________________
१४४
अनुयोगद्वारसूत्रे
सुतीक्ष्णेनापि शस्त्रेण यः न्-किल छेत्तुं भेत्तुं च न शक्यः । सिद्धा: - ज्ञानसिद्धाः केवलिनः प्रमाणानामादि प्रमाणकोट सर्वतोऽग्रेऽवस्थितं तं परमाणुं वदन्ति । यः कि निशाप छेदं भेदं नानाप्नोति । स सर्वममाणाग्रवर्ती सिद्धैः परमाणुरित्युच्यते इति भावः । अत्र सिद्धपदेन ज्ञानसिद्धाः केवन्टिनो गृह्यन्ते न तु सिद्धिं गताः । तेषां भाषण कर्तृत्वाभावात् ॥ ० १९४॥
परमाणु के ठहर जाने पर भी वह वहां न पूतिभाव को प्राप्त होता है और न जलरूप से ही परिणमित होता है, क्यों कि इन शस्त्रों का उस पर यत्किञ्चित् भी प्रभाव नहीं पड़ सकता है । इनका प्रभाव तो स्थूलाकार रूप में परिणत हुए स्कंध पदार्थों पर ही पड़ता है । व्यावहारिक परमाणु पर नहीं क्योंकि वह सूक्ष्माकाररूप से परिणत होता है । ( सत्येणं सुतिखेण वि छिन्तुं भेत्तुं च जो किर न सको । तं परमाणु सिद्धा वयंति आई पमाणाणं ) अब सूत्रकार इसी अनन्तरोक्त अर्थ को संक्षेप से इस गाथा द्वारा स्पष्ट करते हुए कह रहे हैं कि केवलज्ञानियों ने ऐसा कहा है कि परमाणु सुतीक्ष्ण भी शस्त्र से छेदा भेदा नहीं जा सकता है । तथा यह परमाणु प्रभाग कोटि में सब प्रमाणों का अग्रवर्ती हैअर्थात् त्रसरेणु आदि जो प्रमाण कहे गये हैं उनकी उत्पत्ति इसी से होती है । इस गाथा में सिद्धपद से सिद्धिगति को प्राप्त हुए सिद्ध परमेष्ठी गृहीत नहीं हुए हैं क्योंकि उस अवस्था में भाषण करने का संबन्ध उनमें नहीं है । अतः सिद्ध पद से यहां केवलज्ञानी आत्मा ही गृहीत हुई है। તે ત્યાં સડી પશુ જતા નથી અને તે જલ રૂપમાં પણ પરિશુમિત થના નથી કેમકે આ શસ્ત્રોની તેની ઉપર ઘેાડી પણ અસર થતી નથી એની અસર તે વ્યાવહારિક સ્થૂલાકાર રૂપમાં પરિણત થયેલ ધ પદ્મા પર જ પડે છે. પરમાણુ પર તેની કાઇ પણ જાતની અસર થતી નથી કેમકે તે સૂક્ષ્માકાર ३ मां परिशु थर्म यछे (सत्येणं सुतिस्खेण वि छित्तुं भेत्तुं च जो किर न स्रक्को, तं परमाणु सिद्धा वयंति आई पमाणानं) हुवे सूत्रार રોક્ત અને સક્ષેષમાં આ ગાથા વડે સ્પષ્ટ કરતાં કહે છે કે-કેવલજ્ઞાતિએએ કહ્યું છે કે પરમાણુનુ સુતીક્ષ્ણ શઓ વડે છેદન કે ભેદન કરી શકતું નથી તેમજ શ્મા પરમાણું પ્રમાણ કાટિમાં સર્વ પ્રમાણેાની અગ્રવર્તી છે. એટલે કે ત્રસરે વગેરે જે પ્રમાણા કહેવામાં આવ્યા છે તેમની ઉત્પત્તિ એનાથી જ થાય છે. આ ગાથામાં સિદ્ધ પદ્મથી સિદ્ધિ ગતિને પ્રાપ્ત થયેલ સિદ્ધ પરમેષ્ઠી ગૃહીત થયેલ નથી કેમકે તે અવસ્થામાં તેમની ભાષણ કરવાની વાત બેસતી નથી એટલે સિદ્ધ પદથી અહી' કેવલજ્ઞાની આત્મા જ ગૃહીત થયેલ છે,
अनन्त
अध
