________________
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र १९५ उत्सेधाङ्गुलप्रमाणनिरूपणम्
૩
मूलम् - अनंताणं ववहारिय परमाणुपोग्गलाणं समुदयस मिड्समागमेणं ला एगा उसन्हसहियाइ वा सण्हसहियाइ वा उड्डूरेणूइ वा तसरेणूइ वा रहरेणूइ वा । अटू उसण्ह सहियाओ साएगा सहसहिया । अट्ठ सण्हसहियाओ सा एगा उड्डूरेणू, अट्ठ उड्डरेणूओ सा एगा तसरेणू । अट्ठ तसरेणूओ सा एगारहरेणू । अट्ठ रहरेणूओ देवकुरु उत्तरकुरूणं मणुआणं से एगे वालग्गे । अट्ठ देवकुरु उत्तरकुरूणं मणुयाणं वालग्गा हरिवासरम्मगवासाणं मणुयाणं से एगे वालग्गे । अट्ठ हरिवासरम्मगवासाणं मणुस्साणं वालग्गा हेमवयहेरण्णवयाणं मणुस्ताणं से एगे वालग्गे । अट्ठ हेमत्रयहेरण्णवयाणं मणुस्साणं वालग्गा पुव्वविदेहअवरविदेहाणं मणुस्साणं से एगे वालग्गे । अटुपुव्वविदेह
.
भावार्थ- नारक तिर्यञ्च, मनुष्य और देवगति के जीवों के शरीर की अवगाहना जिस अंगुल से मापी जाती है वह उत्सेधाङ्गुल है । इस उत्सेधाङ्गुल की निष्पत्ति अनंत सूक्ष्म पुगलों के समुदय समिति समागम से होती है । परमाणु त्रसरेणु आदि के भेद से यह अनेक प्रकार का होता है। सूक्ष्म और व्यावहारिक परमाणु के भेद से परमाणु पुद्गल दो प्रकार का है। इनका स्वरूप टीका में स्पष्ट कर दिया गया है । व्यावहारिक परमाणु का किसी भी प्रकार से किसी भी शस्त्र आदि द्वारा छेदन भेदन आदि नहीं होता है । सू० १९४॥
ભાવાથ—નારક, તિય ઇંચ, મનુષ્ય અને દેવગતિના જવાના શરીરની અવગાહના જે અ‘ગુલથી માપવામાં આવે છે, તે ઉત્સેષાંગુલ છે આ ઉત્સે પાંશુલની નિષ્પત્તિ અનંત સૂક્ષ્મ પુદ્ગલેના સમુદયસમિતિ સમાગમથી થાય છે. પરમાણુ, ત્રસરેણુ વગેરેના ભેદથી આ અનેક પ્રકારના હોય છે. સૂક્ષ્મ. તેમજ વ્યાવહારિક પરમાણુના ભેદથી પરમાણુ પુદ્ગલ એ પ્રકારના હાય છે. આના સ્વરૂપ વિષે ટીકામાં સ્પષ્ટતા કરવામાં આવી છે, વ્યાવહારિક પરમાણુનું द्वैोई पशु भतना शस्त्र वगेरे बड़े छेड़न- लेहन वगेरे तु नथी । सू०१६४॥... अ० १९