________________
अनुयोगद्वारसूत्र टीका-'पुढविकाइयाणं भंते ! इत्यादि
पृथिवीकायिकानामौदारिकशरीराणि बद्धमुक्ततिभेदद्वयविशिष्टानि। द्विविधान्यप्येतानि औधिकौदारिकशरीरवद् वाच्यानि । अत्रेदं बोध्यम्-औधिकरद्धानामसंख्पेयं प्रमाणमुक्तम् । अत्रापि बद्धानामसंख्येयमेव प्रमाणं यधपि भवति, तथापीदमसंख्येयं प्रमाणं लघुतराऽसंख्येयात्मकं बोध्यम् । तत्राकायादिशरीरैः सह सामान्येन शरीराण्यभिहितानि, अत्र तु पृथित्रीकायमा पस्तूयते, अतोऽत्र बदानि शरीराणि लघुतराऽसंख्येयानीति । बद्धवैक्रियशरीराणि न सन्तीति सूचयति सूत्रकारः 'तत्थ णं जे ते बदल्लया तेणं नस्थि' इति व्याख्या स्पष्टा। एषां मुक्तानि वैक्रियशरीराणि तु औधिकौदारिकशरीराणां बद्धमुक्तेति द्वैविध्येऽपि पृथिवीकायिकानां शरीरवद् विज्ञेयानि । आहारशरीराण्य येवमेव विज्ञेयानि । पृथिवीकायिकानां यथौदारिकशरीराणि तथैव तेषां तैजसकामणशरीराण्यपि शरीरों में भी अनंतता है अर्थात् वनस्पतिकायिक जीवों के तेजस कार्मण शरीर अनंत होते हैं । असंख्यात नहीं ।
भावार्थ--इस सूत्र द्वारा सूत्रकार ने पृथिवीकायिक, अप्कायिक, तेजाकायिक, वायकायिक और वनस्पतिकायिक, एकेन्द्रिय जीवों के पद्ध, मुक्त, औदारिक, वैक्रिय, आहारक, तैजस और कार्मण शरीरों का विचार किया है। इसमें यह कहा गया है कि इन जीवों के कितने २ औदारिक आदि शरीर होते हैं। पृथिकीकायिकजीवों में बद्ध
औदारिकशरीर त्यक्त पूर्वभवों की अपेक्षा अनंत होते है। बद्धवैक्रिय शरीर इन जीवों के होते नहीं हैं । मुक्त वैक्रिय शरीर, अनंत होते हैं । बद्ध आहारक शरीर यहां होते नहीं हैं, मुक्त आहारक शरीर શરીરમાં પણ અનંતતા છે. એટલે કે વનસ્પતિકાયિક અને જસ. કાર્પણ શરીરે અનંત હોય છે અસંખ્યાત નહીં.
ભાવાર્થ-આ સૂત્ર વડે સૂત્રકારે પૃથિવીકાયિક અષ્કાયિક, તેજ કાયિક. વ કાયિક અને વનસ્પતિકાયિક એકેન્દ્રિય ના બદ્ધ, મુકત, ઓદારિક, હિય, આહારક, તેજસ અને કાર્માણ શરીરો વિષે ચર્ચા કરી છે. આમાં એ પ્રમાણે કહેવામાં આવ્યું છે કે આ છાના કેટલા-કેટલા દારિક વગેરે શરીર હોય છે? પૃથિવીકાયિક જીવમાં બદ્ધ ઔદારિક શરીર અસખ્યાત અને મુકત દારિક શરીર ત્યકતપૂર્વભવોની અપેક્ષા અનંત છે. બદ્ધ તક્રિયા શરીરે અનંત હોય છે. બદ્ધ આહારક શરીર અહી હોતાં નથી મુકત આહારક શરીરે અનંત હોય છે. તૈજસ અને કામણ શરીર બદ્ધ અને મુક્ત
