________________
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २३८ वक्तव्यताद्वारनिरूपणम्
तथा - अक्रियः = एकान्तशून्यता प्रतिपादनपरत्वात्परसमयोऽक्रियः । सर्वशून्यता ऽभ्युपगमे तु क्रियाकर्त्तुरभावेन क्रियाया असंभवात्परसमयस्य अक्रियत्वं बोध्यम् । उक्तं च
सव्वं सुन्नं विजयं, पडिवन्नं जें हि तेऽवि वतव्त्रा । सुना महाण किरिया, कत्तुरभावेण कहं घडइ ॥ छाया - सर्व शून्यमिति जगत् प्रतिपन्नं यैस्तेऽपि वक्तव्याः । शून्याभिधानक्रिया कर्त्तुरभावेन कथं घटते ॥ इत्यादि ॥
धर्म, अधर्म का उपदेश नहीं बन सकता है, कृत, अकृत, की बात नहीं बन सकती है । एवं परलोक आदि में गमन नहीं बन सकता तथा इसी प्रकार से और भी जो लोकस्थिति - लोकव्यवहार है - वह सब कुछ भी नहीं बन सकता है । एकान्तरूप से शून्यता के प्रतिपादन करने में कटिबद्ध होने के कारण परसमय में किसी भी प्रकार की क्रिया करना संभवित नहीं हो सकती है । जब सर्वशुन्यता रूप सिद्धांत स्वीकृत किया जावेगा, तथ क्रिया करनेवाले कर्ता का अभाव ही मानना पडेगा और इससे क्रिया का अभाव आवेगा । अतः इस परसमय में अक्रिया के सद्भाव से क्रिया का सद्भाव कथंमपि नहीं हो सकता । क्रिया करनेवाले का नाम कर्ता होता है सर्वशुन्यता में जब समस्त पदार्थ ही शून्यरूप है तो कर्त्ता भी शुन्यरूप ही ठहरेगा - ऐसी स्थिति में यह स्वाभाविक है कि 'क्रिया भी शून्यरूप ही माननी पडेगी । नहीं तो, सर्वशुन्यता का सिद्धान्त ही नहीं पन
ભગ માનવાથી પરધમ ધમ'ના ઉપદેશ બની શકતા વથી. કૃત, અકૃતની વાત ખની શકે જ નહિ. તેમજ પરલેાક આદિમાં ગમન પણ સભવી શકે જ નહિ, તથા આ પ્રમાણે અન્ય પણ જે લેાકસ્થિતિ-લેાકવ્યવહાર છે, તે બધા પણ સભવી શકે જ નહિ. એકાન્ત રૂપથી શૂન્યતાનું પ્રતિપાદન કર્યું વામાં તત્પર હાવા બદલ પુરસમયમાં કાઈ પણ જાતની ક્રિયા કરવી સંભવી શકે જ નહિ. જયારે સશૂન્યતા રૂપ સિદ્ધાંત સ્વીકૃત કરવામાં આવશે, ત્યારે ક્રિયા કરનારા કર્તાનેા અભાવ જ માનવા પડશે અને એથી ક્રિયાના અભાવે આવશે. એવી આ પરસમયમાં અક્રિયાના સદ્ભાવથી ક્રિયાના સદૂભાવ हाय हैं. કોઇપણુ સંયેાગમાં સંભવે જ નહિ. ક્રિયા · કરનારનું નામ સર્વાંશૂન્યતામાં જારે સમસ્ત પદાર્થ જ શૂન્યરૂપ છે, તેા કર્યાં પશુ શૂન્યરૂપ જ થશે. એડી સ્થિતિમાં આ સ્વાભાવિક છે કે ક્રિયાપદ્યુ: શૂન્ય રૂપ જ
