________________
शुतक.५.-उद्देशक-४.
भगवत्सुधर्मस्वामिभणीत भगवतीसूत्र. -जैहा हसेज वा तहा, णवर-दरिसणावराणज्जस्स कम्मस्स" --जेम आगळ हसवा वगेरे विषे केवळी अने छवास्थ संबंधे उदएणं निहायति वा, पयलाइंति वा; से गं केवलिस्स नस्थि. प्रश्नोत्तरो जणाव्या हता, तेम निद्रा संबंधे पण, ते बन्ने संबंधे अनं तं चेव.
प्रश्नोतरो जाणवा. विशेष ए के, छद्मस्थ मनुष्य दर्शनावरणीय कर्मना उदयथी निद्रा ले छे भने उभो उभो उंघे छे अने ते दर्शनावरणीय कर्मनो उदय केवळिने नथी माटे ते, छमस्थनी पेठे
निद्रा लेतो नथी. ( इत्यादि बीजं बधुं ते ज प्रमाणे जाणवं.) ११. प्र०-जीवे णं भंते । निदायमाणे वा, पयलायमाणे ११. प्र०-हे भगवन् ! निशा लेतो के उभो उभो उघतो पा कइ कम्मप्पगडीओ बंधइ !
जीव केटली कर्म प्रकृतिनो बंध करे (बांधे) ! ११. उ०-गोयमा । सत्तविहबंधए वा, 'अट्टविहबंधए ११. उ०--हे गौतम ! ते जीव सात कर्म प्रकृतिनो बंध पाः एवं जाव-वेमाणिए: पोहत्तिएस् जीवेगिंदियवजो तियभंगो. करे के आठ कर्म प्रकृतिनो बंध करे (बांधे ). ए प्रमाणे यावत्
वैमानिक सुधी जाणवू. तथा ज्यारे घणा जीवोने आश्रीने उपलो प्रश्न पूछाय त्यारे तेमां कर्मना बंध संबंधी त्रण भांगा आवे,.पण
तेमां जीव अने एकेंद्रिय न लेवा. २. अथ पुनरपि छमस्थमनुष्यमेवाऽऽश्रित्याहः-'छउमत्थे' इत्यादि. : उस्सुयाएज ' ति अनुत्सुक उत्सुको भवेद् उसुकायेत विषयाऽऽदानं प्रति औत्सुक्यं कुर्याद् इत्यर्थः. 'जणं जीव ' ति यस्मात् कारणाद् जीवाः. ' से णं केवालस्स नत्थि' ति तत्पुनश्चारित्रमोहनीयं कर्म केवलिनो नास्ति इत्यर्थः. 'एवं जाव-बेमाणिए ' त्ति एवमिति जीवाऽभिलापवद् नारकादिर्दण्डको वाच्यो याबद् बैमानिक इति. स चैवम् :-" नेरइए णं भंते ! हसमाणे चा, उस्सुयमाणे वा कइ कम्मपयडीओ बंधइ ? गोयमा ! सत्तविहबंधए ग, अट्टविहबंधए वा " इत्यादि. इह च पृथिव्यादीनां हासः प्राग्भविकतत्परिणामाद् अवसेय इति. 'पोइत्तिएहिं । ति पृथक्त्वसूत्रेषु बहूवचनसूत्रेषु “जीवा णं भंते । हसमाणा वा, उस्सुयमाणा वा कइ कम्मपयडिओ बंधति ? गोयमा ! सचविहबंधगा वा, अट्ठविहबंधगा वा" इत्यादिषु ' जीवे-गिदिय०' इत्यादि. जीवपदम् , एकेन्द्रियपदानि च पृथिव्यादीनि वर्जयित्वा अन्येषु एकोनविंशतौ
नारकादिपदेषु त्रिकभङ्गो भङ्गात्रयं वाच्यम् , यतो जीवपदे, पृथिव्यादिपदेषु च बहुत्वाद् जीवानां सप्तविधबन्धकाश्च, अष्ट विधबन्धकाश्च .. इत्येवम्-एक एव भङ्गको लभ्यते. नारकादिषु तु त्रयम् , तथाहिः-सर्व एव सप्तविधबन्धकाः स्युरित्येकः, अथवा सप्तविधबन्धकाश्च
अष्टविधबन्धकश्च इत्येवं द्वितीयः, अथवा सप्तविधबन्धकाश्च अष्टविधबन्धकाश्च-इत्येवं तृतीय इति. अत्रैव छद्मस्थ-केवल्यधिकारे इदमपरमाहः-'छउमत्थे' इत्यादि. 'निदाएज व ' त्ति निद्राम्-सुखप्रतिबोधलक्षणां कुर्याद्-निद्रायेत, 'पयला एज्ज व ' त्ति प्रचलाम् ऊर्ध्वस्थितनिद्राकरणलक्षणां कुर्यात्-प्रचलायेत.
२. हवे फरीने पण छनस्थ मनुष्य संबंधे ज कहे छ के-[' छउमत्थे ' इत्यादि ] [ ' उस्सुयाएज 'त्ति ] कोइ पण चीज़ने लेवा माटे उतावळ करे-उत्सुक थाय, [जणं जीव 'त्ति ] कारण के, जीवो. [ ' से णं केवलिस्स नत्थि 'त्ति ] वळी ते चारित्रमोहनीय कर्म केवळिने केटिने नही 'नथी. ["एवं जाव वेमाणिए ' त्ति ] जीवनी वक्तव्यतानी पेठे नारकथी मांडीने वैमानिक सुपी वक्तव्यता कहेवी. ते आ रीतेः- नेरइए णं भंते ! नारकथी देव · हसमाणे वा, उस्सुयमाणे वा कइ कम्मपयडीओ बधइ ? गोयमा! सत्तविहबंधए वा, अट्ठविबंधए वा ' इत्यादि, शं०-मूळमां हसवा संबंधी सूत्रनो पाठ बधा संसारी जीवो संबंधे घटाववानो कह्यो छे तो ते केम वनी शकशे ? कारण के बधा जीवोमां पृथिवी, पाणी वगेरेना पण जीको आवी जाय छे अने तेओ तो हसी शकता ज नथी, अने एम होवाथी उपलो पाठ बधा जीवो गाटे केम घटी शके ? समा०-मूळनो-हसवा संबंधीनो-पाठ बधा जीवो माटे घटी शके छे--पृथिवी वगेरेना जीवो माटे पण संगत थइ शके छे. जो के पृथिवी वगेरेना जीवो पोतानी चालु स्थितिमा हसी शकता नथी, पण तेओ, तेओना कोइ पण पूर्व भवमां कोइ बार जरूर हस्या हशे तो तेने अपेक्षीने उपलो पाठ तेओ संबंधे घटावधो. [ 'पोहत्तिएहिं 'ति ] बहुवचन संबंधी सूत्रोमां-जीवा गं भंते ! हसमाणा वा, उस्सुयमाणा वा कइ कम्मपयडीओ. बंधंति ? गोयमा ! सत्तविहबंधगा वा, अट्टविहबंधगा वा'-[ 'जीवगिंदिय-' इत्यादि.] जीव अने एकेंद्रिय-पृथिवी बंगरे-पद छोडी देवां अने. बाकीनां १९ नारक वगेरे-पदोमां त्रण भांगाओ कहेवा. कारण के, जीवो अने पृथिवी वगेरेना जीवो घणा छ माटे तेमां एकवचनवाळो भांगो संभवतो नथी, ... पण सात प्रकारना बंधको-बांधनाराओ-अने आठ प्रकारना बंधको' एवो एक ज भांगो संभवे छे. नारक वगेरेमां तो त्रण मांगा संभवे छः-पहेलो भांगो-बधा य सात प्रकार- कर्म बांधनारा, बीजो भांगो-बधा य सात प्रकारनुं कर्म बांधनारा अने एक आठ प्रकारचें कर्म बांधनार, श्रीजो भांगो-बधा य सात प्रकारनु कर्म बांधनारा अने बधा य आठ प्रकारनुं कर्म बांधनारा. अहीं छमरण अने केवलिनो अधिकार चालतो होवाथी । ते संबंधे आ एक बीजी बात कहे छे:-['छउमत्थे ' इत्यादि. ] [ 'निदाएज व ' ति] सुखे जागी शके एवी रीते ठंघे, [ 'पयलाएज व ति] उभो उभो उधे, (जे उघ उभा उभा लेवाय तेने 'प्रचला' कहे छे.)
१. मूलच्छायाः-यथा हसेद् वा तथा, नवरम्-दर्शनाऽऽवरणीयस्य कर्मणः उदयन निद्रायन्ते वा, प्रचलायन्ते वा; तत् केवलिनो नास्ति.. अन्यत् तंचव, जीवो भगवन् । निद्रायमाणो वा, प्रचलायमानो वा कति कर्मप्रकृतीः बध्नाति ? गौतम ! सप्तविधवन्धको वा, अष्टविधबन्धको वा, एवं यावत्वैमानिकः पृथक्त्वेषु जीव-एकेन्द्रियवर्जः त्रिभगा-अनु.
www.jainelibrary.org.
For Private & Personal Use Only
Jain Education International