________________
१०२.
अनुयोगद्वारखो. पायः । दण्डादयो यदि चतुईस्तममाणास्तहिं एकतमोपादानेन सिद्ध कथं पुनर्दण्डादीनां षण्णामुपादानं कृतम् ? इति मा कश्चिद् विमतिपद्यतेति दण्डादीनां विषयमेदानाह-'वस्थुम्मि' इत्यादिना । वास्तौगृहभूमौ मेयं-मानं इस्तं विजानीहि । मले-'हत्य' इति लैसद्वितीयान्तम् । हस्तेनैव वास्तुमीयते इति भावः तथा-क्षेत्रे धान्यवपनयोग्यभूमिविषये मेयं दण्डं विजानीहि । लोके हि दण्डेनैव क्षेत्रमानं भवति । क्षेत्रमापकं वंशखण्डे लोका 'दण्डे' ति संझया अभिदधति। पथि-मार्गविषये मेयं धनु: धनुरभिधानं वंशदण्डं विजानीहि । मागंगन्यूतादिप्रमाणपरिच्छेदो पतसंकेमेवावमानविशेषेण भवति न तु दण्डादिना । लोके तथैव रूढे सत्वात् । इस गाथा का अभिप्राय है । " दण्डादिक प्रत्येक का प्रमाण जब चार हाथ काहै तो फिर दण्डादिक छहों का पाठ क्यों सूत्रकार ने किया है। सीकोई आशंका न करें इसके लिये सूत्रकार इन सबका विषय मेद,
करते हैं-वे कहते हैं कि (वस्थुम्मि हत्थमेज्नं, खिसे, दंड, घf च मि, खायं च नालियाए, वियाण, भोमाण सण्णाए) कि वास्तु गह मि-में मान हस्त होता है अर्थात्-गृह का प्रमाण हाथ से जाना जाता
घर इतने हाथ का है यह घर इतने हाथ का-इस प्रकार से गृह नाप आंका जाता है। “हस्थ" यह पद लुप्त द्वितीयान्त है। क्षेत्र खेत में दण्ड प्रमाण माना जाता है-अर्थात् खेत का प्रमोण दण्ड से. का जाता है । क्षेत्रमापक एक वांस का खंड होता है। जिसे लोक
इस नाम से कहते है। मार्ग के नापने में धनुष प्रमाणभूत गया है-अर्थात् मार्ग के गव्यूतादि प्रमाण का परिच्छेद धनुष नक अषमान प्रमाण विशेष से होता है। दण्डकादि से नहीं। क्योंकि
--
-
| ગમાણ જ્યારે ચાર હાથે જેટલું છે તે પછી દંડાદિક ને પાઠ સૂત્રકાર કટ કર્યો છે? આ જાતની કોઈ શંકા ન કરે સૂત્રકાર આ સર્વના Paras se ४२i छ-वत्यम्मि इत्यमेजं खित्ते, दंड, धणुं च सखायं च नालियाए वियाण सोमाणसंण्णाए) वास्तु-भि- भान अब छ, मेट
प्रमाण 1 3 Myqामां आवे छे. मा Rટલા હાથ લાંબુ-હાળું છે આ પ્રમાણે ધર હાથ વડે મપાય છે. “g આ પદ હિતીયાત છે. ક્ષત્રમાં–ખેતરમાં પ્રમાણ માનવામાં આવે છે એટલે કે ક વડે માપવામાં આવે છે. ક્ષેત્રમાપક એક વાંસને ખંડ હોય છે જેને
. માના માપમાં ધનુષ્ય પ્રમાણભૂત મનાય છે એટલે કે જ ગણ્યા ગમાણની પરિકે ધનુષ્યનામક અવમાન પ્રમાણુ વિશેષથી.
ઘર એટલા હા હમ દ્વિતીયાન ખેતર દંડ વડે માર
४९
. भान
