________________
२६८
अनुयोगबारसूत्रे मित्यर्थः । यत् पुद्गलद्रव्यं विशुद्धचक्षुर्दर्शनयुक्तश्छमस्थः पश्यति तदसंख्येयभागवत्ति एकैकं वालाग्रखण्डं भवतीति भावः । इत्थं द्रव्यतो मानं निरूप्य क्षेत्रतस्तन्मान. माह-तानि वालाग्रखण्डानि सूक्ष्मस्य पनकजीवस्य शरीरावगाहनांतोऽसंख्येयगुणानि । अर्य भावः-सूक्ष्मपनकजीवशरीरं यावत् क्षेत्रमवगाहते तत्क्षेत्रापेक्षयाऽसंख्येयगुणं क्षेत्रं प्रत्येकं वालाग्रखण्डमवगाहते इति । प्रत्येकं चालाप्रखण्डं बादरपृथिवीकायिकपर्याप्तशरीरतुल्यं बोध्यम् । तानिमालाग्रखण्डानि नो अग्निदहेत् ।' खंडीकृतथालान हैं । ऐसा अर्थ 'ते णं वालग्गखंडा विडीओगाहणाओ असंखेज्जइमागमेत्ता' इस पाठ का जानना चाहिये। व्यावहारिक पल्य में जो बालान लिये गये हैं, वे स्वाभाविक लिये गये हैं-अर्थात् वहां चालानों के खंड नहीं किये गये हैं । यहां सूक्ष्म पल्य में व्यावहारिक पल्य में भरे गये एक २ बालागों के असंख्यात २ खंड किये गये हैं। इस प्रकार द्रव्य की अपेक्षा एक २ वालाग्रखंड के मान का निरूपण करके अब सूत्रकार क्षेत्र की अपेक्षा उसका मान निरूपित करने के लिये कहते हैं कि-वे प्रत्येक यालाग्रखंड सूक्ष्म पनक जीव के शरीर की जितनी अवगाहना होती है, उससे असंख्यातगुण हैं । तात्पर्य इसका यह है कि-सूक्षमपनक जीव का शरीर जितने क्षेत्र को रोकता है, उस क्षेत्र की अपेक्षा वे प्रत्येक बालाग्रखंड असंख्यातगुणित क्षेत्र को रोकते हैं । इस प्रकार ये प्रत्येक बालाग्रखंड पर्याप्त बादर पृथिवीकायिकके शरीर बराबर हैं ऐसा जानना चाहिये। (ते णं बालग्गखंडाणो
त छ । on अर्थ 'वेणं बालगगखंडा दिद्वीओगाहणाओ असं. खेज्जइमागमेत्ता" 1 8 गणवा नो व्यावहारि पत्यारे माताश्री ગ્રહણ કરવામાં આવ્યા છે, તે સ્વાભાવિક ગ્રહણ કરવામાં આવ્યા છે. એટલે કે ત્યાં બાલાશ્રોના ખંડ કરવામાં આવ્યા નથી અહીં સૂક્ષમ પલ્યમાં વ્યાવહારિક પત્યમાં સંપૂરિત દરેકે-દરેક બાલાશોના અસંખ્યાત ખડે કરવામાં આવ્યાં છે. આ રીતે દ્રવ્યની અપેક્ષા દરેકે દરેક બાલાગ્રખંડના માનનું નિરૂપણ કરીને હવે સૂત્રકાર ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ તેનું માન નિરૂપિત કરવા માટે કહે છે કે તે દરેક બાલાગ્ર ખંડ સૂમ પનક (નીલકુલ) જીવના શરીરની જેટલી અવગાહના હોય છે, તેનાથી અસંખ્યાત ગણા છે તાત્પર્ય એ છે કે “સૂક્ષમપનક જીવનું શરીર જેટલા ક્ષેત્રને વ્યાપ્ત કરે છે, તે ક્ષેત્રની અપેક્ષા તે દરેકે દરેક બાલા ખંડ અસંખ્યાત ગણુ ક્ષેત્રને ઘેરે છે. આ પ્રમાણે આ દરેકેદરેક બાલા૨ ખંડ પર્યાપ્ત બાદર પૃથિવીકાયિક શરીરની બરાબર છે,
