________________
૧૫
-શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
मइभेया पुरोगहसंसग्गीए य अभिनिवेसेण ।
चउहा खलु मिच्छत्तं साहणमदंसणेणऽहवा ॥ ५ ॥ ગાથાથ – મતિભેદ, પૂર્વકદાગ્રહ, સંસર્ગ અને અભિનિવેશ એ ચાર પ્રકારે ( કારણેથી) મિથ્યાત્વ ઉત્પન્ન થાય છે. અથવા સાધુઓનાં દર્શન (=સાધુઓનો (પરિચય)ન થવાથી મિથ્યાત્વ ઉત્પન્ન થાય છે.
ટાર્થ – (૧) મતિભેદ – જેવા સ્વરૂપે છે તેવા સ્વરૂપે બધા પદાર્થોને સ્વીકારવા (=માનવા) છતાં કોઈ એક પદાર્થને જેવા સ્વરૂપે છે તેનાથી બીજી રીતે સ્વીકારવો (=માનવ) તે મતિભેદ કહેવાય. આ મતિભેદથી મિથ્યાત્વ ઉત્પન્ન થાય છે, અર્થાત્ આવા અતિભેદવાળે જીવ મિથ્યાત્વી બને છે.
(૨) પૂર્વગ્રહ – જે જીવનું અંતઃકરણ પહેલાં કુદર્શનની વાસનાથી વાસિત થઈ ગયું હોય તે જીવને સેંકડે યુક્તિઓથી ફરી ફરી (સાચું) સમજાવવામાં આવે તે પણ કુદર્શનની વાસનાના સંસ્કારને અનુસરવાના કારણે કદાગ્રહ થઈ જાય છે. (કદાગ્રહના કારણે તે સાચું સમજી શકતો નથી અને સ્વીકારી શક્તો નથી) આથી મિથ્યાત્વ ઉત્પન્ન થાય છે.
(૩) સંસર્ગ:- સંસર્ગ એટલે સંબંધ. અહીં મિથ્યાદિષ્ટિ માણસો સાથેનો સંબંધ વિવક્ષિત છે. મિથ્યાષ્ટિ સાથે સંબંધ દેષનું કારણ છે એ સુપ્રસિદ્ધ જ છે.
“કડવા લીમડાના પાણીથી વાસિત ભૂમિમાં આમ્રવૃક્ષ ઉત્પન્ન થયું. એ બંને વૃક્ષનાં મળિયાં ભેગાં થયાં. તેથી આંબો લીમડાના સંસર્ગથી કડ=કડવા ફળવાળો થયો.”
ચપકપુપના સંબંધથી તલ વાસનાને પામે છે, અર્થાત્ તલમાં ચંપકપુષ્પની સુગંધ આવે છે. લસણને ખાનાર લસણના ગંધવાળો બની જાય છે, અર્થાત તેના મેઢામાંથી લસણની વાસ આવે છે. આમ સવ ગુણે સંસર્ગથી થાય છે.”
(૪) અભિનિવેશ - અભિમાનના કારણે અન્ય સ્વરૂપે રહેલી વસ્તુની અન્ય સ્વરૂપે પ્રરૂપણ કરવી.
(૫) સાધુનું અદશન – સાધુનાં દર્શન (=સાધુને પરિચય) ન થવાથી મિથ્યાત્વ ઉત્પન્ન થાય એ બીના પ્રેમના દષ્ટાંતથી આબાલ–ગોપાલ પ્રસિદ્ધ છે, સ્ત્રીઓમાં પણ પ્રસિદ્ધ છે. જેમ પ્રિય પતિ આદિ વિષે અત્યંત વધેલે પણ પ્રેમ સમય જતાં
