe dakSiNA'rdhe varSANAM prathamaH samayaH pratipadyate tathA caiva yAvat-pratipadyate. yadA bhagavan / jambudvIpe dvIpe,mandarasya parvatasya paurastye vINAM prathamaH samayaH pratipadyate tadA pazcime'pi varSANAM prathamaH samayaH pratipadyate yadA pazcime'pi vANAM prathamaH samayaH pratipadyate tadA yAvat-mandarasya parvatasya uttara-dakSiNe'nantarapuraskRtasamaye varSANAM prathamaH samayaH pratipano bhavati / hanta, gautama ! yadA jambudvIpe dvIpe mandarasya parvatasya paurastye evaM caiva uccArayitavyam , yAvat-pratipanno bhavati. evaM yathA samayena abhilApo bhaNito vANAM tathA AvalikayA'pi bhaNitavyaH; Ana-prANAbhyAmapi, stokenA'pi, lavenA'pi, muhUrtenA'pi, ahorAneNA'pi, pakSeNA'pi, mAsenA'pi, RtunA'pi; eteSAM sarveSAM yathA samayasyA'bhilApastathA bhaNitavyaH. yadA bhagavan ! jambudvIpe dvIpe hemantAnAM prathamaH samayaH pratipadyate ? yathaiva vINAm abhilApastathaiva hemantAnAmapi; prISmANAm api bhaNitavyo yAvat-RtunA; evaM trINi api, eteSAM triMzada AlApakA bhaNitavyAH-anu0 Jain Education international Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 13. pra0--jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavva- 13, pra0--he bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamAM maMdara parvatanA yassa dAhiNar3e paDhame ayaNe paDivajjai, tayA NaM uttarar3e vi dakSiNadhimA prathama ayana hoya che tyAre uttarArdhamAM paNa prathama paDhame ayaNe paDivajjai ? ___ ayana hoya che ? 13, u0-jahA samaeNaM abhilAvo taheva ayaNeNa vi 13. u0--he gautama ! jema samaya saMbaMdhe kA, tema ayana bhANiyavyo, jAva-aNaMtarapacchAkaDasamayasi paDhame ayaNe paDi- saMbaMdhe paNa samajavU yAyat-teno prathama samaya, anaMtara pazcAtkRta vaNNe bhavai. samaye hoya che-ityAdi jANavU. jahA ayaNeNaM abhilAvo tahA saMvacchareNa vi bhANiyadhvo, jema ayana saMbaMdhe kaDuM che tema saMvatsara, yuga, varSazata, jueNa vi, vAsasaraNa vi, vAsasa hasseNa vi, vAsasayasahasseNa varSasahasra, varSazatasahasra, pUrvAMga, pUrva, truTitAMga, truTita, aTaTAMga, vi, puvbaMgeNa vi, putreNa vi, tuDiyaMgeNa vi, tuDiyeNa vi, evaM aTaTa, avAMga, avaya, hUhUkAMga, hUhUka, utpalAMga, utpala, pAMga, puvvaMge, puve, tuDiaMge, tuDie, aDaDaMge, aDaDe, akvaMge, padma, nalinAMga, nalina, arthanUpurAMga, arthanUpura, ayutAMga, ayuta, avave, hUhUyaMge, hUhUye, uppalaMge, uppale, paumaMge, paume, nayutAMga, nayuta, prayutAMga, prayuta, cUlikAMga, cUlikA, zIrSaprahelinaliNaMge, naliNe, atthaNi uraMge, atthaNiure, auaMge, aue, kAMga, zIrSaprahelikA, palyopama, ane sAgaropama e badhAM saMbaMdhe NauaMge, Naue, pauaMge, paue, caliaMge, calie, sIsapahe- paNa samajaq. liyA, paliovameNa, sAgarovameNa vi bhANiyavvo. 14. pra0-jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve dAhiNar3e paDhamA 14. pra0-he bhagavan ! jyAre jaMbUdvIpamA dakSiNArdhamA prathama osappiNI paDivajjai tayA NaM uttarar3e vi paDhamA osappiNI avasaupaNI hoya che tyAre uttarArdhamAM paNa prathama avasarpiNI paDivajjai, jayA NaM uttarar3e vi paDiyajai tayA NaM jaMbuddIve dIve hoya che ane jyAre uttarArdhamA paNa tema hoya che tyAre jaMbUdvIpamA maMdarassa pavvayassa purathime NaM pacatthime NaM Nevatthi osappiNI, maMdara parvatanI pUrva pazcime avasarpiNI nathI, tema utsarpiNI nathI. nevatthi ussappiNI; avahie NaM tattha kAle paNNatte samaNAuso!? paNa he dIrghajIvin ! zramaNa! tyAM avasthita kALa kahyo che ? / 14. u0-haMtA, goyamA / taM ceva jAva-uccAreyavvaM, 14. u0--he gautama ! hA, e ja rIte che.-pUrvanI peThe badhuM jAva-samaNAuso! jahA osappiNIe AlAvao bhaNio evaM kahevaM yAvat-he dIrghajIvizramaNa ! ityAdi. jema avasarpiNI saMbaMdhe ussappiNIe vi bhANiyavvo. kaDaM tema utsarpiNI viSe paNa samajavu. 1. mUlacchAyAH-yadA bhagavan ! jambudvIpe dvIpe mandarasya parvatasya dakSiNA'dhaiM prathamam ayanaM pratipadyate tadA uttarA'rdhe'pi prathamam ayanaM pratipadyate ? yathA samayena abhilApastathaiva ayanenA'pi bhaNitavyaH, yAvat-anantarapazcAtkRtasamaye prathamam ayanaM pratipannaM bhavati. yathA'yanenA'bhilApastathA saMvatsareNA'pi bhaNitavyaH, yugenA'pi, varSazatenA'pi, varSasahasreNA'pi, varSazatasahanegA'pi, pUrvI neNA'pi, pUrvegA'pi, truTitAGgenA'pi, truTitenA'pi; evaM pUrvAGgam , pUrvam , truTitAGgam , truTitam , aTaTAGgam , aTaTam , avavAGgam , avavam , huhukAmam , huhukam , utpalAGgam , utpalam , padmAGgam , padmam , nalinAGgam , nalinam , arthanipUrAGgam , arthanipUram , ayutAnam , ayutam, nayutAGgam , nayutam , prayutAnam , prayutam , cUlikAGgam , cUlikA; zIrSaprahelikayA, palyopagena, sAgaropameNA'pi bhaNitavyaH, yadA bhagavan ! jambudvIpe dvIpe dakSiNArdhe prathamA'vasarpiNI pratipadyate tadA uttarA'rdhe'pi prathamA'vasarpiNI pratipadyate; yadA uttarArdhe'pi pratipadyate tadA jambudvIpe dvIpe mandarasya parvatasya paurassye pazcime naivA'sti avasarpiNI, naivA'sti utsarpiNI; avasthitastantra kAlaH prajJaptaH zramaNA''yuSman ! ? hanta, gautama ! tacaiva yAvat-uccArayitavyam , yAvat-zramaNA''yuSman ! yathA avasarpiNyA AlApako bhaNitaH, evam utsarpiNyA'pi bhaNitavyaH-anu. 1. A badhA zabdo saMkhyA-sUcaka che. bauddhasAhityamA paNa A zabdone maLatA keTalAka saMkhyAsUcaka zabdo vaparAelA che ane te A pramANe che: koTi-10000000 paphoTi-100000000000000 koTippakoTi-1000000000000000000000 yAvat-uccAramita pArasya pazcime vo pratipadyate tadA mahata-10000000000000000000000000000 ninnanahuta-100000000000000000000000000000000000 akkhobhiNI-1000000000000000000000000000000000000000000 bindu-10000000000000000000000000000000000000000000000000 makhuda-ekaDA pachI 56 mIMDA. sogaMdhika-ekaDA pachI 91 mIMDAM. paduma-ekaDA pachI 119 mIDAM. nirabbuda-ekaDA pachI 63 mIMDAM. uppala-ekaDA pachI 98 mIMDA. kathAna-ekaDA pachI 126 mIMDAM. bhahaha-ekaDA pachI 70 mIMDAM. kumuda-ekaDA pachI 105 mIMDAM. mahAkathAna-ekaDA pachI 133 mIMDAM. avaka-ekaDA pachI 77 mIMDAM. puNDarIka--ekaDA pachI 112 mIMDAM. asaMkhyeyya-ekaDA pachI 140 mIMDAM. aTaTa-ekaDA pachI 84 mIMDAM. -(pAlIvyAkaraNa-taddhitakalpasUtra-52) upara jaNAvelAM nAmomA ababa, aTaTa, uppala, paduma e cAre nAmo ahIMnA aDaDa, avaya, uppala ane pauma-sAthe barAbara maLatAM Ave che, paraMtu paribhASAnA sedune lIdhe tenA arthamAM vaiSamya jaNAya che:-anu0 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 5.-uddezaka 1. * 3. kAlAdhikArAdidamAhaH-'jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve dAhiNar3e vAsANaM paDhame samae paDivajjai' ityAdi. 'vAsANaM' ti caturmAsapramANavarSAkAlasya saMbandhI nathamaH AdyaH, samayaH kSaNaH pratipadyate saMpadyate-bhavatItyarthaH. 'aNaMtarapurakkhaDasamayasi ' tti anantaro nirvyavadhAno dakSiNAdhe varSA-prathamatA'pekSayA sa cAtIto'pi syAt , ata AhaH-puraskRtaH purovartI bhaviSyan-ityarthaH, samayaH pratItaH; tataH padatrayasya karmadhArayaH-atastatra. 'agaMtarapacchAkaDasamayasi ' tti pUrvIparavidehavarSAprathamasamayApekSayA yo'nantaraH pazcAtkRto'tItaH samayastatra dakSiNottarayorvarSAkAlaprathamasamayo bhavati-iti. 'evaM jahA samaeNaM' ityAdi. AvalikA'bhilApazcaivam:'jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve dAhigaDDhe vAsANaM paDhamA AvaliyA paDivajjai, tayA NaM uttaraDDe vi, jayA NaM uttarar3e vAsANaM paDhamA AvaliyA paDivajjai, tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa purathimapacatthimeNaM aNaMtarapurakkhaDasamayAMsa vAsANaM paDhamA AvaliyA paDivajjai ? haMtA, goyamA !' ityAdi. evam-AnaprANAdipadeSu api. AvalikAdyarthaH punarayama-AvalikA asaMkhyAtasamayAtmikA. AnaprANa ucchvAsaniHzvAsakAlaH, stokaH saptaprANapramANaH. lavastu saptastokarUpaH. muhUrtaH punaH lavasaptasaptatipramANaH, Rtustu mAsadvayamAnaH, 'hemaMtANaM' ti zItakAlasya. 'gimhANa vi' tti uSNakAlasya. ' paDhame ayaNe' tti dakSiNAyanam , zrAvaNAditvAt saMvatsarasya. 'jueNa vi' tti yugaM paJcasaMvatsaramAnam. 'puvvaMgeNa vi' tti pUrvAGgaM caturazItivarSalakSANAm . 'puvveNa vi ' ti pUrva pUrvAGgameva caturazItivarSalakSeNa guNitam. evaM caturazItivarSalakSaguNitamuttarottaraM sthAnaM bhavati. caturnavatiadhika cAGkazatamantime sthAne bhavati-iti. ' paDhamA osappiNi' tti avasarpayati bhAvAnityevaMzIlA avasarpiNI, tasyAH prathamo vibhAgaH prathamAvasarpiNI. ussappiNi' ci utsarpayati bhAvAnityevazIlA utsarpiNI. bhagavatsudharmakhAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre paJcamazate prathama uddezake zrIabhayadevasUri viracitaM ghivaraNaM samAptam. . 3. AgaLanA prakaraNamAM kALa saMbaMdhI hakIkata jaNAvI che ane have tuo viSe jaNAvavAnI zaruAta thAya che- Rtu paNa eka prakArano kALa ja che mATe te saMbaMdhInuM nirUpaNa sthAnaprApta che. Rtuo saMbaMdhe jaNAvatAM kahache ke, [jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve dAhiNaDDhe vAsANaM paDhame samae varSAta paDivajaha' ityAdi.] 'vAsANaM ' eTale barasAdanI mosama-comAsAnA cAra mahinA-no pahelo samaya sAMpaDe che. [ aNaMtarapurakkhaDasamayaMsi' tti ] dakSiNArghamAM zarU thatI comAsAnI mosamanA pahelApaNAnI apekSAe anaMtara-AMtarA vinAno, evA vizeSaNavALo to koi atIta samaya paNa hoya mATe kahe che ke, purovartI-have pachI AvanAra-bhaviSyamA thanAra samaya-e samaye. [ ' aNaMtarapacchAkaDasamayaMsi' tipUrva ane pazcima videhamAM zaru thatI comAsAnI mosamanA prathama samayanI apekSAe anaMtara-AMtarA vinAno ane pazcAtkRta-atIta thaelo-samaya-e samaye dakSiNa ane uttaramA comAsAnI mosamano prathama samaya hoya che. [' evaM jahA samaeNaM' ityAdi ] AvalikA saMbaMdhI pAThano uccAra A rIte cha:-'jayA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve dAhiNaDDhe vAsANaM paDhamA AvaliA paDivajjai, tayA NaM uttaraDDe vi, jayA NaM uttaraDDhe vAsANaM paDhamA AvaliA paDivajjai, tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa purathimapaJcatthimeNaM aNaMtarapurakkhaDasamayaMsi vAsANaM paDhamA AvaliyA paDivanai ? haMtA goyamA! ' ityAdi. e pramANe AnaprANa vagere padono paNa sUtrapATha samajavo. AvalikA vagere (zabdo) kALanA mApa saMbaMdhI zabdo che ane teno artha A che:-asaMkhyAta samayanI eka AvalikA thAya che, ucchvAsa ane niHzvAsano eka AnaprANa thAya che, sAta prANano eka stoka thAya che, sAta stokano eka lava thAya che, satyotera lavano eka muhUrta thAya che, be mahinAnI eka Rtu thAya che. [ hemaMtANaM 'ti ] zIyALA saMbaMdhI, gimhANa vi ' tti ] unALA saMbaMdhI, [ 'paDhame ayaNe' tti ] dakSiNAyana, kAraNa ke, varSano Adi (pahelo) mahino zrAvaNa che. hemanta-grISma jueNa vi 'tti ] pAMca varasanu eka yuga thAya cha, [ 'puvvaMgeNa vi' ti] corAzI lAkha 8400000-varSanuM eka pUrvAga thAya che, pUrvAMganI saMkhyAne corAzI lAkha gaNI karavAthI eka pUrva thAya che, e pramANe pUrvane corAzI lAkhagaNuM karavAthI eka buTitAMga thAya che ane e rIte uttarottara badhA mApamA samajavaM. chevaTanA zIrSaprahelikA nAmanA mApamAM 194 aMko Ave che. [ 'paDhamA osappiNi ' tti ] padArthone avasAve mULa svabhAvathI khaseDe-hINA kare te avasarpiNI-teno je prathama vibhAga te prathamAvasarpiNI. [ ussappiNi / ti ] bhAvone utsarpAve-prakarSavALA kare-te utsarpiNI. lavaNa-samudrAdi. 15. pra.-leSaNe NaM bhaMte ! samudde sUriyA udAci-pAINa- 15. pra0--he bhagavan ! lavaNa samudramA sUryo IzAna khUNAmAM muggaccha0? ugIne agni khUNAmAM jAya ityAdi pUcha. 15. u0--ja ceva jaMbuddIvassa vattavvayA bhaNiyA sa ceva 15. 30-he gautama ! jaMbUdvIpamA sUryoM saMbaMdhe je vaktavyatA savvA aparise siA lavaNasamudassa vi bhANiyavvA, navaraM-abhi- kahI che te badhI ahIM lavaNa samudra saMbaMdhe paNa kahevI. vizeSa lAvo imo NeyavvoH jayA NaM bhaMte ! lavaNe samudde dAhiNar3e e ke, te vaktavyatAmAM pAThano * uccAra A pramANe karavoH-'he divase bhavai taM ceva. jAva-tadA NaM lavaNasamudde purathimapaJcasthime bhagavan ! jyAre lavaNa samudranA dakSiNArdhamA divasa hoya che, 1. A zabdamA AvelA anantara, puraskRta ane samaya-e traNe zabdono karmadhAraya samAsa karavAno cha:-zrIabhaya0. . 1. mUlacchAyA:-- lavaNe bhagavan / samudre sUryo udicI-prAcInam udgatya01 yA eva jambudvIpasya vaktavyatA bhaNitA sA eva sI aparizeSikA bvaNasamudrasyA'pi bhaNitavyA, navaram-abhilApo'yaM jJAtavyaH-yadA bhagavan / lavaNe samudre dakSiNArdhe divaso bhavati, tacaiva yAvat-tadA lavaNasamudra bhArastya-pakSime:-anu0 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsatra. garAI bhavati. eeNaM abhilAveNaM neyavvaM, ityAdi badhuM te ja pramANe kahevu, yAvat-tyAre lavaNa samudramA pUrva pazcime rAtrI hoya che. ' e abhilApavaDe badhuM jANavU. 16. pra0-jayA NaM bhaMte / lavaNasamude dAhiNaDDe paDhamA 16. pra0--he bhagavan ! jyAre lavaNa samudranA dakSigArdhamA osappiNI paDivajjai, tayA NaM uttarar3e paDamA osappiNI prathama avasarpiNI hoya che tyAre uttarArdhamA prathama avasarpiNI paDivajjai, jayA NaM uttarar3e paDhamA osappiNI paDivajjai, tayA hopa che ane jyAre uttarArdhamA prathama avasarpiNI hoya che tyAre NaM lavaNasamude purasthima-pacatthimeNaM nevasthi osappiNI, nevatthi lavaNa samudramA pUrva pazcime avasarpiNI nathI hotI, utsarpiNI nathI ussappiNI samaNAuso !? hotI, paNa he dIrghajIvi zramaNa! tyAM avasthita (pheraphAra vinAno) kALa kahyo che ? 16. u0-hatA, goyamA / jAva-samaNAuso !. 16. u0-he gautama ! hA, te ja rIte che ane te yAvat he zramaNAyuSman ! ityAdi. 17. pra0-dhAyaisaMDe NaM bhaMte ! dIve sUriyA udIcipAINa- 17. pra0-he bhagavan ! dhAtakIkhaMDa dvIpamA sUryo IzAna muggaccha0 khUNAmAM ugIne, ityAdi pUchaq. 17. u0-jaheva jaMbuddIvassa battavvayA bhaNiyA sa ceva 17. u0--he gautama! je vaktavyatA jaMbUdvIpa saMbaMdhe kahI che dhAyaisaMDassa vi bhANiyabvA, navaraM-imeNaM abhilAvaNaM savve te ja vaktavyatA badhI dhAtakIkhaMDa saMbaMdhe paNa jANavI. vizeSa e AlAvagA bhANiyavvA. ke, pAThana uccAraNa karatI vakhate badhA AlApako A rIte kahevA18. pra0--jayA NaM bhaMte / dhAyaisaMDe dIve dAhiNaDe divase 18, pra0--he bhagavan ! jyAre dhAtakIkhaMDa dvIpamA dakSiNAbhavai, tadA NaM uttarar3e vi, jayA NaM uttarar3e vi tayA NaM rdhamAM divasa hoya che tyAre uttarArdhamAM paNa divasa hoya che ane dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM pavvayAgaM purathimapaJcasthime NaM rAI jyAre uttarArdhamAM paNa tema hoya che tyAre dhAtakIkhaMDa dvIpamA bhavai? maMdara parvatonI pUrva pazcime rAtrI hoya che ? / 18. u0-haMtA, goyamA ! evaM ceva jAva-rAI bhavai. 18. u0--he gautama ! hA, e ja rIte che; yAvat-rAtrI hoya che. 19. pra0-jayA NaM bhaMte / dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM paca- 19. pra0- he bhagavan ! jyAre dhAtakI khaMDa dvIpamA maMdara yANaM purasthimeNaM divase bhavai tayA NaM patharithameNa vi! jayA parvatonI pUrva divasa hoya che tyAre pazcime paNa divasa hoya che NaM paJcatthimeNa vitayA NaM dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM pavyayANaM ane jyAre pazcime paNa divasa hoya che tyAre dhAtakI khaMDa dvIpamA uttareNaM dAhiNaNaM roI bhavati ? maMdara parvatonI uttare ane dakSiNe rAtrI hoya che ? 19. u0--haMtA, goyamA / jAva-bhavai-evaM eeNa abhi- .. 19. u0--he gautama ! hA, e ja rIte hoya che, ane e lAvaNaM neyavvaM jAvao abhilApathI jANavU, yAvat20. pra0 - jayA NaM bhaMte ! dAhiNar3e paDhamA osappiNI tayA 20. pra.--he bhagavan ! jyAre dakSiNArdhamA prathama avasarpiNI NaM uttaraDDe ? jayA NaM uttaraDDe tayA NaM dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM hoya che tyAre uttarArdhamAM paNa tema hoya che ane jyAre uttarArdhamA panvayANaM purathima-paJcasthimeNaM natthi osappiNI jAva-samaNAuso!? paNa hoya che tyAre dhAtakIkhaMDa dvIpamA maMdara parvatonI pUrva pazcime avasarpiNI nathI hotI, utsarpiNI nathI hotI? yAvatzramaNAyuSman / 1. mUlacchAyAH-rAtrI bhavati. etena abhilApena jJAtavyam . yadA bhagavan ! lavaNasamudre dakSiNArdhe prathamA avasarpiNI pratipadyate, tadA uttarArdhe prathamA avasarpiNI pratipadyate ! yadA uttarArdhe prathamA avasArpaNI pratipadyate tadA lavaNasamudre pArasya-pazcimena naivA'sti avasarpiNI. naivAsti utsarpiNI zramaNa AyuSman ! ? hanta, gaiAtama ! yAvat-zramaNA''yuSman !. dhAtakikhaNDe bhagavan ! dvIpe sUryo udicI-prAcinam udgatya0. yathaiva jambudvIpasya vaktavyatA bhaNitA sA eva dhAta kikhaNDasya api bhaNitavyA, navaram-anena abhilApena sarve AlApakAH bhaNitavyAH. yadA bhagavan / dhAtakikhaNDe dvIpe dakSiNArdhe divaso bhavati, tadA utarArdhe'pi ? yadA uttarArdhe'pi tadA dhAtakikhaNDe dvIpe mandarANAM parvatAnAM paritya-pazcimena rAtrI bhavati !. hanta, gautama ? evaM caiva yAvat-rAtrI bhavati. yadA bhagavan ! dhAtakikhaNDe dvIpe mandarANAM parvatAnAM paurastyena divaso bhavati. tadA pazcimenA'pi ? yadA pazcimena api tadA dhAtakikhaNDe dvIpe mandarANAM parvatAnAm uttareNa dakSiNena rAkI bhavati ! hanta, gautama / yAvat-bhavati. evam etena abhilApena jJAtavyaM yAvat-yadA bhagavan ! dakSiNArdhe prathamA avasarpiNI tadA uttarArdhe ! yadA utarArdhe tadA dhAtakikhaNDe dvIpe mandarANAM parvatAnAM pArastya-pazcimena nAsti aksarpiNI yAbada-maNA''yuSman ! -anu. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha / zataka 5.-uddezaka 1. 20. u0--'hatA, goyamA ! jAva-samaNAuMso !. 20. u0--he gautama ! hA e ja rIte che, yAvat-zramaNA yuSman !. jahA lavagasamudasta vattavayA tahA kAlodassa vibhANi- -jema lavaNa samudanI hakIkata kahI tema kAloda saMbaMdhe yavvA, navaraM-kAlodassa nAma bhANiyavvaM. paNa samajaq. vizeSa e ke, lavaNane badale 'kAloda 'nuM nAma kahe. 21. pra0--abhitarapukkharaddheNaM bhaMte ! sUriyA udIcipAINa. 21. pra0--he bhagavan ! abhyaMtara puSkarArdhamA sUryo IzAna muggaccha! khUNAmAM ugIne ityAdi pUchaq. 21. u0---jaheva dhAyaisaMDassa battavyayA taheva ambhitara- 21. u0--he gautama ! dhAtakI khaMDanI vaktavyatAnI peThe pukkharadassa vi bhANiyabA, navaraM-abhilAvo jANiyavvo jAva- abhyaMtara puSkarArdhanI vaktavyatA paNa kahevI. vizeSa e ke, dhAtakI tayA NaM abhitarapukkharaddhe maMdarANaM purathima-paJcatthimeNaM nevatthi khaMDane badale abhyaMtara puSkarAno pATha kahevo ane yAvatavasappiNI. nevasthi ustappiNI-avavie NaM tatya kAle paNNatte 'abhyaMtara puSkarArdhamAM maMdaronI pUrva pazcime avasarpiNI nathI samaNAuso!. hotI, utsarpiNI nathI hotI, paNa he dIrghajIvI zramaNa! tyAM avasthita kALa hoya che. -sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! ti. -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe cha ema kahI yAvat-vicare che. bhagavaMta-ajasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaI mutte paMcamasaye paDhamo udeso sammatto. beDArUpaH samudre'khila jalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAptamukhyaH / 1. mUlacchAyAH-hanta, gautama ! yAvat-bhramaNA''yuSman ! yathA lavaNa samudasya vaktabdhatA tathA kAlodasyA'pi bhaNitavyA, navaram-kAlodasya nAma bhaNitavyam. abhyantarapuSkarArthena bhagavan ! sUryo udIcI-prAcInam udya0 ! yathaiva dhAta kivaNDasya vaktavyatA tathaiva abhyantarapuSkarArdhasya api bhaNitavyA, navaram-abhilApo jJAtavyaH, yAvat-tadA antarapuSkarAdhai mandarANAM paurastya-dhimena naivA'sti avasarpiNI, 'navA'sti u sarpiNI. avasthitaH tatra kAlaH prajJaptaH amaNA''yuSman !. tade bhagavan ! tadevaM bhagavan ! itiH-anu. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5:-uddezaka 2. rAjagRha-patpurovAta.-1zcAtvAta.-mavAta.-mahAvAta.-7 ya'yu saMdhei dizAone AzrIne pRcchA.-dIpamA bAtA vAyu.-samudramA vAtA vAyu.-e vanne vAyuono. paraspara pattAsa.-e vAyubhone bAbAnAM kAraNa.-pAyunI yadhArIta gati.-vAyupI uttarAne .-pAyukuma rAdi dvArA vAyukAyarnu udIraNa. vAyuo zvAsa prazvAsa le ?-hA.-vAyuM marI marIne aneka bAra pharIthI bAyumA Ave?-hA.-spRSTa vAyu mare ke aspRSTa ?-spRSTa vAyu.-vAyu zarIrasahita nIkaLe ke zarIrarahita 1-banne rIte nIkaLe.-odana-kulmASa ane surAnA aNuo konAM zarIra kahevAya ?-apekSAe vanaspatinA-agninA-pANInAM ane aminAM zarIra kahevAya.-aya-loDhuM-tApuM-kalA-pIsuM-pASANa ane kATTikA-kATa-nAM aNuo konAM zarIra kAya ?-pRthivInAM ane agninA.-hADakuM'baLekuM hADakuM-cAmaDu-baLe rAmaddu-ziMgaTuM-baLelu ziMgaDuM-kharI-vaLelI kharI-natra ane baLe lo nakha-e vadhAnAM aNuo konAM zarIra kahe kAya ? le jIvanAM ane amanA-aMgAro-rAkha-bhuso ane chANa konAM zarIra kahe gAya ?-ekeMdipanA yAvat--padriyanAM ane agninA.-lavaNasamudrano cakravAra viSkama keTalo ?-yAvat-lokasthiti-vihAra. 1.pra0-raoNyagihe nagare jAva evaM bayAsI:-asthi NaM 1. pra0-rAjagRha nagaramAM yAvat-A pramANe bolyA ke-he bhaMte / IsiMpurevAyA, pacchA vAyA, maMdA pAyA, mahAbAyA bhagavan ! IpatpurodhAta--thoDA trehavALA-thoDI bhInaHzavALA-thoDA vAyavi? cikaNA-vAyu,vanaspatiH vagerene hitakara vAyu-pathyavAta, dhIne dhIne vAnArA vAyu-maha vAyuo ane mahAvAyuo vAya che ? 1.30--haMtA, asthi. 1. u0-he gautama ! hA, te vAyuo vAya che.. . 2.pra0-asthi NaM bhaMte ! purathime NaM IsiMpureMvAyA, 2. pra0 -he bhagavan ! pUrvamA ISatpurovAta, - pathyavAta, pacchA vAyA, maMdA vAyA, mahAvAyA vAyaMti ? maMdavAta ane mahAvAta che? 2. u0-haMtA, atthi. evaM pacatthime NaM, dAhiNe NaM 2. u0-he gautama ! hA, che. e pramANe pazcimamAM, dakSiNamAM, uttare NaM, uttarapurasthime NaM, dAhiNapurasthime NaM, dAhiNapaJcasthime uttaramA, IzAna khUNAmAM, agni khUNAmAM, nairRta khUNAmAM ane NaM uttarapacatthime NaM. vAyavya khUNAmAM paNa tema ja samajavU. .3.pra0-jayA NaM bhaMte ! purasthime NaM IsiMpurevAyA, pacchA 3. pra0-he bhagavan ! jyAre pUrvamA ISatpurovAta, pathyavati, dhAyA, maMdA vAyA, mahAvAyA vAyaMti, sayA NaM paJcatthimeNa vi maMdavAta ane mahAvAta yAya che tyAre pazcimamAM paNa ISatpurovAta IsiMpurevAyA, ayA NaM paJcasthime NaM IsiMpurevAyA tayA NaM purathimeNa vagere pAya che ? ane jyAre pazcimamA ISatrovAta vagere vAya che syAre pUrvamAM paNa te vAyuo vAya che ? 1. mUlacchAyAH-rAjagRhe nagare yAvat-evam avAdIta:-asti bhagavan / ISatpurovAtAH, pabhyAH vAtAH, mambAH vAtAH, mahAvAtAH vAnti / hanta, asti. asti bhagavan ! paurastye ISatpurovAtAH, pathyAH vAtA, mandAH vAtAH, mahAbAtA vAsti ? henta, asti. evaM pazcime, dakSiNasmin , uttarasmina, utara-paurastye, dakSiNa-paurastye, dakSiNa-pazcime, uttara-pazcime. yadA bhagavan ! paurasye ISarapurovAtAH, pathyAH vAtAH, mandAH vAtA: mahApAtAH vAnti tadA pazcime'pi ISatpurovAtAH, yadA pazcime ISatpurovAtAstadA paurastye'pi :-anu. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5. uddezaka 2. 3. u0-hatA, goyamA ! jayA NaM purathime NaM, tayA NaM 3. u:-he gautama ! pAre pUrvamA ISatpurovAta vagere vAya pacatthimeNa vi IsiMpurevAyA. jayA NaM pacatthimeNa vi IsiMpUre- che tyAre te badhA pazcimamA paNa vAya che ane jyAre pazcimamA vAyA0 tayA NaM purasthimeNa vi IsiMpurevAyA evaM disAsu, ISatpurovAta vagere vAya che tyAre pUrvamAM paNa te baghA vAya che. vidisAsu. e pramANe badhI dizAomAM ane khuNAomAM paNa samajaQ. 4. pra.-atthi NaM maMte ! dIvicagA IsiMpurevAyA ! 4. pra0-he bhagavan ! ISatpurotrAta vagere vAyuo dvIpamA hoya che ? 4. u0--haMtA. 4. u0--he gautama ! hA, hoya che. 5.pra.-----asthi NaM bhaMte / sAmuddagA IsiMpurevAyA? 5. pra0-he bhagavan / ISatpurovAta vagere vAyuo samudramA hoya che ? 5. u0-haMtA, asthi. . 5. u0--he gautama ! hA, hoya che. 6. pra0-jayA NaM bhaMte ! dIvicayA IsiMpurevAyA0 tayA NaM 6. pra0--he bhagavan ! jyAre dvIpanA ISatpurovAta vagere sAmayA vi IsiMparevAyA0 jayA NaM sAmuddayA IsiMpurevAyA0tayA vAyuo vAtA hoya tyAre samudranA paNa IcatpurovAta vagere vAyuo NaM dIvicayA vi IsiMpuravAyA ? vAtA hoya! ane pare samudanA te badhA vAyuo vAtA hoya sAre dvIpanA paNa te badhA vAyuo vAtA hoya ? 6. u0-~No iNaDhe samaDhe. 6. u0-he gautama ! e vAta ThIka nathI. 7. pra0-se keNaTeNaM bhaMte ! evaM bucai, jayA NaM dIvicayA 7. pra0-he bhagavan ! tenuM zuM kAraga ke, 'jyAre dvIpanA IsiMpurevAyA0, No NaM tayA sAmuddayA IsiMpurevAyA0, jayA NaM IpatpurovAtAdi vAtA hora tyAre samudranA ISatpurovAtAdi na vAtA sAmuddayA IsiMpurevAyA, No NaM tayA dIvicayA IsiMpurevAyA0 ? hoya ? ane bAre samudranA ISatpurovAtAdi vAtA hoya tyAre dvIpanA IpatpurovAtAdi na vAtA hoya ! 7. u0-goyamA ! tesi NaM vAyANaM anamanavivacAseNaM 7. u0--he gautama ! te vAyuo anyonya vyatyAsavaDe, lavaNe samudde velaM nAikamai. se teNa TeNaM jAva vAyA vAyaMti. (eka bIjA eka sAthe nahi, paNa nokhA nokhA ) saMcare-jyAre dvIpanA ISatpurovAtAdi vAtA hoya tyAre samudranA na vAya ane jyAre samudranA ISatpugevAtAdi vAtA hoya tyAre dvIpanA na vAyae rIte e vAyuo paraspara viparyaya baDe vAya che ane te prakAre te vAyuo lavaNa samudanI veLAne ulaMghatA nathI te kAraNathI yAvat-pUrva pramANe ' vAyuo vAya che' e rIte kayuM che. 1. prathamoddezake dikSa divasAdivibhAga uktaH, dvitIye tu tAsveva vAtaM pratipipAdayiSutibhedAstAvadabhidhAtumAha-rAyagihe, ityAdi. 'atthi 'tti asti-ayamarthaH-yaduta vAtA vAntIti yogaH. kIdRzAH ? ityAhaH- IsiMpurevAya 'tti manAra sasneha-(saMtreha ) 1. mUlacchAyAH-hanta, gautama ! yadA paurastye tadA pazcime'pi ISatpurovAtAH yadA pazcime'pi ISatpurovAtAH tadA paurastye'pi ISatpurovAtA:0 evaM dizAsu vidizAsu. asti bhagavan ! dvaipyAH ISatpurovAtAH0 hanta. asti bhagavan ! sAmudrikAH ISatrovAtA:- ? hanta, asti. yadA bhagavan / dvaipyAH ISatpurovAtAH0 tadA sAmudrikA; api ISatpurovAtAH ? yadA sAmudrikAH0 ISatpurovAtAH tadA dvaipyAH api ISatpurovAtAH ? nA'yam arthaH samarthaH tat kenArthena bhagavan ! evam ucyate. yadA dvaipyAH ISatpurovAtAH0 no tadA sAmudrikAH ISatpurovAtAH0 yadA sAmudrikAH ISatpurovAtAH, no tadA dvaipyAH ISatpurovAtAH gautama ! teSAM vAtAnAm anyonya vivyatyAsena lavaNe samudre velAM nAtikAmati. tat tenArthena yAvat0 vAtAH vAntiH-anu0 1. garamInI mosamamA je zIta vAyuo vAya che te samudra taraphayI AvelA hoya che eTale te vakhate-jyAre zIta vAyuo vAtA hoya te vakhatejamInanA uSNa vAyuo vAtA nathI ane jyAre zIALAnI mosamamA je uSNa vAyuo vAya che te jamIna taraphathI AvelA hoya che eTale te vakhatejyAre uSNa vAyuo vAtA hoya te vakhate-samudranA zIta vAyuo vAtA nathI. samudanA vAyuo zIta hoya che ane dvIpanA (jamInanA ) vAyuo uSNa hoya che-A rIte e bane (dvIpanA ane samudranA) vAyumA paraspara viruddha ane eka bIjAne upaghAta karanAro guNa mojura hovAthI te bane vAyuo eka sAthe vAi zake nahi, kiMtu te bemAMthI eka samaye eka ja vAyu vAya eTale ke, jyAre dvIpano vAyu vAto hoya tyAre samudrano vAyu na vAya ane byAre samudrano vAyu vAto hoya tyAre dvIpano vAyu na vAya-ura je A banne vAyunA vyatyAsapUrvaka vAvAnI hakIkata jaNAvI che te A TippaNI bhaNAvelI rIte ghaTatI lAge che:-unu0 1. treheNa sahitAH satrehAH, neho hi avazyAya-paryAyaH. " ussA-iti avazyAyaH-trehaH "-(prajJApanATIkA, prathamapadagate apkAyavicAre) * purogAmiSu hi vAteSu prAyeNa beho bhavati-iti laukikavAyuzAtriNaH, ata eva atra te purovAtAH sanehAH, sanehA vA ukkA. bhASAyAM ca beha-paryAyA bhosa' iti zabdo yujyateH-anu. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 159 vAtAH. 'pacchA vAya' tti pathyA vanaspatyAdihitA vAyavaH, 'maMdA vAya' tti mandAH zanaiH saMcAriNo'mahAvAtA:. 'mahAvAya' ti uddaNDavAtAH analpA--ityarthaH. parasthime NaM, ti sumeroH pUrvasyAM dizi-ityarthaH. etrametAni diga-vidigapekSayA'STau satrANi. ukta digbhedena vAtAnAM bAnam, atha dizAmeva parasparopanibandhena tadAhaH-'jayA NaM' ityAdi. iha ca dve diksUtra, dve vidiksUtre iti. atha prakArAntareNa vAtasvarUpanirUpaNasUtram:-tatra-dIvicaga' tti dvaipyA dvIpasaMbandhinaH, sAmuddaga' tti, samudrasyaite sAmudrikAH. 'annamanavivaccAseNaM' ti anyonyavyatyAsena yadaike ISatpurovAtAdivizeSaNA vAnti, tadA itare na tathAvidhA vAntItyarthaH. ' velaM nAikkamai 'tti tathAvidhavAtadravyasAmarthyAd , velAyAstathAsvabhAvatvAceti. 1. prathama uddezakamAM dizAone uddezIne divasa vigereno vibhAga jagAvyo che ane have A bIjA uddezakamAM paga dizAone uddezIne ja. pavana saMbaMdhI hakIkatane jaNAvavA sAru sAthI pahelaM vAyarAnA bheda saMbaMdhe nirUpaNa karavAne kahe che ke, [rAyagihe ' ityAdi.] ['atthi 'tti] 'pavano che ? ' e pramANe saMbaMdha karavo. kevI jAtanA? to kahe che ke, [ IsiMpurevAya ' tti ] ISatpurovAta-thoDA vehavALA-thoDI bhInAzavAna-thoDI ISatpurovAta-pre cikAzavALA pavano, [ 'pacchA vAya ' tti ] vanaspati vagerene lAbha-kara-pathya-vAyu te pathyavAta, [ * maMdA vAya ' tti ] dhIme dhIme saMcaranArA maMda-pacyA vAyuo-maMda pavano, [' mahAvAya 'tti ] uiMDa-pracaMDa-pavano-tophAnI vAyuo, [ 'purathimeNaM 'ti ] sumeruthI pUrva dizAmAM, e rIte e ATha sUtro maSThAvAta. dizA ane vidizA-khUgA-onI apekSAe kahevAM. AgaLanA prakaraNamAM pavanonA vahavA (vAvA) saMbaMdhe hakIkata kahI che ane have te ja hakIkatane dizAonA paraspara meLApapUrvaka A rIte kahe chaH [ ' jayA NaM ' ityAdi.] A ThekANe be sUtra dizA saMbaMdhI che ane be sUtra khUNA saMbaMdhI che. have bIjI rIte pavananA nirUpaNa viSe sUtra kahe cha:-temAM [ ' dIviJcaga' tti ] dvIpa saMbaMdhI pavano, [' sAmuddaga' ti ] samudra saMbaMdhI pavano, Trepya-sAmudrika [' annamannavivaccAseNaM' ti ] paraspara viparyAsapUrvaka arthAt jyAre amuka jAtanA ISatpurovAta vagere- pavano vahe (bAya) che tyAre te ja z2AtanA bIjA ISatpurovAta vagere nathI bahatA. velaM nAikkamai ' tti ] veLane oLaMgato nathI, kAraNa ke, vAyarAnA dravyonuM sAmarthya ja tevA prakAranu cha samartha-skhabhA ana venno svabhAva paNa tevo ja che. vAyuo. 8. pra0--asthi NaM bhaMte ! IsiMpurevAyA, pacchA vAyA, maMdA 8. pra0--he bhagavan ! ISatpurovAta, : pathyavAta, maMdavAta vAyA, mahAvAyA vAyaMti ? ane mahAvAta che ? 8.-u0-haMtA, asthi. 8. u0--he gautama ! hA, che. 9. pra0--kayA NaM bhaMte ! IsiMpurevAyA0 jAva-vAyaMti ? 9. pra0--he bhagavan ! ISatpurovAta vagere vAyuo kyAre vAya che ? 9. u0-goyamA ! jayA NaM vAuyAe ahAriyaM riyaMti, 9. u0--he gautama ! jyAre vAyukAya potAnA svabhAvapUrvaka tayA NaM IsiMpurevAyA0 jAva-vAyaMti. gati kare che tyAre ISatpurovAta vagere vAyuo vAya che. 10. pra0-asthi NaM bhaMte ! IsiMpurevAyA? 10. pra0--he bhagavan ! ISatpurovAta vagaire vAyuo che ! 10. u0--haMtA, asthi, 10. u0--he gautama ! hA, che. 11. pra0---kayA NaM bhaMte ! IsiMpurevAyA ? 12. pra0-he bhagavan ! ISatpurovAta vagere vAyuo kyAre vAya cha ? 11. u0--goyamA ! jayA NaM vAuyAe uttarakiriyaM riyai, 11. u0--he gautama ! jyAre vAyukAya uttara kriyApUrvakatayA NaM IsiMpurevAyA jAva-vAyaMti. vaikriya zarIra banAvIne-gati kare che tyAre ISatpurovAta vagere vAyuo vAya che. 12. pra0--asthi NaM bhaMte ! IsiMpurevAyA? 12. pra0-he bhagavan ! ISatpurovAta vagere vAyuo che ! 12. u0-hatA, atthi. . 12. u0--he gautama ! hA, che. 13. pra0-~kayA NaM bhaMte ! IsiMpurevAyA, pacchA vAyA0 ? 13. pra.---he bhagavan ! ISatpurovAta vagere vAyuo kyAre vAya che ? 1. mUlacchAyAH-asti bhagavan / ISatpurovAtAH, paMthyAH vAtAH, mandAH vAtAH, mahAvAtAH vAsti? hanta, asti. kadA bhagavan ISatpurovAtAH0 yAvat-vAnti ? gautama ! yadA vAyukAyo yathArItaM rIyate, tadA ISatpurovAtAH0 yAvat-vAnti. asti bhagavan / ISatpurovAtA:0? hanta, asti. kadA bhagavan ! ISatpurovAtAH ? gautama ! yadA vAyukAyaH uttarakriya rIyate, tadA ISatpurovAtAH yAvat-vAnti. asti bhagavan ! ISatpurovAtAH hanta, bhasti. kadA bhagavan / ISatpurovAtAH, pathyAH vAtA:-anu0 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 2. 13. u0-goyamA ! jayA NaM vAukumArA, vAukumArIo 13. u0--he gautama ! jyAre vAyukumAro ane vAyukumArIo appaNo vA, parasta vA, tadubhayassaM vA aTTAe vAukAyaM udIrati, potAne, bIjAne ke bannene mATe vAyukAyane udIre che tyAre tayA NaM IsiMpurevAyA, jApa-vAyaMti. ISatpurodhAta vagere vAyuo vAya che. . 14. pra0-vAuyAe NaM bhaMte / vAuyAyaM ceva ANamaMti 14. pra0--he bhagavan ! zaM. vAyukAya, vAyukAyane ja vA, pANamaMti vA0? zvAsamAM le che ane niHzvAsamAM mUke cha ? 14. u0--jahA khaMdae tahA cattAri AlAvagA neyavvA 14. 70--he gautama ! e saMbaMdhe badhuM skaMdake uddezakamA aNegasayasahassa, puDhe uddAi, sasarIrI nikkhamai. kahyA pramANe jANavU yAvat-(1)aneka lAkhavAra marIne, (2) sparza pAmyA pachI, (3) mare che ane (4) zarIra sahita nIkaLe che, e rIte cAre AlApaka kahevA. 2. atha vAtAnAM vAne prakArAntareNa vAtasvarUpatrayaM sUtratrayeNa darzayannAhaH-' asthi NaM' ityAdi. iha ca prathamavAkyaM prastAvanArtham-iti na punaruktamityAzaGkanIyam. 'ahAriyaM riyaMti' tti rItaM rItiH svabhAva ityarthaH-tasyAnatikrameNa yathArItam-rIyate gacchati-yathA svAbhAvikyA gatyA gacchatItyarthaH. 'uttarakiriyaM ' ti vAyukAyasya hi mUlazarIramaudArikam , uttaraM tu vaikriyam, ata uttarA uttarazarIrAzrayA kriyA gatilakSaNA yatra gamane taduttarakriyam , tadyathA bhavatItyevaM rIyate gacchati, iha caikasUtreNaiva vAyuvAnakAraNatrayasya vaktuM zakyatve yat sUtratrayakaraNaM tad vicitratvAt sUtragateriti mantavyam. vAcanAntare svAyaM kAraNaM mahAyAtavarjitAnAm , dvitIyaM tu mandavAtavarjitAnAm , tRtIyaM tu caturNAmapyuktamiti. vAyukAyAdhikArAdevedamAhaH- vAuyAe NaM' ityAdi 'jahA khaMdae ' ityAdi. tatra prathamo darzita eva. 'aNege' ityAdidvitIyaH. sa caivam:- vAuyAe NaM bhaMte ! vAuyAe ceva aNegasayasahassakhutto uddAyittA udAyitvA tattheva bhujo bhujjo paJcAyAi ? haMtA, goyamA !'. 'puDhe udAi ' tti tRtIyaH sa caivam:-' se bhaMte kiM puDhe uddAi, apuDhe uddAi ? goyamA ! puDhe uddAi, no apuDhe '. 'sasarIrI' ityAdizcaturthaH. sa caivam:-' se bhaMte ! kiM sasarIrI nikkhamai, asarIrI ? goyamA ! siya sasarIrI' ityAdi. 2. have pavanonA vahvA ( vAvA ) mAM pavanonAM praNa svarUpa bane che, ane e vAtane bIje prakAre traNa sUtra dvArA darzAve chaH atthi NaM' ityAdi ] zaM0-A sutra to AgaLa AvI gayuM che te chatAM pharIvAra tene ahIM zA mATe darzAvyu ? samA0-cAlu prakaraNamA e sUtra prastAvanArUpe samAdhAna. mUkyuM che ane tene pharIvAra darzAvavAnuM paNa e ja kAraNa che mATe ahIM punarukti thai cha ema gaNavAnuM nathI. [ ahAriyaM 'ti] vAyuo, potAnI svAvikamA gatithI vahe ( vAya ) che. [ * uttarakiriyaM ' ti ] vAyukAyarnu mULa zarIra to audArika che ane vaikriya zarIra ejeM uttara zarIra che mATe kahe che ke, je gamana uttara zarIrane AzrIne thatuM hoya-uttara zarIrapUrvaka thatuM hoya-te gamana 'uttarakriya' kahevAya, arthAt vAyuo vaikriya zarIravaDe vAya che. zaM0-vAyune vAvAnAM traNa kAraNo eka ja sUtra dvArA jaNAvI zakAya che to paNa te mATe traNa sUtro zA mATe kA ?/samA0-sUtra karavAnI -samAdhAna, khUbI vicitra che ! mATe e rIte thayu che. bIjI vAcanAmAM to e traNe kAraNo jUdA jUdA vAyune bavAnAM darzAvyAM chaH-pelaM kAraNa mahAvAyu sivAya ane bIjA vAyuone vahavAnuM che, bIjuM kAraNa maMdavAyu sivAya anya vAyuone vAvA che ane bIju kAraNa cAre vAyuone vAvArnu cha ane e hetuthI traNe vAnA. sUtro jUdAM karavA e vyAjabI che. vAyukAyarnu prakaraNa hovAthI vAyukAya saMbaMdhe eka bIjI vAta jaNAvavAne kahe che ke, ['bAuyAe NaM' ityAdi.]['jahA khaMdae ' ityAdi.] vAyukAya saMbaMdhe je traNa AlApaka kahevAnA kahyA che temAM prathama AlApaka to dekhADyo ja che. ['aNega'ityAdi.] e bIjo AlApaka che ane te ArIte che-'vAuyAe gaMbhaMte ! vAuyAe ceva aNegasaya-sahassakhutto uddAittA uddAittA tattheva bhujjo bhujjo paJcAyAi ? haMtA goyamA!'['puDhe uddAi 'tti ] e trIjo AlApaka che ane te A pramANa cha:-' se bhaMte ! kiM puDhe uddAi, apuDhe uddAi goyamA! puDhe uddAi, no apuDhe'. [ sasarIrI' ityAdi.] e cotho AlApaka che ane te A pramANe che:-se bhaMte ! ki sasarIrI nikkhamai, asriirii| goyamA ! siya sasarIrI' ityAdi. odana vigere. 15. pra0-aha bhaMte ! udaNNe, kummAse, surAM eai NaM kiM- 15. pra0--he bhagavan ! odana, kulmASa ane madirA, 9 sarIrA ti vattavvaM siyA ? | traNe dravyo kyA jIvanAM zarIro kahevAya ? vaNe . 1. mUlacchAyAH-gautama / yadA vAyukumArAH, vAyukumAryaH Atmano vA, parasya vA, tadubhayasya vA athIya vAyukAyam udIrayanti, tadA ISatpurovAtAH, yAvat-vAnti. vAyukAyo bhagavan / vAyukAyaM caiva Ananti vA, prANanti vA . ? yathA skandake tathA catvAraH AlApakAH jJAtavyAH, anekazatasahasram , spRSTam udravati, sazarIrI niSkAmati. 1. jUo bha0 pra0 kha0 pR0 226. 1. atha bhagavan ! odanaH, kulmASaH, surA ete kiMzarIrA iti vaktavyaM syAtUH anu. . Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 2. bhagavaMtsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsatra. 15. u0--goyamA ! udaNNe, kummAse, surAe ya je ghaNe 15. u0--he gautama! odana, kulmASa ane madirAmA je dave ee NaM puvvabhAvapannavagaM paDuca vaNassaijIvasarIrA, tao ghana (kaThaNa) padArtha che te pUrvabhAva prajJApanAnI apekSAeM vanaspati pacchA satyAtIA, satthapariNAmiA, agaNijjhAmiyA, agaNi- jIvanAM zarIro che. ane jyAre te odana vagere dravyo (khANIyA jhasiyA, agaNiseviyA, agaNipariNAmiyA agaNijIvasarIrA vagere) zastrodhI kUTAya che, zastrogI pariNamita-navA AkAranAM ti vattavyaM siyA, surAe ya je dave davve ee NaM puvvabhAvapannaNaM dhAraka-thAya che ane agnithI tenA varNo (raMgo) badalAya che, paDaca AujIvasarIrA, tao pacchA satthAtIA, jAva-agaNi- agnithI jhUSita-pUrvanA svabhAvane choDanArAM-thAya che, agnithI kAyasarIrA i vattavaM siyA. navA AkAranAM dhAraka bane che tyAre te dravyo agninAM zarIro kahevAya le, tathA surA ( madirA )mA je pravAhI padArtha che te pUrvabhAva prajJApanAnI apekSAe pANInA jIvanAM zarIro che ane jyAre te pravAhI bhAga zastrathI kUTAya che yAvat-agnithI judA raMgane dhAraNa kare che tyAre te bhAga, agnikAyanAM zarIro che ema kahevAya che. 16. pra0--aha NaM bhaMte ! aye, taMbe, taue, sIsaye, uvale, 16. pra0-he bhagavan ! loDhuM, tAMbu, trapu-kalAi, sIsuM, kasaTTiyA-ee NaM kiMsarIrAi vattavvaM siyA? baLelo patthara-koyalo ane kasaTTikA-kATa, e badhAM dravyo kayA jIvanAM zarIro kahevAya ? / 16. u0--goyamA ! aye, taMbe, taue, sIsae, uvale, 16. u0--he gautama ! loDhuM, tAMbu, kalAi, sIkheM, koyalo kasahiA-ee NaM puvvabhAvapannavaNaM paDuca puDhavIjIvasarIrA; tao ane kATa, e badhAM pUrva bhAva prajJApanAnI apekSAe pRthivInA pacchA satthAtIA, jAva-agaNijIvasarIrA i vattavvaM siyA. jIvanAM zarIro kahevAya ane pachI-zastra dvArA kUTAyA pachI yAvat-agninA jIvanAM zarIro kahevAya. 17.pra0---aha NaM bhaMte ! aTThI, advijjhAme, camme, camma- 17. pra0-he bhagavan ! hADakuM, AgathI vikRta-bagaDelajjhAme, rome, romajhAme, siMge, siMgaljhAme, khure, khurajjhAme, thaela hADakuM, cAmaDuM, AgathI vikRta thaela cAmaDu, vADA, nakhe, nakhajjhAme-ee NaM kiMsarIrA i vattavvaM siyA ? AgathI vikRta thaMela ruMvADAM, kharI, AgathI vikRta thaela kharI, nakha, ane baLela nakha; e badhAM kayA jIvanAM zarIro kahevAya ? 17. u0--goyamA ! aTTI, cambhe, rome, siMge, khure, 17. u0--he gautama ! hADakuM, cAmaDu, ruMvADAM, kharI ane nahe-ee NaM tasapANajIvasarIrA. advijjhAme, cammajjhAme, roma- nakha, e bagaM ta jIvanAM zarIro kahevAya ane baLela hADakuM, jmAme, siMga-khara-NahajalAme-ee NaM pavvabhAvapannavaNaM paDutha tasa- baLela cAmaDuM, baLela ruMghADA, baLela kharI ane baLeLa nakha, e pANajIvasarIrAH tao pacchA satthAtIA, jAva-agaNi tti badhA pUrva bhAva prajJApanAnI apekSAe trasa jIvanAM zarIro kahevAya vattavvaM siyA. ane pachI-zastra dvArA saMghaTita thayA pachI-yAvat-agninA jIvanAM zarIro kahevAya. 18. pra0-aha bhaMteM ! iMgAle, chArie, bhuse, gomae-ee . 18. pra0--he bhagavan ! aMgAro, rAkha, bhuso ane chANu, NaM kiMsarIrA ha vattavvaM siyA ? e badhAM kayA jIvanAM zarIro kahevAya ? 18. u0-goyamA ! igAle, chArie, buse, gomae-ee 18. u0--he gautama ! aMgAro, rAkha, muMso ane chANu, e NaM pubvabhAvapannavaNaM paDucca egidiyajIvasarIrappayogapariNAmiyA badhAM pUrva bhAva prajJApanAnI apekSAe ekeMdriya jIvanAM zarIro 1. mUlacchAyAH--gautama ! odane, kulmASe, suyAzca yAni dhanAni dravya Ni etAni pUrvabhAvaprajJApanoM pratItya vanaspatijIvazarIrANi, tataH pazcAt zastrAtItAni, zatrapariNAmitAni, agnidhyAmitAni, agnijU (sU.) SitAni, agnise vitAni, agnipariNAmitAni amijIvazarIrANi iti vaktavyaM syAt , surAyAzca yAni dUge dravyANi etAni pUrvabhAvaprajJApanA pratItya amjIvazarIrANi, tataH pazcAt zastrA'tItAni, yAvat-anikAyazarIrANi iti vaktavyaM syAt . atha bhagavan ! ayaH, tAmram , trapuH, sIsakam , upalaH, kahaH, ete kiMzarIrA iti vaktavyaM syAt / gautama ! ayaH, tAmram ,puH, sIsakam , upalaH, kahA-ete pUrvabhAvaprajJApanAM pratItya pRthivIjIvazarIrAH, tataH pazcAt zastrA'tItAH, yAvat-agnijIvazarIrAH iti vakavyaM syAt . atha bhagavan ! asthi, asthidhyAmam , carma, carmadhyAmam, roma, romadhyAmam , gam , ZAdhyAmam , dhuram , duradhyAmam , nakhaH, nakhadhyAmam, etAni kizarIrANi iti vAvyaM syAt ? gautama 1 asthi, carma, roma, gam , zuraH, nakhaH-ete trasaprANa jIvazarIrANi. asthidhyAmam , carmadhyAmam , romadhyAmam, mRga-kSura-nakhadhyAmam, etAni pUrvabhAvaprajJApanoM pratItya prasaprANa jIvazarIrANi ; tataH pazcAt zastrAtItAni, yAvat-agni iti| vaktavyaM syAt . atha bhagavan ! azgAraH, kSArakam, busam, gomayam-ete kiMzarIrA iti vaktavyaM syAt ? gautama ! abAraH, kSArakam, vusam , gomayam-ete pUrvabhAva-prajJApana pratItya ekendriyajIvazarIraprayogapariNAmitA:-anu0 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 20 - vi', jAva-paMciMdiyajIvasarIrappaogapariNAmiyA vi. tao pacchA kahevAya ane yAvat-yathAsaMbhava paMceMdriya jIvanAM zarIro paNa satyAMtIyA, jAva-agaNijIvasarIrA i vattavvaM siyA. kahevAya. tathA zastra dvArA saMghaTTiA dhayA pachI yAvat-agninA jIvanAM zarIro kahevAya. 3. vAyukAyazcintitaH, atha vanaspatikAyAdIn zarIratazcintayan AhaH-'aha' ityAdi. 'ee NaM' ti etAni. gaM' ityalaMkAre. 'kiMsarIra' tti keSAM zarIrANi. 'surAe ya je ghaNe ' tti surAyAM dve dravye syAtAm-ghanadravyam , dravadravyaM ca, tatra yada dhanadravyam 'puvvabhAvapannavaNaM paDucca ' tti atItaparyAyaprarUpaNAmaGgIkRtya vanaspatizarIrANi, pUrva hi odanAdayo vanaspatayaH. 'tao paccha ' tti vanaspatijIvazarIravAcyatvA'nantaramagnijIvazarIrANIta vaktavyaM syAditi saMbandhaH. kiMbhUtAni santi? ityAhaH-'satyAtIya tti zastrega udUkhala-muzala-yantrakAdinA karaNabhUtenAtItAni atikrAntAni pUrvaparyAyamiti zastrAtItAni. 'satthapariNAmiya' ti zastreNa pariNAmitAni kRtAni navaparyAyANi zastrapariNAmitAni. tatazca ' agaNijjhAmiya ' ti vahninA dhyAmitAni zyAmIkRtAna svakIyavarNatyAjanAt. tathA ' agaNijhUsiya ' ti agninA jhoSitAne pUrvasvabhAvakSapaNAt. agninA sevitAni vA 'jutrI prIti-sevanayoH' ityasya dhAtoH prayogAt. ' agaNipariNAmiyAI' ti saMjAtAgnipariNAmAni auSNyayogAt. athavA 'satthAtIA' ityAdI zastramagnireva. ' agaNijjhAmiyA' ityAdi tu tadvayAkhyAnameveti. 'ubale' ti iha dagdhapANaH. 'kasaTTiya'tti kaTTaH. 'AvijjhAme' ti asthi ca tad dhyAmaM ca agninA dhyAmalIkRtam -ApAditaparyAyAntaramityarthaH. 'iMgAle' ityAdi. aGgAro nirjalitendhanam. ' chArie ' tti kSArakaM bhasma. 'bhusi ' ti busam . ' gomae ' ti chagaNam. iha ca busa-gomayau bhUtAryAyAnuvRttyA dagdhAvasthau grAhyau, anyathA agnidhyAmitAdivakSyamANavizeSaNAnAmanupapattiH syAditi. ete pUrvabhAvaprajJApanAM pratItya ekendriyajIvaiH zarIratayA prayogeNa svavyApAreNa pariNAmitA yete tathA-ekendriyazarIrANi-ityarthaH. ' apiH ' samuccaye. ' yAvat ' karaNAda dvIndriyajIvazarIraprayogapariNAmitA api-ityAdi dRzyam. dvIndriyAdijIvazarIrapariNatatvaM ca yathAsaMbhavameva, na tu sarvapadeSu-iti, tatra pUrvamaGgAro bhasma ca ekendriyAdizarIrarUpaM bhavati, ekendriyAdizarIrANAmindhanatvAt. busaM tu yava-godhUmaharitAvasthAyAmekendriyazarIram. gomayastu tRNAdyavasthAyAmekendriyazarIram , dvIndriyAdInAM tu gavAdibhirbhakSage dvIndriyA dizarIramapi. 3. AgaLanA prakaraNamA vAyukAya saMbaMdhe ciMtana karyu che ane have vanaspatikAya vigerenA zarIra saMbaMdhI ciMtana karatAM jaNAve cha ke, [ aha '.ityAdi.]['ee gaM' ' ti ] e [ kiMsarIra ' ti ] konAM zarIro che ? [ 'surAe ya je ghaNe'.tti ] surA-dAru-mAM be jAtanI cIjo che. eka to kaThina vastu-goLa--ane bIjI pravAhI vastu--pANI. temAM je kaThina vastu che te, ['pubvabhAvapannavaNaM paDuca 'tti ] tenA 14-ajJApanA. jUnA AkAranI apekSAe banaspatinAM zarIro che. kAraNa ke, cokhA tathA goLa vagarenI pUrvAvasthA vanaspatirUpa che. [ 'tao paccha ' ti] teo vanaspatinAM zarIro kahavAya tyAra pachI agnijIvanAM zarIro kahevAya che-ema saMbaMdha karavo. teo (cokhA vagere ) kevA thayA pachI aminAM zarIro zakha.vIta. kahevAya ? to kahe cha ke, [ ' satthAtIya ' ti] khAgIyo, sAMbalaM vagere yaMtrovaDe kUTAyA pachI arthAt khANIyo vagere yaMtrovaDe cokhA vagere padArthanI AgalI avasthA badalAyA pachI te cokhA vagere ' zastrAtIta' kahevAya. [ 'satthapariNAmiya ' tti ] zastravaDe pariNAma--navA AkAra-ne pAmelA-cokhA bagere 'zatrapariNAmita 'kahevAya, tyAra bAda [' agaNijjhAmiya ' tti ] teono raMga chuTI gayo-badalI gayo-hovAthI agnivaDe kALA karelA, tathA [' agaNijjhasiya 'tti ] pUrvano khabhAva khapI gaelo hovAthI * agnijhoSita' kahevAya athavA agnijoSita-amithI sevAela kahevAya. [ agaNipariNAmiyAI 'ti] have teo unAM thayAM che mATe agminA pariNAmavALAM kahevAya athavA 'zastrAtIta' vigere zabdomAM amitAsa. vaparAelA zastra zabdano agni artha ja samajavo. [ ' agaNijhAmiyA' ] ityAdi zabdo- vivecana to AALa AvI gaelaM jache [' uvale' tti ] ahIM * upala' zabdano artha 'baLelo patharo' che. [ ' kasaTTiya' tti ]: kaha-kATa, [ ahijjhAme "tti ] agnivaDe paryAyAntara-bIjA kharUpa-ne pAmeluM hADakuM ane tenuM dhyAga-baLelo bhAga, [ ' iMgAle ' ityAdi.] aMgAra-baLela iMdhaj--aMgAro, ['chArie 'tti] rAkha, [bhusi' tti ] bhuMso-kuMbaLa, ['gomae ' ti] chagaNa-chANa, A sthaLe 'a~so' ane 'chANa 'e banne baLelA levAM, jo ema na karavAmAM Ave to AgaLa kahelA ' agnidhyAmita' vagere vizeSaNo aNaghaTatAM-vyartha-thai jAya che. e banne ( kuMvaLa ane chANa) pUrvanI apekSAe ekeMdriya jIvanAM zarIro cha arthAt ekeMdriya jIvoe potAnI kriyAvaDe teone potAnI sAthe ['pariNAmiyA vi' 'tti ] pariNamAvelA che-ethI ja e, ekaMdriya pariNAmita. jIvonAM zarIro gaNAya che. ahIM / yAvat ' zabda mUkyo che mATe beiMdriya jIvoe potAnI sAthe pariNamAvelA' ityAdi vAta paNa 1. mUlacchAyA:-api, yAvat-pazcendriyajIvazarIraprayogapariNAmitAH api. tataH pazcAt zastrA'tItAH, yAvat-agnijIva-zarIrANi iti vaktavyaM syAt :-anu0 1. atra mUle ' kasaTiya'tti dRzyate, asyArthaH zrITIkAkAreNa 'ka.' iti kRtaH, kazca lohAdInAM malaH-yo bhASAyAM kATa' zabdena khyAtaH. bhagavatIavacUrdhyA tu ' kasahiyA' sthAne sakadvikA (1) dRzyate, arthazcAsya tatra TIkAkAravat 'ka' iti kRtaH-ayameva ardhaH susaMgatotra, tathA'pi kecit kaSapaSTikA-kasahiyA-ityetayoH sAdharmyam avalokya ' kaha' ityarthe SakAra-pakArau Aropya ' kaSa' iti lapanti-kaSapa iti caM bhASAyAm ' kasoTI' zabdena khyAtaH pASANavizeSaH-anu0 1.,ahIno 'Na' zabda,alaMkArasUcaka che. 2. A zabdamAM prIti ane sevA arthavALo 'juSa' dhAtu vaparAelo che. 3. 'api' zabdano samuSaya artha che:-zrIabhaya. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. samajavI. beiMdriya jIvoe zarIrarUpe pariNamAvela 'e arthano saMbaMdha badhAM pado sAthe na karavo, paNa jyAM te ghaTI zake tema hoya tyAM ja karavo, temAM aMgAro ane rAkha, e banne, tenI pahelI asthAmA ekeMdriyanAM zarIrarUpe hatA, kAraNa ke, aMgAro ke rAkha ( lIlA lAkaDAmAthI thaela sUkA ) lAkaDAnI bane che ane te lIluM lAkaI ekedriya jIva hoya che mATe te aMgArA ke rAkhane eka iMdriyanA zarIrarUye jaNAvI te khoTuM nathI. bhuso paNa, tenI pahelI sthiti ekeMdriya jIvanA zarIrarUpa hato, kAraNa ke te, lIlA jaba ane ghauMmAMdhI bane che ane lIlA java tathA ghauM ekedriya che e vAna supasiddha ja che, chANa e, ekeMdriyarnu zarIra gagAya che. kAraNa ke, mAre gAya vagera pazuo vAsa, muMmo chApA, ke khANa vagaire khAya che tyAre teja cIjomAMthI chANa nIpaje cha ane te badhI cIjo ekeMdriya jIvarUpa che ma Te chANane ekeMdriyarnu zarIra kahevAmA harakata nathI. vaLI jyAre gAya vagere pazuo be iMdriyavALA (je jIvane cAmaDI ane jIbha evI ve ja iMdriyo cha evA ) jIvana bhakSaNa kare che tyAre te chANa, beiMdriya jIvana zarIra kahevAya che. kAraNa ke, e chANa beiMdriya jIvanA zarIratuM banela che. erIte jeTalI iMdriyavALA jIvano AhAra gAya vagere pazuo kare eTalI iMdriyavALA jInuM zarIra tene (chANane ) gaNavaM. lavaNa samudra. 19. pra0-lavaNe NaM bhaMte ! samudde kevaiyaM cakkavAla- 19. pra0-he bhagavan ! lavaNa samudrano cakravAla viSkaMbha vikkhaMbheNaM paNNatte ? keTalo kahyo che ? 19. u0-evaM NeyA, jAva-logaDhiI, logANubhAve. 19. u0-he gautama ! e pramANe-pUrve kahyA pramANe jANavU yAvat-lokasthiti, lohAnubhAva, -se maMte !, sevaM maMte ! tti bhagavaM jAva-viharai. . -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe cha ega kahI bhagavAn gautama yAvat-vihare che, bhagavaMta-ajamuhammasAmipaNIe sirIbhagavaI sutte paMcamasaye duio uddeso sammatto. 4 . pRthivyAdikAyAdhikArAdapyapkAyarUpasya lavaNodadheH svarUpamAhaH-'lavaNe gaM' ityAdi. 'evaM yavaM ' ti uktAbhilApAnuguNatayA netavyaM jIvAbhigamoktaM lavaNasamudrasUtram. kimantam ? ityAhaH-'ja.va loga-' ityAdi. taccedam: " kevaiyaM 1. mUlacchAyA:-lavaNo bhagavan / samudraH kiyAn cakavAlaviSkambheNa prajJaptaH ? evaM jJAtavyam , yAvat-lokasthitiH, lo kAnunAvaH tadevaM bhagavan ! , tadevaM bhagavan ! iti bhagavAn yAvat-viharati. 1. A bAbatane lAtI vigatavAra hakIkata jIvAjIvAbhigama sUtranI trIjI pratipattimA (sa. pR. 324 ) nodhAelI che ane temAMnI keTalIka sA pramANe che:" lavaNe NaM bhaMte ! samudde ki saMThie paNate ? " he bhagavan ! lavaNa samudranuM saMsthAna (AkAra ) kevu kayuM che ! goyamA! gotitthasaMThite, nAvA-saMThANasaMThite, sipi-saMpuDa saMThie, he gautama! gotIrtha jevU, naukAnI jebu, chIpanA saMpuTanI jevaM, AsakhaMdhasaMThite, valabhisaMThite-baTTe-valayAgArasaMThANasaMThite paNNate. avaskaMdhanI vU, valabhInI jevU vRtta ane bala yanA AkAra- kayuM che. lavaNe Na bhaMte / samudde kevatiyaM cakavAla vikkhaMbheNaM ? kevatiyaM he bhagavan ! lavaNa samudrano cakravAla viSkaMbha keTalo kahyo che ? parikkhe veNa ? kevatiyaM unheNaM ? kevatiya ussedeNaM ? kevatiyaM savvaggeNaM parikSepa keTalo kahyo che ? udvedha keTalo ko che ? utsedha ane sIpa paNNate? keTaluM kA che ? goyamA ! lavaNe NaM samudde do joyaNasaya-sahassAI cakavAlavikabhaNaM, he gautama ! lavaNa samudrano cakavAlavikabha be lAkha yojanano cha, paNNarasa joyaNasayasahassAI, ekAsIrti ca sahassAI, sataM ca igu(Na)yAlaM pannara lAkha, ekAzI hajAra ane ekasane ogaNacALIza yojana uparAMta kiMci visesUNe parikkheveNaM, ega joyaNarAhassaM ubvedheNaM, solasa joyaNasaha. thoDo ghaNo vadhAre mecho parikSA che, eka hajAra yojana udeSa cha, soLa ssAI usse heNaM, sattarasa jAyaNasahassAI savvaggeNaM paNNatta. hajAra yojana utsedha cha ane sattara hajAra yojana sarva gra kayaM cha. jai NaM bhaMte ! lavaNasamudde do joyaNasatasahassAI cakkacAlavikkhaMbheNa, he bhagavan ! jo lavaNasamudrano cakramAlaviSkama be lAkha yojanano che, paNNarasa joyaNasatasahassAI ekAsatiM ca sahassAI, sataM ca igu(Na)yAlaM pAra lAkha, ekAzI hajAra ane ekasone oNicALIza yojana uparAMta thoDo kiMci visesUNe parivakheveNaM, egaM joyaNarAhassaM navbaMdhege; solasa joyaNasa- ghaNo vadhAre ocho parikSeSa che, eka hajAra yojana udvedha che, saLa hajAra hassAI ussedheNaM, sattarasa joyaNa-sahassAI sambaggeNaM paNate kamhA NaM yojana utsedha che ane sattara hajAra yojana sarvana kayu che to he bhaMte ! lavaNasamudde jaMbuddovaM no uvIle ti, no uppIleti no ceva NaM ekodagaM bhagavan ! e lavaNa samudra ( evaMDo moTo hovAthI) A jaMbU dIpa nAmanA kareti? dvIpane zA mATe DubAvato nathI, zA mATe jhaboLato nathI ane zAmATe jalamaya karI zakato nI ? goyamA ! jaMbuddIve Na dIve bharahe-ravaesu vAsesu arahaMta-cakkavaTTi- he gautama ! (A) jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA bharata ane airavata kSetromAM paladeka, vAsudevA, cAraNA, vidyAdharA, samaNA, samaNIo, sAvayA, araiMto, cakravartio, baLadevo, vAsudevo, cAraNo, vidyAdharo, zramaNo, . Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra jinAgamasaMgrahe 'zataka 1. uddezaka. parikkheveNaM? goyamA ! do joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM. pannarasa sayasahassAiM, ekkAsIyaM ca sahassAI, sayaM ca iguNayAlaM kiMci visesUrNa parikkheveNaM paNNatte." ityAdi. etasya cAnte " kamhA gaM bhaMte ! lavaNasa mudde jaMbahIve no ubIlei!" ityAdi-prazne " goyamA jaMbuddIve dIve bharahe-ravaesa bAsesu arahaMtA, cakavahI" ityAdaruttaragandha sthA'nta "lAMgaTii izAdi draSTavyam iti. bhagadatsudharmasvAmipraNAta zrIbhagavatIsUtraM paJcamazata dvitIya uddezaka zrIabhaya devasUri viracita vivaraNa mAtam. 4. pRthivIkAya, vanaspatikAya vigerenA zarIra saMbaMdhI hakIkata AgaLanA prakaraNamA jaNAvI che ane have apkAtha (pANI) rUpa lavaNasalavaNasamuda ane mudranu svarUpa jaNAvatAM kahe che ke, [' lavaNe NaM' ityAdi..] 'evaM NeyavvaM ' ti ] jIvobhigama nAmanA sUtramA AveluM lavaNa samudra saMbaMdhI ___ jIvAbhigama. sUtra, kahelA pAThane anusaratuM jANavU. te kyA sudhI jANavU ? to kahe che ke, [ 'jAva loga-' ityAdi.] te A pramANe:--' teno gharAvo keTalo kahyo che ? he gautama! be lAkha yojana to teno cakravAla viSkama che ane teno gherAvo pannara lAkha, ekAzI hajAra ane ogagacAlIsa so (?) yojana karatAM thoDo ghaNo vadhAre kayo che' ityAdi. e sUtranI chevaTe jaNAvyu cha ke, 'he bhagavan ! lavaNa samudra, jaMbU dvIpane nathI DubADato tenu zuM kAraNa ?' ityAdi praznanA jabAbamA jaNAve che ke-'he gautama ! jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA bharata ane airavata kSetramA arahato ane cakravartio mahApuruSo. vigere mahApuruSo thAya che ane teonA prabhAvathI lavaNa samudra jaMbUdvIpane DubADI zakato nathI' tathA tyAra pachI jaNAvyu cha ke, 'evA prakArano lokasvabhAva che ethI paNa lavaNa samudra jaMbUdvIpane DubADI zakato nathI' ityAdi samajavU. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH-dayAt zrIvIradevaH sakalazivasukha mArahA cAptamukhyaH / / alINA, bhaGgA, viNItA ekoha-mANa-mAyA-lAbhAbhadayA, pagativiNa sAviyAo, maNuyA egadhacA-(mmA?), pagatibhayA; pagativiNIyA, zramaNIo, zrAvako, zrAvikAo ane eka dharmavALA (1) manuSyo rahe cha, pagatiuvasaMtA, pagatipayaNukoha-mANa-mAyA-lobhA, miu-maddavasaMpannA, jeo khabhAve bhadra, vinIta, ane upazAMta hoya che, svabhAvathI ja jeonA allINA, bhaddagA, viNItA-tesi gaM paNihAte lavaNe samudde jaMbuddIvaM dIvaM no krodhAdi kaSAyo maMda hoya che, jeo saraLa ane komaLa hoya che tathA uvI leti, no uppIcheti, no ceva NaM egodagaM kareti" ityAdi. jeo jiteMdriya, bhadra, ane namra hoya he-tevA manuSyonA prabhAvadhI lavaNa samudra, jaMbUdvIpane DubADato nathI, jhaboLato nathIM ane jalamaya karI zakato nathI" ityAdi:-anu0 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 3. anyatIthiko.-jAlagraMthikAnuM udAharaNa.-eka samaye A bhava ane parabhavanA ayudhyanuM vedana.-e viSe anyatIthikono mata.-e mata mithyA -bhinna bhinna samaye te . banne AyuSyona vedana evo-jinamata-nairayikomA saMkramanAro AyuSyasahita saMkrame ke AyuSyarahita saMkrame ? a yuSyasahita saMkrabhe.-e aAyumA, ege kyA karelu ? pUrva bhavamA:--yAya : vaimAnika-jIvamA bane uddezI yoni ane AyuSya saMrace vicAra.-. 1.10-- anna utthiyA NaM bhaMte ! ekamAivakhaMti, bhAsaMti, 1. pra0--he bhagavan ! antIthiko ema kaha cha, bhASe paNNavaMti, evaM parUvaitiH-se jahA nAmae jAlagaMThiyA siyA, che, jaNAve che ane prarUpe che ke, jema koI eka.jALa hoya, te. ANupugiDhiyo, aNaM ragaDhiyA, paraMparagaDhiyA, annamannagaDhiyA, jALamAM kramapUrvaka gAMTho dIdhelI hoya, eka pachI epha ema bagara annama nagaruyattAe, anamanabhAriyatAe, anamanagaruyasaMbhAriya- AMtare te guMthelI hoya, paraMparAe guMthelI hoya, paraspara guMthelI hopa ttAe, annamanaghaDatAe jAva-ciTTai, evAva bahUNaM jIvANaM evI te jALa jema vistArapaNe, paraspara bhArapaNe, paraspara vistAra bahusu AjAisahassesu baDhiM AuyasahassAiM ANupavigar3hiyAI, tathA bhArapaNe ane paraspara samudAyapaNe rahe cha arthAt jALa to jAva-ciTThati. ege viya,NaM jIve egeNaM samayeNaM do AuyAiM eka che paNa temAM jema aneka gAMTho paraspara vaLagI rahelI che paDisaMvedei. taM jahA:-ihabhaviyAuyaM ca parabhaviyAuyaM ca. jaM tema krame karIne aneka janmo sAthe saMbaMdha dharAvanArAM eSAM ghaNAM samayaM ihabhaviyAuyaM paDisaMvedei taM samayaM parabhAviyAuyaM paDisaM- AukhAMo ghaNA jIvo upara paraspara krame karIne guMthAelAM chevedei, jAva-se kahameyaM bhaMte ! evaM? yAvat-rahe che ane tema hovAthI temAMno eka jIva paNa eka samaye be AyuSyane anubhave che. te A pramANe:-eka ja jIva A bhavana AyuSya anubhave che tema te ja jIva para bhavana paNa AyuSya anubhave che-je sagaye A bhanana paMNa AyuSya anubhava ke teja sagaye paraM bhavana paNa AyuSya anubhave che. yAvat-he bhagavan ! ete kevI rIte hai 1. u0--goyamA ! jaMgaM te anautthiyA taM ceva para- : u0he gautama / te anyatIthiko je koi kahe che bhaviyAuyaM ca. je te evamAhaMsu taM micchA, ahaM puNa goyamA ! (te badhuM pUrva pramANe kahe, yAvat-para bhavarnu Ayudhya, e pramANe evamAikkhAmi, jAva-parUvAmiH-jahA nAmae jAlagaMThiyA je teoe kahyu che) te badhuM teo asatya kahe che. he gautama ! 1. mUlacchAyAH-anyayUthikAH bhagavan ! evam AkhyAnti, bhASante, prajJApayanti, evaM prarUpayantiH- sA yathA nAma jAlegranthikA syAt , AnupUrvAgrathitA, anantaraprathitA, paraMparaprathitA, anyonyaprathitA, anyonyagurukatayA, anyonyabhArikatayA, anyonyagurukasaMbhArikatayA, anyonyaghaTatayA yAvat-tiSTati, evam evaM bahUnAM jIvAnAM bahuSu AjAtisahasreSu bahUni AyuSkasahastrANi AnupUrvIprathitAni, yAvat-siSTenti. eko'pi ca jIva ekena samayena dve AyuSI pratisaMvedayati. tadyathAH-ihabhavA''yuSkaM ca. parabhavA''yuSkaM ca, yaM samayaM ihabhavA''yuSkaM pratisaMvedayati taM samaya parabhavA''yukaM pratisaMvedayati, yAvat-ttat katham etad-bhagavan ! evam ? gautama ! yat te anyayUthikAH tacaiva parabhavA''yuSkaM ca.ye te evam-AhuH tadu mithyA ahaM:punagautama ! evam AkhyAmi yAvat-prarUpayAmiH-yathA nAma jAlagranthikA-anu. da bhagavan |'yusskN ca pani AyuSkamahonyabhArikatA . Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 3. siyA, 'jAva-asamanaghaDatAe ciTThati, evAmeva egamegassa huM to vaLI ema kahuM chu yAvat-prarUpuM ke, jema koi eka jIvassa bahUhiM AjAi sahastehiM bahuiM AuyasahassAI ANupudhi- jALa hoya ane te yAvat-anyonya samudAyapaNe rahe che e ja gaDhiyAiM jAna ciTThati. ege viya NaM jIve egaNaM sama eNaM egaM rii| kane karIne aneka janmo sAthe saMbaMdha dharAvanArI evA ghaNA AuyaM paDisaMvedeva. taM jahA:-ihabhariyAuyaM cA, parabhAviyAuyaM AukhAo eka eka jIva upara sAMkaLInA makoDAnI peThe vA: samayaM ihAviyAuyaM paDisaMvedeDa no taM samayaM parabhavi- parasAra kame karIne guMthAelAM hoya che ane ema hovAthI eka jIva yAuyaM paDisaMdeha, jaM samayaM paramapiyAu paDisoi no taM eka samaye eka AyuSyane anubhave che. te A rIte:-te jIva A samayaM hama piyAuyaM paDisaMvedeiH ihabhaviyAjyassa paDisaMveyaNAe bhavatuM AyuSya anubhave che athavA to para bhavana AyuSya anubhave do paramAyauyaM paDisaMdeDa, parabhaviyAuyasa paDisave yaNAe che paNa je samaya A bhavanu AyuSya anubhave che te samaye parabhavana nohamaviyAjyaM paDi saMvedeva. evaM khala ege jIce egeNa samaeNaM AyuSya anubhavato nathI ane je samaye parabhavanuM AyuSya anubhave enaM AuyaM paDisaMvedeha. iibhaviyAuyaM thA, parabhAviyAuyaM vA. che te samaye A bhavanuM AyuSya anubhavato nathI-A bhavanA AyuSyane vedavAthI para bhavana AyuSya vedAtuM (vedato) nathI ane para bhavanA AyuSyane vedavAthI A bhavanuM AyuSya vedAtuM (vedato) nathI e pramANe eka jIva eka samaye eka AyuSyane anubhave che te A pramANe:-A bhavanuM AyuSya anubhave che ke para bhavana AyuSya anubhave che. 1. anantaroktaM lavaNasamudrAdikaM satyam , samyagjJAnipratipAditatvAta. mithyAjJAnipratipAditaM tu asatyamapi syAditi darzayaMstRtIyodezakaraya AdisUtramidamAhaH-' annautthiyA ' ityAdi. 'jAlagaMThiya' tti jAlaM matsyabandhanam , tasyaiva granthayo yasyAM sA jAlaganthikA. kiMvarUpA sA ? ityAhaH-' ANupurmigaDhiya' vi. AnupUrvyA paripATayA grathitA gumphitA AdhacitagranthInAmAdau vidhAnAd -annoM ca nAnAM ca krameNAnta eva karaNAt. etadeva prapaJca pannAhaH-'aNantaragaDiya' ti prathamagranthInAmananta vyavasthApitaithimiH saha prathitA anantaraprathinA. evaM paraMpareca vahi: saha prathitA paraMparaprathitA. kimuktaM bhavati ? ' annamanagaDhiya, tti anyonyaM paraspareNa ekena granthinA saha anyo pani :- anyena ca saha anyaH-ityevaM prathitA anyonyagrathitA. evaM ca * annamana garuyattAe ' tti anyonyena manthanAd gurukatA visarNitA anyonyagurukatA--tayA, ' annamanabhAriyattAe / tti anyonyasya yo bhAra. sa vidyate yatra tadanyonyabhArikaM tadbhAvastattA tayA. etasyaiva pratyeka tArthadvayasya saMyojanena tayoreva prakarSamabhidhAtumAhaH'acamanagaruyasaMbhAriyattAe ' tti anyonyena gurukaM yat saMbhAritaM ca tat tathA, tadbhAvastattA tayA. / anamanaghaDattA ni anyonyaM dhaTA samudAyaracanA yatra tadanyonyaghaTAkaM tadbhAvastatA tayA 'ciTThai ' tti Ate-iti dRSTAntaH. atha dAntika ucyate:piyAmeva ti anenaiva nyAyena bahanA jIvAnAM saMbandhIni 'bahusu AjAisahassesu' tti anekeSu devAdijanmasu pratijIvaM kramavRtoSu adhi karaNabhUneSu bahU ne AyuzkasahasrANi-taHsvAmijIvAnAmAjAtInAM ca bahusahasrasaMkhyAtatvAt ' AnupUrvIprathitAni / ityAdi pUrvavat vyArUpeyam. navaram-iha bhArikatvaM karmapudgalApekSayA yAcyana, athaitepAma bhuSAM ko vedanAvaviH ? ityAhaH-'ege viya' ityAdi. eko'pi ca jIvaH, AstAmanekaH. 'ekena samayena ' ityAdi pramaza.vat. atrottaram:-je te evamAhaMsa ' ityAdi, .idhyAtvaM caiSAmayam:- yAni hi bahUnAM jIvAnAM nhUni AyUMSi jAlagranthikAvat tiSTanti tAni yathAsvaM jIvapradezeSu saMbaddhAni syurasaMbaddhAni vA ?, yadi saMbaddhAni, tadA kathaM bhinnabhinnajIvasthitAnAM teSAM jAna patrikAkalapanA kalpayituM zakyA ? tathA'pi tatkalpane javAnAmapi jATagranthikAya.tpatvaM syAt-tatsaMbaddhatvAt , tathA ca sarvajIvAnAM sarva yuH -saMvedanena sarvabhavabhavanaprasaGga iti. atha jIvAnAm--asaMbaddhAni ayUMSi, tadA ' tadazAd devAdijanma' iti na svAda- asaMbaha tvAdeveti. yaccoktam:-'eko jIva ekena samayena dve AyuSI vedayati, ' tadapi mithyA. AyurTsayasaMvedanena yugapad bhavadvayaprasAditi. 'ahaM puNa goyamA ! ityAdi. iha pate jAlasandhikA saMkalikAMmAtram. egamegassa' ityAdi. ekaikasya jIvasya-na tu bahUnAm--bahudhA''jAtisahasreSu kramapravRtteSu atItakAlikeSu tatkAlApekSayA sAsu bahU ne AyuH sahasrANi atItAni vartamAnabhavAntAni--anyabhavikamanyabhavikena pratibaddha mityevaM maryANi parasparaM pratibaddhAni bhavanti, na punarekabhave eka bahUni 'ihamaviyAjyaM va ' ti vartamAnabhavAyu:. 'paramaviyAuyaM va 'tti parabhavaprAyomyaM yad vartamAnabhatre nibaddhaM tacca parabhave gato vedayati tadA vyapadizyate 'parabhAviyAuyaM va' ti. 1. mUlacchAyA:-syAta, yAvata-anyAnya ghaTatayA tighanti, ekameva ekavasya jIvasya bahubhirAjAti sahasa: bahUni AyukasahasANi AnupUrvIprathitAni yAtU-tiSTanti. eko'pi ca jIva ekena samayena ekam AyuSkaM prati saMvedayati. tadyathA:-ibhavA''yukaM vA, parabhavAyuSkaM vA; yaM samayaM ihabhavAyuSka pratisaMvedaya tige taM samayaM parabhava ''yuSkaM pratisaMvedayati, yaM samayaM paramavAyuSkaM prati saMvedayati no taM samayaM ihabhavAyuSka prati saMvedayati iddabhavA''yuSkaraya pratisaMvedanAyAM no paramavAyuSkaM tisaMvedayati, parabhavA''yu.sya prati saMvedanAyAM no ibhavAyuSpha pratisaMvedayati, iaeko jIpa: ephena samathena eka bAika pravisaMghezyati. iemavAyukaM vA, parabhavAyuSka pA-anuka Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.- uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 167 1. AgaLa japAvelI paNa samudra piMgenI hakIkata sAthI che, kAraNa ke, te hakIkata samyaka jJAnavAlA puruSo jaNAvI. ane vAta mithyAdRSTi puruSoe jaNAvela hoya che te vAta khoTI paga hoya che-ar3IM evI ekAda khoTI vAtane dekhADatAM zrIjA uddezakanuM A AdisUtra , kahe che ke, [ ' annautthiyA NaM ? ityAdi. ] [ ' jAlagaMThiya' ti ] mAchalAMne pakaDavAnuM sAdhana te jALa, ane jemAM tenI jevI gAMTho hoya che te jAlagraMthikA ane jALagraMthikA arthAt eka jAtanI guMthelI jALI, te kevI jAtanI ? to kahe che ke, [' ANupubiMgaDhiya' tti ] kramavAra guMtheMlI arthAt jemAM tenuM varNana. je gAMTha pahelI joie lene pahelI gelI ane ne gAMDa cheDe johatene cheDe guMbelI che. eja vAtane vigatavAra kahe che ke ['anaMtaranadiya ti] " , 6 6 , 6 , , 6 6 je pahelI pahelI gAMThonI aAMtare sadana pAse rahelI gAMTho sAdhe guMthelI ke te anaMtaragrathita kahebAya, e rIte je babalI valI gAMTho sAthe guMlI hoya te paraMparacita kaddevAya tAtparya eche ke [ anannagadiyati ] je paraspara guMbelI eka sAMdhe bIjI ane bIjI sAdhe trIjI ema ekA bIjI gAMTho sAtha guMthelI che te ' anyonyaprathita ' kahevAya, ane (evI jAlagraMthikA ) e rIte [ ' annamannagaruyattAe ' tti ] paraspa guMthaNI karayAcI eka vistArakhaDe, [ anna-nabhAriyatAra ti ] parasparanA yojAne kahane bhara bhArepaNAyaDe, hagaNAM kahela banne vizeSaNono jUdo jUdo artha bhego karavAthI je artha thAya che tene-e banne vizeSaNonA prakarSane jagAvabAne kaheM che ke, [ ' annamannagasya saMbhAriyattAe 'ci ] parasparanA vistArapaNAvaMDe ane bhArepaNAvaDe, [' annamannaghaDattAe 'tti ] paraspara samudAyanI racanAvaDe [ ' ciTThai 'tti ] rahe che-hoya che. e rIte jAlagraMthikAnuM udAharaNa dekhA hai. hame dASTatika je mATe udAharaNa darzAn ke te padArtha-ne janAne che ke [ evAmeva ti.] eja rIteM paNa jIvoM saMbaMdhI, [' basu AjArasahasse ti] pratyeka jIva prati kramavAra prAM evAM devAvinA aneka avatAranAM paNa hajAra AukhAo (AukhAMonA svAmio ane avatAro ghanA che mATe AukhAo paNa ghaNa kakSa che.) AnupUrvanidhi vagaire vizeSaNonI vyAkhyA to pUrvanI peThe samajazrI. vizeSa e ke, Apa karmanI apekSA bhArepaNuM samaja. eAyuSyone vedavAno kayo prakAra che so kahe che ke, [ege ravaM ityAdi. aneka jIva to nahIM, paNa eka jIva eka samaye ityAdi vadhuM prathama zatakeMnI paMThe jAga A sthaLe javAna A rIte cha[je se evaM Asu ityAdi . ] teonuM kahetuM A rIte khoTaM che:- je- ghaNAM jIvonAM ghaNAM AukhAMo jAlagraMthikAnI peThe rahe che te badhAM AukhAMo, jIvanA pradezoM sAye rItasara saMbaMdha dharAve che ke saMbaMdha nathI gharAta jo te AulAMo jIvanA pradezo sAdhe rItasarano saMbaMdha dharAve che to gaMdhikAnI peThe tenI kalpanA karavI ja khoTI che. kAraNa ke, te vadhAM bhaukhAMo jUdA jUdA jIvo sAdhe godAelAM che ane bhI ja te dhAnuMhovAne sIdhe tenI kalpanA jAlagraMthikA jevI karavI te khoTI che. tema chatAM kadAca jAlagraMthikAnI jevI kalpanA karavAmAM Ave to banA jIvono saMbaMdha paNa jAlagraMthikAnI jevo mAnavo joie. kAraNa ke, AyuSyono sIdho saMbaMdha jIvo sAtha che tethI jyAM suvI jIvono paraspara saMbaMdha jAthikA jatro na mAnayAmAM Ave tyAM sudhI jAlagaMdhikAnI kalpanA AyuSyane ghaTatI nathI mATe te kalpanA AyuSya lAgu pADatAM saMbaMdha mATe paNa teSI ja kalpanA karavI joie ane jogIvo mATe paNa vIja kacanA karavAmAM Ave to saMsAranA badhA jIvo dvArA eka sAdhe bacI jAna AyuSyo bhogavAya joie ane tema thadAthI eka sAthe aneka bhayo bhogadAna prasaMga Aye tema che. mATe AyuSya saMbaMdhe jAlagraMthikAnI kalpanA karavI e ja khoTuM che. jo kadAca ema mAnavAmAM Ave ke, te AyuSyo, jIva sAtha saMbaMdha rAva nathI to AyuSyA kAraNadhI jIvono devAdi gatimA je avatAra dhAya he te saMbhavI zaka nahIM. kAraNa ke, jI ane AyuSyo koi paNa prakArano saMbaMdha na hovAthI AyuSya nimittaka jarA paNa asara jIvane yaha zakaze nahIM-sAdhAraNa niyama pramANe je bene paraspara saMbaMdha hoya teja be paraspara eka bIjAne asara karI zake tema che ane ahIM tema na hovAthI AyuSyathI utpanna thatA avatAra vagaireno asaMbhava thai jaze. mATe jIva ane AyuSyo bacce saMbaMdha to mAnavo ja joie. baLI, je kayuM che ke, 'eka jIva eka samaye ve AyuSyone anubhave che ' te paNa khoDhuM che. kAraNa ke, ema mAnavAcI eka sAye ve bhatra bhogAno prayaMga AvI jAya che ane ema vatuM nayI mATe eka jIvane eka samaye meM AyuSya mogAnuM mAnavuM te khoTuM che. [ ' ahaM puNa goyamA !' ityAdi. ] AM pakSa ' jAlagraMthikA ' no mAtra 'sAMkaLI' artha karavo. [ : egamaMgassa ' ityAdi. ] bIjA pakSamAM. ghaNA jIyone nahIM paNa eka eka jIvane aneka AyuSyono mAtra sAMkaLa netro saMbaMdha hoya ke arthAt eka jIvayati kamavAra prAM evAM aneka janmogAM A bhayanA cheDA sudhInAM bhUtakALe ghara gaelA (bhUtakALanI apekSA hayAtI dharAyA hajAro Ao gAna sAMkaLa je saMbaMdha gharAce che eka bhAvanA AyuSyanI sAdhe bIjA manuM AyuSya pratibaddha che ane tenI sAye bhIDa AyuSya prativaddha ke ane e rIte e varSoM pratipaddha che eTale eka pachI eka AyuSya anubhavamAM Adhye jAya che. paNa eka ja bhavamAM ja badhAM AukhAMo pratibaddha nathI. [ ' ihamaviyAuyaM va ' tti ] vartamAna- bAlu bhavanuM AyuSya, [ parabhaviyAuyaM va' ti ] cAlu bhava paNa parabhavamA bhogacavAne yogya bala AyuSya te parabhavika AyuSya jyAre jIva parabhave jAya che tyAre te, te AyuSyane bhogave che mATe kahevAya che ke, [' parabhaviyAuyaM va ' tti. ] 6 nairavikAdi ane AyuSya. 2. pra0 - jIve NaM bhaMte ! je bhavie neraiesu uvavajjittae se ki sAue saMkama 2. u0 -- goyamA ! sAue saMkamai, no nirAue saMkamai. 3. pra0 - se NaM bhaMte ! Aue kahiM kaDe, kahiM samAiNe ? 1. jUo bha0 pra0 khaM0 pR0 20.4. sAyukaH saMmata na nirA 1. mUDhAyAH jI kAgati, bhagavan 2. pra0 - he bhagavan ! je jIva narake javAne yogya hoya, he bhagavan ! zuM te jIva, ahIMthI AyuSya sahita thaine narake jAya ? 2. u0- he gItama narake javAne yogya jIva ahIMcI AyuSya sahita thaine narake jAya, paNa AyuSya vinAno na jAya. 3. pra0-he bhagavan se jIne te AyuSya kyoM bAMdha ane te AyuSya saMbaMdhI AcaraNo kyAM AcaryA ? bhagavan yo bhanyo ravike upa kukRtam rAmAcI anu ?: 2 ki sAyukaH saMkrAmati ma prathama zataka ArIta khoDaM ghe Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka. 3. 3. u0--goymaa| purime bhave kaDe, purime bhave samAiNNe; 3. u0-he gautama ! te jIve, te AyuSya pUrva bhavamAM bAMdhyu evaM jAva-vemANiyANaM daMDao. ane te AyuSya saMbaMdhI AcaraNA paNa pUrva bhavamA AcaryA. e pramANe yAvat-vaimAniko sudhI daMDaka kahevo. . 4. pra0-se NaNaM bhaMte ! je jaM bhavie joNi uvavajittae4. pra0-he bhagavan ! je jIva, je yonimAM upajavAne yogya se tamAuyaM pakareDa, taM jahA-neraDyAuyaM vA, jAva-devAuyaM vA? hoya, te jIva, te yoni saMbaMdhI AyuSya bAMdhe ? jemake; naraka yonimAM upajavAne yogya jIva naraka yoninuM AyuSya bAMdhe yAvat-devayo nimAM upajavAne yogya jIva devayoninuM AyuSya bAMdhe ? 4. u0-haMtA, goyamA! je jaM bhavie joNi uvava jittae 4, u0-he gautama! hA, tema kare arthAt je jIva, je se tamAuyaM pakarei, taM jahA-neraiyAuyaM vA, tiri-maNu-devAuyaM yonimAM upajavAne yogya hoya, te jIva, te yoni saMbaMdhI AyuSya vA. nerajhyAuyaM pakaramANe sattavihaM pakarei. taM jahA:-rayaNappa- bAMdhe-narakane yogya jIva narakanuM AyuSya bAMdhe, tithaMcane yogya bhApaDhavineraiyAuyaM vA, jAva-ahesattamApuDhavineraiyAuyaM vA, jIva tiryacana AyuSya bAMdhe, manuSyane yogya jIva manuSyanu AyuSya tirikkhajoNiyAuyaM pakaremANe paMcavihaM pakareDa, taM jahA-egiM- bAMdhe ane devane yogya jIva devanuM AyuSya bAMdhe. jo narakana diyatirikkha joNiyAuyaM vA bhedo savvo bhANiyabo. maNussAuyaM AyuSya bAMdhe to te, sAta prakAranA narakamAMthI koi eka prakAranA daviha, devAuyaM ca ubvihaM. naraka saMbaMdhI AyuSya bAMdhe-ratnaprabhApRthivI-narakanuM AyuSya ke yAvat-adhaHsaptamapRthivI-sAtamI naraka-nuM AyuSya bAMdhe. jo te, tithaMcana AyuSya bAMdhe to pAMca prakAranA tithaMcamAMthI koi eka tiryaMca saMbaMdhI AyuSya bAMdhe-keMdriya tiryaMcanuM AyuSya ityAdi-e saMbaMdhI badho vistAra-bheda-vizeSa-ahIM kahevo. jo te, manuSyanuM AyuSya bAMdhe to te be prakAranA manuSyomAthI koi prakAranA manuSyanu AyuSya bAMdhe ane jo te, devanuM AyuSya bAMdhe to-cAra prakAranA devomAMthI koi eka prakAranA devonuM AyuSya bAMdhe. -sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti. -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che ema kahI yAvat-vihare che. bhagavaMta-ajasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paMcamasamaye taio uddeso sammatto. 2. AyaHprastAvAda idamAha:--'jIve gaM' ityAdi. 'se NaM bhaMte / ti atha tad bhadanta !.'kahiM kaDe' ti kA bhave baddham, 'samAiNNe' tti samAcaritaM taddhetusamAcaraNAt. 'je jaM bhavie joNiM upavajittae 'tti vibhaktipariNAmAda yo yasyAM yonAvutpattuM yogya ityarthaH. 'maNussAuyaM duvihaM' ti saMmUrchima--garbhavyutkrAntikabhedAd dvidhA. 'devAuyaM caubdhihaM' ti bhavanapatyAdimedAditi. bhagavatsudharmakhAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre paJcamazate tRtIya uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam, 2. AyuSyanuM prakaraNa cAlatuM hovAthI A prakaraNamA paNa AyuSya saMbaMdhI bIjI bAta kahevAne sAru A sUtra kahe che ke, [jIveNe, kyA karyu ? ityAdi.][' se NaM bhaMte ! ' tti ] have he bhagavan ! te [ 'kahiM kaDe ' tti ] kayA bhavamAM bAMdhela chepaTIne 'samAiNNe ' tti ] kyA bhavamA e AyuSyane bAMdhavAnAM kAraNone AcaraNamAM melyAM che? [je jaM bhavie joNiM' uvavajittae ' tti] je yonimA je jIva upajabAne yogya hoya. pyanA prakAra. [maNussAuyaM duvihaM ' ti ] eka saMmUrchima ane bIjA garbhaja e rIte manuSyanA be prakAra cha mATe manuSyanuM AyuSya be prakAraceM kaDaM che. ['devAuyaM caunvihaM ' ti ] bhavanapati, vAnavyaMtara, jyotiSika ane vaimAnika, e rIte devanA cAra bheda hovAthI devanuM AyuSya cAra prakAranu kayuM che. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAra bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpsvii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakala zivasukhaM mAraMhA cAptamukhyaH // 1. mUlacchAyAH-gautama ! pUrvasmin bhave kRtam, pUrvasmin bhave samAcIrNam ; evaM yAvat-vaimAnikAnAM daNDakaH. tad nUnaM bhagavan ! yo yo bhavyo yonim upapattuM sa tad AyuH prakaroti, tadyathA:-nairayikA''yuSkaM vA, yAvat-devA''yuSkaM vA ? hanta, gaiAtama ! yo yo bhavyo yonim upapattuM sa tad AyuH prakaroti, tadyathAH-nairayikAyuSkaM vA, tiryagaM-manuja-devAyuSkaM vA. nairayikAyuSkaM prakurvan saptavidhaM prakarotei. tadyathAH-ratnaprabhApRthivInairayikA''yuSkaM vA, yAvat-adhaHsaptamapRthavInairayikA''yuSkaM vA, tiryagyonikA''yuSkaM prakurvan paJca vidhaM prakaroti, tadyathAH-ekendriyati yegyonikA''yuSka vA bhedaH saryo bhaNitavyaH. manuSyA''yuSkaM dvividham, devA''yuSkaM caturvidham . tadevaM bhagavan ! tadevaM bhagavan ! iti:-anu. 1. sahI 'yonim ' e bIjI vibhaktinuM rUpa che.. paNa artha vaze vibhaktino phera badale karavAnA niyama hovAthI te bIjInA-rUpane saptamInaM kapa arthAt 'yonyAm ' samajIne teno artha yonimA ' samajavAno chaH- zrIabhaya Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 4. chamasthaM manuSya, zabdo sAMbhaLe ?-hA.-zaMkha,-zRMga.-zaMkhikA.-kharamukhI.-potA.-paripariyA.-paNava.-paDaha.-bhaMbhA.-horaMbha.-bheri.-jhalarI.-duMdubhi-tata.-vitata. dhana.-zuSira.-spazIelA zabdo saMbhaLAya ke asparzAelA ?-sparzAelA -Aragata-aggita-zabdo saMbhaLAya ke pAragata zabdo saMbhaLAya 1-manuSyone Aragata zabdo saMbhaLAya.-kALine yathA zabdo saMbhaLAya.-kevalI mita paNa jANa-amita paNa jANe.-sarvatra, sadA ane sarvathA kevaLI sarva bhAyone jANe.-umastha hase ?-utAvaLo thAya ?-hA.-kevaLI hase 1-utAvaLo thAya ?-nA.-hasavAnuM kAraNa mohanIyano udaya.-isatA keTalI karmaprakRti baMdhAya ?-pAta ke A5.yAvat-vaimAnika.-chadmastha ughe ?-ubho ubho udhe ?-hA.-nidrA karatA keTalAM karma baMdhAye ?-sAta ke ATha.-yAvatvaimAnika.-hariNagameSI zakra, / strIno garbha zI rIte adalAbadala, kare ?-yoni bATe garbhane bahAra kADhIne bojA garbhAzayamA mUke.-nakha vATe ke revADA 'vATe garbhane pheravI zake ?-hA.-garbhane kAra bAdhA na thAya.-garbhane badalanAro kApakUpa kare ane garbhane sUkSma kIne badalAve.-atimuktaka zramaNato pRtAta.-mahAvIra pAse AvelA be devo.-mahAvIranA sAtaso aMtevAsio siddha thaze.-gautama ane mehAvIra bacce thaelI. e devone lagatI vAtacIta.devo saMyata ke asaMyata kahevAya ?-nosaMyata kahevAya.-devonI viziSTa bhASA-ardhamAgadhI.-kevalI aMtakarane jANe jUe ?-hA.-chamastha .aMtakarane jANe jUe ?-sAMbhaLIne ke pramANa dvArA jANe jUe.-kevalinA zrAvaka vigere.-pramANa keTalA ?-cAra-pratyakSa-anumAna-upamA ke Agama.- kevaLI, carapakarma ane caramanirjara ne jANe jUe ?-hA.-govaLI, praNIta mana ane vacanane dhAre?-dhAre.-kevaLinA e mana ane vacanane vaimAniko jANe ?-kora jANe-kora na jANe-mAnikonA ve bheda-mAyI-mithyAdRSTi-amAyI samyagdRSTi.-anantaropapannaka-paraMparopapannaka.-paryApta-aparyApta.- upayukta-anupayukta.anuttaropapAtika devoM potAne Asane rahyA rahyA kevaLI sAthe vAtacita kare ?-hA.-ahIM rahelo kevaLI je kAra kahe tene sAM rahelA anuttaropapAtiko jANe-jUe ?-hA.-anuttaropapAtika devo upazAMtamoha-kSINamoha.-kevalI AdAno-iMdriyo dvArA jANe-jUe ?-nA.-kevalI je AkAzapradezomA sthita hoya pachI paNa tyAMja sthita, hoya ke kema ?-nA.-yoga- sad-dravyatA.-caudapUrvI eka ghaDAmAMthI hajAra ghaDA kare ?-hA.-utkarikA bheda.-vihAra.. 1.pra-cheumatthe NaM bhaMte ! maNusse AiDijjamANAI 1. pra0--he bhagavan ! chamastha manuSya, vagADavAmAM AvatA sahAI suNei ? taM jahAH-saMkhasahANi vA, siMgasadANi vA, zabdone sAMbhaLe che, te A pramANe:-te manuSya, zaMkhanA zabdoMne, saMkhiyatadANa vA, kharamahIsadANi vA, poyAsadANi vA, pari- raNaziMgAnA zabdone, zaMkhalInA zabdone, kAhalInAzabdone. piriyAsadANi vA, paNavasahANi vA, paDaha sahANa vA, bhaMbhAsa- moTI kAhalInA zabdone, DukkaranA cAmaDAthI maDhela moDhAvALAhANi vA, horaMbhasadANi vA, bherisadANivA, jhallarI sadANi vA, eka jAtanA-vAjAnA zabdone, DholanA zabdone, DholakInA daMdabhisaddANa vA, tayANi vA, vitayAgi vA, ghaNANi vA, zabdone, DhakA-DAka-DAkalA--nA zabdone, horaMbhanA moTI DhakkAnA zabdone, jhAlaranA zabdone, 'duMdubhinA zabdone, taMta-tAMtavALA-(vINA vagere)-vAjAnA zabdone, 'vitata-Dhola -vAz2AnA zabdone, nakkara vAjAnA zabdone ane polAM bAz2AnA zabdone sAMbhaLe cha ? jhusarANi vA? . 1. mUlacchAyAM:-chapastho bhagavan ! manuSyaH AjoDya (kuTya ) mAnAn zabdAn zRNoti ? tadyathA:-zarakha zabdAn vA zuGgazabdAn vA. zarikhekAzabdAn vA, kharamukhIzabdAn vA, potAzabdAn vA, pariparitA (kA) zabdAMna vA, paNavazabdAn vA, padahazabdAra vA, bhambhAzabdAnU 'vA.. horambhazabdAna vA, merizabdAn vA, zalarIzabdAn vA, dundubhizabdAn vA; tatAni vA, vitatAni vA, panAni vA, suSirANi vA:-anu. Jain Education international Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nym vA. zrIrAya candra-jinAgamasaMgrahe zataka 5. uddezaka 43 - 1.30.haMtA, goyamA ! chaumatthe NaM maNusse AuDi- 1. u.- he gautama ! hA, chamastha manuSya, vagADavAmAM jamANAI sahAI saNei. taM jahA:-saMkhasahANi vA, jAva-jhusarANi AvatA zabdone sAMbhaLe che.. ane te paNa pUrva kahyA eTalAM badhAM vAjAMonA-zaMkhathI yAvat-polAM va.ja.onA-zabdane paNa sAMbhaLe che. 2. pra0--tAI bho / kiM puTThAI saNei, apaDhAiMsuNeI? 2. pra0---he bhagavan ! zuM te zabdo kauna sAthe athaDAyA pachI saMbhaLAya che ke athaDIyA vinA saMbhaLAya che ? 2. u0-goyamA ! puTThAI suNeha, no apuTThAI suNei, 2. u0--he gautama ! te zabdo kAna sAthe athaDAyA pachI jAva-niyamA chadiroM suNei. saMbhaLAya che, paNa athaDAyA vinA nathI saMbhaLAtA. ane te yAvat athaDAyA pachI cha e diza.mAMthI saMbhaLApa che. 3. 40-chajagatthe NaM bhaMte ! maNase ki AragayAI sahAI 3. pra0 ---he bhagavan ! zuM umastha manuSya, ore rahelA suNei, pAragayAiM sANi suNei ? zabdone sAMbhaLe che ke pare rahelA-iMdriyonA viSayathI dUra rahelA zabdone sAMbhaLe che ? . 3. u0-goyamA ! AragayAiM sahAI suNei, no pAragayAiM 3. u0-he gautama ! chamastha manuSya, ore rahelA zabdone sahAI suNei. sabhi che, paNa pare rahelA zabdone sAMbhaLato nathI. 4. pra0-jahA NaM bhaMte ! chaumatthe maNUse AragayAiM saddAI.. 4. pra0--he bhagavan ! jema rAmastha manuSya ore rahelA suNei, No pAragayAiM sadAI suNei, vahA NaM bhane ! kevalI zabdone sAMbhaLe che ane pare rahelA zabdone sAMbhaLato nadhI tema maNusse ki AragayAiM sahAI rANeha, Na pAragayAiM sahAI zu kevaLI manuSya ore rahelA zabdone sAMbhaLe che ane pare rahelA suNei ? ... zabdone nathI sAMbhaLato? .. 4. u0-goyamA ! kevalI NaM AragayaM vA, pAragayaM vA, . 4. u.---he gautama! kevaLI to ore rahelA ane pare sambadUramUlamaNatiyaM sadaM jANai, pAsai. rahelA Adi ane aMta vinAnA zabdane-sarva prakAranA zabdane jANe che ane jUe che. 5. pra0-se keNaguNaM taM ceva kevalI NaM AragayaM vA, pAragayaM 5. pra0---he bhagavan ! ' ore rahelA ane pare rahelA thA, jAva-pAsai ? zabdane paNa yAvat-(te ja pramANe kahevU ) kevaLI jANe che ane jUe che' enuM zuM kAraNa ? 5. u0 - goyamA ! kevalI NaM purathimeNaM miyaM pi jANai, 5 u0--he gautama ! kevaLI jIva pUrva dizAnI mita vastune 'amiyaM pi jANai: evaM dAhiNeNaM, pacatthimeNaM, uttareNaM, ur3a, paNa jANe che ane amita vastune paNa jANe che, e pramANe ahe miyaM pi jANai, miyaM.pi jANaha; savvaM jANai kevalI, dakSiNa dizAnI, pazcima dizAnI, uttara dizAnI, Urya dizAnI savvaM pAsai kevalI; sampao jANai, pAsai savyakAlaM savvabhAve sane adho dizAnI paNa mita vastune tathA amita vastune kevaLI jANai kevalI, sabbabhAve pAsai kevala'; aNate gANe kevalissa, jANe che ane jUe che. kevaLI badhuM jANe che ane badhuM jUra che. aNate daMsaNe kevalissa; mivvuDe nANe kevalissa, nicuDe daMsaNe kevaLI badhI tarapha jANe che ane jUe che. kevaLI sarva kALe sarva kelissa se teNadveNaM jAva-pAsai. padArtho-bhAvo-ne jANe che ane jUe che, kevaLine anaMta jJAna bhane anaMta darzana cha ane kevaLinuM jJAna , ane. darzana koi jAtanA paDadA ( AvaraNa ) voDhuM nathI mATe te kAraNathI'.yAvat -jUe che' ema kA che. . 1. mUlacchAyA:- hanta, gautama! chadmastho manuSyaH Ajocya( kuyya )mAnAn zabdAn zRNoti. tadyathA:-zakhazabdAn vA, yAvat-zuSirANi vA. tAn bhagavan / kiM spRSTAn zaNoti, aspRSTAn bhRNoti ? gautama! spRSTAn goti, no aspRSTAn zRNoti; yAvat-niyamAt paidizaM zaNoti. ugrastho bhagavan ! manuSyaH kim ArAntAn zabda'n . zRNoti, pAraganAn i.bdAn zRNoti ? gautama ! arAdgatAn idAn zaNoti, no pAragatAna zAdAn zaNoti. yathA. bhagavan / chadmastho manuSyaH ArAdatAn zabdAn zRgoti. no pAragatAn zabdAn zRNoti; tathA bhagavan ! kevalI manuSyaH kim ArAdatAn zabdAn zRNoti, no pAragatAna zabdAn zRNoti ? gautama ! kevalI ArAdtaM vA, pAragataM vA sarvadU mUlam anantikaM zabdaM jAnAti, pazyati. tat kenA'rthena taka kevalI ArAdta vA, pAragataM vA yAvat-papati? gautama ! kelI paurastyena mitam api jAnaHti, amitam api jAnAti evaM dakSiNena, pazcimena, uttareNa, Urdhvam , adho mitam api jAnAti, amitam api jAnAti;.sarva jAnAti kevalI, sarva pazyati kevalI; sarvato jAnAti, pazyati; sarvakAlaM sarvabhAvAn jAnAti kevalI, sarvabhAvAn pazyati kevalI; anantaM jJAnaM kevalinaH, ananta darzana kevalinaH, nitaM mAnaM kevalinaH, nitaM darzanaM kevalinaH tat tenAthena yAvat-pazyatiH- anu. pasyA matAn zahAyA bhagavan / bhArAbatA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 4H bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 171. . 1. anantaroddezake anyayUthikachadmasthamanuSyavaktavyatA uktAH caturthe tu manuSyANAM chadmasthAnAm , kevalinAM ca prAyaH sA ucyate, ityevaMsaMbandhasyA'sya idamAdisUtram-'chaumatthe NaM' ityAdi. 'AuDijamANA iMti " juDa bandhane 5 iti vacanAd AjoDayamAnebhyaH-AsaMbadhyamAnebhyo mukha-hasta-daNDAdinA saha zaGka-paTaha-jhalaryAdibhyo vAdyavizeSebhyaH, AkuTyamAnebhyo vA-ebhya eva ye jAtAH zabdAste AjoDyamAnA eva, AkuvyamAnA eva vA ucyante, atastAn AjoDyamAnAn , AkuvyamAnAn vA zabdAn zRNoti. iha ca prAkRtatvena zabda-zabdasya napuMsakanirdezaH. athavA 'AuDijamANAI' ti AkuTyamAnAni- paraspareNA'bhihanyamAnAni. 'saddAI' ti zabdAni zabdadravyANi. zavAdayaH pratItA:. navaram-'saMkhiya' tti zablikA-havaH zaGkhaH, 'kharamahi' tti kAhalA, 'poyA' mahatI kAhalA, paripariya' tti kolikapuTakA'vanaddhamukho pAdyavizeSaH. 'paNava ' ti bhANDapaTahaH, laghupaTaho vA; tadanyastu paTaha iti. 'bhaMbha ' tti DhakA. 'horaMbha ' ti rUDhigabhyA. 'bheri' ti mahADhakkA. 'jhallaritti valayA''kAro vAdyavizeSaH, 'daMdahi'tti devavAdyavizeSaH, atha uktA-'nuktasaMgrahadvAreNa AhaH-'tatANi vA' ityAdi. tatAni vINAdivAdyAni, tajjanitazabdA api tatAH, evam anyadapi padatrayam , navaramayaM vizeSastatAdInAma:-" tataM vINAdikaM jJeyaM vitataM paTahAdikam , dhanaM tu kAMsyatAlAdi vaMzAdi zudhiraM matam. " iti. 'puTThAI suNeI' ityAdi tu.prathamazate AhArAdhikAravad avaseyam iti, 'AragayAiM' ti ArAd bhAgasthitAn indriyagocaramAgatAn ityarthaH, 'pAragayAI' ti indriyaviSayAt parato'vasthitAn iti. sabadUramalamaNatiyaM' ti sarvathA dUraM viprakRSTam , mUlaM ca nikaTaM sarvadUra-mUlam / tadyogAt zabdo'pi sarvadUramUlaH, atastamatyartha dUravartinam , atyantA''sannaM ca ityarthaH. antikamAsanam , tanniSedhAdanantikam , namo'spArthavAd nA'tyansamantikam -adUrA''sannamityarthaH; tadyogAt zabdo'pyanantikaH, atastam, athavA 'savva 'tti anena ' savao samantA' ityupalakSitam. daramalaM, ti anAdikamiti hRdayam, 'aNatiyaM' ti anantikamityarthaH, 'miyaM pi' ti. parimANavad -garbhajamanuSyajIvadravyAdi-ityAdi. 'amiyaM pi' tti anantam , asaMkhyeyaM vA vanaspati-pRthivIjIvadravyAdi. " savvaM jANai' ityAdi dravyAdyapekSayA uktam. atha kasmAt ' sarva jAnAti kevalI ' ityAdhucyate ? ityata AhaH-' aNate ' ityAdi. anantajJAnamanantArthaviSayatvAt ; tathA : nivyuDe nANe kevalissa' tti nirvRtaM nirA''varaNaM jJAnaM kevalinaH kSAyikatvAt-zuddhamityarthaH. vAcanAntare tu ' nibuDe, vitimire, visuddhe / ta vizeSaNatrayaM jJAna-darzanayorabhidhIyate, tatra ca nirvRtaM niSThAM gatam , vitimiram- kSINA''varaNam , ata eva vizuddham iti. AgaLanA uddezakamAM anya matavALA chadmastha manuSyonI hakIkata kahI che have A cothA uddezakamAM to chadmastha ane kevaki manuSya saMbaMdhI vaktavyatA kahevI e samucita che-e rIte trIjA ane cothA uddezaka vacce saMbaMdha che. A uddezaka- prathama sUtra A cha:-[ 'chaumatthe NaM, ityAdi.1 sAuDijamANAI / ti] mukha sAthe zaMkhano saMyoga thavAthI, hAtha sAthe Dholano saMyoga thavAthI ane lAkaDAnA kaTakA (daMDa) saMyogavanya zabdo sAthe jhAlarano saMyoga thavAthI tathA evA koi bIjA padArthoM sAthe aneka jAtanAM vAjAMono saMyoga thavAthI athavA vagADavAnAM sAdhanarUpa aneka prakAranA padArtho vaDe kUTAtA-athaDAtA-bhaTakAtA-aneka prakAranAM vAjAMothI thatA zabdone ke zabdadravyone sAMbhaLe che. zaMkha vagere zabdono artha prasiddha che. vizeSa e ke, [saMkhiya 'tti ] zaMkhikA-nAno zaMkha, ['kharamuhi ' tti ] kAhalI, [ 'poyA ']-moTI kAhalI, paripiriyatti ] . subbaranA cAmaDAthI maDhelaM moDhAvALu eka jAtanuM vAju, [ 'paNava ' tti ] bhAMDano Dhola athavA nAno Dhola, paNavathI jUdo te : paTaha' kahevAya cha / [bhibha' tti ] DhakkA-DAkalI, [ 'horaMbha ' tti ] e zabdano artha rUDhithI jANavAno che. ['bheri ' tti ] moTI DAka, [ 'jhallari ' ti] eka mATA DAkAzakAra SP jhAlara-duMdubhi. prakAra- baloyAnA AkAra jevu vAju-jhAlara, [ 'duMduhi'tti ] devarnu eka prakAranuM vAjUM. have kahela ane nahIM kahela badhAM vAjAMone sAmaTAM kahe cha ke tatANi vA ' ityAdi.] vINA vagere tata'-tAMtavALA bAjAM kahevAya che ane enA zabdo paNa 'tata' kahevAya che. e rIte bIja paNa RNa . padI jANavAM. kiMta 'tata' vageremA vizeSa A che ke, vINA' vagere tata' kahevAya, Dhola vagere 'vitata' kahevAya, kAMsI ane tAla vagere 'dhana' tata vigere. kaDevAya ane vaMza ( pAvo ) vagara suSira-poluM vArju' kahevAya che. [puchAI sui'] e badhA pAThanI vyAkhyA, AgaLa prathama zatakamAM prathama-za Avela AhAra adhikAranI peThe jANavI. 'AragayAI 'ti ] ore rahelAM-iMdriyothI lai zakAya tevAM, [ 'pAragayAI ti ] pare rahelA-iMdriyothI na laha zakAya tevAM, [ ' savvadUramUlamaNatiyaM ' ti ] sarvadUramUla eTale sarva prakAre dUra rahela zabdane ane taddana najika rahela zabdane, anaMtika eTale bahu dUra ane bahu pAse nahI rahela arthAt vacagALe rahelakUdane, athavA [ 'sarca' tti ] sarvadUramUlaM eTale anAdinA ane [' aNatiyaM ' ti]. sarvadrasUra. 1. A zabda 'juDa bandhane' athavA 'kuTa' dhAtu uparathI banelo che. 2. ArSatAne lIdhe zabdanA vizeSaNa tarIke paNa ahIM napuMsakaliMga vaparAelaM cha:-zrIabhaya . 3. TIkAkArazrIe to duMdubhine devarnu vAju jaNAvyu che. e viSe maharSi yAska A pramANe jaNAve chaH "dundubhiH"| . " dundubhiriti zabdAnukaraNam. mo. bhinna iti vA, dundubhyatevI 'iMdubhi ' e avAjanuM anukaraNa cha. athavA te sADanA eka bhAgane syAt zabdakarmaNaH" medIne banAvavAmA Ave che mATe 'mo bhimaH'no artha paNa emAM ghaTI zake che athavA e, 'duMdubha' dhAtu uparathI banelo zabda che: (pR0677-678) yAskanA A prAcIna ukha uparathI e vAju laukika hoya ema spaSTa jaNAya che-paNa e. paNuM ja junuM thaevaM hovAthI ene divya gaNavAmA Ave che. 4. jUo bhaga0 pra0 khaM0 pR058-60:--anu0 5.bhahIM rana 'no 'alpa' artha cha, 6. 'sampa' eTale / sarvataH'-zrIabhayaH Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dygr zataka 5. - uddezaka 4. , 3 - amita aMta vinAnA zabdane. [' miyaM vi 'tti ] mApavALu - garbhaja manuSya ane jIva dravya vagerene-jANe che- ityAdi [ 'amiyaM piMtti ] mApa vinAnuM - anaMta athavA asaMkhya evA vanaspati tathA pRthivInA jIva dravyAdikane jANe che. [sayyaM jANa ityAdi ] e hakIkata dravyAdikanI apekSAe kalI jI jAne che tenuM huM kAraNa ? samA0 [ anaMte ityAdi. ] kevala jJAna anaMta padArthane grahaNa karataM hovAthI vAna anaMta che, [nicyuDe nAge kevala zuddha che, bIjI vAcanAmAM to nilyuDe vitimire vimukhe evaM AvaraNayA evaM mATe maM vizuddha. - - ti] karmano taddana nAza ghayA pahI dhanuM ke mAThe kevala zAna AvaraNa vinAM vizeSa pATha, temAM niSyuDa niIta pUre pUruM dimira nAza ' 1 zrIrAyacandra-jinAgamase pahe 6. pra0 -- chaiumatthe NaM bhaMte ! hasejja vA, ussuyAeja vA ! 6. u0- haMtA, (goyamA 1 ) hasejja vA, ussuyAebja vA. chadmastha ane kevalinuM isa ane uMdha. 7. pra0 jahAM maMte ! chamatthe maNusse haseja, jAvaussuyAeja tahA NaM kevalI vi hasejja vA, ussuyAeja vA ? 7. u0- goyamA ! No Na samar3e. 8. pra0 - se keNadveNaM bhaMte ! jAva-no NaM tahA kevalI roja thA, jAva-ussuvAeja vAM ? 8. u0- goSamA ! jaMNaM jIvA paritamohanajarasa kaMmmassaM udaraNaM hasati vA usyupAyati vA se NaM kevalisa nasthi se teNaTTeNaM jAva-no NaM tahA. (kevalI) haseja bA, ussuyAejja vAM. 9. pra0 - jIve NaM mate ! isamANe vA, ussuyamANe pA kar3a kammapayaDIo baMdha - 3 9. u0 goyamA ! sacanica yA advavidha nA. evaM jAya bemANie pohataehiM jIvegidiyo tiyabhaMgo, 10. 10 chaumaraye NaM bhaMte! maNusse nihAena vA papalAeja vA ? 10. u0 - haMtA, nidAejja vA, payalAeja vA. -- 6. pra0 - he bhagavan ! chadmasya manuSya hase ane kAMi paNa levAne utAvaLo thAya ? 6. u0- he gautamaM ! hA, te hase ane utAvaLo paNa dhAya kharo. 7. pra0--he bhagavan ! jema chadmastha manuSya hase ane utAvaLA thAya te kevaLI paNa hase ane utAvaLo thAya ? 7. 80 - he gautama! e artha samartha nayI chamrasya manuSyanI peThe yAvat -- kevaLI na hase ane utAvaLo paNa na thAya. 8. pra0 - bhagavan ! chadmastha manuSyanI peThe kevaLI hase nahIM ane utAvaLo thAya nahIM tenuM zuM kAraNa ? . 8. u0- he gotama ! dareka jIvo cAritramohanIya ka udayapI se che ane utAvaLA thAya che anekeAlana tA cAritramohanIya karmano udaya ja nathI mATe te kAraNacI chadmastha manudhvAnI peThe yAvat kevaLI hasatA nathI te utAvaLA. paNa patA nathI. 9. pra0 - he bhagavan ! hasato bhane utAvaLo thato jIva prakAranAM karmone bAMdhe ke 9. u0--he gautama! tevA prakArano jIva sAta prakAranA kaMrmone bAMdhe ke ATha prakAranAM karmone bAMdhe e pramANe yAvatvaimAnika sudhI samaz2avuM tathA jyAMre ghaNA jIvone AzrIne upo prazna pUchApa sAre temAM karmAbaMdha saMbaMdhI traNa bhAMgA Ave; paNa temAM jIva ane ekeMdriyo na levA. 10. bhagavan ! usa manuSya nidrA le-uMce ane ubhoumra ? 10. u0 - he gautama ! hA, te uMdhe ana ubho ubho paNa uMce. " 2 1. mUlacchAyAH - saMstho bhagavan ! manuSyo hased vA, utsukAyeta vA ? hanta, gautamaM / ised vA, utsukAyeta vA yathA bhagavan ! chadmastha sevA api ida yA utsukAyeta vA gItamanA'yam arthaH samarthaH tat kenAyena bhagavan yAvadanI tathA kevalI hasedvA, yAvat-utsukAyetaM vA. gautama ! yad jIvAH cAritramohanIyasya karmaNaH udayana isanti vA utsukAyante vA tat kevalinaH nAsti, tet tenA'rthana yAvat-no tathA kevalI ised vA, utsukAyeta vA jIvo bhagavan ! hasan vA, utsukAyamAno vA kati karmaprakRtIH badhnAti ? gautama dhandhako vAyA evaM vaimAnika pRthaka jIva ekendriyanarjaH tribhaHstho bhagavat manuSyota ? iti vA prAta a Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zutaka.5.-uddezaka-4. bhagavatsudharmasvAmibhaNIta bhagavatIsUtra. -jaihA haseja vA tahA, Navara-darisaNAvarANajjassa kammassa" --jema AgaLa hasavA vagere viSe kevaLI ane chavAstha saMbaMdhe udaeNaM nihAyati vA, payalAiMti vA; se gaM kevalissa nasthi. praznottaro jaNAvyA hatA, tema nidrA saMbaMdhe paNa, te banne saMbaMdhe anaM taM ceva. praznotaro jANavA. vizeSa e ke, chadmastha manuSya darzanAvaraNIya karmanA udayathI nidrA le che bhane ubho ubho uMghe che ane te darzanAvaraNIya karmano udaya kevaLine nathI mATe te, chamasthanI peThe nidrA leto nathI. ( ityAdi bIjaM badhuM te ja pramANe jANavaM.) 11. pra0-jIve NaM bhaMte / nidAyamANe vA, payalAyamANe 11. pra0-he bhagavan ! nizA leto ke ubho ubho ughato pA kai kammappagaDIo baMdhai ! jIva keTalI karma prakRtino baMdha kare (bAMdhe) ! 11. u0-goyamA / sattavihabaMdhae vA, 'aTTavihabaMdhae 11. u0--he gautama ! te jIva sAta karma prakRtino baMdha pAH evaM jAva-vemANie: pohatties jIvegiMdiyavajo tiyabhaMgo. kare ke ATha karma prakRtino baMdha kare (bAMdhe ). e pramANe yAvat vaimAnika sudhI jANavU. tathA jyAre ghaNA jIvone AzrIne upalo prazna pUchAya tyAre temAM karmanA baMdha saMbaMdhI traNa bhAMgA Ave,.paNa temAM jIva ane ekeMdriya na levA. 2. atha punarapi chamasthamanuSyamevA''zrityAhaH-'chaumatthe' ityAdi. : ussuyAeja ' ti anutsuka utsuko bhaved usukAyeta viSayA''dAnaM prati autsukyaM kuryAd ityarthaH. 'jaNaM jIva ' ti yasmAt kAraNAd jIvAH. ' se NaM kevAlassa natthi' ti tatpunazcAritramohanIyaM karma kevalino nAsti ityarthaH. 'evaM jAva-bemANie ' tti evamiti jIvA'bhilApavad nArakAdirdaNDako vAcyo yAbad baimAnika iti. sa caivam :-" neraie NaM bhaMte ! hasamANe cA, ussuyamANe vA kai kammapayaDIo baMdhai ? goyamA ! sattavihabaMdhae ga, aTTavihabaMdhae vA " ityAdi. iha ca pRthivyAdInAM hAsaH prAgbhavikatatpariNAmAd avaseya iti. 'poittiehiM / ti pRthaktvasUtreSu bahUvacanasUtreSu "jIvA NaM bhaMte / hasamANA vA, ussuyamANA vA kai kammapayaDio baMdhati ? goyamA ! sacavihabaMdhagA vA, aTThavihabaMdhagA vA" ityAdiSu ' jIve-gidiya0' ityAdi. jIvapadam , ekendriyapadAni ca pRthivyAdIni varjayitvA anyeSu ekonaviMzatau nArakAdipadeSu trikabhaGgo bhaGgAtrayaM vAcyam , yato jIvapade, pRthivyAdipadeSu ca bahutvAd jIvAnAM saptavidhabandhakAzca, aSTa vidhabandhakAzca .. ityevam-eka eva bhaGgako labhyate. nArakAdiSu tu trayam , tathAhiH-sarva eva saptavidhabandhakAH syurityekaH, athavA saptavidhabandhakAzca aSTavidhabandhakazca ityevaM dvitIyaH, athavA saptavidhabandhakAzca aSTavidhabandhakAzca-ityevaM tRtIya iti. atraiva chadmastha-kevalyadhikAre idamaparamAhaH-'chaumatthe' ityAdi. 'nidAeja va ' tti nidrAm-sukhapratibodhalakSaNAM kuryAd-nidrAyeta, 'payalA ejja va ' tti pracalAm UrdhvasthitanidrAkaraNalakSaNAM kuryAt-pracalAyeta. 2. have pharIne paNa chanastha manuSya saMbaMdhe ja kahe cha ke-[' chaumatthe ' ityAdi ] [ ' ussuyAeja 'tti ] koi paNa cIz2ane levA mATe utAvaLa kare-utsuka thAya, [jaNaM jIva 'tti ] kAraNa ke, jIvo. [ ' se NaM kevalissa natthi 'tti ] vaLI te cAritramohanIya karma kevaLine keTine nahI 'nathI. ["evaM jAva vemANie ' tti ] jIvanI vaktavyatAnI peThe nArakathI mAMDIne vaimAnika supI vaktavyatA kahevI. te A rIteH- neraie NaM bhaMte ! nArakathI deva * hasamANe vA, ussuyamANe vA kai kammapayaDIo badhai ? goyamA! sattavihabaMdhae vA, aTThavibaMdhae vA ' ityAdi, zaM0-mULamAM hasavA saMbaMdhI sUtrano pATha badhA saMsArI jIvo saMbaMdhe ghaTAvavAno kahyo che to te kema vanI zakaze ? kAraNa ke badhA jIvomAM pRthivI, pANI vagerenA paNa jIko AvI jAya che ane teo to hasI zakatA ja nathI, ane ema hovAthI upalo pATha badhA jIvo gATe kema ghaTI zake ? samA0-mULano-hasavA saMbaMdhIno-pATha badhA jIvo mATe ghaTI zake che--pRthivI vagerenA jIvo mATe paNa saMgata thai zake che. jo ke pRthivI vagerenA jIvo potAnI cAlu sthitimA hasI zakatA nathI, paNa teo, teonA koi paNa pUrva bhavamAM koi bAra jarUra hasyA haze to tene apekSIne upalo pATha teo saMbaMdhe ghaTAvadho. [ 'pohattiehiM 'ti ] bahuvacana saMbaMdhI sUtromAM-jIvA gaM bhaMte ! hasamANA vA, ussuyamANA vA kai kammapayaDIo. baMdhaMti ? goyamA ! sattavihabaMdhagA vA, aTTavihabaMdhagA vA'-[ 'jIvagiMdiya-' ityAdi.] jIva ane ekeMdriya-pRthivI baMgare-pada choDI devAM ane. bAkInAM 19 nAraka vagere-padomAM traNa bhAMgAo kahevA. kAraNa ke, jIvo ane pRthivI vagerenA jIvo ghaNA cha mATe temAM ekavacanavALo bhAMgo saMbhavato nathI, ... paNa sAta prakAranA baMdhako-bAMdhanArAo-ane ATha prakAranA baMdhako' evo eka ja bhAMgo saMbhave che. nAraka vageremAM to traNa mAMgA saMbhave chaH-pahelo bhAMgo-badhA ya sAta prakAra- karma bAMdhanArA, bIjo bhAMgo-badhA ya sAta prakAranuM karma bAMdhanArA ane eka ATha prakAraceM karma bAMdhanAra, zrIjo bhAMgo-badhA ya sAta prakAranu karma bAMdhanArA ane badhA ya ATha prakAranuM karma bAMdhanArA. ahIM chamaraNa ane kevalino adhikAra cAlato hovAthI / te saMbaMdhe A eka bIjI bAta kahe che:-['chaumatthe ' ityAdi. ] [ 'nidAeja va ' ti] sukhe jAgI zake evI rIte ThaMghe, [ 'payalAeja va ti] ubho ubho udhe, (je ugha ubhA ubhA levAya tene 'pracalA' kahe che.) 1. mUlacchAyAH-yathA hased vA tathA, navaram-darzanA''varaNIyasya karmaNaH udayana nidrAyante vA, pracalAyante vA; tat kevalino nAsti.. anyat taMcava, jIvo bhagavan / nidrAyamANo vA, pracalAyamAno vA kati karmaprakRtIH badhnAti ? gautama ! saptavidhavandhako vA, aSTavidhabandhako vA, evaM yAvatvaimAnikaH pRthaktveSu jIva-ekendriyavarjaH tribhagA-anu. . Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5:-uddezaka, zakradUta hariNegameSI deva. 12. pra0-harINaM bhaMte | hariNegamesI sakkadue itthIgabhaM 12. pra0---he bhagavan ! iMdrano saMbaMdhI zakrano dUta saMharamANe kiM gambhAo gambha sAharai? gambhAo joNi sAharai? harinaigameSI nAmano deva jya.re strInA garbharnu saMharaNa kare che tyAre joNIo gambhaM sAharai ? joNIo joNi sAharai ? zuM eka garbhAzayamAMthI garbhane laine bItA garbhAzayamA mUke cha ! garbhathI laine yoni dvArA bIjI (strI) nA udaramA mUke cha ? yoni. dvArA garbhane bahAra kADhIne bIjA garbhAzayamAM mUke cha? ke yoni dvArA garbhane peTamAthI kADhIne pAcho teja rIte (yoni dvArA ja bIjInA) peTamA mUke cha ? 12. u0-goyamA ! no gambhAo gabhaM sAharaDa, no 12. u0 ---he gautama ! te deva, eka garbhazayamAMthI garbhane gambhAo joNiM sAharaDa, no joNio joNi sAharai, parAmasiya, laine bIjA garbhAzayamA mUkato nathI, garbhadhI laine yoni vATe parAmasiya abbAbAhaNaM abbAbAhaM joNio gabhaM sAharai. . garbhane bIjInA peTamA mUkato natho, tema yonevATe garbhane bahAra kADhIne pAcho yonivATe (garbhane ) peTamAM mUto nathI. paNa potAnA hAtha vaDe garbhane aDI aDIne ane te garbhane pIDA na thAya tevI rIte yoni dvArA bahAra kADhIne bIjA garbhAzayamA mUke che. 13. 50-pabha NaM bhaMte / harigegamesI sakkassa NaM dUra 13. pra0-he bhagavan ! zakrano dUta harinaigameSI deva strInA itthIgamaM nahasiraMsi vA, romakUvaMsi vA sAharitae vA, nIha- garbhane nakhanI Toca vATe yA tA ruMbADAnA chidra vATe aMdara mUkavA rittae vA ! ke bahAra kADhavA samartha cha ? 13. u0-hatA pabha , no ceva NaM tassa gabmassa kiMci 13. u0-he gautama ! hA, te tema karavAne samartha che. vi AvAhaM vA, vivAhaM vA uppAejjA, chavicchedaM puNa karejA, uparAMta te deva garbhane kAMi paNa ochI ke vadhAre pIDA thavA deto e suhamaM ca NaM sAhareja vA, nAhareja vA. nathI tathA te garbhanA zarIrano cheda-zarIranI kApakUpa-kare cha ane pachI tene ghaNo sUkSma karIne aMdara mUke cha ke bahAra kADhe che. 3. kevalyadhikArAt kevalino mahAvIrasya saMvidhAnakamAzritya idamAhaH -'harI' ityAdi. iha ca yadyapi mahAvIrasaMvidhAnA'bhidhAyakaM padaM na dRzyate, tathApi -- harinaigameSI ' iti vacanAt tadevA'numIyate, harinaigameSiNA bhagavato garbhantare nayanAt. yadi punaH sAmAnyato garbhaharaNavivakSA.abhaviSyat tadA 'deve bhaMte !' ityavakSyaditi. tatra haririndraH, tatsaMbandhitvAd harinaigameSI-iti nAma. 'sakadara ' tti zakradUna:-zakA''dezakArI, padAti--anIkA'dhipatiH, yena zakA''dezAd bhagavAn mahAvIro devAnandAgarbhAta trizalAgarne saMhRta iti. ' itthIgabhaM 'ti striyAH saMbandhI garbha:-sajIvamudgalapiNDakaH strIgarbhaH, tam-'saMharamANe 'ti anyatra nayan , iha caturbhaDikA--tatra garbhAd garbhAzayAd avadheH, garbha garbhAzayAntaraM saMharati pravezayati -garbha sajIvapudgalapiNDalakSaNamiti tathA garbhAd avadheyoni garbhanirgamadvAraM saMharati--yonyA udarAntaraM praveza pati ityarthaH-2. tathA yonito yonidvAreNa garbha saMharati--garbhAzayaM pravezayati ityarthaH-3. tathA yonito yoneH sakAzAd yoni saMharati-nayati-yonyA udarAd niSkAzya yonidvAreNaiva udarA'ntaraM pravezayati ityarthaH-4. eteSu zeSaniSedhena tRtIyamanujAnanaHhaH- parAmusiya' ityAdi. parAmRzya para mRzya tathAvidhakaraNayApAreNa saMspRzya saMspRzyA, strIgarbham avyAbAdhamavyAbAdhena--sukhasukhena ityarthaH, yonito yonidvAreNa niSkAzya garne garbhAzayaM saMharati garbhamiti prakRtam. yAceha yonito nirgamanaM strIgarbhasyoktaM tallokavyavahArA'nuvartanAt , tathAhiH-niSpanno'niSpanno vA garbhaH svabhAvAd yonyaiva nirgacchati-iti. ayaM ca tasya garbhasaMharaNe AcAra uktaH. atha tatsAmarthya darzayannAha:--'pabhU NaM' ityAdi. 'nahAsiraMsi ' ti nakhAne. ' sAharittae' tti saMhata pravezayitum, 'nIharittae' tti vibhaktivipariNAmena nakha--ziraso romakUpAd vA nihatu niSkAzayitum, 'AbAhaM ' ti IpadabAdhAm, 'vivAha' ti.viziSTabAdhAm, ' chavicchedaMti zarIracchedaM punaH kuryAd-garbhasya hi chavicchedamakRtvA nakhAnAdau pravezayitumazakyatvAt, 'e suhamaM ca NaM' iti sUkSmamityevaM lamdhiti. 1. mulacchAyAH-daribhagavan ! harinagameSiH zakradUtaH niyAH garbha saMdaran ki garbhAd garbha saMharati, gabhAd yoni saMharati, yonito garbha saMharati, yonito yoni saMhati? gautama / no garmato garbha saMharati, no gabhAd yoni saMdarati, no yonito yoni saMharati, parAmRzya, parAmRzya avyAyAdhena avyAyAdhaM yonito garbha saMharati. prabhurbhagavan ! harinaigameSiH zakrasya dUtaH strIgarbha nakhazirasi vA, romakUpe vA, saMhartuM vA, nihatu vA ! hanta, prabhuH; no caiva tasya garbhasa-ki.cca api AvAdhA vA, vizadhA vA utpAdayeta, chavicchedaM punaH yAt, iti sUkSma va saMhare-vA, nihare pona-anu. . Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5. - uddezaka 4 bhagavatsu dharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 175. 3. AgaLA prakaraNamA kevaLa saMbaMce hakIkata kahI hai to have A prakaraNamAM paNa zrImahAvIra (vegaLI) nuM udAharaNa ne A bAta kahe che ke [ 'harI' ityAdi. ] zaM0. -A ThekANe mULamAM ' mahAvIra ' zabda to nathI to pachI ahIM kahevAmAM AvatI vAta mahAvIra zaMkA. saMbaMdhe che ema zAthI jaNAya ? samA0 - jo ke, ahIM mULamAM ' mahAvIra ' nuM nAma nathI jaNAnyuM to paNa 'harinaigameSI' devanuM nAma AvavAthI samAdhAna, A bAta mahAvIra saMbaMdha doSa evaM anumAna manuM zuzya che. kAraNa ke, jyAre mahAvIra garbhAvasthAmA hatA tyAre tenI pherate dene karI hatI. jo kadAca ahIMnI hakIkata mahAvIra saMbaMdhe na ghaTAvavAnI hota to sUtrakAra mULanI aMdara harinaigamepinuM nAma na lakhata, paNa sAmAnya rIte koI paNa devanaM nirUpaNa karata ane te na karatAM je ejAja ke tethI A kI mahAvIrane gAMThe ghaTAvI evaM Agala anumAna mahAvIra 1. TIkAkArathI jaNAve che ke, "A sUtra, zrImahAvIranA garbhapahArane lagatuM che." te bAbatanA TekAmAM teo A eka dalIla paNa jaNAve. che ke." sUtranA mULamAM sAmAnya devano ullekha nahi karatAM zakradUna hariNegameSI devano garbhanA badalAvanAra tarIke ullekha karelo che ane mahAvIrano garbha badalavA mATe eja deva Anyo hato tethI A sUtramAM mahAvIranuM na ma na hovA chatAM paNa A ullekha mahAvIrane ja baMdha besate Ave che. A ullekha viSe ApaNe kAMdataMtravidArIpala te okhane lagatI aitihAsika samavicArI te ThIkamAze gadhonA sUcanA "laMdana chepaTanA bhAga bhAvanA Ahe. vyApAprati bhagavatI sUtramA Aune uAranA sUcanAMcA marasUna paNa hakIkata AcAra-bhaMga, bhagavatI anekana e kI 'bIgatathI bIjA aMgomAM e hakIkatanI noMca jaDatI nathI. bhASA-zAkhanI dRSTie AcAra-aMga sUtra bIjAM sUtro karatAM vizeSa prAcIna ke ane ema *anubhava paNa thAya che eyI kadAca ApaNe AcAra-aMgamAM aMjane bhAge AvatA A garbhApahAranA ullekhane vizeSa prAcInatA ApIeM paNa te karatA AcArya zrIhemacaMdrajI ApaNane aTakAve che ane teo potAnA zabdomAM A pramANe jagAve cheH [ nIcenA ullekhamAM AcAra-aMgamAM AvelI bhAvanAcUlikA 'kyA vakhate banI ' ? tene lamatI eka daMtakathA pariziSTa parvanA navamA sargamAM 83 thI 101 lokamAM AcAryazrIe noMdhelI che, te uparathI ApaNe se cUlikAno kALa vIrAt-bIjo saiko kalpI zakIe chIe-ane tethI ja tene AcAra-aMganuM zrIbhadrabAhujInA samayanuM umeraNa gaNI zakIe chIe..]. "I tato'yustAH punastatra svarUpasthaM nirUpya ca, vandire sthUlabhadraM jyeSTA cAkhyanijAM kathAmzrIvakaH samamasyAmidIkSAmAdata kisI kSudhAvan sarvadA kartuM naikabhaktamapi kSamaH. mayoktaH paryuSaNAyAM pratyAkhyAlaya paurutam sa pratyAkhyAtavAnuko mayA pUrve'vadhA punaH padamatidurlabham evaM "zrIsthUlamanI bahenoe temane-sthUnabhaine patra jor3ane bAMdhA ane temAbhI moTI bane potAnI vAta prakahI (22) mA bIke amArI-sAdIkSA lIcI sI, kiMtu e koI divasa ekA pa na karI zake evo kSutrAvAna hameza raddeto. (84) meM zrIyakane kachu ke Aja pajusaNAM pauruSIno niyama karateNe paNa te niyama kayA. e niya manI avadhi pUrI thaye pharIvAra meM kachu ke, (85) Aja tuM pUrvArdha - purimaTTa -kara-A parva ghaNuM durlabha cha ane eDalo vakhata to caiyaparipATI karatA paNa cAlyo jaze . ( 86) eka paNa eNe svIkAra kI. pachI vakhata thaye pharI vAra meM kahyuM ke, have to apArtha-abaTTa ne karI nAkha teNe paNa temaja ka. (87) pachI pharIvAra meM kahAM ke ve to rAtrIpAseja che ane te sUtAM sUtAM sukhe cAlI jaze mATe upavAsa ja karI nAkha ane teNe paNa kharekhara upavAsa kayI. (88) tyAra pachI madharAta dhaye deva ane guru ne yAda karatA karatAM bhUkhanI pIDAthI eNe deha choDyo ane khargano Azraya - lIdho. (89) gane kheda thayo ke, are re meM A RSihatyA karI ane e mATe meM zrI zramaNa saMgha pAse prAyazcittanI yAcanA karI. (90) saMdhe kathuMke, he zramaNi / tamo vizuddha bhAve hatAM tethI tamAre A mATe kAMi prAyazcitta karavAnuM nathI. (91) tyAra pachI meM kachu ke, jo sAkSAt jina ja A viSe khulAsA kare to mane nirAMta thAya nahi to nahi. (92) A mATe e vakhate sakaLa saMghe kA usaga ( kAyotsarga-dhyAna ) kayA ane tethI devI AnI ke boloM kAma kareM (53) saMcepaNa ka ke A sAdhvIne jinanI pAse laha jA, pachI devIe ka huM AbuM tyAM sudhI vAuge rahoM. (94) saMdhe tema ka ( e sAdhvIne ) jinanI pAse lai gai pachI tyAM jai, meM bhagavAn sImaMdhara khAmine vaMdanA karI. (15) jine, AsAMnI bharatakSetrayo AvelI che ane nirdoSa cha." tyAra pachI mAge saMzaya TaLI gayo ane devI maneM mAre sthAne lAvI. (96) kRpALu sImaMdhara khAmie mArA mukha dvArA zrI saMgha ne cAra adhyayano meTa tarIke mokalyAM che. (37) te cAra adhyayano nAM nAma Ache bhAvanA, vimukti, ratikana [ vartamAnamAM (rativAkya ) ] a] [vartamAnamA (vidhika ) ] (98) meM e bAre adhyayanone eka ja vAcanA dvArA gharI rAkhyAM ane jema hRtAM tema zrIsaMgha pAse saMbhaLAvI dIghAM. (19) pelAnAM be adhyayanone AcAra aMganI cUlA tarIke se yojya ane bIja mAphInA dene darzavekAlinI sA f: - . 83 kAla-paravApAspati. pAdi sabaimA sama'mihitaH punA, dAnImA misA prayAsannA'dhunA rAtriH sukhaM suptasya yAsyati, tat pratyAdavAdyArthamaH sat tathA. 93 nizI se smaran deva gurunI, kSutpIDayA prasaratyA vipadya tridivaM yayaiA. gavAkArItAmyandhI utasavadam puraH zramaNa saMghasya prAyazcitta ya hai. kitA. saMghAdvyavAyIdaM bhavatyA zuddhabha vayA, satomei tato'ci sAkSAdAspati gi gama nAnyathA. 92 atrAyeM sakala: kAravargamadAdapa, eya zAsana devyokaM brUta kArya karomi kim ? saMgho'pyevamabhASi jinarAzramimAM naya, sASSkhya nirvighnagatyarthaM kAyotsargeNa tiSThata. 94 saMpratipedAne mAMsa jisake tataH sImandharaH svAmI bhagavAn vandito mayA. bharatAdAgatA''na tato'haM chinnasaMdehA devyA''nItA nijAzrayam. 96 prasAdamAha zrImAn sImaMdharakhAmI catvAryadhyayanAni ca. bhAvanA ca vimuktizca ratikalpamathAs/rama, tathA vicitracaryA ca tAni caitAni . nAmataH. apyekayA vAcanayA mayA tAni dhRtAni ca, ugItAni saMcAya sat tathAkhyAnapUrvakam 95 AbhArAsa cUle dve Ayamadhyayanadvayam ya 84 85 86 87 88 89 90 91 15 97 98 - Ama evAya AjI no ke nirvidhane mATe ane devI mane / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe-- zataka 5.-uddezaka 4. dRDha thAya che. je, iMdrano saMbaMdhI hoya te ' hari ' kahevAya. harinaigameSI paNa iMdrano saMbaMdhI che mATe te 'hari ' kahevAya che. [ ' sakkadUe ' ti ] zadUta. harinaigameSI deva zakanI AjJAne mAnanAra ane pAyadaLa senAno upari che mATe te 'zakradUta' kahevAya. te harinaigameSie iMdranI AjJAdhI dA-trizalA. garbhAvasthAmA rahelA bhagavAn mahAvIranI pheravaNI karI hatI-teona devAnaMdAnA garbhamAMthI trizalAnA garbhamAM mUkyA hatA. [ 'itthIgabhaM' ti] meM badalavAnA strIno garbha-jIvasahita-jIvavALo-pudgalapiMDa, tene [ ' saMharamANe ' tti ] bIje ThekANe lai jato. A sthaLe garbhane pheravavAnA cAra prakAra cha:--- vAra prakAra. 1. garbhAzayamAMthI garbhane laine bIjA garbhAzayanAM mUkavo. 2. garbhAzayamAMthI garbhane laine yonibATe bIjA garbhAzayamAM mUkavo. 3. yonivATe garbhane bahAra kADhIne bIjA garbhAzayamAM mUkavo. 4. yonibATe garbhane bahAra kADhIne yonibATe ja bIjA garbhAzayamAM mUkavo. A cAra rItimAthI mAtra eka ja zrIjI rIta garbhanI pherabadalI mATe ahIM upayogI gaNI che ane te mATe kahe che ke, [ 'parAmusiya ' ityAdi ] potAnA hAthanI tevA prakAranI kriyAvaDe pIDA na thAya tema strInA garbhane aDakI aDakIne yonivATe bahAra kADhIne bIjA garbhAzayamA mUke che. zaMkA. zaM0--devanI zakti ghaNI vicitra hoya che ane tethI te, game te ThekANethI garbhane bahAra kADhI zake che to pachI teNe yonivATe ja garbhane kema samAdhAna. yahAra kADhayo ? samA0-kAco ke pAko koi paNa prakArano garna svAbhAvika rIte yonivATe ja bahAra Ave che evIM jAtanI prathA lokomoM jaNAya che to te prathAne anusarIne ahIM deve paNa tema karyu che. AgaLanA prakaraNamA garbhanI pherabadalI saMbaMdhI hakIkata kahI che ane have te saMbaMdhe natra ya. devanA sAmarthya nI bAbata jaNAvatAM kahe che ke, [ 'pabhU NaM ityAdi.] [ nehasiraMsi ' ti] nakhanA agra bhAga-nakhanI Toca-thI ['sAharittara ' ti ] garbhane pravezAvavA-aMdara dAkhala karavA-ane te ja vATe [ 'nIha rittae ' ti ] garbhane bahAra kADhavA te deva samartha che. kApara. AbAhaM ' ti] thoDI pIDAne, [ 'vivAhaM ' ti ] vadhAre pIDAne. [chavicchedaM ' ti] vaLI zarIranI kApakUpa karIne te deva garbhanI azakya . pherabadalI kare che. kAraNa ke, kApakUpa karyA sivAya nakhanI Tokne mArge garbhane dAkhala karavo e azakya che. ['e suhamaM ca NaM' ti] garbhane ghaNo sUkSma karIne tenI pherabadalI thAya che. . Arya zrIatimuktaka. teNaM kAle NaM, te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvI- te kAle, te samare zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSya atimurassa aMtevAsI aimutte NAmaM kumArasamaNe pagaibhaddae, jAva- ktaka nAmanA kumArazramaga, jeo svabhAve bhoLA ane yAvatviNIe. tae NaM se aimutte kumArasamaNe ana pA kayAI mahAvu- vinayavALA hatA. te atimuktaka kumArazragaNa anya koi digse hikAyAMsa nivayamANAMsa kakkhapaDiggaha-rayaharaNamAyAe bahiyA bhAre barasAda varasato hato tyAre potAnI kAkhamAM pAtru ane saMpaTThie vihArAe. tae NaM aimutte kumArasamaNe vAhayaM vahamANaM rajoharaNa laine bahAra vihAra mATe ( vaDI zaMkAnA nivAraNa mATe) pAsai, pAsittA maTTiyAe pAliM baMdhai, baMcittA ' NAviyA me, cAlyA. tyAra paThI baha.ra jatAM te atimuktaka kumArazramaNe vetA NAviyA me' nAvio viva NAvamayaM paDiggahagaM udagaMsi kaTTa pANInuM eka nAnu khAbociyuM joyu-tene joyA-pachI te khAbo. pavAhamANe, paMvAhamANe AbhiramaH, taM ca therA adakkhu, jeNeva ciyA pharatI eka mATInI pALa bAMdhI ane 'A mArI nAva che, samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA evaM A mArI nAya che' e pramANe nAvikanI peThe potAnA pAtrane vadAsI: nAvarUpa karI-pANImA nAkhI te kumArazramaNa pravAhe che-pANImAM tarAve che-e rIte te, ramata rame che. have e pakAranA banAvane sthaviroe joyo ane joyA pachI teoe je tarapha zrImahAvIra svAmI che te tarapha AvIne A pramANe kaDaM keH dazakAlika syAnya datha saMghena yojitam. 1.. joDI bIdhAM. (100) e pramANe kahIne zrIsthUla dranI anumatithI e sAdhvI ityAkhyAya sthUlabhadrAnukAtA nijamAzrayam." 101 potAne Azraye pAchI AvI." (101) pohemacaMdrajInA A ulekhamAM ApaNe gabhApahArane lagatI daMtakathA jevI e hakIkatanI vicitra utpatti joha zakIe chIe. emAM khuzI to echa ke. e hakIkata zrIvAra palI baseM varase bahAra AvI ane vaLI zrIsImaMdhara tIrthakaranA zrImukhathI e hakIkata prakaTa thai (1)! digaMbara saMpradAya e hakIkatane svIkArato nathI tethI ane aneka mahApuruSonA jIvanamA evI evI aprAkRtika hakIkato meLAi gada che tethI A hakIkatane vizeSa siddha karavAno prayAsa keravoe samayabhakSaNa sivAya bIja kazu nathI. vaLI A hakIkata devanI mAraphata eka chumaMtaranI peThe thayAno lekha maLato hovAthI enI aprAkRtikatA tarI Ave che:-anu. 1. ahIM sAtamI vibhaktine pAMcamI vibhaktinA arthamA samajavAnI che:-zrI abhaya 2 deva mATe tI ' e azakya che' ema kahe garbhApahArane paNa azakya kahevA barobara cha:-anu0 1. mUlacchAyA:--tasmin kAle, tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antevAsI atimukto nAma kumArazramaNaH prakRtibhadako yAvatvinItaH, tataH sa atimuktaH kumArabhramaNo'nyadA kadAcid mahAvRSTikAye nipatamAne kakSApratipraha-rajoharaNam AdAya bahiH saMpratito vihArAya. tataH atimuktaH kumArabhramaNaH vAhakaM vahamAnaM pazyati, dRSTvA mRtikayA pAli yanAri; yaddhvA 'naukA mama, naukA mama' nAvika iva nAvam ayaM pratigrahakam udake kRtvA pravAhayan, pravADyan abhiramate, taM ca sthavirAH avAkSuH, yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastenaiva upAgacchanti, upAgamya epem aMvAdiSuH-anu. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5. - udezaka 4. , 14. pra0 evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI aimutte nAmaM kumArasamaNe bhagavaM, se NaM mate ! ahamutte kumArasamaNe bhavagaNehiM sijjhihiti, jAva-aMtaM karehiti ? 14. u0 - ajo ! tti samaNe bhagavaM mahAvIre te there evaM bayAsI evaM satu aba ! mamaM aMtevAsI amuce NAmaM kumAra samaNe parAibhahae, jAba-dinIe se NaM ahamuce kumArasamaNe imeNaM caiva bhavaggaNeNaM sijjhihiti, jAva aMtaM karihiti; taM mA. NaM ayo! tumme amutaM kumArasamaNaM hIleha, niMdaha, khiMsaha, garahaha, avamanaha; tubbhe NaM devANuppiyA ! aimuttaM kumAramaNaM agilAe saMgiNhaha, agilAe uvagiNhaha, agilAe bharoNaM, pANeNaM, viNaNaM veyAvadiyaM kareha. amuce NaM kumAra samaNe aMtare caiva, aMtimasarIrie caiva; tara NaM te gherA bhagavaMto samaNeNaM bhAgacyA mahAvIreNa evaM buttA samAnA samaNaM magavaM mahAvIraM vadati, namasaMti; aimuttaM kumArasamaNaM agilAe sAMgavhaMti, jAva- veyAvaDiyaM kareMti. ." bhagavatsvAmiNIta bhagavatIsUtra. 6 8 " 4. anantaraM mahAvIrasya saMbandhi garbhA'ntarasaMkramaNa rakSaNamAcaryamuktam adha tacchiSyasaMbadhi tadeva darzayitumAha se NaM ityAdi. ' kumArasamaNe ' tti SaDvarSajAtasya pratrajitatvAt Aha caH - "chevvariso paJcaio niggathaM roiUNa pAvayaNaM " ti. etadeva Azcaryamiha, anyathA varSA'STakAd ArAd na pratrajyA syAditi. "kakkhapaDiggaha - rayaharaNamAyAe ' tti kakSAyAM pratigrahakam, rajoharaNaM ca AdAyetyarthaH NAviyA meti naukA droNikA mama iyam iti vikalpayan iti gamyate mAthiopiyA ti nAvika iva nauvAhaka iva nAvaM droNIm. ' ayaM ' ti asau atimuktakamuniH pratigrahakaM pravAhayannabhiramate; evaM ca tasya ramaNa kriyA bAlA'yasthAvAd iti. ' adastu 'ti adrAkSuSTavantaH te ca tadIyAmatyantA'nucita ceSThAM dRSTvA rAmupahasanta iva bhagavantaM macchuH etadevAha evaM khalu ityAdi. hIle 'ti jAtyAyudghATanataH niMdaha ci manasA siMha , " , khiMsaha tti janasamakSam . , upagiNhaha ci upagRhNIta upaSTambhaM garahaha ' tti tatsamakSam, ' avamantraha 'tti taducitapratipatyakaraNena, ' paribhavaha 'tti kacitpAThastatra paribhavaH samastapUrvoktapada (dA) karaNena. ' agilAe' ci agAnyA akhedena saMgiNhaha ci saMgRhIta svIkuruta ( yApaDiyaMti pApaM kuruta asya iti zeSaH, kuruta: etadevAha - svAd ata Aha--' aMtimasarIrie ceti paramazarIra ityarthaH aMtakare caiva - 2 14. pra0 - he devAnupriya bhagavAn atimuktaka nAme kumArazramaNa ApanA ziSya che to he bhagavan ! te atimuktaka kumArabhramaNa kelA bhayo kaya pachI siddha vaze yAvat sarva duHkhono nAza karaze 14. u0 have zramaNa bhagavaMta mahAvIre se sthavirone A. pramANe kaM kaH he AyeM 1 svabhAve bhoLo pApat vinayI evo mAro ziSya atimuktaka nAmano kumArabhramaNa A bhatra pUro karIne ja siddha thaze yAvat - sarva duHkhono nAza karaze. mATe he Aryo / tane te atimuktaka kumArabhramaNa hI nahIM, niMdo nahIM, siso nahIM, vagovo nahIM ane tenuM apamAna paNa karo nahIM. kiMtu he devAnupriyo ! tame glAni rAkhyA sivAya te kumArazramaNane sAcavo, sene sahAya karo ane temI sevA karo. ( kAraNa ke) te atimuktaka kumArabhramaNa sarva duHkhono nAza karanAra che ane A kelA zarIravALo che A zarIra choDyA pachI sene bIjI bAra zarIradhArI thavAnuM nathI. zramaNa bhagavaMta mahAvIre te sthavirone pUrva pramANe kalA pachI te sthaviroe zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vaMdana kartuM ane namana kartuM ane pachI te sthaviroe zrImahAgoranI AzA pramANe te atimuktaka kumArazramaNane binA chAnie sAcavyA ane yAvat- teonI sevA karI. * - - * 10 pra0 chA0-- parSaH prabrajito nairgranthaM rocayitvA pravacanamH - anu0 1 6 gael 177 9 8 4. AgaLA prakaraNamA mahAvIra saMbaMdhI garmanI pherabadalI thavArUpa AryanI hakIkata aNNAyI che to have A prakaraNamA paNa mahAvIranA ziSya saMbaMdhI ako mADanArI eka bAtane dekhADayAne kahe che ke, [te pa ityAdi. ] [ kumArasamaNe ci] cha varSanI umare dIkSita ela che mATe kumArabhramaNa ka che ke, " ( atimuktaka kumAramaNa ) nirmeyanA prazcana upara ruvi karIne cha varSenI umare pramajita dharala che " ane e ja bAta acaMbo pamADe tetrI che. kAraNa ke, ATha varasanI umara thayA pahelAM dIkSA hovI saMbhavatI nathI. [' kakkhapaDiggaha-rayaharaNa 6 3 1. mUlacchAyAH - evaM khalu devAnupriyANAm antevAsI atimukto nAma kumArazramaNo bhagavAn sa bhagavan ! atimuktaH kumArazramaNaH katibhiH setsvati yAvat-antaM kariSyati AyaH iti zramaNo bhagavAn mahAvIrasthAna sthavirAn evam avAdI evaM sATha AyIH mama anvevAso atimuko nAma kumArathamaNaH prakRtibhadrakaH, bAbada vinItaH sa atimukhaH kumAramaMgaH anena ca eva bhavana seraspati yAvatasaM kariSyati tad mA AAyIH yUyam atimuSaM kumAramahIyata nindata likhata gaIdhyama avamanyadhyam pUrva devA'nupriyAH ! atimukaM kumArazramaNam aglAnatayA saMgRhNIta, aglAnatayA upagRhNIta, aglAnatayA bhaktena, pAnena, vinayena - vaiyAvRtyaM kuruta. atimuktaH kumArazramaNontakarazcaiva, antimazarIracaiva; tataste sthavirA: bhagavantaH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa evam uktAH santaH bhramaNaM bhagavantaM mahAvIraM kandante, namasyanti - yatimukaM kumAramam anatikurvantiH anu g , tti bhaNchedakaraH sa ca dUratarabhave'pi kumArazramaNa. cha varSe bIkSA. / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Fac , jo mAyAe ti] kAnAMpA ane rajoharaNane pavitra nAvaM ti] nAvika nAva ramatra. bahatu mUkato ramata kare che te mAlaka hovAthI , zrIrAmacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5. - uddezaka 4. " " ne. [NAviyA meti ] A mArI hoDI ema vikalpa karato e artha, gamya che. karanAra khAvAnI peThe nAvane. [ artha ti] Amuktaka muni pAtrAne pANImAM betuekA prakAranI ramata kare che. [adati ] spaTa tene jovo ane tenI taddana anucita ceSTAne joine jANe teno upahAsa karatA na hoya tema teMoe bhagavAnane pUchayuM. e ja vAtane kahe che ke, [' evaM khalu ' ityAdi. ] [' hIleha ' re]i tenI nAvanAta khur3I karIne niMdo (nahIM), [niMdaddhati ] manavI tenI niMdA karo nahIM ), [jiMsaha ti] mANasonI pAse tenuM vakuM bolo (nahIM), [ garahaha ji] tenI pAse teno avavAda kaho (nahIM) [ amana ci] tenI ucita zuzrUSA nahIM karavarUpa tenuM apamAna na karo ko ThekANe paribhavadda evo pATha ke teno artha pUrva kahela niMdA vagerethI teno paribhava ( na karo ); ); [' agilAe' tti ] kheda karyA sitrAya [' saMgiNhaha ' tti ] teno svIkAra karo, [' uvagiNhaha ' tti ] tene sahAyatA Teko-Apo, e ja sevA karo. vAtane kar3e che ke, [' veyAvaDiye ' ti ] tenuM vaiyAvRtya-sevA cAkarI karo. [' aMtakare caitra ' ti ] te aMtakara ( potAnA janmamaraNarUpa ) kara saMsArano nAza karanAra che, keTalAka aMtakaro etrA hoya che ke, jeo lAMbe kALe jannamaraNano nAza karI zake che, paNa A aMtakara evA " " " timazarIrI. nathI, mATe kahe che ke, [' aMtimasarIrie cetra 'tti ] A aMtakara to carama karavAnuM nathI, paNa Aja tenuM cheluM zarIra che. zarIravALo che- jene have pachI eka paNa zarIra dhAraNa ve devo ane te kAle NaM, te gaM samaye NaM mahAsukAo kappAo, mahAgAo mahAvimANAo do devA mahiDiyA, jAva-mahANubhAgA massa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM pAucbhUA; tae NaM te devA samaNaM bhagavaM mahAvIraM maNasA caiva vaMdati, namasaMti; maNasA caiva hame evArUpaM vAgaraNaM pucchaMtiH 15. pra0 NaM te! devANuppi ANaM atepAsI sagAI sijjhihiMti, jAva-aMtaM karehiMti ? , 15. u0 - tara NaM samaNe bhagavaM mahAvIre tehi devehiM maNasA puDhe vesi devAnaM manasA ne imaM eArUpaM pAgaraNaM yAgare evaM satu devAciyA mamaM sa atavAsiyAI sivjhihiti jApa aMta karehiti enaM te devA samaNaM bhagavayA mahAvIregaM magasA puDheNaM, maNasA ceva imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgariyA samAgA haTTa tuTThA, jAva- hayahiyayA, samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadati, NamaMsaMti, vaMditA, NarmavittA magasA caiva sussusamANA, narmasamANA, abhimuhA jAva-pajjuvAsaMti. ---te NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM samaNassa bhagavao mahAnIrassa je aMtevAsI iMdamUI nAmaM aNagAre jApa adUrasAmaMte u jANU, jAva viharada tara naMtara bhagavao goyamasta zANaMta riyAe mANasa megA ajhathie, jAya samupyanitthA: - mahAvIra. -te kAle, te samaye mahAzuka nAmanA devalokadhI mahAsarga (svarga) nAmanA moThA vimAnadhI moTI divAlA yApat-moTA bhAgyavALA be devo zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse prAdurbhUta thA, te devora zramaNa bhagavaMta mahAvIrane manathI ja vaMdana ane namana karpu tathA manathI ja A prakAranA prazno 'pUchyA: 15. pra0 - he bhagavan ! Apa devAnupriyanA keTalA so ziSyo siddha vaze yAvat sarva duHkhano aMta ANaze ? 15. u0pachI te devo manavIja prazno pU pachI amaNa bhagavaMta mahAvIre paNa te devone teonA sapAnA javAjo manavIja AyA he devAnupriyo mArA sAta ziSyo siva thaze yAvat sarvaM duHkhono nAza karaNe. e rIte manathI pUchAela evA zramaNa bhagavaMta mahAvIre te devone teonA savAlanA javAbo manathI ja ApyA tethI te devo harSavALA, toSavALA ane yAvat tadapavALA yaha gayA ane teoe zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vaMdana karyu namana kartuM ane manathI ja paryupAsanA karavAnI icchAcALA namatA yAvat te devo sammukha bhaine paryupAsanA karavA khAgyA. " -- te kAle, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA moTA ziSya iMdrabhUti nAmanA anagAra yAvat-zrImahAvIranI pAse umaDaka besIne yAvat vihare rahe che. pachI dhyAnAMtarikAmAMpyAnanI samAptimAM vartatA arthAt pUrepU dhyAna dhyAI rakhA pachI te bhagavAn gautama 1. samin kAle tasmin samaye mahAtmA (sa) gAMDU mahAmimAnA ho devA maharSikI, yAvada-mahAnubhAMgI bhramaNasya bhagavato mahAvIrasya antikaM prAdurbhUtA; tataH tau devau zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM manasA caitra vandete, namasyataH; manasA caiva dadam ekarachataH kavi bhagavan devAnupriyANAm antevAsizatAni cairasvati yAvadataM kariSyanti tataH zramaNa bhagavAnmahAvIra svAbhyAM devAbhyAM manasA pRSTaH tayeAH devayeAH manasA caiva idam etadUpaM vyAkaraNaM vyAkarerAti, evaM khalu devA'nupriyA ! mama sapta antevAsizatAni yAtaM kariSyanti tatastA deza amana bhagavatA mahAvIreNa manasA na manAimAni etarANi vyAkaraNAni vyA " riman kAle zAvita dhanavantaM mahAvIraM vande namasyataH vandiyA namaH manasA mAnasA riman samaye bhagadatA mahAvIrasya vAsI indrabhUtinAma anagAM yAvat anyaH bhagavato yAnAntarika vartamAnasya apa eriyA Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18.. zrIrAyacandra-jinAgagasaMgrahe zataka 5.-uddeza. 4. tae NaM amhe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM maNasA ceva paTeNaM 'he devAnupriyo ! mArA sAtaseM ziSyo siddha thaze yAvat-sarva maNasA ceva imaM eyAMrUvaM vAgaraNaM vAgariyA samANA samaNaM bhagavaM duHkhono nAza karaze' e rIte ame manathI ja pUchela praznonA mahAvIraM vaMdAmo, namasAmo, vaMdittA, namaMsittA; jAva-pajjuvA- javAba paNa amane zramaNa bhagavaMta mahAvIra taraphathI mana dvArA ja sAmo tti kaTTa bhagavaM goyamaM vaMdaMti, namasaMti, vadittA, namaMsittA maLyA tethI ame zramaga bhagavata mahAvIrane vAMdIe chIe, namIe jAmeva disaM pAubhayA tAmeva disiM paDigayA. chIe ane yAvat-teonI paryupAsanA karoe chIe, ema karIne ( kahIne ) te devo bhagavAn gautamane. vAMde che, name che ane pachI teo je dizAmAMthI prakaTyA hatA te ja dizAmA aMtardhAna thai gayA. 5. yathA'yam atimuktako bhagavacchiSyo'ntimazarIro'bhavat-evamanye'pi yAvantastacchiSyA antimazarIrAH saMvRttAstAvato darzayituM prastAvanAmAha:-' te NaM' ityAdi. mahAzukrAt saptamadevalokAt. 'jhANaMtariyAe ' tti antarasya vica dhyAnasyA'ntarikA dhyAnAntarikA-ArabdhadhyAnasya samAptiH-apUrvasyA'nArambhaNamityarthaH, atastasyAM vartamAnasya 'kappAo? ti devalo. kAt. ' saggAo' ti svargAd devalokadezAt prastaTAd ityarthaH. ' vimANAo' tti prastaTaikadezAd iti. 'vAgaraNAI-ti vyAkriyante iti vyAkaraNAni praznArthAH adhikRtA eva kalpavimAnAdilakSaNAH. 5. jema alimuktaka 'nAme anagAra bhagavaMtanA caramazarIrI ziSya hatA tema bIjA paNa aMtimazarIsvALA jeTalA ziSyo bhagavaMtane hatA teTalAne dekhADavAne lagato prastAva karatAM kahe cha ke, .['te NaM' ityAdi.] mahAzukra nAmanA sAtamA devalokathI, [ ' jhANaMtariyAe' -tti ] cAlu kriyAne aTakAvI devI-viccheda karavo te aMtarikA-koi paNa kriyAnI samApti karavI. dhyAnanI samApti te dhyAnAMtarikA arthAt dhyAnAMtarikA. AraMbhela ghyAnanI samApti karI ane navA dhyAnanI zaruAta na karavI te-dhyAnAMtarikA, tevI sthitimA vartatA gautamane. [ * kappAo' ti ] devalokathI, [ samgAo' ti] devalokanA koi eka bhAgathI-pAthaDAthI, [vimANAo' ti] devalokanA pAthaDAnA eka bhAgathI. vAgaraNAI.' ti.] sphuTa karavA yogya bAbato- kayA kalpathI teo Ava che' 'kayA vimAnathI teo Ave che' ityAdi cAlu ja vAto. nosaMyata devo ane ardhamAgadhI bhASA. 16. pra0-bhaMte ! ti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM .16. pra0--'he bhagavan !' ema kahI bhagavAn gautame vaMdati, namasati, jAva-evaM vayAsI:--devA NaM bhaMte ! saMjayA ti zramaNa bhagavaMta mahAvIrane yAvat-A pramANe kaDaM ke, he bhagavan ! vattavaM siyA? devo saMyata kahevAya ! Arpan. 16. u0-goyamA ! No tiNadve samaDhe, abbhakkhANameyaM. 16. u0-he gautama ! nA-e artha samartha nathI-devone saMyata kahevA e khoTuM che. 17. pra0-devA NaM bhaMte ! asaMjatA ti vattavvaM siyA ? 17. pra0-he bhagavan ! devo asaMyata kahevAya ? 17. u0-goyamA ! No tiNaDhe samaDhe, niduravayaNameyaM. 17. u0-he gautama ! nA-( kAraNa ke ) ' devo asaMyata che' e kathana niSThura vacana che. 18. 0-devA NaM bhaMte ! saMjayA'saMjayA ti vattavvaM 18. pra0-he bhagavan ! devo saMyatAsaMyata kahevAya ! siyA ? - 18. u0----goyamA ! no iNaDhe samaDhe, asabbhUyameyaM 18. u0--he gautama ! nA-e samartha nathI-devone saMyatAdevANaM. saMyata kahevA e achatuM chatuM karavA jetuM che-khoTuM che. 19. pra0--se kiM khAi NaM bhaMte / devA hAta vattavvaM siyA? 19, pra0-he bhagavan ! tyAre have devone kevA kahevA'? 19. u0--goyamA ! devA NaM no saMjayA i battavyaM siyA. 19. u0-he gautama ! devone nosaMyata kahevA. 1. mUlacchAyAH--tataH AvAM zramaNena bhagavatA mahAvIreNa manasA caiva pRSTena, manasA caiva idaM etadrUpaM vyAkaraNaM pAkRtA santI zramaNa bhagavantaM mahAvIraM vandAvahe, namasyAvaH; vanditvA, namariyAvA, yAvat-paryupAsvahe iti kRtvA bhagavantaM gautamaM vandete, namasyataH, vanditvA mamariyatvA yAmeva dizaM prAdurbhUtA tAmeva dizaM pratigatA... bhagavan ! iti bhagavAn gautamaH zramaNa bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati yAvat-evam savAdIta:-devAH bhagavan ! saMyatA iti vaktavya syAt ? gautama! nA'yam arthaH samarthaH, abhyAkhyAnam etat. devA bhagavan ! asaMyatAH iti ghaktavyaM syAt / gItama! nA'yam arthaH samarthaH, niSThuravacanametat, devA bhagavan ! saMyatA'saMyatA iti vaktavyaM syAt / gautama | nA'yam arthaH samarthaH, asadbhUtam etad devAnAm tat kiM khyAta bhagavan / devA iti vaktavyaM syAt ! gautama | devAH nAsayatA iti, vaktavyaM syAt-anu. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5. - uddezaka 4. evaM khalu do devA mahiDiyA, jApa mahANubhAnA samaNassa bhagao mahAvIrassa aMtiyaM pAubbhUA, taM no khalu ahaM te dene jANAmi, kayarAo kapAo vA, saggAo vA, vimANAo vA kassa yA amasta aDAe ihaM havaM AgayA taM gacchAmi NaM maMga mahAvIraM vaMdAmi nama'sAmi jAya-pajuvAsAmi imAI NaM evAI bAgaraNAI pucchissAmi ti kaTTu evaM saMpehera, saMpehittA uTTAe ui, jAva- jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre, - pazuvAsa goyamAdi / samaNe bhagave mahAvIre bhagavaM goyamaM evaM payAsI se pUrNa taba govamA ! jhANaMtariyAe yaha mANassa imevArUle atri, bhAva- jeNeva marma aMtie tethena havaM Agae, se pUrNa goyamA aDe samahaMtA, asthi. gacchAhiNaM goymaa| ee va devA imAI pyAruvAI pAgaraNAI vAgarehiMti, bhagavatsvAmipraNIta bhagavatIsUtra. , ----tae NaM bhagavaM goyame samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM abbhaNunAe samANe samaNaM bhagamaM mahAvIraM vaMdara, narmasara, jeNeva te devA teNeva pahAretya gamanAe. tae naM te devA bhagavaM goyamaM enamArNa pAsaMti, pAkSittA haDA, jAya-hRyahivayA, khipyAmena anmuTTheti . sAmeva parAgacchati, pacuvAgacchittA jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA jAva - NamaMsittA evaM vayAsIH-evaM khalu bhaMte ! amhe mahAsukAo kappAo, mahAsagaMgAo vimANAo do devA mahiDiyA, jAya pAunbhUA; tara amhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo, nama'sAmo, vaMdittA, namaMsittA maNasA caiva imAI eyArUbAI vAgaraNAI pucchAmo:-kai NaM bhaMte ! devANupiyANaM aMtevAsIsayAI sijjhihiMti, jAvaaMtaM karihiMti ? tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre amhehiM maNasA puTTe, amhe maNaMsA caiva imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgarei :- evaM khalu - tyAra pachI zramaNa bhagavaMta mahAvIra taraphathI evA prakAranI anumati maLayAne lIye bhagavAn gauttame zramaNa bhagavaMtane bAMdI, namI ane je tarapha peDA devo hatA te tarapha jatrAno saMkalpa kapa, hane te devo bhagavAn gautamane potAnI pAse AvatA joine harSavALA yAvat itahradayALA thayAM ane zIghra ja umA yaha teMmonI sAme gayA - te devo, jyAM bhagavAn gautama hatA tyAM AvyA-ane teone vAMdI, namI te devoe A pramANe kaH - he bhagavan ! mahAvuka nAmanA karapacI, mahAsa (sva) vimAnayI moTI divAlA yAvat - ame ve devo ahIM prAdurbhUta thayA chIe ane ( pachI ) ame zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vAMdIe chIe, namIe chIe ane manathI ja A prakAranA prazno pUchIe chIe-' he bhagavan ! Apa devAnupriyA keTalA so ziSyo siddha thaze yAvat - sarva duHkhano nAza karaze ? " A rIte ame zramaNa bhagavaMta mahAvIra ne manathI pUchyApacha devANubhiyA ! mama satta aMtevAsIsayAI, jAva-aM karehiMti, paNa te zramaNa bhagavaMta mahAvIre manathI ja teno javAba Apyo ke 1. devamAmanubhAga evaM devA jAnAmi katarasmAt namasyAmi sAyada bhagavate mahAvIra atikaM tadna vimAnAvA artha avaya atra zIghram Agata tadgacchAmi bhagavan mahAvIra pance mAniepani vyAkaraNAni prayAmi iti kRpA evaM te vidayena bhagavAn mahAvIraH, yAvat paryupAste. gautamAdayaH / zramaNeo bhagavAn mhaaviire| bhagavantaM gatimam evam avAdItH - tad nUnaM tatra gautama ! dhyAnAntarikAyAM vartamAnasya ayam etadrUpaH AdhyAtmikaH yAvat-yenaiva mama anti tenaiva zIghram Agatasad nUnaM gatama! arthaH samarthaH inta astita gaccha gautama! etA evaM devA imAni etadrUpANi vyAkaraNAni vyAkariSyataH; tateo bhagavAn gautamaH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa abhyanujJAtaH san zrama bhagavantaM mahAvIra bandate namasyati devaprabhAritavAn gamanAya tatastadeva bhagata AyataM pazvAdayA tha yaavt-hRthRdye| kSipram eva abhyuttiSThataH, abhyutthAya kSipram eva pratyupAgacchataH, pratyupAgamya yenaiva bhagavAn gautamastenaiva upAgacchataH, upAgamya yAdava evam avAda evaM bhagavan bhaya madAzukAda bada mahAsvI mAnA hai| demI: sataH Ama bhagavantaM mahAvIraM mandAya namasyA diyA namasAimana e yAraNAni pRcchAyaH kati bhagavan / devAnupriyANAm antevAsizatAni setsyanti yAvat-antaM kariSyanti ? tataH zramaNeo bhagavAn mahAvIraH AvAbhyAM manasA pRSTaH, Ava manasA naiva idam etadrUpaM vyAkaraNaM vyAkaroti, evaM khalu devAnubhiyA ! mama sapta antevAsizatAni yAvat - antaM kariSyantiH- anuva - " 179 iMdrabhUtine A prakArano saMkalpa yAvat utpanna thayoH modI RdvivALA yAvat-moTA prabhAvavALA be devo zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse prAdurbhUta thayA hatA to huM te devone jANato nathI ke, teo kyA karapathI, kyA svargaMdhI ane kyA vimAnadhI zA kAraNe zIghra ahI AvyA mATe jAuM bhane bhagavaMta mahAvIrane bAMdu, namuM ane yAvatteonI paryupAsanA karUM tathA ema ka pachI huM mArA pUrvaprakAranA A prazna pUchIza ema vicArIne, ubhA thaine je tarapha zramaNa bhagavaMta mahAvIra che te tarapha jaine yAvatsebhonI sevA kare che have zramaNa bhagavaMta mahAvIre gItamAdi sAdhuo ena saMbodhI bhagavAn gautamane A pramANe ka ke he gautama! jyAre teM dhyAnanI samApti karI DIbhI sAre tArA manama bha prakArano saMkalpa thayo haso ke huM devo saMbaMdhI hakIkata jAvA mATe zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse jAuM bhane yAvat-te ja kAraNathI tuM mArI pAse ahIM zIghra Avyo che' kema he gautama! meM kahAM e barAbara che ne gautame kAM ke, 'he bhagavan ! te ? barAbara che. ' pachI bhagavaMta mahAvIre kahyaM ke, tArI zaMkAne TALavAne sAru he gautama ! tuM ( e devonI pAse ) jA, ane e devo jatane e saMbaMdhenI pUrI mAhitI saMbhaLAvaze. 6 " / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5. uddezaka 4. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, .181 . 20. prAo-devA NaM bhaMte ! kayarAe bhAsAe bhAsaMti, kayarA 20. pra0--he bhagavan ! devo kai bhASAmA * bole che ? vA bhAsA bhAsijjamANI.visissai ? athavA devo je bhASAno prayoga kare che te bhASAomAM viziSTarUpa kai bhASA che ? 20. u0--goyamA! devA NaM addhamAgahAe bhAsAe bhAsaMti, 20. u0--he gautama ! 'devo ardhamAgadhI bhASAmAM bole che sA vi ya gaM addhamAgahA bhAsA bhAsijjamANI visissai. ane tyAM bolAtI bhASAomAM paNa te ja bhASA-ardhamAgadhI bhASA viziSTarUpa che. 6. devaprastAvAd idamAhaH- devANaM' ityAdi, 'se kiM khAi NaM bhaMte ! devA i vattavvaM siya' tti. 'se' iti athA'rthaH. kiM' iti praznArthaH. 'khAi' tti punararthaH. 'NaM' vAkyAlaMkArArthaH. devA iti yad vastu tad vaktavyaM syAditi. no saMjayA i vattavvaM siyaM ' tti 'no saMyatA' ityetad vaktavyaM syAt , asaMyatazabdaparyAyatve'pi ' nosaMyata' zabdasyA'niSThuravacanatvAd mRtazabdA'pekSayA paralokIbhUtazabdavad iti. devA'dhikArAdeva idamAhaH-'devA NaM' ityAdi. 'visissai' tti viziSyate-viziSTA bhavati ityarthaH. ' addhamAgaha ' tti bhASA kila SaDvidhA bhavati. yadAhaH-- "prAkRta-saMskRta-mAgadha-pizAcabhASA ca zaurasenI ca, SaSTho'tra bhUribhedo dezavizeSAdaprabhraMzaH" tatra mAgadhabhASAlakSaNam kiJcit , kiJcit prAkRtabhASAlakSaNaM yasyAmasti sA ardha mAgadhyA iti vyutpattyA'rdhamAgadhI iti. 6. AgaLanA prakaraNamAM deva saMbaMdhe hakIkata jaNAvI che ane A prakaraNamA paNa te ja saMbaMdhe hakIkata jaNAvatAM A sUtra kahe. cha ke- devANaM' ityAdi.] [ 'se' kiM khAI Na bhaMte ! devA i vatavvaM siya ' ti] arthAt he bhagavan ! devo e zuM kahecAya ? [no saMjayA i vattabaM siya ' ti ] devo 'nosaMyata' kahevAya. zaM0-' asaMyata' ane 'nosaMyata 'e' banne zabdano o to sarakho jache tem chatAM devo : nosaMyata' kahevAya ane, ' asaMyata ' kema na kahevAya ? samA0-jeA mRta-marela' ane ' devagata thaela' e banne zabdono artha to sarakho ja che to paNa ' marelo' kahevA karatAM devagata -thaelo' kahevU jema sAruM-aniSThura-lAge che ..tema:' asaMyata / kahevA karatAM nosaMyata' kahevU mIThaM lAge cha mATe ja 'asaMyata' ne badale 'nosaMyata ' zabda vAparyo che. devano adhikAra cAlu hovAthI ja A eka bIjI vAta kahe che ke, [' devA NaM' ityAdi.] [ ' visissai ' ti]-vizeSarUpa hoya che --- pramANamAM viziSTa-vadhAre hoya che. [ addhamAgaha ' ti ] ardhamAgadhI. bhASAnA mukhya cha prakAra che. kaDuM che ke-"prAkRta, saMskRta, mAgadhI, paizAcI-pizAca bhASA, zaurasanI ane 1. mUlacchAyAH-devA bhagavan ! katarayA bhASayA bhASante, katarA vA bhASA bhASyamANA viziSyate ? gautama! devAH ardhamAgadhyA bhASayA bhASante, sA'pi ca ardhamAgadhI bhASA bhASyamANA viziSyateH-anu0 1. ' se ' no artha have' che. 2. 'kim ' no artha 'prazna' che. 3. 'khAda' no artha 'vaLI' che. 4. 'Na' vAkyAlaMkAra mATe che.. 5. mAgadhIbhASAnuM kharUpa A pramANe che: je bhASA magadhamAM colAtI hoya te mAgadhI kahevAya. pUrva samaye magadhadezanI rAjadhAnIceM nAma rAjagRha (rAjagira ) hatuM. vartamAnamA kAzIthI gaMgAnI sAme kAMThAnA prizane magadha kahevAmAM Ave che. vartamAnamAM magadhamAM cAlatI bhASA, grAmya hiMdIbhASA sAye lagabhaga maLatI jaNAya ke. bhAcArya zrIhemacaMdre prAkRtabhASA karatA mAgadhImA je kAi vizeSatA che te A pramANe jaNAvI che: mAgadhImAM1. 'ra'ne badale 'la'vaparAya che:-nara-nila, 2. 'sa' ne badale 'za' vaparAya che:-haMsa-haza. 3..sva, sta, sa, sma, ska, sTa, sta ane spha jevA saMyukta akSaro paNa mAgadhImA vaparAya che. 4. "' ne badale 'sta' vaparAya chaH-artha-asta. 5. ja','dya' ane 'ya' ne sthAne 'ya'vapararAya che:-janapada-yaNavada. madya-mayya. yathA-yadhA. 6. nya Nya ' ane 'a'ne sthAne 'ma' vaparAya che:-manyu-maJja. puNya-puja, prajJA-pavyA. ajali-ali . 7. cha' ne badale 'zva' vaparAya cha:-gaccha-gazca. 8. 'kSa' ne badale ka vaparAya che:-rAkSasa-la kaza. 9. kyAya 'kSa' ne badale ska' paNa vaparAya cha:-prekSate-peskadi. 6. paizAcIbhASAnuM svarUpa A pramANe che: jabhASA pizAcadezomA cAlatI hoya te paizAcI kahevAya. pizAcadezonAM nAma A chaH pAMDya, kekaya, vAlhIka (aphagAnIsthAna vigere.), siMha, (siMhala), nepAla, kuMtala, sudeSNa, voTa, gAMdhAra ( kaMdahAra), haiya ane kannojana. paizAcImAmAgadhIno chaTTo pheraphAra kAyama rahe che. 'Na' ne badale 'na' vaparAya cha:-guNa-guna, 'da' ne badale 'ta' vaparAya che:-madana-matana. la' ne badale 'La'vaparAya cha:-zIla-zIlA Jain Education international Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 4. bhopa zanA bhinnatAnA kAraNane laine ghaNA bhedavALI thaela-chaThI apabhraMza bhASA " te cha bhASAmAMnI mAgadhI bhASAnuM ane prAkRta bhASAnu kAMika, kAMhaka jemAM lakSaNa che te ardhamAgadhI' bhASA kar3avAya arthAt je bhASAmAM thoDaM ghaguM mAgavI bhASAnuM nizAna hoya ane thoI ghaNuM prAkRta bhASAnuM nizAna ardhamAgadhI. hoya.te. ardhamAgadhI' bhASA kahevAya. A pramAgeno artha * ardhamAgadhI '-' mAgadhInuM aDadhuM' e prakAre ' ardhamAgadhI ' zabdanI vyutpatti uparathI tarI Ave che. kevalI ane chadmastha vigere. 22.pra.- kevalI NaM bhaMte !. aMtakaraM vA, aMtimasarIriyaM 21, pra0 -he. bhagavan ! kevalI manuSya, aMtakarane vA vA jANai, pAsaI ? caramazarIravALAne jANe, jUe ? 21. u0--haMtA, goyamA ! jANai, pAsai. 21. u0--hA, gautama ! jANe ane jUe. 5. 'Tu' ne vadale tu' parAya che:-kuTumba-kutuMba.. 6. 'ya' ne badale 'riya' vaparAya cha:-bhAyA-bhAriyAM. 7. 'na' ne badale 'sina' vaparAya che:--snAna-sinAna, 8. '' ne badale 'saTa' vaparAya che:-kaSTa-kasaTa. calikA-paizAcI9. varganA trIjA akSarane badale pelo vaparAya che:-nagara-nakara. 10. varganA cothA akSarane badale bIjo vaparAya che:-megha-mekha, zaurasenI bhASAnuM kharUpa A pramANe cha: je bhASA zUrasena dezamA cAlatI hoya te zArasenI kahevAya. pUrva samaye zUrasena deza kI rAjadhAnInu nAma madhurA hatu.. vatamAna mathurA ane tenI AsapAsa bolAtI bhASAne 'vrajabhASA' kahevAmAM Ave che. e zaurase nI bhASAmA prAkRta karatA je kAMha khAsa mitratA. che te A ke: zaurasenImAM1. anAdimA rahelA 'ta' ne badale 'da' vaparAya cha:-tAta-tAda. 2. eja prakAre 'tha'ne sthAne 'gha' vaparAya cha:-nAtha-nAdha. 3. 'ya' ne badale 'pya' vaparAya che:-sUrya-suyya. mAgadhI vigere bhASAonA vizeSa paricaya mATe zrIhemacaMdrajIna prAkRta-vyAkaraNa jovAnI bhalAmaNa che. ahIM to mAtra khAsa khAsa vizeSatA jajaNAvI. 1. zrIhemacaMdrajInA samayanI apabhraMza bhASAno namuno A pramANe che:jasa vayaNa viNijiu naM sasaMku appANu nisi hiM daMsaha sa-saMku, jasu nayaNakaMtijiyalajabhariga vaNavAsu pavanaya nAi hariNa.8 jasu sahahiM kesaghaNa kasaNavanna naM chappaya muhapaMkaya pavana, bhuvaNikavIrakaMdappadhaNuha suMdarima viDaMbahi jAsu. bhamuha. 9 jasu. ahara-hariyasoharagasAru naM vidduma sevai jalahi khAru, jasu daMtapaMti suMderu ruMdu nahu sIosahUM tu vi lai kuMDa. 10 asaNaMguli pallava nahapasUNa jasu saralabhuyAu layAu nUga, ghaNapINatuMgathaNabhArasattu jasu majjhu taNutaNu naM padata. 11 (kumArapAlapratibadhi 6-440 vadhU mATe juo zrI hemacaMdrajInuM AThamA adhyAyarnu cothu pAdaH-anu. 2. ardhamAgadhInuM svarUpa A pramANe che:. mAgadhyA artham '-ardhamAgadhI-e vyutpatti avanAgadhI zabdanI che-e vyutpattithI banato arthAgadhI' zabda ena spAge sUbate,che ke, je bhASAmA barAbara aDadhI mAgadhI bhASA ane varAvara aDadhI bIjI bInI bhASAo mizrita tharalI hoya te.ja bhASA ardhamAgadhI zabdayI saMbovI zakAya. jo ApaNe zabdono hisAba lagAvIe to. ema kallI zakAya ke, je bhASAmA so zayomA pacAsa zabdo to mAgadhI bhASAnA ane pacAsa zabdo bIjI bojI bhASAnA-prAkRta, pAlI, zArasenI ane paizAcI vigerenA mizrita thaelA hoya te ja bhASA 'ardhamAgadho' zabdano artha dhAraNa karI zake che. * ardhamAgadhI' nA kharUpa viSe lakhatA Arya zrIjinadAsa mahattarajIe nizItha cUrNimA ( li. bha. pR0 352 ) jaNAvyu cha ke-"maMgahaddhavisayabhA. sAnibaddha addhamAgaha; ahahvA aTTArasadesIbhAsANi pataM addhamAgadhaM" adhIt magadhadeza nI agdhI bhASAmA nibaMdhAela te ardhamAgadha; anavA. aDhAra prakAranI dezI bhASAmA niyata thaela te ardhamAgadha." e viSe potAnA 'prAkRtasavaikha"mAM maharSi mAkaMDeyajI jaNAve che ke-zaurasenyA adUratvAd iyameva ardhamAgadhI" (pR0 103) magadhadeza ane zUrasena deza pAse pAse hovAne lIdhe magadhanI (mAgadhI) bhASAne zUrasena dezanI bhASAno (zArasenIno) saMparka thaela hovAthI mAgadhI bhASAne ja ardhamAgadhI samajavAnI che. zArasenI bhASAmA prAkRtarnu ane pAlI keTaluka mizraNa rahetula) hovAthI tenA saMparkavALI mAgadhIbhASAmAM paNa te mizraNa saMbhave che. eTale 'mAgadhyA ardham' vALo vyutpattine jarA paNa AMca AvatI hoya tema jaNAtuM nathI. ___ ahIM, je devonI paNa ardhamAgadhI bhASA hovArnu jaNAj che te mAtra varNana vA bhASA-prazaMsA ja lAge che. athavA to ema lAge che ke, je saMpradAyane je cIja pUjya ke priya hoya te cIja, teo devone paNa pUjya ke priya hovAnuM lakhyA sivAya rahelA nathI-jema 'rAma' ne jaino jaina kahe che, bauddho bauddha kahe che bhane vaidiko vaidika kahe che-eja rIte indra' viSe AgaLa jaNAvAi gayuM che. pAMDabone mATe paNa ema ja che. zaruAtamA jananA mULa pratho e bhASAmA lakhAyA haze ethI jaino e bhASAne vizeSa pUjya ane devabhASA kahevA lAgyA tema vaidikone saMskRtabhASA priya hovAtho teoe tene (saMskRtane) devabhASA kahI ane bauddhoe paNa ema ja kahyu-eTale AvA ullekhomA mAtra sAMpradAyikatA sivAya bIjo kazo bhAsa Avato lAgato nathIH-anu0 mUlacchAyA:-kevalI bhagavan ! antakara vA, antimazarIrakaM vA jAnAti, pazyati / inta, gautama / jAnAti, pazyatiH-anuka Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka.5.-uddezaka, 4. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIstra. 22. pra0--jahA NaM bhaMte ! kevalI aMtakaraM vA, aMtima- 22. pra0--he bhagavan ! je prakAre kevalI manuSya, aMtasarIriyaM vA jANai, pAsaha tahA NaM chaumatthe vi. aMtakaraM vA, karane vA caramazarIravALAne jANe ane jUe te prakAre chapasya aMtimasarIriyaM vA jANai, pAsai ? manuSya, aMtakarane vA aMtimazarIravALAne jANe, jUe ? 22. u0---goyamA / No iNa samaDhe, socA jANai, 22. u0-he gautama! te artha samartha nathI. to paNa.. pAsati; pamANao vA. ___ sAMbhaLIne athavA pramANathI chadmastha manuSya paNa aMtakarane vA caramadehine jANe ane jUe. 23. pra0--se kiM taM socA ? 23. pra0--' sAMbhaLIne ' te zuM ? 23. u0----socA NaM kevalissa vA, kevalisAvayassa vA, 23. u0-sAMbhaLIne eTale kevalI pAsethI, kevalinA kevalisAviyAe vA, kevaliuvAsagassa vA, kevaliuvAsiyAe zrAvaka pAsethI, kevalinI zrAvikA pAsethI, kevalinA upAsaka vA; tappakkhiyassa vA, tappakkhiyasAvagassa vA, tapakkhiyasA- pAsethI, kevalinI upAsikA pAsethI, kevalinA pAkSika-svayaMbuddha -viyAe vA; tappakkhiyauvAsagassa vA, tappakkhiyauvAsiyAe vA; -pAsethI, svayaMbuddhanA zrAvaka pAsethI, svayaMbuddhanI zrAvikA pAsethI, se taM socA. svayaMbuddhanA upAsaka pAsethI, svayaMbuddhanI upAsikA pAsethI sAMbhaLIne. e ' sAMbhaLIne ' zabdano artha thayo. 24. pra0----se kiM taM pamANe? 24. pra0-'pramANa' te zaM? 24 u0--pamANe cauThivahe paNNatte, taM jahA:-paJcakkhe, 24. u0-pramANa cAra prakAranuM che.. te jemake, pratyakSa. aNumANe, oSamme, Agame; jahA aNuogadAre tahA NeyavvaM anumAna, aupamya-upamAna ane Agama..je prakAre anuyoga pamANaM, jAva-'teNa paraM no attAgame, no aNaMtarAgame. paraMparAgame.' dvAra' sUtramA pramANasaMbaMdhe laDhyu che te prakAre jANavaM, yAvata 'tyArabAda no AtmAgama, no anantarAgama, paraMparAgama', - 1. mUlacchAyAH-yathA bhagavan ! kevalI antakaraM vA, antimazarIrakaM vA jAnAti, pazyati; tathA chadmastho'pi antakara vA, antimazarIraka, vA jAnAti, pazyati ? gautama ! nA'yam arthaH samarthaH, zrutvA jAnAti, pazyati pramANato vA. tat kiM tat zrutvA ? zrutvA kevalino vA, kevalizrAvakasya vA, kevalizrAvikAyAH vA, kevalyupAsakasya vA, kevalyupAsikAyAH vA, tatpAkSikasya vA, tatpAkSikazrAvakasya vA, tatpAkSikazrAvikAyAH vA, tatpAkSikopAsakasya vA, tatpAkSikopAsikAyA vA tasya tat svA. tat kiM tat pramANam ! pramANa caturvidha prAptam, tadyathAH-pratyakSam, anumAnama, aupamyam , AgamaH; yathA anuyogadvAre tathA jJAtavyam pramANam, yAvat-tena paraM no bhAtmAgamaH, no anantarAgamaH, paraMparAgamaH--anu. . 1. A pramANo viSe vigatavAra hakIkata zrIanuyogadvAra sUtramA (pR0 211-219 sa0) A pramANe che:pra0-"se kiM taM NANaguNappamANe? pra0-jJAnaguNapramANa te zuM? u.-NANaguNappamANe caubbihe paNNate, taM-jahAH paJcakkhe, aNu- u.-jJAnaguNapramANanA cAra prakAra jaNAvelA che, te jemake pratyakSa, mANe, uvamme, Agame. anumAna, upamA ane Agama. pra0-se kiM taM paJcakTa? pra0-pratyakSa e zuM? u.-paJcakkhe duvihe paNNate, taM-jahAH iMdiapaJcakkhe a, NoiMdina- u0-pratyakSanA be prakAra jaNAvelA che, te jemake, iMdriyapratyakSa ane pacakkhe a.. noiMdriyapratyakSa. pra0-se kiM taM iMdiyapacakkhe ! pra0-iMdriyapratyakSa e zuM? u0-iMdiyapacakkhe paMcavihe paNNatte. x u.-iMdriyapratyakSanA pAca prakAra jaNAvelA che. ( e pAMce spaSTa che.) pra.-se kitaM no iMdiyapaccakkhe ? pra0-noiMdriyapratyakSa e zuM ? u.-noIdiyapazcakkhe tivihe paNNate, taM-jahAH ahiNANa. maNa- u.-noiMdriyapratyakSanA praNa prakAra jaNAvelA che-avadhijJAna, mana:panava0 kevalaNANa.xxx paryavajJAna, kevalajJAna. pra0-se kiM taM aNumANe ? pra0-anumAna e zuM! u.-aNumANe tivihe paNNatte, taM-jahAH pugvavaM, sesavaM, divasAhammavaM.. u0-anumAnanA praNa prakAra jaNAvelA che:-pUrvavat, zeSavat bhane dRSTasAdharmyavat pra.-se kiM taM puvavaM? pra.-pUrvavat e zuM? u.-putvavaM u0-pUrvavat-nuM kharUpa A cha:-jema bhAgIne pharI AvelA putrane mAyA putaM jahA naTuM juvANaM puNarAgayaM, mAtA koi jAtanA pUrvanA nizAnathI oLakhI kADhe che-kSatavaDe, praNavaDe, kAi paJcabhijANejA punvaliMgeNa keNai. lAMchanavaDe, masavaDe, talavaDe-e pUrvavat-anumAna. taM-jahA-khateNa vA, vaNeNa vA, laMchaNeNa vA, maseNa vA, tilaeNa vAse taM puvavaM. pra0-se ki taM sesavaM? pra-zeSavat e ? u.-sesavaM pacavihaM papaNataM, taM-jahA-kajjeNaM, kAraNeNaM, guNeNaM, u.-zeSavat-jA pAca prakAra A rIte cha: kAryadhArA, kAraNadvArA, avayaveNaM AsaeNaM. guNadvArA, avayavadvArA ane AzrayadvArA (yatuM jJAna-samajaNa.) pra.-se kiM taM kajeNaM! pra-kAryadvArA (thatuM jJAna)ezaM? . Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 25. 10 phemalI mate / parimakammaM vA carimaNi vA jAgara, pAsa 25. u0 - haMtA, goyamA ! jANai, pAsai, jahA NaM bhaMte ! kevalI carimakammaM vA vahA NaM aMtakaraNaM vA AlAyago tahA parimakammeNa vi aparisaMsi yacyo. , - u0 - kaje - saMkhaM saddeNaM. bheriM tADieNaM. vasabhaM DhakkieNaM. mora kekA side ga gulagulAie. raNapaNAie se se kale zrIrAyacandra - jinAgama saMgrahe pra0se kiM taM kAraNeNaM ! u0- kAraNeNaM-taMtavo paDassa kAraNaM-na paDo taMtukAraNaM. vIraNA kaDa isa kAraNaM-na ko vIraNakAraNaM. mippiMDo ghadassa kAraNaM na ghar3o mippiMDa kAraNa se taM kAraNeNaM. pra0 - se kiM taM guNeNaM ? u0- guNaM nirupaNaM rase mare AsAepha se guNenaM pra0--se kiM taM avayaveNaM ! 0 avayavegaM mahisaM siMgeNaM. kuku sihAeNaM. ithaM visAyenaM varAhaM dADhAe. more picche gaM. AsaM khureNaM. vazdhaM naheNaM. camariM vAlAgeNaM. . vANaraM laMgUleNaM. dupayaM maNussAdi cauppayaM gavamAdi. bahupayaM gomiAmAdi. sohaM kesareNaM. basahaM kukkuheNaM. mahilA valayabAhAe. pariarasaMgheNa bhaI jANijA mahiliaM nivasaNeNaM, pAekA etaM a - pra0 - se kiM taM AsaeNaM ? u0- bhasae- cUme sahi bahAne buddhi vikAre kumAre kiriyA bhASitena ca netravikAraM gRhyate manaH se taM asaNaM-se taM sesavaM. pra0 - se kiM taM divasAdamavaM ? u0- disA pisAdica, pisesadica pra0 -- se kiM taM sAmanna dihaM ? OM0 sAmana dijA ego puriyo gaMdA bahave rAjA bane purAtA erisa jahA eyo karino tahA bahane karisAcA "kahA~ baDhne rANA tadA ego risAyaNo se taM sAmAdi pra0 - se kiM taM visesa dihaM ! 30 basesa se jar3A nAma ke rAmapu "dina pazcabhijANejA- artha se purise bahU karisAvaNANaM majjhe puruSadi karisAvaNaM pathabhitrA karaNe tasya samAsabhI timi gahaNaM bhavai. taM jahAH atIya kAlagaNaM, pahuMpaNNakAlagaMhaNaM, aNAgayakAlagahaNaM.. pra0-- se kiM taM atIya kAlagrahaNaM ? u0- atIya kAlagaNaM-uttaNANi vaNANi nippaNNasassaM vA meiniM puSNANi a kuNDa-sara-NaI dIhiA - taDAgAIM pAsitA teNaM sAhijai, jahA -buTTI AsIse se atIya kAlaga seki pappa 5. uddeza. 25. pra0 - he bhagavan kepI manuSya kelA karmane vA chelI nirjarAne jANe, jUe ? " 25. u0- he gautama! hA jANe, jUra. he bhagavan ! jema kevalI chelA karmane jANe e praznano ( AlApaka ) jema aMtakara viSeno AlApaka kahyo tema ' chelA karma ' nA prazna sAdhe paNa pUro AApaka jANavo. umerakA moranuM, haNahaNATavaDe ghoDAnuM, gulagulATavaDe hAthInuM ghaNaghaNATavaDe rathanuM jJAna-te kAryadvArA thatuM jJAna. " pra0 - kAraNadvArA ( dhatuM jJAna ) e zuM ? u0- tAMtaNAo kapaDAnuM kAraNa che-kapaDe tAMtaNAnuM kAraNa nathI. ghAsanI saLIo sAdaDInuM kAraNa che sAdaDI e saLIonuM kAraNa nathI. mATIno piMDalo ghAnuM kAraNa che ghaDo e piMDalAnuM kAraNa nathI te kAryadvArA thatuM jJAna. pra0 -- guNadvArA ( dhatuM jJAna ) e zuM ? 0 nivAsInA bhI khAvaDe madirA anena guNadvArA bhAna 1 + pra0 - avayavadvArA (thatuM jJAna ) e zuM ? u0- ziMgaDAvaDe pADAnuM, zikhAvaDe kukaDAnaM, daMtUzaLavaDe hAthinuM, dADhAvaDe varAinuM, pIchAMvaDe moranuM, kharI ( DAbalA ) vaDe ghoDAnuM, nakhavaDe vAghanuM, vALanA jatthAvaDe camarinuM, puMchaDAvaDe vAnaranuM, be pagavaDe manuyadi cAya vigere pApAdikALa vaDe siMhanuM, koMDhavaDe baLadanuM, hAthanA valayavaDe strInuM, parikara baMdhavaDe sumanuM, vastravaDe strInaM, eka caDelA dANAvaDe AkhA droNapAkanuM ane eka gAthAvaDe kavinuM jJAna - te avayavadvArA thatuM jJAna. pra0 -AzrayadvArA ( thatuM jJAna ) e zuM ? u0- dhUmadvArA agninuM, balAhakadvArA pANinuM, vAdaLAnA vikAradvArA vRSTinuM, sadAcAradvArA kulaputranuM jJAna iMgita, AkArita, zeya, kriyA bhASita ane AMkha tathA moDhAnA vikAro dvArA aMdaranuM mana samajI zakAya che te AzrayadvArA yatuM jJAna - te zeSavat. pra0 - dRSTasAdharmyavat e zuM ? - u0- dRSTasAdharmyavatnA ne prakAra cheH sAmAnyadRSTa bhane vizeSadRSTa pra0 - sAmAnyadRSTa e zuM ? u0- sAmAnyaSTa A che:-jema eka puruSa tema ghaNA puruSa. jema ghaNA kApaNa jaina paNA puruSa roga eka puruSa jeva eka kAryapaNa te kArSIpaNa tema eka kArSIpaNa te sAmAnyadRSTa. - pra0 - vizeSadRSTa e ? u0- vizeSadRSTa A che:--jema koi puruSa ghaNA puruSonI bacce potAmA oLakhitAne oLakhI le A te puruSa. ghaNA kArSApaNo vace pUrve joelA kApaNa oLakha ApaNa majA prahaNa thAya che:-- atItakAlagrahaNa, vartamAnakAlagrahaNa ane anAgatakAlagrahaNa. pra0 atItANa e u0- atItakAramaNa eTale pAsI bharelA banane anAja bhI jamInane ane pANIthI bharelA kuMDa, sarovara, nadI, vAva ane taLAvone jone emavAyAdI-kAmaga - pratyutpannakAlamaddaNa e zuM ?. pra0 tama jAgAti pazyati yathA bhagavan kelI 1. chAvA caramaniyA jAnAti pazyati caraka vA yathA antakareNa vA, AlApakastathA carama karmaNA'pi apariziSTo jJAtavyaH -- anu0 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 4. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 26. pra0-kevalI NaM bhaMte ! pIyaM maNaM vA, vaI vA 26. pra0---he bhagavan ! kevalI manuSya, prakRSTa manane vA, dhAreja ? prakRSTa vacanane dhAraNa kare? 26. u0-haMtA, dhAreja. 26. u0-hA, dhAraNa kare. u.-paDappaNNakAlagaNaM-sAI goyaraggagayaM vicchaDiapaurabhattapANaM u0-pratyutpanakAlagrahaNa eTale sAdhunI gocarImA AvelA vistRta-prapAsittA teNaM sAhijai, jahA-subhikkhe vaTTai, se taM paDuppaNNakAlagaharNa. cura-annapAnane joine ema kahevAya ke-subhikSa varte che-te pratyutpannakAlagrahaNa, pra0-se kiM taM aNAgayakAlagaNa? pra0-anAgatakAlagrahaNa e zu? u0-aNAgayakAlagaNa u0-anAgatakAlagrahaNa eTale vAdaLAnuM nirmaLapaNuM, kALA parvato, anbhassa nimmalattaM kasiNA ya girI savijaA mehA, vijaLIvALA megho, meghano gagaDATa, vAyubhramaNa ane rAtI tathA cikaNI thaNioM vAubhAmo saMjhA rattA paNiddhA ya. saMdhyA, vAruNa, mAheMdra ke bIjo koi prazasta utpAta joine. ema kahevAya vAruNa vA mahiMdaM vA aNNayaraM vA pasatthaM uppAyaM pAsittA teNaM sAhijai, ke-varasAda sAro thaze-te anAgatakAlagrahaNa. etraNe prahaNo viparItarIte mahA-suvuDhI bhavissai-se taM aNAgayakAlagahaNaM. eesiM ceva vivajjAse ti. paNa thAya che. e praNe viparIta prahaNonAM nAma pUrvanI jevA je che.. viha gahaNaM bhavai. taM-jahA-atIyakA paDuppaNNakA0 aNAgayakA0, -pra0-se kiM taM atIyakAlagaNa? pra0--viparIta atItakAlagrahaNa e zuM ? u.-atIyakA nittiNAI vaNANi, anippaNNasassa vA meiNiM, u0-tRNa vinAnAM vano, anAja vinAnI jamIna ane pANI vinAnAmukkANi a kuMDa-sara-naI-dIhia-taDAgAI pAsittA teNaM sAhijjada, jahA- sUkAM-kuMDa, sarovara, nadI, vAva ane taLAva vigerene joine ema kahevAya kuvuDhI AsI-se taM atIyakAlagahaNaM. ke-pUrve varasAda na hato-te atItakAlaviparItagrahaNa. pra.-se ki taM paDuppaNNakAlagaNaM ? pra0--viparIta vartamAna kAlagrahaNa e zuM? u0-paDupara0 sAhuM goyararagagayaM bhikkhaM alabhamANa pAsittA teNaM u0-sAdhunI gocarImA bhikSA nahIM maLatI joIne ema kahevAya ke, sAhijjai, jahA dubhikkhe vai-se taM paDupa0. dukALa varte che. te viparIta vartamAnakAlagrahaNa, pra0-se kiM taM aNAgayakAlagaNaM ? pra0--viparIta anAgata kAlagrahaNa e zuM ? .. u0-aNAgaya0 u.-dizAo dhUma jevI jaNAya, saMvRta medinI apratibaddha (1) jaNAya, dhUmAyaMti disAo saMviameiNI apaDibaddhA, naiRtanA vAyuo jaNAya to kuvRSTinA nizAna che. ghAyA neraiyA khalu kuhimevaM niveyaMti. aggeyaM vA, vAyavyaM vA aNNayaraM vA appasastha-uppArya pAsittA teNaM agmikhUNanA, vAyavyakhUNanA ke bIjA koI aprazasta utpAtane joine sAhijjai, jahA-kuTTI bhavissai-se taM aNAgayakAlagahaNaM-se taM visesa- ema kahevAya ke, dukALa thaze-te viparIta anAgata kAlagrahaNa-te vizeSadihra-se taMdiisAhammavaM-se taM aNumANe. dRSTa-te dRSTasAdharmyavat-e rIte anumAnanI pUrI vyAkhyA che. pra0-se kiM taM uvamme ? pra0-upamA e zu? u0-uvamme duvihe paNNatte, taM jahA-sAhammocaNIe a, vehammo. u0-upamA be prakAranI chaH sAdharmyathI thatI upamA ane vaidhayethI vaNIe a. thatI upamA. ___pra0-se kiM taM sAhAnaNIe ? pra0-sAdharmyathI thatI upamA-e zuM! u0-sAhammovaNIe tivihe paNNatte, taM jahA-vicisAhammovaNIe, u0-sAdharmyathI thatI upamA traNa prakAranI che:-kiMcitsAdharmyathIthatI, pAyasAhammovaNIe, sabajJAhammovaNIe. prAyaH sAdharmyathI thatI ane sarva sAdharmyathI thatI.. pra0-se kiM taM kiMcisAhammovaNIe ? pra-kiMcitasAdharmyathI thatI upamA e zuM ? u0-kiMcisAhammovaNIe-jahA maMdaro tahA sarisavo, jahA sarisavo u.-kiMcit sAdhayethI thatI upamA A cha:-jema maMdara tema-sarasava tahA maMdaro. jahA samuddo tahA goppayaM, jahA goppayaM tahA samuho. jahA ane jema sarasava tema maMdara. jema samudra tema khAbodhiyuM ane jema khAbobhAiyo tahA khajjoto, jahA khajjoto tahA Aico. jahA caMdo tahA kumudo, ciyuM tema samudra. jema sUrya tema khajUo ane, jema khajUo tema sUrya. jaima jahA kumudho tahA caMdo-se taM kiMcisAhammovaNIe. caMdra tema kumuda ane jema kumuda tema caMdra-e badhI upamA kiMcit sAtha HthI thaelI che. ..pra0-se kiM taM pAyasAhammovaNIe ? pra0-prAyaH sAdharmyathI thatI upamA e. zuM? ___u0-pAyasAhammovaNIe-jahA go tahA gavao, jahA gavao tahA u0-prAyaH sAdharmyathI thatI upamA A che:-jema gAya tema.gavaya go-se taM pAyasAhammo0. ane jema gavaya tema gAya-te prAyaH sAdharmyathI thatI upamA. pra0-se ki taM savvasAhammovaNIe ? . pra.-sarva sAdharmyathI thatI upamA e zuM? u.-sabvasAhamme uvamme natthi, tahAvi teNeva tassovammaM kIrai. u.-sarva sAdharmyamAM upamA nathI-temAM te vaDe ja tenI umA jahA arihaMtehiM arihaMtasarisaM kayaM. cakavaTTiNA cakavaTTisarisaM kayaM. bala- apAya che. jema ke-arihaMtoe arihaMta jevaM karyu. cakravartieM cakravarti jevaM deveNa baladevasarisaM kayaM. vAsudeveNa vAsudevasarisaM kayaM. sAhuNA sAhusa- kayu. baladeve baladeva jevU karyu. vAsudeve vAsudeva jevU kayu. sAdhue sAdhu risaM kayaM-se taM sabvasAhamme-se taM sAhammovaNIe. jevaM kaSu. te sarva sAdhaya-te sarva sAdharmyathI thatI upamA. 'pra0-se kiM taM vehammovaNIe ? pra0-vaidhaya'thI thatI upamA e zuM ? u.-vehammovaNIe tivihe paNatte, taM jahA-kiMcinehamme, pAyavehamme, u0--vaidhaya'thI thatI upamA traNa prakAranI che:-kiMcit vaidhaya'thI yatI savvavehamme. upamA, prAyaH vaidhaya'thI thatI upamA ane sarva vaidhamyaithI thatI upamA. pra0 kiM taM kiMcivehanma ! pra0--kiMcit vaidhaya'thI patI upagA e zaM? 1. mUlacchAyAH-kevalI bhagavan ! praNItaM mano kAvA dhArayet ? hanta, dhArayet :-anu. . Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe-- zataka 5.-udezaka 4. 27. Jo-jehA NaM bhaMte ! kevalI pIya maNaM vA, vaI vA 27. pra0--he bhagavan ! kevalI manuSya, je prakRSTa manane dhAreja taM gaM vemANiyA devA jANati, pAsAMta ? vA, prakRSTa vacanane dhAraNa kare che tene vaimAnika devo jANe che. jUe che ? 27. u.-goyamA ! atthegatiyA jANati, pAsaMti; a- 27. u0--he gautama | keTalAko jANe che, ja gatiyAM Na jANaMti, Na pAsaMti. keTalako nathI jANatA, nathI jotA. 28. pra0-se keNadveNaM jAva-na pAsaMti ? 28. pra0--te kevI rIte yAvat-nathI jotA ? 28. u0-goyamAM! vemANiyA duvihA paNNattA, taM 28. u0--he gautama ! vaimAnika devo be prakAranA kahyA 'jahA:-mAimicchAdiMDIuvavanagA ya, amAIsammadiTTIuvavanagA che, te jemake: mAyimithyAdRSTipaNe utpanna thayelA ane amAyisa 'ya; tatva NaM je te mAimicchAdivIuvavanagA te na yANaMti, na myagdRSTipaNe utpanna thayelA, teomAM je mAyimithyAdRSTipaNe utpanna pAsati tattha NaM je te amAIsammadiTTIuvavanagA te NaM jANaMti, thayelA che teo nathI jANatA, nathI jotA ane jeo amAyI pAsaMti. [se keNadveNaM evaM buccaya--amAIsammadivI jAva-pAsaMti? samyagdRSTipage utpanna thayelA che teo jANe che-jUe che. goyamA ! amAyIsammadihI duvih| pannattA,-anaMtarovavanagA ya, [amAyI samyagdRSTi yAvat-jUe che' tema kahevArnu zu kAraNa? paraMparovavanagA ya; tattha NaM aNaMtarovanagA na jANata, paraMparo- he gautama! ama.yI samyagdRSTi devo be prakAranA kahelA che, te vavanagA jANaMti. se keNadveNaM bhaMte / evaM vacai-paraMparokvanagA jemake anaMtaropanaka ane paraMparopapannaka. temA je anantaropapannaka jAva-jANaMti ? goyamA ! paraMparokvanagA davihA pannatA:-pajja- che teo nathI jANatA ane jeo paraMparopapannaka che teo jANe che. tagA. ya, apajattagA ya: pajjattA jANaMti, apajjacA na he bhagavan ! 'paraMparopapatraka devo yAvat-jae che' tema jANaMti.] evaM aNaMtara-paraMpara-pajjattA-jattA ya; uvauttA aNuSa- kahava jattA-jattA ya. uvauttA aNava- kahebAno zo artha ? uttA: tattha -je te uvauttA te jANati. pAsatiH se teNadeNaM he gautama ! paraMgaropapannaka devo ve prakAranA kahelA le. te taM ceva. jemake; paryApta ane aparyApta. temA jeo paryApto che teo jANe che ane aparyApto nathI jANatA. ] e pramANe anantara utpanna thayelA, paraMparAe utpanna thayelA, paryAptarUpe utpanna thayelA, aparyAptarUpe utpanna thayelA, upayogabALA, anupayukta-upayoga vinAnA, e prakAranA vaimAnika devo che, temA je upayogavALA-sAvadhAnatAvALA-che teo jANe che, mATe te hetuthI te ja-keTalAka jANe che ane keTalApha nathI jANatA. 0-- kiMcivehamme-jahA sAmalero na tahA bAhulero, jahA bAhulero na u-kiMcit vaidhayaMthI thatI upamA A che:-jema zAbaleya che tema tahA sAmalero-se taM kiMcivehamme. bAhuleya nathI ane jema bAhuleya che tema zAbaleya nathI. pra.-se kiM taM pAyavehamme ? pra-prAyaH vaidhaya'thI thatI upamA e guM? u0-pAyavehamme-jahA vAyaso na tahA pAyaso, jahA pAyaso na tahA u0-prAyaH vaidhaya'thI thatI upanA A che:-jema vAyasa che tema pAyasa ghAyaso-se taM pAyavehamme. nathI, jema pAyasa che tema vAyasa nathI-te prAyaH vaidhaya'thI thatI upamA. 40-se kiM taM savvavehamme ! pra--sarva vaidhaHthI thatI upamA e zuM? u-savvavehamme uvamme nasthi, tahA vi teNeSa tassovamma kIrai-jahA u0- sarva vaidhaya'thI thatI upamAmA upamA nathI. to paNa tenI sAthe jIeNaM NIaMsarisaM kayaM, dAseNaM dAsasarisaM kayaM, kAkeNa kAkasarisaM kayaM, tenI upamA apAya che. jema-nIce nIca jevU kayu, dAse dAsa jetuM karya, sANeNa sANasarisaM kayaM, pANeNaM pANasa risaM kayaM-se taM savvavehamme-se taM kAgaDe kAgaDA jeyuM kayu, kUtare kUtarA jevU kayu, caMDALe caMDALa jevu kayuvehammovaNIe-se taM uvamme. te sarvadhArtha-te sarva vaidhaya'thI thatI upamA-te upamA, pra:-se ki taM Agame ? pra0-Agama e zuM ? u.-Agame duvihe paNNate, taM jahA-loie a, louttarie a. u.-Agama ke prakArano kahelo chaH -lA kika ane lokottara. loie x jahA-bhArahaM, rAmAyaNaM, jAva cattAri veA saMgovaMgA. lA kika-bhArata, rAmAyaNa yAvat-aMgopAMgasahita cAra veda. louttarie 4 jahA~-duvAlasaMgaM gaNipiDagaM-AyAro jAva dihivAox lokottara-dvAdazAMga gaNipiTaka-AcAra aMga yAvat-dRSTivAda-te jJAnase taM maNi guNappamANe. guNapramANa. (pramANanI dhyAkhyA purI..):-anu0 5. mUla chAyAH-yathA bhagavan / kevalI praNItaM mano vA, vaco vA dhArayet tad vaimAnikAH devAH jAnanti, pazyanti ? gautama ! assyekakAH mAnanti, pazyanti; astyekakA na jAnanti, na pazyanti. tat kenArthena yAvat-na pazyanti ? gautama!. vaimAnikA: devAH dvividhAH prajJaptAH, tadyathAHmAyimibhyAdRSTayupapannakAzca, amAyisamyagdRSTayupapannakAzca; tatra ye te mAthimithyAdRSTathupapatrakAste na jAnanti, na pazyanti: tatra ye te amAyisamyagrahapazupapana koste 'jonanti, pazyanti. [ tat kenArthena evam ucyate amAyisamyagdRSTayo yAvat-pazyanti ? gaiAtama ! amAyisamyagdRSTayo dividhAHprajJaptAH-anantaropapannakAca, paraMparopapannakAtha; tatra anantaropapanakoH na jAnanti, paraMparopanakA jAnanti, tat kenAna bhagavan ! evam ucyateH* paraMparopapasa cAvat-jAnanti ? gautama ! paraMparopapatrakAH dvividhAH prajJatA:-paryAptakAcAca paryAptAH jAnanti, aparyAptAH na jAnanti; evam anantara-paraMpara paryAptA-'paryAptAzca, upayuktAH, anupayuktAH tatra ye ve upayuktAste jo..., pazyanti. tat tenArthena tavaH-- anu0, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 4. bhagavatsudharmasvAmibhaNAMta bhagavatIsUtra. 29. pra0--pabhU NaM bhaMte ! aNuttarovavAiyA devA tatthagayA 29. pra0--he bhagavan ! anuttaravimAnamA utpanna thayelA caiva samANA ihagaeNaM kevaliNA saddhiM AlAvaM vA, saMlAvaM vA devo tyAM ja rahyA chatA, ahiM rahelA kevalI sAthe AlApa, karettae ? saMlApa karavAne samartha che ? 29. u0--haMtA, pabhU. 29. u0--hA, samartha che. 30. pra0--se keNadveNaM jAva-pabhU NaM aNuttarovavAiyA 30. pra0--te kyA hetuthI yAvat-anuttaravimAnanA devo daMvA, jAva-karettae ? yAvat-karavA samartha che ? 30. u0-goyamA ! jaMNaM aNuttarovavAiyA devA tatthagayA 30. u0--he gautama ! tyAM ja-potAne sthAnake rahelA jaceva samANA aDha vA, heuM vA, pasiNaM vA, kAraNaM vA, vAgaraNaM anuttara vimAnanA devo je arthane, hetune, praznane, kAraNane vA vA pucchaMti, taMNaM ihagae kevalI ahaM vA, jAva-vAgaraNaM vA vyAkaraNane pUche che teno-te arthano, hetuno yAvat-vyAkaraNano' vAgarei; se teNaTeNaM0. uttara ahiM rahelo kevalI Ape che, te hetuthI, 31. pra0--jaM NaM bhaMte ! ihagae ceva kevalI advaM vA 31. pra0--he bhagavan ! ahiM rahelo kevalI arthano yAvatjAva-vAgarei taM NaM aNuttarokvAiyA devA tatthagayA ceva samANA je uttara Ape te uttarane tyAM rahelA ja anuttara vimAnanA jANaMti, pAsaMti ? devo jANe, jUe ? 31. u0--haMtA, jANaMti, pAsaMti. . 31. u0--hA, jANe, jUe. ___32. pra0-se keNadveNaM jAva-pAsaMti ? ____32. pra0-te kyA hetuthI yAvat-jUe ? 32. u0 - goyamA ! tesi NaM devANaM aNaMtAo maNodabava- 32. u0-he gautama ! te devone anaMtI manodayavargaNAo' . ggaNAo laddhAo, pattAo, abhisamannAgayAo bhavati. se teNa- labdha che, prApta che, vizeSe jJAta hoya che te hetuthI ahiM rahelo. deNaM jaM NaM ihagae kevalI jAva-pAsaMti -tti. kevalI je kahe che tene teo ( jANe che) yAvat-jUe che. 33. pra0--aNuttarovavAiyA gaM bhaMte ! devA kiM udina- 33. pra0--he bhagavan ! anuttaravimAnanA devo zaM udIrNamohA, uvasaMtamohA, khINamohA ? ____ mohavALA che, upazAMtamohavALA che ke kSINamohavALA che ? 33. u0-goyamA ! no udinamohA, uvasaMtamohA, No 33. u0--he gautama! udIrNamohavALA nathI, kSINamohavALA khINamohA. nathI paNa upazAMtamohavALA che. 34. pra.-kevalI NaM maMte ! AyANehiM jANai, pAsai ? 34. pra. he bhagavan ! kevalI manuSya AdAno-indriyo vaDe jANe, jUe ? 34. u0-goyamA ! no tiNaDe samaDhe. 34. u0--he gautama ! te artha samartha nathI. 35. pra0-se keNadveNaM jAva-kevalI NaM AyANehiM na 35. pra0--te kyA hetuthI yAvat-kevalI indriyovaDe jANai, na pAsai ? jANato nathI, joto nathI? 35. u0-goyamA ! kevalI NaM purathimeNaM miyaM pi jANai, 35 u0-he gautama ! kevalI pUrva dizAmAM mita paNa amiyaM pi jANai, jAva-nivvuDe daMsaNe kevalissa se teNaTeNaM. jANe cha, amita paNa jANe che yAvat-kevalinuM darzana, AvaraNa rahita che, mATe te hetuthI te indriyovaDe jANato ke joto nathI. 36. pra0-kevalI NaM bhaMte ! asi samayaMsi jes AgAsa- 36. pra0---he bhagavan ! kevalI, A samayamA je AkAzapadesesu hatthaM vA, pAyaM vA, bAhaM vA, aruM vA ogAhittA NaM pradezomA hAthane, pagane, bAhune ane Urune avagAhI rahe, ane nayA 1. mUlacchAyA:-prabhuH bhagavan ! anuttaraupapAtikAH devAstatragatAzcaiva santaH ihagatena kevalinA sArdham AlApaM vA, saMlApaM vA kartum ! hanta, prabhuH, tat kenArthena yAvat-prabhuH anuttaropapAtikAH devAH yAvat-kartum ? gautama ! yad anuttarIpapAtikA : devAstavagatAzcaiva santo'rtha vA, hetuM / vA, praznaM vA, kAraNaM vA, vyAkaraNaM vA pRcchanti, tad ihagataH kevalI artha vA, yAvat-vyAkaraNaM vA vyAkaroti; tat tenArthana. yadU bhagavan / ihagatazcaiva kevalI artha vA, yAvat-vyAkaroti, tad anuttaraupapAtikA devAstatragatAcava santo jAnanti, pazyanti ? hanta, jAnanti, pazyanti. tat ' kenArthena yAvat-pazyanti ? gItama! teSAM devAnAm anantA: manodravyavargaNA labdhAH, prAptAH, abhisamanvAgatA bhavanti tat tenArthena yad ihagataH kevalI yAvat-pazyanti-iti. anuttaropapAtikA bhagavan ! devAH kim udIrNamohAH, upazAntamohAH, kSINamohAH ? gaiAtama ! no udIrNamohAH -upazAntamokSaH, 'no kSINamohA:. kevalI bhagavan ! AdAnaH jAnAti, pazyati! gautama ! nA'yam-arthaH samarthaH tat kenArdhana yAvat- kevalI AdAnairna jAnAti ne. pazyati ? gautama ! kevalI pArastyena mitam api jAnAti, amitam api jAnAti, yAvad-nivRtaM darzanaM kevalinastat tenArthana. kevalI bhagavan / bhasin samIH yeSu bhAkArApradezeSu hastaM vA, pAdaM vA, bAhuM vA, UraM vA, avagAmaH-anu0 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka ciTThati; pa NaM kevalI seyakAlasi vi, tesa ceva AgAsapaeses je samayamAM rahe te pachInA-bhaviSyakALanA-samayamAM te ja hatthaM vA, jAva-ogAhitA NaM ciTTittae ? / AkAzapradezomA hAthane yAvat-avagAhIne rahevA kevaLI samartha che ? 36. u0--goyamA ! No tigaDe samaDhe. 36. u0-he gautama ! A artha samartha nathI.. 37. pra--se keNadveNaM bhaMte ! 'jAva-ogAhittA NaM 37. pra0--he bhagavan ! te kyA hetuthI, yAvat-kevalI A cidvittae? samayamA je AkAzapradezomAM yAvata-rahe che pachInA-bhaviSyakALanA -samayamA e ja AkAzapradezomAM kevaLI hAthane yAvat-avagAhI rahevA samartha nathI? 37. u0-goyamA! kevalissa NaM vIriya-sajoga-saddavvayAe 37. u0--he gautama! kevaline vIryapradhAna yogavADhaM jIva calAiM uvakaraNAI bhavaMti, calovakaraNadvayAe ya NaM kevalI assi dravya hovAthI tenA hastavagere upakaraNo-aMgo-cala hoya che ane * samayaMsi jesu AgAsapaesesu hatthaM vA, jAva-ciTThati; No NaM * hastavagere aMgo cala hovAthI cAlu samayamA je AkAza pradezomAM pabhU kevalI seyakAlaMsi vi tesu ceva jAva-cihittae, se teNadveNaM hAthane yAvat avagAhI rahe che, e ja AkAza pradezomA cAlujAva-yuccai-kevalI NaM asisa samayaMsi jesu AgAsapadesesu samaya pachInA bhaviSyakALanA samayamAM kevalI hAtha vagerene avajAva-ciTThati No NaM pabhU kevalI seyakAlAsa vi tesu ceva A- -- gAhI yAvat rahevA samartha nathI. mATe te hetuthI ema kA che ke, gAsapadesesu hatthaM vA, jAva--cidvittae. kevalI A samayamAM yAvat-rahevA samartha nathI. 7. kevali-chamasthasya vaktavyatAprastAve eva idam AhaH- kevalI NaM' ityAdi. yathA kevalI jAnAti tathA chadmastho na jAnAti, kathaMcit punarjAnAti ityapi-ityetadeva darzayannAhaH- socA' ityAdi. 'kevalissa' tti kevalino jinasya ayam antakaro bhaviSyati' ityAdi vacanaM zrutvA jAnAtIti, kevalisAvaMgassa va 'tti jinasya samIpe yaH zravaNArthI san zRNoti tadvAkyAni-asau kevalizrAvakaH-tasya vacanaM zrutvA jAnAti. sa hi kila jinasamIpe vAkyAntarANi zRNvan 'ayamantakaro bhaviSyati' ityAdikamapi vAkyaM zRNuyAd , tatazca tadvacanazrayaNAda jAnAti iti. 'kevAlAsagassava' ti kevalinam upAste yaH zravaNA'nAkAkSI, tadupAsanamAtraparaH san asau kevalyupAsakaH-tasya vacaH zrutvA jAnAti, bhAvanA prAyaH prAgavat, 'tappakkhiyassa va' tti kevalipAkSikasya svayaMbuddhasya ityarthaH. iha ca zrutveti vacanena prakIrNakaM vacanamAtraM jJAnanimittatayA'vaseyam , na tu AgamarUpam , tasya pramANagrahaNena grahISyamANatvAd iti. 'pamANe 'tti pramIyate yenA'rthastat pramANam , pramitiA pramANam. 'paJcakkhe 'tti akSaM jIvam , akSANi ca indriyANi prati gataM pratyakSam . ' aNumANe ' ti anu-liGgagrahaNa-saMbandhasmaraNAdeH pazcAt-mIyate'nena ityanumAnam, ' ovamme ' tti upamIyate sadRzatayA gRhyate vastu anayA ityupamA, saiva aupamyam, 'Agame ' tti Agacchati gurupAraMparyeNa ityAgamaH, eSAM svarUpaM zAstralAghavArtham atidezata AhaH-' jahA' ityAdi. evaM caitatsvarUpam-dvividhaM pratyakSam-indriyanoindriyabhedAt. tatra indriyapratyakSaM paJcadhAH-zrotrAdi-indriyabhedAt . noindriyapratyakSaM tridhAH-avadhi-AdibhedAd iti. trividham anumAnam:-pUrvavat , zeSavat ,. dRSTasAdharmyavacceti. tatra pUrvavat:-pUrvopalabdhA'sAdhAraNalakSaNAd mAtrAdipramAtuH putrAdiparijJAnam . zeSavat:-yat kAryAdiliGgAt parokSArthajJAnam , yathA:- mayUro'tra, kekAyitAd iti. dRSTasAdharmyavat:-yathA ekasya kArSApaNAderdarzanAd anye'pi evaMvidhA eva iti pratipattiH-ityAdi. aupamyam:-yathA gaurgavayastathA-ityAdi. Agamastu dvidhAH-laukika-lokottarabhedAt. trividho vAH-sUtrA-'rtho-bhayabhedAt. anyathA vA tridhAH-AtmAgamA-'nantarAgama-paraMparAgamabhedAt. tatrA''tmAgamAdayo'rthataH krameNa jina-gaNadhara-tacchiSyA'pekSayA draSTavyAH, sUtratastu gaNadhara-tacchiSya-praziSyA'pekSayA iti. etasya prakaraNasya sImAM kurvannAhaH-' jAva'ityAdi. ' teNa paraM' ti gaNadharaziSyANAM sUtrato'nantarAgamaH, arthatastu paraMparAgamaH; tataH paraM praziSyANAm ityarthaH kevalI-taraprastAve eva idam aparamAha:-' kevalI NaM' ityAdi. caramakarma yacchalezIcaramasamaye'nubhUyate, caramanirjarA tu yat tato'nantarasamaye jIvapradezebhyaH parizadati-iti. 'paNIyaM ' ti praNItaM zubhatayA prakRSTam, 'dhAreja ' tti dhArayed vyApArayed ityarthaH. evaM ' aNaMtara' ityAdi. asyA'yamarthaH-yathA vaimAnikA dvividhA uktAH, mAyimithyAdRSTInAM ca jJAnaniSedhaH, evam amAyisamyagradRSTayo'nantaropapannaka-paraMparopapannakabhedena dvidhA vAcyAH-anantaropapannakAnAM ca jJAnaniSedhaH, tathA paraMparopapatrakA api paryAptakA-'paryAptakabhedena dvidhA vAcyAH. aparyAptakAnAM ca jJAnaniSedhaH, tathA paryAptakA upayuktA'nupayuktabhedena dvidhA vAcyAH. anupayuktAnAM ca jJAnaniSedhazca 1. mUlacchAyA:-tiSThati, prabhuH kevalI edhyatkAle'pi teSu catra AkAzapradezeSu hastaM vA, yAvat-avagAhya sthAtum ? gotama ! nA'yam arthaH samarthaH. tat kenArthena bhagavan ! yAvat-avagAhya sthAtum ? gautama ! kevalino vIryasayogasadvyatayA calAni upakaraNAni bhavanti, calopakaraNArthatayA ca kevalI asmin samaye yeSu AkAzapradezeSu hastaM vA, yAvat-tiSThati no prabhuH kevalI edhyatkAle'pi teSu eva yAvat-sthAtum, tat tenAthana yAvat-ucyate-kevalI asmin samaye yeSu AkAzapradezeSu yAvat-tiSThati no prabhuH kevalI eNyakAle'pi teSu evaM AkAzapradezeSu hastaM vA cAvada-sthAtuma:-anu0 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 4. bhagavatsudharmasvAmibhaNIta bhagavatIsUtra. iti. vAcanAntare tu idaM sUtraM sAkSAdeva upalabhyate iti. 'AlAvaM va' tti sakRjalpam. 'saMlAvaM vatti muhurmuhulya mAnasikameva iti. 'laddhAo' ti tadavadherviSayabhAvaM gatAH. 'pattAo' tti tadavadhinA sAmAnyata: prAptAH paricchinnA iyarthaH. ' abhisamaNNAgayAo' tti vizeSataH paricchinnAH, yatasteSAm avadhijJAnaM saMbhinnalokanADI viSayam , yacca lokanADIgrAhakaM tada manovargaNAgrAhakaM bhavatyeva, yato yo'pi lokasaMkhyeyabhAgaviSayo'vadhiH so'pi manodravyagrAhI, yaH puna: saMbhinnalokanADIviSayo'sau kathaM manodravyagrAhI na bhaviSyati ? idhyate ca lokasaMkhyeyabhAgA'vadhermanodravyagrAhitvam, yadAha:-" saMkhejamaNodavve bhAgo logapaliyassa boddhavvo" ti. anuttarasurAdhikArAd idamAhaH- aNuttarA-' ityAdi. 'udiNNamoha' tti utkaTavedamohanIyA:. 'usaMtamoha ' ti anutkaTavedamohanIyAH-paricAraNAyAH kathaMcidapyabhAvAt , natu sarvathA upazAntamohAH, upazamazreNesteSAmabhAvAta. 'no sINamoha / ti kSapakazreNyA abhAvAda iti. pUrvatanasUtre kevalyadhikArAda idamAhaH- kevalI' ityAdi. ' AyANahiM, tti AdIyate gRhyate'rtha ebhiriti AdAnAni indriyANi tana jAnAti phevalitvAt. 'asti samayasi' tti asmin vartamAne samaye. ' ogAhittA NaM' tti avagAhya Akramya. 'seyakAlaMsi vi ' ti eSyatkAle'pi. "vIriyasajogasaddavbayAe ' viIryamvIryA'ntarAyakSayaprabhavazaktiH, tabadhAna sayogam-mAnasAdivyApArayuktam , yat sada vidyamAnaM dravya jIvadravyaM tat tathA-vIryasadbhAve'pi jIvadravyasya yogAd vinA calanaM na syAda iti-sayogazabdena sadravyaM vizeSitam , 'sad' iti vizepaNaM ca-tasya sadA sattA'vadhAraNArtham. athavA sva AtmA, tadrUpaM dravyaM svadravyam, tataH karmadhArayaH, athavA vIryapradhAnaH sayogo yogavAn vIyesayogaH, sa cAsau sadravyazca manaHprabhRtirvagaNAyukto vIryasayoga-sadravyaH-tasya bhAvastattA tayA hetubhUtayA, 'calAI' tti asthirANi, 'uvakaraNAI' ti aGgAni. 'calovagaraNavayAe ya' ti calopakaraNalakSaNo yo'rthastabhAvazcalopakaraNArthatA-tayA. ca zabdaH punararthaH. 7. kevalinI ane chadmasthanI vaktavyatAnA prastAvamA ja A [kevalI '] ityAdi sUtra kahe che ane je prakAre kevalI jANe che te prakAre chadmastha jANato nathI to paNa kAMika rIte jANe cha, e vAtane darzAvatAM sUtrakAra [ ' socA '] ityAdi sUtra kahe che. [ 'kevalissa va' ti] kevalinI-jinanI-pAsethI A aMtakara thaze' ityAdi vacana sAMbhaLIne jANe che. [ 'kevalisAvagassa va ' tti ] sAMbhaLavAno arthI banA thaMi jinanI pAse tenA vAkyone je sAMbhaLe te kevalizrAvaka ' tenuM vacana sAMbhaLIne jANe. kAraNa ke, te kevalizrAvaka jinanI pAse bIjAM aneka vAkyo sAMbhaLato A-amuka manuSya-aMtakara thaze' ityAdi vAkya paMNa sAMbhaLe ane tethI te-kevalizrAvaka-nA vacanane sAMbhaLIne jANe. ['kevaliuvAsagassa va 'tti ] sAMbhaLavAnI icchA vinAno mAtra kevalinI upAsanAmAM tatpara thaI je kevaline upAse te 'kevalyupAsaka 'tenuM kevali-upAsaka vacana sAMbhaLIne jANe che. prAyaH bhAvanA pUrva paMThe jANavI. [ tatpakkhiyassa va ' tti ] kevalinA pakSanA manuSyanu-svayaMbuddhanu. ahiM ' zrutvA' svara eTale sAMbhaLIne arthAt te zravaNa, jJAna-jANavA-tuM nimitta hovAthI mAtra sAdhAraNa vacanarUpa che, paNa te 'vacana Agama pramANarUpa nathI, kAraNa, 'Agama pramANarUpa vacana viSe to have pachI pramANanA bhedo Avaze temAM kahevAnuM che. [pamANe ' ti] jenAthI artha-padArtha-jANI zakAya pramANa, te pramANa athavA ' jANavU ' te pramANa. [ 'paJcakkhe' tti ] jIva pratye gayakheM eTale jIva mAthe sIdho saMbaMdha dharAvatuM ane indriyo pratye gayelaM pratyakSa. eTale indriyo dvArA jIva sAthe saMbaMdha dharAvatuM te pratyakSa arthAt akSa-jIva, indriyonI sahAya vinA ja jIvane je jJAna thAya te pratyakSa ane akSa-indriyo, indriyonI sahAyatA vaDe ja jIvane je jJAna thAya te paNa pratyakSa. [ ' aNumANe ' ni] anu eTale hetuneM grahaNa ane saMbandhavyApti-nuM smaraNa karyA pachI je vaDe padArthay jJAna thAya te anumAna. [ ovamme ' ti] je vaDe, sarakhAithI padArthanuM grahaNa thAya te upamA ane jA upamA e ja aupamya. [ 'Agame ' tije guruparaMparAe Ave te Agana. e cAre pramANonuM svarUpa, zAstranA lAghava mATe atidezathI-bIjA Agama. zAstranI tulyatA vaDe mULakAra jaNAve che-['jahA' ityAdi.] ane e varUpa A pramANe cheH te cAre pramANomA pratyakSa pramANa ke prakAranuM che, eka bhI eka anuyoga dvAra. indriyapratyakSa ane bIjaM noindriya pratyakSa. temAM' zrotra' vagare pAMca indriyo hobAthI indriya pratyakSa pAMca prakAraceM che, ane noindriyapratyakSaM, tenA' avadhi, manaHparyava ane kevala ' ena traNa bheda hovAthI traNa prakAranu cha. anumAna pramANa traNa prakAraceM che, eka pUrvavat , bIju zeSavat parata ane zrIju dRSTasAdharmyavat. pUrvavat eTale pUrva upalabdha mukhya lakSaNa-nizAna-thI mAtA bagare pramAtRjanane putra vagerenuM je jJAna thAya te pUrvavat ' anumAna kahevAya. zeSavat eTale kArya vagairenI nizAnIothI parokSa padArthanu ja jJAna thAya te ' zeSavat ' anumAna kahevAya. jemake, ahiM kekA kA- sAdhamyavat . yita hovAthI-mayUrano zabda hovAthI-mayUra hovo joie. dRSTasAdharmyavat eTale eka padArthanA svarUpanuM nirIkSaNa karavAthI evA svarUpavALA vIjA padArthoM paNa e prakAranA che ebuM je jJAna te ' dRSTasAdharmyavat ' anumAna kahevAya, jemake, eka kArSApaNa-eMzI ratibhAranA eka, karSa-ne jovAthI kApiNa. enA jevA je bIjA te paNa kArSApaNa kahavAya. jevI gAya che tevo gavaya che' ityAdi jJAna : aupamya' kahevAya. AgamanA laukika ane gavaya. lokottara evA be prakAra che athavA sUtra, artha ane sUtrArtha evA traNa prakAra cha athavA, AtmA''gama, anantarAgama ane paraMparAgama ema bIjI rIte paNa Agama traNa prakArano che. arthanI apekSAe jinane AtmAgana, gaNadharane anaMtarAgama ane gaNadharanA ziSyone paraMparAgama karavAya, sUcanI apekSAe to gaNadharane AtmAgama, gaNadharanA ziSyone anaMtarAgama ane gaNadharanA ziSyanA ziSyone paraMparAgama. ahIM sAkSI tarIke paNAvelA A prakaraNanI hada batAyatA sUtrakAra kahe che ke, [ * jAva' ityAdi. ] [ 'teNa paraM' ti ] sUtrathI gaNadharanA ziSyone anaMtarAgama ane arthathI teone paraMparAgama, tyAra bAda tenA praziSyone-e pATha sudhI. kevalinA ane bIjAnA prastAvamA ja A bIlu-['kevalI '] ityAdi kahe che. je zailezIne chele samaye anubhavAya te caramakarma ane tyAra pachI lagolaganA samaya jIva pradezothI je chuTuM paDe-kharI paDe-te to carama- carama 1.pra. chA0-saMkhyeyamanodravye bhAgA lokapatyasya bodavyaH-anu. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahai zataka 5.-uddezaka 4. carama-nirjarA. nirjarA. ['paNIya' ti ] praNIta-zubhapaNe prakRSTa. [ghAreja' ti] dhAraNa kare-vyApRta kare-[' evaM aNaMtara-' ityAdi] Ano A ardha.che, mAyI amAyI. jema vaimAnika devo be prakAranA kaDA cha, mAyimithyAdRSTione jJAnano niSedha che--teo jANatA nathI. e pramANe amAyisamyagdRSTio, anantaro papannaka ane paraMparopapannaka ema be prakAre kahevA. temAM anantaropapannako nathI jANatA, tathA paryApta ane aparyApta ema be prakAre paraMparopapannakane jANavA, ane temAM aparyApto nathI jANatA, tathA paryApto, upayukta ane anupayukta ema be prakAre kahevA ane temA anupayukto nathI jANatA."bIjI bIjI vAcanA. vAcanAmAM to A arthavALu mULasUtra, mULamAM sAkSAt ja dekhAya che. [ ' AlAvaM va ' ti] eka vAra bolavU e AlApa, [ ' saMlAvaM va ' tti ] AlApa-saMlApa.. vAraMvAra mAnasika bolavU te ja saMlApa. [ 'laddhAo' tti ] tenA avadhinA viSayapaNAne pAmelI-tanA avadhijJAnavaDe jaNAya tevI. [ pattAo' tti ] tenA avadhijJAnabaDe sAmAnyarUpe jANelI. [ 'abhisamaNNAgayAo' tti ] vizeSe karI parichinna-jJAta-thayelI. kAraNa ke, teonA avadhi jJAnano viSaya saMbhinnalokanADI che, ane je avadhijJAna lokanADInuM grahaNa karanAraM hoya che te manovargaNAnuM grAhaka hoya ja che. kemake, je avadhiavadhizAna. jJAnano viSaya lokano saMkhyeya bhAga hoya te avadhijJAna manodravya, grAhaka-jANanAruM-paNa hoya che. to vaLI ja avadhijJAnano viSaya saMbhinna samasta-lokanADI che te avadhijJAna manodravyanuM jANanAeM hoya emAM to kahevU ja zuM ? baLI je avadhijJAnano viSaya lokano saMkhyaya bhAga cha te avadhijJAna manodravyana jANanAruM che, e pramANe iSTa paNa che. kadhu cha je, " lokanA ane palyopamanA saMkhyeya bhAgane jANanAro avadhi manoanuttara sura. dravyano grAhaka-jANanAra-hoya cha, ema jANavU." anuttarasurano adhikAra cAlu hovAthI A-[ 'aNuttarA-' ityAdi ] sUtra kahe che. [' udiNNa moha ' ti] jeone veda mohanIya utkaTa cha, [' uvasaMtamoha ' ti ] koi rIte paNa maithunano sadbhAva na hovAthI taone badamohanIya anutkaTa che, mATe teo upazamela mohavALA che paNa teone upazama zreNI na hovAthI teo sarvathA upazAMtamoha nathI. ['no khIgamoha ' ti] kSapaka valI ane iMdriyo. zreNIno abhAva hovAthI teo kSINamoha nathI. A sUtrathI AgaLanA sUtramA kevalino adhikAra hovAthI A-[ 'kevalI' ityAdi ] sUtra kahe che, [AyANehiM' ti jeo baDe padArthay AdAna-grahaNa-thAya te AdAna-iMdriyo, teovaDe, pote kevalI hovAthI jANatA nathI. [ assiM samayasi' tti ] A vartamAna-cAlu-samayamAM [ 'ogAhittA NaM' ti ] avagAhIne-AkramIne [ 'seyakAlaMsi vi' ti] bhaviSyatkAlamAM paNa. [vIriyasa jogasaddavvayAe 'tti ] vIryAtarAyanA nAzathI utpanna thaelI zakti te vIrya, jamAM vIrya mukhya cha ebuM mAnasa vagere vyApArathI yukta vidyamAna je hI sayoga sadhya, jIva dravya te 'vIryasayoga sad-dravya ' kahevAya, vIryano sadbhAva hoya to paNa yogo-vyApAro-vinA calana na thai zake mATe 'sayoga' zabda vaDe sad-dravyane vizeSita karyu cha ane dravyatuM je sat ' e vizeSaga che te dravyanI sattAnA avadhAraNa mATe che, athavA vIryavAna, mAnasAdi yogayukta AtmarUpa dravya te vIrya sayoga khadravya ' kahevAya, athavA vIryapradhAna yogavALo evo ane mana vagerenI vargaNAyukta te 'vIryasayoga savya '. ___ cara-upakaraNa. kahavAya, tepaNuM te 'vIryasayogasadravyatA' ane tadrUpa hetu vaDe. ['calAI ' ti] asthira. [ ' uvagaraNAI 'ti] aMgo. ['calovagaraNahayAe ya' ti] asthira aMga svarUpa je artha tepaNa arthAt aMgo asthira hovAthI. caudapUrvI. 38. pra.--pabhU NaM. bhaMte ! coddasapuvvI ghaDAo ghaDasahassaM, 38. pra0--he bhagavan ! caudapUrvane jANanAra-zruta kevalI paDAo paDasahassaM, kaDAoM kaDasahassaM, rahAo rahasahassa, manuSya, eka ghaDAmAthI hajAra ghaDAne, eka paTamAthI hajAra paTane, chattAo chattasahassaM, daMDAo daMDasahassaM, abhinivvade'ttA uvadaM- eka sAdarImAMthI hajAra sAdarIone, eka rathamAMthI hajAra rathane, settae? eka chatramAthI hajAra chatrane ane eka daMDamAMthI hajAra daMDane karI dekhADavA samartha che ? 38. u0-haMtA, pabhU. 38. u0--hA, samartha che. 39. pra0-se keNadveNaM pabhU cauddasapuvvI, jAva-uvadasetue? 39. pra0--te kevI rIte, caudapUrvI yAvat-dekhADavA samartha che| 39. uM0--goyamA ! cauddasavvissa NaM aNaMtAI davvAiM 39. u0-he gautama : caudapUrvie, utkarikA bhedavaDe ukkariyAbhaeNaM bhijjamANAI, laddhAiM, pattAiM, abhisamaNNAgayAI bhedAtAM anaMta dravyo grahaNa yogya kayoM che, grayAM che ane te dravyone bhavaMti, se teNadveNaM jAva-uvadaMsettae. ghaTAdirUpe pariNamAyayA paNa AraMbhyAM che, mATe te hetuthI yAvat dekhADavA samartha che. --sevaM bhate / sevaM maMte ! ti. -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe le (ema kahI-yAvat vihare che.) bhagavaMta-ajasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paMcamasaye cauttho uso sammatto. 1. 'ca' zabdano / vaLI' artha cha:-zrIabhaya. 1. mUlacchAyA:-prabhuH bhagavan / caturdazapUrvI ghaTAd ghaTasahasram, paTAt paTasahasram , kaTAt kaThasahasram, rathAt rathasahasram, chatrAt chatrasahasram , daNDAd daNDasahasram abhinirvayaM, upadarzayitum ? hanta, prabhuH. tat kemArthena prabhuH caturdazapUrNa yAvat-upadarzayitum ! gautama ! caturdazapUrviNaH anantAni dravyANi utkarikAmedena gidyagAnAni labbhAni, prANAgi, agirAganyAgavAni bhavanti, tat tenArthena gAya-upadarza gituga, tadevaM bhagavan ! tadevaM bhagavan ! hatiH-anu0 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.deza 4. bhagavatsvAgiNIta bhagavatIsUtra. 191 8. kevalyadhikArAt zrutakevalinam adhikRtsAhaH paDhAo ghaTasahasrAMti ghaTAdU apace nizrAM kRtvA ghaTasahasram , * abhinivaTTettA ' iti yogaH, abhinirvartya vidhAya zrutasamutthalabdhivizeveNa upadarzayituM prabhuriti praznaH ' ukkariyAbheeNaM iha pudgalAnAM bhedaH paJcadhA bhavati - khaNDAdibhedAt tatra khaNDabhedaH - khaNDazo yo bhavati loSTAderivaH pratarabhedaH 'abhrapaTalAnAm iva. cUrNikAme vidyAdicUrNayat anutadikA medaH - aMgaTataTamedavat utkArikA medaH eraNDabIjAnAmiveti tatra utkarikAmedena bhidyamA nAni. ' laddhAI ' ti labdhivizeSAd grahaNaviSayatAM gatAni ' pattAiM ' ti tata eva gRhItAni. ' abhisamaNgAgayAI ti ghaTAdirUpeNa pariNamayitum ArabdhAni tatastaiTasahastrAdi nirvartayati, AhArakazarIravad nirvartya darzayati janAnAm iha cokkarikAmedagrahaNaM tadbhinnAnAmeva dravyANAM vivakSitaghaTAdiniSpAdana sAmarthyamasti -- nA'nyeSAmiti kRtvA - iti. bhagavatkhANi zrIbhagavatI sUtre pate caturtha uddeza ke zrIjagadevasUriviracitaM vivaraNa samAptam 8. kevalinA adhikArathI zruta kevalino adhikAra kahe cheH [' ghaDAo ghaDasahassaM ' ti ] eka ghaDAmAMthI - eka ghaTAne sahAyabhUta ekarmAyI karIne temAMthI hajAra ghaDAne. [' abhinivaTTettA ' ] karI, zrutathI utpanna thayelI eka prakAranI labdhi vaDe dekhADavA samartha che ? e prazna che.[ uriyANaM ti [ ahaM pulokhaMDa yaMgere prakAradhI pAMca prakAranaM bhedana hoya che tega Depha bagerenI peThe TukaDe TukaDArupe ( , 6 " 3 pudgalonA bhedAvAne ' khaMDaneda ' kahe che, abhrapaTalanI peThe pudgalonA bhedAvAne ' pratarabheda ' kahe che, tala vagerenA cUrNanI peThe pudgalonA bhedAvAne khaMDa-prata cUrNikAbheda ' kahe che, kUvAnA kAMThAnI tarADonI peThe pudgalonA bhedAvAne 'anutaTikAbheda ' kahe che, eraDAnA bIjanI peThe puchalonA anutaTikA medAbAne uspherikA bheda kahe che semAM utkarikA bhedavaDe bhedAtAM. [ laDhAI ti ] labdhivizeSa grahaNa karavAne yogya karela. 'paMcAI meda ti] tethI ja a [ abhirAmaNNAgavAI ti ] ghaTAdirUpe pariNamAdavAne AraMbhyAM tethI te vaDe hajAra paTa vagere AhArakazarIranI peThe banAyI mANasone dekhA hai. utkarikA bhedavaDe bhedAelAM dracyo, icchelA ghaTa maMgare padArthoMne niSpAdana karavA samartha che, paNa bIja bhedavaDe bhedAelAM dravyo, iSTakArya karavA samartha nathI mATe ahiM ' utkarikAbheda ' nuM 6 ane grahaNa kartuM che. 6 beDarUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapakhI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro bAhako dAnti zAmayo:- dayAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mAradA cAmuyaH // 1, ahIM jaNAvelA ' utkarikA ' meda viSe prajJApanA sUtranA agyAramA bhASApadagA ( pR0 266 - sa0 ) savistara noMdha A pramANe che: " tesi NaM bhaMte / davvANaM kativihe mee paNNatte ? yomA paMca ne paNa jA mere parame pugliyA maide, aNutaDiyAbhede, ukkariyAbhede. se kiM taM khaMDabhede ? khaMDabhede jaM NaM ayakhaMDANa vA, taukhaMDANa vA, taMbakhaMDANa vA, sIsaDADAvA jAtarUpA vA meve bhavati setaM khaMDabhede. se ki parame paramede jaM NaM vaMsANa vA, vetANa vA nalANaM vA, kadalIrthabhANa vA ambhapaDalA vA, payareNaM mede bhavati-se taM payarabhede. se kiM taM cuNNiyAbhede ? cuNiyA mede jaMNaM tilacuNNANa vA, muggaghuNNANa vA, mAsacuNNANa vA, pippalI cuNNANa vA, mirIyacuNNANa vA, siMgaberacuNNANa vA cuNiyAbhede bhavadase se puNya se kiM taM aNuDiyAbhede ? jaM NaM agaDANa vA, taDAgANa vA, daddANa vA, nadINa vA, vAvINa vA, rohiyA yA DAliyA yA sarAya mA, sarasarAya yA guMjAliyANa saMrapaMtiyANavA, sarasaratiyANa vA aNuDiyA bhede bhavati se naM aNuvide he bhagavante no bheda kelA prakArano ko che ! madanA pAMca prakAra kahAA che. te je ke khaMbheda, pratarameda, cUrNikAmeda, anutaTikAbheda anekada khaMDabheda e loDhAnA kaTakAono, taravAnA kaTakAono, tAMbAnA kaTakAono, sIdhAgA paTakAono, rupAnA kaTAno ane sonAnA kaTakAlonI je khaMDe saMDe bheda te khaMDabheda. pratarabheda e zuM ? vAMsaDAono, netarono, nalono, keLanAM thaDono ane abhrapaTalonoM je pratare pratare bheda-te pratarabheda cUrNikA e rAsanA pUrNano ( pUrNa loTa) gaganA ghUrNano, adanA cUrNano pipalInA cUrNano, marInA cUrNano ane zRMgaberanA cUrNano je bheda-te cUrNikAmeda. anutaTikA bheda eM zuM ? ona gharAbhogI, pahADI nadono pAyo, puSkarapIono sIdhI mono, pAMkI nadIono, sarovarono dareke dareka saronadIono, varono, sarovaranI hArono ane nIkovALI sarovaranI hArono je bheda me Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamarsagrahe zataka 5.-uddezaka 4. se kiM taM ukariyAbhede ? utkarikAmeda e | jaNaM mUsANa vA, maMDUsANa vA, tilasiMgANa vA, muggasiMgANa vA, mUSono, maMDUsono, talanI ziMgono, aDadanI ziMgono bhane eraDAnA mAsasiMgANa vA, eraMDabIyANa vA phUDittA ukkariyAbhede bhavati-se taM bIjono je phUTIne meda thAya che-te utkarikAmeda. ukAriyAmede." - AM prakaraNanI TIkA karato TIkAkAra zrImalayagirijIe ne pramANe saMkSepamA jaNAvyu che te A che: " loDhAnA TukaTAnI peThe je meda che te khaMDa meda, bhojapatranA medanI peThe je meda che te pratarameda, paDelA loTanI peThe je verAha nAya te cUrNikAmeda, zerahInA choyAMnI peThe je meda. che te anutaTikAmeda ane saMcavAnI (1) peThe je meda che te utkari (Ti)kAmeda.":-anu0 Jain Education international Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5,-uddezaka 5. mAtra saMyamathI siddhi thAya ?-prathama zataka caturtha uddezaka. anyatIthikavaktavyatA.-te mithyA.-svamata.-evaMbhUta vedanA.- anevaMbhUta vedanA.-nairayi kAdi-vaimAnika. saMsAramaMDala.-kura karo keTalA ?-sAta.-tIrthakaranI mAtAo.-pitAo.-ziSyAo.-cakravartinI mAtAo.-strIratna.-baladevo.-vAsudevo.-vAsudevanI mA. tAo.-pitAo. pratezatruo vigere.-samavAyasUtra.-bihAra. 1.50--cheumatthe NaM bhaMte ! maNase tIya-maNaMtaM sAsayaM1. pra0--he bhagavan ! chamastha manuSya, bItI gayelA zAzvatA samayaM kevaleNaM saMjameNa? anaMta kALama mAtra saMyamavaDe (siddha thayo ?) 1. 30--jahA paDhamasae cautthuise AlAvagA tahA 1. u0--jema prathama zatakamAM caturtha uddezakamAM AlApaka nayavvA, jAva-alamatthu tti vattavyaM siyA. .kahyA che tema ahiM paNa te AlApaka kahevA yAvata 'alamastu' ema kahevAya ' tyAM sudhI. - 1. anantaroddezake caturdazapUrvavido mahAnubhAvatA uktA. saM ca mahAnubhAvatvAd eva udmastho'pi setsyati-iti kasyA'pyA''zaGkA syAt, atastadapanodAya paJcamoddezakasya idamAdisUtram:-'chaumatthe NaM' ityAdi. 'jahA paDhamasae' ityAdi. tatra ca chadmasthaH AdhotradhikaH, paramAdhovavikazca kevalena saMyamAdinA na sidhyati-ityAdyarthaparaM tAvanne paM yAvad ' utpanna jJAnAdidharaH kevalI alamastu' iti vaktavyaM syAd-iti. yaccedaM pUrvA'dhItamapi ihA'dhItaM tat sambandhavizeSAt . sa punaruddezakapAtanAyAm ukta eveti. 1. AgaLanA uddezakamAM caudapUrvInI mahAnubhAvatA kahI che, ane e mahAnubhAvapaNAthI te cauda pUrvI chadmastha hoya to paNa siddha thaze evI AzaMkA thAya mATe te AzaMkAno parihAra karavA paMcama uddezaka- A-['chaumatthe NaM' ityAdi ] sUtra che. [jahA paDhamasaMe.' prathamazataka. ityAdi.] temAM chadmastha eTale Adhobadhika ane paramAvadhika, 'ekalA saMyamAdivaDe siddha na thAya ' ityAdi artha paratvena te sUtra tyAM ekavAra Aga sudhI levu, jyAM sudhI utpannajJAnAdino dhAraNa karanAra kevalI * alamastu' ema kahevAya.' A vAta ekavAra AgaLa prathama zataMkanA AbI gayuM. cothA uddezakamAM AtrI gai cha to paNa ahIM e vipe pharIne je kayuM che te saMbaMdha vizepathI kayuM che. ane te saMbaMdha 'uddezakanI zaruAtagAMja kahyo. che. anyatIrthiko. 2. pra0-annautthiyA NaM bhaMte ! evaM AikkhaMti, jAva- 2. pra0-he bhagavan ! abhyatIrthiko ema kahe che yAvat prarUpe parUvati sacce pANA, savve bhUA, savve jIvA, savve sattA evaM. che ke, sarva prANa, sarva bhUta, sarva jIva ane sarva sattvo evaMbhUtabhUyaM vedaNaM vedeti se kahameyaM maMte ! evaM? jema karma bAMdhyu che te pramANe-vedanAne anubhave che, he bhagavan ! te ema kevI rIte cha ? 1. mUlacchAyAH-chadmastho bhagavan ! manuSyo'tItam , anantam , zAzvataM samayaM kevalena saMyamena ? yathA prathamazate caturthIddezake AlApakAMstathA jJAtavyAH, yAvat-alamastu iti vaktavyaM syAt: 1. jUo bhagavatI prathama khaMDa (pR. 137-138):-anu. 2. anya yUthikoH bhagavan ! evam bhAkhyAnti, yAvat-prarUpayanti sarva prANAH, sarve bhUtAH, rAjIvAH, sarve satvAH evaMbhUtAM vedanAM vedayanti, tat kathametada bhagavana! evam -anu. Jain Education international Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyanandra-jinAgamasaMgrahai zataka 5.-uddezaka 5. 2. u0--goyamA ! jaNaM te anautthiyA evaM Aikkhati, 2. u0--he gautama ! te anyatIrthiko je e pramANe kahe che jAva-vedeti, je te evaM Ahesu, micchA te evaM AhaMsu; ahaM yAvat-vede che, je teo e pramANe kahe che te ema khoTuM kahe puNa goyamA! evaM AikkhAmi, jAva-parUvemi atthegaiyA pANA, che, vaLI he gautama ! huM to ema kahuM chaM yAvat prarUpuM chu ke bhUyA, jIvA, sattA evaMbhUyaM veyaNaM veyaMti; atthegaiyA pANA, keTalAka prANo, bhUto, jIvo ane satvo evaMbhUta-e prakArebhUyA, jISA, sattA aNevaMbhUyaM vedaNaM vedeti. potAnA karma pramANe-vedanAne anubhave che ane keTalAka prANo, bhUto, jIvo ane sattvo anevabhUta-jema karma bAMdhyu cha tethI jUdI-vedanAne anubhave che. 3.pra0-se keNadveNaM atthegaiyA-taM ceva uccAreyavvaM ? 3. pra0---te kyA hetuthI-keTalAka0 ityAdi te ja kahe ? 3. u0-goyamA / je NaM pANA, bhUyA, jIyA, sattA jahA 3. u0-he gautama! je prANo, bhUto, jIvo ane sattvo kaDA kammA tahA vedaNaM vedeti te NaM pANA, bhUyA, jIyA, sattA karelAM karmo pramANe vedanA anubhave che te prANo, bhUto, jIvo evaMbhUyaM vedaNaM vedeti, jeNaM pANA, bhUyA, jIyA, sattA jahA kaDA ane satvo evaMbhUta vedanAne anubhave che bhane je prANo, bhUto, kammA no tahA vedaNaM vedeti te gaM pANA, bhUyA, jIvA, sattA jIvo ane sattvo karelAM karmo pramANe vedanA nathI anubhavatA anevaMbhUyaM veyaNaM yAMti; se teNadveNaM taheva. te prANo, bhUto, jIvo ane sattvo anevaMbhUta vedanAne anubhave che, te hetuthI tema ja kaDaM che. 4. pra0---neraiyA NaM bhaMte ! kiM evaMbhUyaM veyaNaM veyati, 4. pra0--he bhagavan ! nairapiko zuM evaMbhUta vedanAne vede aNevaMbhUyaM veyaNaM veyAMti ? che ke anevabhUta vedanAne anubhave che ? 4. u0-goyamA ! neraiyA NaM evaMbhUyaM pi veyaNaM vedeti, 4. u0--he gautama ! teo evaMbhUta vedanAne paNa ane aNevaMbhUyaM pi veyaNaM vedeti. anevaMbhUta vedanAne paNa anubhave che.. 5. pra0-se keNaTeNaM taM ceva ? __5. pra0-te kyA hetuthI ? 5. u0-goyamA ! jeNaM neraiyA jahA kaDA kammA tahA 5. u0--he gautama! je nairayiko karelAM karma pramANe vedaNaM veyaMti te Na neraiyA evaMbhyaM veyaNaM vedeti, jeNaM neraiyA vedanA vede che teo evaMbhUta vedanA vede che ane je nairayiko jahA kaDA kammA No tahA vedaNaM vedeti te Na neratiyA aNevaMbhUyaM karelAM karma pramANe vedanA nathI vedatA teo anevaMbhUta vedanAne veyaNaM vedeti se teNaTeNaM, evaM jAva-vemANiyA vede che te hetuthI ema kartuM che. e pramANe yAvat vaimAnika sudhInA-- 2. svayUthyavaktavyatA'nantaram anyayUthikavaktavyatAsUtram , tatra caH-' evaMbhUyaM yeNaM' ti yathAvidhaM karmanibandhanam , evaMmUtAm-evaMprakAratayA utpannAM vedanAm asAtAdikAdayaM vedayanti-anubhavanti. mithyAtvaM ca etadvAdinAm evam:-nahi yathA barddha tathaiva sarva karmA'nubhUyate, AyuSkarmaNA vyabhicArAt. tathAhi:-dIrvakAlA'nubhavanIyasyA'pi AyuSkarmaNo'lpIyasA'pi kAlenA'nubhavo bhavati, kathananyathA apamRtyuvyapadezaH sarvajanaprasiddhaH syAt ? kathaM vA mahAsaMyugAdau jIvalakSANAmapi ekadA eva mRtyurupapadyataiti.' agevabhUyaM pi' ti yathA vaddhaM karma na evaMbhUtA anevabhUtA atastAm , zrUyante hi Agame karmaNaH sthitighAta-rasaghAtAdaya iti, ' evaM jAva-vemANiyA-' evam uktakrameNa vaimAnikA'vasAnaM saMsArijIvacakravAlaM netavyamityarthaH, . / vedanA. 2. khatIrthikanI vaktavyatA pachI anyayUthikanI vaktavyatAne lagatuM sUtra che, temAM [evaMbhUyaM veyaNaM' ti] je prakAranuM karma bAMdhyu che e prakAranI utpanna thayelI vedanAna-azAtA vedanIya vagere karmanA udayane anubhave che. e vAdionI asatyatA A pramANe chaH sisatA. 1. mUlacchAyAH-gautama ! yat te'nyayUthikAH evam AkhyAnti yAvad vedayanti. ye te evam AhuH, mithyA te evam AhuH. ahaM punautama! evam AkhyAmi, yAvat-prarUpayAmi astyekakAH, prANAH, bhUtAH, jIvAH, sattvAH evaMbhUtAM vedanAM vedayanti. atyekakAH prANAH, bhUtAH, jIvAH, sattvAH anevabhUtAM vedanAM vedayanti. tat kenA'rthena astyekakAH tacaiva uccArayitavyam ? gautama! ye prANAH, bhUtAH, jIvAH, sattvAH yathA kRtAni karmANi tathA vedanAM vedayanti te prANAH, bhUtAH, jIvAH, rAtvAH evabhUtAM vedanA vedayanti. ye prANAH, bhUtAH, jIvAH, sattvAH yathA kRtAni kINi go tathA vedanAM vedayanti te prANAH, bhUtAH, jIvAH, savA: anevabhUtAM vedanAM vedayanti tat tenA'thena tathaiva. nairapikAH bhagavan / kim evaMbhUtAM vedanAM vedayanti, anervabhUtAM vedanA vedayanti? gautama ! nerayikaH evaMbhUtAm api vedanAM vedayanti, anevabhUtAm api vedanA vedayanti. tat kenA'rthana tazcaiva ? gautama ! ye nairayikAH yathA kRtAni kamANi tathA vedanAM vedayanti te nairayikAH evaMbhUnAM vedanAM vedayanti, ye nairayikAH yathA kRtAni kamINi no tathA vedanAM vedayanti te nairayikAH anevaMbhUnAM vedanAM dayanti; tat tenA'rthena evaM yAvat-vaimAnikA:-anu. 1. A hakIkata vizeSa vicAraNIya jaNAya che-jo ke TIkAkArazrIe A saMbaMdhe khulAso karavA prayatna kayoM che.to paNa e vizeSa agamya ruNAya -anu. . Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 zataka 5.-uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. Ayu karmamA vyabhicAra (tenA vedanamA phAraphera thato) hovAthI jema bAMdhyA che te prakAre badhAM karmo nathI anubhavAtAM, te ja dIve che lAMbA kALa sudhI anubhavayA yogya bAMdhelu AyuSya varga thoDe kALe paNa anubhavI levAya che, jo ema na hoya to apamRtyu-kamota-no, kamotavyavahAra je sarvajanaprasiddha, che te kema thai zake 1 athavA bhayaMkara moTA saMgrAma bagere sthaLamA lAkho jIvonA prANa eka ja kALe jAya te kema bane-lAkho jIvonuM eka kALe mRtyu kema bane ? [ 'aNevaMbhUyaM pitti ] je prakAre karma bAMdhyu che te prakAre nahi-tene- bhanevabhUta-vedanA anevabhUta vedanAna. karmano sthitighAta, rasaghAta vagare AgamamA saMbhaLAya che tethI paNa anevaMbhUta vedanAno anubhava satya Thare che. [ evaM jAvaM sthitavAtAdi.. vemANiyA-'] kahelI rIta pramANe vaimAnikanA cheDA vAluM samasta saMsArI jIvanuM cakravALa jANI levu. kulakara vigere. -saMsAramaMDalaM neyavvaM --saMsAra-maMDaLa viSe samajavAna che. 6. pra0-jaMbUddIve NaM bhaMte ! iha bhArahe vAse imIse ussa- 6. pra0--he bhagavan ! jaMbUdvIpamAM A bhArata varSamAM A pie samAe kai kulagarA hotthA ? avasarpiNInA kALamAM keTalA kulakaro thayA ? 6. u0-goyamA ! satte. evaM ceva titthayaramAyaro, piyaro, 6. u0-he gautama ! sAta kulakara thayA, e pramANe 1. mUlacchAyAH-saMsAramaNDalaM jJAtavyam. jambudvIpe bhagavan ! iha bhArate varSe asyAm avasarpiNyAM samAyAM kati kulakarAH abhavan ? gautama / sapta. evaM caiva tIrthakaramAtaraH, pitaraH-anu0 1. A zabda mATe TIkAkArazrIe jaNAvyuM che ke"athavA iha sthAne vAcanAntare kulakara-tIrthakarAdivatavyatA dRzyate." "athavA bIjI vAcanAmAM A ThekANe kulakara ane tIrthakara vigerenI vaktavyatA kahelI che." TIkAkArajInA A ullekha uparathI ema sApha jaNAya che ke, ' saMsAramaMDalaM neyavvaM ' e zabdano saMbaMdha 'jAva vemANiyA' zabda sAthe ghaTI zakato nathI. kAraNa ke, A sthaLe ke bIje aneka sthaLe je hakIkatane jIva mAtramA lAgu karavAnA ukho maLe che tyAM badhe 'jAva-vemANiyA'ezabda chevaTa Ave che ane e zabda je hakIkatane cheDe Avelo hoya te hakIkata jIva mAtrane lAgu thAya che-koi sthaLe A graMthamA jIva mAtrane lagatA ullekhonI noMdhamAM 'jAva-vemANiyA' zabda uparAMta bojo koi zabda nodhelo jaNAto-jaNAyo-gathI mATe ja ahIM ame saMsAramaMDalaM neyavyaM' e zabdane 'jAva-vemANiyA' zabdathI chUTo pADIne jaNAvelo che ane 'e pramANe vaimAnika sudhInA samasta saMsAramaMDaLa viSe samajavAnuM che' evo TIkAkArazrIe jaNAvelo bIjoM artha batAyavA mATe paNa e banne zabdo vace eka moTI ADI oLI mukelI he-A jAtano pheraphAra ame mULamAM ane bhASAMtaramAM-banne ThekANe jaNAgyo che vaLI vAcanAne lagatA TIkAkAranA A ane bIjA aneka ullekho dvArA ema paNa kaLI zakAya che ke, A vAcanAomA keTalI badhI vicitratA che-jANe navInatA ja na hoya (2):-anu0 2. kulakara vigere viSe zrIsamavAyAMgasUtramA (sa.pR0 150-155) savistara noMdhAeluM che. temAMnu keTaluka-ahIM upayogI-A pramANe che:kulakaroH "jaMbuddIveNaM dIve mArahe vAse imIse osappiNIe samAe satta kulagarA "jaMbUdvIpamA, bhAratavarSamAM A avasarpiNImA sAta kulakara thayA hotthA. taM jahAH hatA. tenAM nAmaH paDhamettha vimalavAhaNa [cakkhuma jasamaM ca utthamabhicaMde, bimalabAhana, cakSumAn , yazomAn, abhicaMdra, prasenajita, marudeSa tatto eseNaie marudeve ceva nAbhI ya.] " ane nAbhi." kulakaranI khIo etasiNaM sattaNhaM kulagarANa satta bhAriA hotyA. taM jahAH e sAte kulakarone (eka ekane eka) ema sAta strIo hatI. tenAM nAmaH caMdajasA caMdakatA [ surUva-paDirUva cakkhukaMtA ya, caMdrayazA, caMdrakAMtA, surUpA, pratirUpA, cakSukAMtA, zrIkAMtA ane sirikatA marudevI kulagarapattINa nAmAI.] marudevI. 3. tIrthakaranI mAtAoH " jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe cauvIsaM tittha- "jaMbUdvIpamAM, bhAratavarSamAM A avasarpiNImAM covIza tIrthakaronI garANaM mAyaro hotyA. taM jahAH mAtAo thai hatI. tenAM nAmaH marudevI vijayA seNA [ siddhatthA maMgalA susImA ya, marudevI, vijayA, senA, siddhArthI, maMgalA, susImA, pRthvI, lakSmaNA, puhavI lakSaNA rAgA naMdA viha jayA sAmA. rAmA, naMdA, viSNu, jayA, zyAmA, suyazA, suvratA, acirA, zrI, devI, sujasA sunvaya airA siriyA devI pabhAvaI paumA, prabhAvatI, padmA, vA, zivA, vAmA ane jinamAtA trizalA devI." vappA sinA ya vAmA tisalA devI ya jiNamAyA."] 4. tIrthakaranA pitAoH "jIveNaM dIve bhArahe vAse imIse NaM osappiNIe cauvIsaM tittha- "jaMbudvIpamA bhAratavarSamAM A avasaviNamA covIza tIrthakaronA garANa piyarI hotyA. taM jahAH pitAo thayA hatA. tenAM nAmaH NAmI ya jiyasattu ya [jiyArI saMvare iya, nAbhI, jitazatru, jitAri, saMvara, megha, dhara, pratiSTha, mahasena kSatriya, mehe pare paDhe ga mahoNe ya khattie. sugIca, iTaraza, viSNu, vasupUjya kSatriya, kRtavarmA, siMhasena, bhAnu, sugIce daDharahe vihU vasupugne ya khattie, vizvasena, sUra, sudarzana, kuMbha, sumitra, vijaya, samudra vijaya, azvasena rAjA kayavammA sIhaseNe bhANU virasa seNe iya. ane siddhArtha kSatriya." sure sudaMsaNe kuMme sumite vijae samuddavijaye ya, rAyA ya AsaseNe ya siddhasye ciya khattie." Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 5. paDhamA sissiNIo, cakkavaiTTimAyaro, itriyaNaM, baladevA, tIrthaMkaronI mAtAo, pitAo, pahelI celIo, cakravartInI vAsudevA, vAsudevamAyaro, piyaro; eesiM paDisattU jahA samavAe mAtAo, strIratna, bala devo, vAsudevo, vAsudevanI mAtAo, nAmaparivADIe tahA NeyavyA. pitAo; eonA pratizatrao-prativAsudevo bagere je pramANe 'samavAya' sUtramA nAmanI paripATImA che te pramANa jANavu. ----sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! ti jAva--viharai. ___-he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che, ema kahI yAvat vihare che. bhagavaMta-ajJasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paMcamasaye paMcamo udeso sammatto. 1. mUlacchAyAH-prathamAH ziSyAH, cakravartimAtaraH. strIratnam , baladevAH, vAsudevAH, vAsudevamAtaraH, pitaraH, eteSAM pratizatravaH, yathA samavAye nAmaparipAcyA tathA jJAtavyAH . tadevaM bhagavan 1, tadevaM bhagavan / iti yAvad-viharatiH-anu. 2. tIrthakaronI pahelI celIoH " eesiNaM cauvIsAe tisthagarANaM ca uvIsaM paDhama sissiNI hotyA. "e covIza tIrthakaronI sAthI pahelA thaelI (evI) covIza taM jahA: celIo hatI, tenAM nAmaH baMbhI ya pa.ggu sAmA ajiyA kAsavI raI somA, __vAdI, phalgu, 3yAmA, ajitA, kAzyapI, rati, somA, sumanA, vAruNI, sumaNA vAruNI sulasA dhAraNI dharaNI ya dharaNidharA. sulasA, dhAraNI, dharaNI, dharaNidharA, prathama-zivA, zucI, jukA, rakSI, paDhama-sivA suyI taha aMjuyA bhAviyappA ya rakkhI ya, baMdhuvatI, puSpavatI, AyI amilA, adhikA, yakSiNI, pucUlA ane baMdhuvatI pupphavatI ajA amilA ya ahiyA. AyaryA caMdanA-e badhI uttama kula-vaMzavALI, vizuddha vaMzavALI ane javikhaNI puSphacUlA ya daNa'nA ya AhiyAu, guNothI yukta hatI." + saditodiyakulavaMsA, vimuddhavaMsA guNehiM uvaveyA, titthappavattayANaM paDhamA sissI jiNavarANaM." 3. cakravartinI mAtAoH " jaMbuddIve bhArahe vAse imIse osappiNIe bArasa cakkaTTimAyaro "jabUpamA, bhAratavarSamA A avasAMgImA bAra cakavartinI mAtAo hotthA. taM jahAH hatI. tenA nAgaH sumaMgalA, jasavatI, bhaddA, sahadevI, airA, sirI, devI, tArA, jAlA, sumaMgalA, yazomatI, bhadrA, sahadevI acirA, zrI, devI, tArA, jvAlA, merA, vappA cullaNi, apacchimA." merA, vaprA ane apazcimA cullaNi." 4. cakravartinAM strIratno: " eesi bArasaNheM cakavaTTINaM bArasa isthirayaNA hotyA. taM jahA: e bAra cakravartione bAra strIratno hatA. tenA nAma: paDhamA hoi subhaddA bhadda sugaMdA jayA ya vijayA ya, subhadrA, bhadrA, sunaMdA, jayA, vijayA, kRSNazrI, zUradhI, padmazrI, - kigaha sirI sUra sirI paumasirI vasuMdharA devI. vasuMdharA, devI, lakSmIpatI, kurumatI." lacchimaI kurumaI itthIrayaNANa nAmAI. 5. baladevanAM nAmoH ["ayale bijaye bhadde suppame ya sudaMsaNe, "acala, vijaya, bhadra, suprabha, sudarzana, AnaMda, naMdana, padma bhane rAma.' ANaMde NaMdaNe paume rAme yA vi apacchime."-TI.] 6. vAsudevanAM nAmoH ["tiviDhe ya duviThU ya sayaMbhU purisuttame purisasIhe, " tripRSTha, dvipRSTha, svayaMbha, puruSottama, puruSasiMha, puruSapuMDarIka, datta, taha purisapuMDarIe date nArAyaNe kaNhe. "-cI.] nArAyaNa ane kRSNa." 7. vAsudevanI mAtAoH "jaMbuddIve Na Nava vAsudevamAyaro hotyA. taM jahAH " jaMbUdvIpamA0 nava vAsudevanI mAtAo hatI. tenAM nAmaH miyAvaI umA ceva puhavI sIyA ya ammayA, mRgAvatI, umA, pRthvI, sItA, ammayA, lakSmIvatI, zeSavatI, kekayI lacchimaI sesamaI kekaI devaI tahA. ane devakI." 8. vAsudevanA pitAoH "jayuddIye. navabaladeva-navavAsudeva pitaro hotyA. taM jahAH " jaMbUdIpamA0 nava vAsudevanA pitAo hatA. tenA nAma: payAvaI ya vaMbho / somo ruddo sivo maha sivo ya, prajApati, brahma, soma, rudra, ziva, mahAziva, agnizikha, dazaratha ane aggisiho ya dasaraho navamo bhaNio ya vasudevo.] vasudeva." 9. vAsudevanA pratizatruoH " eesi navaNha vAsudevANaM nava paDisattU hotthA taM jahAH e nava vAsudevanA nava pratizatruo hatA. tena nAma: assaggIve [ tArae merae mahu keDhave nisubhe ya, azvagrIva, tAraka, meraka, madhukaiTabha, nizuMbha, bali, prabharAja (1), rAvaNa bali paharAe taha rAvaNe ya navame TI.] jarAsaMdhe." ___ ane jarAsaMdha." A pramANe nI ane A rakhelI hakIkatanI sAthe zabdazaH maLatI AvatI hakIkata ( ya. graM0 ) Avazya kaniyuktinA zaruAtanA bhAgagAM gaNa . azAvelI che. upara jaNAvelA nAmo uparAMta vIjA paNa aneka nAmo zrIsamavAya-aMga sUtramA noMghelA che ane te A pramANe che: . Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fh.2 zataka 5.-uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIrAma. 3. ' saMsAramaNDalaM neyavvaM ' ti athavA ihasthAne vAcanA'ntare kulakara-tIrthakarAdivaktavyatA dRzyate, tatazca saMsAramaNDalasabdena pAribhASikasaMjJayA sA iha sUcitA iti saMbhAvyate. bhagavatsudharmakhAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre paJcamazate paJcama uddezake zrIabhaya devasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 3. [ saMsAramaMDalaM neyavya ' ti ] athavA vAcanAMtaramA A ThekANe kulakara, tIrthakara vagairenI vaktavyatA dekhAya che tethI jaina paribhASAmAM prasiddha evA / saMsAramaMDala 'zabdavaDe te ahiM sUcita karI cha ema saMbhave che. . thaha gaelA kulakaroH "jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse tIyAe ussapiNa e satta kulagarA jaMbUdvIpamA bhArata varSamAM vItI gaelI utsANImA sAta kulakaro hotyA. taM jahA thayA hatA. tenAM nAma: mittadAme sudAme ya supAse ya sayaMpa, __ mitradAma, sudAma, supAva, svayaMprabha, vigalaghoSa, sughoSa ane sAtamo vimalaghose sughose ya mahAghose ya sattame. mahAghoSa. jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse tIyAe osa ppiNoe dasa kulagarA hotthA. jaMbUdvIpamA bhAratavarSamAM vItI gaelI avasapiNImAM dasa kulakaro thayA taM jahA: hatA. tenAM nAmaH sayaMjale sayAU ya ajiyaseNe aNaMtaseNe ya, khayaMjala, zatAyu, ajitasena, anaMtasena, kAryasena, bhImasena ane . kajaseNe bhImaseNe mahAbhImaseNe ya sattame. sAtamo mahAbhImasena, dRDharatha, dazaratha ane zataratha. daDharahe dasarahe sayarahe. jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe cauvAsaM titthagarA jaMbUdvIpamAM bhArata varSamA A avasarpiNImAM covIza tIrthakaro thayA hotthA. taM jahA: hatA. tenAM nAmaHusabha-ajiya-saMbhava-abhiNaMdaNa-sumai-paumappaha-supAsa-caMdappabha- RSabha, ajita, saMbhava, abhinaMdana, sumati, padmaprabha, supAzva, caMdraprabha, suvihi-pupphadaMta-sIyala-sijaMsa--vAsupujja-vimala--azaMta-dhamma-saMti- suvidhi-puSpadaMta, zItala, zreyAMsa, vAsupUjya, vimala, anaMta, dharma, zAMti, kuMthu-ara-mali-muNisuvvaya-Na mi-Ne mi-pAsa-vaDamANA ya. kuMthu, ara, malli, munisuvrata, nami, ne mi, pAca ane vardhamAna. tIrthakarone maLelI bhikSAo ane vasudhArAH " saMvaccha reNa bhikkhA [ laddhA usameNa loyaNAheNa, "lokanAtha evA zrI prApabhadeva jIne eka varase bhikSA maLo hatI ane sesehi cIya divase laddhAo paDhamabhikkhAo x bAkInA badhA tIrthakarone bIje divase ( dIkSAne vaLate divase.) mikSA savyAsa pi jiNA jahiyaM laddhAu par3hamabhikkhAu, maLI hatI. badhA ya jinezvarone jyA prathama bhikSA maLI che tyAM vadhe zarIra. taiyaM vasudhArAo sarIrametIo vuDhAo." pramANa vasudhArAo barasI hatI." tIrthakaronI sAthe dIkSA lenArAH "eko bhagavaM vIro [pAso galI ya nihi tihi saehiM, bhagavAna vIre ekalAe dIkSA lIdhI hatI ane pArzvanAtha tathA malinAthe 'bhagavaM pi vAsupujjo chahiM purisasaehiM nikkhaMto. traNaseM puruSo sAthe dIkSA lIdhI hatI, vAsupUjya bhagavAne use puruSo sAthe, uragANaM bhogANaM rAiNNANaM [ca khattiyANaM ca, zrIRSabhadevakhAmie cAra hajAra puruSo sAthe ane bAkInA dareka tIrthakare cauhi sahassehiM usabho sesA u sahassaparivArA." hajAra hajAra puruSo sAthe dIkSA lIdhI hatI-tIrthakaronI sAthe dIkSA lenArA ugrakulanA, bhogakulanA, rAjanyakulanA ane kSatriyakulanA puruSo hatA. tIrthakaronAM caitya-vRkSoH "eesiM ca uvvIsAe tisthagarANaM ca uvAsaM ceiyarukkhA hotyA. taM jahAH je vRkSo pAse besIne tIrthakarone kevaLabodha thayo hato te vRkSone caityanaggoha-pattivaNe sAla-piyae piyaMgu-chattohe, vRkSo kahevAmAM Ave che ane evAM caityavRkSo tIrtha karanA anukama pramANe sirise ya nAgarukkhe mAlI ya pilakkhuruvakhe ya. covIza hoya che tenA nAma: fiduga-pADala-jabU-Asatthe khalu taheva dahivaNe, vaDa, sAdaDa, zAla, priyaka, piyaMgu, chatrAgha, zirISa, nAgavRkSa, mAlI, naMdIrakkhe tisae aMbayarakkhe asoge ya. plakSay jhADa-pIrako, tiduga, pATala, jAMbuDo, azvattha, dadhiparNa, naMdIvRkSa, caMpaya baule ya tahA veDasarukmye yA izko, tilaka, AmravRkSa ane azoka, caMpaka, vakula, vetasa vRkSa, dhAtakI vRkSa sAle ya vaDhamANassa ceiyarukavA jiNavaNaM. ane chellA tIrthaMkara vardhamAnane zAla vRkSanI chAyAmAM besIne kevaLabodha prakaTyo hato. tIrthakaranA prathama ziSyoH eesiM cauvvIsAe titthagarANaM cauvdhIsaM paDhamasIsA hotthA. e covIza tIrthakaronA prathama prathama thaela ziSyonAM cobIza nAma jahAH A pramANe cha:paDhame'stha usabhaseNe bIie puNa hoi sIhaseNe ya, pahelA aSabhasena, bIjA siMhasena, pachI cAru, vajranAbha, camara, suvrata, cArU ya vanaNAme camare taha subdhaya vidambhe. vidarbha, datta, varAha, AnaMda, gostubha, sudharbha, maMdara, yaza, ariSTa, cakAbha, dipNe ya varAhe puNa ANaMde godhune suhamme ya, khayaMbhU, kuMbha, iMda, kuMbha, zubha, varadatta, datta ane iMdrabhUti. e cogeze gaMdara jase ariTTe cakAha sayaMbhu kuMge ya. uccakula-vaMzanA, vizuddhavaMzanA ane guNothI yukta hatA ane tIrthapravartaka iMde kuMbhe ya subhe vara date diNNa iMdabhUI ya, jinayaronA prathama ziSyo hatA. uditoditakulasA visuddhavaMsA guNe hi uvaveyA.. tisthappavattayANa paDhamA sissA jiNavarANaM. Jain Education international Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 5. bAra cakravartioH "jaMbuddIve bArasa cakkavaTTI hotyA. taM jahA jaMbUdvIpamA bAra cakravartio thathA hatA. teno nAmaH bharaho sagaro maghavaM [ saNakumAro ya rAyasaGkalo, bharata, sagara, maghavA, sanatkumAra rAjazArdUla, zAMti, kuMthu, ara, kAravya saMtI kuMthU ya aro ya havada subhUo ya koravo. subhUma, navamo mahApadma, hariSeza rAjazArdUla, jayanarapati ane bAramo navamo ya mahApaumo.hariseNo ceva rAyasaGkalo, brahmadata cakrapatI. jayanAmo ya naravaI bArasamo baMbhadatto ya. bhaviSyamA thanArA tIrthakaroH "jaMbuddIveNaM dIve bhArahe vAse AgamissAe ussappiNIe caundhIsaM jaMbUdvIpamA bhAratavarSamA AvatI utsapiNImA covIza tIrthaMkaro thanArAtitthagarA bhavissaMti. taM jahAH che. tenAM nAmaH mahApaume sUradeve supAse ya sayaMmme, mahApadma, zU'deva, supArzva, khayaMprabha, aIn sarvAnubhUti, devazruta, udaya, savANubhUI arahA devassue ya hokkhai. peDhAlaputra, poTila, zatakIrti, munisunA arhan , sarvabhAva vit-jina, amama, udae peDhAlapute ya poTTile satakitti ya, niSkaSAya, niSpulAka, nirmama, citragupta, samApi, saMghara, anivRtti, vijaya, muNiMsuvvae ya arahA savvabhAvaviU jiNe. vimala, devopapAta ane anaMta vijaya, amame nikkasAe ya, nippulAe ya nimmame, [abhidhAnacitAmaNikozamAM paNa A nAmo keTalAka pheraphAra sAye cittautte samAhI ya AgamisseNa hokkhai. nodhAelA che ] saMvare aNiyaTTI ya vijae vimaleti ya, devovavAe arahA aNaMta vijae iya. ee vuttA cauvvIsaM bharahe vAsammi kevalI, e badhA-covIze-bhArata varSamA dharmatIrthanA dezaka-kevaLI thanArA che. AgamisseNa hokkhaMti dhammatitthassa desagA. yanArA tIrthakaronAM pUrvabhaH nAM nAmoH " eesi NaM caunIsAe tittha karANaM punamaviyA cauvvIsaM nAmadhejA " e banArA covIza tIrthakaronAM pUrvabhavanAM covIza nAma A bhavissaMti. taM jahAH / pramANe : seNiya suvAsa udae poTTilla aNagAra tahA daDhAU ya, * zreNika, supArzva, udaya, pohilla anagAra, dRDhAyu, kArtika, zaMkha, naMda, kattiya saMkhe ya tahA naMda sunaMde ya satae ya. sunaMda, zataka, devaki, satyaki, vAsudeva, baLadeva, rohiNI, sulasI, revatI, boddhavvA devaI ya saccai taha vAsudeva baladeve, zatAli, bhayAli, dvaipAyana, nArada, aMbaDa, dArumaDa ane suddha evA khAti." rohiNi sulasA cetra tatto khalu revaI ce. tattI havai sayAlI boddhavve khalu tahA bhayAlI ya, dIvAyaNe ya kaNhe tatto khalu nArae ceva. aMbaDa dArumaDe ya sAI buddhe ya hoi boddhavve, bhAvI-titthagarANaM NAmAI pubabhaviyAI." thanArA bAra cakravartioH "jaMbuddIve Na dIve bhArahe vAse AgamissAe ussappiNIe bArasa caka- "jaMbUdvIpamA bhAratavarSamA AvatI utsArpaNImAM bAra cakavatio paTTiNo bhavissaMti. taM jahAH thanArA che. tenAM nAmaH bharahe ya dIhadaMte gUDhadaMte ya suddhadaMte ya, bharata, dIrghadanta, gUDha danta, zuddhadanta. zrIyukta, zrIbhUti, zrIsoma, siriute siribhUI sirisome ya sattame. padma, mahApadma, vimalavAhana, vipulavAhana ane vAramA bhAratAdhipa variSTha." paume ya mahApaume vimalavANe vipulavAhaNe ceva, varitu bArasame vute AgamissA bharahAhivA." aivata kSetramA thaelA tIrthakaroH "jaMbuddIve NaM erabae vAse imIse osappiNIe cauvvIsaM titthayarA " jaMbUdvIpamA airavata varSamA A avasarpiNImA covIza tIrthakaro hatA. hotyA. taM jahAH tenAM nAmaH caMdANaNaM sucaMdaM aggIseNaM ca naMdiseNaM ca, caMdrAnana, sucaMdra, agnisena, naMdisena, RSidatta, vyavahArI, somacaMdra, isidiNaM vavahAri digo somacaMdaM ca. yuktisena, ajitasena, zivasena, buddha evA devazamI, nikSiptazastra evA vaMdAmi juttiseNaM ajiyaseNaM taheva sibaseNaM, satata, asaMjyala-jinavRSabha, amitajJAnI anaMtaka, dhUraja evA upazAMta, buddhaM ca devasamma sayayaM nivikhattasatthaM ca. guptisena, atipArzva, supArzva, devezvaravaMdita-varudeva, nirvANa pAmelA-vara, asaMjalaM jiNavasahaM vaMde ya aNatayaM amiyaNANi, kSINaduHkha-3yAmakoSTa, jitarAga-agnisena, kSINarAga-agrigupta, vItarAga. uvasaMtaM ca dhuyarayaM vaMde khalu guttiseNaM ca. dveSa ane siddhine pAmelA evA vAriSeNa-e badhAne ame bAMdIe chIe." atipAsaM ca supAsaM devesaravaMdiyaM ca marudevaM, nivANagayaM ca varaM khINaduI sAmakorTa ca. jiyarAgamagiroNa pade sINarAyamagiutaca, voka siyapijjadosaM vAriseNaM gayaM sidi." bhA sivAya samavAya-sUtramA A sthaLe bIjI ghaNI bhUta-bhaviSyane lagatI vANIo noMghelI che-paNa ame to Avazyaka eTalI ja ahIM jaNAvI che:-anu0 veDArUpaH samude'khilajalacarite kSArabhAra bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpsvii| asmAkaM vIravIro'nugatanavaro vAhako dAnti-zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakala zivasukhaM mArahA cAsamukhyaH // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5. uddezaka 6. jIvonI aspAyuSyatAno hetu.-hiMsA.- mRSAvAda.-zramaNa-bhAhmaNane anucita dAna.-jIvonI dIpayuSyatAno hetu.-ahiMsA.-satya.-ucita padArthanuM dAna,-azubha. dIrghAyuSyatAno hetu.-zubhadIrghAyuSyatAno hetu.-kariyANu ane tene lagatI vecanAra-lenArane lAgatI kriyA.-cAra vikalpa.-abhikAyacI madAkriyA vigere.-puruSa ane dhanuSyane lAgatI kriyAo.- anyatI dhaikonuM mata.-tenI asatyatA.-jIvAbhigama.-AdhAya mIdi AhAra lenArane 5tI hAni. '-kItakRta.-sthApita. kAntArabhakta-dubhikSabhaka-vAlikAbhakta-glAnabhakta-zayyAtarapiMDa.-rAjapiMDa-ArAdhanA ane virAdhanA.-jAcArya-upAdhyAyanI gati.-khoTA bolAnAM kamo-he bhagavan ! te e pramANe. 1. pra0-kaha NaM bhaMte ! jIvA appAuyattAe kammaM pakareMti ? 1. pra0-he bhagavan ! jIvo, thoDA jIvavAnuM kAraNabhUta ___karma kevI rIte bAMdhe che ? / 1. u0-goyamA ! tihiM ThANahi, taM jahA:-pANe ar3avA- 1. u0--he gautama ! traNa sthAnobaDe jIvo thoDA jIvavArnu ettA, musaM vattA, tahArUvaM samaNaM vAM, mAhaNaM vA aphAsueNaM, kAraNabhUta karma bAMdhe che, te jemake, prANone mArIne, khoTuM bolIne aNesaNijjeNaM asaNa-gANa-khAima sAimegaM paDilAbhettA; evaM khala ane tathArUra zramaNa vA brAhmagane aprAsupha, anepaNIya khAna, jIvA appAuyattAe kammaM pakareMti. pAna, khAdima tathA sva.dima padArthI vaDe prata chAbhIne pUrvokta karma bAMdhe che. arthAta etraNa hetuthI jIyo thoDA jIvadhAna kAraNabhUta karma bAMdhe che. 2..pra0-kaha NaM bhaMte / jIvA dIhAuyattAe kammaM pakareMti ? 2. pra0- he bhagavan ! jIvo lAMbAkALa sudhI jIvavAnuM ___kAraNabhUta karma kevI rIte bAMdhe che ? 2..u0-goyamA ! tihiM ThANehiM, taM jahA:-no pANe. 2. u0--he gautama ! traNa sthAno baDe jIvo lAMbA kALa aivAittA, no musaM vaittA, tahArUvaM samaNaM vA, mAhaNaM vA sudhI jIvavAnuM kAraNabhUta karma bAMdhe che, te jemake, prANone nahi phAsu-esaNijjeNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM paDilAbhettA; evaM mArIne, khoTuM nahi bolIne ane tathArUpa zramaNa vA brAhmaNane khalu jIvA dIhAuyattAe kammaM pakareMti. prAsuka, epaNIya khAna, pAna, khAdiga tathA svAdima padArthoM baDe pratilAbhIne; e pramANe praNa hetuthI jIvo lAMbA kALa sudhI jIvavAnuM kAraNabhUta karma bAMdhe che. 1. mUlacchAyAH-kathaM bhagavan / jIvAH alpA''yuSkatAya karma prakurvanti ? gautama / tribhissthAnaH, tadyathAH-prANAn atipAtya, mRSA ucvA, tayArUpaM zramaNaM vA, brAhmaNaM vA aprAsukena, aneSaNIyena azana-pAna-khAdima-khAdimena pratilAbhyaM evaM khalu jIvA alpA''yuSkatAya karma prakurvanti. kathaM bhagavan ! jIvA dIpI''yuSkatAyai karma prakurvanti ? gautama / tribhiH sthAnaiH, tadyathAH-no prANAn atipAtya, no mRSA uktvA, tathArUpaM zramaNaM vA, jAhmaNaM vA prAsukai-pIyena azana-pAna-khAdima-khAdimena pratilAbhya, evaM khalu jIvA-dIvA''yuSkatAya karma prakurvantiH-anu0 . Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 6, 3. pra0-kaha NaM bhaMte ! jIcA asubhadIhAuyattAe kamma 3. pra0-he bhagavan ! jIvo azubharIte lAMbAkALa sudhI pakarati ? __ jIvavAnuM kAraNabhUta karma kevI rIte bAMdhe che ? 3. u0-goyamA! pANe ahavAettA, musaM vaittA, tahArUvaM 3. u0-he gautama ! jIvone mArIne, khoTuM bolIne ane samaNaM vA, mAhaNaM vA hIlittA, niMdittA, khisittA, garahittA, tathArUpa zramaNanI vA brAhmaNanI hIlanA karIne, niMdA karIne, avamannittA annayareNaM amaNuneNaM, apItikAraeNaM asaNa-pANa- loka samakSa phajetI karIne, tenI sAme gahI karIne ane tenuM khAima-sAimeNa paDilAbhattA; evaM khalu jIvA asubhadIhAuyattApa apamAna karIne tathA evA koi eka aprItinA kAraNarUpa amanojJa kamma pakareMti. -kharAba azanAdivaDe pratilAbhIne jIyo nakkI e pramANe yAvat kare che. 4. pra0-kaha NaM bhaMte ! jIvA subhadIhAuyattAe kamma 4. pra0---he bhagavan ! jIvo zubhaprakAre lAMbA kALa sudhI pakareMti ? jIvavAnuM kAraNabhUta karma kevI rIte bAMdhe che ? 4. u0-goyamA ! no pANe aivAittA, no musaM vaittA, 4. u0--he gautama ! prANone nahi mArIne, khoTuM nahi tahArUvaM samaNaM thA, mAhaNaM vA vaMdittA, namaMsittA, jAva-pajjuvA- bolIne ane tathArUpa zramaNane vA brAhmaNane vAMdIne yAvat-tene sittA; ajagare magu ne gaM, pAikAraeNaM asaNa pANa-khAima-sAi- paryupAsIne tathA ekA koi eka kAraNathI-manojJa, prItikAraka meNaM paDilAbhettA-evaM khalu jIvA subhadIhAuyattAe pakareti. azana, pAna, khAdima ane svAdima e cAra jAtanA AhAra vaDe pratilAbhIne; e pramANe jIvo yAvat-lAMbuM sAraM dIrghAyuSya bAMdhe che. 1. anantaroddezake jIvAnAM karmavedanA uktA, SaSThe tu karmaNa eva bandhananibandhanavizeSamAha, tasya cAdisUtram idam-' kaha paM' ityAdi. ' appAuyattAe 'tti alpam Ayuryasya asau alpA''yuSkaH, tasya bhAvastattA, tasyai alyA''yuSkatAyai-alpajIvitavyanibandhanamityarthaH, alpA''yuSkatayA yA karma AyuSkalakSaNaM prakunti-badhnanti ? 'pAge aivAeta ' tti prANAn jIvAn atipAtya-vinAzya. 'musaM vaitta ' tti mRpAvAdam uktrA, 'tahArUvaM' ti tathAvidhasvabhAvaM bhaktidAnocitapAtram ityarthaH, 'samaNaM va ' tti zrAmyati tapasyati iti zramaNo'tastam , 'mAhagaM va ' ti ' mA hana' ityevaM yo'nyaM prati vakti, svayaM hanananivRttaH san asau mA-hanaH; brahma vA brahmacarya kuzalA'nuSThAnaM vA'syA'sti iti brAhmaNaH-atastam . vAzabdau samuccaye, ' aphAsueNaM' ti na pragatA asavaH-asuganto yasmAt tad aprAsukaM-sajIvam ityarthaH. 'agesaNijeNaM' ti eSyate ityeSaNIyaM kalpyaM taniSedhAd aneSaNIyam-tena azanAdinA prasiddhana; 'paDilAbhetta' tti pratila(lA)bhya lAbhavantaM kRtvA. atha nigamayannAhaH-' evaM ' ityAdi, evam uttalakSaNena kiyAtrayeNa iti. ayamatra bhAvArtha:-adhyavasAyavizeSAd etat vayaM jaghanyAyuSphalaM bhavati. athavA iha ApekSikI alpA''yuSkatA grAhyA. yataH kila jinA''gamA'bhisaMskRtamatayo munayaH prathamavayataM bhoginaM kaMcana mRtaM dRSTvA vaktAro bhavantinUnamanena bhavAntare kiJcid azubhaM prANighAtAdi cA''sevitam , akalpyaM vA munibhyo dattaM yenA'yaM bhogyapi alpAyuH saMvRtta iti. anye vAhu:-" yo jIvo jina-sAdhuguNapakSapAtitayA tatpUjArtha pRthivyAdyArambheNa svabha.NDA'satyotkarSaNAdinA, AdhAkarmAdikaraNena ca prANAtipAtAdiSu vartate, tasya vadhAdivirati-niravadyadAnanimitA''yuSkA'kSamA iyam alpA''yuSkatA'vaseyA. 1. AgaLanA uddezakamAM jIvonI karmavedanA kahI che. have A chaTThA uddezAmAM to karmanA ja baMdhanA kAraNa vizeSo kahe che, ane tenu A [' kaha NaM' ityAdi ] Adi sUtra che. [ ' appAuyattAe 'tti ] jenuM thoDaM AyuSya che te alpAyuSka ane tepaNuM te alpAyuSkatA tene mATe arthAt prANAtipAta. alpajIvananu kAraNarUpa, athavA thoDA samaya sudhI AyuSyapaNe rahenAraM AyuSyarUpa karma bAMdhe che. [ 'pANe aivAetta'tti ] jIvono vinAza karIne. mRSAva.da. [ 'musaM vaitta ' ti ] khoTuM bolIne. [ 'tahArUvaM 'ti ] bhakti karavAne ane dAna devAne ucita-pAtra-rUpa-[ samaNaM vetti ] zramaNa-tapa karanArazramaNa-trANahma. ne, [ ' mahiNaM va ' ti ] pote haNavAthI nivRtta thayo chato je bIjA pratye 'na haNa ' e pramANe bole te ' mA-hana ' athavA, je brahma-brahmacarya apa.saka ne athavA kuzala anuSThAnane dhAraNa kare te brAhmaNa-tene. [ ' aphAsueNaM' ti ] aprAsuka ( a-nahi, pra-pragata-gaelA, asu-prANa) jIvasahita bhaneSaNIya. tathA [ aNesaNijjeNaM' ti ] epaNIya eTale kalpya, je kalpya na hoya-Alya hoya te aneSaNIya evaM je prasiddha azanAdi-te vaDe 'paDilAbhetta ' ti] lAbhavALo karIne arthAt zramaNa ke brAAgane evaM sadoSa-sajIva-bhojanAdi ApIne. have upasaMhAra karatA [' evaM ' ityAdi] 1. mUlacchAyAH-kathaM bhagavan ! jIvA azubhadIghA''yuSkatAyai vama prakurvanti ? gautama ! prANAn atipAla, mRpA uktvA, tathArUpaM zramaNaM vA, brAhmaNa vA, hIlikhA, ninditvA, khisikhA, gahikhA, avamanya; anyatareNa amanozena, aprItikArakeNa azana-pAna-khAdima-khAdimena pratilAbhya evaM salu jIvA azubhadI|''yuSkatAyai karma prakurvanti. kathaM bhagavan ! jIvAH zubhadIdhA''yuSkatAyai karma prakurvanti ? gautama ! no prANAn atipAtya, no mRSA uktavA, tathArUpaM zramaNaM vA, brAhmaga vA vandikhA, namariyajA, yAvat-paryugasya anya tareNa manozena prItikArakeNa azana-pAna-khAdima-khAdimena pratilAbhya evaM khala jIvAH zubhadIpA''yuSkatAyai prakurvanti:-anu0 1.bhA panne sthaLe vaparAela 'yA' zabdano 'samucaya 'artha cha:-zrIabhaya. . Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 zataka 5.-uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. sUtra kahe cha. e pramANe kahela svarUpavALI traNa kriyAvaDe. ahIM A bhAvArtha chaH eka prakAranA AtmAnA pariNAmavaDe e traNe kriyAnuM phaLa bhAvArtha. ochAmA ochu Ayupya che, athavA, ahI amuka apekSAvALI alpAyuSkatA levI, kAraNa ke, jinAgamamA abhisaMskRta mativALA munio koi prathama kyavALA-nAnI umaranA-bhogIne marelo-mRta-joine bole che ke, cokkasa te maranAre vIjA bhavamA prANighAta vagere azubha kAi kayu che-haze. athavA munione aNakhapatI vastunuM dAna Apyu che-haze. jethI A bhogI manuSya paNa TuMkA AyuSyavALo thayo. bIjAo to bIjAo. kahe che ke, "je jIva, jina ane sAdhunA gugo tarapha potAnA pakSapAtipaNAne lIye teonI pUjA mATe pRthivI vagerenA AraMbha vaDe, potAnA kariyANAmAM asatya utkarSaNa baDe ane / AdhAkarma' vigerenA karavA vaDe 'prANAtipAta' vigere kriyAomAM rahe che tene, vadhAdi kriyAothI virAma pAmavAne lIdhe maLatA ane niravadyadAna rUpa nimittathI-niravadyadAna devAthI-maLatA AyuSyanI apekSAe A alpa AyuSyapaNuM hoya che" e pramANe * jANavU. . atha naivam , nirvizeSaNatvAt sUtrasya, alpA''yuSkatvasya ca kSullakabhavagrahaNarUpasyA'pi prANAtipAtAdihetuto yujyamAnatvAt, ataH kathamabhidhIyate savizeSaNaprANAtipAtAdivartI jIvaH, ApekSikI ca alpAyuSkatA iti? ucyate, avizeSaNatveDI sUtrasya 'prANAtipAtAdevizeSaNamavazyaM vAcyam , yata itastRtIyasUtre prANAtipAtAdita eva azubhadIrghA''yuSkatAM vakSyati. nahi sAmAnya hetoH kAryavaiSamyaM yujyate, sarvatrAnAzvAsaprasaGgAt . tathA:-" samaNovAsa yassa NaM bhaMte! tahArUvaM samaNaM vA, mAhaNaM vA aphAsaeNaM. aNesagijjeNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjai ? goyamA! bahutariyA nijjarA kajjai, appatare se pAve kamme kajaha" ti-iti vakSyamANavacanAd avasIyate-naiveyaM kSulakabhavagrahaNarUpA'lpA''yuSkatA-na hi khalpapApa bahunirjarAnibandhanasya anuSThAnasya kSullakabhavagrahaNanimittatA saMbhAvyate, jinapUjAdyanuSThAnasya api tathAprasaGgAt. nanvevaM dharmArthaM prANAtipAtamRSAvAdA-mAsukadAnaM ca kartavyam Apannam iti, atrocyate-ApadyatAM nAma bhUmikA'pekSayA, ko doSaH? yataH, yatidharmA'zaktasya gRhasthasya dravyastavadvAreNa prANAtipAtAdikam uktameva pravacane, dAnA'dhikAre tu zrUyate dvividhAH zramaNopAsakAH-saMvignabhAvitAH, lubdhakadRSTAntabhAvitAzca bhavanti. yathoktam:-" saMviggabhAviyANaM loddhayadiEtabhAbiyANaM ca, mottUNa khetta kAle bhAvaM ca kAhiti sadbhatthaM." tatra lubdhakadRSTAntabhAvitA AgamArthA'nabhijJatvAd yathAkathaJcid dadati, saMvignamAvitAstu AgamajJayAt sAdhusaMyamabAdhAparihAritvAt , tadupaSTambhakatvAcca aucityena. Agamazcaivam:-" saMtharaNammi asuddhaM doNha vi geNhata-dentayANa'hiyaM, AuredikhateNaM taM ceva. hiyaM asaMtharaNe." tathA " nAyA~gayANaM kappaNijANaM anna-pANAiNaM davvANaM " ityAdi. athavA ihA'prAsukadAnam alpA''yuSkatAyAM mukhya kAraNam , itare tu sahakArikAraNe iti vyAkhyeyam. prANAtipAtana-mRSAvAdanayordAnavizeSaNatvAt , tathAhiH-prANAn atipAsA''dhAkAdikaraNato mRSA uktvA yathA-'bhoH sAdho! svArthamidaM siddhaM bhaktAdi kalpanIyaM vaH, ato nA'neSaNIyam iti zaGkA kAryA' iti. tataH pratilabhya tathA karma kurvanti iti prakrama iti. gambhIrArthaM ca idaM sUtramato'nyathA'pi yathAgarma bhAvanIyam iti. jema A anyonuM kathana che e pramANe na hovU joie, kAraNa ke, sUtra nirvizeSaNa che arthAt sUtramA evaM koi vizeSaNa nathI jethI 'amuka prakAranA prANAtipAtathI bIjAnI apekSAe alpAyuSkapaNuM hoya ' evo artha nIkaLI zake tathA jo ahIM game te alpAyuSyapaNuM ja lebu hoya nahI to prANAtipAtAdi hetuthI maLatuM kSullakabhavagrahaNarUpa alpAyuSyapaNuM paNa baMdha besI zake che. mATe e pramAge kema kahI zakAya ke, * amuka prakAranA 'vizeSaNavALA prANAtipAtAdimA rahenAro jIva ' ane ' apekSAvAlu alpAyuSkapaNuM ? (samA0) kahIe chIe: jo ke sUtra vizeSaNa vinAnuM che to paNa tene prANAtipAta vagerenuM vizeSaNa cokasa rIte kaheQ joie, kAraNa ke, A sUbathI trIjA sUtramA 'prANAtipAtAdithI ja azubha dIrgha AyuSyapaNuM thAya che' ema kahaze, vaLI, sAmAnya hetuthI kAryamAM viSamatAno yoga thato nathI. jo sAmAnya hetuthI paNa kAryamAM viSamatAno yoga thAya to badhe anAzvAsa thavAno prasaMga Avaze. vaLI, "he bhagavan ! zramaNopAsaka, tathArUpa zramaNane' yA brAhmaNane aprAsuka ane akalpanIya azanAMdivaDe he bhagavAna pratilAbhe to tene (zramaNopAsakane) zuM thAya? he gautama ! te zramaNopAsakane ghagI nirjarA thAya ane thoDaM pApa karma thAya" e pramANenA hai gautama! AgaLa upara AvanAra vacanathI ja.NI zakAya che ke, ahIM kaheluM A alpa AyuSyapaNuM kSullakabhavagrahaNarUpa nathI. vaLI, je anuSThAna thoDA pApana ane bahu nirjarAnuM kAraNa hoya te kSullaka bhavanA grahaNamA nimitta thAya e saMbhavI zakatuM nathI, kadAca jo tevA anuSThAnane kSullaka bhavanA grahaNamA nimittarUpa mAnIe to 'jinapUjA' vigare anuSThAnone paNa kSullaka bhavanA grahaNamA nimittabhUta thavAno prasaMga Avaze-mATe ahIM kahela alpAyuSkapaNuM kSullakabhavagrahaNarUpa na letAM ApekSika-apekSAvALu-alpAyuSkA' levU-e tAtparya che. vaLI kahe che ke, e prakAranA-pUrvokta tAtparyathI to evaM nIkaLe che ke, dharmane mATe prANAtipAta karavo, mRSAvAda bolavo ane aprAsuka dAna karavu-devU. paraMtu te Ne kriyAo to sArI nathI. mATe e tAtparya yuktiyukta kema hoi zake?, ahIM kahIe chIe ke, bhUmikAnI-hadanI-yogyatAnI-apekSAe dharmane mATe prANAtipAtAdi 'vigere karavu paDe to paNa bhale, temAM zuM doSa cha ?, kAraNa ke, yatidharma pALavAmAM azakta gRhasthana dravyastava karavAnu upadezelaM hovAthI te dvArA vya 1. pra0 chA:-dhamaNopAsakasya bhagavan ! tathArUpaM zramaNaM vA, brAhmaNaM vA aprAsukena, aneSagIyena azana-pAna-khAdima-khAdimena pratilAbhayataH kiM kriyate ? gautama ! bahutarikA nirjarA kriyate, alpataraM tasya pApaM karma kriyate-iti. 2. saMvigna-bhAvitAnAM lubdhakadRSTAntabhAvitAnAM ca, muktvA kSetra-kAlA bhAvaM ca kathayanti zuddhArtham. 3. saMskaraNe azuddhaM dvayorapi gRhad-dadatorahitam , AturadRSTAntena tacaitra hitam-asaMstaraNe. 4. nyAyAgatAnA kalpanIyAnAm-abha-pAnAdInAM dravyANAma:-anu0 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe. zataka 5.-uddezaka 6. prANAtipAtAdi karavAna pravacanamA karpu ja che. dAnanA adhikAramA to saMbhaLAya che ke, zramaNopAsako be prakAranA cha, eka saMvignabhAvita ane bIjA lubdhakadRSTAMta bhAvita, jema kayu cha ke, "saMvignabhAvitonA ane lubdhakadRSTAMtabhAvitonA (AhArane) kSetra, kAla ane bhAvane mUkIne mamaNopAsako. (munio) zuddhArtha kahe che" temAM AgamanA arthane na jANatA hovAthI lubdhakadRSTAMta bhAvita zramaNopAsako jama tema dAna de che ane Agamane gamane ANatA jANatA hovAthI saMvignamAvita zramaNopAsako, munionI saMyama-bAdhAnA parihAraka hovAthI ane tenA upaSTaMbhaka (Teko denArA) hovAthI vamaNopAsako. munione ucitatApUrvaka dAna de che, AgamamAM A pramANe lanyu cha ke " saMstaramANa hoya-nirvAhana thaI zakatuM hoya-tyAre lenAra ane denAra e bannenu azuddha che tathA ahita che ane AturanA udAharaNathI te ja azuddha, asaMstaramANa hoya tyAre hita che" vaLI " nyAyathI AvelA ane kalpanIya-khapatA-annapAnAdi dravyonuM dAna hitarUpa che" athavA A sUtranI evI vyAkhyA karavI ke, alpaAyuSyapaNAnuM mukhya kAraNa to aprAsuka dAna che ane bIjAM-prANAtipAta, mRSAvAda-e be-sahakArI kAraNa-sAdhAraNa-kAraNa che, kAraNa ke, prANAtipAta ane mRSAvAda e banne dAnakriyAmA vizeSaNarUpa che. dAnakriyAmAM te-prANAtipAta ane mRSAvAda vizeSaNapaNe kevI rIte che te darzAve chaH prANone mArIne ' AdhAkarma' vagere karavAthI khoTuM bolyo, jemake, 'he sAdhu ! A bhAta vagere, meM potAne mATe siddha-taiyAra-karyA che mATe tamAre te khape tevA che tethI temAM aNakhapatAdinI zaMkA na karavI' ema kahIne pachI te dAna denAra zrAvake sAdhune pratilAbhyo, A pramANe karavAthI-tathAprakAranA gaMbhIra bardaghADaM. alpAyuSkanA kAraNa rUpa karmane kare che--bAMdhe che, e prakrama-cAlu vAta-che. A sUtra gaMbhIra arthavALu che mATe AgamanI rIte bIje prakAre paNa tenI bhAvanA karavI. atha dIrghA''yuSkatAkAraNAni AhaH- kaha gaM' ityAdi. bhavati hi jIvadayAdimato dIrghamAyuH, yato'trA'pi tathaiva bhavanti dIrghA''yuSaM dRSTvA vaktAraH-jIvadayAdi pUrva kRtamanena tenA'yaM dIrghA''yuH saMvRttaH. tathA siddhameva vadhAdivirateH dIrghamAyuH, tasya devagatihetutvAta. Aha ca:--" aNuvvaya-mahavvaehi ya bAlatavo'kAmanijarAe ya, devAuyaM nibaMdhai sammadiTTI ya jo jIvo." devagatau ca vivakSayA dIrghamevA''yuH. dAnaM cA''zritya ihaiva vakSyati:-" sameNovAsayassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA, mAhaNaM vA phAsueNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM paDilAmemANassa kiM kajjai ? goyamA! egaMtaso nijarA kajai" tti. yacca nirjarAkAraNaM tad viziSTadIrghA''yuSkAraNatayA na viruddha mahAvratavat-iti vyAkhyAnAntaramapi pUrvavad eveti. athA''yuSa eva dIrghasya sUtradvayena zubhA'zubhatvakAraNAni AhaH-' kaha NaM' ityAdi prAgvat. navaram:-zramaNAdikaM hIlanAdikaraNataH pratilabhya ityakSaraghaTanA. tatra hIlanaM - jAtyAdyudghATanataH kutsA, nindanaM manasA, khiMsanaM janasamakSam , garhaNaM tatsamakSam , apamAnanam anabhyutthAnAdikaraNam, anyatareNa-bahUnAm ekatamenA'manojJena svarUpato'zobhanena kadannAdinA-ata evA'prItikArakeNa. bhaktimatastu amanojJamapi manojJameva, manojJaphalatvAt. iha ca sUtre'zanAdi prAsukA-5-prAsukAdinA na vizeSitam , hIlanAdikartuH prAsukAdivizeSaNasya dAnasya phalavizeSa pratyakAraNatvena matsarajanitahIlanAdivizeSaNAnAm eva ca pradhAnatayA tatkAraNatvena vivakSaNAt. vAcanAntare tu ' aphAsueNaM aNesaNijjeNaM' ti dRzyate. tatra ca prAsukadAnamapi hIlanAdivizeSitam azubhadIrghAssyuSkAraNam , aprAsukadAnaM tu vizeSataH ityupadarzayatA ' aphAsueNa' ityAdyuktam iti. prANAtipAta-mRSAvAdanayordAnavizeSaNapakSavyAkhyAnamapi ghaTate . eva. avajJAdAne'pi prANAtipAtAdedRzyamAnatvAd iti. bhavati ca prANAtipAtAderazubhadIrghA''yuH, teSAM nArakagatihetutvAt, yadAhaH-" micchadiTThI mahAraMbha-pariggaho, tivvalobha-nissIlo nirayAuyaM nibaMdhai pAvamaI rohapariNAmo." narakagatau ca vivakSayA dIrghamevA''yuH, viparyayasUtraM prAgivaH navaram:--ihA'pi prAsukA--'prAsukatayA dAnaM na vizeSitam, pUrvasUtraviparyayatvAd asya, pUrvasUtrasya ca bhavizeSaNatayA pravRttatvAt , na ca prAsukA--'prAsukadAnayoH phalaM prati na vizeSo'sti, pUrvasUtrayostasya pratipAditatvAt. tasmAd iha prAsukai--SaNIyasya kalpaprAptau, itarasya cedaM phalamavaseyam. vAcanAntare tu 'phAsueNaM' ityAdi dRzyate eveti. iha ca prathamamarUpAyu ssUtram , dvitIyaM tadvipakSa , tRtIyamazubhadIrghAyussUtram , caturthaM tu tadvipakSa iti. pAyuSyanA have lAMbA AyuSyanAM kAraNo kahe chaH [' kaha gaM' ityAdi.] jIvadayA vigere dharmathI je yukta hoya tenu lAMbu AyuSya thAya che, kAraNa kAraNo. ke, ahI paNa dIrgha AyuSyavALAne joi bolanArA hoya che-bole che ke, A puruSa bhavAMtaramA jIvadayAdirUpa dharma karyo che-haze-jethI te lAMbA AyuSyavALo thayo che. to te prakAre nizcita ja thayuM ke, prANAtipAtAdi adharmathI aTakavArUpa kriyA, jIvane devagatirnu kAraNa hovAthI-tethI-lAMbu AyuSya maLe che, ane kahyu cha ke, "je samyagdRSTi jIva hoya te aNuvratobaDe ane mahAvratobaDe tathA bAlatapa ane akAmanirjarAvaDe devarnu AyuSya bAMdhe che. " ane vivakSAvaDe devagatimA lAMbu ja AyuSya hoye che. dAnane AzrIne ahIM ja' kaheze ke, "he bhagavan ! tathArUpa zramaNa yA zrAhmaNane prAsuka ane khapatA azanAdi ghaTe pratilAbhatA zramaNopAsakane zuthAya ? he gautama ! ekAMtathI nirjarA thAyaH" ane mahApratanI peThe je nirjarAnu kAraNa che te viziSTa dIrgha AyuSyanA kAraNapaNe viruddha nathI hotuM, e pramANe bIju vyAkhyAna paNa pUrvanI peThe ja. samajI levu. have lAMbA AyuSyanA ja zubhAzubhapaNAnAM kAraNone kahe che, [kaha NaM' ityAdi ] e badhu pUrvanI peThe samajavu, vizeSa, zramaNAdikane 'hIlanAdipUrvaka samAna pratilAbhI' e pramANe akSaranI ghaTanA karavI, temAM hIlana eTale jAti vagerene ughADI pADIne niMdA karavI, niMdana eTale manavaDe niMdA karavI, 1. pra. chA:-aNuvrata-mahAvataizca bAlatapo'kAmanirjarayA ca devAyurnibadhnAti samyagdRSTiya yo jIvaH. 2. zramaNopAsakasya bhagavan ! tathArU zramaNa vA, brAhmaNaM vA prAsukenaM azana-pAna-khAdima-khAdimena pratilAbhayataH kiM kriyate ! gautama / ekAntazo nirjarA kriyate-iti. 3. mithyAdRSTirmahA. embha-parimassImalobha-nizzIlaH, nirayAyuSakaM nivanAvi pApamatI rAipariNAmA-anu. . Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaptaka 5.--udezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagaktIsUtra. 203 khiMsana eTale lokasamakSa niMdA karavI, gahaNa eTale tenI sAme niMdA karavI, apamAnana eTale abhyutthAna ' vagere na kara, e pramANe emAMnA koi eka kAraNathI. svarUAthI je sAraM nahiM te amanoja-kharAba annAdi-te baDe, mATe ja aprIti kArakavaDe, bhaktivALA zramaNo pAsakanu kadanna--kharAba anna-paNa manojJa-zubha phaLadAyaka-hobAthI ganojJa-suMdara-ja che, ahIM A sUtramA azanAdine 'prAsuka ke aprAsuka' e kadana. prakAre vizeSita nathI kayu, kAraNa ke, muninI hIunA vagare karanAranA prAsuka vagere vizeSaNavALA dAnane phala vizeSa prati akAraNapaNe ane matsarathI utpanna thayelA hIlanAdi vizeSaNone ja mukhyapaNe azubha lAMbA AyuSyanA kAraNapaNe vivakSita karyA che. bIjI vAcanAmAM to [ 'aphAsueNaM bIjI vAcanA. ityAdi ] ' azana ' vigerenA ' ane raNIya ane apAtuka' evAM ve vizeSaNo dekhAya che, temA je te vizeSaNo AnyAM che te 'prAsuka dAna paNa hIlanAdithI vizeSita hoya to azubha dIrgha AyuSyana kAraNa che ane te anAludAna to vizeSe karI azubha dIrgha AyuSyanu nidAna--kAraNa-che! ema darzAvavA zAstra kAre mUkyAM che. prANAtipAtane ane mRrAbAdane dAnavizeSaNapazaj vyAkhyAna paNa ghaTe ja che, kAraga ke, avajJA karIne dAna devAmAM paNa prANAtipAtAdi kriyAo dekhAya che ane prAgAtipAta vagere nairayika gatimAM hetu hopAthI tenAyI azubha dIrgha AyuSya thaI zake che, kadhuM che je "pApamA matiyALo, raudra pariNAmadhALo, mahAraMbha parigrahavALo, tIna lobhavALo, zIlavinAno ane mithyAdRSTe jIva nairayikarnu AyuSya bAMdhe che" vivakSAvaDe nairayika gatimA lAMbu ja AyuSya hoya che. viparyaya sUtra pUrvanI paThe jANavU, vizeSa e ke, ahIM paNa dAnane 'prAsuka ane aprAsuka' e pramANe vizeSita kayu nathI, kAraNa ke, A sUtra pUrva sUtra karatAM viparIta che tathA A sUtra ane pUrva sUtra avizeSaNapaNe pravRtta ke. AthI ema na samajavU ke prAsukadAnanA ane aprAsukadAnanA phalamA kAMi vizeSa nathI, kAraNa ke. pUrvanA banne sUtramA te phala vizeSane pratipAdita koM che, mATe ahIM prAsuka ane eSaNIya dAnathI devalokanI prApti thAya che to tethI viparIta--bIjA-dAnathI A paLa -azubha dIrghAyuSya-narakarUpa phaLa thAya che tema jANavU, bIjI vAcanAmAM to 'prAsuka' vagere vizeSaNo dekhAya ja che. ahIM pahelaM alpAyu- sUtra che bIjaM tenA vipakSana- bIjI vAcanA. dIrgha AyuSyanu-sUtra cha, trIju azubha dIrgha AyuSyanuM sUtra che ane cothu tenA vipakSanu-zubha dIrghaAyuSya---sUtra cha. gRhapati ane bhAMDa. 5. pra0-gAhAvaissa NaM bhaMte ! bhaMDaM vikiNamANassa kei 5. pra0-he bhagavan ! kariyANAno vikraya-vecANa-karatA bhaMDaM apaharejA, tassa NaM bhaMte ! taM bhaMDaM gavesamAgassa kiM AraM. koi gRhastharnu koi mANasa te kariyA' corI jAya to he bhiyA kiriyA kajjai, pariggahiyA, mAyAvattiyA, apacarakhANa- bhagavan ! te kariyANAnu gaveSaNa karanAra te gRhasthane zu AraMbhikI kiriyA, micchAdasaNavattiyA ? kriyA lAge ke parigrahikI kriyA lAge ke mAyApratyayikI kriyA lAge ke apratyAkhyAnikI kriyA lAge ke mithyAdarzanapratyayikI kriyA lAge? 5. u0-goyamA ! AraMbhiyA kiriyA kajjai, parigga- 5. u0-he gautama! AraMbhikI, parigrahikI, mAyApratyayikI hiyA, mAyAvattiyA, apaJcavakhANakiriyA micchAdasaNa kiriyA ane apratyAkhyAnikI kriyA lAge ane mithyAdarzanapratyayikI siya kanjai, siya no kajjai; aha se bhaMDe abhisamannAgae bhavai, kriyA kadAca lAge ane kadAca na lAge ane have gavepaNa karatA tao se ya pacchA savvAo tAo payaNaIbhavaMti. jyAre te corAela kariyANuM pArcha maLI Ave tyAra pachI te badhI kriyAo pratanu thai jAya che. 6. pra0-gAhApaissa NaM bhI ! bhaMDaM vikiNamANasta kaie 6. pra0--he bhagavan ! kariyANAne vecatA gRhasthay bhAMDa-- bhaMDe sAijejA, bhaMDe ya se aNuvaNIe siyA, gAhAvaissa NaM kariyANu, kariyA' kharIda karanAre kharIdyu-tene mATe satyaMkArabhaMte ! tAo bhaMDAo ki AraMbhiyA kiriyA kajjai, jAva-mi- khAtrI-bArnu ApyuM paNa haju te kariyANu anupanIta che-lai cchAdasaNakiriyA kajjaha, kaiyassa cA tAo bhaMDAo, ki AraM- javAyu nathI arthAt te vecanArane tyAM.che, to te vecanAra gRhapatine bhiyA kiriyA kajjai, jAva-micchAdaMrANakiriyA kajjai ? te kariyANAthI zuM AraMbhikI yAvat mithyAdarzanapratyayikI kriyA lAge?, ane te kharIdanArane te kariyANAthI zaM AraMbhikI yAvat- mithyAdarzanapratyayikI kriyA lAge ?? 6. u0-goyamA ! gAhAvaissa tAo maMDAo AraMbhiyA 6. u0--he gautama! te gRhapatine te bhAMDa-kariyANA-thI 'kiriyA kajjai, jAva- apacakkhANa 0-micchAdasaNavattiyA kiriyA AraMbhikI yAvat-apratyAkhyAnikI kriyA lAge, ane mithyA 1. mUlacchAyA:-gRhapatebhaMgavan / bhANDa vikrINAnasya ko'pi bhANDam apaharet , tasya bhagavan ! tadU bhANDaM gaveSayataH kim ArambhikI triya kriyate, pAriprahikI, mAyApratyayA, aprayAkhyAnakriyA, mithyAda nipratyayA ? gItama! ArambhikI kiyA kriyate, pArivAhikI, mAyApratyayA, apratyAkhyAnakriyA, mithyAdarzana kriyA syAt kriyate, syAd no kriyate. atidU bhANDam abhisamanvAgataM bhavati, tatastasya ca pazcAt sIH tA: pratanukIbhavanti. gRhapatebhagavan ! bhANDa vikrINAnasya kariko bhADAne khAdayed , bhANDAni ca tasya anupanItAni syuH, gRhapaterbhagavan ! tebhyo bhANDebhyaH kim ArambhikI -kiyAM kriyate yAvad midhyAdarzana kiyA kiyate ? kAya kasya vA tebhyo bhANDebhyaH kim ArambhikI kriyA kriyate, yAvad mithyAdarzanakriyA kriyate? mAtama ! gRhapateH vebhyo bhANDebhyaH AramgikI kiyA kriyate, yAvada apratyAkhyAna-mithyAdarzanapratyayA kriyA:-anu0 . Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrIrAyacandra-jinAgama saMgrahe zataka 5.-uddezaka 6. siya kajjai, siya no kajjai, kaiyassa tAo savvAo darzanapratyayikI kriyA kadAca lAge ane kadAca na lAge ane payeNuIbhavati. kharIdakaranArane te badhI kriyAo pratanu hoya che.. 7. pra0-gAhAvaissa NaM maMte ! bhaMDaM vikiNamANassa, 7. pra0--he bhagavan ! bhAMDane vecatA gRhapatine tyAMcI yAvat jAva-bhaMDe se uvaNIe siyA, kaiyassa NaM bhaMte ! tAo bhaMDAo te bhAMDa upanIta kayu-kharIda karanAre potAne tyAM ANyu-hoya ki AraMbhiyA kiriyA kanjar3a, jApa-micchAdasaNavattiyA kiriyA tyAre te kharIda karanArane te mAMDathI zuM AraMbhikI kriyA bagere kajjai; gAhAvaissa vA tAo bhaMDAo kiM AraMbhiyA kiriyA pAMca kriyAo ane gRhapatine te bhAMDathI zuM AraMbhikI vagere kajai, jAva-micchAdasaNavattiyA kiriyA kajjai ? pAMca kriyAo lAge? 7. 30-goyamA ! kaiyassa tAo bhaMDAo heDillAo 7. u.--he gautama! te bhAMDathI te kharIda karanArane heThaLanIcattAri kiriyAo kajjati, micchAdasaNavattiyA kiriyA bhayaNAe; moTA pramANavALI-cAre kriyAo lage ane mithyAdRSTi hoya to gAhAvaissa NaM tAo savvAo payaNuIbhavati. mithyAdarzanapratyayikI kriyA lAge ane mithyAdRSTi na hoya to mithyAdarzanapratyayikI kriyA na lAge e pramANe mithyAdarzana-kriyAnI bhajanAvaDe gRhasthane te baghI kriyAo ochA pramANamA hoya che. 8. pra0-gAhAvaissa NaM bhaMte ! bhaMDe jAva-dhaNe ya se 8.pra0--he bhagavan ! gRhapati-gharadhaNi-ne bhAMDa yAvat aNuvIe siyA ? ___-dhana na maLyuM hoya ( to kema ? ) ..8.u0--eyaM pi jahA bhaMDe uvaNIe tahA neyacvaM cauttho 8. u0-e rIte paNa jema upanIta--soMpela bhAMDa-saMbaMdhe AlAvago, dhaNe ya se uvaNIe siyA jahA-paDhamo AlAvago, kayaM che tema samajabuM-cotho AlApaka samajabo. 'jo dhana bhaMDe ya se aNuvIe siyA tahA neyavyo padama-cautthANaM ekko upanIta hoya to' jema anupanIta bhAMDa viSe prathama AlApaka gamo, bitiya-taiyAgaM ekko gamo. kahyo che tema samajavu-prathama ane caturtha AlApakano samAna gama samajavo ane bIjA ane trIjA AlApakano samAna gama samajavo. 2. anantaraM kamabandhakriyA uktAM, atha kriyAntarANAM viSayanirUpaNAya Aha:--'gAhAvaissa' ityAdi. gRhapatiH-- gRhI.. 'micchAdasaNakiriyA siya kajjai' ityAdi. mithyAdarzanapratyayA kriyA syAt kadAcit kriyate bhavati, syAd no kriyate-- kadAcid no bhavati. yadA mithyAdRSTiH gRhapatistadA'sau bhavati, yadA tu samyagdRSTistadA na bhavati ityarthaH. atha kriyAsu eva vizeSam AhaH-- 'aha'. ityAdi. 'atha' iti pakSAntaradyotanArthaH. ' se bhaMDe ' tti tadbhANDam , ' abhisamannAgae ' tti gaveSayatA labdhaM bhavati, 'tao' tti tata:- samanvAgamanAt ' se ' ti tasya gRhapateH-pazcAt samanvAgamanAnantarameva 'savyAo' tti yAsAM saMbhavo'sti tA ArambhikyAdikriyAH, 'payaNuIbhavaMti 'tti pratanukIbhavanti hasvIbhavanti, apahRtabhANDagaveSaNakAle mahatyastAH Asan-prayatnavizeSaparatvAd gRhapateH, talAbhakAle tu prayatnavizeSasyoparatatvAd hrasvIbhavanti iti. 'kaie bhaMDaM sAijeja ' tti krayiko grAhako bhANDaM svAdayet satyaMkAradAnataH svIkuryAt. 'aNuvaNIe siya ' tti krayikAyA'samarpitaM syAt , ' kaiyassa Na tAo savvAo payaNaI bhavaMti ' ti aprAptabhANDatvena tadgatakriyANAm alpatvAd iti, gRhapatestu mahatyaH-bhANDasya tadIyatvAta. krayikasya bhANDe samarpita mahatyastAH, gRhapatestu pratanukAH, idaM bhANDasyA'nupanItopanItabhedAt sUtradvayam uktam . evaM dhanatyA'pi vAcyam . tatra prathamam evam: -- gAhAvaissa NaM bhaMte ! bhaMDaM vikkiNamANassa kaie bhaMDaM sAijejjA, dhaNe ya se aguvaNIe siyA, kaiyassa NaM bhaMte ! tAo dhaNAo kiM AraMbhiyA kiriyA kajjai 5, gAhAvaissa NaM tAo dhagAo kiM AraMbhayA kiriyA kajjai 5 ? goyamA ! kaiyassa tao ghaNAo heDillAo cattAri kiriyAo kajati, gicchAdasaNAkariyA bhayaNAe; gAhAvaissa NaM tAo savvAo payaNaIbhavaMti." dhane'nupanIte krayikasya mahatyastAH bhavanti, dhanasya tadIyatvAt. gRhapatestu tAstanukAH, dhanasya tadAnIm atadIyatvAta. evaM dvitIyasUtrasamAnam idaM tRtIyam , ata evA''haH-'eyaM pi jahA bhaMDe uvaNIe tahA NeyavvaM ' ti . dvitIyasUtrasamatayA ityarthaH. caturtha vevam adhyeyam:-'gAhAvaissa NaM bhaMte ! bhaMDaM vikiNamANassa kaie bhaMDaM sAijjejjA, dhaNe ya se uvaNIe siyA; ... 1. mUlana chAyAH- syAt kriyate, syAda no niyate; Ryikasya tAH sIH pratanukIbhavanti. gRhapatebhagavan ! bhAI vikrINAnasya yAbad-bhAI tasya upanIta svAt , mayisyaM bhagavana / tasmAd bhANDAt kim a.ramsikI ni.yA nityate yAvat-mithyAdarzanapratyayA kiyA kiyate ? gRhapatebA tasmAd bhANDAt kim ArambhikI nigA kriyate yAvat-miyyAdarzanaprayayA kipA kriyate ? gautama ! kayi kasya tasmAd bhANDAd adhastanAzcatasraH kriyA: kriyante, minyAdarzanapratyayA kiyA gajanayA, gRhapateH tAH sIH pranaMnukIgananti, gRhapatebhaMgavan ! bhANDaM yAvat-bhanaM ca tasya anunItaM syAd ? etadapi zA bhADam upanI tathA jJAtavyam-caturthaH AlApakaH, dhanaM ca tasya upanI yAda thA prathamaH AlApakaH, bhAI ca tasya anupanItaM syAt tadA hAtavyaH prathama-caturthayoH eko gamaH, dvitIya-tRtIyayoH eko gamaH-anu. . Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 205 gAhAvaissa NaM bhate! tAo dhaNAo ki AraMbhiyA kiriyA kajai 5 ? kaiyassa vA tAo dhaNAo kiM AraMbhiyA kiriyA kannar3a 51 goyamA! gAhAvaispa tAo dhagAo AraMbhiyA 4, micchAdasaNapattiyA kiriyA siya kanjai, siya no kajjai. kaiyassa NaM tAo savAo payaNuIbhavaMti.' dhane upanIte dhanapratya patvAt tAsAM gRhapatermahatyaH, Ryikasya tu pratanukAH, dhanasya -tadAnIm atadIpatvAt, evaM ca prathamasUtrasamam idaM caturtham , ityetadanusAreNa ca sUtrapustakA'kSarANi avagantavya ni. 2. hamaNAM karmabaMdhanI kriyA kahI, have bIjI kriyAonA viSayone nirUpavA [ 'gAhAvaissa' ityAdi.] sUtro kaha che, gRhapati eTale gRhapati. gRhavALo-gRhastha [ 'micchAisaNakiriyA siya kajA' ityAdi.] mithyA darzananA hetuvALI kriyA kadAcit thAya ane kadAcit na thAya, z2yAre gRhapati mithyAdRSTi hoya tyAre mithyAdarzana pratyayikI kriyA lAge ane jyAre gRhapati samyagdRSTi hoya-mithyAdarzanavALo na hoya-tyAre mithyAdarzanapratyayikI kriyA na lAge. have kriyAmA ja vizeSa kahe chaH [ ' aha' ityAdi.] ' atha ' e zabda pakSAMtarane sUcavavA mUkyo che. [ se bhaMDe' ti] te bhAMDa [ ' abhisamaNNAgae ' tti ] gaveSaNa karatAM manyu hoya [ 'to' ti] maLyA pachI, [se 'tti ] bhAMDa. te gharadhaNine, e bhAMDa macyA pachI turata ja [ 'savvAo' tti ] jeono saMbhava che te vadhI kriyAo [ 'payaNuIbhavaMti' ti.] TukI thAya che, corAela mAMDane gotavAnI veLAe te gRhastha vizeSa prayatnavALo hovAthI te kriyAo moTI hoya che ane jyAre te corAela kariyANuM hAtha Ave tyAre te gRhastha prayatnathI aTakelo hovAthI te kriyAo TuMkI-ochI-thAya che. [ 'kaie' ] grAhaka [ 'bhaMDaM sAijeja' tti ] grAhaka 'bhAMDane-karIyANAne pote kharIdhuM che' e pramANe satyakAra-bArnu ApIne svIkAre. [ 'aNuvaNIra' ti] jyAM sudhI kharIdanArane soMpyu nathI. [' kaiyassa NaM tAo savvAo payaNuIbhavaMti ' tti ] karIyA' amApta hovAthI te saMbaMdhanI kriyAo ochI hoya che, ane jene tyAM karIyAj paGa che evA gRhasthane to, tenu potAnuM karIyAgu hobAthI te kriyAo moTArUpamA hoya che, jyAre te karI kaj, kharIdanArane soMpAya che tyAra kharIdanArane te kriyAo moTArUpamAM hoya che ane gharadhaNIne to ochI hoya che. nAhi sola ane sopela ema be prakArarnu bhAMDa hovAthI Abe sUtra te paratve kayAM che, e pramANe dhana saMbaMdhe paNa ve sUtra kaThevAM, tegA paheluM sUtra A pramANa cha:-"he bhagavan ! karIyANAne vecanAra gRhasthanuM prathama sUtra. karIyAj, koi kharIdanAra kharIda kare ane tenu ( mUlyarUpa ) na haju na gaLyuM hoya to kharIda karanArane te dhanathI | AraMbhikI bagere kiyAoM lAge ana te karIyANAnA dhaNI gRhapatine te dhanathI zuM AraMbhikI vagere kriyAo lAge?, he gautama ! te dhanathI te kharIdanArane heThalI moTA pramANavALI-cAra kriyAo lAge ane mithyAdarzana kriyA bhajanAbaDe-lAge ane na paNa lAge, ane karIyANAvALA gharadhaNIne te badhI kriyAo ochA pramANamA lAge." jyAM sudhI dhana sopAyuM nathI tyAM sudhI kharIda karanAranuM dhana hobAthI te kriyAo tene moTA rUpamA lAge ane te dhana, soMpAyA pahelAM vecanAra gRhapatinuM na hovAthI tene te kriyAo ochA pramANamA lAge. e pramANe A trIju sUtra bIjA sUtranI samAna samajavu, mATe ja kahe cha:---[ ' eyaM pi jahA bhaMDe uvaNIe tahA neyavvaM ' ti ] vIjA sUtranI sAthe samapaNe samajabu. cothu sUtra to e pramANe bhaNaH- "he ca saya. bhagavan ! karIyANAne vecatA gRhastha- karIyAj koi kharIda karanAra kharIde ane dhana paNa upanIta--sopeluM hoya to he bhagavan ! te dhanathI te karIyANAbALA gRhapatine zuM AraMbhikI vagare kiyAo lAge?, ane te dhanathI te kharIda karanArane zuM AraMbhikI vagare kriyAo lAge? he gautama ! gRhapatine te dhanathI AraMbhikI vagere kriyAo lAge ane mithyAdarzanapratyayikI kriyA lAge ane na paNa lage tathA te dhanadhI kharIda karanArane te badhI kriyAo ochA pramANamA lAge. kAraNa ke, te kriyAo dhanahetuka che mATe dhana soMpAyA vAda gRhapatine moTA pramANamA lAge ane te vakhate -sopAyA pachI-dhana, kharIdanAranuM na hovAthI tene te kriyAo ochA pramAgamA lAge, ane e pramANe prathama sUtra-samAna A caturtha sUtra che. ane e anusAre sUtra pustakanA akSaro avagamavAnA-jANavAnA-che. agnikAya. 9.pra0--aMgaNikAe NaM bhaMte ! ahaNojjalie samANe ma- 9. pra0-he bhagavan ! hamaNA jagavelo agnikAya, mahAhAkammatarAe ceva, mahAkiriya mahAsava-mahAvedaNatarAe ceva bhavai, karmavALo, mahAkriyAvALo, mahAAzrayavALo, mahAvedanAvALo, ahe NaM samae samae vokAsa jamANe, vokkAsi jamANe carimakAla- hoya che, have te agni samaye samaye-kSaNe kSa.ge-oho thato hoya, bhUe, mummurabbhUe, chAriyabhUe; tao pacchA bujhAtA hoya ane challe kSaNe aMgArarUpa thayo, mubhurarUpa thayo, appakammatarAe ceva appakiriyA-''sava-appaveyaNatarAe cetra bhasmarUpa thayo tyAra bAda te agni alpakarmavALo, alpakriyAvAko bhavai? alpaAzravavALo ane alpavedanAyALo thAya 9. u0--haMtA, goyamA ! agaNikAe NaM ahaNujjalie 9. u0-hA, gautama ! hamaNA jagavelo agnikAya0 te ja samANe taM ceva. kahe. 3. kriyA'dhikArAd idamAha:-' agANa' ityAdi. 'ahuNojalie 'tti adhunoujvalitaH-sadyaH pradIptaH, 'mahAkammatarAe' mUlacchAyA-agnikAyo bhagavan ! adhunojjvalitaH san mahAkarmatarIya caiva, mahAkriyA-mahA''sava-mahAvedanatarAya caiva bhavati; atha syiya samayAvyapadhyamANaH, vyapadhya mANazvaramakAlasamaye aGgArabhUta, mumurabhUtaH, chArika (bhasmIbhUtaH, tataH pathAd alpakarmatarAya caiva, alpakriyA--pA''sra alpaveidanatarAya caiva bhavati ? hanta, gautama anikAyo'dhulojjvalitaH san tacaiva:-anu0 . Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5. - uddeza. 6. " ti vidhyAyamAnA'nalAspekSayA'tizayena mahAnti karmANi jJAmA''varaNAdIni bandhanAntriya yasyA'sau mahAkarmataraH evam anyAnyapi. nagaram - kriyA dAharUpA, Azrayo nakkamapAdAnahetuH vedanA pIDA bhAvinI satkarmajanyA, parasparazarIrasaMbAdha janyA vA * vokasinamANe 'ti vyapakRSyamANo'pakarSa gacchan, 'aNakammatarAe ti aGgArAyAm Azritya apazabdaH stokArthaH, rakSAvasthAyAM tu abhAvArtha: C " " 23. kiyAnA adhikArI A [ agaNI ityAdi ] sUtra kahe che:-[ anojalie [vi] hama jagalo. [ mahAkammatarASTra mahAkamai ti ] bholavAtA aminI apekSAe je, baMdhane AdhI paNa moThA jJAnAvaraNIyAdi karmabaMdhana hetu hovAthI mahAkarmatara he e pramANe bIja paNa mahAtira vizeSaNo jAgavA vizeSa ke dAvA kiyArUpa samajayo, jethI abhi mahAkiyatara ke ane navIna pharmane grahaNa karavAmAM hetu e Ava samajayo, jebhI abhi mahAprayatara ke, have pachI patrAnI ane tenAkarmI upajI pIDA se bedanA athavA paraspara zarIranA saMgAvadhI alpakarmatara upajatI pIDA te vedanA, jethI abhikAya mahAvedanAvALo che, [' bokkasinamANe 'ti ] apakarSa pAmato - oTo ghato. [ apakammatarAe 'tti ] apa- aMgArAdi avasthAne AdhI alpakALa che, ahiM aspazabdano soDadhoDa e artha che bhane syAra abhinI bharamAvasthA hoya lAre ani alpakarmatara - karmarahita che arthAt agninA bhasmAvasthAcALA pakSamAM ' a ' zabdano' abhAva ' artha karavo. L 6 , " - 10. pra0 - perise NaM te! dhaNuM parAmukha, parAmukhattA usuM parAmusai, parAmusittA ThANaM ThAI, ThittA AyatakatrAyayaM kareti, urdu pehAsaM u udhvida, tara NaM se usuM uduM nehA uhie samANe jAI tara pANAI, mUgAI, jIvAI, sattAI abhihaNa, baceti lekheti, saMghAraha, saMghaTTeti, paritApe, kalAmeda, ThANAo ThANaM saMkAma, jIviyAo paparora, tae NaM bhaMte! se purise katikirie tattha puruSa ane dhanuSya. 10. u0- goyamA ! jAvaM ca vaM se purise paNuM parAmusada, parAmusittA jAva - ubvihai, tAvaM ca NaM purise kAiyAe jAvapANAivAya kiriyAe paMcahi kiriyAhi puDhe jesipi ya NaM jIvANaM sarIrehiM ca nimbalie viNaM jIvA kAiyAe jAva- paMcahi kiriyAhiM puTTe, evaM dhagu puDhe paMcahiM kiriyAhiM, jInA paMca hA paMcahiM, unU paMcAhi sare, pacaNe, phale, hArU paMcahiM. , 11. 50 ahe se usU apano guruyattAe, mAriyatAe - NaM gurusaMbhAriyattAe, ahe vIsasAe pacovayamANe jAI pANAI, jAvajIviyAo kyararope tArtha ca meM se purise katiphirie 6 10. pra0 -- he bhagavan ! puruSa dhanuSyane grahaNa kare, grahaNa karI bANane grahaNa kare, tenuM grahaNa karI sthAna pratye besedhanuSyacI vANane kelI venuM Asana kare-tena besI phekalA prasArelA bANane kAna sucI Ayata kare-kheve, khecI uMce AkAza pratye vANane pheMke, sAra bAda te uMce AkAza praye pheMkAe vANa, tyAM AkAzamA je prANone, bhUtone, jIvone, sone, sAmA AvatA haNe, teonuM zarIra saMkocI nAkhe, teone zliSTa kare, teone paraspara saMhata kare, teone thoDo sparza kare, teone cAre korathI pIDA pamADe, teone klAMta kare, teone eka sthAnacI bIje sthAne ur3a jAya bhane teone jIvitathI sta kare to he bhagavan! te puruSa TIkALa che ? 10. u0- he gItama kare che yAvat tene pheMke che, yAvat prANAtizati kI kirAne yAvat te puruSa dhanuzyane praNa tAvat te puruSa kAyikI kriyAne arthAt pAMca kisane pharase che. bhane je jIvonA zarIro dvArA dhanuSya vadhuM che te jI paNa yAvat pAMca kriyAne pharase che, e pramANe dhanuAnI pITha pAMca kriyAne pharase che, dorI pAMca kriyAne, hAru pAMca kapAne, bAga pAMca kriyAne, zara, patra, phala ane mahAru pAMca kriyAne pharase che. 11. pra0 - ane have jyAre potAnI gurutA vaDe, potAnA bhArepaNA vaDe, potAnI guhakatA ane saMbhAratA vaDe te bANa svabhA yI nIce paDatu hopa tyAre tyAM (mArgamAM AvatA) prANone yAvat jIvitadhIta kare sAre te puruSa keTalI kriyA vALo hoya ! 11. u0- he gautama! yApat te bANa potAnI gurutAvaDe 11. u0- govamA ! jAvaM se usuM apano puruSa bhagavatpatuH parAti parAmRzya parApazyanetiti khAneAgataM karoti , 1. UrdhvaM vihAyasi iSu utkSipati, tataH tasmin iyau UrdhvaM vihAyasi utkSipte sati yAn tatra prANAn bhUtAn jIvAn sattvAn abhihanti, vartayati, payati, saMghAtayati, saMghaTayati, paritApayati, klamayati, sthAnAt sthAnaM saMkrasyati, jIvitAd vyAropayati tato bhagavan / sa puruSaH kaMtikriyaH ? gautama ! yAvacca sa puruSo dhanuH parAmRzati, parAmRzya yAvad utkSipati tAvaca sa puruSaH kAyikyA yAvat prANA'tipAtakripayA paJcabhiH kriyAbhiH spRSTaH yeSAmapi ca jIvAnAM zarIraiH dhanuH nirvartitaM te'pi ca jIvAH kAyikayA, yAvat paJcabhiH kriyAbhiH spRSTAH, evaM dhanuH spRSTaM padabhiH kriyAbhiH, jIvA pazcabhiH, snAyuH paJcabhiH, iSuH paJcabhiH zaraH, patraNam phalam, snAyuH paJcabhiH adhaH sa iSuH Atmano gurukatyA, bhArikatayA, gurusaMbhArikatA adhaH vizvasayA pratyavapatan yAn prANAn yAvat - jIvitAd vyaparopayati tAvaca sa puruSaH katikriyaH ? gautama ! gAvaca sa ipuH AtmanaH -- anu0 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5:-uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, guruyattAe, jAva-vavarovei tAvaM ca NaM se purise kAiyAe, jAva yAvat jIvone jIvitathI cyuta kare tAvat te puruSa kAyikI yAvat -cauhi kiriyAhiM puDhe jorsa piya NaM jIvANaM sarIrehiM dhaNU cAra kriyAne pharase che ane je jIvonA zarIrathI dhanuSya baneluM che nivvattie te vi jIvA cauhi kiriyAhiM, dhaNu puDhe cauhi, te jIvo paNa cAra kriyAne, dhanuSyanI pITha cAra kriyAne, dorI jIvA cauhi, hArU cauhi, usU paMcahi, sare, pattaNe, phale, cAra kriyAne, hAru cAra kriyAne, bANa pAMca kriyAne, zara, patraNa, bahArU paMcahi, je viya se jIvA ahe pacovayamANassa uvaggahe phala ane hAru pAMca kriyAne ane nIce paDatA bANanA avagrahamAM ghaTTAMta te vi ya NaM jIvA kAiyAe, jAva-paMcahi kiriyAhi je jIvo Ave che te jIvo paNa kAyikI yAvat pAMca kriyAne pharase che. 4. kriyA'dhikArAdeva idamAhaH-purise NaM' ityAdi. ..parAmusai ' tti parAmRzati-gRhNAti, 'AyatakanAyayaM' ti AyataH kSepAya prasArita:-karNAyataH-karNa yAvad AkRSTastataH karmadhArayAd AyatakarNAyataH, atastam iSu bANam, 'ur3a vehAsaM' ti Urdhvam iti vRkSazikharAdyapekSayA'pi syAt , ata AhaH-vihAyasi ityAkAze, ubihai ' tti UrdhvaM vijahAti UrdhvaM kSipatiityarthaH. ' abhihaNai' tti abhimukhamAgacchato hanti, 'battei , tti vartulIkaroti zarIrasaMkocA''pAdanAt , 'lesei' tti pleSayati Atmani liSTAn karoti, ' saMghAei ' tti anyo'nyaM gAtraiH saMhatAn karoti, saMghaTTei ' tti manAk spRzati, 'paritAver3a' tti samantataH pIDayati 'kilAmer3a' tti mAraNAntikAdisamudghAtaM nayati, 'ThANAo ThANaM saMkAmei' tti svasthAnAt sthAnAntaraM nayati, jIvayAo vavarovei' ti cyutajIvitAn karotIti. 'kiriyAhiM puDhe ' tti kriyAbhiH spRSTaH-kriyAjanyena karmaNA baddha ityarthaH, 'dhaNu' tti dhanurdaNDaguNAdisamudAyaH. nanu puruSasya paJca kriyAH bhavantu, kAyAdivyApArANAM tasya dRzyamAnatvAt ; dhanurAdenirvartakazarIrANAM tu jIvAnAM kathaM paJca kriyAH ! kAyamAtrasyA'pi tadIyasya tadAnIm acetanatvAt , acetanakAyamAtrAdapi, bandhA'dhyapagame siddhAnAmapi tatprasaGgaH, tadIyazarIrANAmapi prANAtipAtahetutvena loke viparivartamAnatvAt. kiMca, yathA. dhanurAdIni kAyikyAdikriyAhetutvena pApakarmabandhakAraNAni bhavanti tajjIvAnAm , evaM pAtra-daNDakAdIni jIvarakSAhetutvena puNyakarmanibandhanAni syuH ? nyAyasya samAnatvAd iti. atrocyate:-aviratapariNAmAd bandhaH, aviratipariNAmazca yathA puruSasyA'sti evaM dhanurAdinirvartakazarIrajIvAnAmapi.iti; siddhAnAM tu nAstyasau iti na bandhaH. pAtrAdijIvAnAM tu na puNyabandhahetutvam , taddhatovivekAdesteSu abhAvAd iti. kiMca, sarvajJavacanaprAmANyAd yad yathoktaM tattathA zraddheyameva-iti. iSuriti zara-patra-phalAdisamudAyaH, ityAdi. iha dhanuSmadAdInAM yadyapi sarvakriyAsu kathaJcid nimittabhAvo'sti, tathApi vivakSitavadhaM prati amukhyapravRttikatayA vivakSitavadhakriyAyAstaiH kRtatvenA'vivakSaNAt , zeSakriyANAM ca nimittabhAvamAtreNA'pi tatkRtatvena-vivakSaNAcatasrastA uktAH. bANAdijIvazarIrANAM tu sAkSAd vadhakriyAyAM pravRttatvAt paJcati, 4. kriyAno adhikAra cAlu hovAthI ja A-[ 'purise NaM ityAdi. ] sUtra kahe che. [ parAmusaha 'tti ] grahaNa kare, [ 'AyatakannAyayaM ' ti ] pheMkavA mATe prasAralaM te Ayata ane te prasArela, kAna sudhI khecalaM mAre AyatakAyata, te bANane ['uDDe vehAsaM ' ti] uMce, vRkSanI TocanI apekSAe paNa uMce kahevAya mATe kahe che ke vihAyasi ' eTale AkAzamAM [ * uvihai' ti ] uMce pheMke cha. ['abhihaNai' ti] amihaNe. sAme AvatAne haNe che, [ 'vattei ' ti] bIjAnA zarIrane saMkocI nAkhavAthI goLa kare che, ['lesei ti] AtmAmAM-potAmAM-zliSTa kare che kI -eka bIjAne coMTADI de che, [ saMghAei' ti] paraspara gAtronI sAthe saMhata-bhegA-kare che, [ ' saMghaTTei 'ti ] thoDo sparza kare che, ['paritAvei' pariyAra tti] cAre korathI pIDA pamADe che, [ 'kilAmei' ti] mAraNAMtika vagere samudghAtane pamADe cha, ['ThANAo ThANaM saMkAmei ' ti] potAnA sthAnathI sthAnAMtare lai jAya cha, [ 'jIviyAo vavarovei 'tti ] jIvitathI cyuta kare cha, [ 'kiriyAhiM puDhe 'tti ] kriyAthI utpanna thatA karmavaDe baddha jIvita-hIna kare thayo, [' ghaNu ' ti] daMDa ane dorA vagareno samudAya te dhanuSya. puruSamA pheMkavU ' vagere kAyAdivyApAro dekhAtA hovAthI puruSane pAMca kiyAo dhanuH. lAge te bhale, paNa je jIvonAM zarIrathI dhanuSya vagere banelA che te jIvone pAMca kriyA kema lAge ? kAraNa ke, te jIvana zarIra mAtra paNa, pheMkavAnI au ra veLAe acetana che; kadAca ema mAnavAmAM Ave ke, je jIvanuM mAtra acetanazarIra paNa kAi kriyA kare to tethI thato karmabaMdha te jIvane thAya to kriyAmA siddhanA jIvone paNa karmabaMdhano prasaMga Avaze; kAraNa ke, siddhanA jIvonAM mRtaka-zarIro paNa lokamAM-jagatamAM-prANAtipAtamA hetupaNe viparivartamAna rIte lAge.. che. vaLI, kAyikI bagere kriyAmAM hetubhUta hovAthI jema dhanuSya vigere, tenA jIvone pApa karmabaMdhanAM kAraNo che e pramANe jIvarakSAmAM hetu hovAthI pAtra, daMDaka vigere padArtho paNa je jIvanA zarIrathI banelA che te jIvane puNyabaMdhamAM kAraNa zvAM joie; kAraNa ke, ubhayasthaLe nyAyanI samAnatA che. ahiM samAdhAna kahIe chIe: karmabaMdha, aviratapariNAmathI thAya che, jema avirata pariNAma puruSane che tema je jIvanAM zarIrathI dhanuSya vagare nipajelA che te jIvane paNa avirata pariNAma che; mATe bannene karmabaMdhana kAraNa avirata svabhAva hovAthI karmabandha thavAmAM bAMdho nathI ane siddhone to karmabaMdhana 1. mUlacchAyA:--gurukatayA, yAvat-vyaMparopayati tAvaca sa puruSaH kAyikyA, yAvat-catamabhiH kriyAbhiH spRSTaH, yeSAmapi ca jIvAnAM zarIraiH dhanuH nirvartitaM te'pi jIvAH catasRbhiH kriyAbhiH, dhanuH spRSTaM catasabhiH, jIvA catasRbhiH, snAyuzcatasabhiH, ighuH patrabhiH, zaraH, patraNam , phalam , snAyuH ' paJcabhiH; ye'pi ca tasya jIvAH adhaH pratyavapatato'vagrahe vartante te'pi ca jIvAH kAyikyA, yAvat-paJcabhiH kiyAbhiH spRSTAH- 1. mahiM 'bhAyata 'bhane 'kAyata 'zabdano karmadhAraya-samAsa karavo:-zrImabhaya. . Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na 208 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka-4.-udezaka 6. kAraNa te avirata pariNAma na hovAthI karmabaMdha thaze nahi. ane je jIvonAM zarIrathI pAtra vagere bane che te jIvomAM- puNyabandhana kAraNa viveka vagere na hovAthI te jIvone puNyabaMdhana hetupaNuM nathI. vaLI, (ema kaMha nahi paNa) sarvajJanA vacanamA pramANatA hovAthI je jema teoe kadyuche te tema zraddadhaq.ja. zara, patraNa ane phalano samudAya te iSu. [ ahe NaM se usu' ityA di. ] yadyapi ahIM koipaNa rIte. dhanuSmat vagere padArtho sarva kriyAmA nimittarUpa che to paNa ahIM prastuta vadha pratye teonAM amukhya pravRttikapaNAthI vivakSita vadhakriyA teoe.karI che' emana 'vivakSyu hovAthI ane bIjI kriyAomAM teono mAtra nimitta bhAva hovAthI paNa te kriyAo teoe karI cha' ema vivakSaNa hovAthI cAra kriyA kahelI che, je jIvanA zarIrathI bANa vagere banyAM che te jIvane to pAMca kiyA lAge, kAraNa ke, bANAdirUpa jIva-zarIro to sAkSAt-mukhyapaNe-vadha kriyAmA pravartelAM che. anyatIrthiko. . 12. pra0-annautthiyA NaM bhaMte ! evaM AtikkhaMti, jAva- 12. pra0--he bhagavan ! anyatIthiko e pramANe kahe che parUvata se jahA nAmae juvaI juvANe hattheNaM hatthe geNhejA, yAvat prarUpe che ke, jema koi yuvatine yuvAna hAthamAM hAtha cakkassa vA nAbhI aragAuttA-siyA evAmeva jAva-cattAri paMca grahIne, (ubhelA) hoya athavA jema ArAothI bhIDAelI cakranI joyaNasayAI bahusamAiNNe maNuyaloe maNassahiM-kahameyaM maM! nAbhI hoya e pramANe ja yAvat cAraseM pAMcase yojana sudhI manuSya evaM? loka, manuSya thI khIcokhIca bharelo che, he bhagavan te e pramANe kema hoI zake? 12. u0-goymaa| jaM NaM te annausthiyA, jAva- - 12. u0. he gautama! te anyatIrthiko je yAvat manuSyothI, maNussehiMto-jeM teM evaM AhaMsu, micchA. ahaM puNa goyamA! evaM je teo e pramANe kahe che te khoTuM che, he gautama! huM .vaLI A AikkhAmi evAmeva jAva-cattAri, paMca jAyaNasayAI bahusamA- pramANe kahuM chu ke, e ja pramANe yAvat .cArase pAMcaso yojana ine nirayaloe neraiehi. sudhI niraya loka, nairayikothI khIco khIca bharelo che. 13. pra0-neraiyANaM bhaMte ! kiM egattaM pabhU viuvittae, 13. pra0-he bhagavan ! zu nairayiko ekapaNuM vikurvavA puhuttaM pabhU viuvvittae ? samartha che ke bahupaNuM vikuvA samartha che ? 13. u0-jahA jIvAbhigame AlAvago : tahA neyUvvo, 13. u0-jema jIvAbhigama sUtramA AlApaka che te AlAjAva-durahiyAse. paka yAvat 'durahiyAsa' zabda sudhI ahiM jANavo. 5. atha samyakaprarUpaNA'dhikArAd mithyAprarUpaNAnirAsapUrvaka samyakprarUpaNAmeva darzayannAhaH - anautthiyA' ityAdi. 'bahusamAiNNe' ti atyantam AkIrNaH, mithyAtvaM ca tadvacanasya vibhaGgajJAnapUrvakatvAd avaseyam iti. neraiehiM ' ityuktam , .. 1. mUlacchAyAH-anyayUthikA bhagavan / evam AkhyAnti, yAvat-prarUpayanti sa yathA nAma yuvatiM yuvA hastena hastaM gRlI yAt, cakrasya vA mAmI arakA''yuktA syAt, evameva yAvat-catvAri, paJca yojanazatAni bahusamAkIrNo manuSyaloko manuSyaiH-kathametad bhagavan ! evam ? gautama ! yat te'nyayUthikA yAvat-manuSyaiH-ye te evam AhuH, mithyA. ahaM punagA~tama ! evam AkhyAmi-evam eva yAvat catvAri, paJca yojanazatAni bahusamAkI narakaloko nairayikaiH. nairayikAH bhagavan ! kim ekatvaM prabhavo vikurvitum , pRthaktavaM prabhavo vikurvitum ? yathA jIvA'nigame AlApakastathA jJAtavyo yAvat-duradhisahyam:-anu: 1. nairayiko viSe ahIM jIvAbhigama-sUtranA je AlApakanI bhalAmaNa karavAmAM AvI che te AlApaka (sa0. pR0 117)mA A pramANe cheH" imIse gaM bhaMte ! rayaNappabhAe pu. neratiyA kiM ekattaM pabhU viuviH "he bhagavan | A ratnaprabhA narakamA nairayiko zuM ekatAne vikurvavA "sae, puhutaM pi pabhU viuvittae ? samartha che ke bahutAne vikuvA samartha che ? . ___ goymaa| egata pi pabhU, puhuta pi pabhU viuvittae..egattaM viudhvemANA gautama ! teo ekatAne paNa vikurvA zake che ane bahutAne paNa vikuIM egaM mahaM moggararUvaM vA, evaM musuMDhi-karavatta-asi-satti-hala-tA-musala- zake che. ekatAne vikurvatA eka moTA mogharInA, musaMDhinA, karavatanA, caka-NArAya-kuMta-tomara-sUla-lauDa-bhiMDamAlA ya jAva miMDamAlArUvaM taravAranA, zaktinA, haLanA, gadAnA, muzaLanA, cakanA, nArAcanA, kuMtanA, thA. pahutaM viubvemANA moggararUvANi vA jAva-bhiMDamAlarUvANi vA. tomaranA, zUlanA, lAkaDInA ane yAvat-bhiMDamALanA, rUpane vikurvI zake tAI khajAI, No asaMkhennAI, saMbaddhAI, no asaMbaddhAI; sarisAI, no. che ane bahutAne vikurvatA ghaNAM mogharInAM rUpone yAvat-bhiMDamALanAM rUpoMne asa risAI viuvvaMti-viuvittA aNNamaNNassa kAyaM abhihaNamANA abhi- vikurvI zake che. te rUpo saMkhyeya hoya che-asaMkhyeya nabhI hotAM, saMbaddha haNamANA veyaNaM udIreMti-ujjalaM, viulaM, pagADhaM, kakasaM, kaDayaM, pharusaM, hoya che-asaMbaddha nathI hotAM, sadRza hoya che-asadRza nathI hotAM-e rUpone nihure, caI, tinvaM, duvalaM, duggaM, durahiyAsaM" ti.. vikuvIne eka bojAnA zarIrane abhihaNatA abhihaNatA vedanAne udAre che, te ghedanA-ujvala, vipula, pragADha, karkaza, kaTuka, paruSa, niSThura, caMDa, tIna, dukha, durga bhane duradhisahya hoya cha: "- Jain Education international Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatapha 5.-udarzaka.6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 209 ato nArakavaktavyatAsUtram-'egattaM ' ti ekatvaM praharaNAnAm , 'pahattaM ' ti pRthaktvaM bahutvaM praharaNAnAmeva. jahA jIvAbhigame' ityAdi, AlApakazcaivam:--" goyamA ! egattaM pi paha viuvittae, puhuttaM pi pahU viuvittae; egattaM viuvyamANA egaM mahaM moggararUvaM vA, musuMdirUvaM vA" ityAdi. " puttaM viuvvamANA moggararUvANi vA " ityAdi.. " tAI saMkhejjAI, no asaMkhejAI, evaM saMbaddhAI-sarIrAI viuviti, viubdhittA annamannassa kAyaM abhihaNamANA, abhihaNamANA veyaNaM udIreMti, ujalaM, viulaM, pagAda, kakkasaM, kaDuyaM, pharusaM, niguraM, caMDaM, tivvaM, dukkhaM, duggaM, durahiyAsaM " ti. tatrojvalAM vipakSalezenA'pi akalaGkitAm , vipulAM zarIravyApikAm , pragADhAM prakarSavatIm, karkazAM karkazadravyopamAm-aniSTAm-ityarthaH. evaM kaTukAma, paruSAm , niSThurA ceti; caNDAM raudrAm, tIvA jhagiti zarIravyApikAm , duHkhAm asukharUpAm , durgA duHkhA''zrayaNIyAm ata evaM duradhisahyAm iti. 5. have samyakprarUpaNAno adhikAra hovAthI mithyAprarUpaNAnA nirAsapUrvaka samyakprarUpaNAne ja darzAvatA [ ' annautthiyA' ityAdi ] sUtra kahe che, [ ' bahusamAiNNe' tti ]. atyaMta AkIrNa. tenu-anyatIrthika--A vacana vibhaMgajJAnapUrvaka hovAthI temA asatyatA jANavI. anyatIthika. [ nerahaehiM '] e pramANe kadhU mATe nArakanI vaktavyatAnuM sUtra kahe cha:---[ 'egattaM ' ti ] praharaNo-zastro-rnu ekapa[, ['puhuttaM ' ti ] praharaNonuM bahupaj. [ 'jahA jIvAbhigame' ityAdi.] jIvAbhigamamA Abelo AlApaka A pramANe cha:-" he gautama ! ekapaNuM paNa vikurvayA jIvAbhigama. samartha che ane bahupa' paNa vikurvavA samartha cha; ekapaNAnuM vikurvaNa karatA teo eka moTuM mudrarUpa vA musuMDhirUpa" ityAdi. " bahupaNAnuM vikurvaNa, cikurvaNa karatA teo ghaNAM mudrarUpo" ityAdi. te vadhAM saMkhyeya hoya paNa asaMkhyeya na hoya, e pramANe saMbaddha zarIrone vikurve che, vikurvIne eka bIjAnA zarIrane amidhAta karatA teo vedanAne udIre che, te vedanA ujvala, vipula, pragADha, karkaza, kaTuka, paruSa, niSThura, caMDa, tIvra, vedanA. duHkharUpa, durga ane dussaha hoya che-ucvala eTale vedanAno vipakSa sukha, tenA aMzathI paNa akalaMkita arthAt lavamAtra paNa sukharahita, AkhA zarIramA vyApelI vedanA te vipula vedanA, pragADha-prakarSavALI, karkaza-karkaza padArtha jaivI arthAt aniSTa, e pramANe kaTuka, paruSa, niSThura, caMDa-raudra-bhayaMkara, tIvra-zIvapaNe zarIramA vyApanArI, duHkha-asukhasvarUpa, durga-duHkhapUrvaka Azraya karavA yogya mATe ja dussaha. . AdhAkarmAdi AhAra. -ohAkamma aNavaje 'tti maNaM pahArettA bhavati, seNaM - AdhAkarma anvdy-nisspaap-ch| epramANe je, manamA tassa ThANassa aNAlotiyapaDikaMte kAlaM. karar3a-nasthi tassa samajato hoya te jo AdhAkarma sthAnaviSayaka Alocana, ane ArAhaNA, se NaM tassa ThANassa AlotiyapaDikate kAlaM karei pratikramaNa karyA vinA kAla kare to tene ArAdhanA nathI ane jo -atthi tassa ArAhaNA-eeNaM gameNaM neyavvaM-kIyagaDaM, ThaviyaM, te sthAnaviSayaka Alocana ane pratikramaNa karI kAla kare to rahayagaM, kaMtAramattaM, dubhikkhabhattaM, baddaliyAmattaM, gilANabhattaM, tene ArAdhanA che. e gama pramANe krItakRta-sAdhu mATe mUlya sejjAyarApiMDa. ApIne agNelu bhojana, sthApita-sAdhu mATe rAkhI melelaM bhojana, rAcita-sAdhu mATe lADavA vagere rUpe karelo lADavAno bhUko vagere, kAMtArabhakta-jaMgalamA sAdhuMnA nirvAha mATe taiyAra karelo AhAra, durbhikSabhakta-dukALa vakhate sAdhunA nirvAha mATe taiyAra karelo AhAra, durdina hoya-varasAda Avato hoya-nyAre sAdhu mATe taiyAra karelA AhAra te vArdalikAbhakta, glAna mATe rAMdhalo AhAra, zayyAtarApiMDa, rAjapiMDa, e badhI jAtanA AhAra mATe jANavU. 14.pra0-AhAkammaM 'aNavaje 'tti bahujaNassa majjhe 14. pra0-'AdhAkarma AhAra niSpApa che' epramANe je bhAsittA, sayameva pari jittA bhavati se NaM tassa ThANassa jAva- ghaNA mANasonI vacce bole ane pote AdhAkarmane khAya to tema asthi tassa ArAhaNA? bolanAra tathA khAnora te viSe yAvat tene ArAdhanA che ? 1.pra. chA:-gautama ! ekalamapi prabhurvikurvitum, pRthaktvamapi prabhurvikurvitum ; ekatvaM vikurvamANA ekaM mahad mudrarUpaM vA, muSuNDirUpaM vA. 2. pRthaktvaM vikurvamANA mudrarUpANi vA. 3. tAni saMkhyeyAni, no asaMkhyeyAni, evaM saMbaddhAni zarIrANi vikurvanti, vikur2yA anyo'nyasya kAyam abhinantaH, abhinantaH vedanAm udIrayanti, ujjvalAm, vipulAm, pragADhAm , karkazAm , kaTukAm , paruSAm , niSThurAma , caNDAm , tIvrAm , duHkhAm , durgAm , duradhiyAsAm-(duradhisayAm ):-anu. 1. mUlacchAyA:-AdhAkarma, 'anavadyam' iti manaH pradhArayitA bhavati sa tasmAt sthAnAd anAlocitapratikrAntaH kAlaM karoti nAsti tasya ArAdhanA, sa tasmAt sthAnAd AlocitapratikrAntaH kAlaM karoti asti tasya ArAdhanA; etena gamena jJAtavyam-krItakRtam, sthApitam , racitam , 'kAntArabhakkam , durbhikSabhakam , vAdalikAbhatam , glAnabhakam , zayyAtarapiNDam. bhAdhAkarma 'anavadyam' iti bahujanasya madhye bhASitvA svayameva parisya bhavati sa tasya sthAnasya yAvat-asti tasya ArAdhanA :-anu0 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka.6 14. u0--eyaM pi taha ceva, jAva-rAyapiMDaM. 14. u0-e paNa te ja pramANe jANavU yAvat-rAjapiMDa, .15. pra0--AhAkammaM / aNavaje 'tti annamanassa aNu- 15. pra0- AdhAkarma anavadya cha'e pramANe kahI paraspara ppadAvatittA bhavai, se NaM tassa ? devarAvanAra hoya, tene ArAdhanA hoya ? 15. u0-eyaM taha ceva jAva-rAyapiMDaM. * 15 u0-paNa te ja pramANe jANavU yAvat-rAjapiMDa, 16. pra0-AhAkamma NaM 'aNavaje 'tti bahujaNamajhe 16. pra0-' AdhAkarma niSpApa che' e pramANe ghaNa patravaittA bhavati se NaM tassa jAva-asthi ArAhaNA? mANasone je jaNAvanAra hoya, tene yAvat ArAdhanA che ? 16. u0-jAva-rAyapiMDaM. 16. u0--yAvat-rAjapiMDa ( peThe jANI levu.) . .6. iyaM ca vedanA jJAnAdyA''rAdhanAviraheNa bhavati iti ArAdhanA'bhAvaM darzayitumAha:-'AhAkamma' ityAdi. 'aNavajje 'tti anavadyamiti, " maNaM pahAretta ' tti mAnasaM pradhArayitA sthApayitA bhavati. iyagaM ' ti modakacUrNAdi punarmodakAditayA racitam auddezikabhedarUpam, 'kaMtArabhattaM ' tti kAntAram araNyam, tatra bhikSukANAM ...nirvAhArtha yadvihitaM bhaktaM tat kAntArabhaktam , evam anyAnyapi. navaram:--vArdalikA meghadurdinam, 'gilANabhattaM ' ti glAnasya nirogArtha bhikSukadAnAya yat kRtaM bhaktaM tad glAnabhaktam , AdhAkarmAdInAM sadoSatvena Agame'bhihitAnAM nirdoSatAkalpanam, tata eva svayaM bhojanam , anyasAdhubhyo'nupradApanam , sabhAyAM nirdopatAmaNanaM ca viparItazraddhAnAdirUpatvAd mithyAtvAdi, tatazca jJAnAdInAM virAdhanA sphuTA eca iti. . 6. A vedanA, zanAdinI ArAdhanA na karI hoya tyAre thAya cha mATe ArAdhanAnA abhAvane darzAvavA AhAkamma' ityAdi sUtra kahe che, [* aNavaje' tti ] anavadya-niSpApa,-e pramANe [ maNaM pahAretta ' ti] manane dhAraNa karanAra hoya. [ 'raiyagaM' ti ] racitaka__ racitaka. .. racelu-udAharaNa tarIke bhAMgIne bhUko thai gaelA lADavAno pharIne sAdhune mATe lADavo vALavo--je auddezika bhedarUpa che, [ ' kaMtArabhattaM ' ti] bhakta-vAda araNyamA bhikSuonA nirvAha mATe je banAvelu bhakta te kAMtArabhakta, e pramANa bIjAM paNa jANata, vizeSa e ke, vAdalikA eTale meghadurdina. ukta-lAna [' gilANabhattaM ' ti.] glAnanI nirogatArthe bhikSukane devA mATe karelu bhakta: te glAnabhakta; AgamamAM sadoSapaNe kahelA. AdhAkarmAdika AhAronuM nirdoSaSaNe kalpavu ane tethI ja pote tenuM bhojana karavU, bIjA sAdhuone anupradApana karavu tathA sabhAmAM tenuM nirdoSapaNuM kahe, te vadhu viparIta zraddhAnAdirUpa hovAthI.mithyAtvAdirUpa che ane tethI jJAna-vagarenI virAdhanA sphuTarUpe ja che. virAdhanA. AcArya-upAdhyAya. .17.40-auyariya-uvajjhAe NaM bhaMte ! savisayaMsi gaNaM 17. 30-he bhagavan ! potAnA viSayamA, ziSyavargane kheda agilAe saMgiNhamANe, aeNgilAe uvagiNhamANe kahiM bhaSaigga- rahitapaNe svIkAratA, khedarahitapaNe sahAya karatA AcArya ane haNehi sijjhati, jAva-aMtaM karoti ? upAdhyAya keTalAM bhavagrahaNo karI siddha thAya yAvat aMtane kare? .... 17. u0-goyamA ! atthegatie teNeva bhavaggahaNeNaM si- 17. u0--he gautama ! ke TalAka teja bhavavaDe siddha thAya, jjhati, atthegatie doceNaM bhavaggahaNeNaM sijjhati, tacaM puNa keTalAka be bhava grahaNa karI siddha thAya-paNa trIjA bhavagrahaNane bhavaggahaNaM NAikkamati. atikrame nahi. 7. AdhAkarmAdIMzca padArthAn AcAryAdayaH sabhAyAM prAyaH prajJApayanti-ityA''cAryAdIn phalato darzayan AhaH-- Ayarie" ityAdi.. 'Ayariya-uvajjhAe NaM' tiM AcAryeNa sahopAdhyAyaH-AcAryo-pAdhyAyaH, 'savisayAMsa' tti svaviSaye'rthadAna lakSaNe, 'gaNaM' ti ziSyavargam 'agilAe' tti akhedena saMgRhNan-svIkurvan-upaSTambhayan. dvitIyaH, tRtIyazca bhavo manuSyabhavo devabhavA'ntarito dRzyaH, cAritravato'nantaro devabhava eva bhavati, na ca tatra siddhirasti iti. 1. mulacchAyAH-etadapi tathA caiva yAvat-rAjapiNDam . AdhAkarma, 'anavadyam ' iti anyo'nyasya anupradApayitA bhavati sa tasya ? etat tathA caiva yAvat rAjapiNDam. AdhAkarma " anavadyam' iti bahujanamadhye prajJApayitA bhavati sa tasya yAvat-asti ArAdhanA? yAvat-rAjapiNDam. 2. AcAryopAdhyAyo bhagavan ! khaviSaye gaNam aglAnatayA saMgRhan , aglAnatayA, upagRhan katimirbhavagrahaNaiH sidhyati, yAvata-antaM karoti? gAtama ! astyekakastenaiva bhavaprahaNena sidhyati, astyekako dvAbhyAM bhavagrahaNAbhyAM sidhyati, tRtIyaM punarbhavagrahaNaM nA'ti kAmatiH-anu0 / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka :--uddezaka apavasvadharmasvAmiSazIta bhagavatIsUtra. 7. AdhAkamAvipadanA arthAne prAyaH AcArya vagere moTA mANaso sabhAmA jaNAva cha moTe-have phalathI AcAryAdine darzAvatA [ Ayarie' ityAdi ]- sUtra kahe cha, [ 'Ayariya-uvajjhAeNaM' ti ] AcAryanI sAthe AdhyAya te AcAryopAdhyAya [ savisayaMsi ' ti] artho devA AcArya-upAya ase sUtro devArUpa potAnA viSayamAM [ 'gaNaM' ti ] ziSya vargane ['agilAe ' ti] akheda pUrvaka svIkAratA, sahAyatA karatA. bIjo ane bIjo manuSya bhava devabhavanA AMtarAvALo jANavo, kAraNa ke, cAritravALo lAgalo devabhavamA ja jAya che, tyAM siddhi nathI. devabhava. mRSAvAdI. 18. pra0-je NaM bhaMte ! paraM alieNaM, asabbhUeNaM, abha- 18. pra0--he bhagavan ! je bIjAne, khoTA bolavAvaDe, khANeNaM abhakkhAti tassa NaM kahappagArA kammA kati? asadbhUta bolavAvaDe, abhyAkhyAna-moDhe moDha doSa prakAzavA-vaDe dUSita kahe, te kevA prakAranAM karmo bAMdhe cha ? 18. u0-goyamA ! je NaM paraM alieNaM, asaMtarayaNeNaM, 18. u0--gautama ! te tevA prakAranAM ja karmo bAMdhe che, te abhikkhANeNaM abhakkhAti tassa NaM tahapagArA ceva kammA kajati, jyAM jAya che tyAM te karmone vede che, pachI te kaune nirjare che, jattheva NaM abhisamAgacchada tattheva NaM paDisaMvedeti tao se pacchA vedeti. -sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte / ti. - he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe, che, (ema kahI zramaNa bhagavaMta gautama vihare che.) bhagavaMta-manuhammasAtavagIe sarIbhagavaI sutte paMcamasaye vo uso sammatto. 8. parA'nugrahasyA'nantaraM phalamuktam , atha paropaghAtasya tadAha:--'je NaM' ityAdi. * alieNaM' ti alIkena bhUtaninavarUpaNa pAlitabrahmacaryasAdhuviSaye'pi ' nA'nena brahmacaryamanupAlitam' ityAdirUpeNa, ' asambhaeNaM' ti abhUtodbhAvanarUpeNa 'acaure'pi coro'yam' ityAdinA, athavA alIkena asatyena, tacca dravyato'pi bhavati-lubdhakAdinA mRgAdIn pRSTasya jAnato'pi nA'haM jAnAmi-ityAdi. ata evA''haH--asaddhRtena duSTA'bhisaMdhitvAd azobhanarUpeNa ' acauro'pi cauro'yam ' ityAdinA, 'abhakkhANeNaM' ti Abhimukhyena AkhyAnaM doghA''viSkaraNam abhyAkhyAnam-tena abhyArUpAti-brate. 'kahappagAra' ti kathaMprakArANi kiMprakArANi ityarthaH, 'tahappagAre' tti abhyAkhyAnaphalAni ityarthaH, 'jatthevaNaM' ityAdi, yatraiva mAnuSatvAdI abhisamAga chati-utpadyate tatraiva pratisaMvedayati abhyAkhyAnaphalaM karma, tataH bhagavarasudharmakhAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre pazcamazate SaSTha uddezake zrImabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 8.9 pramANe bIjA upara karela upakAranuM anaMtara-sAkSAt-phaLa kaDaM, have bIjAne upaghAtanuM phaLa kahe cha:- [jeNaM' ityAdi.] [' alieNaM' ti ] 'je sAdhue brahmacarya pALyu hoya tene viSe kahevU ke Age brahmacarya nathI pALyu'e pramANe satya vAtanA apalAparUpa alIka. alIka vaDe, [' asanbhUeNaM ' ti ] je cora na hoya tene A cora che' ema kahevArUpa-na thayelarnu udbhAvanarUpa-te asadbhata-te vaDe athavA asadbhana. alIka-khoTuM ane te - kora zIkArI vagarethI mRgo viSe pUchAelo ane mRgone jANanAro paNa ema bole ke hu~ mRgone jANato nathI ' eve so dravyathI hoya mATe kahe cha ke, ahIM vivakSita khoTuM evA prakAraceM nathI paNa asadbhUtarUpa che, asadbhata eTale duSTa abhivAya hovAthI azobhanarUpa, cora na hoya temAM paNa 'A cora cha'e pramANe Aropa karavArUpa te alIka cha. ['anmakkhANeNaM' ti ] sAme, doSonA prakaTa karavArUpa abhyAkhyAna. kathana te abhyAkhyAna-te baDe bole, [' kahappagAra' tti ] kevAM prakAranA, ['tahappagAra' tti ] abhyAkhyAna phaLabALAM, [ 'jattheva gaM' ityAdi.] jyAM manuSya vagere yonimAM utpanna thAya tyA abhyAkhyAna phaLa karmana pratisaMveda che, tyAra pachI nirjare che. . nirjare che. 1. mUlacchAyAH-yo bhagavan / param alIkena, asabhUtena, abhyAkhyAnena abhyAkhyAti tasya kiMdhakArANi karmANi kiyante ? gaitama ! yaH param alIkena, asad (asatya ) bacanena, abhyAkhyAnena abhyAkhyAti tasya tathAprakArANi caiva kamINi kiyante, yatraiva abhisagAgacchati tatraiva atisaMvedayati, tataH sa pacA vaidayati. tadevaM bhagavan ! , tadevaM bhagavan / iti:--anu0 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zetaka 5.uddezaka 6. beDarUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAsyoH - dadyAt zrIvIradevaH sakara zivasukhaM mArahA cAptamukhyaH // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5:-uddezaka 7. I bhagavan ! paramANu. kaMpe ? te te bhAve pariName ? kadAca kaMpe-pariName-kadAca na kaMpena pariName.-e pramANe dvipade zivA skaMdha:-dezataH kaMpana-aba pana. tripradezika skaMdha.-catuSpradezika skaMdha.-paMca pradezika skaMdha-yAvat-anaMtapradezika rakaMdha.-dezAzrita, ri.pa.po.- paramANu ane aridhArA-paramANu, gAya.?-nI.-e pramANe yAvat-asaMkhyapradezi skaMdha,-anaMta pradazika skaMdha ane asidhArA.-te chedAya ?-hA-nA.-e pramANe agni ane paramANu vigere.-puSkarasaMvartaka meva ane paramANu vire.-gaMgA mahAnadI ane paramANu vigere.-paramANu artha sahi cha ? madhya sahita cha ? pradeza sahita che ? tema nathI.-e pramANe vipradezika skaMdha.-tripradezika skaMdha.-dvipadezi rakaMpanI pe sama pradezavALA ane tripradezika skaMdhatI he viSama pradezavA kA.saMkhyeSa pradezika skaMtha-asaMkhyeya pradezika skaMdha ane anaMta pradezika skaMdha.-paramANu paramANunI paraspara sarzanA.-nava vikalpa.- paramANu ane dipradezikanI sparzanA.-paramANu ane tripradezikanI raparzanA.-e pramANe yAvat-paramANu ane anantapradezikanI sparzanA.-ripradezika ane paramANunI sparzanA.-dvipradezika ane dvipradezikanI sparzanA.-dvipradezika ane tripradezikanI parzanA:-tripradezika ane paramANunI parzanA:-tripradezika ane dvipradezikanI sparzanA:-tripradezika ane tripradezikanI raparzanA.-e pramANe yAvat-anaMta pradezikanI sparzanA.-paramANu pugalagI kAlataH sthiti.-eka 'samaya ane asaMkhya kAla.-sakepa eka pradezAvagADha pudgalanI kAlata: sthiti.-eka samaya ane AvalikAnoM asaMkhya bhAga.-'. pramANe yAvat-asaMkhya pradezAvagADha.-eka pradezAvagADha niSka5 pudgalanI kAlataH sthiti.-eka samaya ane asaMkhya kAla. eka guNa kALA pudgalanI kAlataH sthiti.-eka samaya bhane asaMkhya kAla.-e pramANe yAvat-anaMta guNa kA kuM pudgala.-varNa-gaMdha-rasa-raparza.-sUkSma pariNAma. yAdara pariNAma.-zabda pariNataH pudgalanI kAlataH sthiti.-eka samaya...ane AvalikAno : asaMkhya bhAga.-azabdapariNata. pudgala.- paramANu pudrano aMtarakAla.-eka samaya ane asaMkhya kAla.dipradezika skaMdhano aMtarakAla.- eka samaya ane anaMta kAla.-anaMta pradezikA.-eka pradezAvADha saya pugalano aMtarakAla.-"ka samaya ane asaMkhya kAla.-e rIte asaMkhya pradezAvagADha.-eka pradezAvagAr3ha niSkaMpa pudgalano.. aMtarakAla. eka samaya ane AvalikAno asaMkhya bhAga.-e rote asaMkhya pradezAvagADha.-varNAdino aMtarakAla.-zabdapariNata pudgalano aMtarakAla -eka rAmaya ane asaMkhpakAla-azabda pariNata punala.-dravyasthAnAyu-kSetrasthAnAyu-avagAhanAsthAnAyu ane bhAvasthAnAyunI alpa bahutA -nairayiko AraMbhI ane parigrahI ?-hA.-asuroko parigraha aMge araMbha-pRthivIkAyAdino AraMbha.-zarIra-karma-bhavana-devo-devIo-manuSyo-panuSaNIo-tiryaco-tirya caNI-Asana-zayaga-mA-mAna-upakaraNa--vigere asurono parigraha.bedriyA dino AraMbha ane parigraha.-paMceMdriyano parigraha-TaMka-kUTa-vApI ane vana-vigere.-devacula-Azrama-prapA-ratUpa ane gopura vigere.-prAsAda-gRhazaraNa-leNa-ApaNa-zaMgATaka-trika-tuSka ane mahApatha vigere.-zakaTa-ratha-yAna ane menA vigere.-loDhI-kaDAyuM ane kaTachI vigere,-vAnanyataro. jyotiSiko.-vaimAniko.-pAMca hetu ane pAMca ahetu.-he bhagavan ! te e pramANe. 1. pra0-paramANupoggale NaM bhaMte ! eyati, veyati; jAva- taM taM bhAva pariNamati ? 1. 30-goyamA / siya eyati, veyati, jAva-pariNamati; siya No eyati, jAva-No. pariNamati. 1. pra "he bhagavan ! paramANu pudgala kaMpe, vizeSa kaMpe yAvat-te te bhAve pariName? 1. u0-he gautama ! kadAca kaMpe, vizeSa kApe yAvat pariName ane kadAca na ko yAvat-na pariName. 1. mUlacchAyA:--paramANupudgalo. bhgNv| ejate, vepa (vyeja.) tebhyAkta-tata bhAva pariNarAti ? gautama ! syAt ejate, vepate, yAvatUpariNamatiH syAd jo ejate, yAvat-no pariNama tiH-anu0 Jain Education international Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 bhaurAna-jinAgamasaMgraha zataka 5.-uddezaka. 7, 2. pra0-duppaesie NaM bhaMte / baMdhe eyati, jAva-pariNamai! 2. pra0-he bhagavan ! ve pradezano skaMdha kaMpe yAvat - pariName ! 2. u0-goyamA ! siya evati, jAva-pariNamAti, siya 2. u0-he gautama! kadAca kaMpe yAvat-pariName-1. kadAca No eyati, jAva-No pariNamati; siya dese eyati, dese no na kaMpe yAvat-na pariName-2. tathA kadAca eka bhAga kaMpe, eka eyati. bhAga na kaMpe-3. 3. pra0-tippaerAsie NaM bhaMte ! khaMghe eyati ? 3.pra0-he bhagavan ! traNa pradezavALo skaMdha kaMpe!. 3. u0 - goyamA ! siya eyati, siya no eyati, siya 3. u0-he gautama ! kadAca kaMpe-1. kadAca na kaMpe-2. dese eyati-no dese eyati, siya dese evati-no desA eyaMti; kadAca eka bhAga kaMpe, eka bhAga na kaMpe-3. kadAca eka bhAga siya desA eyaMti-no dese eyati. kaMpe, bahu dezo na kaMpe-4. kadAca bahu bhAgo kaMpe, eka bhAga na kaMpe-5. 4. pra0-cauppaesie NaM bhaMte / khaMdhe eyati? 4. pra0-he bhagavan ! cAra pradezavALo skaMdha kaMpe che? 4. u0-goyamA ! siya eyati, siya no eyati, siya 4. u0-he gautama! 1 kadAca kaMpe. 2 kadAca na kaMpe. dese eyati-No dese eyati, siya dese eyati-No desA eyaMti, 3 kadAca eka bhAga kare ane eka bhAga na kaMpe. 4 kadAca eka siya desA eyaMti-mo dese eyati; siya desA 'eyati-nA dasA bhAga kaipe ane bahu bhAgo na kaMpe. 5 kadAca bahu mAgo kaMpe ane eyaMti. jahA-cauppaesio tahA paMcapaesio, tahA jAva- eka bhAga na kaMpe. 6 kadAca ghaNA bhAgo kaMpe ane ghaNA bhAgo aNaMtapaesio.. na kaMpe-jeMma cAra pradezavALA skaMdha mATe kaDaM tema pAMca pradezavALA skaMdhathI mAMDI. yAvat anaMtapradezavALA skaMdha sudhInA dareka skaMdho mATe jANavU. .. 1. SaSTodezakAnyasUtre karmapudgalanirjarA uktA, nirjarA ca calanam iti saptame pudgalacalanam adhikRtya idamAha:- 'paramANu-' ityAdi. 'siya eyati ' tti kadAcid ejate, kAdAcitkatvAt-sarvapudgaleSu eMjanAdidhamANIm dvipradezike tyo vikalpA:-1 syAd ejanam , 2 syAd anejanam , 3 syAd dezena ejanam-dezenA'nejanaM ceti; saMzatvAttasyati. tripradezike paJca-AdyAstrayaH ta eva, vyaNukrasyA'pi tadIyasya ekasyAMzasya tathAvidhapariNAmena ekadezatayA vivakSitatvAt , tathA 4 dezasya ejanam , dezayozvA'nejanamiti caturthaH. tathA 5 dezayorejanam , dezasya cA'nejanamiti paJcamaH: evaM catuSprarvazike'pi, navaram:-SaT , tatra SaSTro dezayoH ejanam , pradezayoreva cA'nejanamiti. 1. chahA uddezakanA chellA sUtramA karmapudgalanI nirjarA kahI che ane e nirjarA calanarUpa cha mATe have sAMtamA uddezakamAM putalonI calana mANu bhane skaM- kriyAno adhikAra karI A-['paramANu-' ityAdi.] sUtra kahe che. [ siya evaMda 'tti ] kadAca kaMpe, kAraNa ke, dareka pudgalomAM kaMpavU gonA kaMpanane la- vagere dharmo kAdAcitka che. dvipadezika skaMdha, ve bhAgavALo cha mATe te ve pradezavALA skaMdhamAM traNa vikalpa chaiH-1 kadAca kaMpavU, 2 kadAca to vicAra, na kaMpavaM, 3 kadAca eka bhAgavaDe kaMpaq ane eka bhAge na kaMpavU. praNa-pradezavALA skaMdhamAM pAMca vikalpa che. te pAMca vikalpa A pramANe : praNa pradezavALA skaMdhamAM trIjA paramANuno eka aMza-je dvacaNukarUpa chetene paNa ekadezapaNe vivakSaloM che. kAraNa ke, te jAtarnu pariNamana paNa thaha zaka che mATe ahIM pUrvece pradezavALA skaMdhamAM kasA te ja praNa vikalpo jANavA, tathA 'eka bhAganuM kaMpaane be bhAganuM na kaMpaq / e cotho vikalpa cha ane 'be bhAgarnu kaMpavu ane eka bhAgarnu na kaMpaq 'e pAMcamo vikalpa che. e pramANe cAra pradezavALA skaMdhamAM paNa jANI kanikA levU, vizeSa e ke, temA cha vikalpa thaze, temAM pAMca vikalpa to hamaNAM kahA te jANavA ane 'be bhAgarnu kaMpana ane be pradeza - bhAganuMakaMpana ' e pramANe chaTTho vikalpa che. paramANupunalAdi ane asiMdhArA. 5. pra0--paramANuMpogaleNaM bhaMte ! aMsiMghAraM vA, khuradhAraM 5.-pra0-he bhagavan ! paramANupudgala, taravAranI dhAraMno yA thA ogAhejA? sajAyAnI dhArano Azraya kare? 1. mUlacchAyAH-dvipradeziko bhagavan ! skandha ejate, yAMvat-pariNamati ? gautama! syAt ejate, yAvat-pariNamati; syAd no ejate, yAvad mo pariNamati; syAd deza ejate, dezoM na ejate. vipradeziko bhagavan ! skandhaH ejate ? gautama ! yadi etrate, syAd no ejate, syAd deza ejate-no dezaH ejate, syAd deza ejate-no dezA ejante, smAd dezA ejante-no deza-ejate. catuSpradeziko bhagavan ! sandha ejate ? gautama / syAd ejate, syAd no ejate, syAd-deza ejate-no deza ejate, svAda deza ejate no dezo ejante, sA dezAH ejante-no deza'ejate, syAd dezA ejante-no dezA ejante. yathA catuSpadezikattayAM paJcapradezikA, tathA yAvat-amatapradezikaH . 2. paramANupuralo(lA) bhavan / asidhArA pA, bhuradhArA bAbagAheta :-manu. For Private & Personal use only . Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 215 5. u0--hatA, ogAhejA. 5. u0-hA, Azraya kare. 6. pra0--se NaM bhaMte .! tasya chijjejjA vA, bhijjejjA vA? 6.pra." he bhagavan ! te dhAra upara Azrita paramANu pudgala chedAya, bhedAya ? 6. u0--goyamA ! NoM tiNadve samaDhe, no khalu tattha 6. u0--he gautama! te artha samartha nathI-nakI, te paramANu satyaM kamati, evaM jAva--asaMkhejapaesio. pudgalamAM, zastra kramaNa karI zake nahi, e pramANe yAvat-asaMkhya pradezabALA skaMdho mATe samajI levU arthAt eka paramANu yA asaMkhyapradezavALo skaMdha zastradvArA chedAya nahi tema bhedAya nahi. 7. pra0--aNaMtapaesie NaM bhaMte! khaMdhe asidhAraM vA, khuradhAraM 7. pra0-he bhagavan ! anaMtapradezavALo skaMdha taravAranI vA ogAheja? dhArano yA sajAyAnI dhArano Azraya kare? . 7..u0--haMtA, ogAhejja.. 7. u0-hA, Azraya kare. 8. pra0--se NaM tattha chijjeja vA, bhijjeja vAM 8. pra0--te taravAranI yA sajAyAnI dhAra upara Azrita anaMtapradezavALo skaMdha chedAya, bhedAya ? 8. uN0--goymaa| atthegaie chijjeja bA, bhijeja vA% B 8. u0-he gautama ! koi eka chedAya ane bhedAya, tathA atyagaie no chijjeja vA, no bhijjeja vA; evaM agaNikAyassa koi eka na chedAya ane na bhedAya. e pramANe paramANu pudgalathI majhamajhe, tahiM NavaraM 'jhiyAeja' mANiyavaM, evaM pukkhala- anaMta pradezavALA skaMdha sudhInA dareka pudgalo paratve. agnimAyanI saMvAssa mahAmahassa majjhamajhaNaM, tAhiM ulle siyA,' evaM vacovaca praveza kre| e pramANenA praznottaro ka.khA, vizeSa, jyAM gaMgAe mahAnaIe paDisoyaM havvaM AgacchejjA, tahiM viNihAyaM saMbhave tyAM chedAya, bhedAya ' ne badale 'baLe e pramANe kahe. Avajejja, udagAMvattaM vA, udagabiMduM vA ogAhejja se NaM tattha e pramANe 'puSkarasaMvarta nAmanA moTA meghanI vacovaca praveza 'pariyAvajjejja. kare' e pramANanA praznottaro karavA, te sthaLe 'chedAya, bhedAya' ne badale ' bhIno thAya' ema kahe; e pramANe gaMgA mahAnadInA pratizrota-pravAha-mAM, zIghra te paramANu pudgalAdi Ave ane tyAM pratiskhalana pAme' ane 'udakAvarta yA udaka biMdu pratye praveza kare ane te (paramANvAdiH) tyAM nAza. pAme',e.saMbaMne praznottaro karavA. 2. pudgalA'dhikArAdeva idaM sUtravRndam:-'paramANu' ityAdi. 'ogAheja' ti avagAheta Azrayeta, chidyeta dvidhAbhAvaM yAyAta, 'bhidyata' vidAraNabhAvamAtraM yAyAt . no khalu tattha satthaM kamati ' tti paramANutvAt , anyathA paramANutvameva na ___ syAd iti, 'atthegaie chijjajja 'tti tathAvidhabAdarapariNAmatvAt , ' atthegahae no chijjejja' ti sUkSmapariNAmatvAt , 'ulle siya' tti Ardo bhavet , 'viNihAyaM Avajjejja' tti pratiskhalanam Apadyata, pariyAvajjejja' tti paryApadyata vinazyet. 2. pudgalano adhikAra hovAthI ja A [ 'paramANu' ityAdi ] sUtrano samUha kahe che, ['ogAheja' ti] Azraya kare. 'chiyeta' eTale dvidhAbhAvane pAme-be kaTakA thAya; - bhidyata ! eTale.phakta cIrA jevU paDe. [ 'no khalu tattha satthaM kamati 'tti ] paramANupaNAne lIdhe nakkI pa temAM (paramANumA ) zastra praveza karI zake nahi, anyathA-jo paramANumAM paNa zastra praveza kare-to te paramANu kahevAya ja nahi. [ atthegaie se. rijejati 1 tevA prakAraceM moTuM pariNAma hobAthI keTalAka chedAya ane [' atyagaie no chi jeja' tti ] sUkSma pariNAma hovAthI keTalAka na chedAya, [' ulle siya 'tti ] bhIno thAya. [ ' viNihAyamAvajeja' tti ] pratiskhalana pAme, [ ' pariyAvajjeja ' ti ] vinAza pAme. NAma. . 1. mUlacchAyAH-hanta, avagAheta. tad bhagavan ! tatra chidyeta vA, bhidyata vA ? gautama ! nA'yam arthaH samarthaH, no khalu tatra zastraM kAmati, evaM yAvat-asaMkhyeyapradezika:. anantapradeziko bhagavan ! skandhaH asidhArAM vA, zuradhArA vA avagAheta? hanta, avagAheta. tat tatra chidyeta vA, 'midyata vA? gautama ! aratyekakA chiyeta vA, bhidyeta vA; aratyekako no ghidyeta vA, no bhidyeta vA; evam agnikAyasya mabhyamadhyana, tatra navaramdhmAyeta-bhaNitavyam,evaM puSkalasaMvartavasya mahAmeghasya madhyamadhyena, tatrA''H syAt-evaM gaGgAyAH mahAnadyAH pratisrotaH zIghram Agacchet, tatra vinighAtam sApayetaM, udakA'vata vA, udakabindu vA avagAheta tasmAt tatra paryApaJcetaH-anu. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ta. atrecandra-jinAgamasaMgrahe 9. pra0 -- paramANupoggale NaM bhaMte ! kiM saaDDe, samajhe, sapaese; udAhu aNaDDe, amajjhe, apaese ! paramANupudgalAdinA vibhAgo. 9. u0- - goyamA ! aNDe, amajjhe, apaese; no saaDDe, no samajhe, no sapaese. 10. pra0 -- dumpaesie NaM bhaMte ! khaMdhe kiM saaDDe, samajjhe, sapaese; udAhu aNaDe, amajjhe, apae se ! 11. pra0 - tippaesie NaM bhaMte ! khaMdhe 10. u0--- goyamA ! saaDDe, amajjheM, sapaese, No aNDe, jo samajhe, jo apara se. 'pucchA ! 11. u0- goyamA ! aNaDe, samajjhe, sapaese; no saaDDe, jo amajhe, No apaese, jahA duppaesio vahA je samAteM bhAMNiyavvA, je visamA te jahA tippaesio tahA bhANiyavvA 12. pra0 - saMkhejapaesie NaM bhate / kiM khaM sabhaMDe, pucchA ? 12. u0- goyamA ! siya saaDDe, amajjhe, sapaese; siya aNaDDe, samajjhe, sapaese; jahA saMkhejapaesao tahA asaMkhejaesao vi, aNatapaesao vi. zataka 5. - uddezaka 7. 9. pra0 - he bhagavan ! zuM paramANu pudgala, sArdha - ardha sahita che, madhya sahita che ane pradeza sahita che ke ardha rahita che, madhya rahita che ane pradeza rahita ke ? 9. u0- he gautama ! paramANu pudgala ana ke amadhya ke ane apradeza che paNa sArdha nathI, samadhya nathI bhane sapradeza nathI. 10. pra0--heM bhagavan ! be pradezavALoM skaMdha, zuM sArdha, samadhya ane sapradeza che ke anardha, amadhya ane apradeza haiM ? 10. u0 - he gautama ! te be pradezavALo skaMdha, sArdha che, sapradeza ane madhya rahita che paNa anardha nathI, samadhya nathI ane apradeza nathI. 11. pra0 - he bhagavan ! traNa pradezavALo skaMdha - ( e viSe ) e pramANe prazna karavo. 11. u0- he gautama! te traNa pradezavALo skaMdha anardha che, samadhya che ane sapradeza che paNa sArdha nathI, amadhya nadhI ane apradeza nathI. jema, be pradezavALA skaMdhane mATe sArdhAdi vibhAga darzAvyo che, tema jeo sama skaMdho che eTale samasaMkhyAvALA - bekI saMkhyAvALA ( cAra pradezavALA, ATha pradezavALA ityAdi ) skaMdho che, tene mATe jANI levuM ane jeo viSama skaMdho che- ekI saMkhyAvALA ( pAMca pradezavALA, sAta pradezavALA ityAdi ) skaMdho chetene mATe, jema RNa pradezavALA skaMdha saMbaMdhe kahyuM tema jANavuM. 12. pra0 - he bhagavan ! saMkhyeyapradezavALo skaMdha zuM sArva che ? ( ityAdi prazna karavo. ] 12. u0- he gautama! kadAca sArdha hoya, amadhya hoya ane sapradeza hoya; kadAcaM anartha hoya, samadhya hoya ane sapradeza hoya. jema saMkhyeya pradezavALo skaMdha kahyo tema asaMkhyeya pradezavALo skaMdha bhane anaMta pradezavALo skaMdha paNa jANI levo. 3. ' duppaesie' ityAdi. yasya skandhasya samAH pradezAH sa sArghaH, yasya tu viSamAH sa samabhyaH, saMkhyaiyapradezikA distu skandhaH samapradezikaH -- itarazvaH tatra yaH samapradezikaH sa sArdho'medhyaH, itarastu viparIta iti. 3. [ ' duppaesie' ityAdi. ] je skaMdhanA samasaMkhyAvALA - bekI saMkhyAvALA-be, cAra cha, ATha, ityAdi sakhyAvALA- pradezo hoya saMkhyA-artha- te skaMdha sArdha- ardha sahita - kaddevAya ane je skaMdhanA viSamasaMkhyAvALA-ekI saMkhyAvALA-traNa, pAMca, sAta, ityAdi saMkhyAvALA- pradeza hoya te skaMdha samadhya-madhyabhAga sahita - kahevAya. saMkhyeyapradezavALo, asaMkhyeyapradezavALo, ane anaMtapradezavALo skaMdha, samapradezika- samapradezavALo |saMkhyA-madhya- ane viSamapradezavALo paNa hoya; temAM je samapradezavALo hoya te sArdha cha ane amadhya-madhyarahita che ane je viSamapradezavALo hoya te samaya che ta. ane ardha- ardhabhAga rahita che. 1. mUlacchAyAH - paramANupuGgalo bhagavan ! kiM sArdhaH, samadhyaH, sapradezaH; utAho anardhaH, amadhyaH, apradezaH ! gautama ! anardhaH, amadhyaH, apradezaH; no sArdhaH, no samadhyaH, no sapradezaH dvipradezikaH skandhaH kiM sArdhaH, saMmadhyaH, sapradezaH; utAdo anardhaH, amadhyaH, apradezaH ! gautama 1 'sArdhaH, amadhyaH sapradezaH; no anarghaH, no samadhyaH, no apradeza: tripradeziko bhagavan ! skandhaH pRcchA ? gautama ! anardhaH, samadhyaH sapradezaH; no sArdhaH, no amadhyaH, no apradezaH, yathA dvipradezikastathA ye samAste bhaNitavyAH, ye viSamAste yathA tripradezikastathA bhaNitavyAH. saMkhyeyapradeziko zugavan ! skandhaH kiM sArthaH, pRcchA ? gautama ! syAt sa ardhaH, amadhyaH, samadezaH syAd anardhaH, samadhyaH, saMpradezaH, yathA saMkhyeyapradezikastatA saMdhyeya pradeziko'pi, anantapradeziko'piH lu0 . Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 6. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 217 paramANupudgalAdinI paraspara sparzanA. 13. pra0-paramANupoggale gaM bhaMte ! paramANupoggalaM phusa- 13. pra0-he bhagavan ! paramANu-pudgalane sparza karato mANe kiM deseNaM desaM phusai 1, deseNaM dese phusai 2, deseNaM savvaM paramANu pudgala, zu eka bhAgavaDe eka bhAgano sparza kare 1, eka kusai 3, desehi desaM phusai, 4 desehiM dese phusai 5, desehiM bhAgavaDe ghaNA bhAgono sparza kare 2, eka bhAgavaDe sarvano sparza -savvaM phusai 6, savveNaM desaM phusai 7, saveNaM dese phusai 8, kare 3, ghaNA bhAgo dvArA eka dezane sparze 1, dhnn| dezo dvArA savyaNaM savvaM phusai 9? ghaNA dezone sparze 5, ghagA dezodvArA sarvane sparza 6, sarvavaDe eka bhAgane sparze 7, sarvavaDe ghaNA bhAgone sparze 8, ke sarvaDe sarvane spazai9? 13. u0-goyamA ! No deseNaM desaM phusai, No deseNaM 13. 30-he gautama!.1 eka dezathI eka dezane na sparza, dese phasai 2. No deseNaM sabbaM phusai 3. No desehiM desaM phusai 2 eka dezathI ghaNA dezone na sparze, 3 eka dezathI sarvane na 4. no desehi dese phusaha 5. no desehiM savvaM phusai 6. no sparza, 4 ghaNA dezothI ekane, na paroM, 5 ghagA dezothI ghagA savvaNaM desaM phusai 7, No sabveNaM dese phusai 8. savveNaM savvaM dezone na sparza, 6 ghaNA dezothI sarvane na sarrA, 7 sarvathI eka phusai 9. evaM paramANupoggale duppaesiyaM phusamANe sattama-Nava- dezane na sparza, 8 sarvathI ghagA dazone na sparza, 9 paNa sarvathI mehiM phusai, paramANupoggale tippaesiyaM phusamANe nipacchimaehiM sarvane sparza, e pramANe ve pradezavALA skaMdhane sparzato paramANu-. tihiM phusaI, jahA paramANupoggale tippaesiyaM phusAvio evaM pudgala sAtamA ane navamA vikalpa vaDe sparze eTale 7 sarva vaDe phusAveavyo jAva-aNaMtapaesio. eka bhAgane sparze yAto 9 sarva vaDe sarvane sparze. baLI, traNa pradeza vALA skaMdhane sparzato paramANu-pudgala chellA traNa-7 nA, 8 mA ane navamA vikalpavaDe sparze eTale 7 sarvathI eka dezane sparza, 8 sarvathI ghaNA bhAgone sparza ane 9 sarvathI sabane sparza. je prakAre traNa pradezavALA skaMdhane paramANu pudgalano sparza karAvyo te prakAre cAra pradezavALA, pAMca pradezavALA yAvat-anaMta pradezavALA skaMdhanI sAthe paramANu-pudgalano sparza karAvavo. .... 14. pra0-duppaesie NaM bhaMte ! khaMdhe paramANupoggalaM phusa- 14. pra0- he bhagavan ! paramANupudgalane sparzato be pradezamANe pucchA ! vALo skaMdha kevI rIte sparze ? e prazna karavo. 14. u0-tatiya-navamehiM phusai, duppaesio duppaesiyaM 14. u0-(he gautama ! ) trIjA ane navamA vikalpa vaDe phusamANo paDhama-tatiya-sattama-navamehiM phusai, duppaesio tippa- sparza. evI rIte be pradezavALA skaMdhane sparzato dvipradezikaskaMdha esiyaM phusamANo Aillaehi ya, pacchilaehi ya tihiM phusai, prathama, tRtIya, saptama ane navamA vikalpa vaDe sparze; traNa pradezamajjhimaehiM tihiM vipaDiseheyavvaM, duppaesio jahA tippaesiyaM vALA skaMdhane sparzato dvipradezikaskaMdha pelA traNa vikalpo vaDe phusAvio evaM phusAveavyo jAva-aNaMtapaesiyaM. ane chellA traNa vikalpo vaDe sparza ane vacalA traNe paNa vikalpo vaDe pratiSedha karavo, jema dvipradezikaskaMdhane traNa pradezavALA skaMdhanI sparzanA karAvI e pramANe cAra pradezavALA, pAMca pradeza vALA yAvat-anaMta pradezavALA skaMdhanI sparzanA karAvavI. 15. pra0--tipaesie NaM bhaMte / baMdhe paramANupoggalaM phusa- 15. pra0--he bhagavan ! paramANupudgalane sparza karato traNa mANe pucchaa| pradezavALo skaMdha kevI rIte sparza ? e prazna karavo. 1. mUlacchAyAH-paramANu yudgalo bhagavan / paramANupudgala spRtamAnaH kiM dezena deza spRzaMti, dezena dezAn spRzati, dezena sarva spRzati, dezaH dezaM spRzati, dezaH dezAn spRzati, dezaiH sarva smRti; sarveNa deza spRzati, sarveNa dezAn spRzati, sarveNa sarva spRzati ? gautama ! no dezena deza spRzati, no dezena dezAn spRzati, no dezena sarva spRzati; no dezaiH deza spRzati, no dezaiH deza n spRzati, no dezaiH sarva spRzati; no sarveNa dezaM spRzati, no sarveNa dezAn spRzati, sarveNa sarva spRzati; evaM paramANupudralo dvipradezika spRzamAnaH saptama-navamAbhyAM zati, paramANupudgalo. tripradezika spRzamAno nipazcimakhibhiH zati, yathA paramANupudgalastripradezika sarzitaH evaM sazayitavyo yAvat-anantapradezikaH. dvipradeziko bhagavan ! skandhaH paramANupudgalaM spRzamAnaH pRcchA? tRtIya-navamAbhyAM zati, vipradeziko dvipradezika :spRzamAna:- prathama-tRtIya-saptama-navamaiH spRzati, dvipradezikatripradezikaM spRzamAnaH Adyaizca, pazcimaizca trimiH spRzati. madhyamaitribhiH vipratiSedhayitavyam , dvipradeziko yathA tripradezikaM sparzitaH, evaM sparzayitavyaH, yAvat-anantapradezikam. tripradeziko bhagavan / skandhaH paramANupulaM spRzamAnaH pRcchA:-anu0 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka-5.-uddezakaH 7. 15. u0-taMtiya-chaha-navamehi phusai, tipaesio dupae- 15. u0-(he gautama!) trIjA, chahA ane navamA vikalpa siyaM phasamANo paDhamaeNaM, tatieNaM, cauttha-chaha-sattama-navamahiM vaDe sparza, dvipradezikane sparza karato tripradezikaskaMdha, prathama phusai, tipaesio tipaesiaM phusamANo savvesu vi ThANesu tRtIya, caturtha, SaSTha, saptama ane navamA vikalpo bar3e sparza; phusaI. jahA tipaesio tipaesi aM phusAvio evaM tippaesio tripradezikane sparza karato tripradezika skaMdha sarva sthAnomA - sparza jAva-aNaMtapaesieNaM saMjoeyavvo, jahA tipaesio evaM jAva-. eTale nave vikalpavaDe sapaze. jema tripradezikane tripradezikano sparza aNaMtapaesio bhANianvo. karAvyo e pramANe tripradezikane cAra pradezika, pAMca pradezika yAvat-anaMta pradezika sudhInA badhA skaMdho sAthe saMyojavo ane jema tripradezika skaMdha paratve kaDaM tema yAvat-anaMtapradezika sudhInA skaMdha paratve kahevU. 4.: paramANapoggale NaM bhaMte!' ityAdi, 'ki deseNaM desa' ityAdayo nava vikalpAH , tatra dezena svakIyena, dezaM tadIyaM spRzati, dezena ityanena dezam , dezAn , sarvam ityevaMzabdatrayapareNa trayaH. evaM dezairityanena dezam , dezAn , sarvam-31. sarveNa ityanena ca traya eveti. sthApanA-- 1. dezena dezam . 4. dezaiH dezam . 7. sarveNa dezam . 2. dezena dezAn . 5. dezaiH dezAn . 8. sarveNa dezAn . 3. dezena sarvam . 6. dezaiH sarvam . 9. sarveNa sarvam . atra ca 'sarveNa sarvam ' ityeka eva ghaTate, paramANorniraMzatvena zeSANAm asaMbhavAt , nanu yadi 'sarveNa sarva spRzati' ityucyate tadA paramANvoH ekatvA''patteH kathamaparA'paraparamANuyogena ghaTAdiskandhanirvRttiriti ? atrovyate:- sarveNa sarva spRzati ' iti. ko'rtha: svAtmanA to anyo'nyasya lagataH, na punarardhAdyazena-arddhAdidezasya tayorabhAvAt , ghaTAdyabhAvA''pattistu tadaiva prasajyata yadA tayorekatvA* 5'pattiH, na ca tayoH sA, svarUpabhedAt . 'sattama-navamehiM phusai ' ti ' sarveNa dezam , ' ' sarveNa sarvam / ityetAmyAm ityarthaH. tatra yadA dvipradezikaH pradezadvayA'vasthito bhavati tadA tasya paramANuH / sarveNa dezaM spRzati,' paramANoH taddezasyaiva viSayatvAt , yadA tu dvipradezikaH pariNAmasaumyAda ekapradezastho bhavati tadA taM paramANuH ' sarveNa sarva spRzati ' ityucyate. 'nipacchimaehiM tihiM phasai' ti tripradezikam asau spRzaMstribhirantyaiH spRzati, tatra yadA tripradezikaH pradeza trayasthito bhavati tadA tasya paramANu:'sarveNa dezaM spRzati,' paramANostadezasyaiva viSayatvAt . yadA tu tasyakatra pradeze dvau pradezoM, anyatra eko'vasthitaH syAta ekapradezasthitaparamANudvayasya paramANoH sparzaviSayatvena 'sarveNa dezau spRzati' ityucyate. nanu dvipradezike'pi yukto'yaM vikalpaH, tatrA'pi pradezadvayasya spRzyamAnatvAt ? naivam , yatastatra dvipradezamAtra evA'vayavIti kasya dezau spRzati !, tripradezike tu trayA'pekSayA dvayasya sparzane eko'vazipyate, tatazca ' sarveNa dezau ' tripradezikasya spRzatI te vyapadezaH sAdhuH syAd itiH yadA tu ekapradezA'vagADho'sau tadA * sarveNa sarva spRzati ' iti syAditi. 'duppaesie NaM' ityAdi. 'taiya-navamehi phusai ' tti yadA dvipradeziko dvipradezasthastadA paramANuM 'dezena sarva spRzati' iti tRtIyaH. yadA tu ekapradezA'yagADho'sau tadA 'sarveNa sarvam' iti navamaH, 'duppaesio duppaesiyaM' ityAdi. yadA dvipradeziko pratyeka dvipradezAvagADhau tadA ' dezena dezam ' iti prathamaH, yadA tu ekaH ekatra, anyastu dvayostadA dezena sarvam' iti tRtIyaH. tathA ' sarveNa dezam ' iti saptamaH. navamastu pratIta eveti-anayA dizA'nye'pi vyAkhyeyA iti. vi.po. 4. ['paramANupoggale NaM bhaMte !' ityAdi. ] [ kiM deseNaM desa' ityAdi-] nava vikalpo che, temAM dezavaDe eTale potAnA bhAgavaDe, senA-bIjA paramANunA-dezano sparza kare. 'dezena ' e zabda sAthe 'dezam , dezAn , ane sarvam ' e traNa zabdo joDavAthI traNa vikalpa thAya, e prakAre / dezaiH ' e zabda sAthe 'dezam , dezAn , sarvam , etraNa zabdo joDavAthI bIjA traNa vikalpa thAya ane ' sarveNa ' e zabda sAthe dezam , dezAn , sarvam, etraNa zabdo joDayAthI anya praNa vikalpa thAya, e prakAre sarva maLI nava vikalpa thAya. te nava vikalpo karavAnI rIta A pramANa cha:1. eka deza bIjA dezane. 4. aneka dezo eka dezane. 7. Akho bhAga eka dezane. 2. eka deza bIjA dezone. 5. aneka dezo aneka dezone. 8. Akho bhAga ghaNA dezone. 3. eka deza AkhA bhAgane. 6. aneka dezo AkhA bhAgane. 9. Akho bhAga AkhA bhAgane. 1. mUlacchAyAH-tRtIya-SaSTha-navamaiH spRzati, tripradeziko dvipradezikaM spRzamAnaH prathamena, tRtIyena, caturtha-paSTa-saptama-navamaiH spRzati, tripradezikastripradeziMka spRzamAnaH sarveSu api sthAneSu spRzati, yathA tripradezikatripradezikaM sparzita evaM vipradeziko yAvat-anantapradezikena saMyojayitavyaH, yathA tripradezikaH evaM yAvat-anantapradeziko bhaNitavyaH-anu0 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.udezaka 7. bhagavatsu dharmasyApipraNIta bhagavatIsUtra. 219 te ko , eka lo-namo sarve sarvam e eka vikala na ghaMTe ke patra bInA vikalyo ghaTatA nahI. kAraNa ke, paramANu, aMza -bhAga- rahita che mATe bAkInA vikalpono paramANumA asaMbhava hai. zaM0 -- jo kadAca 'sarveNa sarvam eTale 'bayA bar3e bavAne zaMkA. sparza' e vikalpa svIkAravAmAM Aye to ve paranAzunI ekatA thai jApa che, ane te ekatA dhanAthI judA huMdA paramANuonA yogathI je ghaTa vagere skaMdho bane che te kema banaze ? samA0 'sarvega sarve smRti' e vikacano evo artha nayI ke, ve paramANutro parassara maLI jAya, paNa te ve sAdhana. paramANu paraspara eka bIjAno sparza pote samasta svAtmavaDe kareM, kAraNa ke, paramANuonAM ardha vagere vibhAga nathI mATe te parama Nuo ardha vagere bhAgavaDe sparzI zakatA nathI. baLI, ghaTAdi padArthatA abhAvatI Apati to tyAre ja hoi zake yAre te ve paramANuonI ekatA thaI jatI hoya, paraMtu te yaMtra paraMmaonA svarUpanI judAI hovAcI me benI ekatA patI navI ane te hovAthI pUrvopacinI[sama navamehiM phusai ' tti ] 7 ' sarvavaDe dezane ' ane 9 ' sarvavaDe sarvane 'e ve vikalavaDe sparze che. temAM jyAre ve pradezavALo - skaMdha, AMkAzanA dvipradezika ane - ve pradezanAM rahelo hoya tyAre paramANu, te skaMdhanA dezane sarvavaDe - potAnA samasta AlAvaDe - sarve che (7). kAraNa ke, paramANuno viSaya, te pA nA dezanoja ADanAve pradezasthitaM dviradezika kaMpanA dene paramANu spartI ke ke bane jyAre te dvipadeza skaMdha 2. " (7) jyA i ke ane videzi 1 parimANana sUkSmatAthI AkAzanA eka pradezamAM sthita hoya tyAre 'paramANu, potAnA sarvAtmavaDe te skaMbanAM sarvAtmane aDe che' (9 ) eM pramANe che.[nipanchima tihiM kusara ci ] pradeza kaMpane sparzato paramANu sadana aisA patra vikala aDe he mAM upAre videzine pradezavALo skaMdha AkAzanA traNa pradezamAM raheMlo hoya tyAre paramANu, potAnA sarvAtmavaDe tenA eka dezane ar3e che, kAraNa ke, paramANune to pa. mANu prakAre rahelA ne tridezika skaMdhanAdezanevAsA dhanA me pradeza eka karaher3A kSepa ane bIjo eke pradeza anyatra rahelo hoya tyAre to eka AkAza pradezamA rahelA be paramANune aDAnuM sAmarthya eka paramANu hovAthI "potAnA badhAvaDe be dezIne aDe che ' ema kahevAya che ( 8 ) . 0 potAnA bavAvaDe be dezone aDe che ? A.vikesa jema tridezika skaMdharmA ghaTAyo zaMkA. tema se pradezavALA dhamAM parA ghaTado loie, kAraNa ke, tyA paNa te dvidezika kaMcanA banne pradezone te paramANu potAnA sarvavaDe ADe. che. mATe "te dvidezika skaMdha kema darzAvyo nathI samAte pramAge dvipadezika kaMpanAM ghaTatuM nakSI. kAraNa ke, tyAM dvipradezika skaMdha pote jasamadhAna avayavI che paNa koino aMza nathI mATe ema kena hevAya ke bacAva ve dezone to dezI apekSA no sparza karatAM eka pradeza bAkI rahe che arthAt tenA je ve paramANu- eka AkAza pradezamAM rahelA he te banne, judA AkAza pradezamAM raheMla tenA eka paramANunA be aMzo - dezo-che, ane eka paramANu te be dezone aMDe le mATe 'sarvavaDe be dezone aDe che' e prakArano vyapadeza-kahe buM-saMgata che. uyAre e pipadezika skaMpa, AkAzanA eka pradezamAM sthita hoya tyAre to (9) AtmabaDe samamAne bar3e e manovi kahevAya. [ ' duppaesie NaM' ityAdi. ] [' tazya - navame hiM, phuMsai ' tti ] jyAre dvipradezika skaMdha, AkAzanA ve pradezamA rahelo hoya, tyAre .. potAnA eka dezavaDe. paramANunA sarvAtmane sparza kare che, mATe tyAM' eka bhAgavaDe sarvane aDe che' e bIjo vikalpa lAge ane jyAre te dvipradezika paramANu ane dvipraskaMdha, AkAzamA eka pradezamAM viMta doSa vAre potAnA sarvAlavaMDe paramANunA sarvAlane aMDe, mATe sarva navama dezika. vivasa lage. [ppaesao duppaesiyaM ityAdi. ] upAne] vane dvipadezika sAMco pAMza sthita rezama paraspara eka mAgavaDe eka mAne aDe, mATe eka deza eka dezane aDe he e prathama vikalpa lAge, ane jyAre eka dvipradezika dipadezika, skaMdha, eka AkAza pradezamAM sthita hoya ane bIjo dvipradezika skaMdha, be AkAza pradezamAM hoya tyAre 'eka dezavaDe sarvane aDe che ' e cIjo bhaMga khAne ke kAraNa ke, ve AkAza pradezamAM sthita dvidezika saMca potAnA eka bhAgavaDe eka AkAza pradezamA rahelA pradezika skaMdhanA kharca mAgone sparzI ke che. tathA sarva deza ADe sAtamo vikalpa jANo kAraNa ke, eka AkAza pradezanAM sthita dvidezika baMdha potAnA sarvAtmavaDe be AkAza pradezamAM sthita dvipradezika skaMdhanA eka dezane aDe che. navamo vikalpa to pratItaH suspaSTa - jeche A dizAvaDe A prakAre jAo paNa yAna 1 " 6 , , paramANupudgalAdinI saMsthiti. 16. pra0 -- paramANupoggale NaM bhaMte ! kAlao kevaciraM ho 16.30 - govamA ! jo evaM samayaM ukoseNaM a saMkhejjaM kAlaM, evaM jAva - anaMtapaesao, 17. pra0 - egapaesogADhe NaM bhaMte / poggale see tammi amiyA ThANe kAo keciraM hoI 16. pra0 - he bhagavan ! paramANupudgala, kALathI kyAM sudhI rahe? 16. he gautama! paramANupucha, o o eka . samaya sudhI rahe ane vadhAregA vadhAre asaMkhya kAla bhI rahe e pramANe yAvat anaMtapradezika sudhInA skaMdha gATe samajI levu. 17. pra0 - he bhagavan ! eka AkAza pradezamAM sthita pudgala, hoya te sthAne athavA bIje sthAne kALathI kyAM sudhI sakaMpa rahe 1. mUlacchAyAH - parama Nupudgalo bhagavan / kAlataH kiyaciraM bhavati ? gautama ! jaghanyena eka samayam, utkRSTena asaMkhyeyaM kAlam evaM yAvatanantapradezika ekapradezAlA bhavanamA khAne, amyamitrAMne micabhavataH anu0 / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 17. u0 goSamA / jahoNaM evaM samayaM uphoseNaM AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM, evaM jAva- asaMkhejjapaeso gADhe. avicandra-jinAgamasaMgrahe 18. pra0 emaeesogADe NaM bhaMte ! poggale niree kAlao kevaciraM hoi ? 18. u0 - goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, evaM jAya- asaMkhebapaesogADe. 19. 10 egaguNakAla me maMte poggale phAlao kemAciraM hoi ? - 19. u0 - goSamA ! jahaNaNaM evaM samayaM ukoseNaM asekA evaM anaMtaguNakAla evaM vaNNa-gaMdha-rasa-phArsa jAya anaMtaguNa evaM suhumapariNae poggale, evaM bAdaraya riNae poggale. 20. pra0 - sadapariNae NaM bhaMte ! pAMgale kAlao kevAzciraM DoDa 5.dezaka 7. 17. u0 gItama | jayamyathI eka samaya sudhI ane badhAremA vadhAre AvalikAnA asaMkhya bhAga sucI kaMpa rahe, 9 pramANe yAvat AkAzanA asaMkhyeya pradezamAM sthita pudracha mATe paNa jANanaM. 20. u0 - goyamA ! jahaNaNaM evaM samayaM uhoseNaM AvaliyAe asaMkhejar3abhAgaM; asaddapariNae jahA egaguNaka'lae. 18. pra0 - he bhagavan ! eka AkAza pradezamAM avagADha pula kALI kyoM sudhI niSkaMpa rahe.. 18. u0- he gautama! jaghanya eka samaya ane 'bacAregI vadhAre asaMkhyeya kALa sudhI niSkaMpa rahe, e pramANe yAvat asaMkhyeya pradezAvagADha pudgala mATe paNa jANavu. 19. 0 he bhagavan dra ekagaNuM kALaM kALI sudhI rahe ? 19.40 he gItama / jayadhI eka samaya sucI ana bAremA vadhAre asaMkhya kALa sudhI rahe e pramANe yAvat anaMta guNa kALA pula mATe jANavu e pramANe varNa, gaMdha, rasa ane spa yAvat anaMtaguNa rUkSa pudgala mATe jANavuM, e pramANe sUkSmapariNata pula mATe ane bAdarapariNata pula mATe jAna 20. pra0 -- he bhagavan ! zabdapariNata pudgala, kALathI kyAM sudhI rahe ? 20. u0- he gautama! ochAmA oluM eka samaya sudhI ane vadhAremA vadhAre AvalikAnA asaMkhyeya bhAga sudhI raheazabdapariNata pudgala, jema ekaguNa kALu pudgala kayuM, tema samajavuM " , * 6 5. putrA'dhikArAdeva pugalAnAM dravya kSetra-bhAvAn kAThatazcintayati tatra paramANu' ityAdi dravyacintA, ' ukkoseNaM asaMkhevaM kAlaM ti asaMzyepakAlAt parataH pukhAnAm ekarUpeNa sthiyabhAvAt ' egapaesogADe NaM ityAdi kSetracintAe sisejaH sakampaH tammi yA ThANe ti adhikRta evaM acammi pati adhikRta anyatra ukoseNaM AvaliyAe ' ' tti asaMkhebhAgaM ti pulAnAmA''kasmikAcAyanasya na nirejatvAdInAmiva asaMkhyeyakAlatvam pradezA'tragADhasya asaMbhavAd asaMkhyAta pradezAvagADha ityuktam ' niree ' tti nirejo niSprakampaH. " apaesoci ananta kALanI dRSTiya pula, " " 5. puno adhikAra hovAthI ja pudralonAM dravya kSetra ane bhAvAne kALanI dRSTivI ciMtaye che, temAM [ paramANu ] ityAdi ivyanI ciMtA hai. use asaMkhe kA ta] asaMkhya kALa sucI. kAraNa ke, asaMkhya kALa pachI puilogI ekarUpe sthiti bhI rahetI. [egapaesonADe ] ityAdi kSetrano vicAra che. [see ti ] [rUpa sahita [ sanmi yA ThANe ti] AkRta sthAnamA je khAnamAM hopa tyAM [ annamivati] adhikRta sthAnacI bIje sthAne. [ uDose AyaliyAe asaMkheAbhAgaM ti] puilo Avaka hovAthI niSkaMpatvAdinI peThe kaMpanano - calanano - asaMkhyaya kALa hoto nathI. [' asaMkhejApaesogADhe ' tti ] koi paNa pudgala anaMta pradezAvagADha niSkaMpa na hovAthI' asaMkhyAta pradezAvagADha' ema kadhuM che. [' niree ' tti ] niSprakaMpa kaMpa vinAnuM. 6 , 1. mUlacchAyAHtama ! jaghanyena ekaM samayam, utkRSTena AvalikAyAH asaMkhyeyabhAgam evaM yAvat - asaMkhyeya pradezA'vagADhaH ekaprade vagADho bhagavan ! pudgalo nirejaH kAlataH kiyaciraM bhavati ? gautama / jaghanyena ekaM samayam, utkRSTenA'saMkhyeyaM kAlam, evaM yAvat - asaMkhyeyeprada zAvagADhaH ekaguNakAlako bhagavan ! pudgalaH kAlataH kiyacire bhavati ? gautama ! jaghanyena eka samayam, utkRSTenA'saMkhyeyaM kAlam ; evaM evaM bAipariNataH punaH parito apamAnam avA yAvat anantaguNAH evaM vandha-rasa-sparzamA _bhavana punaH kAlaH kiyaciraM bhavati ? gautama ekaguNakAsakaH - bhavu0 anantaguNaH evaM sUkSmapariNata pula japanyena eka samaya ApakA : Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 7. .. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. paramANupudgalAdi ane aMtarakAla. 21. pra0-paramANupoggalassa NaM bhaMte ! aMtaraM kAlao 21. pra0--he bhagavan ! paramANupudgalane kALathI keTalaM lAMbuM kevaciraM hoi ? aMtara hoya eTale ke je pudgala, paramANu rUpe che te paramANupaNuM tyajI skaMdhAdi rUpa pariName ane pArcha tene paramANupaNuM prApta karatAM kALathI keTalaM lAMcaM aMtara hoya ? | 21. u0-goyamA / jahaNeNaM egaM samaya, ukkoseNaM 21. u0-he gautama ! ochAmA ochu eka samaya aMtara asaMkhenaM kAlaM. ane badhAremA badhAre asaMkhyeya kALa sudhI- aMtara che. arthAt paramANurUpa pudgalane paramANupaNuM choDI pharIvAra paramANupaNuM prApta karatA ochAmA ocho eka samaya ane vadhAremAM vadhAre asaMkhyeya kALa lAge che. 22. pra0-duppaesiyassa NaM bhaMte ! khaMdhassa aMtaraM kAlao 22. pra0- he bhagavan ! dvipradezika skaMdhane kALathI keTalaM kevaciraM hoi ? lAMbu aMtara hoya ?. 22. u0-goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkosaNaM 22. u0-he gautama! jaghanya eka samaya. ane. utkRSTathI aNaMtaM kAlaM, evaM jAva-aNaMtapaesio. anaMta kALajeM aMtara che, e pramANe yAvat anaMta pradezikaskaMdha sudhI jANI levu. 23. pra0-egapaesogADhassa NaM bhaMte ! poggalassa seyassa 23. pra0-he bhagavan ! eka pradezamA sthita sakaMpa pudgalane aMtaraM kAlao kevaJciraM hor3a ! kALathI keTalaM lAMbuM aMtara hoya eTale eka pradezamA sthita sakaMpa pudgala potAnuM kaMpana paDatuM mele to tene pharIthI kaMpana karatA keTalo kALa lAge! . 23. 30-goyamA ! jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM a- 23. u0-he gautama ! jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI saMkheja kAlaM; evaM jAva-asaMkhejapaesogADhe. asaMkhyakALa sudhInuM aMtara hoya arthAt te pudgala jyAre potAnA kaMpathI aTake ane pharIthI kaMpa, zaru kare teTalAmA ochAmAM ocho eka samaya ane vadhAremAM vadhAre asaMkhya kALa lAge, e pramANe yAvat asaMkhyapradezasthita skaMdho mATe paNa samajI levu. 24. pra0--egapaesogADhassa NaM bhaMte ! poggalassa nireyassa 24. pra0--he bhagavan ! eka pradezamA sthita niSkaMpa pudgalane 'aMtaraM kAlao kevaciraM hoi ? kALathI keTala lAMcaM aMtara hoya arthAt - eka niSkaMpa pudgala potAnI niSkaMpatA choDI de ane tene pharIthI niSkaMpatA prApta karavAmAM keTalo kALa lAge !. 24. u0--goyamA / jahaNaM egaM samayaM, ukkoseNaM A- 24. u0-he gautama ! jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI paliyAe asaMkhejahabhAga; evaM jAva-asaMkhejapaesogADe, vana- AvalikAno asaMkhyeya bhAga, e pramANe yAvat asaMkhya pradeza gaMdha-rasa-phAsa-suhamapariNaya-bAyarapariNayANaM-etesiM jaM ceva saMci- sthita skaMdho mATe paNa samajI lebu. varNa, gaMdha, rasa, sparza, haNA taM ceva aMtaraM pi bhANiyavvaM. sUkSmapariNata ane bAdarapariNatone mATe je teono saMciTThaNA - sthiti-kALa kahyo che te ja aMtara kALa che, ema kahe. 25. pra0--sahapariNayassa NaM bhaMte ! poggalassa aMtaraM 25. pra0-he bhagavan ! zabdapariNata pudgalane kALathI keTalaM kAlao kevaJciraM hoi ? __ lAMbaM aMtara hoya. 1. mUlacchAyAH-paramANupudgalasya bhagavan !, antaraM kAlataH kiyacciraM bhavati ? gautama ! jaghanyena eka samayam , utkRSTenA'saMkhyeyaM kAlam . dvipradezikasya bhagavan ! skandhasyA'ntaraM kAlataH kiyaccire bhavati ? gItama! jayanyena eka samayam , utkRTenA'nantaM kAlam , evaM yAvat-anamtapradezikaH, ekapradezAvagADhasya bhagavan ! purlasya saijasyA'ntara kAlataH kiyaccire bhavati ! gautama! jaghanyena eka samayam , u:kRSTenA'saMkhyeya kAlam / evaM.yAvat-asaMkhyeyapradezAvagAMDhaH. ekapradezAvagADhasya bhagavan ! pulasya nirejasyA'ntara kAlataH kiyacciraM bhavati ! gautama ! javamyena eka samayam , utkRSTenA''valikAyA asaMkhyeyabhAgam ; evaM yAvat-asaMkhyeyapradezAvagADhaH, varNa-gandha-rasa-sparza-sUkSmapariNata-bAdarapariNatAnAm-eteSAM yaccaiva saMsthAnaM taccavA'ntaramapi bhaNitavyam . zabdapariNatasya bhagavan ! pulasyA'ntara kAlataH kiyaciraM bhavati :-anu0 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -22:3 25. u0 - goyamA ! jahantreNaM evaM samayaM ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM. zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe 26. pra0 - asadapariNayassa NaM bhaMte ! poggalassa aMtaraM kAlao kevaciraM hoi ? 26. u0- goyamA ! jahaneNaM evaM samayaM ukkoseNaM Ava.liyAe asaMkhejjaibhAgaM. 27. pra0 - eyasta NaM bhate ! davvadvANAuyassa, khetaTTANAussa, ogAhaNadvANAuyassa, bhAvadvAgAuyassa kayare kayare jAba-visesAhiyA ? 27. u0 - goyamA ! samvatthove khettadvANAuye, ogAhaNavANAue asaMkhejjaguNe, dadhvadvANAuMeM asaMkhejjaguNe, bhAvadvANAue asaMkhe jaguNe. -khe ttogAhaNadavve, bhAvadvANAuyaM ca appa bahu, khete savvatthove, sesA ThANA. asaMkhez2aguNA. zataka 50-uddezaka 7. 25.. u0- he gautama ! jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI asaMkhya kALa aMtara hoya eTale je pudgala zabdarUpe pariNamyaM hoya, pArchu farIvAra tene zabdarUpe pariNamavAmAM ochAmAM ochu eka samaya ane vadhAremAM badhAre asaMkhya kALa joie.. 66 26. pra0 - he bhagavan ! azabdapariNata pudgalane kALadhI keTa lAMba aMtara hoya ? 26. u0 - he gautama ! jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI AvalikAno asaMkhyeya bhAga aMtara hoya eTale azabdaparita pugaune potAno azabdapariNatapaNAno svabhAva mUkI pAluM teja svabhAvamAM AvatAM ochAmAM oluM eka samaya ane vadhAremA vadhAre AvalikAno asaMkhyeya bhAga kALa lage. 27. pra0 - - he bhagavan ! e. dravyasthAnAyu kSetrastha nAyu, avagAhanAsthAnAyu ane bhAsthAnAyu e badhAmAM kayuM kauna thI yAvat vizeSAdhika che ? 27. u0 -- he gautamaM ! sarvathI thoDuM kSetrasthAnAyu che, te karatAM asaMkhyaguNa avagAhanAsthAnAyu che, te karatA asaMkhyaguNa vyasthAnAyu che ane te karatAM bhAvasthAnAyu asaMkhyaguNa che. 6. ' paramANupoggalassa ' ityAdi. paramANorapagate paramANutve yadaparamANulena vartanam a (A) paramANuttrapariNateH tadantaram - skandrasaMbandhakAlaH, sa ca utkarSato'saMkhyAta iti dvipadezikasya tu zepaskandhasaMbandhakAraH paramANukAlazca antarakAla :- saca teSAmanantatvAt, pratyekaM cotkarSato'saMkhyeyasthitikatvAd anantaH tathA yo nirejasya kAlaH sa saijatya antaramiti kRtvA ukta saijasyA'ntaramutkarpato'saMkhyAtaH kAla iti yastu saijasya kAlaH sa nirojasya antaram iti kRtvoktaM nirejasyA'ntaramutkarpata AvalikAyA asaMkhyAto bhAga iti, ekaguNakAlakatvAdInAM cAntaram eva guNakAla ( tvAdikAla ) sammAnameva na punardviguNakAlatvAdInAm anantatvena tadantarasya anantatvam - vacanaprAmANyAt sUkSmAdipariNatAnAM tu avasAnatulyame vA'ntaram, yato yadeva ekasyAvasthAnaM tadevA'nyasyA'ntaram tacca asaMkhyeyakAlamAnamiti sadda ityAdi tu sUtrasiddham 'eyaspa NaM bhaMte! davvadvANAuyassa. ni dravyaM pudgaladravyam, tasya sthAnaM bhedaH - paramANu - dvipradezikAdi, tasya AyuH sthitiH, athavA dravyasyANutvAdibhAvena yat sthAnam avasthAnam, tadrUpamAyurdavyasthAnAyustasya ' khettaThANAuyarasa tti kSetrasya AkAzasya sthAnaM bhedaH pudgalAvagAhakRtaH, tasya AyuH sthitiH, athavA kSetre ekapradezAdau sthAnam - yaMt pudgalAnAm avasthAnam - tadrUpamAyu: kSetrasthAnAyu::. evam avagAhanAsthAnAyuH, bhAvasthAnAyuzca, nevaram:- avagAhanA niyata parimANakSetrA'vagAhitvaM pudgalAnAm bhAvastu kAlatvAdiH nanu kSetrasya, avagAhanAyAzca ko bhedaH ? ucyate - kSetramavagADhametra, avagAhanA tu vivakSitakSatrAd anyatrA'pi pudgalAnAM tatparimANA'vagAhityam iti ' kayare' ityAdi kaNThyam, eSAM ca parapareNA'lpa- bahutvavyAkhyA gAthAnusAreNa kAryA, tAzca imAH -- kSetra, avagAhanA, dravya ane bhAvasthAnAyunuM alpa bahuta kahenuM, temAM kSetrasthAnAyu sarvadhI alpa che aneM 'bAkInAM sthAno asaMkhyeyaguNAM che. khetogAharNadavve bhAvaThANAu appa - bahuyatte, thotrA asaMkhaguNiyA tinni ya sesA kahaM neyA ? khettA muttattAo. teNa samaM baMdhapaccayAbhAvA, to moggalANa thovo khettAvadvANakAlo o.. " 1. mUlacchAyAH - gautama / jaghanyena ekaM samayam, utkRSTenA'saMkhyeyaM kAlam azabdapariNatasya bhagavan ! pudgalasyA'ntaraM kAlataH kriyacciraM - bhavati ? gautama ? jaghanyena ekaM samayam, utkRSTenA''AlikAyA asaMkhyeyabhAgam etasya gaganU / dravyasthAnAyuSkasya, kSetrasthAnA''yuSkasya, avagAhanAsthAnA''yuSkasya, bhAvasyAnA''yuSkasya, kataraH kataro yAvat vizeAcikaH ? gautama | sarvatoH kSetrasthAnAyukaH, avagAhanAsthAna yuko'saMkhyeyaguNaH, dravyasthAnA''yuSko'saMkhyeyaguNaH, bhAvasthAnA''yuSko'saMkhyeyaguNaH. kSetrA 'gAhanA- dravyam, bhAvasthAnA''yuSkaM ca alpa bahu kSetraM sarvastokam zeSANi sthAnAni asaMkhyeyaguNAniH - anu0 1. pra0 cho0 - kSetrA - baMgAne - dravye -bhAvasthAnAyuralpabahutve, stokA asaMkhya guNitAstrINi ca zeSAH kathaM neyAH ? kSetrAmUrtatvAt tena samaM pandhapratyayAbhAvAt, tataH- dhulAbAM' stokaH kSetrAvasthAnakAlastuH -- anu0 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 zataka 5.-uddezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. ayamartha:-kSetrasya amUrtatvena kSetraNa saha pudgalAnAM viziSTabandhapratyayasya snehAderabhAvAda naikatra te ciraM tiSThanti iti zeSaH, yasmAdaM evaM tata ityAdi vyaktam . athA'vagAhanAyurbahuvaM bhAvyo:-- "aNakhettagayassa vi taM ciya mANe ciraM pi saMdharai, ogAhaNAnAse puNa khettannattaM phuDaM hoi." iha pUrvA'rdhana kSetrAddhAyA adhikA avagAhanAddhA ityuktam. uttarArdhena tu avagAhanAdAto nA'dhikA kSetrAddhA-iti. katham etadevam ! ityucyateH " ogAhaNIvabaddhA khettaddhA AkiyA'vabaddhA ya, na u ogAhaNakAlo khettaddhAmettasaMbaddho." avagAhanAyAm-agamanakriyAyAM ca niyatA kSetrAddhA-vivakSita-avagAhanAsadbhAva eva, akriyAsadbhAva eva ca tasyA bhAvAtuktavyatireke ca abhAvAt-avagAhanAddhA na kSetramAtre niyatA, kSetrAddhAyA abhAve'pi tasyA bhAvAditi. atha nigamanam:-- ___"jamhA tattha-'gNattha ya sa ciya ogAhaNA bhave khette, tamhA khettaddhAo-vagAhaNaddhA asaMkhaguNA." atha dravyA''yurbahutvaM bhAvyateH-- "saMkoca-vikoeNa va uvaramiyAe vagAhaNAe vi, tattiyamettANaM ciya ciraM pi davvANa'vatthANaM." saMkocena, vikocena coparatAyAm api avagAhanAyAM yAvanti dravyANi pUrvamAsan tAvatAmeva ciramapi teSAm avasthAnaM saMbhavati, anenA'vagAhanAnivRttau api dravyaM na nivartate ityuktam. atha dravyanivRttivizeSe'vagAhanA nivartate eva ityucyateH-- " saMghAya-bheyao vA davvovarame puNAi saMkhitte, niyamA taddavvogAhaNAe nAso na saMdeho.". saMghAtena, pudgalAnAM bhedena vA teSAmeva yaH saMkSiptaH-stokAvagAhanaH skandhaH-natu prAktanA'vagAhanaH, tatra yo dravyoparamo dravyA'nyathAtvam , tatra sati na ca saMghAtena na saMkSiptaH skandho bhavati, tatra sati sUkSmataratvenA'pi tatpariNate:-zravaNAt-niyamAt teSAM vyANAm avagAhanAyA nAzo bhavati, kasmAd evam ? ityata ucyate:-- "ogA haddhA dave saMkoya-vikoyao ya avabaddhA, na u davvaM saMkoyaNa-vikoyaNa-mittammi saMbaddhaM." avagAhanAddhA dravye'vabaddhA niyatatvena saMbaddhA, katham ? saMkocAd vikocAca-saMkocAdi parihRtya ityarthaH. avagAhanA hi dravye saMkoca-vikocayorabhAve sati bhavati, tatsadbhAve ca na bhavati; ityevaM dravye avagAhanA aniyatatvena saMbaddhA ityucyate 'drumaH khadiratvam iva' iti. uktaviparyayamAha-na punadravyaM saMkocana-vikocanamAtre satyapyavagAhanAyAM niyatatvena saMbaddham , saMkocana-vikocAbhyAm avagAhanAnivRttAvapi dravyaM na nivartate ityavagAhanAyAM tanniyatatvenA'saMbaddham ityucyate, khadiratve dumatvavat ' iti. atha nigamanam:-- " jamhI tatyaNNattha va davvaM ogAhaNAe taM ceva, davvaddhA' saMkhaguNA tamhA ogAhaNaddhAo." atha bhAvAyurbahutvaM bhAvyateH-- "saMghArya-bheyao vA davyovarame vi pajjavA saMti, taM kasiNaguNavirAme puNAi davvaM na ogAho." saMghAtAdinA dravyoparame'pi paryavAH santi, yathA ghR (ma)STapaTe zuklAdiguNAH-sakalaguNoparame tu na tad dravyam , na cAvagAhanA'nuvartateanena paryavANAM ciraM sthAnam , dravyasya tu aciram ityuktam . atha kasmAdevam ! ityucyateH-- "saMghArya-bheya-baMdhANuvattiNI nicameva davaddhA, na guNakAlo - saMghAya-bheyametaddhasaMbaddho." saMghAta-bhedalakSaNAbhyAM dharmAbhyAM yo bandhaH saMbandhaH, tadanuvartinI tadanusAriNI, saMghAtAdyabhAva eva dravyAddhAyAH sadbhAvAt , tadbhAve cA'bhAvAd, na punarguNakAlaH saMghAta-bhedamAtrakAlasaMbaddhaH, saMghAtAdibhAve'pi guNAnAmanuvartanAd iti. atha nigamanam: " jamhA tattha-'NNattha ya davve khettAvagAhaNAsu ca, te ceva pajjavA saMti to tadaddhA asaMkhaguNA." " Aha aNegaMto'yaM davvovarame guNANa'vatthANaM, guNavippariNAmammi ya davvaviseso ya Negato." 1. pra. chA:-anyakSetragatasyApi tadeva mAnaM ciramapi saMdharati, avagAhanAnAze punaH kSetrAnyatvaM sphuTaM bhavati. 2. avagAhanAvabaddhA kSetrAddhA akriyAvabaddhA ca, na tu avagAhanakAlaH kSetrAddhAmAtrasaMbaddhaH, 3. yasmAt tatrA'nyatra ca sA eva avagAhanA bhavet kSetre, tasmAt kSetrAddhAto'vagAhanAddhA asaMkhyaguNA. 4. saMkoca-vikocena vA uparatAyAm avagAhanAyAmapi, tAvanmAtrANAmeva ciramasi dravyANAmavasthAnam . 5. saMghAta-medato vA dravyoparame punaH saMkSipte, niyamAt tadnyAvagAhanAyA nAzo na saMdehaH. 6. avagAhanAddhA dravye saMkoca-vikocatazca avabaddhA, na tu dravyaM saMkocana-vikocanamAtre saMbaddham. 7. yasmAt tatrAnyatra vA dravyam avagAhanAyAM taccaiva, dravyAddhA'saMkhyaguNA tasmAdU avagAha nAddhAtaH. 8. saMghAta-bhedato vA dravyoparame'pi paryavAH santi, tat kRtsnaguNavirAme punadravyaM na avagAhaH. 9. saMghAta-bheda-vandhAnuvartinI nityameva dradhyAddhA, na guNakAlaH saMghAta-bhedamAtrAddhasaMbadaH, 10. yasmAt tatra anyatra ca dravye kSetrAvagAhanAsu ca, te eva paryavAH santi tatastadaddhA asaMkhya guNA. Aha anekAnto'yaM dravyoparame guNAnAmavasthAnam, guNavipariNAme ca dravyavizeSazca naikAntaH-anu0 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha * zataka 5.-uddezaka 7. dravyavizeSo dravyavipariNAmaH. "vippariNayammi davve kammi guNapariNaI bhave jugavaM, kAmma vi puNa tadavatthe vi hoi guNaviparINAmo. bhannai sacaM kiM puNa guNavAhallA na savvaguNanAso, davvassa tadaNNatte vi bahutarANaM guNANa Thii" tti. 6. 'paramANupoggalarasa ityAdi. ] jyAre paramANugeM paramANupaNuM cAlyuM jAya tyArathI mAMDIne pharIvAra paramANupaNe pariNamana thavA sudhI -bhUtapUrvaparamANune je aparamANupaNe rahe paDe cha arthAt prathama paramANu-avasthA ane bIjI bhAvinI paramANu-avasthA e beno je vacalo kALa che skaMsaMbaMdhakAma te / skaMdha-saMbaMdha-kALa ' kahevAya, te vadhAremAM vadhAre asaMkhyAta che. be pradezavALA skaMdhane to bAkInA skaMdharUpe thavAno kALa ane paramANurUpe aMtarakAla, thavAno kALa te aMtarakALa che ane, te aMtarakALa anaMta che, kAraNa ke, bAkInA sarva skaMdho anaMta che tathA te pratyeka skaMdhanI vadhAremAM vadhAre asaMkhyeyakALa sthiti cha, tathA je niSkaMpano kALa che te sakaMpano aMtarakALa che, ema dhArIne kayUM che ke, sakaMpane vadhAremAM vadhAre asaMkhyAta kALa / aMtara che ane je sakaMpano kALa che te niSkaMpano aMtara kALa che ema dhArIne ka cha ke, nikAne vavAremA vadhAre Avali kAno asaMkhyAta bhAga vacanaprAmANya. aMtarakALa che. ekaguNakAlakatvAdinuM aMtara ekaguNakAlakatvAdinA kALanI samAna ja che. paNa vacanaprAmANya hovAthI dviguNa kAlatvAdinI anaMtatAne laine te aMtaranI anaMtatA iSTa nadhI. sUkSmAdipariNatonuM aMtara tenA avasthAnakALanI tulya ja che, kAraNa ke, je ekanu avasthAna che te bIjAceM aMtara cha ane tenu mAna asaMkhyeya kALa che. [ ' sadde ' ityAdi ] to sUtra siddha che-sUtra uparathI ja saSTa prakAre jJAta zrAya che. dravyasthAtAyu. [ 'eyassa NaM bhaMte ! dabaTThANAuyapa' tti ] dravya eTale pudgala dravya, teno paramANu, dvipadezika vagare rUpe je bheda-tenI je sthiti athavA dravyarnu agutvAdibhAve je avasthAna, tapa Ayu te ' dravyasthAnAyu' kahevAya, tathA [ * khittaTThANAuyassa ' tti ] kSetrano eTale AkAzano pudgalonA kSetrasthAnAyu. avagAhathI thaelo je bheda, tenI je sthite athavA ekapradezAdi kSetramA pudgalonuM je avasthAna, tadrUpa je Ayu te kSetrasthAnAyu kahevAya, e pramANe avagAhanA ane . avagAhanA thAnAyu ane bhAvasthAnAyu paNa samajA. vizeSa e ke, amuka mApavALA sthAnamA pudgalonuM je avagAhipaNu-raheg-vyApavApaNu-te avagAhanA bhAvasthAnAyu. kahevAya ane pudgalono zAmatvAdi dharma che te bhAva kahevAya. zaM0-kSetra ane avagAhanAmAM evo zo bheda che ? jethI e bannene jUdA jUdA kA-samAdhAna, samajAvavAmAM Ave che. samA0-pudgalothI avagADha-vyApta-hoya te ja kSetra kahevAya ane vivakSita-amuka khAsa-kSetrathI bIjA kSetramA paNa pudgalornu te kSetranA mAe pramANe, rahe te avagAhanA kahevAya arthAt pudgalono, potAnA AdhAra sthaLa samAna je eka prakArano AkAra te to avagAhanA kahevAya che ane pudgalo jemA rahe te kSetra kahevAya, e pramANe kSetranu ane avagAhanAnuM judApaNuM spaSTa jaNAya che. [ ' kayare ' ityAdi. ] e mULa bhAga spaSTa che. e badhAnI eka bIjA sAthe je alpa-bahutA darzAvavI che te nIcenI gAthAone anusAra darzAvavI, te gAthAo A pramANe cha:gAthAo. " kSetrasthAnAyu, avagAhanAsthAnAyu, dravyasthAnAyu ane bhAvasthAnAyu e badhAnA alpa-bahutvamA kSetrasthAnAyu sarvathI thoDaM ane bAkInA traNa asaMkhya guNa cha, ema kevI rIte jANavU ?" teno uttara kahe cha ke, "kSetranuM amUrtapaNuM che eTale kSetra mUrtimAn--AkAradhArI-nathI mATe te kSetramA tenI caukAza. (kSetranI ) sAthe pudgalonA baMdhana kAraNa (cIkAza ) na hovAdhI pudgalono kSetrAvasthAna kALa thoDo che. A gAthAno vigatathI artha A pramANe che:kSetralA. sarvadhI kSetra amUrtimAn hovAthI ane tethI ja temAM, pudgalonA viziSTa baMdhana kAraNa sneha-cIkAza-bagere na hovAthI te pudgalo eka ja kSetramA lAMbA kALa alpa sudhI rahatAM nathI, je kAraNathI e pramANe che te kAraNathI kSetrasthAnAyu sarvathI alpa che--ityAdi badhuM spaSTa che. have avagAhanAsthAnAyunI adhikatA vicArIe chIe-" eka sthaLathI anya kSetramA gaelA pudgalanu paNa te ja mAna, tyAM lAMbo kALa rahe che, ane vaLI jo avagAhanAno nAza bavagAnI adhi. thAya to kSetra bhinnatA thAya te sphuTa che. " A gAthAmA pUrvArdhavaDe 'kSetrAddhA karatAM avagAhanAddhA adhika che' ema kahyu, ane uttarArdhavaDe to 'avagAhanAddhA karatA kSetrAddhA adhika nathI' ema kahyu. ema kevI rIte che ? tenA uttaramAM kahevAya che keH- pudgalono kSetrAvasthAnakALa-amuka kSetramA niyata rIte sthita rahevAno kALa-avagAhanAthI ane kriyArahitapaNAthI avabaddha che arthAt pudgala, amuka sthaLe niyata tyAre ja rahI zake niSkriya. jyAre te amuka avagAhanAmAM hoya ane taddana niSkriya-kriyA vinAnu-hoya mATe pudgalornu ekatrAvasthAna avagAhanAthI ane niSkriyapaNAthI avabaddha che paNa tethI ulaTuM eTale avagAhanAkALa, kSetrAvasthAnakALa mAtramA saMbaddha nathI" tAtparya e che ke, jyAre pudgalonI koi paNa amuka jAtanI avagAhanA hoya ane te pudgalo pote niSkriya (halanacalanarahita ) hoya tyAre ja te pudgalonU kSetrAvasthAna niyata hoya che ane jo tema na hoya eTale teonI koi paNa amuka jAtanI avagAhanA na hoya ane teo (pudgalo) niSkiya na hoya to te pudgaloMkSetrAvasthAna saMbhavI zakatuM nathI, jyAre pudgalornu kSetrAvasthAna avagAhanA ane niSkriyatAne AdhIna che tyAre tethI ulaTuM eTale avagAhanA, kSetramAtramA niyata nathI, upasaMhAra. kAraNa ke, kSetrAddhAnA abhAvamA paNa avagAhanA hoya che. have upasaMhAra kare cha:-"je kAraNathI te kSetramA athavA bIjA kSetramA avagAhanA datyAyanaM bahatva. tenI te ja rahe che mATe kSetrAddhA karatAM avagAhanAddhA asaMkhyaguNa che" have dravyAyunA bahutvano vicAra kare che, " saMkocavaDe ane vikoca pahoLA-thavApaNe jo ke avagAhanA uparata thAya che to paNa jeTalAM hoya teTalA ja dravyornu lAMbA kALa sudhI avasthAna rahe che" tAtparya e che ke, saMkoca-vikoca, saMkocathI athavA vikocathI avagAhanA uparata thAya to paNa jeTalAM dravyo pahelA hatAM teTalAM ja dravyotuM lAMbA kALa sudhI avasthAna saMbhave che arthAt avagAhanA nivarte-na rahe-to paNa dravyo nathI nivartatAM ane tethI ulaTuM jyAre dravyanI amuka prakAranI nivRtti thAya che tyAre avagAhanAnI saMghAta-meda, nivRtti cokkasa thAya che. e saMbaMdhe kahevAya che ke, " vaLI, jyAre saMghAta athavA bhedathI dravya saMkSipta thAya che ane tema. thayA bAda dravyano uparama thAya che tyAre te dravyanI avagAhanAno gaza niyamA- cokkasa thAya che temAM saMdeha nathI" tattva e che ke, pudgalonA saMghAtavaDe yA pudgalonA bhedavaDe te pudgalono je skaMdha, prathamanI jevI avagAhanAvALo nahi paNa saMkSipta-stoka-TuMkI-avagAhanAvALo thAya che ane. tema thayA pachI te myAnyathAka skaMdhamAM dravyAnyathAtva thAya che eTale pUrve je sthitie te dravya hatuM, te sthitie te skaMdhamAM dravyarnu rahe, thatuM nathI ane tema thavAMthI te dravyonI 1.pra. chA0-vipariNate dravye kasmin guNapariNatirbhaved yugapat , karimannapi punastadavasthe'pi bhavati guNaviSa riNAmaH, manyate satyaM kiM punargupavAralyAt na sarvaguNanAzaH, dravyasya tadanyatve'pi bahutarANAM guNAnAM sthitiH-itiH-anu0 . Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zetaka -uddezaka bhaMgavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, avagAhanano nAza cokkasa, thAya che. kadAca koi kahe ke, saMghAtathI to pudgalono skaMdha saMkSipta-Tuko.thato nathI. to tema nathI, paNa saMghAta thayA pachI pudgalona sUkSmatara pariNAma thAya che-ema sAMbhaLyu cha mATeM pUrve kayu che ke, saMghAtathI pudgalono TuMko skaMdha thAya che ane tema thavAthI avagAhanAno nAza cokkasa thAya che. te zAthI e pramANe thAya che to kahe che ke:-" saMkoca ane vikoca sivAyanI sthitimAM, avaMgAhanAdhA dravyamAM saMbaddha he eTale jyAre dravya, saMkoca ane vikoMca rahita hoya tyAre temAM avagAhanA saMbaddha cha paNa jyAre saMkoca ane vikoca hoya tyAre dravyamA avagAnA saMbaddha nathI hotI. arthAt saMkocana ane vikocananA abhAvamAM dravyamA avagAhanA rahe che ane te saMkocanAdinI vidyamAnatAmAM dravyamAM vagAhanA nathI rahetI-e pramANe dravya ane avagAhanAnuM sahacarapaNuM aniyata che paNa dravyaM, saMkocana ane vikocana mAtramA saMbaddha nathI eMTale saMkocana, vikocana hoya ke na hoya to paNa dravya to kAyama ja rahe che" A gAthAno niSkarSa A pramANe che ke, saMkocane ane vikocane pariharI avagAhanAddhA, dravyamA (niyatapaNe ) saMbaddha che eTale jema. vRkSapaNAmAM khadira-khera-paNuM rahe che tema z2yAre saMkocano:ane viMkocano abhAva hoya tyAre dravyamAM avagAhanA rahe che paNa jyAre saMkocanI ane vikocanI hAjarI hoya tyAre dravyamAM avagAhanA nathI rahetI, e prakAre dravyamAM, aniyatapaNe avagAhanA saMbaddha che. have dravya mATe tethI ulaTuM kahe che ke, vaLI dravya to saMkocana ane vikocana mAtra hoya to paNa niyatapaNe avagAhanAmAM saMbaddha nathI arthAt jama khadirapaNAmAM vRkSapaNuM saMbaddha che tema saMkocana ane vikocana dvArA avagAhanAno nAza thayA bAda paNa dravyanI nivRtti nathI thatI mATe ja avagAhanAmAM dravya niyatapaNe saMbaddha nathI ema kahevAya che. have upasaMhAra kahe cha:-"jethI, tyAM, anyatra athavA avagAhanAmAM dravya tenuM te ja che tethI avagAhanAddhA karatAM dravyAddhA asaMkhyaguNa che. have bhAvAyunA bahupaNAno vicAra karIe chIeH-saMghAtathI athavA bhedathI dravyano uparama thAya to paNa paryavo vidyamAna rahe che, ane jo badhA guNono uparama thAya to to dravya paNa na rahe ane avagAhanA paNa na rahe" tAtparya e che ke, jama ghRSTa-sApha karelA-paTamA zuklAdi guNo ke tema saMghAtAdi dvArA dravyano uparama thAya to paNa paryavonI sattA rahecha, ane jo sarvaguNono uparama thAya to te dravya rahetuM nathI ane avagAhanA paNa anuvartatI nathI, A vAtathI ema spaSTa jaNAya che ke, paryavornu avasthAna paryavornu avasthAna, cira-lAMbA-kALa sudhI che ane dravya to acirakALa sudhI avasthAna che, ema zAthI kahI zakAya ? to kahe che ke, " dravyAddhA, hamezA ja saMghAta vaMdhanI ane bhedabaMdhanI pAchaLa cAlanArI che ane guNakAla, saMghAtAddhA ane bhedAdA mAtramA saMbaddha nathI " arthAt-saMghAta ane bhedarUpa ve dharmo dvArA thato je saMbaMdha, tene anusaMranArI dravyAdA che, kAraNa ke, te (dravyAddhA) saMghAtAdi na hoya tyAre ja hoya che ane te (saMghAtAdi ) hoyatyAre nathI hotI. ane baLI guNakAla, mAtra saMghAta ane bhedanA kALamAM saMbaddha nathI, kAraNa ke, saMghAtAdi hoya to paNa guNonuM anuvartana thAya che. upasaMhAra kahe cha:-"jethI, tyAM, anyatra ane dravyAvasthAnarmA, kSetrAvasthAnamA tathA avagAhanAvasthAnamAM tenA te ja paryavo cha mATe bhAvAvasthAnAyu asaMkhyaguNa che" kayuM che ke, " dravyano uparama thayA bAda guNornu avasthAna rahe che, A anekAMta che ane guNano vipariNAma thayA bAda je dravyavizeSa che te naikAMta che" dravyavizeSa eTale dravyano vipariNAma. " jyAre dravya vipariNAmane pAme tyAre kye sthaLe ekI sAthe guNanI pariNati bhAvAyunA bahupaNAthAya vaLI ye tadavasthe-teve-sthaLe paNa guNano vipariNAma thAya ? " " sAcuM kahIe chIe ke, vaLI, dravyamA guNonu bAhulya hovAthI sarvaguNano no vicAra. nAza thato nathI ane tenu anyatva thAya che to paNa ghaNA guNonI sthiti rahe che." nairayikonoM parigraha. 28. pra0-naraiyA NaM bhaMte ! kiM sAraMbhA, sapariggahA; udAhuM 28. pra0-he bhagavan ! nairayiko zuM AraMma sahita che, aNAraMbhA, apariggahA ? parigraha sahita che ke anAraMbhI ane aparigrahI che ? 28. u0-goyamA / nerahayA sAraMbhA, sapariggahA; No 28. u0-he gautama ! nairayiko AraMbhavALA che ane aNAraMbhA, No apariggahA. parigrahavALA che paNa anAraMbhI ane aparigrahI nathI. 29. pra0-se keNa0 jAva-apariggahA ? 29. pra0-he bhagavan ! teo, kyA hetuthI parigrahavALA che ane yAvat-aparigrahI nathI ! 29. u0-goyamA / neraiyA NaM puDhavikAyaM samAraMbhAMti, 29. u0-he gautama ! nairayiko pRthivIkAyano yAvat trasaAva-tasakAyaM samAraMbhati; sarIrA. pariggahiyA bhavati, kammA kAyano samAraMbha kare che, teoe zarIro parigRhIta kayoM che, karmo pariggahiyA bhavaMti, sacittA-'citta-mIsiyAI davvAI parigga- parigRhIta kA~ che ane teoe sacitta, acitta ane mizra dravyo hiyAI bhavaMti-se teNaTeNaM taM ceva goyamA ! parigRhIta koM che mATe te hetuthI he gautama! 'teo parigrahI che' ityAdi te ja kahe. 7. anantaram Ayuruktam , athA''yuSmata ArambhAdinA caturvizatidaNDakena prarUpayannAhaH- neraie' ityAdi. 1. muLacchAyA:-nairayikA bhagavan ! ki sArambhAH, sapariprahAH, utAho anArambhAH, apariprahAH? gautama | narayikAH sArambhAH, sapariprahAH, no anArambhAH, no aparigrahAH. tat kena. yAvat-apariprahAH ? gautama | naiyikAH pRthivIkArya samArabhante, yAvat-prasakArya samArabhante; zArIrANi parigRhItAni bhavanti, karmANi parigRhItAni bhavanti, sacittA-'citta-mizritAni dravyANi parigRhItAni bhavanti-tat tenA'rthena tapaMpa pAtama!:-anu. Jain Education international Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 7 gocIza daMDaka. 7. hamaNAM AyuSya kalkhu, have AyuSyavALA jIvone AraMbhAdi prazno dvArA covIsa daMDakavaDe prarUpatA [ * nerahae '! ityAdi sUtra kahe che. ___ asurono ane ekeMdriyono parigraha 30. pra0-bhasurakumArA NaM bhaMte ! kiM soraMbhA pucchA ? 30. pra0--he bhagavan ! asurakumAro AraMbhavALA ! ityAdi prazna karavo. - 30. u0-goyamA ! asurakumArA sAraMbhA, sapariggahA; 30. u0-he gautama! asurakumAro AraMbhavALA ke pariNo aNAraMbhA, apariggahA. prahavALA che paNa anAraMbhI ke aparigrahI nathI:-' "31. pra0-se keNDeNaM ? 31.. pra0--(he bhagavan ! ) te zA hetuthI ?'. 31. u0--goyamA ! asurakumArA NaM puDhavikAyaM samAraMbhaMti, . 31. u0- he gautama !. asurakumAro-- pRthivIkAyano samAjAva-tasakAyaM samAraMbhati, sarIrA pariggahiyA bhavaMti, kammA raMbha-vadha-kare che yAvat trasakAyano vadha kare- chai; teoe-zarIro pariggahiyA bhavaMti, bhavaNA pariggahiyA bhavaMti; devA, devIo, parigRhIta kAM che, karmoM parigRhIta kayAM che, bhavano parigRhIta maNussA, maNussIo, tirikkhajoNiyA, tirikkhajoNiNIo karyA che, devo, devIo, manuSyo, manuSIo, tiyaco, tiyeciNIo pariggahiyA bhavaMti; AsaNa-sayaNa-bhaMDa-matto-vagaraNA parigga- parigRhIta karI che, Asana, zayana, bhAMDo, mAtrako ane upakaraNo hiyA bhavanti, sacittA-citta-mIsiyAI dabAI pariggahiyAiM parigRhIta karyA che ane sacitta, acitta ane mizra dravyo pariga bhavati-se teNa?NaM taheva, evaM jAva-thaNiyakumArA. hIta kayoM che mATe te hetuthI teone parigrahavALA kahyA:che-e pramANe. yAvat-stanitakugAro mATe paNa.jANavU. --egidiyA jahAM neraiyA. ---jema nairayiko mATe kayuM tema ekendriyo mATe jANavU 8. bhaMDamattovagaraNa' tti iha bhANDAni mRNmaya-bhAjanAni, mAtrANi kAMsyabhAjanAni, upakaraNAni lauhI, kaDucchukAdIni ekendriyANAM parigraho'pratyAkhyAnAd avaseyaH. mATInI ane kAMsA 8.[ bhaMDamattovagaraNa ' tti ] bhAMDo-mATInAM vAsaNo ane mAtro eTale kAsAnA vAsaNo tathA upakaraNo eTale loDhI, kaDAyu, kaDachI nAM vAsaNo. ___ yagaire. pratyAkhyAna na karelu hovAthI ekendriyo parigrahI che, ema jANavU.: ekeMdriyo. beiMdriya vigereno parigraha. 32. pra0--beDadiyA NaM bhaMte ! kiM sAraMbhA, saparigahA ! 32. pra0- he bhagavan ! veiMdriya jIvo zuM sAraMbha ane saparigraha che?'. 32. u0-taM ceva jAva-sarIrA pariggahiyA bhavati, 32. u0--(he gautama!) te ja-kahe, yAvat teoe zarIrI bAhiriyA bhaMDa-matto-vagaraNA pariggahiyA bhavaMti evaM jAva- parigRhIta kayoM che ane bAhya bhAMDa, mAtra, upakaraNoM parigRhIta ghaDariMdiyA. kayAM che, e pramANe yAvat cariMdriya jIva sudhInA dareka jIva mATe jANI levU. 33. pra0--paciMdiyatirikkhajoNiyA NaM bhate ! ! 33. pra0-he bhagavan ! paMcendriya tiryaMcayoniko zaM AraMbhI che ? ityAdi te ja prazna karavo. 36. u6--taM caiva jAva-kammA pariggahiyA bhavati, 33. u0--( he gautama !) te ja kahevU arthAt teoe TaMkA, kUDA, selA, siharI, pa-bhArA pariggahiyA bhavati, jala-thala- karmoM parigRhIta kI che, parvato, zikharo, zailo, zikharavALA 1. mUlacchAyA:-asurakumArA bhagavan ! ki sArambhAH, pRcchA.! gautama ! asurakumArAH sArambhaH, saparigrahAH; no anArambhAH, aparigrahAH, tat kenA'rthena ? gautama! asurakumArAH pRthivIkArya samArabhante, yAvat-trasakArya samArabhante, zarIrANi parigRhItAni bhavanti, karmANi parigRhItAni bhavanti, bhuvanAni parigRhItAni bhavanti, devAH, devyaH, manuSyAH. manuSyaH, tiryagyonikAH, tiryagyonimatyaH parigRhItA bhavanti; bhAsana-zayanabhANDA-dhamatro-pakaraNAni parigRhItAni bhavanti, sabittA-'citta-mizritAni dravyANi parigRhItAni bhavanti-taMt tenA'rthena tathaiva, evaM yAvat-stanitamAsaH. ekendriyAH yathA nairayikAH. 2. dvIndriyA bhagavan / kiM sArambhAH, saparigrahAH ? taccaiva yAvat-zarIrANi parigRhItAni bhavanti, bAmAmi mauNDA-'matro-pakaraNAni parigRhItAni bhavanti, evaM yAvat-caturindriyAH. pathendriyatiryagyonikA bhagavan ! ? taccaiva yAvat-karmANi parigRhItAni bhavanti, dahAH, kUTAH, zailAH, zikhariNaH, prArabhArAH, parigRhItA bhavanti, jala-sthala-:-anu. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 7. bhagavatsadharmasvAbhipraNIta bhagavatIsUtra. khu ph bila-gaha-leNA pariggahiyA bhavaMti, ujjhara-nijjhara-cillala-pallala- pahADo ane thoDA namelA parvato teoe parigRhIta karyA che, jala, vappiNA pariggahiyA bhavanti, agaDa-taDAga-daha-naio, vAvi- sthala, bila, guhAo ane pahADamAM kotarela gharo teoe parigRpukkhariNI, dIhiyA, guMjAliyA, sarA, sarapaMtiyAo, sarasarapaM- hIta kayoM che, parvatathI paDatA pANInA jharA, nijharo, kacarAbALA tiyA o, bilapaMtiyAo pariggahiyAo bhavati; ArAmu-jANA, pANIvALu eka prakAraceM jalasthAna, AnaMda denAeM jalasthAna, kANaNA, vaNA, vagasaMDA, vaNarAIo pariggahiyAo bhavaMta; kyArAvALo pradeza-e badhArnu teoe grahaNa kayuM che, kUvo, taLAva, devaulA-''sama-pavA-thUma khAiya-parikhA o pariggahiyAo bhavaMti, dharo, nadIo, cokhaMDI vAva, goLa vAva, dhorIyAo, vAMkA dhopAgAra aTTAlaga-cariya dAra-gopurA pariggahiyA bhavati, pAsAda- rIyAo, taLAvo, taLAvanI zreNio, eka taLAvathI bIjA taLAghara-saraNa-leNa-AvaNA pariggahitA bhavati, siMghADaga-tiga-caukka- mAM ane bIjA taLAvathI trIjA taLAvamAM pANI jAya e prakAranI cacara-caummuha-mahApahA pariggahiyA bhavati, sagaDa-raha-jANa- taLAvanI zreNIo ane bilanI zreNIo teora parigRhIta karI che, jugga-gilli-thilli-sIya-saMdamANiyAo pariggahiyAo bhavaMti, ArAma, udyAna, kAnana-gAmanI pAsenAM vano, gAmanI dUranAM vano, lohI-lohakaDAha-kaDucchayA pariggahiyA bhavaMti, bhavaNA parigga- vanakhaMDo ane vRkSanI zreNIo teoe parigRhIta karI che. devakula, hiyA bhavati, devA, devIo, maNussA, maNussIo, tirikkha- Azrama, paraba, stUbha, khAi ane parikhAo parigRhIta karI che, joNiyA, tirikkha joNiNIo; AsaNa-sayaNa-khaMDa-bhaMDa-sacittA- prAkAra-killo, aTTAlaka-jarukhA, cariya-ghara ane killAnI vacceno citta-mIsayAI davvAiM pariggahiyA bhavaMti-se teNadveNaM. hasti vigerene javAno mArga,-khaDakI ane zaheranA daravAjA pari gRhIta karyA che, devabhuvana athavA rAjabhuvana, sAmAnya ghara, jhupaDA,. parvatamAM kotarelu ghara, ane hATo parigRhIta karyA che, zRMgATakasiMgoDAnA AkArano mArga-A, jyAM traNa zerI bhegI thAya te trikamArga-1, jyAM cAra zerI bhegI thAya te catuSka-] mArga, catvara-jyAM sarva rastA bhegA thAya te coka-1, cAra daravAjAvALA devakula vagere ane mahAmArgoM parigRhIta karyA che, zakaTa-gAIM,-yAna, yuga, gili-aMbADI,-thilli-ghoDAnuM palANa-, DoLI ane menA-sukhapAla parigRhIta karyA che, loDhI, loDhArnu kaDAyuM ane kaDachAno parigraha ko che, bhavanapatinA nivAso. parigRhIta karyA che, devo, devIo, manuSyo, manuSaNIo, tiyaco, tiryaMcaNIo, Asana, zayana, khaMDa, bhAMDa, tathA sacita, acita ane mizra dravyo parigRhIta kayAM che, mATe te hetuthI teo AraMbhI ane parigrahI che. -jahA tirikkhajoNiyA tahA maNussA vi bhANiyavyA, -jema tiryaMcayoninA jIvo kasA tema manuSyo paNa kahevA, vANamaMtara-jauhasa-vemANiyA jahA bhavaNavAsI tahA neyavvA. tathA vANamaMtaro, jyotiSio ane vaimAniko, jema bhavanavAsI devo kahyA tema jANavA. bAhiriyA bhaMDamattokgaraNa 'tti upakaraNasAdhAd dvIndriyANAM zarIrarakSArtha tatkRtagRhakAdIni avaseyAni. 'TaMka' tti chinnaTAGamAH, kUDa' tti kUTAni zikharANi, hastyAdibandhanasthAnAni vA. 'sela' ti muNDaparvatAH, sihari' tti zikhariNaH *zikharavanto girayaH, 'pamAra ' tti ISadavanatA giridezAH, 'leNa ' ti utkIrNaparvatagRham , ' ujjhara' tti avajharaH parvatataTAd udakasyA'dha: patanam , 'nijjhara' tti nirjhara udakasya sravaNam , ' cillala' tti cikkhillumizrodako jalasthAnavizeSaH; 'pallala ' tti pralhAdanazIlaH sa eva, vappiNa' tti kedAravAn , taTavAn vA dezaH, " kedAra eva" 1. mUlacchAyA:--bila-guhA-laya nAni parigRhItAni bhavanti, ujjhara-nijhara-cikakhAna-palavala-vINAni parigRhItAni bhavanti, sagaDataDAga-draha-nadyaH, vApI-puSkariNyaH, dIrghikAH, guJjAlikAH, sarAMsi, sara. patayaH, sarassaraHpatayaH, bilapazyaH parigRhItA bhavanti; ArAmo-dyAnAni, kAnanAni, vanAni, vanakhaNDAni, vanarAjyaH parigRhItA bhavanti, devakulA-''zrama-prapA-stUbha-khAtikA-parikhAH parigRhItA bhavanti, prAkAra-ahAlaka-carikA-dvAra-gopurANi parigRhItAni bhavanti, prAsAda-gRha-zaraNa-layanA-''paNAH parigRhItA bhavanti, zRGgATaka-trika-catuSka-catvaracaturmukha-mahApathAH parigRhItA bhavanti, zakaTa-ratha-yAna-yugya-gilli-thilli-zibikA-spandamAnikAH parigRhItA bhavanti, lauhI-loha kaTAha-kaDuccha..(kA) yAni parigRhItAni bhavanti, bhavanAni parigRhItAni bhavanti, devAH, devyaH, manuSyAH, manuSyaH, tiryagyonikAH, tiryagyonimatyaH, Asana-zayanakhaNDa-bhANDa-saccittA-'citta-mizritAni dravyANi parigRhItAni bhavanti-tat tenA'rthena. yathA tiryagyonikAstathA manuSyA api bhagitavyAH, dhAnanyantara-jyotiSka-vaimAnikA yathA bhavanavAsinastathA netavyAH.-anu0 Jain Education international Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 5:-uddezaka 7. ityanye. 'agaDa' ti kUpaH, vAvi' tti vApI caturasro jalAzayavizeSaH, 'pukkhariNI' puSkariNI-vRttaH sa eva, puSkaravAn vA. 'dIhiya ' tti sAriNyaH, 'guMjAliya ' tti vakrasAriNyaH, 'sara' ti sarAMsi-svayaMsaMbhUta jalAzayavizeSAH, 'sarapaMtiyAo' tti saraHpaGktayaH, 'sarasarapaMtiyAo' yAsu saraHpaGktiSu ekasmAt saraso'nyasmin-anyasmAd anyatra evaM saMcArakapATakena udakaM saMcarati tAH saraHsaraH patayaH, bilapatayaH pratItAH, 'ArAma' ti Aramanti yeSu mAdhavIlatAdiSu dampatyAdIni te ArAmAH, 'ujjANa' ti udyAnAni puSpAdimavRkSasaMkulAni utsavAdau bahujanabhogyAni, 'kANaNa' tti kAnanAni sAmAnyavRkSasaMyuktAni nagarA''sannAni, 'vaNa' ti vanAni nagaraviprakRSTAni, 'vaNasaMDAI' ti vanakhaNDA eka jAtIyavRkSasamUhAtmakAH, vaNarAi tti vanarAjayo vRkSapaGktayaH, 'khAiya' ti khAtikA upari vistIrNA, adha: saMkaTakhAtarUpAH, 'pariha 'tti parikhAH adhaH, upari ca samakhAtarUpAH, 'aTTAlaga ' tti prAkAropari AzrayavizeSAH, 'cariya ' tti carikA gRha-prAkArAntaro hatyAdipracAramArgaH, 'dAra' tti dvAram-khaDakikA, 'goura' tti gopuraM nagarapratolI, 'pAsAya' tti prAsAdA devAnAm , rAjJAM ca bhavanAni athavA utsedhabahulAH prAsAdAH, 'ghara' ti gRhANi sAmAnyajanAnAm , sAmAnyAni vA; 'saraNa' ti zaraNAni tRNamayA'vasarikAdIni, ' AvaNa ' ti ApaNA haTTAH, zRGgATakam-sthApanA-A trikam-sthApanA--1 catukam-sthApanA-7 catvaram-- sthApanA- caturmukhaM caturmukhadevakulakAdi, 'mahApaha ' tti rAjamArgaH, 'sagaDa' ityAdi prAgvat . ' lohi ' tti lauhI maNDakAdipacanikA, 'lohakaDAhi' ti kavellI, 'kaDucchya' ti parivepaNAdyarthI bhAjanavizeSaH, 'bhavaNa ' tti bhavanapatinivAsAH, 9. [ 'bAhiriyA bhaMDamattobagaraNa ' tti ] upakAranI samAnatAthI-eTale jema manuSyonAM gharo manuSyonI rakSA karanArAM hovAthI teonAM upakaraNa, upakaraNomA lekhAya che tema----zarIranI rakSA mATe beindriyoe karelAM gharone paNa teonA upakaraNa samajavA. [' TaMka ' tti ] TAMkaNAthI chedAela parvato. parvato, [ 'kUDa' ti ] zikharo athavA hAthI vagerene bAMdhavAnAM sthAno, [ 'sela' tti ] muMDa parvato-sUkA parvato, ["sihari' ti ] zikharavALA parvato, leNa-ujjhara. [ ' pabbhAra ' tti ] thoDA namelA parvatanA bhAgo, [ 'leNa ' tti ] parvatamA kotarekheM ghara, [ujjhara ' tti ] jyAM parvatanA taTathI pANI nIce paDatuM nirjara. hoya te sthAna, [ * nijjhara 'tti ] jyAM pANI cUtuM hoya te sthAna, [ 'cillala ' tti ] kacarAvALA pANIvALu eka jAtanuM jalasthAna, [ pallala ' ti] AnaMda devAnA svabhAvavADhu eka jAtanuM jalasthAna, [ 'vappiNa' ti ] kyArAvALo pradeza athavA taTavALo pradeza, koi to 'vappiNa' kedAra. zabdano " kedAra " ja artha kara che, [ ' agaDa ' tti ] kUbo, [ ' vAvi ' tti ] cokhaMDo jalAzaya--cokhaMDI vAva, [ pukkhariNi ' tti ] goLa vAva-dIpikA- jalAzaya-goLavAva athavA kamaLavALI cokhaMDI vAva, [ 'dIhiya ' ti] sAraNio-dhoriyAo, [ guMjAliya' tti ] vAMkA dhoriyAo, [ 'sara' dhoriyA- kAvo. tti ] taLAvo-jamA svayameva jala utpanna thayuM che tevA jalAzayo, [ ' sarapaMtiyAo' ti] taLAvanI zreNio, [ sarasarapaMtiyAo' ti ] je taLAvanI zreNIomA saMcAraka pATakavaDe eka taLAvathI bIje taLAve ane bIjethI bIje taLAve pANI jatuM hoya te saraHsarapaMkti kahevAya, A ma. bilanI zreNIono artha pratIta che, [ ' ArAma ' tti ] je sthAnomAM, drAkSAlatA vagere latAomAM daMpatIo krIDA kare te ArAma, ['ujANa'tti ] udyAna. utsavAdinA samaye bahu mANaso dvArA bhogavAtAM ane puSpAdivALA vRkSothI bharapUra te udyAna, [' kANaNa ' ti] nagarI najIka rahelA sAdhAraNa kAnana-vana, vRkSo sahita te kAnana, [vaNa' ti] nagarathI dUra rahelA te vana, ['vaNasaMDAI' ti] eka jAtanA vRkSonA samUharUpa te banakhaMDa, [vaNarAi' khAI. tti ] vRkSonI hAro, [ 'khAiya' tti ] upara pahoLI ane nIce sAMkaDI khodelI khAi, [ 'pariha' ti] nIce ane upara sarakhI rIte khodelI te parikhA, aTArI-cariyA. [ aTTAlaga ' tti ] killA upara rahelA eka prakAranA AzarA-jharukhA, [ ' cariya ' ti ] carikA eTale ghara ane killAnI vacce hAthI vagerene poLa-prAsAda-ghara- javAno mArga, [ ' dAra ' tti ] khaDakI, [ 'goura ' tti ] nagaranA daravAjA-(poLa ), [ 'pAsAya ' tti ] rAjAnAM ghara ke devonAM ghara athavA chAparAM. prAsAda-uMcAM gharo, [ 'ghara' tti ] sAmAnya ghara athavA sAdhAraNa mANasonAM ghara, [ ' saraNa ' ti ] ghAsamaya chAparAM-jhupaDA,-[ 'AvaNa ' ti] zaMgATaka-nika. hATo, zaMgATaka eTale siMgoDaM-je rasto siMgoDAne ghATe trikoNa jevo hoya tene paNa ahIM zRMgATaka kaso che, te zRMgATakano AkAra A pramA catuSka-catvara. A. tarabheTAne ahIM trika kahalo cha ane teno AkAra A pramANe cha: 1. catuSka eTale coka ane e coka no AkAra A pramANe chaH catvara-e eka jAtanA mArganu nAma che ane teno ghATa A pramANe chaH . cAra mukhabALAM devakuLa vagerene 'caturmukha ' kahevAmAM Ave che. mahApatha. [ ' mahApaha ' tti ) rAjamArga-sariyAma rasto, [ ' sagaDa ' ] ityAdino artha pUrvavat jANI lebo, [ ' lohi ' tti ] mAMDA pakAbavAnI loDhI, loDhI-cho. lohakaDAhi ' ti] loDhArnu kaDAyu, [ ' kaDucchuya ' ti] pIrasavA mATegeM eka prakAgnuM bhAjana-kaTalo,-[ 'bhavaNa ' tti ] bhavanapatinAM nivAsa sthAno. hetuo (1) -paMca heU paNNattA, taM jahA:-heuM jANai, heuM pAsai, -pAMca hetuo kayA che, te jema ke, hetune jANe che, hetune heuM bujjhai, heuM abhisamAgacchati, heuM chaumarathamaraNaM marai. jue che, hetune sArI rIte zraddadhe cha, hetune sArI rIte prApta kare che, hetuvAlu chadmasthamaraNa kare che. 1. mUlacchAyA:-paJca hetavaH prajJaptAH, tayathAH-hetuM jAnAti, hetuM pazyati, hetuM budhyate, hetum abhisamAgacchati, hetuM udmasthamaraNaM niyaveH anu0 Jain Education international Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 7. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, -paMca heU pannattA, taM jahA:-he uNA jANai, jAva-heuNA . -~-pAMca hetuo kahyA che, te jema ke, hetue jANe che, chaumatyamaraNaM marai. ___ yAvat hetue chadmasthamaraNa kare che. -paMca heU paNNatA, taM jahA:-heuM Na jANai jAva-annANaM -pAMca hetuo kahyA che, te jema ke, hetune na jANe, yAvat maraNaM marai. hetuvAlu ajJAnamaraNa kare. -paMca he u. paNNatA, taM jahA:-he uNA Na jANai jAva- -pAMca hetuo kahyA che, te jema ke, hetue na jANe yAvat heuNA annANamaraNaM ti marati. hetue ajJAnamaraNa kare. -paMca aheu paNNatA, taM jahA:-aheuM jANai, jAva- -pAMca ahetuo kahyA che, te jemake, ahetune jANe che yAvat aheuM kevalimaraNaM marai. ahetuvAlU kevalimaraNa kare che. -paMca aheu paNNacA, taM jahA:-ahe uNA jANai, jAva- -pAMca ahetuo kahyA che, te jemake, ahetue jANe yAvat aheuNA kevalimaraNaM marai. ahetue kevalimaraNa kare. -paMca aheu pannattA, taM jahA:--aheuM na jANai, jAva- --pAMca ahetu ka.hyA che, te jemake, ahetune na jANe yAvat. aheuM chaumatthamaraNaM marai. ahetuvAlu chadmasthamaraNa kare. -paMca aheu pannattA, taM jahA:-aheuNA na jANai, jAva-- -pAMca ahetu kahyA che, te jemake, ahetu e na jANe, yAvat aheuNA chaumatthamaraNaM marai. ahetue chadmasthamaraNa kare, -sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti. -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramAga che ( ema kahI zramaNa bhagavaMta gautama vicare che ) bhagavaMta-ajja suhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paMcamasaye sattamo uddeso sammatto. 10. ete ca nArakAdayaH chamasthatvena hetuvyavahArikatvAd hetava ucyante iti tadbhedAn nirUpayan Aha:-'paMca heU' ityAdi. iha hetuSu vartamAnaH puruSo hetureva-tadupayogA'nanyatvAt . paJcavidhatvaM cA'sya kriyAbhedAd ityata AhaH-' heuM jANai' tti hetuM sAdhyA'vinAbhUtaM sAdhyanizcayArthaM jAnAti-vizeSataH samyag avagacchati-samyagdRSTitvAd , ayaM paJcavidho'pi samyagdRSTimantavyaH, mithyAdRSTeH sUtradvayAt parato vakSyamANatvAd-ityekaH. evaM hetuM pazyati sAmAnyata evA'vabodhAd iti dvitIyaH. evaM budhyate samyaka zraddhatte-bodheH samya zraddhAnaparyAyavAd iti tRtIyaH. tathA hetum abhisamAgacchati sAdhyasiddhau vyApAraNataH samyak prApnoti iti caturthaH, tathA 'heuM chaumattha-' ityAdi. heturadhyavasAnAdiraNakAraNam-tadyogAd maraNamapi heturatastaM hetugad- ityarthaH, chadmasthamaraNam , na kevalimaraNam ; tasyA'hetukatvAt , nA'pi ajJAnamaraNam , etasya samyagjJAniyAt-ajJAnamaraNasya ca vakSyamANatvAt , mriyate karoti iti paJcamaH. prakArAntareNa hetUn evA''haH-'paMca' ityAdi-hetunA anumAnotthApakena jAnAti, anumeyaM samyam avagacchati samyagdRSTitvAd ekaH. evaM pazyati iti dvitIyaH. evaM budhyate-zraddhatte iti tRtIya.. evam abhisamAgacchati prApnoti-caturthaH. tathA'kevalitvAt , hetunA adhyavasAnAdinA chadmasthamaraNaM mriyate iti paJcamaH. atha mithyAdRSTim , Azritya hetUn AhaH-paMca' ityAdi. paJca kriyAbhedAt, hetavo hetuvyavahAritvAt , tatra hetuM liGgaM na jAnAti, naJaH kutsArthatvAd asamyag avaiti-mithyAdRSTitvAt , evaM na pazyati, evaM na budhyate, evaM nA'bhigacchati. tathA hetam adhyavasAnAdihetayuktam ajJAna raNaM mriyate karoti-mithyAdRSTitvenA. 'samyagjJAnatvAd iti. hetUn eva prakArAntareNA''haH-'paMca' ityAdi. hetunA liGgena na jAnAti asamyagavagacchati. evam anye'pi catvAraH. aba uktavipakSabhUtAn ahetUn Aha 'paMca' ityAdi. pratyakSajJAnitvAdinA'hetuvyavahAritvAd ahetavaH-kevalinaH, te ca paJca kriyAbhedAt , tadyathA:- aheuM jANai ' tti ahetubhAvena sarvajJatvenA'numAnA'napekSatvAd dhUmAdikaM jAnAti, khasyA'nanumAno. sthApakatayA ityarthaH- ato'sau ahetureva. evaM pazyati' ityAdi. tathA 'ahetuM kevAlamaraNaM marai ' tti ahetuM nirhetukamanupakramatvAt kevalimaraNaM mriyate karoti ityaheturasau paJcama iti. prakArAntareNA'hetUn evA''haH-'paMca' ityAdi tathaiva, navaram:-ahetunA hetvabhAvena kevalitvAd jAnAti yo'sau ahetureva iti. evaM pazyati ityAdayo'pi. ' ahe uNA kevalimaraNaM marai' 1. mUlacchAyAH-paca hetavaH prajJaptAH, tadyathAH-hetunA jAnAti, yAvat-hetunA chaprasthamaraNaM mriyate. paJca hetavaH prajJaptAH, tadyathAH-hetuM na jAnAti, yAvat-ajJAnaM maraNaM mriyate. paJca hetavaH prajJaptAH, tadyathAH-hetunA na jAnAti, yAvat-hetunA ajJAnamaraNamiti niyate. paJca ahetavaH prajJaptAH, tadyathA:-ahetuM jAnAti, yAvat-ahetuM kevalimaraNaM mriyate. paJca ahetavaH prajJaptAH, tadyathA:-ahetunA jAnAti, yAvat-ahetunA kevalimaraNaM mriyate. patra ahetavaH prajJaptAH, tadyathAH-ahetuM na jAnAti, yAvat-ahetuM chadmasthamaraNa mriyate. pazca ahetavaH prajJaptAH, tadyathA:-ahetunA na jAnAti, yAvat-ahetunA chadmasthagaraNaM mriyate. tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan ! itiH-anu. Jain Education international Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 7. tti ahetunA upakramA'bhAvena kevalimaraNaM mriyate, kevalino nihetukasyaiva tasya bhAvAd-iti, ahetUn eva prakArAntareNA''ha:'paMca aheU' ityAdi. ahetavaH ahetuvyavahAriNaH, te ca paJca jJAnAdibhedAt . tadyathAH- aheuM na jANai ' ti ahetuM na hetubhAvena svasyA'numAnA'nutthApakatayA ityarthaH, na jAnAti na sarvathA'vagacchaMti-kathaJcid evA'vagacchati ityarthaH-no dezapratiSedhArthatvAta , jJAtazcA'vadhyAdijJAnatvAt kathaJcid jJAnam uktam , sarvathA jJAnaM tu kevalina eva syAd iti. evam anyAnyapi. tathA 'chaumatthamaraNaM maraha' tti ahetum adhyavasAnAderupakramakAraNasyA'bhAvAt chadmasthamaraNam akevalitvAt , natu ajJAnamaraNam , avadhyAdijJAnitvena jJAnitvAt tasyeti. ahetUn evA'nyathA''ha:-'paMca' ityAdi tathaiva, navaram:-ahetunA hetvabhAvena na jAnAti, kathaJcideva adhyavasyati-iti gamanikAmAtram evedam . aSTAnAmapyeSAM sUtrANAM bhAvArthaM tu bahuzrutA vidanti iti. bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre pazcamazate saptama uddeza ke zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 10. chadmasthapaNAne laine hetunA vyavahAra karanAga hovAthI, e badhA nairayika vagere jIvo ( paNa ) hetuo kahevAya, mATe have hetunA bhedone nirUpatA [ 'paMca heU'] ityAdi sUtra kahe cha, ahIM-A sUtromAM, hetunA upayoga-jJAna-thI abhinna hovAthI, hetuomAM vartato puruSa paNa hetu ja kahevAya, ane kriyAnI judAi hovAthI e hetu pAMca prakAranA che mATe kahe chaH--[ ' he jAgai ' ti] sAdhanA nizcaya mATe, sAdhyAvinAbhUta-sAdhyanI vinA nahi rahetA-thatA-sAdhya sAthe ja rahenAra hetune vizeSathI sArI rIte jANe che, samyagdRSTipaNuM hovAthI, A pAMce prakArano heta paNa samyagdRSTi mAnavo, kAraNa ke, be sUtra pachI mithyAdRSTi hetu kahevAze-e eka hetu thayo. e pramANe, sAmAnyapaNe avabodha hobAthI hetune jae che, e bIjo hetu thayo. e pramANe hetune sArI rIte bodhe che-sadahe che, kAraNa ke 'budha ' dhAtu samyakzraddhAno paryAya-samAnArtha-che, e bIjo deta thayo. tathA sAdhyanI siddhimA vAparavAthI hetune sArI rIte prApta kare che, e cotho hetu thayo. tathA [ ' heuM chaumattha-' ityAdi.] hetu eTale maraNanA kAraNarUpa adhyavasAya vagere, maraNano, hetu sAthe saMbaMdha hovAthI maraNa paNa hetu kahevAya, mATe te hetune eTale hetuvALA chamastha maraNane rele ahetuka hovAthI, kevalimaraNa ahIM na le, tema A hetu samyagjJAnI hovAthI ane azana maraNa AgaLa kahevAmAM Avaze mATe ajJAna maraNa paNa na levU-e pAMcamo hetu thayo. bIje prakAre hetuone ja kahe che:----[ 'paMca' ityAdi. ] anumAnanA utpanna karanAra hetubaDe anumayavastune samyagdRSTi hovAthI sArI rIte jANe che, e eka. e pramANe jue che, e bIjo. e pramANe bodhe che eTale zraddadhe che-e bIjo. e pramANe sArI rIte prApta kare cha, e cotho tathA aphevalI hovAthI adhyavasAyAdirUpa hetura chamastha maraNa kare che-e pAMcamo. ho mithyATine AzrIne hetuone kahe cha:--'paMca' ityAdi ] hetuno vyavahArI hovAthI jIva paNa hetu kahevAya, kriyAno bheda hovAthI e hetu pAMca che, temAM- mithyAdRSTipaNAthI hetune nadhI jANato eTale naJ ' kutsArthavALo hovAthI asamyak prakAre hetune jANe che-e eka. e pramANe nathI joto 2. e pramANe, zraddhA nathI karato 3. e pramANe prApta nathI karato 4. tathA mithyAdRSTipaNAne lIdhe asamyag jJAnI hovAthI adhyavasAnAdi hetu sahita ajJAna maraNa kare che 5. bIjI rIte hetaone ja kahe cha:---[ 'paMca' ityAdi. ] hetu eTale nizAna-te vaDe-hetu baDe-samyak prakAre jANato nathI, e eka ane e pramANe bIjA paNa cAra hetuo samajavA. have kahelA hetuothI vipakSabhUta hetuone kahe che:--[ 'paMca' ityAdi.] kevalajJAnione saghaLu pratyakSa hoya chemATe tevA pratyakSa jJAna dharAvatA kevalajJAnione kAMi paNa jovA ke jANavA koi hetu-nizAna-nI jarUra rahetI nathI tethI teo (kevaLajJAnio) ahetu-hetunI jarUra vinAnA-kahevAya che arthAt pratyakSa jJAnipaNAne lIdhe hetunA vyavahArI na hobAthI kevalajJAnio ahetu kahevAya che. ane kriyAno bheda hovAthI te pAMca che. te jema ke, [ ' aheuM jANai ' ti ] sarvajJapaNAne lIdhe anumAnanI jarUra na hovAthI dhUmAdika padArthone ahetu mamaje che-agnine jANavA mATe teone (dhUmAdine) hetubhAve jANatA nathI, kAraNa ke, sarvajJane potAne anumAna karavApaNuM hotuM nathI tethI dhUmAdika padArtho tenA koThAmA koi jAtarnu anumAna karAvI zakatA nathI mATe ja te dhUmAdika hetunI apekSA vinAnA sarvajJa * ahetu ' kahevAyaM. e pramANe / jue che' vagare traNa ahetuo jANavA. tema ja anupakramI eTale koi nimittathI mAryA na mare tevA hovAthI ahetuka kevalimaraNa kare che-e pAMcamo ahetu samajavo. bIje prakAre ahetuone ja kahe cha:--[paMca ' ityAdi.] tema ja eTale pUrvanI peThe jANavaM. vizeSa e ke, kevalI hovAthI, hetu na hoya to paNa vastune jANe e ahetu ja kahevAya, e pramANe ' jUe che' ityAdi 3 kriyA paNa jANI levI. [aheuNA kevalimaraNaM marai 'tti ] upakrama na hovAthI kevalimaraNa kare che, kAraNa ke, kevalinu maraNa nirhetuka hoya che. bIje prakAre ahetuone ja kahe chaH-paMca aheU' ityAdi. ahetunA vyavahArI jIva paNa ahetu kahevAya, jJAnAdino. jANavU vagere kriyAono-bheda hovAthI te ahetu pAMca che. te jamake, [' aheuM na jANai ' tti ] dhUmAdi padArtho anumAnanA prAdurbhAvaka ja che-evo ekAnta na hobAthI teone sarvathA ahetubhAve jANatA nathI paNa kathaMcit ja jANe che, kAraNa/ke, ahiM 'nan, ' alpa-niSedha-arthavALo che ane jANanAra avadhi vagere jJAnavALo hovAthI tene sarvathA jJAna nathI kayuM paNa kathaMcid jJAna kayuM che, sarvadhA jJAna to kevaline ja hoya che, ema bIjA paNa praNa jANI levA. tathA [ ' aheDaM chaumatthamaraNaM marai ' tti ] adhyavasAna vagere upakrama kAraNa na hobAthI ahetu maraNa ane te ja maraNa kevalipaNuM na hovAthI chanastha maraNa kahevAya, paNa avadhi vagare jJAna he vAthI tenA jJAnipaNAne lIdhe ajJAnamaraNa na vahevAya. anyathA-bIje prakAre-ahetuone ja kahe cha:-['paMca' ityAdi.] to akSArtha che badhaM tema ja-pUrvanI peThe-jANavU. vizeSa e ke, ahetue kathaMcit ja jANe che. A ahIM jaNAyelI TIkA to mAtra gamanikA- akSarArtharUpa-ja che. vArtha to bahu vaso ane A AThe sUtrono bhAvArtha to bahuzruto ja jANe che. jANe. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI. yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH dadyAt zrIvIradevaH sakala zivasukhaM mArahA cAptamukhyaH / / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5. uddezaka 8. mahAvIrA aMte sInAradaputra ane nirgrathIputra- pudralo zuM sAdhaM che ?-samadhya ke ?- sapradeza che ?- nAradaputranA mate sarva pugalo sArtha-samadhya ane sapradeza chai.manisAra panArI jAgavAnI putra viramanuM judI judI peratAnA a mAgelI kSamA-vihAra - gautama bolyA-jIva badhe che ?- hINA thAya che 1 avasthita che ? jIro vadhatA navI ghaTatA nathI- avasthita che. nairavikodhI yAvat-vaimAniko sudhI pUrvokta vicAra - siddhonI vadha ghaTa-sthiratA diSe vicAra jI avasthAna vayAM sudhI ? - sarva kAla - nairathikonuM vadhavApaNaM kyoM nArI pAeko vizedhyAronI mAphI dene 1.-ema sAteM ronI jyo yionI yonI .-e - pikonI bhane sodharma IzAnAdinI vadha ghaTa-sthirata nI vicAraNA-e jAtanIM siddhone lagatIM vicAraNA. zuM jIvoM sopacaya che ? - sApacaya che ? - sopacayaH sApacaya che ?-- nirupacaya-nirapacaya ke ?- jIvo 'nirupacaya-nirapacaya che.e pramANe siddhone lagatI vicAraNA -kAlanI apekSAe jIva mAtrane lagatI e jAtanI vicAraNA - he bhagavan ! te e pramANe kAle samae the, jAva-parikSA pagiyA. kAle te samae paM. samaNA bhASao mahAvIrassa aMtevAsI NArayaputte NAmaM aNagAre parAibhadae, jAva- viharati te NaM kAle NaM, te NaM samaya va samaNassa bhagavao mahAvIrA jAya aMtevAsI niDipuce nAme aNagAre pagaibhadae, jAva vihAra gae. se nipaTane aNagAre veNAmeva nArayapuce aNagAreroge ubAgaDateva upAgacchatA, nArayaputtaM. aNagAraM evaM vayAsI: . 1. pra0 - savvapoglA te ajo ! kiM saaDDA, samajjhA, saMpaaisA udAha, aNDA, amajhA, apaesA 1. u0 api nArayate aNagAre niyaMThiputaM janagAraM.evaM vayAsIH-savvapoggalA me ajo ! saaDDA, samajhA, - -- te kALe te samaye yAvat-sabhA pAchI vaLI. te kALe, te samave bhramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSya nAradaputra nAge anagAra jeo prakRtibhada thai yAvat vihare che, te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSpa nirmandhIputra nAge anagAra prakRtimaMda thai yAvat vihare ke pachI te nirmandhIputra nAme anagAra nAradaputra anagAra che yAM Ave che, ane.vo AjIne temaNenigraMthIputre - nAradaputra anagArane yA pramANe ka: 3 1. pra0 - he Arya ! tamArA mate sarva pudgalo zuM ardha sahita che, madhyasahita che, pradezasahita che ke anartha amavya ane apradeza che ? " 1. u0- he bhArya ema kahI nAradaputra anagAre nidhIputra anagArane ema kahyuM ke, mArA mata pramANe - mArA dhAravA premANe , 1. mUlacchAyAH tasmin kAle tasmin samaye, yAvat pardhet pratigatA tasmin kAle, tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasyA'ntevAsI nAradaputro nAma anagAraH prakRtibhadratraH yAvat viharati tasmin kAle tasmin samaye bhramaNasya bhagavato mahAvIrasya yAvat-antevAsI nirgranthIputro noma anaMgA prakRtikaH vAdaviravivRtaH goriyenaiva nAradaputro'nagArakhenaiva upAgacchati nepa anagAram evam anAdIdaH sarvapudgalAle kisa samaya pradeza: utAdonaca bhagapyAH Arya iti nAradaputro'ye nirbhayIputram anagAram evam bhavAbIdaHpudrA me bhAsA samayAa0 / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 parasA no aNDA, amajhA, aparasA. zrIrAmacandra vinAgamasaMgrahe 2. pra0 e se niyaMThipute aNagAre evaM bayAsI-ja NaM te abdo ! samyapoggalA saadrA, samajhA, sapaesA; no aNDA, amanjhA, apasA ki dayAdeNaM ayogatA a, samajhA, sapasA no aNadA, amanjhA, apaesA khettAdeseNaM ajjo ! savyapoggalA saaDDA taha ceva ? kAlAdeseNaM taM caiva ? bhAvAdeseNaM taM caiva ! 2. u0 tara rNa se nAravapuce aNagAre nirvaThiputaM anagAraM evaM payAsI dayAdevi me ajjo ! savyapoggalA saar3A, samajjhA, sapaesA; no aNaDDA, amajjhA, apaesA; khettAdeseNa vi, kAlAdeseNa vi, bhAvAdeseNa vi evaM caitra. - tae se niyaMDipuce aNagAre nAravaputaM aNagAraM evaM kyAsI va he ayo ! davyAsenaM bhavyapoglA, saaDDA samajhA, sapA no apaTTA, amarakSA, apaesA evaM te paramANupale pisa, samajhe, sapaese No agar3e, amajhe, apaese; jai NaM ajjo ! khettAdeseNa vi savyapoggalA saaDDA, samajhA sapaesa evaM te egogAdeva pogale sabhar3e, samajhe, sapaese; jati NaM ajo ! kAlAdeseNaM savvapoggalA saTTA, samajhA, sapa esA evaM te ekasamayaDilie pi. yoggale saaDDe, samajjhe, sapae se - taM caiva jai NaM ajI ! bhAvAdeseNaM aAmA, sapaesa evaM se egaguNakAla vi poggale saaDDe, samajhe, sapaese taM caiva aha te evaM na bhavatiM to je payasi davyAsena visamyapoglAsa, samajjhA, sapaesAno vA amanjhA, apaesA evaM kheca-kAlabhAMSAdeseNa pitaM miSThA. 58. bagha pulo samartha, samaya ane sapradeza ke paNa anartha amadhya ke apradeza nathI. 2. pra0 ra pI te nidhIputra anagAra ema besyA ke, he Aye jo sArA matamA tArA pAravA pramANe sarva pulo samartha, samaya, sapradeza ke paNa anartha, amanya ke apradeza nathI to he Arya ! zuM dravyAdezavaDe sarva puDho saartha samanya ane sapradeza che ane anardha, amadhya ane apradeza nathI ? ke he Arya ! kSetrAdezakaDe sarva pulo arthasahita vagere tathaiva pUrva pramANe che ! ke te ja pramANe kAlAdezathI che ? ke te ja pramANe bhAvAdezathI che ? - 2. u0 -- tyAre te nAradaputra anagAre nirbaMdhIputra anagArane ema kayuM ke, he Arya! mArA matamAM dravyAdezacI paNa sarva pulo saardha, samadhya ane sapradeza che paNa anardha, amadhya ke apradeza * nathI e pramANe, kSetrAdezazrI paNa che, kALAdezathI paNa che ane bhAvAdezathI paNa che. ka * e -pyAre te nidhIputra anagAre nAradaputra anagArane ema ke, he Arpa ! jo dravyAdezacI sarva puDho samartha, samadhya ane sapradeza che paNa anartha, amadhya ane apradeza nayI to dvArA matamAM pramANe hovAcI paramANupudrala paNa samartha, samaya ane sapradeza hovo joie paNa anardha, amadhya ke apradeza na hovo joie, he Arpa ! jo kSetrAdezathI paNa vardhA pudrako samartha, samadhya ane sapradeza che to tArA matamAM ema hovAthI ekapradezAvagADha pudgala paNa samartha, samaya ane sapradeza hotuM joie, baLI, he bhArya ! jo kAlAdezadhI paNa sarva pugaTo saardha, samabhya bhane sapradeza che yo sArA matamAM 9 pramANe hovAthI eka samapanI sthitiyALAM ho paMNa saardha ityAdi te ja-te prakAranA hogA joie, baLI, he Arya ! jo bhAvAdezadhI paNa sarva puDho samartha, samadhya ane sapradeza che to tArA mahamA ema hovAthI ekaguNa kA pula paNa saMbardha ityAdi teja prakAranaM hotuM joie, have jo tArA matamA emana hoya to tuM je kahe che ke, " dravyAdezavaDe paNa badhAM pudgalo sArva e samadhya ane sapradeza che paNa anardha, amadhya ane apradeza nathI, e pramANe kSetrAdeza vaDe, kAlAdezakaDe ane mAnAdezavaDhe paNa kahe che, " se so thApa. " 2 1. mUlacchAyAH pradezAH so'narthAH, amadhyAH, apradezAH, tataH sa nirmanthIputro'navAraH evam avAdaH yadi te AyeM sAthI: samasyAH sapradezAH monI, samayA, apradezAH kiM inyA''dezenA'yaM sA samayAH sapradezaH, nonI, amacyA apradezAH ! kSetrA''dezenArya ! sarvapudgalAH sArdhAH, tathA caiva ! kAlAssdezena taccaiva ? bhAvA''dezena taccaiva ? tataH sa nAradaputro'nagAro nirmaputramanagaram ekam avAdItH - dravyA''dezenA'pi mamAssrya ! sarvapudgalAH sArghAH, samadhyAH, sapradezAH; no'naghAH, amadhyAH, 'apradezAH; kSetrA''dezevA'pi bAlA''devA'pi bhAvA''dezenA'pi evaM caiva nAradaputram anagAram evam aAdi he Arya vyA''dezena sarvadra sAthI: samasyAH sapradezAH moara, amacyA pradeza evaM te paramapi sArthaH samayaH sapradeza: mo artha: amayaH, apradeza yadi AyeM kSetrA''dezena api sarvapudgalAH sAH samayaH pradeza evaM te ekapradezAyagAdo'pi samayaH, pradezaH, yadi Arya ! kAlA''dezena sarvapulAH sArdhAH samadhyAH, sapradezAH; evaM te ekasamayasthitiko'pi pulaH sArdhaH, samadhyaH, saMpradeza:taccaiva yadi Arya ! bhAvA''dezena sarvapulAH, sArdhAH, samacyAH, sapradezA:; evaM te ekaguNakAlako'pi pudgalaH sArdhaH, samadhyaH, sapradezaH, tiMccaiSa * te evaM na bhavati tato yad vadasi dravyA''dezenApi sarvapudgalAH sArdhAH, samadhyAH, sapradezAH no'narghAH, amadhyAH, apradezAH evaM kSetra sA ', 1 * bAlabhASAya / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-- uddezaka 8. tae se nAravace aNagAre niyaMThipuDhaM aNagAre evaM navAsI: notu depupiyA eyama jANAmo, pAsAmo, jar3a NaM devANuppiya NoM gilAyaMti parikahittae taM icchAmi NaM devApiyANaM aMtira ema soyA, nisamma jAnie. bhagavatudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra " tae gaM se niyaMDipuce aNagAre nArayapucaM aNagAraM evaM bayAsI:- davvAdeseNa vi me ajjo ! sabve poggalA sapaesA vi, appaesa pi anaMtA khetAseNa vi evaM cena kAladevi, bhAvAdeseNa vi evaM ceva; je davvao apaese se khettao niyamA apaese, phAlao sima sapaese siya apane bhAvabho tiya sapae se, siya apaese, je khettao apaese se davvao siya sapaese, siva apaese, kAlao bhagAe, bhAvaoo mayaNAe jahA~ khettao evaM kAlao, bhAvao. je davvao sapaese se khettao siya sapaese, siya apaese; evaM kAlao, bhASao vi. je kherAo saparase se dabAo nivamA sapaese phAlao bhavaNAe, bhAvao bhayaNAe; jahA davvao tahA kAlao, bhAvao vi. 2. pra0 esi bhete! poggalANaM davyAdeseNaM, sevAdeseNaM, kAlAdeseNaM, bhAvAdeseNaM sapaesANaM, apaesANaM kayare, kayare jAya visesAhiyA yA 2. u0- vArayatA ! samyasthopA poggalA bhASAdeseNaM apaemA, kAlAdeseNaM apanA asaMjaguNA, dayAdeseNaM asA asaMkhejjaguNA, khettAdeseNaM appaesA asaMkhejjaguNA, khettAdeseNaM ceva sapaesA asaMkhejjaguNA; davvAdeseNaM sapaesA visesAhiyA, kAlAdeseNaM sapaesA visesAhiyA, bhAvAdeseNaM sapaesA visesAhiyA. - taNaM se nArayaputte aNagAre niyaMThiputtaM aNagAraM vaMdai, nasaMsai, vaMdittA, napuMsittA evaM ahaM sammaM viNaeNaM bhujjo bhujo , 233 ka sAre se nAradaputra anagAre nidhIputra anagAra prati ema ke hai deva muyi e arthane ane jANatA nadhI, jotA nathI; he devAnupriya ! jo tame te arthane kahetAM glAni na pAmo to huM Apa devAnupriyanI pAse e arthane sAMbhaLI, avacArI jANavA icchu chu. -sAra yAda se nidhIputra anagAre nAradaputra anagArane ema kathaM ke, he Arya ! mArA dhAravA pramANe dravyAdezavaDe paNa sarva pudrako sapradeza paNa che ane apradeza paNa che, tebho anaMta che kSetrAdezavaDe paNa ema ja che; kAlAdeza ane bhAvAdezavaDe paNa e pramANe ja che, je pula dravyanI apradeza che, te niyame karI cokkata kSetrathI apradeza hoya che, kAlathI kadAcit sapradeza ane kadAcit apradeza hoya ane gAvacI paNa kadAcit sapradeza hopa ane kadAcit apradeza hoya. je kSetrathI apradeza hoya te dravyavI kadAca sapradeza hopa ane kadAca apradeza hoya, kAlathI tathA bhAvI paNa bhajanAra jAga, jema kSetrathIka, roma kAlathI ane bhAvadhI kahevuM. je pudgala dravyathI sapradeza hoya te kSetrathI kadAca sapradeza hoya ane kadAca apradeza hoya, ema kAlathI ane bhAvathI paNa jANI levuM. je pudgala kSetrathI sapradeza hoya te, dravyathI cokkasa sapradeza hoya ane kAlathI tathA bhAvadhI bhajanAvaDe hoya, jema dravyathI kayuM tema kAlathI ane bhAvadhI paNa jANavuM. 3. pra0 - he bhagavan ! dravyAdezathI, kSetrAdezathI, kAlAdezathI, ane bhAvAdezathI sapradeza ane apradeza e pudgalomAM kyA kyA pudgalo yAvat-thoDA che, ghaNAM che, sarakhAM che ane vizeSAdhika che ! 3. u0 - he nAradaputra ! bhAvAdezavaDe apradeza pugalo sarvazrI thoDA che, te karatAM kAlAdezacI apradezo asaMvaguNa che, te karatAM dravyAdezacI apradezo asaMkhyaguNa che, te karatAM kSetrAdezathI apradezo asaMkhyaguNa che, te karatAM kSetrAdezathI sapradezo asaMkhyaguNa che, te karatAM dravyAdezacI sapradezo vizeSAdhika che, te karatAM kAlAdezI sapradezo vizeSAdhika che ane te karatAM bhAvAdezathI pradeza vizeSAdhika che, . 1. mUlacchAyAH - tadA sa nAradaputro'nagAro nirgranthIputram anagAram evam avAdItH - no khalu devAnupriyAH / etam artha jAnAmi pazyAmi, yadi devopari va iccha me devAnAm antike, niyataH mAradaputram anavAram evam avAdIta:-ivyA''dezena 'pi me Aye sarve pulAH sapradeza api apradeza api-anantA evaM kAlA''dezenA'pi bhAvAdezenA'pi evaM caiva; yo dravyato'pradezaH sa kSetrato niyamenA'pradezaH, kAlataH syAt sapradezaH syAd apradezaH, bhAvataH syAt sapradezaH, syAd apradezaH yaH kSetrato'pradezaH sa dravyataH syAt saMpradezaH syAdU apradezaH, kAlato bhajanayA, bhAvato bhajanayA; yathA kSetrataH evaM kAlataH, bhAvataH yo dravyataH sapradezaH sa kSetrataH syAt sapradezaH syAd apradezaH evaM kAlataH, bhAvato'pi yaH kSetrataH sapradezaH sa dravyo niyamena sapradezaH, kAlato bhajanayA, bhAvato bhajanayA; yathA dravyatastathA kAlataH, bhAvato'pi eteSAM bhagavan ! pudgalAnAM dravyA''dezena, kSetrA''dezena, kAlAdezena, bhAvAdeva samadezAnAm apradezAna katarA kataro tyA nAradaputra sodhaH pucaH bhAvA''dezenApradezA, kAlA dezegAdeza aguvA, inAdezA apekSeA'dezena azA avaguNA dezAdezena evaM pradeza adha dravyA''dezena samadezA vizeSA'vikA, kAlA''dezena pradeza vizeSAcA bhAvA''dezena devAvizeSA'dhikAH tathA sa nArado'nagAro nirdhandhIpam anagAra banna namAnamartham vinavena bhUyo bhUyaH anu --yAra pachI te nAradaputra anagAra nirmAdhIputra anagArane baMde che, name che; baMdI, namI e arthane-pote kahela artha - mATe : Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 8. khAmeti, khAmittA saMjameNaM, tasA apANaM bhAvemANe jAva- vinayapUrvaka vAraMvAra teonI pAse kSamA mAMge che, khamAvI saMyama viharar3a. ane tapavaDe AtmAne bhAvatA yAvat-vihare che. 1. saptamoddezake pudgalAH sthitito nirUpitAH, aSTame tu ta eva pradezato nirUpyante-ityevaMsaMbandhasyA'sya idaM prastAvanAsUtram:--' te NaM kAle NaM' ityAdi.' davvAdeseNaM' ti dravya prakAreNa dravyata ityartha:--paramANutvAdyA''zritya iti yAvat. 'khettAdeseNaM' ti ekapradezAvagADhatyAdinA ityarthaH. 'kAlAdeseNaM' ti ekAdisamayasthitikatvena. 'bhAvAdeseNaM' ti ekaguNakAlatvAdinA. 'savva. poggalA sapaesA vi ' ityAdi. iha ca yat saviparyayasArdhAdipudgalavicAre prakrAnte sapradezAH, apradezA eva te prarUpitAH-tat teSAM prarUpaNe sArdhatvAdi prarUpitameva bhavati iti kRtvA-ityavaseyam . tathAhiH--sapradezAH sArdhAH, samadhyA vA; itare tu anardhAH, amadhyAzceti. ' aNaMta ' tti tatparimANajJApanaparaM tatsvarUpA'bhidhAnam, atha dravyataH-apradezasya kSetrAdyAzrityA'pradezAditvaM nirUpayannAhaH-- 'je davvao appaese' ityAdi. yo dravyato'pradezaH paramANuH, sa ca kSetrato niyamAd apradezaH, yasmAd asau kSetrasya ekatraiva pradeze avagAhate. pradezadvayAdyavagAhe tu tasyA'pradezatvameva na syAt. kAlatastu yadyasau ekasamayasthitikastadA'pradezaH, anekasamayasthitikastu sapradeza iti. bhAvataH punaH yadyekaguNa kAlakAdistadA'pradezaH, anekaguNakAla kAdistu sapradezaH iti. nirUpito dravyato'pradezaH, atha kSetrato'pradezaM nirUyannAha:--'je khettao appaese' ityAdi. yaH kSetrato'pradezaH sa dravyataH syAt sapradeza:-vyaNukAderapi eka.pradezA'vagAhitvAt , syAd apradeza:--paramANorapi ekapradezA'vagAhitvAt. 'kAlao bhayaNAe' tti kSetrato'pradezo yaH sa kAlato bhajanayA'pradezAdirvAcyaH. tathAhi:--ekapradezA'vagADhaH ekasamayasthitika vAd apradezo'pi syAt , anekasamayasthitikatvAcca sapradezo'pi syAd-iti. 'bhAvao bhayagAe ' ti kSetrato'pradezo yo'sau ekaguNakAlakAditvAd apradezo'pi syAt , amekaguNakAlakAditvAcca sapradezo'pi syAd-iti. atha kAlA'pradazam , bhAvA'pradezaM ca nirUpayannAha:--' jahA khetao evaM kAlao, bhAvao 'tti yathA kSetrato'pradeza uktaH, evaM kAlataH, bhAvatazcA'sau vAcyaH. tathAhi:--' je kAlao appaese se dabao siya sappaese, siya appaese' evaM kSetrataH, bhAvatazca tathA 'je bhAvao appaese se dabao siya sappaese, siya appaese' evaM kSetrataH, kAlatazca iti. ukto'pradezaH, atha sapradezamAhaH-- je dabao sappaese' ityAdi. ayamarthaH--yo dravyato dvayaNukatvAditvena sapradezaH, sa kSetrataH syAt sapradeza:--dvayAdipradezA'gAhitvAt , syAd apradeza:-- ekapradezAvagAhitvAt. evaM kAlataH, bhAvatazca. tathA yaH kSetrataH sapradezo dvayAdipradezA'vagAhitvAt sa dravyataH sapradeza eva, dravyato'pradezasya dvayAdipradezA'vagAhitvA'bhAvAt. kAlataH, bhAvatazcAsau dvidhA'pi syAd-iti. tathA yaH kAlataH sapradezaH sa dravyataH, kSetrataH, bhAvatazca dvidhA'pi syAt. tathA'pi yo bhAvataH sapradezaH sa dravya-kSetra-kAlaividhA'pi syAd-iti sapradezasUtrANAM bhAvArtha iti. atha eSAmeva dravyAditaH sapradezA-'pradezAnAm alpa-bahutva-vibhAgamAha:--'eesa NaM' ityAdi sUtrasiddham , navaram :--asyaiva sUtroktA'lpa-bahutvasya bhAvanArthaM gAthAprapaJco vRddhokto'bhidhIyate:--- "vocchaM appA-bahuyaM dabba-khetta-ddha-bhAvao vA vi, apaesa-sapaesANa poggalANaM samAseNaM. davveNaM paramANU khetteNegapaesaM ogADhA, kAleNegasamaIyA apaesA poggalA hoti. bhauvaNaM apaesA egaguNA je havaMti vanAI." varNAdibhirityarthaH. ___ " te ciya thovA jaM guNabAhullaM pAyaso davve." dravye prAyeNa dvayAdiguNA anantaguNAntA: kAlakatvAdayo bhavanti. ekAguNakAlavAdayastu alpA iti bhAvaH. . "etto kAlAeseNaM appaesA bhave asaMkhaguNA, kiM kAraNaM puNa bhave ? bhannati-pariNAmabAhullA." ayamartha:--yo hi yasmin samaye yadvarNa-gandha-rasa- sparza-saMghAta-bheda-sUkSmatva-vAdaratvAdipariNAmAntaramA''pannaH sa tasmin samaye tadapekSayA kAlato'pradeza ucyate. tatra ca eka.samayasthiti:- iti, anye pariNAmAzca bahva iti pratipariNAma kAlA'pradezasaMbhavAt tabahulatvamiti. etadeva bhAvyateH-- bhAveNaM apaesA je te kAleNa huMti duvihA vi, duguNAdao vi evaM bhAveNaM jAva'NataguNA." bhAvato ye-apradezA ekaguNakAlatvAdayo bhavanti te kAlato dvidhA'pi bhavanti-sapradezAH, apradezAzca ityarthaH. tathA bhAvena 1. mUlacchAyA:-kSamayati, kSagayilA saMyamena, tapasA''tmAnaM bhAvayan yAvat-viharatiH-anu0 1. pra. chA:-vakSye'lpa-bahutvaM dravya-kSetrA-'ddhA-bhAvato vA'pi, apradeza-sapradezAnAM pudgalAnAM samAsena. dravyeNa paramANayaH kSetreNaekapradezamavagADhAH, kAlenaikasamayikA apradezAH pudgalA bhavanti 2. bhAvena apradezA ekaguNA ye bhavanti varNAdayaH, 3. te eva stokA yad guNayAhulyaM prAyazo dravye. 4. itaH kAlAdezena apradezA bhaveyurasaMkhyaguNAH, kiM kAraNaM punarbhavet ? bhaNyate-pariNAmabAhulyAt . 5. bhAvena bhanadezA ye te kAlena bhavanti dvividhA api, dviguNAdayo'pi evaM bhAvena yAvad-anantaguNAH-anu0 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 8. bhagavatsudhamasvAmipraNAta bhagavatAsUtra. 135 dviguNAdayo'pi anantaguNAntAH--' evaM ' iti dvividhA api bhavanti. tatazcaH-- "kolA'paesayANaM evaM ekekao havai rAsI, ekekaguNaThANamni egaguNakAlayAIse." ekaguNakAla-dvigugakAlAdiSu guNasthAnakeSu madhye ekaikasmin guNasthAnake kAlA'pradezAnAm ekaiko rAzirbhavati, tatazcA'nantatvAd guNasthAnakarAzInAm anantA eva kAlA'pradezarAzayo bhavanti. atha prerakaH-- . "oha agaMtaguNataNamevaM kAlApaesayANaM ti, jaM aNaMtaguNaThANesu hoti rAsI vihu aNaMtA." ' evaM ' iti-yadi pratiguNasthAnakaM kAlA'pradezarAzayo'bhidhIyante iti. atrotaram:-- " bhannai egaguNANa vi aNaMtabhAgammi jaM agaMtaguNA, teNA'saMkhaguNa ciya havaMti NANataguNiyattaM." ayamabhiprAyaH--yadyapi anantaguNatvAdInAm anantarAzayaH, tatha.pi ekaguNakAlatvAdInAm anantabhAga eva te vartante-iti na taddvAreNa kAlApradezAnAm anantaguNatvam , api tu asaMkhyAta guNatvameva iti. "evaM tA bhAvamiNaM paDucca kAlApaesiyA siddhA, paramANupoggalAisu davve vi hu esa ceva gamo." evaM tAvad 'bhAvaM :-varNAdipariNAmaM ' imam ' uktasvarUpam ekAdyanantaguNasthAnavartinamityarthaH. pratItya kAlApradezikAH pudgalAH siddhAH, kAlApradezatA vA pudgalAnAM sidvA pratiSThitA. dravye'pi dravyapariNAmamapi aGgIkRya paramAvAdiSu eSa eva bhavapariNAmokta eva gamaH-vyAkhyA. __ " aimeva hor3a khette egapaesAvagAhaNAisu, ThANaMtarasaMkati paDuca kAleNa maggaNayA." evameva dravyapariNAmavad bhavati kSetre kSetramadhikRtya ekapradezAvagADhAdiSu pudgalabhedeSu sthAnAntaragamanaM pratItya kAlena kAlA'pradezAnAM mArgaNA, yathA kSetrataH, evam avagAhanAdito'pi-ityetaducyateH "saMkoya-vikoyaM pi hu paDucca ogAhaNAe emeva, taha suhama-bAyara-nireya -seya-sadAipariNAmaM." avagAhanAyAH saMkocam , vikoca ca pratIya kAlApradezAH syuH, tathA sUkSma--bAdara-sthirA--'sthira-zabda--manaH--karmAdipariNAma ca pratItyeti. " evaM jo savvo ciya pariNAgo puggalANa iha samaye, taM taM paDucca esiM kAleNaM appaesattaM." 'esiM ' ti pudgalAnAm ityarthaH. " kAleNa appaesA evaM bhAvA'paesaehito, hoti asaMkhijaguNA siddhA pariNAmabAhullA. aito davyAdesaNa appaesA havaMti'saMkhaguNA, ke puNa te ? paramANa, kaha te bahuya ! tti taM suNasu. aNu-saMkhejjapaesiya-asaMkhaguNa-aNaMtappaesiyA ceva, cauro ciya rAsI poggalANa loe aNaMtANaM. tthA'Natehito sutte'Natappaesiehito, jeNa-ppaesadvAe bhaNiyA aNuo aNaMtaguNA." anantebhyo-'nantapradezikaskandhebhyaH pradezArthatayA paramANavo'nantaguNAH sUtre uktAH. sUtraM cedam:-" samvatthovA aNaMtapaesiyA khaMdhA davvaTThAe, te ceva paesaTTayAe aNaMtagaNA, paramANapuggalA dabadvayAe paesadvayAe aNetaguNA, saMkhejapaesiA khaMdhA davvadvayAe saMkhejjaguNA, te ceva paesadvayAe asaMkhejjaguNA, asaMkhejjapaesiyA khaMdhA davvaTTayAe asaMkhejaguNA, te cava paesaTTayAe asaMkhaguNa ti." "saMkhejatime bhAge saMkhejapaesiyANa vaTTati, navaramasaMkhejjapaesiyANa bhAge asaMkhaime." saMkhyeyatame bhAge' saMkhyAtapradezikAnAm , asaMkhyAtatame bhAge asaMkhyAtapradezikAnAm aNavo vartante-uktasUtraprAmANyAd iti. " sa~i vi asaMkhejjapaesiyANaM tesiM asaMkhabhAgatte, bAhulaM sAhijjai phuDamavasesAhi rAsIhiM." 1. pra0 chA:-kAlA'pradezaka nAmevam ekaikato bhavati rAziH, ekaikaguNasthAne ekagugakAlakAdiSu. 2. Aha anantaguNatvamevaM kAlApradezakAnAmiti, yad anantaguNasthAneSu bhavanti rAzayo'pi khalu anantAH. 3. bhaNyate ekaguNAnAmapi anantabhAge yad anantaguNAH, tena asaMkhyaguNA eva bhavanti nA'nanta guNikatvam . 4. evaM tAvad bhAva mimaM pratItya kAlAprade zakAH siddhAH, paramANupudUlAdiSu dravye'pi khalu eSa eva gamaH, 5. evameva bhavati kSetre ekapradezAvagAhanAdiSu, sthAnAntarasaMkrAnti pratItya kAlena mArgaNatA. 6. saMkoca-viko camapi khalu pratItya avagAhanAyA evameva, tathA sUkSmabAdara-nireja-seja-zabdAdi-pariNAmam . 7. evaM yaH sarvaH eva pariNAmaH pudgalAnAmiha samaye, taM taM pratItya eSAM kAlena apradezatvam . 8. kAlena apradezA evaM bhAvA'pradeza kebhyaH, bhavantiH asaMkhyeyaguNA siddhAH pariNAmabAhulyAt . 9. ito dravyAdezena apradezA bhavanti-asaMkhyaguNAH, ke punaste? paramANavaH, kA te bahukAH ? iti tat zRNu, 10. aNu-saMkhyeyapradezika-asaMkhya guNa-anantapradezikA eva, catvAra eva rAzayaH pudgalAnA loke'nantAnAm . 11. tathA'nantebhyaH sUtre'ntapradezi kebhyaH, yena pradezArthatayA bhaNitAH aNavo'nantaguNAH. 12. sarvatokA anantapradezikAH skandhA dravyArthatayA, te eva pradezArthatayA anantaguNAH, paramANupudgalA dravyArthatayA-pradezArthatayA anantaguNAH, saMkhyeyapradezikAH skandhA dravyArthatayA saMkhyagugAH, te eva pradezAdhata yA asaMkhyeya guNAH. asaMkhyeyapradezikAH skandhA dravyArthatayA asaMkhya yaguNAH, te eva pradezArthatayA asaMkhyaguNA iti. 13. saMkhyeyatame bhAge saMkhyeyapradezikAnAM vartante, navaramasaMkhyeyapradezikAnAM bhAge'saMkhyatame. 14. satyapi asaMkhyeyapradezikAnAM teSAmasaMkhyabhAgatve sAralyaM kathyate sphaTamavazeSai rAzimi:-anu0 . Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-udezaka 8. saMkhyAtapradezikA-'nantapradezikA'bhidhAnAbhyAm , iha ca saMkhyAtapradezikarAzeH saMkhyAtabhAgavArtatvAt teSAM svarUpato bahutvamavagamyate, anyathA tasyA'pi asaMkhyeyabhAge, anantabhAge vA te'bhaviSyan iti. "jeNikarAsigo ciya asaMkhabhAge Na sesarAsINaM, teNA'saMkhejaguNA aNavo kAlApaesehiM." 'na zeSarAzyoH' ityasyA'yamarthaH-anantapradezikarAzeranantaguNAste, saMkhyAtapradezikarAzestu saMkhyAtabhAge, saMkhyAtabhAgasya ca vivakSayA nA'tyantam-alpatA, kAlataH sapradezeSu, apradezeSu ca vRttimatAm aNUnAM bahutvAt , kAlA'pradezAnAM ca sAmayikatvenA'tyantamalpatvAt kAlA'pradezebhyo'saMkhyAtaguNatvaM dravyA'pradezAnAm iti. * " aitto asaMkhaguNiyA havaMti khettA'paesayA samaye, jaMte to savve ciya apaesA khettao aNavo. dupaiesiyAiesu vi pae saparivuDiesu ThANesu, labhai ikkiko ciya rAsI khettA'paesANaM. aito khettAeseNa ceva sapaesiyA asaMkhaguNA, egapaesogADhe motuM sesA'vagAhaNayA. te' puNa dupaesogAhaNAiyA savvapoggalA sasA, te ya asaMkhejaguNA avagAhaNaTThANabAhullA. daivveNa hoti etto sapaesA poggalA visesAhiyA, kAleNa ya bhAveNa ya emeva bhave visesAhiyA. bhA~vAiyA buDI asaMkhaguNiyA jaM apaesANaM, to sappaesiyANaM khettAivisesaparivuddhI." etadbhAvanA ca vakSyamANasthApanAto'vaseyA. "mIsANaM saMkamaM pai sapaesA khettao asaMkhaguNA, bhaNiyA sahANe puNa thoca ciya te gaheyavvA." mizrANAm iti apradeza-sapradezAnAM mIlitAnAM saMkramaM prati apradezebhyaH, sapradezeSu alpa-bahutvavicAre saMkrame kSetrataH sapradezAH asaMkhyeyagaNAH kSetrato'pradezebhyaH sakAzAt , svasthAne punaH kevalasapradezacintAyAM stokA eva te kSetrataH sapradezA iti. etadeva ucyate:-- "kheteNe sappaesA thovA davvaddhabhAvAo ahiyA, sapaesappA-bahuyaM sahANe atthao evaM." arthata iti vyAkhyAnA'pekSayA. "paMDhamaM apaesANaM bIyaM puNa hoI sappaesANaM, taiyaM puNa mIsANaM appa-bahuM atthao tinni." arthato-vyAkhyAnadvAreNa trINi alpabahutvAni bhavanti, sUtre tu ekameva mizrA'lpa-bahutvam uktamiti. "ThANe ThANe var3aI bhAvAINaM jaM appaesANaM, taM ciya bhAvAINaM paribhassati sappaesANaM" yathA kila kalpanayA lakSaM samastapudgala.teSu bhAva-kAla-dravya-kSetrato'pradezAH krameNa eka- dvi-paJca-dazasahasrasaMkhyAH, sapradezAstu navanavati-aSTanavati-paJcanavati-navatisahasrasaMkhyAH , tatazca bhAvA'pradezebhyaH kAlApradezeSu sahasraM vardhate, tadeva bhAvasapradezemyaH kAlasapradezeSu hIyate, ityevam anyatrA'pi iti, sthApanA ceyam: bhAvataH-- kAlataH dravyata: kSetrata: 2000 5000 10000 apradezA:-- 1000 sapradezA:-99000 / 98000 95000 90000 " ahevA khettAINa jaM appaesANa hAyae kamaso, taM ciya khettAINaM parivai sappaesANaM." "avaro-parappasiddhA vur3I hANI ya hoi dohaM pi, appaesa-sappaesANaM poggalANaM salakkhaNao." 1. pra. chA:-yenaikarAzereva asaMkhyabhAge na zeSarAzInAm , tena asaMkhyeyaguNA aNavaH kAlA'pradezaH. 2. itaH asaMkhya guNitA bhavanti kSetrA'pradezatA samaye, yat te tataH sarva eva apradezAH kSetrato'gavaH. 3. vipradezikAdikeSu api pradeza rivardhiteSu sthAneSu, labhyate ekaika eva rAziH kSetrA'pradezAnAm . 4. itaH kSetrAdezena eva sapradezikA asaMkhya guNAH, ekapradezAvagADhAn muktvA zeSAvagAhanatA. 5. te punardvipradezAvagAhanAdikAH sarvapudgalAH zeSAH, te ca asaMkhyeyaguNAH avagAhanasthAnabAhulyAt . 6. dravyeNa bhavanti itaH sapradezAH pudralA vizeSAdhikAH, kAlena ca bhAvena ca evameva bhaveyurvizeSAdhikAH. 7. bhAvAdikA vRddhirasaMkhyaguNitA yad apradezAnAm , tataH sapradezikAnAM kSetrAdivizeSaparivRddhiH, 8. mizrANAM saMkramaM prati sapradezAH kSetrataH-asaMkhyaguNAH, bhaNita': svasthAne punaH stokA evaM te prahItavyAH. 9. kSetraNa sapradezAH stokAH dravyA-ddhAbhAvAd adhikAH, sapradezAla-bahukaM khasthAne arthata evam . 10. prathamam apradezAnAM dvitIya punarbhavati sapradezAnAm , tRtIya punarmizrANAmalpa-bahu arthatatra Ni. 11 sthAne sthAne vardhate bhAvAdInAM yad-apradezAnAm , tadeva bhAvAdInAM paribhrazyati sapradezAnAm . 12. athavA kSetrAdInAM yad apradezAnAM hIyate kramazaH, tad eva kSetrAdInAM parivardhate sapradezAnAm . 13 aparAparaprasiddhA vRddhi nikha bhavati dvayorapi, bhapradeza-sapradezayoH pudalayoH khalakSaNata::-anu. . Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 zataka 5.-uddezaka 8. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. ___"te' ceva ya te cAhiM vi jamuvacarijjati poggalA duvihA, teNa u vuDDI hANI tesiM anonnasaMsiddhA." caturbhiriti bhAva-kAlAdibhiH upacaryante iti vizeSyanteH eesi rAsINaM nidarisaNamiNaM bhaNAmi paJcakkhaM, buddhIe (buDIe) savvapoggalA jAvaM tAvANa lakkhAo." kalpanayA yAvantaH sarvapudgalAstAvatAM lakSa iti. "aivaM ca do ya paMca ya dasa ya sahassAI appaesANaM, bhAvAiNaM kamaso cauNha vi jahovaiTANaM." "NavaI paMcaNaghaDa aTThANauI taheva navanavaI, evaiyAI sahassAI sappaesANa vivarIyaM." " aipasaM jahAsaMbhavaM atthovaNayaM karija rANiM, sambhAvao ya jANejA te aNaMte jiNAbhihie"tti. 1. sAtamA uddezAmAM sthitinI okSAe pudgalo nirUpyA che, AThamAmAM to te pudgalo ja pradezanI apekSAe nirUpAya che' e pramANenA saMbaMdhavALA A AThamA uddezakarnu A-[ ' te NaM kAle NaM' ityAdi ] prastAvanA sUtra che. [' davvAdeseNaM' ti ] dravyanA prakAre-dravyathI- dravyAdeza. dravyanI apekSAe paramANuttra vagereno Azraya karIne-e niSkarSa che. [ ' khetAdeseNaM ' ti ] ekAdezAvagADhava-eka pradezamA rahe-ityAdinI kSetrAdeza. apekSAe, [ 'kAlAdeseNaM' ti ] 'eka samaya sudhI rahevApaY' ityAdinI apekSAe, [ ' bhAvAde seNaM' ti ] ' ekagaNuM kALApaNuM' ityAdinI kAlAdeza ane apekSAe, [ ' sabapoggalA sapaesA vi ' ityAdi. ] ahiM ' sArdha ane anardha ' e prakAre viparyaya sahita pudgalano vicAra prakAnta-zarU-che to paNa bhAvAdeza. temAM te pudgalo sapradezo ane apradezo ja nirUpyA che to ApaNe ema jANavU ke satradeza ane apradezanA prarUpaNamA sArghatva vagerenuM prarUpaNa AvI gayuM che mATe tene juduM nathI kaDuM. tene ja darzAve che ke, jeo sapadeza che teo sArya athavA samadhya che ane jeo to itara-apradeza-cha teo sArtha-samadhya, anardha ane amadhya che. [ ' aNaMta ' ti] A * anaMta ' zabda, sapradeza ane apradeza pudgalornu parimANa jagAve che arthAt e dvArA paramANune lagatA parimANanA svarUparnu abhidhAna-kathana--che. have dravyathI apradeza pudgalanuM kSetrAdinI apekSAe apradezAdipazuM nirUpatA kaha cha:-[je davyao dravyathI apadeza. apaese' ityAdi. ] je pudgala, dravyathI apradeza-paramANurUpa-che, te kSetrathI niyame--cokasa--apradeza hoya che, kAraNa ke, ne pudgala, kSetranA eka ja : pradezamA rahe che, jo be pradeza vagere pradezomA rahe to temAM apradezapaNuM na hoi zake--te apradeza kahevAya ja nahIM, kAlathI to jo e, eka samayanI sthitivALo che to apradeza che ane aneka samayanI sthitivALo hoya to sapradeza che, vaLI bhAyathI jo ekaguNa kALo vigere prakArako che to apradeza che ane anekaguNa-zyAmAdi che to sapradeza che-e pramANe dra-yathI-dravyanI apekSAe-apradeza pudgalanuM nirUpaNa kayu. have kSetranI apekSAe apradeza pudgalane nirUpatA kahe che:-['je khettao appaese' ityA.de. ] je pudgala kSetrathI apradeza hoya te pudgala dravyathI kadAcit sapradeza kSetrathI apradeza. hoya ane kadAcit apradeza hoya, kAraNa ke, dvanyaNukAdi paNa kSetranA eka pradezamA rahenArA hovAthI dravyathI sapradeza che ane kSetrathI apradeza che tathA paramANu eka pradezamA rahenAra hovAthI dravyathI apradeza che tema kSetrathI paNa apradeza che. [ ' kAlao bhayaNAe' ti] je pudgala kSetrathI apradeza che te kAlathI bhajanAra kahevU arthAt kadAca sapradeza kahe, ane kadAca apradeza kahe, jema ke, koi pudgala eka pradezamA rahanAra ane eka samayanI sthitivALu hovAthI kAlanI apekSAe apradeza paNa che ane evaM ja koi bIjaM pudgala eka pradezamA rahenAraM paNa aneka samayanI sthitivALu hovAthI kALanI apekSAe sapredaza paga che. [ ' bhAvao bhayaNAe ' tti ] je pudgala kSetravI apradeza che te jo ekaguga zyAmAdi hoya to bhAvathI paNa apradeza che ane anekaguNa zyAmAdi hoya to kSetrathI apadeza pudgala paNa bhAvathI sapradeza che. have kAlanI apekSAe kAlI mAtI ane bhAvanI apekSAe apradeza pudgalane nirUpatA kahe cha ke, [ 'jahA khettao, evaM kAlao, bhAvao' ti ] jema kSetrathI paTela apradeza pudgala kayUM tema e, kAlathI ane bhAvathI kahe. jemake, je pudgala kAlathI apradeza hoya te pudgala dravyathI kadAca sapradeza paNa hoya ane apradeza paNa hoya.' e pramANe kSetrathI ane bhAvathI jANavU. tathA 'je pudgala bhAvathI apradeza hoya te dravyathI kadAca sapradeza hoya ane kadAca apradeza hoya. ' e pramANe kSetrathI ane kALathI jANavaM. atyAra sudhI apradeza pudgala viSe nirUpaNa kayu, have sapradeza pudgalane nirUpavA kahe chaH- [je dabbo sappaese' ityAdi. ] eno A artha chaH-je pudgala, dvayaNukAdipaNAne lIdhe dravyathI sapradeza che te pudgala kSetrathI kadAca sapradeza hoya ane kadAca apadeza paNa hoya--jo be pradezamA rahenAruM hoya to sapradeza hoya ane eka pradezamA rahenAruM hoya to apradeza hoya. e pramANe kALathI ane bhAvathI paNa jANavu. vaLI, be vigere pradezamA rahenAeM hovAthI je pudgala kSetrathI sapradeza che te dravyathI sapradeza ja hoya, kAraNa ke, je pudgala dravyathI apradeza hoya te pudagala, be vagere pradezamA rahI ja na zake, ane kAlathI tathA bhAvathI e pudgala dvighA--banne prakAre--paNa hoya; tathA je pudgala kAlathI sapradeza che te pudgala dravyathI, kSetrathI ane bhAvathI banne prakAre paNa hoya, tathA je pudgala bhAvathI sapradeza hoya te dravyathI, kSetrathI ane kALathI paNa banne prakAre hoya--e pramANe sapradezasUtrono bhAvArtha che. have dravyAdinI apekSAe e sapradeza--apradeza pudgalone lagatI alpa--bahutA viSenA vibhAgane darzAvatA kahe cha:-[ ' eesi NaM' ityAdi.] e mULapATha sUtra , siddha che-spaSTArtha che, vizeSa e ke, A alpa-bahupaNAnA vicAra mATe vRddhoe kahalo gAthAno vistAra ahiM kahIe chIe:--" dravyathI, kSetrathI, vRddho. kAlathI, ane bhAvathI paNa apradeza ane sapradeza pudgalonU alpatva ane bahutva saMkSAthI kahIza" paramANu, dravyathI apradeza che, eka pradezamA rahenAra pudgala, kSetrathI apradeza che, eka samayanI sthitivADaM pudgala, kAlayI apradeza che ane " ekaguNa koi paNa varNavALu-ekagaNuM kAlu yA ghoLa yA pILa vagare varNavADhaM-pudgala bhAvathI apradeza che" vaNNAI ' eTale varNAdivaDe " ane te.ja pudgalo-bhAvathI apradeza pudgalo-sauthI 1. pra0 chA:-te caiva ca te caturbhi pi yadupacaryante pudgalA dvividhAH, tena tu vRddhiAnisteSAM anyonyasaMsiddhA. 2. eteSAM rAzInAM nidarzanamidaM bhaNAmi pratyakSam , buddhayA (vRddhayA) sarvapudgalA yAvantastAvatAM lakSANi. 3. ekaM ca dve ca paJca ca daza ca sahasra.Ni, 'abadezAnAM bhAvAdInAM kramazazcaturNAmapi yathopadiSTAnAm . 4. navatiH paJcanavatiH aSTAnavatiH tathaiva navanavatiH, etAvanti sahasrANi sapradezAnAM viparItam . 5. eteSAM yathA..saMbhavam-arthopanayaM kuryAda rAzInAm , sadbhAvatazca jAnIyAt tAn anantAn jinAbhihitAna-itiH-anu. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-uddezaka 8. thoDAM che, kAraNa ke, prAyaH karIne dravyamAM guNonu bAhulya rahe che " tAtparya e che ke, dviguNathI mAMDI anaMtaguNa paryaMta mApavALA kAlakatva-kALApaNuMvagare guNo jAje bhAge dravyamA bahulatAe hoya che.ane ekaguNakALu bagere ekagaNA guNo to alpa hoya che, mATe dravyathI apradeza pudgalo sarvazI thoDAM kahAM che. " e karatAM kAlAdezathI apradeza puthalo asaMkhyaguNa che, tema thayAmAM baLI kAraNa che ? to kahe che ke, pariNAmanI bahulatA, tema thavAmAM kAraNa cha " tAtparya A che ke, je samaye je pudgala je varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMghAta, bheda, sUkSmatva ane bAdaratva vagare rUpa bIjA pariNAmane pAmeluM hoya, te samaye te pudgala, te apekSAe kAlathI apradeza kahevAya, vaLI temAM sthiti to eka samaya nI che ane bIjA pariNAmo to ghaNA cha mATe dareka pariNAme dareka pudgala kAlathI apradeza saMbhavatuM hovAthI tenuM bahupaNuM che, enoja vicAra kare cha:-je pudgalo bhAvathI apradeza che te pudgalo kAmathI banne prakAranA paNa che eTale sapadeza paNa che ane apradeza paNa che, tathA je pudgalo bhAvathI, dviguNathI mAMDI anaMtaguNa paryaMta varNAdivALAM che te cugalo paNa e prakAre kAlathI-be prakAranA-sapradeza ane apradeza che" arthAt ekaguNa kAlavAdivALI je pudgalo bhAvathI apradeza che te, kAlathI banne prakAranA paNa hoya che eTale sapradeza ane apradeza paga hoya che, tathA je pudgalo bhAvathI, dviguNadhI mAMDI anaMtaguNa sudhInA varNAdivALAM che te paNa ' evaM' eTale e prakAre banne prakAranA cha eTale sapradeza ane apradeza che, tethI karIne " ekaguga kAlAdirUpa guNasthAnonI madhye eka eka guNasthAnamAM kAlathI apradeza pudgalono e pramANe eka eka Dhagalo thayo tAtparya e che ke, ekaguNakALu, dviguNakAlu ityAdi guNasthAnonI madhye eka eka guNasthAnamAM kAlathI apradeza pudgalono eka eka Dhagalo thayo ane tema thavAthI guNasthAnakanI rAzinA anaMtapaNAne laine kAlathI apradeza pudgalonA anaMta DhagalA thAya che. have preraka-prativAdI-kahe che ke, zAstrakAra to kAlathI apradeza pudgalonuM asaMkhyaguNapaNuM kahe cha paNa " e prakAre kAlathI apradeza pudgalornu anaMtaguNapaNuM thai jaze. kAraNa ke, anaMtaguNasthAnomAM rAzio paNa anaMta hoya che " ' evaM ' eTale e prakAre-dareka dareka guNasthAnake kAlathI apradeza - pudgalonI rAzio kaho cho-ema hovAthI ahiM uttara darzAye cha:-" kahevAya che ke, te anaMtarAzio ekaguNa kAlatvAdine paNa anaMte bhAge cha mATe te asaMkhya guNa ja thAya che paNa tenu ( gazionuM ) anaMtaguNapaNuM yatuM nathI." A abhiprAya che ke, jo ke, anaMtaguNa kAlatvAdinI anaMta rAzio che to paNa te rAzio ekaguNa kAlatyAdine anaMte bhAga ja varte che, mATe te rAzio dvArA kAlathI apradeza pudgalornu anaMtaguNapaNuM yatuM nathI, paNa asaMkhyAtaguNapaNuM ja che. "e pramANe A varNAdi pariNAmarUpa bhAvane apekSI paramANu pudgalAdimAM kAlathI apadezapaNuM siddha thathu, tema ja dravyamAM paNa e ja gama jANavo" arthAt e pramANe to A hamaNAM ja kahevAelA evA varNAdi pariNAmarUpa ane ekathI mAMDI anaMtaguNasthAnavartI bhAvane apakSI kAlathI agradeza pudgalo siddha thayAM athavA pudgalonU kAlathI apradezapaNuM pratiSThita thayu. dravyamA paNa, dravya pariNAmana aMgIkarI paramAyAdi pudgalonA e ja bhAvapariNAmokta vyAkhyAgama-samajavI. " e ja pramANe kSetrAdhikArane AzrI ekapradezAvagAhanAdimAM sthAnAMtaranA saMkramane apekSI kAlavaDe mArgaNA karavI" tAtparya e che ke, e pramANe ja-dravyapariNAmanI peThe-kSetrane adhikarI ekapradezAvagADha vagere pudgala bhedomAM sthAnAMtaragamananI-bIje sthAne javAnI-apekSAe kAlathI apradezonI jema kSetrathI ema avagAhanAdithI' paNa mArgaNA karavI; ene ja kahe cha:-" avagAhanAnA saMkoca ane vikocane paNa apekSI jema kAlApradeza pudgalo cha ema sUkSma, bAdara, niSkaMpa, sakaMpa ane zabdAdi pariNAmane apekSI tathA prakAranA pudgalo-kAlApradeza pudgalo-che 11 tattva e che ke, avagAhanAnA saMkoca ane vikocane apekSI kAlApradeza pudgalo che tema sUkSma, bAdara, sthira, asthira, zabda, mana ane karmAdi pariNAma ne apekSI kAlApadeza pudgalo che. "e pramANe A samaye pudgalono, je koi badho pariNAma thAya che, te te sarva pariNAmane apekSI e pudgalornu kAlavaDe apradezapaNuM che " esiM ' eTala e pudgalona. " e pramANe bhAvathI apradeza pudgalo karatAM kAlathI apradeza pudgalo, pariNAmanA bAhulyathI asaMkhyaguNa siddha thayAM "" e karatAM dravyAdezathI apradeza pudgalo asaMkhyaguNa che, vaLI te kyA ? to kahe cha ke, paramANu, te bahu kevI rIte cha ? to kahe cha ke, tenI bahuta ne nIce pramAge jANo" " lokamAM, aNu, saMkhyeyapradezavALu, asaMkhyaguNa pradezavALu ane anaMtapradezavALu, e cAra prakAranA anaMtapudgalonI. cAra rAzio che " temAM, sUtradvArA ema karjA cha ke, jethI anaMtapradezavALA anaMtapudgalo karatAM pradezArthanI apekSAe aNuo anaMtaguNAM che" sUtramAM, anaMtapradezavALA anaMta skaMdho karatAM pradezArthanI apekSAe paramANuo anaMtaguNAM kayAM che, te sUtra A cha:-" dravyArthanI apekSAe anaMta pradezavALA skaMdho sauthI thoDA che ane te ja rakaMgho, pradezArthanI apekSAe anaMtaguNa cha, paramANu padgalo dravyArtha pradezArthanI apekSAe anaMtaguNa cha, saMkhyayapradezavALA skaMdho dravyArthanI apekSAe saMkhyeyaguNa che ane te ja skaMdho pradezArthanI apekSAe asaMkhyeyaguNa che, asaMkhyeya pradezabALA skaMdho dravyArthanI apekSAe asaMkhyaguNa che ana te ja skaMdho pradezArthanI apekSAe asaMkhyaguNa che"" saMkhyAtanadezavALAnA saMkhyAtama bhAge varte che, vizeSa e ke, asaMkhyAtapradezavALAnA asaMkhyAtame bhAge che" pUrvokta sUtranuM prAmANya hovAthI saMkhyAtapradezavALAnA aNuo saMkhyAtame bhAge raIche ane asaMkhyA pradezikanA aNuo asaMkhyAtame bhAge rahe che. " te asaMkhyAta pradezabALAnu asaMkhyabhAgapaNuM che to paNa bAkInI rAzio karatAM sphuTa rIte bAhulya kahevAya che " -- saMkhyAta pradezavALA ane anaMta pradezavALA' e be rAzio che te karatAM ane ahIM saMkhyAta pradezikarAzinA saMkhyAtabhAga pigAne laine kharUpathI teonuM bahumaNuM jaNAya che, jo ema na ho to te, tenA asaMkhyeya athavA anaMte bhAge hota. " je kAraNathI eka rAzinA ja asaMkhyabhAge cha paNa bAkInI be rAzionA asaMkhyeya bhAge nathI, te kAraNane laine kAlApradeza karatAM aNuo asaMkhyaguNa cha. " bAkInI be rAzi nahi ' eno A pramANe niSkarSa cha:--anaMta pradezikarAzi karatAM te anaMtaguNa cha, saMkhyAta pradezivarAzine to saMkhyAta bhAge che ane vivakSAe saMkhyAta bhAganI atyaMta alpatA nathI, kAraNa ke, kAlathI sapredaza ane apradezamA vRttivALA aNuonuM bahupaNuM che ane kAlApadezika aNuo mAtra ekasamayanI sthitibALA hovAthI ghaNA ja ochA cha tathA-tema hovAthI-kAlApradeza pudgalo karatAM dravyApradeza pudgalo asaMkhyAtaguNa che "siddhAMtamA, enA karatAM kSetrApradezapudgalo asaMkhyaguNa che, kAraNa ke, te badhA ya aNuo kSetrathI apradeza che " " dvipradezikAdipadomAM paNa pradezaparivardhita sthAnomAM kSetrathI apradezono eka eka rAzi prApta thAya che " dathI eka pradezAvagADha pudgalone mUkI bAkInI avagAhanAe kSetrAdezabaDe ja sapradezapudgalo asaMkhyaguNa hoya che" "vaLI, te dvipradezAvagAhanAdika sarva zeSa pudgalo, avagAhanAsthAnanI bahulatAne lIdhe asaMkhyagaga che " " enA karatAM dravyathI sapradezapugalo vizeSAdhika che, e pramANe ja kAlathI ane bhAvathI vizeSAdhika cha / jethI karIne, apradezonI bhAvAdikavRddhi asaMkhyaguNa che tethI sapradezonI Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 8. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 239 kSetrAdi vizeSa parivRddhi che" A badho vicAra have pachI mUkavAmAM AvanArI sthApanAthI jANavo. "mizronA saMkrama pratye sapradezo, kSetrathI asaMkhyaguNa kahyA che, baLI, te potAnA sthAnamA thoDA ja grahaNa karavA " tAtparya e che ke, mizra eTale sAthe maLelA apradeza ane saMpradezapudgalo, tenA saMkrama pratye-apradezo karatAM sapradezo viSenA alpa bahutvanA vicArarUpa saMkramamA-kSetrathI 'sapradezo, kSetrathI apradezo karatAM asaMkhyaguNa che. vaLI, potAnA sthAnamA mAtra sapradezanA vicAramAM-ta-kSetrathI sapradeza pudgalo-thoDA ja che. e ja kahIe chIe:----" kSetrathI sapradeza pudgalo thoDA che, dravya, kALa ane bhAvanI apekSAe sapradeza pudgalo adhika che ane svasthAnamAM--koinI apekSA vinA-sapradeza pudgalornu alpa bahutva che, e pramANe arthathI jANavaM. arthathI eTale vyAkhyAnanI apekSAe. " pahelu apradezonuM, bIju sapradezonuM, vaLI, trIju mizrotuM e pramANe arthathI traNa ala bahutva che" arthathI eTale vyAkhyAnadvArA-ga alpa bahutva che, paNa sUtramA to eka ja mizrotuM alpa bahutva kayuM che, " sthAne sthAne je bhAvAdika apradezonI vRddhi thAya che, te ja bhAvAdika sapradezonI hAnI thAya che" jemake, kalpanA vaDe sarva pudgalo eka lAkhanI saMkhyAvALA che, temAM bhAvathI apradeza pudgalo 1000 che, kAlathI apradeza pudgalo 2000 che, dravyathI apradeza pudgalo 5000 che ane kSetrathI apradezapudgalo 10000 che ane bhAvathI sapradeza pudgalo 99000 che, kAlathI sapradeza pudgalo 98000 che dravyathI sapradeza pudgalo 95000 che ane kSetrathI sapradeza pudgalo 90000 che, ane tema hovAthI bhAva apradezo karatAM kAla apradezomA 1000 vadhe che ane te ja hajAra saMkhyA bhAva sapradezo karatAM kAla sapradezomA ochI thAya che, ema bIje paNa jANI levU, tenI sthApanA-AkRti-A cha:--- bhAvataH kAlataH vyataH kSetrataH samajAvavA mATe kalpelI sthApanA. apradeza- 1000 | apradeza- 2000 | apradeza- 5.00 apradeza- 10000 sapradeza- 99000 / sapradeza- 98000 sapradeza- 95000 / sapradeza- 90000 " athavA kSetrAdi-apradezonI kramathI je-jeTalI-hAnI thAya che te ja-teTalI ja-kSetrAdi-sapradazonI parivRddhi thAya che " " apradeza ane sapradeza banne pudgalonI paNa paraspara hAnI ane vRddhi skhalakSaNa-potAnA lakSaNa-thI prasiddha thAya che" " " jethI, te banne prakAranA pudgalo te cAra vaDe upacarita thAya che tethI to te pudalonI paraspara vRddhi ane hAni saMsiddha che" cAra vaDe eTale bhAva, kAla, dravya ane kSetra vaDe, upacarita thAya che eTale vizeSita thAya che " e rAzionuM pratyakSa A udAharaNa kahuM chuH-buddhie ema kalpo ke, jeTalAM pudgalo che te badhAM maLIne eka lAkha saMkhyAbALAM che" kalpanAvaDe, jeTalAM pudgalo che teTalAMnI eka lAkha saMkhyA kalpavI. " kramapUrvaka eka, be, pAMca ane dasa hajAra pudgalo yathopadiSTa bhAvAdika cArenI paga apekSAe apradezika che" " nevU, paMcA', aTThANuM tema ja navANuM-eTalAM hajAra pudgalo bhAvAdika cArenI apekSAe viparIta rIte-ulaTe krame-sapradezika che" "jema saMbhave tema e rAziono arthopanaya karavo, ane sadbhAvathI kharI rIte-ema jANavU ke, zrIjinoe te (rAzi) anaMta kahI che." jIvonI vadhaghaTa. 4.pra0-bhate !' tti bhagavaM goyame samaNaM jAva-evaM 4.pra.--he bhagavan ! ema kahI bhagavaMta gautame zramaNa padAsI:-jIvA NaM bhaMte ! kiM vaDati, hAyaMti, avaviyA ! bhagavaMta mahAvIrane ema kayuM ke, he bhagavan / jIvo zu vadhe che, ghaTe che ke avasthita rahe che ? 4. u0-goyamA ! jIvA Na No hAyati, ava. 4. u0-he gautama ! jIvo vadhatA nathI, ghaThatA nathI paNa TThiyA. avasthita rahe che. 5.pra0--nerajhyA NaM bhaMte ! kiM bar3AMta, hAyaMti, ava- . 5. pra.--he bhagavan ! nairayiko hu~ vadhe che, ghaTe cha ke dviyA ? avasthita rahe che ? 5. u0-goyamA ! neraiyA vaDati vi, hAyaMti vi, ava- 5. u0-he gautama | nairayiko vadhe paNa che, ghaTe paNa che dviyA vi-jahA neraiyA vi evaM jAva-vemANiyA. ane avasthita paNa rahe che. jema nairayiko mATe kathu ema yAvat vaimAnika sudhInA jIvo mATe jANavU. 6. pra0-siddhA NaM bhaMte ! pucchA ? 6. pra0-he bhagavan ! siddhono prazna karavo arthAt teo vadhe che, ghaTe che ke avasthita rahe che ? 1. mUlacchAyA:--bhagavan ! iti bhagavAn gautamaH zramaNaM yAvat-evam abAdIt-jIvA bhagavan / kiM vardhante, hIyante avasthitAH ? gautama ! bIvA no vardhante, no hIyante, avasthitA. nairayikA bhagavan ! kiM vardhante, hIyante, avasthitAH ? gautama ! nairayikA vardhante'pi, hIyante'pi, avasthitA api. yathA nairayikAH api evaM yAvat-vaimAnikAH. siddhA bhagavan ! pRcchA:-anu. " Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 6. u0 gogamA sivA pati, to hAyati, apaDiyA vi. 7. pra0 - jIvA NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM avaTTiyA ? aurAyacandra-jinAgamasaMgrahe 7. u0- sabuddhaM. 8. pra0rayA meM bhaMte! kevati kA 8. u0- goSamA ! jagaM evaM samayaM kaliyAe asaMkhejjaibhAgaM. evaM hAyaMti vA. 9. pra0 ] meraiyA mate ki apaTTiyA gaM 9. u0- goSamA ! jahaNegaM evaM samayaM upa paDavIsaM tA. evaM satta vaDhavasu vaDuMti, hAyaMti - bhANi yacyA; paraMtu hameM pAjAracaNapanAe puDha ayAlIsaM muhutA, sakarappabhAe cauddata rAidiyA NaM, mAlumanAe mAso, paMruNabhAe do mAso, dhUmapyabhAe cacAri 1 mAsA, tamAe aTTha mAsA, tamatamAe bArasa mAsA, pati ? ukoseNaM A asurakumArAviti hAyaMti jahA meraiyA. apaTTiyA jahaNaM ekaM samayaM ukoseNaM aDacacAlIsa muhatA. evaM dasa vidyA vi. egidiyA pati vi hAyati pi, apaTTiyA ci. ehi tihi pijarNa evaM samayaM useNaM AvaliyAe asaMkhe ibhAgaM. - ve tiMdiyA baDRti, hAyaMti, taheva, avadviyA jahaNeNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM do aMtomuhuttA evaM jAtra - cauridiyA. avasesA sandhe vati, hAyaMti, taheva, avaTThiyANaM NANattaM imaM taM jahA saMmucchimadiyatiriksa jogiyANaM do aMtosudutA, gabbhavakaMtiyANaM caunnIsaM muhuttA, saMmucchimaNussANaM advacattAchosaM suhuttA, gavmavatiyama gussA caDavI se muhuttA, pANamaMtara joi soimmI-sA apapAThI muduvA, sakuvAre aTThArasa rAI diyAI cAlisa muvA, mAhide paupI - ya muhuttA, cauvIsaM rAIdiyAI zataka 5. - uddezaka 8. 6. u0 - he gautama ! siddho vadhe che, ghaTe nahi ane atrasthita paNa rahe che. 7. pra0 - he bhagavan ! keTalA kALa sucI jIvo avasthita rahe 7. u0--( he gautama ! ) sarvakALa sudhI. 8. pra0- he bhagavan ! nairayiko keTalA kALa sudhI va che? 8. u0- he gautama! jayamyadhI eka samaya suzrI ane TAkathI AlA asaMkhya bhAga sudhI nairadhika jIno badhe che, epramANe ghaTavAnA kALa paNa teTalA jANavA. 9. pra0 he bhagavan ! nairayiko keTalA kALa sudhI avasthita rahe che ? 9. u0- he gautama! jaghanye eka samaya sudhI ane utkRSTathI cAvIza muhUrta sudhI nairayiko avasthita rahe che. e pramANe khAte paNa pRthvIonAM va che, ghaDe che, ema kahe vizeSa e ke, avasthitomAM A bheda jANo:- te jemake, ratnaprabhA pRthvImAM aDatAnIna muhUrta zarkarAma caMda rAtri divasa, bAlukAprathAma eka mAsa kA mAsa, dhUmaprabhAgAM cAra mAsa, samaprabhAma be ATha mAsa, ane tamatamAprabhAmAM bAra mAsa avasthAna kALa che. jaima nairapiko mATe pa ema amurakumAro paNa badheche, ghaMTe che. ane jakaye, eka samaya sudhI ane utkRSTadhI aDatALI murtI sudhI avalita rahe che, e pramANe ise prakAranA paNa bhavanapati kahevA. -- ekendriyo vadhe paNa che, ghaTe paNa che ane avasthita paNa rahe che, etraNe bar3e paNa adhanye eka samaya ane utkRSTe AvalikAno asaMkhya bhAga, eTalo kALa jANava 2 - ve iMdriyo, ane tre iMdriyo te ja pramANe badhe che, ghaTe che; ane teonuM avasthAna jaghanye eka samaya ane utkRSTe ke antarmuhUrta sudhInuM jANavuM. e pramANe yAvat- cauriMdriya subInA jIvo mATe jANavu. zakInA badhA jIyo keTo va pheTalo kALa ghaMTe ke e kALa le, badhuM tathaiva - pUrvanI peThe jANavuM ane teonA avasthAna kALamAM A pramANe nAnAva- meda che-se jemake, sammUrcchimapaMceMdriya tiryaMcayonikono avasthAna phALake, garbha paMceMdriya ci yogephono apasthAna phALa koza muhUrta che, sammUmi manuSyono 1. mUlacchAyAH gatama ! siddhA vardhante, no hIyante, avasthitA api jIvA bhagavan ! kiyantaM kAlam avasthitAH ? sarvA'ddhA. nairayikA bhagavana! kiyantaM kAlaM vardhante ? gautama / jaghanyena ekaM samayam, utkRSTenA''valikAyA asaMkhyeyabhAgam evaM hIyante vA nairayikA bhagavan ! kiyantaM kA avasthita rAmajanyena evaM samayam anati evaM sAsu Adi cIte hIyante mAgitalyAvaraavasthiteSu idaM nAnAtvam tadyathAH- ratnaprabhAyAM pRthivyAm aSTacatvAriMzat muhUrtaH, zarkarAprabhAyAM caturdaza rAtriMdinAni, vAlukAprabhAyAM mAsaH, patrabhAyAM dvaiA mAsA, dhUmaprabhAyAM catvAro mAsAH tamAyAm aSTa mAsAH tamastamAyAM dvAdaza mAsAH asukumArA api vardhante, hIyante yathA mairA avasthita japanvena evaM samayam mutI evaM dazavidhA a. ekendriyA , > api emirana evaM samaya una AlAya azyabhAgam hi-jIndriyA vardhante hIyate tatheva avasthitAnandena eka samayam, utkRSTena dvaiA antarmuhUrta evaM yAvat caturindriyAH avazeSAH sarve vardhante, hIyante tathaiva, avasthitAnAM nAnAtvam idam tadyathAHsaMmUrtimagyoni garbhAH muhUrta mUcchiSNAm asyAridmutI garma ntikamanuSyANAm cartuvizatirmuhUrtaH, vAnavyantara- jyortiSika sAdharme zAneSu aSTacatvAriMzad muhUrtaH sanatkumAre'STAdaza rAtriMdivAni catvAriMzaca mArAdinAmi : Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 8., bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. vIsa ya muhuttA, baMbhaloe paMcacattAlIsaM rAiMdiyAI, laMtae naui avasthAna kALa aDatAlIza muhUrta cha, garbhaja manuSyono avasthAna rAiMdiyAI, mahAsu ke sAha rAiMdiyasayaM, sahasAre do rAidiya- kALa covIza muhUrta che; vAnavyaMtara, jyotiSika, saudharma ane IzAna sayAI, Agaya-pANayANaM saMkhejjA mAsA, AraNa-'cuyANaM saMkhenjAI devalokamAM avasthAna kALa aDatAlIza muhUrta che, sanatkumAra devavAsAI; evaM gevejadevAgaM, vijaya-jayaMta-jayaMta-aparAjiyANaM lokamAM aDhAra rAtridivasa ane cAlIza muhUrta avasthAna kALa che, asaMkhejAI vAsasahassAI, savvaTThasiddhe paliovamassa saMkhenai- mAheMdra devalomA covIza rAtridivasa ane vIza muhUrta avasthAna bhAgo; evaM bhAgiya vaDati, hAyaMti jahaNgeNaM ekaM samayaM, kALa che, brahmalokamAM pIstAlIza rAtridivasa avasthAna kALa che, ukkoseNaM AvaliyAe. asaMkhejaDbhAgaM, avaviyANaM jaM bhaNiyaM. lAMtaka devalokamAM nevu rAtridivasa avasthAna kALa che, mahAzukra devalokamA ekaso sATha rAtridivasa avasthAna kALa che, sahasrAra devalokamAM baso rAtridivasa avasthAna kALa che, Anata ane prANata devalokamA saMkhyeya mAso sudhI avasthAna kALa che, Araga ane acyuta devalokamAM saMkhyeya varSo avasthAna kALa che, e pramANe praiveyaka devono, vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita devono asaMkhya hajAra varSoM sudhI avasthAna kALa jANatro, tathA, sarvArtha siddhamA palyopamanA saMkhyeya bhAga sudhI avasthAna kALa jAgavo. ane eo, jaghanye eka samaya sudhI ane utkRSTa AvalikAnA asaMkhya bhAga sudhI vadhe che, ghaTe che e pramANe kahe ane-teono avasthAna kALa to je kahyo te jANavo. 10. pra0--siddhA NaM bhaMte ! kevaDyaM kAlaM vaDDati ? 10. pra0-he bhagavan ! siddho keTalA kALa sudhI vadhe che !, 10. u0-goyamA ! jahaNNeNaM eka samayaM, ukkoseNaM 10. u0-he gautama ! jaghanye eka samaya ane utkRSTe ATha aTTha samayA. samaya sudhI siddho vadhe che. 11. pra0-kevaiyaM kAlaM avaDiyA ? 11. pra0-(he bhagavan !) siddho keTalA kALa sudhI avasthita rahe che ? 11. u0-goyamA ! jahaNaNaM eka samayaM, ukkoseNaM 11. u0-he gautama! jaghanye eka samaya ane utkRSTa cha chammAsA. mAsa sudhI siddho avasthita rahe che. 12.pra0-jIvA NaM bhaMte ! kiM sovacayA, sAvacayA, 12. pra0-he bhagavan / jIvo upacaya sahita che, apacaya soyacaya-sAvacayA, niruvacaya-niravacayA ? ' sahita che, sopacaya sApacaya che ane upacaya rahita che ke apacaya - rahita che ! 12. u0--goyamA / jIvANo sovacayA, no. sAvacayA, 12. u0-he gautama! jIvo sopacaya-upacaya sahita-nathI, no sovacaya-sAyacayA, niruvacaya-niravacayA; egiMdayA tatiyapade, sApacaya-apacaya- sahita-nathI, soca sApacaya nathI, paNa sesA jIvA cAhiM padohaM bhANiyavvA. nirupacaya ane nirapacaya che. ekendriya jIvo vIjA padamA che eTale sopacaya ane sApacaya che, bAkInA jIvo cAre pado vaDe kahevA. 13. pra.--siddhANaM pucchA ? 13. pra0--(he bhagavan ! ) siddho. kevA che ? (pUrvanI peThe sopacayAdino prazna karayo.) 1. mUlacchAyAH-viMzatizca muhUrtAH, brahmaloke paJcacatvAriMzad rAtridinAni. lAntake navatI rAtriMdinAni, mahAzuke SaSTI rAtriMdinazatam , sahasrAre dve ra triMdinazate, Anata-prANatayoH saMkhyeyA mAsAH, AraNA-'cyutayo. saMkhyevAni vapINi; evaM praivayakadevAnAm , vijaya-vaijayantajayantA-'parAjitAnAm asaMkhyeyAni varSasahasrANi, sarvArthasiddha palyogamasya saMkhyeyabhAgaH, evaM bhaNitavya vardhante, hIyante jaghanyena eka samayam , utkRSTenA''vali kAyA asaMkhyeyabhAgam , avasthitAnAM yad bhaNitam . siddhA bhagavan ! kiyantaM kAlaM vardhante / gautama ! jaghanyena eka samayam , utkRSTena aSTA samayAn . kiyantaM kAlam-avasthitAH ? gautama | jaghanyaina eka samayam , utkRSTena para mAsAn. jIvA bhagavan / kiM sopacayAH, sApacayAH, sopacaya-sApacayAH, nirUpacaya-nirapacayAH ? gautama / jIvA no pacayAH, no sApacayAH, no sopacaya-sApacayAH, nirupacaya-nirapacayAH, ekendriyAstUtIyapade, zeSA jIvAzcaturbhiH padairbhaNitavyAH sidAH pRcchA:-anu0 *31 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24.2 13. u0 - goyanA | siddhA sopapayA, no sAvacyA, mo sovacayasAvacayA, niruvacaya-niravacayA. 14. 50 janA bhavati kA nirupacayaniravacayA ? 24. 30 goyamA ! sa zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe 15. pra0rayA NaM maMte ! kevatimaM kAlaM socacayA 15. u0- goyamA ! jahaNeNaM ekaM samayaM, ukkoseNaM A baliyAe asasemaimArga. 16. 50 kevativaM kAle sAcacyA --- 16. u0- - evaM caiva. 17. 10vatiyaM kAlaM socacaya-sAyacyA ! 17. u0 evaM cepa. 18. 20- kevalikAle nirucacaya-niravacyA ! 18. u0- goyamA ! jahaneNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA, egiMdiyA sacce soyA, sApacayA samyayaM sesA sajye sovacayA vi, sAvacyA vi, sovacaya- sAvacayA vi, niruvacayaniravadyayA pi jahaNaNaM evaM samayaM ukoseNaM AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM. avaTThiehiM vakkatikAlo bhANiyavo. 19. pra0 siyA gaM bhaMte! kevaliyaM kAlaM socacayA ! 19. u0- goyamA ! jahaNNeNa evaM samayaM ukkoseNaM aTTha samayA. 20. 50 kevaliyaM kA niruvacaya-niravapayA 10. u0 - jahana evaM samayaM ukkoserNa cha mAsA. 3 zataka 5. - uddezaka 8. 12. u0 he gautama! siddho sopacaya che, sApacaya nadhI, sopacaya ane sApacaya nathI, nirupacaya che, nirapacaya che, 14. pra0--he bhagavan! jIvo keTalA kALa sucI nirupacaya ane nirapacaya hai ! 14. u0 - he gautama! sarva kALa sudhI jIvo nirupacaya ane nirapacaya che. 15. pra0 - he bhagavan ! nairayio keTalA kALa sudhI sopacaya che ? 15. u0 - he gautama! jaghanye eka samaya sudhI ane utkRSTe AvalikAnA asaMkhya bhAga sudhI nairayiko sopacaya che. 16. pra0 - ( he bhagavan ! ) nairathiko keTalA kALa sudhI sApacaya che ? 16. 30- ( he gItama 9 pramANe pUrvokta sopacayamA kALa pramANe sApacayato kALa jANavo. 17. pra0 - (he bhagavan ! ) nairayiko keTalA kALa sudhI sopacaya ane sApacaya che ! 17. u0- ( he gautama ) 9 pramANe- pUrvokta pramANe jAga 18. pra0--- ( he bhagavan ! ) nairathiko keTalA kALa sudhI nirupacaya ane nirapacaya ! 18. u0 - he gautama ! jaghanye eka samaya sudhI ane utkRSTe bAra muhUrta sudhI nairaviko nirapacaya ane nirupaca che. badhA ekendriya jIvo sarvakALa sudhI sopacaya ane sApacaya che, bAkInA bacA jIvo sopacaya paNa che, sApacaya paNa che, sopacaya bhane sApacaya paNa che, nirupacaya che ane nirapacaya paNa che, jaghanye eka samaya ane uSTe AvalikAno asaMkhya bhAga hai, amasthitomAM vyutkrAntikALa kahevo. 19. pra0 - he bhagavan / sido kelA kALa sudhI ! sopacaya ke ! 19. 30 - he gautama! jayanye eka samaya bhane utkRSTe ATha samaya sudhI siddho sopacaya che. 20. pra0 -- (he bhagavan ! ) teo (siddho) keTalA kALa sudhI nirupacaya ane nirapacaya che ! 20. u0- ( he gautama ! ) jaghanye eka samaya sudhI ane utkRSTe cha mAsa sudhI siddho nirupacaya bhane nirapacapa che. 1. mUlamAyatama ziA sopacayA ko sApacayAH, jo sopacaya sApacayAH, nirapacaya-nirapayayAH jIvA bhagavantaM kAlaM nirupacaya - nirapacayAH ? gautama ! sarvaddhA. nairayikA bhagavan ! kiyantaM kAlaM sopacayAH ? gautama ! jaghanyena ekaM samayam, utkRSTenA''va likAyA asaMsyeyabhAgam. kiyantaM kAlaM sApacayA: ? evaM caiva kiyantaM kAlaM sopacaya-sApacayAH ? evaM caiva kiyantaM kAlaM nirupacaya-nirapacayAH ? gautama ! jaghanyena ekaM samayam, utkRSTena dvAdaza muhUrtIn. ekendriyAH sarve sopacayAH, sApacayAH sarvaddhA, zeSAH sarve sopacayA api, sApacayA api, sopacaya- sApacayA api pacadariyA nayAyAH asaMkhyeyabhAgam aparAsiddhAn kiyantaM kAlaM sopacayAH ? gautama / jaghanyena ekaM samayam, utkRSTena aSTa samayAn kiyantaM kAlaM nirupacaya-nirapacayA: ? jaghanyena ekaM samayam, satkuSTena paNU mAsAnUH anu0 evaM 2 . / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5. - uddezaka 8. -- seva' bhaMte !, seyaM bhaMte ! tti. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 243 - he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che. ( ema kahI yAvat vihare che. ) bhagavaMta - ajja summasAmipaNIe sirIbhagavaIsute paMcamasaye aTTamo uddeso sammatto. 4 2. anantaraM pudrA nirUpitAH, te ca jIvopaprAhiNaH, iti jIvAMzcintayannAhaH - ' jIvA NaM ' ityAdi. ' neraiyA NaM bhaMte ! kevatayaM kAlaM yA ? goyamA ! jahaNaM ekaM samayaM ukkosegaM cauvasiM muhuttaM ti katham ? saptasu api pRthivISu dvAdaza muhUrtAn yAvad na ko'piutpadyate, udvartate ca utkRSTato virahakAra evaMrUpatvAd anyeSu punardvAdazamuhUrteSu yAvanta utpadyante tAvanta eva udvartante- ityevaM caturviMzatimuhUrtAn yAvad nArakANAmekArimANatvAd-avasthitatvam - vRddhi - hAnyorabhAva ityarthaH evaM ratnaprabhAdiSu yo yatrotpAdo dvartanA- virahakAlazcaturviMzatimuhUrta diko vyutkrAntipade'bhihitaH sa tatra teSu tattulyasya, samasaMkhyAnAm - utpAdo-dvartanAkAlasya mIlanAd dviguNitaH san avasthita kAlo'STacatvAriMzamuhUrtAdikaH sUtroko bhavati. virahakAlazca pratipadamasthAnakA lArdhabhUtaH svamabhyUhya iti. ' egiMdiyA vaDuMti vi' tti teSu virahA'bhave'pi bahutarANAm utpAdAt antarANAM codvartanAt ' hAyaMti vi tti bahutarANAm udvartanAt, alpatarANAM ca utpAdAt ' avadviyA vi' tti tulyAnAm utpAdAt udvartanAcca iti. ' etehiM tihi vi ' ci eteSu triSvapi ekendriyavRddhyAdipu AvalikAyA asaMkhyeyo bhAgaH, tataH paraM yathAyogaM vRddhyAderabhAvAt ' do aMtomuhutta ' tti ekamantarmuhUrta virahakAlaH, dvitIyaM tu samAnAnAm utpAdo dvartanakAla iti. ' ANayapANayANaM saMkhejjA mAsA, AraNa-cuyANaM saMkhejjA vAsa tti ' iha virahakAlasya saMkhyAtamAsa - varSAsya dviguNale'pi saMkhyAtatvanevaityataH saMkhyAtA mAsA ityAdi uktam . evaM vejja devANa ti iha yadyapi maitreyakA'vatanatraye saMkhyAtAni varSANAM zatAni, madhyame sahasrANi, uparime lakSANi viraha ucyate tathApi dviguNite'pi ca saMkhyAtavarSatvaM na virudhyate vijayAdiSu tu asaMkhyAta kAlo virahaH, sa ca dviguNito'pi sa eva sarvArthasiddhe palyopamasaMkhyeyabhAgaH so'pi dviguNita saMkhyeyabhAga eva syAt, ata uktam:---- * vijaya - vejayaMta - jayaMta - uparAjiyANaM asaMkhejjAI vAsasahassAiM ' ityAdIti jIvAdIn eva bhaGgayantareNA''ha :- jIvA NaM ityAdi. sopacayAH-savRddhayaH- prAktaneSu anyeSAm utpAdAt sApacayAH -- prAktanebhyaH kepAJcid udvartanAt sahAnayaH, sopacayasApacayAH -- utpAdo- dvartanAmyAM vRddhi - hAnyoryugapadbhAvAd, nirupacaya - nirapacayAH- utpAdo dvartanayorabhAvena vRddhi - hAnyorabhAvAt nanu upacayo vRddhiH, apacayastu hAni, yugapad dvayam, advayaM vA'vasthitatvam evaM ca zabdabhedavyatirekeNa ko'nayoH sUtrayorbhedaH ? ucyateH -- pUrvatra parimANam abhipretam, iha tu tadanapekSam utpAdo dvartanAmAtram, tatazca iha tRtIyabhaGgake pUrvoktavRddhyAdivikalpAnAM trayamapi syAt, tathAhiH - - bahutarotpAde vRddhiH, bahutarodvartane hAniH samolAdo- dvartanayozcA'vasthitatvam-ityevaM bheda iti. * egiMdiyA tatiyapade ' tti sopacaya - sApacayA ityarthaH yugapad utpAdo dvartanAbhyAM vRddhi - hAnibhAvAt zeSabhaGgakeSu te na saMbhavanti, pratyekam utpAdodvartanayostadvirahasya cA'bhAvAd itei ' avaTTiehiM ' ti nirupacaya - nirapacayeSu ' varRtikAlo bhANiyanyo 'ti virahakAlo vAcyaH. bhagavatsudharmakhAmipraNIte zrIbhagavatI sUtre paJcamazate aSTama uddezake zrI abhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 2. hamaNAM pudgalonuM nirUpaNa karye, te pudgalo jIvonA upagrAhaka hoya che mATe have jIvone ciMtavatA [' jIvA NaM' ityAdi ] sUtra kahe che. [ 'neraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM avaTTiyA ? goyamA ! jahaneNaM evaM samayaM ukkoseNaM cauvIsaM muhutaM ' ti ] he bhagavan ! nairayiko keTalA kALa sudhI avasthita rahe ?, he gautama ! jaghanyazrI ekasamaya sunI ane utkRSTathI covIsa muhUrta sUdhI nairayiko avasthita rahe. te kevI rIta ? to kahe che ke, sAte pRthivIomAM paNa bAra muhUrta sudhI koI jIva utpanna thAya nahi ane koinuM udvartana-maraNa thAya nahi-e prakAranA utkRSTa viraha kALa hovAthI teTalo kALa nairayiko avasthita rahe che tathI tathA bIjA bAra muhUrta sudhI jeTalA jIva nairayikamAM utpanna yA telA ja jIva udvarte - mare-e paNa nairayikano avasthAna kALa hovAthI e pramANe covIza muhUrta sudhI nairayikanI ekaparimANatA hovAthI teonI avasthitatA jANavI vRddhi ane hAnino abhAva jANavo. ema ratnaprabhAdi pRthvIomAM jyAM vyutkrAMtipadmAM utpAda, udvartanA ane virahakALa covIza muhUrtano kahyo che, tyAM ratnaprabhA vagere pRthvIomAM, nairayikomAM tenI tulya-covIza muhUrta jeTalo - utpAda ane udvartanA kALa, samasaMkhyA 1. mulacchAyAH - tadevaM bhagavan ! tadevaM bhagavan ! itiH -- anu0 nirayikono asthAna Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zaMtaka 5.-uddezaka 8. -covIza muhUrtanI saMkhyA-sAthe maLavAthI dviguNa thayo chato aDatAlIza muhUrtAdino avasthita kALa thayo, ane e sUtrokta che, ane virahakAla to darekapade avasthAna kALa karatAM aDadho, svayameva jANavo. [ ' egidiyA vakhaMti vi' tti ] teomAM viraha nathI, to paNa ghaNA utpanna ekeMdriyo vadhe che. thatA hovAthI ane thoDA- maraNa thatuM hovAthI * teo vadhe paNa che' ema kayuM che. [ ' hAyaMti vi ' ti] ghaNAnuM maraNa thavAthI ane ochAnI ra utpatti hovAthI teo hIna paNa thAya cha' ema kayuM che. [ ' avar3hiyA vi ' tti ] sarakhAnI utpatti hovAthI ane sarakhArnu maraNa hovAthI 'teo avasthita paNa che' ema kadhu che. [ ' etehiM tihi vi' tti ] e traNemAM eTale ekendriyonI vRddhimA, hAnimAM ane avasthitimA ekedriyo avasthita che. AvalikAno asaMkhyaya bhAga kALa che, kAraNa ke, tyAra pachI yathAyoga vRddhi vagere thatI nathI. [ ' do aMtomuhutta ' tti ] eka antarmuhUrta viraha kAla ane bIjo aMtarmuhUrta to sarakhI saMkhyAvALAonA utpAdano ane maraNano samaya che. [ 'ANaya-pANayANa saMkhejA mAsA, AraNa-cuyANaM saMkhejjA vAsa' ti ] ahiM saMkhyAta mAsa ane saMkhyAta varSarUpa viraha kALane bamaNo karIe to paNa tenuM saMkhyAtapaNu ja rahe che mATe 'saMkhyAta mAsa' Anata vigere svoM. ityAdi kayuM che. [' evaM gevejadevANaM ' ti ] jo ke ahiM, aveyakanA nIcalA traNa bhAgamAM saMkhyAta zata varSo, madhyama traNa bhAgamA saMkhyAta hajAra varSoM ane uparanA traNa bhAgamA saMkhyAta lAkha varasa viraha kALa che to paNa tene bamaNo kA bAda temAM saMkhyAta varSapaNAno virodha nathI saMkhyAta-asaMkhyAta Avato tathA vijayAdimAM to asaMkhyAta kALa viraha cha, paNa tene bamaNo karIe to paNa teno te ja-asaMkhyAta kALa rUpa-rahe che, sarvArthasiddhamA kALa. palyopamano saMkhyaya bhAga viraha kALa che, te paNa bamaNo thaine saMkhyeya bhAga rUpa ja rahe che, mATe kayuM che ke, * vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjitono asaMkhya varSa sahasro che' ityAdi. have bIjI rIte jIvone ja kahe che:-[ ' jIvA NaM' ityAdi.] sopacaya-vRddhi sahita arthAt pahelAnA jIvomAM-jeTalA jIvo pahelA hoya-temAM-bIjA navA jIvonA utpAdathI-AvavAthI-saMkhyAnI vRddhine lIdhe vRddhi sahita, pahelAnA sopacaya. jIvomAMthI keTalAka jIvonA udvartana--maraNa-thI saMkhyAnI ghaTa thavAthI hAnisahita, utpAda ane udvartana dvArA eka sAthe vRddhi ane hAni thavAthI sopacaya ane sApacaya, utpAdanA ane udvartananA abhAvane lai vRddhi ane hAni na thavAthI nirupacaya ane nirapacaya. zaM.nirupacaya-nirapacaya. mULa zAstrakAre pUrvamA vRddhi, hAni ane avasthitinAM sUtro kahyAM che ane ahiM upacaya, apacaya, upacayApacaya ane nirupacaya nirapacayanAM sUtro kahyAM che. to te pramANe ve sUtro kahevAnI zI agatya che ? kAraNa ke, upacaya eTale vRddhi, apacaya eTale hAni ane eka sAthe upacaya ke apacaya athavA nirupacaya ke nirapacaya te avasthiti e pramANe upacayAdi zabdono vRddhayAdi zabda sAthe samAna artha hovAthI zabdabheda vinA A be sUtramA zuM bheda cha ? samA0--prathamanA sUtramA parimANa abhipreta che eTale vRddhi vagerenA prazna sUtramA parimANa kathana iSTa che ane A samAdhAna. upacayAdi sUtromAM to parimANanI apekSA vinA mAtra utpAda ane udvartanA vivakSita che, tethI ahiM trIjA bhAMgAmA pUrve kahela vRddhayAdinA traNe vikalpo thAya che, te jemake, jyAre ghaNAno utpAda hoya tyAre vRddhi, ghaNAnuM maraNa thAya tyAre hAni ane jyAre samAna utpAda ane udvartana hoya tyAre avasthita paNuM hoya che, e pramANe pUrvasUtra tathA A sUtramA bheda che. [ ' egiMdiyA taiapae ' ti] arthAt eka sAthe utpAda ane udvartana ekeMdriyo. thavAne lIdhe vRddhi tathA hAni thavAthI ekeMdriya jIvo sopacaya ane sApacaya che, bAkInA bhAMgAomAM to te ekendriyo saMbhavatA nathI, kAraNa ke, teomA pratyekano utpAda, udvartana ane tenA virahano abhAva che. [ ' avaTThiehiM ' ti ] nirupacaya ane nirapacayomA [' vakaMtikAlo virahakAla, bhANiyavvo ti ] pUrve kahelo viraha kAla kahevo. zakA veDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpsvii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zArayoH-dadyAt zrIvIradevaH sakala zivasukhaM mArahA caaptmukhyH|| Jain Education international Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5. - uddezaka 9. rAjagRha nagara e zuM hevAya ? - pRthivI vigere rAjagRha nagara kahevAya enA kAraNatI noM. divase prakAza ane rAtre aMdhAeM hoya ? - hA. - enaM zuM kAraNa ? - zubha puddala ane azubha pula - nairayikone prakAza hoya ke aMdhakAra ? - aMgara. - tenuM kAraNa- azubha pudgala - asurakumArone prakAza. - pRthivIkAya yAvat-iMdriyo ne aMdhakAra - cauridridhone prakAza ane aMdhakAra-e rIte yAvat-manuSyone. - asurakumAronI peDhe vadhA bhuvanapati vigere dedone prakAza. - nArakamA rahelA nairavikone 'kALa' no khyAla hoya ? - nA. -ema kema ?' kALa ' no vAla ahIM martyalokanAM che mATe-e rIte yAvat-paMceMdriyatiyaMcayoniko viSe paNa jANavuM.- manuSyone to kALano khyAla hoya che dekhone kALano rUpAla nathI hoto. pArzvapasa sthaviro ane zramaNa bhagavaMta mahAvIra - asaMkhya lokamAM anaMta rAtrI divaso zI rIte ?-puruSAdAnIya pArzva-avanI sAkSI lokasvarUpa. - pArzvapatyone thaelI zramaNa bhagavaMta mahAvIranI 'sarvajJa ane sarvadarzI tarIkenI oLakhANa-cAra yAma mUkI pAMca yAmano svIkAra - siddhatva prApti devalokonI gaNatrI-saMgrahagAthAvihAra. - 1. pra0 - te kA, te paM samaeNaM jAva evaM bayAsI:- kiM idaM bhaMte! nagaraM rAyagihaM ti pavuccara, kiM puDhavI nagaraM rAyagihaM ti paccara, Au nagaraM rAyagihaM ti pavucai, jApa vaNasaI, jahA eyanuddesae paMvidiyatirikta goNiyANaM tyA tahA bhANiyavvA, jAva- sacittA 'citta- mIsiyAI damAI nagaraM rAvahiM ti payucai ! 1. u0- govamA ! puDhacI va nagaraM rAyagiti pavaI, jAva-sacittA-'citta-mIsiyAI davvAIM nagaraM rAyagihaM ti pavuccai 1. pra0 - te kAle, te samaye yAvat-ema bolyA :- he bhagavan ! A rAjagRha nagara zuM kahevAya ? zuM rAjagRha nagara pRthivI kahevAya, jala kahevAya, yAvat vanaspati jema ejana uddezAnAM paMceMdriyatiyaconA ( parigrahanI ) bavyatA kahI che tema ahiM kahetuM arthAt zuM rAjagRha nagara kUTa kahevAya, zaila kavAya, yAvat sacitta, acitta ane mizrita dravyo, rAjagRha nagara kahevAya ? 1. u0 - he gautama ! pRthivI paNa rAjagRha nagara kahevAya yAtrat - sacitta, acitta ane mizrita dravyo rAjagRha naga kavAya 1. mUlacchAyAH - tasmin kAle tasmin samaye yAvat evam avAdItH kim idaM bhagavan / nagaraM rAjagRham iti procyate, kiM pRthivI nagaraM rAjagRham iti procyate, Apo nagaraM rAjagRham iti procyate yAvat-vanaspatiH, yathA ejanoddezake paJcendriyatiryagyonikAnAM vaktavyatA tathA bhaNitavyA, yAvat-sacittA'citta- mizritAni dravyANi nagaram rAjagRham iti procyate ? gautama ! pRthivyapi nagaraM rAjagRhamiti procyate, yAvat- saccittA-cittamatAniinyANi nagara rAjam iti bhaDa / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 5.-udezaka 1. 2. pra0-se keNadveNaM ? 2. pra0-(he bhagavan ! ) te kyA hetuthI? 2. u0-goyamA ! puDhavI jIvA i ya, ajIvA i ya NagaraM 2. u0--he gautama ! pRthivI, e jIyo che, ajIyo cha mATe rAyagiha ti paJcai, jAva-sacittA-'citta-mIsiyAI davvAI, te rAjagRha nagara kahevAya che yAvat-sacitta, acitta ane mizra jIvA i ya, ajIvA i ya nagaraM rAyagihaM ti pavuccai, se teNadveNaM dravyo paNa jIvo che, ajIyo che mATe rAjagRha nagara kahevAya che, taceva. te hetuthI te tema ja che. 1. idaM kila arthajAtaM gautamo rAjagRhe prAyaH pRSTavAn , bahuzo bhagavatastatra vihArAd-iti rAjagRhAdisvarUpanirNayaparasUtraprapaJcaM navamodezakamAha:-' te NaM' ityAdi. -- jahA eyaNuddesae' tti ejanodezako'syaiva paJcamazatasya saptamaH, tatra paJcendriyatiryagvaktavyatA:-" TaMkA, kUDA, selA, siharI" ityAdikA yA uktA, sA iha bhaNitavyA iti. atrottaram:--' puDhavI vi nagaraM' ityAdi. pRthivyAdisamudAyo rAjagRham , na pRthivyAdisamudAyAd Rte ' rAjagRha 'zabdapravRttiH. 'puDhavI jIvA i ya, ajIvA i ya nagaraM rAyagihaM ti pavuccai ' tti jIvA'jIvasvabhAvaM rAjagRham iti pratItam , tatazca vivakSitA pRthivI, sacetanA-'cetanatvena jIvAzca ajIvAzceti rAjagRham iti procyate iti. 1. A badho arthano samUha bhagavaMta gautame bhagavaMta mahAvIrane jAje bhAge rAjagRha nagaramA pUThyo hato, kAraNa ke, bhagavaMta mahAvIrano ghaNo vihAra rAjagRhamA thayelo cha mATe rAjagRhAdinA svarUpanA nirNaya parave A navamA uddezakamAM sUtrano prapaMca-vistAra-kahe cha:-[ ' te NaM' paMcama zatakano saptama ityAdi. ] [ ' jahA eyaNuddesae ' tti ] ejanoddezaka, e A pAMcau zatakano sAtamo uddeza che, temAM [ -- TaMkA, kUDA, selA, siharI ' ityAdi] uddeza. paMceMdriyatiryaMconI vaktavyatA che te vaktavyatA ahiM kahevI. ahiM uttara Ape chaH [ 'puDhavI vi nagaraM ' ityAdi.] pRthivI bagereno samudAya te rAjagRha nagara che, kAraNa ke, pRthivyAdinA samudAya vinA rAjagRha zabdanI pravRtti thatI nathI. [ ' puDhavI jIvA iya, ajIvA i ya, nagaraM rAyagihaM ti pabuccai ' tti ] rAjagRha nagara jIvAjIva-svabhAvavAlu che e pratIta che mATe [ magadhadezamA vartamAna -- vihAra' nI najIka AvelI rAjagRha. a ane ' rAjagira ' nAmathI oLakhAtI je] amuka jamIna, potAnA sacetanapaNAne ane acetanapaNAne lIdhe jIva ane ajIvarUpa che, te ' rAjagRha / e pramANe kahevAya che. aMjavALu ane aMdhArUM. 3. pra0-se pUrNa bhaMte ! diyA ujjoe, rAiM aMdhayAre ? 3. pra0-he bhagavan ! divase udyota ane rAtrimA aMdhakAra hoya che ? 3. u0-hatA, goyamA ! jAva-aMdhayAre. 3. u0--hA, gautama! yAvat-aMdhakAra hoya che. 4. pra0-se keNadveNaM ? 4. pra0-te kyA hetuthI ? 4. u0-goyamA ! diyA subhA poggalA, subhe poggalapari- 4, u0-he gautama! divase sArAM pudgalo hoya che ane sAro NAme, rAI asabhA poggalA, asabhe poggalaparigAme-se teNadvegaM. pudgala-pariNAma hoya che. rAtrimA azubha pudgalo hoya che ane azubha pudgala-pariNAma hoya che-te hetuthI ema che. 5. pra0-neraiyANaM bhaMte ! ki ujjoe, aMdhayAre ? 5-pra0-he bhagavan ! zuM nairayikone prakAza hoya che ke aMdhakAra hoya che ! 5. u0--goyamA ! neraiyANaM No ujjoe, aMdhayAre, 5. u0--he gautama ! nairayikone prakAza nathI parNa aMdhakAra che. 6.pra0--se keNavaNaM? 6. pra0--te kyA hetuthI? 6. u0-goyamA ! neraiyANaM asubhA poggalA, asubhe 6. u0--he gautama ! nairayikone azubha pudgala che. ane poggalapariNAme-se teNadveNaM. azubha-pudgala pariNAma che, te hetuthI tema che. 1. mUlacchAyA:-tat kenA'rthena ! gautama ! pRthivI jIvAzca ajIvAzca nagaraM rAjagRha miti procyate, yAvat-sacittA-'citta-mizritAni dravyANi, jIvAzca, ajIvAzca nagara rAjagRhamiti procyate, tat tenA'thena tacaiva. 2. tad nUna bhagavan ! divA udyotaH, rAtrI andhakAraH ? hanta, gautama / yAvat-andhakAraH. sat kenA'rthena ? gautama | divA zubhAH pudgalAH, zubha. pudgalapariNAmaH, rAtrau azubhAH pudgalAH, azubhaH pudgalapariNAmastat tenA'rthena, nairayikANAM bhagavan / kim udyotaH, andhakAraH ? gautama ! nairayikANAM no uddyotaH, andhakAra:. tat kenA'rthena ? gautm| rayikANAm azubhAH pudgalAH, azubhaH pudgalapariNama kA udyotaH, andhakAraH ? gAbha pugaupariNAmaH, rAtrI mA udyotaH, rAtrI andhakAraH ! 1. jUo bhagavatI khaM0 2, pR0 ( 213-230):-anu0 . Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 9.. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 247. 7. pra0-asurakumArANaM bhaMte ! kiM ujjoe, aMdhayAre ! 7. pra0--he bhagavan ! zuM asurakumArone prakAza che, ke aMdhakAra che !, 7. u0-goyamA ! asurakumArANaM ujjoe, no aMdhayAre. 7. u0--he gautama ! asurakumArone prakAza che paNa aMdhakAra nathI.. . 8. pra0-se keNaTeNaM ? 8.pra0--te kyA hetuthI ! / 8. u0--goyamA ! asurakumArANaM subhA poggalA, subhe 8. u0--he gautama ! asurakumArone zubha pudgalo ke, zubha poggalapariNAme se teNadveNaM jAva-evaM vucai, jAva-thaNiyANaM. pudgala-pariNAma cha mATe te hetuthI yAvat-teone prakAza che-ema kahevAya cha. e pramANe yAvat stanitakumAro sudhI jANavu. -puDhavikkAiyA jAva-teiMdiyA jahA neraiyA. ---jema nairayiko kahyA tema pRthvIkAyathI mAMDI yAvat-tre. iMdriya sudhInA jIvo jANavA. 9.pra0-cauriMdiyANaM bhaMte ! ki ujjoe, aMdhayAre ? 9. pra0--he bhagavan ! zuM cauriMdriyone prakAza hoya che ke aMdhakAra hoya cha ? 9. u0--goyamA ! ujjoe vi, aMdhayAre vi. ..9. u0--he gautama ? teone prakAza paNa hoya che ne aMdhakAra paNa hoya che. 10. pra0-se keNadeNaM ? 10. pra0--te kyA hetuthI ? 10. u0--goyamA! cauriMdiyANaM subhA-'subhA ya poggalA, 10. u0--he gautama ! cauridiyone zubha tathA azubha pudgala subhA-'subhe ya poggalapariNAme-se teNadveNaM evaM jAva-maNussANaM. hoya che ane zubha ane azubha pudgala-pariNAma hoya che. te hetuthI tema che. e pramANe yAvat-manuSyo mATe jANI levU. --vANamaMtara-joisa-vemANiyA jahA asurakumArA. . --jema asurakumAro kahyA tema vAnavyaMtara, jyotiSika ane vaimAnika mATe jANavU. 2. pudgalA'dhikArAd idamAha:--' se gaNaM' ityAdi. 'divA sahA poggala ' tti divA divase, zubhAH pudgalA bhavanti. kimuktaM bhavati ? zubhapudgalapariNAmaH, sa cA'rkakarasaMparkAt. 'rati' ti rAtrI. 'neraiyANaM asubhapoggala' ti tatkSetrasya pudgalazubhatAnimittabhUtaravikarAdiprakAzakavastuvarjitatvAt. 'asurakumArANaM subhA pAgala' tti tadA''zrayAdInAM bhAkharatvAt. 'puDhavikAie' ilagAdi. pRthivIkAyikAdayastrIndriyAntA yathA nairayikA uktAstathA vAcyAH, eSAM hi nAsti udyotaH, andhakAraM cA'sti-pudgalAnAm azubhatvAt. iha ceyaM bhAvanA:--eSAm etatkSetre satyapi ravikarAdisaMparke eSAM cakSurindriyA'bhAvena dRzyavastuno darzanA'bhAvAt zubhapudgala kAryA'karaNenA'zubhAH pudgalA ucyante, tatazca eSAmandhakArameveti. ' cauridiyANaM subhA-'subhe poggala.' tti eSAM hi cakSussadbhAvena ravikarAdisadbhAve dRzyArthA'vabocahetutvAcchubhAH pudgalAH, ravikarAyabhAve tu arthA'vabodhA'janakatvAd azubhA iti. 2. pudgalono adhikAra hovAthI A-[' se NUNaM' ityAdi ] sUtra kahe cha. [ divA suhA poggala ' ti ] divase sArAM pudgalo hoya che, ! divase sArAM pudgala. tAtparya zuM kayuM ? to kaI che ke, sUryanA kiraganA saMbaMdhathI divase sArA pudgalono parigAma hoya che, [ ' rattiM ' ti] rAtrimA. [ neraiyANaM asubhA poggala ' tti ] kAraNa ke, te nairayikornu kSetra, pudgalanA zubhapaNAnA nimittabhUta sUryanaga kiraNonA prakAzathI rahita che. [ ' asurakumArANaM rAtrie kharAba pudgala. nairayiko. subhA poggala ' tti ] asurakumAronA Azrayo-rahevAnA sthAnako-bagerenuM bhAkharapaNuM hopAdhI teo ( asurakumAro) rahe che tyAM zubha pudgalo hoya che. [ 'puDhavikAie ' ityAdi. ] jema nairayiko kahyA tema pRthivIkAyikathI mAMDI trIMdriya sudhInA jIvo kahevA, kAraNa ke, eone prakAza asurakumAra nathI ane azubha pudgalo hovAthI aMdhakAra cha, ahiM A pramANe vicAra karavo ke, pRthivI kAyAdi iMdriyaparyaMta nA jIvo A kSetramA ane pRthvI kAyAdi trIdriya. teone sUryanA kiraNa vagaireno saMbaMdha paNa che to paga je teone aMdhakAra kahyo che tenuM kAraNa e che ke, taone AMkha indriya na hovAne lIdhe dekhavA yogya vastu dekhAtI nathI ane tema che mATe teo tarapha zubha pudgalanu kArya na thatuM ho pAthI teone apekSI azubha pudgalo kahevAya che mATe 1. mUlacchAyA:-asurakumArANAM bhagavan ! kim uddyotaH, andhakAraH ? gautama ! asurakumArANAM uddyotaH, no andhakAraH, tat kenArthena ? gautama ! asurakumArANAM zubhA: pudgalAH, zubhaH pudalapariNAmastat tenArthena yAvat-evam ucyate, yAvat-stanitAnAm. pRthivIkAyikA yAvat-trIndiyAH yathA nairayikAH. caturindriyANAM bhagavan / kim uddyotaH, andhakAraH ? gautama | uddyoto'pi, andhakAro'pi. tat kenArthena ? gautama | caturindriyANAM zubhA'zubhAzca pudgalAH, zubhA-'zubhazca pudgalapariNAmastat tenA'rthena parva yAvat-manuSyANAm, vAnavyantara-jyotiSka-caimAnikA yathA'surakumArA:-anu. pariNAma tat te andhakAra ? gotamAvat-evam upa . Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 5.-uddezaka e. caridiya jIvo. eone aMdhakAra ja che. [ ' cauriMdiyANaM subhAsubhA poggala ' ti ] cauridiya jIvone AMkha hovAne lIdhe ravikiraNAdino sadbhAva hoya tyAre dRzya padArthanA jJAnamA hetu hovAthI zubha pudgalo kayAM che ane ravikiraNAdino saMsarga na hoya tyAre padArthajJAnanA ajanaka hovAthI azubha pudgalo kakhAM che. nairayikAdikanuM samaya-jJAna. 11.pra0-asthi NaM bhaMte ! neraiyANaM tatthagayANaM evaM 11. pra0--he bhagavan ! tyAM gaelA-nirayamA sthita rahelApannAyae, taM jahA:-samayA i vA, AvaliyA i vA, ussappiNI, nairayiko ema jANe ke, samayo, AvalikAo, utsarpiNIo ane i vA, osappiNI i.vA ? avasarpiNIo? 11. u0--No tiNadve samaDhe. 11. u0--(he gautama!) te artha samartha nathI arthAt te nairayiko samayAdine jANatA nathI. 12. pra0--se keNadveNaM jAva-samayA i vA, AvaliyA i 12. pra0--(he bhagavan !) te kyA hetuthI yAvat-samayo, vA, ussappiNI i vA, osappiNI i vA ? Avali hAo, utsarpiNIo ane avasarpiNIo (nathI jaNAtAM)? 12. u0-goyamA ! iha tesiM mANaM, ihaM tesiM pamANaM, 12. u-he gautama ! te samayAdinuM mAna ahiM manuSyalokamA ihaM tesiM evaM panAyae, taM jahA:-samayA i vA, jAva--osappiNI che, teornu pramANa ahiM che, ane teone ahiM e pramANe jaNAya vA, se teNadveNaM jAva -no evaM panAyae, taM jahA:-samayA i cha, ne jemake, samayo yAvat avasarpiNI zro, te hetuthI yAvat vA, jAva-ussapiNI / vA, evaM jAva-paMciMdiyatirikkhajo- nairayikone e pramANe jaNAtuM nathI, te jemaMke, samayo, yAvat NiyANaM. avasarpiNIo; e pramANe yAvat paMceMdriyatiryaMcayoniko mATe samajavU. 13. pra0-asthi NaM bhaMte ! maNussANaM ihagayANaM evaM 13. pra0--he bhagavan ! ahiM-martyalokamAM-gayelA-rahelApannAyati, taM jahA:-samayA i vA, jAva-ussappiNI i vA ! manuSyone e pramANe jJAna che, te jemake, samayo vA yAvat avasarpiNIo vA ? 13. u0---haMtA, Attha. 13. u0-hA, ( gautama ! ) e pramANe jJAna che. 14. pra0-se keNadveNaM ? 14. pra0-(he bhagavan ! ) te kyA hetuthI ? 14. u0-goyamA / iha tesiM mANaM, ihaM tesiM pamANaM, 14. u0--he gautama ! ahiM te samayAdinuM mAnaH ane evaM patrAyati, taM jahA:-samayA i vA, jAva--osappiNI i vA, pramANa cha mATe e pramANe jJAna che, te jemake, samayo yAvat se teNadveNaM 0. avasarpiNIo-te hetuthI tema che. -vANamaMtara-joisa-vemANiyANaM jahA NeraiyANaM. -jema nairayikone mATe kaDaM tema vAnavyaMtara, jyotiSika ane vaimAnika mATe samaja. 3. pudgalA dravyam , iti taccintA'nantaraM kAladravyacintAsUtram:--' tatthagayANaM' ti narake sthitaiH, SaSThyAstRtIyArthatvAt. evaM pannAyati' tti evaM hi prajJAyate-idaM vijJAyate:--'samayA iva' ti samayA iti vA, 'ihaM tesiM' ti iha manuSyakSetre teSA samayAdInAM mAnaM parimANam-AdityagatisamabhivyaGgayatvAt tasya, Adityagatezca manuSyakSetra eSa bhAvAd , narakAdau tu abhAvAda iti. 'iha tesiM pamANaM' ti iha manuSyakSetre teSAM samayAdInAM pramANaM prakRSTamAnam-sUkSmamAnam ityarthaH, tatra muhUrtastAva mAnam , sadapekSayA lavaH sUkSmatvAt pramANam , tadapekSayA stokaH pramANam , lavastu mAnam-ityevaM neyam-yAvat samaya iti.,tatazca 'iha tesiM' ityAdi, iha martyaloke manujaisteSAM samayAdInAM saMbandhi evaM vakSyamANasvarUpaM samayatvAdi evaM jJAyate, tadyathAH- samagAI vA ityAdi. 1. mUlacchAyA:-asti bhagavan ! nairayikANAM tatragatAnAm ei prajJAyate, tadyathAH-sa-yA iti vA, Avali kA iti vA, utsarpiNI iti vA, avasarpiNI iti vA ? nA'yamarthaH samarthaH. tat kenA'rthena yAvat-samayA iti vA, AvalikA iti vA, utsariNI iti vA, avasarpiNI iti vA ? gautama ! iha teSAM mAnam , iha teSAM pramANam , iha teSAm evaM prajJAyate, tadyathAH-samayA iti vA, yAvat-avasarpiNI iti vA, tat tenA'rthena yAvat-no evaM prajJAyate, tadyapA:-samayA iti vA, yAvat-avasarpiNI iti vA, evaM yAvat-paJcendriya tiryagyonikAnAm . asti bhagavan ! manuSyANAm ihagatAnAm evam prajJAyate, tadyathAH-samayA iti vA, yAvat-avasArpaNI iti vA ? hanta, asti. tat kenA'rthana ? gautama ! iha teSAM mAnam , iha teSAM pramANam, evaM prajJAyate, tadyathAH-samayA iti vA, gAyat-avasarpiNI iti vA, tat tenA'rthena0. vAnanyantara-jyotiSika-vaimAnikAnAM yathA nairayikANAm:-anu. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5. uddezaka 9. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. iha ca samayakSetrAd bahivartinAM sarveSAmapi samayAdyajJAnam avaseyam , tatra samayAdikAlasyA'bhAvena tadvyavahArA'bhAvAt . tathA paJcendriyatiryaJcaH, bhavanapati-vyantara jyotiSkAzca yadyapi kecida manuSyaloke santi tathApi te'lpA:-prAyastadavyavahAriNazca, itare tu bahava iti tadapekSayA 'te na jAnanti' ityucyate-iti. 3. ahIM hamaNAM jaNAvelAM pudgalo dravya che mATe teno vicAra pUro thayA pachI lAgalo ja kAla dravyano vicAra karavA mATe kAla dravyanA vicAranuM sUtra kahe che-[' tatthagayAga ' ti ] tyAM narakamA rahelAo vaDe [ ' evaM pannAyati ' tti ] ema jaNAya che-je A AgaLa kahevAmAM narakamA rahelA, AvanAruM che te jaNAya cha ? [' samayA' i va ti.] ' samayo ' e pramANa. [ ' iI tesiM' ti ] te samayAdinu A manuSya kSetramA mAna-parimANa-- che, kAraNa, ke, te.samayAdinI, sUryanI gatithI abhivyakti thAya che ane sUryanI gati to manuSya lokamAM jache paNa nagkAdimAM nathI. [ ' iha tesiM sUryanI gati. pANaM' ti ] A manuSya kSetramA te samayAdikarnu pramANa-prakRSTa mAna-sUkSma mAna che. temA muhUrta to mAna che ane tenI-muhUrtanI-apekSAe pramANa-mAna. sUkSma hovAthI. 'lava pramANa che, te lavanI apekSAe stoka pramANa che ane lava to mAna che-e pramANe 'samaya' sudhI jANavU. tethI [' ihaM tersi' ityAdi.] A martyalokamAM manuSyo, AgaLa kahevAmAM Avaze tevU te samayAdisaMbaMdhi samayatvAdi svarUpa jANe che, te jemake, [ 'samayA manuSyo. ivA' ityAdi.] A sthaLe samaya kSetra-manuSya-kSetra-thI bahAra rahenArA sarva jIvone paNa samayAdinuM ajJAna che tema jANavU, kAraNa ke, manuSyakSetranI bahAra samayAdi kALa na hovAthI teno vyavahAra thatoM nathI. tathA, jo ke keTalAka paMceMdriya tiyaco, bhavanapatio; vyato ane manuSya kSetranI bahAra jyotiSko paNa manuSya lokamAM che to paNa te thoDA che ane kALanA avyavahArI che ane bIjA to ghaNA che-te ghaNAnI apekSAra kapuMche ane ma ke te jANatA nathI. pArthApatya sthaviro ane zrImahAvIra. 15. pra0--te' NaM kAle NaM, te NaM samaye NaM pAsAvacijA 15. pra0- te kAle, te samaye zrIpArzvanAtha bhagavaMtanA therA bhagavaMto jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchanti, apatya-ziSya-sthavira bhagavaMta, jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra che uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmate ThicA, tyAM Ave che, AvI zramaNa bhagavaMta mahAvIranI adUrasAmate besI evaM kyAsI:-se guNaM bhaMte ! asaMkheje loe aNaMtA rAiMdiyA ema bolyAH-he bhagavan ! asaMkhya lokamAM anaMta rAtri-divasa uppajisu vA, uppajati vA, upajissati vA; nigamchisu vA, utpanna thayAM ! utpanna thAya che ? ke utpanna thaze ? ane naSTa thayAM ? vigacchati vA, vigacchissaMti vA parittA rAiMdiyA uppajiMsu naSTa thAya che ? ke naSTa thaze ? ke niyata parimANavALA rAtridivaso vA, uppajati vA, uppajissaMti vA ! vigacchisu vA, vigaccha- utpanna thayAM ! utpanna thAya che ? ke utpanna thaze ? ane naSTa thayAM ? nti vA, vigacchissaMti vA ! naSTa thAya che ? ke naSTa thaze? 15. u0---haMtA, ajjo ! asaMkheje loe aNaMtA rAiMdiyA, 15. u0-hA, Arya! asaMkhyalokamAM anaMta rAtri-divaso, taM cena. vagere te ja kahe. 16. pra0-se keNadveNaM jAva-vigachissAMti vA ! 16. pra0-he bhagavan ! te kyA hetuthI yAvat-naSTa thaze ? 16. u0-se NUNaM bhe ajjo ! pAseNaM arahayA purisAdA- 16. u0 --he Arya ! te nizcayapUrvaka che ke, ApanA NieNaM sAsae loe buie, aNAdIe; agavadagge, paritte parivuDe, (gurusvarUpa) puruSAdAnIya-puruSomA grAhya-pArzva arhate lokane heTThA vicchinne, majjhe saMkhitte, upi visAle; ahe paliyaMkasaMThie, zAzvata kahyo che, tema ja anAdi, anavadA-anaMta, parimita, majjhe varavaharaviggahie, upiM uddhamuiMgAkArasaMThie; tasiM ca NaM alokavaDe parivRta, nIce vistIrNa, vacce sAMkaDo, upara sAsayasi logaMsi aNAdiyaMsi, aNavadaggaMsi, parittasi, parivu- vizAla, nIce palyaMkanA AkArano, bacce uttama vajranA AkAravALo DaMsi, hevA vicchinnaMsi, majjhe saMkhittaMsi, uNi visAlaMsi; ahe ane upara uMcA-ubhA-mRdaMganA AkAra jevo lokane kahyo chepaliyaMkasaMThiyaMsi, majhe varavaharaviggahiyaM sa, uppi uddhamuiMgAkA- tevA prakAranA zAzvata, anAdi, anaMta, paritta, parivRta, nIce rasaMThiyasi aNaMtA jIvaghaNA uppajitA uppajjittA nilIyaMti, vistIrNa, madhye saMkSipta, upara vizALa, nIce palyaMkAkAre sthita, 1. ahIM chahI vibhakti, bIjI vibhaktinA arthamA vaparAelI che:-zrIabhaya. 1. mUlacchAyAH-tasmin kAle, tasmin samaye pAcADAtyAH sthavirA bhagavanto yenaiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastenaiva upAgacchanti, upAgatya bhramaNasya bhagavato mahAvIrasyA'dUrasAmante sthitvA evam avAdiSuH-tad nUnaM bhagavan ! asaMkhyeye loke anantAni rAtridivAni utpannAni vA, utpadyante vA, utpatsyante vA; vigatAni vA, vigacchanti vA, vigamiSyanti vA; parI pAni rAtriMdivAni utpannAni vA, utpadyante vA, utpatsyante vA ? vigatAni vA, vigacchanti vA, vigamiSyanti vA? hanta, Arya ! asaMkhyeye loke anantAni rAtriMdivAni, taJcaiva. tat kenAthana yAvat-vigamiSyanti vA ? tad nUnaM bhavatAm-AyA:! pAvanA'ItA puruSAdAnI yena zAzvo loka uktaH, anAdikaH, anavanatApraH, parItaH, parivRtaH, adho vistIrNaH, madhye saMkSiptaH, uri vizAlaH, adhaH patyarakasaMsthitaH, madhye varavajaviprahitaH, upari UrdhvamRdaMzAkArasaMsthitaH, tasmiMzca zAzvate loke'nAdike, anavanatApre, parIte, parivRte, adhaH vistIrNe, madhye saMkSipte, upari vizAle, adhaH palyaGkasaMsthite, madhye varavajaviprahite, upari UrdhvamRdaGgA''kArasaMsthite anantA jIvadhanA utpadya, utpadya nilIyanteH-anu0 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 perittA jIvaghagA uppajittA, upajittA nilIyaMti-se NUNaM bhUe, uppatre, vigae, pariNae; ajIvehiM lokkati, palokkai ' je lokkar3a se loe ? ' haMtA, bhagavaM !. se teNaTTeNaM ajjo ! evaM buccai - asaMkhejje, taM ceva, tapAbhidaM ca NaM te pAsAvacejjA therA bhagavaMto samaNaM bhagavaM mahAvIraM 'savvann savvadarisI' paccabhijANaMti. zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zatake 5.- uddezaka 9. bacce vara vajrasamAna zarIravALA ane upara ubhA mRdaMganA AkAreM saMsthita evA lokamAM anaMtA jIvadhano upajI upajIne nAza pA che ane paritta - niyata-asaMkhya jIvadhano paNa upajI upajIne nAza' pAme che-te loka, bhUta che, utpanna, che, vigata che, pariNata. che. kAraNa ke, te ajIvo dvArA lokAya che nizcita thAya che, adhika nizcita thAya che mATe je, pramANathI lokAya jaNAya te loka kahevAya ? hA - bhagavan !. te hetuthI he AryoM ! ema kahevAya che keM, asaMkhyeya lokamAM teja kahe. tyArathI mAMDI te pArzvajinanA ziSya sthavira bhagavatI' zramaNa bhagavaMta 'mahAvIrane 'sarvajJa, sarvadarzI ' e pramANe pratyabhi - jANe che.. / -tara NaM te therA bhagavaMto samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaMti, namasaMti, vaMdittA, namasittA evaM vayAsI:- icchAmi NaM bhaMte tubhaM aMtie cAujjAma o dhammAo paMca mahavvayAI, sapaDikamaNaM maMuvasaMjitA NaM viharittara; ahAsuhaM-denANupiyA ! mA paDabaMdhaM; tae NaM te pAsAvavijjA therA bhagavaMto jAva- caramehiM ussAsa nissA sehiM siddhA, jAba- savyadukkhappahInA; atthegatiyA devaloesu uvavannA. --tyAra bAda te sthavira bhagavaMto zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vaMde che, name che, baMdI, namI ena bolyA ke, he bhagavan ! tamArI. pAse, cAturyAma dharmane mUkI pratikramaNa sahita paMca mahAvratone svIkArI viharavA icchIe chIe, he devAnupriya ! jema sukha thAya tema karo, pratibaMdha na karo. tyAre te pArzvajinanA ziSya sthavira bhagavaMto yAvat sarvaduHkhathI prahINa thayA ane keTalAka devalokamAM utpanna thayA. 6 4. kAlanirUpaNA'dhikArAd rAtriMdivalakSaNa kAlavizeSanirUpaNArtham idamAhaH - - ' te NaM kAle NaM ityAdi. tatra ' asaMkheje loe ' tti asaMkhyAte'saMkhyAta pradezAtmakatvAta loke caturdazarajjyAtmaka kSetraloke AdhArabhUne 'anaMtA rAI - diya 'tti ananta - parimANAni rAtriMdivAni ahorAtrANi ' uppAjaMsu ' ityAdi. utpannAni vA utpadyante vA utpatsyante vA ? pRcchatAmayam abhiprAyaH-yadi nAma asaMkhyAto lokastadA kathaM tatrA'nantAni tAni kathaM bhavitum arhanti, alyatvAd AdhArasya, mahattvAcca Adheyasya iti . tathA ' parittA rAidiya ' tti parItAni niyataparimANAni, nA'nantAni ihA'yamabhiprAyaH -- yadyanantAni tAni tadA kathaM parItAni ? iti virodha:. atra 'haMta ' ityAdyuttaram atra cA'yam abhiprAyaH -- asaM rAtapradeze'pi loke'nantA jIvA vartante, tathAvidhasvarUpatvAt - ekatrA''ye sahasrAdisaMkhya pradIpaprabhA iva teca ekatraiva samayAdikAle anantA utpadyante vinazyanti ca sa ca samayAdikAlasteSu sAdhAraNazarIrA'vasthAyAm ananteSu, pratyekaMzarIrAvasthAyAM ca parIteSu pratyekaM vartate, tavi tilakSaNaparyAyarUpatvAttasya, tathA ca kAlo'nantaH, parItazca bhavati, ityevaM cA'saMkhyeye'pi loke rAtriMdivAni anantAni, parItAni ca kAlatraye'pi yujyante iti etadeva praznapUrvakaM tatsaMmatajinamatena darzayannAhaH - se NUNaM ityAdi ' bhe' tti avatAM saMbandhinA, ' ajjo !' tti he AryAH !, purisAdANI: ti puruSANAM madhye AdAnIyaH - AdeyaH puruSAdAnIyaH - tena 'sAsae' tti pratikSaNasthAyI sthira ityarthaH, buie ' ti uktaH sthirazca ut ttikSaNAd apyArabhya syAd ityata Aha: - ' aNAie ' tti anAdikaH, sa ca sAnto'pi syAtbhavyavat ityAhaH -- ' aNavayagge tti anavadapro'nantaH paritetti parimitaH pradezataH, anena lokasyA'saMkhyeyatvaM pArzvajinasyA'pi sammatam iti darzitam tathA 'parivuDe ' tti alokena parivRtaH, ' heTThA vicchinne ti saptarajjuvistRtatvAt, -- majjhe saMkhitte" tti ekarajjuvistAratvAt, ' upiM visAle ' tti brahmalokadezasya paJca rajjuvistAratvAt etadeva upamAnataH prAhaH --- ahe paliyaMkasaMThie ' ci upari saMkIrNatvA'dhovistRtatvAbhyAm, 'majjhe varavairaviggahie ti varavadvigrahaH zarIram AkAro madhyakSAmatvena yasya sa tathA, svArthikazca ikapratyayaH, uppi uddhamuiMgAgArasaMTie ' tti UrdhvaH na tu tiracIno yo mRdaGgastasyA''kAreNa saMsthito yaH sa tathA -- mallakasaMpuTA''kAra ityarthaH ' aNaMtA jIvaghaNa' tti anantAH parimANataH sUkSmAdisAdhAraNazarIrANAM vivakSitatvAt, santatyapekSayA bA'nantaH: -- jIvasantatInAmaparyavasAnatvAt jIvAzca te ghanAzca anantaparyAya samUharUpatvAt, asaMkhyeyapradezapiNDarUpatvAcca jIvaghanAH kim iti ? AhaH- upajjittA' iti utpadya - utpadya nilIyante vilIyante - vinazyanti, tathA 6 1. mUlacchAyAH --- parItAH jIvadhanAH utpadya, utpadya nilIyante tad nUnaM bhUtaH utpannaH, vigataH parigata; ajIvaleAkya te; pralokyate' yo lokyate sa lokaH ?' danta, bhagavan ! tat tenA'rthena AyoH ! evam ucyate-asaMkhyeye, tacaiva tatprabhRti ca te pArzvI'patyA: sthavirA bhagavantaH zramaNa bhagavantaM mahAvIraM sarvajJaH sarvadazI' (iti) pratyabhijAnanti tataste sthavirA bhagavantaH zramaNa bhagavantaM mahAvIraM vandante, namasyanti vandivA, namasthitvA evam avAdiSuH - icchAmo bhagavan ! yuSmAkam antike cAturyAmAd dharmAt paJca mahAvratAni sapratikramaNaM dharmam upasaMpadya vihartum; yathAsukhaM devA'nupriyAH ! mA pratibandham tataste pArzvApatyAH sthavirA bhagavanto yAvat caramaiH ucchvAsa - niHzvAsaiH siddhAH yAvat sarva duHkha prahINAH, aratyekakAH devalokeSu utpannAH- anu0 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 9. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 251 parittA' pratyekazarIrAH anapekSitA-'tItA-'nAgata-saMtAnatayA vA saMkSiptAH jIvavanA:-ityAdi tathaiva. anena ca prazne yduktm:| aNatA rAiMdiyA' ityAdi. tasyottaraM sUcitam , yato'nanta-parItajIvasaMbandhAt kAlavizeSA api anantAH, parItAzca vyAdizyante'to virodhaH parihRto bhavati iti. atha lokameva svarUpata AhaH-se bhUe' ti yatra jIvadhanA utpadya utpadya vilIyante sa loko bhUtaH-sadbhUto bhavanadharmayogAt , sa cA'nutpattiko'pi syAt-yathA nayamatenA''kAzam , ata AhaH-utpannaH, evaMvidhazvA'nazvaro'pi syAt yathA vivakSitaghaTA'bhAvaH, ityata Aha:-vigataH, sa cA'nanvayo'pi kila bhavati, ityata AhaH-pariNataH, paryAyAntarANi ApannaH, na tu niranvayanAzena naSTaH, atha katham ayam evaMvidho nizcIyate ? ityata AhaH- avihiM ' ti ajIvaiH pudgalAdibhiH sattAM bibhradbhirutpadyamAnaiH, vigacchadbhiH, pariNamadbhizca lokA'nanyabhUtai:-lokyate-nizcIyate, pralokyate-prakarSega nizcIyate bhUnAdidharmako'yam iti, ata eva yathArthanAmA'sau iti darzayannAhaH-'je lokaha se loe' ti yo lokyate vilokyate pramANena sa loko lokazabdavAcyo bhavati-iti. evaM lokasvarUpA'bhidhAyakapArzvajinavacanasaMsmaraNena khavacanaM bhagavAn samarthitavAn iti. 'sapaDikkamaNaM / ti AdimA-'ntimajinayoreva avazyakaraNIyaH sapratikamaNo dharmaH, anyeSAM tu kAdacikapratikramaNaH. Aha ca:-- saMpaDikkamaNo dhammo purimassa ya pacchimassa ya jiNassa, majjhimagANa jiNANaM kAraNajAe paDikamaNaM " ti. 4. kAla nirUpaNano adhikAra hovAthI rAtri-divasarUpa kAla-vizeSane nirUpavA A-[' te NaM kAle NaM, ityAdi ] sUtra kahe che. temAM [' asaMkheje loe 'tti ] asaMkhyAta pradezarUpa hovAthI asaMkhyAta lokamAM eTale cauda rajvAtmaka AdhArabhUna kSetralokamAM [ ' aNaMtA rAiMzya' ti ] anaMta parimANavALA ahorAtro-rAtri-divaso-[ ' uppajiMsu ' ityAdi. ] utAnna thayAM, utpanna thAya che ke utpanna thaze ? A praza pUchanA te A sthaviroMno A abhiprAya jaNAya che ke, jo, loka asaMkhyAta che to temAM anaMta rAtri-divaso zI rIte hoI zake ? vA zI rIte rahI zake ? kAraNa vino Aga ke, lokarUpa AdhAra asaMkhyAta hovAthI alpa che, ane rAtri-divasarUpa Adheya anaMta hovAthI moTuM che mATe nAtA AdhAramA moTuM Adhaya ke.ma saMbhave ? tathA, parittA rAiMdiya 'tti ] paritta eTale niyata parimANavALAM-amuka parimANavALAM-paga anaMta nahi. ahiM A abhiprAya cha ke, jo te rAtridivaso anaMta hoya to 'paritta' kema hoi zake ? e pramANe paraspara virodha che. ahiM [ 'haMtA' ityAdi ] utara cha, ahiM A abhiprAya che ke, jema eka Azrava-ghara vagere--mAM hajAro dIvAnI prabhA samAi zake cha tenI peThe, tevA prakAraceM svarUpa hovAthI asaMkhya pradezarUpa se lokamAM paNa anaMta jIvo rahe che ane te jIvo eka ja samaya vagere kALamAM anaMta saMkhyAmAM utpanna thAya che, nAza pAme che te samayAdi kALa, sAdhAraNa zarIranI avasthAmA rahelA anaMta jIvomAM dareka jIvamAM ane pratyeka zarIranI avasthAmA rahelA paritta-niyata-asaMkhyAta-jIvomAM daka jIvamA rahe che, kAraNa ke, te samayAdi kALa jIvonI sthiti rUpa-paryAya rUpa che-te prakAre kALa anaMta ane parita paNa kahevAya che-e pramANe asaMkhyeya lokamAM paNa rAtridino anaMta che ane paritta paNa che ane e pramANe hovU, e traNe kALamAM yogya che, eja vAtane te sthavirone sammata stha vironA saMdhI jinanA mata vaDe praznapUrvaka darzAvatA [' se NUNaM' ityAdi ] sUtra kahe che. [bhe' ti] ApanA saMbaMdhI, [ * ajo !' ti] he Aryo ! pArzvajina. [' purisAdANIeNaM' ti ] puruSonI vace Adeya-mAnanIya-grAhya-te puruSAdAnIya-teNe [ 'sAsae ' ti] (lokane ) pratikSaNa rahenAra-sthira -- zAzvata. ['buie ' ti ] kahyo che, keTalAka sthira padArthoM evA paNa hoya che-jeo utpanna thayA pachI sthira rahenArA hoya che arthAt utpattivALA ane sthiratAvALA hoya che paNa loka tevo nathI mATe kahe che ke, [ ' aNAie 'tti ] arthAt loka Adi-utpatti-vinAno che ane sthira che. keTalAka anAdika. Adi vinAnA padArthoM aMtavALA hoya che paNa loka to aMta vinAno cha mATe kahe che ke, [' aNavayamge ' tti ] anaMta. [ 'paritte ' ti| pradezathI paritta cha, A zabdavaDe ema darzAvyu ke, bhagavaMta pArzvajinane paNa lokanI asaMkhyeyatA sammata che. tathA [ 'paribuDe ' tti ] alokathI anaMta-parIta. pAva jinnI samma te. parivRta, [ 'heTThA vicchinne ' ti] sAta rajju vistIrNa hovAthI nIce vistIrNa cha, 'majhe saMkhitte 'tti ] eka rajju vistIrNa hovAthI vacamAM lokasvahA. saMkSipta che, [ 'uppi visAle 'ti] brahmalokano bhAga pAMca rajju vistIrNa hovAthI upara vizAla che, e ja vAtane upamAthI kahe che ke, [ 'ahe paliyaMkasaMThie ' ti] upara saMkIrNa ane nIce vistRta hovAthI nIce palyaMkanA AkAra jaMbo che, [ 'majhe varavairaviggaihie ' ti ] vacamAM pAtaLo hovAthI lokano AkAra uttama vajanI jevo che. [ uNi uddhamuIgAgArasaMThie 'ti] tIracho-ADo-nahi paNa ubho je mRdaMga, tenA AkAre loka rahalo cha arthAt be koDiyAnA saMpuTane AkAre rahalo che. [ ' aNaMtA jIvaghaNa ' tti ] parimANathI anaMta athavA jIva saMtatirnu anaMta jIvo. aparyavasAna hovAthI sUkSmAdi sAdhAraNa zarIronI vivakSAne lIdhe saMtatinI apekSAe anaMta, ane anaMta paryAyanA samUharUpa hovAthI tathA asaMkhya pradezanA piMDarUpa hovAthI ghana evA je jIva te jIbaMdhana kahevAya. AthI zuM kahe cha ? to kahe che ke, [ ' uppajita ' ti ] te jIvaghana upajI gajIne nAza jhAme che, tathA parittA'] pratyeka zarIravALA ane bhUta, bhaviSyat kALanA saMtAnapaNAnI apekSA vinAnA mATe ja saMkSipta jIvaghanA, ityoMdi-pUrvanI peThe samajavu. Ahe praznamA je [' arNatA rAiMdiyA ' ityAdi ] kahyu che teno uttara A kathana vaDe sUcita thayo-apAi gayoM. kAraNa ke, anaMta ane paritta jIvanAsaMbaMdhathI kAla-vizeSa paNa anaMta ane parita, e prakAre vyapadezAya che mATe amukanA saMbaMdhathI anaMta ane amukanA saMbaMdhI paritta thavAmAM virodhano parihAra thAya che. have svarUpathI lokane ja kahe che, [ ' se bhUe ' ti ] jyAM jIvadhano utpanna thai nAza amu pAme te loka kahevAya ane te loka bhavana-sattA-dharmanA saMbaMdhathI / sadbhuta ' loka kahevAya, jema naiyAyikanA matamA AkAza, anutpattika-utpattidharma rahita-che tema te loka paNa anutpattika hoya mATe kahe che ke, te loka utpanna che; jema vivakSita ghaTAbhAva-ghaTapradhvaMsAbhAva- utpanna che ane naiyAyika, anazvara cha tema utpanna padArtha paNa anazvara hoya mATe kahe cha ke, loka vigata-nAzazIla che nAzazIla padArtha evo paNa hoya ke, je ananvaya-- 1, pra0 chAH-sapratikramaNo dharmaH pUrvasya ca pazcimasya ca jinasya, madhyamakAnAM jinAnAM kAraNajAte pratikramaNam-itiH-anu0 1. bhahIM 'varavaharaviggahe ' ne badale je 'varavahara viggahie ' kayuM che te khAdhika 'ika' pratyaya lAgavAne lIdhe ka cha:-zrIabhaya. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 5.-uddezaka 9. pariNAmI loka saMbaMdha rahita-hoya arthAt jano samUla nAza hoya mATe kahe che ke, loka pariNAmI che arthAt aneka bIjA paryAyAne prApta bhaelo ke paNa teno niranvaya nAza-samULa nAza-thayo nathI. have A loka evA prakArano che, te kevI rIte nizcita thAya ? to kahe che ke, [ ajIvehiM ' ti] sattAne dhAraNa karanArAM, nAza pAmatAM ane pariNAmane prApta karatAM tathA jeo ( pudgalAdi ) lokathI ananyabhUta-abhinna che, evA ajIva-pudgalAdi -padArthothI loka nizcita thAya che, tathA -- A bhUtAdidharmavALo cha ' ema prakarSe nizcita thAya che, mATe ja tenuM / loka ' evaM nAma yathArtha che, e vAtane darzAvatA kahe che ke, [je lokkai, se loe 'tti ] je pramANa dvArA vilokI zakAya te loka zabdathI vAcya hoi zake, e pramANe loka zrIpAjana, svarUpane kahenAra pArzvajinanA vacanane saMbhAravA dvArA bhagavaMta mahAvIre potAnuM vacana samarthita karyu. [ sapaDikkamaNaM ' ti ] prathama ane aMtima - jinane pratikramaNa dharma avazya karaNIya che ane bIjA bAvIza jinane to pratikramaNa dharma koika divasa kAraNe karavA yogya che. kA che ke, "prathama jinano ane pazcima-chelA-jinano dharma pratikramaNasahita che ane vacalA jinone kAraNa thaye pratikramaNa che." devaloko. 17. pra0-kaivihA NaM bhaMte ! devalogA pannatA ? 17. pra0-he bhagavan ! keTalA prakAranA devaloka kahyA che ? .17. u0-goyamA ! cauvvihA devalogA pannatA, taM 17. u0 he gautama ! cAra prakAranA devaloka kahyA , che jahA:-bhavaNavAsI-vANamaMtara-jotisiya-vemANiyabhedeNaM:-bhavaNavAsI te jema ke, 1 bhavanavAsI, 2 vAnavyaM tara, 3 jyotiSika ane dasabihA, vANamaMtarA aDhavihA, jotisiyA paMcavihA, vemANiyA 4 vaimAnika ema cAra bheda vaDe:-temAM bhavanavAsI dasa prakAranA duvihA. che, vAnavyaMtaro ATha prakAranA che, jyotiSiko pAMca prakAranA che, ane vaimAniko be prakAranA che. gAhA: -have A uddezakanI saMgraha gAthA kahe chaH kimiyaM rAyagihaM ti ya ujjoe aMdhayAra-samae ya, rAjagRha e zuM ? divase uddyota ane rAtrIe aMdhakAra kema ? pAsaMtivAsipucchA rAtidiya devalogA ya. samaya vigere kALanI samajaNa kayA jIvone hoya che ane kayA jIvone nathI hotI ? rAtrI ane divasanA pramANa viSe zrIpArzvajinanA ziSyonA prazno ane devalokane lagatA prazno-A uddezamA eTalA viSayo AvelA che. -sevaM bhaMte 1, sevaM bhaMte / ti. -he bhagavan ! te e pramANe che, te e pramANe che ema kahI yAvat-vihare che. bhagavaMta-anasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paMcamasaye navamo uddeso sammatto. 5. anantaram ' devaloesu uvavannA' ityuktam , ato devalokaprarUpaNasUtram:- kativihA ' ityAdi. bhagavatsudharmakhAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre paJcamazate navama uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 5. hamaNAM [ devaloesu ubavannA' ] arthAt ' devalokamAM gayA ' e pramANe jaNAvyu cha, to have te devalokone lagatuM A sUtra kahe chaH ['kaivihANaM' ityAdi.] beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadgaNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpsvii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakala zivasukhaM mArahA cAptamukhyaH // 1. katividhA bhagavan ! devalokAH prajJaptAH ? gautama! caturvidhA devalokAH prajJaptAH, tadyathAH-bhavanavAsi-vAnavyantara-jyotiSka-vaimAnika medena:bhavanavAsino dazavidhAH, vAnavyantarA aSTavidhAH, jyotiSkAH paJcavidhAH, vaimAnikA dvividhAH. gAthA:-kimidaM rAjagRhamiti ca uddyoto'ndhakArasamayaca pAAntevAsiMpRcchA rAtriMdivAni devalokAzca. tadevaM bhagavan / tadevaM bhagavan / itiH-anu0 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 5.-uddezaka 10. caMpA.-paMcama zatakano prathama uddezaka.-caMdranirUpaNa.-zataka samApti. te' NaM kAle NaM, te NaM samae NaM caMpA nAma nagarI, jahA te kAle, te samaye caMpA nAme nagarI hatI, prathama uddezaka kahyo paDhamillo uddesao tahA neyavyo eso vi, navaraM caMdimA bhANi- tema A uddezaka samajavo, vizeSa e ke, caMdro kahevA. yabbA. bhagavaMta-ajasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte paMcamasaye dazamo udeso sammatto. 1. anantarodezakAnte devA uktAH, iti devavizeSabhUtaM candraM samuddizya dazamodezakam Aha, tasya cedam sUtram:-' te NaM kAleNaM ' ityAdi. etacca candrA'bhilApena paJcamazata-prathamodezakavanneyam iti. zrIrohaNAderiva paJcamasya zatasya dezAniva sAdhuzabdAn / vibhajya kuzyeva budhopadiSTyA prakAzitAH sanmaNivad mayA'rthAH // bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre paJcamazate dazama uddezake zrIabhayadevasUriviracita vivaraNa samAptam. 1. anaMtara-pAsenA-uddezAmA chevaTe devo kathA, mATe deva vizeSarUpa candrane uddezIne A dazama uddezaka kahe che, tenu A-[ 'te NaM kAleNaM' ityAdi ] Adi sUtra che, ane pAMcamA zatakamAM jema prathama uddezaka kahyo che, tenI peThe A uddezo caMdranA abhilApathI jaNAvo. sujJe jaNAvelI prathA pramANe vivecyu A zata pAMca{ ahIM, zrIrohaNAdri-khaDako ja jANe koze karI bhAMgI maNI prakAzyA. paMcama zataka-prAma uddezaka ane candra. paJcama zataka samApta. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaragharo vAhako dAnti-zAnsyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAptamukhyaH / / 1. mUlacchAyA:-tasmin kAle, tarimam samaye campA nAma nagarI, yathA prAthamika udaMzakastathA jJAtavya eSo'pi, navaram-candramasaH bhaNitavyAH -anu0 1. jUo bhaga0 dvi. saM. pR0 ( 143 thI 156 ):-bhamu. Jain Educannountarnal Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zataka 6.-uddezaka 1. kAraNamA cokkhA nipANI, TI vedanA.-AhAra.-mahAzratra.-sapradeza.-tamaskAya.-bhavya.-zAli.-pRthivI.-karma, anyatIthika.-mahAvedanAvALo, mahAni jarAvALo ? ke mahAnirjarAvAlI, mahAvedanA. vALo ?-5 vemAM koNa uttama ?-prazastanirjarAvALo.--chaTThI-sAtamImA rahenArA nairathiko mahA vedanAvAlA che ?-hA.-te nairayiko zramaNo karatA moTI nirjarAvALA ?-nA-enA kAraNamAM cokkhA ane melA vana, udAharaNa-kardamarAga.-khaMjanarAga.-nairayikonAM pApo cI kaNAM-lohAranI eraNano dAkhalo.-zramaNanAM karma pocA.-sUko pUlo ane agni.-pANInuM TIpuM ane unuM dhagadhagatuM loDhArnu kaDa yu.-karaNo keTalAM ?-vAra-manakaraNa.-vacanakaraNa.-kAyakaraNa.-karmakaraNa.-narayikone-paMceMdriyone ra cAre karaNa -ekedriyone be karaNa-kAyakaraNa.-karmakaraNa,-vikaleMdriyone Na karaNa,-vacanakaraga.-kAyakaraNa.-karmakaraNa.-karaga ane azAtAvedanA.-karaNa ane zAta vedanA.-e rIo asura kumAra yAvat-stani nakumAra.-pRthivIkAya-audArika zarIrALa-ane devo viSe-vicAra,-mahA vedanA ane mahAnirA.-mahAvedanA ane alpanirjarA.-alpavedanA ane mahAnirjarA.-aravedanA ane alpanirjarA.-pratemAdhAraka nu ne mahA vedanAvALo ane mahAnirjarAvALo.-chaTThI timInA nairayiko mahAvedanA ane almanirjarA.-zailezIvALo anagAra ala vedanA ane mahAnirjarA.-anutarAMpaipAtika vo alpavedanA ane alpani rA.-he bhagavan ! te e pramANe.-saMgrahagAthA-uddezaka samApti. yAne be karaNa- mAra yAvat-stAna ----vedhaNa-AhAra-mahassace ya sapaesa tamuyAe bhavie, sAlI puDhavI kamma-annausthi dasa chahagammi sae. ___--1 vedanA, 2 AhAra, 3 mahAAzrava, 4 sapradeza, 5 tamaskAya, 6 bhavya, 7 zAlI, 8 pRthivI, 9 karma ane 10 anyayUthikavaktavyatA, e pramANe daza uddezA A chaTThA zatakamAM che. 1. vyAkhyAtaM vicitrArthaM paJcamaM zatam , atha avasarA''yAtaM tathAvidhameva SaSTham Arabhyate, tasya ca uddezakArthasaMgrahaNI gAtheyam:-'yaNa ' ityAdi. tatra veyaNa ' ti mahAvedano mahAnirjara:-ityAdyarthapratipAdanaparaH prathamaH. 'AhAra' tti AhArAdyarthA'bhidhAyako dvitIyaH. 'mahassave ya' 'tti mahAzravasya pudgalA badhyante ityAdyarthA'bhidhAnaparastRtIyaH. 'sapaesa' tti sapradezo jIvaH, apradezo vA ityAdyarthAbhidhAyakazcaturthaH. 'tamuyAe 'tti tamaskAyArthanirUpaNArthaH paJcamaH. 'bhavie ' tti bhavyo nArakatvAdinA utpAdasya yogyaH-tadvaktavyatA'nugataH SaSThaH. 'sAli'. ti zAlyAdighAnyavaktavyatA''zrita: saptamaH. 'puDhavi' tti ratnaprabhAdipRthivIvaktavyatA'rtho'STamaH. 'kamma' ti karmabandhA'bhidhAyako navamaH. ' annautthi / ti anyayUthikavaktavyatArtho dazama iti. 1. vicitra arthavALA pAMcamA zatakanI vyAkhyA karI, have avasara prApta ane te vA ja prakAranA chaTThA zatakanA vivecananI zaruAta thAya che ane te chaThA-zaitakanA daze uddezAnA arthAne saMgraha karanArI A gAyA cha arthAt A gAthAmAM, A zatakamAM je je viSayo AvanArA che te badhAno nAmanirdeza karalo che. [ 'veyaNa' ityAdi.] temAM [ 'veyaNa ' ti] e prathama zabda che ane teno artha A cha:--je moTI vedanAvALo hoya te vedanA. moTI nirjarAvALo hoya ke kama ? ityAdi arthanA pratipAdana paratve prathama uddezaka che. [ AhAra ' ti] AhAra vagerenA arthane kahenAro bIjo AhAra. uddezaka che. [ ' mahassave ya 'tti ] 'mahAzravavALAne-moTA AzravavALAne-pudgalo baMdhAya che' ityAdi arthanA kathana paratve bIjo uddezaka che. mahAzrava, [.' sapaesa ' ti ] jIva sapradeza che ke apradeza che ? ' ityAdi arthano anidhAyaka caturtha uddezaka che. [ 'tamuyAe ' ti ] tamaskAyane lagatA sapradeza. vivecanane nirUpavA mATe paMcama uddezaka che. [ ' bhavie ' ti ] je jIva, nArakapaNe vA manuSyapaNe-ityAdirUpa utpanna thavAne lAyaka hoya te tamaskAya. 'bhavya ' kahevAya ane evA bhavyanI vaktavyatAne lagato A chaTTho uddezo che. [ ' sAli 'ti] 'zAli' vagere dhAnyane lagatA nirUpaNane mATe bhavya.-zAli. 1. mUlacchAyAH-vedanA-hAra-mahAzravazca sapradeza-tamaskAyo bhavyaH, zAliH pRthvI kamA-'nyayUthikA daza SaSThake zateH-anu. Jain Education international Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe zataka 6. - uddezaka 1. pRthivI A saptama uddezaka che. [' puDhavi 'tti ] ratnaprabhA vagere pRthivInI vaktavyatA mATe AThamo uddezaka che. [' kamma ' tti ] karmabaMdhanuM nirUpaNa varmayasi karavA mATe A navamo udezaka hai. ane dazamA uddezAmAM anyatIrthikanA matane lagatI vaktavyatA hai. vedanA, nirjarA ane vastra. 1. pra0 se pUrNa bhaMte! je mahAvedane se mahAnibare, je mahAnijjare se mahAvedaNe; mahAvedaNassa ya, appavedaNassa ya se see ve paramanibarAe ! 1. u0 - haMtA, goyamA ! je mahAvedaNe evaM caivaM. 2. pra0 - chaTTi -sattamAsu NaM bhaMte ! puDharvAsu neraiyA mahAvedaNA ? 2. u0 - haMtA. mahAveyaNA. 3. pra0 - te NaM bhaMte ! samaNehiMto niggaMthehiMto mahAnijjaratarA ? 3. u0 - goyamA ! No tiNaTTe. 4. pra0 - sekeNaTTeNaM maMte ! evaM vuccai: - je mahAveyaNe, jAya-satyanirAe 4. u0 - goyamA ! se jahA nAmae duve vatthA siyA, ege tyekadamarAgarace, e vatye saMjaNarAgarace eesa meM gogamA / do paravANaM pare patthe dudagaMtarAe caiva duvAmatarAe ceva, duparisammatarAe caitra pare vA paraye suddhoyatarAe ceva, sucAyata rAe caiva, suparikammatarAe ceva; je. vA se vatthe kaddamarAgaratte, mAse the saMjaNarAgarace bhagavaM! tasya NaM je se basthe kamarAgarace, se.NaM (bhaMte!) vatye dudoyarArAe ceSa, dubAmatarAeM caiva duSparikammatarAeM caiva. evAgeva goyamA ! neraiyANaM pAvAI phammAI gADI kavAI, cikaNIkavAI, siliDakiyAI, khilIbhUtAI bhayaMti saMpagAdaM pi ya NaM te vedanaM vedemANA ko mahAnijjarA, no mahApajjavasANA bhavaMti se jahA vA kei purise ahigarani AuMDemANe mahayA mahayA sadene, mahayA mayA ghoseNaM, mahayA mayA paraMparAghAeNaM No saMcAei tIse ahigaraNIe kaI ahArApare bogale parisADivara evAmeva govamA ! neraiyANaM pAvAI kammAI gADhIkayAI, jAna-No mahApajjavasANAI 1. pra0 - he bhagavan ! have eM che ke, je mahAvedanAvALo hoya te mahAnirjarAvALo hoya ane je mahAnirjarAvALo hoya te mahAvedanAvALo hoya ane mahAvedanAvALAmAM tathA asyavedanAcALA te jIva uttama che je prazasta nirjarAvALo che ! - 1. u0 hA gautama! je mahAvedanAvA che, te ja-e pramANe ja jANavuM. 2. pra0 - he bhagavan ! chaTThI ane sAtamI pRthivImAM nairayiko moTI vedanAvA che! 2. hA moTI vedanAvALA che. 3. pra0 - he bhagavan ! te cha bhane sAthamI pRthvImA rahenArA nairayiko, zramaNa nirmantho karatAM moTI nirjarAvALA che ? 3. u0 - he gautama ! te artha samartha nathI arthAt tema nathI. 4. pra0 - he bhagavan ! te ema zA hetuthI kahevAya che ke, mahAvedanAvALo che yAvat prazastanirjarAvALo ? je 4. u0 - he gautama! te jemake; koi ve vastro hoya, temAMthI eka vastra kardamanA raMgadhI raMgelaM hopa, ane eka patra khaMjananA raMgadhI raMgelaM hopa he gautama e ye yatroyAM vastra dudhatataraduHkhapI dhotrAya tenuM duzvara-jenA DAo duHkhecI jAyate ane duSpratikarmatara - kaSTe karI jemAM caLaphATa ane citrAmaNa thAya tenuM arthAt kardamanA raMgI raMgeDA bhane saMjananA raMgadhI raMgelA e be khomAM kyuM vastra durvizobhya che ane kyuM vastra sudhautAra, suvAsyatara ane suparikarmatara che ? he bhagavan ! te bemAM je e kardamanA raMgathI raMmyuM che te yatra durkhetatara, durgAmyatara ane duSpati maMtara che, jo ena che to he gautama! eja pramANe nairayikonAM pApa karmoM gADhIhatagADha karelA che, cikkaNIkRta - cikkaNAM karelA che, zliSTa karelA che, silImUna-nikAci kare che mATe jateka saMpragADha paNa vedanAne vedatA moTI nirjarAvALA nathI, moTA paryavasAnavALA nathI; athavA jena koi puruSa, moThA moThA zabda paDe, moTA moTA ghoSa baDhe, moTA niraMtara - uparAupara ghAtakaDe eraNane kUTato - eraNa, upara el 1. bhanyo mAdanaH sa mahAnirjarayo mAnisa mahAvedana, mahAvedana anavedanasya sa yAna yaH prazasta nirjarA (ya) kaH ? hanta, gautama ! yo mahAvedanaH evaM caiva SaSThI- saptamyoH bhagavan ! pRthivyoH nairayikA mahAvedanAH ? hanta, mahAvedanAH te bhagavan / zramaNebhyo nirgranthebhyo mahAnirjaratarAH ? gautama ! no ayamarthaH tat kenA'rthena bhagavan / evam ucyateH yo mahAvedanaH yAvat-prazasta nirjarA( ya ) kaH ? gItana 1 tad yathA nAma dve vastre syAtAm ekaM vastraM kardamarAgaratam ekaM vastraM khajjanarAgaratam etayorgautama ! dvayoH vastrayoH katara 3 dutaramyatara ba duSparikarmatara ma kalara kA tarAmyatarA magara mahAnagara bhagavantatra yattava nagara sadbhagavan) tara duvaitara parapharmara ekameva pApAne kamI kRtakRtAni khImUtAni bhagavA sosenA no mahAnirjarAno mahAna bhavanti sadyathA vA ko'pi puruSo'vivaraNamya mahatA matA mahatA mahatA, mahatA mahatA paraMparApAna saMcinoti tathA macikaraNyA pAna yathAvAdaganlAn parizAdayitum evameva ya memikANAM pApAni karmANi tAni vAdana mahApasAnAniHanu - , Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 1. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 257 bhavaMti. bhagavaM! tattha je se vatye khaMjaNarAgaratte se NaM-vatthe TIpato-hoya paNa te (puruSa) te eraNanA sthUla prakAranA pudgalone suddhoyatarAe ceva, suvAmatarAe ceva, . suparikammatarAe ceva, parizaTita-naSTa-karavA samartha thato nathI, he gautama! e ja evAmeva goyamA ! samaNANaM niggaMthANaM ahAbAyarAiM kammAI prakAranAM nairayiko nA pApa karmo gADha karelA yAvat mahAparyavasAna siDhilIkayAI, nidviyAI kaDAI, vipparigAmiyAI khippAmeva nathI ane he bhagavan ! temA je vastra khaMjananA raMgI raMgeluM che te viddhatthAI bhavati. jAvatiyaM tAvatiyaM pi te vedaNaM vedemANA sudhautatara che, suvAmyatara che, ane supratikarmatara che e ja mahAnijjarA, mahApajjavasANA bhavati. se jahA nAmae kei purise pramANe he gautama ! zramaNa nigraMthonA sthUlatara skaMdharUpa karmoM, sukaM taNahatthayaM jAyateyaMsi pavikhavejjA, se nUNaM goyamA ! se zithilIkRta-maMdavipAkavALA The, sattAvinAnAM che, vipariNAmavALAM suke taNahatthae jAyateyaMsi pakkhitte samANe khippAmeva masamasA- che mATe zIghra ja vidhvasta thAya che ane jeTalI teTalI paNa vijjati ? hatA, masamasAvijjati. evAmeva goyamA ! samagANaM vedanAne vedatA te zramaNa nigraMtho moTI nirjarAvALA aMne mahAparyaniggaMthANaM ahA vAyarAI kammAI, jAva-mahApajjavasANA bhavaMti. vasAnavAlA thAya che, jema koi eka puruSa ghAsanA sUkA pUchAne se jahA nAmae kei purise tattaMsi ayakavallAsi udagabiMdu, jAva- agnimAM pheMke ane he gautama! te nakkI che ke, te agnimAM pheMkavAmA ' haMtA, viddhaMsaM Agacchar3a, evAmeva goyamA ! samaNANaM nigaMthANaM, Avelo ghAsano sUko pULo zItra ja baLI jAya ? hA, te baLI jAva mahApajjavasANA bhavaMti, se teNadveNaM je mahAyaNe se mahA- jAya, e ja pramANe he gautama ! zramaNa nimranthonA sthUlatara skaMdhanijare, jAva-nijjarAe. rUpa karmoM yAvat te zramaNo moTA pryvsaanvaal| thAya; jema koi eka puruSa dhagadhagatA loDhAnA goLA upara pANI TIpu mUke yAvat te vidhvaMsa pAme, e ja pramANe he gautama ! zramaNa nigraMthonAM karmo yAvat te zramaNa nigraMtho mahAparyavasAnavALA che, te hetuthI ema kahevAya che ke, je mahAvedanAvALo hoya te mahAnirjarA pALo hoya yAvat prazastanirjarAvALo hoya. 2. ' se NUNaM bhaMte ! je mahAvedaNe' ityAdi. mahAvedanaH-upasargAdisamudbhutaviziSTapIDaH, mahAnirjaro viziSTakarmakSayaH, anayozca anyo'nyA'vinAbhUtatyA''vibhIvanAya 'je mahAnijare, ityAdi-pratyA''vartanam-ityeko praznaH. tathA mahAvedanasya ca, alpavedanasya ca madhye sa zreyAn yaH prazastanijerAka:-kalyANAnubandhanijera ityeSa ca dvitIyaH praznaH. praznatA ca kAkupAThAd avagamyA. 'hanta ' ityAdyuttaram. iha ca prathamapraznasya uttare mahopasargakAle bhagavAn mahAvIro jJAtam. dvitIyasyA'pi (sa) mahAvIra evaM -upasargA'nupasargA'vasthAyAm iti. ' yo mahAvedanaH sa mahAnirjaraH' iti yaduktaM tatra vyabhicAraM zaGkamAna AhaH-'chahi' ityAdi. 'duddhAyatarAe ' tti duSkarataradhAvanaprakriyam. 'duvAmatarAe' ti durgAmyatarakaM dustyAjyatarakalaGkam, 'duSparikammatarAe' ri. kaSTakartavyatejojanana-bhaGgakaraNAdipratikriyam-anena ca vizeSaNatrayeNA'si durvizodhyam- ityuktam. 'gADhIkayAI' ti AmapradezaiH saha gADhabaddhAni-sanasUtragADhabaddhasUcIkalApavat , 'cikkaNIkayAI' ti sUkSmakarmaskandhAnAM sarasatayA parasparaM gADhasaMbandhakaraNato durbhedIkRtAni-tathAvidhamRtpiNDavat, 'siliTThIkayAI' ti nidhattAni sUtrabaddhA'gnitaptalohazalAkAkalApavat, 'khilIbhUtAni' anubhUtivyatiriktopAyAntareNa kSapayitum azakyAni-nikAcitAni ityarthaH-vizeSaNacatuSTayenA'pi etena durvizodhyAni bhavantiityuktaM bhavati. evaM ca 'evAmeva ' ityAdi upanayavAkyaM sughaTanaM syAt-yatazca tAni durvizodhyAni syuH, tataH 'saMpagADhaM' ityAdi. 'no mahApajjavasANA bhavaMti 'tti anena mahAnirjarAyA abhAvasya nirvANA'bhAvalakSaNaM phalamuktam-iti nA'prastutatvam ityA''zaGkanIyam iti. tadevaM yo mahAvedanaH sa mahAnirjaraH' iti viziSTa jIvA'prekSam avagantavyam , na punarnarakAdikliSTakarmajIvADokSam, yadapi 'yo mahAnirjaraH sa mahAvedanaH' ityuktaM tadapi prAyikam , yato bhavati ayogI mahAnirjaraH, mahAvedetastu bhajanayA-iti. 'ahiMgarANa, ti adhikaraNI yatra lohakArA ayodhanena lohAni kuTTayanti, 'AuDemANe ' tti AkuTTayan , ' deNaM' hi ayodhanadhAtaprabhAveNa dhvaninA, puruSahaMkRtirUpeNa vA 'ghoseNaM' ti tasyaivA'nunAdena, 'paraMparAdhAeNaM' ti paraMparA nirantaratA, tatapradhAno ghAtamAna paraMparAghAtastana-uparyuparighAtena ityarthaH. ' ahAbAyare ' ti sthUlaprakArAn. 'evAmeva ' ityAdyupanaye, 'gADhIkayAI' ityAdi vezeSagacatukeNa duSparizATanIyAni bhavanti-ityuktaM bhavati. 'suddhoyatarAe' ityAdi. anena suvizodhyaM bhavati-ityuktaM syAt. 'ahaabaayraaii| 1. malacchAyAH-bhavanti, bhagavan! tara yat tad vastre khajanarAgaraktaM tad vatra suvatitarakaM ceba, sudAmpatarakaM cA, surikarma raka nava cameva gautama ! zramaNAnAM nigranthAnAm yathAbAdarANi karmANi zithilIkRtAni, niSThijAni kRtArI, viriNAmitAni kSiprameva vidhvasta ni bhavani yAvatiko tAvatikAmapi vedanA vedayamAnA mahAnirjarAH, mahAparyavasAnA bhavanti. tad yathA nAma ko'pi puruSaH zulka tRNahastakaM zAtatejasi pratipena leTanI gautama ! sa zuSkaH tRNahastako jAtatejasi prakSiptaH san kSiprameva masamasA''pyate ? hanta, masama sA''pyate. evameva gaiAtama! dhana gAnAM nigranthAnAma yathAvAdarANi kamANi, yAvat-mahAparyavasAnA bhavanti. tad yathA nAma ko'pi puruSastapte ayaskapAle udakabindum , yAvat-danta, vidhamama Agacchati evameva gautama! zramaNAnAM nigranthAnAm , yAvat-mahAparyavasAnA bhavanti. tat tenA'rthena ye mahAvedanA te mahAnirjarAH, yAvat-nirjarA(ya) ka:-anu0 . Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6.-uddezaka 1. ti sthUlataraskandhAni asAra,Ni-ityarthaH, 'siDhilIkayAI' ti zlathIkRtAni mandavipAkIkRtAni, 'nidviyAI kaDAI' ti nissattAkAni vihitAni -- vippariNAmiyAI ' ti vipariNAmaM nItAni sthitighAta-rasaghAtAdibhiH-taHni ca kSiprameva vidhvastAni bhavanti, ebhizca vizeSaNaiH suvizodhyAni bhavanti-ityuktaM syAt , tatazca 'jAvatiyaM ' ityAdi. 2.[' se NUNaM bhaMte ! je mahAvedaNe' ityAdi.] upasarga vagare dvArA jane vizeSa pIDA upajI hoya te mahAvedana-moTI bedunAbALo-- mahAvedanA ane mahA. kahevAya ane jenAM karmano kSaya vizeSa prakAre thayo hoya te mahAnirjara-moTI nirjarAvALo-kahevAya, e bannenuM anyonya avinAbhUtapaNuM prakaTa karavA nirjarA. mATe arthAt mahAvedanA hoya tyAM mahAnirjarA hoya ? ane mahAnirjarA hoya tyAM mahAvedanA hoya ?-e hakIkatane jaNAvavA sAru sUtrakAre [ 'je mahAnijere' ityAdi ] sUtranuM punaruccAraNa kayu che-e eka prazna thayo, tayA mahAvedanAvALo ane alpa vedanAvALo e benI bacce je prazasta kalyANanA anubaMbavALI-nirjarAvALo che te uttama kahevAya ?-e bIjo prazna cha, e praznanI praznatA kAkupAThathI jANavAnI che. 'hanta' bhagavaMta mahAvIra. ityAdi uttara sUtra che. je samaye bhagavaMta mahAvIrane moTA moTAM kaSTo paDyAM te samayanA bhagavaMta mahAvIra, ahIM prathama praznanA uttaramA udAharaNa -rUpa che. ane bIjA praznanA uttaramA paNa te ja bhagavaMta, upasargavALI ane upasarga vinAnI avasthAmA udAharaNarUpa che. je mahAvadanAvALo che te mahAnirjarAvALo che, e je kayuM che, te saMbaMdhe ' e kathana barAbara cha ke nahi ? ' e jAtanI zaMkA ANIne sUtrakAra kahe che ke, [ 'chaTThI' duyAta. ityAdi.] [ 'duboyatarAe ' tti ] jenI ghovAnI prakriyA duSkara hoya arthAt jene dhotA-sApha- karatAM-bahu muzkelI AvatI hoya te ' du(tatara' durvAma. kahevAba, [ 'duvAmatarAe'tti] jenI uparanA DAghAo mahAkaTe nIkaLI zake te 'durvAmyatara ' kahevAya, [ ' duSparikammatarAe ' tti ] jene caLakatuM du pratikarma, karatAM ane jemAM citrAmaNa karatAM ghaNo ja prayAsa karavo paDe te 'duSpatikarmatara' kahevAya. ahIM A Ne vizeSaNo vastrane lagatAM che ane tethI ___ema jANI zakAya che ke, je vastranA e vizeSaNo che te melAmA melu-masotA karatAM paNa melu-dADha jevU melu-ho, joIe arthAt te durvizodhya hovU gAra. joIe. [ 'gADhIkayAI' ti ] zaNanA sUtarathI-sUtaLIthI-gAr3ha-khUba majabUta-bAMdhela soyanA samUhanI peThe AtmAnA pradezonI sAthai gADha bAMdhalA, cikaNa. [ cikaNIkayAI ' ti ] jama cIkAzane lIdhe mATIno piMDo durbhadya thAya che tema sUkSma karmarakaMdhonA rasanI sAthe paraspara gADha saMbaMdha karavAthI je karmo durbhadya thayAM che te, 'cikkaMgAM kI 'ema kahevAya, ['siliTThIkayAI ' ti ] zliSTa karyA arthAt sUtaranI dorIvatI majabUta bAMdhIne AgamA liSTa, tapAvelI loDhAnI saLIo jema parasara coMTI jAya che-koI rIte nokhI thaI zakatI nathI tema je karmoM e rIte paraspara ekameka thaI gayAM hoya-koI rIte nokhAM na par3I zakatA hoya teo nidhatta karmI-zliSTa karelAM ka-kahevAya. ane je karmo anubhavyAM sivAya bIjA koI upAyathI khapAvI nikAcita. zakAya evAM na hoya nikAcita hoya-te 'khilIbhUta ' kahevAya. ahIM A cAre vizeSaNo karmane lagatAM che ane tethI ema jANI zakAya che ke, je karmanAM e vizeSaNo che te karmo, e melAmA melA vastranI paThe durvizodhya che-ana e pramANe [ 'evAmeva '] ityAdi vAkya sughaTa thAya che. e karmo, bhAre durvizodhya hovAthI atyaMta vedanAnAM kAraNa thAya che ane eja hakIkatane jagAve che ke, [ 'saMpagADhaM ' ityAdi.][* no mahApajjavasANA zaMkA, bhavaMti ' ti ] arthAt saMpragADha vedanAne anubhave cha paNa mahAparyavasAnavALA thatA nathI. zaM0-ahIM zAstrakAre vedanA ane nirjarAnI hakIkata samAdhAna, kahevA mAMDI che temAM vacce ' mahAparyavasAnavAlA thatA nathI' ebuM aprastuta kahevAnuM zuM kAraNa ? samA0 - ' mahAparyavasAnavALA thatA nathI' e kathana kAI Astuta nathI. kAraNa ke, jema vedanA ane nirjarAno paraspara kArya-kAraNa bhAva che tema nirjarA ane mahAparyavamAnano paNa paraspara kArya kAraNa bhAva che mATe ja mULamAM kayu ke, jeo moTI nirjarAvALA nathI teo moTA paryavasAnavALA paNa nadhI-e rIte, e kathana kAMda aprastuta nathI. viziSTa jIva. vaLI, ahIM je kA che ke, je moTI vedanAvALo hoya te moTI nirjarAvALo hoya ' e kathana koi eka viziSTa jIvanI apekSAe jANavU, paNa nairayika vagare kliSTakarmavALA jIvonI apekSAe na jANavU. e ja rIte je kayuM che ke, 'je mahAnirjarAvALo hoya te mahAvedanAvALo hoya' te prAyika. kathana paNa prAyika jANavaM. kAraNa ke, ayogikevalI moTI nirjarAvALo to hoya che paNa te moTI vedanAvALo bhajanAe hoya che-cokkasa nathI hoto-- arthAt te moTI vedanAvALo hoya paNa ane na paNa hoya. [ 'ahigarANi ' ti] jenA upara lUhAro, loDhAnA ghaNathI loDhAne kUTe-TIpe-te eraNa, adhikaraNI- eraNa ' kahavAya-tene [ * AuDemANe ' tti ] AkuTTana karato--TIpato, [ * saddeNaM / ti ] loDhAno ghaNa mAravAthI thatA zabdavaDe athavA TIpanAra puruSanA hokArArUpa zabdavaDe, [ 'ghosaNaM' ti ] anunAdavaDe-tenI ja pAchaLa thatA paDaghArUpa zabdavaDe, [ 'paraMparAdhAeNaM' ti] pradhAnapaNe niraMtaratAvALA ghAtavaDe-uparA upara ghAtabaDe. [' ahAbAyare ' ti] sthUla prakAranAM pudgalone. [' evAmeva ' ityAdi ] vAkya to duSparizATanIya, * upanaya mATe che. [ 'gADhIkayAI '] ityAdi cAra vizeSaNone mUkIne ema jaNAvyu cha ke, te nairayikonAM pApakarmoM, duSparizATanIya-jeono sudhauta. nAza mahAmuzIbate thai ke evAM-che. [ ' sudroyatarAe ' ityAdi.] A sUtradvArA ema jaNAvyu cha ke, te vastra, suvizodhya che eTale saralatAthI yathAvAdara. sApha thai zake evaM che. ['ahAbAyarAI' ti ] sthUlatara skaMdharUpa-asAra-pudgalo, [' siDhilIkayAI' ti ] zlatha-maMda vipAkavALAM-ko che, vi.thila-niSThita- [ nihiAI kaDAI '] sattA rahita kayA che, [ ' vipariNAmiAI / ti ] sthitighAtathI ana rasaghAtathI eTale e karmonI sthitino ane rasano ghAta vipariNAmita. karIne teone vipariNAma vALAM ko che, ane tevAM thaelA te karmoM zIghra ja vidhvasta thAya che, e vizeSaNothI ema sUcavyu ke, teo (te karmo ), mahAparyavasAna, suvizodhya che-jenAM karmo evAM suvizodhya che tevA mahAnubhAvo jeTalI teTalI paNa vedanAne bhogavatA mahAnirjarAvoLA ane mahA ryavasAnavAlA thAya che-eja hakIkatane jaNAvavA [' jAvaiyaM ' ityAdi ] sUtra kayuM che. jIvo ane karaNo. 5. pra0-kativihe gaM bhaMte ! karaNe panatte ? 5. pra0-he bhagavan ! karaNo keTalA prakAranAM kayAM cha? 5.30-goyamA ! caubdhihe karaNe pannatte, taM jahA:- 5. u0-he gautama ! karaNo cAra prakAranAM kahyAM che, te maNakaraNe, vaMikaraNe, kAyakaraNe, kammakaraNe. jemake, manakaraNa, vacanakaraNa, kAyakaraNa, ane karmakaraNa. 1. mUlacchAyAH-katividhAni bhagavan ! karaNAni prajJaptAni ? gautama! caturvidhAni. karaNAni prajJaptAni, tadyathAH-manaskaraNam , vacaskaraNam , kAyakaraNam , karmakaraNam :-bha. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka hai.-uddezaka . bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 259 6. pra0 --NeraiyANaM bhaMte ! kativihe karaNe pannatte ? 6. pra0- he bhagavan ! nairayikone keTalA prakAranAM karaNo kayAM che ! 6. u0-goyamA / caubdhihe pana te, taM jahA:-maNakaraNe, 6. u0-he gautama! nairayikone cAra jAtanA karaNo kayAM che, vaikaraNe, kAyakaraNe, kammakaraNe; paMciMdiyANaM sambesi caunvihe te jemake, manakaraNa, vacanakaraNa, kAyakaraNa ane karmakaraNa. sarva karaNe paNNatte. egidiyANaM duvihe:-kAyakaraNe ya, kammakaraNe ya. paMcendriya jIvone e cAre jAtanAM karaNo che, ekeMdriya jIvone be vigaleMdiyANaM tivihe:-vaikaraNe, kAryakaraNe, kammakaraNe. jAtanAM karaNa che te jemake, eka kAyakaraNa ane bIjaM karmakaraNa; vikalendriyone vacanakaraNa, kAyakaraNa ane karmakaraNa etraNa karaNa hoya che. 7. pra0-nerahayA NaM bhaMte ! kiM karaNao asAyaM ,veyaNaM 7. pra0-he bhagavan ! zuM nairayiko karaNathI azAtAvedanAne veyaMti, akaraNao asAyaM veyaNaM vedeti ? vede che ke akaraNathI azAtAvedanAne vede che ! 7. u0-goyamA ! neraiyA Na karaNao asAyaM veyaNaM 7.u0-he gautama ! nairayiko karaNathI azAtAvedanAne yAMti, no akaraNao asAyaM veyaNaM veyaMti. vede che paNa akaraNathI-karaNa vinA-azAtA-duHkharUpa-vedanAne nathI anubhavatA. 8. pra0-se keNaDeNaM ! 8. pra0-(he bhagavan ! ) te zA hetuthI ! 8. u0-goyamA! nerayANaM caubihe karaNe pannate, te 8. u0-he gautama ! nairayikone cAra prakAraceM karaNa kahyaM jahA:-maNakaraNe, vayakaraNe, kAyakaraNe, kammakaraNe; iceeNaM che, te jemake, manakaraNa, vacanakaraNa, kAyakaraNa ane karmakaraNa, caDaviNaM asubheNaM karaNeNaM neraDyA karaNao asAyaM veyaNaM e cAra prakAranA azubha karaNo hovAthI nairayiko karaNa dvArA yaMti, no akaraNao se teNadveNaM. azAtAvedanAne anubhave che paNa karaNa vinA azAtAvedanAne anubhavatA nathI mATe te hetuthI ema kayuM che. 9. pra0--asurakumArA NaM kiM karaNao, akaraNao! 9. pra0-(he bhagavan ! ) zuM asurakumAro karaNathI ke akaraNathI zAtA-sukharUpa-vedanAne anubhave che ! 9. u0-goyamA ! karaNao, no akaraNao. 9. u0--he gautama ! karaNathI, akaraNathI nahi. 10, pra0--se keNadveNaM ! 10. pra0-(he bhagavan ! ) te zA hetuthI ? 10. u0-goyamA ! asura kumArANaM cauvihe karaNe panatte, 10. u0-he gautama ! asurakumArone cAra prakAranA karaNa taM jahA:-maNakaraNe, vayakaraNe, kAyakaraNe, kammakaraNe, iccepaNaM kayAM che, te jemake, manakaraNa, vacanakaraNa, kAyakaraNa ane subheNaM karaNeNaM asurakumArA NaM karaNa o sAyaM veyaNaM veyaMti, no karmakaraNa; e zubha karaNo hovAthI asurakumAro karaNa dvArA sukharUpa akaraNao; evaM jAva-thaNiyakumArANaM. vedanAne anubhave che paNa karaNa vinA anubhavatA nathI-e pramANe yAvat stanitakumAra sudhInA bhuvanapatimATe samajavu. 11. pra0-puDhavIkAiyANaM evAmeva pucchA ? 11. pra0-pRthivIkAyika jIvo mATe paNa e pramANe ja prazna karavo. 11. u0-Navara:-iceeNaM sabhA-'sabheNaM karaNeNaM puDhavi. 11. u0--vizeSa e ke-e zubhAzubha karaNa hovAthI kAiyA karaNao vemAyAe veyaNaM veyatino akaraNao. pRthivIkAyika jIvo karaNa dvArA vimAtrA vaDe-vividha prakAre arthAta kadAca sukharUpa ane kadAca duHkharUpa vedanAne anubhave che paNa karaNa vinA anubhavatA nathI. 1. mUlacchAyA:-nairayikANAM bhagavan ! kati vidhAni karaNAni prajJaptAni ? gautama! caturvidhAni prAptAni, tadyathAH-manaskaraNam , vacaskaraNam , kAyakaraNam , karmakaraNam / pandriyANAM sarveSAM caturvidhAni karaNAni prajJaptAni, ekendriyANAM dvividham :-kAyakaraNaM ca, karmakaraNaM ca. vikalendriyANAM trividham :-vacaskaraNam / kAyakaraNam , karmakaraNam . nairayikA bhagavan ! kiM karaNato'sAtAM vedanAM vedayanti, akaraNato'sAtA vedanAM vedayanti ? gaiAtama! nairapikAH karaNato'sAtA vedanAM vedayanti, nokaraNato'sAtA vedanAM vedayanti. tat kenA'rthena ! gautama ! nairayikANAM caturvidhAni karaNAni prajAtAni, tadyathA:-manaskaraNam , vayaskaraNam , kAyakaraNam , karmakaraNam ; ityetena caturvidhenA'zubhena karaNena nairayikA:- karaNato'sAtA vedanA vedayanti, no'karaNataH; tat tenArthena. asurakumArAH kiM karaNataH, akaraNataH? gautama ! karaNataH, no'karaNataH. tat kenA'rthena ? gautama! asurakumArANAM caturvidhAni karaNAni prajJaptAni, tadyathA:-manaskaraNam , vacaskaraNam , kAyakaraNam , karmakaraNam ; i-yetena zubhena karaNena asurakumArAH karaNataH sAtA vedanAM vedayanti, no'karaNataH; evaM yAvat-stanitakumArANAm . pRthivIkAyikAnAm evameva pRcchA ? navaram:-ityetena zubhA'zumena karaNena pRthivIkAyikAH karaNato vimAtrayA vedanAM vedayanti, no'karaNataH-anu. Jain Education international Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 - orAliksarIrAM sanne supA bemAvAra denA subheNaM sAyaM. saMgrahagAthA. aurAgacandra-jinAgamasaMgrahe- 3. anantaraM vedanA uktA sA ca karaNato bhavatIti karaNasUtram: -kammakaraNaM' ti karmaviSayaM karaNaM jIvavIryaH bandhana - saMkramAdinimittabhUtaM karmakaraNam, 'vemAyAe ' tti vividhamAtrayA kadAcit sAtAm, kadAcid asAtAm ityarthaH. 2. malA vedanA saMbaMdha vicAra kyoM, te vedanA karaNabhI cAya ke mATe have karaNa jo vicAra karavA mATe A sUtra kahe ['kamma karmakaraNa karaNaM' ti ] karmaviSayaka karaNa eTale karmanAM baMdhana, saMkramaNa vageremAM nimittabhUta jIvanuM je vIrya te. [ 'vemAyAe ' tti ] vividha mAtrAvaDedimAtrA vicitra prakAre arthAt koi vakhata sukhane ane koi vakhata duHkhane. " , vedanA ane nirjarAnI sahacaratA. 12. pra0 - jIvA NaM bhaMte ! kiM mahAvedaNA mahAnijjarA, mahAvedaNA apaniyarA aNavedaNA mahAnikharA, appacepaNA aNanicarA ! 12. u0 -- goyamA ! atthegatiyA jIvAM mahAveyaNA mahAnijjarA, atthetiyA jIvA mahAveyaNA appanijjarA, atthegatiyA jInA aSpavedaNA mahAnicarA, atyegatiyA jIvA apavaNA appanicarA, 12. 50 sekeNa 13. u0 - goyamA ! paDimA paDivanae aNagAre mahAveyaNe mahANijjare, chaTTi - rAttamAsu puDhavIsu neraiyA mahAvedaNA appa nijjarA, selesi paDivanae aNagAre appaveyaNe mahAnijjare, adavAiyA devA veraNA apaniyarA - sevaM maMte, sevaM bhaMte! ti -- mahAvedaNe yavatthe kadama - khaMjaNakae ya ahikaraNI, taNahatthe ya kalle karaNa- mahAvedagA jIvA. - seyaM maMte ! seyaM bhaMte! ci. zataka 6. uddezaka 1. - zrIdArika zarIravALA sarva jIvo zubhAzubha karaNadvArA vimAtrAe vedanAne anubhave che, devo zubha karaNadvArA sukharUpa vedanA anubhave che... sAmipIe 4. " mahAvedaNe' ityAdi. saMgrahagAthA gatArthA.. 12. pra0 - he bhagavan ! zuM jIvoM mahAvedanAvALA ane mahAnirnALA he mahAvedanAvAlA bhane aspanirjarAvALA che! alpavedanAvALA ane mahAnirjarAvALA che ? ke alpavedanAvALI ane aspanirjarAvaLA 12. u0 he gautama! keTalAka jIvo mahAvedanAvALA ane mahAnirjarAvALA che, keTalAka jIvo mahAvedanA vALA ane alpanirjarAyALA che, keTalAka jIvo alpavedanAvAlA bhane mahAnirjarAbALA che anekeTalA jIvo vedanA anekA 13. pra0 - (he bhagavan ! ) te zA hetuthI ? 13. u0- he gautama! jeNe pratimAne prApta karI che epo arthAt pratimAdhArI sAdhu mahAvedanAvALo ane mahAnirjaravALo che, chaTThI ane sAtamI pRthivImA rahenArA nairayiko moTI vedanAvALA ane alpanirjarAvALA che, zailezI prApta anagAra alpavedanAvALo ane moTI nijavaLa che ane anuttarIpapAtika devo alpavedanAvALA ane alpanirjarAvALA che. he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan / te e ! pramANe che. ---saMgrahagAthA kahe che - mahAvedanA, kardamathI ane khaMjanathI kareluM - raMgeluM vastra, adhikaraNI eraNa, tRNano pULo, loDhAno goLo, kAraNa ane mahAvedanAvALA jIvo. he bhagavan! te e pramANe che, he bhagavan te e pramAge ( ema kahI yAvat - vihare che. ) bhane pado ko sammato. bhagavatsudharmaM khAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre paSThazate prathama uddeza ke zrI abhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 8. [ mahAvedane ityAdi.] ahIM jAveInAmAno artha je. ' beDArUpaH samudre'khilajala parite kSAramAre bhave'smin dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIcI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti zAntyoH dadyAt zrIvIradevaH sakala zivasukhaM mArahA cAmukhyaH // 1. mahAvedanAH apanirbharA "jIvA mahAvedanA pani pratimApratipanna konagAro mahAvedano mahAnirjaraH, SaSThI - saptamISu pRthivISu nairayikA mahAvedanAH alanirjarAH, zailezI pratipadmaka:- anagAraH alpavedanaH mahAnirbhara aropapAtikA devA apanA alpanirjarAH tadevaM bhagavan, tadeva bhagavati mahAvedana dArizarIrAH sarve zubhAzubheva vimAyA devAH zumena sArAm 2. jInA bhagavan ki mahAvedanAH mAniza, apanedanAH- mahAnirjarA apanA aranirjarAH tama azvekakAH jIvAH mahAvedanAH] mahAnirjarAH asyaikakA jIvA avedanA mahAna asavekakA jIvA aAvedanA ani - kena paramavedanA jIvAH tadevaM bhagavan devaM bhagavan iti anu0 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 2. rAjagRha.-prazApanAno AhAra-udezaka.-vihAra. --royagihaM nagaraM. jAva-evaM vayAsI:-AhAruhesao z2o panavaNAe so 'savvo neyavo. --sevaM bhaMte / sevaM bhaMte ! tti. -rAjagRhanagara, yAvat-e pramANe bolyA-AhAra uddezaka, je 'prajJApanA' sUtramA kahyo che te badho ahiM jANavo. ' -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che, (ema kahI yAvat vicare che.) . bhagavaMta-ajjamuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte chasaye bIo uso sammatto. 1. mUlacchAyAH-rAjagRhaM nagara yAvat-evam avAdIt:-AhArodezako yaH prajJApanAyAM sa sA jJAtavyaH. tadevaM bhagavan ! tadevaM bhagavan / itiH-anu0 1. A ahIM sAkSI tarIke jaNAvelo AhAra-uddezaka, prajJApanA-sUtranA 28 mA AhAra-padamA prathama Avelo cha. emA jIva mAtranA AhArane lagatI ghaNI vividha hakIkata savistara ApelI che. te ahIM vizeSa upayogI hovAthI saMkSepamA A pramANe jaNAvIe chIe: AhArapadamA AvelA adhikArono viSayavAra anukrama" sacittA-''hAraTThI-kevaiti-kiM vA'vi-sabbatI ceva, A AhAra-padanA e prathama uddezakamAM kula agyAra adhikAro-viSayo katibhAga-sabve khalu-pariNAme ceva boddhavve. -viSe carcA karelI che ane te. agyAreno kramavAra paricaya A pramANe enidiyasarIrAdI-lomAhIro-taheva maNakkhI , che:etesiM tu padANaM vibhAvaNA hoMti kAtavvA." __1 lA adhikAramA 'pRthivI vagerenA jIvo, je padArthane khAya che te sacitta che, acitta cha ke banne jAtano che ?' e viSe vicAra ko che. 2 jA adhikAramA AhAranA abhilASI jIvono hevAla Apyo che. 3 jA adhikAramA 'kyA jIvane keTalA keTalA bakhate AhAranI jarUra paDe cha' e viSenI vigata ApelI che. 4 thA adhikAramA 'AhAra mATe kai kaha cIjane vAparavAmAM Ave che ?' e viSenI samajaNa ApelI che. 5 mA adhikAramA' AhAra karanAro prANI potAnA AkhA zarIra dvArA AhAra kare cha ke koI bIjI rIte !' ityAdi praznonA savistara khulAsA ApelA che.6 DA adhikAramA khAvA mATe lIdhelA pulono keTalAmo bhAga khavAya che ! e praznane lagatI carcA karelI che. 7 mA adhikAramA 'khAvA mATe moDhAmAM mUkelA bAM pudgalo khavAya che ke keTalAMka paDI paNa jAya che' e viSeno khulAso Apelo che. 8 mA adhikAramA 'khAdhelI cIjonA kevA kevA pariNAmo thAya che' e hakIkata jaNAvelI che. 9mA adhikAramA je jIvo ekeMdviyAdi jIvonAM zarIrone khAya che' tene lagatu vivecana che. 1.mA adhikAramA lomAhAra-romAhAra-ne lagatI samajaNa sUcavelI che. 11 mA adhikAramA.manadvArA tRpti pAmatA evA manobhakSI devone lagatI-khAsa samajavA jevI hakIkata jaNAvelI che." . Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 6.-udezana. 1. anantarodezake ye ete savedanA jIvA uktAsta AhArakA api bhavanti-iti-AhAroddezakaH, sa ca prajJApanAyAm iva dRzyaH, evaM cA'sau:-" neraiyA NaM bhaMte ! ki sacittAhArA, AcittAhArA, mIsAhArA ? goyamA! no sacittAhArA, accittAhArA, no mIsAhArA " ityAdi. bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre SaSThazate dvitIya uddezake zrIabhayadevasUriviracita vivaraNaM samAptam. nairayiko ane AhAraHpra0-"neraiyA NaM bhaMte / kiM sacittAhArA ? acittAhArA! he bhagavan / nairayiko zuM sacittano AhAra kare che, acittano AhAra mIsAhArA ! kare che ke e bane jAtano AhAra kare cha ! u0-goyamA ! no sacittAhArA, acittAhArA, no mIsAhArA. he gautama ! narayiko sacitto ke sacitta-acittano AhAra karatA nathI, kiMtu teo mAtra acittano AhAra kare che. pra0-neraiyA NaM bhaMte / AhAraTThI ? he bhagavan ! zuM nairayiko AhAranA arthI che ? u0--haMtA, AhAraTThI. (he gautama ! ) hA, teo AhAranA che. pra.-neraiyANa bhaMte / kevatikAlassa AhArahe samuppajjati ! he bhagavan | teone keTale vakhate AhArano abhilASa urarpanna , thAya che ? u.-goyamA ! neraiyANa duvihe AhAre paNNatte, taM-jahA-AbhoganiH he gItamA nairayikono AhAra be prakArako hoya che, te jema ke; eka bvattie ya, aNAbhoganivvattite ya. tattha NaM je se aNAbhoganivvattite- jANatA yato AhAra ane bIjo ajANatA dhato AhAra. te baimA je se Na aNusamayama virahite AhAmTe samuppaja te. tattha gaM je se AhAra-ajANatA dhAya che te hoteone niraMtara hoya che arthAt nairayiko bhAmoganivatite-se NaM asaMkhijasamAtie-aMtomuhuttite AhAnTe ajANatA to niraMtara khAdhA ja kare che ane je AhAra-jANatA thAya che samuppajati. teno abhilASa teone asaMkhya samayavALA aMtarmuhUrta pachI pedA thAya che arthAt ekavAra mAnapUrvaka-jANatA-AhAra karyA pachI bIjI.vAra teko abhilASa nairayikone, asaMkhya samayavADaM aMtarmuhUrta vItyA pachI paidA thAya che. pra0-neraiyA NaM bhaMte ! kimAhAra AhAreMti ! he bhagavan / nairayiko kevAM prakAranI pudalono AhAra kare cha ? u.-goyamA ! davato azaMtapadesiyAti, khettao asaMkheja padeso- he gautama ! narayiko je jAtanA pudgalono AhAra kare che, te pudalornu gADhAni, kAlato aNNayATThiyAMti, bhAvaMo vaNamaMtAti, "gaMdhamaMtAI, svarUpa A pramANe cha:-e pudUlo anaMta pradeza (paramANu ) vALA hoya rasamaMtAI, phAsamaMtAI-jAI bhAvato vaNNamaMtAI tAI x egavaNNAI pi, che, e pudralo evA lAyAM pahoLAM hoya che ke, eoe samAvAne mATe paMcavaNNAI pi-kAlavaNNAI pi, sukalAI pi-egaguNakAlAI piM; AkAzanA asaMkhya pradezo rokelA hoya che ane e pudalo eka samayathI dasaguNakAlAI pi, aNataguNakAlAI pi jAva-mukilAI. evaM gaMdhato'vi, mAMDI game teTalA vakhata mudhI sthAyI rahenArA hoya che-tathA varNavALI, rasato'vi. jAI phAsamaMtAI tAI no egaphAsAI, no duphAsAI, no gaMdhavALA, rasavALAM ane sparzavALA hoya che-jeo varNavALA cha teo tiphAsAI, cauphAsAI jAva aTThaphAsAI-kakkhaDAI pi, jAva-lukkhAI eka, be, traNa, cAra ke pAMce varNavALA hoya che-kALAM ane yAvatpi-egaguNakakkhaDAI pi, jAva-aNaMtaguNakakkhaDAI pi-evaM adra ghoLa hoya che..-kALAM paNa ekagaNAM kALAM, bamaNAM kALAM, gaNAM kALI 'vi phAsA bhANitavvA. tAI puTThAI AhAreti, no apuTThAI-jAva niyamA yAvat-dasagaNAM kALA ane chevaTa kALAmI kALA-anaMtagaNAM kALA chahisiM. osaNaM kAraNaM paDuca kAla-nIlAti, dubhigaMdhAti, tittarasa- hoya che yAvat-eja prakAre ane eTalAMja lIlAM, pILAM, lAla ane kaDuyAI, kavakhaDa-guruya-sIya-lukkhAI-tesiM porANe vaNNaguNe. ghoLAM paNa hoya che. e ja prakAre gaMdhe paNa ane rase paNa evAM ja hoya che gaMdhaguNe, rasaguNe, phAsaguNe vipariNAmaittA-parividaMsaittA aNNe apubve -e pudUlo eka ja sarzavALAM, beja havALAM ke RNa z2a sparzavALI vaNNamuNe, gaMdhaguNe, rasaguNe, phAsaguNe uppAittA AyasarIrakhe togADhe nathI hotA-paNa cAra, pAMca, cha, sAta ke ATha sparzavALA hoya chepoggale savvappaNayAe AhAra AhAreti. karkaza, komaLa, haLavAM, bhAre, ThaMDA, unAM, lUkhAM ane cIkaNAM hoya haievA paNa te ephaMgaNAM karkaza ane yAvat anaMtagaNAM karkaza hoya che ane eja rIte evA kamaLa digare paNa samajI levAnAM che. je pudalone seo (nairayiko) khAvAmAM vApare che te badhA, khAnAra nairayikane aDakelA ja hoya che arthAt tenA AtmapradezonI lagolaMga paDelA hoya che-je pure. evA na hoya ane dUra paDelo hoya tene, teo khAvAmA vAparatA nathI. e jAtanA pudgalone teo chae dizAmAMthI meLavI zake che. dhaNe bhAge to nairayiko, je pudgalone khAya che te vardhA raMge kALI ane nIlA, durgadhavALA, rase tIkhAM ane kaDavAM, sparza karkaza, bhAre, TADhA ane lUkhA hoya chenairayiko, teonA eTale te pudgalomA rahelA-jUnA varNaguNono, gaMdha. guNono, rasaguNono ane sparzaguNono vipariNAma kare che ane parividhvaMsa kare che tathA te junA guNone badale bojA apUrva varNaguNone, gaMdhaguNone, rasaguNone ane sparzaguNone pedA kare che ane tema karI teo-nairayikopotAnA AkhA zarIra dvArA potAnA AtmapradezanI lagolaga rahelA te puralono AhAra kare che. tesi porANe, titarasa- hoya kAsagaNoM kALA ana ekagaNAM kALAM, bama . Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6. - uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 263 C AgaLA uddezakamA vedanAvALA jIvo kA che, te jIvo AhAra karanAga paNa hoya mAMTe A bIjA AhAra - uddezakane AhAranA AhAra. vivecanamA jAya te prajJApanAnA AdAra udezakanI peThe jANavate Ahe bhagavan! zuM nairaviko sacittamA prApno bhAra AhArI che, acittanA AhArI che ke mizranA - e bannenA-AhArI che ? he gautama! nairayiko sacittanA AhArI nathI, mizraAhArI nathI, uddezaka. paNa avicamA AhArI " ityAdi. pramete AhAta ? sambao pariNAti sabbao UsasaMti, sabbao nIsa maMti; abhikakhaNaM AhAreMti, abhikkhaNaM pariNAmati, abhikkhaNaM UsasaMti, abhikkhaNaM nIsasaMti, Ahaca AhAreMti, Aica pariNAmeMti, Ahaca Uru saMti, Ahaca nIsa saMti ? u0- haMtA, goyamA ! NeraiyA savvato AhAraiti, evaM taM cetra jAva Ahaba nausarAMti, pra0 0 - neraiyA NaM bhaMte! je poggale AhAratAe giNhaMti, te NaM tesiM posA sevAsasi kahAi ri u0- goyamA ! asaMkhejatibhAgaM AhAraiti, anaMtabhAgaM assArpati. pra0 rAmaM ve po AhAratA te ginhati te kiM sa AhAreMti ! AhA govA se aparisa AhAta. pra0-- neraiyA NaM bhaMte ! je poggalA AhAratAe givhaMti, te NaM tersi pheraphAra pariNAmeta? * gopamA sotiditAjA phAsidi - amalA pariNAmI anukumArI mere devo bahA - evaM asurakumArA jAva vaimANiyA. pra0 - asurakumArA NaM bhaMve ! AhAraTThI ? u0- haMtA, AhAraDI, - evaM jahA neraiyANa tahA asurakumArANa vi bhANitavvaM jAva-tesiM he bhagavan! zuM nairayiko sarvataH potAnA AkhA zarIra dvArA AhAra kare che ! AkhA zarIra dvArA pariNamAve che, e ja rIte sarvataH zvAsa--- nizvAsa le che, vAraMvAra AhAra kare che, vAraMvAra pariNamAve che, vAraMvAra zvAsa nizvAna le che, Ahatya -- kadAca AhAra le cha, kadAca pariNamAve che anekadAca zvAsa nizvAsa le che ? he gautama! hA, nairayiko sarvataH AhAra le che-e pramANe te badhuM kaddevaM yAvat - Ahatya - kadAca - zvAsa nizvAsa le cha. he bhagavannairanikolone AdhAra se pachI ) te pudgalonA keTalA bhAgano teo AhAra kare che ane keTalA bhAgano mAtra aHkhAda le che ? he gautama! e pulonA aaMkhyeya bhAgano teo AhAra kare che ane enA anaMta bhAgano mAtra AsvAda le che. he bhagavan ! nairathiko je punalone AdArapaNe le che- zuM te baghAMnI AhAra kare che ke te badhAMno AhAra nathI karatA ? he gautama! teo te badhAM ya no AhAra karI jAya che - ekene bAkI rAkhatA nathI. he bhagavan drone AdhArapaNe ke che teo kyA kyA prakAre vAraMvAra pariNamAve che ? o - aniSTapaNe, akAMtapaNe ane amanojJapaNe vAraMvAra pariNamAve che.' - - e pramANe asurakumArothI mAMDI yAvat -- vaimAniko sudhI paNa jANI levu. de bhagavan! amarakumAro AhAranA avI che? hA, teo AhAranA arthI che. (icchApUrvaka pato) chano abhiya cha ochAma ochA pUrA eka diva(60 , . - ematema asurakumAro saMbaMdhe paNa sevAyAM ne vAraMvAra pariNAma pAne ke tebhono catastadace sAtirevasadasssa AhAra kApatola rakhane ekavAra AhAra rAmahiti siporApaDI) pachI yAda cha bhane bAremA badhAre eka hajAra ra upapa jAva phAsiMdiyAte jAva x icchiyattAte Xx pariNamaMti se jahA nerai yA evaM kumArAre-bhonidhi use divasapuhutassa Aha he samujjati vANamaMtarA jahA nAgakumArA. evaM jotisiyA va maANi divasa uDutakha udina AhAra saguNabada evaM sAniyA vi. navaraM Abhoganivvacie jadda0 divasapuhuttasya, u0 tetIsAe vAsasadasyANaM AhAraTThe samupajnati se jahA asukumArANaM jAva etorsa bhuko bhujo pariNamati -- 2 keToka kALa vIlyA pachI thAya che. vizeSe karIne teonA AhAramAM AvatAM pulo banai pIDA bhane poDI ho rakhe ane madhurAM hoya che ane sparze konaLa, haLavAM, cINAM ane uSNa hoya che-ve zlogA jutte AhAra yAvadaicchita pariNamA che. bAkI naiyionI peThe jANavuM. e pramANe yAvat stanitakumAro suzrI jAgavu. vizeSa e ke, leone a. bhoga nirvartita ahArano abhilApa, ekavAra jamyA pachI vadhAremAM vadhAre be divasathI nava divasa jeTalo kALa vIlyA pachI eTale e pachInA samaye upaje che. jema nAgakumAro viSe dhuM tema vAnavyaMtaro viSe paNa samaja ane e rIte jyotiSiko saMbaMdhe paNa jANavuM, vizeSa e ke, teone Abhoga nirvartita AhArano abhilASa, ochAmAM aMcha ane vadhAremA vadhAre be divasathI nava divasa jeTalo kALa vIlyA pachI thAya che. e ja pramANe vaimAni viSamavizeSa ke bhane bhoganirtita AdAro abhilASa, ekavAra jamyA pachI ochAmAM ocho bethI nava divasa pachI ane mAre bAre te dara varSa pachI (tegone khAdAnI vRddhi ) vAya aramAnI peThe jAdA bhAra vAraMvAra pariNAma pAne ke : Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6.-uddeza. 2. (A hakIkatane TuMkI karavA mATe have eka koTho ApavAmAM Ave che-je sAmenA prAkRta pAThano zabdazaH anuvAda cha ): svargaH Abhoganivartita AhAra Abhoganivatita A hArano vadhAremA vadhAre jo ochAmA Alo samayaH samayaH saudharma. becI nava divasa pacha. be hajAra varSa pachI. IzAna. bethI natra divasa karatAMbe hajAra varSa karatA vadhAre samaya pachI. vadhAre samaya pachI. sanatkumAra. | be hajAra varSa pachI. sAta hajAra varSa pachI. sohamme bhAbhoganivvattite ja. divasapuhuttassa, ukko. doNhaM pAsasahassANaM AhAgDhe sa0. IsANe ja. divasapu. sAtiregassa, u. sAtirega dohaM vAsasahassANaM. saNaMkumArANaM ja. doNhaM vAsasahassANaM, u. sattahaM vAsasahassANaM. mAhinde ja0 doNiM vAsasahassANaM sAtiregANaM, u. satta06 vAsasahassANaM sAtiregANaM. baMbhaloe ja. sattaNhaM vAsasahasapANaM, u. dasaNhaM vAsasaha.. laMtae ja. dasaNDaM vAsasaha, u0 caudasaNhaM vAsasaha0. mahAmukke ja. caudasaNhaM vAsasa0, u. sattarasaNDaM vAsasa0. sahassAre ja. sattarasaNhaM vAsasa0, u. aThArasa vAsasaha.. ANae ja. aTThArasaha vAsasa0, u0 egUNavIsAe vAsasahassANaM. pANae ja0 egUNavIsAe vAsasahassANaM, u0 vIsAe vAsasaha0. AraNe ja. vIsAe cAsasaha, uko. ekavIsAe cAsa paha.. acae ja. ekavIsAe vAsasaha, ukko. bAvIsAe vAsasaha .. hiTimahiTiThamagevijagANaM ja. bAvIsAe, u0 tevIsAe. (evaM samvattha sahassANi mANiyabvANi x) hidiThamamajjhimagANaM ja0 tevIsAe, u. cavIsAe. hehimauvarimANaM ja. caukasAe, u0paNavIsAe. majjhimahedimAgaMja. paNNavIsAe, u0 chaThavIsAe. majjhima-majjhimANaM ja. chadhvIsAe, u. sattAvIsAe. majjhima-uvarimArga ja. sattAvIsAe, u. aTThAvIsAe 'uparimahehimANa ja. ahAvIsAe, u. egUNatIsAe. urima-majjhimANaM ja. egUNatIsAe, u. tIsAe. urima-uparimANaM ja.tIsAe, u0 egatIsAe. vijaya-vejayatta-jayaMta-aparAjiyANaM ja. egatIsAe, u. tetIsAe. sadhvagasiddha devANaM ajahaNNamaNukoseNa tettIsAe vAsasahassANa bhAhATe samuppajati. mAheda. be hajAra varSa karatAM va sAta hajAra varSa karatA dhAre vakhata pachI. vadhAre vakhata pachI. brahmaloka. sAta hajAra varSa pachI. daza hajAra varSa pachI. lAMtaka. daza hajAra varSa pachI. | cAda hajAra varSa pachI. mahAzukra. cAda hajAra varSa pachI. sattara hajAra varSa pachI. sahasrAra. sattara hajAra varSa pachI. aDhAra hajAra varSa pachI. Anata. | aDhAra hajAra varSa pachI./ ogaNIza hajAra varSa pachI. prANata. ogaNIza hajAravarSa pachI. vIza hajAra varSa paMchI. AraNya. | vIza hajAra varSa pachI. ekavIza hajAra varSa pachI. acyuta. ekavaMza hajAra varSa pachI. vAvIza hajAra varSa pachI. taddana nIcenA aveyaka. bAvIza hajAra varSa pachI. vIza hajAra varSa pachI. nIcenA ane vacalA praiveyaka. vIza hajAra varSa pachI.. covIza hajAra varSa pachI. pachI. nIcenA ane uparanA covIza hajAra varSa / paracIza hajAra varSa praveyaka. pachI. vacalA ane nIcenA paccIza hajAra varSa chanvIza hajAra varSa praiveyaka. pachI. pachI. vacalA vacalA aveyaka. 1 chabbIza hajAra varSa sattAvIza hajAra varSa pachI. pachI. vacalA ane uparanA | sattAvIza hajAra varSa | avyAvIza hajAra varSa praiveyaka. pachI. pachI. Jain Education international Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 2. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. uparanA ane nIcenA / avyAvIza hajAra varSa ogaNatrIza hajAra varSe | veya ka. pachI. pachI. uparanA ane vacalA praveyaka. ogaNatrIza hajAra varSenI hajAra varSa pachI.. pachI. upara uparanA graiveyaka. trIza hajAra varSa pachI. ekatrIza hajAra varSa pachI pachI. vijaya, vaijayaMta, jayaMta ekatrIza hajAra varSa tetrIza hajAra varSa pachI. ane aparAjita. ___ sarvArthasiddha. | tetrIza hajAra varSa pachI tetrIza hajAra varSa pachI. (ekavAra jamyA pachI svargamA rahenArAone ochAmA oche je kho AhAranoM abhilASa thAya che ane vadhAremA vadhAre je vakhate (jeTalo bakhata vItyA pachI) AhArano abhilASa thAya che te upari-mirdiSTa koThA dvArA suspaSTa jaNAi zake tema che.) pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, kITa, pataMga, pazu vigere tathA manuSya ane AhAraH-orAliyasarIrA jAva maNUsA sacittAhArA vi, acittAhArA vi, mIsA- -audArika zarIrane dhAraNa karanArA prANio yAvat-manuSyo te badhA hArA vi. sacitta, acitta ane mizra AhAravALA paNa che. / pra.-puDhavIkAiyA NaM bhaMte ! AhAraTTho ? he bhagavan ! pRthvIkAyiko AhAranA arthI che ? u.-hatA, AhAraTTI. hA, teo AhAranA arthI che. pra0-puDhavIkAiyANa bhaMte ! kevatikAlassa AhAraTe samuppajati ? he bhagavan / pRthivIkAyikone keTalo keTalo vakhata gayA pachI AhArano abhilASa thAya che? u.-goyamA ! aNusamayaM avirahite AhAraThe samuppajjai. he gautama ! teone niraMtara ja AhArano abhilASa thayA-kare che. pra-puDhavikAiyA Ne bhaMte ! ki AhAra AhAraiti ? he bhagavan ! pRthivIkAyiko zu AhArane Ahare che ? . u.-evaM jahA neraiyANa jAva (he gautama ! ) jema nairayiko saMbaMdhe kahyu tema e pRthivIkAyiko viSe paNa samajI levAnuM che. pra0-tAI katidisi AhAreMti ? (he bhagavan ! ) teo te AhAranA aNuone kada kai dizAmAMthI laine Ahare che ? u0-goyamA ! nivAghAteNa chadi se, vAghAyaM paDaca siya tidisiM, siya he gautama ! jo kAi vyavadhAna jetuM na hoya to teo, cha e dizAmAthI caudisi, siya paMcadisi. navare-osanna kAraNaM na bhaNNati. vaNNao kAla- AhAranA aNuo meLave che ane jo koI vyavadhAna je, hoya to kadAca nIla-lohita-hAliha-sukillAti, gaMdhato summigaMdha-dubhigaMdhAti, rasato traNa dizAmAMthI, kadAca cAra dizAmAMdhI ane kadAca pAMca dizAmAthI tittarasa-kaDuyarasa-kasAyarasa- aMbila-mahurAI. phAsato phakkhaDaphAsa- AhAranAM aNuo meLave che. vizeSa e ke, ahIM 'ghaNu karIne' ema na kahe. - mauya-guruya-lahuya-sIta-uNha-Niddha-lukkhAI-tesiM porANe vaNNaguNe-se - teo je aNuone khAvA mATe meLave che te, vaNe kALo, nIlA, lAla, pILo jahA nerajhyANaM jAva-Ahaca nIsasaMti. ane dhoLA hoya che, gaMdhe sArAM ane narasA hoya che, rase tIkhA, kaDavAM, kaSAyalA, khATAM ane madhura hoya che, sparza khaDabacaDI, suvALAM, bhAre, haLavAM, ThaMDA, unA, cIkaNAM ane lUkhAM hoya che-teo, te aNuonA jUnA guNone pheravI nAkhe che-ityAdi badhI hakIkata nairayikonI peThe samajI levAnI che yAvat kadAca nizvAsa le che. pra.-paDhadhikAiyANa maMte ! je poggale AhArattAte giNhati, tesiM he bhagavan ! e pRthivIkAyiko, je aNuone AhArarUpe prahe cha temAMnA bhaMte! poggalANa seyAlaMsi katibhAgaM AhAraiti, katibhAgaM AsAeMti ? keTalA bhAgane teo khAya cha keTalA bhAgane teo cAkhe cha? u0-goyamA! asaMkhejahabhAga AhAreMti, arNatabhArga AsAeMti. he gautama ! temAMnA asaMkhyeya bhAgane teo khAya che ane anaMta bhAgane teo cAkhe che. pra--puDha vikAiyA NaM bhaMte ! je poggale AhArattAte givhaMti te ki he bhagavan ! teo je aNuone AhArarUpe le che to zuM te vadhAne teo sabve AhAraiti, no samve AhAreMti ? khAi jAya che ? ke badhAMne nathI khAi jatA! u0-jahA neraiyA taheva. (he gautama! ) jema nairayiko viSe kaSTa tema A pRthivIkAyiko viSe . paNa samajI levAnuM che. pra0-puDhavikAiyA bhaMte ! je poggale AhArattAte giNhaMti te Na he bhagavan ! e pRthivIkAyiko, AhArarUpe lIdhelA te aNuone kyA tesiM puggalA kIsattAe bhujo bhujo pariNati ? kyA rUpe vAraMvAra pariNamAve che! u0-goyamA ! phAsiMdiyavemAyattAte bhujo bhujjo pariNamaMti, evaM he gautama ! teo, te AharelA aNuone sparza-iMdriyanA aneka prakAranA bhAva-vaNapphakAiyA. AkAramA pariNamAve che. e pramANe yAvat-vanaspatikAyiko viSe paNa samajavAvaM che. | Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 zrIrAyacandra-jinAMgamasaMgrahe zataka 6.-uddezaka. 2. pra.-beiMdiyA NaM bhaMte ! AhAraTThI ? he bhagavan ! beiMdriyavALA jIvo AhAranA arthI che ? u0-haMtA, AhArahI. hA, teo AhAranA arthI che. pra.-beiMdiyANaM bhaMte ! kevatikAlassa AhAraThe samuppajati ? he bhagavan ! e beiMdriyavALA jIvone keTalo keTalo vakhata gayA pachI ___ AhArano abhilASa thAya che ? u.-jahA neraiyANa, navare-tattha Na je se Abhoganivvattite se NaM -e viSe to jema nairayikone kahyaM tema samajavAna che. vizeSa e ke, te asaMkhijasamaie aMtomuhuttie vemAyAe AhAraThe samuppajjati. se se be iMdriyavALAono je AhAra Abhoganivartita che teno abhilASa teone jahA puDhavikAiyANaM jAva-Ahaca-nIsasaMti. navaraM-niyamA chadisiM. asaMkhyasamayavALA aMtarmuha vividha rIte thayA kare che. bAkI badhu pRthivI kAyikonI peThe samajavAnuM che yAvat-teo (beiMdriyo) Ahatya nizvAsa le che. vizeSa e ke, A beiMDiyavALA jIvo, cha e dizAmAMthI aNuone meLavI zake che. pra0-beiMdiyA Na bhaMte! je poggale AhArattAte givhaMti, te NaM tesiM he bhagavan ! be iMdrayavALA jIvo je aNuone AhArarUpe le che teono puggalANaM siyAlasi katibhAgaM AhAreMti ? katibhAgaM AsAeMti ? keTalo bhAga teko khAya che ane keTalo bhAga teo cAkhe che ? u.-evaM jahA neraiyANa. -e saMbaMdhamA jema nairayiko viSe kahyaM tema beiMdriyo viSe paNa sama javAnuM che. pra0-beiMdiyANaM bhaMte ! je poggalA AhArattAe giNIti te kiM sabve / he bhagavan ! beiMdriya jIvo, je aNuone ahArarUpe meLave che to zaM AhAreMti, No sabve AhAreMti ? te badhAMne teo khAi jAya che, ke badhAMne nathI khAi jatA? . u.-goyamA! beiMdiyANa duvidhe AhAre paNate, taM jahAH- he gautama | beiMdriyajIvono AhAra be prakArako jaNAvelo che. te jema lomAhAre ya, pakkhevAhAre ya. je poggale lomAhArattAe giNhaM ti, te sabve ke romAhAra ane prakSepAhAra-(romavaDe levAto AhAra te romAdAra ane aparise se AhAreMti, je poggale pakkhevAhArattAe geNiM ti, tesiM asaMkheja- koLiye koLiye lebAto AhAra te prakSepAhAra ) je aNuone romAdhArarUpe nizA aArati. aNegAI caNaM bhAgasahassAI aphAsAijamANANaM teo meLave che te vadhAne teo khAi jAya che ane je aNao prakSepAhArarUpe aNAsAijamANANaM viddhaMsamAgati. xxx. meLavelA hoya che temAMno asaMkhyabhAna sabAya che ane ghaNA hajAro bhAne sparzAyA vinA ja ane AkhAdAyA vinA ja nAza pAmI jAya che. pra0-beiMdiyANaM bhaMte ! je poggalA AhArattAte pucchA ? he bhagavan ! AhArarUpe lIdhelA aNuone e be iMdriyo kyA kyA prakAre pariNamAve che? u0-goyamA ! jibhiMdiyattAe, phAsiMdiyavemAyattAe tesiM bhujo he gautama ! teo be-iMdriyo-khAdhelA aNuone jIbhapaNe ane aneka rIte bhano pariNamaMti. evaM jAva-cauridiyA. navara-NegAIca gaM bhAgasahassAI sparza driyapaNe vAraMvAra pariNamAve che. e pramANe yAvat-cAra iMdriyavALA maNAghAijamANAI, aNA pAijamANAI, aphAsAijamANAI viddhaMsamA- jIvo sudhI samajI levAnuM che. vizeSa e ke, teonA-cA diyavALAnAmachati.xxx khAvAmAM AvatAM aNubhenA ghaNA hajAra bhAgo tuMgha,yA vinA, cakhAyA vinA ane spIyA vinA ja nAza pAmI jAya che. pra.-teiMdiyANa maMte ! je poggalA pucchA ! he bhagavan / traNa driyavALA jIvo, je aNuone khAvAmA le che-teno pariNAma kevo thAya che ? joyamA / teNa poggalA ghANidiya-jibhidiya---phAsidiyave. he gautama ! teone e khAdhelA pudgalo ghrANadriyapaNe, jIbhapaNe ane mAyattAe tesiM bhujo bhujjo pariNamaMti. ___ aneka rIte sparza-iMdriyapaNe vAraMvAra pariName che. -cauridiyANa cakkhiMdiya-dhANidiya-jimbhidiya-phAsiMdiyavemAyattAe -cAra driyavALAne te khAdhelA aNuo AMkhapaNe, ghrANapaNe, jIbhapaNe tesi bhujjo bhujjo pariNamaMti. sesaM jahA teiMdiyoNaM. ane aneka prakAre sparza iMdriyapaNe vAraMvAra pariName che-e viSe bAkI badhuM traNa diyadALA jIvonI peThe samajabuM. -paMciMdiyatirikkhajoNiyA jahA teiMdiyA. navara-tatANaM je se -jema traNa driyavALA jIvo viSe kahuM che tema paMceMdriyatiryaMcayo. Abhoganivattite se NaM jahaNaNaM Ahuttassa, ukoseNaM dubhattassa niko viSe paNa samajI levAnuM che. vizeSa e ke, teono je Abhoganivartita AhAraTTe saMmuppaujati. AhAra hoya che, e. abhilASa teone ochAmA ochu aMtarmuhUrta vItyA pachI-thAya che ane badhAremAM vadhAre be divasa pachI thAya che arthAt eka vAra khAdhA pachI ochAmA ochu eka aMtarmuhUrta gayA pachI ane vadhAremA vadhAre be divasa vItyA pachI e paMceMdriya tiryacone khAvAnI vRtti thAya che. pra.-paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte! je poggalA AhAratAe. he bhagavan ! je aNuone e paMceMdriya tiryacoe khAdhAM hoya che teno zoM pucchA? pariNAma thAya cha ? u.-goyamA ! sotidiya0 x ( jAva) phAsidiyavemAyattAe bhujjo he gautama ! teone, te aNuo zrotrapaNe ane yAvat aneka rIte sparzabhujjo pariNamaMti. iMdriyapaNe ( arthAt pAMce iMdriyapaNe ) vAraMvAra pariName che. __ --maNUsA evaM ceva, navara-Abhoganivattite jaha* aMtomuhutassa, -manuSyo viSe paNa eja pramANe jANavU. vizeSa e ke, teone, uko0 ahamabhattassa AhAra he samuppajati. (manuSyone ) Abhoganivartita AhArano abhilASa ochAmA ochu eka aMtarmuhUrta gayA pachI ane vadhAremA badhAre praNa divasa pachI thAya che arthAt eka vAra jamyA pachI manuSyone ochAmA orcha eka aMtarmuhUrta pachI ane vadhAremA vadhAre traNa divasa pachI khAvAnI vRtti thAya che." . Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sataka 6.-- udezaka 2. 20 ra sarIrAI AhAraiti ? maMte ki esaI A. u0- goyamA pugvabhAvaNNavaNaM paDuca egidiyasarI rAI pi AhAreMti jAdiyAmi divasarAta * evaM jAva thaNiyakumArA. svAmipraNIta bhagavatIsUtra. ki vigere ane ekeMdriyAdina pra0 puDavikAiyAce pucchA ! u0- goyamA ! putrabhAvapaNNavaNaM paDuca evaM ceva, paDuNabhAtravaNNapaca niyama evaMvisarIrAta bediyA tumvApaca evaM caiva paDuppaNabhAvapaNNavaNaM pa0 niyamA beiMdiyANaM sarIrAti A. evaM jAva cauriMdiyAM tAva putrabhAvapaNNavaNaM paDucca evaM paduppaNNabhAva niyamA jAdA sarIrA AhAraiti sesaM jahA neraiyA, jAva vemANiyA. 0 u0- goyamA ! lomAhArA, no pakkhevAhArA. evaM egiMdiyA, savvadevA dijAba mA mAhArA DipA he bhagavandhako ekadivAlA jIvana zArI sAya yAdava jIyogAM zarIkhA ? deti pUrvabhAvApAnI chAe arthAt pUrvamavanI apekSAe orako ekadina zarIrIne patra khAya ke ane vA pAMca iMdriyavALA jIvonAM zarIrone paNa khAya che. vaLI, vartamAna bhAvanI apekSAnI apekSA to roo pAMcavA jIyogAM zarIro ja khAya che. e pramANe yAvat stanitakumAro sudhI samajI levAnuM che. . 267 cinIkAvika saMbaMdha pUrvanona karavAna e. konI pUrva dasAnI apekSA peThe samAna ke ane vartamAna yAnI apekSA to te eka jIyonaM zarIrone ja khAga ke e pramANe yAvat cAraiMdriyavALA jIvo sudhI samajavAnuM che arthAt ve, traNa bhane cAra iMdriyavALA jIvo, pUrvadazAnI apekSA naravikonI peThe samAnA ke bhane zartamAna dazAnI apekSAe be indriyavAya jIvo ne indriyavALA jIvonAM zarIrone khAya he, traNa iMdriyavALA jIvo, traNaiMdriyavALA jIvonAM zarIrone khAya che ane cAra maMtriyavALA jIvo, cAra maMdriyavALA jIvonAM zarIrone khAya che-je jIba jeTalI jIvonAM zarIrAne sAmachebAkI badhuM nairayikonI peThe samajavAnuM che ane te pramANe yAvat-vaimAniko sudhI romAhAra, prakSepAhAra, ojaAhAra bhane mana- AhAraHsomAdvArA sevAdvArA , he bhagavan! zuM nairayiko romAhAra karanArA che ke prakSepAhAra karanArA che? he gotama degI, romAhAra karanArA ke propAhAra karanArA nahI. e pramANe eka iMdriyavALA jIvo ane badhA devo viSe paNa samaja. beraMdriyavALA jIvothI mAMDI manuSya paryaMtanA prANio romAhAra karanArA che ane prakSepAhAra karanArA paNa che. pra0 - neraiyA NaM bhaMte / kiM oyAhArA, maNabhakkhI ! u0- goyamA ! oyAhArA, No maNabhakkhI. evaM savve orAliya sarIrA he gautama! teo ojaAhAra karanArA che-paNa manobhakSI nathI. e vi. devAsa jAnemAniyA oyAdArApi maNIpramANe badhA bhIhArika zarIradhArI prANika vidhe samajavAnuM vaimAnika je te maNabhakkhI devA, tesi NaM icchAmaNe rumuppajjati' icchAmo NaM maNabhakkhaNaM karie.' tae NaM tehiM devehiM evaM maNasIkate samANe khipyAmeva je poglA hA kaMtA jAva maNAmA te, taMsi bhakkhaNatA pariNamaMti se jahA nAma esIyA poggalA sIyaM pappa, sIyaM caiva avatittANaM viTThati, usiNA polAuna evameva rohiM 1 deveha maNIkara samAi sudhInA badhA devo paNa ojaAhAra karanArA che ane manobhakSI paNa che jeo mobhakSI devo che teaM ne 'ame manobhakSaNa karava ne icchae chIe' e prakAranuM iccha mana pedA thAya che ane e mana pedA thayuM ke turata ja je aNuo te devone iSTa kAMta yAvat-mana gamatAM hoya te badhAM teonA (te devenA) makSarUpe Aye che pariName ke jaima ke zIta zIta padArthAne adhika zIta thAya che vA uSNa pudrako uSNa padArthane pAmIne adhika uSNa thAya che eja pramANe te devo icchA manadvArA icchita aNuone meLavIne vizeSa prasanna thAya che ane e rIte manobhakSaNa karyA pachI turata ja te icchAmana cAlyuM jAya che arthAt devo tRpta yaha jAya che eTale pachI teone khAvAnI vRtti rahetI nathI. " ( prajJApanA- pR0 498511-sa0 ) he bhagavannairaviko ojaAhAra (je AhAra AsA zarIra dvArA zake te ojaAhAra ) karanArA che ke manobhakSI che ? / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 6.-uddezaka 2. A uparAMca e AhArapadamA eka bIjo uddezaka paNa che ane temAM paNa aneka hakIkato jaNAvelI che-te-(pR. 511-525-sa.) sudhImA che-vizeSa vistAranA bhayathI.tene ahIM. jaNAnyo nathI. have 'AhAra' nA adhikArane lagato eka koTho ApIe chIe, jethI AhAra saMbaMdhI upara jaNAvelI baMdhI bAbato taddana spaSTa thaha jAyaH-. jIvanA prakAra kyo AhAra kyAre ? eka iMdriyavALA jIvo aparyApta dazAmA oja AhAra.. paryApta dazAmAM roma AhAra. (aparyApta dazA eTale jyAM sudhI zarIranI pUrepUrI racanA na thai hoya tyAM sudhIno samaya.) ve iMdriyavALA jIvo aparyApta dazAmA oja AhAra. paryApta dazAmA romAhAra ane prakSepAhAra. zraNa iMdriyavALA jIvo cAra iMdriyavALA jIvo pAMca driyavALA-pazu, pakSI ane jalavaro manuSyo nairayiko aparyApta dazAmA bhojaAhAra, . paryApta dazAmA romAhAra, . devo aparyApta dazAmA oja AhAra. paryApta dazAmAM romAhAra ane manebhikSaNa, (manobhakSaNa eTale mana dvArA ja iSTa ane bhakSya aNuo meLavI bhakSaNa karavU.) beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre. bhave'smin dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravAro'nugatanaravaro vAhako dAnti zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAptamukhyaH // . Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 3. bahukarma.-varU.-pudgala.-prayoga.-visrasA.-pAdika.-karmasthiti.-strI.-saMyata.-samyagdRSTi.-saMzI.-bhavya-darzana.-paryApta. -bhASaka.-paritta.-zAna.-yoga.-upayoga. AhAraka.-sUkSma.-carama.-baMdha.-alpabahutva.-he bhagavan ! mahAkarmavALAne sarvataH pudgalo coTe ? sarvataH pudgalono caya thAya ? upacaya saya ? niraMtara pudgalo ,Te ? yAvat-niraMtara pudgono upatya thAya ? ane eno AtA dUrUpaNe, azubhapaNe ane aniSTapaNe vAraMvAra pariNabhe ? hA.-teno hetu.-ahata, dhauta ane tantrodgata ( tAjA ) vastranuM udAharaNa.-alpakarmavALane sarvataH pudgalo bhedAya ? yAvat-parividhvaMsa pAme ? ane eno AtmA surUpapaNe, zubhapaNe ane iSTapaNe vAraMvAra pariName ! hA.-teno hetu.-jachina, paGkita, malina ane rajava lA paNa pANIvI dhotrAtA vakhano dAkhalo.-vastra ane pudgalono upacaya.prayoga.-visrasA.-jIva ane kamono upacaya.-e upacaya prayogasA, paNa visrasAe nahi.-manaprayoga-vayanaprayoga-kAyaprayoga.- 4 paMceMdriyone etraNe prayoga.-pRthivI yAvat vanaspatine eka (kAya) prayoga.-vikaleMdriyone ke prayoga.-banAyoga ane kAyaprayoga.-zone traNe prayoga -vastrane lagato pudgalopaya sAdi-sAMta ? sAdi-anaMta ? anAdi-sAMta ? ke anAdi-anaM: ?-e to sAdi-sAMta. e ja prakAre jIvone lagatA pudgalopa vaya viSe pRcchA.-IyopathabaMdhakano karmapudgalopacaya sAdi-sAMta.-yanyano anAdi-sAMta.-abhanyano anAdi-anaMta -ko: karmapudgopacaya sAdi-anaMta nathI.-jhuM va sAdi-sAMta che, ?-sAdi-anaMta che ?-anAdi-sAMta che ?-anAdi-anaMta che ?-vastra to saadi-saaN| che.-7 pramAge jIva viSe pRcchA.-nairayikatiyaMca-manuSya ane devo sAdi-sAMna.-siddho sAdi-anaMta.-bhavyo anAdi-sAMta.-abhako anAdi-anaMta.-karmaprakRti ke lI-Aya-zAnAMvaraNIyadarzanAvaraNIya yAvana-aMtara ya.-e ATenI abAdhAkALasahita baMdhasthiti.-e ko strI bAMdhe ! puruSa bAMye ? ke napuMsaka bAMdhe ?.-e. vaNe bAMdhe.-je strI, puruSa ke napuMsaka na hoya te e ko vAMye ane na bAMdhe.-AyuSyakarmane strI-puruSa ke napuMsaka bAMdhe ?-vAMdhe ane na paNa bAMdhe.-saMyata-asaMyata-ane saMyatAsaMyatakartRka e karmabaMdhane lagatA prazno.-eja pramANe samyagdRSTi-mithyAdRSTi-samyagamithyAdRSTi-saMkSI- asaMzI-dosaMzInoasaMzI-bhavasiddhiraabhavasiddhika-nobhavasiddhikanoabhavasiddhika-cakSurdarzanI-acakSurdarzanI-avadhidarzanI-kevaladarzanI--paryApta-aparyApta-noparyAptanoaparyApta-bhASakaabhASaka-paritta-aparitta-noparattanobhaparitta-matikSAnI-zrutazAnI-avapizAnI-manaHparyAyazAnI-kevalajJAnI-matiazAnI--zrutaazAnI--avadhiajJAnI (vibhaMgI )-manoyogI-vacoyogI-kAyayogI-ayogI-'kAropayogI-nirAkAropayogI-AhAraka-anAhArava.-sUkSma-bAdara--nosUkSmanovAdara-- carama-acarama e badhAne uddezIne karmabaMdhane lagato vicAra.- strIvedaka-puruSavedaka-napuMsakavedaka ane-avedaka jIvonI alpabahutA-he bhagavan ! te e pramANe. bahukamma vatthe poggala payogasA vIsasA ya sAdIe, kammadviti-tthi-saMjaya-sammadiTThI ya santrI ya. bhavie daMsaNa-pajjatta-bhAsaa-paritte nANa-joge ya, uvaAgA-''hAraga-suhuma-carima-baMdhe ya appa-bahuM. bahukarma, vastramA pudgalo prayogathI ane svAbhAvika rIte, Adisahita, karmasthiti, strI, saMyata, samyagdRSTi, saMjJI, bhavya, darzana, paryApta, bhASaka, paritta, jJAna, yoga, upayoga, AhAraka, sUkSma, carama, baMdha ane alpabahutva; ATalA viSayo A uddezAmAM kahevAze. 1. anantaroddezake pudgalA AhAratazcintitAH, iha tu bandhAdita:-ityevaMsambandhasya tRtIyodezakasya AdI arthasaMgrahagAthAdvayam:bahukamma-' ityAdi. 'bahukamma ' ti mahAkarmaNaH sarvataH pudgalA badhyante ityAdi vAcyam . 'vatthe poggalA payogasA vIsasA ya' .1 mUlacchAyA:-bahukarma vastre pudgalAH prayogato vilasAtazca sAdikaH, karmasthiti-strI-saMyata-samyagdRSTizca saMhI ca. bhaviko darzana-paryApta-bhASakaparIto zAma-yogI ca, upayogA-hAraka-sUkSma-bandhacA-ilpa-bahulama:-anu. Jain Education international Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 6. uddezaka 3. 6 tti yathA vastre pudgalAH prayogato visrasAtazca cIyante, kim evaM jIvAnAmapi vAcyam ? ' sAdIe ' tti vastrasya sAdiH pudgalacayaH, evaM kiM jIvAnAmapi asI ityAdi praznaH, uttaraM ca vAcyam, kammaditi karmasthitiyAMcyA hariyatti kiM strI, puruSAdirvA dharmabadhnAti ! iti bAdhyam, saMvayati kiM saMyatAdiH sammadiTTi ' ti kiM samyagdRtyAdi evaM saMjJI bhavyaH darzanI, paryAptakaH, mASakaH, parItaH, jJAnI, yogI, upayogI, AhArakaH, sUkSmaH, caramaH; 'baMdhe ya' tti etAn Azritya bandho vAcyaH. 'appa' ti eSAmetra strIprabhRtInAM karmabandhakAnAM paraspareNa alpa - bahutA vAcyA iti , " bahu bahukarma. 1. AgaLanA uddezakamA AhArane apekSIne pudgalono vicAra karyo che ane ahIM to baMdhA dine apekSIne pudgalo citavAnAM che e pramANenA saMbaMdhavALA A trIjA uddezakamAM, zaruAtamAM be arthasaMgraha gAthA cheH [' bahukamma ' ityAdi. ] temAM [' bahukamma 'tti ] eTale moTA karmavAre pula dhAya, ityAdi kahe [varace polA prayogasA bIsamA yati ] jaina yasamAM prayogadvArA yA sAmAjika rIte sAdi. pudgalo ekaThAM thAya che, zuM evI rIte jIvone paNa thAya che ? e kahevuM, [' sAdIe ' tti ] jema vastramAM ekaTAM thatAM pudgalo sAdi-AdivALAM ba.masati che, e pramANe zuM jIvone paNa pudgalasaMgraha AdivA che ! ityAdi prazna ase uttara kaheva, [' kampaTii ' tti ] karmanI sthiti kahevI, strI, saMyata, samya [Sa] zrI puruSa pagere karmabaMdha kare ityAdi kahe ['saMjaya' ci] saMpata re [sammadiddi si] zaM dRSTi ko ganya sampati bagere e pramANe saMzI bhavya darzanI, paryApta, bhASaka, parisa, jJAnI, yogI, ( yogI eTale zarIrAdikRta yogI) ciMgere, upayogI, AhAraka, sUkSma, carama e badhAne AzrIne ['baMdhe ya' tti ] baMdha kahebo, [' appabahuM ' ti ] e badhA strI vagere karmabaMdhakonuM paraspara alpabahutva. alpabahutva kahevuM. , vanA udAharaNa sAdhe mahAkarma ane alpakarma. , 1. 50 se pUrNa mate mahAkammarasa, mahAkiriyarasa, 1. pra0 - he bhagavan ! te nakkI che ke, mahAkarmakALAne, mahArAvarasa, mahAdevaNAsa rAjyako poggalA pAMti savvao mahAkriyAvALAne mahAAzramavALAne ane mahAvedanAvALAne sarvadhI phailAo yoggalA upabhiti gayA samayaM sarva dizAodhI sarva prakAre kono baMdha thAya sarvadhI pulono pati rAvA samiti sayA samiyaM cayadhAya sarvadhI drono upacaya dhApa hamezA niraMtara poggalAM cijjaMti, ? ? poggalA uvacijjati; sayA samiyaM ca NaM tassa AyA dUrUvattAe, pudgalono baMdha dhAya, hamezA niraMtara pudgalono caya thAya ke duvaNNattAe, dugaMdhattA, dUrasattAe, duphAsattAe; aNidvattAe, hamezA niraMtara pudraTono upacaya thAya ? ane teno AtmA, hamezA ata-apiya asubha ama-amaNAmanAe, aNicchivatAe, a- niraMtara dUrUpapaNe, durvarNapaNe durgaMdhapaNe, dUrasapaNe, duHzapaNe, miziyAe, acAe-no udutAe, dukkhatA mo sutAe aniSTapaNe, akAMtapaNe, amanojJapaNe amanAmaraNe- manadhI saMmArI e-no pariNamati paNa na zakAya e sthitie, anIpsitapaNe- prApta karavAne anicchitapaNe, abhidhyitapaNe je sthitine prApta karavAno lobha paNa na thAya te sthitipaNe, jaghanyapaNe, anUrdhvapaNe, duHkhapaNe ane amukhapaNe vAraMvAra pariName che ! 1.. u0 - hA, gautama ! mahAkarmavALA mATe te ja pramANe che. 2. pra0 - (he bhagavan ! ) te zA hetuthI ? --- 2. u0 - he gautama! jema koi ahata- akSata-aparibhuktanahi vApare bhadhoThaM, cIna-potuM yAparIne paNa pora bhane zALa uparathI hamaNAM sArnu ja utarekhaM yakha hoya, te vastra jyAre kame kame parAzamAM Age sAre tene sarva bAjuethI pulo baMdhA se lAge che, sarva bAjuethI pudgalono vaya thAya che yAvat kAlAntare te vastra, masotA jetuM melaM ane durgaMdhI tarIke pariNa meM che, te hetuthI mahAkarmavALAne upara pramANe che. 1. u0- ha~sA, gogamA ! mahAkammassa taM pa 2. pra0 -- se keNadveNaM ? 2. 30 goyamA se jahA nAmae parathasta mahayassa vA dhoyasya taMtuyavasthA ANupummIe paribhujamANasA sajyao poglAyati sampao poggaThA civaMti, jAva pariNamaMti; - 1 sete dveNaM. 1. bhagavam mahAkarmaNaH mahADiyasya mAdhava mahAvedanasya saH pucyate sataH sAdhIyante sarvataH pulA upacIyante; sadA samitaM putralAH badhyante, sadA samitaM pulAcIyante, sadA samitaM pudgalA upacIyanteH sadA samitaM ca tasyA''tmA dUrUpatayA, durvarNatayA, durgandhatayA, dUrasatayA, dussparzatayA, aniSTatayA, akAntAM -'priyA - zubhAM - manojJA-mano'matayA, aMgIpsitatamA, abhibhipatatayA, adhastayA no UrdhvatayA, duHkhatayA no sukhatayA bhUyo bhUyaH pariNamanti ? inta, gautama ! mahAkarmaNastacaiva tat kenA'rthena ? gautama | tad yathA nAma vastrasya ahatasya mAtA paribhujyamAnasya sarvataH pukhAH yapyante sarvataH pariNamanti tat tenAna-anu vA 1 * - " Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. 3 3. pra0 se pUrNa mate ! appAsssapasA, appakammA, appa kiriyarasa, appavedaNassa sadhyao pongalA bhiyaMti saccao poggalA chijaMti, savvao poggalA viddhasaMti, savvao moggalA parivirddhasaMti; sayA samiyaM poggalA bhijjati, savyao pAMgalA chijjati, viddhassaMti, parividdhassaMti, sayA samiyaM ca NaM tassa AyA suruvattAe patthaM neyavvaM, jAva- suhattAe-no dukkhattAe bhujo bhujjo pariNamaMti ? 3. u0 - haMtA, goyamA ! jAva-pariNamaMti 4. pra0 se phe 4. u0 - goyamA ! se jahA nAmae vatthassa jalliyassa vA paMkiyassa vA mailliyassa vA, railliyassa vA ANupuvIe parikammijjamANassa suddheNaM vAriNA ghovvemANassa savvao pogAlA bhijjati, jAva- pariNamaMti, se teNaTTeNaM. bhagavatsvAmitaM bhagavatI sUtra 6 " ', * , ' 2- tatra bahukarmadvAre 'mahAkammassa ' ityAdi. mahAkarmaNaH sthityAdyapekSayA, mahAkriyasya alaghukAyikyAdikriyasya, mahAzravasya bRhanmadhyAtvAdikarmabandha hetukasya, mahAvedanasya mahApIDasya, sarvataH sarvAsu dikSu, sarvAn vA jIvapradezAn Azritya - badhyante AsaMkalanataH, cIyante bandhanataH, upacIyante niSekaracanataH; athavA badhyante bandhanataH, cIyante nidhattataH, upacIyante nikAcanataH; 'sayA samiyaM ' ti sadA sarvadA sadA ca vyavahArato'sAtaye'pi svAda ityata Aha- samitaM satatam ' tassa Aga 'ti yasya jIvasya pukhA madhyante tasyA''tmA bAkhAtmA zarIram ityarthaH ' aNittAe ti icchAyAH avipaparAyA anaMtatAe ci] amundaratA, apiyatAe tti apremahetutayA, ' asubhattAe ' tti amaGgatayA ityarthaH, 'amaNunattAe' tti 'na manasA - bhAvataH - sundaro'yam' iti amanojJastadbhAvastattA tayA, ' amaNAmacAe cina manasA'myate gampate saMsmaraNato'mano'bhyaH, "tti na manasA'myate gamyate saMsmaraNato'mano'myaH, tadbhAvastattA tayA prAptumavAJchitatvena, 'aNicchibatAe ti amabhIpsitatayA prAptumanamiyAchatalena abhisiyattAe ti mithyA chomaH sA saMjAtA yatra sa bhiSyitaH, na midhyito'bhidhyitaH, tadbhAvastattA tayA ahasAe tinyatayA * no 'tti na mukhyatayA. ut " ahayassa aparibhuktasya, dhoyassa va ti parimujyA'pi prakSAlitasya taMtuggayassa va si samnAt turI pemAderapanItamAtrasya vasaMta ityAdinA padatrayeNa iha vastrasya, pudgalAnAM ca yathottaraM saMbandhaprakarSauktaH, ' bhijjaMti ' tti prAktana saMbandhavizeSatyAgAt, 'vidvaMsati tti tato'dhaHpAtAt, 'parividdhassati' tti niHzeSatayA pAtAt. 'jalliyassa' tti jallitasya yAna lagana (analagata ) dharmopetamaLayuktasya, * paMkiyassa ci AImopetasya mahahiyassati kaThinamalasya rahaliyasa rajokasva, parikampivyamANassa ci kriyamANazocanArthopakramasya. , 9 , tti 8 8 , ' ' " " 8 8 6 271 1 3. pra0-he bhagavan ! te nakkI che ke, alpabhAzravALAne, azyakarmapALAne akALAne ane alpavedanAvALAne sabaMdhI pudgalA bhedAya che ! sarvazrI pudgalA chedAya che ! sarvathI pudgalA vidhvaMsa pAme che? sarvathI pudgalA samastapaNe nAza pAme che ? hamezA niraMtara puchalo bhedAya che? sarvathI pulo chedAya che ? vidhvaMsa pAme che ? samastapaNe nAza pAne che ! ane teno AtmA hamezA niraMtara surUpapaNe pUrvamA sUtra ne aprazasta kahuM hatuM te ahIM prazasta jAga yAvat sukhapaNe, duHkhapaNe nahi - vAraMvAra pariName che ? 6 3. u0 -- hA gautama, ! yAvat - pariName che. 4. pra0 - ( he bhagavan ! ) te zA hetuthI ? 4. u0- he gautama! jema koi jallita jalavAluM melaM, paMkasahita melasahita ane rajasahita vastra hoya, ane te va - krame kame zuddha dhatuM hoya, zuddha pANIthI dhotrAtuM hoya to tene lAgelA pulo sarvathI bhedAya yAvat pariNAma pAme, te hetuthI apakipAyAlA mAThe pUrva pramANe kadhuM che. - d 2. te mATukAra [mahAkammarasa ityAdi ] sthiti vagerenI apekSAe moTA karmavALAne arthAt moTI sthiti, rasa ane , 1 pradezavAla dharmavALAne jenI kAyikI vagere kriyAo nAnI nayI tene moTI kALAne mAne eTale karmabaMdhanA moTA hetuva mahAki mahAbhA midhyAdiyAne moThI paDAvALAne sarva dizAcI athavA sarva jIvapradezoMne AdhI (karma azubha) saMkalanadhI baMdhAyache baMdhanathI cava maha thAya che ane niSeka- dalikakSepa karavAthI upacaya thAya che athavA, baMdhanathI baMdhAya che, nidhatta karavAthI caya thAya che ane nikAcana karavAthI upacaya niSeka. bhAva hai, [sayA samiti ] sa eTale hamezA niraMtaratA na hoya kAM paNa koraka dhAra vyavahAra lokarUdi bhI sadA kaheMcAva ke mAMDe sarA kahe che ke, [' samitaM ' ]- saMtata niraMtara, [' tassa Aya ' tti ] je jIvane pudgalo baMdhAya che te jIvano bAhyAtmA zarIra [' aNiTrattAe ' AtmA. tti ] aniSTapaNe eTale icchAMnA aviSayapaNe, [' akaMtattAe 'tti ] asuMdarapaNe, [' apiyattAe ' tti ] apriyapaNe, [' asubhattAe ' tti ] aniSTAdipage. azubhapaNe amaMgalyapaNe [amaputratAe si] amanojJapaNe arthAt ke, manane eTale bhAvI A suMdara ke emana lAge te amanoza ane 6 , 6 , , 1. mUlacchAyAH - tad nUnaM bhagavan ! alpAzravasya, alpakarmaNaH, allakiyasya, alpavedanasya sarvataH pudgalA bhiyante, sarvataH pudgalAzchidyante, sante sarvataH paridAbhayante sarvayanvayante pariviyanteH sadA samita catasyA''tmA surUpatayA, prazastaM jJAtavyam, yAvat - suvratayA no duHkhatayA bhUyo bhUyaH pariNamanti ? hanta, gautama ! yAvat-pariNamanti tat kenA'rthena ? gautama ! tad yathA ? nAma vastrasya jallitasya vA, paGkitasya vA, malinasya vA rajasvato vA, AnupUyI parikarmyamANasya zuddhena vAriNA dhAnyamAnasa sarvataH puramanti tat tenAnaH anu* - / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka hai.-uddezaka 3. amanAma. tepaNuM eTale amanojatA, te paNe, [ ' amaNAmattAe ' ti ] manadvArA saMbhAratAM paNa je na ruce te amano'mya kahevAya, tepaNuM te amano'myatA ane tepaNe arthAt manathI asaMsmaraNIyapaNe-pAmavAne avAMchitapaNe, [' aNicchiyattAe 'tti ] anIpsitapaNe-pAmavAnI abhivAMchAthI rahitapaNe, abhidhyita. [' abhijjhiyattAe ' tti ] bhidhyA eTale lobha, jyA lobha hoya te bhiyita kahevAya ane tethI ulaTuM te abhiyita, tepaNe eTale je prApta karavAne lobha paNa na thAya tepaNe, [ ' ahattAe ' ti] jaghanyapaNe, [ 'no uDDattAe ' tti ] amukhyapaNe. [ ' ahayassa ' ti] nahi bhogavelu-nahi tabosa, vAparelu-adhotuM, [ 'dhoyassa va ' ti] bhogavIne-vAparIne paNa dhoelaM, [' taMtuggayassa 'tti ] taMtra-turI, vemA vagere rUpa sAMcA-thI tAju ja dUra karelu-utArekheM: [ ' bajhaMti ' ityAdi ] traNa padavaDe ahiM vastranA ane pudgalonA uttarottara saMbaMdhanI adhikatA kahIM che. [ bhijati 'tti ] vidhvaMsAdi. prathamanA ekaprakAranA saMbaMdhane tyajavAthI, [' viddhasaMti ' tti ] tethI-AtmAthI-nIce paDayAthI, ['parividdhassaMti ' ti] samastapaNe-badhAM ya ahita. pudgalonA-paDavAthI, [ ' jalliyarasa 'tti javu ane lAgavu evA prakAranA malayukta, [ ' paMkiyassa ' ti ] bhInA melathI yukta, [ ' mailliassa' parikAryamANa. tti ] kaThaNa mela sahita, [ 'railliyassa ' tti ] raja sahita ane [' parikammijamANassa ' tti ] jene sApha karavAno AraMbha zaru che tevU vastra jema cokkhu thaI jAya che tema alpakriyAdiyukta AtmA paNa cokkho thaI jAya che. vastra ane jIva tathA pudgalopacaya ane karma. rUpa sAMcA-thI tAz2uja mAralaM, ' taMtumgayasa ' ti ] taMtratA pudgalonA uttarottara saMbaMdhanI vizvaMsAdi. prathamanA ___ ahita. padalomA : 'bajjhati ' ityAdi ] traNa padavaDe dhana tyajavAthI, [' viddhasaMti 5.pra0--vatthassaNaM bhaMte ! poggalovacaye kiM payogasA 5. pra0-he bhagavan ! vastrane je pudgalono upacaya thAya ke vIsasA? te zuM prayogathI-puruSa prayatnathI-thAya che ke svAbhAvika rIte thAya che! 5. u0-goyamA ! paogasA vi, vIsasA vi. 5. u0-he gautama ! prayogathI thAya che ane svAbhAvika rIte paNa thAya che. 6. pra0-jahA NaM bhaMte ! vatthassa NaM poggalovacae payogasA 6. pra0--he bhagavan ! jema vastrane prayogathI ane svAbhAvika 1. ahIM mULamAM maNAma ( amaNAmattAe ) zabdano prayoga thaelo cha. " manasA abhyate gamyate " (mano'mpaH ) (TIkAkAra ) arthAt manane game te mano'mya eTale suMdara ane je tevu nahi te amano'mya arthAt asuMdara. A 'maNAma' i.bdanI jeTalI samAnatA 'mano'mya' zabda sAthe che te karatA vizeSa samAnatA ' manApa' zabda sAdhe hoi zake che. 'manApa' zabdano prayoga pAlIgraMthomA 'suMdara' arthamAM ja thaelo che: " amhAkaM pi sahadhammikA piyA manApA"-ma.pR047 sU0 11 (rA.) " abhikaMtavaNNA-abhirUpacchavi, manApavaNNA"-ma0 pR0 248 buddha0 (rA.) 2. ahIM mULamAM abhijjhiyattAe' evo pATha che ane teno artha karato TIkAkAra zrI jaNAve che ke, "bhidhyA lobhaH, sA saMjAtA yatra sa bhidhyitaH-na bhidhyitaH-abhidhyitaH-tadbhAvastattA-tayA" arthAt " mahAzravavALAne je pudgalo coTe che.teno pariNAma abhidhyapaNe-je pudalone levA koine lobha paNa na thAya evA kharAbarUpe-thAya che" tAtparya e che ke, mahAzravALAne je karma-daloTe che te evA aniSTa hoya che ke, jene meLavavAno koi lobha paNa na rAve. jema ahIM mULamA 'abhijjhiyattAe' prayoga vaparAyo che tema zrIvuddhanA satrapiTakanA 'majjhima-nikAya ' nAmanA graMthamAM paNa ' abhijjhA' zabda vaparAelo che. tyAM tena lagato pATha ane teno zrIbudghoSa AcAryajIe karelo artha A pramANe che:-(mULapATha-) "katame ca bhikkhve| cittassa upakilesA? "he bhikSuo! cittanA upakleza keTalA cha ! abhijjhA, visamalobho cittassa upakileso, vyApAdo, kodho, upanAho abhidhyA, viSamalobha-e cittano upakleza che-e ja rIte vyApAda-hiMsA, makkhe, pAso, issA, macchariyaM, mAyA, sATheyyaM, thaMbho, sAraMbho, mAno, krodha, upanAha, prakSa, paLAza, IyA, mAtsarya, mAyA, zaThatA, staMbha, saMrabha, atimAno, mado pamAdo-cittassa upakkileso. mAna, atimAna, mada ane pramAda-e badhA cittanA upakleza che"-ma. pR0 26, suta-7 (rA0) zrIbuddhaghoSajIno artha :"abhijjhA--visamalobho"-" sakabhaMDe chandarAgo abhiumA, parabhaMDe "potAnA bhAMDa (pAtra vigere upakaraNa ) mA chaMdarAga te abhidhyA ane visamalobho. athavA yuttapattahAne chandarAgo abhijjhA, ayutApattahAne bIjAnA bhAMDamAM chaMdarAga te viSamalobha. athavA yukta pAtra sthAnamA chaMdaraga visamalobho." te abhidhyA ane ayukta apAtra-sthAnamA chaMdarAga te viSamalobha" -ma0 pR0 238 (rA.) bhahIM paNa A zrIbuddhaghoSajIno artha ghaNI suMdara rIte ghaTI zake tema che. 3. ahIM mUlamA 'jalla' (jalliyassa) zabdano prayoga bhaelo cha teno artha mela thAya che. evI ja zabda-prayoga majjhima-nikAyamA paNa A pramANe maLI Ave che: " nA'I bhikkhave ! saMghAThikassa saMghATidhAraNamattena sAmayaM vadAmi. "he bhikSuo! saMghATika kAi mAtra saMghATI dhAraNa karavAthI ja (eva) acelakassa acelakamarona, rajojallikassa rajojalikamattena" ityAdi. zramaNa thaha zakato nathI. acelaka mAtra acelaka rahebAthI ane rajojachika ( melo) mAtra melane lIdhe paNa kAMda zramaNa yaha zako nathI-ema huM kaI. chu" ityAdi-ma0 pR0 190 (rA.) 1. mUlacchAyA:-batrasya bhagavan ! pudgalopacayaH kiM prayogeNa, vinasayA ? gAtama ! prayogeNA'pi, vilasayA'pi. yathA bhagavan / vanasa pudgalopacayaH prayogeNaH-anu. . Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ frym zataka 6.-uddezaka I. bhagavatsudharmasmAmipraNIta bhagavatIsUtra. vi', pIsasA vi-tahA NaM jIvANaM kammovacae ki payogasA, rIte pudgalono upacaya thAya che tema jIvone je karmabhugalono upacaya cIsasA ? thAya che te zu prayogathI ane svAbhAvika rIte, e bane kAraNathI thAya che! 6. 30--goyamA ! payogasA, no vIsasA. 6.u.--he gautama ! jIvone je karmano upacaya thAya che te prayogathI thAya che paNa svAbhAvika rIte thato nathI, 7. pra0--se keNaTeNaM ? ____7. pra0--(he bhagavan ) te zA hetuthIM ! 7. u0-goyamA ! jIvANaM tivihe payoge pannatte, taM 7. u.-- he gautama ! jIvone traNa prakAranA prayogo kathA jahA:-maNappayoge, yaippayoge, kAyappayoge; iceeNaM tiviheNaM che, te jemake, manaprayoga, vacanaprayoga, ane kAyaprayoga, e traNa payogeNaM jIvANaM kammovacaye payogasA, no vAsasA; evaM sabyasi prakAramA prayogavaDe jIvone karmanne upacaya thAya che, mATe jIvone paMcidiyANaM tibihe payoge bhANiyavvepuDhavIkAiyANaM egavihe gaM karmano upacA prayogathI thAya che paNa svabhAvika rIte thato nathI; paogeNaM, evaM jAva-vaNassaikAiyANaM. vigadiyANaM duvihe e pramANe badhA paMceMdiyone traNa prakArano prayoga kahevo, pRthivIkApayoge pannate, taM jahA:-vaipayoge, kAyapayoge ya; icaeNaM dI- pikone eka prakArano prayoga kahevo, e pramANe yAvata-vanaspatikAheNaM payogeNaM va.mmovacae payogasA, no vIsasA, se teNadveNaM yiko sudhI jANavU, vikaleMdriya jIvone be.prakArano prayoga kayo ke. jAva-no vIsasA. evaM jassa jo paogo, jAva-vemANiyANaM. te jemake, bacanaprayoga ane kAyaprayoga, e ve prakAranA prayogavaDe teone karmano upacaya thAya che mATe teone prayogathI karmopacaya thAya che paNa svAbhAvika rIte karmopacaya thato nathI, te hetuthI ema kaDaM ke, yAvat svAbhAvika rIte karmopacapa thato nathI, e pramANe je jIvane je prayoga hoya te kahevo ane te pramANe yAvat-vaimA.neka sudhI kahevU. 8..pra0-vatthassa NaM bhaMte ! poggalovacaye ki sAIe 8. pra0-he bhagavan ! vastrane je pudgalono upacayaM thayo che, sapajjavasie, sAdIe apajjavasie, aNAie sapaja vasie, aNA- te zuM sAdi sAMta che ? sAdi anaMta cha ? anAdi sAMta cha ke -ie apajjavasie? anAdi anaMta cha ? . . . 8. u0-goyamA ! vatthassa gaM poggalovacae sAie 8. u0-he gautama ! vastrane je pudgalono upacaya thayo che, sapajjavasie, no sAie apajjavasie, no aNAie sapajjavasie, te sAdi sAMta che paNa sAdi aparyavasita-anaMta-nathI, tema ja no aNAie apajavasie. anAdi sAMta nathI ane anAdi anaMta nathI. 9. pra0--jahANaM bhaMte ! vatthassa -poggalovacae sAie 9. pra0-he bhagavan ! jema vastrano pudgalopacaya sAdi saMta rupajjavasie, no sAie apajjavasie, no aNAie sAjavAsie, che paNa sa.di anaMta, anAdi.sAMta ke anAdi anaMta nathI te no aNAie apajjavasie; tahA NaM jIvANaM kammovacae pucchA ? jIvonA karmopacaya mATe paNa pRcchA-prazna-karavI arthAta jIvono karmopacaya paNa zuM sAdi sAMta che ? sAdi anaMta che, annadi sAMta che ke anAdi anaMta che ! 9.30-goyamA ! atthegaiyANaM jIvANaM kammovacae - 9. u0-he gautama ! keTalAka jIvono karmopacaya sAdi sAie sapajjavasie, atthegatiyANaM aNAie sapajjavasie, atthe- saMta che, keTalAka jIvono - karmopacaya anAdi sAMta che ane gaiyANaM aNAie apajjavasie, no ceva NaM jIvANaM kammovacae keTalAka jIvono kopacaya anAdi anaMta che. paNa jIvono karmosAie apajjavasie. pacaya sAdi aparyavasita-anaMta--nathI. 1. mUlaccha.yAH-api vilasayA'pi, tathA jIvAnAM kamopacayaH kiM prayogega, vikhasayA ! gautama! prayogega, na vighnasayA. tat kenA'rthana ! gautama ! jIvAnAM trividhaH prayogaH prajJaptaH, tadyathA:-manaHprayogaH, vacaHprayoH, kAyaprayogaH; ityanena trividheta prayogega jIvAnAM kApacayaH prayogega, na visrasayA; evaM sarveSAM paJcendriyANAM trividhaH prayolo bhaNitavyaH. pRthivIkAyikAnAm . ekavidhena prayogega, evaM yAvat-vanaspatikAyikAnAm. vikale. ndriyANAM dvividhaH prayogaH prajJaptaH, tadyathAH-vacaHprayogaH, kAya prayogazca; ityanena dvividhana prayogeNa, kApacayaH prayogeNa, na vistrasayA, tat tenA'rthena yAvat-go visrasayA, evaM yasya yaH prayogaH, yAvat-vaimAnikAnAm. vanasya bhagavan ! pugopacayaH kiM sAdikaH saparyavasitaH, sAdiko'paryavasitaH, anAdikaH saparyavasitaH, anAdiko'paryavasitaH ? gautama ! vastrasya pudgale pacayaH sAdikaH saparyavasitaH, no sAdiko'ryavasiMtaH, no anAdikaH saparyavasitaH, no'naHdiko'paryavasitaH, yathA bhagavan ! vastrasya pudgalopacayaH sAdikaH saparyavasitaH, go sAdiko'paryavasitaH, no'nAdikaH rAparyavasitaH, no'nAdiko'paryavasitaH; tathA jIvAnAM kaupacaye pRcchA ? gaitama ! arasyekeSAM jIvAnAM karmopacayaH sAdikaH saparyavasitaH, attyeSAm anAdikaH saparyavasitaH, astyekeSAm anAdikaH aparyavasitaH, no caiva jIvAnAM karmopacayaH sAdiko'payavasita:--anu0 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ airyApathika karma. 708 A 10. pra0 - se keNadveNaM ! 10. u0 - goyamA ! iriyAva hiyabaMdhayassa kammocacae sAie sajjanasie, bhavasiddhiyassa phammovacara anAie sapanayasie, anavasidiyasa kammopacAra agAie apabhavasi se teNDeNaM goyamA ! 2. " zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe ikhAdidvAre payogasA basA yati chAndasAcAt prayogeNa puruSavyApAreNa vizvasatayA svabhAvena iti. : jIvANaM kammovacae paogasA, jo bIsasa' ti prayogeNa eva, anyathA'yogasyA'pi bandhaprasaGgaH sAdidvAre:-' iriyAvahiyabaMdhayassa ityAdi, IyayogamanamArgamam paviyoga karma isI tandhakasya udhAnamoha Igohatya sapogikevalina ityarthaH airyApathikakarmaNo hi avasya bandhanAt sAditvam ayogyavasthAyAm, traiNipratipAle vA'bandhanAta saparyavasitam C 6 " , 3. yaMtra ityAdidvArama jagAve ke ke, [payogesA vIsasA yaji] prayoga eTale puruSano vyApAra, te bar3e ane visasA eTale prayoga-vinasa jIno karmopacaya svabhAva, te vaDe - [ ' jIvANaM kammovacae paogasA, No vIsasa ' tti ] jIvone karmApacaya prayogadhI ja thAya cheM, anyathA jo ema naM mAnIe doSavitAnA to je yoga vinAnA he prayoga rahita -saMjone para karmano upacaya patra jonamA kama prayogaMdhI vAya esa che. sAdidvAramAM [iriyAdiyacaityAdi , 6 6 sAMtapaNAnI vizeSa samajaNa eTale gamanamArga te dvArA thayelaM te aika arthAt je kevala zarIrAdiyoga ja hetu che evaM karma, teno bAMdhanAra airyApathikabaMdhaka kahebAya. upazautamoha, kSINamoha ane sayogikevaline airyApathika karma saMbhavI zake che. chor3a pAra pUrve evaM karma mana hovAne lIce te navoja maMca thAya che ane tethI jatanuM sAdipazuM ke ane ayogiavasthAmA amA vinA ANidhI pratipAta thAya tyAre te karmano maMca na bhato hovAthI tenuM sAMtapaNuM che. [ tAtparya e ke IryA-patha IryA eTale gati karavI ane patha eTale saH dipaNA bhane mArga atryAera gamanamArga mAtra vA cAlavAvIja baMdhAyA paMca mojo koI kapAya to hetu na ho-tenuM nAma pathika karmakA jainazAkhanI zailIthI jAgI zakAya ke karmabaMdhana mukhya hetu che eka to krovAdikamAva ane bI zArIrika ane vAcika vigere pravRtti ke jIvonA kamAyo tadana upazamyA nathIM yA kSINa ghayA nathI teo ne jematecI teono baMdha kApAyika ke kaSAyajanya kahevAya. kaSAyavALA jIvonA kapAyo kAMi niraMtara prakaTarUpa nathI hotA to paNa e kaSAyo taddana upazAnta vA kSINa na hovAthI teonI badhI pravRttio lakhavaM, bolavu vAMcavaM vigere kriyAo ke, jemAM prakaTarIte kAraNarUpa koI kaSAya jaNAto na hoya to paNa kApAyika jaM kahevAya ane je jIvonA kaSAyo taddana upazamI gaMyA che vA kSINa thaI gayA che te jIvonI ceSTAcAla paMgere kiyA kAmAvika na baddevAya, kiMtu zarIrajanya ke vANIjanya ja kaddevAya ahIM ne airvApacika kiyA jagAcI te evA upazAnta saha guNasthAnake vartanArA vA kSINamo guNasthAnake vartanArA jIvoneja saMbhavI ke che kAraNa ke teyA ja jIvoM mAtra taddana kapAyarahitapaNe e jAno erale kevala zarIralaya ke vANIjanya karmabaMdha karI zake che. ahIM jama jA ke, karmabaMdha sAdi ane pati paNa hoya, te AyA kevaLa zarIrajanya ke vANIjanya dhatA bandhane AdhIne samajavAnuM che. jo ke jIva ane karmanA saMbaMdhI sAditA ghaTI zakatI nathI to paNa uparyukta prakArano eTale jemAM kaSAyanI hetutAno jarA gaMdha paNa nathI evo-kevaLa zarIrajanya ke vANIjanya karmabaMdha to eka ja vAra- amuka sthitie thato hovAthI e, jarUra sAdi-AdivaH ko kahevAya ane jyAre evo paNa karmabaMdha baMdha paDe eTale AtmAnI akriyadazAnI apekSAe evA baMdhana aMta Avato hovAthI e, saparyavasita eTale aMtavALo paNa kahevAya. ] 1 vastra ane jIvano sAdi-sAMtatAno vicAra.. 11. 0 kiM sAie sapaJcavalie, umaMgo ! 11. u0- govamA ! basthe sAie sapannAsae abasesA tini vi paDiseheyaMvvA. 12. pra0 - jahA NaM bhaMte / vatthe sAie sapajjavasie, no sAie apabasie, jo aNAie sapanavAsie, No agAie - 10. pra0 - (he bhagavan ! ) te zA hetuthI ? 10. u0 - he gautama! aiyapathanA baMdhakano karmopacaMya sAdi sAMta che, mAsiddhika jIvano kama pacapa anAdi sAMtA, amapasi dvikano karmopacaya anAdi anaMta che, te hetubhI he gIsama tema dhuM che. zataka 6. uddezaka 3. 1 11. pra0 - he bhagavan ! zuM vastra sAdi sAMta che ! pUrva pramANe ahIM cAre bhAMgAmAM prazna kahevo. 11. u0--he gautama! vastra sAdi che ane sAMta che. bAkI bhAMgAno vastramAM pratiSedha karavo. 12. pra0 - he bhagavan ! jema vastra sAdi sAMta cheM paNa sAdi anaMta nathI, anAdi sAMta navI ane anAdi anaMta nathI tema 1. mUlacchAyAH keA'caina gautama aiyAdhikaH sAdikaH payasitaH bhavasiddhikasya kamapacayo'nAdikaH paryavasitaH abhavasiddhikasya karmopacayo'nAdiko paryavasitaH; tat tenA'rthena gautama ! :- anu0 " 1.vyAkaraNa niyamAnusAropayoge banuMjoe pachAMdasa dovAthI devAcIpayogAca :- zrIlamaya0 1. mULacchAyAH bhagavan sAdikam pavakhitam tu ketana va sAdikaM sarvayasitam avazeSAsravo'pi pratiSeSavitavyA yathA bhagavan ! yasAdikaM tam no sAdikam aparyavasitam no'nAdikaM patim [mo'vAdikaH anu0 , - , Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAenA. zataka 6.-uddezaka 3. __ bhargavatsudharmasvAmipraNIta bhagavata sUtra. 275 apajjavasie tahA NaM jIvANaM kiM sAiyA sapajavAsiyA caubhaMgo- jIyo zuM sAdi sAMta cha ! ahiM pUrpanA cAre bhAMgA vahI temA prazna pucchA ? karayo. 12. u0-goyamA ! atthegaiyA sAiyA sapajjavasiyA, 12. u0---he gautama ! keTalAka jIvo sAdi sAMta che, e cattAri vibhANiyavyA. pramANe cAre bhAMgA kahevA. 13. pra0---se keNadveNaM ? 13. pra0-(he bhagavan!) te zA hetuthI ? 13. u0-goyamA ! neratiya-tirikkha joNiya-maNussa-devA 13. u0 --he gautama ! nairapiko, tiyaMcayoniko, manuSyo ane gatirAgatiM paDuca sAiyA sapajavasiyA, siddhA (siddha) gatiM devo gati Agatine apekSI sAdi ane sAMta cha, siddhagatine par3acca sAiyA apajjavasiyA, bhavasiddhiyA laddhi paDucca aNAiyA apekSI siddho sAdi anaMta che, bhavasiddhiko lambine apekSI anAdi sapajjavasiyA, abhavasiddhiyA saMsAraM paDucca aNAiyA apajjavAsayA; sAMta che ane abhavasiddhiko saMsArane apekSI anAdi anaMta che, te se teNadveNaM. hetuthI tema kahuM che. 4. 'gatirAgatiM par3acca 'tti narakAdigatau gAnamAzritya sAdayaH, AgamanamAzritya saparyavasitA ityarthaH, 'siddhA (siddha) gaI paDucca sAIyA apajjavasiya ' tti. iha AkSepa- parihArau evam:-- "sAI apajjavasiyA siddhA na ya nAma tIyakAlammi, Asi kayAi vi suNNA siddhI siddhehiM siddhate." " sarva sAi sarIraM na ya nAmA''dimaya dehasamAvo, kAlA'gAittaNao jahA va rAiM-diyAIgaM." " savvo sAI siddho na yAdimo vijjai tahA taM ca, siddhI siddhA ya sayA niddivA rohapucchAe " ti. "taMca" ti taca siddhA'nAditvamiSyate, yataH-" siddhI siddhA ya" ityAdi-iti. 'bhavasiddhiyA ladi' ityAdi. bhavasiddhikAnAM bhavyatvalabdhiH siddhatve'paiti-iti kRtvA'nAdiH, saparyavasitA ca iti, 4. [gatirAgatiM paDucca ' ti ] narakAdi gatimAM thatA gamanane AzrI sAdi ane tyAMthI thatA Agamanane AzrI sAMta cha. [ ' siddhA gati-Agati. (siddha ) gaI paDucca sAIyA apajjavasiya ' tti ] siddho siddhagatine AzrI sAdi ane anaMta cha, ahIM AkSepa ane. parihAra A pramANe jANavAH- siddho sAdi zI rI " siddhone sAdi ane anaMta kahyA che, paraMtu bhUtakALamAM koI vakhate paNa siddhanA jIvothI zUnya-rahita-siddhi na hatI, ema siddhAMtamAM kartuM che" hoya ? arthAt A gAthAthI ema AkSepa thAya che ke, siddho sAdi ane anaMta kema hoi zake ? kAraNa ke, bhUtakALe koi vakhate paNa siddhothI zUnya siddhi rahI nathI, ema siddhAMtamAM kayuM che, arthAt jo koi eyo paNa bakhata hoya ke, je vakhate siddhi, siddhothI rahita hoya to ema mAnI paNa zakAya ke, te vakhate siddho navA AvyA mATe teo sAdi ade anaMta kahevAya, paNa tema to nathI mATe siddho sAdi anaMta che, e kema siddha thai zake ? te AkSepanA uttaramA kahe cha ke, "kAlanA anAdipaNAne lIdhe koi evo paNa Adima-sAthI prathama-dehano sadbhAva nathI to paNa sarva zarIra sAdi siddho sAdi hovAnaM che e udAharaNa pramANe athavA jema rAtri divaso thAya che e pramANe " " sarva siddha sAdi cha paNa koi siddha evo nathI je Adima-sauthI prathama- samAdhAna, hoya, mATe siddhonuM anAdipaNuM che ane tethI rohaka anagAranA praznomAM siddhi ane siddho sadA (anAdi ) nirdezyA che " arthAt jema kAla rohA nagAra anAdi che, ane te kALa koi vakhata zarIrothI vA rAtri divasothI rahita hato ema banyu nathI tethI temAM sauthI prathama kyA zarIrano vA kyA ahorAtrano sadbhAva hoya te jANI zakAtuM nathI to paNa utpattine AzrI badhA zarIro sAdi che tathA vadhA rAtri divaso sAdi che ema mAnavAmAM rAtri divako ane Ave che. tema jo ke, siddhi koi vakhata siddhothI rahita nathI tethI kyo siddha sAthI prathama che te kaLAtuM nathI to paNa utpattina AzrI pUrva udAharaNa zarIro. pramANe siddhone sAdi ane anaMta kayA che. " taM ca " eTale te-siddhonuM anAdipaNuM iSTa cha, kAraNa ke, siddhi ane siddhone sadA ( avasthita ) kahyA che. [ 'bhavasiddhiyA lAddhaM ' ityAdi. ] bhava siddhika jIvone bhavyatva labdhi hopa che, ane eonI e labdhi siddhapaNuM pAmyA pachI nAza pAme che mATe bhavyatva, te bhavasiddhikone anAdi ane sAMta kahyA che. karma ane tenI sthiti. 14. pra0-kati NaM bhaMte ! kammappagaDIo pannattAo? 14. u0-goyamA ! aDha kammappagaDIo pannattA, taM jahA:- 14. pra0-he bhagavan ! keTalI karma-prakRtio kahI che ! 14. u0-he gautama ! ATha karma prakRtio kahI che, te 1. mUlacchAyAH-Aryavasita tathA jIvAH kiM sAdikAH saparyavasitAH, caturbha::-pRcchA ? gautama ! astyekakAH sAdikAH saparyavasitAH, catvAro'pi bhaNitavyAH, tat kenA'rthana ? gotama ! narasika-tiryagyonika--manuSya-devA gati-A pratItya sAdikAH saparyavasitAH, titAH (siddha) gati pratItya sAdikA aparyavasitAH, bhavasiddhikA labdhiM pratItya anAdikAH rUparyavasitAH, abhavasiddhikAH saMsAra pratItyA'nAdikA avasitAH; tat tenA'rthena.:--anu0 1.pra. chAyAH-sAdayaH-aparyavasitAH siddhA na ca nAmA'tItakAle, AsIt kadAcidapi zUnyA siMddhaH siddhaH siddhAnte. sarva sAdi zarIraM na ca nAmA''dimakaH dehasadbhAvaH, kAlA'nA disvAd yathA vA rAtriMdivAdInAm. sarvaH sAdiH siddhaH na cAdimo vidyate tathA taca, siddhiH siddhAzca sadA nirdiSTA rohapRcchAyAm :-anu. 1. jUo bhagavatI pra0 saM0 (pR0 167 ):-anu0 1, mUlacchAyAH-kati bhagavan / karmaprakRtayaH prajJaptA- tama | aSTa karmaprakRtayaH prAptAH, tapathA:--anu0 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6.-uddezaka 3. NANAvaraNija, darisaNAvaraNija, jAva-aMtarAiyaM. jemake, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya yAvat aMtarAya. . 15. pra0-NANAvaraNijjassa NaM bhaMte ! kammassa kevatiyaM 15. pra0-he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karmanI baMdhasthiti kAlaM baMdhaTTitI paNNattA ? keTalA kALa sudhI kahI che ? 15. 30-goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukoseNaM tasaM 15. u0-he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI sAgarovamakoDAkoDIo, tini ya vAsasahassAI avAhA, abAhU- trIza sAgaropama koDAkoDI, ane traNa hajAra varasa abAdhA kALa, NiyA kammaviti-kammaniseo, evaM darisaNAvaraNi pi, veya- te abAdha kALa jeTalI UgI karmasthiti-karmaniSeka-jANavo, e Nijja jahanaM do samayA, ukkosaNaM jahA NANAvaraNijja, mohaNija pramANe darzanAvara gIya karma parakhe paNa jAga. vedanIya karma jaghanye jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sattarisAgarovamakoDAkoDIo, satta ve samayanI sthitivALaM ane utkRSTe jema jJAnAvaraNIya karma kahuM che ya vAsasahassANi (abAhA) abAhaNiyA kammadvitI-kammaniseo, tema jANavU. mohanIya karma jaghanye antarmuhUrtanI sthitiva DhuM ane AugaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkosegaM tettIsaM sAgagevamANi utkRSTe 70 sAgaropama koDAkoDI sthitivADhU che ane sAta hajAra puvakoDitibhAgamabhahiyANi kammadvitI-kammaniseo, nAma- varasa teno abAdhA kALa cha arthAt karnasthiti-karmanipeka-kALa, goyANaM jahaNNeNaM aTTha mahatA, ukoseNaM vasaM sAgarovamakoDA. te abAdhA kaLathI Ugo jANatro. (he gautama ! ) AthuSpa karmanI koDIo, doNi ya vAsasahassANi abAhA, abAhU,NayA kamma- sthite jagha-ye antarmuhUrta che ane utkRSTe pUrva koTinA tribhAgathI dvitI-kammaniseo, aMtarAiyaM jahA NANAvarANijja adhika tetrIza sAgaropama karmasthiti-karmaniSeka-che. 'nAmakarmano ane gotrakarmano jaghanya kALa ATha antarmuhUrta ane utkRSTa kALa vIza sAgaropama che tathA be hajAra barasa abAdhA kALa che, te abAdhA kALathI UNI karmasthiti,-kaniSeka-jANavo. jema jJAnAvaraNIya karma kahyaM tema aMtarAya karma samajavu, 5 karmasthitidvAre "tini ya vAsasahassAiM abAhA-abAhAUNiyA kammAti-kammanisego" ti 'bAdhU loDane' bAdhate iti bAdhA-karmaNaH udayaH, na bAdhA abAdhA-karmaNo bandhasya, udayasya cA'ntaram-abAdhayA uktalakSagayA UnikA abAdhonekA ka ti :-karmA'vasthAnakAla uktalakSaNaH karmanipeko bhavati, tatra karmanipako nAma karmadalikasyA'nubhavanArthI racanAvizeSaH; tatra ca * prazamasamaye bahukaM niSiJcati, dvitIyasamaye vizeSahInam , tRtIyasamaye vizeSahInam evaM yAvad utkRSTasthitikaM karmadalikaM tAvad vizeSahInaM niSiJcati. tathA coktam:-" motUga sagamavAhaM paDhamAI diIDa bahuyaraM davyaM, sese visesahaNiM jA ukkole ti savvAsi." 1. mUlacchAyAH-jJAnAvaraNIyam , darzanA''varaNIyam , yAvat-antarAyikam . jJAnAvaraNIyasya bhagavan ! karma gaH kiyantaM kAlaM bandhasthitiH prajJaptA ! gautama ! jaghanyenA'ntargahUrtam , utkRSTena triMzatsAgaropamakoTI koTyaH, Ni ca varSasahasrANi avAdhA, ayAdhonikA karmasthitiH-karmaniSekaH, evaM darzanAvaraNIyamapi, vedanIyaM jaghanyaM dvau samayau, utkRSTena yathA jJAnAvaraNIyam , mohanIyaM jaghanyenA'ntarmuhUrtama, utkRTena saptatisAgarojagakoTIkoTyaH, sapta ca varSasahasrANi ( abAdhA ) abAdhonikA karmasthiti:-karmanipekaH, AyuSkaM jaghanyenA'ntarmuhUrtam , utkRTena jayastriMzatsAgaropamANi pUrvakoTItribhAgAbhyadhikAni karmasthiti:-karmanipekaH, nAma-gotrayoH jaghanyenAiTa muhUtAni, ukRSTena viMzatisAromakoTa kozyaH, dve ca varSasaine avAdhA abAdhonikA karmasthitiH-karmaniSekaH, antarAyikaM yathA jJAnAvaraNa yam:-anu0 1. vedanIyanI ahI jaNAvelI ochAmA ochI sthiti, kaSAyarahita AtmAone ja hoya che ane sarUpAya Araga one to te, ochAmA ochu bAra muharta supI coMTI rahelaM hoya che. 2. AyuSyane lagatI avAdhAno kALa pUrvakoTonA vibhAga jeTalo samajavAno che. 3. A zabdanI vizeSa spaSTatA thAya te mATe A sUtranI ja TIkA upara eka savistara TippaNa apelaM cha:-anu0 1. pra. chAyAH-muktvA khakAmabAdhAM prathamAyAM sthitI bahutaraM dravyam , zeSe vizeSahInaM yAvad utkRSTamiti sarveSAm :-anu0 2. dhITIkAkArajIe jaNAvelI A gAthA zrIzivazarmA''cAryakRta karmaprakRtimA niSekaprarUpaNAnA prasaMgamA 83 mI che. tenI TIkA karatA zrIyazovijayajI mahArAje A pramANe jaNAnguM che:___" sarvasminapi karmaNi vadhyamAne khakham abAdhAkAlaM muktyA tad - " dareka karma baMdhAyA pachI-te te karmano udaya AvatA-eTale te te Urdhva dalikanikSepaM karoti. tatra prathamAyAM sthitI samayalakSANAyAM bahutaraM karmano abAdhA-samaya po thayA pachI arthAt karmane anubhava karavAnA dravya-karmadalikaM niSiJcati. itaH prathamasthiteH-UvaM dvitIyAdisthitiSu prathama kSaNathI mAMDIne, te baMdhAelA karmanA daLiyAmAMthI vedI zAya samaya-samaya pramANAsu vizeSahInaM vizeSahIna karmadali ke niSiJcati-evaM ca evAM-bedavAne yogya evA daLigAMzenI racanA-niSeka-thAya cha-udayanA tAvad vAcyaM yAvat tattatsamayabadhyamAnakarmaNAm utkRSTA sthiteH-carama- prAma samaye tenAM bahutara-ghagAM vadhAre-daLivAMono niSeka thAya che ane samaya ityarthaH, eSa ca abAdhA muktayA dali kaniSekavidhiH-Ayurva karmaga tyAra pachInA samayomA vizeSahIna vizeSahIna karma-daLi yAMno niSeka zeyaH. AyuSastu prathamasamayAd Arabhya dalikaracanA pravartate. prathama samaya thayA kare che-je niSeka TheTha tyAM sudhI thapA kare cha jyAM supI e baMdhAelaM eva AyuSaH prabhUtadalikaniSekaH, dvitIyAdi-samayeSu tu yathottare vizeSahIno karma AtmAnI sAthe TakavAna hoya athIta e baMdhAela karmanI sthiti jeTalI yAvacaramasamaya iti paJcasaMgrahoMktam-iti draSTavyam ." nimIelI hoya-e sthitinA cheka chalA samaya sudhI e.jAtanuM niSecana dhayA . Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ qym zataka 6.-uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. idamuktaM bhavatiH-baddhamati jJAnAvaraNaM karma trINi vasahasra.Ni yAvadodyamAnam Aste, tAtabhUgo'nubhava hAlastasya, sa ca. varSasahasranayanyUnastriMzatsAgaropamakoTIkoTIpAna iti. anye tyAhu:- 'abAdhAkAlo varSasahasra trayamAnaH, bAdhAkArazca sAgaropamake TI kare hai. A prakArano dalika-niSecanano prasaMga mAtra AyuSya karma sivAya. vIjA va kInA-sAta kamI saMbaMdhe ja samajavAno che. AyuSya mATe paNa e prasaMga nathI ema nathI, paNa temAM to jyArathI AyuSya baMdhAya sArathI ja e priyA zarU thai jAya che. eTale karmanipeka mATe emAM abAdhAkALane pUro dhavAnI jarUra rahetI nathI arthAt jo ke, Ayudhyano avAdhAkALa to hoya cha, paraMtu e prasaMge abAdhAkALane varjayAgI jarura rahetI nathI. vAta e che ke, AyuSpa-baMdhanA pahele kSaNe ja enAM vedya daLiyAMornu nipacana zaru thai jAya che-prathama samayamA je AyuSyanAM ghagAM daLiyAM ono nipeka thai jAya che ane syAra pachIthI te tthe| challA samaya subI AyuSyanA daLiyAMo vizeSahIna vizeSahIna niSecAyAM kare cha-paMcasaMgrahamA paNa A hakIkatane jaNAvelI samajavAnI cha," -rmapra0 pR0 80 (bhA0) A'daLiyAnAM vivarana'nI hakIkata jarA vizeSa spaSTa thAya evA hetuthI jae. viSe je kAha hakIkata paMcasaMgrahamA jaNAvelI che-tene paNa ahIM saMkSepamA jaNAvavAmAM Ave che:"mohe sayarI koDAkoDIo vIsa nAma-goyANa, " mohanI 70 koDAkoDI sAgarogma, nAna-gotranI 20 koDAkoDo tIsi-gharANa cauNhaM tettIsayarAI Aussa"-31 sAgaropama, bIjAM cAranI 30 koDAmoDI sAgaropama ane AyuSya nI tetrIza sAgaropama." "mohe mohanIye-mohanIyasya karmaga utkRSTA sthitiH saptatisAgaropama- "karmanI sthitinA be prakAra chaH eka to karmarUle rahe o bIjI koTIkoTyaH. iha dvidhA sthitiH, tadyathA-karmarUpatAvasthAnalakSaNA, anubhava- anubhava yogya karmarUpe rahe. je ahIM vadha renAM badhAre ke aMchana oDI yogyA ca. tatra karmarUpatAvasthAnalakSaNAm-eva sthitim --adhika ya karma-sthitinI hada jagAvelI cha te-karmarUpe rahevAnI sthitine aMge utkRSTam , jadhanyaM vA pramANam-abhidhAtum-iSTam-avagantavyam. samajavI. ane ra kama jyArathI anubhavAmAM Ave syAranI sthiti ne anuanubhavayogyA puna: aba dhAkAlahInA. yeSAM ca karma gA yApa yaH sAgaropaga- bhava yogya karmarUpe rahegArI sthiti jAgavI acAna karmanI kUla sthitimAthI koTIkoTyaH-bAM tAvanti varSazatAni abAdhAkAlaH. tathA ca vakSyati- tenA anudapano vakhata-bAdhAkAla-bAda karatAM je sthiti zeSa rahe - evaiyA'vAha vAsasayA'-36. tena monI yasya utkRSTa sthitiH tene anubhavayogya karmarUpe rahenArI sthiti samajabI. je karmanI sthiti saptatisAgarocamakoTIkaTya -iti tasya saptativarSazatAni abAdhAkAlaH. jeTalAM koDAkoDI sAgaropamanI hoya teTalAM so varSa te, anubhavamA tathAhi-tad mohanIyam-uskRSTasthitika bar3ha sA sapta varSazatAni yAvad avyA sivAya AtmA pAse eka akivikara jevU thaine pabyaM rahe hai. na kadAcidapi svodayato jIvasya ba.dhAmutpAdayati-abAdhAkAlahInazca udAharaNa tarIke jema, mohanIya karmanI 70 koDAkoDI sAgaropamanI ukRSTa karma:likaniSetaH kimuktaM bhavati ?-saptativarSazatapramANeSu samayeSu madhye sthiti che-to te 10 so varSa sudhI arthAt 7000 varSa sudhare to mAtra na vedyadali kanikSepaM karote, kiMtu tata Urdhvam iti. tathA nAma-gotrayo.- paccaM ja rahe cha eTale ke koi modI AramAe, nagA mohanIya karmano moTAnAM ukRSTA sthitiH-viMzatiH sAgaromakoTIkonyaH, dve varSa pahale abAdhA, moTI hadavALo baMdha ko hoya ane tevo prakhara baMdha kA pacho turata ja abAdhAkAlahInazca karma dalikaniSekaH, tathA itareSAM caturNIm-jJAnAvaraNa- kAi te baMdha, e AtmAne lAbha hAni karI zakato nathI. paNa baMdha kAnA darzanAvaraNa vedanIya-antarAyANAM triMzat sAgarosamakoTIko myaH utkRSTA kSaNathI te 7000 varSa sudhI to e baMdhane lagatA aNuo eka sUtelA ajasthitiH, trINi varSasahasrANi agadhA-abAdhAkAlahInazca varmadalikaniSekaH. garanI jema mAtra paDhyAM ja rahe cha ane eTalo vakhata pasAra thathA pachI AyuSa utkRSTA sthitiH--yAvizadatarANi-sAgarogmANi pUrvakoTi- turata ja te 7000 varSa pahelAM karelo me ha-baMba, e baMdha karanAra mohI tribhAgAbhyadhikAni--pUrva koTi nabhAga :- avAdhA-abAdhA kAlahInazca AtnAne potAnuM viSa caDAvavA mAMDe che. tAtparya e che ke, 7000 varSa karmadali kanipekaH" vI yA pachI e bAMdhelA mohane lagatAM aNuomAMdhI, samaye samaye anuka " mottumakasAi taNu yA TiI veyaNi yassa bArasa muttA, pramANavALA aNuo potAnuM phaLa ApatA jAya che-paNa sAra pahelA- 000 aTU nAma-govANa, sesayANa muhurtato." 32 varSa pahelA--e aNuomA eka paNa aNu potArnu phaLa anubhava vI zakato " iha dvidhA vedanIyasya jaghanyA sthitiH prApyate, tadyathA-sakaSAyANAm , nayI-arthAt e paDelAM mohanA aNuo atmAne kazuM potAnuM va dekhaa| akapAyA ca. tatra akapAyino mutvA zeSANAM kapAyiNAM vedanIya ya zakata nathI. jeTalA bakhata tI e aNuo atmAne ponAnaM vira casAyI tanvI-jaghanyA sthiteH- dvAdaza muhUnA:, antarmuhUrnam avAdhA-abAdhAkA- zakatA nathI te vakhatane zAstra kAroe 'abAdhAkALa 'nA nAmadhI jaNAvelo lahInazca karmadalikaniSekaH. nAga-gotrayoH pratyakaM aau muhUtI jaghanyA hai-je kALamAM AtmAne vAdhA na thatI ho / te avAdhAkALa-e nAma sthitiH, antarmuhUrtam abAdhA-abAdhAkAlahInaca varmadali kaniSekaH. paNa varAvara che. jyAM sudhI varmo e avAdhaHkALa hoya yAM sukI eka paNa yA yo sabhI varmA tathA zeSANAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-antarAya-mohanIna-AyuSA aga (dalika) anubhavAto nathI. e udayayogya aNuonI racanAne jaghanyA sthitiH-guhUtIntaH-antarmuhUrtam- atrApi antargahUrtam-abAdhA- zana kAroe dharma dli| niSeka athavA karma.nepeka kamAniseo' zabdayI navaram -tad laghutaramAse yam - avAdhAvAlahInazca karmadali nikaH" saMbodhelI che-je je karmago jeTalo aya dhaHkALa hoya te bAda karatA bAkI rahetA karma-sthitinA taddana chekTa sudhanA samayane ' karmaniSeka' zabdayI oLakhabAno che. sAgenA ukhamA dareka karmanoM vadhAremA vadhAre ane ochAmA auTho avAdhAkALa tathA karmaniSekakALa-vAdhAkALa-jaNAvalo che. te A pramANe che: Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe 6. udezaka hai. koTI triMzalakSaNaH- dvitIyamapi ca pharmasthitikAlaH sa cAcAcAkAparjitaH karmaniSekakAlo bhavati. " evam amyakarmasvapi abAdhAkAlo vyAkhyeyaH, navaram:- AyuSi trayastriMzatsAgaropamANi niSekaH, pUrvakoTI tribhAgazca abAdhAkAla iti. ' veyaNijjaM jahagaM do samaya tti kevalayogapabandhA'pekSayA vedanIyaM dvisamapasthitikaM bhavatiH - ekatra badhyate dvitIye vaidhate ya ucyateH" veyaNiyassa jahanA bArisa, nAma-goyANa aTTha muhuttaM " ti tat sakaSAyasthitibandham Azritya iti veditavyam iti, " yaca prabAdhA-kALa. C 5. karmasthitinA dvAramAM [' tinni ya vAsasahassAI avAhA - avAhAUNiyA kammadviti- kammanisego' tti ] 'loDana ' arthamAM vartatA bAdhU dhAtu uparathI 'bAdhA' zabda bane che, bAdhA eTale karmano udaya, bAdhA nahi te avAdhA arthAt jyArathI karmano baMdha thayo tyArathI jyAM sudhI karmano udaya bhAya tyAM sudhInA kALane eTale ke karmano maMca ane udaya e ve benA aMtarAne athAdhA kahe che, te pUrzaka rUpavAnya anAdhAkALacI uNI karmasthiti karmago avasthAnakALa he arthAt je karmakhitino kALa zrI sAgaropama koDAkoDI darzAcyo che te, paNa hajAra karmanuM nAma. mohanIya. jJAnAvaraNa. darzanAvaraNa kaSAyavALA A ramAe bAMdhaluvedanIya. * aMtarAya. nAma. gotra. AyuSya. vadhAremA vadhAre sthiti. 70 koTAkoDI sAmaropama 30 koDAkoDI sAgaropama 33 w " 20 koDa koDI sAmaropama 33 sAgaropama uparAMta pUrva koTitribhAga. ochAmA ochI vadhAremA vadhAre ochAmAM ocho vadhAremA vadhAre bAdhAkALa - khile karmaniSeka + muM " " bAra muhUrta. aMtarmuhUrta ATha muhUrta. abAdhAkALa. 7000 varSa. 3000 varSa. : " 2000 varSa. " aMtarmuhUrta. pUrvakoTiprabhAga abAdhAkALa. " " r anu -- 7000 varSe ocha 70 ko 0 sAgaropama 3000 varSe ocha 30 ko 0 sAgaropama 2000 varSe ochAM 20 ko 0 sAgaropama pUrvako mAo phakta 33 sAgaropama ochAmA ocho bAdhAkALa-karmaniSeka. + aMtarmuhUrte odhuM aMtarmuhUrta. 11 aMtarmuhUrta ochu aMtarmuhUrta. * upara jaNAvelAM e AThe karmomAM vedanIya sivAyanA sAta kamIne bAMdhanArA AtmAo kaSAyalipta ja hoya che tyAre vedanIya karmane bAMdhanA AtmA kaSAyalipta ja hoya che ema. kAMi nathI- e to akaSAyI paNa hoya adhIt kaSAyoM ke akaSAyI e bane prakAranA AtmAo vedanIya karmane bAMdhI zake che to ahIM je vedanIyakarma viSe jaNAveluM che te vedanIya, kaSAyI AtmAeM bAMdhelaM ja gaNavAnuM che. akapAyI AtmAeM bAMdhelA vedanIyane lagatI bhabadhI hakIkata to zrIbhagavatIjInA mULapAThamA ane TIkAmAM ja TIkAkArathIe jaNAvI dIdhI che:- anu0 aMtarmuhUrte ochAM sAta muhUrta 72 aMtarmuhUrtaM pramANe yApobhAna gAja yahA~ eka saralA aMtata sabda paNa jujumAna ( paMcasaMgraha - 10 176 - ( gA0 31-32 bhA0 A0 ) :- anu0 1. pra0 chAyA-vedanIyasa jampA dvAdazanAmI aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta. : Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatA 6.. uddezaka 3. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 274 varasanA abAdhA kALathI UNo jANavo ane abAdhAkALathI UNo pUrvoktasvarUpavALo karmano avasthIna kALa-kamIneSeka-kALaM kahevAya cha, anubhava karavA mATe- bhogavavA mATe-karmanAM daLiyAMnI eka prakAranI. racanA te karmanipeka kahevAya, ane tyAM prathama samayamAMgha niSiMce-race ane bIjA samayamA karmaniSeka, vizeSa hIna kare, grIjA samayamA vizeSa hIna kare e pramANa jeTalI utkRSTa sthitivALu karmanuM daLiyu hoya.tane-teTalaM vizeSa hIna banAve. tema z2a kahyu che ke "potAnI abAdhAne mUkIne prathama sthitimAM-prathama samaye- dhaNu dravya race che ane bAkInA, samayomA (teTala) vizeSa hIna kare che ke, te yAvat karmaprakRtinI gAthA. (jeTalaM ) utkRSTa (hoya) e pramANe sarva karma prakRtio mATe jANavU " AnuM tArya A che ke, bAdhelaM paNa jJAnAvaraNIya karma traNa hajAra varasa sudhI pAnAvaraNalo vAdhA avedya rahe che, tethI te traNa hajAra varasa Ugo anubhava-kALa thayo arthAt teno-jJAnAvaraNIya karmano anubhavakALa traNa hajAra varasa UNo trIza ane avAdhAkaHla, sAgaropama koDAkoDI thayo, bIjAo to kahe che ke, "traNa hajAra varasano abAdhA kALa ane trIza koDAkoDI sAgaropama kharUpa vIjAo. bAdhA kALa te banne kALa karmasthiti, kALa kahevAya ane temAMthI abAdhA kALane varjatA. kADhI nAkhatA-jeTalo kALa Ave te karmanipeka kALa kahevAya " e pramANe bIjAM karmomAM paNa abAdhA kALanI vyAkhyA karavI, vizeSa e che ke, AyuSyakarmamA tetrIza sAgaropama niSeka kALa che ane pUrvakoTIno tribhAga kALa abAdhAkALa che. [ 'veyaNijaM jahaneNaM do samaya 'tti ] vedanIya karmano jaghanya kALa ve samayanoM ke eTale je vedanIya karmanA baMdhamAM taddana kaSAya hita sthitie jyAre phakta zarIrAdi yoga ( yoga-ceSTA )ja nimittabhUta hoya evA vedanIyanA baMdhanI apekSAe vedanIya vedanIya. karma be samayanI sthitivALu che, eka samaye baMdhAya ane bIje samaye vedAya. vaLI, je kahevAya che ke " jaghanye bAra aMtarmuhUrta vedanIyanI sthite che apAya-baMdha. ane ATha aMtarmuhUrta nAma tathA gotranI jaghanya sthiti che" te sakaSAya baMdhanI sthitinI apekSAe jANavU. sakapa ya-baMdha. karmane bAMdhanArA. janA, puruSa 16. pra0---NoNAvaraNijja NaM bhaMte ! kamma kiM itthI baMdhaI, 16. pra0- he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karma zuM strI bAMdhe ? pariso baMdhaha, napuMsao baMdhaI, NoitthI-Nopurisa-nonapuMsao puruSa bAMdhe? ke napuMsaka bAMdhe ? vA nostrI-nopuruSa-nonapuMsaka eTale baMdhar3a ! je strI, puruSa ke napuMsaka na hoya evo jIvaM bAMdhe 16. u0-goyamA ! itthI vi paMdhara, puriso vi baMdhaI, 16. u0-he gautama ! strI paNa bAMdhe, puruSa paNa bAMdhe, nasao vibaMdhada; moitthI-nopurisa-nonapuMsao siya baMdhai, ane napuMsaka paNa bAMdhe. paNa je nostrI-nopuruSa-nonapuMsaka hoya saM no baMdhA evaM AugavajjAo satta kammaNagaDIo. te kadAca bAMdhe ane kadAca na badhi; e pramANe AyuSyane varjIne sAteM karma prakRtio mATe jANavu. 17. pra0-AugaM NaM bhaMte ! kammaM kiM itthI baMdhaha, puriso 17. pra0- bhagavan ! AyuSyakarma zuM strI bAMdhe ! puruSa baMdhai, napuMsao baMdhaha, pucchA ! bAMdhe ! ke napuMsaka bAMdhe ? 9 pramANe pUrvavat prazna karavo. 17. u0-goyamA ! itthI siya baMdhai, siya no baMdhai, 17. u0 he gautama! strI bAMdhe ane na paNa bAMdhe. e evaM tini vi mANiyavyA; noitthI-nopurisa-nonapuMsao na baMdhai. pramANe traNe mATe-bIjA be mATe-paNa jANavU ane je no-strI nopuruSa-nonapuMsaka hoya te to AyuSyakarma na bAMdhe. 18. pra0-NANAvaraNijja NaM bhaMte / kamma ki saMjae baMdhai, 18. prA-he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karma zu saMyata bAMdhe ? assaMjae, saMjayA'saMjae baMdhai; nosaMjaya-noasaMjaya-nosaMjayAsaMjae asaMyata bAMdhe ! ke saMyatAsaMyata bAMdhe ? vA je no-saMyatabaMdhati ? ___ noasaMyata-nosaMyatAsaMyata hoya te bAMdhe ? 18. u0--goyamA ! saMjae siya baMdhai, siya no baMdhai; 18. u0--he gautama! kadAca saMyata bAMdhe, kadAca na bAMdhe assaMjae baMdhai, saMjayAsaMjae vi baMdhati; nosaMjaya-noassaMjaya- asaMyata bAMdhe ane saMyatAsaMyata paNa bAMdhe, paNa je nosaMyatanosaMjayAsaMjaye Na baMdhati; evaM AugavajjAo satta vi, Auge noasaMyata-nosaMyatAsaMyata hoya te to na bAMdhe. e pramANe heDillA tiNNi bhayaNAe, uvarille Na baMdhai... AyuSyane varjIne sAte karma prakRtio mATe jANavU, AyuSyakarmanA saMbaMdhamAM nIcenA traNa-saMyata, asaMyata ane saMyatAsaMyata mATe bhajanAbar3e jANavU-bAMdhe ane na. bAMdhe ema jANavU ane uparano nosaMyatanoasaMyata-nosaMyatAsaMyata-arthAt siddha-na bAMdhe. 1. mUlacchAyAH-jhAnAvaraNIyaM bhagavan / karma kiM strI yadhnAti, puruSo vadhnAti, napuMsako badhnAti; strI-nopuruSa-nonapuMsako badhnAti ! gautama! strI api badhnAti, puruSo'pi badhnAti, napuMsaka''pi badhnAti; nostrI-nopuruSa-nonapuMsakaH syAd bannAti, syAt no badhnAti; evam AyuSkavarjAH sapta karmaprakRtayaH. AyuSka bhagavan ! karma kiM strI banAta, puruSo badhnAti, napuMsako badhnAti, pRcchA ? gautama ! strI syAd yanAti, syAd no badhnAti, evaM trayo'pi bhaNitavyAH, nostrI-nopuruSa- nonapuMsako na badhnAti. jJAna varaNIyaM bhagavan ! karma ki saMyato badhnAti, asaMyataH, saMyatA'saMyato badhnAti; nosaMyata-noasaMyata-nosaMyatAsayato badhnAti ! gautama! saMyataH syAd badhnAti, syAd na badhnAti; asaMyato badhnAti, saMyatAsaMyato'pi badhnAti; nosayata-noasaMyata-nosaMyatAsaMyato na badhnAti; evam AyuSkavarjAH saptA'pi, AyuSkam adhastanaHstrayo bhajanayA, uparitano na badhnAtiH-anu. . Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6.--uddezaka 3. 280 . 19. pra0-NANAvaraNijjaNaM bhaMte ! kammaM kiM sammadidvI 19. pra0-he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karma zuM samyagdRSTi baMdhai, micchadiTThI baMdhai, sammAmicchadiTThI baMdhai ? bAMdhe ? mithyAdRSTi bAMdhe ke samyamithyAdRSTi bAMye ? .19. u0-goyamA ! sammadiTThI siya baMdhai, siya no 19. u0-he gautama! samyagdRSTi kadAca bAMdhe ane baMdhai, micchadiTTI baMdhai, sammAmicchadiTThI baMdhai evaM Auga- kadAca na bAMdhe, midhyAdRSTi bAMdhe ane samyamithyA dRSTi paNa bAMdhe. vajjAo satta vi, Aue hedvilA do bhayaNAe, sammAmicchaTTiI e pramAge AyuSya sivAyanI sAle karma prakRtio mATe jANavU, na baMdhai. AyudhyamAM nIcenA be-samyagdRSTi ave mithyAdRSTi bhajanAvaDe-kadAca na bAMdhe ane kadAca bAMdhe ane sampamithyA dRSTi (to samyagamithyA dRSTinI dazAmAM ) na bAMdhe. 20. pra0-NANAvaraNijjaM ki sannI.baMdhai, asacI baMdha; 20.pra0-he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karma zuM saMjJI jIva bAMdhe ? nosanI-noasanI baMdhai ?. asaMjJI jIva badhe ? ke nosaMjJI ane noasaMjJI bAMdhe ! 20. u0-goyamA ! sanI siya baMdhai, siya no baMdhai 20. u0-he gautama ! saMjJI kadAca bAMce ane kadAca na asannI baMdhaDanosannI-noasanI na baMdhai, evaM veyaNijjA-5suga. bAMdhe, asaMjJI bAMdhe ane nosaMjJInoasaMjJI jIva na bAMdhe. e pramANe vajjAo cha kammappagaDIo, veyaNijjaM. heDillA do baMdhati, vedanIya ane AyuSya vIne cha karmaprakRtio mATe jANavU ane uparille bhayaNAe, AugaM haDillA do bhayaNAe, uvarille na baMdhai. vedanIyane nIcenA ve saMjJI ane asaMjJI badhe ane uparano nosaM jJInoasaMjJI bhajanAvaDe-kadAca bAMdhe ane kadAca na bAMdhe ane AyuSyane nIcenA ve bhajanAe bAMdhe ane uparano na bAMdhe, . 21.pra0--NANAvaraNijja kama kiM bhavasiddhie baMdhai, 21. pra0-he bhagavan ! zuM bhavasiddhika jJAnAvaraNIya karma abhavasiddhie baMdhar3a, nAbhavasiddhia-noabhavasiddhie baMdhai ? bAMdhe ?, abhavasiddhika jJAnAvaraNIya karma bAMdhe ? ke nobhava siddhika ane noabhavasiddhika jJAnAvaraNa karma bAMdhe ! 21.30-goyamA ! bhavasiddhie bhayaNAe, abhavasiddhie 21. u0-he gautama! bhavasiddhika bhajanAe bAMdhe eTale baMdhahaH nobhavasiddhia-noabhavasiddhie na baMdhai, evaM Auga- kadAca bAMdhe ane kadAca na bAMdhe, abhavasiddhika jJAnAvaraNa karma vajjAo satta vi, AugaM heDillA do bhayaNAe, uvarille na bAMdhe ane nobhavasiddhika ane noabhavasiddhika na bAMdhe, e pramANe AyuSya sivAyanI sAte karmaprakRtio mATe jANavU, AyuSya karmane nIcenA be-bhavasiddhika-bhavya-ane abhavasiddhika-abhavya, te bhajanAe bAMdhe-kadAca bAMdhe ane na paNa bAMdhe ane 'uparanonobhavasiddhika ane noabhavasiddhika eTale bhavya nahi tema abhavya nahi arthAt siddha, te na bAMdhe. 22. pra0--NANAvarANajja kammaM kiM cakkhudaMsaNI, acakkhu- 22. pra0-he bhagavan ! zu. cakSurdarzanI, acakSurdarzanI, dasaNI, ohidasaNI, kevaladasaNI? / avadhidarzanI ane kevaladarzanI jJAnAvaraNa karma bAMdha ! 22. u0-goyamo ! haDillA tiNNi bhayaNAe, uvarille na 22. u0-he gautama ! heThaLanA traNa-cakSurdarzanI, acakSubaMdhar3a, evaM vedaNijjavajjAo satta vi, veyaNijja heDillA tini darzanI ane avadhidarzanI e traNa bhajanAe bAMdhe eTale kadAca baMdhati, kevaladasaNI bhayaNAe. bAMdhe ane kadAca na bAMdhe, tathA uparano-kevaladarzanI-te na bAMdhe, e pramANe vedanIya sivAyanI sAte kamaprakRtio mATe jANavU, vedanIyakarmane nIcenA traNa bAMdhe che ane kevaladarzanI kadAca bAMdhe ane kadAca na bAMdhe, baMdhai. 1. mUlacchAyAH-jJAnAvaraNIyaM bhagavan / karma kiM samyagdRSTirbadhnAti, mithyAdRSTibaMdhnAti, samyagmithyASTibadhnAti ? gautama ! samyagdRSTi: "sthA badhnAti, syAd na badhnAti; mithyAdRSTibadhnAti, samyagmidhyAdRSTibadhnAti; evam AyuSkarjAH saptA'pi, AyuSkam adhastanA dvA bhajanayA, samyagamithyAdRSTirna badhnAti. jJAnAvaraNIyaM kiM saMzI badhnAti, asaMzI badhnAti; nosaMzo-no'saMzI badhnAti ! gautama ! saMjJI syad badhnAti, syAd na yinAti, asaMzI badhnAti; mosaMjJI-mo'saMzI na badhnAti, evaM vedanIyA-''yuSkavarjAH Sada karmaprakRtayaH, vedanIyam adhastanA dI banItaH, uparitano * bhajanayA, AyuSka adhastanI dvA bhajanayA, uparito na yadhnAti. jJAnAvaraNIyaM karma kiM bhavasiddhiko badhnAti, abhavasiddhiko badhnAti; nobhavasiddhika* noabhavasiddhiko badhnAti ? gautama ! bhavasiddhiko bhajanayA, abhAsiddhiko badhAti, nobhavasiddhika-no'bhavasiddhiko na vabhAti, evam AyuSkavarjAH saptA'pi AyuSkam adhastanA dvA bhajanayA, uparita no na badhnAti. jJAnAvaraNIyaM karma kiM cakSudarzanI, avakSudarzanI, avadhidarzanI, kevaladarzanI ? gautama ! . adhastanAstrayo bhajanayA, uparitano na badhnAti, evaM vedanIyavarjAH saptA'pi, vedanIyam adhastanAstrayo bannanti, kevaladarzanI bhajanayAH-anu0. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 8.-udezaka 3. bhagavAsudharmasmanipANIta bhagavatIsUtra, 26 23. pR0 gAvANijja, kama ki pajjattao baMdhaha, a. 23. pra he samavana zuH paryApta kAzIva jJAnAvaraNIya karma pajjattao baMdhai, nopajjataya noapajAe baMdhai ? bAMdhe ! AryApta jIva jJAnAcUrapati karma, saMgha (phemAnoparyApta ate do aparyApta jIva nAnAvasyA karma bAMdhe hai 23. u0-goyamA / pajz2atae bhayaNAe, apajjatae baMdha, 2.3. ha. sAtam / sapta jIta bhajanAe jJAnAvaraNIya nopajjattaya noapajjattae na badhaiH evaM Auga jAo, AjagaM karma bAMdhe, aparyApta jIva jJAnAvaraga kame bAMce ane noparyAta havillA do bhayaNAe, uvarille nabaMdhai tathA noaparyApta eTale siddha jIva jJAnAvaraNIya karma na bAMdhe, e pramANe AyuSyane va ne sAo karmaprakRtio mATe jANabuM ane AyuSyane nIcenA be-paryApta ane AryApta-bhajanAe bAMdhe. ane uparano-noparyApta tathA no aparyApta-siddha na bAMdhe. 24. pra0-NANAvaraNaM kiM bhAsae baMdhaha, abhAsae0 24. pra0-he bhagavan ! zu bhASaka jIva jJAnAvaraNa. karma bAMdhe ? ke abhASaka badhei ? 24. u0-goyamA / do vi bhayaNAe, evaM vedaNija- 24. u0-hai gautama ! banne-bhASaka ane abhASaka e bajAo satta vi. vedaNija bhAsae baMdhaI, abhAsae bhayaNAe. bane-jIva jJAnAvaraNa karma bhajanAe. bAMbe, e pramANe vedanIya vRrjIne sAte karmaprakRtio mATe jANavu ane vedanIya karma bhASaka bAMdhe tathA abhASaka vedanIya karmane bhajanAe bAMdhe. 25.pra0-NANAvaraNijja kiM paritte baMdhai, aparitte baMdhai, 25. pra0-he bhagavan ! zuM paritta-eka zarIravALo eka jIva, noparitta-noaparitte baMdhai ! jJAnAvaraNa karma bAMdhe ? aparitta jIva jJAnAvaraNa karma badhe ! ke - noparitta tathA noaparitta jIva jJAnAvaraNa karma baMdhe ! . 25. 10-goyamA / parite bhayaNAe, aparitte baMdhai, 25. u0-he gaitama! paritta jIva, bhajanAe jJAnAMvara ga noparittanoaparitte na baMdhai; evaM AugavajAo satta kammaNa- karma bAMdhe, aparitta jIva jJAnAvaraNa karma bAMdhe ane no ritta gaDIo, Auya paritto vi, aparittao vi bhayagAe, noparita- tathA noaparita eTale siddha jIva na bAMdhe, e pramANe AyuSane noaparitto na baMdhai. varjIne sAte karmaprakRtio mATe jANavU, ane paritta tathA aparita e banne paNa AyuSya karmane bhajanAe bAMdhe che ane noparita tathA noaparitta bAMdhato nathI. 26. pra0--NANAvaraNija kammaM ki AbhiNiyohiyaNANI 26. pra0--he bhagavan ! zu AbhinibodhijJAnI, zrutajJAnI baMdhaha, suyaNANI, ohiNANI, maNapajjavanANI, kevalaNANI! avadhijJAnI, manaHparyavajJAnI ke kevalajJAnI jJAnAvaraNa karma bAMdhe ! 26. u0--goyamA ! heDillA cattAri bhayagAe, kevala- 26. u0--he gItama! heThaLanA cAra eTale matijJAnI, NANI na baMdhaha, evaM peyaNijavajAo satta vi, veyaNijaM hedillA zrutajJAnI, avadhijJAnI ane manaHparyavajJAnI e cAra bhajanAe cattAri baMdhati, kevalaNANI bhayaNAe. bAMdhe che ane kevalajJAnI bAMdhato nathI, e pramANe vedanIyane varjIne bAkInI sAta karmaprakRtio mATe jANI levu ane vedanIya karmane heTaLanA cAra bAMdhe che ane kevalajJAnI bhajanAe bAMdhe che.. 27. pra0--NANAvaraNinaM kiM maianANI baMdhai, suyaa- 27. pra0--he bhagavan ! zumatiajJAnI, zrutaajJAnI ane bANi baMdhaha, vibhaMgaanANi baMdhai ? vibhaMgajJAnI jJAnAvaraNIya karma bAMdhe ! 27. u0--goyamA! AugavajjAo satta vi baMdhati, AugaM 27. u--he gautama ! AyuSyane varjIne sAte karma prakRtio bhayaNAe. bAMdhe ane AyuSyane bhajanAe bAMdhe. 1. mUlacchAyA:-mAnAvaraNIya karma ki paryAptako badhnAti, Ayazaptako badhnAti, noryAptara-noAryAptako badhnAti ! gAtama ! paryAptako bhajanayA, aparyAptako vanAti, noparyAptaka-no'parya ptako na baghrAti; evam ayuSkavAH , AyuSkam adhastanI dvA bhajanayA, uparitano na bana ti. bhAnAvaraNaM kiM bhASako badhAti, abhASakaH? gaiAtama ! dvAvapi bhajanayA, evaM vedanI parjAH saptA'pi. vedanI bhASako badhAti, abhASako bhajanayA. jJAnAvaraNIyaM ki parIto yanAti, aparIto bannAti, noparIta-noArI banAti ? gautama ! parI bhatranayA, ArIto banAta, noparIta-no'parI jo na badhnAti; evam AyuSkavAH sapta karmaprakRtayaH, AyuSka parIto'pi, ArIto'pi bhavana yA, norIta-no'parito na badhnAti. mAnAvaraNIyam karma kim AbhinivAdhikajJAnI badhnAti, zrutajJAnI, avadhijJAnI, manaHparyajJAnI, kevalajJAnI ? gaitama ! abastanAzcatvAro bhajanayA, kevalajJAnI na badhnAti, evaM vedanIyavarjAH saptA'pi, vedanIyam adhastanAzcavAro badhnanti, kevalajJAnI bhajanayA. jJAnAvaraNIyaM kiM matyajJAnI banAti, zrutA'jJAnI badhnAti, 'bhiragajJAnI banAti ? gautama! AyuSkavIH saptA'pi badhnanti, AyuSka bhaMjanayA-anu. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 28. 10 gAvaraNa kiM maNajogI baMdha, vayajogI baMdha, kAyayogI baMda, ajogI baMpara ? zrIrAmacandra - jinAgamasaMgrahe 28. u0 -- goyamA ! hillA tini bhayaNAe, ajogI na da evaM o paNa heDalA baMdhati, abhogI nabaMdha. 29. pra0 - NANAvaraNibhvaM kiM sAgArovaDate paMdhara, saNAgArova utte baMdhai !. 29. u0- gogamA ! ava bhagAe. 30. pra0 gANAparaNa ki AhArae baMdha, aNAhArae paMpa , 30. u0- gogamA / do bhagAe evaM vaNijjA''ugANaM chaha va AhArae paMpa, aNAhArae mapa gAe. Au AhAra bhavaNAra, anAhArae na par3a. 31. pra0 NANAvara viM kiM sume, bAdare paMpa, mohuma nobAdare baMdha ? 21. 0 govamA DuvaMpada pAdare bhA evaM ni Au huye bAMbare yAca monorena " 32. pra0 NANAvaraNavaM kiM carimeM aMcarime baMdha 32. u0- goyamA ! avi bhayaNAe. * zataka 6. - uddazeka 3. 28. pra0 - he bhagavan ! zuM manayogI, bacanayogI, kAyayogI ane ayogI jJAnAvaraNIya karma bAMdhe ! 28. u0- he gautama! heThaLanA traNa-manayogI, vacanayogI ane kAyayogI, etraNa bhajanAra nAvaraNa karma badhi ane ayogI jJAnAvaraNane na bAMdhe, eM pramANe vedanIya sivAyanI sAte pharmaprakRtio mATe jAmanuM ane vedanIya karmane heLanA vraNa badhi ane ayogI na bAMdhe. - 29. pra0 - he bhagavan ! zuM sAkAra upayogavALo ke anAkAra upayogavAlye jJAnAvaraNIya karma bAMdhe 29. u0- he gautama! AThe karma prakAo bhajanAe bAMdhe. 30. pra0-he bhagavan ! zuM AhAraka ke anAhAraka jIva jJAnAvaraNIya pharmane bace 30. 30 he gIta baje paNa bhajanAra bAMdhe e pramAne vedanIya ane AyuSya sipanI cha karma prakRti mATe jANavu, ate. vedanIya karma, AhAraka jIva bAMdhe tathA anAhAraka jIva bhajanA bAMdhe ane AyuSyakarmane AhAraka jIva bhajanAe bAMdhe tathA anAhAraka jIva na bAMdhe.. 31. pra0 -- he bhagavan ! zuM sUkSma jIva, bAdara jIva ke nosUkSma-nobAdara jIva jJAnAvaraNa karmane bAMdhe ! e 31. u0 - he gautama! sUkSma jIva bAMdhe, bAdara jIva bhajanAe anenopa movAdara jIvana baMdhe 9 pramANe AyuSyane mUkIne sAte karma prakRtio mATe paNa jANavuM ane AyuSyakarmane sUkSma jIva ane bAdara jIva, e bane bhA bhajanAe bAMdhe che, tathA nosUkSma-nobAdara jIva-sijanA jIvanI bAMdhatA ', , , 6. khIdvAre gANAMvaraNaM bhaMte! kampaM ki irathI ? ityAdi praznaH tatra na khI na puruSaH, na napuMsako vedodavarahitaH sa cA'nivRttivAdara saMparAyaprabhRti guNasthAnakavartI bhavati tacAnivRttivAdavarAva sUkSmasaMparA jJAnAvaraNIya bandhakI saptavidha-pavidhabandhakatvAt upazAntamohAdistu avandhakaH- ekavidhabandhakatvAt, ata uktam: syAd badhnAti syAnna badhnAti Auge yete ityAdi praznaH tatra pAvitryamAyuH syAd yajAti sthAna banAta-bAta avadhakAle tu na badhnAti iti - AyuSaH sakRdeva ekatra bhave bandhAt nivRta khyAdivedastu na badhnAti - nivRttivAdara saMparAyAdiguNasthAnakeSu Ayurbandhasya saMyataH AyasaMyamacatuSTayavRttirjJAnAvaraNaM badhnAti yathAkhyAtasaMyamasaMyatastu ityAdi asato yAyAdiH saMvatAsaMpatastu dezanirataH tI cavazaH ', vyavacchinnatvAt saMyatadvAre :-' NANAvaraNijjaM ' ityAdi upazAntamohAdirna bajAti ata uktam: saMjane siva 32. pra0 - he bhagavan ! zuM carama jIva ke acarama jIva jJAnAvaraNIya karma bAMdhe ? 32. u0 he gautama! e bane jIva ATe karmaprakRtione bhajanAra yAMce. nAka manoyogAta 1. rogI bajAti, kAyayogI bajAti yogI banA ayogI' na vadhnAti, evaM vedanIyavarNAH, vedanIyam adhastanA badhnanti, ayogI na badhnAti jJAnAvaraNIyaM kiM sAkAropayukto badhnAti, anAkAropayukto badhnAti ? gautama | asu api bhaMjanayA. jJAnAvaraNIyaM kim AhArako badhnAti, anAddArako bannAti ? geotama / dvAvaspi bhajanayA, evaM vedanIyAssyuSkavajInAM SaNNAm, vedanIyam AhArako badhnAti anA''ddArako bhajanayA; AyuSkam AhArako bhajanayA, anAhArako na badhnAti jJAnAvaraNIyaM ki sUkSma bAda prapnAti nasUkSmajIvAda baccAti goma sUkSma baccAta bAda mobAina evam AyuSkavaH saptA'pi AguDaM sUkSma bAda bhagavA iti nodamanovAda nabadhnAti jJAnAvaraNI 15 carama aparamo banAvi gautama ! aSTA'pi bhajanayAH anu0 " : Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka re. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavataM sUtra. 283 niSiddhasaMyamAdibhAvastu siddhaH, sa ca na badhnAti-hetvabhAvAd iyarthaH. 'Auge heDillA tini bhayagAra' ti. saMyataH, asaMyataH, saMyatAsaMyatazca AyurvandhakAle badhnAti, anyadA tu na iti bhajanayA ityuktam . ' uvArale na baMdha' ti saMyatAdiSu uparitanaH siddhaH, sa cA''yuna bannAti. samyagdRSTidvAre:-' sammadivI ttiya baMdha' tti sampadRSTivItarAgaH, taditarazca sya t / tatra vItarAgo jJAnAvara gaM na badhnAti-ekavidhabandhakatvAt ; itarazca badhnAti iti syAd ityuktam . miyAdRSTi-mizradRSTI tu badhnIta eva iti. 'Aue heDillA do bhayaNAe ' ti samyagdRSTi-midhyAdRSTI AyuH syAd bannItaH, syAnna badhnIta ityarthaH. tathAhiH-samyagdRSTirapUrvakaraNAdirAyurna badhnAti, itarastu AyurbandhakAle tad badhnAti, anyadA tu na badhnAti. iyevaM mithyAdRSTirapi, mizradRSTistu Ayurna bannAti evaM-tadvandhA'dhyavasAyasthAnA'bhAvAditi. saMjJidvAre:-'sanI siya baMdhai' ti saMjJI manaHparya:ptiyuktaH, sa ca yadi vItarAgastadA jJAnA''varaNa na badhnAti, yadi punaritarastadA badhnAti; tataH syAd ' ityuktam . ' asantrI baMdhai ' tti manaHparyAptivikalo badhnAtyeva. 'nosanI-noasani 'tti kevalI, siddhazca na badhnAti-hetvabhAvAt . veyagijja hollA do baMdhati ' ti saMjJI, asaMjJI ca vedanIyaM banItaH, ayogisiddhavarjAnAM tadvandhakatvAt . ' uvarille bhayaNAe ' ti uparitano mosaMjJI-noasaMjJI, sa ca sapogA-'yogakevalI, sidazva, tatra yadA sayogakevalI tadA vedanIyaM badhnAti, yadi punarayogikevalI, siddho vA tadA na ba gati, ato bhajanayA ityukam . * AugaM heDillA do bhayaNAe' ti saMjJI, asaMjJI cA''yuH syAd banI:-antarmuhamiva tadvandhanAt . 'urille na baMdha. tti kevalI, siddhazcA''yurna badhnAtIti. bhavasidvikadvAre- bhaddhira bhayagAe ' tti bhavasiddhiko yo vItarAgaH-sa na banAne jJAnAvaraNam , tadanyastu badhnAti-iti bhajanayA ityuktam . 'nobhavasiddhia-noabhavasiddhi 'tti siddhaH sa ca na badhnAti, 'AuyaM hohallA do bhayaNAe ' tti bhavyaH, abhavyazca AyurvandhakAle banItaH, anyadA tu na banIta ityo bhajanayA inyuktam . ' uvarille na baMdhai ' tti siddho na banAti-ityarthaH. darzanadvAre:-' heDillA tini bhayagAe ' tti cakSu-racakSu-ravAdhidarza neno yadi chamasthavItarAgAstadA na jJAnAvaraNaM badhnanti-vedanIyasyaiva bandhakatvAt teSAm , sarAgAstu badhnanti, ato bhajanayA ityuktam . ' uvarile na baMdhai ' ti kevaladarzanI bhavasthaH, siddho vA na badhnAti-hetvabhAvAda ityarthaH. 'veyANajja hehillA tini baMdhati ' ti Apastrayo darzaninaH-chaprastha-vItarAgAH, sarAgAzca vedanIyaM banantyeva. kevaladasaNI bhaSaNAe 'ti kevaladarzanI sapogI kevalI banAti. "ayogI kevalI, siddhazca vedanIyaM na badhnAtIti bhajanayA ityuktam . paryAptakadvAre:-'pajjattae bhayagAe ' ti paptiko vItarAgaH, sarAgazca syAt . tatra vItarAgo jJAnAvaraNaM na banAti, sarAgastu badhnAIi , tato bhajanayA ityuktam . ' nepijja taya-nobhAjjatae na baMdhai ' ti siddho na banAtItyartha:. ' AugaM hohallA do bhayaNAe 'tti paryAptakA-'paryAptako AyustadvandhakAle bannItaH, a yadA na iti bhajanA, ' uvarille na' iti siddho na badhnAti ityarthaH. bhApakadvAre 'do vi bhayagAe 'tti bhASako bhASAlandhinAn , tadanyastu abhASakaH. tatra bhASako vItarAgo jJAnAvaraNIya na banAti, sarAgastu badhnAti. abhASakastu ayogI, siddhazca na banAti, pRthivya dayaH, vigrahagayA''pannAzca banatIti-do vi bhayaNAe' ityuktam . 'veyaNijja bhAsae baMdhai' ti sayogyavasAnasyA'pi bhASakasya sadvedanIpabagdhakatvAt. 'abhAsae bhayaNAe 'ti abhApakaratu ayogI, siddhazca na badhnAti. pRthivyAdikastu badhnAtIti bhajanA. parIttadvAre:-' paritte bhayaNAe'ti parItaH pratyekazarIraH, alpasaMsAro vA-sa ca vItarago'pi syAt , na cA'sau jJAnAvaraNIyaM badhnAti, sarAgaparItastu banAtIta bhajanA. ' aparitte baMdhA ' ti ArIttaH sAdhAraNakAya:, anantasaMsAro vA-sa ca badhnAti. 'nopAratta-no aparitte na baMdhar3a 'tti siddho na badhnAtItyarthaH. 'AuyaM paritto vi, aparitto vi bhayaNAe'ti pratyekazarIrAdirAyurvandha kAle evaM AyurvadhAtIte, natu sarvadAtato bhajanA iti.siddhastu na bAyeva ityata AhaH-'nopAretta-' inyAdi. jJAnadvAre:-'hevillA cakAre bhayaNAe 'tti abhinibodhika jJAnaprabhRtayazcatvAro jJAninoM jJAnAvaraNIyaM vItarAgA'vasthAyAM na banAnta, sarAgA'vasthaHyAM tu badhnantIti bhajanA. 'veyaNijja hehillA cattari vi baMdhati ti vItarAgANAmagi chamasthAnAM vedanIyasya bandhakatvAt . ' kevala gANI bhayaNAe' ti sayogikevalinA vedanIyasya bandhanAt , ayoginAm , siddhAnAM cA'bandhanAda bhajanA iti. yogadvAre:-'DillA tANa bhayaNAe 'ti mano-bAk-kAyayogino ye upazAntamohakSINamoha-sayogikevalinaste jJAnAvaraNaM na ba ti, tadanye tu badhnantIti bhajanA. 'ajogI na baMdhai 'ti ayogI ayogiphevalI, siddhazca na badhnAti ityarthaH. 'veyaNija heDillA baMdhAta 'ti manoyogyAdayo badhnati, sayogAnAM vedanIyasya bandhamatvAt , ' ajogI Na baMdhaha' tti ayoginaH sarvakarmaNAm abandhakatvAd iti. upayogadvAre:- aTThasu vi bhayagAe ' ti sAkArA-'nAkarI upayogI sayogAnAm , ayogAnAM ca syAtAm-tatra upayogadvaye'pi sayogA jJAnAvaraNAdiprakRtIyathAyoga badhnanti, ayogAstu na-iti bhajanA iti AhAraka dvAre:-'do vi bhayeNAe' ti AhArako vItarAgo'pi bhavati, na cA'sau jJAnAvaraNaM badhnAti, sarAgastu sa badhnAtIti AhArako bhajanayA banAti. tathA anAhArakaH kevalI, vigrahagatyA''pannazca syAt-tatra kevalI na badhnAti, itarastu badhnAtIti-anAhArako'pi bhajanayA iti. 'yaNijja AhArae baMdhai ' ti ayogivarjAnAM sarveSAM vedanIyasya bandhakatvAt . 'aNAhArae bhayagAe 'ti anAhArako vigrahagalyA''pannaH, samudghAtagatakevalI ca badhnAti, ayogI, siddhazca na badhnAti iti bhajanA. .' Aue AhArae bhayaNAe / ti AyurvandhakAle evA''yuSo bandhanAt , anyadA tvabandhanAd bhajanA. iti. 'aNAhArae Na baMdhai.' ti vigrahagatigatAnAmapi . Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6.-uddezaka 3. AyuSkasyA'bandhakatvAditi. sUkSmadvAre 'bAyare bhayaNAe ' ti vItarAgabAdarANAM jJAnAvaraNasyA'bandhakatvAt , sarAgabAdarANAM ca bandhakatvAd bhajanA iti. siddhasya punarabandhakatvAd Aha:- nosuhama-'ityAdi. ' Aue sahame, bAyare bhayaNAe 'tti bAdhakAle bandhanAt , anyadA tvabandhanAd bhajanA iti. caramadvAre:- aTTa vi bhayaNAe ' ti iha yasya caramo bho bhaviSyatIti sa caramaH, yasya tu nA'sau bhaviSyati so'caramaH, siddhazcA'caramaH, caramabhavA'bhAvAt , tA cAmo yathAyogam aSTA'gi badhnAti, ayogive tu naH ityevaM bhajanA. acaramastu saMsArI aSTA'pi. badhnAti siddhastu na ityevamatrA'pi bhajanA iti. khIdvAra..6. strIdvAramA [.'NANAvaraNijaM NaM bhaMte ! kammaM kiM itthI baMdhai? ' ityAdi.] prazna che. temAM, vedanA udaya vinAno eTale je jIva zarIre na strI-na puruSa- karIne kadAca strI, puruSa ke napuMsaka hoya paraMtu strItva, puruSatva ke napuMsakatvane lagatA vikAra (veda) vinAno hoya te na svI, na puruSa ane na na-napuMsaka. napuMsaka kahavAya ane te, anivRttivAdarasaMparAyAdi guNasthAnakamAM hoya che ane temAM anivRttivAdarasaMparAya ane sUkSAsaM rAyane janAvaraNIyanA baMdhaka kahyA che. kAraNa ke, te saptavidha karmanA ke SaDvidharmanA baMdhaka che ana upazAMtamohAdi guNasthAnakavALo te na strI, na puruSa ane na na sakarUpa mahAtmA to teno abaMdhaka che, kAraNa ke, te ekaviMdha karmano baMdhaka che mATe ja ko che ke, kadAca bAye ane kadAca na baMdhe. [ Auge NaM bhaMte !' a yuSya. ityAdi ] prazna che, temAM strI vagare e traNe jIvo AyuSya bAMdhe ane na bAMdhe eTale AyuSya-baMdhakAle bAMdhe ane jyAre AyuSyano baMdhakALa na hoya tyAre na bAMdhe, kAraNa ke, eka bhavamA AyuSya eka ja bAra baMdhAya che. ane je khyAdiveda rahita che te to bAMdhato nathI, kAraNa ke, nivRttivAdarasaMparAya saMyatadAra, vagere guNasthAnakomA AyuSya-baMdhano vyavaccheda thAya che. saMyatadvAramA ['NAgAvaraNijaM' ityAdi. ] prathamanA cAra saMyamamAM-sAmAyika, chedomAra-saMyama, pasthApanIya, parihAravizuddhi ane sUkSmasaMparAya saMyamamA rahenAro saMyata jIva, jJAnAvaraNa bAdhe che ane yathAkhyAta saMyamamA rahenAro saMyata to upazAMta mohAdivALo hovAthI bAMdhato nathI mATe kayuM che ke, [saMjae siya ' ityAdi. ] arthAt saMyata kadAca bAMdhe ane kadAca na bAMdhe. asaMyata na saMyata-na asaMta eTale mithyAdRSTi vagere ane saMyatAsaMyata eTale to dezavirata, te banne bAMdhe. jene saMyamAdi bhAva niSiddha che arthAt je saMyata nathI, asaMyata nathI na saMptAsaMyata. ane saMyatAsaMyata paNa nathI tevo to siddha che te na bAMdhe, kAraNa ke, tene karma baMdhanano koi tu hoto nathI. [ ' Auge hehillA tinni bhayaNAe' ti] saMyata, asaMyata ane saMyatAsaMyata, AyuSyabaMdhakAlamAM-AyuSya bAMdhavAnI vegae-AyuSyane bAMdhe, anyadA-te sivAyanA kALamAM-na bAMdhe, mATe teone AyuSyano baMdha bhajanAe karo che. [' uvarille na baMdhai ' tti ] saMyatAdimAM uparitana siddha che ane te AyuSya bAMdhato nathI. sampadadhikAra samyagdRSTinA dvAramA [ ' sammadiTThI siya baMdhai 'tti ] samyagdRSTi, vItarAga paNa hoya ane tethI bhinna--sarAga-paNa hoya, te bemAM vItagaga samyagdRSTi, jJAnAvaraNa bAMdhato nathI, kAraNa ke, te ekavidha karmano baMdhaka che, ane sarAga samyagdRSTi to jJAnAvaraNa bAMdhe, mATe kayu cha ke, samyagdRSTi, mitha dRSTi mizradRSTi, jJAnAvaraNa kadAca bAMdhe ane kadAca na bAMdhe. mithyAdRSTi ane mizradRSTi te banne to bAMdhe ja. [ 'Aue hilA do bhayaNAe 'ti] samyagdRSTi ane mithyAdRSTi kadAca AyuSya bAMdhe ane kadAca na bAMdhe, jama ke, apUrvakaraNAdi samyagdRSTi AyuSya na bAMdhe ane bIno to eTale tethI bhinna samyagdRSTi, * AyuSyanA baMdhakALe AyuSya bAMdhe ane anyadA to na bAMdhe ane midhyAdRSTi paNa e pramANe eTale Ayudha kALe AyuSya bAMdhe ane anyadA na saMzida ra. bAMdhe tathA midRSTi to AyuSya bAMdhe ja nahi-kAraNa ke, te mizradRSTine, AyuSya baMzakA adhyavasAya sthAnano abhAva che. saMjJidvAramA [' sannI saMtI. siya baMdhai 'tti ] manaHparyAptivALo-saMjI-jIva, te jo vItarAga hoya to jJAnAvaraNa na bAMdhe ane jo taditara-sarAga-hoya to bAMdhe, tethI amaraja ' khAt-kadAcit ' ema kartuM che. [ 'asannI baMdhai' ti ] manaHparyApti vinAno asaMjJI jIva jJAnAvaraNa bAMdhe ja. [ 'nosannI-noasanni ' tti ] nosaMbI- saMzI saMjJI paNa nahi ane asaMjJI paNa nahi evo kevalI yA siddha hoya ane te na bAMdhe, kAraNa ke, tene baMdhananAM kAraNo nathI. [ 'vegija heDhillA do baMdhati 'tti ] saMjJI ane asaMjJI e banne vedanIyane bAMdhe che, kAraNa ke, ayogI ane siddha-ra banne sivAyanA dareka jIvo vedanIyanA baMdhaka hoya che. [' uvarile bhayaNAe 'tti ] uparano eTale saMjJI nahi ane asaMjJI nahi arthAt sayogikevalI, ayogikevalI ane siddha, te traNamAM jo sayogikevalI hoya to vedanIya bAMdhe, jo vaLI ayogikevalI ane siddha hoya to na bAMdhe mATa bhijanAe bAMdhe' ema karjA che. [ 'AugaM hechillA do bhayaNAe 'tti ] saMjJI ane asaMjJI kadAca AyuSya bAMdhe, kAraNa ke, antarmuhUrtamA ja AyuSya, baMdhana thAya che(?). [ ' uvarille na baMdhai ti] uparanA ekale kevalI ane siddha, e banne AgruSya na bAMdhe. bhavasiddhikadvAramA [ ' bhavasiddhie bhayaNAe ' tti ] jo bhavasiddhika vItarAga hoya to te jJAnAvaraNa na bAMdhe ane tadanya-udmastha-hoya to te chadmastha-bhavya bAMdhe mATe 'bhajanAe bAMdhe' ema kaDA . [ 'nobhavasiddhia-nono abha siddhika abhavasiddhie ' vi] bhavasiddhika nahi ane abhavasiddhika nahi te tica, ane te na bAMdhe. [' AuyaM hechillA do bhayaNAe ' tibhavya ane abhavya, AyuSya-baMdha kALe AyuSya bAMdhe ane bIje kALe to na bAMdhe, mATe 'bhajanAe bAMdhe' ema kA le. [ ' uvarile na baMdhai ' ti] siddha nathI darzanadvAra. bAMdhato. darzanadvAramA [ ' haTilA tinni ya bhayaNAe ' tti ] cakSurdarzanI, acakSurdarzanI ane avadhidarzanI e badhA jo chadmastha vItarAga hoya to jJAnAvaraNa nathI yAMcatA, kAraNa ke, teo vedanIyanA ja baMdhaka hoya che, jo teo sarAga hoya to bAMye cha, mATe kayu cha ke, bhajanAe vAMdhe keva-darzanI. cha' [' uvarile na baMdhai 'tti ] bhavamA rahelo kevaladarzanI ane siddha te banne nathI bAMdhatA, kAraNa ke, teone karma baMdhanA hetuo hotA nathI. [: veyaNija heDillA tinni baMdhati ' ti] prathama traNa darzanavALA chadmastha vItarAgo ane sarAgo, teo vedanIya bAMdhe ja che. [' kevalada'saNI bhayaNAe 'tti ] kevaladarzanavALo sayogI kevalI bAMdhe che ane ayogikevaLI ane siddha vedanIya karma nathI bAMdhatA, mATe / bhajanAe bAMdhe che' ema kA che. paryAptaka dvAramA [''pajjattae bhayaNAe ' ti] vItarAga ane sarAga e banne paryApta hoya che. temAM vItarAga paryApta jJAnAvaraNa jona bAMdhe ane sarAga paryApta to bAMdhe mATe kA che ke, bhajanAe bAMdhe.' ['nopajAtaya-noapajjattae na baMdhai ' ti] noparyApta ane no aparyApta eTale siddha na bAMdhe. [ ' Auga haTilA do bhayaNAe 'tti ] paryApta ane aparyApta e. banne AyuSyanA baMdhakALe AyuSya bAMdhe ane ra anyadA na bAMdhe, mATe bhajanA kahI che. ['ubarile na' iti] siddha na bAMdhe. bhASakadvAragAM [ 'do vi bhayagAe 'tti ] bhASAlabdhivALo te bhASaka ane tethI anya te to abhASaka, te bemAM vItarAga bhASaka zanAvaraNIya na bAMdhe, ane sarAga bhASaka to bAMdhe ane abhASaka te to ayogI vigrahagati, ane siddha te banne na bAMdhe tathA vigrahagatine prApta evA abhASaka pRthivI vagarenA jIvo bAMdhe mATe ['do vi bhayaNAe '] ' banne bhajanAe baaNdhe| bhavaritikavAra, Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatAta. 6...uddezaka 3. bhagavasudhamasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 285 e pramANe kayuM che. [ veyaNija bhAsae baMdhai ' ti ] bhASaka jIva vedanIya bAdhe che. kAraNa ke, sayoginA avasAnavAko paNa bhASaka savadanIyana bA~dhe che. [ ' abhAsae bhayagAe ' ti ] ayogI ane siddha e banne abhASaka hoya che, ane teo bAMdhatA nathI tathA pRthivI vagare abhASaka to bhASaka. bAMdha che mATe e pramANa bhajanA che. parittadvAramA [ 'paritte bhayaNAe ' ti ] parIta eTale eka zIkhALo jIva athavA ala saMsArakhALo jIva te pAranA vItarAga paga hoya ane tevo parIta vItarAga, jJAnAvaraNIya karma bAMdhato nathI ane sarAga parIta to bAMdhe -e pramAge bhajanA che. [ aparitte baMdhai ' ti ] aparitta eTale sAdhAraNakAya arthAt je jIva anaMtajIvo sAdhe eka zarIramA raheto hoya te azyA anaMta sasa:vALo te aparitta- aparitta. te banne bAMdhe che. [ 'norita-noArite na baMdha' ti] parita nahi te. parita. nahi arthAt .siddha bAMdhato nathI. [ AuyaM paritto vi, noparitta-noaparita, Aritto vi bhayaNAe 'tti ] pratyeka zarIrAdi jIva AyuSyanA dhakALe ja AyuSya dhei cha paNa sarvadA nathI bAMdhato mATe ' bhajanA' kahI che. siddha to bAMdhe ja nahi, mATe kagu che ke, [ 'noparita-' i.yAdi ] jJAnadvAramA [ ' hehillA canAri bhayaNAra 'li) Abhinigedhika jJAnI kore zAnadvAra. cAra jJAnIo vItarAgAvasthAmA jJAnAvaraNIyane bAMdhatA nathI ane tenA teja ca ra jJAnIo sarAgAvasthAmAM to jJAna,varaNIya karmane bAMdha che, e pramANe mayAdi bAra zAnabhajanA che. [ ' veyaNijaM hehilA cattAri vi baMdhati 'tti ] he.nA cAre paNa vedanIyane bAMye che, kAraga ke, chadmastha vItarAgo paNa vedanIyanA baMdhaka vALA vItarAgo. cha. [ 'kevalaNANI bhayaNAe 'ti] kevalajJAnI bhajanAe bAMdhe che, kAraNa ke, sayogikevaLI vedanIyanA baMdhaka che ane ayogikevaLI tathA ddhi vedanIyanA aMbaMdhaka che mAre majanA kahI che. yogadvAramA [ ' hechillA tiNi bhaya gAe ' ti] mana, vacana ane kAyayogio, jao upazAMtamoha guNa- yogadAra. sthAnakaMgaLA ane kSIgamoha gugarathAnakapALA sayogika pali bho cha teo jJAnAparaNa bAMdhatA na pI ane tAnya to bAMdhe cha, mATe temAM bhajanA kahI che, [ 'ajogI na baMdhai ti ] ayogI eTa ayogivalI ane siddha bAMdhatA nathI. [ 'veyaNi hehilA baMdhAte 'tti ] manoyogI vagere bAMdhe che, kAraNa ke sayoga jIvo vedanIyanA baMdhaka che, [ ' ajogI Na baMdhai ' ti] ayogI bAMdhatA nathI, kAraNa ke, ayogI rmA konA abaMdhaka che. upayoga. dvAramA [ * avi bhayaNAe ' tti ] sayoga ane ayoga, e yannene sAkAra ane anAkAra upayoga hoya che, te panne upayoganAM paNa sayoga jIvo upayogadAra-7 karajJAnAvaraNAdi prakRtione yathAyoga vAMdhe che ane ayogajIvo to nathI bAMdhatA, ema bhajanA kahI che. AhArakadvAramA [ 'do vi bhayaNAe ' ti ] a kAra upayoga. vItarAga paNa AhAraka hoya che ane e jJAnAdharaNa bAMdhato nathI, sarAga AhAraka to bAMdhe che, e pramANe AhAraka bhajanAvaDe dhi che, tathA anAhAraka ahArakA ra. kevalI ane vigrahagatine prApta jIva e banne anAhAraka hoya che-temAM kevalI na bAMdhe ane bIjo to dhei che, e pramANe anAhAraka paNa bhajanAvaDe bAMdhe che, [ 'veyaNi AhArae baMdhai ' ti ] AhArakajIva, vedanIya bAMdhe che, kAraNa ke, ayogI sivAyanA dareka jIvo vedanIyanA baMdhaka che. [ * aNAhArae bhayaNAe ' ti ] vigrahagatine prApta jIva, samudghAta prApta kevalI, ayogI ane siddha e kdhA anAhA'ka hoya che, temAM vigrahagati prApta jIva ane samudghAtagata kevaLI, e vanne vedanIyane vadhi che ane ayogI ane siddha nathI dhitA-e. pramANe bhajanA che. ['Aue AhArae bhayagAe' tti ] kAraNa ke, AyupyanA baMdhakALa ja AyuSya dhAya che ane vIjA kALe to tenuM baMdhana thatuM nathI, mATe bhajanA che. [ ' aNAhArae Na baMdhai ' ti] anAhAraka bAMdhato nathI, kAraNa ke, vigraha gatine prApta jIvo paNa AyuSyanA adhika che. sUkSmadvAramA [' dAyare bhayaNAra' ti] vItarAga sUkSmadvAra, hAdaro, jJAnAvaraNanA AMdhaka che ane: sarAga bAdaro jJAnAvaraNanA dhaka che mATe bhajanA. kahI che. vaLI, siddha to adhika hovAthI kahe che ke, [ 'nosuhuma-' ityAdi.] [ 'Aue suhume, dAyare bhaya gAe 'ti ] kAraNa ke, kALe baMdhAya che ane vIje kALe to nathI dhAtuM mATe nosUkSma-no bAdara. bhajanA kahI cha, caramadvAramA [' aDhavi bhayagAra 'tti ] jano carama-chelo-bhava thavAno che tere ahiM carama kahevo, ane jeno cheho bhava thavAno caramadvAra. vathI eTale je carama jevo nathI tane acarama kahiyo tathA siddhane acarama kahayo, kAraNa ke, siddhane have-siddha thayA pachI-chello bhava nathI temAM aca ma. carama jIva yathAyoga AThe karma prakRtione paNa bAMdhe che ana camarajIvana ayogipaNu heya arthAt jo carama jIva ayogI hoya to nathI bAMdhato e pramANe bhajanA che, acarama jo saMsArI laie eTale abhavya laie to te acarama AThe paNa karma-prakRtione bAre che ane jo acarama eTale . 'siddha ' laie to te koI karma-prakRtina nathI bAMdhato-e pramANe ahIM paNa bhajanA jANavI. vedakonuM alpabahutva. 33. pra0-aiesiNaM maMte ! jIvANaM itthIveyagANaM, parisa- 33 pra0--he bhagavan ! strIvedaka, puruSavedaka, napuMsakavedaka veyagANaM, napuMsagaveyagANaM, aveyagANa ya.kapare kaparehito? ane avedaka, e badhA jIvomAM kyA kyA jIca, konA konAthI ala, bahu. tutya ane vizeSAdhika che! 36. u0-goyamA ! samvatthovA jIvA parisaveyagA, 33 u0-he gautama ! sauthI thodd| puruSavedaka jIvo che, ithiveyagA. saMkhejjaguNA, avedagA aNataMgaNA, nasagayeyagA tenAthI saMkhyeyaguNa strIvedaka che, avedaka anaMta guNa che ane aNaMtaguNA.. napuMsakavedaka anaMtaguNa che. --eesi savvaMsi padANaM appa-bahugAI ucAI gajyAI, jAva- -e badhA padonoM arUpabahutvo kahevAM yAvat sauthI thoDA savvatthovA jIvA acarimA, carimA agataguNA. acarama jIyo che ane carama jIvo anaMtaguNa che. 1. mUlacchAyA:-ete bhagavane ! 'jIvAnAM strIveda kAnAm , puruSodakAm , napuMsakavedakAnAm , aveda hAnAM ca katare katarebhyaH ? gautama ! stokA jIyA puruSavedakAH, striived||: saMkhyeyaguNAH, avedakA anantaguNAH, napumakavedakA anantaguNAH eteSAM sarveSAM padAnAm alpa- bahula kAni uccArayitavyAni, yAvat-sarvasta kA jIvA acaramaH, gharamA anantaguNA:-anu0 . Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 --sevaM'. bhaMte !, sebaM bhaMte ! tti. zrIrAmacandra-jinAgamasaMgrahe - zataka 6.- uddezaka 3. - he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che ( ema kahI yAvat vicare che. ) bhagavaMta - abja summasAmipaNIe sirIbhagavaIsute chahasaye taio uddeso sammatto. 6 8 " dUtameza 7. atha alA- bahutvadvAram H- tatra ' itthaveyagA saMkhejjaguNa ' tti yato deva-nara- tiryakpuruSebhyastat striyaH krameNa dvAtriMzatsaptaviMzati- triguNA dvAtriMzat-saptaviMzati- trirUpA'dhikA bhavantIti adagA anaMtaguNaci anivRtivAdaraparAyAdayaH siddhAzca avedAH, ataste - anantatvAt strIvedebhyo'nantaguNA bhavanti 'napuMsagaveyagA anaMtaguga' ti anantakAyikAnAM siddhebhyoanantaguNAnAmiha gaNanAditi eesi sammesiM ityAdi eteSAM pUrvoktAnAM saMyatAdInAM carAntAnAM caturdazAnAM dvArA 'pekSayA alpa-bahutvam uccArayitavyam, tadyathAH " eesi NaM bhaMte ! saMjayAgaM, asaMjayAgaM, saMjayA saMjayANa, nosaMjaya - noasaMjayanosaMjayA saMjayANaM kayare, kayarohiMto appA vA, bahuyA vA, tullA vA visesA ? goyanA ! savvatyovA saMjayA, saMjayA saMjayA asaMkhejjaguNA, nosaMjaya - no asaMjaya - nosaMjayA saMjayA anaMtaguNA, asaMjayA anaMtaguNA. ityAdi prajJApanAunu nagareNa vAmyam-pAvavaramAdyalpa - bahutvam. etadevA''haH - ' jAba- savvatthovA jIvA acarimA ' ityAdi. atra acaramA abhavyAH caramAzca ye bhavyAzcaramaM bhavaM prasyanti yanti ityarthaH te cA'caramemyo'nantaguNAH yasmAd abhayyebhyaH siddhA anantaguNA maNitA yAvantazca siddhAstAva caramA yasmAd yAvantaH siddhAH bhatItAyAyAM tAvanta eva setsyanti anAgatAdvAyAm iti. sagAminI zrImatI rIya uddeza ke zrIabhayadevasUriviracita vivaraNa samAptam , alpabahutva. - 73 have alpa - bahutvadvAra kahe che, temAM [' itthitreyagA saMkhejjaguNa 'tti ] strIvedako saMkhyeya guNa che, kAraNa ke, deva, manuSya ane tiryaMcapuruSa karatAM strIo rUpa puruSo karatAM kramavaDe strIo batrIze vadhAre batrIzagaNI, sattAvIza vadhAre sattAvIzagaNI ane traNa vadhAre traNagaNI he arthAt deva karatAM 1. devI vaNI anetrI badhAre hai, manuSya karatAM manuSaNIo satyAcIzagaNI ane satyAcIza bacAne ke ane nidho karata tina zrIo 4 6 jIvo ane siddho napuMsaka vedavALAo ciNIo gaNagaNI ane paNa bAre che. [ avedgA ati] anividA vagere taMtra Avedaka ane se bacA anaMta hovAcI zrIvedavAo karatAM anaMtaguNa yAya hai. napuMgavA ati antaguNa che, kAraNa ke A sthaLe siddha karata anaMtakAyika ( jeo bacA napuMsaka hai) jIvo anaMtaguNA gayA hai. [sa ityAdi. ] pUrvokta e badhAonuM eTale saMyatathI mAMDIne carama sudhInA cA~da dvAronuM alpa bahutya, tadgata bhedonI apekSAe kahetuM joie, te jemake "he bhagavan ! saMyato asaMyato saMyatAsaMyato ane nayanopanAsaMpato e bacAomAM kyA kyA konA konAthI thoDA ? bahu che ? tulya che ? ke vizeSAdhika che ? he gautama! saMyato sAthI thoDA che, saMyatAsaMyato asaMkhyaguNa che, nosaMyata-do asaMyata-nosaMyatAsaMyato prajJApanA. anaMtaguNa che ane asaMyato ethI e anaMtaguNa che " ityAdi prazopanAne anusAre caramAdinA alpa bahutva sudhI sarva ahiM kahetuM, e ja kahe hai, yA satyAdhISAM jIvA amarimA ityAdi.] ahiM acarama eTale abhayya ane teo narama marane DelA bhane pAma arthAt carama jeo siddha thaze teo carama kahavAya, ane teo acarama karatAM anaMtaguNa "che, kAraNa ke abhavyoM karatAM siddho anaMtaguNA kathA che ane jeTalA siddho che teTalA ja carama jIvo che, kAraNa ke, jeTalA bhUta kALe siddha thayA che- teTalA ja bhaviSyakALe paNa siddha gharI. - 1. mUlacchAyAH - tadevaM bhagavan ! tadevaM bhagavan ! itiH - anu0 1. A hakIkata zrIjIvAjIvAbhigamasUtra- dvitIya pratipatti ( 10 87 ) mAM tathA prajJApanA sUtra - alpabahutvapada ( pR0 124 ) mAM tathA prajJApanA sUtra - alpabahutkhapada ( pR0 164 ) mAM ane paMcasaMgraha - gA0 65 68-69 ( mA0 pR0 82-84-85 ) mAM maLe che:- anu0 192143 - anu0 2 prApanApanAnA AdhI beDArUpaH samude'carite kSArabhAre bhave'smin dApI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAI sajIvI tapakhI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti zAntyoH- dadyAt zrIvIradevaH sakala zivasukhaM mArahA cAmukhyaH // / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 4. he bhagavan ! zuM jIva kAlAdazathI saradeza ke ke apradeza cha ?-niyamena sapradeza.-eja pramANe nairayika ane kAla deza.-jI ko ane kAladeza-raviko ane kAlAdeza.-e rIte yAvara stanitA ma ro-pRthivIkAyiko ane kAlAdeza.-e rIta yAvat-vanarapa teka yika -bAkI nA siddho subInA jIyo narayikogI pe".-AhAraka ane kAlAdeza.-bhaMgatraya.-anAhAraka 'ane kAlAdeza.-bhaMgapa-ka-siddha ane kAlAdeza.-bhagatrika -bhavasiddhika-abhavasiddhika ane kAlA deza.-audhikanI pe...- nobhavasiddhika-noabhavasiddhika ane kAlAdeza.-bhaMgatrika-saMzI ne ka lAdeza.-bhaMgatraya-asaM ane kAlAdeva.bhaMgatrika.-nairayika-de-manuSya.-bhaMga paTaka-nosaMzI-noasaMzo.-bhega ki.-audhikanIleza vALa".-kRSNalezyA-nIlalevA-ka potalezyA-te jalezyApAlezyA-zuklalezya:-alezyA-sammaSTa-vikadriya-midhyAdRSTa-sambagmidhya dRSTi-a :-saMpatA saMpata norsayata-loasaMyata-saMtA yata-sakAyIeke..ya-krodhakaSAyI-deva-mAnakAyI ma ya kaSAyI -narayika-deza-lobhakA yI- apAyI-adhika-zAna-Abhinavodhi kazAna--zrutalAna-avadhijJAnamanaHparyavaMzAna- kevalajJAna-audhika.azAna-ma.leajJAna-zrutaajJAna-vibhegajJAna-sayorga.-mayogI-vanayogaH-kAyayogI-ayogI-sa kAre payukta anAkArepAtta-saMvedaka-saM.vedaka-puruSavedaka-sakavedaka-avedaka-sazarI-audArika-niva-ADAraka-taMtrasa-kAmaga-azarIra-Aha rapatipti zara rapayAptiiMdriyaparyApti-AnaprANaparyApti-bhASA-manaHparyapti- AhAraaparyApta-zarIraaparyaH - diyaaparyapti-AnaprANapAti-bhA-ma sabhapati - vadha'nI sa the kAlAdezathI vicAraNA.-saMca gAtha-sapradeza-AhAraka-bhavya-saMzo-zA-dRSTi-saMvata -kAya-yoga-upayoga-veda-zara ra ane-papti. he bhagavan ! zu jIyo prasAkhyAnI ? apratyAkhyAnI che ke banne bhAtanA che ?-badhA prakAranA che.-5 ja pramANe naravika-yAvat- uridriya-padriyatiryagyonika ane manuSya-e badhA sAthai pratya rUpa manI vicAraNA.-jIvo prayAkhyAna-apratyApana-ane e vanno jAge cha:-"diyo jANe he ane vIpa thI ja.tA.- yo pratyAkhyAna-apratyAkhyAna-ane e vannene kare ?-pUrva pramANe.-prAkhyAna a yutha.-apratyAkhyAna ane AyuSya.-5 banne ane :yuSya -5 rote pratyAkhyAnane laga cAra daMDaka-he bhagaman ! te 5 pramANe cha. 1.pra.-jIve NaM bhaMte ! kAlAdeseNaM ki sapaese, apaese? 1.pra0-he.bhagavan ! zuM jIva kAlAdezavaDe-kAlanI apekSAe-sapradeza che ke apradeza ? 1. u0-goyamA ! niyamA sapaese. 1. u0-he gautama ! jIva niyamA-cokasa-sapradeza che. e pramANe yAvat siddha sudhInA jIva mATe jANatuM. 2. pra0-neraie NaM bhaMte ! kAlAdasaNaM ki sapaese apaese? 2. pra0-he bhagavan ! nairayika jIva kAlAdezathI sapradeza che ke apradeza che ! 2. u0-- goyamA ! siya rupaero, siya apaese; evaM jAva- 2. u0 - he gautama ! e kadAca sapradeza ke ane kadAca siddhe. apradeza che. 3. pra0-jIvA NaM bhaMte ! kAlAdeseNaM ki sapaesA, apa- 3. pra.--he bhagavan ! zu jIvo kAlAdezathI sapradeza che ke esA? __ apradeza che ? 3. u0-goyamA ! niyamA sapaesA. 3. u0-he gautama ! cokkasa, jIvo sapradeza che. 1. mUlacchAyA:-jIpo bhagavan ! kAlAdezena ki sapradezaH, apadezaH / gItama 1 niyamAt sapradezaH. nairagiko bhagAn ! kAlAdezena kiM sapradezaH, apravezaH ! gautama ! syAt sapradezaH, syAd apradeza evaM yAvat-siddhaH, jIvA bhagan | kAla. dezena ki sapradezAH, apradezAH ? gautama ! niyamAta sapradezAH-anu0 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 6.-uddezaka . 4. pra0-neraDayA NaM bhaMte ! kAlAdesaNaM kiM sapaesA, 4. pra0-he bhagavan ! zuM nairayika jIvo kAlAdezavaDe apaesA ? sapradeza che ke apradeza che ? 4. u0--goyamA ! savye vi tAva hojA sapaesA, ahavA 4. u0-he gautama! e narayikomA 1 bavA ya paNa sapradeza sapaesA ya-apaese ya, ahavA sapaera / ya-apaesA ya; evaM hoya, 2 keTalAka sapradeza ane ekAda apradeza ane jAva-thaNiyakumArA. 3 keTalAka sapradeza tathA keTalAka apradeza; e pramANe yAvat stanitakumAra sudhInA jIvo mATe jANavU. 5. pra0--puTa vikAiyA NaM bhaMte / kiM sApA, apaesA ! 5. pra0-he bhagavan ! zuM pRthivIkAyikajIvo sapradeza che ke apradeza che ? 5. u0--goyamA ! sapaera vi, apaesA vi; evaM jAva- 5. u0-he gautama! teo sapradeza paNa che ane apradeza paNa vaNassaikAiyo. che, e pramANe yAvat vanaspatikAyika sudhInA jIvo mATe jANavU. --sesA jahA nerajhyA tahA, jAva-siddhA. AhAragANaM -jema nairayika jIvo kahyA tema siddha sudhInA bAkInA badhA jIva-enidiyavajjo tiyabhaMgo. aNAhAragANaM jIvANaM egidiya- jIvo mATe jANavU. jIva ane ekendiya varjIne bAkInA AhAraka vajjA chambhaMgA evaM bhAyavvAH-1 sapaesA vA, 2 apaesA vA; jIvo mATe traNa bhAMgA jANavA, ane anAhAraka jIvo mATe 3 ahavA sapaese ya apaese ya, 4 ahavA sapaese ya apaesA ekendriya varjIne cha bhAMgA A pramANe jANavA-1 keTalAka sapradeza ya, 5 ahavA sapaesA ya apaese ya, 6 ahavA sapaesA ya hoya, 2 keTalApha apradeza hoya, 3 athavA koI sapradeza hoya apaetA ya. siddhehi tiyabhaMgo. bhavasiriyA, abhavasiddhayA jahA ane koI apradeza hoya, 4 koI sapradeza hoya ane pheTalAka ohiyA. Nobhavasiddhiya-Noabhavasiddhiya-jIvasiddhehiM tiyabhaMgo. apradeza hoya, 5 keTalAka sapradeza hoya ane koi apradeza hoya sannI he jIvAio tiyabhaMgo, asana he egidiyavajjo tiyabhaMgo. ane 6 keTalAka sapradeza hoya tathA keTalAka apradeza hoya. neraiya-deva-maNae haiM chambhaMgo. nosani-noasani-jIvamaNuyasi- siddhone mATe traNa mAMgA jANavA jema audhika-sAmAnya-jIvo kahA dahi tiyabhaMgo. salesA jahA ohiyA. kaNhalessA, nIlalerasA, tema bhavasiddhika-bhavya-ane abhavasiddhika-abhavya-jIvo jANavA. kA ulessA jahA AhArao, navaraM:-jassa asthi eyAo. nobhavasiddhika tathA noabhavasiddhika jIva, siddhomAM traNa bhAMgA teulessAe jIvAio tiyabhaMgo, navaraH-puDhavikAiesu, Au- jANavA. saMjJiomAM jIvAdika traNa bhAMgA jANavA, asaMjJiomAM vaNassaIsa chabmaMgA. pamhalessa sukalessAe jIvAio tiyabhaMgo. ekendriyavarjIne traNa bhAMgA jANavA. nairayika, deva ane manuSyomA alesejiIva-siddhehi tiyabhaMgo. maNuesu chanbhaMgA. sammadihIhi cha bhAMgA jANava'. nosaMhI tathA noasaMjJI jIva, manuSya ane jIvAio tiyabhaMgo. gilidiesu chanbhaMgA. micchadihIheM egi- middhomAM traNa bhAMgA jANavA. jema sAmAnya jIvo kahyA, tema diyayajjo tiyabhaMgo. sammAmicchadihIhiM chabbhaMgA. saMjaehiM jIvAsalezya-lezyAvALA-jIvo jANavA. jema AhAraka jIva ko io siyabhaMgo, asaMjaehiM enidiyavano tiyabhaMgo ti. saMjayAsaM- tema kRSyalezyAvALA, nIlalezyAvALA ane kApotalezAbALA jaehi tiyabhaMgo jIvAIo. nosaMjaya-noasaMjaya nosaMjayAsaMjaya- jIvo jANavA, vizeSa e ke, jene je lezyA hoya tene te lezyA jIva-siddhohaM tiyabhaMgo.sakasAIhiM jIvAi.otiyabhaMgo. egi.daesu kahevI. tejolezyAmAM jIvAdika traNa bhAMgA jANavA, vizeSa e abhaMgakaM. kohakasAihiM jIva-egidizvajjo tiyabhaMgo. devahi ke. prathivIkAyikomA, apkAyikomAM ane vanaspatikAthikomA chambhaMgA. mANa-kasAI-mAyAkasAI jIva-enidiyavajjo tiyabhaMgo. cha bhAMgA jANavA, padmalezyAmAM ane zuklalezyAmAM jIvAdika traNa neraiya-devehi chanbhaMgA. lobhakasAIhi va-egidiyavajo tiyabhaMgo. bhAMgA jANavA, alezyomAM-jIva ane siddhomA traNa bhAMgA jANavA 1. mUlacchAyAH-nairayikAH bhagavan ! kAlAdezena kiM sapradezAH, apradezAH? gaitama 1 sa'pi tAvad bhaveyuH sapradezAH, athavA sapradezAzca aprade. 6.zca, athavA sapradezAzca apradezAdha; evaM yAvat-stanitakumArAH, pRthivi kAyikA bhagavan ! kiM sapradezAH, apradezAH ? gautama : sapradezA agi, apradezA api; evaM yAvat-vanaspatikAyikAH. zeSA yathA nairayikAstathA, yAvat-siddhAH. AhArakANAM jIva-kendriyavargastriAbhagaH, anAhArakANI jIvAnAm ekendriyavarjAH SaD bhaDagAH evaM bhaNitavyA :-sapradezA vA, apradezAM vA. athavA sadezava apradezazca, athavA sapradezazca apradezAca, athavA sapradezAdha apradezaca, athavA pradezAca apradezAva. siddheSu nimbhagaH, bhAsiddhikAH abhAsiddhikA yathA audhikAH nobhavasiddhika-no'bhavasiddhikajIva-siddhayonikabhAgaHsaMbhiSu jIvAdikastri bhAgaH, amaMziSu ekendriyavarjanikabhagaH, narayika-dena-manujeSu SaDbha hagaH. kosaMjhino'saMjhi-jIva-manujasiddhaSu triva.bhagaH. salezyA yathA oSikAH, kRSNalezyAH, nIlalelyAH, kAzetalezyA yathA AhArataH, navaramaH-yasya santi etAH. tejolezyAyAM jIvAdikA khikabhahagaH, navaram :-pRthivIkAyikeSu, ab-vanasatiSu SaD bhaGgAH. padmalezya-zuklalezyayoH jIvAdikatrikA.alezyeSu jIva-siddheSu trikabhannaH manujeSu SaD bhaGgAH samyagdRSTiSu jIdAdikastrikabhaGgaH, vikalendriyeSu para bhagAH mithyAzighu ekedriyavarjastrikabhAH samyagamithyAdRSTiSu SaDbhAH . saMyateSu jIvAdikavikabhAH asaMyateSu ekendriyavarjastrikabhanna iti. saMyatA-usayateSu tribhako jIvAdikaH, norsayata-no'sayata-nosaMyatA'saMyata-jIva-siddheSu vikabhanaH sakaSAyiSu jIvAdikatrikabhAH, ekendriya abhatrakam-kodhakaSAyiSu jIvai-kendiyavatrikA: deveSu SaT bhA. mAnakaSAyi-mAyAvasAyiSu jIvaikendriyavarjanikabhA, nairayika-deveSu Sara bhagA lobhakaSAyiSu jIva-kendriyava nikabhAH-anu. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6. uddezaka 4. bhagavatsadharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 289 nereiesu chambhaMgA. akasAI-jIva-maNuehi, sidahi~ tiyabhaMgo. ane alezya manuSyomA cha bhAMgA jANavA. samyagdRSTiomA jIvAdika ohiyaNANe, AbhiNiyohiyagANe, suya gANe jIvAiotiyabhaMgo. RNa bhAMgA jANavA, vikalendriyomA cha bhAMgA jANavA, mithyAdRSTivigalidiehi chambhaMgA. ohiNANe maNa-kevalaNANe jIvAio omA ekendriya va ne traNa bhAMgA jANavA. samparamidhyAdRSTi omAM tiyabhaMgo. ohie annANe, mahaannANe, suyaannANe, egidi- cha bhAMgA jANavA. saMyata jIvomA jIvAdika traNa mAMgA jANavA. yavajo tiyabhaMgo. vibhaMganANe jIvAr3ao tiyabhaMgo. sajogI jahA asaMyatomA ekendriyaba rjIne traNa bhAMgA jANavA. saMyatAsaMyatomA ohio, maNajogI, yajogI, kAyajogI jIvAio tiyabhaMgo, jIvAdika traNa mAMgA jANavA. nosaMyata noasaMyata ane nosaMyanavara:-kAyajogI egidiyA, tes abhaMgayaM. ajogI jahA tAsaMpatomAM-jIva siddhomAM-traNa bhAMgA jANavA. sakaSAyomAMalessA. sAgArovautta-aNAgArovauttehiM jIva-egidiyavajo kaSAyavALAomA jIvAdika traNa bhAMgA jANavA, ane sakaSAya tiyabhaMgo. saveyagA ya jahA sakasAI. ithiveyaga-parisaveyaga- ekediyomA abhaMgaka-traNa bhAMgA nathI paNa eka bhAMgo-che, krodha napaMsagaveyagesa jIvAio tiyabhaMgo, navaraH-napaMsagavede egidiesa kapAyiomAM jIva ane ekendriya vItraNa bhAMgA jANavA. devomA abhaMgayaM. aveyagA jahA akasAI. sasarIrI jahA ohio. cha bhAMgA, mAnakaSAyavALamAM, mAyAkaSAyavALAmAM jIva o orAliya-veuniyasarIrANaM jIva-egidiyavajjo tiyabhaMgo. AhA- ekendriya varjIne traNa bhAMgA jANavA. nairayika ane devomA cha ragasarIre jIva-maNuesu chanbhaMgA, teyaga-kammagANaM jahA ohiyA. bhAMgA jANavA. lobha kaSAyavALAmAM jIva ane ekeMdriya varjIne asarIrohiM jIva-siddhohiM tiyabhaMgo. AhArapajattIe, sarIrapajjattIe traNa bhAMgA jANavA. naisayikomA cha bhAMgA jANavA. akapAthimA iMdiyapajattIe, ANapANapajattIe jIva-egidiyayajjo tiyabhaMgo. jIva, manuja ane siddhomAM traNa bhAMgA jANavA. audhika jJAnamAM. bhAsA-maNapajattIe jahA sannI, AhAra-apajjattIe jahA aNA- Abhinibodhika-jJAnamAM, zrutajJAnamA, jIvAdika traNa bhAMgA hAragA, sarIra-apajjattIe, iMdiya-apajattIe, ANapANa-apajattIe jANavA. vikaleMdiyomA cha bhAMgA jANavA. avadhijJAnamAM, jIva-egidiyavajjo tiyabhaMgo, neraiya-deva-maNaehiM chambhaMgA,mAsA- manaHparyavajJAnamAM ane kevalajJAnamAM jIvAdika traNa bhAMgA jANavA. maNaapajattIe jIvAio tiyabhaMgo, NeraDya-deva-maNaehiM chambhaMgA. odhika ajJAnamA, matiajJAnamAM ane zrutaajJAnamA ekeMdriya varmAne traNa bhAMgA jANavA. vibhaMgajJAnamAM jIvAdika traNa bhAMgA jAgavA, jema audhika kahyo tema sayogI jANavo, manayogI, vacanayogI ane kAyayogimA jIvAdika traNa bhAMgA jANavA. vizeSa e ke, ekeMdriya jIvo kAyayogavALA che ane teomAM abhaMgaka-jAjA bhAMgA nathI-paNa eka bhAMgo-che. jema alezyo kahyA tema ayogijIvo jANavA. sAkAra upayogavALAmAM ane anAkAra upayoga vALAmAM jIva tathA ekeMdriya varjIne traNa bhAMgA jANavA. jema sakaSAyI-kaSAyapALA-kahyA tema savedaka-vedavALA-jIvo jANavA strIvedaka, puruSavedaka ane napuMsakavedakonAM jIvAdika traNa bhAMgA jANavA, vizeSa e ke, napuMsaka vedamAM ekeMdriyo mATe abhaMgA-jAjA bhAMgA nathI-paNa eka bhAMgo che. jema akaSAyIkaSAyarahita jIvo kahyA tema avedaka-vedavinAnA-jIvo 'jANavA jema audhika-sAmAnya-jIva kahyA tema sazarIrI-zarIravALA-jIvo jANavA. audArika ane vaikriya zarIravALA mATe jIva tathA ekeMdriya varjIne traNa bhAMgA jANavA. AhAraka zarIramAM jIva ane 1. mUlacchAyAH-nairayikeSu SaD mahAH. akaSa yi- jIva-manujeSu, siddheSu trikabhaGgaH, adhika jJAne, AbhinibodhikajJAne, zrutajJAne jIvAdikastrikamA vikalendriyeSu SaD bhannAH, avadhijJAne, manaH-kevalajJAne jIvAdikasvimbhAH , auSike'jJAne, mayajJAne, zrutA'jJAne ekendriyavarjakhi bhaGgaH. vibhaGgajJAne jIvAdikastrikamAH. sayogI yathA adhikaH, ma yogini, vacoyogini, kAyayoga ne jIvAdi kanikabhAH,navaram-kAyayo. gana ekendriyAsteSu abhAkam. ayogano yathA'lezyAH. sAkAropayuktA-'nAkAropayukteSu jIke ndrayavarjastrikabhaGgaH. savedakAzca yathA sakaSAyiNaH, strIvedaka-puruSavedaka-napuMsakavedakeSu jIvAdikatrikabhaGgaH, navaramH napuMsakavede ekendriye abhannakam . adekA yathA'kaSAyiNaH, sazarIrI yathA audhikaH, AdArika-vakriyazarIreSu jIvakendriyavarjanikabhAH, AhArakazarIre jIva-manujeSu Sada bhAgaH, tejasa-kAmakA (NA) nAM yathASikAH, azarIreSu jIva-siddheSu vikabhagaH. AhAraparyAptI, zarIraparyAptI, indriyaparyAptA, AnaprANaparyAptA jIvai-kendriyavarjanikabhAH, bhASA-manaHparya ptA yathA saMzI, AhAraaparyAptA yathA'nAhA. rakAH; zarIrA'paryAptA, indriyA'paryAptI, AnaprANA'paryAptI jIvakendriyavarjalikabhannaH, nairayika-deva manujeSu SaDa bhanAH, bhASA-manasyAmA jIvAdika strikabhaGgaH, naiyika-deva-manujeSu paD bharagAH-anu. . Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 saMgaIgAhA:- sapaemA AhAraga-maciyasannisA diTTi saMjaya kamAe, gANe jooge vede yasarI vyatI zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe f zataka 4:- udezaka 4. manuSyamA cha bhAMgA jANacA jema auauSika kathA tena taijasa ane kArmaNa (zarIrayALA jIvo) jANayA azarIrI jI ane siddha mATe traNa bhAMgA jANavA AhAraparyAptimAM, zarIraparyAptimAM, iMdriyaparyAptimAM ane AnaprANaparyAptimAM jIva ane ekeMdriya varjI RNa bhAMgA jANavA. jema saMjJI jIvo kA tema bhASA ane manaH paryApti saMbaMdhe jANavuM. jema anAhAraka jIvo kaMdyA tema AhAra paryApti vinAmA jIvo viSe samaja, zarIranI apatimAM iMdriyanI apaptimA bhane ANaprANanI aparyAptamAM jIva ane ekeMdriya varjI RNa bhAMgA jANavA. nairathika, deva ane manuSyomA cha bhAMgA jANavA bhASAnI aparyAptimA ane mananI apatimAM jIvAdika RNa bhAMgA jANavA. gairavika, deva ane manuppomA cha mAMgA jANavA w " , " - " 1. anantarodeza ke jIvo nirUpitaH atha caturyodezakre'pi tameva bhaGgayantareNa nirUpamA adi. * kAlAdeseNaM ti kAuprakAreNa - kAum AzrityetyarthaH ' sapaese ti savibhAgaH, niyamA sapase 'niyamA sapaese tti anAditvena jIvasya anantasamapasthitikatvAt sapradezatA, yo hi ekasamapasthitiH so'pradeza, iyAdisamapasthitistu sapradeza da cAinA iha gAthayAM bhAvanA kAryA" jo jasa padamasamae vaha mAcassa so u aparaso, agAmpa vahamAno kAlAseNa sapaeso. " nArakastu yaH prathamasamayotyamaH so'pradeza, iyAdisamayotpannaH punaH sapradeza: ata uktam: siya sappaese miya apaese epa sAvad ekona jIvAdiH siddhA'vasAnaH pavizadaNDakaH phATataH sapradezalA dinA cintitaH athA'yameva sathaiva pRthaktena i 'ho sapana 'ti upapArihAle pAtAnAM pUrvI bhAvAt sarve'pi sapradezA bhaveyuH tathA madhye yAeko yo nAraka utpadyate tadA tasya prathamayotyamAnA'pradezatvAt zeSANAM ca idAdisamayopAyena sapradezAbAda ucyateH ?. esA ya, apaese yati evaM yadA bava utpadyamAnA bhavanti tadocyateH - ' sapaesA ya, apaesA yati utpadyante ca ekadA ekAdayo nArakAH, yadAhaH:- " aigo va do va tini va saMkhamasaMkhA ca egasamaeNaM, uvavarjate - vaiyA uvvahaMtA vi emeva. 3 " * * saMgraha gAthA A pramANe che:- sapradezo AhAraka, bhavya, saMjJI, lezyA, dRSTi, saMvata, kapAya, jJAna, yoga, upayoga, veda, zarIra ane paryApti e dvAro che. puDhavikAiyA NaM ityAdi. ekendriyANAM pUrvotpannAnAm utpadyamAnAnAM ca bahUnAM sadbhAvAt 6 sapaesA vi, appaesA vi ' iyucyate ' sesA jahA neravA ' ityAdi yathA nArakA abhitApatrayeokAstathA zeSA dvIndriyAdayaH siddhA'vasAnaH vAcyAH sarveSAm eSAM virahasaMmAd ekAguparddhazceti evam AhArakA nAhArakazabdavizeSito ekA pRthavadaNDako adhyaMtarI adhyapanakramathA'yam--- 6 , " C AhArae NaM bhaMte! jIve kAlAeseNaM kiM sapaese, apaese ! goyamA ! siya sapaese, siya apaese ' ityAdi - svadhiyA vAcyaH, tatra yadA viprahe, kevalisamudghAte vA'nAhArako bhUtvA punarAhArakasthaM pratipadyate tadA tatprathamasamaye'pradezaH, dvitIyAdiSu tu sapradezaH ; ityata ucyateH - siya sapaese, siya apaese 'ti evamekatve sarveSvapi sAdibhAveSu, anAdibhAveSu tu 'niyamA sapaeseAyam pRthakcadaNDake tu evamApo dRzya AhArayA gaM bhaMte ! jIva kAlAemegaM kiM sapatA, apaesA gomA ! sapaesA vi, apaesA vi ' tti tatra bahUnAm AhArakatvenAvasthitAnAM bhAvAt sapradezatvam tathA bahUnAM vigrahagateranantaraM prathamasamaye AhArakatvasaMbhavAd apradezatvamapyAhArakANAM labhyate iti ' sapradezA api, apradezA api ' ityuktam. evaM pRthivyAdayo'pi dhyeyAH nArakAdayaH punarvikalpaprayeNa bApyAH, tadyathAH AhArayANaM bhete / neraiyA NaM kiM rUpaesA, apaesA govamA | sadhye visAva hona sapaesA ahayA sapaesA ya apaese ya, ahavA sapaesA ya apaesA va li. sadevAha:- ahAragANaM jIva - egiMdiyavajjo tiyabhaMgo jIvapadam ekendriyapadapaJcakaM ca varjayitvA trikarUpo bhaGgatrikabhaGgo bhaGgakatrayaM vAkyam ityarthaH, siddha anAhArakadaNDadvayamadhi evam anumaraNIyam svA'nAhArako vimAna samudaghAtalI, ayogI siddho vA syAt sa cAnAhAra kAvaprathama samaye'pradezaH, dvitIyAdiSu tu sapradezaH tena syAt sapradezaH " , , tepAm anAhArakA 3 , 33 1. mUlacchAyAH - saMgrahagAthAH sapradezA AhAraka bhavya - saMjJi - lezyA dRSTi- saMyata-kaSAyaH, jJAnaM yogo-pyog| vedazva zarIryapti. - anu0 1. pra0 chAH yo yasya prathamasamaye vartate bhAvasya sa tu apradezaH, anyasmin vartamAnaH kAlAdezena sapradezaH 2. eko vA dvau vA trINi vA saMgamAca ekasamAnA:- etAvantaH gAnA api evame , / Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 4. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavataHsatra. 291 ityAdyacyate. pRthaktvadaNDake vizeSamAha:- aNAhAragANaM' iyAdi. jI gan , ekendriyAMzca varjayantIti--jI-kendriyavarjAttAn varjayitvA ityarthaH. jIvapade, ekendriyapade ca 'sapaesA ya, apaesA ya ' ityevaMrUpa eka eva bhaGgakaH-bahUnAM vigrahagayApanAnAM sapradezAnAm , apradezAnAM ca lAbhAt. nArakAdInAm , dvIndriyAdInAM ca stotarANAm utpAdastatra ca eka-yAdInAm anAhArakANAM bhAvAt SaDbhaGgikAsambhavaH-tatra dvau bahuvacanAntau, anye tu cadhAra:-ekavacana-bahuvacanasaMyogAt , kevalaikavacanabhagako iha na staHpRthaktvasyA'dhikRtatvAditi. 'siddhehi tiyabhaMgo' ti sapradezapadasya bahuvacanAntasyaiva saMbhavAt. ' bhavasiddhIya, abhavasiddhIya jahA ohiya ti ayamarthaH-aughi ..daNDakavada eteSAM pratyeka daNDakadvayam , tatra ca bhavyo'bhavyo vA jIvo niyamAt sapradezaH, nArakAdistu sapradezaH, apradezo vA; babastu jIvAH sapradezA eva, nArakAdyAstu tribhaGgavantaH. ekendriyAH punaH sapradezAzca, apradezAzca ityekabhaGgA eveti. siddhapadaM tu na vAcyam , siddhAnAM bhayA-'bhavyavizeSaNA'nupapateriti. tathA 'nobhavasiddhiya-noabhavasiddhiya' tti etadvizeSagaM jIvAdidaNDakadvayam adhyeyam , tatra cA'bhilApa:-'. nobhavasiddha ya-noabhavasiddhie NaM bhaMte ! jIve sapaese, apaese ? ' ityAdi. evaM pRthaktvadaNDako'pi. kevalamiha jIvapadam , siddhapadaM ca iti dvayameva-nArakAdipadAnAM 'nobhavya-no'bhavya' vizeSaNasyA'nu patteriti. iha ca pRthaktvadaNDake pUrvoktaM bhaGgakatrayamanusatavyam , ata evA''ha:-' jIve siddhehiM tiyabhaMgo' ti saMkSiSu yo daNDa ko tayoIitIyadaNDake jIvAdipadeSu bhayakatrayaM bhavati, ityata AhaH-'sanihi! ityAdi. tatra saMjhino jIvAH kAlataH 'sapradezAH ' bhavanti cirotpannAnapekSya, utpAdavirahA'nantaraM ca ekasyotpatau tatprAthamme 'sapradezAzca apradezazca ' iti syAt , bahUnAm utpattiprAthamye tu 'sapradezAzca apradezAzca' iti syAt-tadevaM bhaGgatrayamiti, evaM sarvapadeSu; kevalametayordaNDakayoH ekendriya-vikalendriya-siddhapadAni na vAcyAni, teSu saMjJivizeSaNasyA'saMbhava d iti. 'asannI hi ' ityAdi. ayamarthaH-asaMjJiSu asaMjJiviSaye dvitIyadaNDake pRthivyAdipadAni varjayitvA bhaGgakatrayaM prAg darzitameva vAcyam . pRthivyAdipa reSu hi ' saradezAca apradezAzca' ityeka eva, sadA bahUnAm utpattyA teSAm apradezatva-bahu vasyA'pi saMbhavAt. nairavikAdInAM ca vyantarAntAnAM saMjJinAmapi asaMjJitvam-asaMjJibhyaH utpAdAda bhUtabhAvatayA'vaseyam , tathA nairapikAdiSu asaMjJitvasya kAdAcit katvena ekava-bahutvasaMbhava t zD bhaGgA bhavanti, te ca darzitA eva-etadevA''haH- neraiya-deva-maNue' ityAdi. jyotiSkAH, vaimAnikAH, sidvAstu na vAcyAH, teSAm asaMjJitvasyA'saMbhavAt. tathA 'nosaMjJi no'saMjJi'-vizeSaNadaNDakayodvitIyadaNDake jIva-manuja-siddhapadeSu, uktarUpaM bhaGgakatra bhavati, teSu bahUnAm avasthitAnAM lAbhAt, utpadyamAnAnAM ca ekAdInAM saMbhavAd-iti. etayozca daNDakayo-jIva-manuje-siddhapadAni eva bhavanti-nArakA dipadAnAM 'nosaMjJi-no'saMjJi' iti vizeSaNasyA'ghaTanAda-iti. salezyadaNDakadvaye audhikANDakavada jIva-- nArakAdayo vAcyAH. salezyatAyAM jIvatvavada anAditvena vizeSA'nu-pAdakatvAt kevalaM siddhapadaM nA'dhIyate, siddhAnAm alezyatvAditi. kRSNalezyAH, nIlalezyA', kApotaleyAzca jIva--nArakAdayaH pratyeka daNDakadvayenA''hArakajIvAdibad upayujya vAcvAH, kevalaM yasya jIva-nArakAderetAH santi sa eva vAcyaH, etadevA''haH- kaNhalessA' ityAdi. etAzca jyotiSka-vaimAnikAnAM na bhavanti, siddhAnAM tu sarvA na bhavanti iti. tejolezyAdvitIyadaNDake jIvAdipadeSu ta eva trayo bhaGgAH. pRthivya--vanaspatiSu puna. SaD bhaGgAH-yata eteSu tejolezyA ekAdayo devAH pUrvotpannAH, utpadyamAnAzca labhyante iti hetoH sapradezAnAm apradezAnAM ca ekatvabahutvasaMbhava iti-etadevA''haH- teulessAe.' ityAdi. iha nAraka-tejo-vAyu-vikalendriya-siddhapadAni na vAcyAni, tejolezyAyA abhAvAd-iti. padmalezyA-zuklalezyayordvitIyadaNDake jIvAdiSu padeSu ta eva trayo bhaGgakAH, etadevA''haH'pamhalessA' ityAdi. iha ca paJcendriyatiryaga-manuSya-vaimAnikapadAnyeva vAcyAni, anyeSu etayorabhAvAda-iti, alezyadaNDakayojIva- manuSya-siddhapadAni evo vyante, anyeSAm alezyatvasyA'saMbhavAt-tatra ca jIva-siddhayorbhaGgakatrayaM tadeva. manuSyeSu tu SaD bhaGgAH, alezyatA pratipannAnAm , pratipadyamAnAnAM ca ekAdInAM manuSyANAM saMbhavena sapradezatve, apradezave ca ekatva-bahutvasaMbhavAda iti-idamevA''haH- alesahi' ityAdi. samyagdRSTidaNDakayoH samyagdarzanapratipattiprathanasamaye'pradeza tvam , dvitIyAdiSu tu sapradezatvam ; . tatra dvitIyadaNDa ke jIvAdipadeSu trayo bhaGgAstathaiva, vikalendriyeSu tu SaT , yatasteSu sAsAdanasamparadRSTaya ekAdayaH pUrvetpannAH, utpadyamAnAzca labhyante-ataH sapradezatvA-'pradezatvayorekatva - bahutvasaMbhava iti. etadevA''haH-'sammAdaDIheM' ityAdi. iha ekendriyapadAni na vAcyAni-teSu samyagdarzanA'bhAvAditi. ' micchaddiTThI haiM ' ityAdi. mithyAdRSTidvitIpadaNDake jIvAdipadeSu trayo bhaGgA:-mithyAtvaM pratipannAH bahavaH, samyaktvabhraMze tat pratipadyamAnAzcaikAdayaH saMbhavanti iti kRtvA. ekendriyapadeSu punaH 'sapradezAzca apradezAzva ' ityeka eva-teSvavasthitAnAm , utpadyamAnAnAM ca bahUnAmeva mAvAd iti. iha ca siddhAH na vAcyAH teSAM mithyAtvA'bhAvAditi. samyagamithyAdRSTibahutvadaNDake ' sammAmicchadiTTI hi~ chanbhaMgA' ayamarthaH-samyagamithyAdRSTitvaM pratipannakAH, pratipadyamAnAzca ekAdayo'pi labhyanteityatasteSu SaD bhaGgA bhavanti iti. iha ca ekendriya-vikalendriya-siddhapadAni na vAcyAni, asaMbhavAd iti. 'saMjaehiM ' ityAdi. saMyateSu saMyatazabdavizeSiteSu jIvAdipadeSu trikabhaGgAH -saMyama pratipannAnAM bahUnAm , pratipadyamAnAnAM ca ekAdInAM bhAvAt , iha ca jIvapada-manuzyapade eva vAcye, anyatra saMyatatvA'bhAvAda iti, asaMyatadvitIyadaNDake ' asaMja ehiM ' ityAdi. iha asaMpatatvaM pratipannAnAM Jain Education international Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6.-uddazeka 4. bahUnAm , saMyatatvAdipratipAtena tat pratipadyamAnAnAM ca ekAdInAM bhAvAda bhaGgakatrayam , ekendriyANAM tu pUrvoktayukyA 'sapradezAzca apradezAzca' ityeka eva bhaGga iti. iha siddhapadaM nA'dhyeyam-asaMbhava. iti. saMyatAsaMyatabahutvadaNDake 'saMjayAsaMjaehiM ' iyAdi. iha dezaviratiM pratipannAnAM bahUnAm , saMyamAda asaMyamAda vA nivRtya tAM pratipadyamAnAnAM ca ekAdInAM bhAvAda bhaGgagakatrayasaMbhavaH, iha ca jIvapaJcendriyatiryag-manuSyapadAni evA'dhyeyAni, tadanyatra saMyatAsaMyatatvasyA'bhAvAditi. 'nosaMjae' ityAdau saiva bhAvanA, navaram:-iha jIva-siddhapade eva vAcye, ata evoktam:-'jIva-siddhehiM tiyabhaMgo' ti 'sakasAIhiM jIvAIo tiyabhaMgo 'tti ayamarthaH-sakaSAyANAM sadA'vasthitatvAt te -- sapradezAH ' ityeko bhaGgaH, tathopazamazreNItaH pracyavamAnave sakaSAyatvaM pratipadyanAnA ekAdayo labhyante, tatazca ' sapradezAzca apradezazca, ' tathA 'sapradezAzca apradezAzca' ityaparabhAkadvayamiti. nArakAdiSu pratItameva bhaGgakatrayam. 'egidiesu abhaMgayaM' ti bhanakAnAm-abhAvo'bhaGgakam , ' sapradezaHzca apradezAzva' ityeka eva vikalpa ityarthaH, bahUnAm avasthitAnAm , utpadyamAnAnAM ca teSu lAbhAditi, iha ca siddhAdaM nA'dhyeyam , aAyitvAt . evaM krodhAdidaNDakeSvapi'kohakasAIhiM jIve-gidiyavajo tiyabhaMgo' ti ayamarthaH-krodhakaSAya-dvitIyadaNDake jIvapade, pRthivyAdipadeSu ca 'sapradezAzva apradezAzca' ityeka eva bhaGgaH, zeSeSu tu trayaH nanu sakaSAyijIvapadavat kathamiha bhaGgatrayaM na labhyate ! ucyate:-iha mAna-mAyA-lobhebhyo nivRttAH krodhaM pratipadyamAnA bahava eva labhyante-pratyekaM tadrAzInAmanantatvAd, na tu ekAdayaH-yathA upazamazreNItaH pracyavamAnA: sakaSAyitvaM pratipattAra iti. 'devehi chanbhaMga' ti devapadeSu trayodazasvapi SaD bhaGgAH, teSu krodhodayavatAmatyatena ekatve, bahutve ca sapradezA-'pradezatvayoH saMbhavAditi. mAnakaSAyi-mAyAkaSa yidvitIyadaNDake ' neraiya-devehiM chabbhaMga' ti nArakANAm , devAnAM ca madhye'lpA eva mAna-mAyodayavanto bhavanti-iti pUrvoktanyAyAt SaT bhaGgA bhavanti-iti. 'loha kasAIhi jIvegidiyavajjo tiyabhaMgo' tti etasya krodhasUtrabad bhAvanA. ' neraiehiM chabhaMga' ti nArakANAM lobhodayavatAm alpatva t pUrvoktAH SaD bhaGgA bhAnti-iti. Aha caH-" kohe mANe mAyA bodhavvA suragaNehiM chabbhaMgA, mANe mAyA lobhe neraiehi pi chabbhaMga'." devA lobhapracurAH, nArakAH krodhapracurA iti. akaSAyidvitIyadaNDake jIva-manu-ya-siddhapadeSu bhaGgatrayam , anyeSAm asaMbhavAt , etadevA''haH- akasAI' ityAdi. 'ohiyaNANe, AbhinibohiyaNANe, suyaNANe jIvAIo tiyabhaMgo' ti adhikajJAnaM matyAdibhiravizeSitam , tatra matizratajJAnayozca bahutvadaNDake jIvAdipadeSutrayo bhaGgAH pUrvoktA bhavanti. tatra audhikajJAni-mati-zruAjJAninAM sadA'vasthitvena sapradezAnAM bhAvAt 'sapradezAH' ityekaH. tathA mithyAjJAnAd matyAdijJAnamAtram , matyajJAnAd matijJAnam , zrutA'jJAnAcca zrutajJAnaM pratipadyamAnAnAm ekAdInAM lAbhAt ' sapradezazca apradezAzca' tathA ' sapradezAzca apradezAzva ' iti dvau, evaM trayamiti. 'bigaliM diehiM chabbhaMga 'tti dvi-tricaturindriyeSu sAsAdanasamyaktvasaMbhavena AbhinibodhikAdijJAninAm ekAdInAM saMbhavAt ta eva SaD bhaGgAH iha ca yathAyogaM pRthivyAdayaH, siddhAzca na vAcyAH, asaMbhavAt iti . evam avadhyAdiSu api bhaGgatrayabhAvanA, kevalam-avadhidaNDakayorekendriya-vikalendriyAH, siddhAzca na vAcyAH, manaHparyAyadaNDakayostu jIvAH, manuSyAzca vAcyAH, kevaladaNDakayostu jIva-manuSya-siddhA vAcyAH. ata eva vAcanA'ntare dRzyate--viSNeyaM jassa jaM asthi 'ti. ' ohie anANe ' ityAdi. sAmAnye'jJAne-matyajJAnAdibhiravizeSite, matyajJAne, zrutAjJAne ca jIvAdiSu tribhanI bhavati-ete hi sadA'vasthitatvAt 'sapradezAH' ityekaH, yadA tu tadanye jJAnaM vimucya matyajJAnAditayA pariNamanti tadA ekAdisaMbhavena 'sapradezAzca apradezazca' ityAdi bhaGgakadvayam , ityevaM bhaGgakatrayamite. pRthivyAdiSu tu 'sapradezAzva apradezAzca' ityeka eva ityata Aha:-'egidiyavajjo tiyabhaMgo'ti iha ca traye'pi siddhA na vAcyAH, vibhaGge tu jIvAdiSu bhaGgatrayam , tadbhAvanA ca matyajJAnAdivat , kevalamiha ekendriya-vikalendriyAH, siddhAzca na vAcyA iti. 'sajoI jahA ohiya' tti sayogI jIvAdidaNDakadvaye'pi tathA vAcyo audhiko jIvAdiH, sa ca evam:-sogI jIvo niyamAt sapradezaH, nArakAdistu sapradezaH, apradezo vA, bahavastu jIvAH sapradezA eva, nArakAdyAstu tribhaGgavantaH, ekendriyAH punastRtIyabhaGgavanta iti. iha siddhapadaM nA'dhyeyam . ' maNajoI ' ityAdi. manoyogino yogatrayavantaH-saMjJina ityarthaH, vAgyogina ekendriyavarjAH, kAyayoginastu sarve'pyekendriyAdayaH-eteSu ca jIvAdiSu trividho bhaGgaH, tadbhAvanA caH-manoyogyAdInAmavasthitatve prathamaH, amanoyogitvAdityAgAca manoyo gatvAdyatpAdenA'pradezatvalAbhe'nyabhaGgakadvayamiti. navam:-kAyayogino ye ekendriyAsteSu abhaGgakam-' sapradezAH apradezAzva' ityeka eva bhaGgaka ityarthaH, eteSu ca yogatrayadaNDakeSu jIvAdipadAni yathAsaMbhavam adhyeyAni, siddhapadaM ca na vAcyam iti. 'ajogI jahA alesa' tti daNDakadvaye'pi alezyasamavaktavyatvAt teSAm , tato dvitIyadaNDake ayogiSu jIva-siddhapadayorbhaGgakatrayam , manuSyeSu ca SabhaGgI iti. ' sAgAra' ityAdi. sAkAropayukteSu, anAkAropayukteSu ca nArakAdiSu trayo bhaGgAH, jIvapade pRthivyAdipadeSu ' sapradezAzva apradezAzca' ityeka eva. tatra cA'nyataropayogAd anyataragamane prathame-tarasamayeSu apradezatva-sapradezatve bhAvanIye; siddhAnAM tvekasamayopayogitve'pi sAkArasya, itarasya copayogasyA'sakRt prApyA sapradezatvam , sakRt prApyA cA'pradezatvam avaseyam ; evaM cA'sakRdavAptasA. kAropayogAn bahUnA''zritya 'sapradezAH' ityeko bhaGgaH, tAneva, sakRdavAptasAkAropayogaM ca ekamAzritya dvitIyaH, tathA tAneva, sakRdavAptasAkAropayogAMzca bahUn adhikRtya tRtIyaH; anAkAropayoge tu asakRtaprAptA'nAkAropayogAn Azritya prathamaH, tAneva, 1.50 chA:-kroghe mAne mAyAyAM yoddhavyAH suragaNaiH para mahAH, mAne mAyAyAM lome nairayikairapi Sana bhaGgAH-anu . Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 4. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. sakRtprAptA'nAkAropayogaM caikam Azritya dvitIyaH, ubhayeSAmapi ekatve tRtIya iti. 'saveyagA ya jahA sakasAi' ti savedAnAmA, jIvAdipadeSu bhaGga trayabhAvAt ekendriyeSu caikabhaGgakasadbhAvAt , iha ca vedapratipannAn bahUn , zreNibhraMze ca vedaM pratipadyamAnaka.n ekAdInapakSya bhadgakatrayaM bhAvanIyam:-- iveyagA' ityAdi. iha vedAd vedAntarasaMkrantau prathame samaye'pradezatvam , iteSu ca sapradezatvam avagamya bhaGgakatrayaM pUrvavad vAcyam . nasakavedadaNDakayostu ekendriyeSu eko bhAka:- sapradezAzca apradezAca' ityevarUpaH prAguktayuktareveti. strIdaNDaka puruSadaNDakeSu deva-paJcendriyatiryag-manubhyapadAnyeva, napuMsakadaNDakayostu devavAni vAcyAni; siddhapadaM ca sarveSvapi na vAcyamiti. ' ayagA jahA akasAi' ti jIva-manuSya-siddhapadeSu bhaGgakatrayam akaSAyivad vAcyamityarthaH. 'sasarIrI jahA ohio'tti audhikadaNDakavat sazarIridaNDakayojIvapade sapradezatA eva vAcyA, anAditvAt sazarIratvasya nArakAdiSu tu bahuve bhAgakatrayam . ekendriyeSu tRtIyabhaga iti. 'orAliya-veundhiya-sarIrANaM jIve-gidiyavajjo tibhaMgo' tti audArikAdizarIrasatveSu, jIvapade, ekendriyapadeSu ca bahutve tRtIyabhaGga eva, bahunAM teSu pratipannAnAm , pratipadyamAnAnAM cA'nukSaNaM lAbhAt , zeSeSu bhaGgakatrayam . bahUnAM teSu pratipannAnAm , tathA audArika-baikriyatyAgena audArikam , vaikriyaM ca pratipadyamAnAnAm ekAdInAM labhAt . iha audArikadaNDakayo rakAH, devAzca na vAcyAH; vaikriyadaNDakayostu pRthivya-p-tejovanaspati-vikalendriyA na vAcyAH. yazca vaikriyadaNDa ke ekendriyapade tRtIyabhaGgo'bhidhIyate sa vAyUnAmasaMkhyAtAnAM pratisamapaM vaikriyakaraNamAzritya, tathA yadyapi paJcendriyatiryaJco manuSyAzca vaikriyalabdhimanto'tye, tathApi bhaGgakatrayavacanasamA bahUnAM vaikriyA'vasthAnasaMbhavaH, tathaikAdInAM tat pratipadyamAnatA ca avaseyA. 'AhAragAra ityAdi. AhArakazarIre jIva-manuSyayoH SaD bhaGga hAH pUti eva, AhArakazarIriNAm alpavAt-zeSajIvAnAM tu tanna saMbhavatIti. 'teyg|' ityAdi. taijasa-kArmaNazarIre samAzritya jIvAdayastathA vAcyAH yathA audhikA:-te eva, tatra ca jIvAH sapradezA eva vAcyAH; anAditvAt taijasAdisaMyogasya, nArakAdayastu tribhaGgAH, ekendriyAstu tRtIyabhaGgAH. eteSu ca zarIrAdidaNDakeSu siddhapadaM nA'dhyeyam iti. ' asarIrA' ityAdi. azarIreSu jIvAdipu sapradezatAditvena vaktavyeSu jIva-siddhapadayoH pUrvoktA tribhaGgI vAcyA, anyatra azarIratvasyA'bhAvAd iti. ' AhArapajjatIe 'iyAdi. iha ca jIvapade, pRthivyAdipadeSu ca bahUnAm AhArAdiparyAptIH pratipannAnAM tadaparyAptityAgenA''hAraparyAptyAdibhiH paryAptibhAvaM gacchatA ca bahUnAmeva lAbhAt ' sapradezAzca apradeza.zca' ityeka eva bhaGgaH, zeSeSu tu trayo bhaGgA iti. 'bhAtA-maNa-' ityAdi. iha bhASAmanasoH paryAptiH-bhASA--manaHparyAptiH, bhASA-manaHparyApyostu bahuzrutA'bhibhatena kenA'pi kAraNena ekatvaM vivAkSatam , tatazca tayA paryAptakA yathA saMjJinastathA sapradezAditayA vAcyAH, sapadeSu bhaGgakatrayamityarthaH. paJcendriyapadAnyeva ceha vAcyAni. paryAptInAM ca idaM svarUpamAhu:-yena karaNena bhuktamAhAraM khalam , rasaM ca kartuM samartho bhavati tasya kara gasya niSpattirAhAraparyAptiH, karaNam , zaktiriti paryAyau. tathA zarIraparyAptirnAma yena karaNena audArika-vaikriyA-''hArakANAM zarIrANAM yogyAni dravyANi gRhItvA audArikAdibhAvena pariNamayati, tasya karaNasya nirvRttiH zarIraparyAptiriti. tathA yena karaNena ekAdInAm indrayANAM prAyogyAni dravyANi gRhItvA AtmIyAn viSayAn jJAtuM samartho bhavati, tasya karaNasya nirvRttiririndriyaparyAptiH. tathA yena karaNenA''na-prANavAyogyAni dravyANi avalambya avalambya Ana-prANatayA niHsraSTuM samartho bhavati, tasya karaNasya nirvRtti:-Ana-prANaparyAptiriti. tathA yena karaNena sa .yAdibhASAyAH prAyogyAni dravyANi avalambyA'valambya catudhabhASayA pariNamayya bhASAnisarjanasamartho bhavati, tasya karaNasya niSpattirbhASAparyAptiH. tathA yena karaNena caturvidhamanoyogyAni dravyaHNi gRhItvA mananasamartho bhavati, tasya karaNasya niSpatirmanaHparyAptiriti. 'AhAraapajjattIe' ityAdi. iha jIvapade, pRthivya dipadeSu ca 'sapradezAzca apradezAzca ityeka eva bhaGgakaH-anavarataM vigrahagatimatAmahArA'paryAptimatAM bahunA lAbhAt. zeSeSu ca SaD bhaGgAH pUrvoktA eva-AhArAparyAptimatAmalpatya.t. ' sarIraapajjattIe ' ityAdi. iha jIveSu, ekendriyeSu, ca eka eva bhaGgaH, anyatra tu trayam-zarIrAdyaparyAptikAnAM kAlataH sapradezAnAM sadaiva lAbhAt , apradezAnAM ca kadAcid ekAdInAM ca lAbhAt . nAraka-deva-manuSyeSu ca SaD eva itei. 'bhAsA' itya.di. bhASA-mano'paryApyA aparyAptakAte yeSAM jAtito bhASA-manoyogyatve sati tadasiddhiH-te ca paJcendriyA eva, yadi punarbhApA-manasora bhAvanAtreNa tadaparyApta kA abha vedhyastadA ekendriyA api te'bhaviSyastatazca jIvapade tRtIya eva bhaGgaH syAt , ucyate caH- jIvAio tiyabhaMgo 'tti tatra jIveSu, paJcandriyatiyakSu ca bahUnAM tadapatiM pratipannAnAm , pratipadyamAnAnAM caikAdInAM lAbhAt pUrvoktameva bhaGgatrayam . ' neraiya-deva maNuesu chambhaMga ' ti nairayikAdiSu mano'paryAptakAnAm alpataratvena sapradezA-'pradezAnAm ekAdInAM lAbha.t ta eva SaD bhaGgAH eSu ca paryApya-paryaptidaNDakeSu siddhapadaM nA'dhyeyam-asaMbhavAda-iti. pUrvoktadvArANAM saMgrahagAthA:-'sapaesA ' ityAdi. 'sapaesa 'tti kAlato jIvAH sapradezAH, itare ca ekatva-bahutvAbhyAmuktAH. 'AhAraga' tti AhArakAH, anAhArakAzca tathaiva. ' bhagyi'ti bhavyAH, abhavyAH, ubhayaniSedhAzca tathaiva. 'sanni' tti saMjJinaH, asaMjJinaH, dvaniSedhavantazca tathaiva. ' lesa' salezyA:-kRSNAdilezyAH, alekyAzca tathaiva, dihi' tti dRg dRSTiH-samyagdRSTyAdikA, tadvantastathaiva. saMjaya ' tti saMyatAH, asaMyatAH, mizrAH, trayaniSedhinazca tathaiva. ' kasAi' tti kaSAyaNaH krodhAdimantaH, akaSAyAzca tathaiva. nANe ' ti jJAnina:-AbhinibodhikAdijJAninaH, ajJAnino matyajJAnAdimantazca tathaiva, Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6.-uddezaka 4. 'joga' tti sayogAH-mana-AdiyoginaH, ayoginazca tathaiva. 'uvaoge' tti sAkArA-'nAkAropayogAstathaiva. 'vede' tti savedAHstrIvedAdimantaH, avedAzca tathaiva. 'sasarIra' tti sazarIrA audArikAdimantaH, azarIrAzca tathaiva. 'pajjata 'tti AhArAdiparyAptimantaH, tadaparyAptikAzca tathaivoktA iti. 1. AgaLanA uddezakamA jIvana nirUpaNa karyu che. ane have A cothA uddezakamAM paNa te ja jIvane bIje prakAre nirUpatA [ jIve NaM' ityAdi ] sUtra kahe che. [ kAlAdesaNaM' ti] kAlanA prakAra vaDe, kAlane AzrIne arthAt kAlanI akSAe, [' sapaese' ti] vibhAga sapradeza. sahita. [ niyamA sapaese 'tti ] anAdipaNAne lIdhe jIvanI anaMta samayanI sthiti hovAthI tene ( jIvane ) sapradezapaNuM che-je eka samayanI sthitivALo hoya te kALanI apekSAe apradeza che ane je ekathI vadhAre eTale be vagare samayanI sthitivALo hoya to te kAlanI gAthA. apekSAe sapradeza che. ahiM A gAthAvaDe mAvanA karavI arthAt sapradeza ane apradeza- svarUpa A gAthAne anusAra jANavuH " je jIva prathama samaye je bhAvamAM vartato hoya te jIva apradeza kahevAya ane prathama sivAyanA samayamAM-bIjA, trIjA vagare samayamAM-vartato te ja jIva kAlAdezavaDe sapradeza kahevAya " je nairayika jIvane utpanna thayAM prathama (eka ) ja samaya thayo chete kAlAdezavaDe apradeza kahevAya ane vaLI prathama pachInA be vagere samayamA vartato te ja nairayika jIva, kAlAdezavaDe sapradeza kahevAya, mATe kA che ke, [ * siya sappaese, siya chabbIza-daMDaka, appaese' ] eTale koi sapradeza hoya ane koi apradeza hoya. e pramANe jIvathI mAMDIne siddha sudhInA chabbIza daMDakamA AvatA dareka jIva mATe eka saMkhyAne AzrI-eka vacanathI-kAlanI apekSAe sapradezatvAdibhAve vicAra karyo, have tema ja, e ja chabbIza daMDaka paratve pRthaktvabhAve bahutva. -bahupaNe--vicAra karIe chIeH [ ' savve vi tAva hojjA sapaesa' ti ] upapAta-utpatti-nA viraha kALamAM pUrvotpanna jIvonI saMkhyA, asaMkhyAta hovAthI badhA paNa sapradeza hoya, tathA pUrvotpanna naira yakomA jyAre bIjo eka paNa nairayika utpanna thAya tyAre prathama samayanA utpannapaNAne nairarika. laine tenuM apradezapaNuM hovAthI te apradeza kahevAya ane te sivAyanA bAkInA nairayikornu be vagare samayamAM-pelA samaya pachI / samayomAM hayAtapaNuM hovAthI teonA sapradezapaNAne laine teo sapradeza kahevAya, mATe kahevAya che ke, [' sapparasA ya, apaese' yatti ] keTalAka sAdeza ane ekAda apradeza. e pramANe jyAre ghaNA jIvo utpadyamAna hoya tyAre ema kahevAya ke ['sappaesA ya apaesA ya'tti ] eTale keTalAka sapradeza che ane keTalAka apradeza che, ane eka kALe ekAdi nairayiko utpanna paNa thAya che, kahAM che ke " eka, be, traNa, saMkhyAtA ane pRthivI. asaMkhyAtA jIvo eka samayamA utpanna thAya che ane eTalA e ja pramANe udvarte che-mare che." [ 'puDhavikkAiyA NaM' ityAdi.] pUrvotpanna ane utpadyamAna ekeMdriyo dhagA hovAthI [ ' sapaesA vi, appaesA vi'] eTale 'keTalAka sapradeza che aneM keTalAka apradeza che' ema ke hevAya che. veiMdriyAdi. [ sesA jahA neraiyA' ityAdi.] je pramANe traNa abhilApathI nairayiko kalA te pramANe bAkInA beiMdriya vagere siddha sudhInA jIvo jANavA, hAraka-anahAraka. kAraNa ke e vadhAne virahano saMbhava hovAthI eonI ekAdinI (eka, be, traNa, cAra vagairenI) utpatti che. e pramAge AhAraka ane anAhAraka zabdathI vizeSita thaelA jIvonA ekavacanathI eka, ane bahuvacanathI eka e pramANe be daMDaka kahevA, kahevAno krama A pramANe che:-'he bhagavan ! zuM AhAraka jIva kAlAdezathI sapradeza che ke apradeza che ? he gatima ! kadAca sapradeza che ane kadAca apradeza che' ityAdi-te krama potAnI buddhi anusAra kahavo, temA je jIva jyAre vigrahamAM athavA kevali-samudghAtamAM anAhAraka thaine pharIthI AhArakapaNuM prApta kare tyAre AhArakapaNAnA prathama samayamA vartato te jIva apradeza kahevAya ane bIjA vagare samayamAM to vartato te AhAraka jIva sapradeza kahavAya mATe kahavAya che ke, [ siya sapaese, siya apaese 'tti ] eTale kadAca koi sapradeza ane koi apradeza. e pramANa badhA ya paNa AdivALA bhAvomAM-padArthomAM, -ekavacanamA jANI levu ane anAdivALA bhAlomAM to [ ' niyamA sapaese ' tti ] eTale / cokkasa sapradeza che' ema samajI levu. abhilApa. bahuvacanavALA daMDakamAM to A pramANe abhilApa jANavoH-'he bhagavan ! zu AhAraka jIvo kAlAdezathI sapradeza che ke apradeza che ? he gautama ! sapradeza paNa che ane apradeza paNa che, kAraNa ke, te AhArakapaNAmAM rahelA ghaNA jIvo hovAthI teornu sapradezapaNuM che tathA ghaNAone vigrahagati pachI tarata ja prathama samayamA AhArakapaNAno saMbhava hovAthI teornu apradezapa' paNa che-e pramANe AhAraka jIvomAM sapradezapaNuM ane apradezapaNu- e banne lAme che mATe ja ' sapradezo paNa ane apradezo paNa ' ema kartuM che, ha pramANe pRthivI vagare paNa kahevA. ane nArakAdi to baLI traNa vikalpavaDe kahevA, te jemake; 'he bhagavan ! zuM AhAraka nairayiko ( kAlAdezathI ) sapradeza che ke apradeza che ? he gautama ! bavA paNa 1 sapradeza hoya, athavA 2 keTalAka sapradeza hoya ane ekAda apradeza hoya 3 ane keTalAka sapradeza hoya tathA keTalAka apradeza hoya, e ja vAtane ko cha:[ ' AhAragANaM jIva-egidiyavajjo tiyabhaMgo' ] eTale eka jIvapadane ane ekeMdriyanAM pAMca padane varjIne traNa bhAMgA kahevA, A sthaLe 'siddhapada ' to na kahe, kAraNa ke, teo (siddho ) anAhAraka ja che, e pramANe anAhAraka jIvone lagatA paNa (ekatvano eka ane bahutvano eka ema ) be daMDaka anusaravA, temAM vigrahagatire prApta jIva, samudghAtagata kevalI, ayogI ane siddha-e badhA anAhAraka che, ane teo vadhA anAhArakapaNAnA prathama samaye vartatA hoya to apradeza kavAya ane bIjA vagere samayamA vartatA hoya to sapradeza kahevAya, mATe kayuM che ke, kadAca sapradeza hoya ' vagare. bahupaNAnA daMDakamAM vizeSatA kahe che ke, [ ' apAhAragANaM ' ityAdi.] jIvone ane ekendriyone varje te 'jIvakendriya varja' kahevAya-teone varjIne, jIvapadamA ane ekendriyapadamAM [ ' sapaesA ya apaesA ya ' ] eTale 'keTalAka sapradezo ane keTalAka apradezo' -e pramANe eka ja mAMgo thaze, kAraNa ke, te banne padamA vigrahagatine prApta evA aneka sapradeza jIvo ane aneka apradeza jIvo lAbhe ke. nairayika bagereno tathA beiMdriya vagereno thoDAono utpAda thAya che ane temAM eka, be vagare anAhArako hovAthI cha bhaMgo thavAno saMbhava che, te cha bhAgAmAM be bhAMgA to bahuvacanAMta che ane bIjA cAra bhAMgA to ekavacana ane bahuvacananA saMyogathI thayA che, ThekANe kevala ekavacananA be bhAMgA nathI, kAraNa ke, ahiM bahupaNAno adhikAra che. [ siddhahiM tiyabhaMgo' ti ] eTale siddhomAM traNa bhAMgA thAya, kAraNa ke, temAM sapredaza pada 1. sapradezo (1). apradezo (2). 2. sapradeza anadeza (3). sanadeza apradezo (4). sapradezo apradeza (5). saptadezo apradezo (6):-anu. Jain Education international Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 4. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsatra. bahuvacanavALu ja saMbhave che. [ ' bhavasiddhIya abhavasiddhIya jahA ohiya ' tti ] A vAkyano artha A pramANe cha:-bhavasiddhika ane abhavasiddhika bhanya-bhavya, -eonA pratyekanA be daMDaka che-te audhika-sAmAnya jIva-nA daMDakI peThe jANavA, ane temAM bhavya ane abhavya jIva cakkasa sapradeza che ane nairayikAdi jIva to sapradeza athavA apradeza che, ghaNA jIvo to sapradeza ja hoya che, nairayikAdi jIvo to traNa mAMgAvAlA che, ane vaLI, ekendriya jIvo ' sapradezo ane agradaMzo'e pramANe eka ja bhAMgAvALA cha, ahiM bhavya ane abhavyanA prakaraNamA * siddhapada ' na kahe, kAraNa ke, siddhomAM 'bhavya ' ane abhavya ' e banne vizeSaNonI upapatti thatI nathI arthAt siddhA, bhavya ke abhavya kahevAtA nathI, tathA [ ' nobhavasiddhiya- nobhavya-noabhavya. noabhavasiddhiya 'tti] arthAt ' bhavya nahi ' ane ' abhavya nahi ' evA vizeSaNavALA jIvAdika be daMDaka kahevA-tene lagato abhilApa A pramANe cha:-- he bhagavan ! nobhavasiddhika jIva ane noabhavasiddhika jIva sapradeza che ke apradeza che ? '. ityAdi. e pramANe pRthaktva-bahupaNAnodaMDaka paNa kahevo, mAtra ahiM jIvapada ane siddhapada, e pada ja kahevAM, kAraNa ke, nairayikAdine 'nobhavya ' ke 'noabhavya ' e vizaSaNanI anupapatti che eTale e be vizeSaNa nairayikAdine lAgI zakatAM nathI, ane pRthaktvadaMDakamAM pUrvokta traNa bhAMgA anusaravA, mATe ja kAM che ke, [ 'jIvasiddhehiM tiyabhaMgo' ti. ] saMjJiomA je be daMDaka che temAM bIjA daMDakamAM jIvA dipadomAM traNa bhAMgA thAya che mATe ka cha ke, ['sannihi , saMzI. ityAdi.] temAM cirotpannonI-lAMbA kALathI utpanna thaelAnI-apekSAe saMjJija.vo kAlathI 'saradezo 'che ane utpAda virahanI pachI ja jyA eka jIvanI utpatti thAya tyAre senA prathamapaNAmAM 'sapradezo ane apradeza 'e pramAge kahevAya tathA jyAre ghaNAonI utpattinuM prathamapaNuM hatya tyAre to ' sapradezo ane apradezo' ema kahevAya, te e pramANe traNa mAMgA jAgavA, e pramANa vadhA padomAM jANavU. mAtra e ba daMDakamA ekeMdriya, vikaleMdriya ane siddha pado na kahavAM, kAraNa ke, teomAM * saMjJI ' e vizeSaNano asaMbhava che. [ ' asannIhi ' ityAdi. ] A vAkyano artha A asazI.. che:-asaMjJiomAM eTale pRthivyAdipadone varjIne asaMjhio paratve bIjA daMDakamAM prathama darzAyalA ja paNa bhAMgA jANavA ane pRthivyAdipadomAM 'sapradezo ane apradezo ' e pramANe eka ja bhAMgo jANavo, kAraNa ke, te pRthivIkAyAdimAM hamezA ghaNA jIvonI utpatti hovAthI teonA apradezapaNAnuM bahutva paNa saMbhave che. nairayikothI mAMDI vyaMtara sudhInA saMjJI jIvonuM paNa asaMjJIpaNu jANavU, kAraNa ke aneka asaMjJio paNa maraNa pAmIne nairayikAdi vyaMtara sudhInA jIvomA utpanna thAya che mATe bhUtabhAvanI apekSAe-bhUtakALe ' asaMjJI hatA' te apekSAe-nairayikAdi vyaMtarAMta jIvo, bhUtabhAva. jeo saMjJI che to paNa asaMjJI jANavA, tathA nairayikAdimAM asaMjJipaNuM kAdAcilka hovAthI ekapaNAno ane bahupaNAno saMbhava che mATe cha bhAMgA thAya che ane te cha bhAMgA darzAcyA ja che, e ja kahe cha ke, [' neraia-deva-maNue -ityAdi.] A asajiprakaraNamAM jyotiSka, vaimAnika ane siddho na kahevA, kAraNa ke, teone asaMjJipaNAno saMbhava nathI. tathA ' nosaMjJI * ane 'noasaMjJI ' vizeSaNavALA be daMDakamAM bahutvarUpa bIjA daMDakamAM jIva, manuSya ane siddhapadamA uktarUpa-prathamanI jevA-traNa bhAMgA thAya che, kAraNa ke, teomAM ghaNA avasthito lAbhe che ane utpadyamAna ekAdino teomAM saMbhava cha, e be daMDakamA jIva, manuSya ane siddhapado ja kahevAM, kAraNa ke nairayikAdipadone * nosaMjJI' ane ' noasaMjJI' e banne vizeSaNo ghaTatAM nathI. salezya-lezyAvALA-nA be daMDakamAM jIva ane nairayiko audhika-sAmAnya-daMDakanI peThe kahevA, kAraNa ke, jIvatvapaNAnI lezyA. paThe salezyapaNuM paNa anAdinu ja che-tathI e bannemAM koI prakAranI vizeSatA jaNAtI nathI, mAtra rAlezya adhikAramA siddhAda na kahe, kAraNa ke, teo-siddho-lezyA vinAnA che. kRSNalezyAvALA, nIlalezyAvALA ane kApotalezyAvALA jIvo ane nairayikonA-pratyekanA be daMDaka AhAraka jIvAdinI peThe upayoga pUrvaka-sAvadhAnatA pUrvaka kahevA, mAtra jana-je jIva, nairayikAdine-e lezyA-kRSNAdi lezyA-hoya te ja ahiM kahavo, eja kahe che:[kaNhalessA' ityAdi.] e kRSNAdi-lezyAo, jyotiSkone ane vaimAnakone nadhI hotI ane siddhone to te badhImAMnI koi paNa lezyA nadhI ja hotI. tejolezyAnA vIjA daMDakamAM jIvAdipadomAM te ja za bhAMgA kahavA, ane baLI pRthivI, jala ane vanaspatiomA cha bhAMgA kahavA, kAraNa ke, te pRthivI vagaremA tejolezyAvALA ekAdi devo, jeo pUrvotpanna hoya che, tema utpadyamAna hoya che, teo lAme che, mATe sapradezana ane aprazonu ekapaNuM ane bahupaNuM saMbhave che, e ja kahe cha:-[ 'teulessAe ' ityAdi.] A sthaLe-taMjaoNlasyAnA prakaraNamAM narayika, teja-agni,vAyu, vikalendriya ane siddha, eTalAM pado na kahebAM, kAraNa ke, eone tejolezyA nathI hotI ane padmalezyAnA tathA zuklalelyAnA bIjA daMDakamAM jIvAdipadomAM teja baNa bhAMgA kahevA, eja kahe cha:-[ 'pajhalessA' ityAdi.] 8LI, A padmalezyAnA ane zuklalezyAnA prakaraNamA paMceMdriyatiyeca, manuSya ane vaimAnikapado ja kahevAM, kAraNa ke, bIjAomAM te be lezyAo nathI hotI, alezya-lezyArahita-jIvanA ekatva ane ane bahutvarUpa ve daMDakamAM jIva, manuSya ane siddha pado ja kahevAM, kAraNa ke, bIjAone lezyArahitapaNAno saMbhava nathI, ane temAM jIva ane siddhanA te jatraNa bhAMgA jANavA, manuSyomAM to cha bhAMgA jANavA, kAraNa ke, alezyapaNAne pratipanna-pAmalA-ane alezyapaNAne pratipadyamAnapAmatA-ekAdi manuSyono saMbhava hovAthI sapradeza NAmAM ane apradezapaNAmAM ekatvano ane bahutvano saMbhava che-A ja vAtane kahe chaH-['alesehi alagyA. ityAdi. ) samyagdRSTinA va daMDakamA, samyagdarzananI prAptinA prathama samaye apradezapaNu cha ana pachInA vIjA bagere samayomA sapradezapaNuM che, temAM bIjA daMDakamAM jIvAdipadonoM tathaiva- pUrvoktAnusAra-traNa bhAMgA jANayA ane vikaleMdriyomA to cha bhAMgA jANavA, kAraNa ke, te vikaleMdriyonAM pUrvotpanna ane utpadyamAna ekAdi sAsAdanasamyagdRSTio lAbha che mATe sapradezatvamA ane agradezatvamA ekatvano ane bahutvanI saMbhava che. e ja kahe hai:-[ ' sammadiTThIhiM ' ityAdi.] A samyagdRSTidvAramA ekeMdriya pado na kahatrAM, kAraga ke, teonAM samyagdarzana nathI hotu. [ 'micchadiTTIhi samyagdRSTi-mithya dRSTi. ityAdi. ] mithyAdRSTinA bIjA daMDakamAM jIvAdi padomA traNa bhAMgA kahevA, kAraNa ke, mithyAtyane pratipanna ghaNA che ane samyasvathI bhraSTa thayA pachI mithyAtvane pratipadyamAna ekAdi jIvo saMbhave che-ema karIne traNa bhAMgA jANavA; ane vaLI, ahIM mithyAdRSTinA adhikAramA ekendriyapadomA 'sapradezo ane apradezo' e pramANe eka ja bhAMgo che, kAraNa ke, te ekadriyomA avasthito ana utpadyamAno ghaNA hoya che, ahiM siddho na kahevA, kAraNa ke, teone mithyAtva nathI hotuM. samyamithyASTinA bahupaNAnA daMDakamAM [ ' sammAmicchadiTThIhiM chanbhaMgA'] e sUtra ke ane eno artha A cha:- samyagamithyAdRSTi, samyamithyAdRSTipaNAne pAmelA ane pAmatA ekAdi jIvo paNa lAbhe cha, mATe teomA cha bhAMgA che. ahiM eTale samyamidhyAdRSTidvAramA ekeMdriyo, vikaleMdriyo ane siddho na kahevA, kAraNa ke, teomA samyamithyASTipaNAno asaMbhava che. [ 'saMjaehiM ' ityAdi.] saMyatomA eTale saMyatazabdathI saMyata, 1. sapradezo (1). sapradezo apradeza (2). sapradezo apradezo (3):-ajuka Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6.-uddezaka . vizeSita thaelA jIvAdipadomAM vraNa bhAMgA jANavA, kAraNa ke, saMyamane pAmelA ghaNA hoya che ane saMyamane pAmatA ekAdi jIvo hoya che, ane ahiM saMyatadvAramA jIvapada ane manuSyapada, e be ja kahebAM, kAraNa ke, bIje sthaLe saMyatapaNAno abhAva che. asaMyatanA bIjA daMDakamAM [' asaMjaehiM ' asaMyata. ityAdi. ] ahiM asaMyatapaNAne pAmelA ghaNA hoya che ane saMyatatvAdithI paDyA pachI te asaMyatapaNAne pAmatA ekAdi jIvo hoya che mATe temAM traNa bhAMgA jANavA, ane pUrvokta yuktivaDe ekeMdriyone lagato to 'sapradezo ane apradezo ' e pramANe eka ja bhAMgo cha, ahiM asaMyatadvAramA * siddha' saMyatAsaMyata. pada na kahe, kAraNa ke, siddhone asaMyatapaNu saMbhavatuM nathI. saMyatAsaMyatanA bahutvadaMDakamAM [ saMjayAsaMjaehiM ' ityAdi. ] ahiM dezaviratine pAmelA ghaNA hoya che, ane saMyamathI vA asaMyamathI nivartI te dezaviratine pAmatA ekAdi jIvo hoya che mATe va bhAMgAno saMbhava che, ane ahiM saMyatA saMyatadvAramA jIva, paMceMdriyatiryaca ane manuSya pado ja kahebAM, kAraNa ke, te traNa pado sivAya bIje sthaLe saMyatAsaMyatapaNu saMbhavatuM nathI. [ 'nosaMjae' no saMyatAdi. - ityAdi ] sUtramA teja bhAvanA karavI, vizeSa e ke, ahiM 'jIva' ane 'siddha ' e ye pada ja kahavAM, mATe ja kayu cha ke, [ 'jIva-siDehiM sakaSAya. tiyabhaMgo 'tti. ] [ ' sakasAIhiM jIvAIo tiyabhaMgo' ti] A vAkyano artha A che:-sakaSAyo-kapAyavAlAo-hamezA avasthita hovAthI teo ' sapradezo ' hoya che, ema eka bhAMgo thayo, tathA upazamazreNithI paDatA hovAthI sakaSAyapaNAne pAmatA ekA da jIvo lAbha che mATe 'sapradezo ane apadeza' tathA ' sapradezo ane apradezo ' e pramANe bIjA be bhAMgA jANavA, nairayikAdimAM baNa bhAMgA che, te pratIta ja cha [egidiesu abhaMgayaM ' ti ] ghaNA bhAMgAono abhAva te abhaMgaka arthAt ekeMdriyomA 'sapradezo ane apradezo ' e pramANe eka ja vikalpa-bhAMgo-thAya che, kAraNa ke, te ekedriyomA ghaNA avasthito ane ghaNA utpadyamAno lAbhe che. ahiM-kaSAyidvAramAM-- siddha ' pada na kahe, kAraNa ke, siddho akaSAya. kaSAya rahita che, e pramANe krodhAdi daMDakomA paNa [' kohakasAIhiM jIve-gidiyavajjo tiyabhaMgo ' tti ] A vAkyano artha A che:-krodha kaSAyanA bIjA daMDakamA jIvapadamA ane pRthivI vagaire padomA ' sapradezo ane apradezo ' e pramANe eka ja bhAMgo che ane bAkInAomAM to traNa bhAMgA che. zaMkA. zaM0-jema upara sakaSAyI jIvapadamAM hamaNAM traNa bhAMgA kahyA che tema ja ahIM paNa--krodhakaSAyimAM-traNa bhAMgA na kahetA 'sapradazo ane aMpradezo, samAdhAna, evo eka ja bhAMgo zA mATe kahyo ? samA0-sakaSAyI jIvapadamAM to upazamazreNIthI paDatA ekAdi jIvo saMbhave che, paNa ahIM krodha kaSArinA adhikAramA to tema saMbhavatuM nathI. kiMtu ahIM mAna, mAyA ane lobhathI nivatelA ane krodhane pAmatA jIvo ghaNA ja lAme che, kAraNa ke, te pratyeke, krodha kaSAyionI rAzI anaMta che.-e prakAre ahIM ekAdino saMbhava na hovAthI sakaSAyInI peThe traNa bhAMgA na thaI zake. [ devehi chanbhaMga 'tti / devapadomAM tere daMDakomA paNa cha bhAgA kahevA, kAraNa ke, teomAM krodhanA udayavALAogeM alpapaNu hobAdhI ekapaNAne ane bahupaNAne laine sapradezatva ane apradezatva no saMbhava che. mAnakaSAyavALAnA ane mAyAkaSAyavALAnA bIjA daMDakamAM ['naraia-devahiM chanbhaMga 'tti ] arthAt nairayikomA ane devomA mAnanA ane mAyAnA udayavALA thoDA ja hoya che mATe pUrvokta nyAyathI temA cha bhAMgA thAya che. 'lohaka sAIhiM jIvagidiyavajjo tiyabhaMgo' tti ] A sUtranI bhAvanA krodhasUtranI peThe karavI. [ ' neraiehi chanbhaMga ' tti ] lobhanA udayavALA nairayiko gAthA. alpa hovAthI pUrvokta cha bhAMgA thAya che, kamu cha ke, "krodhamAM, mAnamA ane mAyAmAM devagaNanA cha bhAMgA jANavA tathA mAnamA, mAyAmAM ane lobhI devo ane lobhamAM nairayikonA cha bhAMgA jANavA." devone lobha ghaNo cha ane nairayikone kodha ghaNo che. akaSAyinA bIjA daMDakamA jIva, manuSya ane krodhI nArako. siddhapadamA traNa bhAMgA jANavA, kAraNa ke, bIjA bhAMgAono asaMbhava che, e ja kahe che, [ ' akasAI' ityAdi.] ['ohiyaNANe Abhiaudhika zAna. nibohiyaNANe suyaNANe jIvAIo tiyamaMgo' tti ] matyAdinA bhedathI avizeSita jJAna te odhika jJAna, temAM, tathA matijJAnamA ane zrutajJAnamA bahutva daMDaka saMbaMdhe jIvAdipadone lagatA pUrvokta traNa bhAMgA thAya che, temAM audhikajJAnio, matijJAnio, ane zrutajJAnio sadA avasthita hovAthI teo sapradazo cha, mATe 'sapradezo'e pramANe eka bhAMgo thayo tathA mithyAjJAnathI nivartatA ane mAtra matyAdijJAnane pAmatA tathA mati ajJAnathI nivartatA ane matijJAnane pAmatA ane zruta ajJAnathI nivartatA ane zrutajJAnane pAmatA ekAdi jIvo lAbha che, mATe 'sapradezo ane apradeza, ' tathA ' sapradezo ane apradezo, ' e pramANe be bhAMgA thAya che, e pramANe prathamano eka tathA A be maLI RNa mAMgA jANavA. [' vigaliMdiehiM chabbhaMga ' tti ] beiMdriyamAM, teiMdriyamAM ane cauriMdriyamA sAsAdanasamyaktva hovAthI AbhinibodhikAdi jJAnavALA ekAdi jIvo saMbhave che mATe te ja cha bhAMgA jANavA, ahiM yathAyoga pRthivyAdi jIvo ane siddho na kahevA kAraNa ke, teono asaMbhava che, e pramANe avadhi vagaremAM paNa traNa bhAMgAnI bhAvanA karavI, mAtra avadhi jJAnanA banne daMDakamAM ekeMdriyo, vikaleMdriyo ane siddho na kahevA. manaHparyAya bIjI vAcanA. jJAnanA banne daMDakamAM to jIvo ane manuSyo kahevA ane kevalajJAnanA banne daMDakamAM to jIvo, manuSyo ane siddho kahebA, mATe ja bIjI vAcanAmAM A pramANe dekhAya che ke, 'viNNeyaM jassa ja asthi ' ti eTale je jJAna jene hoya te tene jANavU. [ ohie annANe ' ityAdi. ] mati vagare azAna. ajJAnathI avizeSita sAmAnya ajJAnamA, mati ajJAnamA ane zruta ajJAnamA jIvAdipadomAM trigI thAya che, eo sadA avasthita hovAthI 'sapradezo 'e pramANe prathama bhaMga thAya che, jyAre to e avasthita sivAyanA bIjA jIvo jJAnane mukIne matiajJAnAdipaNe pariName che tyAre taomAM ekAdino saMbhava hovAthI 'sapradezo ane apradeza' ityAdi bIjA be bhAMgA jANavA ane e pramANe traNa bhAMgA jANavA, pRthivI vageremAM to 'sapradezo ane apradezo ' e pramANe eka ja bhAMgo thAya che, mATe ja kahe che ke, [ 'egidiyavajo tiyabhaMgo ' tti. ] ahiM traNe ajJAnamAM siddho na kahevA, vibhaMgamAM to jIvAdipadomA vaNa bhAMgA jANavA ane tenI bhAvanA matiajJAnAdinI peThe jANavI, mAtra ahiM ekeMdriya, vikaleMdriya ane siddho na kahevA. [ ' sajoI jahA ohiya ' tti ] jema audhika jIvAdi kahyA tema jIvAdine lagatA banne daMDakamAM paNa sayogI kahevI, te yoga. A pramANe che| --sayogI jIva cokasa sapradeza che, nairayikAdi to sapradeza paNa che ane apradeza paNa che, ghaNA jIvo to sapradezo na che ane nairayikAdi jIvo to traNa bhAMgAvALA che. vaLI, ekeMdriyAdi jIvo trIjA bhAMgAvALA cha, ahiM / siddha ' pada na kahevaM, [ ' maNajoI ' ityAdi. ] manoyogI eTale traNa yogavALA arthAt saMjJijIvo, vacanayogI eTale ekeMdriyone barjIne bAkInA jIvo ane kAyayogI eTale badhA ya paNa ekeMdriyAdi jIvo, e jIvAdikamAM trividha bhaMga che, tenI bhAvanA A pramANe cha:--manoyogio vagerenuM avasthitapaNuM hoya tyAre prathama bhAMgo jANavo ane amanoyogyAdipaNuM tyajI manoyogyAdipaNe utpAda hovAthI apradezapaNAnA lAbhane laine bIjA be bhAMgA jANavA, vizeSa e ke, je kAyayogI ekeMdriyo che, tejomA abhaMgaka eTale ghaNA bhAMgA nahi paNa sapradezo ane apradezo 'e pramANe eka ja bhAMgo jANavo, e Ne yoganA daMDakomA Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6:-udezaka 4. svAmI bhagavatIsUtra. C yathAsaMbhava jIvo yAM J ane siddha pada na ka [ ayogI jahA lekha 'ti ] te ayoginI tAnI-leyArahita jogI samAna hovAthI bane kama ayogInI vaktA anI peThe jAgAvI, tethI bIjA daMDaka yoga jo ane di bhAMgA kazyA ane ayogI manuSyogAM mAM kA [' sAgAra ityAdi ] sAkAra upayogavAvya anaM anAkAra upayoga gairavApa dimAM traNa bhAMgA jANavA, jIvapadamAM ane pRthivyAdi padomAM ' sapradezo ane apradezo' e pramANa eka ja bhAMgo jANavo ane teomAM, bemAMthI koi upayogathI koi upayogamAM jatAM prathamatara samayomAM apadezatvanI ane sapradezatvanI bhAvanA karavI siddhone to ekasamayopayogipaNuM che to ekasamaye payeoga paNa sAkAra upayoganI ane itara - nirAkAra - upayoganI vAraMvAra prApti hovAthI sapradezapaNuM ane ekavAra prApti hovAthI apradezapazuM jANavu, ane e pramANe sAkAra upayogane vAraMvAra prApta evA ghaNA siddhone AzrI ' sapradezo' e pramANe eka mAMgo jANavo, ane teone ja tathA ekavAra sAkAra sAkAra upayoga prApta evA eka siddhaMna AdhI bI se mAMgo jAgo tathA tejoge ane ekavAra sAkAra upayoga prApta evA vathA siddhone AdhIne zrIgo bhAMgo jAvo. anAkAra upayogamAM to vAraMvAra anAkAra upayogane prApta evA ghagAne AzrI prathama bhAMgo jANavo, ane teone ja tathA ekavAra anAkAra. anAkAra upayoga prApta evA eka siddha jIvane AzrI bIjo bhAMgo jANavo ane bannenA paNa eTale anAkAra upayogane ekavAra prApta ane vAraMvAra bhAta enA paNa amIno bhAMgo jAgo [sagAva jahA sakatA ti] jaima sakAyo kA roga vedako paNa jANavAda. kAraNa ke, veLAne paNa jIyAdipadama zraga bhAMgA thA ke ane eseMdriyogAM eka mAMgo thAya che tena ahaM vedane pAmelA ghaNAne tathA abhiya , [ yA sAda vedanepAsatA ekAdi jIvone apekSI va bhAMgA jANavA. [ itthIya datyAdi] baLI yAra eka bedadhI bImA vedamA pare saMkramaNa thAya tyAre prathama samaye apradezapaNuM ane bIjA samayomAM sapradezapazuM samajI pUrvanI peThe traNa bhAMgA kahevA, napuMsaka vedanA banne daMDaka mAM to ekeMdriyomA ' sapradezo ane apradezo 'e prakArano eka ja bhAMgo pUrvoktayuktithI jANavo. strIdaMDakamAM ane puruSa daMDakamAM deva, paMcedriyatiryaca ane manuSya do ja kavAM ane napuMsakadaMDakamAM to devone varjIne bIjAM pado kahevAM, ane 'siddha' pada to sarva vedamAM paNa na kaheyuM. [ 'ayagA aveda.. hA asAca ] jIva manuSya ane ziddha e padomA adakatAne AdhIne akavAyinI peThe praNa mAMgA 6 " hevA, samarI kA anAdi, aravi " ohiyo ti] aupikadaMbakanI peThe sarIrInA ne DakarmA jIvapadAM sapradeza na kaheM- kAraNa ke, sarI kAdimAM to sarIrapaNAnuM bahulya hoyI aMga mAMgA hevA ane ekendriyoga to bhI jo mAMgo ko [ orAli gidiyo tirmagoti auvArikAdizarIrI eTale odArikazarIravALA bhane vaikiparIvALA jIo lar3anetrIo eka bhAgadhA che, kAraNa ke jIvana ane ekadama anuele J ja 7 ane mAphInAmAMNa bhAMgA yAMva, kAratha ke mAphInA se mile tathA audArikane ane baikiyane choDI daha ( bIjA) audArikane ane kriyane pAmatA ekAdi jIvo. aaudAriDaMnA va daMDakamA narayiko ane devo na devA ne beDiyA ne 4 somapI pANI, teja, vanaspati ane vikalediyo na yA aneka baiMkigaDakamA ekeMdriyapadamAM se bhIgo mAMgo ko che te, arthasyAta vAyuonI pratikSaNe thatI vaikiyakriyAne apekSIne ko tathA ane manuSyo, jo ke vaizyalA thoDA to paNa oma je bhAMga kA hai, ne ur3ane se paMdriyo bhane manuSyo- jozI saMkhyAmA dekiyAvasthAyALA honA joie ema saMbhave ke tathA paMceMdriyasico bhane manuSyomA ekAdi jIvone temI (DivasarIranI) pratipadyamAnatA jAcI. [ AhAra ityAdi ] AhAraka zarIrane AzrI jIvamAM ane manuSyomAM pUrvokta cha mAMgA jAMNavA, kAraNa ke, AhorakazarIravALA thoDA che ane bAkInA jIvone te AhArakazarIra saMbhavatuM nathI. [ 'teyaga '- ityAdi. ] jama audhika kathA che tevI rIte tejasa ane kArmaNa zarIrane AzrI jIvAdi kahevA, ane temAM te adhika jIvo ja sAdezoja kA kAraNa ke jAdizarIrano saMyoga anAdi che, ane nArakAdi to bhAMgAvADA hevA tathA eDiyomA zrIjo bhAMgo kahabo ane A sazarIrAdidaMDako mAM siddha pada na kahe. [' asurIra - ityAdi. ] sapradezatvAdipaNe kahevAne yogya azarIra jIvA. damAM azarIra. jIvapadAM ane siddhAMta jisaMgI kavI, kAraNa ke, jIva ane viddha sivAya bIjeM khaLe azarIrasaMgI 'AhAratI ityAdi ] ne ahiM jIvadamAM tathA pRthivyAdipadomAM AhArAdiparyAptine pAmelA dhamA jIvo ke tathA tenI (AhArAdinI) apane pI AhArAdiparyApiDe paryAsibhAvane pAmatA evaja jIo Tepadezo ane apradezo e pramANa eka ja mAMgo jAmako ane mAphInA yogAMta gAyA. [bhAsA-ruNa ityAdi] bhASAnI ane mananI je pAkSikadevAya jo ke bhASAnI ane mananI, ema be paryAtio che to paNa bahudhutone saMmata koi paNa kAraNane laine te banane ahIM eka jevI vivakSelI che arthAt te pa-bahu ptione ahIM ekarUpa gaNelI che, te bhASA - mananI paryAhiMbaDe paryApta jIvo jema saMjJI jIvo kahyA tema sapradezAdipaNe kahevA, badhA padomAM traNa bhaMga AhArAdepa , yA ane ahiM paMceMdriya poja AkhapatanuM kharUpa A pramANe samajavAnuM he AtmA ne karaNa dvArA muktakhAkharupa AhArano khaTa ane rasa kA samartha vAya che se karanI vipatti se AhArapachi kadevAya karaNa ane zakti, e bane , paryAya zabdo ke eTale ajIja karaNa dvArA audArikazarIrane kizarIrane ane AhArazarIrane yogya dracyo ( aNuoM ) grahaNa karI te gRhIta dravyone audArikAdi bhAve pariNamAve che te karaNanI niSpatti te zarIraparyApti, tathA AtmA je karaNa dvArA sparzAdi iMdriyone yogya dravyo grahaNa karIne potAnA viSayone jANavA samartha thAya che te karaNAnI niSpatti te iMdriyaparyApti, tathA, je karaNa dvArA AnaprANa yogya dravyone avalaMbI, abalaMbI te vane AnA mahAra vADhavA samartha vAya te karapanI niyati te AnApati tathA je karaNa dvArA salAdibhASAne yogya ne apanI bIte ityo cAra prakAranI bhASAmA pariNamAyI bhASA sirjanamA samarthAya te karaNanIti te bhASApati tathA je karaNadvArA pAra prakAramA ganane yogya dravyoga karI AtmA mamana karayAmAM samartha thAya te karamanI niSpatti te manaHparyApti. [ AhAraapajatI ahiM jIvapadamAM ane pRthivyAdipadomAM ' sapradezo ane apradezo ' e pramANe eka ja bhAMgo kahevo, kAraNa ke, AhAraparyApti vinAnA vigrahagativALA ghaNA jIvo niraMtara maLe che ane bAkInA jIvomAM pUrvokta te ja cha bhAMgA kahevA, kAraNa ke bAkInAomAM AhAraparyApti vinAnA thoDA jIvo hoya che. [' sarIra apajjatIe ' ityAdi.] ahiM jIvomAM ane ekeMdriyomAM eka ja bhAMgo kahavo ane bIje to eTale jIva ane ekeMdriya sivAyanA ityAda] AhArAvinI 297 beDasirIja mere jane ekedriya padonane zarIro apana , / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zetaka6-uddeza. aparyApta. jIvomAMso paga sAMgA par3egA, kAraNa ke, zarIrAdibhI aparvAta jIvo DAlanI apekSAe hamezA jaso ma he ane apradezo kadAcit ekAdi bhASA ane mananA maLe che, nairayika deva ane manuSyomA cha bhAMgA ja jANavA. [' bhAsA ityAdi. ] bhASAnI ane manatI aparyAptithI aparyApta te jIvo kahevAya ke, je jIvone janmathI bhASAnI ane mananI yogyatA hoya to paNa tenI asiddha hoya, ane tevA to paMceMdriyo ja che, jo vaLI, jeone bhASAparyAsino ane manaHparyAptino mAtra abhAva hoya teo bhASAnI ane mananI aparyAtithI apati kahalAtA hoya to temAM ekeMdriya paNa hovA joira a e jo mULakAra ekeMdriyo hoya to jIva damAM zrIjo ja bhAMgo thavo joie, paNa tema nathI, kAraNa ke mULakAra kahe che ke, ['jIvAio tiyamago 'ti ] eTale jIvAdika RNa mAMgA kaddevA, arthAt tAtparya e ke, je jIvone janmthI bhASAnI ane mananI yogya hoya paNa tenI asiddhi hoya te ja jIvo ahIM bhASAnI ane manI apAyo bhane padriyate tenI bhASAnI ane mamI) apane pA nairayika- deva- manuSya ghaNA maLe che ane tenI aparyAptine pAmatA ekAdi maLe che mATe temAM pUrvIka jatraNa bhAMgA jANavA. [' ne i-deva- maNuesa chanbhaMga ' tti ] nairayikAdimAM manaaparyAptakonI alpataratA hovAthI teo ekAdi sapradezo ane apadezo maLe che mAre temAM te ja cha bhAMgA jANavA. A paryAhinA ane saMnAyA apanA daMDako siddhapada na kahe, kAraNa keobhava he pUDa dvAronI saMgrAma kahe arthAt A prakaraNAM ApelA sapradeza viSayonI yAdIne kAmAM jagAve che. [' sapaesA ' ityAdi. 1 [' sapaesa ti'] A prakaraNamAM kAlanI apekSAe ane ekatva tathA bahutvane AzrIne AhAraka bhavya ane jIvonI sapradezatA ane apradezatA kahI che tathA [' AhAragati ] te ja rIte AhAraka ane anAhAraka kalA che, bhavyo, abhavyo ane ubhaya saMkSI vagere, niSedhavALA eTale bhaya nahi tema abhavya nahi evA jIvo paNa te ja prakAre jagAyA che, saMjJI, asaMjJI ane banne niSedhavALA eTale saMjJI nahi tema lezyA asaMjJI nahi evA jIvone paNa e rIte ja samajAvyA che, [ 'lesa ' tti ] lezyA bALA-kRSNA diledayALA 6 ane alezyA - lezyA vinAnA jIvone dRSTi paNa pUrvI peThe khADe, [ diDi si ] hag eTale dRSTi se samm bagerene te eTale samyA vagere paNa pUrva pramANe kA pache, [saMjaya ci] saMgato asaMvato, saMpatAta aneTale saMpata nahi asaMpata ane saMvatAsaMvata nahi ekAne pa kapAya pUrva prakAre prarUpyA che. [ ' kasAi tti ] kayavALA-krodha divALA 4 ane akaSAya-kavAya rahita jIvone paNa kAlAdezanI apekSAe vicAyI [] jJAnavAlA AminivikAvijJAna bhane azAnAmALA jIvana paNa te va rIte pAyA [ogati] yogAlA mana vagere bogavAya ane yogaone paNa pUrvI rIte sUcayA [] sAkAra ne akara veda upayogapALA 2 jIvone paNa eja te saMdhyA ke [vaMde vi] yAtrI ane veda vinAnA jI ne pUrva jA zarIra paryApta che, [' sasarIra 'tti ] zarIravALA-audArikAdi zarIravALA 5 tathA zarIra vinAnA jIvone ane chevaTa [ 'pajata ' tti ] AhAra vagerenI paryApti. bALA 5 ane tenI aparyAptibALA 5 jIvone paNa kAlAdezanI apekSAe pUrvanI ja peThe samajAcyA che. 4 3 3 " 3 pratyAkhyAna ane AyuSya. 6. pra0 -- jIvA NaM bhaMte ! kiM paccakkhANI, apaccakkhANI padakhANApacakhANI 6. u0 goyamA ! jIvA pacapakhANI vi, apANI vi, paJcakkhANApacakkhANI vi. 7. pra0 - savvajIvANaM evaM puNchA ? 7. u0 - goSamA ! meraiyA apayakhANI jAba-paDha rirdiyA, sesA do pahiyA paMcidiyatiriksa jogiyA no paJcakkhANI, apacakkhANI vi, paJcakkhANApacakkhANI vi; maNUsA timi pi sesA jahAneraDyA. - 8. pra0 - jIvA NaM bhate / kiM paccakkhANaM jANaMti, apaccapANaM jANaMti, pacapakhANApacarANaM jANati hai - ! 6. pra0-he bhagavan jIvo pratya evanI - rUpAnI che ! ke prayApAnAvAnI che! ? 6. u0 -- he gautama! jIvo pratyAkhyAnI paga che, apratyAkhyAnI paNa che ane pratyAkhyAnApratyAkhyAnI paNa che. 7. pra0 pramANe baghA jIyo gAThe prazna karo ! 7. 40 he gautama! nairaviko apavyAkhyAnI che epramANe yAvat caridraya sudhInA jIno apratyAyanI kahegA arthAt teone mATe bAkInA be-pratyAkhyAnI ane pratyAkhyAnApratyAkhyAnI- bhAMga pratipanA paMceMdriyaviyoniko pAnI nathI paNa a rUpAnI che bhane pratyAkhyAnAprApAnI che ane manuSyone praNe bhAMgA hoya che tathA bAkInA jIvo, jema nairayiko kahAA tema kahavA. 8. pra0 - he bhagavan! zuM jIvo pratyAkhyAna jAne che ! apratyAkhyAnane jANe che ? ke pratyAkhyAnApratyAkhyAnane jANe che ! 1. mUlacchAyAH -- jIvA bhagavan ! ki pratyAkhyAninaH, apratyAkhyAninaH, pratyAkhyAnA'pratyAkhyAninaH / gotama ! jIvAH pratyAkhyAnino'pi, apratyAkhyAnino'pi pratyAkhyAnADAlyAkhyAnino'pi sarvajIvAnAm evaM pRcchA ! gautama | nairayikAH apratyAkhyAninaH, yAvat caturindriyAH zeSo dvau pratiSedhaH vizvAdayAnino'pi prAnapi manuSya vA kiM prajAnandiyA prAyanti prAnAyAnaM jAgati J / Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 8. u0- he gautama! je paMceMdriyo che te trane paNa jAge che, bAkInA jIyo pratyArUpAnane jANatA nathI. (apratyAsthAnane jANatA nathI ane pratyAkhyAnApratyAkhyAnane jANatA nathI. ) 9. pra0 - he bhagavan ! jhuM jIvo pratyAkhyAnane kare che apratyAkhyAne kare che ? ke pratyAkhyAnApratyAkhyAnane kare che ? 9. u0- he gautama! jaima adhika daMDaka ko tema prayArUpAnanI kriyA - pratyAkhyAnanuM kara paNa jANI levuM. 10. pra0 - he bhagavan ! zuM jIvo pratyAkhyAnathI nirvartita AyuSyavAn che eTale zuM jIvonuM AyuSya prApAnI cAya che! apratyAkhyAnathI baMdhAyache ? ke pratyAkhyAnApratyAkhyAnathI baMdhAya cha ? 10. u0- goyamA ! jIvA ya, vemANiyA yaM pacakkhANaNi- 10. 30 he gautama jIvo ane vaimAniko pratyAyanI vvattiyA-(uyA), myaziyA (uyA), tithi vi; avasesA apayazANaniSyatiyADayA nirvartita AyuSyAlA che, 6.udezaka 4. 8. u0- govamA je paMcidiyA tithi va jAgati avasesA paJcavakhANaM na jANaMti. 9. pra0 - jIvA NaM bhaMte ! kiM paJcakkhANaM kuvvaMti, apacakkhANaM kuvvaMti, pacakkhANApacakkhANaM kuvvaMti ? 9. u0 - jahA - ohiyo tahA kubvaNA. madharmasvAminIta bhagavatI sUtra 10. 50 jIvANaM maMte ! ki pacavANanimpattigAuyA, apApayatiyAnA pacavANaH pacamANaniciyAyA! cANaM jANavata Auna sapaesusammiya emee daMDagA cauro. sevaM mate, senaM bhaMte ci. 9 14 gatasAmipaNIe sirIbhagavaImute usane cAya usosammatto. , , " 2. jIvA'dhikArAdeva Aha jIvA ityAdi pacakyANi ti sarvaviratAH, apacakyANi ti aviratA, paravANAsAgi ti dezavistA ini, sesA do paDhiseheyavyati pratyAkhyAna-dezasya rUpAne pratiSedhanIye, ativAda nArAdInAm iti pratyAkhyAnaMcajJAne sati syAditi na ca paMcidiyA ve tiNa virAdayaH daNDavoktapaJcendriyAH samanaskatvAt samyagdRSTile sati jJaparijJayA pratyAkhyAnAditrayaM jAnanti iti ' avasesA ' ityAdi. ekendriyavikalendriyaH pratyAkhyAnAditra na jAnanti amanasyAtvAd iti kRtaM ca prayAkhyAnaM bhavatIti tatkaraNasUtram pratyAsthAnam Ayubandhaheturapi bhavati ityAsUtram: tatra ca jIvAya ityAdi jIvapade jInA pratyAsthAnAditrapanivA''yudhAH pacyAH, vaimAni kapade ca vaimAnikA api evam pratyAkhyAnAditrayavatAM teSUtpAdAt ' avasesa tti nArakAdayo'pratyAkhyAna nirvRttA''yuSaH - yatasteSu tastenAditA evopayante ithapAiyAdi prasAdhyAnam ityetadarza eko daNDakaH, evam anye apa 6 - - 4 trayaH. " paNa pAnI nirtata ane pratyAnI nirtata AyuSya bALA che ane bAkInA apratyAsyAnacI nirvArtita AyuSyAlA je. - saMgrahagAthA kahe cheH pratyAsthAna, pratyAzanane jANe, ( pratyAkhyAnane ) kare, traNene ( jANe ane kare ) AyuSvanI nirvRtti, sapradeza uddezakamA e pramANe e cAra daMDako che. - he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che ( ema kahI yAvat vihare che. ) zrImatIle caturtha uddezake zrIdeva 2. jIvamo adhikAra cAlato hopAcI ja[ ] ityAdi sUtra kahe che, [[pacavakhANi ti] pratyayAnI eDa prAtyAyanI pasarpati [apacakhANi si] aprayArUyAnI eTale avirato-pirati vinAnA [ pathanApati pratyAkhyAnApratyAkhyAnI eTale koI aMze pratyAkhyAnavALA ane koI aMza prayAkhyAna vinAnA arthAt dezAvirativAvya [ aisA do paDisaMhe- tyakhyAnApratyAkhyAnI. 6 " ; yava ti ] prAyAna ane deza pratyAkhyAna e veno niSedha karalo, kAraNa ke, naravikAdi avirata viti pinAnA hovAcI tene pratyAkhyAna avisAvairapi - 1. mUlacchAyAH . tama / ye paJcendriyAste zrINya'pi jAnanti, avazeSAH prayAkhyAnaM na jAnanti jIvA bhagavan / kiM pratyAkhyAna kurvanti, apratyAkhyAnaM kurvanti, pratyAkhyAnA'pratyAkhyAnaM kurvanti ? yathA adhikastathA kriyA ( kurvaNA. ) jIvA bhagavan kiM pratyAkhyAnanirvartitAyukAH, apratyAkhyAnanirvartitAyuSkAH pratyAkhyAnA pratyAkhyAnanirvartitAyuSkA ? gAtama! jIvAztha, vaimAnikAca pratyAkhyAnanirvartitAyuSkAH trINya'pi, sanazeSAH aspAsvAnanivartitajAnAti pradeza va ekamekAtyA tadevaM tadevaM bhagavan / itiH -- anu0 bhagavan !, / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 6.-uddezaka4. amanaska. pratyAkhyAnamAnasUtra, ane deza pratyAkhyAnano saMbhava nathI. pratyAkhyAna tyAre ja vai zake jyAre tenu-pratyAkhyAna--jJAna hoya, mATe haye pratyAkhyAnanA jJAnana samaska . sUtra kahe che, ane temAM [je paMciMdiyA te tiNi vi ' ti] nairayikAdi ane daMDakamAM kahelA paMceMdriyo samanaraka-manasAhata-hovAthI samyagdRSTipaNuM hoya to zapArazAvaDe pratyAkhyAnAdi traNane jANe che ane [' avasesA' ityAdi.] bAkAnA ekeMdriyo ane vikaleMdriyo amanaska pratyAkhyAnakaraNamUtra hovAthI pratyAkhyAnAdi traNane jANatA nathI. pratyAkhyAna tyAre ja thAya jyAre te karya hoya, te mATe have tatkaraNa-pratyAkhyAna-karaNa-sUtra kahyu pratyAkhyAna ane che. tathA pratyAkhyAna, AyuSyanA baMdhamAM kAraNa paNa che mATe pratyAkhyAna-karaNa sUtra pachI AyuSyanuM sUtra kahe che, ane te AyuSyanA sUtramA AyuSya. ['jIvA ya ' ityAdi.] jIvapadamAM jIvo pratyAkhyAnAdi traNa var3e nibaddha AyuSya vALA kahevA ane vaimAnikapadamAM vaimAniko paNa e pramANe kahevA, kAraNa ke, pratyAkhyAnAdi traNavALAono vaimAnikomA utpAda-utpatti-che. [ 'avasesa' ti] nairayikAdi apratyAkhyAmathI baddha AyuSyavALA che, kAraNa ke, kharI rIte nairAyakomA avirato-virati rahita jIvo-ja utpanna thAya che, have upara kahela arthanI saMgraha gAthA saMgrahagAthA. kaheM che, ['paccarakhANaM' ityAdi.] pratyAkhyAnane mATe eka daMDaka che, e pramANe bIjA paNa traNa eTale kUla cAra daMDaka samajavA. veDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA caaptmukhyH|| Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6 - uddezaka 5. tamaskAya pazuM pRthivI kahe bAya? - pANI kahevAya ? - pANI kahevAya tenuM kAraNa? tamara kAya ane pANInI samAnasvabhAvatA. - tamarakAyanI zarUAta kyA thI?-dhanI samApti kyA?aruNodaya samudradhI- enI zaruAta - brahmalokamAM enI samApti - tamaskAyano Aka ra kevonIne rAmapa taranA mUlanI jevo ane upara kukaDAnA gAMja jiyo.- tamaskApano viSkaMbha ane parikSepa veTalo ?- tamaskAyanA ce prakAra-saMkhyeyayojana vistRta bhane bhasaMsvedayojana vistRta samaskAya ko bhoTo cha ?- zIghra gativALo deva cha mAsa sudhI cATatAM paNa enA pArane na pahoMcI zake evaDo moTo.-tamaskAyamAM ghara, hATa, gAma ke saMnivezo cha!nA. - tamaskA mAM mo- megho saMvede che ? saMmUche che ?-barase che ?-hA. te deva-kare ? asura kare ? ke nAga kare ?-1Ne paNa kare. - tamaskAyama bAdara stanita ane bAdara vidyut che !-hA-devakRta che -tamaskAyamAM bAdara pRthivI ane bAdara ani che? - nA-vigrahagatine aprApta sivAya. - tamaskAyamAM sUrya-caMdra vigere che!nA-tenI paDakhe che. - tamarakAyama sUryAdinI prabhA che ? nA arthAt e prabhA che paNa tamaskAyarUpe pariNamelI che. tamaskAyano varNa kevo 1 ka LekALA mAM kALo vAremA vadhAre kALo tamaskAya bhayaMkara che. - ethI devo paNa kSobha-bhaya- pAme- tamaskAyanAM nAma keTI tera-tama-tamaskAya. - aMdhaka ra. - mahopakAra-kAra-devadevArodaya (ka) samudraseno pariNAma - che ? - pRthivI no ? pANIno 1 ke jIva vA pudralano ?-e pANIno pariNAma che-jIva bhane pulano pariNAma che pRthvIno pariNAma nathI. tamaskAyamAM jIva mAtra anekavAra paidA tharalA che-paNa bAdara pRthvIpaNe ane bAdara agnipaNe nahi. kRSNa jio keTalI kahI che ?-Ara.-e ThekyAM che 1- sanatkumAra ane maheMdra kalpanI upara ane nIce brahmalokanA ariSTa vimAnanA pAthaDAmA eno AkAra akhADAnI je samacorasa che. pUrvama ne pazcimamAM ve dakSiNamAM be ane uttaramAM be-e badhI paraspara sparzelI che. - enA AyAma ane viSkaMbha viSe vicAra. - enI moTAI viSe prazna. - e kRSNarAjiomAM ghara vagere che ke nahi ? ityAdi badho tama kAyanI jevo ja vicAra-vizeSamAM deva kare- kRSNarAjinAM ATha nAma-kRSNarAji - megharAja - -maghA. ma. ghavatI - vAtaparedha-vAtapratikSobhAdevaparighA. - dave prakSobhA - e kRSNarAja pRthivIno pariNAma he pANIno pariNAma nathI. - emAM bAdara pANIpaNa- bAdara agnipaNe ane bAdara vanaspa hepane jIvo utpanna thatA nathI. - bAkI bIje koi paNa prakAre utpanna thapalA ke. e. kRSNarAjionA ATha avakAzAMtara mAM lokAMtika vimAno-arcI-arcimAlI - vairocanaprabhekara - caMdra, bha-sUryAbha-zukrAbha- supratiSThAbha - e AThe vimAnonI bacce riSTAbha vimAna navamuM.-e vimAnone lagatI bIjI hakIkata- ATha lokAMtika devosArasvata - Aditya - varuNa-gardatoya tuSita- AvyAbAdha-Agneya variSTha e AThe devone lagatI savistara hakIva ta. eA vimAno zenI upara pratiSThita che? vAyu upara. - jIvAbhigama. -badhA jIvo, e vimAnomAM paNa utpanna tharalA che mAtra devapaNe nahi - lokAMtikanI sthiti-ATha saagre| pama. lokAMtika vimAnothI lokano cheDo keTalo cheTo ? - asaMkhyeya yojana. - 1.50 mate tamukkAe ti pacati, ki - !" puDhavI tamukA ti pacati AjakA pati ! " 1. u0 gopamA / no puDapi tamukA ci pacati, Au tamukA ti payati. 1. pra0 - he bhagavan / A tamaskAya zuM kahevAya !OM pRthivI tamaskAya e pramANe kahevAya ? zuM pANI tamaskAya e pramANe kahevAya 1. u0- he gautama! pRthivI, ' tamaskAya ' e pramANe na kahevAya, paNa pANI, ' tamaskAya ' e pramANe kahevAya. 1. mUlacchAyAH kim ayaM bhagavan ! tamaskAya iti procyate, kiM pRthivI tamaskAya iti procyate, ApaH tamaskAya iti procyate gautama! no pRthivI tamaskAya iti preodhyate, ApaH tamaskAya iti proSyateH - anu0 / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 2. pra0--se keNadveNaM ? 2. u0 - gogamA / puDhapikAe NaM azyegaie subhe desaM pakAsei, atthegaie desaM no prakAsei-se teNadveNaM. zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe 2. 20 tamukA maMte kaI samuTTie, kahi~ samii 2. u0- gogamA jaMbUdIvasa dIparasa bahiyA tithimasaMsele dIpa-samudde bIIpattA, aruNavarassa davisA bAhiri lAo veiyaMtAo aruNodayaM samudaM bAyAlIsaM joyaNasahassANi ogAhittA uvarillAo jalaMtAo egapaesiyAe seDhIe - ettha NaM tamukkAe samuTThie. sattarasa-ekkavIse joyaNasae uDDuM uppaittA to pacchA tiriyaM pavizyaramANe, pavizvaramANe sohammI-sANa sarNakumAra-mAhiMde cattAri vikappe AvarittA, NaM uDUMpi ya NaM maloge kappe riTThanimANapatthaDhaM saMpate-eratha gaM samukAra Na sanniviTThie. 4. pra0 - tamukkAe NaM bhaMte ! kiMsaMThie patte ? : 4. u0- govamA Ahe malagamUlaThie uDa paMjaragaTiepa 2 5. pra0 tamukA maMte keliye viksaMmeNaM, kevaliya parikkhaveNaM patte ? 5. u0- goyamA ! duvihe patte, taM jahA :- saMkhejja vitthaDe ya, asaMkhejjabitthaDe ya; tattha NaM je se saMkhejjavitthaDe se NaM saMkhejjAI joyaNasahassAiM vikkhabheNaM, asaMkhejjAI joyaNatahassAiM parikveyeNaM pacate; tasma naM se se alavara se me asaM jjAI joyaNasahassAiM vikkhaMmeNaM, asaMkhejjAiM joyaNasahassAI parikleveNaM pacate. 6. pra0 -- tamukkAe NaM bhaMte ! kemahAlae patte ! 6. u0 - goyamA ! ayaM NaM jaMbuddIve dIve savvadIva-samudANaM savyadhyaMtarAe jA pariklevena pacate deve meM mahidIe, patratte. 2. pra0 - ( bhagavan ! ) te zA hetuthI ? 2. 30 - he gautama! keToka pRthivIkAya eyo zubha che, deza - bhAgane prakAzita kare che ane keTaloka pRthivIkA voche, je dezane prakAzita navI karato, te hetuthI pUrvokta pramANe kahevAya. zataka 6.-- udeza 5. 3. pra0-he bhagavan ! zarU che bhane kyoM saMniSThita chepa seno aMta che! kAya kyoM samutthita tamaskAya che- kyAMcI 2. u0- he gautama! aMbudvIpa sAmanA IpanI bahAra tirache asaMlpa dvIpa samuone uddezya pachI aruNavara dvIpa Ave che te dvIpanI bahAranI vedikAnA aMtathI aruNodaya samudrane 42 hajAra yojana avagAhIe tyAre uparetana jalAMta Atre che, te uparitana jalAMtathI eka pradezanI zreNIe - ahIM tamaskAya samutthita che, te tyAMcI samutthita thai 1721 yojana uMco jaI yAMcI pAcho tiracho-vistAra pAmato vistAra pAmato saudharma, IzAna, sanatkumAra ane maheMdra e cAre kalpone paNa AcchAdIne uMce paNa broka kalpamA riSTavimAnanA- pAthaDA sughI saMprApta - pahoMcyo ke ane tyAM tamaskAya saMniviSTa che. 4. pra0-he bhagavan / saMmaskAya kiMsaMsthita che eTale tamaskAyanuM saMsthAna AkAra-ketuM che. 4. u0--he gautama! samastAya, nIce, mallakamUla- koTI AnA nIcenA bhAganA AkAramA po che ane upara kukaDAnA pAMja rAnA vA akAravALale. " 5. pra0-he bhagavan ! tamaskAya viSkaMbhavaDe keToko che ane parikSepavaDe keTo ko che ? 5. u0 - he gautama! tamaskA / be prakArano ko che: eka to saMkhpreya vistRta ane bIjo asaMkhyeya vistRta temAM je te saMkhyeya vistRta che te viSkaMbha vaDe saMoya yojana sahasra ko che ane paripapaDe asaMkhyeya yojana sahasra ko che ane temaje te asaMkhyeya vistRta che te asaMkhyeya yojana sahasra viSkaMbhavaDe ko che ane asaMkhyeya yojana sahasra parikSepa baDe ko che. 6. pra0 - he bhagavan ! tamaskAya keTalo moTo kahyo che ? 6. u0- he gautama! sarvadvIpa ane samudronI sarvAbhyaMtara A jaMbudvIpa nAmano dvIpa pAyat parikSepa baDheko cha koi moTI che 1. mUlacchAyAH -- tat kenA'rthena ? gautama ! pRthivIkA tho'styekakaH zubhaH dezaM prakAzayati, asyekako deza ko prakAzayati tat tenA'rthena. samaskAyo bhagavantaH saritaH traniSThitaH gIrAma jambUdIpa nigavAn samudran vyasthi dvIpasA bAjhA vaidikamAda amoda samudrAsvAriMzad yojanAni avAparatAta ekapradezikA - samA samutthitaH sadatiyA kampakha tataH pazcAt viprarindAnakumAra 2 kalpAn AvRtya Urdhvamapi ca brahmaloke kalpe riSTavimAnaprastaTaM saMprAptaH atra tamaskAyaH saMniviSTaH tamaskAyo bhagavan / kiMsaMsthitaH prajJaptaH ! gautama 1 abhI mA upaprazamaskAyo bhagavan kin varita gItamA pra yathArA avazyeva vistRta tatra yaH sa vedavitunaH saMvedhAnikeojanAviSTambhega apana bhoga parikSetra H so'vistRta so'ganiyojanAni viSThambhega, spAni yojanA parikSepeca ataH samaskAyo bhagavan himAlaya sarvadvIpasamudrasamyantAraka yAvatparikSeva pradataH devo mardhikA - anu0 2 7 / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65. jIva- mahANubhAve iNAmeva, dIpaM tihi acchA Aga AgacchinA, , iNAmeva tti kaTu kevalakappaM jaMbUdIvaM visavo aNuparipaTTiyA gaM havaM se detA uhie, turivAe, Ava deI pIyamANe pIyamANe AekA yA dudAhaM vA tipAI vA; ukkoseNaM chammAse vII ijA, atthegatiyaM tamukAyaM vIIvaijjA, atthegatiyaM no tamukA vIjA emahAlae NaM goyamA ! tamukAe patra. 7. pra0 rohANA - asthi NaM bhaMte ! tamukAe gehA i vA, ithA ? 7. u0 No tipaTTe sama. 8. pra0 - sacinesA ivA ! 8. u0 - No tiNaTTe sama. 9. pra0 a NaM bhaMte! tamukAe usalA baDhAiyA saMseyaMti, sammucchaMti, vAsaM vAsati ? bhagavaludharmasvAmiMga bhagavatIsUtra, maMte tamukA gAmApA jA 9. u0 haMtA, asthi. 10. pra0 taM bhaMte ! kiM devo prakareti, pakareti, nAgo pakareti ? asuro 10. u0 gomA devo vi pakareti asuro pi pareti, jAgo vi pakareti, 11. pra0 - asthi NaM bhaMte ! tamukA bAdare thaNiyasa de, bAdare vijjue ? 11. u0- haMtA asthi, 12.10 te kiM deze pakareti0 12. u0 - tini vi kareMti, 12. pra0 asthi bAdare agaNikAe ? 13. u0 - No tiNadve samadve NaNNattha viggahagatisamAcacaeNaM bhaMte tamu cAdare puDhavikAe, 14. paM0 bhaMte! tamukAe paMdina sUriya-gaNa Nakkhatta- tArArUvA ? 14. u0 Noti samajhe paliyA o yuga (asthi). -- 303 Rddhiko yAvat mahAnubhAva deva ' A cAlyo ' ema karIne traNa capaTI vAgatAM ekavIsavAra se saMpUrNa aMbUddIpane pharIne zIghra Ave, te deva tegI Takkara ne yA devagaDe jo jo yAvat eka divasa ve divasa yA traNa divasa cAle ane vAremA vaghAre cha mahInA cAle to koi eka tamaskAya sudhI pahoMce ane koi eka tamaskAya sudhI na pahoMce he gautama! eTalo moTo samasyAyo che. 7. pra0--he maMgavan! sagaghara ke ke gRhApaNa che ! 7. u0- ( he gautama! ) te artha samartha nathI. 8. pra0-he bhagavan samaskAyama gAma che ke yAt saMnivezo che ? 8. u0 - - ( he gautama ) te artha samartha nathI. 1 9. pra0- he bhagavan samaskAyamA udAra moTA megha saMstreda pAme che ? saMmUcheM che ? ane varSaNa varase che ? 9. u0 ( he gItama1) hA, tema che. 10. pra0 - he bhagavan ! zuM tene deva kare che ? asura kare che ? ke nAga kare che ? -- 10. u0 - he gautama ! deva paNa kare che, asura paNa kare che, ane nAga paNa kare che. 11. pra0 - he bhagavan ! tamaskAyamAM bAdara stanitazabda che.? ane bAdara vijaLI che ? 11. u0 hA, che. 12. pra0 - he bhagavan ! zuM tene deva yA asura yA nAga kare che ? - 12. u0 ( he gautama ) traNe paNa kare che. 13. pra0 - he bhagavan ! tamaskAyamAM bAdara pRthivIkAya che ? ane bAdara agnikAya che ? 13. u0- ( he gautama! ) te artha samartha nathI, ane A je niSedha che te vigraha gatisamApana sivAya samajo arthAtta samApanna bAdara pRthivI ane agni hoi zake che. 14. pra0 - he bhagavan ! tamaskAyamAM caMdra, sUrya, mahagaNa, nakSatra ane tArArUpo che ? 1 1. mulacchAyAH pAcat mahAvadameva idamevam dvIpaM tisRbhiHp Agacchati, sa devastayA utkRSTayA svaritayA, yAvat degayA vyadevavan vyaktitrajan yAvata- ekAI vA, dvaya vA vyahavA, utkRSTaM SaNmAsAn vyatiprajeta, atyekakaM tamaskAyaM vyativrajet astyekaM no tamaskAyaM vyativrajed - iyadmaddAlayo gatama | tamaskAyaH prajJaptaH anti bhagavan ! tamaskAye gehAni vA, gehAraNA vA ? jo ayamarthaH samarthaH asti bhagavan / tamaskAve grAmA iti vA, yAvat sanivezA iti vA ? no ayamarthaH samarthaH, asti bhagavan ! tamaskAya udArA balAhakAH saMstriyanti, saMmUrcchanti, varSA varSAta ? hanta, asti taM bhagavan ! kiM devaH prakaroti, asura: prakaroti, nAgaH prakaroti ? gautama | devo'pi prakaroti, asuro'pi prakaroti, nAgo'pi prakaroti. asti bhagavan ! namaskAye bAdara stanitazabdaH bAdarA vidyut ! hanta, asti. taM bhagavan ! kiM devaH prakaroti0 1 tro'pi kurvanti asti bhagavan ! tamaskAye bAdaraH pRthivIkAyaH, bAdaro'gnikAyaH ?, no ayamarthaH samarthaH - nAnyatra vigrahagatisamA''pannakena. asti bhagavan / tamaskAye candra-sUrya-pradgaga-nakSatra - tArArUpAH ? to ayamarthaH samartha () () 14. u0- ( he gautama! ) te artha samartha nadhI, paNa te caMdrAdi samasyA panI paDale. : Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe-- zataka 6.-uddezaka 5. 15. pra0-asthi NaM bhaMte / tamukAe caMdAbhA tivA, 15. pra0-he bhagavan ! tamaskAyamAM caMdranI prabhA ke sUryanI sUrAbhA ti vA ? prabhAM hoya che ? 15. u0-No tiNaDhe samaDhe-kAdasANayA puNa sA. 15. u0-(he gautama ! )te artha samartha nathI, kAraNa ke, te prabhA tamaskAyamA che paNa kAdUSaNikA-potAnA AtmAne dUSita karanArI-che. 16. pra0-tamukAe NaM bhaMte ! kerisae vannaeNaM pannatte ! 16. pra0-he bhagavan ! tamaskAya varNathI kevo kahyo che __ arthAt tamaskAyano varNa kevo kahyo che ? 16. u0-goyamA ! kAle kAlAvabhAse, gaMbhIra-lomaharisa. 16. u.---he gautama ! varNavaDe tamaskAya kALo, kALI jaNaNe, bhIme, uttAsaNae, paramakiNhe vaNNe pannatte. deve NaM atye- kAMtibAlo, gaMbhIra, ruvATA ubhA karanAra, bhIma, utkaMpanI hetu gatie jeNaM tappaDhamayAe pAsittA NaM khubhAejjA, ahe NaM ane paramakRSNa kahyo che, ane te tamaskAyane joine, jotAM vAra ja abhisamAgacchejjA, tao pacchA sIhaM sIhaM, turiyaM turiyaM khippAmeva keTalAka deva paNa kSobha pAme, ane kadAca koi. deva tamaskAyamA vItIvaejA.. praveza kare to pachI zarIranI tvarAthI ane mananI tvarAyI jaladI te tamaskAyane ullaMghI jAya. 17. pra0-tamukkAyassa NaM bhaMte ! kRti nAmadhejjA patnattA ? 17. pra0--he bhagavana ! tamaskAyanAM nAmadheya-nAmo-keTalA kahyAM che! 17. u0-goyamA ! tarasa nAsadhejA patnattA, taM.jahA:- 17. u0--he gautama! tamaskAyanAM tera nAma kahyAM che, te tame ti vA, tamukAe ti vA, aMdhakAra ivA, mahAMdhakAre i vA, jemake 1 tama, 2 tamaskAya, 3 aMdhakAra, 4 mahAMdhakAra, 5 logaMdhakAre i vA, logatamise i vA, devaMdhakAre ivA, devatapise lokAMdhakAra, 6 Thokatamisra, 7 devAMdhakAra, 8 devatamisra, i vA, devaraNe i yA, devavUhe i vA, devafalihe i khA, deva- 9 devAraNya, 10 devavyUha, 11 devaparigha, 12 devapratikSobha paDikkhobhe i vA, aruNodae i vA samudde. ane 13 aruNodaka samudra.. 18. pra0-tamukkAe NaM bhaMte / kiM muDhadhipariNAme, AMupa- 18. pra0--he bhagavan ! tamaskAya zuM pRthivIno pariNAma cha ? riNAme, jIvapariNAme, pAgalapariNAme ? pANIno pariNAma che ! jIvano pariNAma cha ? ke pudgalano pari NAma che ? 18. u0-goyamA! no puDhavipariNAme, AupariNAme vi, 18. u0-he gautama ! tamaskAya pRthivIno pariNAma nathI, jIvapariNAme vi, poggalapariNAme vi. pANIno paNa pariNAma che, jIvano paNa pariNAma che ane pudgalano paNa pariNAma che. 19. pra0-tamukkAe NaM bhaMte ! savve pANA, bhUyA, jIvA 19. pra0 he bhagavan ! tamaskAyamA sarva prANo, bhUto, sattA puDhavIkAiyattAe, jAva-tasakAiyattAe upavanapuvvA ? jIvo ane sattvo pRthivIkAyikapaNe yAvat sakAyikapaNe upa pannapUrva-pUrve-pahelAM-upajyAM che ? 19. u0-haMtA, goyamA / asati, aduvA aNaMtakkhutto 19. u0-he gautama! hA, anekavAra athavA anaMtavAra pUrve No ceva NaM bAdarapuDhavikAiyattAe, bAdara agaNikAiyattAe vA. utpanna thayA che paNa bAdara pRthivIkAyikapaNe ane bAdara agni kAMyikapaNe nathI thayA. 1. anantarodezake sapradezA jIvA uktAH, atha sapradezameva tamaskAyAdikaM pratipAdayituM paJcamodezakamAha:-'kimiya' 1. mUlacchAyAH-asti bhagavan ! tamaskAye candrAmeti vA, sUryAmeti vA ? no ayamarthaH samarthaH- kAdUSaNikA punaH sA. tamaskAyo bhagavan ! kIdRzako varNakena prajJaptaH ? gaitama | kAlaH, kAlAvabhAsaH, gambhIra-romaharSajananaH, bhImaH, uttAsanakaH, paramakRSNo varNaH (meM) prajJaptaH devo'styekako yastatprathamatayA dRSTvA kSubhyet (skunnIyAt ), athA'bhisamAgacchet, tataH pacAt zIghraM zIghram, tvaritaM tvaritaM kSiprameva vyativrajet. tamaskAyasya bhagavan ! kati nAmadheyAni prajJaptAni ? gautama / trayodaza nAmadheyAni prajJaptAni, tadyathAH-tama iti vA, tmaskAya iti vA, andhakAra iti vA, mahAndhakAra iti vA, lokAndhakAra iti vA, lokata mitram iti vA, devAndhakAra iti vA, devatamilam iti vA, devAraNyam iti vA, devavyUha iti bha, devaparigha iti vA, devapratikSobha iti vA, aruNodaya iti vA samudraH, tamaskAyo bhagavan ! kiM pRthivIpariNAmaH, appariNAmaH, jIvapariNAmaH, hudalapariNAma: ? gautama ! ko pRthivIpariNAmaH, appariNAmo'pi, jIvapariNAmo'pi, pudgalapariNAmo'pi. tamaskAye bhagavan ! sarve prANAH bhUtAH jIvAH satvAH pRthivIkAyikatayA, yAvat-yasakAyikatayA upapannapUrvAH! hanta, gautama! asata, athavA'nantakRravaH, no caiva bAdarapRthivIMcAyikatayA, sAvarA'mikAyikatagAvAH-anu0 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-udezaka 5. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavartAsUtra, 305 ityAdi. 'tamukkAe' ti tamasAM tamizrapudgalAnAM kAyo rAzistamaskAyaH, sa ca niyata eva iha skandhaH kazcida vivakSiAH ; sa ca tAdRzaH pRthvIrajaskandho vA syAt , udakarajaskandho vA, na tu anyaH; tadanyasya atAdRzatva da iti-pRthivya-viSayasaMdehAda AhaH'kiM puDhavI' ityAdi vyaktam . 'puDakie gaM' ityAdi. pRthivIkAyo'syekakaH kazcit zubho bhAsvaraH, yaH kiMvidha. ? igahaHdezaM vivakSitakSetrasya prakAzayati-bhAsvaratvAta , maNyAdivat. tathA'styekakaH pRthivIkAyo dezaM pRthivIkAyA'ntaraM prakAzyamapi na prakA. zayati-abhAsvaratvAna, adhopalavat . naivaM punarakAyaH, tasya sarvasyA'pyaprakAzakatvAt / tatazca tamaskAyasya sarvathaivA'prakAzakAsvAda akA. yapariNAmatA eva. 'egapaesiyAe' tti eka eva ca-na yAdayaH, uttarA-'dha prati-pradezo yasyAM sA tathA tayA-samabhittitayA ityarthaH, na ca vAcyam (kapradezapramAgayA ini, asaMkhyAtaprade2 vigAhasvabhAvatvena jIvAnAM tasyAM jIvA'vagAhA'bhAtra saGgAt , tamaskAyasya ca stibukA''kArA'pkAyikajIvAtmakatvAt , bAhalyamAnasya ca pratipAdayiSyamANatva da iti. 'ettha NaM' ti prajJApakA''lekhyalikhitasyA'ruNodasamudrAderadhikaraNatopadarzana:rthamuttavAn . 'ahe' ityAdi, adhaH-adhastAd mallakAlasaMsthita:-zarAbabudhnasaMsthAnaH -samajalAntasyopari saptadazayojanazatAni, ekaviMzatyadhikAni yAvada valayasaMsthAnatvAt , sthApanA. 'kevaiyaM vikhaMbheNaM ti vistAraNa, kvacida AyAma-vikkhaMbheNaM' ti dRzyate, tatra ca AyAma uccatvam iti. 'saMkhejavitthaDe ' ityAdi. saMkhyAtayojanavistRtaH, Adita Arabhya Urca saMkhyeyayojanAni yAvat , tato'saMkhyAtayojanavistRtaH-upari tasya vistAragAmitvena uktatvAt . ' asaMkhejAI joyaNasahassAI parikkheveNaM' ti saMkhyAtayojanavistRto'pi tamaskAyasya alyAtatamadvIpaparikSepano bRhattaratvA parikSepasya asaMkhyAtayojanasahasrapramANatvam . Antara-bahiHparikSepavibha gastu noktaH, ubhapasyA'pi asaMkhpAtatayA tulyatvAd iti. 'deve NaM' ityAdi. atha kimidaMparyamidaM devasya mahAdikaM vizeSaNam ? ityAha:--' jAva-iNAmeva' ityAdi. iha yAvacchabda aidaMparyArthaH, yato devasya maharyAdivizeSaNAni gamanasAmarthyaprakarSapratipAdanA'bhaprAyeNaiva pratipAditAni. 'daNAmeva iNAmeva' tti kaTTa' idaMgamanamevam-atizIghravA'svedakacappuTikArUpahastavyApAropadarzanaparam , anusvAga'zravaNaM ca prAkRtatvAt , dvirvacanaM zIghratvA'tizayopadarzanaparam . 'itiH' upapradarzanArthaH, kRtvA vidhAya-iti. 'kevalakappaM ' ti kevalajJAnaka paripUrNam ityarthaH. vRddhayAkhyA tu "kevala: saMpUrNaH, kalpate iti kalpaH, khAryakaraNasamartho vasturUpa iti yAvat-kevalazcAsau kalpazceti kevalakalpastam ." 'tihiM accharAnivvAMehiM ' ti tisRbhizcappuTikAbhirityarthaH. tisattakhutto ' ti triguNA: sapta, trisptvaaraan-trisptkRtv-e| viMzativArAn ityarthaH. 'havaM' ti zItram , 'atthegaiyaM' ityAdi. saMkhyAtayojanamAnaM vyativrajet , itaraM tu na iti. 'urAlA balAhaya' ti mahAnto meghaH, 'saMseyaMti ' tti saMvidyanti tajanakapudgalasnehasaMpatyA, saMmUrcchanti tatpudgalamIlanAt tadAkAratayA utpatteH. ' taM bhaMte !' ti tat saMsvedanam , saMmUrchanam , varSaNaM ca. 'bAyare vijuyAre ' tti iha na bAdaratejaskAyikA mantavyAH, ihaiva teSAM niSetsyamANatvAt , kiM tu devaprabhAvajanitAH bhAsvagaH pudgalAste iti. NaNNasya viggahagaisamAvaNNaeNaM ' ti na iti yo'yaM niSedho bAdarapRthivI-tejasoH-so'nyatra vigrahagatisamApannatvAda-vigrahagatyA eva bAdare te bhavataH. pRthivI hi bAdarA ratnaprabhAdyAmu aSTAsu pRthivISu. giri-vimAneSu; te jantu manu nakSatra eveti. tRtIyA ceha paJcamyarthe prAkRtatvAda iti. paliyarasa o puNa atyi'tti paripArzvata: puna: santi tamaskAyasya candrodaya ityarthaH. 'ka dUsaNiyA puNa sAi' ti nanu tatpArzvatazcandrAdInAM sadbhAvAt tatprabhA'pi tatrA'sti ? satyam , kevalaM kam AtmAnaM dUSayati-tamaskAyapariNAmena pariNamanAt , dUpaNA saiva dUSaNikA, dIrghatA ca prAkRtatvAt , ata: satI apyasI asatIti. 'kAle ' tti kRSNaH, 'kAlobhAse' tti kAlo'pi kazcit kuto'pi kAlo nA'vabhAsate, ityata Aha:-kAlA'vabhAsaH, kAladIptirvA. 'gaMbha ra-lomaharisajaNaNe ' ti gambhIrazvAsI bhISaNatvAt-romaharSajananazceti.- gambhIraromaharSajananaH. janakatve hetumAhaH-' bhIme' ti bhImaH, ' uttAsaNae' ti utkampahetuH, nigamayannAhaH- parama' ityAdi. yata evam ata evAha:-'deMve viM NaM' i.yAdi. 'tappaDamayAe 'tti darzanaprathamatAyAm , 'khubhAeja' tti skunnIya t-kSubhyet , ' ahe gaM' ityAdi, athainaM tamaskAyamabhisamAgacchet pravizet , tato bhayAt 'sIhaM sahiM / ti kAyagaterativegena, ' tariya turiyaM' ti manogaterativegAt , kimuktaM bhavati-kSiprameva. vIivaeja' tti vyatibajeda iti. 'tama itivA' ityAdi, tama:-andhArarUpatva da iti etat , 'vA' vikalyArthaH. tamaraka ya iti vA-andhakArarAzirUpatvAt , andhakAram-iti vA tamorUpatvAt , mahAndhakAram-iti vA mahAtamorUpatvAt , lokAndhakAram-iti vA lokamadhye tathAvidhasya anyasya andhakArasya abhAvAt , evaM lokatamizram ili vA, devAndhakAram-iti vA-devAnAmapi tatra udyotA'bhAvena andhakArAtmakatvAt , evaM devatamitram-iti vA, devA'raNyam-iti vA-balavadevabhayAda nazyatAM devAnAM tathAvidhA'raNpamiva zaraNabhUtatvAt. devavyUha iti vA-devAnAM du:datvAd vyUha iva cakrAdivyUha iva devavyUhaH. devaparigha iti vA-devAnAM bhayotpAdakatvena manovighAtahetutvAt. devapratikSobha iti vA-tara bhahetutvAt , aruNodaka iti vA samudraH-aruNodakasamudra jalavikAratyAditi. pUrva pRthivyAdestamaskAyazabdavAcyatA pRSTa', atha pRthavya-pke paryAyatAm , pRthavya-kAyau ca jIva-pudgalarUpAviti tatparyAyatAM ca praznAnAhaH-'tamukkAe NaM' ityAdi. bAdakhAyuvanaspatayaH, sAzca tatra utpadyante-apkAye tadutpattisaMbhavAt , natu itare-asvasthAnatvAt , ata uktam:-'no ceva NaM' ityAdi. 1. sthApamA anuvAde darzayiSyateH- anu Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6.-uddezaka 5. 1. AgaLanA uddezakamAM sapradeza jIvo kahA, have sapradeza evA ja tamaskAyAdikane kahevA paMcama uddezaka kahe cha:-"kimiyaM' ityAdi.] tamaskAya. [ 'tamukAe ' ti] tamasa-tamisra-aMdhakAra-pudgalono kAya eTale rAzi te tamaskAya, ahiM te tamaskAyano amuka ja ke da skaMdha vivakSita cha, ane tevo te skaMdha, pRthvIrajano skaMdha hoya ke pANinI rajano skaMdha hoya, paNa bIjo to na hoya, kAraNa ke, pRthvInI ane pANInI rajanA skaMdha sivAya bIjo skaMdha tAdRza-tamaskAyanI jevo- nathI hoto, mATe tamaskAyanA svarUpa saMbaMdhe pRthivI ane jala viSayaka saMdeha thato hovAthI kahe chaH [' kiM puDhavI ' lAdi.] te vyakta che. [ 'puDhavIkAe NaM ' ityAdi.] koi eka zubha-bhAsvara-dIptivALo-pRthivIkAya che-je bhAkhara hovAthI amuka kSetranA bhAgane maNi vagerenI peThe prakAzita kare che, tabhA koi eka eko pRthivIkAya che ke, je abhAvara hovAthI prakAzya-prakAzI zakAya tevA-vIjA pRthivIkAyane paNa aMdha pattharanI peThe prakAzato nathI ane apkAya-pANI-to evo nathI, kAraNa ke, te badhI jAtano paNa akAya tamaka ya ane pANInI aprakAzaka che, tathA A tamaskAya paNa aprakAzaka che -e rIte apvAya ane tamaskAya e banneno eka sarakho-mana-to-svabhAva hovAthI tamaskAyanA samAnatA. pariNAmI kAraNa tarIke apkAya ja hoi zake cha arthAt tamaskApa e, amAyano pariNAma ja che. [ ' egapaesiyAe 'ti] be, traNa vagere nahi paNa upara ane heThaLa jamA eka ja ( sarakhA ? ) pradeza cha te 'ekapradezikA zreNI' kahavAya, te aNivaDe eTale samabhittipaNe. ahIM 'ekapradezikA zreNI' no artha ' samabhittipaNe ' karato, kiMtu ' eka pradezikA zreNI' eTale 'pramANe karIne eka pradezabALI zreNI' evo artha na karavo. kAraNa jalajIva, ke, 'pramANe karIne eka pradezavALI zreNI' evo artha ahIM tamaskAyanI zeNIne ghaTI zake tema nathI-tamaskAya stibukAkAre jala jIvarUpa che ane jIvone potAnI sthiti mATe asaMkhyAta pradezone rokavA paDe che ethI jo ahIM tamaska yanI zreNine 'pramANe karIne eka pradezavALI zreNI' mAnavAmAM Ave to e ghaNI ja TuMkI hovAthI emAM e jalajIvo zI rIte rahI zake ? ta| tamaskAyanI vistIrNatAnA saMbaMdhamAM paNa have pachI kahevAbArnu che-ema e banne nimittAne laine ahIM 'pramANe karIne ekapradezavALI zreNI' artha ghaTI sake ja nahi. [ 'ettha NaM 'tti] prajJApakanA AlekhyanAM ALaMkhelA eTale jaNAvanAre citarelA citramA jaNAtA aruNasamudrAginuM adhikaraNapaNuM davivA 'ettha ' eTale " atra'-ahIM-ema kamu che. [' ahe' ityAdi.] nIce malakamULa saMsthita che eTale tamaskAyano nIcano akAra zarAva--budhnanI * jevo ke, kAraNa sthApanA. ke, samajalAMtanI upara 1721 yojana sudhI te tamaskAya valaya saMsthAne che. tenI sthAnA-AkRti-A pramANe che:-- viSkaMbha. [ 'kevaiyaM vikkhaMbheNaM' ti ] viSkaMbha eTale vistAra, te vaDe, koi pratima [ 'AyAma-vikkhaMbheNaM ' tti ] evo pATha dekhAya tamaskAyako vistAra, che, temAM * AyAma ' eTale ' uMcAi ' samajavI. [ * saMkhejavitthaDe' ityAdi.] saMkhyAta yojana vistAravALo arthAt /zarAbabudhna zaruAtathI mAMDI uMce saMkhyeya yojana sudhI to e saMkhyeya yojana vistArako che ane tyAra bAda asaMkhyeya yojana vistAra vALo he, kAraNa ke, upara, te tamaskAyane vistAragAmipaNe kahyo che. [' asaMkhejAI joyazamasAI parikkhaveNaM' ti ] jo ke, parikSepa. tamaskAyatuM vistRtapaNu saMkhyAta yojana che to paNa te tagaskAyane asaMkhyAtatama dvIpano parikSepa hovAthI tenI bRhattaratA cha mATe / ja tenA parikSeparnu pramANa asaMkhyAta yojana sahasra kalyu cha, ane aMdaranA ane bahAranA parikSepano vibhAga to kahyo nathI, kAraNa ke, asaMkhyAna paNAne rAine vanne parikSeparnu paNa tulyapaNuM cha. [ deveNa' ityAdi. ] ho deva A maharSika vagere vizeSaNo ahIM zA prasaMge kahyAM che? to kahe che ke, [jAba iNAmeva ' ityAdi. ] ahiM ' yAvat ' zabda ' aidaparya ' arthavAlo cha arthAt ' amukathI amuka sudhI' nA bhAvane e, dAbda sUcave che. kAraNa ke, gamanasAgarthyano pravarSa jaNAbavAnA abhiprAyathI ja devana e 'maharSika' vagare vizeSago kahyAM che. [: iNAmeva iNAmeva tti kaTTa] e vAkya, 'A gamana A pramANe che' arthAt ' A cAlyo ja' e pramANe atizIghrapaNuM jagAvanAra capaTIrUpa hAthanI kriyAne darzAvayA kevalayalpa, kahya che. 'A cAlyo ja' ega karIna, [ 'kebalakappaM ' ti ) kavakalpa eTale kevala jJAnasamAna arthAt paripUrNa, vRddhavyAkhyA pramANe to kevala vRddhagyAkhyA. kapa' zabdano 'A pramANe artha thAya hai:-" kevala eTale saMpUrNa ane kalpa eTale khakArya karavAmI samartha vasturUpa, arthAt kevalakalsa eTale saMpUrNa-samartha-tene," [lihiM accharAnivAehiM ' ti ] traNa capaTIo vaDe, [ 'tisattakhutto ' tti ] jaNa gaNA sAta te trisapta eTale ekavIzavAra, [ 'havaM 'tti ] zItra. [ ' atthegaiyaM ' ityAdi.] saMkhyAta yojana pramANa tamaskAya sudhI pahoMce, ane itara-bIjA-asaMkhyAta yojana pramANa-tamaskAya. sudhI to na pahoMce. [ * ugalA balAhaya ' tti ) moTA megho, [ ' saMseyaMti ' tti ] saMkhada pAme che eTale tajanaka pudgalonA snehanI saMpattithI samUjhe che, kAraNa ke, meghanAM pudgalo maLavAthI tenI tadAkArapaNe utpatti thAya che. [ ' taM bhaMta ! ' ti. ] te saMkhedana-samUThana-ne vidyata. ane varSaNane. [ ' bAyara vijjuyAre ' ti ] ahiM / bAdara vidyut ' zabdathI bAdara tejaskAyiko na samajavA, kAraNa ke, ahiM ja teono niSedha karavAno che, paNa devanA prabhAvathI utpanna thaelA te bhAsvara-dIptivALAM-gudgalone ahIM bAdara tejarUpe samajavAnAM che, [ 'NaNNatva viggahagaibAdara pathivI ne samAvaNNaeNaM ' ti ] arthAt jyAM tamaskAya che tyAM vAdara pRthivI ane bAdara abhi-teja-nathI hotAM-bAdara pRthivI to ratnaprabhAdi ATha pRthivI teja, omAM, giriomA ane vimAnomA ja hoya che tathA bAdara agni (teja) manuSya-kSetramA ja hoya che mATe tamaskAyavALA pradezamA bAdara pRthivI 1. kharI rIte to inameva iNAmeva 'tti ne badale vyAkaraNanI dRSTie 'iNAmevaM iNAmevaM ' ti tharbu joira-paNa A prayoganI arSanAne lIdhe 'evaM ' no anukhAra lopAyo che. tathA zIghrANAnA atizayane jaNAvavA 'iNAmeva ' e zabdano dvibhava ( bevaDo uccAra ) karelo che ane 'iti' zabda 'upapradarzana'nA arthane sUcave che:-dhIabhaya. 2. * kevalakappa' zabdano artha majjhimanikAya (yuddhanA sUtra piTaka saMbaMdhI ) graMthamAM A pramANe karelo che:" kevalakappaM anavasesaM samaMtato." " kevalakalpa eTale koi bAkI nahi-cAre bAjunu-badhuM." "Aro ajjatarA devatA abhikantAya ratiyA abhivaMtavaNNA "have abhikAMta varNavALI koi eka devatA abhikata rAbImA kevala. kevalakappaM andhavanaM obhAsetvA 4 tenupa saMkami." . kalpa ( AkhA ) aMdhavanane avabhAsita karIne te tarapha gaI." -majjhimanikAya, vammIka sutta-23 ( rA.pR0101):anu. 3. bhahIM ' kevala ' ane kalpa ( kappa) zabdano karmadhArayasamAsa karayAno cha:-zrIabhaya0 4. bhI pApamI vibhakimA arthamA zrIjI vibhakti naparAelI -ena dhAraNa mA prayoga prAkRtapaNu ke-dhIabhaya . Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 5. bhagavatsudhamesvAmipraNIta bhagavatIsUtra, ane bAdara agninI hayAtI nathI hotI. paNa je bAdara, pRthivI ane bAdara agni vigrahagatimAM vartatA hoya che teo ja tyAM-tamaskAyavALA pradezamA paNa hoi zake cha mATe ja ahIM / vigrahagatine prApta siva yanA' arthAt -- vigraha gatine aprApta ' evA bAdara pRthivI ane bAdara tejanI hayAtIne niSedhelI che. [ " paliyarasa o puNa asthi ' ti ] vaLI, tamaskAyanI paDakhe to caMdra vagere che. [ ' kasiNi puNa sA' iti | te tamaskAyanI ka dUSaNikA. paDakhe caMdra vagereno sadbhAva hovAthI teonI prabhA paNa temAM che-e satya che, paNa mAtra te prabhA tamaskAyanA pariNAme pariNamavAthI potAnA ke eMTale AtmAne dUSita kare che, mATe te prabhA-che paNa nahi jevI che. [ * kAle 'ti] kALo, [ 'kAlobhAse' ti ] voi kALo paNa padArtha koI kAraNathI kAla. kALo avabhAse nahi mATe kahe che ke, te tamaskAya kALo che ane kAlo avabhAse cha athavA kALI ka tivALo cha, [gaMbhIralomaharisajaNaNe' ti] tathA gaMbhIra ane bhayAnaka hovAthI te tamaskAya, roga harSano janaka-ruMbADAne ubhA karanAra-che. have tamaskAyanI romaharSajanakatA ane bhayAnakatAnA kAraNo kahe chaH [ bhIme' tti ] e tamaskAya bhISma, [ ' uttAsaNae ' ti] ane utkaMpano hetu che. chevaTa upasaMhAra karatA kahe the ke, bhIma, 'parama' ityAdi. ] tamaskAyarnu svarUpa pUrvokta pramANe che, mATe ja bahe che ke, [ ' deve viNaM' ityAdi.] [ 'tappaDhamayAe ' ti ] deva paNa e deva paNa kSobha pAme. tamaskAyane jItAM vaita-jItAMvAra-ja [subhAeja' ti] kSobha pAme-[ 'ahe ' ityAdi.] have kadAca te deva, tamaskAyamA praveza ko to paNa bhayathI [' sIhaM sIhaM ' ti ] kAyagatinA atigayI ane' [ ' turiyaM turiyaM ' ti ] manogatinA ativegathI arthAt jaladIthI ja [' vIibaija' ti ] tamaskAyane-vyatinaje-ullaMghe-tamaskAyamAthI jaladI bahAra nIkalI jAya. [ 'ma iti vA ityAdi.] aMdhakArarUpa hovAcI tama. tamaskAyarnu ' tama' e 1 nAma che, aMdhakAranA DhagalArUpa hovAdI ' tamaskAra ' e bIju nAma che, tamorUpa hovAthI * aMdhakAra ' e bIju nAma cha, tamaskAya-aMdhaka ra. mahAtamorUpa hovAthI ' mahAMdhakAra ' e cothu nAma che, lophamA tathAprakArano bIjo aMdhakAra na hobAthI ' lokAMdhakara ' e pAMcamu nAma che, e pramANe mahAMdhakAra-lokAMdhaka ra. 'lokatamisra 'e chaTuM nAma che, tyAM udyota na hovAthI devone paNa e aMdhakArarUpa hobAne lIdhe 'devAMdhakAra ' e sAtamuM nAma che, e pramANe lokata mesra-devAMdhava ra. 'devatamisra ' e AThamuM nAma che, balavAn devanA bhayathI bhAgatA devone tathAvidha jaMgala jaivaM hobAne lIdhe zaraNabhUta hovAthI e tamaskAyarnu de tamisra. 'devAraNya ' e navamuM nAma che, vyUha eTale cakrAdivyUhanI peThe devone durbheda hovAthI * devavyUha ' e ena dazamuM nAma che, devone bhayarnu utpAdaka devAraNya-deva yUDa, hoi teonA gamanamA vighAtanuM kAraNa hovAthI. ' devaparigha ' e agyAramuM nAma che, devone kSobharne kAraNa hovAthI "devapratikSobha e bAra, nAma che devapariSa-devapratikSobha, ane e tamaskAya, aruNodaka samudranA pANino vikAra hovAthI ejeM 'aruNodaka samudra ' e tera muM nAma che. pUrve pRthivyAdi saMbaMdhe tamaskAya zabdana aruNodaka vAMcyA palyaM arthAta prathivI e tamaskAya kahevAya' ityAdi pUchyu, have te tamaskAya, kyA padArthano pariNAma che--zuM pRthivIkAya-pRthivI-no tamaskAya kono pariNAma ke ke akAya-pANI-no pariNAma cha vA pRthivI ane pANI-e banne jIva ane pudgala.nA pariNAmarUpa hovAthI e. tama kAya, jIva ane pariNAma ? pugalano pariNAma che-e viSe pUDatAM-[' tamukkAe NaM' ityAdi ] sUtra kahe che. teM tamaskAyamA bAdaravAyu, bAdara vanasati ane so utpanna thAya .. che, kAraNa ke, vAyunI ane vanaspatinI utpatti akAyamA saMbhave che paNa tyAM eTale tamaskAyamAM bIjA jIvonI utpatti saMbhavatI nathI. kAraNa ke, bIjAogeM te svasthAna nathI. mAMTe ja kramu che ke, [ 'no cevaNa ityAdi.] kRSNasajio. 20.50-kaI NaM bhaMte ! kaNharAIo panattA? 20. pra0-he bhagavan / kRSNarAjio keTalI kahI che ? 20. u0-goyamA ! aTTa kaNharAIo panacAo.. 20. u0-he gautama ! ATha kRSNarAjio kahelI . 21. pra0-kahi NaM bhaMte ! eyAo aTTha kaNharAIo 21. pra0--he bhagavan ! e ATha kRSNarAjio kyA AvelI panattAo? kahI che ? 21.30-goyamA.! uAppiM saNaMkumAra-mAhiMdANaM kappANaM, 21. u0--he gautama ! upara sanatkumAra-mAhendrakalpamA ane. hiTiM baMbhaloe kappe (oridve vimANapatthaDe-ettha NaM akkhADagasama- nIce brahmaloka kalpamA (a)riSTa vimAnanA pAthaDAmA cha arthAt e caurasasaMThANasaMThiyAo aTTa kaNharAIo pannattAo, taM jahA:- ThekANe akha DAnI peThe samacaturasra-cokhaMDe-saMsthAne saMsthita evI purasthimeNaM do, paJcasthimeNaM do, dAhiNeNaM do, uttareNaM do; ATha kRSNarAjio kahelI che, te jemake; be kRSNarAji pUrvamAM, parasthima'bhatarA kaNharII dAhiNa-bAhiraM kaNharAI puTThA, dAhiNa- be kRSNarAji pazrimamAM, be kRSNarAji dakSiNamAM ane be kRSNarAji 'nbhatarA kaNharAI pacAthima bAhiraM kaNharAI puTThA, paJcAtthama- uttaramAM, e pramANe ATha kRSNarAjio kahI che, pUtira kRSNa'bhatarA kaNharAI uttarabAhiraM kaNharAI puTTA, uttarama'bhatarA gaji dakSiNabAhyaM kRSNarAjine sparzelI che, dakSiNAbhyaMtara kRSNakaNhara tI purasthimabAhiraM kaNharAI putA; do purasthima-pacatthimAo rAji pazcimabAhya kRSNarAjine sparzelI hai, pazcimAbhyaMtara kRSNarAji 1. ahiM prAkRta zailI thI dIrgha thayo che eTale 'ka' ne badale ' kA 'thayo che ane ' dUSaNA' zabdathI khArthamA 'ka' pratyaya AvAthI 'dUSaNikA' zabda banyo che:-zrIabhaya 2. ' iti ' eTale e ane ' vA ' eTale vikalpa:-zrIabhaya. 1. mUlacchAyAH kati bhagavan ! kRSNarAjayaH prajJaptA: ? gautama ! aSTa kRSNarAjayaH prajJaptAH. kutra bhagavan ! etA aSTha kRSNarAjayo prajJatA! gautama ! upari sanatkumAra-mAhendrayoH kalpayoH, adho brahmaloke kalpe riSTe vimAnaprastaTe'trA'kSapATakasamacaturastrasaMsthAnasaMsthitA aSTa kRSNarAjayaH prajJaptAH, tadyathA:-paurastyena dve, pazcimena dve, dakSiNena dve, uttareNa ve paurastyA'bhyantarA kRSNarAjiH dakSiNabasa kRSNarAji spRSTA, dakSiNA'bhyantarA kRSNarAjiH pazcimabAhyAM kRSNarAji spRSTA, pazcimA'bhyantarA kRSNarAjiH uttarabAjhA kRSNarAji spRSTA, uttarA'bhyantarA kRSNarAjiH paurastyavAhyAM kRSNarAji' lA; he paurassya-pazcime:-anu. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahebAhirAo kaNharAio chalasAo, do uttara-dAhiNavAhi- uttarabAhya kRSjarAjine sparzelI che ane uttarAbhyaMtara kRSNarAji pUrvabATa rAo kaNharAIo taMsAo, do purasthima -paJcatthimAo kRSNarAjine sparzalI che, pUrvanI ane pazcimanI be bAhya kRSNarAambhiMtarAo kaNharAio caraMsAo, do uttara-dAhiNAo jio SaDaMzA cha khuNI-che, uttaranI ane dakSiNanI be bAgha kRSNaabhiMtarAo kaNharAio cauraMsAo. rAjio trAMsI-trikhaNI-che, pUrvanI ane pazcimanI be abhyaMtara -puvvA'varA chalaMsA taMsA puNa dAhiNuttarA bajjhA, kRSNarAjio caTaraMsa-co.sa-cokhaMDI che ane uttaranI ane dakSiNanI abhiMtara caurama savvA vi ya kaNharAtIo. be abhyaMtara kRSNarAjio paNa cauraMsa-cokhaMDI-cha. -(kRSNarAjionA AkArone lagatI gAthA kahe che:-) pUrvanI ane pazcimanI kRSNarAji cha khUNI che, vaLI, dakSiganI ane uttaranI bAhya kRSNarAji trikhUNI che, ane bIjI badhI paNa abhyaMtara kRSNarAji corasa che. 22. pra0-kaNharAIoNaM bhaMte ! kevatiyaM AyAmaNaM, kevar3ayaM 22. pra.--he bhagavan ! vR.prAji, AyAmabaDe keTalI kahI vivakhaMbheNaM, kevatiyaM parikkheveNaM pannattA ? vibhavaDe keTalI kahI che ane parikSepavaDe keTalI kahI che ! 22. u0-goyamA! asaMkhejAI joyaNasahassAI AyAmeNaM, 22. u.--he gautama ! kRSNarAjiono AyAma, asaMkhyeya saMkhejjAI joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM, asaMkhejAI joyaNasahassAI yojana sahasra cha, viSkama, saMkhyeya yojana sahasra che ane parikSepa parikkheveNaM pannacAo. to asaMkhyeya yojana sahasra che. 23. prakaNharAIo NaM bhaMte! kemahAliyAo patnattAo! 23. pra0-he bhagavan ! kRSNarAjio keTalI moTI kahI ? 23. u0-goyamA! ayaM NaM jaMbuddIve dIve, jAva- addhamAsaM 23. u0-he gautama ! eka vipaLa jeTalA vakhatamA paNa koI vIIvaenA, atthegaiyaM kaNharAI vIIvaijjA, atthegaiyaM kaNharAI deva jaMbUdvIpane ekavIza vAra pharI Ave ane evIja zIghratama No vIIvaejjA; emahAliyAoNaM goyamA ! kaNharAIopannattAo. gativaDe jo lAgalAgaTa aDagho mAsa cAlavAnAM Ave to paNa (e devathI ) koi kRSNarAji sudhI pahoMcAya ane koi kRSNarAji sudhI na pahoMcAya arthAt he gautama ! kRSNarAji eTalI moTI kahI che. 24. pra0--asthi gaM bhaMte ! kaNharAIsu gehA i vA, gehAyaNA 24. pra0-he bhagavan ! kRSNarAjiomA gRho bhane gRhApaNo 24. u0--No iNahe samadve. 24. u0--( he gautama !) 9 artha samartha nathI arthAt gRho vigere nathI. 25. pra0--asthi NaM bhaMte ! kaNharAisu gAmA i vA ? 25. pra0--he bhagavan ! kRSNarAjiomAM gAmo vagere che ? 25. u0---No tiNaDhe samave. 25. u0--(he gautama !) e artha samartha nathI arthAt nathI. 26. pra0--asthi NaM maMte ! kaNharAINaM urAlA balAhayA 26. pra0--he bhagavan ! kRSNagajiomAM moTA megho saMsvede che, saMseyaMti, sammucchaMti, vAsaM vAsaMti ? saMmUrcha che ane varasAda varase che ? 26. u0--haMtA, atthi. 26. u0--(he gaitama !) hA, che arthAta e pramANe-praznamA kahyA pramANe-thAya che. 27.70--taM bhaMte / kiM devo pakareti, asuro pakareti, 27. pra0--he bhagavan ! zuM tene deva, asura ke nAga kare nAgo pakareti ? -- 1. mUlacchAyA:-dhAdhe kRSNarAjI SaDalede uttara-dakSiNavaH kRSNarAjI zyane, dve paurastya-pazcime Abhyanta rike kRSNarAjI caturane, dve utaradakSiNe AbhyArike kRSNarAjI catura-pUrvArai pase vyasle punardazigotare bAye, Abhayantara caturasrAH sarvA api ca kRSNarAjayaH. kRSNarAjayo bhagavan ! kI yatya AyAmena, koyatyo viSkammeNa, kIyatyaH parikSepega prajJatA ? gatama ! asyevAni yojanasaharUANi AyAmena, saMkhyeyAni bhojanasahastrANi viSkambheNa, asaMkhyeyAni yojanasahasrANi parikSeSeNa prajJaptAH. kRSNarAjayo ma.gavan ! kiMmadatyaH prAptAH / gItama! ayaM jambUrIpo.dvIpaH, yAvat-ardhamA vyatibajeta, astyekakA kRSNarAjI vyativrajet , astyekakA kRSNarAjI no vyatibajet ; iyadmahatyo gatama! kRNarAjayaH prAptAH santi bhagavan / kRSNarAjiSu gehani iti, gehApaNA iti vA ? no tadarthaH samadhaH. santi bhagavan / kRSNarAjiSu prAmA iti vA ? no tadarthaH samarthaH. santi bhagavan ! kRSNarAjInAm udArA palAhakAH sakhiyanti, saMmUnchanti, varSA varSanti ? hanta, asti.taM bhagavan ! kiM devaH prakaroti, asuraH prakaroti, nAgaH prakavi : Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6. - uddezaka 5. 27. u0mA ! deva pacati no asuro, no nAgo , pakaDa. 28. 10 -- asthi bhaMte! phaharAI bAdareNavasa ? 28. u0 - jahA urAlA tahA. dharmagatI sUtra 29. pra0 - atthi NaM bhaMte ! kaNharAIsu bAdare AukAe, bAdare agaNikAe, bAdare vaNassaikAe ? 29 - u0 - No tiNaTThe samaTTe, gaNNattha viggahagatisamAvanaeNaM. 30. pra0 avi caMdimasUriya gahanatArArUvA ? 30. u0 jo viTTe sama. - 31. pra0 - atthi NaM kaNharAINaM caMdAbhA ti vA, sUrAbhA ti vA ? 31. u0 No tiNaTTe sama. 32. pra0 pattAo ? kaNharAIyo Ne yete | kerisiyAo 32.40 - goyamA ! kAlAo, jAya, khiNAmeva vItIvaejjA. 33. 50 kamharAio bhaMte! katinAmadhenA pakSatA 33. u0- gopamA ! anAmabhevA pacattA, taM jahA kaNharAI vA meharAI vA maghA ivA, mAI pAhAvA, yAyapaliksomA pA devaphalihAvA, devapalikhogA. , 34. pra0 kavharAio NaM bhaMte / kiM puDhapariNAmAo, AupariNAmAo, jIvapariNAma o, poggalaparimANAoM ? 31.30 - gopamA ! puDavipariNAgAo, no AupariNAmA o vi, jIvapariNAmAo vi, puggalapariNAmAo. 35. 0 sacce pANA, bhUSA jIvA, sattA uvavaNNapuvvA ? 202 27. u0 gIta ! deva kare che, asura ke nAga madhI karato. 28. pra0-he bhagavan kRSNarAjiomA bAdara stanita zabdo che ? 28. 20- ( he gautama! ) jema moThA megho kathA roma jAvaM. 290 he bhagavan kRSNarAjako bAdara akAya, bAdara anikAya ane dAdara vanaspatikAya che ! 29.40 ( he gIta !) te ardha samartha madhI ane A niSedha hiti samApana jIva sirApa bIjA jI mAThe jAvo. 30. pra0-he bhagavan! haSNarAjamAM caMdra, sUrya grahagaNa, nakSatra bhane tArAbho che ! 30. u0- ( he gItama) se artha samartha nathI. 31. pra0-he bhagavan kRSNarAjayoga caMdanI kAMti che ! sUryanIti ? 31. 0 hai gItama!) ve artha samartha madhI 32. pra0-he bhagavan kRSNarAjio varNavaDe kelI kahIM cha 32. u0- he gautama! kALI yAvat (tamaskAyanI peThe bhayaMkara hovAthI deva paNa ene) jasadI ja ullaMghI jAya. 33. pra0 - he bhagavan ! kRSNarAjinAM keTalA nAmadheya 33. u0 -- he gautama ! kRSNarAjinAM ATha nAma kalAM che, te jemake, 1 kRSNarAja 2 megharAja 3 maghA, 4 mApatI 6 vAtaparikSobhA, 7 devaparighA ane 8 devapari5 vAtaparighA, kSobhA. 34. pra0-he bhagavan! zuM kRSNarAja pRthvIno pariNAma che! jalano pariNAma che! jIvano pariNAma hai ! ke puTano pariNAma he! 34. u0 -- he gautama! kRSNarAja pRthvInoM parINAma chepaNa 'jalano pariNAma nathI tathA jIvano paNa pariNAma ke anaM pucho paNa pariNAma che. 35. 50 he bhagavan ! kRSNarAjamAM sarva prANo, bhUNe, jIvo ane satra pUrve utpanna thayelA che ! 1. devaro mAyarobhirAjiSu bAdaraH zabdA asti bhagavan chaparAca vAda dAyaH bAda vanaspatiyA mosamartha sampadra-sUryagrahagaNa- nakSatra - tArArUpAH ? no tadarthaH samarthaH asti dRSNarajiSu candrA''bheti vA, sUryAmeti vA ? no tadarthaH samarthaH kRSNarAjayo bhagavana ! kIdRzyo varNena prahRptAH ! gautama ! kRSNAH, yAdat kSiprameva vyatitvajet. kRSNarAjayo bhagavan ! katinAmadheyAH prajJaptAH ? gautama ! aSTanAmadheyA prajJaptAH, tadyathAH kRSNarAjiva megharAja, maghA iti vA, mAdhayatIti vA, vAtaparidhA iti vA, vAtaparikSobhA iti vA, devaparidhA iti vA, devaparikSobhA iti vA, kRSNarAjayogavan ! kiM pRthivIpariNAmAH, appariNAmAH, jIvapariNAmAH, pudgalapariNAmaH ? gautama | pRthivIpariNAmAH, no:ppariNAmA ani pariNAma ge / Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka hai.-uddezaka 5. 35. u0-hatA, goyamA! asaI, aduvA aNaMtakkhutto; no ceva 35. u0--he gautama ! anekavAra athavA anaMtabAra utpanna NaM bAdaraAukA iyattAe, bAdaraagANakAiyattAe vA, bAyaravaNa- thayA che, paNa bAdara apkAyapaNe, bAdara agnika yapaNe, ane 'bAdara ssaIkAiyattAe vA. vanaspatikAyikapaNe utpanna thayA nathI. 2. tamaskAyasAdRzyAt kRSNarAjiprakaraNam . kaNharAio' si kRSNavarNapudgalarekhAH, 'havvaM ' ti samam , "kile "ti vRttikAraH prAha. 'akkhADaga'-ityAdi. iha AkhATakaH prekSAsthAne AsanavizeSalakSagastatsaMsthitAH, sthApanA ceyam .-'no asuro' ityAdi. asura-nAgakumArANAM tatra gamanA'saMbhavAd iti. 'kaNharAi i va' ti pUrvavana, 'megharAi' iti vA kAlamegharekha tulyatvAt , 'maghA i vA ' tamizratayA SaSThanArakapRthvItulyatvAt , ' maoNghAI ivA' tamizratayA eva saptamanArakapRthavItu tyatvAt , 'vAya-phalihA iva' ti vAto'tra vAyA tadvat-yA tamizratvAt , paridhazca durlayatvAt sa (sA) vAtaparighaH, 'vAyaparikkhobhA dravatti vAto'trAtI vAtyA tadvat-yA tamizratvAt , parikSobhazca parikSobhahetutvAt sa(sA) vAtaparikSobha iti. 'devaphalihA iva' ti devAnAM parighA iva argalA iva durladhyatvAda devaparigha iti. 'devapalikkhobhA iva' tti devAnAM parikSobhahetutgada iti. kRSa rAji. 2. kRSNarAji ane tamaskAyarnu sAdhya hovAthI have kRSNarAjituM prakaraNa zaru thAya che. [' kaNharAio' tti ] kRSNarAji eTale kALa akhADo pugalonI rekhA, [ : hev ' ti ] sAthe, vRttikAre to : havva ' no kiu-cokkasa-evo artha kayoM che. [ ' akkhADaga'-ityAdi. ] ahiM AkhATaka sthApanA eTale akhADo arthAt nATakAdi jovAnA sthAnamA eka prakAranA AsanarUpa, tene saMsthAne e kRSNarAjio saMsthita che, tenI sthApanA-AkRtiA pramANe che: pUrvI. khUNI kRSNarAjI. 2. AcamolI. corasa kRSNarAjI. 3. vairInana. uttarA. trikoNI kRSNarAjI.. 8 supratiSThAbhacorasa kRSNarAjI. aci. 1 . 4. prabhaMkara. trikoNI kRSNagajI. dakSiNA. corasa kRSNarAjI. 5. caMdrAbha. Uplos: Henna the "ltaja [no asuro' ityAdi.] tyAM-kRSNarAjine ThekANe-asurakumAronuM ane nAgakumAronu gamana saMbhavatuM nathI [' kaNharAi i va 'tti ] kRSNarAji megharAjI-mA. zabdano artha pUrvanI paThe jANavo, [ megharAi iti vA' ] kALA meghanI rekhAnI tulya hovAthI / megharAji 'e mAma cha, [' maghA i vA ] mAdhavatI, tamisrapaNe chaTThI nAraka pRthvInI tulya hovAthI ' maghA' e nAma che, [ ' mAghabaI i vA '] tamisrapaNe ja saptama mAraka pRthvItulya hoyAzI 'mAghavatI ' e nAma che, [ 'vAyaphaliha i va 'tti ] ahiM vAta eTake vAtyA-vAtano samUha-ra artha jANavo-je kRSNarAji vAyunA samUhanI paiThe bAtaparavA ghaTTa aMdhakAravALI che ane durlaya hovAthI paridhanI peThe che te. 'vAtaparigha' kahevAya, [vAyaparikkhoma' ti] ahiM paNa vAta eTale vAtaparikSobhA. 'vAtyA ' e artha karayo, je kRSNarAji, vAyunA samUhanI peThe gADha aMdhakAravALI che ane parikSobhanA heturaNArthI parikSobharUpa che te vAtaparikSobha devapariSA-devaparekSobhA. kahevAya, [ ' devaphalihA i va 'tti ] durladhyapaNAthI je kRSNarAji devone pariSa-argalA-bhogaLa-nI peThe che te 'devaparidha' kahevAya ane [ 'devapa likkhobhA i va' tti ] devone parikSobhAvavAmA hetu hovAthI e kRSNarAji - devaparikSobha ' paNa kahevAya.. 1. mUlacchAyAH-hanta, gautama / asakRt , athavA anantakRtvaH, no caiva padarAkAyikatayA, bAdarAgni kAyikatayA vA, bAdaravanaspati kAyikatayA vA:-anu. 1. sthApanA anuvAde darzayiSyavaH-anu. . Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6. - uddezaka 5. aisaNaM harAI asu utare logaMti gayimANA patratA se jahAM athI, amilI baropaNe parma kare, paMdAne, sUgane, sukAme, supaTTAme, manjhe vidvAne. 380 38. u0- govamA logatimA lokAMtika devo. 36. 0 te adhimA pracA 36. 30 govamA uttara-pura. megaM 37. pra0 - kahi NaM bhaMte ! acimAlI vimANe pacattA ? 37. 40 govamA purasthameNaM, evaM parevADIe ne mi bahumapradesamAe, eesa NaM asu logatiyA devA parivati, taM jahA sArasaya mAiccA vaNhIvaruNAya gaddatoyA ya, tujhiyA AyAvaha ava de 40. pra0 kahi maM bhaMte! AiyA denA parikrAMti ! 40. u0- govamA amalapi vimAne evaM neva jahA''Nupue. 39. pra0 - kahi NaM maMte ! sArassayA devA parivasaMti ? 39. u0- goyamA ! acimmi vimANe parivasaMti, 42. pra0 - sArassaya mAiccANaM bhaMte / devANaM kati devA, kati devasayA paNNattA ? 42. u0 govamA ! saca devA, saca devasayA parivAro pannatto, vaNhI-varuNANaM devANaM cauddata devA, cauddasa devasahassA pAhatoya tuniyA deza saca devA, sata devasahassA parivAro patratto avasesANaM nava devA, nava devasayA paNNattA. bhagavatIsU - ATha kRSNavinA ATha avakAzAntaramAM ATha lo phAMtikavAna (Ave) cAMche, te jemake 1 arcI, 2 arcirmAlI, 3 vairocana, 4 prabhaMkara, 5 candrAma, 6 sUryabha 7 zukrAbha, AThamuM supratiSTAma ane vacamAM riSTAbha vimAna che. 36. arthI vimAna kyo che ! 26. u0 gItama uttarI ame pUrvI bace arthI vimAna kahyuM che. 41. pra0 - jAva kahi NaM- saMte ! riTThA deza parivasanin? : 41. u0 - goyamA ! riTThammi vimANe, 203 37. pra0 - he bhagavan ! arcimAlI vimAna kyA kahyuM che ? 37. u0- he gautama! pUrvamAM arcimAlI vimAna kaM cha, 9 pramANe kamI va vimAno mATe jANadhuM yAvat38. he bhagavan rimAna kyoM ka pra. me 18. 30 he gautama! bahumadhyabhAgamA riSThavimAna ka che, Ahe sonika vimAnoyAM ATha jAnA ho devo rahe che, te jemake, 1 sArasvata, 2 Aditya, 3 vahi, 4 varuNa, 5 gardatoya, 6 tuSita, 7 anyAbAdha, ane 8 Agneya tathA vacamAM riSTha deva che. 39. pra0 - he bhagavan ! sArasvata devo kyA rahe cha ? 39. u0 --- he gautama ! sArasvata devo arcI vimAnamA rahe che. ! 40 pra0-he bhagavan Aditya devo rahe che! 40. 0 hai gautama ! Aditya devo arthamA ni rahe che. e pramANe yathAnupUrvIe yAvat riSTa vimAna sudhI jANavu. 41: pra0 --he bhagavan ! riSTa devo kyA rahe che ! 41. 30 he gIta riSTha devo riSTha vimAnamA rahe che. 42. pra0 -- he bhagavan ! sArasvata ane Aditya, e be devono belA devo ane keTalA devanA DhAo parivAra ko 42. u0- he gIta ! sAta devo ane devanA sAta kaDAo eTale sAtaso deyo, sArasvata ane Adila degeno parivAra che, bahina ane varuNaM e se dekhono coda dena ane bIda hajAra deva parivAra ko che, gardatoya ane tuSita e ke deyono sAta deva ane sAta hajAra deva parivAra kahyo che, ane bAkInA devono nava deva ane navaso deva parivAra va hyo che. ( parivAranI saMkhyA ne 1. mUlacchAyAH - etAsAm aSTAno kRSNarAjInAm aSTasu avakAzAntareSu aSTa lokAntikavimAnAni prajJaptAni tadyathAH- arciH, arcimAliH, "vairocanaH, prabhaGkaraH, candrAgaH, sUryAbhaH, zuklA (kA) bhaH, supratiSThAbhaH, madhye riTAbhaH kutra bhagavan ! arpiH vimAnaM prajJaptam ? gautama ! uttara - paurastyena, kutra bhagavan ! arcimAlirvimAnaM prajJaptam gautama ! paurastyena, evaM parivAcyA jJAtavyam. yAvat kutra bhagavan ! riTaM vimAnaM prApta ? gautama ! bahumadhyadezabhAge, eteSu aSTasu lokAntika vimAneSu aTayedhAH lokAntikAH devA parivasanti tadyathAH sArakhanA diyA vaha to varuNAca gardatoyAtha, tuSitA avyAbAdhA AgneyAzcaiva riTAzca kutra bhagavan ! sArakhatAH devAH parivasanti ! gautama ! ardhiSa vimAne parivasanti kutra bhagavan ! AdityA devAH parivasanti ! gAMvama ! arthimAlA' vimAne, evaM jJAtavyaM yathA''nupUrvyA. yAvat-kuna bhagavan ! riTA devAH parivasanti ? gautama ! riSTe vimAne. sArasvatAdityAnAM bhagavan ! devAnAM kati devAH, kati devazatAni prajJaptAni ? gautama ! sapta devAH sapta devazatAni parivAraH prajJaptaH vaDhi varuNAnAM devAdevAcA , devA deva parivAra / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 paDhema - jugalammi sattao sayANi bIyammi cauddasasahassA, lahAna va sayANi sesesu. 43. 10 - DogaMtigavimANA NaM bhaMte kipaTTiyA paNNattA zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe 43. u0 govamA ! vAupaDiyA paNNattA evaM nepa vimAANa pahANaM pAhutameva saMDA moyatayA yayA jahA jIvAbhigame devuddesae, jAva- haMtA, goyamA ! asati, aduvA asato; to petra devatAe sotiyavimANe. 44. pra0 - logaMtiya vimANesu NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI pacattA ? 44. u0- goyamA ! aTTha sAgarovamAI ThitI pattA. 45. pra0 sogaMtiyAmAhito bhavati athAhAe chogate pacate ? 45. u0 -- goyamA ! asaMkhaMjjAI joyaNasahassAIM abAhAe loga - maMte, sete. 6 5. sUcavanArI gAthA kahe che: ) prathama yugalamAM sAtasono parivAra che, bIjAmA cauda hajArano parivAra che, trIjAmAM sAta hajArano parivAra che ane bAphInAmA naksono parivAra hai. , 43. pra0 - he bhagavan ! lokAMtika vimAno kyAM pratiSThita he eTale lokAMtika vimAno kone AdhAre che ? 43. 40 he gautama! lokAMtika nivAyupratiSThita che, e pramAne vimAna nuM pratiSThAna, vimAnonuM bAhulya vimAnonI uMcAI ane vimAnonuM saMsthAna jena ' jIvAbhigama sUtrAM deva uddezakamAM brahmalokanI vaktavyatA kahI che tema ahiM jANavuM yAvat -hA, gautama ! ahiM anekavAra athavA anaMtavAra pUrve jIvo utpanna thayA che, paNa lokAMtika vimAnomA devapaNe anaMtavAra nadhI utpanna thavA. 44. pra0 - he bhagavan ! lokAMtika vimAnomAM keTalA kALanI sthiti kahI hai ! 44. u0- he gautama! lokAMtika vimAnomA ATha sAgaromanI sthiti kahI hai. 45. pra0 bhagavan ! ThokAMtika vimAnothI keTale aMtare lokAMta ko che ? d 45. u0- he gautama! asaMkhya hajAra yojanane aMtare DokAMtika vimAnothI lokAMta ko chaM. bhagavaMta - sammasAmipraNIe sirIbhagavaIte saye paMcama aso sammato. .. he bhagavan se e pramANe che se e pramANe che. ( ema kahI yAvat vihare che.) 3 " 2. asu uAsaMtareSu cintAkAzAntaram tatrA'nyatarottara-pUrvayorekam pUrvayordvatIyam amyatarapUrvadakSiNayatRtIyam dakSiNavocaturtham amyantaradakSiNa pazcimayoH paJcamam pazcima abhyantarapacigo-poH saman paTham, uttarayoraSTamam ' logaMtiya vimANa' tti lokasya brahmalokasya ante samIpe bhavAni lokAntikAni tAni ca tAni vimAnAni ceti samAsaH, lokAntikA vA devAsteSAM vimAnAnIti samAsaH iha cA'vakAzAntaravartiSu aSTaHsu ArcaHprabhRtiSu vimAneSu vAcyeSu yat kRSNarAjInAM madhyamabhAgavarti riSTaM vimAnaM navamam uktam tadvimAna prastAvad avaseyam:- " sArassayamAicA vaNhI varuNA ya gaddatoyA ya yA anyAcA aggina ceva riTTA ya." iha sArasvatA''dityagoH samuditaH sapta devAH sapta ca devatAni parivAraiakSarAnusAreNA'vasIyate evam uttaratrA'pi avase sANaM ti anyAya dhA''gnevariSTAnAm evaM neti pUrvokomasApena kAntikavimAnamavyAjJAne neyam sadeva pUrvoktena saha darzayati vimANANaM iyadi gAthArdham tatra vimAnapratiSThAnameva bAhalyaM tu vimAnAnAM pRthivIvAlyam taca pazaviMzatiyojanazatAni usatyaM tu sasayojanazatAni saMsthAnaM punareSAM nAnAvidham anA''valikApraviSTatvAt, AvalikApraviSTAni hi vRtta - yatra caturasrabhedAt trisaMsthAnAnyeva bhavantIti. * baMbhala e' ityAdi. brahmaloke yA vimAnAnAm, devAnAM ca jIvAbhigamoktA vaktavyatA sA teSu netavyA anusartavyA, kiyad dUram ! " 6 , 6 " 1 1 , - khanA ', 1. mUlacchAyAH prathama dvicaturdazakhANi bhagavan / kiMpratiSThitAni prajJaptAni ? gautama ! vAyupratiSThitAni prajJaptaH ni, evaM jJAtavyaM vimAnAnAM pratiSThAnam, bAhulye catvameva saMsthAnama; brahmalokavaktavyatA jJAtavyA, dathA jIvAbhigame devodeza ke, yAvat-hanta, gautama ! asakRta athavA'nantakRtvaH, no caiva devattayA lokAntika vimAnepu. lokAntikavimAneSu bhagavan ! kriyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA ? gautama ! aSTa sAgaropamANi sthitiH prajJaptA. lokAntika vimAnebhyo bhagavan ! kiyatyA'bAdhayA chokAntaH mahAnatama dhyeyAni yojanA vAntaHprasaH sabai bhagavan tadevaM bhagavan itianu * / Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6. - uddezaka 5. bhagavatsudharmasvAmiNIta bhagava ityAha-jAya ? ityAdi sAceletaH" hoyaMtiyavimANAte! ticA patA ? govamA ! tipAdana hAliddA, sukillA, evaM pabhAe niccAloyA, gaMdheNaM iTThagaMdhA, evaM iTThaphAsA, evaM savvarayaNAmayA; tesu devA samacauraMsA, allamahugayathA, pamhalessA. loyatiyavimA va bhaMte / rAjye pANA, bhUja, jIvA, sattA vicAra bhAiyattAe, lekhakAiyAe bAuphAibatAe, vaNassaikAiyasAe devatAe, devicAra upavadhapucyA 'ha' ityAdi likhitamecayati chAndasat ? hanta' kipatyA avAcayA antareNa lokAntaH prajJapta ili. bhagavatsudharmasvAmitrI zrIbhagavatIce zate pathama uddezake zrIabhayadevasUriviracitamAm 3. [ asu upAsaMtare cinI 6 " antara te pahale abhyaMtara uttaramI ane pUrvanI bace eka vimAna ke bAsa pane pUrvanI bacce bIjuM vimAna che, abhyaMtara pUrvanI ane dakSiNanI vacce zrIjuM vimAna che, bAhya banne dakSiNanI vacce cothuM vimAna hai, abhyaMtara dakSiNanI vimAna ane pazcimanIce pAMca vimAna ke maje mAjha pazcima vibhAga abhyaMtara pazcima ane uttaranI va sAta vibhAga ane ya 6 , aMte pahale samIpe jI rahe te loka vAya anekagipha athavA lokAMtika je devo ane teonA je vimAno te arci bagere AThe vimAnonI hakIkata kahebAnA - uttaramA ATha vimAna che. [ logaMtiyavimANa ci] loka eTale lokAMtikarUpa je vimAno te lokAMtika vimAno ( e pramANe samAsa karavo ) kahavAga, lokAntika vimAno (e prANe samAsa karayo) kAya ahaM avakAzAMtaramA rahanAra saMgama paNa je kRSNajionA madhyama pacale bhAge rahenA riTa bhAga navasuM vimAna jagAnyuM he te phakta vimAnanA prastAvadhI va samaya che. 1 sArasvata, 2 Aditya, 3 vahni, 4 varuNa, 5 gaddatoya, 6 tusiya, 7 avyAbAdha, 8 Agneya ane navamA riSTa, ahiM akSarIne anugAre- sarakhatadeva lakhyAne anusAre-ema jaNAya che ke, sArasvata deva ane Aditya deva e banne samudita devono sAta deva ana mAtaso devo parivAra he arthAt e bane devono bhego parivAra eTalo che, e pramANe AgaLa paNa jANI levuM, [' avasasANaM ' ti ] avyAvAdha devano, Agneya devo ane ridevanopa parivAra jAgI mo. [ evaM mevaMti ] e mAtra pUrvokta pradhananA anaM uttaramA abhilApabhI ThokAMtika mAnonIta parivAra, , 2 1. pra0 chA:- lokAntika vimAnA bhagavan! kativarNaH prajJaptAH ? gotama ! trivaNI: lohitAH, hAridrAH, zuklA:; evaM prabhayA nityAlokAH, gandhena iSTagandhA evam sparza evaM sarvaSu devAH sAH AIvIle sokAntivAneSu bhagavansarve prANAH, bhUnA, jIvAH, saccAH pRthivI kAyikatayA, apkAyikatayA, tejaHkAyikatayA, vAyukAyikatayA, vanaspatikAyikatayA devatayA, devitayA upapannapUrvIH !:- anu0 1. A uparanA A TIkAnA mULa sUtramAM devone lagatI hakIkata ApelI che. jainasaMpradAyane abhimata evI- devone lagatI ghaNI hakIkata A sUtramA aneka ThekANe AvI gai che ane have pachI paNa Avaze to e badhI hakIkatonI sAdhe tulanA karavA sAru jo vaidika saMpradAyane abhimata evI devone lagatI hakIkata ApavAmAM Ave to ThIka gaNAya ema mAnIne ahIM zrIpAtaMjalasUtramAM AvelI e devAnI hakIkata akSarazaH jaNAvI daie chIe: "e pAtAsasthAnamI upara kI upara muktaka (aMtarikSaso . pRthvImA je ajIma he e aMtarikSa- lokamAM paNa asaMkhya jIvo rahe che, bhuvarlokanI upara svarloka rahe che; ene maheMdraloka paNa kahe che. emAM asaMkhya uttamottama prANio rahe che. e 1 maheMdralokamAM je deva-jAtino vAso che tenA cha prakAra chaH 1 tridaza, 2 agniSvAtta 3 yAmya, 4 tuSita, 5 aparinirmitavazI ane 6 parinirmitayazI e badhA devo saMkalpasiddha sAmarthya vALA, aNimAdi aizvarya saMpanna, kalla paryaMta AyuSyavALA ane opapAdika dehavALA cha ( opapAdikadeha eTale je zarIra, mAtA pitAnA saMyogavaDe utpanna thayuM nathI, kiMtu pUrve karelA dharmanA prabhAvathI utpanna thaela che ) arthAt dharmanA tejathI susaMskRta ane pavitra bhAMtika aNuoM dvArA teono deha 'banelo hoya che. e deha, nirmaLa, laghu varlokanI upara 2 maharloka che, temAM pAMca prakAranA devo vAsa evadhA mahAbhUtavazI che eTale eone sthUla tathA sUkSmabhUto saMpUrNa. kALe temane e mahAbhUto te te padArthane hAjara kare cha arthAt pariNAma pAne che teo ApaNI peThe AhAra karatA nathI. bhAgya . ane sUkSmatama hoya cha, ene malinadehavALA mANaso joi zakatA nathI. e kare cheH 1 kumuda, zrabhava, 3 pratardhana, 4 ajanAbha ane 5 pracitAbha rUpe vaza rahelA hoya che. teo (jyAre tenI ) icchA kare che, te ja emanI amogha icchAnA prabhAvathI e mahAbhUto te te padArthane AkAre vastunuM dhyAna tathA paridarzana karIne ja teo tRpta tathA paripuSTa thAya che. emanuM AyuSya hajAra kalpa sudhInuM che. tenI upara 3 ' janaloka' nAme brahmAno prathama loka che. e lokamAM cAra prakAranI devajAti rahe cheH 1 brahmapurohita, 2 brahmakAyika, 3 brahmamahAkAyika ane 4 amara. e saghaLA, mahAbhUta ane iMdriyazene vaza karIne apAra AnaMdamAM rahe che. emanuM AyuSya be hajAra kalpanuM che. tenA upara 4 'tapa' nAme brahmAno bIjo loka che. emAM trama prakAranI deva jAti rahe cheH 1 AbhAkhara, 2 mahAbhAkhara, 3 satya mahAbhAkhara. mahAbhUto iMdriyo ane mahat-tatva eTale manaH emane vazIbhUta che. emanuM AyuSya cAra hajAra kalpanuM che. e badhA dhyAnatRpta ane anyA - itajJAna saMpanna che, satyalokanA viSaya sivAyanA anyalokanA sarva viSayo temanA jANavAmAM che. e lokanI uara brahmAno nojo 5 satya - loka che. emAM cAra prakAranI devajAti raheM cheH 1 acyuta, 2 zuddhanivAsa, 3 satyabhrA ane 4 saMjJAsaMjJI. keTalAka teone 1 akRtabhavanaMnyAsa, 2 svapratiSTha, 3 uparistha ane 4 pradhAnavazI - evA nAnathI paNa oLakhe che. emanuM AyuSya ane sAmarthya brahmAnA jeTalaM cheeo badhA mahApralaya paryaMta jIvatA rahe che ane brahmAnI peThe navI navI sRSTi karavAmAM samartha che:- pAtaMjala yogadarzana, vibhUtipAda, sU0 26 ( pR0 171-172 - 173 nathurAmazarmA ) [ A ullekhamAM 'kala' zabdano prayoga vAraMvAra bhaeko che to tenI samajaNa mAr3he jijJAsuoe manusmRtimAMnuM manvaMtaranuM prakaraNa joha leM | :- anu0 / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 6.-uddezaka 5. teja pUrvoktanI sAthai darzAve che ke, [' vimANANaM' ityAdi ] gAthArdha-aDadhI gAthA, temAM vimAnanuM pratiSThAna darzavyu ja che ane bAhalya eTale vimAnonI pRthivI sthUlapaNuM to darzAvavAnuM che, te bAhalya 2500 yojana che ane tenI uMcAi to 700 yojana che. vaLI, eo AvalikAmA vimAnonA AkAra, praviSTa na hobAthI judA judA prakAranA AkAre rahelA che ane jeo AvalikAmAM praviSTa hoya teo to goLa, trikoNa ke catuSkoNa evA AkAranA jIvAbhigama, bhedathI traNa AkAravALAM ja hoya che. [ 'baMbhaloe ' ityAdi. ] brahmalokamAM rahenArAM vimAno paratve ane devo paratve je vaktavyatA ' jIvAbhigama' sUtramA kahI che te vaktavyatA te lokAMtika devomA jANavI-anusaravI, te vaktavyatA kyAM sudhI jANavI ? to kaheM che ke, [' jAva' ityAdi.] kAMika thoDI te vaktavyatA-A pramANe cha:-" he bhagavan ! lokAMtika vimAnonA keTalA varNo kahyA cha ? he gautama! lokAMtika vimAno traNa varNovALo kasA che, lAla varNavALAM, haridA-haladara-nA varNavALAM ane zukla varNavALAM, e pramANe prabhAvaDe nitya Aloka-prakAza-vAna che, gaMdhavaDe iSTa gaMdhavAnAM cha, e pramANe iSTa sparzavALAM, e pramANe sarva ratnamaya te vimAno che, te vimAnomA devo samacaturasrasaMsthAnavAna, AI madhUka-lIlAmahuDA-jevA varNavALA ane padmalezyAvALA che, he bhagavan ! te lokAMtika vimAnomAM sarva prANo, bhUno, jIvA, ane sattvo pUrva pRthivIkAyikapaNe, jalakAyikapaNe, amikAyikapaNe, vAyukAyikapaNe ane vanAtikAyikapaNa tathA devapaNe, devIpaNe pUrva utpanna thayAM cha?" 'hA' ityAdi to ra mULamA lakhelaM ja cha [ ' kevaIyaM ' ti ] keTalI abAdhAvaDe eTale keTalA aMtaravaDe lokAMta kahyo che. 1.jUo, jIvAjIvAbhigama sUtra, bIjo vaimAnika uddezaka pR0 394 thI 406 (de0 lA0) tathA jUo prazApanA sUtra, bIju sthAnapada, brahmaloka-devasthAnAdhikAra-pR0 103 (A0 sa0):-anu0 2. 'kevadayaM ' rUpa ArSa che, kAraNa ke, ene ' kevayAe ' ne badale mUkabAmAM AvelaM che:-zrI abhaya beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro bAhako dAnti-zAntyoH-dayAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAptamukhyaH / / . Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 6. pRthivIo kedalI ?-sAta.-anuttara vimAno keTalAM -pAMca, ma.raNAMtika samuddhAta.-ratnaprabhAmA utpatra thavAne yogya jIva, tyAM pahoMcIne ja AhAra kare ?-zarIrane ne 1-ke.lAka tyA pakSAcIne kare ne veTala.ka tyAM pahoM vI, tyAMcI pAchA phI, pharI kAra tyAM pahoMcIne tema kare.-5 rIte sAte pRthivI-asurakumArAvAsamA ane pRthivIkAyAAsamA utpanna yavAne yogya jIva vive paNa eja vicAra.-maMdara parvata.-aMgula.-vAlAgra.-likSA.-yUkA.-yanaH-yAvat yojanakoTi -e rote yathA ekeMdriyo-beraMdriyo yAvat anuttaradeSo.-he bhagavan ! te e pramANe 1. pra0-kati NaM bhaMte ! puDhavIo pacattAo? 1. pra0-he bhagavan ! pRthvIo keTalI kahI che ! 1. u0-goyamA ! satta puDhavI pannattA, taM jahAH-rayaNappa- 1. u0-he gautama ! sAta pRthvIo kahI che, te jemake, bhA, jAva-tamatamA; rayaNapyabhAINaM AvAsA bhANiyavvA, jAva- ratnaprabhA yAvat tamatamAprabhA, ratnaprabhA vagere pRthvIthI zaru karI ahe sattamAe, evaM je jattiyA AvAsA te bhANiyabvA. yAvat adhaHsaptamI pRthvI sudhInA je pRthvInA jeTalA AvAso hoya yAvat teTalA kahevA yAvat- ' 2.50-jAva-kati NaM bhaMte ! aNuttaravimANA paNNattA ! 2. pra0-he bhagavan ! anuttaravimAno keTalAM kayAM che ? 2. u0-goyamA ! paMca aNutarA panattA,taM jahA:-vijae, 2. u0-he gautama ! pAMca anuttara vimAno kahAM che, te jAva-sabaside. jebhake, vijaya yAvat sarvArthasiddha. 1. vyAkhyAto vimAnAdivaktavyatA'nugataH paJcamoddezakaH, atha SaSTastathAvidha eva vyAkhyAyate, tatra:-'kai NaM' ityAdi sUtram , iha pRthivyo narakapRthivyaH, ISatprAmbhArAyA anadhikariSyamANatvAt. iha ca pUrvoktamapi yat pRthivyAdi uktam , tat tadapekSamAraNAntikasamudghAtavaktavyatA'bhidhAnArtham-iti na punaruktatA. 1. paMcama uddezakamAM vimAna vagairene lagatI hakIkata kahI cha.have A chaTThA uddezakamAM paNa e a jAtamI hakIkata kahevAnI che. A udde"zakamAM [' karaNaM'] ityAdi prathama sUtra che. ahIM (A prakaraNamA) * pRthivI' zabdamA artha tarIke sAta nairayika pRthivIo samajavAnI che. kAraNa ke, A sthaLe AThamI ISatyAgabhArA pRthivIne lagatI carcAno adhikAra nathI. A pRthivI saMbaMdhI hakIkata samudghAtonI hakIkata sAdhe vizeSa saMbaMdha dharAve che, ane A pachImA prakaraNamA samudghAtone lagatI carcA karavAnI che mATe ja e pRthivIo viSenI cacIne-je carcA AgaLa AbI gai cha to paNa-ahIM pharIvAra carcavI paDI che-temAM punarukti jevU kazaM nathI. punarukti nayI 1. mUtacchAyAH-kati bhagavan / pRthivyaH prAptAH ? gautama 1 sapta pRthivyaH prAptAH, tadyathA:-ratnaprabhA, yAvat-tamastamA; rasnaprabha dInAm AvAsAH bhaNitavyAH, yAvat-adhaH saptamyAH, evaM ye yAvatkA AvAsAste bhaNitavyAH. yAvat-kati bhagavan / anuttara vimAnAni prAptAni? giitm| pacAyatarANi prahaptAni, tathathA:-niyam , yAvat-sathapiram:-manu0 . Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zetaka 6.-udenA. mAraNAMtika samudghAta ane jIvo. 3.pra0-jIveNaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamagghAeNaM samohae, sa- 3.pra0-he bhagavan ! je jIva mAraNAMtika samudaghAtathI mohaNittA je bhavie imIse rayaNappabhAe puDhavIe tAsAe nirayAvA- samavahata thayo ane samavahata thai A ratnaprabhA pRthvInA trIza lAkha sasayasahassesu annayaraMsi nirayAvAsasi neraiyattAe uvavajjittae, nirayAvAsamAMnA koI paNa eka nirayAvAsamAM nairayikapaNe utpanna se Na maMte ! tatthagae ceva AhAreja vA, pariNAmeja vA, sarIraM vA thavAne yogya che te jIva he bhagavan ! tyA jaine ja AhAra kare ? baMdheja vA ? te AhArane pariNabhAve ane zarIrane badhe ! 3. u0-goyamA ! atthegatie tatthagae ceva AhAreja vA, 3. u0--he gautama ! keTalAka jIva tyAM jaine ja AhAra pariNAmaja vA, sarIraM vA baMdheja vA; atyaMgatie tao paDiniya- kare, pariNamAve ane zarIrane bAdhe ane keTalAka jIva tyAMcI ttati, tato paDiniyattittA ihamAgacchai, AgacchittA docaM pi pAchA baLe che, pAchA vaLIne ahiM Ave che ane ahiM AvI mAragaMtiyasa mugghAeNaM samohaNar3a, samohaNittA imIse raMyaNappabhAe pharIvAra mAraNAMtika samudghAta baDe samavahata thAya che, samavahata puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu aNNayarAMsa nirayAvAsasi thai A ratnaprabhA pRthvInA trIza lAkha nirayAvAsamAMnA koipaNa eka neraiyattAe uvavajittA e, tao pacchA AhAreja vA, pariNAmeja nirayAvAsamAM nairayikapaNe utpanna thAya che ane tyAra pachI AhAra vA, sarIraM vA baMdhejA, evaM jAva-ahe sattamA puDhavI. kare che, pariNamAve che ane zarIrane bAMdhe che, e pramAne yAvat adhaH - saptamI pRthvI sudhI jANavU. 4. pra0-jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugghAeNaM samohae. je 4. he bhagavan ! mAraNAMtika samudadhAtathI samavahata bhavie causaDIe asurakumArAvAsasayasahassesu annayaraMsi asaraka- thaelo je jIva amurakumAronA cosaThalAkha AvAsomAMnA koipaNa mArAvAsaMsi asurakumArattAe uvavajirAe ? eka asurakumArAvAsamA utpanna thavAne yogya che te jIva,he bhagavan ! tyAM jaine ja AhAra kare ? te AhArane pariNamAve ? ane zarIrane bAMdhe ! 4. u0-jahA neraiyA tahA bhANiyanvA, jAva-thaNiyakumArA. . u.---jema nairayiko saMbaMdha kA tema asurakumAro mATe yAvat stanitakumAro sudhI kahevU.. 5. pra0-jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamagghAeNaM samohae, 5. pra0-he bhagavan ! mAraNAMtika samudghAtavaDe samavahata samohANattA, je bhavie asaMkhejesa puDhavikAiyAvAsasayasahassesa, thaine je jIva asaMkhyeya lAkha pRthivIkAyanA AvAsamAMnA anyaannayarasi vA puDhavikAiyAvAsAMsa puDhavikAiyattAe uvavAjittae, tara pRthivIkAyanA AvAsamA pRthivIkAyikapaNe utpanna thavAne yogya se NaM bhaMte ! maMdarassa pavyayassa purasthimaNaM kevaDyaM gacchejA, che te jIva he bhagavan ! maMdara parvatanI pUrve keTalaM jAya ? ane kevatiyaM pAuNijjA ? keTalaM prApta kare ! 5. u0-goyamA ! loyataM gacchejjA, loyaMta pAuNijjA. 5. u0--he gautama ! lokAMta sudhI jAya ane lokAMtane prApta kare. . 6. pra0 se Na bhaMte ! tatthagae ceva AhAreja vA, pari- 6. pra0-he bhagavan ! te tyA jaine ja AhAra kare ? pariNAmeja vA, sarIraM vA baMdhejjA ? NamAtre ! ane zarIrane bAMdhe ? 6. u0- goyamA ! atthegatie tatthagae ceva AhAreja 6. u0-he gautama ! keTalAka tyA jaine ja AhAra kare, vA, pariNAmeja vA, sarIraM vA baMdhejA; atyaMgatie tao paDi- pariNamAve ane zarIrane badhe-taiyAra kare. ane keTalAka tyAthI 1. mUlacchAyAH-jIvo bhagavan ! mAraNAntikasamudghAtena samavahataH, samabahatya yo bhavyaH-asyAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM triMzati nirayAvAsazatasahaneSu anyatarasmin nirayAvAse nairayikatayA upapattuma, sa bhagavan ! tatragata eva Ahared vA ? pariNamayed vA, zarIre vA banI yAd vA ? gautama ! astyekakaH tatragata eva Ahared vA, pariNamayed vA, zarIre vA badhnIyAd vA; astyekakaH tataH pratinivartate, tataH pratinivRttya iha Agacchati, Agatya" dvitIyamapi mAraNAntikasamudghAtena samavahanti, samavahatya asyAM ratnaprabhAyAM pRthvyAM triMzati nirayAvAsazatasaddaneSu anyatarasmin nirayAvAse. nairayikatayA uapadya, tataH pathAt Ahare vA, pariNamayed vA, zarIraM vA, badhnI yAd-evaM yAvat-adhaH, saptamI pRthvI. jIvo bhagavan ! mAraNAnti-: kArAgudAtena samavahataH--yo bhavyaH catuSpaSTayAm-asurakumArAvAsazatasahasreSu anyatasmin asurakumArAvAse asurakumA-tayA upapattum yathA nairapikAstathA gaNitavyA', yAvat nitakumArA:- jIvo bhagavan 'mAraNAntikasamudghAtena samavahataH, samavahRtya yo bhavyaH-asaMkhya yeSu pRthivIkAyikAvAsazatasahateSu anyatarasmin vA pRthivIkAyikAvAse pRthivIkAyikanayA upapattum , sa bhagavana ! mandarasya parvatasya pArastyena kiya gacchet ? kiyat prApnuyAt ? gaitama | lokAntaM gacchet , lokAntaM prApnuyAt sa bhagavan ! tatragata eva Ahare vA, pariNamayed vA, zarIra vA ba nIyAt / ga.tama ! astyekakaH tatragata eva Ahare vA, pariNamayed vA, zarIre pA panIyAt / astyekakaH tataH pratiH-anu0 . Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taka deza hai. bhagavAdharmAta bhagavataH 1 1 niyata, par3iniyuttittA ihaM havvaM AgacchaI, doghaM pi mAraNaMAMti pAchA baLe che ane pAchA vaLI ahaM zIghra Ave che ane pharavAra yasamugdhAevaM samohaNa samohUNahattA maMdarasta payyayatA pura mAraNAMtika samudghAtathI samagrata thApa ke samapahata tha maMdarathimeNaM aMgularasa asaMkhe ghajjaibha ibhAgametaM vA, saMkhejar3abhAgametaM vA paryaMtanI pUrve aMguno asaMkhya bhAgamAtra, saMkhyeya bhAgamAtra, bAhuvA evaM liksaM sUrya jaba aMgula-mAravADa pakva (bethI natra vAsA) ra pramAge likhA, joyaNakoDiM vA, joyugakoDA koDiM vA, saMkhejjesu yA, asaMkhe mesu yUkA, yatra, aMgula yAvat kroDayojana, koDAkoDI yojana, saMkhyeya vA joyasogaM pAegaeni seTiM monU a hajAra yojana ane asaM hajAra yojane athavA chotama eka jesu puDhavikAiya vAsasaya tahassesu anayaraMsi puDhavikka/iyA vAsaMsi pradezika zreNine mUkIne asaMkhyeya lAkha pRthivIkAyikanA AvAsapuDhavikAiyattAe uvavajjettA, tao pacchA AhArejja vA, pariNAmAMnA koi pRthivIkAyanA AvAsamAM pRthivIkAyapaNe uttanna thAya ane pachI AMhAra kareM, pariNamA bhane pArIne bAMdha, jaima maMdara paryaMtanI pUrva dizA para karbu bhAchApaka vayo- temae pramANe dakSiNe, pazcime uttare, Urdhva ane adhodizA mATe paNa jAga puM. jema pRthivIkAyiko mATe kA~ taimaM sarva ekeMdriyo mATe eka ekanA cha Apa kahevA. mejayA, sarIraM pAyA jahA purasme maMdarasya yassa AlAo maNio, evaM dAhiNe, paryAtthimegaM utare, uTTe ahe. jahA puDhavikAiyA tahA.egiMdiyANaM savvesiM ekekassa cha AlAvA bhANiyacA.. 7. pra0 - jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohaNa, samohaNittA je bhavie asaMkhejjesu beiMdiyA vAsasayasa hassesu anayasi beiMdiyAvAsaMsi beiMdiyattAe uvavajjittae, se NaM bhaMte ! tattha - gae ceva ? 7. u0 - jahA neraiyA, evaM jAva - aNuttaroSavAiyA. 8. pra0 jIve te mAraNaMtiyasamupAeNaM samohae, samo. haNicA piMca aNucarabhu mahatimahAlae mahApimA atrayaraMsi aNuttaravimANasa aNutaropapAdayadevatAeM upaja se NaM mate / tarathagae ceya ? 8. u0 taMja- AhArejya kA pariNAmena pA sarIraM vA baMdhejja vA. -- seyaM maMte, sevaM maMte - zi.. 3 7. 20-he bhagavan ! mAraNAMtika samudghAtathI sama je jIva asaMkhyeya lAkha beiMdriyonA AvAsamAMnA koi eka veiMdriyAvAsamAM beiMdriyapaNe utpanna thavAne yogya che te jIva, he bhagavan ! yo jane AhAra kare sene pariNAyeM ! bhane zarIrane taiyAra kare ! wTr shm 7. u0- ( he gautama! ) jema nairayiko kalA tema beiMdriyathI mAMDI anuttaropapAtika vimAna sudhInA sarva jIvo kahevA. 8. pra0-he bhagavan ! mAraNAMtika samuddhArAcI samapata gai je jIva moThAgAM moTA mahA vimAnarUpa pAMca anutara vimAno mAMnA koI eka anuttaravimAnamA anuttaropapAtika devapApa yogya che se jIva he bhagavan ! tyAM jaine a AhAra kare paramA ane zarIrane taiyAra kare ? bhagatamasAmipIe girIbhaga saye chaTTo usI sammo " 6 3 2. gae pati narakA''yAsaprApta eva AhAreja vA pudrAn AdayAt pariNAmeva vatti teSAmeva ceva khala - rasavibhAgaM kuryAt, ' sarIraM vA baMdhejja va ' tti taireva zarIraM niSpAdayet. ' atthegaie ' tti yastasminneva samudghAte mriyate, tato padiniyata ci tato nArAvAsAt samuyAtA va dahe Agacchati svazarIre 'ti kipa dUraM , 6 8. u0- ( he gautama ! ) te ja kahevuM yAvat AhAra kare, raNa bhane zarIrane taiyAra kare. - he bhagavan ! te 9 pramANe che. he bhagavan! te e pramANe che. 6 1. mUlacchAyAH nirtata pratinivRtya ida zIghram Agacchati, dvitIyama pe mAraNAntikasamuddha tena rAmabahanti, samAhRtya mandarasya parvata ya phaurAna abhAgA saMkhyeyamAgama bAyA bAyA evaM kAmayA mA janakoTAkoTiM kA saMdeSu vA asyeyeSu vA yaso vA pradezakA mukyA vedeSu pRthivIcAvikA anyatarasmin pRthivIkAyikAvAse pRthivIkAyikatayA upapadya, tataH pazcAd Ahared vA, pariNamayed vA, zarIraM vA vadhnIyAdyathA paurastyena mandarasya parvatasya AlApako bhaNitaH, evaM dakSiNena, pazcimena, uttareNa, Urdhvam, adhaH yathA pRthivI kAyikAstathA ekendriyANAM sarveSAm ekaikasya SaD AlApakA bhaNitavya::. jIvo bhagavan ! mAraNAntika samudghAtena samavaddanti, samabaddala yo bhavyaH - asaMkhyeyeSu dvandriyAvA sazatasahasreSu anyatarasmin dvIndriyAvA se dvIndriyatayA upapattum sa bhagavan ! tatragata eva 1 yathA nairayikAH evaM yAvat - anuttapapAtikAH jIvo bhagavan ! mAraNAntikasamudghAtena samapahRtaH samavaddaya yo anya anureSu mahATimAneSu anyatamam aramAne patidevatayA upaya mAmA sadeva bhagabhaga 3 / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmacandra vinA gama saMgrahe 318 zataka 66. gacched gamanam Azritya * kevaiyaM pAuNejja' tti kiyad dUraM prApnuyAd avasthAnamAzritya ' aMgulassa asaMkhejjaibhAgametaM vA ' ityAdi. iha dvitIyA saptamyarthe draSTavyAM ' aMgulaM ' iha yAvatkaraNAdidaM dRzyam - 'vihatithaM vA, rayaNiM vA, kucchi vA, dhaNuM vA, kosaM vA, joyaNaM vA, joyaNasayaM vA, joyaNasahassaM vA, joyaNasayasahassaM vA iti. ' logaMte va ' tti atra 'gatvA' iti zeSaH; tatazcA'yamarthaH utpAda sthAnA'nusAreNa maMjA'saMkhyeyamAgamAtrAdike kSetre samudghAtato gatyA katham ityAha- emaesa sevi moNa 'tti yadyapi asaMkhyeyapradezA'vagAhasvabhAvo jIvastathApi naika pradezazreNIvartI asaMkhya pradezA'vagAhanena gacchati, tathAsvabhAvasvAt ityatastAmuktvA ityuktamiti. , bhagAkhAmi bhI usake zrI abhayadevasUviracitaM vimA " 2. [' tatthagae caiva tti ] tyAM gayA pachI arthAt narakAvAsane pAmyA pachI ja, ['AhAreja vA '] punalone grahaNa kare, [' pariNAmeja va 'tti ] AhAra ane pariNAma. te grahaNa karelAM pudgalone ja paMcAvIne teno khalarUpa ane rasarUpa vibhAga kare, ['sarIraM vA baMdheja va 'tti '] te pudgalovaDe ja zarIrane taiyAra kareniSyAde. [agaNi] koI eka arthAt te samudghAtamAM ja je maraNa pAte, ['tato pariniyata'si] te narakAvAsI athavA samudvAtI pAbaLe, ['humAgacchati ] ahaM potAnA zarIramAM Ave che. [' kevazyaM gacchenna' ci] gamamane AdhIne kele dUra jAya, [keya pAusa' ci] apasthAnane AdhIne kelaM dUra prApta kare, [[aMgula asaMlejjabhAga vAidi] aMgula ahiM yAvat zabdako hovAthI A pramANe jANa] tane, rajine, kukSine, vane, kozane yojanane so yojanane, hajAra yojane ane lAsa yojanane " [ 'ho gaMte va [ca] [lokAnmAM jahane, ahIM 'jAne' e abhyAhAra hai, tethI A jAtako artha rAjana utpAda sthAna anusAre aMgulamA arthaseTiM monU ti] jo ke jIva asaMstheya pradezama jIpa samAna, avagAhavAnA svabhAvavALo che to paNa jyAre te ekapradezanI zreNImAM vartato hoya che tyAre to asaMkhya pradezAvagAhana dvArA tenI gati nathI hotI. kAraNa ke, jIvano evo ja svabhAva che mATe ja ahIM 'ekapravezanI zreNIne eTale vidizAne mUkIne. ' e hakIkata jaNAvelI che. -- bhAgamAyAdikAM samupAta dvArA jaine, kevI rIte to kaI che ke [e -- 1. pra0 cchAyAH - vitasti vA raniM vA, kukSi vA, dhanurvA, kaM vA yojanaM vA, yojanazataM vA yojanasahastra vA yojanazatasahanna vAH - anu0 1. hAmI advitIya vaija-ma0 TApaH samudre'tirite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH saguNAnAM parakRtikaraNAsajIcI tapasvI asmAkaM vIravIro'nugatanaravarobArako dAnti zAnayoH dayAt zrIcIradevaH zivamukhaM mArA cAmukhyaH || - / Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezakaH 7. zAli-bohi-godhUma-yava-yavayava-e dhAnyonI yonino bIjotpattikALa 'keTalo ?-antarmuhUrta -vadhAremAM vadhAre traNa varasa.-kalAya-masUra-talaM-maga-aDada-vAla kaLathI-coLA-tuvera-vaNA-e dhAnyonI yonino bIjotpatti kALa keTalo ?-vadha remAM vadhAre pAMca barasa.-e pramANe aLasI-kusuMbhaka-kodravA-kAMga-baMTI -rALa-kodUsaga-zaNa-sarasava ane mUlabIjanI yoni vidhe prazna-vadhAremA vadhAre sAta varasa.-muhUrtanA ucchavAsa keTalA ?-377.3-A 'lika'ucchavAsa-niHzvAsa-prANa-stoka-lava-muhUrta-ahorAtra-pakSa-mAsa-atu-ayana-saMvatsara-yuga-varSazata - varSasahasra-varSazatasahasra-pUrvAga-pUrva-truTitAMgatruTita- aTaTAMga-aTaTa-avAMga-avava-hUhUka ga-hUhUka-utpalAMga-utpala-pAMga-patra-nalinAMga-nalina-arthanu pUrAMga-athanupUra-ayutAMga-ayuta-prayutAMga -prayuta-nayutAMga-nayuta-cUlikAMga-cUlikA-zIrSaprahelikAMga-zIrSaprahelikA-5 bayAM kALanAM pramANonuM svarupa.-eTaloja gaNitano viSaya.-aupamikakALapalyopama.---sAgaropama.-paramANanuM svarUpa.-uccharakSNalakSNikA-kSNazvakSiNakA-UrdhvareNu-trasareNu-rathareNu-bAlAna-likSA-yUkA-yavamadhya-aMgula-pAdavitasti-veta-rani-kukSi-daMDa-dhanuS-yuga-nAlikA-akSa-musala-gavyUta-yojana.-8 badhArnu svruup.-plyo|pmrnu svarUpa,-sAgaropamarnu svarUpa.utsarpiNI-avasarpiNInuM pramANa.-suSamasuSamAnA bharata svarUpa.- jIvAbhigama.-he bhagavan ! te e pramANe. 1.50-ahe bhaMte ! sAlaNiM, vIhINaM, godhUmANaM, javANaM, 1. pra0--have he bhagavan ! zAlI, vrIhi, godhUma, yava ane javajavANaM-eesi NaM ghanANaM koTTAuttANaM, pallAuttANaM, maMcAu- yavayava, e badhAM dhAnyo koThalAmAM hoya, vAMsaDAnA pAlA-DAlA-mAM tANaM, mAlAuttANaM, ulittANaM, litANaM, pihiyANaM, mudiyANaM, hoya, mAMcAmA hoya, mAlamAM hoya, chANathI uMlipta hoya, lipta hoya, laMchiyANaM kevatiyaM kAlaM joNI saMciTTa ? . . . DhAMkelA hoya, mATI vagere vaDe mudrita-mahoravALAM-cAMdelA hoya ane lAMchita karelAM hoya, to teonI yoni-aMkuranI utpattimA hetubhUta zakti-keTalA kALa sudhI kAyama rahe ! 1. u0-goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tinni 1. u0-he gautama ! teonI yoni, ochAmA ochu antarmuhUrta saMvaccharAI, teNa paraM joNI pamilAyai, neNa paraM joNI paviddhaMsai, sudhI kAyama rahe ane vadhAremAM vadhAre traNa vAsa sudhI kAyama rahe. teNa paraM bIye apIye bhavati, teNa paraM jANIvocchede panatte sAra bAda te yoni mlAna thAya che, pravidhvaMsa pAme che, pachI te samaNAuso! bIja abIja thAya che ane yAra bAda he zramaNAyupman ! te yonino vyuccheda thayo kahevAya che. 2.60-aha bhaMte ! kalAya-masUra-tila-mugga-mAsa-nippAva. 2.pra0-have he bhagavan ! kalAya, masUra, tala, maga, aDada, phalattha-AlisaMdaga-satINa-palimaMthagamAiNaM-eesi NaM ghanANaM? vAla, kaLathI, eka jAtanA coLA, tubera ane goLa caNA-eo badhAM dhAnyo pUrvokta vizeSaNavALA hoya to te ghAnyonI yoni keTalA kALa sudhI kAyama rahe ! 1 mUlacchAyAH atha bhagavam ! zAlInAm , bIhINAm , godhUmAnAm , yavAnAm , yavayavAnAm-eteSAM dhAnyAnAM koSThAguptAnAm , palyAgutAnAm , mazcAsguptAnAm mAlA guptAnAm , avaliptAnAm , liptAnAm , pihitAnAm , mudritAnAm , lAJchitAnAM kiyantaM kAlaM yoniH saMtidhate ? gotama ! jaghanyena antarmuhurtam , utkRSTena trINi saMvatsarANi, tataH paraM yoniH pramlAyati, tataH pare yoniH pravighasate, tataH paraM bIjam abIjaM bhavati, tataH paraM yonimyurandaH pra zramaNA''yudhyanU atha bhagavanU/kalAya-masUra-tila-munda-mASa-niSpAva-kulattha-AlisaMdaga-pratINa-parimanyapha-AdhInAm eteSAM dhAnyAnAma :-anuka / chalAya-masUra-tila-mAlApati, tataH paraM yoniH pravimAnAnAM kriyanta kAlaM yoniH tAnAm , palyA guptAnAm Jain Education international Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 zrIrAyacandra-jinAgamasaigrahe zataka 6.-uddeza67. 2. u0--jahA sAlaNiM tahA eyANaM pi, navaraM-paMca saMvaccha- rAiM,sesaM taM ceva. 2. u0-(he gautama !) jema zAlIo mATe kA tema e dhAnyone mATe paNa jANavU, vizeSa e ke, pAMca barasa jANavAM, bAkInuM te ja pramANe jANavU. 3. pra0-aha bhaMte ! ayasi-kusuMbhaga-kodava-kaMgu-varaga-rAlaga- 3. pra0-have he bhagavan ! alasI, kusuMbha, kodravA, kAMga, kodUsaga-saNa-sarisava-mUlagabIyamAINaM-eesi NaM dhanAgaM ? varaTa-baMTI, eka prakAranI kAMga, eka prakAranA kovA, zaNa, sara saba ane eka jAtanAM zakanAM bIAM-e pUrvokta vizeSaNavALAM dhAnyonI yoni keTalA kALa sudhI sAbIta rahe ? 3. u0 --eyANa vi taheva, navaraM-satta saMvaccharAI, sesaM 3. u0-(he gautama ! ) eone mATe paNa tema ja jANavU, taM ceva. vizeSa e ke, sAta varasa jANavAM, bAkInuM te ja jANavU. 1. SaSThoddezake jIvavaktavyatA uktA, saptame tu jIvavizeSayonivaktavyatAdirartha ucyate, tatra cedaM sUtram:-'aha bhaMte !' ityAdi. 'sAlINaM' ti kalamAdInAm, 'vIhINaM' ti sAmAnyataH, 'javajavANaM' ti yavavizeSANAm 'etesi gaM' iti uktatvena prayakSANAm, 'koTTAuttANaM' ti koSThe kuzUle, AguptAni tatprakSepaNena saMrakSitAna-koSTAguptAni, teSa m ; 'pallAuttANaM' ti iha palyo vaMzAdimayA dhAnyA''dhAravizeSaH, 'maMcAuttANaM mAlAuttANaM' ityatra 'maJca-mAlayAda: akuDo hoi maMco mAlo ya gharovari hoti." 'ullittANaM' ti dvAradeze pidhAnena saha gomayAdinA'valiptAnAm , littANaM' ti sarvato gomayAdinA eva liptAnAm , 'pihiyANaM' ti sthagitAnAM tathAvidhA''cchAdanena, 'muddiyANaM' ti mRttikAdimudrAvatAm , 'laMchiyANa' ti rekhAdikRtalAJchanAnAm, 'joNi' tti aGkarotpattihetuH. 'teNa paraM' ti tataH param , 'pamilAyai' tti pramlAyati-varNAdinA hIpate, 'paviddhaMsai' tti kSIyate,evaM ca bIjamabIjaM bhavati, uptamapi nAGkuramutpAdayati, kimuktaM bhavati ? teNaM paraM jogIvocchee pannatte tti. 'kalAya' ti kalAyAH, "vRtta canakAH" ityanye. 'masUra' tti bhilaGgAH, "canakikA" ityanye. 'niSpAva' tti vallAH, 'kulattha' tti cavalikA''kArAH cipiTikA bhavanti, 'AlisaMdaga' tti cavalakaprakArAH, " cabalakA eva" anye. 'saINa' ti tubarI, 'palimaMthaga' tti vRttacanakAH, "kAlacanakA" ityanye. 'ayasi ' tti bhaGgI, 'kusuMbha' ti lahA, 'varaga' tti varaTTaH, 'rAlaga' tti kaGgavizeSaH, 'kodUrAga' tti kodravavizeSaH, 'saNa' titvapradhAnanAlo dhAnyavizeSaH, 'sarisava' ti siddhArthakAH, 'malAbIya' tti mUlakabIjAni, zAkavizeSabIjAni ityarthaH. 1. chachA uddezakamAM jIvanI vaktavyatA kahI che, sAtamA uddezakamAM to eka prakAranA jIvanI yonine lagatI vaktavyattA kahebAnI che, temAM A sUtra zAli vagere dha.nyonAM che:-[ 'aha bhate!' ityAdi. ] [ 'sAlINaM' ti ] jenI 'kalamI' vagere aneka jAto cha evA cokhAnI, [ 'vIhINaM' ti ] sAmAnya prakAranA brIhinAga. DAMgara-nI, [' javajavANaM '] eka prakAranA yavonI, [ 'etesiNaM' ti ] arthAt pratyakSarUpa e dhAnyonI, [ ' koTThAuttANaM ' ti ] koThalAmA bharIne saMgharelA te dhAnyonI, [ 'palAuttANaM ' ti ] ahiM palya eTale bAMsaDA vigerenuM eka prakAraceM dhAnya rAkhabArnu pAtra-DAlu-samaja. [ ' maMcAuttANa mAlA uttANaM '] Arhi maMca ane mAlanA arthamAM A pramANe bhada chaH- " kuDya-bhIta--vinAno hoya te maMca kahevAya ane ghara upara hoya te mAla kahevAya." [ulittANaM' ti ] bAragAnA bhAgamA DhAMkaNanI sAthe chANa vagerethI avalipta, [: littANaM' ti ] sarva prakAre chANa vagerethI ja lipta-cAMdelA, [ ' pihiyANaM ' ti ] tevA prakAranA DhAMkaNAthI DhokelA, [ ' muhiANe ' ti ] mATI vagairenI mudrA-mahora-bALA, [ 'laMchiyANaM' mona ti ] rekhAdi vaDe karela lAMchanavALA. [ 'joNi ' ti ] aMkuranI utpattimAM hetu te yoni [ ' teNa paraM ' ti ] tyAra bAda, [ 'pamilAyai 'tti ] varNAdivaDe hIna thAya cha, [ 'paviddhasai ' ti ] kSINa thAya che ane e pramANe bIja abIja thAya che eTale bAveluM bIja paNa aMkurane utpanna karatuM nathI. zuM tAtparya kAya ? to kaha cha ke, [ 'teNa paraM joNIbocchee pannatte ' tti ] tyAra bAda yonino viccheda kahyo che. [ 'kalAya ' ti ] kalAya, kalAya vagaira dhAnyonAM vIjAo kahe che ke, " kalAya eTale goLa caNA." [ ' masUra 'tti ] masUra-bhilaMga, bIjAo kahe che ke " masUra eTale canakikA " [ 'ninAma ane matAMtara. pAva ' tti ] niSpAva eTale vAla, [ ' kulattha ' tti ] coLAnA AkAravALu capaTuM dhAnya-kaLathI, [ AlisaMdaga' tti ] eka jAtanA coLA, bIjAo to kahe cha ke, " AlisaMdaga eTale coLA ja" [' saINa 'tti ] tuvera, [ 'palimaMthaga' ti] goLa caNA, bIjAo to kahe che ke " palimaMthaga eTale kALA caNA" [' ayasi ' ti] atasI-alasI-maMgI, [ ' kusuMbha' tilaTTA (), [ 'varaga' tti ] varaTTa-baMTI;" [ * rAlaga' tti ] eka jAtanI kAMga, [ ' kodUsaga ' tti ] eka jAtanA kodavA, [ 'saNa ' tti ] jenA nALamAM chAlanI pradhAnatA che evo eka prakArano dhAnya vizeSa-zaNa-, [ ' sarisava ' ti] siddhArthaka-sarSapa-sarasava, [ ' mUlAbIya' tti ] mUlakabIja eTale eka jAtanA zAkanAM bIAM. 1. mUlacchAyAH-yathA zAlInAM tathA eteSAmapi, navaram:-paJca saMvatsarANi, zeSaM taccaitra, atha bhagavan ! atasi-kusumbhaka--kodrava-dasa-1rAlaka-kodUSaka-saNa-sarpapa-mUlakabIja-AdInAm eteSAM dhAnyAnAm ? eteSAmapi tathaiva, navaram:-sapta saMvatsarANi, koyaM tacaiva : -- nu. 1. prachAyA:--"ajyo bhavati madhaH mAladha gRhopari bhavati":-anu0 . Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 7. bhagavatsudhamasvAmipraNAta bhagavatIsUtra. 321 gaNanIya kALa. 4. pra0-aigamegassa NaM bhaMte ! muhuttassa kevatiyA UsA. 4. pra0-he bhagavan ! eka eka muhUrtanA keTalA ucchvAsAddhA saddhA viyAhiya' ? kahyA che ? 4. u0---goyamA / asaMkhejANaM samayANaM samudayasamiti- 4. u0-he gautama ! asaMkhyeya samayanA samudAyanI samitinA samAgameNaM-sA egA 'Avaliya' tti pavubai, saMkhejjA AvaliyA samAgamthI jeTalo kALa thAya te eka AvalikA kahevAya che ane usAso, saMkhejjA AvaliyA nissAso saMkhyeya AvalikAno eka ucchvAsa, saMkhyeya AvalikAno eka 'hassa aNavagalasa niruvakiTThassa jaMtuNo, niHzvAsa, 'tuSTa, anavakalya-ghaDapaNa vinAnA ane vyAdhirahita ege UsAsa-nIsAse esa pANu tti vuccai. eka jaMtuno eka ucchvAsa ane niHzvAsa te eka prANa kahevAya 'satta pANaNi se thove, sa ta thobhAI se lave, che.' 'sAta prANa te stoka kahevAya che, sAta stoka te lava kahevAya lavANaM sattahattarie esa muhutte viyAhie' che, satyotera (77 ) lava, te eka muhUrta kahevAya che,' 3773 'tini sahassA satta sayAI, tevattariM ca UsAsA, 'ucchavAsa, e eka muhUrta, ema anaMtajJAnioe dIrcha che.' e esa muhutto divo sabdoha aNaMtanANIhi. guhUrta pramANe trIza muhUrtano eka ahorAtra thAya che, paMdara ahorAtrano eeNaM muhattapamANeNaM tIsamuhutto ahoratto, pannarasa ahorattA eka pakSa thAya che. be pakSano eka mAsa thAya che, be mAsano eka pakkho, do pakkhA mAse, do mAsA ur3a, tini ya ur3a ayaNe, Rtu thAya che, traNa RtunuM eka ayana thAya che, be apanana eka do ayaNe saMvacchare, paMcasaMvaccharie juge, vIsaM jugAI vAsasayaM, saMvatsara thAya che, pAMca saMvatsaraceM eka yuga thAya che, vIza yuganAM dasa vAsasayAI vAsasahassaM, sayaM vAsasahassANaM vAsasayasahassa, 100 varasa thAya che dazaso barasanAM eka hajAra varSa thAya che, caurAsII vAsasayasahassANi se ege puvvaMge, caurAsII pucvaMgA so hajAra varSanAM ekalAkha varasa thAya cha corAzI lAkha varSa, te sayasahassAI se ege puvve; evaM tuDiaMge, tuDie; aDaDaMge, eka pUrvAMga thAya che, corAsI lAkha pUrvAMga, te eka pUrva thAya cha-e aDaDe; abavaMge, abave; hahaaMge, hahae; uppalaMge, uppale paumage pramANe truTitAMga, truTita, aDaDAMga, aDaDa, avAMga abava, paume; naliNaMge, naliNe; atthAna uraMge, atthaniure; ataaMge, hUhUAMga, hUhUa, utpalAMga, utpala,padmAMga, padma, nalinAMga, nalina, atue; pauaMge, paue yA navuaMge, navue ya; cUliaMge, caliAya; arthaniurAMga, arthaniura, ayutAMga, ayuta, prayutAMga prayuta, nayutAMga, sIsapaheli aMge, sIsapaheliyA-etAra tAva gaNie, etAva tAva nayuta, cUlikAMga, cUlikA, zIrSaprahelikAMga ane zIrSaprahelikA; gaNiyassa visae; teNa paraM uvamie. ahiM sudhI gaNita che-ahiM sudhI gaNitano viSaya che ane tyAra bAda aupamika eTale amuka saMkhyAvaDe nahi paNa mAtra upamAvaDe je jaNAvI-jANI-zakAya evo kALa che. 2. anantaraM sthitiruktA, ataH sthitereva vizeSANAM muhartAdInAM svarUpA'bhidhAnArtham AhaH-'usAsaddhA viyAhiya' tti ucchvAsAddhA ucchvAsapramitakAlavizeSAH, vyAkhyAtA uktA bhagavadbhiriti. atrottaram :-' asaMkheja' ityAdi. asaMkhyAtAnAM samayAnAM sambandhino ye samudAyA vRndAni, teSAM yAH samitayo mIlitAni, tAsAM yaH samAgamaH saMyogaH samudayasamitisamAgamaH; tena yat kAlamAnam , 'bhavati' iti gamyate, sA ekA AvalikA iti procyate. 'saMkhejjA Avaliya' ti kila SaTpaJca zadadhikazatadvayenASSbali kAnAM kSulakabhavagrahaNaM bhavati, tAni ca saptadazasAtirekANi ucchvAsa-niHzvAsakAle, evaM ca saMkhyAtA AvalikA ucchvAsakAlo bhavati. 'hadussa' ityAdi. hRSTasya tuSTasya, anavakalyasya jarasA'nabhibhUtasya, nirupakliSTasya vyAdhinA prAk, sAMprataM cA'nabhibhUtasya jantormanuSyAdereka:-ucchvAsena saha niHzvAsaH ucchvAsaniHzvAsa: 'yaH' iti gamyate, eSaH prANa ityucyate. 'satta' ityAdi-gAthA. 'satta pANUiM ' ti prAkRtatvAt sapta prANA ucchvAsa-niHzvAsAH, 'ye' iti gamyate, 'sa stoka ityucyate' iti vartate, evaM sapta stokA ye sa lavaH, lavAnAM saptasaptatyA eSo'dhikRto muhUtoM vyAkhyAta iti. 'tIna sahassA' ga hA asyA bhAvArtho'yam-saptabhiru 1. mUlacchAyA:- ekakasya bhagavan ! muhUrtasya kiyantaH ucchvAsAddhA vyAkhyAtAH ? gautama ! asaMkhya pAnAM samayAnAM samudayasamitisamAgamena sA ekA''valikA iti procyate, saMkhyeyA AvalikA ucchavAsaH, saMkhyethA Avali kA ni:zvAsaH- dRSTasyA'navakalyasya niru kliSTaya jantoH, eka ucchavAsaniHzvAsa eSa prANa ityucyate. 'sapta prANAH sa stokaH, sapta stokAH sa lavaH, lavAnAM saptasaptatiH-eSa muhUtI vyAkhyAtaH 'trINi sahasrANi, sata zatAni trisaptatizcocchvAsA eSa muhUtA dRSTaH sarvajaiH ananta jJAnimiH.' etena muhUrtapramANena triMzadmuhUtI horAtraH, paJcadaza ahorAtrAH pakSaH, do pakSA mAsaH,dA mAsA RtuH, trayazca Rtavo'yanam, dve ayane saMvatsaram , pazcasaMvatsariko yugaH, vaMzatiryugAni varSazatam , daza varSazatAni varSasahanam , za varSasahasrANAM varSazatasahasram, catu zItivarSazatasahasraNi tadekaM pUrva gam , catu zItiH pUrvAGgAni zatasahasrANi tad ekaM puum| evaM truTitAgam , truTitam; aTaTAGgam, aTaTam, avavAgam , avayam ; hUhUkAGgam , hUhUkam ; utpalAGgam ; utpalam ; padmAkam , padmam ; malina Ggam , nalinam ; arthanipUrAGgam , artha nipUram ; ayutAsam, ayutam ; prayutAGgam ; prayutam / nayutAzam , nayutam ; dhUli kAGgam , cUlikA ca; zIrSaprahelikAsam, zIrSaprahelikA-etAvad tAva gaNitam , etavAn tAva gaNita viSayaH, tataH param aupamikam |-a. .' Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe sataka uddeza 7 3 C , ' havAsaiH stokaH stokA save sapta, tato jayaH saptabhirguNito jAtA ekonapaJcAzat muharte ca sahasAtiyA iti sA ekonAzatA guNitA iti jAtaM yathoktaM mAnamiti etA sAtha gaNivastra sie ti etAvAn zIrSaprahelikApravariparimANa tAvat iti kramArthaH gaNitaviSaya gaNitagocara:- gaNitaprameya ityarthaH upamiti upamayA pramANam anatizAyinA grahItuM na zakyate tadaupamikamiti bhAvaH upamAntareNa yat 2. AgaLA prakaraNAM dhAnyonI yoninI kALasthita bahI ke mATe have A prakaraNa phALasthitasvarUpa rUpayA sAThe kahe che ke, [ ' UsAsaddhA viyAhiya ' tti ] bhagavaMtoe kaheluM che ke, ucchvAsAdvA eTale ucchvAso dvArA mapAelA eka prakAranA kAla vizeSo. ahiM uttara darzAve che, [' asaMkhejja ' ityAdi . ] asaMkhyAta samayonA je samUho, tenI ja samitio ( mIlano ) ane teono je samAgama - saMyoga-te 8 , ApalikA. samudayasamitisamAgama kAya te bar3e ne kAlamAna pAye te eka AyalikA hevA [sejA Avaliya ]i A posa se ke, lakamatra. 256 AvalikAonuM eka kSullakabhavagrahaNa thAya che, tavAM 17 thI vadhAre kSullakabhavagrahaNo eka ucchvAsaniHzvAsa kALamAM thAya che eTale e pramANe ucchavAsa saMkhyAtA AvalikA te eka ucchavAsa kAla kahevAya. [ 'haTThassa' ityAdi. ] hRSTa eTale tuSTa, anavakalya eTale ghaDapaNathI nahi gAMjelA ane nirupamaTi eTale vartamAnakAle ane pUrve paNa vyApi virAnA manuSyAdino je' eka ucchavAsa nivAsa-arthAt ucchavAsa sAno nizvAsa e prAga sva.ka. kahevAya che, [' satta ' ityAdi ] gAthA kahe che, [' satta pANUI 'ti ] sAta prANa eTale je' sAta ucchvAsanizvAsa te stoka kahebAya cha, e pramANe bhaje sAta stoka te eka upa 77 saba se, eka mustu vAle che. 'timi sahassA ] gAhA, A gAthAno mAvArtha: 6 3 prANa. lava. [ sAta ucchvAsano eka stoka thAya che, eka lavamAM sAta stoka hoya che mAMTa lavane sAtagaNo karavAthI eka lavanA ogaNapaccAsa ucchavAsa thayA muhUrta. ane eka muhUrtamAM 77 lava hoya che mATe te satyotera lavano 49 ucchavAsa sAthe guNAkAra karavAthI gAthAmAM kahelaM eka muhUrtanA ucchavAsonuM 6 A pramANa 3773 - barAbara thAya che, [' etAva tAva gaNiyassa visae' tti ] ahIM jaNAvelI 'AtralikA ' thI mAMDI taddana chelI kALasUcaka supIno-ele kane karIne e DelI saMkhyA sudhI jagaNitano viSaya herevAre kadA mAMDIne ahIM sudhI ja saMkhyAzI ' kAnuM pramANa gaNI zakAya che ane tyAra pachInA kALa mATe AMkaDAnuM gaNita kAma nathI AvatuM, paNa amuka upamAo dvArA ja te pachIno kALa aumika. mApI zakAya che. [' ubamie 'tti ] upamAthI jaNAya te auramika arthAt atizaya jJAnI sivAyanA sAdhAraNa loko je kAla-pramANane upamA vinA na grahI zake te kAla pramANa ' aupamika ' kahevAya - e tAtparya che. upameya kALa - palyopama, sAgaropama 5. pra0se ki ubhie 5. u0 -- ubhie duvihe patte, taM jahAH - palio me ya, sAgaropame va. 6. pra0 - se kiM taM paliovame, se kiM taM sAgarovame ? 6. pra0 - ( he bhagavan ! ) palyopama te zuM kahevAya ? ane sAgaropama te zuM kahevAya ? 6. u0 6. u0 --- (* he gautama! ) sutIkSNa zastra vaDe paNa jene * satyeNa sutipaya vichetuM bhetuM ca phira na sakA, chedI, medI na na zakAya te parama aNune kevalio sarva pramANonI sutikkheNa jaM taM paramANu siddhA yaMti AI pamANANaM. ' pA, anaMtANaM paramANupoggalANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA ohiyA sahasaNDivA ivA, ure tasareNU iSA, rahareNutiyA, sAlaggA pA, likhA i yUvA, janamajjhethA, aMgule yA aha ussamhasa hiyAo sAegA sahasahiyA, aTTha sahasahiyAo mA egA uDureNU, aTTha uDDureNUo sA egA tasareNU, aTTha tasareNUo sA egA rahareNU, aTTha rahareNUo se ege devakuru - uttarakurugANaM massANaM vAlagge; evaM harivAsa- rammUga hegavaya - eranavayANaM, puvyapadehArNa maNUsANaM jaggA sA enAlisA, 5. pra0 - (he bhagavan ! ) te aupamika zuM kahevAya ? 5. u0- ( he gautama ! ) te aupamika be prakAranuM kahyuM che, te jema, eka palyopama ane bIjuM sAgaropama 5. AdibhUta pramANa kar3e che. anaMta paramANuonA samudAyanI sami tionA samAgamavaDe te eka ucchalakSNalakSNikA, zlakSNazlakSNakA UrdhvareNu, trasareNu, rathareNu, bAsAghra, likSA, yUkA, yavamadhya ane aMgula thAya chepAre ATha ucchA maLe tyAre te eka lakSaNalakSNikA dhAya ATha maNikA maLe tyAre se eka UrdhvareNu; ATha UrdhvareNu maLe tyAre te eka trasareNu, ATha trasareNu maLe tyAre te eka rathareNu ane ATha rapareNu maLe tyAre te devakurunA ane uttarakurunA manuSyonuM eka valA thAya che. e pramANe devakurunA ane uttarakurunA manuSpanAM ATha vAlA te harivarSanA ane ramyakalA manuSya eka vADAma, harivarSanA ane ramyakanA manuSyana + 1 ahIM thA' ane' je' e banne artha adhyAhAraMgamya che. 2. ' kahevAya che' e artha, A gAthAnA AgaLanA bhAganAM Avelo che, ane tene ahIM paNa ghaTAvavAno che:--zrI abhaya0 024 1. mUlacchAyAH atha kiM tad aurmikam ? aupamikaM dvividhaM prajJaptam, tadyathA pahayoga va sAgaropamaM ca atha kiM tat palyopamam, tadApati AnA , kiM puMgalAnAM samudaya samitisamAgamena sA ekA utzvaNakA iti vA zlakSNazlakSNaketi vA, UrdhvareNuH iti nA, prasareNuH iti vA, rathareNuH iti vA vAlApram iti vA, likSA iti vA, thUkA iti vA, yavamadhyam iti vA aGgula iti vA; aSTa utzlakSNakAH sA ekA zlakSNazlakSNakA, aSTa zlakSNazvaSiNakAH sA ekA UrdhvareNuH, aSTa UrdhvareNavaH sA ekA trasareNuH, aSTa trasareNavaH sA ekA rathareNuH, aSTa rathareNavaH sA eka devakuru- uttarakurukAnAM manuSyANAM bAlApram evaM harivarSa- ramyaka hemavata - aiktakAnAmU, pUrvavidehAna manuSyANAm adya vAcAmANika . Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 7. bhagavatsudharmasvAmimaNIta magayIsUtra. likkhAo sAegA jUyA, aha jayAo se ege javamajhe, aTTa ATha vAlAgra te haimavatanA ane aivatanA manuSyano eka vAlAgra javamajhAo se ege aMgale; eerNa aMgalapamANeNaM cha aMgalAgi ane haimavatanA ane airavatanA manuSyanAM ATha vAlAgrate pUrva videhanA pAdo, bArasa aMgulAI vihatyI, cauvIsaM aMgulAI rayaNI, manuSyano eka bAlAna, pUrvavidehanA manuSyonAM ATha vAlAgra te adhyAlIsaM aMgulAI kucchI, channati aMgulAMNi se ege daMDe i eka likSA, ATha likSA te eka yUMkA, ATha yU~kA te eka yavamadhya vA, dhaNU ibA, jUe ivA, nAliyA ivA, akkhe havA, ATha yavamadhya te eka aMgula, e aMgulanA pramANe cha aMgulano musale ti vA; eeNaM dhaNuppamANeNaM do dhaNusahassAI gAuya, eka pAda, bAra aMgulanI eka vitasti-veta-covIza aMgulanI cattAri gAuyAI joyaNaM; eeNaM joyaNappamAgeNaM je palle joyaNaM eka rasni-hAtha-aDatAlIza aMgulanI eka kukSi, channu aMgulano AyAma-vikkhaMbheNaM, joyaNaM ur3eM uccatteNaM, taMtioNaM savisesaM eka daMDa, dhanuS , yuga, nAlikA, akSa athavA musala thAya, e parirayeNaM-se NaM egAhiya-behiya-tahiyA, ukkosaM sattarattappa. dhanuSnA pramANe be hajAra dhanuSyano eka gAu thAya, cAra gAunu rUDhANaM saMmadve, saMnicie, bhArae vAlaggakoDINaM; te NaM vAlagge eka yojana thAya, e yojananA pramANe je palpa, AyAma vaDe ane no aggI dahejA, no vAu harejjA; no kutthejjA, no parivi- viSkaMbhavaDe eka yojana horya, uMcAimAM eka yojana hoya aMga iMsejjA, no pUtittAe havvaM AgacchejjA; tao NaM vAsasae, jeno paridhi savizeSa triguNa-traNa yojana-hoya, te palyamA eka vAsasae egamegaM vAlaggaM avahAya jApatieNaM kAleNaM se palle divasanA ugelA, be divasanA ugelA, traNa divasanA ugelA ane khINe, nirae, nimmale, niDIe, nilave, avahaDe, visuddha bhavai badhAremA vadhAre sAta rAtanA ugelA koDo vAlAgro koThA sudhI se taM paliovame. bharyA hoya, saMnicita karyA hoya, khaca bharyA hoya ane te vAlApo gAhA:-'eesiM pallANaM koDAkoDINaM haveja dasagaNiyA, evI rIte bharyA hoya ke jene agni na bALe, vAyu na hare, jeo taM sAgarovamassa u ekkassa bhave parimANaM, kohAi na jAya, nAza na pAmeM ane jeo koi divasa saDe nahi, eeNaM sAgarodhamapamANeNaM cattAri sAgaroSamakoDAkoDIo kAlo tyAra bAda te prakAre vAlApanA bharelA te palyamAthI so so barase susamasusamA, tini sAgarovamakoMDAkoDIo kAlo susamA, do sAga- eka eka vAlApane kADhavA gaM Ave, evI rIte jyAre-jeTale kALe rovamakoDAkoDIo kAlo susamadusamA, egasAgaroyamakoDAkoDI, -te palpa kSINa thAya, niraja thAya, nirmala thAya, niSThita thAya, bAyAlIsAe vAsasahassehiM aNiyAM kAlo dusamasusamA; ekavIsa nirlepa thAya, apahRta thAya ane vizuddha thAya tyAre te kALa vAsasahassAI kAlo dusamA, ekavIsaM vAsasahassAI kAlo dusa- palyopama kALa kahevAya. sAgaropamanuM pramANa dIvavA gAthA kahe madusamA, puNaravi ussappiNIe ekavIsaM vAsasahassAI kAlo che: ' evA koTAkoTI pasyopamane jyAre dasagaNA karIe syAre te dusamadusamA, ekavIsaM vAsasahassAI, jAva-catAri sAgaropama. kALarnu pramANa, eka sAgaropama thAya cha.' e sAgaropama pramANe koDAkoDI kalo susamasusamA; dasa sAgaropamakoDAkoDIo cAra koDAkoDi sAgaropama kALa te eka suSamasuSamA kahevAya, kAlo osappiNI, dasa sAgaropamakoDAkoDIo kAlo ussa- traNa koDAkoDi sAgaropamaM kALa te eka suSamA kahevAya, be ppiNI, vIsa sAgaropamakoDAkoDIo avasappiNI, u(va) koDAkoDi sAgaropama kALa te eka suSamaduHSamA kahevAya, jemAM rasappiNI ya. beMtALIza hajAra varasa UNAM che evo eka koDAkoDi sAgaropama kALa te eka duSamasuSamA kahevAya, ekavIza hajAra varasa kALa te duSamA kahevAya, ekavIza hajAra varasa kALa te duHSamaduHSamA kahevAya, baLI paNa utsarpiNImA ekavIza hajAra varasa kALa te duHSamaduHSamA kahevAya, ekavIzahajAra varasa yAvat cAra koDAkoMDI sAgaropama kAla te suSamasuSamA, dasa koDAkoDI sAgaropama kALa 1. mUlacchAyA:-likSAH saikA yUkA, aSTa yUkAH sake yavamadhyam , aSTa yavamadhyAni saikoliH; anena aGgulapramANena SaDaGgulAni pAdaH,dvAdaza agulAni vitastiH, caturvizatirakulAni raniH, aSTAcatvAriMzada agulAni kukSiH, SaNNava tiragulAni sa eko daNDa iti vA, dhanuH iti vA, yugam iti bA, nAlikA iti pA, akSa iti vA, musalamiti vA, anena dhanuSpramANena de dhanuHsaharane gavyUtam-krozaH, cakhArA gabyUnA:-kozA yojanam ; anena yojanapramANena yaH palyo yojanam AyAma-viSkammeNa, yojanam Urya uccatvena tat viguNaM savizeSa parityeNa sa ekA'hika-dvayAhika-yAhikANAm , utkarSataH sasarAapraDhAnAM saMmRSTaH, saMnicitaH, mRto bAlAprakoTI bhaH; tAni vAlAMpra.Ni no'midaheta , no vAyuH haret , no kuzyeyuH, no parivizvaMserana , no pUti tyA zIghram AgaccheyuH; tRto varSazate, varSazate ekaikaM vAlA'pram apahAya yAvatA kAlena sa pasyaH kSINaH, nIrajAH, nirmalaH, niSThitaH, nilapaH, apahRtaH, vizuddho bhavati sa tad palyopamam. gAthA:- eteSAM palyAnA koTIkoTInAM bhaved dazaguNitA, tat sAgaropamasya tvekasya bhavet parimANam. anena sAgaropamapramANena catasraH sAgaropamakoTIkovyaH kAlaH suSamasuSamA, timaH sAgaropamakoTIka vyaH kAlaH suSamA sa.goSamakoTIkovyo kAlaH suSamaduHpamA, ekasAgaropamakoTIkoTI, dvAcatvAriMzatA varSasaha nerUnA-kAlo du:Sama suSamA; ekaviMzativarSasahasrANi kAlo duHSamA, ekaviMzatirvaryasahasrANi kAlo duHSamaduHSamA, punarapi utsapiNyAm ekaviMda tivarSasahastrANi kAlaH duHSamaduHSamA; ekaviMzativarSasahasrANi, yAvat-catamaH sAMgaropamakoTIkovyaH kAlaH suSamasuSamAH daza sAgaropAkoTIkoTyaH kAlo'sarpiNI, daza sAgaropamakoTIkoTayaH kAla utsarpiNI; viMzatiH sAgoSamakoTIvodayo'vasarpiNI utsarpiNI :-anu. Jain Education international Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 zrIrAyaMpandra-jinAgamasaigrahe zataka 6.-udeza 7. "te avasarpiNIkALa, dasa koDAkoDI sAgaropama -kALa . te utsarpiNI kALa ane vIza koDAkoDi sAgaropama kALa te avasa viNI-utsarpiNI kALa. 3. atha palyopamAdiprarUpaNAya paramANyAdisvarUpamabhidhitsurAhaH- sattheNa ' ityAdi. ' chettuM' iti khaDgAdinA dvidhAkaturma, 'mettuM' sUcyAdinA sacchidaM kartum , 'vA' vikalpe, 'kila ' iti ' lakSaNamevA'syedamabhidhIyate na punarataM ko'pi chetum , bhettuM bA''rabhate ' ityarthasaMsUcanArthaH. 'siddha' tti jJAnasiddhAH kevalina ityarthaH, natu siddhAH siddhiM gatA:-teSAM badanasyA'saMbhavAditi. Adi prathamaM pramANAnAM vakSyamANolakSaNazlakSNikAdInAmiti. yadyapi ca naizcayikaparamANorapi idameva lakSa gam , tathApIha pramANA'dhikArAd vyAvahArikaparamANulakSaNamidam avaseyam. atha pramANAntaralakSaNamAha:-'aNaMtANaM' ityAdi. anantAnAM vyAvahArikaparamANupudgalAnAM samudayA dvayAdisamudayAH, teSAM samitayo mIlitAni, tAsAM samAgamaH. pariNAmavazAd ekIbhavanaM samudayasamitisamAgamaH, tena 'yA parimANamAtrA' iti gamyate; sA ekA atyantaM zlakSNA zlazalakSaNA saiva zlakSNazlakSiNakA; ut prAbalyena. lakSNazlakSiNakA-utzlakSNazladiNakA. ' itiH ' upadarzane, ' vA ' samuccaye, ete ca utzlakSNazlakSiNakAdayo'GgulAntA daza pramANabhedA yathottaramaSTaguNAH santo'pi pratyekam anantaparamANutvaM na vyabhicaranti ityata, uktam-ussahasaNhiyA. ivA' ityAdi. 'saNhasAvhiya! tti prAkanapramANAupekSayA'STaguNatvAt , UrdhvareNyapekSayA tu aSTabhAgatvAt lakSNazla diNakA, ityucyate. 'uDareNu 'tti UrjA-'gha-stiryak calanadharmopalabhyo reNuH UrdhvareNuH. ' tasareNu ' tti trasyati paurastyAdivAyuprerito gacchati yo reNuH sa trasareNuH. 'rahareNu' tti rathagamanotkhAto reNU rathareNuH. vAlAgra-likSAdayaH pratItAH. ' rayANi ' tti hastaH, 'nAliya ' tti yaSTivizeSaH, ' akkhe' tti zakaTA'vayavavizeSaH. ' taM tiuNaM savisesaM pariraeNaM' ti tadyojanaM triguNaM savizeSam vRttaparidheH kiJcinyUnaSaDbhAgA'dhikatriguNatvAt. ' se gaM ekkAhiya-behiya-tehiya' tti SaSThIbahuvacanalopAda ekAhika-dvayAhika-tryAhikANAm , 'ukosa' tti utkarSataH saptarAtraprarUDhAnAM bhRto vAlAgrakoTInAmiti. tatra ekAhikyo muNDite zirasi ekenA'hanA yAvatyo bhavantIti, evaM zeSAstravi bhAvanA kAryA. kathaMbhUtaH ? ityAhaH-saMmRSTaH AkarNabhRtaH, saMnicitaH pracayavizeSAnibiDam , kiMbahunA ? zvaMbhRto'sau yena te NaM'. ti tAni vAlAgrANi, 'no kuttheja ' ti na kuthyeyuH pracayavizeSAt-zuSirA'bhAvAt-vAyorasaMbhavAcca nA'sAratAM gaccheyurityarthaH, ata eva 'no parividdhaMsajja ' tti na parividhvaMseran , kati yaparizATamapi aGgIkRtya na vidhvaMsaM gaccheyuH. ata eva ca 'no pUittAe havvamAgaccheja ' ti na pUtitayA na pUtibhAvaM kadAcidAgaccheyuH. . ' tao NaM ' ti tebhyo vAlAgrebhyaH / egamegaM vAlaggaM avahAya! ti ekaikaM vAlAgramapanIya (te)-kAlo mIyate iti zeSaH, tatazca 'jAvatieNaM' ityAdi., yAvatA kAlena sa palyaH, 'khIge' tti vAlAgrApa karSaNAt kSayamupagataH, AkRSTadhAnyakoSThAgAravat. tathA ' nIrae.' tti nirgatarajaHkalpasUkSmavAlAgraH, apakRSTadhAnyarajaHkopThAgAravata. tathA 'nimmale' ti vigatamala lpasUkSmataravAlAgraH, pramAnikAramRSTakoSThAgAravat. tathA nidviya' ti apaneyadravyA'panayanamAzritya niSThAM gataH, viziSTaprayatnapramArjitakoSThAgAravat. tathA 'nileva ' tti atyantasaMzleSAt tanmayatAM gataH bAlAgrApahArA apanItabhittyAdigatadhAnyalepakoSThAgAravat. atha kasmAd nirlepaH ? ityata AhaH-'avahaDe ' tti niHzeSavAlAgralepA'pahArAta , ata eva 'visuddhe 'tti rajomalakalpavAlA pravigamakRtazuddhatvA'pekSayA lepakalpavAlAgrA'paharaNena vizeSataH zuddho vizuddhaH, ekArthAzca ete zabdAH. vyAvahArika cedamaddhApalyopamam . idameva yadA'saMkhyeyakhaNDa kRta-ekaikavAlAmabhRtapalyA varSazate, varSazate khaNDazo'poddhAraH kriyate tadA sUkSmamucyate, samaye samaye'poddhAre tu. dvidhaH eva uddhArapalyopamaM bhavati; tathA taireva vAlAgreya spRSTAH pradezAsteSAM pratisamayA'poddhAre yaH kAlaH tad vyAvahArika kSetrapalyopamam. yaH punastairevA'saMkhyeyakhaNDIkRtaiH spRSTA'spRSTAnAM tathaivopoddhAre kAlastat sUkSma kSetrapalyopamam. evaM sAgaropamamapi vijJeyamiti. paramANu 3. have te-upamAthI ja jANI zakAya tevA palyopamAdi-kALanu prarUpaNa karavA che, te mATe prathamopayogI paramANu vagarenu svarUpa che. to tene kahevAne mULakAra kahe che ke, [ ' sattheNa' ityAdi.] khaDna vagare zanadvArA chedavA-be TukaDA karavA athavA soya vagere dvArA chidravALu karavA. siddho. [ 'siddha ' tti ] ahIM siddha eTale jJAnasiddha kevalio samajavA, paNa muktiprApta siddho na levA, kAraNa ke, teone mukha hovAno asaMbhava hovAthI 'teo bole che' ema na kahevAya. tAtparya e ke, je 'aNu ' game tevA pANIvALA zastrathI paNa chedI ke bhedI na zakAya te 'aNu ' ne kevalI puruSo 'paramANu' kahe che ane A ja paramANu, bIjAM badhAM pramANomAM-ucchalakSNazlakSiNakA vagere pramANomAM-je baghAM ahIM have pachI kahevAnAM chaAdi pramANa che arthAt sarva pramANomAM Adi pramANa A paramANu ja che. jo ke, naizvayika paramANurnu paNa A ja lakSaNa che, to paNa ahiM pramANano adhikAra hoyAthI A-kahelaM-lakSaNa vyAvahArika paramANuna samajavu. have bIjAM pramANonuM lakSaNa kaha che, [ 'aNaMtANaM' ityAdi.] anaMta sakSNamaNikA, dhyAvahArika paramANu pudgalonA samudAyo-yAdi (aneka ) samudAyo, tenI samitio (mIlana ), te samitiona pariNAmavaza t gamAgana (ekIbhavana ) te samudayasamitisamAgama, te vaDe je parimANamAtrA thAya te eka atyaMta zlakSNa evI lakSNazlakSiNakA kahevAya. ane ut eTale prabalatA paramANune chedavA vA bhedacA koi paNa AraMbhato nathI, paNa A pramANe tenuM kharUpa ja kahevAya che' e arthane sUcavA gAthAmAM kila' zabdano prayoga karelo hai, 2. 'parimANamAtrA' artha abhyAhAragama ke. 1. ' zakSaNA' zabdane svArthamA 'ka' pratyaya AyavAcI zikSaNadiNakA" zabda bane chetI gamaya. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka.6.-udezaka 7. ... bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, arthAta je lakSaNalakSNikA prabaLatAvALI hoya te ' ucchalakSNazlakSNikA' ema kahevAya, e ucchalakSNazlazikAthI mAMDI aMgula sudhInA pramANanA je ucchalazAlaviNakA. daza bhedo che te uttarottara AThaguNA thayA satA paNa temA pratyakamAM-eka ekamAM-anaMtaparamANupagu vyabhicaratuM nathI eTale tamAM anaMtaparamANupaNuM kAyapa rahe cha, mATe kapaMcha ke, [ ' usmaNhasaNhiyA i vA ' ityAdi. ] [ ' sahasaNhiya ' ti] pUrvanA pramANanI apekSAe AThaguNI hovAthIM ana UrdhvareNunI apekSAe to AThamA bhAgarUpa hovAthI ta 'lakSmarUzikA ' e pramANa kahavAya cha, [ uDDeraNu ' ti ] uMca, nIca ana tIrache udhvareNu. calana ( cAlavA ) rUpa dharmadhI je reNu upalabhAya-jaNAya-oLakhAya-te 'UrdhvareNu ' e pramANa kahavAya, [ ' tasaraNu 'tti ] pUrvAdi dizAnA sareNu. yAyunI preraNAdhI je reNu sa-gati kara te 'maMgNu ' kahavAya, [ 'raharaNu ' ti] sthanI gatithI ukhaDalo-uDalo-je reNu te 'ratharaNu' rathareNu. kahevAya. vAlAgra ane likSA-lIkha-vagaire pratIta cha. [ 'rayaNi 'tti ] ratni eTala hAtha, [ 'nAliya' ti ] eka prakAranI lAkaDI-nALa, rati-nalikA. akkha zi] akSa-eka prakArano gADAno avayava. [taM tiuNaM savisasaM pariraeNaM' ti] te yojana, vizeSa sahita triguNa, kAraNa ke, vRtta akSa. paridhi kAika nyUna cha bhAgAdhika triguNa che. [ se Ne ekAhia-bahia-tehiati'] eka divasanA ugalA, ba divasanA ugelA anetraNa palyanuM svarUpa. divasanA ugalA ana [ ' ukkosa ' ti] vadhAramA vadhAre sAta rAtanA ugelA kroDo vALAyabhAgothI bharelo, e pramANe vAkya saMbaMdha cha. tamA 'aikAhikI'-'eka divasa ugelI vALakoTI'-eTale mAthu muMDAvyA pachI jeTalA (koDo) vALo eka divase ugalA hoya te aikAhikI vAlakoTi kahavAya, e pramANe bAkInAmAM paNa bhAvanA karavI. te palya kevo cha ? to kaha cha ke, saMmRSTa eTale AkarNabhRta-kAMTho kAMTha bhAlo, saMnicita eTale ekaprakAranA pracayathI nibiDa-khIcokhIca, vadhAre zuM ? e palya evI rIte bharalo che, jethI [ 'teNaM' ti] te vAlAso, vAlAmo. no kuttheja 'tti ] kohAya nahi eTale eka prakAranA pracayathI chidanA abhAvana laina temAM vAyunA saMcArano asaMbhava hovAthI te bALAyo asArapaNAne pAmatAM nathI mATe ja [ 'no parividdhaMseja' tti ] parividhvaMsane paNa pAmatA nathI eTale ke temAMno thoDo bhAga paNa saDato nathI. tezro vidhvaMsa nathI pAmatAM mATe ja [ 'no pUittAe habamAgaccheja 'tti ] kadAcit pUtibhAvane pAmatA nathI. [ 'tao NaM' ti] te bharelAM vaalaagromaaNthii| egamagaM vAlaggaM avahAya ' tti ] eka eka vAlanA agra bhAgane dUra karI ( kADhI) ' kolanuM mAna thAya cha' ane tethI [ 'jAvatieNaM' ityAdi. jeTalA kAle te palya, [ ' khINe' tti ] jemAMthI anAja kADhI lIdhuM che tevA koThAranI peThe vAlanA agrabhAganA kADhavAthI kSINa thApa, kSINa. tathA nIrae ' ti] jamAMthI dhAnyanI raja kADhI lIghI che tevA koThAranI peThe raja samAna sUkSma vAlAgro kADhI lIdhAM pachI je palya jyAre niraja niraja, thAya, tathA [ nimmale ' ti ] sAvaraNIthI sApha karela koThAranI peThe je palya jyAre mala samAna sUkSmatara vAlAgrathI rahita thAya tathA [ niSTriya' nirmala. tti ] dUra karavA yogya dravyanA apanayanane AzrI je palya, jyore viziSTa prayatnathI pramANita koThAranI peThe niSThAne pAmelo thAya, tathA .[ 'nilaya' niSThita-nilaMpa, tti bhIta vageremA rahelA dhAnyanA lepane je koThAramAthI apagata kayoM che tevA koThAranI peThe, atyaMta saMzleSa hovAthI tanmayatAne-vAlAgramayatAnepAmelA palyamAMthI vAlAgranuM apaharaNa karavAthI e palya jyAre nirlepa thAya, nilepa zAthI thAya ? to kahe cha ke, [ : avahaDe' tti ] samasta apahata. vAlAgronA lepana dUra karavAthI te palya nirlepa thAya-apahRta kahevAya ane apahRta hovAthI ja [: visuddha' tti ] rajanA mela samAna vAlAgranA vizuddha. vigamathI thayela zuddhapaNAnI apekSAe lepa samAna vAlAgranA dUra karavAthI vizeSa zuddha te vizuddha, athavA e badhA palyanAM vizeSaNo sarakhA arthabALAM kahebAM. A addhApalyopama vyAvahArika palyopama che. jyAre asaMkhyeya TukaDAvALA bALanA agrabhAgothI bharelA te palyamAMthI so so barasa khaMDathI .-eka khaMDa khaMDa karIne-apoddhAra karAya tyAre A ja palyopama sUkSma palyopama kaheva ya, ane jo samaye sAye apoddhAra kare to banne prakAra ja paraye pagA. uddhAra palyApama kahevAya, tathA te vAlAgronI "sAdhe ja sparzalA je pradezo hoya, taonA pratisamaya apoddhAramA je kAla lAga te vyAvahArika kSetrapalyopama kahevAya. baLI, te ja asaMkhya TukaDAvALA cAlAyo sAthai spazelA ane asparzalA pradezonA te pramANa ja apodvAramA je kAla lAgate sUkSma kSetrapalyopama kahevAya. e pramANe sAgaropama paNa jAgavU. suSamasuSamArnu bharata. 7. pra. jaMbaddIve NaM bhaMte / dIve imIse ussappiNIe 7. pra0-he bhagavan ! jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA uttamArtha prApta susamasusamAe samAe uttamadvapattAe, bharahassa vAsassa kerisie A avasarpiNImAM-suSamasuSamA kALamAM bhArata varSanA kevA AkAra AgArabhAvapaDAyore hotthA ? bhAvapratyavatAra-AkAronA ane padArthonA AvirbhAvo-hatA ? 7. u0--goyamA ! bahusamaramaNijje bhUmibhAge hotthA, se 7. u0--he gautama ! bhUmibhAga bahusama hovAthI ramaNIya jahA nAmae AliMgapukkhare ti vA evaM uttarakuruvattavvayA neyavvA hato, te jema ke, AliMgapuSkara-murajanA mukharnu puTa-hoya teko jAva-AsapaMti, sayaMti; tIse NaM samAe bhArahe vAse tattha bhArata varSano bhUmibhAga hato, e pramANe ahiM bhArata varSa paratve tattha-dese dese, tahiM tahiM bahave urAlA kudAlA, jAva-kusa- uttarakurunI vaktavyatA jANavI yAvat-bese che, suve che, te kALamAM vikusavisuddha rukkhamUlA, jAva-chabdhihA maNussA aNusajjitthA. bhArata varSamA te te dezomA tyA tyAM sthaLe ghagA moTA uddAlaka taM jahA:-pamhagaMdhA, miyagaMdhA, amamA, teyatalI, sahA, yAvat kuza ane vikuzathI vizuddha vRkSamUlo yAvat cha prakAranA saNicArA. mANaso hatA, te jema ke, 1 padma samAna gaMvavALA, 2 pa.stUrI . samAna gaMdhavALA, 3 mamatva vinAnA, 4 tejasvI ane rUpALA, 1. AvAkya, SaSThInA bahuvacanavagaLUche, kiMtu ahIM SaSThIna bahuvacana lopAelu che. 2. AbhAva, abhyAcAragamya cha:----zrI abhaya 1. mUlacchAyAH-jambUdvIpe bhagavan ! dvIpe asyAm utsapipyAM suSamasuSamAyAM samAyAm utamArthaprAtAyAm , bhAratasya varSaya kIdRzaH AkAra-mAva. pratyavatAro'bhavat / gaitama ! bahusamaramaNIyo bhUmibhAgo'bhavat , tadyathA nAma AlizapuSkara iti vA; evam uttarakuruvaktavyatA jJAtavyA, yAvat AsI. danti, zerate; tasyAM samAyAM bhArate varSe tatra tatra deze deze, tatra tatra bahana udArAH kahAlAH yAvat-kuza-vikuza vizuddhakSamUlAni, yAvat-pahaviSA manuSyA anuSaphavantaH, tathAH-parvagandhayaH, gagandhayaH, amemAH, tejasta chinaH, sahAH, zanavAriNaH-anu. Jain Education international Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmanAma-cinAgarAsapraha- . zatakA 6.-uddezaka . .5 sahanazIla tathA 6 zanavArI-utAvaLa vinAnA-e pramANe cha prakAranA manuSyo hatA. -sevaM bhaMte ! , sevaM bhaMte ! ti. he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che ( ema kahI yAvat vihare che ). bhagavaMta-anta muhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte chahasaye sattamo udeso sammatto. 4. kAlA'dhikArAd idamAha:-'jaMbuddIve Na' ityAdi. 'uttamaDhapattAe' ti uttamastitkAlA'pekSayA utkRSTAn arthAnAyuSkAdIn prAptA uttamArthaprAptA, uttamakASThA prAptA vA prakRSThA'vasthAM gatA-tasyAm, 'AgArabhAvapaDoyAre' ti AkArasya AkRterbhAvAH paryAyAH, athavA AkArAca bhAvAca AkAra-bhAvAH, teSAM pratyavatAro'vataraNam -avirbhAvaH-AkAra-bhAvaprayavatAraH. 'bahusamaramaNije ' tti bahusamo'tyantasamaH, ata eva ramaNIyo yaH sa tathA. 'AliMgapuktare' tti AliGgapuSkara murajamukha muTam , lAghavAya sUtranatidizannAhaH-evaM- ityAdi. uttarakuruvaktavyatA ca jIvA'bhigamoktA evaM dRzyA:-"muiMgapukkhare i vA saratale ivA" sarastalaM sara eva, 'karatale vA karatalaM kara evaM" ityAdi-evaM bhUmisamatAyAH, bhUmibhAgagatatRNa-maNInAM varNapazcakasya, surabhigandhasya, mRdusparzasya, zubhazabdasya, vApyAdInAm , vApyAdyanugatotpAtaparvatAdInAm , utpAtaparvatAdyAzritAnAM haMsA''sanAdInAm , latAgRhAdInAm , zilApaTTakAdinAM ca varNako vAcyaH. tadante ca etada dRzyam:-" tattha NaM vahave bhAriyA maNussA, maNusIo ya AsayaMti, sayaMti, ciTThati, nisIyaMti, tuyadRti" ityAdi. ' tattha tattha' ityAdi. tatra tatra bhAratasya khaNDe khaNDe, deze deze-khaNDAMse khuNDAMse, 'tahiM ' ti dezasyAMze dezasyAMze uddAlakAdayo vRkSavizeSAH, yAvatkaraNAta:- kayamAlA nahamAlA' ityAdi dRzyam.' kusavikusavisuddharuvakhamUla' ti kuzAH darbhAH, vikuzA valvajAdayastRNavizeSAstavizuddhAni tadapetAni vRkSamUlAni-tadaghobhAgA yeSAM te tathA. yAvat- karaNAda " mUlamantI, kandamanto" ityAdi dRzyam. 'aNusajittha' tti anubhaktavantaH pUrvakAlAt kAlAntaramanuvRttavantaH, 'pamhagaMdha' ti padmasamagandhayaH, 'miyagaMdha' ti mRgamadagandhayaH, 'amama' ti mamakArarahitAH, 'teya-tAli' tti tejazca, talaM ca rUpaM yeSAmasti te tejastalinaH. 'saha' ti sahiSNavaH samaH , 'saNicAre' tti zanairmandam utsukatvA'bhAvAt carantItyevaMzIlAH zanaizcAriNaH. bhagavatsudharmasvAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre SAzate saptama uddezake zrIabhayadevariviracita vivaraNaM samAptam. 4. kAlano adhikAra cAlato hovAthI have A vAta kahe cha:-[ 'jaMbUddIve NaM' ityAdi.] [ 'uttamadvapattAe ' ti ] te kAlanI apekSAne laine AyuSka vagere uttama arthone pAmelI te uttamArtha-prApta kahevAya athavA uttama avasthAne pAmelI te uttamakASThA prApta kahevAya, temA ['AgAra bhAvapaDoyAra' ti] AkAra eTale AkRti, tenA je bhAvo eTale paryAyo te AkArabhAva, athaza, AkAro ane bhAvo te AkArabhAva, teono mUmibhAganuM varNana. je pratyavatAra eTale AvirbhAva te AkArabhAvapratyavatAra kahevAya, [ 'bahusamaramaNije ' ti] ghaNo sama mATe ja ramaNIya je bhUmibhAga te bahusama ramaNIya bhUmibhAga kahevAya, [ 'AliMgapukkhare' ti] AliMgapuSkara eTale murajarnu- tabalAna-mukhapuTa, lAvabane mATe vizeSa na jaNAvatAM bIjA sUtranI bhalAmaNa karatAM kahe che ke, [' evaM ' ityAdi.] uccarakurunI vaktavyatA, jIvAbhigama sutramA kahelI cha, te ahIM A pramANe jANavI:" mRdaMga- puSkara, saratala eTale sarovara- tala athavA sarovara ja, karatala eTaLe hAtharnu taLIyu-hAtha ja, e pramANe bhUminA samapaNAnu, bhUmibhAgamA rahelA tRNa ane maNionA pAMca varNana, surabhigaMdhamuM, komaLa sparzana, sArA zabdanu, vAva vagerenu, vAva vageremA anugata utpAtaparvatAdina, utpAtaparvajIvAmigama. tAdine Azrita haMsAsanAdinu, latAgRhAdinuM ane zilApaTTakAdinu varNana kahe. ane tyAMnA-jIvAbhigamanA-te varNananI ate A artha dekhAya che: "temAM ghaNA manuSyo ane manuSaNIo bero che, udhe che, rahe cha, niSIde che ane suve che, ityAdi. [ 'tattha tattha ' ityAdi.] bhAratanA te te khaMDamAM, deza dezagAM, [ 'tahiM ' ti ] dezanA aMza aMzamA eka prakAranA uddAlaka vagere vRkSo hatA. ' yAvat ' karavAthI [' kayamAlA, naTTamAlA' ityAdi ] samajavU, [' kusa-vikusavisuddharuvakhamUla ' ti] kuza-DAbha, vikuza eTale valvaja vagere eka prakAranAM tRNo, je bharatabhUminAM vRkSamUlo -(vRkSagalo- vRkSanA nIcalA bhAgo)-e kuza, vikuzathI rahita che arthAt vizuddha che. yAvat ' karavAthI ' mUlabALA ane kAMdAbALA ' ityAdi padAdhi vagaire jANavU. ['aNusajittha ' tti ] anusakta thaelA che eTale pUrvakALathI bIjA kALe anuvatelA cha, [ 'pamhagaMdha' ti] padma samAna gaMdhavALA, manuSyonA prathA ra. miyagaMdha ' ti] kastUrI samAna gaMdhavALA, ['amama 'tti ] mamatva vinAnA, [ 'teya-tali' ti] jeo teja vALA ane tala eTale rUpavALA cha arthAt jeo tejasvI ane rUpALA che. [ ' saha ' tti jeo sahanazIla- samartha-che, [ ' saNicAre ' tti ] ane utAvaLa na hovAthI jeo dhIme dhIme cAlavAnA svabhAvavALA arthAt gajagatinI jema gati karanArA che. beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'sin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tpkhii| asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasurkha mArahA caasmukhyH|| 1. mUlacchAyAH-tadevaM bhagavan ! tadevaM bhagavan ! iti:-anu. 1. jUo jIvAjIvAbhigama patra, nIjI pratipatti-uttara-katarNana (pR0-62 thI 284- 30 lA0 ):-anu0 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 8. pRthivIo keTalI ?-ATha.-ratnaprabhAnI nIce gRha-grama vagere che ?-nA.-tyA udAra balAika ane stanitazabda cha ?-hA.-tene deva-asura ke nAga kareM. tyAM bAdara agnikAya che ?-vigrahagati sipAya nathI.-tyAM candra ke candra vagairenI kAnti cha |-naa.-ej prakAranA praznottaro badhI narako saMbaMdhe-bIjImA nAga na kare.-cauthImAM ane se pachInI yadhImA ekalo deva ja kare-evA ja prazno saudharma di devaloko saMbaMdhe.-uttaro paNa zvAja.-vizeSamA mAtra-na ga na kare.sanatkumArAdi svobhA deva ja pa.re.-saMgrahagAthA.- AyuSyanA baMdhanA prakAra keTalA ?-cha-chaenA nAma.-5 pramANe yAvat vaimAniko.-mIno saMbaMdhe vaviSayaka prazno ane uttaro.-ravaNa samudra saMbaMdhI vicAra.-jIvAbhigama.-asaMkhyadvIpa samudro.-enA nAmo kevA hoya ?-je jeTalo zubha nAmo hoya te vardhA dvaipa-samudronA jANavAM.-vihAra.1. pra0--kai NaM bhaMte ! puDhavIo pannattAo ? 1. pra0-he bhagavan ! keTalI pRthivIo kahI che ?. 1. u0-goyamA! aTTha puDhavIo pannattAo, taM jahA:- 1. u0--he gautama! ATha pRthivIo kahI che, te jemake, rayaNappabhA, jAva-IsIpabbhArA. ratnaprabhA yAvat ISatprArabhArA. 2.pra0-asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe 2.50-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivInI nIce graho ahe gehA ti vA, gehAvaNA i vA ? ke gRhApaNo che ! 2. u0-goyamA ! No tiNaDhe samaDhe. 2. u0-he gautama ! te artha samartha nathI. 3. pra0-asthi NaM bhaMte ! imAse rayaNappabhAe ahe gAmA 3. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivInI nIce prAmo ivA, jAva-sanivesA i vA ? | ___ yAvat saMnivezo cha ! 3. u0---No iNaTTe samaDhe. 3. u0--(he gautama !) te artha samartha nathI. 4. pra0--asthi NaM bhaMte / imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe 4. pra0-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivInI nIce moTA urAlA balAhayA saMseyati, saMmucchaMti, vasaM vAsaMti ? megho saMsvede che, sammUThe che, varasAda varase che ? 4. u0-hatA, asthi. tinni vipakaroti, devo vi patra.reti, 4. u0--hA, varase che, te varasAdane praNe paga kare che-deva asuro vipakareti, nAgo vipakare ta. paNa kare che, asura paNa kare che, nAga paNa kare che. 5. pra0-asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAi- puDhavIe 5.pra.-he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImA bAdara stanita bAdare thaNiya sadde ? zabdo che? 5. u0-hatA asthi, tini vipakati. 5. u0--(he gautama!) hA, che, te zabdane traNe paNa kare che. 1.mUla cchAyAH-kati bhagavan ! pRthivyaH prajJaptAH ? gautama ! aSTa pRthavyaH prajJaptAH, tadyathA:-tnaprabhA, yAvat-IyatprArabhArA. asti bhagavan / asyAH ratnaprabhAyAH pRthivyA adho gehA iti vA, gehApaNA iti vA ? ga:tama ! na tadarthaH sarthaH asti bhagavan ! asthAH rasaprabhAyA adho grAmA iMti vA yAdat-saMnivezA iti vA ? na''yamarthaH samarthaH. 'asti bhagavan ! asyAH ratnaprabhAyAH pRthivyA adhaH udArA balAIgaH saMsvidyanti, saMmUrcchanti, va varSanti ? inta, asti, trINyapi prakunti, devo'pi prakoti, aguro'pi prakaroti, nAgo-pi prakaroti asti bhagAna ! asvAH ratnapAnI pRthitrA bAdaraH stanita zabdaH 1 inta, asti, trINyapi prakurvantiH-anu0 . Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 6. pra0 gari NaM maMte! isIse ramaNayyabhAe puDIe ahe bAdare agaNikAe ! zrIrAyacandra - jinAgamasaMgrahe 6. u0 - goyamA ! No iNaTThe samaTThe, nanattha viggahagatisamAyacaeNaM. 7. pra0 ! isIse raNayabhAe ahe caMdima, jAva- tArArUvA ? 7. u0--No tiNaTTe sama. 8. pra0 agaM bhaMte / isIse ramaNayabhAe purIe caMdAmA ti vA sUrAmA viSA ? 8. u0- No iNaTThe samaTThe, evaM doccAra puDhavIe bhANiyavvaM, evaM taccAe vi bhANiyantraM, navaraM devo vi pakareti, asuro vi pakareti, No NAgo pakareti cautthIe vi evaM navaraM devo ekko pakareti, no asuro, no nAgo pakareti evaM heDilAsu samyAsu devo eka vipa 9. prao - asthi NaM bhaMte ! sohammI-sANANaM kappANaM Ahe gehA ivA, gehAvaNA ivA ? 9. u0- nohaNa sama 10. pra0 asthi NaM bhaMte ! urAlA balAyA ? 10. 40- haMtA, athi devo pakareti asuro va pareDa, no nAo pakarei, evaM thagiyasade vi. 11. pra0 -- asthi NaM bhaMte ! bAdare puDhavIkAe, bAdare agaNikAe ? 11. u0- No iNadve samadve, naNNattha viggaha gatisamavA naNaM. 12. pra0 - asthi NaM bhaMte ! caMdima - 01 12. u0 -o tiTTe sama. 13. pra0- atthi NaM bhaMte ! gAmA ivA ? 13. u0 ko tigar3e sama. 14. pra - asthi NaM bhaMte ! caMdAbhA ti0 vA ? 14. u0- govamA ! No nigaDe samajhe, evaM sarNakumAramAhidesu, naparaM devo ego pasareti evaM baMgaloe pi evaM , zataka 6. uddeza 8. 6. pra - - he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImAM nIce bAdara agnikAya che ? 6. u0 he gautama! e artha samartha nadhI, ane e niSedha vigrahagatisamApana jIvo sivAya bIjA jIyo parale jANo. 7. pra0--- he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImAM nIce caMdra yAvat tArArUpo che ? 7. u0- ( he gautama! ) e artha samartha nathI. 8. pra0 - he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImAM nIce caMdrAbhA, sUryAbhA vagere che ? 8. u0- ( he gautama! ) e artha samartha nathI, e prabhAge bIjI pRthivImAM kahenuM, e pramANe trIjImAM paNa kahevuM, vizeSa e ke, trIjI pRthivImAM deva paNa kare, asura paNa kare ane nAga na kare. cothI pRthivImAM paga ema ja kahenuM vizeSa e ke vyAM eko deva kare paNa asurakumAra ke nAgakumAra koi na kare, e pramANe badhI nIcenI pRthiyIomA eko deva kare che. , 9. pra0 - he bhagavan ! saudharmakalpanI ane IzAnakalpanI nIce gRho, gRhApaNo he ? 9. u0- ( he gautama ! ) te artha samartha nathI. 10. pra0 - he bhagavan ! saudharma kalpanI ane IzAna kalpanI nIce moTA megho che! 10. u0- (hA, gautama !) moTA megho che, ane te megho deva kare, asura paNa kare, paNa nAga na kare, e pramANe stanita zabda paravepaNa jANavuM. 11. pra0-he bhagavan ! tyAM bAdara pRthivIkAya ke bAdara anikA che! 11. u0 -- (he gautama! ) e artha samartha nathI ane A niSedha vigrahagatisamApannaka sivAyanA bIjA mATe jANavo. 12. pra0 - he bhagavan ! tyAM caMdra vagere che ? 12 u0- ( he gautama! ) A artha samartha nathI. 13. pra0 - he bhagavan ! tyAM grAmAdi che ? 13. u0- ( he gautama ! ) e artha samartha nathI. 14. pra0 bhagavan! tyAM caMdrano prakAza vagere che ! 14. u0 - he gautama! e artha samartha nathI, e pramANe sanakumAra bhane maheMdra devako hama jANa, vizeSa e ke vyAM ekalo 3 2 1. mUlacchAyAH - asti bhagavan / asyAH ratnaprabhAyAH pRthivyA adho bAdaro'gnikAyaH ? gautama ! nA'yamarthaH samarthaH, nA'nyatra vigrahagatisamA padmakena, asti bhagavan ! asyAH ratnaprabhAyA adhacandramAH yAvat-tArArUpAH ! na tadarthaH samarthaH asti bhagavan ! asyAH ratnaprabhAyAH pRthivyAcandrAbhAite vA sUryAbhA iti vA ? nAyam arthaH samarthaH evaM dvitIyAyAH pRthivyA bhaNitavyam; evaM tRtIyAyA ape bhaNitavyam, navaram: - devo'pi prakaroti aro'pi pratimAH prakaroti navaradeva ekaH prakaroti na na nAmaH karoti evamAnasa deva eko'pi prakaroti, asti bhagavan ! saudharmezAnayoH kalpayoradhI gehA iti vA, gehApaNA iti vA ? nA'yamarthaH samarthaH, asti bhagavan ! udArA balAhakAH ? hanta, asti, devaH prakaroti, asuro'pi prakaroti, na nAgaH prakaroti, evaM stanitazabde'pi asti bhagavan ! bAdaraH pRthivIkAyaH, bAdaro'nikAyaH ?- nA'yamarthaH samarthaH, anyatra vigrahagatisamApanakena. asti bhagavan ! candramAH ? na tadarthaH samarthaH asti bhagavan ! prAmA iti vA ? ma udayaH samarthaH asti bhagavAna dRSTi vA gItama na tadarthaH samarthaH evaM kumAramAdevI, navarA evaM / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6-uddezaka 8. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. baMbhalAgessa uvariM savvahi devopakaratiH pacchiyavyo ya bAyare deva kare cha, e pramANe brahmalokamA paNa jANavU, e pramANe brahmalokanI AukAe, bAyare agaNikAe, vAyare vaNassaikAe; annaM taM caiva. upara sarvasthaLe deva kare che tathA badhe ThekANe bAdara apkAya, bAdara agnikAya ane vAdara vanaspatikAya saMbaMdhe prazna karavo, bIjaM teja pramANe che-pUrva pramANe che. gAhA: ___ gAthA:-tamaskAyamAM ane pAMca kalpamA agni ane pRthivI 'tamukAe kappapaNae agaNi-puDhavI ya agaNi puDhavIsa, saMbaMdhe prazna, pRthivIomAM agni saMbaMdhe prazna ane pAMca kalpanI upara 'AU teU vaNassaI kappuvarimakaNharAIsu. rahelAM sthAnomAM tathA kRSNarAjimAM apkAya, tejaskAya ane vanaspatikAya saMbaMdhe prazna karavo. 1. saptamoddezake bhAratasya svarUpam uktam , aSTame tu pRthivInAM taducyate, tatra cA''disUtram :-' kai NaM' ityAdi. 'bAdare agaNikAe' ityAdi. nanu yathA bAdarAgnermanuSyakSetre eva tadbhAvAd niSedha ihocyate, evaM bAdarapRthivIkAyasyA'pi niSedho vAcyaH syAt, pRthivyAdiSveva svasthAneSu tasya bhAvAditi? satyam , kiMtu neha yad yatra nAsti tatra sarva niSidhyate manuSyAdivat , vicitratvAt sUtragataH, ato'sato'pIha pRthivIkAyasya na niSedha uktaH, apkAya-vayu-vanaspatInAM viha ghanodadhyAdibhAvena bhAvAda niSedhA'bhAvaH sugama eveti. 'no nAo' ti nAgakumArasya tRtIyAyAH pRthivyA adhogamanaM nAsti- ityata evA'numIyate. 'no asuro, no nAgo' tti ihA'pi ata eva vacanAccaturthyAdInAmagho'surakumAra-nAgakumArayorgamanaM nAsti-ityanumIyate. saudharme-zAnayostu adho'suro gacchati camaravat, na nAgakumAro'zaktatvAt , ata evAhaH- 'devo pakaraI' ityAdi. iha ca bAdarapRthivI-tejasoniSedhaH sugama eva, asvasthAnatvAt. tathA'pkAya-vAyu-vanaspatInAmaniSedho'pi sugama eva, etayorudadhipratiSTitatvena banaspatisaMbhavAt , bAyozca sarvatra bhAvAditi. evaM saNaMkamAra-mAhiMdesa' ti ihA'tidezato bAdarA'p-vanaspatInAM saMbhavo'numIyate, sa ca tamaskAyasadabhAvato'vaseya iti. 'evaM babhaloyassa uvariM savvehi ti acyutaM yAvadityarthaH, parato devasyA'pi gamo nAstIti na tatkRtabalAhakAdebhIvaH. 'pucchiyavyo yatti bAdaro'pkAyaH, agnikAyaH, vanaspatikAyazca praSTavyaH, 'annaM taM cevatti vacanAt-niSedhazca, yato'nena vizeSoktAd anyat sarva pUrvoktameva vAdhyamiti sUcitam , tathA aveyakAdi-ISatprArabhArAnteSu pUrvoktaM sarva gehAdikam adhikRtavAcanAyAm anuktamapi niSedhato'dhyeyamiti, atha pRthivyAdayo ye yatrA'dhyetavyAstAn sUtrasaMgrahagAthayA''ha:-'tamukkAe gAhA.' 'tamukkAe' tti tamaskAyaprakaraNe prAgukte, 'kappapagae' tti anantaroktasaudharmAdidevalokapaJcake ' agaNi-puDhavI ya' tti agnikAya-pRthivIkAyau adhyetavyo. 'asthi NaM bhaMte ! bAdare puDhAvikAeM, bAdare agaNikAe ? no iNadve samaDhe, naNNattha viMgahagatisamAvannaeNaM' ityanenA'bhilApena. tathA ' agaNitti agnikAyo'dhyetavyaH, 'puDhavIsu' tti ratnaprabhAdipRthivIsUtreSuH 'asthi NaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe bAdare agaNikAe ? ' ityAdyabhilApena iti, tathA 'Au-teu-vaNassai 'tti akAya-tejo-vanaspatayo'dhyetavyAH asthi NaM bhaMte ! bAdare AukAe, bAyare teukAe, bAyare vaNassaikAe ? No iNaDhe samaDhe' ityAdinA'bhilApena, keSu ? ityAhaH- kappuvarimi' tti kalpapaJcakoparitanakalpasUtreSu, tathA 'kaNharAIsu' tti prAgukte kRSNarAjIsUtre iti, iha ca brahmalokoparitanasthAnAnAm-adhyeyo'p-vanaspatiniSedhaH, sa-yAni ap-vAyupratiSThitAni teSAmaghaH AnantaryeNa vAyoreva bhAvAt , AkAzapratiSThitAnAmAkAzasyaiva bhAvAda-avagantavyaH, agnentu asvasthAnAditi. 1. AgaLa AvelA sAtamA uddezakamAM bhArata-varSanuM svarUpa jaNAveluM che, have A zaru thatA AThamA uddezakamAM pRthivIAnuM svarUpa pRthivimo. kahevAvAna che. ahIM [ ' kai NaM' ] ityAdi-Adi sUtra che. [ 'bAyare agaNikAe' ityAdi.] fobAdara agnikAya, manuSya kSetramA ja che zaMkA. bIje kyAMya nathI, tethI ja ahIM ratnaprabhAnI mIce tenI hayAtIne niSedhelI che, tega ahIM yAdara pRthivIkAyanI hayAtIne paNa niSedhavI joie, 1. mUlacchAyAH-brahmalokasyopari sarvaiH (sarvatra ) devaH prakaroti; praSTavyazca yAdaro'pkAyaH, bAdaro'gnikAyaH, bAdaro banaspativAyaH; anyat tacaiva. gAthAH-'tamaskAyaH kalpapazcake'gni-pRthivI cA'gniH pRthiSISu, Apastejo vanaspatiH kalpoparimakRSNarAjIpu:-anu. 1. A uddezakamA je sAta pRthivIono adhikAra che te sAte naraka-pRthivIo che. te naraka pRthivIomAM kevAM kevo duHkho sahavAnAM hoya . e viSenuM savistara varNana 'sUtrakRtAMga' sUtranA pAMcamA adhyayana-'nirayavibhakti' mAM karavAmAM Avyu che. ane 'tattvArtha' sUtranA zrIjJA adhyAyamA paNa e viSe jaNAghavAmAM AveluM che. 'tattvArtha' sUtravALI hakIkata saMkSipta hovAthI jevIne tevI ahIM utArI laie choe: / ____ " ratnaprabhA, zarkarAprabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaHprabhA ane mahAtamaH (tamastamaH) prabhA-e, sAta narakanAM sAla nAma che. pelI naraka karatAM bIjI naraka adhika vistAravALI che ane e rIte uttarottara e sAte narako adhikAdhika vistAravALI che. taddana nIce AkAza che, te upara ghanavAta-eka prakArano ghaTTa vAyu rahelo che, enI upara ghanajala-eka prakAraceM jAmI gaeluM--pANI heluM che ane enI upara e sAte narako rahelI che. (jUo bha0 pra0 kha0 pR0 170) pahelI naraka pRthvInI jADAi (daLa) eka lAkha ezI hajAra yojananI , bIjInI jADAi eka lAkha batrIza hajAra yojana nI che ane e pramANe trIjInI eka lAkha aTThAvIza hajAra, cothInI eka lAkha vIza hajAra, pAMcamInI eka lAkha aThAra hajAra, chaTThInI eka lAkha soLa hajAra ane sAtamInI jADAi eka lAkha ATha hajAra yojananI che. pelI pRthvIgAM 13 pratara, bIjImAM 42. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAyacandra-jinAgamasaMgraha zataka 6.-uddezaka 8. kAraNa ke, e bAdara pRthivIkAya paNa tyAM ratnaprabhAnI nIce nathI-eM to pRthivyAdirUpa potAnA svasthAnI ja che-ema chatoM ahIM bAdaraM agnisamAdhAna. kAyanI peThe bAdara pRthivIkAyano paNa niSedha kema koM nathI ? samA0-sUtranI evI zailI nathI ke, jyAM je je badhuM na hoya te te sarvanI nAmavAra yAdI karIne te badhAno niSedha karavo-ratnaprabhAnI nIce manuSyo paNa nathI ane e rIte ApaNA tIrachA lokamA rahenArA ghaNA jIvo ane bhAvo 'tyo narthI, to paNa te badhAno koi ahIM nAmavAra niSedha kayoM nathI, kAraNa ke, sUtranI zailI, gati vA saMkalanA vicitra prakAranI che mATe ja ratnaprabhAnI nIce manuSyonI gerahAjarInI ja jema bAdara pRthivInI paNa gerahAjarI che, chatAM e viSe ahIM kAMi kahevAmAM Avyu nathI ane ahIM ratnaprabhA pRthivImAM-'ghanodadhi' vagere jalamaya bhAvo che tethI ja tyAM apkAya-pANI-nI vAyu, ( pavana ) nI ane vanaspatinI hayAtI hoya-e nAga-asura. hakIkata na kahevA chatAM samajAya tevI sugama ja cha [ 'no nAo' tti ]. A ullekhathI ema kaLAya che ke, nAgakumAra, zrIjI narakapRthivIthI vadhAre AgaLa jai zakato nahi hoya. [ 'no asuro, no nAgo' ti] ahIM paNa ApelA A pATha uparathI ebuM tarI Ave che ke, cothI naraka pRthivIthI vadhAre nIce asurakumAranu ane nAgakumAranuM gamana nahi thai zakatuM hoya. saudharmanI ane IzAnanI nIce to camaranI peThe asurakumAra jAya che ane azakta hovAthI nAgakumAra jato nathI mATe ja kahe chaH [ 'devo pakarei ' ityAdi.] ahIM bAdara pRthivIka ya ane bAdara agnipRthivI vagere. .kAyarnu svasthAna nathI eTale utpattisthAna nathI mATe ja te banneno-bAdara pRthivIkAyano ane bAdara teukAyano-ahIM je niSedha darzAvyo che te sugama ja che. tathA apkAyano, vAyukAyano ane vanaspatikAyano je aniSedha darzAvyo che te paNa sugama ja che, kAraNa ke, saudharma ane IzAna to udadhipratiSThita hovAthI-udadhine AdhAre rahelA hovAthI-tyAM apkAya ane vanaspatikAya saMbhave che tathA vAyu to badhe ThekANe hoya che mATe te sanatkumArAdi. tyAM paNa hoya ja. [' evaM saNaMkumAra-mAhidesu 'tti ] 'e pramANe eTale pUrve kayA pramANe sanatkumAra ane mAheMdramA paNa jANavu ' e jAtanI bhalAmaNa karelI hovAthI ema aTakaLI zakAya che ke, pUrvanI peThe ja ahIM paNa-eTale sanatkumAra ane mAhedramAM paNa, bAdara apkAyano ane bAdara vanaspatikAyano saMbhava che ane te, tyAM tamaskAyanI hayAtI hovAthI susaMgata paNa thai zake che. [ ' evaM baMbhaloyassa uvari savvehiM ' ti] e pramANe brahmalokanI upara sarvatra eTale TheTha acyuta-svarga sudhI samajavU. acyuta pachI to AgaLa deva paNa jai zakato nathI, mATe ja teNe karelA megha vagarenI tyAM vidyamAnatA paNa nathI. [ 'pucchiyavvo 'tti ] bAdara apkAya, bAdara agnikAya ana bAdara vanaspatikAya saMbaMdhe prazna karavo, [ 'annaM taM ceva' ti ] ' bAkI badhuM te ja pramANe cha ' ema kahevAthI A pramANe jANI zakAya cha ke, pUrva jeno jeno niSedha karavAmAM avyo cha, teno ahIM paNa niSedha samajavo ane ahIM je vizeSa hakIkata kahI che, te sivAyanI badhI hakIkata paNa pUrvanI peThe samajI levI. tathA adhikRta vAcanA dvArA veyakathI mAMDI ISatprAgbhArA pRthivI sudhImAM, pUrvokta sarva gRhAdikana niSedhana nathI kayu, to paNa tene ( gRhAdine ) ahIM niSedhelaM ja samajI levaM. saMgrahagAthA have pRthivI vagere bhAvonI jyA jyA hayAtI jaNAvavAnI che-te hakIkatane sUcavavA saMgrahagAthA kahe cha: [' tamukkAe' gAhA. ] [ tamukkAe ' ti] prathama kahevAelA tamaskAyanA prakaraNamA [' kappapaNae 'tti ] ane hamaNAM kahalA saudharmAdi pAMca devalokomA [ agaNi-puDhavI yatti] agnikAMya ane pRthivIkAya saMbaMdhe A pramANe prazna karavoH "he bhagavan ! bAdara pRthivIkAya ane bAdara agnikAya che ? (he gautama ! ) A artha samartha nathI ane A niSedha, vigrahagatisamApanaka sivAyanA bAdara pRthivIkAya ane bAdara agnikAya mATe jANavo. ""he bhagavan ! A ratnaprabhA pRthivImanIce bAdara agnikAya che?" ityAdi abhilApa baDe [ ' agaNi ' tti ] agnikAya viSe [ ''puDhavIsu 'tti ] ratnaprabhA vagere pRthivIonA sUtromA prazna karaco. tathA " he bhagavan ! bAdara apkAya, bAdara tejakAya ane bAdara vanaspatikAya che ? (he gautama ! ) A artha samartha nathI" 11, trIjImA 9, cothImA 7, pAMcamImAM 5, chaTThImA 3 ane sAtamImA eka pratara che. e sAtemAM maLIne kUla 49 prataro cha tathA pelI pRthvImAM trIza lAkha narakAvAso (nArakione rahevAnAM ThekANAM) che, bIjImAM paccIza lAkha, trIjImA pannara lAkha, cothImAM dasa lAkha, pAMcamImAMtraNa lAkha, ghaTImA 99995 ane sAtamImAM pAMca narakAvAsa che-e badhA maLIne kUla 8400000 narakAvAso thAya the. uparanA prathama prataratuM nAma 'sImaMtaka' ane challA prataratuM nAma 'apratiSThAna' che. pahelI be narakamA rahenArA jIvonI 'kApota' lezyA hAya cha, trIjImA rahenArAonI 'kApota' tathA 'nIla' lezyA hoya che, cothImA 'nIla', pAMcamImAM 'nIla' tathA kRSNa bhane chaTThI, sAtamImAM kRSNa lezyA hAya cha-nIce nIcenI pRthvIomA e lezyAo vadhAre vadhAre saMkliSTa hoya che. je jIvo pahelI narakamA paDyA hoya teonA zarIranI uMcAi 7 // dhanuSa ane cha AMgaLa che ane tyAra pachInI narakamAM kame krame ethI bamaNI bamaNI uMcAi hoya che. pahelethI traNa naraka sudhI uSNa vedanA, cothImA uSNa ane zIta, pAMcamImAM zIta ane uSNa ane chaTI, sAtamImAM zIta vedanA hoya che-e vedanAo paNa nIce nIcenI pRthvIomA vadhArene vadhAre tIvra hoya che. e narakamA rahelA jIvone avadhijJAna athavA vibhaMgajJAna hoya che. pahelethI praNa naraka sudhInI e narakomAM, saMsArastha koTavALa ke phojadAranI peThe zikSA karanArA judA hoya che ane bAkInI bIjI badhImA to tyA tyA rahelA e jIvo ja pota potAnI meM eTale paraspara laDIne ja zikSAne ubhI kare che. pahelI narakamA rahelA jIvonuM vadhAremAM vadhAre AyuSya eka sAMgaropamanu ( sAgaropama mATe jUo bha. 'bI. khaM. pR. 322-355) hoya che, bIjImAMtraNa sAgaropamanu, trIjImAM sAta sAgaropamanu, cothImA daza sAgaropamanu, pAMcamImAM sattara sAgaropamana, chaTomA bAvIsa sAgaropamanuM ane sAtamImAM tetrIza sAgaropamarnu vadhAremA vadhAre AyuSya che. asaMzI jIvo jo narake javAnA hoya to pahelI narakamAM jAya. eja pramANe bhujaparisI ( noLiyA vagere) bIjI naraka sudhI, pakSio zrIjI naraka sudhI, siMho cothI naraka sudhI, uraparisarpo (nAga vagere) pAMcamI naraka sudhI, sIo TrI naraka sudhI ane manuSyo sAtamI naraka sudhI jai zake cha arthAt e e jIvomA pApano prakRSTamAM prakRSTa pariNAma te te naraka sudhI pahoMcavA jeTalo hoi zake che. narakamAMthI pAchA AvelA keTalAka tiryaca ke manuSya thAya cha, paNa pharIne turata ja pAchA narakamAM jatA nathI. narakamAMthI nIkaLelA keTalAka manuSya thaelA tIrthakara paNa thAya cha, pahelo narakathI nIkaLelo jIva muktine paNa meLavI zake cha, bIjI cAra narakathI nIkaLelo jIva mAtra saMyamane lAbhI zake che, chaTThIthI nIkaLelo jIva deza-saMyamane meLavI zake cha bhane sAtamIthI nIkaLelo 'jIva mAtra samyaktvane pAmI zake che arthAt e e narakamAthI nIkaLyA pachI prApta yatI taratanI jIMdagImAM e e jIvo eTalo eTalo ja vikAsa karI zake cha:-jUo, tatvArthasUtra, adhyAya trIjo, sUtra 1-2-3-4-5 ane 6 (mesANA) jema upara sAta narakonA nAmo jaNAvyAM che te rIte nahi to bIjI rIte maharSi pataMjalijIe paNa cauda bhuvanonI vyAkhyA karatA A. sAta mahApAtALo jaNAvyAM cha: "1 pAtALa, 2 rasAtala, 3 mahArALa, 4 taLAtaLa, 5 sutaLa, 6 vitaLa ane ataLa " jao, pAtaMjalayogadarzana, vibhUtipAda. sU066 (nathurAma pArmA : Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka . bhagavatsthamasvAmipraNIta bhagavatIsatraM, 331 ityAdi amilApa vaDe [ 'AU teU vaNassai ' tti ] apkAya, tejaskAya ane vanaspatikAya-e badho kahavA, kyA kahevA ? to kaha che ke, akAya vagarenI hayAtI 'kApuvarimi' tti ] pAMca kalponI : upara rahenArA kalonAM sUtromAM tathA ['kamhAIsu' ti] pahelA va havAelA kRSNarAjinA sUtramA, ane ahIM brahmalokanI uparanAM sthanomAM pANI ane vanaspatino niSedha jANavo, kAraNa ke, je sthAno pANIne ane vAyune AdhAre-Azare-rahelAM che teonI nIce lAgalo ja vAyu cha ane je sthAno AkAzane AdhAre rahelA che te sthAnonI nIce pAeM AkAza che mATe tyA pANI. ane vanaspati saMbhavatAM nathI tathA tyAM agni paNa nathI-hoto, kAraNa ke, agninu potArnu to tyAM sthAna nathI... AyuSyano bandha. 15. pra0 kehavihe gaM bhaMte ! AuyabaMdhae pannatte ? 15. pra0---he bhagavan ! AyuSyano baMdha keTalA prakArano kahyo che ? 15. u0-goyamA ! chabbihe Auyavadhe pannatte, taM jahAH- 15. u0-he gautama ! Ayupyano baMdha cha prakArano va hyo jAtinAmanihattAue, gatinAmanihattAue, ThitinAmanihattAue, che, te jemake, 1 jAtinAmanidhatAyu, 2 gatinAmanidhatta yu, ogAhaNAnAmanihattAue, paesanAmanihattAue, aNubhAganAma- 3 sthitinAmanidhattAyu, 4 avagAhanAnAmanidhattAyu, 5 pradeza nAmanihattAue; daMDao jAva-vemANiyANaM. nidhattAyu ane 6 anubhAganAmanidhattAyu, yAvat vaimAniko sudhI daMDaka kahato. 16. pra0-jIvANaM bhaMte ! kiM jAInAma nihattA, jAva- 16. pra0-he bhagavan ! zuM jIvo jAtinAmanidhatta che yAvat aNubhAganAmanihattA ? anubhAganAmanidhatta che ? 16. u0-goyamA ! jAtinAmanihattA vi, jAva-aNubhA- 16. u0 - he gautama ! jAtinAmanidhatta paNa che yAvat aganAmanihattA vi; daMDao jAva-vemANiyANaM. nubhAganAmanidhatta paNa che, A daMDaka yAvat vaimAnika sudhI kahako. 17. pra0-jIvA NaM bhaMte ! kiM jAMtinAmanihattAuyA, 17. pra0--he bhagavan !'zuM jIvo jAtinAmanidhattAyuSa che jAva-aNubhAganAmanihattAuyA ? . yAvat anubhAganAmanidhatAyupa che ? 17. u0-goyamA / jAinAmanihattAuyA vi. jAva- 17. u0-he gautama! jAtinAmanidhatAyuSa paNa che yAvat aNubhAganAmanihattAuyA vi; daMDao jAva-vemANiyANaM; evaM ee anubhAganAmanidhattAyuSa paNa che, A daMDaka yAvat vaimAniko duvAlasa daMDagA bhANiyayA. sudhI kahevo, e bAra daMDaka A pramANe kahevA:18.pra0-jIvANaM bhaMte! kiM 1 jAtinAmanihattA,rejAinAma- 18. pra0-he bhagavan ! jIvo zuM 1 jAninAmanidhatta cha, nihattAuyA; jIvA NaM maMte! kiM 3 jAinAmaniuttA, 4 jAtinAma- 2 jAtinAmanidhattAyuSka- che, 3 jAtinAmaniyukta che, 4 jAtiniuttAuyA; 5 jAigoya.nahattA, 6 jAigoyanihattAuyA 7 jAti- nAmaniyuktAyuppha che, 5 jAtigotranidhatta che 6 jAtigotranidhagoyaniuttA, 8 jAigoyaniuttAuyA; 9 jAiNAma goyanihatA, tAyuSka che 7 jAtigotraniyukta che, 8 jAtigotraniyuktAyuSpha che, 10 jAr3agAmagoyaniha tAuyA; 11 jAinAmagoyaniuttA, jIvANaM 9 jAtinAmagotranidhatta che, 10 jAtinAmagotranidhattAyuppha che, bhaMte ! kiM 12 jAinAmagoyani uttAuyA; jAva- aNubhAganAma- 11 jAtinAmagotraniyukta che ke 12 jAtinAmagotraniyuktAyuSka che goyaniuttAuyA ? yAvat-anubhAganAmagotraniyuktAyuSka cha ? 18. u.-.-.-goyamA ! jAinAmagoyaniuttAuyA vi, jAva- 18. u0-gautama ! jAtinAmagotraniyuktAyuSka paNa che, aNubhAganAmagoyaniuttAuyA vi; daMDao jAya-mANiyANaM. yAyatu anubhAganAmagotraniyuktAyuka paNa che, yAvat vaimAnika sudhI daMDaka kahevo.. 1. mUlacchA yA:-katividho bhagAn ! AyurvandhakaH prazaptaH ? gautama ! paividha AyurvandhaH prAptaH, tadyathAH-jAtinAmanidhattA''yuH, gatinAmanidhatta yuH, sthiti nAmanidhattAyuH, avagahanAnAmanidhatAyuH, pradezanAmanidhattAyuH, anubha-ganAmanidhatAyuH; da03ko yAvat-vaimAnikAnAm. jIvA bhagavan ! kiM jAtinAmanidhattaH, yAvat-anubha ganAmanidhattAH ? gAtama ! jAtinAmanidhatAH ape, yAvat-anubhAganAmanidhattA api; daNDako yAvat-vaimAnikAnAm . jIvA bhagavan ! ki jAtinAmanidhattA''yupkaH, gavat anubhAganAmanidhattA''yudhakAH ? gautama | jAtinAmanipattA''yuSkA api, yAvatanubha ganAmanidhattAyuSkA api; daNDako yAvat vaimAnikAna'ma ; evam ete dvAdaza da0kA bhaNitavyAH. jIvA bhaga-n ! ki jAtinAmanidhattAH, jAtimAmanidhattAyukaH, jIvA bhagavan ! ki jAtinAmaniyukaH, jAtinAmaniyuktAyuSkAH; jAtigotranidhattAH, jAtigotra nidhattAyuSkAH; jAtiga'caniyuktAH, jAtigaMtraniyuktAyuSkAH, jAtinAmagotranidhattAH, jAtinAmagotranivattAyuSkA; jatinAmagetra neyuktAH, jIyA bhagavan / kiM jAti nAma gotra niyuktAyuSkAH, yAvat - anubhAganAma gotraniyuktAyuSkAH ? gaitama ! jAtinAmagotra niyukAyuSkA api, yAvat-anubhaganAma gotra niyuktAyukA a.pe; daNDako yAvatvaimAnikAnAm:-anu0 . Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6:-uddezana 8. 2. anantaraM bAdarApkAyAdayo'bhihitAH, te cA''yurbandhe sati bhavanti-ityAyurbandhasUtram , tatra:-'jAtinAmanihattAue' ti jatiH-ekendriyajAtyAdiH paJcadhA, saiva 'nAma' iti nAmakarmaNa uttaraprakRtivizeSaH, jIvapariNAmo yA; tena saha nidhattaM niSiktaM yada AyustajAtinAmanidhattA''yu'; niSekazca karmapudgalAnAM pratisamayamanubhavanAtha racanA-iti. 'gatinAmanidhatAue ' tti gatirnArakAdikA caturdhA, zeSaM tathaiva. 'ThiinAma nidhattAue ' tti sthitiriti yat sthAtavya kvacid vivakSitabhave jIvena, AyuHkarmaNA vA; saiva nAma:pariNAmo dharmaH sthitinAmaH, tena viziSTaM nidhattaM yadA''yurdalikarUpaM tat sthitinAmanidhattA'yuH athavA iha sUtre jAminAma gatinAmA5vagAhanAnAmagrahaNAjAti-gaya-vagAhanAnAM prakRtimAtramuktam . sthiti-pradezA 'nubhAganAmagrahaNAt tu tAsAgeva sthityAdaya uktaH, te ca jAtyAdinAmasaMbandhitvAd nAmakarmarUpA eva-iti nAmazabdaH sarvatra kamIrtho ghaTate iti-sthitirUpaM nAmakarma sthitinAma; lena saha nivattaM yad Ayustat sthitinAmanidhattA''yuriti. ' ogAhaNAnAmanihattAue' tti avagAha te yasyAM jIvaH sA avagAhanA-zarIram audArikadi, tasyA nAma audArikAdizarIranAmakarma-ityavagAhanAnAma, avagAhanArUpo vA nAmaH pariNAmo'gAhanAnAmaH, tena saha yanidhattamAyustada avagAhanAnAmanidhattAyuH. 'paesanAmanighattAue' tti pradezAnAm AyuHkarmavyANAM nAmaH tathAvidhA pariNatiH pradazenAmaH, pradezala vA nAma-karmavizeSa: ityartha:-pradezanAma; tena saha nidhattamAyuH-tat pradezanAmanidhattAyuH iti. 'aNubhAganAmanidhatAue' tti anubhAgaH AyuIvyANAmeva vipAkaH-tallakSaNa eva nAmaH pariNAmaH anubhAganAmaH, anubhAgarUpaM vA nAmakarma anubhAganAma, tena saha nidhattaM yad AyustadanubhAganAmanidhattAyuriti. atha kimartha jAtyAdinAmakarmaNA Ayurvizezyate ? ucyate:-AyuSkasya prAdhAnyopadarzanArtham, yasmAda nArakAdya yurudaye sati jAtyAdinAmakarmaNAmudayo bhavati, nArakAdibhavoSagrAha cA''yureva. yasmAduktamihavaH-'meraharaNaM bhaMte! neraiesa uvavajaha, aneraie neraiyesu uvavajaha ? goyamA ! neraie neraiesu uvarajai, no anerahae neraiesu ubavajaha' tti. etaduktaM bhavatiH-nArakA''yuHprathama. samayasaMvedana evaM nArakA ucyante, tatsahacAriNAM ca paJcandriyajAsAdinAmakarmaNAmapyudaya iti. iha cA''yurbandhasya SaDvidhitve upakSipte yad AyuSaH paDvidhitvam uktam , tadA''yuSo bandhA'vyatirekAda-baddhasyaiva cA''yurvyapadezaviSayAyAditi. 'daMDao' ti neraiyAga bhaMte ? pharavihe Auyabandhe patte !' ityAdimAnikAntazcaturvizatidaNDako vAcyaH, ata evAhaH-'jAba-vemANiyANaM ti. atha karmavizeSAdhikArAt tadvizeSitAnAM jIvAdipadAnAM dvAdaza daNDakAnAhaH- jIyA bho' ityAdi. 'jAtinAmAnihatta ' tti jAtinAma nidhataM niSiktam , viziSTabandhaM vA kRtaM yaiste ja.tinAmanidhatAH. evaM gatinAmanidhattAH. yAvat - karaNAt 'ThitinAmanihattA, ogAhaNAnAmanihattA, paesanAmanihattA, aNubhAganAmanihattA' iti dRzyam , vyAkhyA tathaiva, navaram:jAtyAdinAmnAM yA sthitiH, ye ca pradezAH, yazcA'nubhAgastat sthityAdinAma-----avagAhanAnAma-----zarIranAma-iti ayameko daNDako vaimAnikAntaH, tathA jAtinAmAnahattAuya' ti jAtinAmnA saha nidhattanAyuyaste jAtinAmanidhattA''yuSaH, evamanyAnyapi padAniH apamanyo daNDakA. ekamete duvAlasadaMDaga , zi amunA prakAreNa dvAdaza daNDakA bhavanti, tatra dvau Ayau darzitAvani saMkhyApUraNAya punadevati:- jAtinAmanidhatA' ityAdirekaH, ' ja inAma nidhattaHuyA ' ityAdi dvitIyaH, 'jIvA NaM bhaMte ! kiM jAina:maniuttA' ityAdistRtIyaH, tatra jAtinAma niyuktaM nitarAM yuktaM saMbaddhaM nikAcitam , vedane vA niyukta yaiste jAtinAmaniyuktAH, evamanyAnyapi. 'jAinAmaniuttAuyA' ityAdizcaturthaH, tatra jAtinAmnA saha niyuktaM nikAcitam , vedayitumArabdhaM vA Ayuryarate tathA, evamanyAnyapi. 'jAigoyanihatA' ityAdiH paJcamaH, tatra jAti:-ekendriyAdikAyA, yaducitaM gotram , nIcairgotrAdi tajjAtigotram ; tannidhattaM yaiste jAtigotranidhattAH; evamanyAnyapi. 'jAigoyanihattAuyA' ityAdiH SaSThaH, tatra jAtigotreNa saha nidhattamAyurthaste jAtigotranidhattA''yuSaH, evamanyAnyapi. 'jAigoyaniuttA' ityAdiH saptamaH, tatra jAtigotraM niyuktaM yaiste tathA; evamanyAnyapi. 'jAigoyaniuttAuyA' ityAdiraSTamaH, tatra jAtigotreNa saha niyuktamAyuyaste tathA; evamanyAnyapi. 'jAtinAmagoyanihattA' ityAdirnavamaH, tatra jAtinAma, gotraM ca nidhataM yaiste tathA; evamanyAnyagi'jIvA mate ' kiM jAinAmagoyanihattAjyA ?' ityAdirdazamaH, tatra jatniAmnA, gotreNa ca saha nidhattamAyuyaiste tatha'; evamanyAnyapi. 'jAinAmagoyaniuttA' itya direkAdazaH, tatra jAtinAma, gotraM ca niyuktaM yaiste tathA; evamanyAnyapi. jIvA maMte ! kiM jAinAma-goyAni uttAuyA' ityAdidvAdazaH, tatra jAtinAmnA, gotreNa ca saha niyuktamAyurvaste tathA, evamanyAnyapi. iha ca jAtyAdinAma-gomyoH, bhayuSazca bhavopaprAhe prAdhAnyakhyAganArtha yathAyogaM jIvA vizeSitAH; vAcAnAntare AdhA eyA'Tau daNDakA dRzyante iti. 2. hamaNAM bAdara apkAya vagere kanyA, teo, AyuSyano baMdha thAya tyAre ja hoI zake che mATe have AyuSyanA baMdha saMbaMdhI sutra kahe the, temAH jAti jAi-nAmanihattAue ' ti ] jAti eTale ekedriyAdi pAMca prakAranI jAti, terUpa ja je [' nAma ' iti ] nAma te jAtinAma, jAtinAma, nAma e nAmakarmanI eka prakAranI uttara prakRti cha athavA eka prakArano jIvano pariNAma che, tenI sAthai nidhatta-niSikta- niSekane prApta-je Ayu te nira jAtinAmanidhattAyu' kahevAya ane pratisamaye anubhavavA mATe karma pudalonI je racanA te niSeka kehavAya. [ 'gainAmanidhattAue 'ti] gati eTale nairayika vagere cAra prakAranI gati, bAkInI vyutpatti pUrvanI peThe ja jANavI. (ThiznAmanidhatAie 'ti] kora paNa eka vivakSita. sthiti, amuka-bhavamAM jIvana rahe, vA karmaveDe raheg te sthiti kahevAya, terUpa je nAma-eTale pariNAma-dharma- tadviziSTa-te sahita--je dalikarUpa nidhatva Ayu te sthitinAmanidhattAyu kahevAya, athavA A sUtragAM jAti nAmarnu, gati nAnanu, ane avagAhanA nAmarnu grahaNa karavAthI jAtinI, gatinI 1. jUo bhagavatI sUtra, khaMDa pIne (pR. 275-278):-anu0 . Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 8. bhagavatsudharmasvAmimaNIta bhagavatIsUtra, ane avagAhanAnI mAtra prakRti kahI che ane sthitinu, pradezana tathA anubhAganuM grahaNa hovAthI teonI ja sthiti yagere kahI che, te sthiti vagere jAtyAdinAmanI saMbaMdhI hovAthI nAma-karmarUpa ja kahevAya mATe badhe sthaLe karma arthamALo 'nAma' zabda ghaTe che, tethI sthitirUpa nAma karma te sthitinAma, tenI sAthe nidhatta je Ayu te sthitinAma nidhattAyu kahevAya. [ ' ogAhaNAnAmanihattAu 'tti ] jemAM jIva avagAhe te avagAhanA avagAhanA. eTale audArika vagere zarIra, tenu nAma eTale (te audArikAdi zarIra nAma karma-) te avagAhanA nAma athavA avagAhanArUpa je nAma eTale pariNAma ta avagAhanAnAma, tenI sAthe je nidhatta Ayu te avagAhanAnAma nidhattAyu. [ 'paesanAmanidhattAue ' ti] pradezonu eTale AyuSkarmanA pradeza. dravyonu tevA prakArane je nAma-pariNamana te pradezanAga athavA pradezarUpa je eka prakAraceM nAmakarma te pradezanAma, tenI sAtha nidhatta je Ayu te pradezanAmanidhattAyu. [ 'aNubhAganAmanivattAue ' ti] anubhAga eTale AyuSkarmanA. dravyono vipAka, terUpa ja je nAma eTale pariNAma te anubha ga. anubhAganAma athavA anubhAgarUpa je nAmakarma te anubhAganAma, tano sAthe nidhatta je Ayu te anubhAganAmanidhattAyu. zaM0-Ayupyane jAtyAdinAma zaMkA. karmavaDe zA mATe vizeSita ko ko ? samA0-AyuSkanI pradhAnatA darzAvavA mATe ja ahIM AyuSane vizeSya rAkhIe chIe ane jAtyAdi nAmane samAdhAna, tenA vizeSaNa rUpe vAparIe chIe, ahIM AyuSkanI pradhAnatA darzAzvAnuM kAraNa e che ke, nArakAdi AyuSno udaya tha.ya, tyAre ja jAtyAdi nAmakAno udaya thAya che ane ekalaM Ayukarma ja nairikAdinA bhavanu upagrAhaka hoya che, A ja hakIkatane A graMthamA AgaLa Apraga jagAvalI chaH "he bhagavan ! nairayika, nairayikomA upaje cha ? ke anairayika nairayikomA upaje che ? he gautama ! je nairayika hoya te ja nairayikogAM naramika, upaje cha paNa anerayika, nairayikamA upajato nathI. " AnuM tAtparya A che ke, nairayika saMbaMdhI AyuSyane saMvedavAnA prathama samaye ja saMvedana karanArA te te jIyo-jebho haju narakane paMthe paDelA che-narayiko kahevAya che, ane e saMvedana samaya te narayika AyuSyanA sahacara paMcaMdriya jAtyAdi nAmakono paNa udaya thai jAya he, ahIM mULamAM praznakAre AyuSnA baMdhanA cha prakAra saMbaMdhe pUladhuM che to paNa uttarakAre je AyuSanA cha prakAra kahyA AyuSya ane tano baMdha. che, tenuM kAraNa mAtra e ja ke, AyuSa ane baMdha e banne bacce anyatireka-amera-che eTa e ve bacce ahIM bhedabhAvane kalpyo nathI ane baMdhA laM hoya to ja ' AyuS ' e pramAge vyavahAra thato hovAthI -- AyuS ' zabdanA bhAvanI sAthe ja ' baMdha ' no paNa bhAva bhaLalo che. [ ' daMDao' ti] "he bhagavan ! narayikone keTalAprakArano AyuSabaMdha karo cha ? " e rIte nairayikathI mAMDI mAnika sudhI covIza daMDaka kahebAnA che, mATe ja covIza daMDaka. kahe cha ke, Ava vemANiyANaM ' ti ] ahIM eka prakAranA karmano adhikAra hovAthI te karmathI vizaSita dharalA jIvAdipadonA bAra daMDakone kAra daMDakaH have kahe cha:-[ jIvA NaM bhate' ityAdi. ] [ ' jAtinAmanihatta ' ti ] oe jAtinAma niSikta karyu cha vA viziSTa baMdhavAroM ko cha te 'jAtinAmanidhatta' kahevAya, e pramANe gatinAmanidhatta, yAvat karavAthI * sthitinAmanidhatta, avagAhanAnAmanighatta, pradezanAmanidhata ane anubhAganAmanidhatta' eTalaM adhika jANavU ane tenI vyAkhyA paNa tema ja jANavI, vizeSa e ke, jAtyAdi nAmonI je sthiti, je pradezo tathA je anubhAga te sthityAdinAma, avagAhanAnAma ana zarIranAga, A eka daMDaka vaimAniko sudhI jANavo, tathA [ 'jAtinAmanihattAuya ' ti] prathama. jeoe jAtinAma sAtha Ayune nidhata. kayu che te jAtinAmanidhattAyudha kahevAya, e pramANe bIjAM po paNa jANI levAM, A bIjo daMDaka. [ 'eva- dvitIpa. mate duvAlasa daMDaga' ti] A prakAre e bAra daMDaka thAya cha, temA prathamanA be daMDaka dAvyA che to paNa saMkhyApUrti mATe tene pharIthI paNa ahIM darzAve chaH [ 'jAtinAmanidhattA' ityAdi.] eka daMDaka, [jAinAmanidhacAuyA' ityAdi ] bIjo, 'he bhagavan ! jIvo a' jAtinAmaniyukta AyuSavALA cha ?' ityAdi cIjo, jAtinAmaniyukta eTale oe ja.tinAmane niyukta-saMbaddha-yu- cha, nikAcita kayu cha athavA tRtIca. vedavAmAM niyojyu cha te 'jAtinAmaniyukta :-e pramANe bIjAM do paNa jANayAM, [jAinAmaniuttAuyA' ityAdi ] coyo, tamAM jeoe caturva. jAtinAmanI sAthe Ayu ne saMbaddha kavu cha, nikAcita kayu cha athavA vedavu zara kayu cha te ' jAtinAmaniyuktAyu' kahevAya, e pramAge vIjA paga pado jANI levAM [ ' jAigoyanihattA' ityAdi ] pAMco, temA jAti eTale evaM driyAdikAyane lagatI jAti ana gotra eTala te ekedriyAdi pacaga. jAtine ucita nIca gotra vagare; te jAti ane gotra jeoe nidhatta kayu che te 'jAtigotranidhatta' kahevAya, e pramANe bIjAM paNa pado jANI levA. [jAigoyanihattAuyA' ityAdi ] chaTo, temAM, jAtigotranI sAthe jemaoe Ayune nidhatta kayu che te AtigotranidhattAyuSa ' kahevAya, Sa4. ema anyapado paNa jANavAM. [ 'jAigoyaniuttA' ityAdi ] sAtamo, temAM jeoe jAti ane gotrane niyukta karyu cha tao jAtigotraniyukta' saptama. kahevAya, e pramANa bIjA paNa pado jAgI levA. [ ' jAigoyaniuttAuyA' ityAdi ] AThamo, tegA joe jAti bhane govanI sArtha Ayuene aSTana. niyukta kayu che te * jAtigotraniyuktAyuSa' kahavAya, ema bIjA paNa pado jANavAM. [ 'jAinAmagoyanihattA' ityAdi ] navamo, temAM jeoe navama. jAtinAma ane gotrane nidhatta karyu cha te / jAtinAmagotranidhatta ' kahevAya, 'e pramANe bIjAM paNa pado jANI leyA. 'he bhagavan ! zuM jIvo jAtinAmagotranidhattAyu cha ? ' ityAdi da. mo, temAM jeora jAtinAma ane gotranI sAthe Ayune nidhatta karyu cha teo * jAtinAmagotra- dazama. nidhattAyuSa ' dAIvAya, e pramANe bIjAM paNa jANavAM. [ 'jAinAgagoyaniuttA' ityAdi ] agyAramo, temA jeoe jAtinAma ane gotrane ekAdazatama. niyukta karyu cha ta / jAtinAmagotra niyukta' kahevAya, e pramANa vIjA paNa jAgavAM, / he bhagavan ! jIvo zuM jAtinAmagobaniyuttAyuzka he?" ityAdi bAramo daMDaka, temAM ora jAtinAma ane govanI sAthe AyuSkane niyukta karya che teo .jAtinAmagotraniyuktAyuSka' kahevAya, dvAdasatama. e pramANa bIjAM paNa jAgatrA, ahiM jAtyAdi. nAganuM aMne gotranuM tathA AyuSyana bhavanA upagrahamA pradhAnapaNuM jaNAvavA mATe yathAyoga jIvoMne vizeSita karyA cha. bIjI vAcanAbhAM to prathamanA ATha daMDako ja dekhAya cha. bIjI vAcanA, lavaNa samudra. 19. pra0-lavaNe Na maMte ! samudde ki umiodae, patya. 19. pra--he bhagavan ! zuM lavaNasamudra ucchaLatA pANI Dodae; khubhiyajale, akhubhiyajale ? vALo cha, samajalyALo cha, kSubdhapANIvALo che ke akSubdhapANI vALo ch| 1. jao bhagavatIsUtra, khaMDa bIjo (pR.133-34) anu. 1. mUlacchAyA:--lavaNo bhagavan / samudraH kim ucinodakaH, prastRtodaka kSubdhajalaH, akSubdhajalaH anu0 Jain Education international Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka -udezaka-da. 19. u0-goyamA! lavaNe NaM samude usiodae, no pattha- 19. u0--he gautama ! lavaNasamudra ucchatA pANIvALo Dodae; khubhiyajale no akhubhiyajale; eto ADhattaM jahA jIcA- che paNa samajaLavALo nathI ane kSubdhapANivALo cha paNa akSubdha bhigame; jAva-se teNa goyamA ! bAhiriyA NaM dIva-samRdA punA, pANI vALo nathI, ahiMthI zaru karI jema jIvAbhigama sUtramA karjA pucaSamANA, volaTTamANA, posaTTamANA, samabharaghaDatAe ciTThati; che tema jANavU yAvat te hetuthI he gItana! vahAranA samudro pUrNa, saMThANao egavihaMvihANA, vitthArao aNegavihivihANA: dagaNA, pUrNapramANavALA, volaTTatA, chalakatA ane samabhara ghaTapaNe rahe che, dagaNappamANAo, jAva-assi tiriyaloe asaMkhejA dIva-samadA saMsthAnI eka prakAranA svarUpavALA che, vistArathI aneka prakAranA sayaMbharamaNapajavasANA pannattA samaNAuso ! svarUpavALA che, dviguNa, dviguNa pramANa yAvat A tiryaglokamAM asaMkhyeya dvIpa samudro, svayaMbhUramaNa samudranA avasAna-cheDA-vALA, he zramaNAyupman ! kahyA che. 20. pra0-dIva-samuddA NaM bhaMte ! kevatiyA nAmadhejjehiM 20. pra0--he bhagavan ! dvIponAM ane samudronAM keTalAM nAmapannattA ? dheya kahAM che ? 20. u0-goyamA ! jAvatiyA loe subhA nAmA, subhA 20. u0-he gautama! lokamAM jeTalAM zubha nAma, zubha rUpa, rUvA, subhA gaMdhA, subhA rasA, subhA phAsA evatiyA NaM dIva- zubha gaMva, zubha rasa ane zubha sparza che eTalA, dvaMpionAM ane samuddA nAmadhejohi pannattA; evaM neyavvA subhA nAmA, uddhAro, samudronAM nAma kahyAM che, e pramANe zubha nAmo jANavAM, uddhAra pariNAmo savvajIvANaM. jANavo, pariNAma jANavo ane sarva jIyono dvIpomA ane sam dromAM utpAda jANavo. -sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che (ema kahI yAvat vicare che.) bhagavaMta-ajjasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte chahasaye aTThamo uddeso sammatto. 3. pUrva jIvA; svadharmataH prarUpitAH, atha lavaNasamudraM svadharmata eSa prarUpayanna haH-..'lavaNe NaM' ityAdi. 'urisaodae ! tti ucchitodakaH UrdhvaM vRddhigatajalaH, taddhizca sAdhikaSoDazayojanasahasrANi. ' patthaDodae / tti prastRtodakaH-samajala ityarthaH. ' khubhiyajale' ti velAvazAt , velA ca mahApAtAlakaTazagatavAyukSobha.dili. 'etto ADhattaMityAdi. iMtaH sUtrAdArabdham , rada yathA jIvAbhigame tathA'dhyetavyam. taMcadam: 'jahA NaM bhaMte ! lavaNasamuhe jAsaodae, no ptthddode| khubhiyajale, no akhubhiyajale; tahA NaM vA haragA samudA ki ussiodagA ? goyamA ! bAhiragA samuddA no ussiodagA,, patthaDodagA,'no khubhiyajalA, akhubhiyajalA; pu-NA, puNNappamANA, volaTTamANA, posaTTamANA, samabharaghaDatAe ciTThati. Atthi gaMmate ! lavaNasamudde bahave urAlA balAhayA saMseyaMti, saMmucchAMta, vAsaM vAsaMti ? haMtA, atthi. jahANaM bhaMte ! lavaNe samudde bahave urAlA, tahA NaM bAhiresu vi samuddesu urAlA ? No iNaDhe samaDhe. se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuthahaH- bAhiragA gaM samudA punA, jAva-ghaDatAe ciTThati ? goyamA ! bAhiraesu NaM samuddesu bahaye udagajoNAyA jIvA ya, pAgalA ya udagattAe pakkamati, viukkamaMti cayAMta, uvavajjati. ' zeSaM tu likhitamevAste, vyaktaM cedamiti. * saMThANao' ityAdi. ekena vidhinA prakAreNa cakravAlalakSaNena vidhAna kharUpasya karagaM yeSAM te ekavidhavidhAnAH, vistArato'neka vidhividhAnAH; kutaH, ityAhaH-'duguNa' ityAdi. iha yAvatkaraNAd idaM dRzyam " pavittharamANA pavittharamANA bahuuppala-pauma-kumuya-naliNa-subhaga-sogaMdhiya-puMDarIya-mahApuMDarIya--sayapatta-sahassapatta-kesaraphullovaiyA " utpalAdInAM kezaraiH, phullaizcopapetA ityarthaH. 'ubbhAsamANavar3iya' tti. 'subhA nAma ' tti svastika-zrIvatsAdIne, 'subhA rUvaM tti zukla-pItAdIni, devAdIni vA. 'subhA gaMdha' tti surabhigandhabhedAH, gandhavanto vA karpUrAdayaH. 'subhA rasa' ti madhurAdayaH, rasavanto vA zarkarAdayaH. 'subhA phAsa' tti maduprabhRtayaH, sparzavanto vA navanItAdayaH. 'evaM neyavvA subhA nAma ' tti evamiti dvIpa 1. mUlacchAyAH- gautama ! lavaNaH samudra ucchitodakaH, na prastRtodakaH; kSubdhajalaH, na akSubdhajalaH; ita Arabdham yathA jIvAbhigame, yAvat -tat tena gautama ! bAdyA dvIpa-samudrAH pUrNAH, pUrNapramANAH, vyapalovyamAnAH, vikAsamAnAH, samabha ghaTatayA tiSThanti; saMsthAnata ekavidhavidhAnAH, vistArato'nekavidhavidhAnAH; dviguNAH, dviguNapramANAH, yAvat-asmin tiryagloke asaMkhye yA dvIpa-sasudrAH khayaMbhUramaNaparyavasAnAH prajJaptAH zramaNAyuSman !. dvIpa-samudrA bhagavan ! kiyanto nAmadheyaiH prajJaptAH ? gautama ! yAvanti loke zubhAni nAmAni, zubhAni rUpANi, zubhA gandhAH, zubhA rasAH, zubhAH sparzAH-etAvanto dvIpa-samudrA nAmadheyaiH prAptAH, evaM jJAtavyAni zubhAni nAmAni, uddhAraH, pariNAmaH sarvajIvAnAm tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan / itiH-ana0 . Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 8. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, samudrA'bhidhAyakatayA netavyAni zubhanAmAni pUrvoktAni, tathA 'uddhAro'tti dvIpa-samudreSu uddhAro netavyaH. sa ca evam:-dIvasamuddA NaM bhaMte ! kevaiyA uddhArasamaeNaM pannattA ? goyamA ! jAvaiyA aDAijANaM uddhArasAgarovamANaM uddhArasamayA, evaiyA dIva-samudA uddhArasamaeNaM pannattA.' yena ekaikena samayena ekaikaM vAlApramudriyate'sauM uddhArasamayaH, atastena. tathA ' pariNAmo' tti pariNAmo netavyaH dvIpa-samudreSu, sa ca evam:-' dIva-samuddA NaM bhaMte ! kiM puDhavipariNAmA, AupariNAmA, jIvapariNAmA, poggalapariNAmA ? goyamA ! puDhavipariNAmA vi.' ityAdi. tathA 'savvajIvANaM' ti sarvajIvAnAM dvIpa-samudeSu utpAdo netavyaH, sa caivam:-dIvasamuddemu NaM bhaMte ! sace pANA, bhUA, jIA, sattA puDhAvikAiyattAe, jAva-tasakAiyattAe uvavanapubbA ? hatA, goyamA ! asaha, aduvA aNaMtakhutto' ti. bhagavatsudharmakhAmipraNIte zrIbhagavatIsUtre SachAte aSTama uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vicaraNaM samAptam, 3. pUrve jIvornu prarUpaNa svadharmathI-potAnA dharmathI-karyu che, haye e svadharmathI ja lavaNa samudrane prarUpatA kahe che: [ 'lavaNe NaM' ityAdi.] lavaNa samudranuM [' ussiodae ' ti] ucchitodaka-Urdhva vRddhiprApta pANIvALo-chalakato, te lavaNa samudranI jalavRddhi adhikatA sAthe 16000 yojana che. ucchantuM pANI. ["patthaDodae ' ti] prastRtodaka-samajalavALo, [ 'khubhiajale 'tti ] velA-vaLa-nA AvavAthI lavaNa samudra kSubdhapANIvALo hai. ane tamA e veLa to mahApAtALakalazamA rahelA vAyunA kSobhathI Ave che. [ 'eto ADhattaM ' ityAdi.] A sUtrathI mAMDIne jama : jIvAbhigama ' stramA jIvAbhigama. kA che tema te jANavU. te A che:-he bhagavan ! jema lavaNa samudra uThaLatA udakavALo che paNa samajala nathI ane kSubdhajalavALo cha paNa akSubdhajaLavALo nathI tema bahAranA samudro zuM ucchaLatA jaLayALA che ? samajaLvALA cha ? ; kSubdhapANIvALA cha ? ke akSubdha pANIvALA cha ?, he gautama ! bahAranA samudro ucchaLatA pANIvALA nathI paNa samajaLavALA che ane kSubdhajaLavALA nathI paNa akSubdhajalavALA che. pUrNa, pUrNapramANa, volaTTamAna, vosaTTamAna ane samabhara ghaTapaNe rahe che. he bhagavan ! lavaNa samudramA ghaNA moTA megho saMsvede che, saMmUche che ane varSaNa varSe cha ?, hA, (gautama ! ) tema thAya che; he bhagavan ! jema lavaNa samudramA ghaNA moTA megho cha tema bahAranA samudromAM paNa moTA megho cha ?, (he gautama ! ) A bahAranA samudro. artha samartha nathI, he bhagavan ! te kyA hetuthI dama kaho cho ke, bahAranA samudro pUrNa yAvat samabhara ghaTapaNe rahe che ?, he gautama ! bAhiranA samudromA ghaNA udakayonika jIvo ane pudgalo udakapaNe apakrama cha, vyutkrama che, cyave che, ane utpanna thAya che" bAkI- to lakheluja che, ane A badhuM spaSTa che. [ ' saMThANao' ityAdi.] jeonu svarUpa-vidhAna-eka cakravAlarUpe che te 'ekavidhavidhAna ' kahevAya, e samudro vistArathI cakravAla. aneka prakAranA svarUpavALA cha, zAthI cha ? to kahe che ke [ 'duguNa-ityAdi. ] ahiM yAvat-zabda mUkavAthI adhika pATha A pramANe jANavoH- dviguNa. "e samudro pravistaratA pravistaratA cha, ghaNAM utpala, pana, kumuda, nalina, suMdara ane sugaMdhivALA puMDarIka mahApuMDarIka, zatapatra ane sahasrapatranA kesarovaDe ana phullovaMDe upapeta cha arthAt utpalAdinA kesarovaDe ane phullobaDe te samudro yukta cha, [' unbhAsamANavIiya' ti] arthAt e samudronA taraMgo-vIcio--avabhAsamAna cha, [ 'subhA nAma 'tti ] svastika ane zrIvatsa vagere suMdara zabdo, [ 'subhA rUva ' tti ] zukla ane zabha nAma-rUpa. pIta vagere suMdara rUpanA sUcaka zabdo, athavA devAdinA suMdara rUpa vAcaka zabdo, [ 'subhA gaMdha ' tti ] surabhi-sArA gaMdhanA vAcaka zabdo athavA zubha gaMdha. sArA gaMdhavALA kapUra vagaire padArthonA vAcaka zabdo [ ' subhA rasa 'tti ] madhura-gaLyo-vagere rasanA sUcaka zabdo athavA sAkara vagere rasavALA zabha rasa. padArthInA vAcaka zabdo, [ 'subhA phAsa ' ti] ane mRdu-poco-baMgare sparzAnA sUcaka zabdo athavA mRdu sparzavALA navanIta vagaire padArthonA zabha sparza. vAcaka zabdo samudronAM nAma tarIke vaparAya cha arthAt saMsAramA jeTalAM sArAM sArAM nAmo che te baghAMno upayoga samudronAM nAma tarIke thAya che. ['evaM neyavvA subhA nAma 'tti ] e pramANe e badhAM pUrvokta zubha nAmone dvIpanA ane samudranAM vAcakapaNe jANavA. tathA, [ ' uddhAro' ci] uddhAra. dvIpomAM ane samudromAM uddhAra levo-kahevo,-te uddhAra A pramANe che:-he bhagavan ! dvIpo ane samudro ddhAra samayavaDe keTalA kahyA che ?, he gautama!' aDDI uddhAra sAgaropamanA jeTalA uddhArasamayo thAya eTalA dvIpo ana samudro uddhAra samayavaDe kahyA che." je eka eka samaye eka eka vALano agrabhAga uddharAya-bahAra kaDhAya te samaya uddhAra samaya kahevAya, te vaDe, tathA, [ 'pariNAmo ' tti ] dvIpomA ane samudromA pariNAma jANavo, pariNAma, te A pramANe cha:-" he bhagavan ! dvIpo ane samudro zuM pRthivInA pariNAmavALA che ? pANInA pariNAmavALA che ? jIvanA pariNAmavALA cha ? ke pudalanA pariNAmavALA che ? he gautama | pRthivInA pariNAmabALA paNa che, ityAdi. tathA ['savvajIvANaM' ti] dvIpomAM ane samudromAM sarvajIvono utpAda kahevo, te A pramANe cha:-" he bhagavan ! dvIpomA ane samudromAM sarva prANo, bhUto, sattvo ane jIvo pRthivIkAyikapaNe yAvat- utpAda. ghasakAyikapaNe pUrva utpanna thaelA che ? hA, gautama ! anekavAra athavA anaMtavAra utpanna thaelA che." beDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanavaro vAhako dAnti-zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakalaziSasukhaM mArahA caasmukhyH|| 1. jUmo jIvAjIvAdhigama namI pratipatti bIjI-(50 320-321-70 ) anu. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 9. Na . -eka varNa ane aneka na, davIne ke yemAMnA kosanA 10 ane sparzanApudgalo ne laine te pa zAnAvaraNIya karma bAMdhatAM sAthe bIjI keTalI karmaprakRti baMdhAya ? sAta-ATha ke cha.-baMdhoddezaka-prajJApanA.-maharSika deva bahAranAM pudgalone lIdhA sivAya vikurvaNa kare -nA.-bahAranAM pudgalone laine vikurvaNa kare.-ihagata-tatragata-anyatragata pudgomAMnA tatragata pudgalone laine vikurvaNa. - eka varNa ane aneka rUpanA cAra vikalpa.- deva, kALA pudgalane nIla rUpe vA nIlapudgalane kALa ko parigata pare ?-pudgalo ne laine tere pariNAma kare.-rIte gaMdha-rasa bhane sparzanI paNa pariNAmAMtara.-varNanA 10 vikalpa.-gaMdhanA 1-rasanA 10 ane sparzanA cAra vikarA.-avizuddha lezyAvALo deva asamava hata AtmA dvArA avizuddha lezyAvALA devane, devIne ke bemAMnA koi ekane jANe-nA.-e traNe padanA bAra vikalpa.-ATamA na jANe ane chechA cAramA jANe.1. pra0-jIve NaM bhaMte ! NANAvaraNijja kammaM baMdhamANe 1.pra0-he bhagavan ! jJAnAvaraNIya karmane bAMdhato jIva kati kammappagaDIo baMdhati ? keTalI karma prakRtione bAMdhe che ? 1.u0-goyamA ! sattavihabaMdhae vA, aDhavihabaMdhae vA, 1. u0-he gautama ! sAta prakAre bAMdhe che, ATha prakAre chavihabaMdhae vA; baMdhuddeso pannavaNAe neyabvo. bAMdhe che ane cha prakAre paNa bAMdhe che, ahiM 'prajJApanA' upAMgamAM kahelo baMdha uddezaka jANavo. ..dIpAdiSu jIvAH pRthivyAditvena utpannapUrvAH '-ityaSTamoddezake uktam , navame tu utpAdasya karmabandhapUrvakatvAda asAveva prarUpyate-ityevaMsaMbandhasyA'sya idamAdisUtram:-' jIve NaM' ityAdi. ' sattavihabaMdhae ' tti AyurabandhakAle, ' aTTavihabaMdhae ' tti AyubandhakAle, 'cha.vahabaMdhae ' ti sUkSmasaMparAyA'vasthAyAM mohA-''yuSorabandhakatvAt. ' baMdhuA~so' ityAdi. bandhodezakaH prajJApanAyAH saMbandhI caturviMzatitamapadAtmako'tra sthAne netanyo'dhyetavyaH, sa cAyam:- neraIe NaM bhaMte ! NANAvaraNijja kammaM baMdhamANe kai kammappagaDIo baMdhai ? goyamA ! aharihabaMdhage vA, sattavihabaMdhage vA, evaM jAva-vemANie, navaraM-maNusse jahA jIve.' ityAdi. 1. jIvo dvIpomAM ane samudromAM pRthivyAdipaNe pUrva utpanna thaelA cha' e hakIkata AgaLanA AThamA uddezakamAM jaNAvI che. jIvo je jUde jUde rUpe bhinna bhinna gatimAM upajyA kare che tenuM kAraNa to teoe karelo karmabaMdha che, mATe have A navamA uddezakamAM e karmabaMdha saMbaMdhe karmabaMdha. nirUpaNa karavAnuM che. A uddezakanu Adi sUtra A cheH-[ ' jIve NaM' ityAdi. ] [ ' sattavihabaMdhae ' tti ] jyAre AyuSyano baMghakALa na hoya saptavidhabaMdha. tyAre sAta prakAre karmane bAMdhe cha, [ aTTavihabaMdhae ' tti ] AyuSyanA baMdhakALamAM ATha prakAre karmane bAMdhe che, [chavihabaMdhae ' ti] aSTavidha bhane SaDvidha sUkSmasaMparAya guNasthAnakanI avasthAmAM mohanIyakarmane ane AyuSa karmane bAMdhato na hovAthI cha prakAre karmane bAMye che. [* baMdhuddeso' ityAdi.] baMdha. A baMdhoddezaka zrIprajJApanA' sUtranA covIzamA padamAM Ayelo che, te AkhAne ahIM samajavAna' che ane teno TukasAra A pramANe prajJApanA. cha:-" he bhagavan / jJAnAvaraNIya karmane bAMdhato nai yika keTalI karmaprakRtine bAMdhe cha / he gautama ! ATha prakAre karmane bAMdhe che vA sAta prakAre karmane bAMdhe che, e 'mANe yAvat vaimAnika sudhI jANavU, vizeSa e ke, jema jIvo mATe kayuM tema manuSyo mATe jANavU" ityAdi. .. mUlacchAyAH-jIvo bhagavan ! jJAnAvaraNIyaM karma banan kati karmaprakRtIH badhnAti ? gautama / saptavidhayandhako vA, aSTavidhayandhako SA, 'SaD vidhagandhako vA; bandhoddezaH prajJApanAyAH jJAtavyaH-anu0 1.pra. chAyA:-nairayiko bhagavan ! jJAnAvaraNIyaM karma badhnan kati karmaprakRtIbaMdhnAti ? gautama ! aSTavidhavandhako vA, saptavidhabandhako vA, evaM yAvatU-vaimAnikaH, navaram-manuSyo yathA jIva:-anu. 1. A baMdhodezaka, prajJApanA sUtramA pR0 491-494 sudhImAM ( sa0) Avelo cha:-anu0 Jain Education international Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6.-uddezaka 9. maharddhika deva ane vikurvaNa. 2. pra0 --'deve NaM bhaMte ! mahiDDIe, jAva-mahANubhAge bAhi- 2. pra. - he bhagavan ! maharSika yAvat mahAnubhAgavALo deva rae poggalA apariyAittA pabhU egavannaM, egarUvaM viuvittae? bahAranAM pudgalone grahaNa karyA sivAya ekavarNavALA ane eka AkAra vALA svazarIra vagerenuM vikurvaNa karavA samartha che ? 2. u0-goyamA ! No tiNaDhe samajhe. 2. u0-he gautama ! A artha samartha nathI. 3. pra0-deve NaM bhaMte ! bAhirae poggale pariyAittA pabhU ? 3. pra0--he bhagavan ! te deva bahAranAM pudgalone grahaNa karIne tema karavA samartha che ? 3. u0-haMtA, pabhU. 3-u0--(he gautama!) hA, samartha che. 4. pra -se Na bhaMte / kiM ihagae poggale pariyAittA vi- 4. pra0-he bhagavan ! te deva zuM ihagata-ahiM rahelAuvvati, tatthagae poggale pariyAittA vikuvvati, annatthagae pudgalonuM grahaNa karIne vikurvaNa kare che ? tatragata-tyAM (devalokamAM) poggale pariyAittA viuvvati ? rahelA-pudgalona grahaNa karIne vikurvaNa kare che ? ke anyatragatakoi. bIje ThekANe rahelAM-pudgalonU grahaNa karIne vikurvaNa kare che ? 4. u0-goyamA! no ihagae poggale pariyAittA viu. 4. u0--he gautama ! ahiM rahelAM pudgalonuM grahaNa karIne vikuvarNa vvati, tatthagae poggale pariyAittA vikuvyati, no annatthagae karato nathI ane bIje ThekA ge rahelAM pudgalornu grahaNa karIne vikuvarNa poggale pariyAittA viuvvati evaM eeNaM gameNaM jAva-egavana karato nathI paNa tyAM devalokamA rahelAM puganuM grahaNa kArIne egarUvaM, egavannaM aNegarUvaM, aNegavannaM egarUvaM, aNegavanaM aNega- vikuvarNa kare che. e pramANe e gamavaDe yAvat 1 ekavarNavALA eka rUvaM-caubhaMgo. AkArane, 2 ekavarNavALA aneka AkArane, 3 anekavarNavALA eka AkArane ane 4 anekavarNavALA aneka AkArane vikuvaita karavA zakta che-e pramANe cAra bhAMgA jANavA. 5. pra0-deSe NaM bhaMte ! mahiDIe, jAva-mahANubhAge bA- 5. pra0--he bhagavan ! mahardhika yAvat nahAnubhAgavALo deva hirae poggale apariyAittA pam kAlagapoggalaM nIlayapoggalattAe bahAranAM pudgalone grahaNa karyA sivAya kALA pudgalane nIlapudgalapaNe pariNa,mettae, na laga ggalaM vA kAlagapoggalattAe pariNAmettae ? pariNamAvavA ane nIla.pugalane kALApudgalapaNe pariNamAvatrA samartha che? 5. u0-~goyamA ! No tiNadve samaDhe. pariyAittA pabhU. 5. u0-he gautama ! e artha samartha nathI, paNa pudgalona grahaNa karIne tema karavA samartha che. 6. pra0-se NaM bhaMte ! kiM ihagae poggale0 ? 6. pra0--he bhagavan ! zuM te deva ihagatAdipudgalone grahaNa karIne tema karavA samartha che ? 6. u0-taM ceva, navaraM-pariNAmeti tti bhANiyavvaM; evaM 6. u0-(he gautama!) pUrva pramANe te ja samajavu, vizeSa e kAlagapoggalaM lohiyapoggalattAe, evaM kAlagaeNaM jAva- ke 'vikurve che' ne badale 'pariNamAve che' ema kahe, e pramANe sukillaM, evaM NIlaeNaM jAva-sukkilaM, evaM lohiyapoggalaM kALA pudgalane lAlapudgalapaNe, e pramANe kALApudgalanI sAthe yAvat sukillattAe, evaM hAlidaeNaM jAva- sukillaM, taM evaM eyAe parivA- zukla, e pramANe nIlanI sAthe yAvat zukla, e pramANe lAlapudgalane DIe gaMdha rasa-pAsa kakkhaDaphAsapoggalaM mauya-phAsapoggalattAe, yAvat zuklapaNe, e pramANe hAridrapudgala sAthe yAvat zukla, te e 1. mUlacchAyAH-devo bhagavana ! maharSikaH, yAvat-mahAnubhAgo yAhyAn pudgalAn aparyAdAya prabhurekavarNam , ekarUpaM vikurvitum ? gautama ! na tadarthaH samarthaH. devo bhagavan ! bAhyAn pudgalAn paryAdAya prabhuH ? hanta, prabhuH. sa bhagavan ! kim ihagatAn pudgalAn paryAdAya vikurvati, tatragatAn pudgalAn paryAdAya vikurcati, anyatragatAn pudgalAn paryAdAya vikuti ! gautama ! na ihagatAn pudgalAn paryAdAya vikurvati, tatragatAna pudgalAn paryAdAya vikurvati, na anyatragatAn pudgalAn paryAdAya vikurvatiH evam etena gamena yAvat-ekavarNam ekarUpam, ekavarNam anekarUpam , anekavarNam ekarUpam , aneka varNam anekarUpam , caturbhaGgaH devo bhagavan ! mahardhikaH, yAvat- mahAnubhAgo bAhyAn purlAn aparyAdAya prabhuH kAlak pudgalaM nIlakapudgalatayA pariNamayitum , nIlakapudgalaM vA kAlakapudgalatayA pariNamayitum ? gautama ! na tadarthaH samarthaH. paryAdAya prabhuH. sa bhagavan / kim ihagatAna pugalAna 0? tacaiva, navaram:-pariNamayati-iti bhaNitavyam ; evaM kAlakapudgalaM lohita pudgalatayA, evaM kAlakakena yAvat-zuklam, evaM nIlakena yAvat-zuklam , evaM laMhitapuralaM yAvat - zuklatayA, evaM hAridrakeNa yAvat-zuklam / tadevam anayA paripATyA gandharasa-sparza0pharkazasparzapudgalaM mRdukasparzapukUlatayAH-anu. Jain Education international Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 9. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 339 evaM do do garuyalahuya-sIyausiNa-NiddhalukkhavannaI savvattha pramANe e kramavaDe gaMdha, rasa ane sparza saMbaMdhe samajavu yAvat karkazapariNAmei. AlAvagA do do-poggale apariyAittA, pariyAittA. sparzavALA, komaLa sparzavALA pudgalapaNe (pariNamAve.) e pramANe be be viruddha guNone-guruka ane laghuka, zIta ane uSNa, snigdha ane rUkSa-varNAdine sarvatra 'pariNamAve' che. pariNamAve che e kiyAnA ahIM babe AlApaka kahevAH eka to, pudgalonuM grahaNa karIne pariNamAve che, ane bIjo pudgalonuM grahaNa nahi karIne nathI pariNamAvato. 2. jIvA'dhikArAda devajIvamadhikRtyAhaH-'deve NaM' ityAdi. 'egavanaM' ti kAlAdi-ekavarNam, ekarUpam-ekavidhA''kAra svazarIrAdi. ' ihagae 'tti prajJApakA'pekSayA ihagatAn prajJApakapratyakSA-''sannakSetrasthitAn ityarthaH. 'ttthge| ti devaH kila prAyo devasthAna eva vartate iti-tatra gatAn devalokAdigatAn ; ' aNNasthagae' ti prajJApakakSetrAt , devasthAnAcA'paratra sthitAn ; tatra ca svasthAna evaM prAyo vikurvate, yataH kRtottaravaikriyarUpa eva prAyo'nyatra gacchatIti * no ihagatAn pudgalAn paryAdAya ' ityAyuktamiti. 'kAlayaM poggalaM nIlapoggalattAe' ityAdI kAla-nIla-lohita-hAridra--zuklalakSaNAnAM paJcAnAM varNAnAM daza dvikasaMyogasUtrANi adhyeyAni. 'evaM eyAe parivADIe gaMdha-rasa-phAsa-' ti iha surabhi-durabhilakSa gagandhadvayasya ekameva, tikta-kaTu kaSAyA 'mla-madhurarasalakSaNAnAM paJcAnAM rasAnAM daza dvikasaMyogasUtrANi adhyeyAni, aSTAnAM ca sparzAnAM catvAri sUtrANi-parasparaviruddhena karkaza-madvAdinA dvayena ekaikasUtraniSpAdanAd iti. 2. jIvano adhikAra cAlato hovAthI devanA jIvane ja uddezIne kahe chaH [ deve NaM' ityAdi.] ['egavannaM ' ti ] 'kALo' vagere ekavarSa. aneka varSoM che temAMnA koi eka varNavALU, eka rUpa-- eka prakAranA AkAravADhaM-potAnuM zarIra vagere. [' ihagae' ti] prazna karanAranI apekSAe ekarUpa. ihagata-prazna karanArane pratyakSa evA najIkanA kSetramA rahelAM-pudgalone, [' tatthagae 'tti ] jAje bhAge devo devasthAnamAM ja rahe che mATe devaloka vageremA rahelAM pudgalone, [ 'aNNatthagae' ti] prajJApakanuM kSetra ane devarnu sthAna, e ve sthAnothI bIje sthAne helA pudgalone. devo jAje bhAge potAnA sthAnamA ja vikurvaNA kare che, kAraNa ke, jeNe uttaravaikriya rUpa karyu cha evo ja deva ghaNuM karIne bIje sthAne jAya cha, mATe ema ko che ke, 'ahiM rahelAM pudgalonuM grahaNa karIne vikurvaNa na karI zake. ' [ 'kAlayaM poggalaM nIlapoggalattAe ' ityA de. ] A sutramA kAla, nIla, pudgalano pariNAma. lohita, hAridra ana zukla kharUpa pAMca varNAnAM dvika saMyogavALA daza sUtro kahebAM. [' evaM eyAe parivADIe gaMdha-rasa-phAsa-'tti ] Aha surabhi varNasUtra-10. ane durabhi svarUpa be gaMdhenuM eka ja sUtra che, tikta, kaTu, kaSAya, amla ane madhura rasarUpa pAMca rasonAM dvikasaMyoganA daza sUtro kahevAM, ATha gaMdhasUtra-1-rasabhUtra 10 sparzInAM cAra sUtro kahevAM, kAraNa ke, paraspara viruddha karkaza ane mRdu vagere be sparzo vaDe eka eka sUtranuM niSpAdana thAya che arthAt be sparzana mana eka sUtra thatuM hovAthI ATha sparzanAM caura sUtra thAya che. 1. mUlacchAyAH-evaM dvaudI-gurukalaghuka-zItoSNa-snigdharUkSavAdIn sarvatra pariNamayati, AlApakA dvai dA-pudgalAn apAdAya, pAdAyaH-anu0 1. pAMca varNanA dasa vikalpa A pramANe chaH 1 kALAne nIla rUpe. 6 nIlane hAridra rUpe. 2 , lohita, 3 , hAridra 8 lohitane hAridra rUpe. 10 hAridrane zukla rUpe. 6 kaTune amla rUpe. 5 nIlane lohita rUpe. 2. be gaMdhano eka vikalpaH 1 sugaMdhane durgadharUpe athavA durgadhane sugaMdharUpe. 3. pAMca rasanA dasa vikalpaH tiktane kaTu rUpe. , kaSAya,. 3 , amla ,. 4 , madhura,. 5 kaTune kaSAya rUpe. 4. ATha sparzanA cAra vikalpaH 1 gurune laghu rUpe. 2 zItane uSNa rUpe. athavA 3 snigdhane rUkSarUpe. hai karkazane komaLa rUpe. 8 kaSAyane amla rUpe. 9 , madhura,. 10 amlane madhura rUpe. 1 ladhune guru rUpe. 2 uSNane zIta rUpe. 3 rUkSane snigdha rUpe. 4 komaLane karkaza rUpe:-anu0 . Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 zataka 6.-uddezaka 9. zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahedeva jANe ane jUe. 7. pra0- Adisuddhalase gaM bhaMte! deva asammohaeNaM appA- 7. pra0-he bhagavan ! avizuddha lezyAvALo deva anupayukta NaeNaM avisuddhalesaM devaM, deviM, annayaraM jANati, pAsati ? AtmAvaDe avizuddha lezyAbALA devane, vA devIne, vA anyatarane te bemAMnA ekane-jANe che ? jUe che ? 7. u0-No tiNadve samaDhe; evaM 2 asuddhalese asammoha- 7. u0--(he gautama !) e artha samartha nathI. e pramANe 2 eNaM appANeNaM visuddhalesaM devaM, 3 avisuddhalese sammohaeNaM a- azuddha lezyAvALo deva anupayukta AtmAvaDe vizuddha lezyAvALA pANeNaM avisuddhalesaM devaM, 4 avisuddhalese deve sammohaeNaM devane, devIne, vA anyatarane jAge, jUe ? 3 avizuddhalezyAvALo appANeNaM visuddhalesaM devaM, 5 avisuddhalese samohayA-usammohapa- deva upayukta AtmAvaDe avizuddha lezyAvALA devane ityAdi, 4 appANeNaM avisuddhalese devaM, 6 avisuddhalesA samohayA-'sammo- avizuddha lezyAvALo deva upayukta AtmAvaDe vizuddha lezyAvALA haeNaM visuddhalesaM devaM, 7 visuddhalese asammohaeNaM avisuddhalese devane ityAdi, 5 avizuddha lezyAvALo deva upayuktAnupayukta devaM, 8 visuddhalese asammoheNaM visuddhalesaM devaM. AtmAvaDe avizuddha lezyAvALA devane ityAdi, 6 avizuddha lezyAvALo upayuktAnupayukta AtmAvaDe vizuddha lezyAvALA devane ityAdi, 7 vizuddha lezyAvALo anupayukta AtmAvaDe avizuddha lezyAbALA devane ityAdi, 8 vizuddha lezyAvALo anupayukta AtmAvaDe vizuddha lezyAvALA devane ityAdi. 8. pra0-9 visuddhalese NaM bhaMte ! deve samohaeNaM avi- 8. pra0--he bhagavan ! vizuddha lezyAvALo deva upayukta suddhalesaM devaM jANai ? AtmAvaDe avizuddha lezyAvALA deva vagerene jANe ? 8. u0--haMtA, jANai. 8. u0--(he gautama ! ) hA, jANe. 9. pra0-evaM 10 visuddhalese samohaeNaM visuddhalesaM devaM 9. pra0-e pramANe, (he bhagavan ! ) 10 vizuddha lezyAjANai ? vALo deva upayukta AtmAvaDe vizuddha lezyAvALA deva vagerene jANe? 9. u0-hatA, jANai. 9. u0-(he gautama ! ) hA, jANe. 10. pra0-11 visuddhalese samohayA'samohaeNaM avisuddha- 10. pra0-11 vizuddha lezyAvALo, deva upayuktAnupayukta lesaM devaM ? 12 visuddhalese samoha yA'samohaeNaM visuddhalasaM devaM ? AtmAvaDe avizuddha lezyAvALA deva vagerene ityAdi, tathA 12 vizuddha lezyAvALo deva upayuktAnupayukta AtmAvaDe vizuddha lezyAvALA deva vagerene jANe ! jUe ? 10. u0--evaM heDillaehiM aTTAhiM na jANai, na pAsai; uvarillaehiM cAhiM jANai, pAsaha, 10. u0-e pramANe nIcalA ATha eTale zaruAtanA ATha bhAMgA vaDe jANe nahi, ane jUe nahi ane uparanA cAra eTale pAchaLanA cAra bhAMgA vaDe jANe ane jUe. --he bhagavan! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che (ema kahI yAvat vihare che.) --sevaM bhaMte !, sevaM bhaMte ! tti. bhagavaMta-ajasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte chasaye navamo uddeso sammatto. 1. mUlacchAyAH-avizuddhaleiyo bhagavan ! devo'samavahatenA''tmanA'vizuddhalezyaM dema , devIm , anyataraM jAnAti, pazyati ? na tadarthaH samarthaH, evam azuddhalezyo'samavahatenA''tmanA vizuddhalezyaM devam , avizuddhalezyaH samavaha tenA''tmanA'vizuddhalezvaM devama, avizuddhalezyo devaH samavahatenA''tmanA vizuddhaleiyaM devama , avizuddhalezyaH samavaddatA-'samavaha tenA'tmanA avizuddhalezyaM devam , avizuddhalezyaH samavahatA-'samavahatena vizuddhalezyaM devam , vizaddhaleiyo'samavahatenA''zmanA'vizuddhalezyaM devam , vizuddhalezyo'samavahanena (AtmanA) vizuddhalezgaM devam . vizuddhalezyo bhagavan / devaH samavahatena (AtmanA ) avizuddhalezyaM devaM jAnAti ? hanta, jAnAti. evam-vizuddhalezyo devaH samavahatena (AtmanA) vizuddhalezvaM devaM jAnAti ! hanta, jAnAti. vizuddhalezyaH samavahatA'samavahatena (AtmanA) avizuddhalezyaM devam ? vizuddhalezyaH ra.mabahatA- samavahatena vizuddhalezyaM devam ? evam adhastanaraSTabhirna jAnAti, na pazyati; uparitanazcaturbhirjAnAti, pazyati. tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan / itiH-anu0 . Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 9. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra, 341 3. devAdhikArAd idamAha:--' avisuddha-' ityAdi. avisuddhalese gaM' ti avizuddhalezyo vibhaGgajJAnI devaH, 'asammohaeNaM appANaNe ' ti anupayuktena AtmanA, ihA'vizuddhalezyaH, asamavahatAmA devaH, avizuddhalezyaM devAdikam-isyasya padatrayasya dvAdaza vikalpA bhavanti, tadyathAH- 'avisuddhalese NaM deve asammohaeNaM appANaeNa avisuddhalessaM devaM jANaha, pAsai ? No iNadve samaDhe, ityeko vikalpaH. 'avisuddhalese asammohaeNaM visuddhalaptaM devaM ? No iNava samadve' iti dvitIyaH. 'javisuddhalese samohaeNaM AvisuddhalesaM devaM ? No iNaDhe samaDhe ' ti tRtIyaH. ' avisuddhalese sammohaeNaM visuddhalesaM devaM ? no iNaDhe samaDhe ' ti caturthaH. ' Avisuddhalese sammohayA-'sammohaeNaM appANeNaM maSisuddhalesaM devaM ? No iNaDhe samaDhe ' ti paJcamaH. avisuddhalese sammohayA'saMmoheNaM visuddhalesaM devaM ? No iNaDhe samaDhe' ti SaSThaH. visuddhalese asammohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM devaM ? no iNadve samaSTe' ti saptamaH. 'visuddhalese asammahieNaM visuddhalessaM devaM ? No iNa? samaDhe' ti aSThamaH. etairaSTabhirvikalpaine jAnAti, tatra SaDbhimithyAdRSTitvAt, dvAbhyAM tu anupayuktatvAd iti. ' visuddhalase sammohaeNaM ayisuddhalesaM devaM nANai ? haMtA, jANai ' iti navamaH, 'visuddhalese sammohaeNaM vikhuddhalesaM devaM jANai ? haMtA, jANar3a' iti dazamaH. ' visuddhalese samohayA- saMmohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM devaM jANai ? haMtA, jANai' tti ekAdazaH. 'visuddhalese samohayA-samohaeNaM appANeNaM visuddhalesaM devaM jANai ? haMtA, jANar3a' ci dvAdazaH. ebhiH punazcaturbhirvikalpaiH samyagdRSTitvAd upayuktA-'nupayuktatvAcca jAnAti, upayogA-anupayogapakSe upayogAM'zasya samyagjJAnahetutvAditi. etadevAhaH---' evaM heDilohi' ityAdi. vAcamAntare bu sarvamevedaM sAkSAda dRzyate iti. bhagavatsudharmakhAmipraNIte zrIbhagavatI sUtre SaSThazate navama uddezake zrIabhayadevasUriviracitaM vivaraNaM samAptam. 3. devano adhikAra hovAthI have A sUtra kahe chaH [ ' avisuddha-' ityAdi.][ avisuddhalese NaM' ti ] vizuddha lezyA vinAno vibhaMga jJAnI deva, [ ' asammohaeNaM appANeNaM ' ti ] anupayukta AtmAvaDe, ahiM 1 avizuddhalezya, 2 asamavahatAtmA deva ane 3 avizuddhalezya devAdika, e traNa padanA bAra vikalpa thAya cha, te jemake; 1 avizuddhalezyAvALo deva anupayukta AtmAvaDe avizuddhalezyAvALA devana, devIna bAra vikalpa. vA bemAMthI koine jANe ? jUe ? e artha samartha nathI-e eka vikalpa thayo, avizuddhalezyAvALo anupayukta AtmAvaDe vizuddhalezyAbALA devane devIne vA bemAMthI koine jANe ! jUe ! e artha samartha nathI-e pramANe bIjo vikalpa, avizuddhalezyAvALo upayukta AtmAbaDe avizuddhalazyAvALA deva vagerene jANe ? jUe ? e artha samartha nathI-e bIjo vikalpa, avizuddhalazyAvALo upayukta AtmAvaDe vizuddhalelyAvALA deva vagerene nANe ? jUe ? e artha samartha nathI-e cotho vikalpa thayo, avizuddhalezyAvALo upayuktAnupayukta AtmAvaDe avizuddhalezyAvALA deva vagerene jANe ? jUe ? e artha samartha nathI, e pAMcamo vikalpa thayo, avizuddhalezyAvALo upayuktA'nupayukta AtmAvaDe vizuddhalezyAvALA deva vagairene jANe ? jUe ? e artha samartha nathI-e chaTTho vikalpa thayo, vizuddhalezyAvALo anupayukta AtmAvaDe avizuddhalezyAvALA deva vagerene ja.Ne ? jUe ? e artha samartha nathI-e pramANe sAtamo vikalpa thayo, vizuddhalezyAvALo anupayukta AtmAvaDe vizuddhalezyAvALA deva vagerene ANe ? jUe ? A artha samartha nathIe AThamo vikalpa thayo. A ATha vikalpobaDe jANato nathI, kAraNa ke, te ATha vikalpomAMnA cha vikalpomAM AvatA devarnu mithyATipaNuM cha mithyAdRSTi, ane bAkInA chellA be vikalpamA AvatA deva- anupayuktapaNuM che. vizuddhalezyAvALo upayukta AtmAvaDe avizuddhalezyAvALA deva vagerene jANe ? jUe ? hA, jANe, jUe-e navamo vikalpa, vizuddhalezyAvALo upayukta AtmAvaDe vizuddhalezyAvALA deva vagerene jANa mUe ? hA, jANe-e dazamo vikalpa, vizuddhalezyAvALo upayuktAnupayukta AtmAvaDe avizuddharezyAvALA deva vagerene jANe ? jUe ? hA, jANe-e agyAramo vikalpa thayo ane vizuddhalezyAvALo upayuktAnupayukta AtmAvaDe vizuddhalezyAvALA deva vagairene jANe ? jUe ? hA, jANe-e bAramo vikalpa thayo. A cAra vikalpovaDe jANe, kAraNa ke, A cAra vikalpomAM jANanAranuM samyagdRSTipaNuM chaH e, upayuktAnupayukta-ema be prakArano che tethI ma eno upayogAMza, enA upayogAMza. samyagjJAnanI pratIti karAve che-upayoga ane samparAna bacce paraspara kArya-kAraNano saMbaMdha hovAthI ja e upayoga, samyagjJAna, eMdhANa hoi zake che. e ja vAtane kahe che ke, [ 'evaM heTilehi ' ityAdi. ] bIjI' vAcanAmAM to A badho pATha sAkSAt mULamAM ja dekhAya che. bIjI vAcanA. gheDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAmA parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAnyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAptamukhyaH // 1. TIkAkArazrInA kahevA pramANe ahIM 340 mA pRSTha upara jaNAvelaM mULa-te bIjI vAcanAnu hovU joIe:-anu0 . Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 10. anyatothiMko.-kolAsthikamAtra.-niSpAvamAtra.-kalamamAtra.-mASamAtra.-mudgamAtra,-yUkAmAtra.-likSAmAtra.-bhagavAn mahAvIranuM prarUpaNa.-devatuM ane gaMdhanAM sUkSmatama pudgalornu udAharaNa.-jIva e caitanya cha ? ke catanya e jIya che |-bnne paraspara ekarUpa he.- vaimAniko sudhI e jAtano vicAra-jIve che e jIva che ? ke jIva che ta jIve cha ?-jIve che te to jIva ja cha ane jIva to jIve paNa ane na paNa jIve-prANa dhAraNa kare. siddhajIva.-vaimAniko sudhI e vicAra.narayika ane bhavasiddhika.-vadhA jIvo ekAMta duHsane vede che-eko anyatIthikamata.-bhagavAn mahAvIranuM prarUpaNa-koi jIvo kAMta duHkhane, koi ekAMta sukhane ane koi sukhaduHkhamizra vedanAne vede che. te te jIvonoM nAmagrAha nirdeza.-narayika ane tanA AhArapudgalo.- e pramAge yAvat-vaimAnika.kevalI AdAno-maMdriyo-dvArA jANe-jUe ?-nA.-keyalinuM amita zAna.-nirvRta darzana -saMgrahagAthA -SaSTha zataka samApta. 1.pra0--annausthiyA NaM bhaMte ! evaM AikkhaMti, jAva- 1. pra0-he bhagavan ! anyatIthiko e pramANe kahe che yAvat parUvAta jAvaMtiyA rAya gahe nayare jIvA, evaiyANaM jIvANaM prarUpe che, ke rAjagRhanagaramA jeMTalA jIvo che, eTalA jIvAne koI no cakiyA ke i suhaM vA, duhaM vA; jAva-kolaDhigamAyamavi, bAranA ThaLIyA jeTalu paNa, vAla jeTalaM paNa, kalAya ke cokhA jeTalaM nippa vamAyamavi, kala(ma)mAyamavi, mAsamAyamavi, muggamAyamadhi, paNa, aDada jeTalaM paNa, maga jeTalaM paNa,jU jeTalaM paNa ane lIkha jeTalu jayAmAyamavi, likkhAmAyamavi abhinivattA uvadaMsittae-se paNa sukha yA duHkha kADhIne dekhADavA samartha nathI, he bhagavan ! kahameyaM bhaMte ! evaM e te kevI rIte ema hoi zake ? 1.80-goyagA! janaM te annautthie evaM Aikkhai, 1. u0--he gautama! te anyatIrthako je e pramANe kahe che, jAva-micchaM te evaM AhiMsu, ahaM puNa goyamA ! evaM AikkhAmi, yAvat prarUpe che te e pramANe mithyA, khATuM kahe che, he gaiHtama! huM jAva-parUvemi sadaloe viyaNaM sabajaviANaM No cakiyA, ke vaLI A pramANe kahuM chaM yAvat prarUpuMchu ke sarva lokamAM paNa sarvae: suhaM vA, taM ceva, jAva- uvadasittae. jIvone koi sukha vA duHkha te ja yAvat kADhIne darzAvavA samartha nathI. 2. pra0-se keNaTeNaM ! 2. pra0-(he bhagavan !) te zA hetuthI ? 2. u0-goyamA ! ayaM na jaMbuddIve dIve, jAva-visesA- 2: u0--he gautama ! A jaMbUdIpa nAmanoM dvIpa yAvat parihiyA parivakhaveNa pannattA; deve NaM mahiDIe, jAva-mahANubhAge kSepavaDe vizeSAdhika kahyo che, mahardhika yAvat mahAnubhAvabALe deva egaM mahaM, savilevaNaM, gaMdhasa muggagaM, gahAya taM avaddAleti, taM eka, moTo, vilapanavALA gaMdhavALA dravyanA DAbaDA laine ughADe avaddAletA jAva-iNAmeva kaTu kevalakappaM jabuddIvaM dIvaM tihiM ane tene ughADI yAvat 'A jAuM chu' ema kahI saMpUrNa jaMbUdvIpane accharAnivAehiM tisattakhutto aNupariyahittA NaM havvaM AgacchejjA, traNa capaTIvaDe 21 bAra pharI zIghra pAchA Ave, he gotama ! te ." 1. mUlacchAyAH -anyayUthikA bhagavan !.em AkhyAnti, yAvat-prarUpayanti yAvanto rAjagRhe nagare jIvAH, etAvatAM jIvAnAM na zaknuyAt ko'pi sukhaM vA, duHkhaM vA; yAvat-kuvala sthikamAtramapi, niSpAvamAtramapi, kalAya lama)mAtramapi, mASamAtramapi, mudgamAtramapi, yUkAmAtramapi, likSAmAtramapi abhinirvRtya upadarzayitum-tat kathametad bhagavan ! evam ? gautama ! yat te anyayUthikA evam AkhyAnti, yAvat-mithyA te evam AhuH, ahaM 'punautama ! evam AkhyAmi, yAvat-prarUpayAmi sarvaloke'pi ca sarvajIvAnAM na zaknuyAt , ko'pi sukhaM vA, taccava, yAvat-ugdarzayitum. tat kenA'rthena ? gaitama-1 ayaM jambUdvIpo dvIpaH, yAvat-vizeSA'dhikaH parikSepeNa prajJaptaH, devo maharSikaH, yAvat-mahAnubhAga eka- mahat , savilepanam', gandhasamudgakaM gRhItvA tam avadArayati, tam avadArya, yAvat-idamevaM kRtvA kevalakalpaM jambUdvIpaM dvIpaM . tribhizcappuTikAnipAtaitrisaptavAram anuparyaTya zIghram Agacchet :-anu. Jain Education international Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki niSpAva-kalAya yUkA. sAra. 344 zrIrAmacandra - vinAgamasaMgrahe zataka 6.- uddezaka 10. ! se pUrNa goyamA se kevalakanye aMpUdIce dIye tihi pANapogalehiM saMpUrNa jaMbUddIpanAmaneo dvIpa, (te devanI AvI zIpragatithI uDelA ) phuDe haMtA, phuDhe cakriyA gaM goyamA kepati tesiM pANapoggalANa se gaMdha pudgalonA sparzayALo thayo ke nahi hA sparzapayo kolaTThimAyamavi jAva-uvadaMsittae ! No tiNadve samaTTe se teNaTTe NaM he gautama! koi te gaMdhapudgalone boranA ThaLIyA jeTalA paNa yAvat jAva-uvasettae. darzI samartha che! e artha samartha nathI. te hetuzrI mukhAdine paNa yAvat darzAvavA samartha nathI. " , , 1. prAgavizuddhalezpasya jJAnAbhAva uktaH, atha dazamodezake'pi sameva darzayan idamAha-asthi ityAdi no pakSiya ti na zaknuyAta 6 jAva - kolaTThiyamAyamavi' ti AstAM bahu, bahutaraM vA; yAvat kutralA'sthikamAtramapi tatra kutralAsthikaM ' vallaH, tti kalAyaH, badaraphukam nippAca ti vaha kala ti kAya jUsa ci yUkA, ayaM NaM ityAdi dRSTAntopanaya evam:- yathA gandhapukhAnAm atisUkSmatvenA'mUrtakasyAyAt kupAsthikamAtrAdikaM na darzayituM zakyate, evaM sarva jIvAnAM mukhasya duHkhasya ceti " " ' 1. galanAmA uddezakAM vizuddhayALAne zano amAya ko che, have A] dazama uddezakramAM paNa te ja jJAnamA abhAvane lagatI vAtane darzAtA A-- ' annautthi ' ityAdi ] sUtra kahe che, [ 'no caikiya ' tti ] zaktimAn na thAya, [' jAva koladviyamAyama bi ' tti ] pazuM athavA bAre jAnuM raho arthAt pAnI to bAta jazI karavI paNa yAvatpalAsvika jalaM paNa te kulAsthita eTale borago ulIyo [zivAya ci] nippAyarale bAla. 'kala' ci] basa paTale kalAya. [ jUpa ci] vUphA eTa jU. [ artha paM ityAdi itanasAra ApramANe mI gaMdhanAMdro amUrta tulya hovAthI moranA uThIcA baMgare jeTalI paNa te pudgalone darzAvavA koi zakta nathI e pramANe sarva jIvone sukha ane duHkha darzAvavA koi zakta nathI. 3 " " jIva. 2. pra0 ] saMteM jI jI jI ? 3. u0- goyamA ! jIve, tAva niyamA jIve, jIve vi, niyamA ja 4. pra0 - jIve NaM bhaMte ! neraie, neraie. jIve ? 4. u0- govamA / nerahae tAca niyamA jIne jIne puNa siya neraie, siya aneraIe. 5. pra0 - jINaM bhave ! asurakumAre, asurakumAre jIye 5. u0- goyamA ! asurakumAre nAva niyamA jIva jIve puNa siva asurakumAre, liya jo asurakumAre; evaM daMDao bhANi yatro, jAva- vemANiyANaM. 3. pra0 - he bhagavan ! zuM jIva jIva ( caitanya ) che ? ke caitanya jIva che ! 3. u0- he gautama! jIva to niyame caitanya-jIva che ane jIva-caitanya paNa niyame jIva che. 4. 20-he bhagavan ! jIva nairathika che ke nairavika jIva rahe haiM 4. u0 - he gautama! nairayika to niyame jIva che ane jIva to nairavika paNa hoya tathA anairavika paNa hoya. 5. pra0-he bhagavan! jIva asurakumAra he ke amura? kumAra jIva che ? 5. u0 - he gautama! asurakumAra to niyame jIva che ane jIpa to asurakumAra paNa hoya tathA asurakumAra na paNa hoya. e pramANe yAvat vaimAnika sudhI daMDaka kahevo. 1 mUlacchAyA:- tad nUnaM gautama ! sa kedalako jambUdIpo dvIpasteghrANapudgaleH spRSTaH ? hanta, spRSTaH zaknuyAt gautama! kazcit teSAM prANapulAnAM sAvikamAmapi yAvada-upadarzavitadartha samarthana yA upadarzavitum anu0 1. A 'caDiyA' rUpa, ' sakkiyA' nuM rUpAMtara che. sUtronI chelI vAcanA valabhIpura-vaLA - ( sArASTra) mAM thaelI hovAthI e saMbhava che ke, e vAcanAnI bhASA upara, e balabhInI vA tenI AsapAsanA pradezanI asara thAya, ane e asaranA pariNAme ja ' sakkiyA' nuM ' cakkiyA zrayuM jaNAya che. vartamAnamA paNa valabhIpura ane tenI AsapAsanA pradezanA rahevAsio ' sa' ne badale 'ca' no uccAra kare che:- anu0 1. chAvA joga jIvAma arakumAro jIvaH gautama yApada vaimAnikAnAm jIvA, jIva, jIvaH 1 gItama! jIvastAba [niyamAjIva, jIyo'pi niyamAda jIvaH jIva bhagavan! [ravisTA niyamAdvanavAda nairavikaH syAd anairavi bhagavan kumAraH kumArakhAvisamA jIva jIvaH punarAaramAna asukumAraH evaM daNDako timyaH ', Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataka 6.-uddezaka 10. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. 345 6.pra0--jIvati bhaMte ! jIve, jIve jIvati ? 6.pra0--he bhagavan ! jIve-prANaghAraNa kare-te jIva kahevAya ? ke jIva hoya te prANadhAraNa kare? 6. u0-goyamA ! jIvati tAva niyamA jIve, jIve puNa 6. u0-he gautama ! prANadhAraNa kare te niyame jIva kahevAya siya jIvati, siya no jIvati. ane je jIva hoya te prANadhAraNa kare paNa kharo ane na paNa kare. 7. pra0-jIvati bhaMte / neraie, neraie jIvati ? 7.pra0--he bhagavan ! prANadhAraNa pare te nairayika kahevAya ? ke nairayika hoya te prANaghAraNa kare ? / . 7. u0-goyamA ! neraie tAva niyamA jIvati, jIvati puNa 7. u0.he gautama! nairayika to niyame prANa dhAraNa kare siya neraie, siya aneraie; evaM daMDaoNeyavyo, jAva-vemANiyANaM. ane prANa dhAraNa karanAra to nairayika paNa hoya ane anairayika paNa ... hoya, e pramANe yAvat vaimAnika sudhI daMDaka kahevo. 8.pra0-bhavasiddhie NaM bhaMte | neraie, neraie bhavasiddhie? 8.pra0--he bhagavan ! bhavasiddhika nairayika hoya ? ke nara yika bhavasiddhika hoya ? . 8. u0-goyamA ! bhavasiddhie siya neraie, siya ane- 8. u0-he gautama ! bhavasiddhika nairayika paNa hoya ane araie; nerahae vi ya siya bhavasiddhIe, siya abhavasiddhIe; evaM nairayika paNa hoya tathA nairayika bhavasiddhika paNa hoya ane abhavadaMDao, jAva-vemANiyANaM. siddhika paNa hoya. e pramANe yAvat vaimAnika sudhI daMDaka kahevo. 2. jIvAdhikArAda eva idamAha:-'jIve NaM bhaMte / jIve? jIve jIve ?' iha ekena jIvazabdena jIva eva gRhyate, dvitIyena ca caitanyamityataH praznaH. uttaraM punaH jIva-caitanyayoH paraspareNA'vinAbhUtatvAda jIvazcaitanyameva, caitanyamapi jIva eva-ityevamartham avagantavyam. nArakAdiSu padeSu punarjIvatvam avyabhicAri, jIveSu tu nArakAditvaM vyabhicAri-ityata AhaH-'jIve NaM bhaMte ! neraie ? ' ityAdi. jIvAdhikArAd eva Aha:-'jIvati bhaMte ! jIve, jIve jIvar3a ? tti jIvati prANAn dhArayati yaH sa jIvaH, uta yo jIvaH sa jIvati ? iti praznaH. uttaraM tu yo jIvati sa tAvaniyamAjIvaH. ajIvasya AyuSkarmA'bhAvena jIvatvA(nA)'bhAvAt , jIvastu syAjjIvati syAnna jIvati, siddhasya jIvanA'bhAvAditi. nArakAdistu niyamAjjIvati-saMsAriNaH sarvasya prANadhAraNadharmakatvAt. jIvatIti punaH syAnnArakAdiH, syAdanArakAdiriti; prANadhAraNasya sarveSAM sadabhAvAditi. 2. jIvano adhikAra cAlu hovAthI ja A sUtra kahe chaH [ 'jIve NaM bhaMte jIve jIve jIve ?' ] ahiM be vAra jIva zabdano prayoga thayo che, temAM eka jIva ' zabdathI jIva ja grahavo ane bIjA jIva' zabdathI caitanyanuM grahaNa karavU, ema karavAthI jIva e caitanya che?' jIva, ke ' caitanya e jIva cha ? e jAtano prazna thAya che ane uttara to A pramANe jANavAno che ke, jIva caitanyarUpa ja che ane caitanya paNa jIva ja che, kAraNa ke, jIva ane caitanya paraspara avinAbhUta-eka vinA bIju na hoi zake-rahI zake evAM-cha. nairayika vagere padomAM to jIvatva avyabhicAri-kAyama rahenAlaM-che paNa jIvomAM nairayikAdipaNuM vyabhicAri-hoya paNa ane na paNa hoya evaM-cha mATe kaha cha, jIve bhaMte ! neraie ?' ityAdi.] jIvano adhikAra cAlu hovAthI ja A sUtra kahe che, [jIvai bhaMte ! jIve, jIve jIvai ?' ti] je jIva-prANAne dhAraNa kare-te jIvati. jIva ? ke je jIva cha ta prANone dhAraNa kare ? e pramANa prazna cha, uttara to A pramANe cha ke, ja prANone dhAraNa kara te niyame jIva kahevAya, paNa ajIva to jIva na kahavAya, kAraNa ke, ajIvane AyuSkarma nathI hotuM tethI ja te prANarnu dhAraNa nathI karato ane je jIva cha te to kadAca prANone dhAraNa kare ane kadAca prANone dhAraNa na kareM, kAraNa ke, siddhapadaprApta vyakti paNa jIva che ane tene jIvana-prANarnu dhAraNa-nathI. tathA naira-ni yikAdipadaprApta vyakti paNa jIva che ane te niyame prANanuM dhAraNa kare che, kAraNa ke, sarva saMsAriono dharma prANa dhAraNa karavAno che. vaLI, je jIve-prANa dhAraNa kare-te nairayikAdi hoya paNa kharo ane na paNa hoya eTale anarayikAdi paNa hoya, kAraNa ke sarva jIvone prANa prANadhAraNa, dhAraNano sadbhAva che. anyayathiko 9.pra0-annautthiyA NaM bhaMte ! evaM AikkhaMti, jAva- 9.pra0--he bhagavan ! anyatIthiko e pramANe kahe che yAvat parUvati evaM khalu sabve pANA, bhayA, jIvA, satsA egaMtadukkhaM prarUpe che ke, e pramANe nizcita che ke, sarva prANo, bhUto, jIvA veyaNaM veyaMti, se kahameyaM bhaMte / evaM ! ane sattvo ekAMta du.kharUpa vedanAne vede che, he bhagavan ! te e evI rIte kema hoya? 1. mUlacchAyA:-jIvati bhagavan ! jIvaH, jIvo jIvati ? gautama ! jIvati tAvad niyamAd jIvaH, jIvaH punassyAd jIvati, syAd na jIvati. jIvati bhagavan ! nairayikaH, nairayiko jIvati ? gautama ! nara yikastAvad niyamAd jIvati, jIvati punasyAd nairayikaH, syAd anairayika , evaM daNDako jJAtavyaH, yAvat-vaimAnikAnAm. bhavasiddhiko bhagavan ! nairayikaH, nairayiko bhavasiddhikaH ? gItama! bhavasiddhikassyAd nairayikaH, syAd anairayikaH, narayiko'pi ca syAd bhavasiddhikaH, syAd abhavasiddhikaH, evaM daNDakaH, yAvat-vaimAnikAnAm. 2. anya yUthikA bhagavan ! evam AkhyAnti, yAvat .. prarUpayasti-evaM khala sarve prANAH, bhUtAH, jIvAH, sattvA ekAntaduHkhAM vedanAM vedayanti, tat kathametad bhagavan ! evam ! :-anu0 Jain Education international Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 zrIrAyacandra-jinAgamasaMgrahe zataka 6.-uddezaka 10. 9. u0-goyamA ! janaM te annautthiyA, jAva-micchaM 9. u0--he gautama! te anyatIrthiko je kAi yAvat kahe che te evaM AhiMsu, ahaM puNa goyamA! evaM AikkhAmi, jAva- te e pramANe mithyA kahe che, he gautama! vaLI, huM A pramANe kahuM chu parUvemi-atyaMgaiyA pANA, bhUyA, jIvA, sattA egaMtadukkhaM veyaNaM yAvat prarUpuMcha ke, keTalAka prANA, bhUto, jIvo ane satvo ekAMta veyaMti, Ahaca sAyaM; atthegatiyA pANA, bhUyA, jIvA sattA duHkharUpa vedanAne vede che ane kadAcit sukhane vede che, tathA keTaegaMtasAyaM veyaNaM veyaMti, Ahaca assAyaM veyaNaM veyaMti; atthe- lAka prANA, bhUtA, jIvA ane sattvo ekAMta sukharUpa vedanAne vede che gaiyA pANA, bhUyA, jIvA, sattA vemAyAe veyaNaM veyaMti, AhaJca ane kadAcit duHkhane vede che, baLI, keTalAka prANA, bhUto, jIvo sAyamasAyaM. ane sattvo vividha prakAre vedanAne vede che eTale che kadAcit sukhane ane kadAcit duHkhane vede che. 10. pra0-se keNadveNa / 10. pra0--(he bhagavan ! ) te zA hetuthI ? 10. u0-goyamA ! neraiyA egaMtadukkhaM veyaNaM veyaMti- 10. u0-he gautama ! nairayiko ekAMta duHkharUpa vedanAne Ahaca sAyaM, bhavaNavai-vANamaMtara-joisa-vemANiyA egaMtasAyaM vedaNaM vede che ane kadAcit sukhane vede che, bhavanapatio, vAnavyataro, vayI, Ahaca asAya; puDhavikkAiyA, jAva-maNussA vemAyAe jyotipko ane vaimAniko ekAMta sukharUpa vedanAne vede che ane kadAveyaNaM vayaMti, Ahaca sAyamasAyaM-se teNadveNaM. cit duHkhane vede che. pRthivIkAyathI mAMDI yAvat manuSyo sudhInA jIvo vividhaprakAre vedanAne vede che eTale kadAcit sukhane ane duHkhane vede che, te hetuthI pUrve e pramANe karjA che, 3. jIvA'dhikArAt tadgatAmeva anyatIrthikavaktavyatAmAhaH-' annautthiyA' ityAdi. ' Ahaca sAyaM' ti kadAcit sAtA vedanAm , katham iti cet ! ucyate:-" uvavAraNa va sAyaM neraio devakammuNA vA vi." 'Ahacca asAyaM' ti devA Ahanana-priyaviprayogAdiSu asAtAM vedanAM vedayantIti. 'mAyAe 'tti vividhayA mAtrayA kadAcit sAtAm , kadAcida asAtAm ityarthaH. 3. have jIvano adhikAra hovAthI te jIva paratve ja anyatIrthikonI vaktavyatA kahe cha, [ 'annautthiyA' ityAdi.] Ahanca sukha. sAyaM ' ti ] kadAcit sukhane-zAtA vedanAne, e pramANe kevI rIte cha ? to kahe cha ke, " nairayika jIva upapAtavaDe-tIrthakaranA janmAdi devano prayoga. prasaMgane lIdhe-tathA devanA prayogadvArA kadAcit sukhane vede che." [' Ahacca asAyaM' ti ] devo parasparanA AhananamA ane priya duHkha. vastunA viyogAdimAM asAtA-duHkharUpa vedanAne kadAcid vede cha, [ 'vemAyAe ' tti ] vividhamAtrAe eTale koi divasa sukhane ane koi divasa duHkhane vede che. nairayikAdino AhAra. 11. pra0-nairaiyA! NaM bhaMte ! je poggale attamAyAe A- 11. pra0 -- he bhagavan ! nairayiko AtmadvArA grahaNa karI hAti ta ki AyasarIrakhettogADhe poggale attamAyAe AhAti, je pudgalone Ahare che te zuM AtmazarIra kSetrAvagADha pudagalone aNaMtarakhettogADhe poggale attamAyAe AhAreMti; paraMparakhettogADhe AtmadvArA grahaNa karI Ahare che ? ke anaMtarakSetrAvagADha pudagalone poggale attamAyAe AhArati ? AtmadvArA grahaNa karI Ahare che ! ke parapara kSetrAvagADha pudgalAne AtmadvArA grahaNa karI Ahare che ? 11. 30-goyamA ! AyasarIrakhettogADhe poragale attamAyAe 11. u0-he gautama ! AtmazarIra kSetrAvagADha pudagalAne AhAraiti, no aNaMtarakhettogADhe poggale attamAyAe AhAroti, AtmadvArA grahaNa karI Ahare che ane anaMtarakSetrAvaDhi pudagalAne no paraMparakhettogADhe; jahA neraiyA tahA jAva-vemANiyANaM daMDa o. AtmadvArA grahaNa karI AharatA nathI, tema ja paraMpara kSetrAvagADha 1. mUlacchAyAH-gautama ! yat te anyayUthikAH, yAvat-mithyA te evam AhuH, ahaM punagautama ! evam AkhyAmi, yAvat-prarUpayAmiastyekakAH prANAH, bhUtAH, jIvAH, savA ekAntaduHkhAM vedanAM vedayanti-Ahatya - sAtam, asyekakAH prANAH, bhUtAH, jIvAH, savA ekAntasAtA vedanAM vedayanti-Ahatya asAtaM vedanA, vedayanti; astyekakAH prANAH, bhUtAH, jIvAH, satyA vimAtrayA vedanA vedayanti Ahatya sAtA-'sAtamU. tat kenA'rthana ? gautama ! nairayikA ekAntaduHkhAM vedanAM venyanti, Ahatya sAtam , bhavanapati-bAnavyantara-jotiSka-vaimAnikA ekAntasAtAM vaMdanAM vedayanti, AhatyA'sAtam / pRthivIkAyikAH, yAvat - manuSyA vimAtrayA vedanAM vedayanti, Ahatya sAtA-5sAtam-tat tenA'rthanaH-anu0 1. pra. chAyA:-upapAtena vA sAta nairayiko devakarmaNA vA'piH-anu0 1. mUlacchAyA:-rayikA bhagavan ! yAn pudgalAn AtmanA AdAya Aharanti te kim AtmazarIrakSetrAvagADhAn pudgalAn AtmanA AdAya Aharanti, anantarakSetrAvagADhAn pudgalAn AtmanA AdAya Aharanti; paraMparAkSetrAvagADhAn pudgalAnAtmanA AdAya Aharanti ! gautama ! AtmazarIrakSetrAvagADhAn pugalAn AtmanA AdAya Aharanti, na anantarakSetrAvagADhAn pugalAn AtmanA AdAya Aharanti, na paraMparAkSetrAvagADhAna yathA nairayikAstathA yAvatU-vaimAnikAnAM. daNDakaH-anu0 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 paNa zataka 6.-uddezaka 10. bhagavatsudharmasvAmipraNIta bhagavatIsUtra. pudgalone AtmadvArA grahaNa karI AharatA nathI. jema * nairayiko paratve kayuM tema yAvat vaimAniko sudhI daMDaka kahevo. 4. jIvAdhikArAda evedamAhaH-' neraiyA NaM' ityAdi. ' attamAyAe ' tti AtmanA''dAya gRhItvA ityarthaH. 'AyasarIrakhettogADhe' ti svazarIrakSetre'vasthitAn ityarthaH, ' aNaMtarakhettogAde' ti Atma-zarIrAvagAhakSetrA'pekSayA yadanantaraM kSetra tatrA'vagADhAna ityarthaH. 'paraMparakhettogADhe' ti AtmakSetrAda yatparaM kSetraM tatrAvagADhAn ityarthaH. 4. jIvano adhikAra hovAthI ja A sUtra kahe chaH [' neraiyA NaM' ityAdi. ] [ ' attamAyAe ' tti ] AtmadvArA grahaNa karIne. . ['AyasarIrakhettogADhe ' ti] potAnA zarIrakSetramA rahelAM pudgalone, [ 'aNaMtarakhettogADhe ' tti ] AtmazarIrAvagAha kSetranI AtmazarorakSetra. apekSAe je anaMtara kSetra-temAM rahela pudgalone, [ ' paraMparanettogADhe ' tti ] AtmakSeAnI anaMtaranA kSetrathI je para kSetra te paraMparakSetra, temAM anaMtara ane paraMpara kSetra. avagADha-rahalAM-pudgalone. kevalI ane iMdriyo. 12. pra0-kevalI NaM bhaMte ! AyANehi jANati, pAsati ? 12. pra0--he bhagavan ! kevalio iMdriyodvArA jAge? jUe ! 12. u0-goyamA! no tiNadde samaDhe. 12. u.-he gautama ! e artha samartha nathI. 13. pra0-se keNaDDeNaM ! 13. pra0-he ( bhagavan ! ) te zA hetuthI ? 13. u0-goymaa| kevalI NaM purathimaNaM miyaM pijANai, 13. u0--he gautama ! kevalI pUrvamA mitane paNa jANe ane amiya pi jANai, jAva-nivvuDe daMsaNe kevalissa, se teNadveNaM. amitane paNa jANe yAvat kevalinuM darzana nivRta che, te hetuthI ema che. gAhA: 'jIkANa ya suhaM dukkhaM jIdhe jIvati taheva bhaviyA ya, -gAthA:-jIvAnuM sukha ane duHkha, jIva, jIvanuM prANadhAraNa, tema egaMtadukkhaM veyaNa-attamAyAya kevalI.. ja bhavyo, ekAMta duHkhavedanA, AtmadvArA pudgalonuM grahaNa ane kevalI (ATalA viSaya saMbaMdhe A dazama uddezAmAM vicAra ko che.) -sevaM bhate 1, sevaM bhaMte ! tti. -he bhagavan ! te e pramANe che, he bhagavan ! te e pramANe che. ( ema kahI vihare che.) bhagavaMta-ajasuhammasAmipaNIe sirIbhagavaIsutte chaTThasaye dasamA uddeso sammatto. 5. 'attamAyAe ' ityuktam , ata AdAnasAdhAt kevalI NaM' ityAdi sUtram , tatra ca ' AyANehiM ' ti indriyaiH. dazamodezakArthasaMgrahagAthA:-'jIvANa' ityAdi-gatArthA. pratItya bhedaM kila nAlikeraM SaSThaM zataM manmatidantabhaJji, tathApi vidvatsabhasacchilAyAM niyojya nItaM sva-paropayogam. 5. [' attamAyAe '] eTale ' AtmadvArA AdAna-grahaNa-karI ' ema kayuM che mATe AdAnanA sAdharmyathI ( kevalinA AdAnane lagatuM) [' kevalI NaM' ityAdi ] sUtra kA che ane temAM [' AyANehiM ' ti ] AdAna-iMdriyo-vaDe, [ ' jIvANa' ityAdi ] gApA dazama uddezanA kevalI ane AdAna. arthanI saMgrAhikA che ane te gatArtha che. zilAe yojI jema nAliera khavAya hoMze tema AkarUM A, vidvatsabhArUpa zilAe yojI chaTuM vivecyu zata khAnyahetu. 1. mUlacchAyAH-kevalI bhagavan ! AdAnaiH-AyatanairjAnAti, pazyati ? gautama ! na tadarthaH samarthaH, tat kenA'rthena ? gautama ! kevalI paurastyena mitamapi jAnAti, amitamapi jAnAti, yAvat-nirvRtaM darzanaM kevalinaH, tat tenA'rthena. gAthA-'jIvAnAM ' ca sukhaM duHkhaM jIvo jIvati tathaiva bhavyAzca ekAntaduHkhaM vedanA''tmanA AdAya kevalI'.tadevaM bhagavan !, tadevaM bhagavan / iti.-anu0 SaSTha zataka samApta. gheDArUpaH samudre'khilajalacarite kSArabhAre bhave'smin dAyI yaH sadguNAnAM parakRtikaraNAdvaitajIvI tapasvI / asmAkaM vIravIro'nugatanaravaro vAhako dAnti-zAntyoH-dadyAt zrIvIradevaH sakalazivasukhaM mArahA cAptamukhyaH / Jain Education international Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international