________________
rgeriefet टीका सूत्र २५० नयस्वरूपनिरूपणम्
'गीत्थो य विहारो बीयो गीयत्थमीसिओ भणिओ । इत्तो तहयवहारो नाणुनाओ जिणवरेहिं ॥' छाया -- गीतार्थश्व विहारो द्वितीयोऽगीतार्थमिश्रितो भणितः । इतस्तृतीयविहारो नानुज्ञातो जिनवरैः ॥ इति || यस्मादन्धोऽन्धेन नीयमानो न सम्यक् पन्थानं प्रतिपद्यते, तस्मात्तृतीयविहारस्तीर्थकर गणधरैनीनुमत इति भावः । इत्थं क्षायोपशमिकं ज्ञानमाश्रित्योक्तम् । क्षायिकमप्याश्रित्य ज्ञाननयस्यैव विशिष्टफलसाधकत्वं विज्ञेयम् । यतः संसारसागरतटस्थः प्रतिपन्नदीक्षः समुत्कृष्टतपश्चरणयुक्तोऽप्यर्हन् न तावन्मुक्तो भवति यावत्तस्य सकलजीवादिवस्तु साक्षात्कारकारकं केवलज्ञानं नोत्पद्यते, ततश्च ज्ञानमेव पुरुषार्थसिद्धेर्निबन्धनमिति बोध्यम् । दृइयसे च यद्यदविनाभावि भवति ततभिबन्धनमेव भवति, यथा बीजाद्य विनाभावी अङ्कुरो बीजनिबन्धन एव भवति, पद पर नहीं पहुंच सकता- उसी प्रकार अगीतार्थ से संबोधित किये जाने पर यह संसार भी अपने इच्छित पथ पर नहीं पहुंच सकता है । इसलिये गीतार्थ का विहार आगमानुकूल रहा है और अगीतार्थ का विहार निषिद्ध किया है । इस प्रकार ज्ञाननय में जो यह प्रधानता का कथन किया है वह तो क्षायोपशमिक ज्ञानकी अपेक्षा से किया है । क्षायिक ज्ञान की अपेक्षा से भी ज्ञाननय में विशिष्ट फल साधकता कही गई हैं। जो इस प्रकार से है- संसारसागर के तटस्थ रहे हुए ऐसे अर्हत प्रभु दीक्षित होकर भी एवं विशिष्ट तपश्चरण करते हुए भी तब तक मुक्त नहीं होते हैं कि जब तक वे सकल जीवादिक वस्तुओं का साक्षात् करानेवाले केवलज्ञान को प्राप्त नहीं कर देते हैं । इसलिये ज्ञान ही पुरुषार्थ सिद्धिका कारण है, ऐसा मानना चाहिये । देखा નથી. એથી ગીતાના વિહાર આગમાનુકૂલ કહેવામાં આવેલ છે. અને અગી. તા ના વિહાર નિષિદ્ધ કરવામાં આવેલ છે આ પ્રમાણે જ્ઞાનનયમાં જે આ પ્રધાનતાનુ કથન કુરવામાં આવેલ છે, તે તે ક્ષાચેાપશમિક જ્ઞાનની અપેક્ષાએ કરવામાં આવેલ છે. ક્ષાયિક જ્ઞાનની અપેક્ષાએ પણ જ્ઞાનનયમાં જે આ પ્રમાણે વિશિષ્ટફલસાધતા કહેવામાં આવી છે–સંસારસાગરના તટસ્થ રહેલા એવા અહત પ્રભુ દીક્ષિત થઈને પણ વિશિષ્ટ તપશ્ર્વણુ કરવા છતાંએ ત્યાં સુધીમુક્ત થતા નથી કે જ્યાં સુધી તેઓ સકલ જીવાદિક વસ્તુના સાક્ષાત્કારક કેવળ જ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરતા નથી. એથી જ્ઞાન જ પુરુષા સિદ્ધિતુ' કારણ છે, એવું માની લેવુ' જોઇએ. આમ લેવામાં આવે છે કે જે જેના વગર થતુ નથી, તે, તત્કારણુક માનવામાં આવે છે, જેમ ખીજ વગર નહિ થનાર
अ० ११३
८५७'
