________________
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २४९ सूत्रस्पर्शकनियुक्त्यनुगमनिरूपणम् ८६९ सूत्रार्ययोरेव विविधपुक्तिभिस्तथैव स्थापना ॥६॥ एवं संहितादिरूपं षड्विधं लक्षणं विद्धि-जानीहि षविधलक्षणत्वं च प्रक्रमाद् व्याख्याया बोध्यमिति । ननु व्याख्यायाः पडूविधलक्षणमध्ये कियान सूत्रानुगमस्य विषयः ? फियान सूत्रालाप कस्य ? कियान वा सूत्रस्पर्शकनियुक्त्यनुगमस्य ? किं वा नयैविषयी क्रियते ? इति चेदाइ-सूत्रं सपदच्छेदमुक्त्वा मूत्रानुगमः कृतार्थों भवति । सूत्रानुगमेन सूत्रे समु. चारिते पदच्छेदे च कृते सूत्रालापकानामेव नामस्थापनादिनिक्षेषमात्रमुक्त्वा चालना है। सूत्र और उसके अर्थ का विविध युक्तियों द्वारा उसी प्रकार से जैसा कि वह है, स्थापन करना यह प्रसिद्धि है । इस प्रकार से यह छह प्रकार की सूत्र व्याख्या का लक्षण जानना चाहिये।
शंका-व्याख्या के इस षविधलक्षण के बीच में सूत्रानुगम का विषय कितना है ? कितना सत्रालापक का विषय है ? कितना सूत्रः स्पर्शक नियुक्त्यनुगम का विषय है । तथा नय का विषय क्या है ?
उत्तर--पदच्छेद सहित सूत्र को कहकर सूत्रानुगम कृतार्थ होता है । अर्थात् सूत्रानुगम का विषय तो इतना ही है कि, वह पदच्छे। युक्त सूत्र का उच्चारण करे। सूत्र का उच्चारण करना, उसके पद. च्छेद करना यह सूत्रानुगम का कार्य है । जब यह कार्य सूत्रानुगम कर चुकता है, तब सूत्रालापक निक्षेप का यह कार्य होता है कि-'वह सत्रालापकों को नाम, स्थापना आदि निक्षेपों से निक्षिप्त करता है अर्थात અર્થની વિવિધ યુક્તિઓ વડે, જે પ્રમાણે તે છે તે પ્રમાણે જ સ્થાપના કરવી આ પ્રસિદ્ધિ છે. આ પ્રમાણે આ ૬ પ્રકારની સૂત્ર વ્યાખ્યાનું લક્ષણું
- શંકા–વ્યાખ્યાના ષવિધ લક્ષણની વચ્ચે સૂત્રોનગમને વિષય કેટલો છે? કેટલે સૂવાલાપકનો વિષય છે? કેટલે સૂત્રસ્પર્શક નિયંત્યનુગામનો વિષય છે? તથા નયનો વિષય કેટલું છે?
ઉત્તર-પદદ સહિત સૂત્રને કહીને સૂત્રાનુગમ કૃતાર્થ થાય છે. એટલે કે સૂત્રાનુગામનો વિષય તો આટલું જ છે કે તે પદ છેદ યુક્ત સત્રનું ઉચ્ચારણ કરે. સૂત્રનું ઉચ્ચારણ કરવું તેનો પદચ્છેદ કર, આ સૂત્રાગમનું કાય છે. જ્યારે આ કામ સૂત્રાનુગામ કરી નાખે છે ત્યારે સૂવાલાપક નિક્ષેપનું આ કાર્ય હોય છે કે છે સૂવાલાપકેને નામ, સ્થાપના આદિ નિક્ષેપથી
