________________
४६
श्रीरायचन्द्र-जिनागमसंग्रहे
"
शतक - उदेशक १ पथ्यं दुःखत्राणम्. कस्मादेवम् ? इत्यत आह- ' आणुकंपिए 'त्ति कृपावान्, अत एवाह - 'निस्सेयसिए'त्ति निश्रेयसं मोक्षः, तत्र नियुक्त इव नेयसिकः, 'हिज-सुह- निस्सेसकामए' ति हितं यत् मुखम् अदुःखानुबन्धमित्यर्थः सन्निःशेषाणां सर्वेषां कामयते वाञ्छति यः स तथा पूर्वीकार्थसंग्रहाय गाथे– 'छ' इत्यादि. इह आयगाथायां पूर्वापदानां पश्चार्धपदैः सह यथासंख्यं संबन्धः कार्यः तथाहि विध्यक- कुरुदचसाध्वोः क्रमेण पष्ठम्, अष्टमं च तपः तथा मासः, अर्धमासा 'भरापरिणति अनशनविधिः एकस्य मासिकमनशनम् अन्यस्य चार्धमातिकमिति भावः तथैकस्याष्टवर्षाणि पर्यायः, अन्यस्य च षण्मासा इति द्वितीया गाथा गतार्था. 'मोया सम्मत्त 'त्ति मोकाऽभिधाननगर्या - मस्योदशेकार्थस्य 'किटी विकुर्वणा' इत्येतावद्रूपस्योक्तत्वात् 'मोका' एवायमुदेशक उच्यते इति
"
भगवत्स्वामिनी श्रीभगवती सूत्रे लीयते प्रथम उद्देश श्रीमभयदेवसूरिविरचितं विचरण समाप्तम्
C
१३. अत्यार सुधी ईशानेंद्र संबंधी वक्तव्यता कही छे अने हवे पण आखा उद्देशक सुधी ते ज संबंधे कहेवानुं छे तो ते माटे सुत्रवृंद कहे विमानोनां छे: - [ 'सक्कस्स' इत्यादि. ] [ 'उच्चतरा चेव 'त्ति ] प्रमाणथी उंचा, [ उन्नयतरा चेव 'त्ति ] गुणथी उन्नत अथवा प्रासादनी अपेक्षाए उच्चपणं अने भाप प्रासादमा पीठनी अपेक्षाए उन्नतपणुं जे कहवा के के, "पेला कल्पोमा रहेलां विमानोगी उचाइ पांचसे योजन छे" ते स्थूलपने का छे एम जाणवुं. तेथी जणावेल प्रमाण करतां जराक वधारे उंचाइ होय तो पण कांइ विरोध जेवुं नथी. [ 'देसे उच्चे, देसे उन्नए'त्ति ] प्रमाणथी अने कृत्य. गुणथी. [' आलावं वा संलावं व 'त्ति ] आलाप एटले संभाषण अने संलाप एटले वारंवार संभाषण. [' किच्चाई 'ति ] कृत्य एटले प्रयोजनो, [ 'करणिजाई 'ति ] करणीय एटले कार्यो. [ 'से कहमिआणि पकरेंति'त्ति ] हवे ज्यारे कार्यनो प्रसंग पडे त्यारे तेओ केवी रीते कार्य करे छे. [इति भो 'ति ] ए कार्य छे, [भो इति भो ! ति सि ] ए शब्दो एक बीजाना आलापना अनुकरणरूप . [ 'जं से या तरस आणाये रहे उपाय वयण-निदेस 'ति ] जे कां आशादिक ए करे, तेने तेओ ताने रहे छे, ए प्रमाणे वाक्यनो अर्थ छे. तेमां आशा बगेरे शब्दोनी व्याख्या आगळ उपर थइ गइ छे. [ 'आराहए 'त्ति ] ज्ञान वगेरेनो आराधक छे [ 'चरमे 'त्ति ] जेने हवे मात्र छल्लो एक ज भव बाकी छे ते, अथवा जे हितैषी बालु भव-देवनो भइछे तेज जेनो छेो भव हे ते, अथवा जेनो परम भय से चरम [हिजकामर 'ति ] सुखना कारणरूप वस्तु ते हित,
वयइ
"
,
चरम.
[' सुहकामए 'त्ति ] सुख एटले सुख, [ 'पत्थकामए 'त्ति ] दुःखथी बचवुं ते पथ्य. एम शा माटे तो कहे छे के, [' आणुकंपिए 'त्ति ] कृपाळु एवो छे माटे ज कहे छे के, [ ' निस्सेयसिए 'ति ] जाणे निश्रेयस - मोक्ष- मां नियुक्त न होय एवो [' हिअ सुह - निस्सेसकामए 'त्ति ] जेमां दुःखनो संबंध न होय ते सुख हित, सुख बगेरे बधाने इच्छनार ते. आगळ कडेला अर्थने संक्षेपधी सूचनारी से गाथा कहे छे:-['' इत्यादि. ] - कुरुदत्त अहीं पहेली गाथामां आवेल पूर्वार्धनां पदोनो उत्तरार्धनां पदो साथै अनुक्रमे संबंध करवोः तिष्यक अनगारनुं छट्ठ तप अने कुरुदत्त अनगारनुं अम तप समज. बळी भत्तपरिष्ण 'त्ति ] एटले अगसनो विधि ते एकनो मास सुधी जने भीजा अननारनो पखवाडिया सुधी जाणयो अर्थात् तिष्यको मास सुची अने कुरुदत्तनो पसवालिया सुधी अणसण विधि जागो तथा एकनो-तिष्यकनो-आठ परसनो अने बीजानो-कुरुदत्तनो-छ मासनो (दीक्षा) पर्याय जागयो. मीजी गावानो अर्थ स्पष्ट छे. [मोया सम्मत 'ति] 'विकुर्वणा केवा प्रकारनी छे ए संबंधेनी वधी हकिकत 'मोका' नगरीमां कहेवाएली होवाथी ए हकिकतने जणावनार प्रकरण ( उद्देशक ) पण ( मोका) ना नामे कहेवाय छे-ओळखाय छे.
6
भोका.
वेडारूपः समुद्रेऽखिल चरिते क्षारभारे भवेऽस्मिन् दापी यः सगुणानां परकृतिकरणात जीवी तपस्वी । अस्माकं वीरवीरोऽनुगतनरवरो वाहको दान्ति-शान्त्योः दद्यात् श्रीवीरदेवः सकलशियमुखं मारहा चामुख्यः ॥
१. जीवाजीवाभिगम सूत्रनी वृत्तिमां (स० पृ० ३९७ ) वैमानिक उद्देशकमा आवेली देववर्णनामां क के, प्रथमना वे कलमां-सौधर्म ( जूओ भ० प्र० खं ० पृ० २९६ ) ईशान कल्पमां आवेला विमानो पांच योजन उंचां छे " अर्थात् एथी ए बन्ने कल्पनां विमानोनी उंचाई एक सरखो जणाय छे अने अहीं मूळसूत्रमां जणाव्या प्रमाणे तो सौधर्म कल्प करतां ईशान कल्पनां विमानो उचां लागे छे अने ईशान कल्प करतां सौधर्म कल्पनां बिमानो नीचां लागे छे ए रीते आ सूत्र साथै उपर जणावेला ग्रंथांतरना वचननो विरोध आवे छे तेनुं केम ? समा० ग्रंथांतरमां जणावेलं विमाननी उंचाईनुं माप साधारण छे तेथी ए विमानो परस्पर थोडा घणां उंचा नाचां होय, तो पण तेनो बाध गणातो नथी अर्थात् एक विमान तो पूरा पांचसें योजन उंच होय अने बीजुं तेथी चार छ आंगळ वधारे होय, तो पण ए विमानो उंचाईमां सरखां गणाय छे. एथी ग्रंथांतरनुं ए वचन अने प्रस्तुत सूत्रनुं आ कथन परस्पर विरोधी थई शकतुं नथी, कारण के, ए बन्ने कथनो भिन्न भिन्न अपेक्षाए जणावेलां छे एक कथन साधारण अपेक्षाए छे अने वीर्जु कथन विशिष्ट अपेक्षाए - अनु०
.२ आ शब्द आमंत्रण सूचक छे:- श्री अभय०
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
66
www.jainelibrary.org/