________________
अनुयोगद्वारसूत्रे
५९४
I
इत्याह- 'जम्हा' इत्यादि-स्नान् यो देवदेवः स तस्यैव सः। अयं नः यो देशप्रदेशो भवता वष्डस्थाने उक्तः, स न युज्यते, यता देशो धर्मास्तिकायादीनां प्रदेशद्रयादिना निष्पन एत्रोच्यते तस्य प्रदेशस्तु धर्मप्रदेशादि सम्बन्धी एवेति । अत्र कोऽपि दृष्टान्तोऽस्ति ? इति जिज्ञासायामाह - यथा दासेन मे खरः क्रीतो दासोनि मे खरोऽपि मे, इति लोके व्यवह्रियते । दासस्य मदधीनच्चात्चत्क्रीतः खरोऽपि मत्सम्बन्धिक एवेत्यर्थः । एवमेव अत्रापि देशस्य धर्मास्तिकायादिसम्ब कहा -- जं भणसि छष्णं पएसो तं न भवइ-कव्हा जम्हा जो देशएसो सो तस्सेव दव्वस्स) हे नैगमनय । जो तुम ' षण्णां प्रदेश: ' ऐसा कहते हो, वह नहीं बनता है । क्योंकि देश का जो प्रदेश है, यह उसी द्रव्ध का है । तात्पर्य कहने का यह है कि- 'जो देश प्रदेश छठे स्थान में कहा गया है, वह स्वतंत्ररूप से ठहरता नहीं है-क्योंकि जो देश है, वह धर्मास्तिकायादिकों के प्रदेशइय आदि से निष्पन्न हुआ हो तो माना जाता है। अतः जो देश का प्रदेश होगा - वह धर्मास्तिकायादि प्रदेशों का संबन्धी ही होगा । (जहा कोदिनो-दासेण मे खरो कीओ दासो वि मे खरो वि मे) जैसे किसी के नौकर ने गधा खरीदा तब उसने कहा- नौकर भी मेरा है और गधा भी मेरा है । इसका भाव यह है कि - दास जब मेरे आधीन है. तब उसके द्वारा खरीदा हुआ गधा भी मेरा ही है । ऐसा जब लोक में व्यवहार देखा जाता है-तब धर्मास्तिका
छष्णं पएसो तं न भवइ कम्हा जम्हा जो देसपएसो स्रो तहसेव दव्वस्स) हे नैगमनय ! ले तमे " षण्णां प्रदेशः " आम उडे छो, ते उचित नथी, डेभ દેશના જે પ્રદેશ છે, તે તેજ દ્રવ્યથી સંબદ્ધ છે. તાપ કહેવાનું આ પ્રમાણે છે, કે જે દેશ પ્રદેશ છઠ્ઠા સ્થાનમાં કહેવાયેલ છે, તે સ્વત ંત્ર રૂપથી વિદ્યમાન છે એમ નથી કેમકે જે દેશ છે, તે ધર્માસ્તિકાયાદિકોના પ્રદેશદ્વેષ આઢિથી નિષ્પન્ન થયેલ છે આમ માનવામાં આવશે એથી જે દેશના પ્રદેશ થશે તે ધર્માસ્તિકાયા પ્રદેશથી સ`ખદ્ધ જ હશે. ? जहा को दिट्टंतो- दासेज मे खरो की ओ दास्रो वि मे खरे। वि मे) प्रेम ोधना हासे गधेडु वेयातु सीधु. ત્યારે તેના સ્વામીએ કહ્યું. નાકર પશુ મારા છે અને ગધેડુ' પણુ મારૂ' છે. આને ભાવ આ પ્રમાણે છે કે દાસ જ્યારે મારી અધીનતામાં રહે છે, ત્યારે તેણે ખરીવેલ ગધેડું. પણ મારૂ જ છે. આ જાતની વ્યવહાર પદ્ધતિ જ્યારે લેાકમાં પ્રચલિત છે, ત્યારે ધર્માસ્તિકાયાદ્રિકોના પ્રદેશન્દ્વય આદિથી નિષ્પન્ન દેશના પ્રદેશ
