Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aham // zrImatsudharmasvAmigaNabhRtprarUpitaM zrImaccandrakulAlaMkArazrImadabhayadevasUrisUtritavivaraNayutaM zrIpraznavyAkaraNAGgam / 1015 zreSThi maMchubhAi talakacaMda jhaverI-surata 750 bAbu gulAbacaMdajI amIcaMdajI jhaverI-mumbAi 500 zreSThi kalyANacaMda saubhAgyacaMda jhaverI-surata prasedhikA-eteSAM zrAddhavaryANAM pUrNadravyasAhAyyena zAha-veNIcandra suracandradvArA-zrIAgamodayasamitiH mudritaM mohamayyAM 'nirNayasAgara'yatrAlaye rA0 rA. rAmacandra yesU zeDage dvArA vIrasaMvat 2445. vikramasaMvat 1975. krAISTa 1919, pratayaH 1000. paNyaM 1-12-0 pAdonaM rUpyakadvayaM. dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ +35%94 asya punarmudraNAdyAH sarve'dhikArA etatsaMsthAkAryavAhakANAmAyattAH sthApitAH All rights reserved by the Managers of the Agamodayasamiti. Published by Shah Venichand Surchand for Agamodayasamiti, Mehesana Printed by Ramchandra Yesu Shedge, at the Nirnaya-sagar Press, 23, Kolbhat Lane, Bombay. %%%%%%%%%%% 45% % % % % % dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aham // cAndrakulInazrImadabhayadevAcAryadRbdhavyAkhyAyutam / zrIpraznavyAkaraNadazAsUtram / zrIvarddhamAnamAnamya, vyAkhyA kAcid vidhIyate / praznavyAkaraNAGgasya, vRddhanyAyAnusArataH // 1 // ajJA vayaM zAstramidaM gabhIraM, prAyo'sya kUTAni ca pustakAni / sUtraM vyavasthApyamato vimRzya, vyAkhyAnakalpAdita eva naiva // 2 // atha praznavyAkaraNAkhyaM dazamAGgaM vyAkhyAyate-atha ko'syAbhidhAnasyArthaH?, ucyate, praznA:-aGguSThAdipraznavidyAstA vyAkriyante-abhidhIyante'sminniti praznavyAkaraNaM, kacit 'praznavyAkaraNadazA' iti dRzyate, tatra 1 madukAdito vyAkhyAnaracanAyAH naiva sUtra vyavasthApyaM kiM tu vimRzya vyavasthApyamityarthaH, pra.vyA.1 Tendean For Personal & Private Use Only indibrary.org
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- praznAnAM-vidyAvizeSANAM yAni vyAkaraNAni teSAM pratipAdanaparA dazA-dazAdhyayanapratibaddhAH granthapaddhataya 11 Ave ra0 zrIa- 1 iti praznavyAkaraNadazAH, ayaM ca vyutpattyartho'sya pUrvakAle'bhUt , idAnIM tvAzravapaJcakasaMvarapaJcakavyAkRtire- zAstraprabhayadeva0 palabhyate, atizayAnAM pUrvAcAyairaidayugInAnAmapuSTAlambanapratiSevipuruSApekSayottAritatvAditi, asya stAvanA vRttiH ca zrImanmahAvIravarddhamAnakhAmisambandhI paJcamagaNanAyakaH zrIsudhamekhAmI sUtrato jambUvAminaM prati praNayanaM cikIrSuH sambandhAbhidheyaprayojanapratipAdanaparAM 'jambU' ityAmantraNapadapUrvI 'iNamo' ityAdigAthAmAha ||AUM namo vItarAgAya / namo arihaMtANaM / jaMbU-iNamo aNhayasaMvaraviNicchayaM pavayaNassa nissaMdaM / vocchAmi NicchayatthaM suhAsiyatthaM mahesIhiM // 1 // 'jaMbU' ityAdi / pustakAntare punarevamupodaghAtagrantha upalabhyate-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpAnAma nagarI hotthA, puNNabhadde ceie vaNasaMDe asogavarapAyave puDhavisilApaTTae, tattha NaM caMpAe nayarIe koNie nAma rAyA hotthA, dhAriNI devI, teNaM kAleNaM 2 samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI ajasuhamme nAma there tAjAisaMpanne kulasaMpanne balasaMpanne ruvasaMpanne viNayasaMpanne nANasaMpanne daMsaNasaMpanne carittasaMpanne lajjAsaMpanne lAgha|vasaMpanne oyaMsI teyaMsI vacaMsI jasaMsI jiyakohe jiyamANe jiyamAe jiyalobhe jiyanidde jiyiNdie| jiyaparIsahe jIviyAsamaraNabhayavippamukke tavappahANe guNappahANe muttippahANe vijJApahANe maMtappahANe // 1 // baMbhappahANe vayappahANe nayappahANe niyamappahANe saccappahANe soyappahANe nANappahANe daMsaNappahANe cari-16 Jain Educati Albelbrary.org For Personal & Private Use Only o na
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. ttappahANe codasapuvI caunANovagae paMcahi aNagArasaehiM saddhiM saMparibuDe puvANupuTviM caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva caMpA nayarI teNeva uvAgacchai jAva ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharati / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ajasuhammassa aMtevAsI ajajaMbU nAmaM NagAre kAsavagotteNaM sattussehe jAva saMkhittavipulateyalesse ajasuhammassa therassa adUrasAmante uDDejANU jAva saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe vihrh|te NaM se ajajaMbU jAyasaDhe jAyasaMsae jAyakouhalle uppannasaddhe 3 saMjAyasaddhe 3 samuppannasaddha 3 uTThAe uThei 2 jeNeva ajasuhamme there teNeva uvAgacchai 2 |ajasuhamme there tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei 2 vaMdai namasai naccAsanne nAidUre viNaeNaM paMjalipuDe pajuvAsamANe evaM vayAsI-jai NaM bhaMte! samaNeNaM bhaga0 mahA0 jAva saMpatteNaM Navamassa aMgassa aNuttarovavAiyadasANaM ayamuDhe paM0 dasamassa NaM aMgassa paNhAvAgaraNANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe paM01, jaMbU! dasamassa aMgassa samaNaNaM jAva saMpatteNaM do suyakkhaMdhA paNNattA-AsavadArA ya saMvaradArA ya, paDhamassa Na bhaMte! suyakkhaMdhassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM kaDa ajjhayaNA paNNattA?, jambU! paDhamassa NaM suyakkhaMdhassa samaNaNaM jAva saMpatteNaM paMca ajjhayaNA paNNattA, doccassa NaM bhaMte! evaM ceva, eesi NaM bhaMte! aNhayasaMvarANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTTe paNNate?, tate NaM ajasuhamme there jaMbUnAmeNaM aNagAreNaM evaM vutte samANe jaMbUM aNagAraM evaM vayAsI-jaMbU! iNamo' ityAdi, ayaM ca 'teNaM kAleNaM 2' ityAdiko granthaH SaSThAGgaprathama Jain Educaticlesional For Personal & Private Use Only helibrary.org
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIabhayadeva. vRttiH // 2 // jnyaataavdvseyH| yA ceha dvizrutaskandhatoktA'sya sA na rUDhA, ekazrutaskandhatAyA eva rUDhatvAditi / gAthA 1 Azrave vyAkhyA khevama-jaMbu'tti he jambUnAman ! 'iNamotti idaM vakSyamANatayA pratyakSAsannaM zAstraM 'aNhayasaMvara-II zAstrapraviNicchaya'ti A-abhividhinA slauti-zravati kammeM yebhyaste AslavA:-AzravAH prANAtipAtAdayaH paJca stAvanA tathA saMviyate-nirudhyate AtmataDAge karmajalaM pravizadebhiriti saMvarA:-prANAtipAtaviramaNAdayaH AzravAzca saMvarAzca vinizcIyante-nirNIyante tatsvarUpAbhidhAnato yasmiMstadAzravasaMvaravinizcayam, tathA pravacana-dvAdazAGgaM jinazAsanaM tasya khajUrAdisundaraphalasya nisyanda iva paramarasasnutiriva nisyando'tastaM, pravacanaphala|nisyandatA cAsya pravacanasAratvAt, tatsAratvaM ca caraNarUpatvAt, caraNarUpatvaM cAzravasaMvarANAM parihArAsevAlakSaNAnuSThAnapratipAdakatvAt, caraNasya ca pravacanasAratA "sAmAiyamAIyaM suyanANaM jAva viNdusaaraao| tassavi sAro caraNaM sAro caraNassa nivvANa // 1 // " miti [sAmAyikAdikaM zrutajJAnaM yAvadvindusAraH / tasyApi sArazcaraNaM sArazcaraNasya nirvANaM] vacanaprAmANyAditi, vakSye-bhaNiSyAmi nizcayAyanirNayAya nizcayAthai nizcayo vA'rthaH-prayojanamasyeti nizcayArthaM vakSye ityetasyAH kriyAyA vizeSaNamathavA nirgatakarmacayo nizcayo-mokSastadarthamityevaM zAstravizeSaNamidaM, suSTu kevalAlokavilokanapUrvatayA yathA'vasthitatvena bhASito-bhaNito'rtho yasya tattathA, kaiH subhASitArthamityAha-mahAntazca te sarvajJatvatIrthapravarttanAdyatizayavattvAd RSayazca-munayo maharSayastaiH, tIrthakarairityarthaH, atra ca 'jaMbU' ityanena jambUnAmnaH // 2 // Jain Education anal For Personal & Private Use Only S anelibrary.org
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudharmakhAmiziSyatvAt sudharmasvAminA praNItamidaM sUtrata ityabhihitaM, maharSibhirityanena cArthatastIrthakarairiti // iha ca sudharmasvAminaM prati zrImanmahAvIreNaivArthato'syAbhidhAne'pi yanmaharSibhiriti bahuvacananidezena tIrthakarAntarAbhihitatvamasya pratipAditaM tatsarvatIrthakarANAM tulyamatatvapratipAdanArtha, viSamamatatve hi teSAmasarvajJatvaprasaGgAditi, iha ca maharSigrahaNena tadanyeSAmapi sambhave yat tIrthakarairiti vyAkhyAtaM tat 'atthaM bhAsai arahA suttaM gaMthaMtigaNaharA niuNa'miti vacanAnusArAnnirupacaritamaIcchabdaprayogasya ca teSveva yujyamAnatvAditi, etena cAsya zAstrasyopakramAkhyAnuyogadvArasambandhinaH pramANAbhidhAnabhedasyAgamAbhidhAnapratibhedasyAbhedabhUtA tIrthakarApekSayA'rthata AtmAgamatA gaNadharApekSayA'rthataH anantarAgamatA tacchiSyApekSayA paramparAgamatA proktA, 'jambU' ityanena sUtrataH sudharmasvAmyapekSayA AtmAgamatA jambUskhAmyapekSayA'nantarAgamatA tacchiSyApekSayA ca paramparAgamateti, athavA anugamAkhyatRtIyAnuyogadvArasya prabhedabhUto ya upodghAtaniryuktyanugamastatsambandhinaH puruSadvArasya prabhedabhUtA'rthatastIrthakaralakSaNabhAvapuruSapraNItatA sUtrato gaNadharalakSaNabhAvapuruSapraNItatA cAsyoktA, tathA ca guruparvakramalakSaNaH sambandho'pyasya darzitaH, etadupadarzanena cAsmin zAstre AptapraNItatayA'visaMvAditvena grAhyametaditi buddhiH prekSAvatAmAvirbhAvitA, tathA AzravasaMvaravinizcayamityanenAsyAbhidheyamuktaM, etadabhidhAne copakramadvArAntargatamarthAdhikAradvAraM tadvizeSabhUtakhasamayavaktavyatAdvAraikadezarUpamupadarzitamiti, pravacanasya nisyandamityanena tu pravacanapradhAnAvayavarUpatvama Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only mijainelibrary.org
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 3 // syoktaM, pravacanasya kSAyopazamikabhAvarUpatvenopakramAkhyAnuyogadvArasya nAmAkhyapratibhedasya SaNNAmAkhyapratidvArasyAvatArazca darzitaH, SaNNAmadvAre hyaudayikAdayaH SaD bhAvAH prarUpyanta iti, nizcayArthamanena tvasya zAtrasya nizcayalakSaNamanantaraprayojanamuktaM, tadbhaNanena hi tadarthinaH prekSAvanto'tra pravarttitA bhavantviti, nahi niSprayojanaM prekSAvantaH karttuM zrotuM vA pravarttante, prekSAvattAhAniprasaGgAt, evaM cAnugamAkhyatRtIyAnuyogadvArasyopodghAtaniryuktyabhidhAnapratidvArasya pratibhedabhUtaM kAraNadvAramabhihitaM yatastatredaM cintyate - kena kAraNenedamadhyayanamuktamiti, ihApi ca tasyaiva nizcayarUpasya zAstrapratipAdanakAraNasya cintitatvAt nanvAzravasaM| varavinizcayamityuktAvapi nizcayArthamityucyamAnamatiricyamAnamivAbhAti, yatra hyAzravasaMvarA vinizrIyante tat tadvinizcayArtha bhavatyeveti, satyaM, kintu AzravasaMvaravinizcayamityanenAbhidheyavizeSAbhidhAyakatva - lakSaNaM tatsvarUpamAtrameva vivakSitaM, nizcayArthamanena tu tatphalabhUtaM prayojanamiti na punaruktateti, prayojanaM ca pratipAdayatopAyo peyabhAvalakSaNo'pi sambandho darzito bhavati, yata idaM zAstramupAyo nizcayazcAsyopeyamitye| varUpa evAsAviti / yadyapi cAnuyogadvArANyadhyayana syaivAvazya kAdAvupadazryante tathApIhAGge zrutaskandhayoradhyayana samudAyarUpatvAt kathaJcidupakramAdidvArANAM yujyamAnatvAt yathAsambhavaM gAthAvayavairdarzitAni, ata evAcAraTIkA kRtA'Ggamuddizya tAnyupadarzitAni / anantaramAzravasaMvarA ihAbhidheyatvenoktAH, tatra ca 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAdAzravAMstAvatparimANato nAmatazca pratipAdayannAha - Jain Educatictional For Personal & Private Use Only 1 Azrave zAstraprastAvanA // 3 // nelibrary.org
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcaviho paNNatto jiNehi~ iha aNhao annaadiio| hiMsAmosamadattaM abbaMbhapariggahaM ceva // 2 // __'paMcavihIM' gAthA / paJcavidhaH-pazcaprakAraH prajJaptaH-prarUpito jinaiH-rAgAdijetRbhiH iha-pravacane loke vA A navaH-AzravaH anAdikaH-pravAhApekSayA''divirahitaH upalakSaNatvAdasya nAnAjIvApekSayA aparyavasita ityapi 4 dRzyaM sAditve saparyavasitatve vA''zravasya karmabandhAbhAvena siddhAnAmiva sarvasaMsAriNAM bandhAdyabhAvaprasaGgaH, athavA RNaM-adhamarNena deyaM dravyaM tadatIto'tidurantatvenAtikrAntaH RNAtItaH aNaM vA-pApaM karma Adi:kAraNaM yasya sa aNAdikaH, nahi pApakarmaviyuktA Azrave pravartante, siddhAnAmapi tat pravRttiprasaGgAditi, tameva nAmata Aha-hiMsA-prANavadhaH 'mosaM ti mRSAvAdaM adattaM-adattadravyagrahaNaM abrahmaca maithunaM parigrahazca-svIkAro abrahmaparigrahaM, cakAraH samuccaye, evazabdo'vadhAraNe, evaM cAsya sambandhaH abrahma parigrahameva ceti, avadhAraNArthazcaivaM-hiMsAdibhedata eva pazcavidhA, prakArAntareNa tu dvicatvAriMzadvidho, yadAha-"iMdiya 5 kasAya 4 avvaya 5 kiriyA 25 paNa caura paMca paNavIsA / jogA tinneva bhave bAyAlA Asavo hoi // 1 // " tti [indriyANi kaSAyAH avratAni kriyAH paJca catvAraH paJca pnycviNshtiH| yogAstraya eva bhaveyuH dvicatvAriMzadAzravA bhavanti // 1 // ] evaM cAnayA gAthayA'sya dazAdhyayanAtmakasyAGgasya pazcAnAmAzravANAmabhidhAyakA|nyAdyAni pazcAdhyayanAni sUcitAni, tatra prathamAdhyayanavinizca(yA)yaprathamAzravavaktabyatAnugamArthamimAM dvAragAthAmAha in Educa For Personal & Private Use Only sanelibrary.org
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ |1 Azrave yAdRzAdInidvArANi praznavyAka jArisao janAmA jaha ya kao jArisaM phalaM deti / jeviya kareMti pAvA pANavahaM taM nisAmeha // 3 // ra0 zrIa- 'jArisoM gAhA, yAdRzako-yatvarUpakaH, yAni nAmAni yasyeti yannAmA yadabhidhAna ityarthaH, yathA bhayadeva. pAca kRto-nivartitaH prANibhirbhavatIti, yAdRzaM-yatvarUpaM phalaM-kArya durgatigamanAdikaM dadAti-karoti, vRttiH ye'pi ca kurvanti pApA:-pApiSTAH prANA:-prANinasteSAM vadho-vinAzaH prANavadhastaM, 'taMti tatpadArthapaJcaka 'nisAmeha'tti nizamayata zRNuta mama kathayata iti shessH| tatra 'tattvabhedaparyAyAkhyeti nyAyamAzritya yAdRzaka ityanena prANivadhasya tattvaM nizcayatayA pratijJAtaM, yannAmetyanena tu paryAyavyAkhyAnaM, zeSadvAratrayeNa tu bhedavyAkhyA, karaNaprakArabhedena phalabhedena ca tasyaiva prANivadhasya bhidyamAnatvAt, athavA yAdRzo yannAmA vetyanena svarUpataH prANivadhazcintitastatparyAyANAmapi yAthArthyatayA tatsvarUpasyaivAbhidhAyakatvAt, yathA ca kRto ye ca kurvantItyanena tu kAraNato'sau cintitaH, karaNaprakArANAM kartRNAM ca tatkAraNatvAt , yAdRzaM phalaM dadAtItyanena tu kAryato'sau cintitaH, evaM ca kAlatrayavartitA tasya nirUpitA bhavatIti, athavA anugamAkhyatRtIyAnuyogadvArAvayavabhUtopodghAtaniryuktyanugamasya pratidvArANAM 'kiM kaiviha'mityAdInAM madhyAt kAnicidanayA gAthayA tAni darzitAni, tathAhi-yAdRzaka ityanena prANivadhakharUpopadarzakaM kimityetat dvAramuktaM, yannAmetyanena tu niruktidvAraM, ekArthazabdavidhAnarUpatvAta tasya, 'sammaddiTThI amoho' ityAdinA gAthAyugena sAmAyikaniryuktAvapi sAmAyikaniruktipratipAdanAt, yathA ca kRta ityanena kathamiti dvAramabhihitaM, ye // 4 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'pi ca kurvantyanena kasyeti dvAramuktaM, phaladvAraM tvatiriktamiheti / tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAd yAdRza iti dvArAbhidhAnAyAha pAvo nAma esa nicaM jiNehiM bhaNio - pAvo caMDo ruddo khudo sAhasio aNArio NigghiNo NissaMso mahabhao paibhao 10 atibhao bIhaNao tAsaNao aNajo ubveyaNao ya Niravayakkho ddhimmo NipivAso NikkaluNo nirayavAsagamaNanighaNo 20 mohamahabhayapayaTTao maraNAvemaNasso 22 / paDhamaM adhammadAraM // ( sU0 1 ) 'pANavaho' ityAdi, prANavadho hiMsA nAmetyalaGkRtau vAkyasya eSaH - adhikRtatvena pratyakSo nityaM sadA na kadAcanApi pApacaNDAdikaM vakSyamANakharUpaM parityajya varttata iti bhAvanA, jinaiH - AsairbhaNitaH - uktaH, kiMvidha ityAha- pApaprakRtInAM bandhahetutvena pApaH kaSAyotkaTapuruSakAryatvAccaNDaH, raudrAbhidhAnarasavizeSapravarttitatvAdraudraH kSudrA-drohakA adhamA vA tatpravarttitatvAcca kSudraH, sahasA - avitarkapravarttita iti sAhasikaH puruSastatpravRttitvAt sAhasikaH, ArAdyAtAH pApakarmmabhya ityAryAstanniSedhAdanAryA- mlecchAdayastatpravarttitatvAdanAryaH, na vidyate ghRNA - pApajugupsAlakSaNA yatra sa nirghRNaH, nRzaMsA- niHsukAstadvyApAratvAt nRzaMsaH niSkrAnto vA zaMsAyAH zlAghAyA iti niHzaMsaH, mahadU bhayaM yasmAdasau mahAbhayaH, prANinaM prANinaM prati bhayaM yasmAt sa pratibhayaH, bhayAni - ihalaukikAdInyatikrAnto'tibhayaH, ata evoktaM maraNabhayaM ca bhayANaM ti Jain Educational For Personal & Private Use Only linelibrary.org
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 Azrave vadhasvarUpaM praznavyAka [maraNabhayaM ca bhayAnAM] 'bIhaNautti bhApayati-bhayavantaM karotIti bhApanakaH, trAsaH-AkasmikaM bhayaM akramora0 zrIa tpannazarIrakampamanaHkSobhAdiliGgitatkArakatvAtrAsanakaH, aNajjettinanyAyopeta ityanyAyyaH, udvejanakaH-cittabhayadeva0 viplavakArI udvegakara ityarthaH, cakAraH samuccaye, niravayakkho tti nirgatA'pekSA-paraprANaviSayA vA paralokAdiviSavRttiH yA vA yasminnasau nirapekSaH niravakAko vA, nirgatodhAt-zrutacAritralakSaNAditi nirdharmaH, nirgataH pipAsAyA vadhyaM prati sneharUpAyA iti nipipAsA, nirgatA.karuNA-dayA yasmAdasau niSkaruNaH, nirayo-narakaH sa eva vAso nirayavAsastatra gamanaM nirayavAsagamanaM tadeva nidhanaM-paryavasAnaM yasya sa nirayavAsagamananidhanaH tatphala ityarthaH, moho-mUDhatA mahAbhayaM-atibhItiH tayoH prakarSaka:-pravartako yaH sa mohamahAbhayaprakarSakaH, kaci-13 nmohamahAbhayapravaIka iti pAThaH, 'maraNAvemanasso'tti maraNena hetunA vaimanasya-dainyaM dehinAM yasmAt sa marakaNavaimanasyaH / prathama-AdyaM mRSAvAdAdidvArApekSayA adharmadvAraM-AzravadvAramityarthaH / tadevamiyatA vizeSaNasamudAyena yAdRzaH prANivadha iti dvAramabhihitaM, adhunA yannAmetidvAramabhidhAtumAha tassa ya nAmANi imANi goNNANi hoti tIsaM, taMjahA-pANavahaM 1 ummUlaNA sarIrAo 2 avIsaMbho 3 hiMsavihiMsA 4 tahA akiccaM ca 5 ghAyaNA 6 mAraNA ya 7 vahaNA 8 uddavaNA 9 tivAyaNA ya 10 AraMbhasamAraMbho 11 Auyakammassuvaddavo bheyaNivaNagAlaNA ya saMvaTTagasaMkhevo 12 maccU 13 asaMjamo 14 kaDagamaddaNaM 15 voramaNaM 16 parabhavasaMkAmakArao 17 duggatippavAo 18 pAvakovo ya 19 pAva SEARCASASBACHER Jain Education For Personal & Private Use Only W elibrary.org
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ GUROSAROGROGROCEARCCCCREE lobho 20 chaviccheo 21 jIviyaMtakaraNo 22 bhayaMkaro 23 aNakaro ya 24 vajo 25 paritAvaNaaNhao 26 viNAso 27 nijavaNA 28 luMpaNA 29 guNANaM virAhaNatti 30 viya tassa evamAdINi NAma dhejjANi hoti tIsaM pANavahassa kalusassa kdduyphldesgaaii| (sU0 2) 'tasse tyAdi, tasya-uktasvarUpasya prANivadhasya cakAraH punararthaH nAmAni-abhidhAnAnImAni-vakSyamANatayA pratyakSAsannAni gauNAni-guNaniSpannAni bhavanti triMzat , tadyathA-prANAnAM-prANinAM vadho-ghAtaH prANavadhaH 1 'ummUlaNA sarIrAu'tti vRkSasyonmUlaneva unmUlanA-niSkAzanaM jIvasya zarIrAda-dehAditi 2, 'avIsaMbho'tti avizvAsaH, prANivadhapravRtto hi jIvAnAmavizraMbhaNIyo bhavatIti prANavadhasyAvizrambhakAraNatvAdavimbhavyapadeza iti 3, 'hiMsavihiMsa'tti hiMsyaMta iti hiMsyA-jIvAsteSAM vihiMsA-vighAto hiMsyavihiMsA, ajIvavidhAte kila kathaMcitprANavadho na bhavatIti hiMsyAnAmiti vizeSaNaM vihiMsAyA u. ktamathavA hiMsA vihiMsA caikaiveha grAhyA dvayorupAdAne'pi bahusamatvAditi, athavA hiMsanazIlo hiMsraH-pramattaH 'jo hoi appamatto ahiMsao hiMsao iyaro'tti [yo bhavatyapramatto'hiMsako hiMsaka itara vacanAt tatkRtA vizeSavatI hiMsA hiMsravihiMsA 4, tathA 'akicaM vatti tathA-tenaiva prakAreNa hiMsyaviSayamevetyarthaH, akRtyaM ca -akaraNIyaM ca, cazabda ekArthikasamuccayArthaH 5, ghAtanA mAraNA ca pratIte, cakAraH samuccayArtha eva 6-7, 'vahatti hananaM 8 'uddavaNa'tti upadravaNamapadravaNaM vA 9 'tivAyaNA yeti trayANAM-manovAkAyAnAmathavA tribhyo zAta kila kathaMcitprANavApi bahusamatvAditi, hiMsaka itara] va 09 Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only K inelibrary.org
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 6 // Jain Education |- dehAyuSkendriyalakSaNebhyaH prANebhyaH pAtanA - jIvasya aMsanA tripAtanA, uktaM ca- 'kAyavahamaNo tiNNi u ahavA dehAuiMdiappANA' ityAdi, athavA atizayavatI yAtanA - prANebhyo jIvasyAtipAtanA tItapidhAnAdizabdeSvivAkAralopAt, cakAro'trApi samuccayArtha iti 10, 'AraMbhasamAraMbho'tti Arabhyante - vinA| zyanta iti ArambhA - jIvAsteSAM samArambhaH - upamardaH athavA ArambhaH kRSyAdivyApArastena samArambhojIvopamardaH athavA Arambho - jIvAnAmupadravaNaM tena saha samArambhaH paritApanamityArambhasamArambhaH prANavadhasya paryAya iti, athavA ArambhasamArambhazabdayorekatara eva gaNanIyo, bahusamarUpatvAditi 11, 'Aukammassuvaddavo bhedanihavaNagAlaNA ya saMvahagasaMkhevo'tti AyuHkarmmaNa upadrava iti vA tasyaiva bheda iti vA tanniSThApanamiti vA tadgAlaneti vA, caH samuccaye, tatsaMvarttaka iti vA, iha khArthe kaH, tatsaGkSepa iti vA, prANavadhasya nAma, eteSAM ca upadravAdInAmekatarasyaiva gaNanena nAmnAM triMzatpUraNIyA, AyuzchedalakSaNArthApekSayA sarveSAmekatvAditi 12 mRtyuH 13 asaMyamaH 14 etau pratItau tathA kaTakena sainyena kiliJjena vA Akramya marddanaM kaTakamardanaM, tato hi prANavadho bhavatItyupacArAt prANavadhaH kaTakamaddanazabdena vyapadizyata iti 15 'voramaNaM'ti vyuparamaNaM prANebhyo jIvasya vyuparatiH, ayaM ca vyuparamaNazabdo'ntarbhUtakAritArthaH, prANavadha paryAyo bhavatIti bhAvanIyaM 16 'parabhavasaGkramakAraka' iti prANaviyojitasyaiva parabhave saGkrAntisadubhAvAt 17 durgatau narakAdikAyAM karttAraM prapAtayatIti durgatiprapAtaH durgatau vA prapAto yasmAt sa tathA For Personal & Private Use Only 1 Azrave vadhanA mAni // 6 // ainelibrary.org
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ STa yataH tasya khuppAtA saMkza NaM 18 'pApakovo yatti pApa-apuNyaprakRtirUpaM kopayati-prapaJcayati puSNAti yaH sa pApakopa iti athavA pApaM cAsau kopakAryatvAt kopazceti pApakopaH caH samuccaye 19 'pApalobho'tti pApaM-apuNyaM labhyati-prANini liyati saMzliSyatItiyAvat yataH sa pApalobhaH, athavA pApaM cAsau lobhazca tatkAryatvAtpApalobhaH 20 'chaviccheo'tti chavicchedaH-zarIracchedanaM tasya ca duHkhotpAdanarUpatvAt prastutaparyAyavinAzakAraNatvAcopacArAt prANavadhatvaM, Aha-"tappajAyaviNAso dukkhuppAto ya saMkilesoya / esa vaho jiNabhaNio vajeyavyo payatteNaM ||1||'ti, [tatparyAyavinAzo duHkhotpAdazca saMklezazca / eSa vadho jinabhaNito varjayitavyaH prayatnena // 1 // ] 21 jIvitAntakaraNaH 22 bhayaMkarazca pratIta eva 23 RNaM-pApaM karotIti RNakaraH |24 'vajjo'tti vajramiva vajaM gurutvAt tatkAripANinAmatigurutvenAdhogatigamanAda vaya'te vA vivekibhiriti varjaH, 'sAvajo'tti pAThAntare sAvadyaH-sapApa ityarthaH 25 'paritAvaNaaNhau'tti paritApanapUrvaka AzravaH paritApanAzravaH, Azravo hi mRSAvAdAdirapi bhavati na cAsau prANavadha iti prANavadhasaGgrahArthamAzravasya paritApaneti vizeSaNamiti, athavA prANavadhazabdaM nAmavantaM saMsthApya zarIronmUlanAdIni tannAmAni saGkalpanIyAni tataH paritApaneti paJcaviMzatitamaM nAma Azrava iti SaDiMzatitamamiti 26 'vinAza' iti prANAnAmiti gamyate 27 'NijjhavaNa'tti ni:-Adhikyena yAnti prANinaH prANAsteSAM niryAtA-nirgacchatAM prayojakatvaM niryApanA 28 'luMpaNa'tti lopanA-chedanaM prANAnAmiti 29 'guNAnAM virAdhanetyapi ceti hiMsyaprA-1 -5 ....... - KAMAC pra.vyA.2 JainEducationa l For Personal & Private Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 Azrave vadhakaradhyaprayojanAni sU03 praznavyAka NigataguNAnAM hiMsakajIvacAritraguNAnAM vA virAdhanA-khaNDanA ityarthaH, itizabda upadarzane, apiceti ra0 zrIa- samuccaye iti 30 / 'tasse'tyAdi prANivadhanAmnAM nigamanavAkyaM 'evamAINi tti Adizabdo'tra prakArArthI samuccaya iAta. bhayadeva0yadAha-"sAmIpye'tha vyavasthAyAM, prakAre'vayave tathA / caturvartheSu medhAvI, AdizabdaM tu lkssye-||1||" vRttiH 18|diti / tAnyevamAdIni-evaMprakArANyuktasvarUpANItyarthaH nAmAnyeva nAmadheyAni bhavanti, triMzatprANivadhasya kaluSasya-pApasya kaTukaphaladezakAni-asundarakAryopadarzakAni yathArthatvAtteSAmiti / tadiyatA yannAmetyuktamatha gAthoktadvAranirdezakramAgataM yathA ca kRta ityetadupadarzayati, tatra ca prANivadhakAraNaprakAre prANivadhakartRNAmasaMyatattvAdayo dharmA jalacarAdayo vadhyAH tathAvidhamAMsAdIni prayojanAni ca avataranti etanniSpannatvAt prANavadhaprakArasyeti tAni krameNa darzayitumAha taM ca puNa kareMti keI pAvA asaMjayA avirayA aNiyapariNAmaduppayogI pANavahaM bhayaMkaraM bahuvihaM bahuppagAraM paradukkhuppAyaNappasattA imehiM tasathAvarehiM jIvehiM paDiNiviTThA, kiM te?, pAThINatimitimigilaaNegajhasavivihajAtimaMdukkaduvihakacchabhaNakamagaraduvihagAhAdiliveDhayamaMduyasImAgArapuluyasuMsumArabahuppagArAjalayaravihANAkate ya evamAdI, kuraMgarurusarabhacamarasaMvarahurabbhasasayapasayagoNasarohiyahayagayakharakarabhakhaggavAnaragavayavigasiyAlakolamajjArakolasuNakasiriyaMdalagAvattakokaMtiyagokaNNamiyamahisavigghachagaladIviyAsANataraccha acchanbhallasa TUlasIhacillalacauppayavihANAkae ya evamAdI, ayagaragoNasavarAhima CACROCHAEOLOGICCCCESCA 1000-NCC6CASARAMMAR For Personal & Private Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ulikAudaradamapupphayAsAliyamahoragoragavihANakakae ya evamAdI, chIralasaraMbasehasellagagodhuMdaraNaulasaraDajAhagamuguMsakhADahilavAuppiyaghIroliyasirIsivagaNe ya evamAdI, kAdaMbakabakabalAkAsArasaADAsetIyakulalavaMjulapArippavakIvasauNadIviya(pIpIliya)haMsadhattariDagabhAsakulIkosakuMcadagatuMDaDheNiyAlagasUyImuhakavilapiMgalakkhagakAraMDagacakkavAgaukkosagarulapiMgulasuyavarahiNamayaNasAlanaMdImuhanaMdamANagakoraMgabhiMgAragakoNAlagajIvajIvakatittiravaTTakalAvakakapiMjalakakavotakapArevayagaciDigaDhiMkakukkuDavesaramayUragacauragahayapoMDarIyakarakavIralaseNavAyasayavihaMgabhiNAsicAsavaggulicammahilavitatapakkhikhahayaravihANAkateya evamAyI, jalathalakhagacAriNo u paMciMdie pasugaNe biyatiyacauriMdie vivihe jIve piyajIvie maraNadukkhapaDikUle varAe haNaMti bahusaMkilikammA / imehiM vivihehiM kAraNehiM, kiM te?, cammavasAmasameyasoNiyajagaphiphisamatthuluMgahitayaMtapittaphophasadaMtahA advimiMjanahanayaNakaNNaNhAruNinakkadhamaNisiMgadADhipicchavisavisANavAlaheDaM, hiMsaMti ya bhamaramadhukarigaNe rasesu giddhA taheva teMdie sarIrovakaraNaThuyAe kivaNe beMdie vahave vatthoharaparimaMDaNahA, aNNehi ya evamAiehiM bahUhiM kAraNasatehiM abuhA iha hiMsaMti tase pANe ime ya egidie bahave varAe tase ya aNNe tadassie ceva taNusarIre samAraMbhaMti attANe asaraNe aNAhe abaMdhave kammanigalabaddhe akusalapariNAmamaMdabuddhijaNadubijANae puDhavimaye puDhavisaMsie jalamae jalagae aNalANilataNavaNassatigaNanissie ya tammayatajite ceva tadAhAre Jain Education sallenal For Personal & Private Use Only Ninelibrary.org
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva. 1 Azrave vadhakavadhyaprayojanAni sU03 vRttiH // 8 // tappariNatavaNNagaMdharasaphAsaboMdirUve acakkhuse cakkhuse ya tasakAie asaMkhe thAvarakAe ya suhumavAyarapatteyasarIranAmasAdhAraNe aNaMte haNaMti avijANao ya parijANao ya jIve imehiM vivihehiM kAraNehiM, kiM te?, karisaNapokkharaNIvAvivappiNikUvasaratalAgacitivetiyakhAtiyaArAmavihArathUbhapAgAradAragouraaTTAlagacariyAsetusaMkamapAsAyavikappabhavaNagharasaraNaleNaAvaNacetiyadevakulacittasabhApavAAyataNAvasahabhUmigharamaMDavANa ya kae bhAyaNabhaMDovagaraNassa vivihassa ya ahAe puDhaviM hiMsaMti maMdabuddhiyA jalaM ca majaNayapANabhoyaNavatthadhovaNasoyamAdiehiM payaNapayAvaNajalAvaNavidaMsaNehiM agaNiM suppaviyaNatAlayaMTapehuNamuhakarayalasAgapattavatthamAdiehiM aNilaM agAraparivA[DiyA]rabhakkhabhoyaNasayaNAsaNaphalakamusalaukhalatatavitatAtojavahaNavAhaNamaMDavavivihabhavaNatoraNAviDaMgadevakulajAlayaddhacaMdanijUgacaMdasAliyavetiyaNisseNidoNicaMgerikhIlameDhakasabhApavAvasahagaMdhamallANulevaNaMbarajuyanaMgalamaiyakuliyasaMdaNasIyArahasagaDajANajoggaaTTAlagacariadAragopuraphalihAjaMtasUliyalauDamusaMDhisatagghibahupaharaNAvaraNuvakkharANa kate, aNNehi ya evamAdiehiM bahUhiM kAraNasatehiM hiMsanti te tarugaNe bhaNitA evamAdI satte sattaparivajiyA uvahaNanti daDhamUDhA dAruNamatI kohA mANA mAyA lobhA hassaratIaratI soya vedatthI jIyakAmatthadhammaheuM savasA avasA aTThA aNahAe ya tasapANe thAvare ya hiMsaMti hiMsaMti maMdabuddhI savasA haNaMti avasA haNaMti savasA avasA duhao haNaMti aTThA haNaMti aNahA haNaMti aTThA aNaTThA duhao haNaMti hassA haNaMti verA // 8 // Jain Educati For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ haNaMti ratIya haNaMti hassaverAratI ya haNaMti kuddhA haNaMti luddhA haNaMti muddhA haNaMti kuddhA luddhA muddhA haNaMti atthA haNaMti dhammA haNaMti kAmA haNaMti atthA dhammA kAmA haNaMti (sU0 3) 'taM cetyAdi, yasya svarUpaM nAmAni cAnantaramuktAni taM prANavadhamityuttareNa padena sambandhaH, cakAro vizeSaNArthaH vizeSaNaM ca kartR kArakaM, punaHzabdo bhASAmAtre, kurvanti-vidadhati, keciditi-kecideva jIvAH na punaH sarve, kIdRzA ityAha-pApA:-pAtakinaH, ta eva vibhajyante-asaMyatA:-asaMyamavantaH aviratA:-na vizeSato ye tapo'nuSThAne ratAH 'anihuyapariNAmaduppayogIti anibhRtaH-anupazamaparaH pariNAmo yeSAM te tathA, duSprayogA:-duSTamanovAkAyavyApArA yeSAM santi te tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, prANivadhaM-prANAtipAtaM kiMbhUtaM?-bahuvidhaM bhayaGkaraM, pAThAntareNa bhayaGkaraM, tathA 'bahuvidhA' bahavaH prakArA yasya sa tathA taM, saprabhedabhedayuktamityarthaH, kiMbhUtAste?-paraduHkhotpAdanaprasaktAH, tathA 'imehiM eteSu pratyakSeSu trasasthAvareSu jIveSu pratiniviSTA:-tadarakSaNatasteSu vastuto dveSavantaH 'kiM tetti kathaM taM prANavadhaM kurvantItyarthaH, tadyatheti vA-pAThINe'tyAdi, pAThInA-matsyavizeSAH timayastimiGgalAzca-mahAmatsyA mahAmatsyatamAH anekajhaSA:-vividhamatasyAH sUkSmamatsyakhalamatsyayugamatsyAdayaH vividhajAtayo-nAnAjAtIyA maNDUkA dvividhAH kacchapA:-mAMsakacchapaasthikacchapabhedAt nakA-matsyavizeSA eva 'makaraduviha'tti makarA-jalacaravizeSAH suMDAmakaramatsyamakarabhedena dvibhedA grAhA-jalajantuvizeSA eva diliveSTamandukasImAkArapulakAstu grAhabhedA eva suM Jain Educat onal For Personal & Private Use Only Kinjainelibrary.org
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH 1 Azrave vadhakavadhyaprayojanAni sumArA-jalacaravizeSAH tata eSAM dvandvaH tatazca te ca te bahuprakArAzceti karmadhArayo'tastAn ghnantIti vakSyamANena yogaH, iha ca dvitIyAbahuvacane'pyekArAbhAvazchAndasatvAt, 'jalacaravihANAkae ya evamAItti jalacarANAM vidhAnAni-bhedAstAnyeva vidhAnakAni tAni kRtAni-vihitAni yaistathA tAn jalacaravidhAnakakRtAMzca, iha ca kazabdalopena vidhAnazabdasyAntadIrghatvaM, evamAdIna-pAThInAdIn , tathA kuraGgA-mRgA ruravaHtadvizeSAH sarabhA-mahAkAyA ATavyapazuvizeSAH parAsareti paryAyA ye hastinamapi pRSThe samAropayanti camarA-AraNyagAvaH saMbarA-yeSAmanekazAkhe zRGge bhavataH 'hurabbhe'tti urabhrA-meSAH zazAH-zazakA lomaTakAkRtayaH prazayA-dvikhurATavyapazuvizeSA goNA-gAvaH rohitAH-catuSpadavizeSAH pAThAntareNa ta eva hayA-azvA gajA-hastinaH kharA-rAsabhAH karabhA-uSTrAH khaDgA-yeSAM pArzvayoH pakSavacarmANi lambante zRGga caikaM zirasi bhavati vAnarA-markaTAH gavayA-gavAkRtayo vartulakaNThAH vRkA-IhAmRgaparyAyAH nAkharavizeSAH zRgAlA-jambukAH kolA-uMdarAkRtayaH pAThAntareNa kokA-nAkharavizeSAH mArjArA-birAlAH 'kolasuNaga'tti mahAsUkarAH athavA kroDA-zUkarA zvAna:-kauleyakAH zrIkandalakA AvarttAzca ekakhuravizeSAH kokaMtikAlomaTakA ye rAtrau ko ko evaM ravanti gokarNA-dvikhuracatuSpadavizeSA mRgA-sAmAnyahariNAH kuraGgAdayastu prAgabhihitAH zRGgavarNAdivizeSaNAstadvizeSAH sAmarthyAdatra gamyAH mahiSA:-pratItAH 'vigghaya'tti vyAghrAnAkharavizeSAH chagalA-ajAH dvIpikA:-citrakAbhidhAnA nAkharavizeSAH zvAnaH-ATavyA eva kauleyakAH nAkharavizA zaGgavarNAdivizeSaNAstadvizakaNa-dvikhuracatuSpadavizeSA pAca ekakhuravizeSAH kokatikAla For Personal & Private Use Only whajainelibrary.org
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarakSAH acchA bhallAH zArdUlAzca vyAghravizeSAH siMhA-harayaH cittalA-nAkharavizeSA eva pAThAntareNa cibalA:-hariNAkRtayo dvikhuravizeSAstata eSAM kuraGgAdInAM dvandvaH, 'cauppayavihANAkae evamAItti catuSpavidhAnakAni tajAtivizeSAH kRtAni-vihitAni yairvyaktibhUtaiH kuraGgAdibhiste tathA, tataH pUrvapadena karmadhArayaH, tatastAMzca evamAdIna-kuraGgAdiprakArAn , tathA ajagarA:-zayuparyAyAH uraHparisarpavizeSAH goNasAniSphaNAhivizeSAH varAhayo-dRSTiviSAyaH phaNAkaraNadakSAH mukulino-ye phaNA na kurvanti kAkodarA darbhapuSpAzca darvIkarasaprpavizeSAH, AsAlikA mahoragAzcora parisaprpavizeSAH, tatrAsAlikA yaccharIraM dvAdazayojanapramANamutkarSato bhavati, kSayakAle ca mahAnagaraskandhAvArAdInAmadha utpadyate, mahoragAstu manuSyakSetrabAhi vino yaccharIraM yojanasahasrapramANamutkarSata AkhyAyata iti, tata eteSAM dvandvaH, tataH teSAM uragavidhAnakAni kRtAni yaiste tathA tataH karmadhArayaH, tatazca tAMzca evamAdIni, tathA kSIralAH zarambAzcabhujaparisarpavizeSAH sehA:-tIkSNazalAkAkulazarIrAH zalyakA-yacarmakatelakairaGgarakSA vidhIyate godhA undurA nakulAzca pratItAH zaraTA:-kRkalAzA jAhakA:-kaNTakAvRtazarIrAH muguMsAH-khADalillAkRtayaH khADahilA:-kRSNazuklapaTTAGkitazarIrAH zUnyadevakulAdivAsinyaH vAtotpattikA rUDhyAvaseyA gRhakokilikA:gRhagodhikAH, eteSAM dvandvaH, tata ete ca te sarisRpagaNAzceti karmadhArayastatastAMzca evamAdIna-kSIralAdiprakArAnityarthaH, tathA kAdambA-haMsavizeSAH bakAzca-cakoTakAH balAkAzva-bisakaNThikAH sArasAzca-dAvA ASSAGACSCACACANCECAUSA dain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka-ghATAH ADAsetIkAzca kulalAzca vaMjulAzca-khadiracaJcavaH pArizlavAzca kIvAzca zakunAzca pipIlikAzca-pI-IP1 Ave ra0 zrIa- pItikArakA haMsAzca-zvetapakSAH dhArtarASTrakAzca-kRSNacaraNAnanA haMsA eva bhAsAca-sakuntAH 'kulIkosa'tti vadhakavabhayadeva0 kuTIkrozAzca krauJcAzca dakatuNDAzca deNikAlakAzca zUcIsukhAzca kapilAzca piGgalAkSakAzca kAraMDakAca cakra- dhyaprayovRttiH vAkAzca-rathAGgAH utkrozAzca-kurarAH garuDAzca-suparNAH piGgulAzca zukAzca-kIrA bahiNazca-kalApavanmayUrAH janAni madanazAlAzca-sArikAvizeSAH nandImukhAzca nandamAnakAzca koraMkAzca bhRGgArakAzca bhRGgArikAzca-rasati nizi bhUmau hyaGgulazarIrAH ityevaMlakSaNAH koNAlakAzca jIvajIvakAzca tittirAzca varttakAzca lAvakAzca kapiJjalakAzca kapotakAzca pArApatakAzca ciTikAzca-kalaMbikA DhiMkAzca kurkuTAzca-tAmracUDAH vesarAzca mayUrakAzcakalApavarjitAH cakorakAzca hadapuNDarIkAzca zAlakAzca pAThAntareNa karakAzca vIrallazyenAzca zyenA eva vAya-18 sAzca-kAkavihaGgA bhenAzitazca cASAzca-kikidIvinaH valgulyazca carmAsthilAca-carmacaTakA vitatapakSiNazcamanuSyakSetrabahirvatina iti dvandraH, te ca te 'khahacaravihANAkae yatti khacaravidhAnakakRtAzceti, tathA tAMzca evamAdIn-uktaprakArAn, eteSu ca zabdeSu kecidapratIyamAnArthAH kecidapratIyamAnaparyAyA nAmakoze'pi keSA|zcitprayogAnabhidhAnAda, Aha ca-"jIvaMjIvakapiJjalacakorahArItavaJjulakapotAH / kAraNDavakAdambakakakurAdyAH pakSijAtayo jnyeyaaH||1||" iti, pUrvoktAneva saGgrahavacanenAha-jalasthalakhacAriNazca, cazabdo jalacarAdisAmAnyasamuccayArthaH paJcendriyAn pazugaNAn vividhAn 'biyatiyacauridiya'tti dve ca trINi ca catvAri For Personal & Private Use Only www.nelibrary.org
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca paJca ca indriyANi yeSAM te tathA dvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyAH paJcendriyAzcetyarthaH tatastAn, vividhAn kulabhedena jIvAna-jantUn priyajIvitAn-abhimataprANadhAraNAn maraNalakSaNasya duHkhasya maraNaduHkhayorvA pratikUlA:-pratipanthino ye te tathA tAn varAkAn-tapakhinaH, kimityata Aha-nanti-vinAzayanti, bahusakliSTakamrmANaH sattvA iti gamyate / evaM tAvadvadhyadvAreNa prANavadhasya prakAra ukto'tha prayojanadvAreNa sa ucyate, ebhiH-vakSyamANaiH pratyakSairvividhaiH kAraNaiH-prayojanaiH, 'kiM te'tti kiM tat prayojanaM?, tadyatheti vA, carma-tvaka vasA-zArIraH snehavizeSaH mAMsaM-palaM medo-dehadhAtuvizeSaH zoNitaM-raktaM yakRda-dakSiNakukSau mAMsagranthiH phipphisaM-udaramadhyAvayavavizeSaH mastuliGga-kapAlabhejakaM hRdayaM-hRdayamAMsaM aMtraM-purItat pittaM-doSavizeSaH phophasaM-zarIrAvayavavizeSaH dantA-dazanAH, eteSAM dvandvaH, tata etebhya idamityevaM vigRhyArthazabdo yojanIyaH, carmAdinimittamityarthaH, tathA'sthIni-kIkazAni majA-tanmadhyAvayavavizeSaH nakhA:-karajAH nayanAni-locanAni karNA:-zravaNAH 'hAruNi'tti snAyuH nakkatti-nAsikA dhamanyo-nADyaH zRGkha-viSANaM daMSTrA-izanavizeSaH picchaM-patraM viSaM-kAlakUTa viSANaM-hastidantaH vAlA:-kezAH eteSAM dvandvaH tatasta eva heturityevaM hetuzabdo yojyaH, tataH SaSThyarthe dvitIyA, tato'yamartha:-asthimajjAdihetontIti prakramaH, tathA hiMsanti ca bahusakliSTakarmANa iti prakramaH, bhramarAH puruSatayA lokavyavahRtA madhukaryastu strItvavyavahRtAstadugaNAn-tatsamUhAn raseSu gRddhA madhugrahaNArthamiti bhAvaH, tathaiva hiMsantyevetyarthaH, trIndriyAn yojanIyaH, camANA:-zravaNAH 'rAhAruNilA hastidRntaH vAla tathA'sthIni-kIkazAni gaNaM daMSTrA-dazanavizanAni karNAH-zravaNA Jain Educat onal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1Azrave vadhakavadhyaprayojanAni sU0 3 praznavyAka yUkAmatkuNAdIn zarIropakaraNArtha-zarIropakArAya yUkAdikRtaduHkhaparihArArthamathavA zarIrAya upakaraNAyara0 zrIa- upadhaye, ayamartha:-zarIrasaMskArapravRttA upakaraNasAdhanasaMskArapravRttAzca vividhaceSTAbhistAn nantIti, kiMbhayadeva0 bhUtAn?-kRpaNAn-kRpAspadabhUtAniti, tathA dvIndriyAn bahan 'vatthoharaparimaMDaNahatti vastrANi-cIvarANi vRttiH 4|'uhara'tti upagRhANi AzrayavizeSAsteSAM parimaNDanArtha-bhUSArtha, kRmirAgeNa hi rajyamAnAni zrUyante va strANi, AzrayAstu maNDyante eva zaGkhazukticUrNeneti, athavA vastrArtha upagRhAthai parimaNDanArtha ceti, tatra vastrArtha paTTasUtrasampAdane kRmihiMsA sambhavati, AzrayArtha mRttikAjalAdidravyeSu pUtarakAdighAto bhavati, parimaNDanArtha hArAdikaraNe zuktyAdidvIndriyANAmiti, anyaizcaivamAdikaibahubhiH kAraNazatairavudhA-bAlizA 'iha hanti' iha-jIvaloke hiMsaMti-nanti trasAn prANAn , tathA imAMzca pratyakSAn ekendriyAnpRthivIkAyikAdIn varAkA:-tapakhinaH samArambhanta iti yogaH, na kevalamekendriyAneva vasAMzcAnyAMstadAzritAMzcaiva, kiMbhUtAn ?-tanuzarIrAn atrANAn anarthapratighAtakAbhAvAt azaraNAn arthaprApakAbhAvAt | ata eva anAthAn yogakSemakArinAyakAbhAvAt abAndhavAn khajanasampAdyakAryAbhAvAt karmanigaDabaddhAniti vyaktaM, tathA akuzalapariNAmodayAvarjitatvena mandabuddhizca mithyAtvodayAd yo jano-lokastena durvijJeyA yete tathA tAn, pRthivyA vikArA pRthvImayAstAn pRthvImayAn pRthvIkAyikAnityarthaH, tathA pRthivIsaMmRtAn alasAditrasAn, evaM jalamayAn-apkAyikAn jalagatAn pUtarakAditrasAn saivalAdivanaspatikAyikAMzca // 11 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNagandharasaspazairyA bolina vA pRthivyAdInAhArayanta kabhUtAMstAn ?-'tdaahaa| anala:-tejaskAyaH anilo-vAyukAyastRNavanaspatigaNo-bAdaravanaspatInAM samudAya etannimRtAMzca-etadupajIvakAMzca vasAniti hRdayaM 'tammayatanjiyatti teSAmanalAnilatRNavanaspatigaNAnAM vikArAstanmayA analakAyikAdaya eva tathA teSAmeva-analAdInAM jIvAstajjIvAH tadyonikAstrasA ityarthaH, tanmayAzca tajjIvAzceti tanmayatajjIvAstAMzcaiva, pAThAntareNa tanmayajIvAzceti, kiMbhUtAMstAn ?-'tadAhAre'tti te-pRthivyAdaya AdhAro yeSAM te tadAdhArAstAneva vA pRthivyAdInAhArayantIti tadAhArAstAn, teSAmeva pRthivyAdInAM pariNatA varNagandharasasparzA bondiH-zarIraM saiva rUpaM-svabhAvo yeSAM te tathA tAn , acAkSuSAn-na cakSuSA dRzyAMzcAkSuSAMzca-cakSurgAhyAn, kAnevaMvidhAnityAha-trasakAyaH-trasanAmakamrmodayavartijIvarAzistatra bhavAstrasakAyikAH tAn, kiyata ityAha-asaGkhyAtAn , tathA sthAvarakAyAMzca-sUkSmAzca bAdarAzca tattannAmakarmodayavartinaH, pratyekazarIramiti nAmakarmavizeSo yeSAM te pratyekazarIranAmAnaste ca sAdhAraNAzca-sAdhAraNazarIranAmakarmodayavartina iti dvandvo'tastAn, kiyataH?-anantAn sAdhAraNAneva, zeSasthAvarANAmasaMkhyeyatvAt , jIvAniti yogaH, kimiti ityAha-nanti, kimbhUtAn ?-avijAnatazca khavadhaM, parijAnatazca-sukhaduHkhairanubhavataH ekendriyAn , athavA khavadhamajAnataH ekendriyAn tameva parijAnatastrasAniti jIvAna-jantUna ebhirvividhaiH kAraNaiH-prayojanaiH, 'kiM tetti kiM tat tadyatheti vA, karSaNaM kRSiH puSkariNI-puSkaravatI catuSkoNA vA vApIniSpuSkarA vRttA vA 'vappiNa'tti kedArAH kRpasarastaDAgAH pratItAH citiH-bhityAdezcayanaM mRtakadahanArtha tyAha-asaGkhyAtAnA te pratyekazarIranAmAraNAneva, zeSasthAvarajAnatazca-sukhaduHkhera vividha NOTENCECAUGARCACARENCSCRICKS Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Inelibrary.org
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 Azrave vadhakavadhyaprayojanAni vRttiH sU03 praznavyAka-dAruvinyAso vA vediH-vitardikA khAtikA-parikhA ArAmo-vATikA vihAro-bauddhAdyAzrayaH stRpaH-citi- ra0 zrIa- vizeSaH prAkAra:-zAlaH dvAra-pratItaM gopuraM-pratolI kapATa ityanye ahaalkH-praakaaroprivaashryvishessH| bhayadeva0 carikA-nagaraprAkArayorantare'STahastapramANo mArgaH setuH-mArgavizeSaH pAlirvA saGkamo-viSamottaraNamArgaH lAprAsAdo-narendrAzrayaH vikalpA:-tabhedA bhavanAni-catuHzAlAdIni gRhANi-sAmAnyAni zaraNAni-tRNa mayAni layanAni-parvatanikuhitagRhANi ApaNA-haTTAH caityAni-pratimAH devakulAni-sazikharadevaprAsAdAH citrasabhAH-citrakarmavanmaNDapAH prapA-jaladAnasthAnaM AyatanaM-devAyatanaM Avasatha:-parivrAjakAzrayaH bhUmigRhaM pratItaM maNDapaH-chAyAdyarthaH paTAdimaya AzrayavizeSaH eteSAM dvandvastata eteSAM kRte-nimitte pRthivIM hiMsaMti iti sambandhaH, bhAjanAni-amatrANi sauvarNAdIni bhANDAni-tAnyeva mRnmayAni krayANakAni vA lavaNAdIni upakaraNAni-udUkhalAdIni eSAM samAhAradvandvaH tatastasya vividhasya cArthAya-hetave pRthivIM-pR. thvIkAyikAn hiMsanti mandabuddhikAH, tathA jalaM ca-apkAyikAMzca hiMsaMtIti varttate, majjanaka-lAnaM pAnaM bhojanaM ca pratItaM vastradhAvanaM-vAsAkSAlanaM zaucaH-AcamanametadAdibhiH kAraNairiti prakramaH, tathA pacanaM pAcanaM ca odanAdeH jalAvaNanti-khataH parato vA'gneruddIpanaM vidarzanaM-andhakArasthavastuprakAzanaM etaiH kAraNaiH / caH samuccaye agniM hiMsaMti, tathA sUrpa pratItaM vyaJjanaM-vAyUdIrakaM tAlavRntaM-tadeva dvipuTAdi 'pehuNaM'ti mayUrAGgaM mukha-AsyaM karatalaM-hastaH sargapatraM-vRkSavizeSaparNa vastraM-pratItaM, etadAdibhirvAtodIraNavastubhiranilaM-vAyaM // 12 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Nagainelibrary.org
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsantIti, tathA agAraM-gehaM 'pariyAro'tti paricAro-vRttiH khaDgAdikozo vA bhakSyANi-modakAdIni | kharavizadamabhyavahArya bhakSya miti vacanAt bhojanAni-odanAdIni zayanAni zayyAH AsanAni-viSTa-| rANi phalakAni-avaSTambhanadyUtAdinimittAni muzalAnyukhalAzca prasiddhAH tatAni-vINAdIni vitatAni -paTahAdInyAtodyAni-vAdyAni vahanAni-yAnapAtrANi vAhanAni-zakaTAdIni maNDapAH pratItAH vividha4 bhavanAni-catuHzAlAdIni toraNAni pratItAni viTaGkaH-kapotapAlI devakulaM pratItaM jAlaka-chidrAnvito gRhAvayavavizeSaH arddhacandraH-sopAnavizeSaH niyUhaka-dvAroparitanapArzvavinirgatadAru candrazAlikA-prAsAdoparitanazAlA vedikA-vitardikA niHzreNiH-avataraNI droNI-nauH caGgerI-mahatI kASThapAtrI bRhatpalikA vA kIlA:-zaGkavaH meThakA:-muNDakAH sabhA-AsthAyikA prapA-jaladAnamaNDapa Avasatha:-parivrAjakAzrayaH gandhAH-cUrNavizeSAH mAlyaM-kusumamanulepanaM-vilepanaM ambarANi-vastrANi yUpo-yugaM lAgalaM-zIraM 'matiya'tti matikaM yena kRSTvA kSetraM mRdyate kulikaM-halaprakAraH syandano-rathavizeSo, yato dvividho ratha:sAGgrAmiko devayAnarathazca, tatra sAGgrAmikasya kaTIpramANA vedikA bhavati, zivikA-puruSasahasravAhanIyaH kUTAkArazikharAcchAdito jampAnavizeSaH rathaH-prasiddhaH zakaTa-gantrI yAnaM-tadvizeSaH yugyaM-golladezaprasiddho dvihastapramANo vedikopazobhito jampAnavizeSa eva adyAlakaH-prAkAroparivartI AzrayavizeSaH carikAnagaraprAkArAntarAle'STahastapramANo mArgaH dvAraM-pratItaM gopuraM-puradvAraM paridhA-argalA yatrANi-araghaTTAdi pra.vyA.3 Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only D inelibrary.org
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1adharma prabhavyAkara0 zrIabhayadeva. dvAre MCALCCCCCCC vRttiH prANavadha. kArakAH pretyatada // 13 // vasthAzca sU04 yatrANi zUlikA-vadhyaprotanakASThaM pAThAntare zUlaka:-kIlakavizeSaH 'lauDa'tti lakuTaH muzuNDhiH-praharaNavizeSaH zataghnI-mahatI yaSTiH bahUni ca praharaNAni-karavAlAdIni AvaraNAni-sphurakAdIni upakarazcagRhopakaraNaM maJcakAdi, tata eteSAM dvandvaH, tatazcaiteSAM kRte-arthAya anyaizca evamAdibhirbahubhiH kAraNazataihiMsanti tarugaNAniti, tathA bhaNitA'bhaNitAMzcaivamAdikAn-evaMprakArAn sattvAn satvaparivarjitAn upananti dRDhAzca mUDhAzca te dAruNamatayazceti tathAvidhakrodhAnmAnAt mAyAyA lobhAt hAsyaratyaratizokAt, iha paJcamIlopo dRzyaH, vedArthAzca-vedArthamanuSThAnaM jIvazca-jIvitaM jItaM vA-kalpataH, dharmazcArthazca kAmazcetyeteSAM hetoH-kAraNAt khavazAH-khatanA avazA:-taditare arthAya anarthAya ca trasaprANAMzca sthAvarAMzca hiMsanti mandabuddhayaH, etadeva prapaJcata Aha-vavazA nanti avazA nanti vavazA avazAzcetyevaM 'duha'tti dvidhA nanti, evaM arthAyetyAdi AlApakatrayaM, evaM hAsyavairaratibhirAlApakacatuSTayaM, evaM kruddhalubdhamugdhAH | arthadharmakAmAzceti // tadevaM yathA ca kRta iti pratipAditamadhunA phalapradhAnAH kriyA' iti nyAyAt phaladvAraM dvAragAthAyAH kartRdvArAtprAgupanyastamapyullaGghaya 'kadhInA kriyeti nyAyAtkartuH pradhAnatayA alpavaktavyatvAdvA ye'pi ca kurvanti pApAH prANivadhamityetadAha kayare te?, je te soyariyA macchabaMdhA sAuNiyA vAhA kUrakammA vAuriyA dIvitabaMdhaNappaogatappagalajAlavIralaMgAyasIdanbhavaggurAkUDachelihatthA hariesA sAuNiyA ya vIdaMsagapAsahatthA vaNacaragA luddhayamahughAtapotaghAyA C Jain Education nehalawonal For Personal & Private Use Only vi.jainelibrary.org
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ eNIyArA paeNiyArA saradahadIhiatalAgapallalaparigAlaNamalaNasottabaMdhaNasalilAsayasosagA visagarassa ya dAyagA uttaNavallaradavaggiNiddayapalIvakA kUrakammakArI ime ya bahave milakkhujAtI, ke te?, sakajavaNasabarababbaragAyamuruMDodabhaDagatittiyapakkaNiyakulakkhagoDasIhalapArasakoMcaMdhadavilabillalapuliMdaarosaDobapokaNagaMdhahAragabahalIyajallaromamAsabausamalayA cuMcuyA ya cUliyA koMkaNagA metapaNhavamAlavamahuraAbhAsiyAaNakacINalhAsiyakhasakhAsiyA nehuramarahaTThamudviaArabaDobilagakuhaNakekayahUNaromagarurumarugA cilAyavisayavAsI ya pAvamatiNo jalayarathalayarasaNapphatoragakhahacarasaMDAsatoMDajIvovagghAyajIvI saNNI ya asaNNiNo ya pajjattA asubhalessapariNAmA ete aNNe ya evamAdI kareMti pANAtivAyakaraNaM pAvA pAvAbhigamA pAvaruI pANavahakayaratI pANavaharUvANuTThANA pANavahakahAsu abhiramaMtA tuTThA pAvaM karettu hoti ya bahuppagAraM / tassa ya pAvassa phalavivAgaM ayANamANA vaTuMti mahabbhayaM avissAmaveyaNaM dIhakAlabahudukkhasaMkaDaM narayatirikkhajoNiM, io Aukkhae cuyA asubhakammabahulA uvavajati naraesu hulitaM mahAlaesu vayarAmayakuDDuruddanissaMdhidAravirahiyanimmadavabhUmitalakharAmarisavisamaNirayagharacAraesuM mahosiNasayApatattaduggaMdhavissauvveyajaNagesu bIbhacchadarisaNijjesu nicca himapaDalasIyalesu kAlobhAsesu ya bhImagaMbhIralomaharisaNesu NirabhirAmesu nippaDiyAravAhirogajarApIliesu atIvaniccaMdhakAratimissesu patibhaesuvavagayagahacaMdasUraNakkhattajoisesu meyavasAmaMsapaDalapoccaDapUyaruhirukiNNavilINacikkaNarasiyAvAvaNNa dain Educatio n a For Personal & Private Use Only MAINnelibrary.org
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 adharma prazvavyAkara0zrIabhayadeva vRttiH dvAre prANavadhakArakAH pretyatada // 14 // vasthAzca sU04 kuhiyacikkhallakaddamesu kukUlAnalapalittajAlamummuraasikkhurakaravattadhArAsunisitavicchuyaDaMkanivAtovammapharisaatidussahesu ya attANAsaraNakaDuyadukkhaparitAvaNesu aNubaddhaniraMtaraveyaNesu jamapurisasaMkulesu, tattha ya antomuhuttaladdhibhavapaccaeNaM nivvatteti u te sarIraM huMDaM bIbhacchadarisaNija bIhaNagaM aTThiNhAruNaharomavajjiyaM asubhadukkhavisahaM, tato ya pajjattimuvagayA iMdiehiM paMcahiM vedeti asubhAe veyaNAe ujjalabalaviula ukkaDakkharapharusapayaMDaghoravIhaNagadAruNAe, kiM te?, kaMdumahAkuMbhiyapayaNapaulaNatavagatalaNabhaTThabhajaNANi ya lohakaDAhukkaDDaNANi ya koTTabalikaraNakoTTaNANi ya sAmalitikkhaggalohakaMTakaabhisaraNapasAraNANi phAlaNavidAlaNANi ya avakoDakabaMdhaNANi laThisayatAlaNANi ya galagabalullaMbaNANi sUlaggabhe yaNANi ya AesapavaMcaNANi khiMsaNavimANaNANi vighuTTapaNijaNANi vajjhasayamAtikAti ya evaM te // 'kayare'tyAdi, tatra katare kRSyAdikAraNaiH prANino nantIti praznA, uttaramAha-'je te soyarie'tyAdi, tatra zUkaraiH-mRgayAM kurvanti ye te zaukarikAH matsyabandhAH-pratItAH zakunAn nantIti zAkunikAH vyAdhAlubdhakavizeSAH krUrakarmANa ityeteSAmeva svarUpAbhidhAyakaM vizeSaNaM, 'vAguriya'tti kacitpAThaH, tatra vAgurayA-mRgavandhanavizeSeNa carantIti vAgurikA iti, tathA dvIpikazca-citrako mRgamAraNAya bandhanaprayogazcabandhopAyaH tapazca-tarakANDavizeSo matsyagrahaNArtha jalAvatAraNAya galaM ca-baDizaM jAlaM ca-matsyabandhanaM vIrallakazca-zyenAbhidhAnaH zAkuniH zakunivinAzAya AyasI-lohamayI darbhamayI ca yA vAgurA-mRgavandhanavi | // 14 // For Personal & Private Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeSaH sA ca kUTena yA sthApyate citrakAdigrahaNArtha chelikA-ajA sA kUTacchelikA sA ca, athavA kUTaMmRgAdigrahaNayanaM chelikA ceti dvandvastA haste yeSAM te tathA, 'dIviya'tti kacitpAThastatra dvIpikena - citrakeNa carantIti dvIpikA iti tata uttarapadena dvandvaH, ayamAlApakaH kacitkathaJcid dRzyate, navaraM gamaka pakSamAzritya vyAkhyAtaH, harikezAH - cANDAlavizeSAH kuNikAzca- sevakavizeSAH kacit 'sAuNiya'tti pAThaH tatra zakunena caranti zAkunikA iti, 'vidaMsagA:' vidaMzaMtIti videzakA: - zyenAdayaH pAzAzca zakunibandhanavizeSA haste yeSAM te tathA, vanacarakAH- sabarAH lubdhakAzca-vyAdhA madhughAtAH potaghAtAH madhugrAhakAH zAvaghAtakAzcetyarthaH, 'eNIyAra' tti eNI-hariNI mRgagrahaNArthaM cArayanti- poSayanti ye te tathA 'paNiyAra'tti prakRSTAH eNIcArAH praiNIcArAH saro- jalAzayavizeSaH hado - nadaH dIrghikA-sAriNI taDAgaM-pratItaM palvalaM- naDulamityetAn parigAlanena ca-zuktizaGkhamatsyAdigrahaNArthaM jalaniHsAraNena malanena - mardanena zrotobandhanena ca - jalapravezavAraNena salilAzrayAn parizoSayanti ye te tathA, tathA viSasya - kAlakUTasya garalasya ca dravyasaMyogaviSasya dAyakA - dAtAro ye te tathA, uttRNAnAM udgatatRNAnAM vallUrANAM kSetrANAM davAgninA - vanyajvalanena nirdayaM yathA bhavatItyevaM 'palIvaga'tti pradIpakA ye te tathA, krUrakarmmakAriNa ime ye bahavo 'milakkhuyA' iti mlecchajAtIyAH 'ke te'tti tadyathA-zakA yavanA zabarA barbarAH kAyAH muruMDAH udA bhaDakAH tittikAH pakkaNikAH kulAkSAH gauDA: siMhalAH pArasAH kroJcAH andhAH drAviDAH bilvalAH pulindrAH aroSAH DoMbAH pokkaNAH gandhahArakAH bahalIkAH Jain Educationonal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH pretyatada CCCCCCARRORSCAM sU04 jallAH romA mASAH bakuzA malayAzca cucukAzca cUlikAH koMkaNakAH medAH pahavAH mAlavAH mahurAH AbhA-1 adharmaSikA aNakAH cInAH lhAsikAH khasAH khAsikA neharA 'marahaTTatti mahArASTrAH pAThAntareNa mUDhAH mauSTikAH dvAre | AravAH DobilakAH kuhaNAH kekayA hUNAH romakAH ruravo marukA iti, etAni ca prAyo luptaprathamAbahuva- prANavadhacanAni padAni, tathA cilAtaviSayavAsinazca-mlecchadezanivAsinaH, ete ca pApamatayaH, tathA jalacarAzca kArakAH sthalacarAzca 'saNahapaya'tti sanakhapadAzca siMhAdayaH uragAzca-sapAH 'khahayarasaMDAsatuMDa'tti khacarAH saMdaMsa-1 tuNDAzca-saMdaMsakAkAramukhapakSiNa iti dvandvaH, te ca te jIvopaghAtajIvinazceti karmadhArayaH, kathaMbhUtA?-18 vasthAzca saMjJinazcAsaMjJinazca paryAptAH azubhalezyApariNAmAH, ete cAnye caivamAdayaH kurvanti prANAtipAtakaraNaM-1 prANivadhAnuSThAnaM pApA:-pApAnuSTAyinaH pApAbhigamAH-pApamevopAdeyamityabhigamAH pAparucayaH-pApamevopAdeyamiti zraddhAnAH prANavadhakRtaratikAH prANavadharUpAnuSThAnAH prANivadhakathAsvabhiramantaH 'tuTThA pAvaM karettu hoti ya bahuppagAraMti pApa-prANavadharUpaM kRtvA bahuprakAraM tuSTAzca bhavanti, ye te kurvanti prANivadhamiti prakRtaM / / tadiyatA ye prANavadhaM kurvanti te pratipAditAH, idAnIM yAdRzaM phalaM dadAti prANavadha etaducyate, 'tasse'tyAdi, tasya ca-pApasya prANavadharUpasya 'phalavipAkaM phalamiva-vRkSasAdhyamiva vipAkaH-karmaNAmudayaH phalavipAka: // 15 // taM phalavipAka 'ayANamANa'tti ajAnAnAH varddhayaMti-vRddhiM nayaMti narakatiryagyonimiti yogaH, tadvRddhizca || punaH punastatrotpAdahetukarmabandhanAt, kiMbhUtAMtAM?, mahadbhayaM yasyAM sA mahAbhayA tAM mahAbhayAM avizrAmavedanAM Jain Educatio n al For Personal &Private Use Only Indainelibrary.org
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizrAntirahitAsAtavedanAM dIrghakAlaM yAvadvahubhirduHkhaiH zArIramAnasairyA saMkaTA-saGkalA sA dIrghakAlabahuduHkhasaGkaTA tAM, narakeSu tiryakSu ca yA yonirutpattihetutvAt sA narakatiryagyonistAM, tatazca ito-manuSyajanmanaH sakAzAdAyuHkSaye-maraNe sati cyutAssantaH, 'tasse tyAdi ca sUtraM kacideva dRzyate, azubhakarmabahulA:-kalukarmapracurAH upapadyante-jAyate narakeSu 'huliya'ti zIghraM mahAlayeSu-kSetrasthitibhyAM mahatsu, kathaMbhUteSu?-vajramayakuDyA rundA-vistIrNA niHsandhayo-nirvivarA dvAravirahitA-advArA nirmAdevabhUmitalAzca-karkazabhUmayaH ye narakAste tathA kharAmarzAH-karkazasparzAH viSamA-ninonnatA nirayagRhasambandhino ye cArakAH-kuDyakuTA nArako tpattisthAnabhUtA yeSu narakeSu te tathA, tataH padadvayasya karmadhArayo'tasteSu, tathA mahoSNAH-atyuSNAH sadAprataptAhai nityataptA durgandhA-azubhagandhA vizrA-AmagandhayaH kuthitA ityarthaH, udvijyate-udvignairbhUyate yebhyaste udvegajana kAste ca te tathA teSu, tathA bIbhatsadarzanIyeSu-virUpeSu nityaM-sadA himapaTalamiva-himavRndamiva zItalA ye te tathA teSu ca, kAlo'vabhAsaH-prabhA yeSAM te kAlAvabhAsAsteSu ca, bhImagambhIrAzca te ata eva lomaharSaNAzca-| sAromaharSakAriNo bhImagambhIralomaharSeNAsteSu, nirabhirAmeSu-aramaNIyeSu niSpratIkArA-acikitsyA ye vyAPAdhayaH- kuSThAdyAH jvarAH-pratItAH rogAzca-sadyoghAtino jvarazUlAdayaH taiH pIDitA ye te tathA teSu, idaM c| nArakadhaAdhyAropAnarakANAM vizeSaNamuktaM, atIva-prakRSTaM nityaM-zAzvatamandhakAraM yeSu te tathA timisseva-tamisraguheva ye'ndhakAraprakarSAste atIvanityAndhakAratamisrAH athavA atIva nityAndhakAreNa timisrava ca Jain Educati onal For Personal & Private Use Only Ww.jainelibrary.org
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- ra0 zrIa- bhayadeva0 vRttiH // 16 // ye te tathA teSu, ata eva pratibhayeSu-vastu 2 prati bhayaM yeSu te tathA teSu, vyapagatagrahacandrasUryanakSatrajyoti- 1 adharma keSu, iha jyotiSkazabdena tArakA gRhyante, medazca-zArIradhAtuvizeSaH vasA ca-zArIraH lehaH mAMsaM ca-pi-2 dvAre zitaM teSAM yatpaTalaM-vRndaM 'pocaDaMti atiniviDaM ca, pUyarudhirAbhyAM-pakvaraktazoNitAbhyAM ukkiNNanti- prANavadhautkIrNa mizritaM vilInaM-jugupsitaM cikkaNaM-AzleSavat rasikayA-zArIrarasavizeSeNa vyApannaM-vinaSTasvarUpa- kArakAH mata evaM kathitaM-kothavat tadeva cikkhallaM-pravalakadamaH kardamazca taditaro yeSu te tathA teSu, kukUlAnalazca-kA- pretyatadarISAgniH pradIptajvAlA ca murmurazca-bhasmAgniH asikSurakarapatrANAM dhArA ca sunizito vRzcikaDaGkasya-tatpu- vasthAzca cchakaNTakasya ca nipAta iti dvandvaH ebhiH aupamyaM-upamA yasya sa tathA, tathAvidhaH sparzo'tidussaho yeSAM te sU0 4 tathA teSu, atrANA-anarthapratighAtakavarjitA azaraNAzca-arthaprApakavarjitA jIvAH kaTukaduHkhaiH-dAruNaiduHkhaiH / paritApyante yeSu te atrANAzaraNakaTukaduHkhaparitApanAsteSu anubaddhanirantarAH-atyantanirantarA vedanA yeSu te tathA teSu, yamasya-dakSiNadikpAlasya puruSA-ambAdayo'suravizeSA yamapuruSAstaiH saGkulA ye te tathA teSu, tatra ca-utpattau satyAmantarmuharttazca-kAlamAnavizeSaH labdhizca-vaikriyalabdhirbhavapratyayazca-bhavalakSaNo heturantarmu-3 hatalabdhibhavapratyayaM tena nivartayanti-kurvanti punaste-pApAH zarIraM, kiMbhUtaM?-huNDaM-sarvatrAsaMsthitaM bIbhatsaM. durdarzanIyaM-duIrzanaM 'bIhaNagaMti bhayajanakaM asthisnAyunakharomavarjitaM, azubhagandhaM ca taduHkhaviSahaM cetyazubhagandhaduHkhaviSahaM, pAThAntareNAzubhaM duHkhaviSahaM ca yattattathA, tataH-zarIranirvarttanAnantaraM paryApti-indriyaparyApti-87 Jain Education Herita For Personal & Private Use Only Minelibrary.org
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnaprANaparyAsi bhASAmanaH paryAptiM copagatAH - prAptA indriyaiH paJcabhirvedayanti - anubhavanti, kaM ? - duHkhaM, mahAkumbhIpacanAdIni duHkhakAraNanIti yogaH, kayA kalitAni ! - azubhayA vedanayA duHkharUpayetyarthaH kiMbhUtayetyAha- 'ujjale 'tyAdi tatrojjvalA - vipakSalezenApyakalaGkitA balA - balavatI nivarttayitumazakyA vipulAsarvazarIrAvayavavyApinI pAThAntareNa tiulatti-trIn - manovAkkAyAMstulayati-abhibhavati yA sA tritulA utkaTA - prakarSaparyantavarttinI kharaM - amRduzilAvat yadravyaM tatsampAtajanitA kharA paruSaM - karkazaM kUSmANDIdalamiva yad dravyaM tatsampAtasambhavA paruSA pracaNDA - zIghraM zarIravyApikA pracaNDaparivarttitatvAdvA pracaNDAghorA-jhagiti jIvitakSayakAriNI audArikavatAM, parijIvitAnapekSA vA ye te ghorAstatpravarttitatvAt ghorA iti, 'bIhaNaga'tti bhayotpAdikA, kimuktaM bhavati ? - dAruNA, tata eteSAM karmadhArayo'tastayA vedayantIti prakRtaM, 'kiM te'tti tadyathA - kaMdu: - lohI mahAkumbhI - mahatyUkhA tayoH pacanaM ca bhaktasyeva 'paulaNaM'ti pacanavizepazca pRthukasyeva tavarga-tApikA talanaM ca sukumArikAderiva bhraSTre - aMbarISe bharjanaM ca - pAkavizeSakaraNaM caNakAderiveti dvandvo'tastAni ca lohakaTAhotvAdhanAni ca ikSurasasyeva 'koha'tti-krIDA tena balikaraNaM - caNDi - kAdeH purato bastAderiva upahAravidhAnaM, pAThAntare kohA ko kiriyA durgA tasyai ca, kohAya vA prAkArAya balikaraNaM taca kuTTanaM ca- kuTilatvakaraNaM vaikalyakaraNaM vA kuTTena vA cUrNanaM tAni ca zAlmalyA - vRkSavizeSasya tIkSNAgrA ye lohakaNTakA iva lohakaNTakAsteSvabhisaraNaM ca - ApekSikamabhimukhAgamanamapasaraNaM ca nivarttanaM Jain Education tettonal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH zAlmalItIkSNAgralohakaNTakAbhisaraNApasaraNe sphATanaM ca-sakaddAraNaM vidAraNaM ca-vividhaprakArairiti, te ca 41 adharmate avakoTakabandhanAni-bAhuzirasAM pRSThadeze bandhanAni yaSTizatatADanAni ca pratItAni galake-kaNThe ba dvAre |lAt-haThAt yAnyullambanAni-vRkSazAkhAdAvuddhandhanAni tAni galakabalollambanAni, zUlAgrabhedanAni ca prANavadhavyaktAni, AdezaprapazcanAni-asatyArthAdezato vipratAraNAni, 'khiMsanavimAnanAni vAtatra khiMsanAni-ni- kArakAH ndanAni vimAnanAni-apamAnajananAni 'vighuTTapaNijaNANi'tti vighuSTAnAM-ete pApAH prAmuvanti svakRtaM pretyatada|pApaphalamityAdivAgbhiH saMzabditAnAM praNayanAni-vadhyabhUmiprApaNAni vighuSTapraNayanAni vadhyazatAni vya- vasthAzca ktAni tAnyeva mAtA-utpattibhUmiryeSAM tAni badhyazatamAtRkANi vadhyAzritaduHkhAnItyarthastAni ca evami- sU04 tyuktakrameNa te-pApakarmakAriNa ityanena smbndhH| puvvakammakayasaMcayovatattA nirayaggimahaggisaMpalittA gADhadukkhaM mahabbhayaM kakkasaM asAyaM sArIraM mAnasaM ca tivvaM duvihaM vedeti veyaNaM pAvakammakArI bahUNi paliovamasAgarovamANi kaluNaM pAlenti te ahAuyaM jamakAtiyatAsitA ya sadaM kareMti bhIyA, kiM te?, avibhAyasAmibhAyabappatAyajitavaM muya me marAmi dubbalo vAhipIlio'haM kiM dANi'si? evaMdAruNo Niya mA dehi me pahAre ussAsetaM (eyaM) muhuttayaM me dehi pasAyaM karehi mA rusa vIsamAmi gevijaM muyaha me marAmi, gADhaM taNhAtio ahaM deha pANIyaM haMtA piya imaM jalaM // 17 // vimalaM sIyalaMti ghettRNa ya narayapAlA taviyaM tauyaM se deMti kalaseNa aMjalIsu davaNa ya taM paveviyaMgovaMgA dain Educationala For Personal & Private Use Only ISC Lainelibrary.org
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMR4XRRORATORS aMsupagalaMtapappuyacchA chiNNA taNhAiyamha kaluNANi japamANA vipekkhantA disodisi attANA asaraNA aNAhA abaMdhavA dhuviSpahUNA vipalAyaMti ya migA iva vegeNa bhayubiggA, ghettUNa balA palAyamANANaM niraNukaMpA muhaM vihADettuM lohaDaMDehiM kalakalaM NhaM vayaNaMsi chubhaMti kei jamakAiyA hasaMtA, teNa daDDA saMto rasaMti ya bhImAI vissarAI ruvaMti ya kaluNagAI pArevatagAva evaM palavitavilAvakaluNAkaMdiyabahurunnarudiyasaddo parivevitaruddhabaddhayanArakAravasaMkulo NIsaho rasiyabhaNiyakuviukkUiyanirayapAlatajiya geNhakama pahara chiMda bhiMda uppADehukkhaNAhi kattAhi vikattAhi ya bhujo haNa vihaNa vicchabhocchubbha AkaDDa vikaDDa kiM Na jaMpasi? sarAhi pAvakammAI dukkayAI evaM vayaNamahappagabbho paDisuyAsahasaMkulo tAsao sayA nirayagoyarANa mahANagaraDajjhamANasariso nigyoso succae aNiDo tahiyaM neraiyANaM jAijaMtANaM jAyaNAhiM, kiM te ?, asivaNadabbhavaNajaMtapattharasUitalakkhAravAvikalakalaMntaveyaraNikalaMbavAluyAjaliyaguhaniraMbhaNa usiNosiNakaMTailladuggamarahajoyaNatattalohamaggagamaNavAhaNANi imehiM vivihehiM AyuhehiM kiM te moggaramusuMDhikarakayasattihalagayamusalacakkakoMtatomarasUlalaulabhiM DimAlasadda(ddha)lapaTTisacammedvaduhaNamuDiyaasikheDagakhaggacAvanArAyaMkaNakakappaNivAsiparasuTaMkatikkhanimmala aNNehi ya eyamAdiehiM asubhehiM veuviehiM paharaNasatehiM aNabaddhativvaverA paropparaveyaNaM udIreMti abhihaNaMtA, tattha ya moggarapahAracuNNiyamusuMDhisaMbhaggamahitadehA jaMtovapIlaNaphuraMtakappiyA keittha saca ScotNCCCCCCCAMERA Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only anelibrary.org
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 18 // Jain Educationational mA vigattA NimmUNakaNNoTTaNAsikA chiNahatthapAdA asikarakayatikkha koM taparasuppahAra phAliyavAsI - saMtacchitaMgamaMgA kalakalamANakhAra parisi ttagADhaDajjhatagattakuM taggabhiNNajajjariyasavvadehA vilolaMti mahItale visUNiyaMgamaMgA, tattha ya vigasuNagasiyAlakAkamajjArasara bhadI viyaviyagghagasaddUlasI hadappiyakhuhAbhibhUtehiM NiccakAlamaNasiehiM ghorA rasamANabhImarUvehiM akkamittA daDhadADhAgADhaDakkakaDDiya sutikkhanahaphAliuddhadehA vicchiSpaMte samaMtao vimukkasaMdhibaMdhaNAviyaMgamaMgA kaMkakuraragiddhaghorakaTThavAyasagaNehi 'ya puNo kharathiradaDhaNakkhalohatuMDehiM bhavatittA pakkhAhayatikkhaNakkhavikinna jinbhaMchiyanayaNaniddha oluggavigatavayaNA, ukkosaMtAya upayaMtA nipataMtA bharmatA puSvakammodayovagatA pacchANusaeNa ujjhamANA diMtA purekaDAI kammAI pAvagAI tahiM 2 tArisANi osannacikkaNAI dukkhAtiM aNubhavittA tato ya AukkhaeNaM uDiyA samANA bahave gacchaMti tiriyavasahiM dukkhuttaraM sudAruNaM jammaNamaraNajarAvAhipariyaTTaNArahaTTaM jalathalakhahacaraparopparavihiMsaNapatraMcaM imaM ca jagapAgaDaM varAgA dukkhaM pAventi dIhakAlaM, kiM te?, sIuNhatahAkhuhaveyaNa appaIkAraaDavijammaNaNiJcabhauviggavAsajaggaNa va havaMdhaNa tADaNaM kaNanivAyaNaaTTibhaMjaNanAsAbheyappahAradUmaNacha viccheyaNaabhiogapAvaNakasaMkusAranivAyadamaNANi vAhaNANi ya mAyApitivippayogasoparipIlaNANi ya satyaggivisAbhighAyagalagavalaAvalaNamAraNANi ya galajAlucchippaNANi paoulaNavikapaNANi ya jAvajjIvigabaMdhaNANi paMjaranirohaNANi ya sayUhaniddhADaNANi dhamaNANi ya dohaNANi ya kudaM For Personal & Private Use Only 1 adharma dvAre prANavadhakArakAH |pretyatada vasthAzca sU0 4 // 18 // v.jainelibrary.org
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ DagalabaMdhaNAANa vADagaparivAraNANi ya paMkajalanimajjaNANi vArippavesaNANi ya ovAyaNibhaMgavisamaNivaDaNadavaggijAladahaNAI ya, evaM te dukkhasayasaMpalittA naragAu AgayA ihaM sAvasesakammA tirikkhapaMceMdi esu pAviti pAvakArI kammANi pamAyarAgadosabahusaMciyAI atIva assAyakakasAI 'puvvakammakayasaMcauvatatta'tti pUrvakRtakarmaNAM saJcayenopataptA-ApannasaMtApA ye te tathA, niraya evAgninirayAgnistena mahAgnineva sampradIptA ye te tathA, gADhaduHkhAM-prakRSTaduHkharUpAM dvividhAM vedanAM vedayantIti yogaH, kiMbhUtAM?-mahadbhayaM yasyAM sA tathA tAM karkazAM kaThinadravyopanipAtajanitatvAt asAtAM-asAtAkhyavedanIyakarmabhedaprabhavAM zArIrIM mAnasIM ca tIvrAM-tIvrAnubhAgabandhajanitAM pApakarmakAriNaH, tathA bahUni palyopamasAgaropamANi karuNA-dayAspadabhUtAH karuNaM vA pAlayanti 'te'tti pUrvoktAH pApakarmakAriNaH 'ahAuyaMti yathAvaddhamAyuSka, gADhayA'pi vedanayA nopakrAmyata iti bhAvaH, tathA yamakAyikaiH-dakSiNadikpAladevanikAyAzritairasurairaMvAdibhirityarthaH trAsitA-utpAditabhayA yamakAyikatrAsitAste ca zabdam-ArtasvaraM kurvanti bhItAssantaH, 'kiM tetti tadyathA 'avihAva'tti he avibhAvya!-avibhAvanIyakharUpa 'sAmitti he khAmin "bhAya'tti ! he bhrAtaH 'bappatti he bappa!, he pitaH! ityarthaH, evaM he tAta! 'jiyavaMti he jitavan-prAptajayajIvita! 'muyatti muMca 'metti 'mAM'marAmitti mriye, iha ca nArakANAM bahuvacanaprakrame'pi yadekavacanaM tadekApekSaM tajAtyapekSaM chAndasatvAdveti, yato durbalo vyAdhipIDito'haM 'kiM dANi sitti kimidAnImasi-bhavasi ?, pra.vyA.4 dain Education For Personal & Private Use Only anelibrary.org
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 19 // 'evaMdAruNoti evaMprakAro dAruNo- raudro nirdayazca nirghRNazca mA dehi me mama mahArAn 'usAsetaM muhuttagaM me dehitti uccAsamucchrasanamenaM-adhikRtaM ekaM vA muhUrttakaM yAvat me - mahyaM dehIti prasAdaM kuruta mA ruSyata vizramAmi vizrAmaM karomi 'gevijaM' ti graiveyakaM grIvAbandhanaM muJca me mama yato 'marAmi'tti mriye tathA gADhaM - atyartha 'taNhAiu'ti tRSNArditaH pipAsito'haM 'deha'tti datta pAnIyaM - jalamiti nArakeNokte sati narakapAlA yad bhaNanti tadAha - 'haMtA' iti, yadi tvaM pipAsitastato haMtA haMdIti ca vA''mantraNe piya idaM jalaM vimalaM zItalaM, itiH etacchabdArthaH, bhaNantIti gamyate, gRhItvA ca nirayapAlAstasaM trapukaM 'se' tasya dadati | kalazenAJjaliSu, dRSTvA ca tajjalaM pravepitAGgopAGgAH - kampitasakalagAtrA : azrubhiH pragaladbhiH pralute-prahute akSiNI yeSAM te azrupragalatmaStAkSA:, 'chinnA tanhAiyamha' iti bhinnakramaH tasya caivaM sambandhaH - chinnA tRSNA'smAkamityevaMrUpANi karuNAni vacanAnIti gamyate jalpanti vipalAyante veti yogaH, viprekSamANA 'diso disaM'ti ekasyA dizaH sakAzAdanyAM dizaM, atrANAH - anarthapratighAtavarjitA azaraNAH - arthakArakavirahitA anAthAH - yogakSemakArivirahitA abAndhavAH svajanarahitA bandhuviprahINAH - vidyamAnabandhavavipramuktAH, katha| JcidekArthikAnyapyetAni padAni na doSAya, anAthatAprakarSapratipAdakatvAditi, vipalAyante vinazyanti ca, kathaM ? - mRgA iva vegena bhayodvignA iti, gRhItvA ca balAt haThAdityarthaH, nArakAniti gamyate, teSAM ca vipalAyamAnAnAM niranukampA yamakAyikA iti yogaH, mukhaM vidyATya- vidArya lohadaNDai: 'kalakalaM'ti kala - x // 19 // Jain Education nal For Personal & Private Use Only 1 adharma dvAre prANavadha kArakAH pretyatada vasthAzca sU0 4 ainelibrary.org
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalazabdayogAt kalakalaM pUrvoktaM trapukamiha smayate, Nheti vAkyAlaGkAre, vadane-mukhe kSipanti, ke ityAha- hai| 8 kecidyamakAyikA-ambAdayaH, kiMbhUtAH ?-hasanta iti, tato nArakA yat kurvanti tadAha-tena ca taptatrapuNA dagdhAH santo rasanti ca pralapaMti ca, kiMbhUtAni vacanAnItyAha-bhImAni-bhayakArINi vikharANi-vikataza-8 bdAni tathA rudanti ca karuNakAni-kAruNyakArINi, ka ivetyAha-pArApatA iva, evamityevaMprakAro nirghoSaH zrayate iti sambandhaH, pralapitaM-anarthabhASaNaM vilApa:-ArttakharakaraNaM tAbhyAM karuNo yaH sa tathA, tathA''kranditaM-dhvanivizeSakaraNaM bahu-prabhUtaM 'runnaM ti azruvimocanaM ruditaM-ArATImocanaM eteSAmetAni vA zabdo yatra | sa tathA, tathA paridevitAzca-vilapitAH, vAcanAntare parivepitAzca-prakampitA ruddhAzca baddhakAzca ye nArakAste tathA teSAM ya Aravastena yaH saGkalaH sa tathA, nisRSTo-nArakairvimukta Atyantiko vA tathA rasitA:kRtazabdA bhaNitA:-kRtAvyaktavacanAH kupitA:-kRtakopAH utkUjitAH-kRtAvyaktamahAdhvanayo ye niraya-15 pAlAH teSAM yattarjitaM-jJAsyasi re pApa! ityAdi bhaNitaM nArakaviSayaM 'giNha'tti gRhANa krama-laGghayetyarthaH prahAro lakuTAdinA chiddhi khaDgAdinA bhiddhi kuntAdinA 'uppADehitti utpATaya bhUtalAdutkSipa 'ukkhaNAhitti utkhanAkSigolakabAhAdikaM 'kattAhitti kRnta karttaya nAsAdikaM vikRnta ca-vividhaprakAraiH 'bhujotti / bhUyaH ekadA hanta ! punarapi pAThAntare bhaJja-AmaIya hana-tADaya, kriyArtho hanazabdo nipAtaH, 'vihaNa'tti |vizeSeNa tADaya 'vicchubhatti vikSipa pukAdikaM mukhe vikIrNa vA kuru, vAcanAntare vicchubha niSkAlaye dain Education a l For Personal & Private Use Only 18Dainelibrary.org
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0zrIabhayadeva0 vRttiH // 20 // tyarthaH, 'ucchubha'tti Adhikyena kSipa-pravezayetyarthaH, AkRSa-abhimukhamAkarSaNaM kuru vikRSa-viparItaM vika- adharmaSaNaM kuru, kiM na jalpasi?, vAcanAntare tu kiM na jAnAsi ?, smara he pApa ! karmANi duSkRtAni, evaM-amunA dvAre prakAreNa yadvadanaM-narakapAlapratipAdanaM tena mahApragalbha:-atisphAro yaH sa tathA, 'paDisuyoti pratizrutpati- prANavadha zabdakastadrUpo yaH zabdastena saGkulaH trAsakaH vAcanAntare tu 'bIhaNao tAsaNao paibhao aibha'tti kArakAH ekArthAH, sadA-sarvadA, keSAM trAsaka ityAha-kadarthyamAnAnAM-yAtyamAnAnAM nirayagocarANAM-narakavartinAM pretyatadamahAnagaraDajjhamANasarisotti dahyamAnamahAnagaraghoSasadRzo nirghoSo-mahAdhvaniH zrUyate'niSTaH 'tahi-4 vasthAzca yati tatra narake, keSAM sambandhItyAha-'neraiyANaM' kiMbhUtAnAmityAha-yAtyamAnAnAM-kadarthyamAnAnAM yAtanAbhiH- kadarthanAprakAraiH, 'kiM tetti kAstAH?-asivana-khaDgAkArapatravanaM, darbhavanaM pratItaM, darbhapatrANi chedakAni tadagrANi ca bhedakAni bhavantIti tadyAtanAhetutvenoktaM, yaMtraprastarA-gharahAdipASANA yaMtramuktapASANA vA yatrANi ca pASANAzceti vA yantrapASANAH sUcItalaM-UrddhamukhazUcIkaM bhUtalaM kSAravApya:-kSAradravyabhRtavApyaH 'kalakalaMta'tti kalakalAyamAnaM yat trapukAdi tadbhutA vaitaraNyabhidhAnA yA nadI sA kalakalAyamAnavaitaraNI kadambapuSpAkArA vAlukA kadambavAlukA jvalitA yA guhA-kandarA sA tathA tato dvandvaH tato'sivanAdiSu yannirodhanaM-prakSepastattathA, uSNoSNe-atyuSNe 'kaNTailletti kaNTakavati durgame-kRcchragatike // 20 rathe-zakaTe yadyojanaM gavAmiva tattathA tato lohapathe-lohamayamArge yada gamanaM-khayamevAvAhanaM ca-aparairgavAmiva Jain Educatives For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattathA, tataH padatrayasya dvandvaH, 'imehinti ebhirvakSyamANairvividhairAyudhaiH parasparaM vedanAmudIrayantIti yogaH I WI'kiM tetti tadyathA mudgaraH-ayodhanaH musuNDhiH-graharaNavizeSaH 'karakarya'ti krakacaM-karapatraM zakti:-trizalaM halaM-lAgalaM gadA-lakuTavizeSaH muzalaM cakraM kuntaM ca pratItaM tomaro-bANavizeSaH zUlaM pratItaM 'lauDa'tti lakaTaM bhiMDimAlaH-praharaNavizeSaH saddhalo-bhallaH paTisaH-praharaNavizeSaH 'carmeSTa' carmaveSTitapASANavizeSo drughaNomudgaravizeSaH mauSTiko-muSTipramANaH pASANa eva asikheTakaM-asinA saha phalakaM khaDgaH-kevala eva cApaMdhanuH nArAcaH-Ayaso bANaH kaNako-bANavizeSaH kalpanI-kartikAvizeSaH vAsI-kASThatakSakopakaraNavizeSaH / parazuH-kuThAravizeSaH tata eteSAM dvandvaH tataste ca te TakatIkSNA agratIkSNA nirmalAzceti karmadhArayaH, tatastairiti vyAkhyeyaM, tRtIyAbahuvacanalopadarzanAditi, anyaizcevamAdibhiH azubhairvakriyaH praharaNazatairabhighnantaH anubaddhatIvavairA-avicchinnotkaTavairabhAvAH parasparaM-anyo'nyaM vedanAmudIrayanti, nArakA eva tisRbhyaH narakapRthvIbhyaH, parato narakapAlAnAMgamanAbhAvAt, 'tatthe ti tatra ca parasparAbhihananena vedanodIraNena mudgaraprahAracUrNito musuNDhibhiH sambhagno madhitazca-viloDito deho yeSAM te tathA, tathA yatropapIDanena sphurantazca kalpitAzca-chinnA yantropapIDanasphuratkalpitAH 'keitya'ti kecidatra-narake sacarmakAH-carmaNA saha vikRttA-utlasAH pRthakRtacarmANa ityarthaH, tathA nirmUlollUnakarNISTanAsikAzchinnahastapAdAH asikrakacatIkSNakuntaparazUnAM / prahAraiH sphATitA-vidAritA yete tathA, vAsyA saMtakSitAnyaGgopAGgAni yeSAM te tathA, tataH padavayasya karma For Personal & Private Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ sU04 praznavyAka- dhArayaH, tathA 'kalakala'tti kalakalAyamAnakSAreNa yatparikSiptaM-pariSekaH tena gADhaM-atyartha 'DajhaMta'tti dahya 1 adharmara0 zrIa- mAnaM gAnaM yeSAM te tathA, kuntAgrabhinno jarjaritazca sarvo deho yeSAM te tathA tataH karmadhArayaH, 'viloliMti bhayadeva0 nivilulanti luNThantItyarthaH mahItale-bhUtale 'visUNiyaMgamaMga'tti jAtazvayathukAGgopAGgAH, vAcanAna prANavadhavRttiH tAgrajihvAH, 'tattha yatti tathA ca-mahItalavilolane vRkAdibhiH vikSipyanta iti yogaH, tatra vRkA-I kArakAH 'suNaga'tti kauleyakAH zRgAlA:-gomAyavaH kAkAH-vAyasAH mArjArA-biDAlAH sarabhAH-parAsarAH dvIpi pretytd||21|| kA:-citrakAH 'vigghayatti vaiyAghrAH vyAghrApatyAni zArdUlA-vyAghrAH siMhAH pratItAH, ete ca te darpitA- vasthAzca zva-dRptAH kSadabhibhUtAzva-bubhukSitA iti te tathA taiH, nityakAlamanazitairivAnazitaiH-nirbhojanaH ghorA-dAsaprANakriyAkAriNaH ArasantaH-zabdAyamAnAH bhImarUpAzca yete tathA taiH, Akramya dRDhadaMSTrAbhirgADhaM-atyartha | |'Dakatti dRSTAH 'kaDiya'tti kRSTAzca AkarSitA yete tathA, sutIkSNanakhaiH sphATita Uo deho yeSAM te tathA tataH padadvayasya karmadhArayaH,vikSipyante-vikIryante 'samantataH' sarvataH, kimbhUtAste?-vimuktasandhivandhanA:-zlasAthIkRtAGgasandhAnAH tathA vyanitAni-vikalIkRtAnyaGgAni yeSAM te tathA, tathA kaGkAH-pakSivizeSAH kurarA-u krozAH gRdhrAH-zakunivizeSAH ghorakaSTA-atikaSTAzca ye vAyasAsteSAM gaNAstaizca 'puNo tti samuccayArthaH kharAH karkazAH sthirA-nizcalAH dRDhA-abhaGgurA nakhA yeSAM te tathA lohavat tuMDaM yeSAM te tathA tataH karma- 11 // 21 // dhArayastairavapatya-upanipatya pakSarAhatAH pakSAhatAH tIkSNanakhairvikSiptA AkRSTA jihvA Acchite ca-AkRSTe / dain Education For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayane-locane nirdayaM ca niSkRpaM yathA bhavatyevaM 'ullugaMti avarugNaM bhagnaM vikRttaM ca vadanaM yeSAM te tathA, pAThAntareNa 5 hai avalugNAni-chinnAni vikRttAni gAtrANi yeSAM te tathA, utkrozantazca-krandantaH utpatanto nipatanto bhramantaH pUrvakarmodayopagatA iti ca padacatuSTayaM vyaktaM, pazcAdanuzayena-pazcAttApena dahyamAnAH nindanto-jagupsamAnAH 'purekkhaDAI' pUrvabhavakRtAni karmANi-kriyAH pApakAni-prANAtipAtAdIni, tataH 'tahiM ti | tasyAM 2 ratnaprabhAdikAyAM pRthivyAM prakRSTAdisthitike narake tAdRzAni janmAntare upArjitAni paramAdhArmikodIritaparasparodIritakSetrapratyayarUpANi 'ussaNNacikkaNAIti ussaNaM-prAcuryeNa cikkaNAI-durvimocAni / duHkhAni anubhUya tatazca nirayAdAyuHkSayeNodvRttAH santo bahavo gacchanti tiryagvasati-tiryagyoni, yato'lpA | eva manuSyeSUtpadyante, duHkhottArAM anantotsarpiNyavasarpiNIrUpakAyasthitikatvAt tasyAM sudAruNAM duHkhAzrayatvAt janmajarAmaraNavyAdhInAM yAH parivartanA:-punaH punarbhavanAni tAbhiraraghaTTa ivAraghaTTo yA sA tathA 4 tAM tiryagvasatiM jalasthalakhacarANAM paraspareNa vihiMsanasya-vividhavyApAdanasya prapaJco-vistAro yasyAM sA tathA tAM, tasyAM ca idaM vakSyamANapratyakSaM jagatprakaTaM na kevalamAgamagamyaM kintu jaGgamajantUnAM pratyakSapramANa-16 siddhatayA prakaTameveti, varAkA:-tapakhinaH prANavadhakAriNa iti prakramaH, duHkhaM prApnuvanti dIrghakAlaM yAvat, kiMtetti tadyathA zItoSNatRSNAkSabhirvedanAH tathA apratIkAraM-sUtikAdirahitaM aTavIjanma-kAntArajanma nityaM bhayenodvignAnAM mRgAdInAM vAsaH-avasthAnaM jAgaraNaM-anidrAgamanaM ca vadho-mAraNaM bandhana-saMyamanaM Join Educati o nal For Personal & Private Use Only Jr.jainelibrary.org
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 adharma dvAre vRttiH praznavyAka- tADanaM-kuTTanaM aGkana-taptAyAzalAkAdinA cihnakaraNaM nipAtanaM-gadiau kSepaNaM asthibhaJjana-kIkasAmaInaM ra0 zrIa- nAsAbhedo-nAsikAvivarakaraNaM prahAraH 'dUmaNati davanamupatApaH chavicchedanaM-avayavakatanaM abhiyogamAbhayadevIpaNaM-haThAd vyApArapravarttanaM kasaH-carmayaSTikA aGkazazca-mRNiH ArA ca-pravaNadaNDAntarvartinI lohaza lAkA tAsAM nipAtaH-zarIranivezanaM damanaM-zikSAgrAhaNaM tato dvandvastataH etAni prApnuvantIti prakramaH, vAha nAni ca bhArasyeti gamyaM, mAtApitRviprayogaH, zrotasAM-nAsAmukhAdirandhrANAM ca prpiiddnaani-rjvaadidRddh||22|| bandhanena bAdhanAni yAni tAni tathA zokaparipIDitAni vA tato dvandraH, tatastAni ca zastraM cAgnizca viSaM| ca prasiddhAni tairabhighAtazca-abhihananaM galasya-kaNThasya gavalasya-zRGgasya AvalanaM ca-moTanaM athavA galakasya balAdAvalanaM mAraNaM ceti tAni ca galena-baDizena jAlena ca-AnAyena 'ucchipaNANitti jalamadhyAnmatsyAdInAmutkSepaNAni-AkarSaNAni yAni tAni tathA, 'paulanaM' pacanaM 'vikalpanaM chedanaM te ca yAvajjIvikabandhanAni paJcaranirodhanAni ceti padadvayaM vyaktaM, khayathyAnniATanAni ca-khakIyanikAyAt niSkAlanAnItyarthaH, dhamanAni-mahiSyAdInAM vAyupUraNAdIni ca dohanAni ca pratItAni kudaNDena-bandhanavizeSeNa gale-kaNThe yAni bandhanAni tAni tathA vATena-vATakena vRttyetyarthaH, parivAraNAni-nirAkaraNAni yAni tAni tathA tAni ca paMkajalanimajanAni-kardamaprAyajale bolanAni vAripravezanAni ca-jale kSepAH tathA "ovAyatti avapAteSu gAvizeSeSu udaka ityevaMrUDheSu patanena nibhaGgo-bhaJjanaM gAtrANAmavapAtanibhaGgaH sa ca viSa prANavadhakArakAH pretyatadavasthAzca sU0 4 22 // Jain Education| Ninal For Personal & Private Use Only I ainelibrary.org
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtparvataTaMkAdernipatanaM viSamanipatanaM taca davAgnijvAlAbhirdahanaM ceti tAni AdiryeSAM tAni tathA, ka ANi prApnuvantIti yogaH, evamuktanyAyena te prANaghAtinaH duHkhazatasampradIptA narakAdAgatA iha tiryagloke. kiMbhUtAH?-sAvazeSakamANaH tiryakapaJcendriyeSu prAmavanti pApakAriNaH, kAnItyAha ?-karmANi-karmajanyAni duHkhAnIti bhAvaH, pramAdarAgadveSairSahani yAni saJcitAni-upArjitAni, tathA atIva-atyarthamasAtakarkazAni-asAteSu-duHkheSu madhye karkazAni-kaThorANi yAni tAni tthaa| bhamaramasagamacchimAiesu ya jAikulakoDisayasahassehiM navahiM cauriMdiyANa tahiM tahiM ceva jammaNamaraNANi aNubhavaMtA kAlaM saMkhejakaM bhamaMti neraiyasamANativvadukkhA pharisarasaNaghANacakkhusahiyA taheva teiMdiesu kuMthupippIlikAavadhikAdikesu ya jAtikulakoDisayasahassehiM ahahiM aNUNaehiM teiMdiyANa tahiM 2 ceva jammaNamaraNANi aNuhavaMtA kAlaM saMkhejakaM bhamaMti neraiyasamANativvadukkhA pharisarasaNaghANasaMpauttA gaMDU. layajalUyakimiyacaMdaNagamAdiesu ya jAtIkulakoDisayasahassehiM sattahiM aNUNaehiM veiMdiyANa tahiM 2 ceva jammaNamaraNANi aNuhavaMtA kAlaM saMkhijjakaM bhamaMti neraiyasamANativvadukkhA pharisarasaNasaMpauttA pattA egidiyattaNaMpi ya puDhavijalajalaNamAruyavaNapphati suhumavAyaraM ca pajjattamapajjattaM patteyasarIraNAma sAhAraNaM ca patteyasarIrajIviesu ya tatthavi kAlamasaMkhejagaM bhamaMti aNaMtakAlaM ca aNaMtakAe phAsiMdiyabhAvasaMpauttA dukkhasamudayaM imaM aNiTuM pAviti puNo 2 tahiM 2 ceva parabhavatarugaNagahaNe kodAlakuliyadAlaNasa-. Jain Education a l For Personal & Private Use Only Jhelibrary.org
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 23 // Jain Education lilamalaNakhaMbhaNabhaNaaNalANila vivihasatthaghaTTaNaparopparAbhihaNaNamAraNavirahaNANi ya akAmakAI para - godIraNAhi ya kajjapaoyaNehi ya pessapasunimittaosahAhAramAiehiM ukkhaNaNa ukkatthaNapayaNako - NapIsaNapiTTaNabhajaNagANa AmoDaNa saDaNaphuDaNabhaJjaNacheyaNatacchaNaviluMcaNapattajjhoDaNa aggidahaNAiyAti, evaM te bhavaparaMparAdukkhasamaNubaddhA aDaMti saMsAravIhaNakare jIvA pANAivAyanirayA anaMtakAlaM jeviya iha mANusattaNaM AgayA kahiM vi naragA uccaTTiyA adhannA teviya dIsaMti pAyaso vikayavigalarUvA khujjA vaDabhA ya vAmaNAya bahirA kANA kuMTA paMgulA viulA ya mUkA ya maMmaNA ya aMdhayagA egacakkhU viNihayasavelyA vAhirogapIliya appAuyasatthavajjhavAlA kulakkhaNukkinnadehA dubbalakusaMghayaNa kuppamANakusaMThiyA kurUvA kiviNA yahINA hINasattA niccaMsokkhaparivajjiyA asuhadukkhabhAgaNaragAo ihaM sAvasesakammA, evaM NaragaM tirikkhajoNiM kumANusattaM ca hiMDamANA pArvati aNaMtAI dukkhAI pAvakArI eso so pANavahassa phalavivAgo ihaloio pAraloio appasuho bahudukkho mahabhayo bahurayappagADho dAruNo kakkaso asAo vAsasahassehiM muccatI, na ya avedayittA asthi hu mokkhotti evamAhaMsu, nAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAma jo kahai sahapANavahaNassa phalavivAgaM, eso so pANavaho caMDo ruddo khuddo aNArio nigghiNo nisaMso mahabhao vIhaNao tAsaNao aNajo ubveyaNao ya Niravayakkho niddhammo niSpivAso nikkaluNo nirayavAsagamaNa nighaNo mohamahanbhayapavaDao maraNavemaNaso paDhamaM ahammadAraM samattaM timi // 1 // ( sU04 ) For Personal & Private Use Only 1 adharma dvAre prANavadhakArakAH pretyatada vasthAzca sU0 4 // 23 // inelibrary.org
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education. 1 tathA bhramaramazakamakSikAdiSu ceti saptamyAH SaSThyarthatvAt bhamarAdInAmiti vyAkhyeyaM caturindriyANAmiti ca saMbandhanIyaM athavA caturindriyANAM bhramarAdikeSu jAtikula koTIzatasahasreSvevaM ghaTanIyamiti, jAtau catu rindriyajAtau yAni kulakoTIzatasahasrANi tAni tathA teSu tathA 'navasu'tti 'tahiM 2 ceva' tti tatraiva 2 caturindriyajAtAvityarthaH, jananamaraNAnyanubhavantaH kAlaM saGkhyAtakaM - saGkhyAtavarSasahasralakSaNaM bhramanti, kimbhUtA: :nArakasamAna tIvra du:khAH sparzanarasanaprANacakSuH sahitAH indriyacatuSTayopetA ityarthaH, 'tathaiveti yathaiva caturi ndriyeSu tathaiva trIndriyeSu jananAnyanubhavanto bhramantIti prakramaH / etadeva prapaJcayannAha - kuMthupipIlikAavadhikAdikeSu ca jAtikula koTizatasahasreSvityAdIndriyagamAntaM caturindriyagamavanneyaM, navaraM 'gaMDUlaya'tti alasAH 'caMdaNaga'tti akSAH tathA 'pattA egiMdiyattaNaMpiya'tti na kevalaM paJcendriyAditva - meva prAptAH ekendriyatvamapi ca prAptA duHkhasamudayaM prApnuvantIti yogaH, kimbhUtamekendriyatvamityAha - pRthvI| jalajvalana mArutavanaspatisambandhi yat ekendriyatvaM tatpRthivyAdyevocyate punaH kimbhUtaM tat ? - sUkSmaM bAdaraM ca tattatkarmodayasampAdyaM ca tathA paryAptamaparyAptaM ca tattatkarmotpAdyameva tathA pratyekazarIranAmakarmasampAdyaM pratyekazarIranAmaivocyate sAdhAraNazarIranAmakarmmasampAdyaM ca sAdhAraNaM paryAptAdipadAnAM ca karmmadhArayaH, cakAraH samuccaye, evaMvidhaM caikendriyatvaM prAptAH kiyantaM kAlaM bhramantIti bhedenAha - 'patteyetyAdi, 'tatthavi'tti tatrApi ekendriyatve pratyekazarIre jIvitaM - prANadhAraNaM yeSAM te pratyekazarIrajIvitAsteSu - pRthivyAdiSu cakAra For Personal & Private Use Only [nelibrary.org
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH praznavyAka-uttaravAkyApekSayA samuccayAH, kAlamasaGkhyAtaM bhramanti, anantakAlaM cAnantakAye sAdhAraNazarIreSvityarthaH, 11 adharmara0 zrIa- Aha ca-"assaMkhosappiNiussappiNI egidiyANaya cauNhaM / tA ceva U aNaMtA vaNassaIe u boddhavvA | dvAre bhayadeva. bhaa||1||" iti, kimbhUtAste?-sparzendriyasya bhAvena-pariNAmena sattayA vA samprayuktA yete tathA, duHkhasamu prANavadhadayamidaM vakSyamANamaniSTaM prAmuvanti, punaH 2 tatraiva 2 ekendriyatve ityarthaH, kimbhUte?-para:-prakRSTaH sarvotkRSTa kArakAH pretyatadakAyasthitikatvAd bhava-utpattisthAnaM tarugaNagaNo-vRkSagucchAdivRndasamUho yatraikendriyatve pAThAntare tu pr||24|| bhavatarugaNairgahanaM yattattathA, tatra duHkhasamudayamevAha-kuddAlo-bhUkhanitraM kulikaM-halavizeSastAbhyAM dAlanaM ti vasthAzca |-vidAraNaM yattattathA, etatpRthivIvanaspatyorduHkhakAraNamuktaM, salilasya malanaM ca maInaM 'bhaNaM'ti kSobhaNaM, sU0 4 ca 'saMbhaNati rodhanaM ca salilamalanakSobhaNarodhanAni, anenApkAyikAnAM duHkhamuktaM, analAnilayoH-agnivAtayorvividhaiH zastraiH svakAyaparakAyabhedaiH yat ghaTTanaM-saGghATanaM tattathA, anena ca tejovAyavorduHkhamuktaM, parasparAbhihananena yanmAraNaM ca pratItaM virAdhanaM-paritApanaM te tathA tato dvandvo'tastAni ca duHkhAni bhavantIti gamyaM, tAni kimbhUtAni?-akAmakAni-anabhilaSaNIyAni, etadeva vizeSeNAha-paraprayogodIraNAbhiH-khavyatiriktajanavyApAraduHkhotpAdanAbhiniSprayojanAbhiriti hRdayaM, kAya prayojanaizca-avazyakaraNIyaprayoja kimbhUtaiH?-preSyapazunimittakarmakaragavAdihetorupalakSaNatvAttadanyanimittaM ca yAnyauSadhAhArAdIni tAni tathA tairutkhananaM-utpATanaM utkathanaM-tvaco'panayanaM pacanaM pAkaH kahanaM-cUrNanaM preSaNaM-gharadyAdinA dalanaM piTTanaM-tADanaM // 24 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only N ainelibrary.org
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharjana-bhrASTrapacanaM gAlanaM-chANanaM AmoTanaM-ISadbhaJjanaM zaTanaM-khata eva vizaraNaM sphuTanaM-khata eva dvidhAbhAvagamanaM bhaJjana-AmaInaM chedana-pratItaM takSaNaM-kASThAderiva vAsyAdinA viluzcanaM-lomAdyapanayanaM patrajjhoDanaM-tarupAntapallavaphalAdipAtanaM agnidahanaM pratItaM, etAnyAdiryeSAM tAni duHkhAnyekendriyANAM bhavantIti gamyaM, tathA ekendriyAdhikAraM nigamayannAha-evam-uktakrameNa te ekendriyAH bhavaparamparAsu yada daHkhaM tatsamanubaI-avicchinnaM yeSAM te tathA aTanti saMsAre eva 'bIhaNakareM'tti bhayaGkaraH tatra jIvAH prANAtipAtaniratA anantaM kAlaM yAvaditi / atha prANAtipAtakAriNo narakAduddhRtA manuSyagatigatA yAdRzA bhavanti tathocyate-'je'viyetyAdi ye'piceha martyaloke mAnuSatvamAgatAH-prAptAH kathaJcit kRcchrAdityartho 4 narakAduddhRtAH adhanyAste'pica dRzyante prAyazaH-prAyeNa vikRtavikalarUpAH, prAyazograhaNena tIrthakarAdibhirvyabhicAraH parihRtaH, vikRtavikalarUpatvameva prapaJcayannAha-kubjA:-vakrajaGghAH vaTabhAzca-vakroparikAyA vAmanAzca-kAlAnaucityenAtihakhadehA badhirAH pratItAH kANA:-dIpakANAH pharalA ityathaiH, kuNTAzca-vikRtahastAH paGgulAH-gamanAsamarthajaGghAH vikalAzca-aparipUrNagAtrAHmUkAzca-vacanAsamarthAH paGgulAH aviya jalamUryatti pAThAntaraM tatra apiceti samuccaye jalamUkA:-jalapraviSTasyeva 'vuDabuDa' ityevaMrUpo dhvaniryeSAM manmanAzca-yeSAM jalpatAM skhalati vANI 'aMdhillaga'tti andhAH eka cakSurvinihataM yeSAM te ekacakSurvinihatAH 'sacillayatti sarvApacakSuSaH pAThAntareNa 'sapisallayatti tatra saha pisallayena-pizAcena vartanta iti sapisallayAH vyA pr.vyaa.5|| Jain Education For Personal & Private Use Only Visinelibrary.org
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM praznavyAka-dhibhiH-kuSThAyai rogaiH-jvarAdibhirviziSTAbhirvA AdhibhiH-manaHpIDAbhiH rogaizca pIDitA vyAdhirogapIDitAH / 1 adharmara0zrIa- alpAyuSaH-stokajIvitAH zastreNa hanyante ye te zastravadhyAH bAlA:-bAlizAH tato'ndhakArAdInAM dvandvaH, kula- dvAre bhayadeva0 kSaNaiH-apalakSaNairutkIrNaH-AkIrNo deho yeSAM te tathA, durbalAH kRzAH kusaMhananAH balavikalAH kupramANAH / prANavadhavRttiH atidIrghA atihakhA vA kusaMsthitA:-kusaMsthAnAH tato durbalAdInAM dvandvaH, ata eva kurUpAH kRpaNAzca- kArakAH raGkAH atyAgino vA hInA jAtyAdiguNahInasattvAH-alpasattvAH nityaM saukhyaparivarjitAH ashubhm-ashubhaa||25|| pretyatadanuvandhi yaduHkhaM tabhAginaH narakAduddhRtAssantaH iha-manuSyaloke dRzyante sAvazeSakarmANa iti nigamanaM / / vasthAzca atha yAdRzaM phalaM dadAtItyetannigamayannAha-'eva'mityAdi evamuktakrameNa narakatiryagyonIH kumAnuSatvaM ca / sU04 hiNDamAnA:-adhigacchantaH prAmuvanti anantakAni dAkhAni pApakAriNaH prANavadhakAH, vizeSeNa nigamayanAha-eSa sa prANavadhasya phalavipAkaH ihalaukika:-manuSyApekSayA manuSyabhavAzrayaH pAralaukika:-manuSyApekSayA narakagatyAdyAzritaH alpasukho-bhogasukhalavasampAdanAt avidyamAnasukho vA bahuduHkho narakAdidu:khakAraNatvAt 'mahabbhau'tti mahAbhayarUpaH bahurajaH-prabhUtaM karma pragADhaM-durmocaM yatra sa tathA daarunno-raudrH| kaza:-kaThinaH asAta:-asAtavedanIyakarmodayarUpaH varSasahasrairmacyate tataH prANIti zeSaH, na ca-naiva avedayitvA tamiti zeSaH asti mokSaH asmAditi zeSaH, itizabdaH samAptau, atha kenAyaM dvArapazcakapratibaddhamA // 25 // NAtipAtalakSaNAzravadvArapratipAdanaparaH prathamAdhyayanArthaH prarUpita iti jijJAsAyAmAha-evaM ti evaMprakArama FCLOCCAC - 12 -) 040-40 dain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIndriyabhUtabhavyabhaviSyadarthaviSayasphuTapratibhAsaprakAzanIyamabhihitaM vastu 'AhaMsutti AkhyAtavAn 'jJAta18|kulanandanaH' jJAtA:-kSatriyavizeSAH tatkulanandanaH-tadvaMzasamRddhikaraH mahAtmeti pratItaM, jinastu-jina eva vIravaranAmadheyaH-vIravareti prazastanAmA, tathA kathitavAMzca prANavadhasya phalavipAka, adhyayanArthasya mahAvIrAbhihitatve pratipAdite'pi yat punastatphalavipAkasya vIrakathitatvAbhidhAnaM tatprANavadhasyaikAntikAzubhaphalatvenAtyantaparihArAviSkaraNArthamiti, atha zAstrakAraH prANavadhasya kharUpaM prathamadvAropadarzitamapi nigamanArthaM | punadarzayannAha-eSa sa prANavadho'bhihitaH yo'nantaraM svarUpataH paryAyataH vidhAnataH phalataH kartRtazca vaktuM prati-8 jJAta AdAvAsIt, kimbhUta ityAha-caNDaH-kopanaH tatpravartitatvAcaNDaH raudrarasapravartitatvAt raudraH kSudrajanAcaritatvAt kSudraH anAryalokakaraNIyatvAdanAryaH ghRNAyA atrAvidyamAnatvAnnighRNaH niHzUkajanakatatvAnnRzaMsaH mahAbhayahetutvAt mahAbhayaH 'bIhaNautti bhayAntarapravartitatvAt trAsakaH utrAsahetutvAt a-18 nyAyyo-nyAyAdapetatvAt uddhejanakazca udvegahetutvAt niravakAGkSaH paraprANApekSAvarjita ityarthaH, nirddharmo-dha dipakrAntaH niSpipAsaH-vadhyaM prati lehavirahAt niSkaruNo-vigatadayaH nirayavAsagamananidhana iti vyaktaM mohamahAbhayaprakarSakaH-tatpravartakaH maraNena vaimanasya-dainyaM yatra sa maraNavaimanasyaH / prathamamadharmadvAraM-mRSAvAdAdyapekSayedamAdyamAzravadvAraM samApta-tavaktavyatApekSayA niSThAM gataM itizabdaH samAptau bravImi-pratipAdayAmi tIrthakaropadezena na khamanISikayeti, etaca sudharmasvAmI jambUsvAminaH khavacasi sarvajJavacanA Jain Education For Personal & Private Use Only anelbrary.org
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIa- bhayadeva0 vRttiH 1 adharma dvAre mRSAvAda|sya svarUpaM nAmAni ca sU0 5-6 zritatvenAvyabhicArIdamiti pratyayotpAdanArtha tathA svasya guruparatantratAviSkaraNArtha vineyAnAM caitanyAyapradarzanArthamAkhyAtavAniti / praznavyAkaraNAGgasya prathamAdhyayanavivaraNaM samAptam // 1 // DE-- / vyAkhyAtaM prathamamadhyayanaM, atha dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-pUrva kharUpAdibhiH prANAtipAtaH prathamAzravadvArabhUtaH prarUpitaH, iha tu sUtrakramaprAmANyAd dvitIyAzravadvArabhUto mRSAvAdastathaiva prarUpyate, ityevaMsambandhasyAsyAdhyayanasyedamAdisUtram jaMbU bitiyaM ca aliyavayaNaM lahusagalahucavalabhaNiyaM bhayaMkaraM duhakara ayasakara verakaragaM aratiratirAgadosamaNasaMkilesaviyaraNaM aliyaniyaDisAtijoyabahulaM nIyajaNaniseviyaM nissaMsaM appaccayakArakaM paramasAhugarahaNijaM parapIlAkArakaM paramakiNhalessasahiyaM duggaiviNivAyavaDaNaM bhavapuNabbhavakaraM cirapariciyamaNugataM durantaM kittiyaM vititaM adhmmdaarN| (sU05) tassa ya NAmANi goNNANi hoti tIsaM, taMjahA-aliyaM 1 saDhaM 2 aNajaM 3 mAyAmoso 4 asaMtakaM 5 kUDakavaDamavatthugaM ca 6 niratyayamavatthayaM ca 7 viddesagarahaNijaM 8 aNujjukaM 9 kakkaNA ya 10 vaMcaNA ya 11 micchApacchAkaDaM ca 12 sAtI u 13 ucchannaM 14 ukkalaM ca 15 aTU 16 abbhakkhANaM ca 17 kibbisaM 18 valayaM 19 gahaNaM ca 20 mammaNaM ca 21 nUmaM 22 niyayI 23 appaccao 24 asamao 25 asaccasaMdhattaNaM 26 vivakkho 27 avahIyaM 28 uvahiasuddhaM 29 // 26 // Jain Education For Personal & Private Use Only F inelibrary.org
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 avalovotti 30, aviya tassa eyANi evamAdINi nAmadhejANi hoti tIsaM sAvajassa aliyassa vaijo gassa aNegAI (sU06) 'jaMbU' ityAdi, jambUriti ziSyAmantraNavacanaM, dvitIyaM ca-dvitIyaM punarAzravadvAraM alIkavacanaM-mRSAvAdaH, ida- mapi paJcabhidRzakAdidvAraiH prarUpyate, tatra yAdRzamiti dvAramAzrityAlIkavacanasya kharUpamAha-laghu:-guNagauravarahitaH svaH-AtmA vidyate yeSAM te laghukhakAstebhyo'pi ye laghavaste laghukhakalaghavaste ca te capalAzca kAyAdibhiriti karmadhArayaH taireva bhaNitaM yattattathA, tathA bhayaGkaraM duHkhakaramayazaHkaraM vairakaraM yattattathA, aratiratirAgadveSalakSaNaM manaHsaGklezaM vitarati yattattathA, alika:-zubhaphalApekSayA niSphalo yo nikRteH-vAcanapracchAdanArtha vacanasya 'sAi'tti avizrambhasya ca avizvAsavacanasya yogo-vyApArastena bahulaM-pracuraM yattattathA, nIcaiH-jAtyAdihInairjanaiH prAya idaM niSevitaM-kRtaM tattathA, nRzaMsaM-zUkAvarjitaM niHzaMsaM vA-zlAghArahitaM apratyayakAraka-vizvAsavinAzakaraM, itaH padacatuSTayaM kaNThyaM, tathA bhave-saMsAre punarbhavaM-punaH2janma karotIti punarbhavakaraM cirapari|citaM-anAdisaMsArAbhyastaM anugataM-avicchedenAnuvRttaM durantaM-vipAkadAruNaM dvitIyamadharmadvAraM pApopAya iti, etena yAdRza ityuktaM / atha yannAmetyabhidhAtukAma Aha-tasse'tyAdi sugama, yAvattadyathA-alikaM 1 zaThaM zaThasya-mAyinaH karmatvAt 2 anAryavacanatvAdanArya 3 mAyAlakSaNakaSAyAnugatatvAnmRSArUpatvAca mAyAmRSA MI4 'asaMtagaMti asadAbhidhAnarUpatvAdasatkaM 5 'kUDakavaDamavatthuti kUTa-paravaJcanArtha nyUnAdhikabhASaNaM 3439 Join Educatio nal For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 dvAre vRttiH // 27 // kapaTa-bhASAviparyayakaraNaM avidyamAnaM vastu-abhidheyo'rtho yatra tadavastu, padatrayasyApyetasya kathazcitsamAnA- 1 adharmarthatvenaikatamasyaiva gaNanAdidamekaM nAma 6 nirasthayamavatthayaM vatti nirarthakaM satyArthAniSkrAntaM apArtha-apagatasatyArtha, ihApi dvayoH samAnArthatayA ekatarasyaiva gaNanAdekatvam 7 'viddesagarahaNijjati vidveSo-matsara- mRSAvAdastasmAd garhate-nindati yena athavA tatraiva vidveSAt garyate sAdhubhiryat tadvidveSagarhaNIyamiti 8 anRjukaM- sya svarUpaM vakramityarthaH 9 kalkaM-pApaM mAyA vA tatkaraNaM kalkanA sA ca 10 vaJcanA 11 'micchApacchAkaDaM vatti mithye-nAmAni ca tikRtvA pazcAtkRtaM nyAyavAdibhiryattattathA 12 sAtiH-avizrambhaH 13 'ucchannaM ti apazabdaM-virUpaM channaMkhadoSANAM paraguNAnAM vA''varaNamapacchannaM, utthatvaM vA nyUnatvaM 14 'ukkUlaM vatti utkUlayati-sanmArgAdapadhvaMsayati kUlAdvA-nyAyasaritpravAhataTAdUrdhvaM yattadutkUlaM pAThAntareNa utkalaM-Urdhva dharmakalAyA yattattathA 15 Arta-Rtasya pIDitasyedaM vacanamitikRtvA 16 abhyAkhyAnaM paramabhi asatAM doSANAmAkhyAnamityarthaH 17 kilbiSaM kilbiSasya-pApasya hetutvAt 18 valayamiva valayaM vakratvAt 19 gahanamiva gahanaM durlakSyAnta|stattvatvAt 20 manmanamiva manmanaM cAsphuTatvAt 21 'nUmati pracchAdanaM 22 nikRtiH-mAyAyAH pracchAdanArtha || vacanaM 23 apratyayaH-pratyayAbhAvaH 24 asamayaH-asamyagAcAraH 25 asatyaM-alIkaM sandadhAti-acchinnaM ka-| rotIti asatyasandhastabhAvo asatyasandhatvaM 26 vipakSaH satyasya sukRtasya ceti bhAvaH 27 'avahIya ti| // 27 // apasadA-nindyA dhIryasmiMstadapadhIkaM pAThAntareNa 'ANAiyaM AjJA jinAdezamatigacchati-atikrAmati Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only 4 jainelibrary.org
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ yattadAjJAtigaM 28 'uvahiasuddhaMti upadhinA-mAyayA azuddhaM-sAvadyamupadhyazuddhaM 29 avalopo-vastusadbhAvapracchAdanaM, itirevaMprakArArthaH, apiceti samuccayArthaH, 30, 'tassa eyANi evamAINi NAmadhejANi hoti tIsaM| sAvajassa aliyassa vayajogassa aNegAIti iha vAkye evamakSaraghaTanA kAryA-tasyAlIkasya sAvadyasya vAgyogasya etAni-anantaroditAni triMzat evamAdIni-evaMprakArANi cAnekAni nAmadheyAni nAmAni bhavantIti yannAmeti dvAraM pratipAditam 2 / atha ye yathA cAlIkaM vadanti tAn tathA cAha taM ca puNa vadaMti kei aliyaM pAvA asaMjayA avirayA kavaDakuDilakaDuyacaTulabhAvA kuddhA luddhA bhayAya hassaTThiyA ya sakkhI coracArabhaDA khaMDarakkhA jiyajUIkarA ya gahiyagahaNA kakka kurugakAragA kuliMgI uvahiyA vANiyagA ya kUDatulakUDamANI kuDakAhAvaNovajIvI paDagArakalAyakAruijjA vaMcaNaparA cAriyacATuyAranagaragottiyaparicAragA duTTavAyisUyakaaNabalabhaNiyA ya puvakAliyavayaNadacchA sAhasikA lahussagA asaccA gAraviyA asaccaTThAvaNAhicittA uccacchaMdA aNiggahA aNiyatA chaMdeNa mukkavAtA bhavaMti aliyAhiM je avirayA, avare nathikavAdiNo vAmalokavAdI bhaNaMti natthi jIvo na jAi iha pare vA loe na ya kiMcivi phusati punapAvaM natthi phalaM sukayadukkayANaM paMcamahAbhUtiyaM sarIraM bhAsaMti he! vAtajogajuttaM, paMca ya khaMdhe bhaNaMti keI, maNaM ca maNajIvikA vadaMti, vAujIvotti evamAhaMsu, sarIraM sAdiyaM sanidhaNaM iha bhave ege bhave tassa vippaNAsaMmi sambanAsotti, evaM jaMpati musAvAdI, tamhA dANavayaposahANaM tava Jain Education a l For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIabhayadeva. 1 adharma| dvAre mRSAvAdina sU07 vRttiH saMjamabaMbhacerakallANamAiyANaM natthi phalaM navi ya pANavahe aliyavayaNaM na ceva corikakaraNaparadArasevaNaM vA sapariggahapAvakammakaraNaMpi natthi kiMci na neraiyatiriyamaNuyANa joNI na devaloko vA atthi na ya asthi siddhigamaNaM ammApiyaro natthi navi atthi purisakAro paccakkhANamavi natthi navi asthi kAlamaccU ya arihaMtA cakkavaTTI baladevA vAsudevA natthi nevatthi kei risao dhammAdhammaphalaM ca navi asthi kiMci bahuyaM ca thovakaM vA, tamhA evaM vijANiUNa jahA subahu iMdiyANukUlesu savvavisaesu vaha Natthi kAi kiriyA vA akiriyA vA evaM bhaNaMti nathikavAdiNo vAmalogavAdI, imaMpi bitIyaM kudaMsaNaM asabhAvavAiNo paNNaveMti mUDhA-saMbhUto aMDakAo loko sayaMbhuNA sayaM ca nimmio, evaM eyaM aliyaM-payAvaiNA i. ssareNa ya kayaMti keti, evaM viNhumayaM kasiNameva ya jagaMti keI, evameke vadaMti mosaM eko AyA akArako vedako ya sukayassa dukkayassa ya karaNANi kAraNANi savvahA savvahiM ca nicco ya nikkio nigguNo ya aNuvalevaottiviya evamAhaMsu asambhAvaM, jaMpi ihaM kiMci jIvaloke dIsai sukayaM vA dukayaM vA eyaM jadicchAe vA sahAveNa vAvi daivatappabhAvao vAvi bhavati, natthettha kiMci kayaka tattaM lakkhaNavihANaniyatIe kAriyaM evaM kei japaMti iDDirasasAtagAravaparA bahave karaNAlasA parUveMti dhammavImaMsaeNa mosaM, avare ahammao rAyaDhe abbhakkhANaM bhaNeti-aliyaM corotti acorayaM kareMtaM DAmariuttivi ya emeva udAsINaM dussIlotti ya paradAraM gacchatitti mailiMti sIlakaliyaM ayaMpi gurutappao, aNNe emeva bhaNaMti Jain Education a l For Personal & Private Use Only RIlinelibrary.org
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education vAhaNaMtA mittalattAI sevaMti api luttadhammo imovi vissaMbhavAio pAvakammakArI agammagAmI ayaM durappA bahusu ya pApagesu juttotti evaM jaMpaMti maccharI, bhaddake vA guNakittinehapara loganiSpivAsA, evaM te aviyadacchA paradosuppAyaNappasattA veDhenti akkhAtiyabIeNa appANaM kammabaMdhaNeNa muharI asamakkhiyapalAvA nikkheve avaharati parassa atyaMmi gaDhiyagiddhA abhijuMjaMti ya paraM asaMtaehiM luddhA ya kareMti kUDasakkhittaNaM asaccA atthAliyaM ca kannAliyaM ca bhomAliyaM ca taha gavAliyaM ca garuyaM bhaNaMti aharagatigamaNaM, annaMpi ya jAtirUSakulasIlapaccayaMmAyANiguNaM cavalapisuNaM paramaTTabhedakamasakaM videsamaNatthakArakaM pAvakammamUlaM duddihaM dussuyaM amuNiyaM nillajjaM lokagarahaNijjaM vaha baMdhapariki lesa bahulaM jarAmaraNadukkhasoyanimmaM asuddhapariNAmasaMkiliTTaM bhAMti aliyA hiMsaMti saMniviTThA asaMtaguNudIrakA ya saMtaguNanAsakA ya hiMsAbhUtovaghAtitaM aliyasaMpattA vayaNaM sAvajjamakusalaM sAhugarahaNijjaM adhammajaNaNaM bhAMti aNabhigayapunnapAvA, puNovi adhikaraNakiriyApavattakA bahuvihaM aNatthaM avamadaM appaNI parassa ya kareMti, emeva jaMpamANA mahisasUkare ya sAhiMti ghAyagANaM sasayapasayarohie ya sAhiMti vAgurANaM tittirakalAvaya kavijalakavoyake ya sAhiti sAuNINaM jhasamagarakacchabhe ya sAhiMti macchiyANaM saMkhaMke khullae ya sAhiti magarANaM athagaragoNasamaMDalidabbIkare maulI ya sAhiMti vAlavINaM gohA sehaga sallagasaraDake ya sAhiMti luddhagANaM gayakulavAnarakule ya sAhiMti pAsiyANaM sukabarahiNamayaNa sAlako ilahaMsa For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 adharma praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH Chotex-ACC mRSAvAdinaH sU07 // 29 // kule sArase ya sAhiti posagANaM vadhabaMdhajAyaNaM ca sAhiti gommiyANaM dhaNadhannagavelae ya sAhiti takkarANaM gAmAgaranagarapaTTaNe ya sAhiti cAriyANaM pAraghAiyapaMthaghAtiyAo sAhaMti ya gaMThibheyANaM kayaM ca coriyaM nagaragottiyANaM laMchaNanillaMchaNadhamaNaduhaNaposaNavaNaNadavaNavAhaNAdiyAI sAhiti bahUNi gomiyANaM dhAtumaNisilappavAlarayaNAgare ya sAhiti AgarINaM puSphavihiM phalavihiM ca sAhiti mAliyANaM agghamahukosae yasAhiti vaNacarANaM jatAI visAI mUlakammaM AhevaNaAviMdhaNaAbhiogamaMtosahippaoge coriyaparadAragamaNavahapAvakammakaraNaM ukkhaMdhe gAmaghAtiyAo vaNadahaNatalAgabheyaNANi buddhivisaviNAsaNANi vasIkaraNamAdiyAI bhayamaraNakilesadosajaNaNANi bhAvabahusaMkiliTThamaliNANi bhUtaghAtovaghAtiyAI saccAIpi tAI hiMsakAI vayaNAI udAharaMti puTThA vA apuTThA vA paratattiyavAvaDA ya asamikkhiyabhAsiNo uvadisaMti sahasA uTThA goNA gavayA damaMtu pariNayavayA assA hatthI gavelagakukkuDA ya kijaMtu kiNAvedha ya vikkeha payaha ya sayaNassa deha piyaya dAsidAsabhayakabhAilakA ya sissA ya pesakajaNo kammakarA ya kiMkarA ya ee sayaNaparijaNo ya kIsa acchaMti bhAriyA bhe karittu kammaM gahaNAI vaNAI khettakhilabhUmivallarAI uttaNaghaNasaMkaDAI DajhaMtu sUDijaMtu ya rukkhA bhijaMtu jaMtabhaMDAiyassa uvahissa kAraNAe bahuvihassa ya aTThAe ucchU dujaMtu pIlijjaMtu ya tilA payAveha ya iTTakAu mama gharaTThayAe khettAI kasaha kasAveha ya lahu~ gAmaAgaranagarakheDakabbaDe niveseha aDavIdesesu vipulasIme pupphANi ya phalANi ya kaMdamUlAI kAlapattAI geNheha kareha saM HA.COMSAC-4 // 29 // Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ cayaM parijaNaTTayAe sAlI vIhI javA ya luccaMtu malijaMtu uppaNijaMtu ya lahuM ca pavisaMtu ya koDAgAraM appamahaukkosagA ya hemaMtu poyasatthA seNA NijjAu jAu DamaraM ghorA vaTuMtu ya saMgAmA pavahaMtu ya sagaDavAhaNAI uvaNayaNaM colagaM vivAho janno amugammi u hou divasesu karaNesu muhuttesu nakkhattesu tihisu ya ajja hou NhavaNaM muditaM bahukhajapijjakaliyaM kotukaM viNhAvaNakaM saMtikammANi kuNaha sasiravigahovarAgavisamesu sajaNapariyaNassa ya niyakassa ya jIviyassa parirakSaNaTTayAe paDisIsakAI ca deha daha ya sIsovahAre vivihosahimajamaMsabhakkhannapANamallANulevaNapaIvajali ujjalasugaMdhidhUvAvakArapupphaphalasamiddhe pAyacchitte kareha pANAivAyakaraNaNaM bahuviheNaM vivarIuppAyadussumiNapAvasa uNaasomaggahacariyaamaMgalanimittapaDighAyaheuM vitticcheyaM kareha mA deha kiMci dANaM sucha hao suTu hao suTu chinno bhinnatti uvadisaMtA evaMvihaM kareMti aliyaM maNeNa vAyAe kammuNA ya akusalA aNajjA aliyANA aliyadhammaNirayA aliyAsu kahAsu a bhiramaMtA tuTThA aliyaM karettu hoti ya bahuppayAraM (sU07) BI 'taM ce'tyAdi, tatpunarvadantyalIkaM 'keItti kecit na sarve'pi susAdhUnAmalIkavacananivRttatvAt, kiMviziSTA:?-pApA:-pApAtmAnaH asaMyatA:-asaMyamavanto'viratA:-anivRttAH tathA 'kavaDakuDilakaDuyacaTulabhAva'tti kapaTena hetunA kuTilo-vakraH kaTukazca vipAkadAruNatvAt caTulazca-vividhavastuSu kSaNe 2 AkAGkSAdipravRtterbhAva:-cittaM yeSAM te tathA 'kuddhA luddhA' iti sugamam 'bhayAya'tti pareSAM bhayotpAdanAya athavA bha -9-0CCASTROLOG+ Jain Educati o na For Personal & Private Use Only Jr.jainelibrary.org
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sU07 praznavyAka-yAca 'hassaTTiyA yatti hAsArthikAzca-hAsArthinaH pAThAntareNa hAsArthAya 'sakkhi'tti sAkSiNaH caurAzcAra-1 adharmara0 zrIa- bhaTAzca pratItAH 'khaMDarakkha'tti zulkapAlAH 'jiyajUikArA yatti jitAzca te dyUtakArAzceti samAsaH 'gahi dvAre bhayadeva. yagahaNa'tti gRhItAni grahaNAni-grahaNakAni yaiste tathA 'kakkagurugakAragatti kalkagurukaM-mAyA tatkArakAH mRSAvAvRttiH 'kuliGgIti kuliginnaH kutIthikAH 'uhiyA vANiyagA yatti aupadhikA:-mAyAcAriNaH vANijakA-va- dinaH NijaH kimbhUtAH?-kUTatulAkUTamAninaH kUTakArSApaNopajIvina iti padadvayaM vyaktaM, navaraM kArSApaNo-drammaH 'paDakArakalAyakAruijjatti paTakArakAH-tantuvAyAH kalAdA:-suvarNakArAH kArukeSu-varuTacchipakAdiSu bhavA kArakIyAH, kiMvidhA ete alIkaM vadantItyAha-vaJcanaparAH, tathA cArikA-hairikAzcATukarA:-mukhamaGgalakarA nagaraguptikAH-kopAlAH paricArakA-ye paricAraNAM-maithunAbhiSvaGgaM kurvanti kAmukA ityarthaH, duSTavAdinaHasatpakSagrAhiNaH zUcakA:-pizunAH 'aNabalabhaNiyA yatti RNe grahItavye balaM yasyAsau RNabalo balavAnuttamarNastena bhaNitA-asmadravyaM dehItyevamabhihitA ye adhamarNAste tathA tatazcArikAdInAM dvandvaH 'puvvakAliyavayaNadaccha'tti vaktukAmasya vacanAdyat pUrvataramabhidhIyate parAbhiprAyaM lakSayitvA tatpUrvakAlikaM va|canaM tatra vaktavye ye dakSAste tathA, athavA pUrvakAlikAnAmarthAnAM vacane ye adakSA-niratizayanirAgamAste tathA sahasA-avitayaM bhASaNe ye vartante te sAhasikAH laghukhakA-laghukAtmAnaH asatyA:-sadRzyopahitAH gauravikA:-RddhayAdigauravatrayeNa caranti ye asatyAnAmarthAnAM sthApanAM-pratiSThAmadhi cittaM yeSAM te asatya // 30 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only M anelibrary.org
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthApanAdhicittAH ucco-mahAnAtmAtkarSaNapravaNazchandaH-abhiprAyo yeSAM te uccacchandAH anigrahAH-khairAH / aniyatA-aniyamavanto'navasthitA ityarthaH anijakA vA-avidyamAnakhajanAH alIkaM vadantIti prakRtaM, tathA chandena-khAbhiprAyeNa muktavAcaH-prayuktavacanA athavA chandena muktavAdinaH-siddhavAdinaste bhavanti, ke ityAha-alIkAda ye avirtaaH| tathA apare-uktebhyo'nye nAstikavAdino-lokAyatikAH vAma-pratIpaM lokaM vadanti yesatAM lokavastUnAmasattvasya pratipAdanAtte vAmalokavAdino bhaNanti-prarUpayanti, kiM?, zUnyamiti, jagaditi gamyate, kathaM ?, AtmAdyabhAvAt, tadevAha-nAsti jIvastatprasAdhakapramANAbhAvAt, sa hi na pratyakSagrAhyo'tIndriyatvena tasyAbhyupagatatvAt, nApyanumAnagrAhyaH pratyakSApravRttAvanumAnasthApravRtteH, AgamAnAM ca parasparato viruddhatvenApramANatvAditi, asattvAdevAsau na yAti-na gacchati 'iheti manuSyApekSayA manuSyaloke pare vA'smin-tadapekSayaiva devAdiloke na ca kizcidapi spRzati-badhnAti puNyapApa-zubhAzubhaM karma nAsti phalaM sukRtaduSkRtAnAM-puNyapApakarmaNAM jIvAsattvena tayorapyasattvAt, tathA paJcamahAbhautikaM zarIraM bhASante he iti nipAto vAkyAlaGkAre vAtayogayuktaM-prANavAyunA sarvakriyAsu pravartitamityarthaH, tatra paJcamahAbhUtikamiti-mahAnti ca tAni lokavyApakatvAdu bhUtAni ca-sadbhUtavastUni mahAbhUtAni, tAni pRthivI kaThinarUpA Apo dravalakSaNAH teja uSNarUpaM vAyuzcalanalakSaNaH AkAzaM zuSiralakSaNamiti, etanmayameva za-16 rIraM nAparaH zarIravatI tanniSpAdako'sti jIva iti vivakSA, tathAhi-bhUtAnyeva santi, pratyakSeNa teSAmeva pra pra.vyA .6 Jain Education -K omal For Personal & Private Use Only kelaainelibrary.org
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- praznavyAka- tIyamAnatvAt , taditarasya tu sarvathA apratIyamAnatvAd, yattu caitanyaM bhUteSUpalabhyate tadbhUteSu eva kAyAkArapa-41 adharmara0 zrIa-riNateSvabhivyajyate madyAGgeSu samuditeSu madazaktivat, tathA na bhUtebhyo'tiriktaM caitanyaM kAryatvAnmRdo ghaTa / dvAre bhayadeva. vaditi, tato bhUtAnAmeva caitanyAbhivyaktirjalasya budvadAbhivyaktivaditi, alIkavAditA caiSAmAtmanaH mRSAvAvRttiH sattvAt , sattvaM ca pramANopapatteH, pramANaM ca sarvajanapratItaM jAtismaraNAdyanyathA'nupapattilakSaNamanekadhA zA- dinaH strAntaraprasiddhamiti, na ca bhUtadharmazcaitanyaM, tadabhAve'pi tasya bhAvAdvivakSitabhUtAbhAve'pi pretAdyavasthAyAM // 31 // sarvacaitanyasadabhAvAceti, 'paMca ya khaMdhe bhaNaMti keIti paMca ca skandhAn rUpavedanAvijJAnasaMjJAsaMskArAkhyAn bhAMti keciditi-bauddhAH, tatra rUpaskandhaH-pRthivIdhAtvAdayo rUpAdayazca vedanAskandhaH punaH-sukhA duHkhA sukha-| dAkheti trividhavedanAkhabhAvaH vijJAnaskandhastu-rUpAdivijJAnalakSaNaH saMjJAskandhazca-saMjJAnimittodagrAhaNAtmakaH pratyayaH saMskAraskandhaH puna:-puNyApuNyAdidharmasamudAya iti, na caitebhyo vyatiriktaH kazcidAtmAkhyaH padArtho'dhyakSAdibhiravasIyata iti, tathA 'maNaM ca maNajIviyA vayaMti'tti na kevalaM paJcaiva skandhAn manazcamanaskAro-rUpAdijJAnalakSaNAnAmupAdAnakAraNabhUto yamAzritya paraloko'bhyupagamyate bauddhaH, mana eva jIvo yeSAM matena te manojIvAsta eva manojIvikAH, alIkavAditA caiSAM sarvathA'nanugAmini manomAtrarUpe jIve , kalpite'pi paralokAsiddheH tadasiddhizcAvasthitasyaikasyAtmano'sattvAnmanomAtrAtmanaHkSaNAntarasyaivotpAdahai nAt akRtAbhyAgamAdidoSaprasaGgAt, kathazcidanugAmini tu manasi jIvatvAbhyupagamaH samyakpakSa eveti, - -- // - - Join Education Minelibrary.org For Personal & Private Use Only -
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ IItathA 'vAujIvotti evamAhaMsutti vAtaH-ucchvAsAdilakSaNo jIva ityAhureke, sabhAvAbhAvayorjIvanamaraNa vyapadezAt nAnyaH paralokayAyyAtmA'stIti, alIkavAditA caiSAM vAyorjaDatvena caitanyarUpajIvatvAyogAt , tathA zarIraM sAdi utpannatvAt sanidhanaM kSayadarzanAt 'iha bhave ege bhavetti iha bhava eva-pratyakSajanmaiva eko bhavaH-ekaM janma nAnyaH paraloko'sti pramANAviSayatvAt tasya-zarIrasya vividhaiH prakAraiH prakaSTo nAzo vipraNAzastasmin sati sarvanAza iti-nAtmA zubhAzubharUpaM vA karma viziSTamavaziSyate iti, etat evaMuktaprakAraM 'jaMpati' jalpanti, ke?-mRSAvAdinaH, mRSAvAditA caiSAM jAtismaraNAdinA jIvaparalokasiddheH, tathA kimanyadvadantItyAha-yasmAt zarIraM sAdikamityAdi tasmAddAnavratapauSadhAnAM-vitaraNaniyamaparvopavAsAnAM tathA tapaH-anazanAdi saMyamaH-pRthivyAdirakSA brahmacarya pratItaM etAnyeva kalyANaM kalyANahetutvA-|| ttadAdiryeSAM jJAnazraddhAdInAM tAni tathA teSAM nAsti phalaM-karmakSayasugatigamanAdikaM, nApi cAsti prANavadhAlIkavacanamazubhaphalasAdhanatayeti gamyaM, na caiva-naiva ca cauryakaraNaM paradArasevanaM cAstyazubhaphalasAdhanatayaiva, saha parigraheNa yadvarttate tatsaparigrahaM taca tatpApakarmakaraNaM ca-pAtakakriyAsevanaM tadapi nAsti kiJcit , krodhamAnAdyAsevanarUpaM narakAdikA ca jagato vicitratA khabhAvAdeva na karmajanitA, taduktaM-'kaNTakasya pratIkSNatvaM, mayUrasya vicitratA / varNAzca tAmracUDAnAM, khabhAvena bhavanti hI // 1 // " ti, mRSAvAditA caivameteSAMsvabhAvo hi jIvAdyarthAntarabhUtastadA prANAtipAtAdijanitaM kammaivAsau athAnAntarabhUtastato jIva evAsau COMSACSAMAROO Jain Education a l For Personal & Private Use Only Nuwainelibrary.org
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1adharma dvAre mRSAvAdinaH praznavyAka-sa tavyatirekAt tatsvarUpavat, tato nirhetukA nArakAdivicitratA syAt, na ca nirhetukaM kimapi bhavatyatira0 zrIa- prasaGgAditi, tathA na nairayikatiryagmanujAnAM yoniH-utpattisthAnaM puNyapApakarmaphalabhUtA'stIti prakRtaM, na bhayadeva0 devaloko vA'sti puNyakarmaphalabhUtaH, naivAsti siddhigamanaM, siddheH siddhasya cAbhAvAt, ambApitarAvapi na vRttiH staH, utpattimAtranibandhanatvAnmAtApitRtvasya, na cotpattimAtranibandhanasya mAtApitRtayA vizeSo yuktaH, yataH kuto'pi kizcidutpadyata eva, yathA sacetanAt sacetanaM yUkAmatkUNAdi acetanaM mUtrapurISAdi acet||32|| nAca sacetanaM yathA kASThAd ghuNakITAdi acetanaM cUrNAdi, tasmAt janyajanakabhAvamAtramarthAnAmasti nAnyo mAtApitRputrAdivizeSa iti, tadbhAvAttabhogavinAzApamAnAdiSu na doSa iti bhAvo, mRSAvAditA caiSAM vastvantarasyApi ca janakatve samAne'pi tayoratyantahitatayA vizeSavatvena sattvAt , hitatvaM ca tayoH pratItameva, Aha ca-"duSpatikArA"vityAdi, nApyasti puruSakAraH, taM vinaiva niyatitaH sarvaprayojanAnAM siddheH, ucyate ca-"prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vaa| bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti naashH||1||" mRSAvAditA caivameSAM-sakalalokapratItapuruSakArApalApena pramANAtItaniyatimatAbhyupagamAditi, tathA pratyAkhyAnamapi nAsti dharmasAdhanatayA, dha masyaivAbhAvAditi, asya ca sarvajJavacanaprAmANyenAstitvAt tadvAdinAmasatyatA, tathA naivAsti kAlamRtyuH, * tatra kAlo nAsti anupalambhAt , yacca vanaspatikusumAdi kAlalakSaNamAcakSate tatteSAmeva svarUpamiti mantavyaM, // 32 // Jain Education I I For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ asatyatAyAmapi svarUpasya vastuno'natirekAt kusumAdikaraNamakAraNaM tarUNAM syAt , tathA mRtyuH-paralokaprayANalakSaNo'sAvapi nAsti, jIvAbhAvena paralokagamanAbhAvAt, athavA kAlakrameNa vivakSitAyuSkakamaNaH sAmastyanijerAvasare mRtyuH, tadabhAvazcAyuSa evAbhAvAt, tathA ahaMdAdayo 'nasthitti na santi pramA-18 NAviSayatvAt 'nevatthi keI risautti naiva santi kecidapi RSayo-gautamAdimunayaH pramANAviSayatvAdeva, vartamAnakAle vA RSitvasyApi sarvaviratyAdyanuSThAnasyAsattvAta, sato'pi vA niSphalatvAditi, atra ca zipyAdipravAhAnumeyatvAdahaMdAdisattvasyAnantaroktavAda vAdinAmasatyatA, RSitvasyApi sarvajJavacanaprAmANyena sarvadA bhAvAdityevamAjJAgrAhyArthApalApinAM sarvatrAsatyavAditA bhAvanIyeti, tathA dharmAdharmaphalamapi nAsti kiJcidvahakaM vA stokaM vA, dharmAdharmayoradRSTatvena nAstitvAt , 'nathi phalaM sukae'tyAdi yaduktaM prAktatsAmAnyajIvApekSayA yaca 'dhammAdhamma tyAdi tad dRzyApekSayeti na punaruktateti, 'tamha'tti yasmAdevaM tasmAdevaM-uktaprakAraM vastu vijJAya 'jahA subahuiMdiyANukUlesutti yathA-yatprakArAH subahu-atyarthamindriyAnukUlA yete tathA teSu sarvaviSayeSu vartitavyaM, nAsti kAcit kriyA vA-anindyakriyA akriyA vA-pApakriyA pApetara[kriyayorAstikakalpitatvenApAramArthikatvAta, bhaNaMti ca-"piba khAda ca cArulocane!, yadatItaM varagAtri! tanna te / nahi bhIru! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 1 // " 'eva'mityAdi nigamanaM / tathA idamapi dvitIyaM nAstikadarzanApekSayA kudarzanaM-kumatamasadbhAvavAdinaH prajJApayanti mUDhA-vyAmohavantaH, kudarzanatA Jain Education a l For Personal & Private Use Only R Dainelibrary.org
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ - dvAre vRtti praznavyAka- ca vakSyamANasyArthasyApramANakatvAt tadvAdiproktapramANasya ca pramANAbhAsatvAd bhAvanIyA, kimbhUtaM darzanami-1 adharmara0 zrIa- kAtyAha-sambhUto-jAtaH aNDakAt-jantuyonivizeSAt lokaH-kSitijalAnalAnilavananaranarakanAkitiryagabhayadeva0 rUpaH, tathA svayambhuvA-brahmaNA svayaM ca-AtmanA nimmito-vihitaH, tatrANDakaprasUtabhuvanavAdinAM matami mRSAvAsthamAcakSate-"puvvaM Asi jagamiNaM paMcamahanbhRyavajiya gabhIraM / egaNNavaM jaleNaM mahappamANaM tahiM aMDaM // 1 // dinaH vIIpareNa gholaMta acchiuM suirakAlao phuTaM / phuDhe dubhAgajAyaM anbhaM bhUmI ya saMvuttaM // 2 // tattha surAsuranAragasamaNuyasacauppayaM jagaM savvaM / uppaNNaM bhaNiyamiNaM baMbhaMDapurANasatthammi // 3 // " tathA svayambhUnimitajagadvAdino bhaNanti-"AsIdidaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam / aprataya'mavijJeyaM, prasuptamiva sarvataH hai // 1 // tasminnekArNavIbhUte, naSTasthAvarajaGgame / naSTAmaranare caiva, pranaSToragarAkSase // 2 // kevalaM gaharIbhUte, ma-2 hAbhUtavivarjite / acintyAtmA vibhustatra, zayAnastapyate tpH||3|| tatra tasya zayAnasya, nAbheH padmaM vinirgatam / taruNaravimaNDalanibhaM, hRdyaM kAJcanakarNikam // 4 // tasmin padme bhagavAn, daNDI yajJopavItasaMyuktaH / brahmA tatrotpannastena jaganmAtaraH sRssttaaH||5|| aditiH surasAnAM ditirasurANAM manumanuSyANAm / vinatA vihaGgamAnAM mAtA vizvaprakArANAm // 6 // kadraH sarIsRpANAM sulasA mAtA ca nAgajAtInAm / surabhizcatuSpadAnAmilA punaH sarvabIjAnA // 7 // " miti, evamuktakramametadanantaroditaM vastu alIkaM bhraa-IAl||33|| ntajJAnAdibhiH prarUpitatvAt, tathA prajApatinA-lokaprabhuNA IzvareNa ca-mahezvareNa kRtaM-vihitamiti keci - - - Jain Educational For Personal & Private Use Only N ainelibrary.org
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdino vadantIti prakRtaM, bhaNaMti cezvaravAdinaH-buddhimatkAraNapUrvakaM jagat saMsthAnavizeSayuktatvAd ghaTA-|| divaditi, kudarzanatA cAsya valmIkabuddhadAdibhirhetoranaikAntikatvAt, kulAlAditulyasya buddhimatkAra-14 Nasya sAdhanena ceSTavighAtakAritvAditi, tathA evaM yathezvarakRtaM tathA viSNumayaM-viSNvAtmakaM kRtlameva jaga-2 diti kecidvadantIti prakRtaM, bhaNaMti ca etanmatAvalambino-"jale viSNuH sthale viSNurviSNuH parvatamastake / jvAlAmAlAkule viSNuH, sarva viSNumayaM jagat // 1 // ahaM ca pRthivI pArtha!, vAyvagnijalamapyaham / vanaspanAtigatazcAhaM, sarvabhUtagato'pyaham // 2 // " tathA "so kila jalayasamuttheNudaeNegannavaMmi logammi / vItIparaMpareNaM gholaMto udayamajjhammi ||1||s kila-mArkaNDarSiH, "pecchai so tasathAvarapaNaTThasuranaratirikkhajoNIyaM / egannavaM jagamiNaM mahabhRyavivajiyaM guhiraM // 2 // evaMvihe jagaMmI pecchai naggohapAyavaM sahasA / maMdaragiri va tujhaM mahAsamudaM va vicchinnaM // 3 // khaMdhammi tassa sayaNaM acchai tahi vAlao maNabhirAmo / [viSNurityarthaH] saMviddho suddhahiao miukomlkuNciysukeso||4|| hattho pasArio se maharisiNo eha tattha bhajio ya / khadhaM imaM vilaggasu mA marihisi udayavuDDIe // 5 // teNa ya ghettuM hatthe u mIlio so risIda tao tassa / pecchai udaraMmi jayaM saselavaNakANaNaM savvaM // 6 // " ti, punaH sRSTikAle viSNunA sRSTaM, kudarzanatA cAsya pratItibAdhitatvAt, tathA evaM-vakSyamANena nyAyena eke-kecanAtmAdvaitavAdyAdayo vadanti mRSA |-alIkaM yaduta eka AtmA, taduktam-"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte 2 vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva, Jain Education Melinal For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka dRzyate jalacandravat // 1 // " tathA "puruSa evedaM gniM sarvaM yadbhUtaM yacca bhAvya"mityAdi, kudarzanatA cAsya saka- adharma 20zrIa- lalokavilokyamAnabhedanivandhanavyavahArocchedaprasaGgAt , tathA akArakaH sukhaduHkhahetUnAM puNyapApakarmaNAma- dvAre bhayadeva0 karttAtmetyanye vadanti, amUrttatvanityatvAbhyAM kartRtvAnupapatteriti, kudarzanatA cAsya saMsAryAtmano mUrttatvena 8 mRpAvAvRttiH pariNAmitvena ca kartRtvopapatterakartRtve cAkRtAbhyAgamaprasaGgAt, tathA vedakazca-prakRtijanitasya sukRtasya du dinaH sApkRtasya ca pratibimbodayanyAyena bhoktA, amUrtatve hi kadAcidapi vedakatA na yuktA AkAzasyeveti kuda-|| 07 nitA'sya, tathA sukRtasya duSkRtasya ca karmaNaH karaNAni-indriyANi kAraNAni-hetavaH sarvathA-sarveH prakAraiH sarvatra ca deze kAle ca, na vastvantaraM kAraNamiti bhAvaH, karaNAnyekAdaza, tatra vAkpANipAdapAyUpasthalakSaNAni paJca karmendriyANi sparzanAdIni tu paJca buddhIndriyANyekAdazaM ca mana iti, eSAM cAcetanAvasthAyAmakArakatvAt puruSasyaiva kArakatvena kudarzanatvamasya, tathA nityazcAsau, yadAha-"nainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati paavkH| na cainaM kledayantyApo, nainaM vahati mArutaH // 1 // acchedyo'yamabhedyo'yamamUtoM|'yaM sanAtana" iti, asaJcaitat, ekAntanityatve hi sukhaduHkhabandhamokSAdyabhAvaprasaGgAt, tathA niSkriya:sarvavyApitvenAvakAzAbhAvAd gamanAgamanAdikriyAvarjitaH, asaccaitat dehamAnopalabhyamAnatadguNatvena taniyatatvAt , tathA nirguNazca sattvarajastamolakSaNaguNatrayavyatiriktatvAt prakRtereva hyete guNA iti, yadAha- // 34 // "akartA nirguNo bhoktA, AtmA kapiladarzane" iti, asiddhaM cAsya sarvathA nirguNatvaM 'caitanyaM puruSasya kha-4 Jain Education a l For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 2-OMOMOMOMOM rUpamityabhyupagamAt , tathA 'aNuvalevau'tti anupalepakaH karmabandhanarahitaH, Aha ca-"yasmAnna badhyate nApi mucyate nApi saMsarati kazcit , saMsarati badhyate mucyate ca nAnAzrayA prakRti"riti, asaJcaitat , muktAmuktayorevamavizeSaprasaGgAt, pAThAntaraM-'anno alevatti tatra anyazca-aparo lepataH karmabandhanAditi, etadapyasat, kathaMciditi zabdAnupAdAnAt , 'ityapica' itiH-upapradarzane apiceti alIkavAdAntarasamuccayArthaH, tathA evaM-vakSyamANaprakAreNa AhaMsutti bruvate sma asadabhAvaM-asantamartha yaduta yadeva-sAmAnyataHsarvamityarthaH iha-asmin kizcid-avivakSitavizeSa jIvaloke-martyaloke dRzyate sukRtaM vA Astikamatena sukRtaphalaM sukhamityarthaH duSkRtaM vA duSkRtaphalaM duHkhamityarthaH, etat 'jaicchAe vatti yadRcchayA vA khabhAvena cApi daivataprabhAvato vApi-vidhisAmarthyato vApi bhavati, na puruSakAraH karma vA hitAhitanimittamiti bhAvaH, tatra anabhisandhipUrvikArthaprAptiryadRcchA, paThyate ca-"atarkitopasthitameva sarva, citraM janAnAM sukhaduHkhajAtam / kAkasya tAlena yathA'bhighAto, na buddhipUrvo'tra vRthaa'bhimaanH||1||" tathA "satyaM pizAcAH sma vane vasAmo, bherI karAgrairapi na spRzAmaH / yadRcchayA siddhyati lokayAtrA, bherI pizAcAH paritADayanti // 1 // " iti, svabhAvaH punarvastutaH khata eva tathApariNatibhAvaH, uktaM ca-"kaH kaNTakAnAM prakaroti taikSNyaM, vicitrabhAvaM mRgapakSiNAM ca / svabhAvataH sarvamidaM pravRttaM, na kAmacAro'sti kutaH prayatnaH? // 1 // " iti, daivaM tu vidhiriti laukikI bhASA, tatroktaM-"prAptavyamartha labhate manuSyaH, kiM kAraNaM ? daivamalavanIyam / tasmAnna zocAmi dain Educati o nal For Personal & Private Use Only W anelibrary.org
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAre sU07 praznavyAka- 18 na vismayAmi, yadasmadIyaM nahi tatpareSAm // 1 // " tathA "dIpAdanyasmAdapi madhyAdapi jalanidherdizo- 1 adharmara0 zrIa- |'pyantAt / AnIya jhaTiti ghaTayati vidhirabhimatamabhimukhIbhUtam // 1 // " iti, asadbhatatA cAtra bhayadeva pratyekameSAM jinamatapratikruSTatvAt, tathAhi-kAlo sahAva niyaI puvvakayaM purisakAraNegaMtA / micchattaM mRSAvAvRttiH te ceva u samAsao hoMti sammattaM // 1 // " iti, tathA nAsti-na vidyate'tra kizcicchubhamazubhaM vA dinaH kRtakaM-puruSakAraniSpannaM kRtaM ca-kArya prayojanamityarthaH, pAThAntareNa 'natthi kiMci kayaM tattaM tatra tattvaM -vastukharUpamiti, tathA lakSaNAni-vastukharUpANi vidhAzca-bhedA lakSaNavidhAstAsAM lakSaNavidhAnAM niyatizca-khabhAvavizeSazca kArikA-kI sA ca padArthAnAmavazyantayA yadyathAbhavane prayojayitrI bhavitavyatetyarthaH, anye vAhuH-yat mudgAdInAM rAdhikhabhAvatvamitaradvA sa svabhAvaH yacca rAddhAvapi niyatarasatvaM na zAlyAdirasatA sA niyatiriti, tathA coktam-"na hi bhavati yanna bhAvyaM bhavati ca bhAvyaM vinApi yatnena / karatalagatamapi nazyati yasya tu bhavitavyatA nAsti // 1 // " asatyatA cAsya pUrvavadvAcyA, 'eva'mityuktaprakAreNa kecinnAstikAdayo jalpanti-RddhirasasAtagauravaparAH' RddhayAdiSu gauravaM-AdaraH tatpradhAnA ityarthaH, bahavA-prabhUtAH karaNAlasAH-caraNAlasAzcaraNadharma pratyanudyatAH svasya pareSAM ca cittAzvA-2 sananimittamiti bhAvaH, tathA prarUpayanti dharmavimarzakeNa-dharmavicAraNena 'mosaMti mRSA pAramArthikadharma- 8 // 35 // mapi khabuddhidurvilasitenAdharma sthApayanti, etadviparyayaM ceti bhAvaH, iha ca saMsAramocakAdayo nidarzana Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only I MWjainelibrary.org
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ miti, tathA apare kecana adharmataH-adharmamaGgIkRtya rAjaduSTaM-nRpaviruddha abhimaro'yamityAdikaM abhyAyAkhyAna-parasyAbhimukhaM dUSaNavacanaM bhaNanti-bruvate alIka-asatyaM, abhyAkhyAnameva darzayitumAha-'cora' iti bhaNantIti prakRtaM, ke pratItyAha-acauryaM kurvantaM, cauratAmakurvANamityarthaH, tathA DAmariko-vigrahakA-|| rIti apiceti samuccaye bhaNantIti prakRtameveti, ekmeva-caurAdikaM prayojanaM vinaiva, kathambhUtaM puruSaM pratI-|| tyAha-udAsInaM-DAmarAdInAmakAraNaM tathA duHzIla iti ca hetoH paradArAn gacchatItyevamabhyAkhyAnena malinayanti-pAMsayanti zIlakalitaM-suzIlatayA paradAravirataM tathA ayamapi na kevalaH sa eva gurutalpaka itidurvinItaH, anye-kecana mRSAvAdina eva niSprayojanaM bhaNanti upanantaH-vidhvaMsayantaH tadvRtikIrtyAdikamiti gamyate, tathA mitrakalatrANi sevate-suhRdArAn bhajate, ayamapi na kevalamasau lusadharmo-vigatadharma iti / 'imovi'tti ayamapi, vizrambhaghAtakaH pApakarmakArIti ca vyaktaM, akarmakArI-vabhUmikAnucitakarmakArI agamyagAmI-bhaginyAdyabhigantA ayaM durAtmA-duSTAtmA 'bahuesu ya pAvagesutti bahubhizca pAtakaryukta ila jalpanti matsariNa iti vyaktaM, bhadrake vA-nirdoSe teSAM vA'lIkavAdinAM vinayAdiguNayukte puruSe vAzabdAdabhadrake vA evaM jalpantIti prakramaH, kimbhUtAste ityAha-guNaH-upakAraH kIrtiH-prasiddhiH lehaH-zrI paraloko-janmAntaraM eteSu niSpipAsA-nirAkAsA yete tathA evaM-uktakrameNa ete'lIkavacanadakSAH paradoSotpAdanaprasaktAH veSTayantIti padatrayaM vyaktaM, akSitikabIjena-akSayeNa duHkhahetunetyarthaH, AtmAnaM khaM karma " Jain Education a l For Personal & Private Use Only K anelibrary.org
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ CG 2 %2- vRttiH praznavyAka-bandhanena pratItena mukhameva ariH-zatruranarthakAritvAdheSAM te mukhArayaH asamIkSitapralApina:-aparyAlocitA- 1 adharmara0 zrIa- narthakavAdinaH nikSepAna-nyAsakAnapaharanti parasya sambandhini arthe-dravye grathitagRddhAH-atyantagRddhimantaH, dvAre bhayadeva. tathA abhiyuJjate ca-yojayanti ca paramasadbhirdUSaNairiti gamyaM, tathA lubdhAzca kurvanti kUTasAkSitvamiti mRSAvA vyaktaM, tathA asatyAH-jIvAnAmahitakAriNaH arthAlIkaM ca-dravyArthamasatyaM bhaNantIti yogaH kanyAlIkaM ca- dinaH kumArIviSayamasatyaM bhUmyalIkaM pratItaM tathA gavAlIkaM ca pratItaM gurukaM-bAdaraM khasya jihvAcchedAdyanarthakaraM pa- sU07 // 36 // reSAM ca gADhopatApAdihetuM bhaNanti-bhASante, iha ca kanyAdibhiH padaiH dvipadApadacatuSpadajAtayaH upalakSaNArthatvena saMgRhItA draSTavyAH, kathaMbhUtaM tadityAha-adharagatigamanaM-adhogatigamanakAraNaM anyadapi ca-uktavyatiriktaM jAtirUpakulazIlAni pratyayaH-kAraNaM yasya tattathA taca mAyayA niguNaM ca-nihataguNaM nipuNaM ca vA iti samAsaH, tatra jAtikule-mAtApitRpakSau taddhetukaM ca prAyo'lIkaM sambhavati, yato jAtyAdidoSAt kecidalIkavAdino bhavanti, rUpaM-AkRtiH zIlaM-khabhAvastatpratyayaM tu bhavatyeva, prazaMsAnindAviSayatvena vA jAtyAdInAmalIkapratyayatA bhAvanIyeti, kathaMbhUtAste?-capalA manazcApalyAdinA, kimbhUtaM tat-pizunaM-paradoSAviSkaraNarUpaM paramArthabhedakaM-mokSapratighAtaka 'asaMtagaMti asatkamavidyamAnArthamasatyamityarthaH asattva vA-sattvahInaM vA vidveSyaM-apriyaM anarthakAraka-puruSArthopaghAtakaM pApakarmamUlaM-kliSTajJAnAvaraNAdibIjaM dusstt-18|||36|| asamyaka dRSTaM-darzanaM yatra tahuISTaM duSTaM zrutaM-zravaNaM yatra taduHzrutaM nAsti muNitaM-jJAnaM yatra tadamuNitaM nirlajjaMga 4- SAXXX 9 4 % Jain Education X anal For Personal & Private Use Only A Hainelibrary.org
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ -lajjArahitaM lokagarhaNIyaM pratItaM, 'vadhavandhapariklezabahulaM' tatra vadho-yaSTyAditADanaM bandhaH-saMyamanaM pariklezaHupatApaste bahulA:-pracurA yatra tattathA, bhavanti caite'satyavAdinAmiti, jarAmaraNaduHkhazokenemaM jarAdInAM mUlamityarthaH, azuddhapariNAmena saMzliSTaM-saklezavadyattattathA, bhaNanti, ke ?-alIko yo'bhisandhiH-abhiprA-|| yastatra niviSTA alIkAbhisandhiniviSTAH asadguNodIrakAzceti vyaktaM sadguNanAzakAca-tadapalApakA ityarthaH, tathA hiMsayA bhUtopaghAto yatrAsti taddhiMsAbhUtopaghAtikaM vacanaM bhaNantIti yogaH, alIkasamprayuktAHsamprayuktAlIkAH, kathambhUtaM vacanaM ?-sAvA-garhitakarmayuktaM akuzalaM jIvAnAmakuzalakAritvAt akuzalanaraprayuktatvAdvA, ata eva sAdhugarhaNIyaM adharmajananaM bhaNantIti padavayaM pratItaM, kathambhUtA ityAha ?-anadhigatapuNyapApAH-aveditapuNyapApakarmahetava ityarthaH, tadadhigame hi nAlIkavAde pravRttiH sambhavati, punazca ajJAnottarakAlaM adhikaraNaviSayA yA kriyA-vyApArastatpravartakAH, tatrAdhikaraNakriyA dvividhA-nirvartanA. dhikaraNakriyA saMyojanAdhikaraNakriyA ca, tatrAdyA khaDDAdInAM tanmuSTyAdInAM ca nirvartanalakSaNA, dvitIyA tu teSAmeva siddhAnAM saMyojanalakSaNeti, athavA durgatI yakAbhiradhikriyate prANinaH tAH sarvA adhikaraNakriyA iti, bahuvidhamanarthahetutvAt apamaI-upamaInaM AtmanaH parasya ca kurvanti, evameva abuddhikaM jalpa-| nto-bhASamANAH, etadevAha-mahiSAn zUkarAMzca pratItAn sAdhayanti-pratipAdayanti ghAtakAnAM-taddhiMsakAnAM, zazaprazayarohitAMzca sAdhayanti vAguriNAM, zazAdaya ATavyAH catuSpadavizeSAH, vAgurA-mRgabandhanaM pra.vyA.7 Jain Education a l For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIa- bhayadeva0 adharmadvAre mRSAvAdinaH vRttiH sU07 // 37 // sA yeSAmasti te vAguriNaH, tittaravartakalAvakAMzca kapicalakapotakAMca-pakSivizeSAn sAdhayanti zakunana- zyenAdinA mRgayAM kurvantIti zAkunikAsteSAM, sAuNINamiti prAkRtatvAt, jhaSamakarAn kacchapAMzca-ja- lacaravizeSAn sAdhayanti, matsyAH paNyaM yeSAM te mAtsyikAsteSAM, 'saMkhaMkatti zaGkhAH pratItAH aGkAzca-rUDhigamyAH atastAna kSullakAMzca-kapaIkAn sAdhayanti, makarA iva makarA jalavihAritvAddhIvarAsteSAM, pAThAntare maggiNAM -mArgayatAM tadgaveSiNAM, ajagaragonasamaNDalidavIkaramukulinazca sAdhayanti, tatra ajagarAdaya uragavizeSAH dIkarA:-phaNabhRtaH mukulinaH-taditare, vyAlAn-bhujaGgAn pAntIti vyAlapAste vidyante yeSAM te vyAlapinaH teSAM, athavA vyAlapAnAmatra prAkRtatvena-bAlavINaMti pratipAditaM, vAcanAntare 'vAyaliyANaM ti dRzyate, tatra vyAlaizcarantIti vaiyAlikAsteSAM vaiyAlikAnAmiti, tathA godhAH sehAzca zalyakazaraTakAMzca sAdhayanti lubdhakAnAM, godhAdayo bhujaparisappavizeSAH zaraTakA:-kRkalAzAH, gajakulavAnarakulAni ca sAdhayanti pAzikAnAM, kulaM-kuTuMbaM yUthamityarthaH, pAzena-bandhanavizeSeNa carantIti pAzikAsteSAM, zukAH-kIrA bahiNomayUrAH madanazAlA:-zArikAH kokilA:-parabhRtaH haMsA:-pratItAsteSAM yAni kulAni-vRndAni tAni tathA, sArasAMzca sAdhayanti poSakANAM-pakSipoSakANAmityarthaH, tathA vadhaH-tADanaM bandhaH-saMyamanaM yAtanaM ca-kadathenamiti samAhAradvandvastaca sAdhayanti golmikAnAM-guptipAlakAnAM tathA dhanadhAnyagavelakAMzca sAdhayanti taskarANAmiti pratItaM, kintu gAvo-balIvaIsurabhayaH elakA-urabhrAH, tathA grAmanagarapattanAni sAdhayanti // 37 // - For Personal & Private Use Only V Jain Educationa l anelibrary.org
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education | cArikANAM nakaraM - karavarjitaM, pattanaM dvividhaM - jalapattanaM sthalapattanaM ca yatra jalapathena bhANDAnAmAgamastadAdyaM. yatra ca sthalapathena taditarat, cArikANAM - praNidhipuruSANAM, tathA pAre - paryante mArgasya ghAtikA gantRNAM ha nanaM pAraghAtikA 'paMthaghAiyanti pathi mArge arddhapathe ityarthaH ghAtikA gantRRNAM hananaM pathighAtikA anayoindro'taste, sAdhayanti ca granthibhedAnAM - cauravizeSANAM kRtAM ca caurikAM-coraNaM nagaraguptikAnAM - nagararakSakANAM sAdhayantIti varttate, tathA lAJchanaM- karNAdikalpanA'GkanAdibhirnirlAJchanaM varddhitakakaraNaM 'dhamaNaM' tidhmAnaM mahiSyAdInAM vAyupUraNaM dohanaM pratItaM poSaNaM - yavasAdidAnataH puSTikaraNaM vaJcanaM - vatsasyAnyamAtari yojanaM 'dumaNaM' ti duvanamupatApanamityarthaH vAhanaM zakaTAdyAkarSaNaM etadAdikAni anuSThAnAni sAdhayanti bahUni gomikAnAM - gomatAM, tathA dhAtuH - gairikaM dhAtavo vA lohAdayaH maNayaH - candrakAntAdyAH zilA- dRSadaH pravA lAni-vidrumaNi ratnAni - karketanAdIni teSAmAkarAH - khAnayastAn sAdhayantyAkariNAM AkaravatAM, 'puSpetyAdi vAkyaM pratItaM, navaraM vidhiH prakAraH, tathA arthazca mUlyamAnaM madhukozakAzca kSaudrotpattisthAnAni arthamadhukozakAstAn sAdhayanti vanacarANAM - pulIndrANAM tathA yantrANi - uccATanAdyarthAkSaralekhanaprakArAn jalasaGgrAmAdiyatrANi vA udAharantIti yogaH, viSANi-sthAvarajaGgamabhedAni hAlAhalAni mUlakarmma- mUlAdiprayogato garbhapAtanAdi 'AhevaNa'ti AkSepaM purakSobhAdikaraNaM pAThAntareNa 'AhivvaNaM'ti AhityaM ahitatvaM - zatrubhAvaM pAThAntareNa 'aviMdhaNa'tti AvyadhanaM mantrAvezanamityarthaH abhiyogyaM vazIkaraNAdi tacca For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyato dravyasaMyogajanitaM bhAvato vidyAmantrAdijanitaM balAtkAro vA mantrauSadhiprayogAnnAnAprayojaneSu tadvyApAraNAnIti dvandvo'tastAn, tathA corikAyAH paradAragamanasya bahupApasya ca karmaNo- vyApArasya yatkaraNaM | tattathA, avaskandAn-chalena parabalamarddanAni grAmaghAtikAH pratItAH vanadahanataDAgabhedanAni ca pratItAnyeva buddherviSayasya ca yAni vinAzanAni tathA vazIkaraNAni pratItAni bhayamaraNaklezadveSajanakAni kartturiti ga myate, bhAvena- adhyavasAyena bahusakliSTena malinAni - kaluSANi yAni tAni tathA, bhUtAnAM prANinAM ghaa|| 38 // 2 tazca hananaM upaghAtazca paramparAghAtaH tau vidyete yeSu tAni bhUtaghAtopadhAtakAni, satyAnyapi dravyatastAnIti 4 yAni pUrvamupadarzitAni hiMsakAni - hiMsrANi vacanAnyudAharanti tathA pRSTA vA apRSTA vA pratItAH parataptivyAvRttAzca parakRtyacintanAkSaNikAH asamIkSitabhASiNaH- aparyAlocitavaktAraH upadizaMti - anuzAsati sahasA akasmAt yaduta uSTrAH - karabhAH goNA - gAvaH gavayA - ATavyAH pazuvizeSAH damyantAM vinIyantAM, tathA pariNatavayasaH - sampannAvasthAvizeSAstaruNA ityarthaH azvA hastinaH pratItAH gavelagakukkuTAzca - urabhratAmracUDAzca krIyantAM mUlyena gRhyatAM krApayata ca etAnyeva grAhayata ca vikrINidhvaM vikretavyaM, tathA pacata ca pacanIyaM, khajanAya ca datta pibata ca pAtavyaM madirAdi, vAcanAntareNa khAdata pibata datta ca, tathA dAsyaH| ceTikA dAsAH - ceTakAH bhRtakA:- bhaktadAnAdinA poSitA: 'bhAillaga'ti ye lAbhasya bhAgaM caturbhAgAdikaM labhante, eteSAM dvandvastataste ca ziSyAzca vineyAH preSyajanaH - prayojaneSu preSaNIyo lokaH karmmakarAH - niyatakAla praznavyAka ra0 zrIa bhayadeva0 vRttiH Jain Education For Personal & Private Use Only 2 adharmadvAre mRSAvAdinaH sU0 7 // 38 // ainelibrary.org
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAdezakAriNaH kiGkarAzca-AdezasamAptau punaH praznakAriNaH ete pUrvoktAH khajanaparijanaM ca kasmAdAsate avasthAnaM kurvanti 'bhAriyA bhe karittu kambhaMti kRtvA-vidhAya karma-kRtyaM tatsamAptau yato bhArikA-duniBAha : 'bhe' bhavatAM, 'karitvi'ti kacitpAThaH tatra 'bhAriyatti bhAryA 'bhe' bhavataH sambandhinyaH karma kurvanta. laanyAnyapi pAThAntarANi santi tAni ca khayaM gamanIyAni, tathA gahanAni-gaharANi vanAni ca-vanakhaNDAH kSetrANi ca-dhAnyavapanabhUmayaH khilabhUmayazca-halairakRSTAH vallarANi ca-kSetravizeSAstatastAni uttRNaiH-UrddhagataiH tRNaiH ghanaM-atyarthaM saGkaTAni-saGkIrNAni yAni tAni tathA tAni dahyantAM, pAThAntareNa gahanAni vanAni | chidyantAmakhilabhUmivallarANi uttRNaghanasaGkaTAni dahyantAM, 'sUDijaMtu yatti sUdyantAM ca vRkSAH bhidyantAM chi-10 yantAM vA yantrANi ca-tilayantrAdikAni bhANDAni ca-bhAjanAni kuNDAdIni bhaNDI vA-gantrI etAnyAdiryasya tattathA tasya upadheH-upakaraNasya 'kAraNAe'tti kAraNAya hetave, vAcanAntare tu yatra bhANDasyoktarUpasya kAraNAt-hetoH, tathA bahuvidhasya ca kAryasamUhasyeti gamyaM, arthAya ikSavo 'dujaMtu'tti dUyantAM lUya tAmiti dhAtUnAmanekArthatvAt, tathA pIDyantAM ca tilAH pAcayata ceSTakAH gRhAthai, tathA kSetrANi kRSata zakarSayata vA, tathA laghu-zIghraM grAmAdIni nivezayata, tatra grAmo janapadaprAyajanAzritaH nagaraM-avidyamAnaka-4 radAnaM kaTa-kunagaraM, ka?-aTavIdezeSu, kiMbhUtAni grAmAdIni?-vipulasImAni, tathA puSpAdIni pratItAni 'kAlapattAIti avasaraprAptAni gRhIta kuruta saJcayaM parijanArtha, tathA zAlyAdayaH pratItAH lUyantAM malyantAM Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only R jainelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ dinaH praznavyAka- utpUyantAM ca laghu ca pravizantu koSThAgAraM 'appamahukkosagAIti alpA-laghavo mahAntaH-tadapekSayA madhyamA 2 adharmara0 zrIa- 18 ityarthaH utkRSTA-uttamAzca hanyantAM potasArthAH-ghohitthasamudAyAH zAvakasamUhA vA, tathA senA-sainyaM ni-5 dvAre bhayadeva0 ryAtu-nirgacchatu nirgatya ca yAtu-gacchatu DamaraM-viDarasthAnaM tathA ca ghorA-raudrAzca varttantAM ca-jAyantAM sa-18|| mRSAvAvRttiH DrAmA-raNAH tathA pravahantu ca-pravarttatAM zakaTavAhanAni-gavyo yAnapAtrANi ca, tathA upanayanaM-bAlAnAM kalAgrahaNaM 'colagaMti cUDApanayanaM bAlakaprathamamuNDanaM vivAha-pANigrahaNaM yajJo-yAgaH amuSmin bhavatu di- sU07 // 39 // vase tathA sukaraNaM-bavAdikAnAmekAdazAnAmanyataradabhimataM sumuhUrte-raudrAdInAM triMzato'nyataro'bhimato yaH etayoH samAhAradvandvastatastatra, tathA sunakSatre-puSyAdau sutithau ca-pazcAnAM nandAdInAmanyatarasyAmabhimatAyAM adya-asminnahani bhavatu lapanaM-saubhAgyaputrAdyarthaM vadhvAdermajanaM muditaM-pramodavat bahukhAdyapeyakalitaM-prabhUtamAMsamadyAgupetaM tathA kautukaM-rakSAdikaM 'viNhAvaNakatti vividhairmatramUlAdibhiH saMskRtajalaiH lApanaka vistApanakaM zAntikama ca-agnikArikAdikamiti dvandraH, tataste kuruta, keSvityAha-zaziravyoH-candrasUryayograheNa-rAhulakSaNena uparAgaH-uparaJjanaM grahaNamityarthaH zaziravigrahoparAgaH, sa ca viSamANi ca-vidhurANi duHkhapnAzivAdIni teSu, kimarthamityAha-khajanasya parijanasya ca nijakasya jIvitasya ca parirakSaNArthAyeti | vyaktaM pratizIrSakANi ca-dattakhaziraHpratirUpANi piSTAdimayazirAMsi AtmazirorakSArtha yacchata caNDikA- // 39 // dizya ityarthaH, tathA datta ca zIrSopahArAn-pazvAdizirobalIna devatAnAmiti gamyate, vividhauSadhimadyamAM Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only WId.jainelibrary.org
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sabhakSyAnnapAnamAlyAnulepanAni ca pradIpAzca jvalitojvalAH sugandhidhUpasyApakArazca-apakaraNaM-aGgAroparikSepaH puSpaphalAni ca taiH samRddhAH-sampUrNA ye zIrSopahArAste tathA tAn, datta ceti prakRtaM, tathA prAyazcitAni-pratividhAnAni kuruta, kena ?-prANAtipAtakaraNena-hiMsayA bahuvidhena-nAnAvidhena, kimarthamityAhaviparItotpAtAH-azubhasUcakAH prakRtivikArAH duHkhapnAH pApazakunAzca pratItAH asaumyagrahacaritaM ca-krUragrahacAraH amaGgalAni ca yAni nimittAni-agasphuritAdIni eteSAM dvandvastata eteSAM pratighAtahetoH-upaha-18 nananimittamiti, tathA vRtticchedaM kuruta mA datta kizciddAnamiti, tathA suSTu hata 2, iha tu sambhrame dvitvaM, muSTha chinno bhinnazca vivakSitaH kazciditi evamupadizantaH evaMvidhaM nAnAprakAraM pAThAntare vA trividhaM-triprakAraM kurvantyalIkaM dravyato'nalIkamapi sattvopaghAtahetutvAd bhAvato'lIkameva, traividhyamevAha-manasA vAcA 'kammuNA yatti kAyakriyayA, tadetAvatA yathA kriyate'lIkaM ye'pi tatkurvanti etaddvAradvayaM mizraM paraspareNoktaM, atha ye te kurvanti tAn bhedenAha-akuzalAH-vaktavyAvaktavyavibhAgAnipuNA anAryAH-pApakarmaNo dUramayAtAH 'aliyANatti alIkA AjJA-Agamo yeSAM te tathA, ata eva alIkadharmaniratAH, alIkAsu kathAkhabhiramamANAH, tathA tuSTA 'aliyaM karettu hoti ya bahuppagAra mityatra tuSTA bhavanti cAlIkaM bahuprakAraM 3 kRtvA-uktvetyevamakSaraghaTanA kAryeti / tathA alIkavipAkapratipAdanAyAha ******** * *** Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only I ainelibrary.org
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 adharma praznavyAka20zrIabhayadeva0 dvAre vRttiH mRSAvAdavipAka: sU08 // 40 // tassa ya aliyassa phalavivAgaM ayANamANA vaDDeti mahanbhayaM avissAmaveyaNaM dIhakAlaM bahadukkhasaMkaDaM narayatiriyajoNiM teNa ya alieNa samaNubaddhA AiddhA puNabbhavaMdhakAre bhamaMti bhIme duggativasahimuvagayA, te ya dIsaMtiha duggayA duraMtA paravassA atthabhogaparivajjiyA asuhitA phuDiyacchavibIbhacchavivannA kharapharusavirattajjhAmajjhusirA nicchAyA lallaviphalavAyA asakkatamasakkayA agaMdhA aceyaNA dubhagA arkatA kAkassarA hINabhinnaghosA vihiMsA jaDabahirandhayA ya mammaNA akaMtavikayakaraNA NIyA NIyajaNaniseviNo logagarahaNijjA bhiccA asarisajaNassa pessA dummehA lokavedaajjhappasamayasutivajiyA narA dhammabuddhiviyalA alieNa ya teNaM paDajjhamANA asaMtaeNa ya avamANaNapaTThimaMsAhikkhevapisuNabheyaNagurubaMdhavasayaNa mittavakkhAraNAdiyAiM abbhakkhANAI bahuvihAI pAveMti amaNoramAI hiyayamaNadUmakAI jAvajIvaM duruddharAI aNi?kharapharusavayaNatajaNanibhacchaNadINavadaNavimaNA kubhoyaNA kuvAsasA kuvasahIsu kilissaMtA neva suhaM neva nivvuI jvalabhaMti accaMtavipuladukkhasayasaMpalittA / eso so aliyavayaNassa phalavivAo ihaloio paraloio appasuho bahudukkho mahabbhao bahurayappagADho dAruNo kakkaso asAo vAsasahassehiM muccai, na ya avedayittA asthi hu mokkhotti, evamAhaMsu nAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAmadhejo kahesI ya aliyavayaNassa phalavivAgaM eyaM taM vitIyaMpi aliyavayaNaM lahusagalahucavalabhaNiyaM bhayaMkara duhakara ayasakara verakaragaM aratiratirAgadosamaNasaMkilesavirayaNaM aliyaNiyaDisAdijogabahulaM nI // 40 // Jan Education For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ yajaNaniseviyaM nissaMsaM appaccayakAraka paramasAhugarahaNija parapIlAkArakaM paramakaNhalesasahiyaM duggativinivAyavaDaNaM puNabbhavakaraM cirapariciyamaNugayaM duruttaM bitiyaM adhammadAraM samattaM // 2 // (sU08) 'tasse'tyAdi 'tassa'tti yad dvitIyAzravatvenocyate tasya alIkasya phalasya-karmaNo vipAkaH-udayaH sA-| dhyamityarthaH, tamajAnanto varddhayanti mahAbhayAM-avizrAmavedanAM dIrghakAlaM bahuduHkhasaGkaTAM narakatiryagyoni tatrotpAdanamityarthaH, tena cAlIkena tajanitakarmaNetyarthaH samanubaddhAH-avirahitAH AdigdhAstu-AliGgitAH punarbhavAndhakAre bhrAmyanti bhIme durgativasatimupAgatAH, te ca dRzyante iha-jIvaloke, kiMbhUtA ityAha-dugrgatAH-duHsthA durantA:-duSparyavasAnAH paravazAH-asvatantrAH arthabhogaparivarjitAH-dravyeNa bhogaizca rahitAH 'asuhiyatti asukhitAH avidyamAnasuhRdo vA sphuTitacchavayaH-vipAdikAvicarcikAdibhirvikRtatvacaH bIbhatsA-vikRtarUpA vivarNA-virUpavarNA iti padatrayasya karmadhArayaH tathA kharaparuSA-atikarkazasparzAH viraktAH-ratiM vacidapyaprAptAH dhyAmA:-anujvalacchAyAH zuSirA:-asArakAyA iti padacatuSTayasya karmadhArayaH, nichAyAH-vizobhAH lallA-avyaktA viphalA-phalAsAdhanI vAra yeSAM te tathA 'asakayamasakkaya'tti na vidyate saMskRtaM-saMskAro yeSAM te asaMskRtAH asatkRtA:-avidyamAnasatkArAstataH karmadhArayo makAracAlAkSaNikaH atyantaM vA asaMskRtAsaMskRtAH ata evAgandhA:-amanojJagandhAH acetanA viziSTacaitanyAbhAvAt dubhaMgA:-aniSTAH akAntAH-akamanIyAH kAkasyeva kharo yeSAM te kAkakharA hIno-hakho bhinnazca-sphuTito|| Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Hainelibrary.org
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghoSo yeSAM te tathA vihiMsyanta iti vihiMsA: jaDA-mUrkhAH badhirAndhakAzca ye te tathA pAThAntareNa jaDabadhiramUkAzca manmanAH - avyaktavAcaH akAntAni - akamanIyAni vikRtAni ca karaNAni indriyANi kRtyAni vA yeSAM te tathA, vAcanAntare'kRtAni ca-na kRtAni virUpatayA kRtAni karaNAni yaiste tathA, nIcA jAtyAdibhiH nIcajananiSeviNo lokagarhaNIyA iti padadvayaM vyaktaM, bhRtyAH - bharttavyA eva, tathA asaMdRzajanasyaasamAnazIlalokasya dveSyA-dveSasthAnaM preSyA vA AdezyAH durmedhaso- durbuddhayaH, 'loke'tyAdi zrutizabdasya // 41 // OM pratyekaM sambandhAt lokazrutiH - lokAbhimataM zAstraM bhAratAdi vedazrutiH - RksAmAdivedazAstraM adhyAtmazrutiHcittajayopAyapratipAdanazAstraM samayazrutiH - AItabauddhAdisiddhAntazAstraM tAbhirvarjitA ye te tathA, ka ete evambhUtA ityAha- narA- mAnavAH, dharmabuddhivikalAH pratItaM, alIkena ca - alIkavAdajanitakarmAgninA tena-kAlAntarakRtena pradahyamAnA: 'asaMtaeNaM'ti azAntakena - anupazAntena asatA vA-azobhanena rAgAdipravartti| tenetyarthaH apamAnAdi prApnuvantIti sambandhaH, tatrApamAnanaM ca mAnaharaNaM pRSThimAMsaM ca-parokSasya dUSaNAvi SkaraNaM adhikSepazca-nindAvizeSaH pizunaiH - khalairbhedanaM ca parasparaM premasambaddhayoH premacchedanaM gurubAndhavakhajanamitrANAM satkamapakSAraNaM ca apazabda kSArAyamANaM vacanaM parAbhibhUtasya vA eSAmapakSakaraNaM- sAnnidhyAkaraNamityarthaH etAni AdiryeSAM tAni tadAdikAni, tathA abhyAkhyAnAni - asadUSaNAbhidhAnAni bahuvidhAnAni prApnuvanti-labhante ityanupamAni pAThAntareNa amanoramANi hRdayasya - uraso manasazca cetaso 'dUmagAI' ti praznavyAkara0 zrIa bhayadeva0 vRttiH Jain Educational For Personal & Private Use Only 2 adharma dvAre mRSAvAdavipAkaH sU0 8 // 41 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAvakAnyupatApakAni yAni tAni tathA, yAvajIvaM duruddharANi-AjanmApyanuddharaNIyAni aniSTena kharaparuSeNa ca-atikaThoreNa vacanena yattarjanaM-re dAsa! puruSeNa bhavitavyamityAdi nirbhartsanaM-are! duSTakarmakArinapasara dRSTimArgAdityAdirUpaM tAbhyAM dInavadanaM 'vimaNa'tti vigataM ca mano yeSAM te tathA, kubhojanAH kuvAsasaH kuvasatiSu klizyanto naiva sukhaM zArIraM naiva nivRti-manaHsvAsthyaM upalabhante-prApnuvanti atyntvipulduHkhshtsmprdiiptaaH| tadiyatA'lIkasya phalamuktaM, 'eso' ityAdinA tvadhikRtadvAranigamanaM iti, vyAkhyA tvasya prathamAdhyayanapazcamadvAranigamanavat, "eyaM taM bitiyaMpI'tyAdinA'dhyayananigamanaM, asya tvadhikRtAdhyayana prathamadvAravad vyAkhyAnaM, paraM etattadyatprAguddiSTaM dvitIyamapi adharmadvAraM na kevalaM prathamameveti vizeSaH, tadevaM| 8|dvitIyamadharmadvAraM samAptamiti, itizabdabravImizabdAvapi pUrvavadeveti praznavyAkaraNe dvitIyamadhyayanaM vivaraNataH samAptamiti // 2 // atha tRtIyamadattAdAnAkhyamadharmadvAram / vyAkhyAtaM dvitIyamadhyayanaM, atha tRtIyamArabhyate, asya ca pUrveNa saha sUtrAbhihitAzravadvArakramakRta evaM sambandho'thavA pUrvatrAlIkasvarUpaM prarUpitaM alIkaM cAdattagrAhiNaH prAyeNa jalpantItyadattAdAnakharUpamiha prarUpyate ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram Jain Education anal For Personal & Private Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 adharma dvAre adattAdAnasvarUpa praznavyAka jaMbU! taiyaM ca adattAdANaM haradahamaraNabhayakalusatAsaNaparasaMtiga'bhejjalobhamUlaM kAlavisamasaMsiyaM aho'cchira0zrIa- nnataNhapatthANapatthoimaiyaM akittikaraNaM aNajjaM chidamaMtaravidhuravasaNamaggaNaussavamattappamattapasuttavaMcaNabhayadeva0 kkhivaNaghAyaNaparANihuyapariNAmatakarajaNabahumayaM akaluNaM rAyapurisarakkhiyaM sayA sAhugarahaNijaM piyavRttiH jaNamittajaNabhedavippItikArakaM rAgadosabahulaM puNo ya uppUrasamarasaMgAmaDamarakalikalahavehakaraNaM duggaivi NivAyavaDaNaM bhavapuNabbhavakaraM ciraparicitamaNugayaM duraMtaM taiyaM adhammadAraM (sU09) // 42 // _ 'jambU!' ityAdi, yathA pUrvAdhyayanayoH yAdRzayannAmAdibhiH paJcabhirdArairadhyayanArthaprarUpaNA kRtA evamihApi kariSyate, tatra yAdRzamadattAdAnaM svarUpeNa tatpratipAdayaMstAvadAha-he jambU! tRtIyaM punarAsravadvArANAM, kiM? adattasya dhanAderAdAnaM-grahaNamadattAdAnaM hara daha iti-etau haraNadAyoH parapravarttanArthoM zabdo dahanaharaNapamaryAyau vA chAndasAviti tau ca maraNaM ca-mRtyuH bhayaM ca-bhItiretA eva kaluSaM-pAtakaM tena trAsanaM-trAsajanana|svarUpaM yattattathA tacca tat tathA 'parasaMtiga'tti parasatke dhane yo'bhidhyAlomo-raudradhyAnAnvitA mUcho sa mUlaM-nibandhanaM yasyAdattAdAnasya tattathA taceti karmadhArayaH, kAlazca-arddharAtrAdi viSamaM ca-parvatAdidurga te saMzritaM-AzritaM yattattathA, te hi prAyaH tatkAribhirAzrIyete iti, 'aho'chiNNataNhapatthANapatthoima-15 iyaMti adhaH-adhogatau acchinnatRSNAnAM-atruTitavAJchAnAM yatprasthAna-yAtrA tatra prastotrI-prastAvikA pravartikA matiH-buddhiryasmiMstat tathA, akIrtikaraNamanArya ete vyakte, tathA chidraM-pravezadvAraM antaraM-avasaro| // 42 // Jain Education n ational For Personal & Private Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhuraM-apAyo vyasanaM-rAjAdikRtA''pat eteSAM mArgaNaM ca utsaveSu mattAnAM ca pramattAnAM ca prasuptAnAM ca vaJcanaM ca-pratAraNaM AkSepaNaM ca-cittavyagratApAdanaM ghAtanaM ca-mAraNamiti dvandvaH tata etatparaH-etaniSThaH anibhRtaH-anupazAntaH pariNAmo yasyAsau chidrAntaravidhuravyasanamArgaNotsavamattapramattaprasuptavaJcanAkSepaNaghAtanaparAnibhRtapariNAmaH sa cAsau taskarajanasya tasya bahumataM yattattathA, vAcanAntare tvidamevaM paThyate-chidraviSamapApakaM ca-nityaM chidraviSamayoH sambandhIdaM pApamityarthaH, anyadA hi tatpApaM prakartumazakyamiti bhAvaH, anibhRtapariNAma-sakliSTaM taskarajanabahumataM ceti, akaruNaM-nirdayaM rAjapuruSarakSitaM tairnivAritamityarthaH sadA sAdhugarhaNIyaM pratItaM priyajanamitrajanAnAM bheda-viyojanaM viprItiM ca-vipriyaM karoti yattattathA, rAgadveSabahulaM pratItaM, punazca-punarapi 'uppUra'tti utpUreNa-prAcuryeNa samaro-janamarakayukto yaH saGgrAmo-raNaH sa utpUrasamarasaGgrAmaH sa ca DamaraH-viDuraH kalikalahazca-rATIkalaho na tu ratikalahaH vedhazca-anuzayaH eteSAM karaNaM-kAraNaM yattattathA, durgativinipAtavarddhanaM pratItaM bhave-saMsAre punarbhavAna-punaHpunarutpAdAn karotItyevaMzIlaM yattattathA, ciraM paricitaM pratItaM anugataM-avyavacchinnatayA'nuvRttaM duranta-duSTAvasAnaM vipAkadAruNatvAt tRtIyamadharmadvAraM-pApopAya iti / tadiyatA yAdRza ityuktaM, atha yannAmetyabhidhAtumAha tassa ya NAmANi gonnANi hoti tIsaM, taMjahA-corikaM 1 parahaDaM 2 adattaM 3 kUrikaDaM 4 paralAbho 5 asaMjamo 6 paradharNami gehI 7 lolikaM 8 takarataNaMti ya 9 avahAro 10 hatthalahuttaNaM 11 pAcakammakaraNaM bha.vyA.8 Jain Education in For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH praznavyAka 12 teNikaM 13 haraNavippaNAso 14 AdiyaNA 15 luMpaNA dhaNANaM 16 appaccao 17 avIlo 18 ak- 3 adharma20 zrIakhevo 19 khevo 20 vikkhevo 21 kUDayA 22 kulamasI ya 23 kaMkhA 24 lAlappaNapatthaNA ya 25 Asa dvAre bhayadeva. saNAya vasaNaM 26 icchAmucchA ya 27 taNhAgehi 28 niyaDikammaM 29 aparacchaMtiviya 30 tassa eyANi e adattAdAvamAdINi nAmadhejANi hoti tIsaM adinnAdANassa pAvakalikalusakammabahulassa aNegAI (sU0 10) | nanAmAni 'tasse tyAdi sugama, tadyathe'tyupadarzanArthaH, 'corikati coraNaM corikA saiva caurikyaM 1 prsmaatskaashaa||43|| dbhutaM parahRtaM 2 adattaM-avitIrNa 3 'kUrikaDaM ti krUraM cittaM krUro vA parijano yeSAmasti te RriNastaiH kRtaManuSThitaM yattattathA, kacittu kuruTukakRtamiti dRzyate tatra kuruTukA:-kAGkaTukabIjaprAyAH ayogyAH sadguNAnAmiti 4 paralAbha:-parasmAdravyAgamaH 5 asaMyamaH 6 paradhane gRddhiH 7'lolikatti laulyaM 8 taskaratvamiti ca 9 apahAraH 10 'hatthalattaNa'ti paradhanaharaNakutsito hasto yasyAsti sa hastalastabhAvo hastalatvaM pAThA6ntareNa hastalaghuttvamiti 11 pApakarmakaraNaM 12 teNikanti stenikA steyaM 13 haraNena-moSaNena vipraNAzaH para dravyasya haraNavipraNAzaH 14 'AiyaNatti AdAnaM paradhanasyeti gamyate 15 lopanA-avacchedanaM dhanAnAM-dravyANAM parasyeti gamyate 16 apratyayakAraNatvAdapratyayaH 17 avapIDanaM pareSAmityavapIDaH 18 AkSepaH paradravyasyeti gamyate 19kSepaH parahastAt dravyasya preraNaM 20 evaM vikSepo'pi 21 kUTatA-tulAdInAmanyathAtvaM 22|| // 43 // kulamaSI ca kulamAlinyaheturitikRtvA 23 kAlA paradravye iti gamyate 24 'lAlappaNapatthaNA yatti lAla RAKACANKAR sanasana Jan Education Internaronal For Personal & Private Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ panasya-garhitalApasya prArthaneva prArthanA lAlapanaprArthanA, caurya hi kurvan garhitalapanAni tadapalAparUpANi dInavacanarUpANi vA prArthayatyeva, tatra hi kRte tAnyavazyaM vaktavyAni bhavantIti bhAvaH 25 vyasanaM vyasanahetutvAt pAThAntareNa AsasaNAya vasaNaM'ti AzasanAya-vinAzAya vyasanamiti 26 icchA ca-paradhanaM pratyabhilASaH mUchA-tatraiva gADhAbhiSaGgarUpA tahetukatvAdadattagrahaNasyeti icchAmUrchA ca taducyate 27 tRSNA ca -prAptadravyasyAvyayecchA gRddhizca-aprAptasya prAptivAJchA tahetukaM cAdattAdAnamiti tRSNA gRddhizcocyata iti 28 nikRte:-mAyAyAH karma nikRtikarma 29 avidyamAnAni pareSAmakSINi draSTavyatayA yatra tadaparAkSaM asa-1 makSamityarthaH, itirupadarzane apiceti samuccaye 30, iha ca kAnicitpadAni sugamatvAnna vyAkhyAtAni, 'tassa'tti yasya svarUpaM prAgvarNitaM tasyAdattAdAnasyeti sambandhaH, etAni-anantaroditAni triMzaditi yogaH evamAdikAni-evaMprakArANi cAnekAnIti sambandhaH, anekAnIti kacinna dRzyate, nAmadheyAni-nAmAni bhavanti, kimbhUtasya adattAdAnasya ?-pApena-apuNyakarmarUpeNa kalinA ca-yuddhena kaluSANi-malImasAni yAni karmANi-mitradrohAdivyApArarUpANi tairbahulaM-pracuraM yat tAni vA bahulAni-bahUni yatra tattathA tasya / atha ye adattAdAnaM kurvanti tAnAha taM puNa kareMti coriyaM takarA paradavvaharA cheyA kayakaraNaladdhalakkhA sAhasiyA lahussagA atimahicchalobhagacchA daddaraovIlakA ya gehiyA ahimarA aNabhaMjakabhaggasaMdhiyA rAyaduhakArI ya visayanicchUDhaloka ARRRRRORENA Jain Education BICI For Personal & Private Use Only G Mlainelibrary.org
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH 3 adharma dvAre adasAdAnakArakAH sU0 11 // 44 // bajjhA uddohakagAmaghAyapuraghAyagapaMthaghAyagaAlIvagatitthabheyA lahuhatthasaMpauttA juikarA khaMDarakkhatthIcorapurisacorasaMdhiccheyA ya gaMthibhedagaparadhaNaharaNalomAvahAraakkhevI haDakArakA nimmaddagagUDhacorakagocoragaassacoragadAsicorA ya ekacorA okaDDakasaMpadAyakaucchipakasatthaghAyakabilacorI(kolI)kArakA ya niggAhavippaluMpagA bahuvihateNikkaharaNabuddhI, ete anne ya evamAdI parassa davA hi je aviryaa| vipulabalapariggahA ya bahave rAyANo paradhaNaMmi giddhA sae va dave asaMtuTThA paravisae ahihaNaMti te luddhA paradhaNassa kaje cauraMgavibhattabalasamaggA nicchiyavarajohajuddhasaddhiyaahamahamitidappiehiM sennehiM saMparivuDA paumasagaDasUicakkasAgaragarulavUhAtiehiM aNiehiM uttharaMtA abhibhUya haraMti paradhaNAI avare raNasIsaladdhalakkhA saMgAmaMmi ativayaMti sannaddhabaddhapariyarauppIliyaciMdhapaTTagahiyAuhapaharaNA mADhivaravammaguMDiyA AviddhajAlikA kavayakaMkaDaiyA urasiramuhabaddhakaMThatoNamAitavaraphalaharacitapahakarasarahasakharacAvakarakaraMchiyasunisitasaravarisacaDakarakamuyaMtaghaNacaMDavegadhArAnivAyamagge aNegadhaNumaMDalaggasaMdhitAucchaliyasattikaNagavAmakaragahiyakheDaganimmalanikiTThakhaggapaharaMtakoMtatomara cakkagayAparasumusalalaMgalasUlalaulabhiMDamAlAsabbalapaTTisacammedvaduSaNamoThiyamoggaravaraphalihajatapattharaduhaNatoNakuveNIpIDhakaliyaIlIpaharaNamilimilimilaMtakhippaMtavijujalaviracitasamappahaNabhatale phuDapaharaNe mahAraNasaMkhabherivarasUrapaurapaDupahaDAyaNiNAyagaMbhIraNaMditapakkhubhiyavipulaghose hayagayarahajohaturitapasaritauddhatatamaMdhakArabahule kAtaranaraNayaNahiyayavAulakare viluliya // 44 // For Personal & Private Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukkaDavaramauDatirIDakuMDaloDudAmADoviyA pAgaDapaDAgausiyajjhayavejayaMticAmaracalaMtachattaMdhakAragambhIre hayahesiyahatthigulugulAiyarahaghaNaghaNAiyapAikaharaharAiyaaphADiyasIhanAyA cheliyavighuhukuTTakaMThagayasaddabhImagajjie sayarAhahasaMtarusaMtakalakalarave AsUNiyavayaNarudde bhImadasaNAdharohagADhadaDhe sappahAraNujayakare amarisavasativvarattaniddAritacche veradiDhikuddhaciTThiyativalIkuDilabhiuDikayanilADe vahapariNayanarasahassavikkamaviyaMbhiyabale vaggaMtaturagarahapahAviyasamarabhaDA AvaDiyacheyalAghavapahArasAdhitA samUsaghiyabAhujuyalaM mu. kaTTahAsapukaMtabolabahule phalaphalagAvaraNagahiyagayavarapatthiMtadariyabhaDakhalaparopparapalaggajuddhagavitaviusitavarAsirosaturiyaabhimuhapaharitachinnakarikaravibhaMgitakare avaiTThanisuddhabhinnaphAliyapagaliyaruhirakatabhUmikahamacilicillapahe kucchidAliyagaliMtaruliMtanibhellaMtaMtapharuphuraMta'vigalamammAhayavikayagADhadinnapahAramucchitarulaMtaveMbhalavilAvakaluNe hayajohabhamaMtaturagauddAmamattakuMjaraparisaMkitajaNanibbukacchinnadhayabhaggarahavaranaTThasirakarikalevarAkinnapatitapaharaNavikinnAbharaNabhUmibhAge naccaMtakabaMdhapaurabhayaMkaravAyasaparileMtagiddhamaMDalabhamaMtacchAyaMdhakAragaMbhIre vasuvasuhavikaMpitavva paccakkhapiuvaNaM paramaruddabIhaNagaM duppavesataragaM abhivayaMti saMgAmasaMkaDaM paradhaNaM mahaMtA avare pAikkacorasaMghA seNAvaticoravaMdapAgaDDikA ya aDavIdesaduggavAsI kAlaharitaratapItasukkillaaNegasayaciMdhapaTTavaddhA paravisae abhihaNaMti luddhA dhaNassa kaje rayaNAgarasAgaraM ummIsahassamAlAulAkulavitoyapotakalakaleMtakaliyaM pAyAlasahassavAyavasavegasalilauddhammamANadagarayarayaMdhakAraM vara Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only womainelibrary.org
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva 3 adharma dvAre adattAdAnakArakAH sU011 vRttiH // 45 // pheNapauradhavalapulaMpulasamuDiyaTTahAsaM mAruyavicchabhamANapANiyajalamAluppIlahuliyaM aviya samaMtao khubhiyaluliyakhokhunbhamANapakkhaliyacaliyavipulajalacakkavAlamahAnaIvegaturiyaApUramANagaMbhIravipulaAvattacavalabhamamANaguppamANucchalatapaccoNiyattapANiyapadhAviyakharapharusapayaMDavAuliyasalilaphuTuMtavItikallolasaMkulaM mahAmagaramacchakacchabhohAragAhatimisuMsumArasAvayasamAhayasamuddhAyamANakapUraghorapauraM kAyarajaNahiyayakaMpaNaM ghoramArasaMtaM mahanbhayaM bhayaMkaraM patibhayaM uttAsaNagaM aNorapAraM AgAsaM ceva niravalaMbaM uppAiyapavaNadhaNitanolliyauvaruvaritaraMgadariyaativegavegacakkhupahamuccharaMtakacchaigaMbhIravipulagajiyaguMjiyanigyAyagaruyanivatitasudIhanIhAridUrasuccaMtagaMbhIradhugudhugaMtasaI paDipaharubhaMtajakkharakkhasakuhaMDapisAyarusiyatajjAyauvasaggasahassasaMkulaM bahUppAiyabhUyaM viracitabalihomadhUvauvacAradinnarudhiraccaNAkaraNapayatajogapayayacariyaM pariyantajugaMtakAlakappovamaM duraMtamahAnaInaIvaImahAbhImadarisaNijaM duraNuccaraM visamappavesaM dukkhuttAraM durAsayaM lavaNasalilapuNNaM asiyasiyasamUsiyagehi hatthatarakehiM vAhaNehiM aivaittA samuhamajjhe harNati gaMtUNa jaNassa pote paradavvaharAnarA niraNukaMpA nirAvayakkhA gAmAgaranagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamaNigamajaNavate ya dhaNasamiddhe haNaMti thirahiyayachinnalajjA baMdiggahagoggahe ya geNhaMti dAruNamatI NikivA Niya haNaMti chiMdaMti gehasaMdhi nikkhittANi ya haraMti dhaNadhannadavvajAyANi jaNavayakulANaM NigghiNamatI parassa davvAhiM je avirayA, taheva keI adinAdANaM gavesamANA kAlAkAlesu saMcaraMtA ciyakApajaliyasarasadaradahaka W // 45 // For Personal & Private Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ DDiyakalevare ruhiralittavayaNaakhatakhAtiyapItaDAiNibhamaMtabhayakara jaMbuyakkhikkhiyaMte ghUyakayaghorasahe veyAluTTiyanisuddhakahakahitapahasitabIhaNakanirabhirAme atidubbhigaMdhabIbhacchadarasaNije susANavaNasunnagharaleNaaMtarAvaNagirikaMdaravisamasAvayasamAkulAsu vasahIsu kilissaMtA sItAtavasosiyasarIrA daDvacchavI nirayatiriyabhavasaMkaDadukkhasaMbhAraveyaNijjANi pAvakammANi saMciNaMtA dullahabhakkhannapANabhoyaNA pivAsiyA jhaMjhiyA kilatA maMsakuNimakaMdamUlajaMkiMcikayAhArA ubvigA uppuyA asaraNA aDavIvAsaM uti vAlasatasaMkaNijaM ayasakarA takarA bhayaMkarA kAsa harAmotti aja davvaM iti sAmatthaM kareMti gujjhaM bahuyassa jaNassa kajakaraNesu vigghakarA mattapamattapasuttavIsatthachiddaghAtI vasaNanbhudaesu haraNabuddhI vigavva ruhiramahiyA pareMti naravatimajjAyamatikaMtA sajjaNajaNaduguMchiyA sakammehiM pAvakammakArI asubhapariNayA ya dukkhabhAgI niccAiladuhamanivvuimaNA iha loke ceva kilissaMtA paradavvaharA narA vasaNasayasamAvaNNA (sU0 11) 'taM puNe'tyAdi, tat punaH kurvanti caurya 'taskarAH' tadeva-caurya kurvantItyevaMzIlAH taskarAH paradravyaharAH pratItaM chekAH-nipuNAH kRtakaraNA-bahuzo vihitacaurAnuSThAnAH te ca te labdhalakSAzca-avasarajJAH kRtakaraNalabdhalakSAH sAhasikA-dhairyavantaH laghukhakAca-tucchAtmAnaH atimahecchAzca lobhagrastAzceti samAsaH 'daddarau-18 vIlagA yatti daIreNa-galadardareNa vacamATopenetyarthaH apanIDayanti-gopAyantamAtmakharUpaparaM vilajjIkurvanti Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka20zrIabhayadeva0 3 adhrm| dvAre adattAdAnakArakAH sU011 vRttiH ye te daIrApavIDakAH, muSNanti hi zaThAtmAnaH tathAvidhavacanAkSepaprakaTitakhabhAvaM mugdhaM janamiti, athavA daIreNopapIDayanti-jAtamanobAdhaM kurvantIti daIropapIDakAH te ca, gRddhiM kurvantIti gRddhikAH abhimukha paraM mArapanti ye te'bhimarAH RNaM-deyaM dravyaM bhaJjanti-na dadati ye te RNabhaJjakAH bhagnAH-lopitAH sandhayaHvipratipattI saMsthA yaiste bhagnasandhikAH tataH padadvayasya karmadhArayaH rAjaduSTaM-kozaharaNAdikaM kurvanti yete tathA te ca viSayAt-maNDalAt 'nicchUDha'tti nirdhATitA yete tathA lokabAhyA:-janabahiSkRtAstataH karmadhArayaH uddohakAzca-ghAtakA uddahakAzca vA-aTavyAdidAhakA grAmaghAtakAzca puraghAtakAzca pathighAtakAzca AdIpikAzca-gRhAdipradIpanakakAriNaH tIrthabhedAzca-tIrthamocakA iti dvandvaH, laghuhastena-hastalAghavena samprayuktA ye te tathA 'jUIkara'tti dyUtakarAH 'khaNDarakSA zulkapAlAH kohapAlA vA striyAH sakAzAt striyameva vA corayanti strIrUpA vA ye caurAste strIcaurAH evaM puruSacaurakA api sandhicchedAzca-kSAtrakhAnakA eteSAM dvandvastataste ca, granthibhedakA iti vyaktaM, paradhanaM haranti yete paradhanaharaNAH lomAnyavaharanti ye te lomAvahArAH niHzUkatayA bhayena paraprANAn vinAzyaiva muSNanti ye te lomAvahArA ucyante AkSipanti vazIkaraNA|dinA yete tato muSNanti te AkSepiNaH, eteSAM dvandvaH, 'haDakAragati haThena kurvanti yete haThakArakAH pAThAntareNa 'paradhaNalomAvahArabhakkhevahaDakArakati sarve'pyete cauravizeSAH, nirantaraM mRdananti ye te nirmkaaH| gUDhacaurA:-pracchannacaurA gocaurA azvacaurakA dAsIcaurAzca pratItAH, eteSAM dvandvo'taste ca, ekacaurA-ye // 46 // For Personal & Private Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAkinaH santo harantIti 'ukkaDaga'tti apakarSakA ye gehAd grahaNaM niSkAzayanti caurAn vA AkArya para - gRhANi moSayanti caurapRSThavahA vA sampradAyakA ye caurANAM bhaktakAdi prayacchanti 'ucchpika'tti avacchi mpakA cauravizeSA eva sArthaghAtakAH pratItAH bilakolIkArakAH paravyAmohanAya visvaravacanavAdino visvaravacanakAriNo vA eteSAM dvandvo'taste ca, nirgatA grAhAt-grahaNAnnigrahAH rAjAdinA avagRhItA ityarthaH, te ca te vipralopakAzceti samAsaH bahuvidhena 'teNikka'tti steyena haraNabuddhiryeSAM te bahuvihateNikahara NabuddhI | pAThAntareNa 'bahuvihatahavaharaNabuddhi'tti bahuvidhA tathA tena prakAreNApaharaNe buddhiryeSAM te tathA, ete ukta rUpA anye caitebhyaH evaMprakArA adattamAdadatIti prakramaH, kathaMbhUtAste ityAha- parasya dravyAdye aviratA - anivRttA iti / ye adattAdAnaM kurvanti te uktAH, adhunA ta eva yathA tatkurvanti taducyate - vipulaM balaM -sA|marthyaM parigrahazca parivAro yeSAM te tathA te ca bahavo rAjAnaH paradhane gRddhAH, idamadhikaM vAcanAntare padatrayaM, tathA khake-dravye'santuSTAH paraviSayAn -paradezAnabhinnanti lubdhA dhanasya kArye dhanasya kRte ityarthaH, caturbhiraGgairvibhaktaM samAptaM vA yadvalaM sainyaM tena samagrA - yuktA yete tathA nizcitaiH- nizcayavadbhirvarayodhaiH saha yadyuddhaM-saGgrAmastatra zraddhA saJjAtA yeSAM te tathA te ca te ahamahamityevaM darpitAzca darpavanta iti samAsastairevaMvidhaiH bhRtyaiH-padAtibhiH kacitsainyairiti paThyate saMparivRtAH sametAH tathA padmazakaTasUcIcakra sAgaragaruDavyUhAcitaiH, iha vyUhazabdaH pratyekaM sambadhyate, tatra padmAkAro vyUhaH padmavyUhaH- pareSAmanabhibhavanIyaH sainyavinyAsavizeSaH eva Jain Educational For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 47 // manye'pi paJca, etairAcitAni-racitAni yAni tAni tathA taiH, kaiH-anIkaiH-sainyaiH athavA pdmaadivyhaa||| adharmaAdiryeSAM gomUtrikAvyUhAdInAM yete tathA tairupalakSitaiH, kai?-anIkaiH, 'uttharaMta'tti AstRNvantaH AcchA- | dvAre dayantaH parAnIkAnIti gamyaM, abhibhUya-jitvA tAnyeva haranti paradhanAnIti vyaktaM apare-sainyayoddhakebhyo adattAdAnRpebhyo'nye khayaMyoddhAro rAjAnaH raNazIrSe-saGgrAmazirasi prakRSTaraNe labdho lakSyo yaiste tathA 'saMgAma ti nakArakAH dvitIyA saptamyarthetikRtvA saGgrAme-raNe'tipatanti-khayameva pravizanti na sainyameva yodhayanti, kiMbhUtAH?- sU0 11 sannaddhAH-sannahanyAdinA tasannAhAH baddhaH parikaraH-kavaco yaiste tathA utpIDito-gADhaM baddhaH cihapaTTo-netrAdicIvarAtmako mastake yaiste tathA tathA gRhItAnyAyudhAni-zastrANi praharaNAya yaiste tathA, athavA AyudhapraharaNAnAM kSepyAkSepyatAkRto vizeSaH, tataH sannaddhAdInAM karmadhArayaH, pUrvoktameva vizeSaNaM prapazcayannAha-mADhI -tanutrANavizeSastena varavarmaNA ca-pradhAnatanutrANavizeSeNaiva guNDitA-parikaritA yete mADhIvaravarmaguNDitAH pAThAntare 'mADhiguDavammaguNDitA' tatra guDA-tanutrANavizeSa eva zeSaM tathaiva AviDA-parihitA jAlikA-lohakazuko yaiste tathA kavacena-tanutrANavizeSeNaiva kaNTakitA:-kRtakavacA ye te tathA urasA-vakSasA saha ziromukhA-arddhamukhAH baddhA-yantritAH kaNThe-gale toNAH-toNIrAH zaradhayo yaiste uraziromukhabaddhakaNThatoNAH tathA mAiyatti-hastapAsikA(zitAni)varaphalakAni-pradhAnapharakA yaiste tathA teSAM satko racito // 47 // raNocitaracanAvizeSeNa paraprayuktapaharaNaprahArapratighAtAya kRtaH 'pahakara'tti samudAyo yaiste tathA tataH pUrvapa For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ dena saha karmadhArayo'tastaiH sarabhasaiH-saharSeH kharacApakaraiH-niSThurakodaNDahastairdhAnuSkarityarthaH ye karAnchitAHkarAkRSTAH sunizitAH-atinizitAH zarA-bANAsteSAM yo varSacaTakarako-vRSTivistAro muyaMtatti-mucyamAnaH sa eva ghanasya-meghasya caNDavegAnAM dhArANAM nipAtaH tasya mArgoM yaH sa tathA tatra, 'maMtetti pAThAntaraM, tatra ca matpratyayAntavAt, nipAtavati saGgrAme'tipatantIti prakramaH, tathA'nekAni dhanUMSi ca maNDalAgrANi ca -khaDgavizeSAH tathA sandhitA:-kSepaNAyodgIrNA ucchalitA-U8 gatAH zaktayazca-trizUlarUpAH kaNakAzcabANAH tathA vAmakaragRhItAni kheTakAni ca-phalakAni nirmalA nikRSTAH khaDgAzca-ujjvalavikozIkRtakaravAlAH tathA paharantatti-prahArapravRttAni kuntAni ca-zastravizeSAH tomarAzca-bANavizeSAzcakrANi ca-arANi gadAca-daNDavizeSAH parazavazca-kuThArA:.muzalAni ca-pratItAni lAGgalAni ca-halAni zUlAni ca laguDAzca pratItAH bhiNDamAlAni ca-zastravizeSAH zabbalAzca-bhallAH pahisAzca astravizeSAH cambhraSTAzca-cammanaddhapASANAH drughaNAzca-mudgaravizeSAH mauSTikAzca-muSTipramANapASANAH mudgarAzca pratItAH varaparighAzcaprabalArgalAH yantraprastarAzca-gophaNAdipASANAH duhaNAzca-TakkarAH toNAzca-zaradhayaH kuveNyazca-rUDhigamyAH pI-15 ThAni ca-AsanAnIti dvandvaH ebhiH pratItApratItaiH praharaNavizeSaiH kalito-yukto yaH sa tathA IlIbhiH-kara-1 vAlavizeSaiH praharaNaizca-tadanyaiH 'milimilimilaMtatti cikicikAyamAnaH 'khippaMtatti kSipyamANairvidyutaHkSaNaprabhAyAH ujvalAyA-nirmalAyAH viracitA-vihitA samA-sadRzI prabhA-dIptiryatra tattathA tadevaMvidhaM na Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only mi.jainelibrary.org
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 adharma praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH dvAre adattAdAnakArakAH sU0 11 // 48 // bhastalaM yatra sa tathA tatra saGghAme, tathA 'sphuTapraharaNe sphuTAni-vyaktAni praharaNAni yatra sa tathA tatra saGkAme, tathA mahAraNasya sambandhIni yAni zaGkhazca bherI ca-dundubhIH varatUrya-lokapratItaM teSAM pracurANAM paTUnAM-spaSTadhvanInAM paTahAnAM ca-paTahakAnAM AhatAnAM-AsphAlitAnAM ninAdena-dhvaninA gambhIraNa-bahalena ye nanditA-hRSTA prakSubhitAzca-bhItAsteSAM vipulo-vistIrNo ghoSo yatra sa tathA tatra, hayagajarathayoddhezyaH sakAzAt tvaritaM-zIghra prasRtaM-prasaramupagataM yadrajo-dhUlI tadevoddhatatamAndhakAraM-atizayaprabalatamitraM tena bahulo yaH sa tathA tatra, tathA kAtaranarANAM nayanayohRdayasya ca 'vAula'tti vyAkulaM kSobhaM karotItyevaMzIlo yaH sa tathA tatra, tathA vilulitAni-zithilatayA caJcalAni yAnyutkaTavarANi-unnatapravarANi mukuTAni-mastakAbharaNavizeSAstirITAni ca-tAnyeva zikharatrayopetAni kuNDalAni ca-karNAbharaNAni uDadAmAni ca-nakSatramAlAbhidhAnAbharaNavizeSAsteSAmATopaH-sphAratA sA vidyate yatra sa vilulitotkaTavaramukuTatirITakuNDalohudAmATopika iti, tathA prakaTA yA patAkA ucchritA-UddhIkRtA ye dhvajA-garuDAdidhvajA vaijayantyazva-vijayasUcikAH patAkA eva cAmarANi ca calanti chatrANi ca teSAM sambandhi yadandhakAraM tena gambhIraH-alabdhamadhyo yaH sa tathA tataH karmadhArayastatastatra, tathA hayAnAM yat heSitaM-zabdavizeSaH hastinAMca yad gulugulAyitaM-zabdavizeSa eva tathA rathAnAM yat 'ghaNaghaNAiya'tti ghaNaghaNetyevaMrUpasya zabdasya karaNaM tathA 'pAika'tti padAtInAM yat 'haraharAiya'tti haraharetizabdasya karaNaM AsphoTitaM ca-karAsphoTarUpaM siMhanAdazca-siMhasyeva 2 ghaNahayAnAM samba // 48 // dain Education International For Personal & Private Use Only mmmjainelibrary.org
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ESSAGR55-51-ASE zabdakaraNaM 'cheliya'tti seMTitaM sItkArakaraNaM vighuSTaM ca-virUpaghoSakaraNaM utkRSTaM ca-utkRSTinAda AnandamahAdhvanirityarthaH kaNThakRtazabdazca-tathAvidho galaravaH ta eva bhImagarjitaM-meghadhvaniyaMtra sa tathA tatra, tathA 'sayarAhatti ekahelayA hasatAM ruSyatAM vA kalakalalakSaNo rakho yatra sa tathA AzUnitena-ISatsthUlIkRtena kAvadanena ye raudrA-bhISaNAste tathA, tathA bhImaM yathA bhavatItyevaM dazanairadharoSTho gADhaM daSTo yaiste tathA, tataH karmadhA-1 rayaH, tatasteSAM bhaTAnAM satprahAraNe-suSTu prahArakaraNe udyatA:-prayatnapravRttAH karA yatra sa tathA tatra, tathA amarSavazena-kopavazena tIvra-atyartha rakte-lohite niharite-visphArite akSiNI-locane yatra sa tathA, vairapradhAnA dRSTiH vairadRSTistayA vairadRSTyA-vairabuddhyA vairabhAvena ye RddhAzceSTitAzca taitrivalIkuTilA-valitrayavakrA bhrakuTi: -nayanalalATavikAravizeSaH kRtA lalATe yatra sa tathA tatra, vadhapariNatAnAM-mAraNAdhyavasAyavatAM narasahasrANAM| vikrameNa-puruSakAravizeSeNa vijRmbhitaM-visphuritaM balaM-zarIrasAmarthya yatra sa tathA tatra, tathA valgatturaGgaiH rathaizca pradhAvitA-vegena pravRttA ye samarabhaTA:-sanAmayoddhAste tathA, ApatitA-yo mudyatAH chekA-dakSA lAghavaprahAreNa-dakSatAprayuktaghAtena sAdhitA-nirmitA yaiste tathA, 'samUsaviya'tti samucchritaM harSAtirekAdUvI-| kRtaM bAhuyugalaM yatra tattathA tadyathA bhavatItyevaM muktAhAsAH-kRtamahAhAsadhvanayaH 'pukaMta'tti pUtkurvantaH pU.] latkAraM kurvANAstataH karmadhArayaH tatasteSAM yo bola:-kalakalaH sa bahulo yatra sa tathA tatra, tathA 'phuraphala gAvaraNagahiya'tti sphurAzca phalakAni ca AvaraNAni ca-sannAhA gRhItAni yaiste tathA 'gayavarapatthita tti pra.vyA.9 Jain Educa t ional For Personal & Private Use Only RA .jainelibrary.org
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 49 // gajavarAna - ripumataGgajAn prArthayamAnA - hantumAroDhuM vA'bhilaSamANAstatra zaktAstacchIlA vA ye te tathA tataH karmadhArayastataste ca te dRptabhaTakhalAzca darpita yodhaduSTA iti samAsaH, te ca te parasparapralagnA - anyo'nyaM yoddhumArabdhA ityarthaH te ca te yuddhagarvitAJca-yodhanakalAvijJAnagarvitAste ca te vikositavarAsibhiH - niSkarSitavarakaravAle: roSeNa - kopena tvaritaM zIghraM abhimukhaM- Abhimukhyena praharadbhiH chinnAH karikarA yaiste tathA te ceti samAsasteSAM 'viyaMgiya'tti vyaGgitAH - khaNDitAH karA yatra sa tathA tatra, tathA 'avaiddha' ti apavidvA:- tomarAdinA samyagviddhA nizuddhaM bhinnA-nirbhinnAH sphATitAzca - vidAritA ye tebhyo yat pragalitaM rudhiraM tena kRto bhUmau yaH kardamastena cilIcivilAH (llAH) - cilInAH panthAno yatra sa tathA, kukSau dAritAH kukSidAritAH galitaM rudhiraM zravanti rulanti vA bhUmau luThanti nirbhIlitAni - kukSito bahiSkRtAni atrANi - udaramadhyAvayavavizeSAH yeSAM te tathA, 'phuraphuraMta vigala' tti phuraphurAyamANAzca vikalAzca niruddhendriyavRttayo ye te tathA marmaNi AhatA marmAhatAH vikRto gADho dattaH prahAro yeSAM te tathA ata eva mUrcchitAH santo bhUmau luThantaH vihvalAzca nissahAGgA ye te tathA, tataH kukSidAritAdipadAnAM karmadhArayaH, tatasteSAM vilApaH - zabdavizeSaH karuNodayAspadaM yatra sa tathA tatra, tathA hatA - vinAzitAH yodhAH - azvArohAdayo yeSAM te tathA te bhramanto- yadRcchayA saJcarantasturagAzca uddAmamattakuJjarAzca parizaGkitajanAzca-bhItajanA niyukvacchinnadhvajAHnirmUlanikRttaketavo bhagnA- dalitA rathavarAzca yatra sa tathA, naSTazirobhiH - chinnamastakaiH karikalevaraiH - danti For Personal & Private Use Only 3 adharma dvAre adattAdAnakArakAH sU0 11 // 49 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIrairAkIrNA-vyAptAH patitapraharaNA:-dhvastAyudhA vikIrNAbharaNA-vikSiptAlaGkArA bhUme gA-dezA yatra sa tathA tataH karmadhArayaH tatra, tathA nRtyanti kabandhAni-zirorahitakaDevarANi pracurANi yantra sa tathA bhayaGkaravAyasAnAM 'pariliMtagiddha'tti parilIyamAnagRddhAnAM ca yat maNDalaM-cakravAlaM bhrAmyat-saMcarat tasya yA chAyA tayA yadandhakAraM tena gambhIro yaH sa tathA tatra, saGghAme'pare rAjAnaH paradhanagRddhA atipatantIti prakRtaM, atha pUrvoktamevArtha saGkSiptatareNa vAkyenAha-vasavo-devA vasudhA ca-pRthivI ca kampitA yaiste tathA te iva rAjAna iti prakramaH pratyakSamiva-sAkSAdiva taddharmayogAt pitRvanaM-zmazAnaM pratyakSapitRvanaM 'paramaruddabIhaNagaM'ti atyarthadAruNabhayAnakaM duSpravezataraka-praveSTumazakyaM sAmAnyajanasyeti gamyaM atipatanti-pravizanti saGgrAmasaGkaTa-saGgrAmagahanaM paradhanaM-paradravyaM 'mahaMtatti icchanta iti, tathA'pare-rAjabhyo'nye pAikkacorasaMghAHpadAtirUpacaurasamUhAH, tathA senApatayaH, kiMvarUpAH?-cauravRndaprakarSakAzca tatpravartakA ityarthaH, aTavIdeze yAni durgANi-jalasthaladurgarUpANi teSu vasanti ye te tathA, kAlaharitaraktapItazuklAH paJcavarNA itiyA|vat anekazatasaGkhyAzcihapaTTA baddhA yaiste tathA paraviSayAnabhinnanti, lubdhA iti vyaktaM, dhanasya kArye-dhanakRte ityarthaH, tathA ratnAkarabhUto yaH sAgaraH sa tathA taM cAtipatyAbhinanti janasya potAniti sambandhaH, urmayovIcayastatsahasrANAM mAlA:-patayastAbhirAkulo yaH sa tathA, AkulA-jalAbhAvena vyAkulitacittA ye |vitoyapotA:-vigatajalayAnapAtrAH sAMyAtrikAH 'kalakaliMta'tti kalakalAyamAnA:-kolAhalabolaM kurvANAstaiH C- ICROMAXISRO Jain Education ! For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 50 // kalito yaH sa tathA anenAsyApeyajalatvamuktaM, athavA urmisahasramAlAbhiH AkulAkulaH - ativyAkulo yaH sa tathA, tathA viyoga potaiH - vigatasambandhanavodhisyaiH kalakalaM kurvadbhiH kalito yaH sa tathA tataH karmadhArayo'tastaM, tathA pAtAlAH - pAtAlakalazAsteSAM yAni sahasrANi tairvAtavazAdvegena yatsalilaM - jaladhijalaM 'umamANaM ti ya utpATyamAnaM tasya yadudakarajaH - toyareNustadeva rajo'ndhakAraM - dhUlItamo yatra sa tathA taM varaH pheno- DiNDIra: pracuro dhavala: 'pulaMpula'tti anavarataM yaH samutthito jAtaH sa evAhahAso yatra varaphena eva vA pracurAdivizeSaNo'TTahAso yatra sa tathA taM, mArutena vikSobhyamANaM pAnIyaM yatra sa tathA jalamAlAnAM| jalakallolAnAmutpIlaH - samUho 'huliya'tti zIghro yatra sa tathA tataH karmadhArayo'tastaM, apiceti samuccaye, tathA samantataH sarvataH kSubhitaM vAyuprabhRtibhirvyAkulitaM lulitaM-tIrabhuvi luThitaM 'khokhugbhamANa' tti mahAmatsyAdibhirbhRzaM vyAkulIkriyamANaM praskhalitaM-nirgacchatparvatAdinA skhalitaM calitaM- svasthAnagamanapravRttaM vipulaM vistIrNa jalacakravAlaM - toyamaNDalaM yatra sa tathA, mahAnadI vegaiH - gaGgAnimnagAjavaiH tvaritaM yathA bhavatItyevamApUryamANo yaH sa tathA gambhIrA - alabdhamadhyAH vipulA vistIrNAzca ye AvarttA - jalabhramaNasthAnarUpAH teSu capalaM yathA bhavatItyevaM bhramanti-saJcaranti gupyanti-vyAkulIbhavanti ucchalanti - utpatanti uccalanti vA UrddhamukhAni calanti pratyavanivRttAni vA - adhaH patitAni pAnIyAni prANino vA yatra sa tathA athavA jalacakravAlAntaM nadInAM vizeSaNamApUryamANAntaM cAvarttAnAmiti, tathA pradhAvitAH - vegitagatayaH kha For Personal & Private Use Only 3 adharmadvAre adattAdAnakArakAH sU0 11 / / 50 / /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ raparuSA:-atikarkazAH pracaNDAH-raudrAH vyAkulitasalilA:-vilolitajalAH sphuTanto-vidIryamANA ye vIcirUpAH kallolA na tu vAyurUpAstaiH saGkulo yaH sa tathA tataH karmadhArayo'tastaM, tathA mahAmakaramatsyakacchapAzca 'ohAra'tti jalajantuvizeSAste ca grAhatimisuMsumArAzca zvApadAzceti dvandvasteSAM samAhatAzca-paraspareNopahatAH 'samuddhAyamANaka'tti uddhAvantazca-prahArAya samuttiSThanto ye pUrAH-saGghAH ghorA-raudrAste pracurA yatra sa tathA taM, kAtaranarahRdayakampanamiti pratItaM, ghoraM-raudraM yathA bhavatItyevamArasantaM-zabdAyamAnaM mahAbhayAdInyekArthAni 'aNorapA'ti anarvApAramiva mahattvAdanarvAkpAraM AkAzamiva nirAlamba, na hi tatra patadbhiH kiJcidAlambanamavApyata iti bhAvaH, autpAtikapavanena-utpAtajanitavAyunA 'dhaNiya'tti atyartha ye nolliyatti noditAH preritA uparyupari-nirantaraM taraGgAH-kallolAsteSAM 'dariya'tti dRpta iva ativega:-atikrAntAzeSavego yo vegastena luptatRtIyaikavacanadarzanAcakSuHpathaM-dRSTimArgamAstRNvantaM-AcchAdayantaM 'katthaItti kaciddeze gambhIraM vipulaM garjitaM-meghasyeva dhvaniH guJjitaM ca guJjAlakSaNAtodyasyeva nirghAtazca-gagane vyantarakRto mahAdhvaniH gurukanipatitaM ca-vidyudAdigurukadravyanipAtajanitadhvaniyaMtra sa tathA, sudIrghanihAdI-aikhapratiravo 'dUrasuvvaMtatti dUre zrUyamANo gambhIro dhugadhugityevaMrUpazca zabdo yatra sa tathA, tataH karmadhArayastatastaM, pratipathaM-pratimArga 'raMbhaMta'tti rundhAnAH saJcariSNUnAM mArga skhalayantaH yakSarAkSasakUSmANDapizAcA:-vyantaravizeSAsteSAM yatpratigarjitaM upasargasahasrANi ca pAThAntareNa 'rusiyatajAyauvasaggasahassa'tti tatra yakSA Education For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- dayazca ruSitAstajjAtopasargasahasrANi ca taiH saGkalo yaH sa tathA taM, bahUni utpAtikAni-utpAtAn bhUtaH- 3 adharmara0 zrIa- prApto yaH sa tathA taM, vAcanAntare upadravA abhibhUtA yatra sa upadravAbhibhUtaH, tataH pratipathetyAdinA karmadhA- dvAre bhayadeva0rayo'tastaM, tathA viracito balinA-upahAreNa homena-agnikArikayA dhUpena ca upacAro-devatApUjA yaiste tathA, 8 adattAvAvRttiH tathA dattaM-vitIrNa rudhiraM yatra tattathA taca tadarcanAkaraNaM ca-devatApUjanaM tatra prayatA yete tathA, tathA yogeSu- nakArakAH pravahaNocitavyApAreSu prayatA yete tathA, tato viracitetyAdInAM karmadhArayo'tastaiH sAMyAtrikairiti gamyate. sU0 11 // 51 // caritaH-sevito yaH sa tathA taM, paryantayugasya-kaliyugasya yo'ntakAla:-kSayakAlastena kalpA-kalpanIyA upamA raudratvAdyasya sa tathA taM, durantaM-duravasAnaM mahAnadInAM-gaGgAdInAM nadInAM ca-itarAsAM patiH-prabhuryaH sa| tathA mahAbhImo dRzyate yaH sa tathA tataH karmadhArayo'tastaM daHkhenAnucaryate-sevyate yaH sa tathA taM, viSamapravezaM duHkhottAramiti ca pratItaM duHkhenAzrIyata iti durAzrayastaM lavaNasalilapUrNamiti vyaktaM, asitAHkRSNAH sitAH-sitapaTAH samucchratakA-UrtIkRtA yeSu tAnyasitasitasamucchritakAni taiH, caurapravahaNeSu hi kRSNA eva sitapaTAH kriyante, dUrAnupalakSaNahetorityasitetyuktaM, 'dacchatarehiM ti sAMyAtrikayAnapAtrebhyaH sakAzAddakSatarairvegavadbhirityarthaH, vahanaiH-pravahaNaiH atipatya-pUrvoktavizeSaNaM sAgaraM pravizya samudramadhye nanti gatvA janasya-sAMyAtrikalokasya potAn yAnapAtrANi, tathA paradravyaharaNe ye niranukampA-niHzUkAste tathA, vAcanAntare paradravyaharA narA niranukampA-niHzUkAste 'niravayakkha'ti paralokaM prati niravakAGkA-nirapekSAH, CAMESGAR H Jain Educationa l For Personal & Private Use Only Surjainelibrary.org
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ CC grAmo-janapadAzritaH sannivezavizeSaH Akaro-lavaNAdyutpattisthAnaM nakaraM-akaradAyilokaM kheTaM-dhUlIprAkAraM karbaTa-kunagaraM maDambaM-sarvato'nAsannasaMnivezAntaraM droNamukhaM-jalasthala pathopetaM pattanaM-jalapathayuktaM sthalapathayuktaM vA ratnabhUmirityanye Azrama:-tApasAdinivAsaH nigamo-vaNigjananivAso janapado-deza iti dvandvo'tastoMzca dhanasamRddhAn pranti, tathA sthirahRdayA:-tatrArthe nizcalacittAH chinnalajjAzca yete tathA, bandigrahagograhAMzca gRhNanti-kurvantItyarthaH, tathA dAruNamatayaH niSkRpA nijaM nanti chindanti gehasandhimiti pratItaM, nikSiptAni ca-khasthAnanyastAni haranti dhanadhAnyadravyajAtAni-dhanadhAnyarUpadravyaprakArAn, keSAmityAha-janapadakulAnAM-lokagRhANAM nighRNamatayaH parasya dravyAd ye'viratAH, tathA tathaiva-pUrvoktaprakAreNa kecidadattAdAnaM-avitIrNa dravyaM gaveSayantaH kAlAkAlayoH-saJcaraNasyocitAnucitarUpayoH saJcaranto-bhramantaH, 'ciyaga'tti citiSu pratItAsu prajvalitAni-vahnidItAni sarasAni-rudhirAdiyuktAni daradagdhAni-ISadbhasmIkRtAni kRSTAni-AkRSTAni tathAvidhaprayojanibhiH kaDevarANi-mRtazarIrANi yatra tattathA tatra zmazAne klizyamAnA aTavIM samupayantIti sambandhaH, punaH kimbhUte?-rudhiraliptavadanAni akSatAni-samagrANi mRtakAnIti gamyate khAditAni-bhakSitAni pItAni ca zoNitApekSayA yakAbhiH tAstathA tAbhizca DAkinIbhiH-zAkinIbhiH bhramatAM-tatra saJcaratAM bhayaGkaraM yattat rudhiraliptavadanAkSatakhAditapItaDAkinIbhramadbhayaMkara, kacidakSata ityetasya sthAne 'adara'tti paThyate tatrAdarAbhiH-nirbhayAbhiriti vyAkhyeyaM 'jaMbuyakhikhiyaMtetti khIkhItiza C pratItAsana tathAvidhA punaH kiNitApekSayAnAtavAsyeyaM CC-OCRAC-ra in Educ For Personal & Private Use Only momjainelibrary.org
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0zrIabhayadeva. 3 adharma dvAre adattAvAnakArakA sU0 11 vRttiH // 52 // bdAyamAnAH zRgAlAH (yatra) tataH karmadhArayo'tastatra, tathA ghUkakRtaghorazabde-kauzikavihitaraudradhvAne vetAlebhyaH-vikRtapizAcebhya utthitaM-samupajAyantaM nizuddhaM-zabdAntarAmizraM 'kahakaheMti'tti kahakahAyamAnaM yat prahasitaM tena 'bIhaNagaM"ti bhayAnakamata eva nirabhirAmaM ca-aramaNIyaM yattattathA tatra, atibIbhatsadurabhigandhe iti vyaktaM, pAThAntareNAtidurabhigandhabIbhatsadarzanIye iti, kasminnevaMbhUta ityAha-zmazAne-pitRvane tathA vane -kAnane yAni zUnyagRhANi pratItAni layanAni-zilAmayagRhANi antare-grAmAdInAmardhapathe ApaNA-haTTA girikandarAzca-giriguhA iti dvandvastatastAzca tA viSamazvApadasamAkulAzceti karmadhArayo'tastAsu, kAsvevaMvidhAkhityAha-vasatiSu-vAsasthAneSu klizyantaH zItAtapazoSitazarIrA iti vyaktaM, tathA dagdhacchavayaHzItAdibhirupahatatvacaH tathA nirayatiryagbhavA eva yatsaGkaTa-gahanaM tatra yAni duHkhAni nirayatiyambhaveSu vA yAni saGkaTaduHkhAni-nirantaraduHkhAni teSAM yaH sambhAro-bAhulyaM tena vedyante-anubhUyante yAni tAni tathA tAni pApakarmANi sazcinvanto-badhnantaH durlabhaM-durApaM bhakSyANAM-modakAdInAmannAnAM-odanAdInAM pAnAnAM ca-madyajalAdInAM bhojanaM-prAzanaM yeSAM te tathA, ata eva pipAsitAH-jAtatRSaH 'jhujhiya'tti bubhukSitAH klAntA-glAnIbhUtAH mAMsaM pratItaM 'kuNimaMti kuNapaH-zavaH kandamUlAni pratItAni yatkiJcicca-yathA'vAptaM vastu iti dvandvaH etAni kRto-vihita AhAro-bhojanaM yaiste tathA, udvignA-udvegavanta utplutA-utsukA azaraNA:-atrANAH, kimityAha-aTavIvAsaM-araNyavasanamupayanti, kimbhUtaM?-vyAlazatazaGkanIyaM-bhujaGgAdi // 52 // Jain Education For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhirbhayaGkaramityarthaH, tathA ayazaskarAstaskarA bhayaGkarAH etAni vyaktAni, kasya harAmaH-corayAma iti idaMvivakSitaM adya-asminnahani dravyaM-rikthaM iti-evaMrUpaM sAmarthya-mantraNaM kurvanti guhyaM-rahasyaM, tathA bahukasya janasya kAryakaraNeSu-prayojanavidhAneSu vighnakarA-antarAyakArakAH mattapramattaprasuptavizvastAn chidre-avasare nantItyevaMzIlA yete tathA vyasanAbhyudayeSu haraNabuddhaya iti vyaktaM, kiMvat ?-'vigavya'tti vRkA iva nAkharavizeSA iva 'ruhiramahiya'tti lohitecchavaH 'paraMtitti sarvato bhramanti, punaH kathambhUtAH?-narapatimaryAdAmatikrAntA iti pratItaM sajanajanena-viziSTalokena juguplitA-ninditA yete tathA, svakarmabhiH hetubhUtaiH pApakarmakAriNaH-pApAnuSThAyinaH azubhapariNatAzca-azubhapariNAmA duHkhabhAgina iti pratItaM 'nicAviladuhamanivvutimaNa'tti nityaM-sadA AvilaM-sakAluSyamAkulaM vA duHkhaM-prANinAM duHkhahetuH anivRtti-vAsthyarahitaM mano yeSAM te tathA, ihaloka eva klizyamAnAH paradravyaharA narA vyasanazatasamApannA etAni vyaktAnIti / atha 'tahevetyAdinA paradhanaharaNe phaladvAramucyate taheva kei parassa davvaM gavesamANA gahitA ya hayA ya baddharuddhA ya turiyaM atidhADiyA puravaraM samappiyA coraggahacArabhaDacADukarANa tehi ya kappaDappahAraniddayaArakkhiyakharapharusavayaNatajaNagalacchallucchallaNAhiM vimaNA cAragavasahiM pavesiyA nirayavasahisarisaM tatthavi gomiyappahAradUmaNanibbhacchaNakaDuyavadaNabhesaNagabhayAbhibhUyA akkhittaniyaMsaNA maliNadaMDikhaMDanivasaNA ukkoDAlaMcapAsamaggaNaparAyaNehiM [dukkhasamudI Jain Ede For Personal & Private Use Only RIEnelibrary.org
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0zrIabhayadeva0 vRttiH 3 adharma dvAre caurikA phalaM sU0 12 // 53 // raNehiM] gommiyabhaDehiM vivihehiM baMdhaNehiM, kiM te?, haDinigaDavAlarajjayakudaMDagavarattalohasaMkalahatthaMduyabajjhapaTTadAmakaNikkoDaNehiM annehi ya evamAdiehiM gommikabhaMDovakaraNehiM dukkhasamudIraNehiM saMkoDamoDaNAhiM bajhaMti maMdapunnA saMpuDakavADalohapaMjarabhUmigharanirohakUvacAragakIlagajUyacakkavitatabaMdhaNakhaMbhAlaNauddhacalaNabaMdhaNavihammaNAhi ya viheDayantA avakoDakagADhaurasirabaddhauddhapUritaphuraMtaurakaDagamoDaNAmeDaNAhiM baddhA ya nIsasaMtA sIsAveDhauruyAvalacappaDagasaMdhibaMdhaNatattasalAgasUiyAkoDaNANi tacchaNavimANaNANi ya khArakaDuyatittanAvaNajAyaNAkAraNasayANi bahuyANi pAviyaMtA urakkhoDIdinnagADhapellaNaahikasaMbhaggasupaMsulIgA galakAlakalohadaMDauraudaravatthiparipIlitA macchaMtahiyayasaMcuNNiyaMgamaMgA ANattIkiMkarahiM keti avirAhiyaveriehiM jamapurisasannihiM pahayA te tattha maMdapuNNA caDavelAvajjhapaTTapArAIchivakasalatavarattanettappahArasayatAliyaMgamaMgA kivaNA laMbaMtacammavaNaveyaNavimuhiyamaNA ghaNakoTTimaniyalajuyalasaMkoDiyamoDiyA ya kIraMti niruccArA eyA annA ya evamAdIo veyaNAo pAvA pAveMti adantidiyA vasaTTA bahumohamohiyA paradhaNaMmi luddhA phAsiMdiyavisayatibvagiddhA itthigayarUvasaharasagaMdhaiTaratimahitabhogataNhAiyA ya dhaNatosagA gahiyA ya je naragaNA puNaravi te kammaduviyaddhA uvaNIyA rAyakiMkarANa tesiM vahasatthagapADhayANaM vilaulIkArakANaM laMcasayageNhagANaM kUDakavaDamAyAniyaDiAyaraNapaNihivaMcaNavisArayANaM bahuvihaaliyasatajaMpakANaM paralokaparammuhANaM nirayagatigAmiyANaM tehi // 53 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education ya ANattajIyadaMDA turiyaM ugghADiyA puravare siMghADagatiyaca ukkacaccaraca ummuhamahApahapahesu vettadaMDalau - DakaTThaleDupattharapaNAlipaNollimuTThilayApAdapaNhijANukopparapahArasaMbhaggamahiyagattA aTThArasakaMmakAraNA jAiyaMgamaMgA kaNA sukkoTThakaMThagalakatAlujIhA jAyaMtA pANIyaM vigayajIviyAsA taNhAditA varAgA taMpiya Na labhaMti vajjhapurisehiM dhADiyaMtA tattha ya kharapharusa paDaghaTTitakUDaggahagADha ruTThanisaTTaparAmuTThA vajjhakarakuDijuyaniyatthA suratakaNavIragahiyavi mukula kaMThe guNavajjhadUta AviddhamalladAmA maraNabhayuppaNNasedaAyataNehuttapi kilinnagattA cuNNaguMDiyasarIrarayareNubhariyakesA kusuMbhagokkinnamuddhayA chinnajIviyAsA ghunnaMtA vajjhayANa bhItA tilaM tilaM ceva chijjamANA sarIravikkintalohiolittA kAgaNimaMsANi khAviyaMtA pAvA kharapharUsaehiM tAlijjamANadehA vAtikanaranArisaMparivuDA pecchijaMtA ya nAgarajaNeNa vajjhanevatthiyA paNejjaMti nayaramajjheNa kivaNakaluNA attANA asaraNA aNAhA abaMdhavA baMdhuvippahINA vipikkhitA disodisiM maraNabhayuvviggA AghAyaNapaDiduvAra saMpAviyA adhannA sUlaggavilaggabhinnadehA, te ya tattha kIraMti parikappiyaMgamaMgA ulaMbijaMti rukkhasAlAsu kei kaluNAI vilavamANA avare cauraMgadhaNiyabaddhA pavvayakaDagA pamuccaMte dUrapAtabahuvisamapattharasahA anne ya gayacalaNamalaNayanimmadiyA kI - raMti pAvakArI aTThArasakhaMDiyA ya kIraMti muMDaparasUhiM kei ukkattakannoTThanAsA uppADiyanayaNadasaNavasaNA jibhidiyachiyA chinnakannasirA paNijjaMte chijjante ya asiNA nivvisayA chinnahatthapAyA pamuccaMte jAva For Personal & Private Use Only Cainelibrary.org
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH 3 adharma dvAre caurikA phalaM sU0 12 - - // 54 // jIvabaMdhaNA ya kIraMti kei paradavvaharaNaluddhA kAraggalaniyalajuyalaruddhA cAragAvahatasArA sayaNavippamukkA mittajaNanirikkhiyA nirAsA bahujaNadhikkArasaddalajjAyitA [alajjAviyA alajjA aNubaddhakhuhA pAraddhasIuNhataNhaveyaNadugghaghaTTiyA vivannamuhavicchaviyA vihalamatiladubbalA kilaMtA kAsaMtA vAhiyA ya AmAbhibhUya gattA parUDhanahakesamaMsuromA chagamuttami NiyagaMmi khuttA tattheva mayA akAmakA baMdhiUNa pAdesu kaDiyA khAiyAe chUDhA tattha ya bagasuNagasiyAlakolamajjAracaMDasaMdaMsagatuMDapakkhigaNavivihamuhasayala viluttagattA kayavihaMgA kei kimiNA ya kuhiyadehA aNiDhavayaNehiM sappamANA suTTha kayaM jaM mautti pAvo tuTeNaM jaNeNa hammamANA lajjAvaNakA ya hoti sayaNassaviya dIhakAlaM mayA saMtA, puNo paralogasamAvannA narae gacchaMti nirabhirAme aMgArapalittakakappaaJcatthasItavedaNaassAudinnasayatadukkhasayasamabhidute tatovi uvvaTTiyA samANA puNovi pavajati tiriyajoNiM tahiMpi nirayovamaM aNuhavaMti veyaNaM, te aNaMtakAleNa jati nAma kahiMvi maNuyabhAvaM labhaMti NegehiM NirayagatigamaNatiriyabhavasayasahassapArayaTTehiM tatthaviya bhavaMta'NAriyA nIcakulasamuppaNNA AriyajaNevi logavajjhA tirikkhabhUtA ya akusalA kAmabhogatisiyA jahiM nibaMdhati nirayavattaNibhavappavaMcakaraNapaNoliM puNovi saMsAra(rA)vattaNemamUle dhammasutivivajjiyA aNajjA kUrA micchattasutipavannA ya hoti egaMtadaMDaruiNo veDheMtA kosikArakIDovva appagaM aTThakammataMtuSaNabaMdhaNeNaM evaM naragatiriyanaraamaragamaNaperaMtacakavAlaM jammajarAmaraNakaraNagambhIradukkhapakhubhiyapaurasalilaM saMjogaviogavIcI // 54 // Jain Educati onal For Personal & Private Use Only lainelibrary.org
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciMtApasaMgapasariyavahabaMdhamahallavipulakallolakaluNavilavitalobhakalakaliMtabolabahulaM avamANaNapheNaM tivvakhiMsaNapulaMpulappabhUyarogaveyaNaparAbhavaviNivAtapharusadharisaNasamAvaDiyakaThiNakammapattharataraMgaraMgaMtaniccamaccubhayatoyapaTuM kasAyapAyAlasaMkulaM bhavasayasahassajalasaMcayaM aNaMtaM ubvevaNayaM aNorapAraM mahabbhayaM bhayaMkara paibha yaMaparimiyamahicchakalusamativAuvegauddhammamANaAsApivAsapAyAlakAmaratirAgadosabaMdhaNabahuvihasaMkappavipuladagarayarayaMdhakAraM mohamahAvattabhogabhamamANaguppamANucchalaMtabahugabbhavAsapaccoNiyattapANiyaM padhAvitavasaNasamAvannarunnacaMDamAruyasamAhayAmaNunnavIcIvAkulitabhaggaphuTTataniTThakallolasaMkulajalaM pamAtabahucaMDaduTThasAvayasamAhayauddhAyamANagapUraghoraviddhaMsaNatthabahulaM aNNANabhamaMtamacchaparihatthaM anihutiMdiyamahAmagaraturiyacariyakhokhunbhamANasaMtAvanicayacalaMtacavalacaMcalaattANa'saraNapuvakayakammasaMcayodinnavajaveijjamANaduhasayavipAkaghunnaMtajalasamUha iDDirasasAyagAravohAragahiyakammapaDibaddhasattakaDDijamANanirayatalahuttasannavisannabahulA arairaibhayavisAyasogamicchattaselasaMkarDa aNAtisaMtANakammabaMdhaNakilesacikkhillasuduttAraM amaranaratiriyanirayagatigamaNakuDilapariyattavipulavelaM hiMsAliyaadattAdANamehuNapariggahAraMbhakaraNakArAvaNANumodaNaaTThavihaaNiTTakammapiMDitagurubhArakaMtaduggajalodarapaNolijamANaummugganimuggadullabhatalaM sArIramaNomayANi dukkhANi uppiyaMtA sAtassAyaparittAvaNamayaM ubbuDDanibuDayaM kareMtA cauraMtamahaMtamaNavayaggaM ruI saMsArasAgaraM adviyaM aNAlaMbaNamapatiThANamappameyaM culasItijoNisayasahassaguvilaM aNAlokamaMdhakAraM aNaMtakAlaM pra.vyA.10 Jain Education For Personal & Private Use Only J inelibrary.org
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ICC praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 3 adharma dvAre caurikA vRttiH phalaM sU0 12 // 55 // niccaM uttatthasuNNabhayasaNNasaMpauttA vasaMti ubvigAvAsavasahiM jahiM AuyaM nibaMdhati pAvakammakArI baMdhavajaNasayaNamittaparivajjiyA aNiTThA bhavaMti aNAdejaduviNIyA kuThANAsaNakusejakubhoyaNA asuiNo kusaMghayaNakuppamANakusaMThiyA kurUvA bahukohamANamAyAlobhA bahumohA dhammasannasammattapabbhaTThA dAriddobaddavAbhibhUyA niccaM parakammakAriNo jIvaNattharahiyA kiviNA parapiMDatakkakA dukkhaladdhAhArA arasavirasatucchakayakucchipUrA parassa pecchaMtA riddhisakArabhoyaNavisesasamudayavihiM niMdaMtA appakaM kayaMtaM ca parivayaMtA iha ya purekaDAI kammAI pAvagAiM vimaNaso soeNa DajjhamANA paribhUyA hoMti sattaparivajiyA ya chobhAsippakalAsamayasatthaparivajiyA jahAjAyapasubhUyA aviyattA NiccanIyakammovajIviNo loyakucchaNijjA moghamaNorahA nirAsabahulA AsApAsapaDibaddhapANA atthopAyANakAmasokkhe ya loyasAre hoti aphalavaMtakA ya suhuviya ujarmatA taddivasujuttakammakayadukkhasaMThaviyasitthapiMDasaMcayapakkhINadavvasArA niccaM adhuvadhaNadhapaNakosaparibhogavivajiyA rahiyakAmabhogaparibhogasavvasokkhA parasiribhogovabhoganissANamaggaNaparAyaNA varAgA akAmikAe viNeti dukkhaM va suhaM Neva nivvutiM uvalabhaMti accaMtavipuladukkhasayasaMpalittA parassa davvehiM je avirayA, eso so adiNNAdANassa phalavivAgo ihaloio pAraloio appasuho bahudukkho mahanbhao bahurayappagADho dAruNo kakkaso asAo vAsasahassehiM muccati, na ya aveyaittA atthi u mokkhotti, evamAhaMsu NAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAmadhejo kahesI ya adiNNAdANassa phala CRECCAXCESSARE dain Education international For Personal & Private Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivAgaM eyaM taM tatiyapi adinnAdANaM haradahamaraNabhayakalusatAsaNaparasaMtikabhejalobhamUlaM evaM jAva ci. raparigatamaNugataM duraMtaM // tatiyaM ahammadAraM samattaM tibemi // 3 // (sU0 12) | 'tathaiva' yathA pUrvamabhihitAH kecit-kecana parasya dravyaM gaveSayanta iti pratItaM, gRhItAzca rAjapuruSairhatAzca yaSTyAdibhiH baddhA ruddhAzca-rajvAdibhiH saMyamitAH cArakAdiniruddhAzcaturiyaM ti tvaritaM zIghra atidhrADitAH-bhrAmitAH ativartitA vA-bhrAmitA eva puravaraM-nagaraM samapitA:-daukitAH cauragrAhAzca cArabhaTAzca cATukarAzca yete tathA taizca cauragrAhacArabhaTacATukaraizcArakavasatiM pravezitA iti sambandhaH, karpaTaprahArAzca-lakuTAkAravalitacIvaraistADanAni nirdayA-niSkaruNA ye ArakSikAH teSAM sambandhIni yAni kharaparuSavacanAni-atikarkazabhaNitAni tAni ca tarjanAni ca-vacanavizeSAH 'galacchalla'tti galagrahaNaM tayA yA ullacchaNatti-apavarttanA apapreraNA ityarthaH, tAstathA, tAzceti padacatuSTayasya dvandvaH, tAbhirvimanaso-viSaNNacetasaH santaH cArakavasatiM-guptigRhaM pravezitAH, kiMbhUtAM tAM?-nirayavasatisadRzImiti vyaktaM, tatrApi-cArakavasatau 'gommikatti gaulmikasya-guptipAlasya sambandhino ye prahArA:-ghAtAH 'dUmaNa'tti davanAni upatApanA|ni nirbhartsanAni-AkrozavizeSAH kaTukavacanAni ca kaTukavacanairvA bheSaNakAni ca-bhayajananAni tairabhibhUtA yete tathA, pAThAntareNa ebhyo yadbhayaM tenAbhibhUtA yete tathA, AkSiptanivasanA-AkRSTaparidhAnavastrAH malinaM daNDikhaMDarUpaM vasanaM-vastraM yeSAM te tathA, utkoTAlaMcayoH-dravyasya bhutvetraadibhiloke pratItabhedayoH JainEducation For Personal & Private Use Only dainelibrary.org
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- pAdi-guptigatanarasamIpAda yanmArgaNaM-yAcanaM tatparAyaNA:-tanniSThA yete tathA taiH gaulmikabhaTaiH kartRbhi- | 3 adharma20zrIa- vividhaiH bandhanaiH karaNabhUtairbadhyante iti sambandhaH, 'kiM tetti tadyathA 'haDDi'tti kASThavizeSaH nigaDAni-lo- dvAre bhayadeva0 hamayAni vAlarajUkA-gavAdivAlamayI rajjuH kudaNDaka-kASThamayaM prAntarajjupAzaM varatrA-carmamayI mahArajaH caurikAvRttiH lohasaGkalA-pratItA hastAnduka-lohAdimayaM hastayantraNaM vardhapahA-carmapaTTikA dAma-rajjumayapAdasaMyamanaM niSkoTanaM ca-bandhanavizeSa iti dvandvaH tatastairanyaizca-uktavyatiriktairevamAdikaiH-evaMprakAraiaulmikabhANDopa- sU012 // 56 // karaNaiH-gauptikaparicchedavizeSairduHkhasamudIraNaiH-asukhapravartakaH tathA saGkoTanA-gAtrasaGkocanaM moTanA ca-gAtrabhaJjanA tAbhyAM, kimityAha-badhyante, ke ityAha-mandapuNyAH, tathA sampuTa-kASThayana kapATaM pratItaM lohapaJjare bhUmigRhe ca yo nirodhaH-pravezanaM sa tathA, kUpa:-andhakUpAdiH cArako-guptigRhaM kIlakAH-pratItA yUpo-yugaM cakra-rathAGga vitatabandhanaM-pramarditabAhajaGkAzirasaH saMyaMtraNaM 'khaMbhAlaNaM ti stambhAlaganaM stambhAliGganamityarthaH, Urddha caraNasya yadvandhanaM tattathA, eteSAM dvandvastata etairyA vidharmaNA:-kadarthanAstAstathA tAbhizca, 'vihe|DayaMta'tti vihevyamAnA-bAdhyamAnAH saGkoTitamoTitAH kriyanta iti sambandhaH, avakoTakena-koTAyA-grI-1 vAyA adhonayanena gADhaM-bADhaM urasi-hRdaye zirasi ca-mastake ye baddhAste tathA te ca UrddhapUritAH-zvAsapU-18 dAritorddhakAyAH UrdhvA vA sthitA dhUlyA pUritAH pAThAntare 'uddhapurIya'tti UrddhapurItataH-UrddhagatAnAH sphuradu- // 56 // rakaTakAzca-kampamAnavakSaHsthalA iti dvandvaH teSAM satAM yanmoTanaM-maInaM AneDanA ca-viparyastIkaraNaM te! 9ASEANSACASE Jain Education hieman For Personal & Private Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAMACAAAA tathA tAbhyAM, vihevyamAnA iti prakRtaM, athavA 'sphuradura kaTakA' iha prathamAbahuvacanalopo dRzyastatazca moTanAbhreDanAbhyAmityetaduttaratra yojyate, tathA baddhAH santo niHzvasanto-niHzvAsAn vimuzcantaH zISarSAveSTakazcavardhAdinA ziroveSTanaM 'UruyAla'tti UryoH-jayordAro-dAraNaM jvAlo vA jvAlanaM yaH sa tathA, pAThAntareNa 'uruyAvala'tti UrukayorAvalanaM UrukAvalaH cappaDakAnAM-kASThayantravizeSANAM sandhiSu-jAnukUrparA-| |diSu bandhanaM capaTakasandhibandhanaM tacca taptAnAM zalAkAnAM-kIlarUpANAM zUcInAM ca zlakSNAgrANAM yAnyAkoTanAni-kuhananAGge pravezanAni, tathA tAni ceti dvandvo'tastAni prApyamANA iti sambandhaH, takSaNAni ca-vAsthA kASThasyeva vimAnanAni ca-kadarthanAni tAni ca tathA kSArANi-tilakSArAdIni kaTukAni-marIcAdIni tiktAni-nimbAdIni tairyat 'nAvaNa'tti tasya dAnaM tadAdIni yAni yAtanAkAraNazatAni-kadarthanAtuzatAni tAni bahukAni prApyamANAH, tathA urasi-vakSasi 'khoDi'tti mahAkASThaM tasyAH dattAyA-vitIrNAyA nivezitAyA ityarthaH yad gADhapreraNaM tenAsthikAni-haDAni sambhagnAni 'sapAMsuligatti sapAsthiIni yeSAM te tathA, gala iva-baDizamiva ghAtakatvena yaH sa galaH sa cAsau kAlakalohadaNDazca-kAlAyasayaSTiH tena urasi-vakSasi udare ca-jaThare bastau ca-guhyadeze pRSThau ca-pRSThe paripIDitA yete tathA, 'macchaMta'tti mathyamAnaM hRdayaM yeSAM te tathA, iha ca thakArasya chakArAdezaH chAndasatvAt, yathA 'puNNassa kacchaI' ityatra pUrNasya kathyata iti, te ca saJcUrNitAGgopAGgAzceti samAsaH, AjJaptikiGkaraiH-yathAdezakArikiMkurvANaiH kecit-kecana Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - -- 3 adharma dvAre caurikA phalaM sU0 12 praznavyAka- avirAdhitA eva-anaparAddhA eva vairikA yete tathA tairyamapuruSasannibhaiH prahatA iti prakaTaM, te adattahAriNaH ra0 zrIa- tatra-cArakabandhane mandapuNyA-nirbhAgyAH caDavelA-capeTAH vardhapahA-carmavizeSapaTTikA pArAiMti-lohakubhayadeva. sIvizeSaH chivA-zlakSNakaSaH kaSaH-carmayaSTikA latA-kambA varatrA-carmamayI mahArajjuH vetro-jalavaMzaH ebhirye vRttiH prahArAsteSAM yAni zatAni taistADitAnyaGgopAGgAni yeSAM te tathA, kRpaNA:-duHsthA lambamAnacarmANi yAni vraNAni-kSatAni teSu yA vedanA-pIDA tayA vimukhIkRtaM-cauryAdviracitaM mano yeSAM te tathA, ghnkutttten|| 57 // ayoghanatADanena nivRttaM ghanakuhima tena nigaDayugalena pratItena saGkoTitA:-saGkocitAGgAH moTitAzca-bhagnAGgA yete tathA te ca kriyante-vidhIyante AjJaptikiGkarairiti prakRtaM, kiMbhUtAH?-niruccArAH-niruddhapurISotsargAH avidyamAnasazcaraNA naSTavacanocAraNA vA etA anyAzca evamAdikA-evaMprakArAH vedanAH pApA:-pApaphalabhUtAH pApakAriNo vA prApnuvantyadAntendriyAH 'vasatti vazena-viSayapAratavyeNa RtAH-pIDitA vazAtA bahumohamohitAH paradhane lubdhA iti pratItaM, sparzanendriyaviSaye-strIkaDevarAdau tIvra-atyarthaM gRddhA-adhyupapannA 8||ye te tathA, strIgatA ye rUpazabdarasagandhAsteSu iSTA-abhimatA yA ratiH tathA strIgata eva mohito-vAJchito dAyo bhogo-nidhuvanaM tayoryA tRSNA-AkAGkA tayA arditA-bAdhitA yete tathA, te ca dhanena tuSyantIti dhanatoSakAH gRhItAzca rAjapuruSairiti gamyaM, ye kecana naragaNAH-cauranarasamUhAH 'puNaravitti ekadA te gaulmikanarANAM samapitAstaizca vividhabandhanabaddhAH kriyante ityuktaM, tataH tebhyaH sakAzAt punarapi te 'karmadu CCCCCCI-MAHAGENCEOC // 57 // Jain Educatiore For Personal & Private Use Only rebrar og
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain EducationRE vidagdhAH karmasu - pApakriyAsu viSaye phalaparijJAnaM prati avijJA upanItA - DhaukitAH rAjakiGkarANAM, kiMvidhAnAM ? - 'tesiM'ti ye nirdayAdidharmayuktAsteSAM tathA vadhazAstrapAThakAnAM iti vyaktaM, 'bilaulIkArakANAM ti viTapollakakartRRNAM vilokanAkArakANAM vA 'laJcAzatagrAhakANAM' tatra lazcA- utkoTAvizeSastathA kUTaM - mAnAdInAmanyathAkaraNaM kapaTaM-veSa bhASAvaiparItyakaraNaM mAyA-pratAraNabuddhi: nikRtiH - vaJcanakriyA mAyAyA vA pracchAdanArthA mAyAkriyaiva etAsAM yadAcaraNaM praNidhinA - tadekAgracittapradhAnena yadvaJcanaM praNidhAnaM vA-gUDhapuruSANAM yadvazJcanaM tacca tayorvizAradAH paNDitA ye te tathA teSAM bahuvidhAlIkazatajalpakAnAM paralokaparAsukhAnAM nirayagatigAmikAnAmiti vyaktaM, taizca rAjakiGkaraiH AjJataM - AdiSTaM jIyanti duSTanigrahaviSayamAcaritaM daNDazca pratItaH jItadaNDo vA rUDhadaNDo jIvadaNDo vA jIvitanigrahalakSaNo yeSAM te tathA, tvaritaMzIghramudghATitAH- prakAzitAH puravare zRGgATakAdiSu tatra zRGgATakaM - siGghATakaM siGghATakAkAraM trikoNaM sthAnamityarthaH trikaM rathyAtrayamIlanasthAnaM catuSkaM - rathyAcatuHkamIlanasthAnaM catvaraM - anekarathyApatanasthAnaM caturmukhaM - tathAvidhadevakulikAdi mahApatho- rAjamArgaH panthAH - sAmAnyamArgaH, kiMvidhAH santaH prakAzitA ityAha ?vetradaNDo lakuTaH kASThaM leSTuH prastarazca prasiddhAH 'paNAli'tti prakRSTA nAlI- zarIrapramANA dIrghatarA yaSTiH 'paNoli'ti praNodI prAjanakadaNDaH suSTirlatA ( pAdaH) pANiH pAdapANirvA jAnukUrparaM ca etAnyapi prasi DAni ebhirye prahArAstaiH sambhagnAni - AmardditAni mathitAni ca - viloDitAni gAtrANi yeSAM te tathA, a fonal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 adharma praznavyAka20zrIabhayadeva. vRttiH TAdazakarmakAraNAt-aSTAdazacauraprasUtihetunA, tatra caurasya tatprasUtInAM ca lakSaNamidaM-"cauraH 1 caurA|pako 2 mantrI 3, bhedajJaH 4 kANakakrayI 5 / annadaH 6 sthAnadazcaiva, cauraH saptavidhaH smRtH||1||" tatra kANakakrayI-bahumUlyamapi alpamUlyena caurAhRtaM kANaka-hInaM kRtvA krINAtItyevaMzIlaH, "bhalanaM 1 kuzalaM 2 tarjA caurikA3, rAjabhAgo 4 'valokanam 5 / amArgadarzanaM 6 zayyA 7 padabhaGga 8 stathaiva ca // 1 // vizrAmaH 9pAdapatana 10 mAsanaM 11 gopanaM 12 tathA / khaNDasya khAdanaM caiva 13, tathA'nyanmAharAjikam 14 // 2 // padyA sU0 12 |15 'gyu 16 daka 17 rajUnAM 18, pradAnaM jJAnapUrvakam / etAH prasUtayo jJeyA, aSTAdaza manISibhiH // 3 // " tatra bhalanaM-na bhetavyaM bhavatA ahameva tvadviSaye bhaliSyAmItyAdivAkyaiH cauryaviSayaM protsAhanaM 1, kuzalaM militAnAM sukhaduHkhAditadvArtApraznaH 2, tarjA-hastAdinA caurya prati preSaNAdisaMjJAkaraNaM 3, rAjabhAgorAjAbhAvyadravyApahavaH 4, avalokanaM-haratAM caurANAmupekSAbuddhyA darzanaM 5, amArgadarzanaM cauramArgapracchakAnAM mArgAntarakathanena tadajJApanaM 6 zayyA-zayanIyasamarpaNAdi 7 padabhaGgaH pazcAccatuSpadapracArAdidvAreNa 8 vizrAmaH-khagRha eva vAsakAdyanujJA 9 pAdapatanaM praNAmAdigauravaM 10 AsanaM-viSTaradAnaM 11 gopana|caurApahavaH 12 khaNDakhAdana-khaNDamaNDakAdibhaktaprayogaH 13 mahArAjika-lokaprasiddhaM 14 padyAmyudakarajUnAM pradAnamiti prakSAlanAbhyaGgAbhyAM dUramArgAgamajanitazramApanoditvena pAdebhyo hitaM pdyN-ussnnjltai-2|| 58 // lAdi tasya 15 pAkAdyartha cAgneH 16 pAnAdyartha ca zItodakasya 17 caurAhatacatuSpadAdibandhanAdyarthaM ca ra Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 -%252654585 jvAzca 18 pradAnaM-vitaraNaM jJAnapUrvakaM ceti sarvatra yojyaM, ajJAnapUrvakasya niraparAdhitvAditi, tathA yAtitA GgopAGgAH-kadarthitAGgopAGgAH taiH rAjakiGkarairiti prakrataM. karuNAH zuSkauSThakaNThagalatAlugalajihvAH yAcamAnAH hai pAnIyaM vigatajIvitAzAH tRSNArditA varAkA iti sphaTa, 'taMpiyatti tadapi pAnIyamapi na labhante, vadhyeSu niyuktA ye puruSA vadhyA vA puruSA yeSAM te vadhyapuruSAH taioDyamAnAH-preryamANAH tatra ca-dhrADane kharaparuSaH-atyarthakaThino yaH padahako-DiNDimakaH tena pracalanArtha pRSThadeze ghahitA:-preritA yete tathA kUTe grahaH kUTagrahastenaiva gADharuSTairnisRSTaM-atyartha parAmRSTA-gRhItA yete tathA, tataH karmadhArayaH, vadhyAnAM sambandhi yatkarakuTIyugaMvastravizeSayugalaM tattathA tannivasitA:-parihitA pAThAntare vadhyAzca karakuvyoH-hastalakSaNakuTIrakayoyugaMyugalaM nivasitAzca yete tathA, suraktakaNavIraiH-kusumavizeSaigraMthitaM-gumphitaM vimukulaM-vikasitaM kaNThe guNa iva kaNTheguNaH kaNThasUtrasadRzamityarthaH vadhyadUta iva vadhyadataH vadhyacihamityarthaH AviddhaM-parihitaM mAlyadAmakusumamAlA yeSAM te tathA, maraNabhayAdutpanno yaH khedaH tenAyataM-AyAmo yathA bhavatItyevaM slehena uttupitAnIvalehitAnIva klinnAnIva AkRtAni gAtrANi yeSAM te tathA, cUrNenAGgArAdInAM guNDitaM zarIraM yeSAM te tathA, rajasA-vAtotkhAtena reNunA ca-dhUlIrUpeNa bharitAzca-bhRtAH kezA yeSAM te tathA, kusumbhakena-rAgavizeSeNa utkIrNA-guNDitA mUrdhajA yeSAM te tathA, chinnajIvitAzA iti pratItaM, ghUrNamAnAH bhayavihvalatvAt vadhyAzca -hantavyAH prANaprItAzca-ucchrAsAdiprANapriyAH prANapItA vA-bhakSitaprANA ye tathA, pAThAntareNa 'vajjhayANa kusumamAlA yeSAM te tathA tAni gAtrANi yeSAM te tathA kezA yeSAM te tathA, kusuH Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Amrijainelibrary.org
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- 18 bhIya'tti vadhakebhyo bhItA ityarthaH, 'tilaM tilaM ceva chijjamANA'iti vyaktaM, zarIrAdvikRttAni-chinnAni lohi-18/3 adharmara0 zrIa-tAvaliptAni-raktaliptAni yAni kAkiNImAMsAni-lakSNakhaNDapizitAni tAni tathA khAdyamAnAH pApA:- dvAre bhayadeva0pApinaH kharakarazataiH-zlakSNapASANabhRtacarmakozakavizeSazataiH sphuTitavaMzazatairvA tAjyamAnadehAvAtikanaranA-|| caurikAvRttiH rIsamparivRtA:-vAto yeSAmasti te vAtikA vAtikA iva vAtikA aniyantritA ityarthaH tainarainArIbhizca samantAtparivRtA yete tathA, prekSyamANAzca nAgarajaneneti vyaktaM, vadhyanepathyaM saJjAtaM yeSAM te vadhyanepathyitAH // 59 // sU0 12 pranIyante-nIyante nagaramadhyena-sannivezamadhyabhAgena kRpaNAnAM madhye karuNAH kRpaNakaruNAH atyantakaruNA ityarthaH atrANAH anarthapratighAtakAbhAvAt azaraNA arthaprApakAbhAvAt anAthAH yogakSemakArivirahitatvAta abAndhavAH bAndhavAnAmanarthakatvAt bandhuvihINAH bAndhavaiH parityaktatvAt viprekSamANAH-pazyantaH dizodizanti-ekasyA dizo'nyAM dizaM punastasyA anyAM dizamityarthaH, maraNabhayenodvignA yete tathA 'AghAya tti AghAtanasya vadhyabhUmimaNDalasya pratidvAraM-dvArameva samprApitA-nItA yete tathA, adhanyAH zUlAgrezUlikAnte vilagna:-avasthito bhinno-vidArito deho yeSAM te tathA, tatreti-AghAtane kriyante-vidhIyante, tathA parikalpitAGgopAGgAH-chinnAvayavAH ullambyante vRkSazAkhAsu kecit karuNAni vacanAnIti gamyate / 18 vilapanta iti, tathA apare caturyu aGgeSu-hastapAdalakSaNeSu dhaNiyaM-gADhaM baddhA yete tathA, prvtkttkaat-bhRgoH|| 5 // pramucyante-kSipyante dUrAt pAtaM-patanaM bahuviSamaprastareSu-atyantAsamapASANeSu sahante ye te tathA, tathA'nye PIESAISU mimaNDalasya pratidvAra-bAra yA te tathA, tatreti-AghAtana vacanAnIti gamyate / USASSISTES Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca-apare gajacaraNamalanena nirmarditA-dalitA yete tathA, te kriyante pApakAriNaH-cauryavidhAyinaH aSTAdazasu sthAneSu khaNDitAH yete tathA, te ca kriyante kairityAha-musuNDaparazubhiH-muNDa[kuNTha]kuThAraiH, tIkSNairhi taiH atyantaM vedanotpadyata iti muNDa iti vizeSaNamiti, tathA kecit-anye utkRttakoSThanAzAH-chinnazravaNadazanacchadaghrANAH utpATitanayanadazanavRSaNA iti pratItaM jihvA-rasanA AJchitA-AkRSTA chinnau kau~ zirazca zirA vA-nADyo yeSAM te tathA pranIyante AghAtasthAnamiti gamyate, chidyante asinA-khagena, tathA nirviSayA |-dezAnniSkAsitA chinnahastapAdAzca pramucyante-rAjakiGkaraistyajyante, chinnahastapAdA dezAniSkAlyanta ititA bhAvaH, tathA yAvajjIvabandhanAzca kriyante kecid-apare, ke ityAha-paradravyaharaNalubdhA iti pratItaM, kArAgalayA -cArakaparighena nigalayugalaizca ruDA-niyantritA yete tathA, te ca ketyAha-'cAragAe'tti cArake-guptA, kiMvidhAH santa ityAha-hRtasArA:-apahRtadravyAH khajanavipramuktA mitrajananirAkRtA nirAzAzceti pratItaM, bahujanadhikkArazabdena lajApitAH-prApitalajjA yete tathA, alajA-vigalitalajjAH, anubaddhakSudhA-satatabubhukSayA prArabdhA-abhibhUtAH aparAddhA vA ye te tathA zItoSNatRSNAvedanayA durghaTayA-durAcchAdayA ghahitAHspRSTA ye te tathA, vivarNamukhaM virUpA ca chavI-zarIratvaka yeSAM te vivarNamukhavicchavikAH tato'nubaddhetyAdipadAnAM karmadhArayaH, tathA viphalA-aprAptepsitArthAH malinA:-malImasA durbalAzca-asamarthA ye te tathA, klAntA-glAnAH tathA kAzamAnA-rogavizeSAt kutsitazabdaM kurvANAH vyAdhitAzca-saJjAtakuSThAdirogAH Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only IR w.jainelibrary.org
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0zrIabhayadeva0 vRttiH sU012 // 6 // OMOMOM Amena-apakkarasenAbhibhUtAni gAtrANi-aGgAni yeSAM te tathA, prarUDhAni-vRddhimupagatAni baddhatvenAsaM-lA 3 adharmaskArAt nakhakezazmazruromANi yeSAM te tathA, tatra kezA:-zirojAH imabhUNi-kUrcaromANi zeSANi tu romANIti, 'chagamuttamitti purISamUtre nijakeSu khuttatti-nimagnAH tatraiva-cArakabandhane mRtA akAmakA:-maraNe'- caurikAnabhilASAH, tatazca baddhA pAdayorAkRSTAH khAtikAyAM 'chUDha'tti kSiptAH, tatra tu khAtikAyAM vRkazunakazRgAlakolamArjAravRndasya saMdaMzakatuNDapakSigaNasya ca vividhamukhazatairviluptAni gAtrANi yeSAM te tathA, kRtA|vihitA vRkAdibhireva 'vihaMga'tti vibhAgAH khaNDazaH kRtA ityarthaH kecid-anye 'kimiNA ya'tti kRmivantazca kuthitadehA iti pratItaM, aniSTavacanaiH zApyamAnAH-AkrozyamAnAH, kathamityAha-suSTu kRtaM tatkadarthanamiti gamyate yaditi yasmAtkadarthanAnmRtaH pApa iti, athavA suSTu kRtaM-suSTu sampannaM yanmRta eSa pApa iti, tathA tuSTena janena hanyamAnA lajjAmApayanti-prApayantIti lajjApanAsta eva kutsitA lajjApanakA la-|| jAvahA ityarthaH, te ca bhavaMti-jAyante na kevalamanyeSAM? vajanasyApi ca dIrghakAlaM yAvaditi, tathA mRtAH santaH punarmaraNAnantaraM paralokasamApannAH-janmAntarasamApannAH niraye gacchanti nirabhirAme, kathambhUte?aGgArAzca pratItAH pradIptakaM ca-pradIpanakaM tatkalpaH-tadapamo yaH atyarthazItavedanazcAsAtena karmaNA udIraNAni-udIritAni satatAni-avicchinnAni yAni duHkhazatAni taiH samabhibhUtazva-upadruto yaH sa tathA tata- // 6 // stato'pi narakAduddhatAH santaH punarapi prapadyante tiryagyoni. tatrApi narayopamAmanubhavanti vedanAM te-anantaro sikaM ca pratApapannAH-janmAntarasamApananasyApi ca dIrghakAlaM yAvatA lajjApanakA la. For Personal & Private Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA AryajanazalAbhe bhavanti-jAyasahasrasaGkhyAH parivattAsthAma ditAdattagrAhiNaH, anantakAlena yadi nAma kathaJcinmanujabhAvaM labhante iti vyaktaM, kathamityAha-nakeSu-bahaSu nirayagatau yAni gamanAni tirazcAM ca ye bhavAsteSAM ye zatasahasrasaGkhyAH parivarttAste tathA teSvatikrAnteSu satkhiti gamyate, tatrApi ca-manujavalAbhe bhavanti-jAyante anAryAH-zakayavanabarbarAdayaH, kimbhUtAH?nIcakulasamutpannAH, tathA Aryajane'pi-magadhAdau samutpannA iti zeSaH lokabAhyA-janavarjanIyA bhavantIti gamyaM, tiryagbhUtAzca pazukalpA ityarthaH, kathamityAha-akuzalAH-tattveSu anipuNAH kAmabhogatRSitA iti vyaktaM, 'jahiMti narakAdiparivRttau tat manujatvaM labhate yatra nibadhnanti-cinvanti nirayavartinyAM-narakamArge bhavaprapaJcakaraNena-janmaprAcuryakaraNena 'paNollitti praNodIni tatpravartakAni teSAM jIvAnAmiti hRdayaM yAni tAni tathA, atra dvitIyAbahuvacanalopo draSTavyaH, punarapi AvRttyA saMsAro-bhavo nematti-mUlaM yeSAM tAni tathA duHkhAnIti bhAvaH teSAM yAni mUlAni tAni tathA, karmANItyarthaH, tAni nibadhnantIti prakRtaM, iha ca mUlAiMti vAcye mUla ityuktaM prAkRtatvena liGgavyatyayAditi, kimbhUtAste manujatve vartamAnA bhavantItyAhadharmazrutivivarjitAH dharmazAstravikalA ityarthaH anAryA:-AryetarAH krUrA-jIvopaghAtopadezakatvAt kSudrA tathA mithyAtvapradhAnA-viparItatattvopadezakA zrutiH-siddhAntastAM prapannAH-abhyupagatA yete tathA te ca bhavantIti, ekAntadaNDarucayaH-sarvathA hiMsanazraddhA ityarthaH veSTayanti kozikArakITa ivAtmAnaniti pratItaM aSTakarmalakSaNaistantubhiryadU ghanaM bandhanaM tattathA tena, evamanena AtmanaH karmabhirbandhanalakSaNaprakAreNa narakatiryaGkarAmareSu tyA saMsAro-bhA HOLESARKARI tAni tathA, vivarjitAyukta mAkRtale pr.vyaa.11|| Jain Education a l For Personal & Private Use Only hinelibrary.org
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ mityAha-janmajarAmaraNAnyAsa tathA taM, saMyogaviyahananAni bandhAH-saMyamanApita lobha eva kalakalAma 43 adharma dvAre caurikA sU0 12 premavyAka- OMAyada gamanaM tadeva paryantacakravAlaM-bAhyaparidhiryasya sa tathA taM saMsArasAgaraM vasantIti sambandhaH, kimbhUtara0 zrIa- mityAha-janmajarAmaraNAnyeva kAraNAni-sAdhanAni yasya tattathA tacca tad gambhIraduHkhaM ca tadeva prakSubhitaMbhayadeva. saJcalitaM pracura salilaM yatra sa tathA taM, saMyogaviyogA eva vIcayaH-taraGgA yatra sa tathA, cintAprasaGgaH-civRttiH 4|ntAsAtatyaM tadeva prasRtaM-prasaro yasya sa tathA vadhA-hananAni bandhAH-saMyamanAni tAnyeva mahAnto dIrghatayA vipulAzca vistIrNatayA (mahA) kallolA-mahormayo yatra sa tathA, karuNavilapite lobha eva kalakalAyamAno // 61 // yo bolo-dhvaniH sa bahulo yatra sa tathA, tataH saMyogAdipadAnAM karmadhArayaH atastaM, apamAnameva-apUjanameva pheno yatra sa tathA, tIvrakhiMsanaM ca-atyartha nindA pulaMpulA-prabhUtA anavaratodbhUtA yA rogavedanAstAzca paribhavavinipAtazca-parAbhibhavasamparkaH paruSagharSaNAni ca-niSThuravacananirbharsanAni ca samApatitAni-samApannAni yebhyastAni tathA tAni ca tAni kaThinAni-karkazAni durbhedAnItyarthaH karmANi ca-jJAnAvaraNAdIni kriyA vA tAnyeva ye prastarAH-pASANAstaiH kRtvA taraGgavat-vIcivaccalat nityaM-dhruvaM mRtyubhayameva mRtyuzca bhayaM ceti te eva vA toyapRSThaM-jaloparitanabhAgo yatra sa tathA, tataH karmadhArayaH, athavA'pamAnena phenena phenamiti toyapRSThavizeSaNamato bahuvrIhirevAtastaM, kaSAyA eva pAtAlA:-pAtAlakalazAstaiH saGkalo yaH sa tathA taM, bhavasahasrANyeva jalasaJcayaH-toyasamUho yatra sa tathA taM, pUrva jananAdijanyaduHkhasya salilatoktA iha tu bhavanAnAM jananAdidharmavatAM jalavizeSasamudAyatokteti na punaruktatvaM, anantaM-akSayaM udvejanakaM-u no yatra sa tAlo yatra sa tathA, tahamiyo yatra sa tathA saMyamanAni tAnyevA CARECASCANSAX | // 61 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvegakaraM anarvAkpAraM-vistIrNakharUpaM mahAbhayAdivizeSaNatrayamekArtha aparimitA-aparimANA ye mahecchAbRhadabhilASA aviratalokAsteSAM kaluSA-avizuddhA yA matiH sa eva vAyuvegastena uddhammamANatti-utpAdyamAnaM yattattathA tasya, AzA-aprAptArthasambhAvanA pipAsA ca-prAptAkAGkhAstA eva pAtAlA:-pAtAlaka|lazAH pAtAlaM vA-samudrajalatalaM tebhyastasmAdvA kAmaratiH-zabdAdiSvabhiratiH rAgadveSabandhanena bahuvidhasaGkalpAzceti dvandvaH, tallakSaNasya vipulasyodakarajasaH-udakaraNoryo rayo-vegastenAndhakAro yaH sa tathA taM, kaluSamativAtenAzAdipAtAlAdutpAdyamAnakAmaratyAAdakarajorayo'ndhakAramityarthaH, moha evaM mahAvattoM mohamahAvatastatra bhogA eva-kAmA eva bhrAmyanto-maNDalena saJcaranto gupyanto--vyAkulIbhavantaH udvalanta-uccha lanto bahavA-pracurAH garbhavAse-madhyabhAgavistAre pratyavanivRttAzca-utpatya nipatitAH prANino yatra jale tadattathA, tathA pradhAvitAni-itastataH prakarSaNa gatAni yAni vyasanAni tAni samApannA:-prAptA ye te pAThAntareNa 3 prabAdhitAH-pIDitA ye vyasanasamApannA-vyasaninasteSAM yada ruditaM-pralapitaM tadeva caNDamArutastena samAhatamamanojJaM vIcivyAkulitaM bhaGgaiH-taraGgaiH sphuTan-vidalan aniSThitaiH kallolaiH-mahormibhiH saGkulaM ca jalaM-toyaM yatra sa tathA taM, mahAmohAvarttabhogarUpabhrAmyadAdivizeSaNaprANikaM vyasanasamApannaruditalakSaNacaNDamArutasamAhatAdivizeSaNaM jalaM yatretyarthaH, pramAdA-madyAdayasta eva bahavazcaNDA-raudrA duSTA:-kSudrAH zvApadA-vyAghrAdayastaiH samAhatA-abhibhUtA ye 'uddhAyamANa'tti uttiSThanto vividhaceSTAsu samudrapakSe matsyAdayaH saMsArapakSe puru Jain Education For Personal & Private Use Only sainelibrary.org
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka-SAdayaH teSAM yaH pUraH-samUhastasya ye ghorA-raudrAH vidhvaMsAnAH-vinAzalakSaNA anathA-apAyAstaiH bahulo | adharma ra0 zrIa- yaH sa tathA taM, ajJAnAnyeva bhramanto matsyAH 'parihatya'tti dakSA yatra sa tathA anibhRtAni-anupazAntAni dvAre bhayadeva yAnIndriyANi anibhRtendriyA vA ye dehinastAnyeva ta eva vA mahAmakarAsteSAM yAni tvaritAni-zIghrANi caurikAvRttiH caritAni-ceSTanAni taiH 'khokhunbhamANatti bhRzaM kSubhyamANo yaH sa tathA, santApaH-ekatra zokAdikRto'- phalaM nyatra vADavAgnikRto nityaM yatra sa santApanityakaH, tathA calana capalaH caJcalazca yaH sa tathA, aticapala i-14 sU0 12 // 62 // tyarthaH, sa ca atrANAzaraNAnAM pUrvakRtakarmasazcayAnAM prANinAmiti gamyaM yadudIrNa vayaM-pApaM tasya yo vedyamAno duHkhazatarUpo vipAkaH sa eva ghUrNazca-bhraman jalasamUho yatra sa tathA, tato'jJAnAdipadAnAM karmadhArayo'tastaM, RddhirasasAtalakSaNAni yAni gauravANi-azubhAdhyavasAyavizeSAsta evApahArA-jalacaravizeSAH taiH gRhItA ye karmapratibaddhAH sattvAH saMsArapakSe jJAnAvaraNAdibaddhAH samudrapakSe vicitraceSTAprasaktAH 'kaDijamANa'tti AkRSyamANA naraka eva talaM-pAtAlaM'hattaMti tadabhimukhaM sannA iti-sannakAH khinnA viSaNNAzca zokitAstabahulo yaH sa tathA, aratiratibhayAni pratItAni viSAdo-dainyaM zokaH-tadeva prakarSAvasthaM mikAthyAvaM-viparyAsa etAnyeva zailA:-parvatAstaiH saGkaTo yaH sa tathA anAdiH santAno yasya karmabandhanasya ta sathA taca klezAzca-rAgAdayastallakSaNaM yacikkhillaM-kaImastena suSTha duruttAro yaH sa tathA, tataH RddhItyAdipadAnAM karmadhArayo'tastaM, amaranaratiryagnirayagatiSu yada gamanaM saiva kuTilaparivA-bakraparivartanA vipulA Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca-vistIrNA velA-jalavRddhilakSaNA yatra sa tathA taM, hiMsA'lIkAdattAdAnamaithunaparigrahalakSaNA ye ArambhA -vyApArAsteSAM yAni karaNakAraNAnumodanAni tairaSTavidhamaniSTaM yat karma piNDitaM-sazcitaM tadeva gurubhAraste nAkrAntA yete tathA tairdurgANyeva-vyasanAnyeva yo jalaughastena dUraM-atyartha nibolyamAnaiH-nimajyamAnaiH 'ummajagganimagga'tti unmagnanimagnaiH-UrddhAdhojalagamanAni kurvANairdurlabhaM talaM-pratiSThAnaM yasya sa tathA taM, zarIramano-|| mayAni duHkhAni utpibanta:-AsAdayantaHsAtaM ca-sukhaM asAtaparitApanaM ca-duHkhajanitopatApaH etanmayaMetadAtmakaM 'ubuddhanibuDDaya'ti unmagnanimagnatvaM kurvantaH, tatra sAtamunmagnatvamiva asAtaparitApanaM nimagnatvamiveti, caturantaM-caturvibhAgaM digbhedagatibhedAbhyAM mahAntaM pratItaM karmadhArayo'tra dRzyaH anavadagraM-anantaM rudraM-vistIrNa saMsArasAgaramiti pratItaM, kimbhUtamityAha-asthitAnAM-saMyamAvyavasthitAnAM avidyamAnamAlambanaM pratiSThAnaM ca-trANakAraNaM yatra sa tathA taM, aprameyaM-asarvavedinA'paricchedyaM, caturazItiyonizatasahasragupilaM, tatra yonayo-jIvAnAmutpattisthAnAni teSAM cAsaGkhyAtatve'pi samavarNagandharasasparzAnAmekatvavivakSaNAduktasaGkhyAyA avirodhitvaM draSTavyaM, tatra gAthe-"puDhavi 7daga 7 agaNi mAruya 7 ekkeke satta jonnilkkhaao| vaNapatteya 10 aNaMte 14 dasa coddasa jonnilkkhaao|| 1 // vigaliMdiesu do do cauro cauro ya nAralAyasuresu / tiriesu huMti cauro coddasa lakkhA ya mnnuesu||2||" anAlokAnAM-ajJAnAnAmandhakAro yaH sa tathA taM, anantakAlaM-aparyavasitakAlaM yAvat nityaM-sarvadA utrastA-udtatrAsAH sunnA-itikartavya JainEducatio n al For Personal & Private Use Only mainelibrary.org
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka20 zrIabhayadeva. 3 adharma dvAre caurikA vRttiH phalaM sU0 12 tAmUDhA bhayena saMjJAbhizca-AhAramaithunaparigrahAdibhiH samprayuktA-yuktAstataH karmadhArayaH, vasanti-adhyAsate saMsArasAMgaramiti prakRtaM, iha ca vasenirupasargasyApi sakarmakatvaM chAndasatvAditi, kimbhUtaM saMsAraM?-udvinAnAM vAsasya-vasanasya vasatiH-sthAnaM yaH sa tathA taM, tathA yatra 2 grAmakulAdau Ayurnibadhnanti pApakAriNaH-cauryavidhAyinaH tatra tatreti gamyate bAndhavajanAdivarjitA bhavantIti kriyAsambandhaH, bAndhavajanenabhrAtAdinA khajanena-putrAdinA mitraizca-suhRdbhiH parivarjitA yete tathA, aniSTA janasyeti gamyate, bhavantijAyante anAdeyadurvinItA iti pratItaM, kusthAnAsanakuzayyAzca te kubhojanAzceti samAsaH 'asuiNo'tti azucayo'zrutayo vA kusaMhananAH-sevAtAdisaMhananayuktAH kupramANA-atidIrghA atihakhA vA kusaMsthitA -huNDAdisaMsthAnA iti padatrayasya karmadhArayaH, kurUpA:-kutsitavarNAH, bahukrodhamAnamAyAlomA iti pratItaM, bahumohA-atikAmAH atyAjJAnA vA, dharmasaMjJAyA-dharmabuddheH samyaktvAca ye paribhraSTAste tathA, dAridryopadravAbhibhUtA nityaM parakarmakAriNa iti pratItaM, jIvyate yenArthena-dravyeNa tadravyarahitA yete tathA, kRpaNAraGkAH paripiNDatarkakA:-paradattabhojanagaveSakAH duHkhalabdhAhArA iti vyaktaM, arasena-hiGgvAdibhirasaMskRtena virasena-purANAdinA tucchena-alpena bhojaneneti gamyate kRtaH kukSipUro yaiste tathA, tathA parasya samba|ndhinaM prekSAmANA:-pazyantaH kamityAha-RddhiH-sampat satkAra:-pUjA bhojanaM-azanaM eteSAM ye vizeSAHprakArAH teSAM yaH samudayaH-samudAyaH udayavartitvaM vA tasya yo vidhiH-vidhAnamanuSTAnaM sa tathA, tatazca ni For Personal & Private Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ SUBSCRIORRCRAA ndantaH-jugupsamAnA appaganti-AtmAnaM kRtAntaM ca-daivaM tathA parivadanto-nindantaH, kAnItyAha-'iha ya purekaDAI kammAI pAvagAIti ihaivamakSaraghaTanA-purAkRtAni ca-janmAntarakRtAni karmANi iha-janmani pApakAni-azubhAni kacitpApakAriNa iti pAThaH, vimanaso-dInAH zokena dadyamAnAH paribhUtA bhavantIti sarvatra sambandhanIyaM, tathA sattvaparivarjitAca 'chobhatti nissahAyAH kSobhaNIyA vA zilpaM-citrAdi kalAdhanurvedAdiH samayazAstraM-jainabauddhAdisiddhAntazAstraM ebhiH parivarjitA yete tathA, yathAjAtapazubhUtAHzikSArakSaNAdivarjitabalIvAdisadRzAH nirvijJAnatvAdisAdhAt 'aciyatta'tti apratItyutpAdakA nityaM -sadA nIcAni-adhamajanocitAni karmANyupajIvanti-taittiM kurvanti yete tathA, lokakutsanIyA iti pratItaM, mohAda ye manorathA-abhilASAsteSAM ye nirAsA:-kSepAstairbahulA ye te tathA athavA moghamanorathAniSphalamanorathA nirAzabahulAzca-AzAbhAvapracurA yete tathA, AzA-icchAvizeSaH saiva pAzo-bandhana tena pratibaddhAH-saMruddhA niryAnta iti gamyaM prANA yeSAM te tathA, arthopAdAnaM-dravyAvarjanaM kAmasaukhyaM ca pratItaM tatra ca lokasAre-lokapradhAne bhavanti-jAyante 'aphalavaMtagA yatti aphalavantaH aprAptikA ikhayA, lokasAratA ca tayoH pratItA, yathAhu:-"yasyArthAstasya mitrANi, yasyArthAstasya bAndhavAH / yasyArthAH sa pumAna loke, yasyArthAH sa ca pnndditH||1||" iti, "rAjye sAraM vasudhA vasundharAyAM puraM pure saudham / saudhe talpaM talpe varAGganA'naGgasarvasva // 1 // " miti, kimbhUtAM apItyAha-suSvapi ca udyacchantaH-atyarthamapi ca prayata Jain Education alonal For Personal & Private Use Only Brainelibrary.org
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka 20zrIbhavadeva0 vRttiH **** adharmadvAre caurikA phalaM sU012 mAnAH, uktaM ca-"yadyadArabhate karma, naro duSkarmasaJcayaH / tattadviphalatAM yAti, yathA bIja mahoSare // 1 // " taddivasaM-pratidinamudyuktaiH-udyataiH sadbhiH karmaNA-vyApAreNa kRtena yo duHkhena-kaSTena saMsthApito-mIlitaH sikthAnAM piNDastasyApi sazcaye parAH-pradhAnA yete tathA, kSINadravyasArA iti vyaktaM, nityaM-sadA adhruSAasthirA dhanAnAM-gaNimAdInAM dhAnyAnAM-zAlyAdInAM kozA-AzrayA yeSAM sthiratve'pi tatparibhogena varjitAzca yete tathA, rahitaM-tyaktaM kAmayoH-zabdarUpayoH bhogAnAM ca-gandharasasparzAnAM paribhoge-Asevane yattatsarvasaukhyaM-Anando yaiste sa tathA, pareSAM yau zriyA bhogopabhogau tayoryannizrANaM-nizrA tasya mArgaNaparAyaNA-gaveSaNaparA yete tathA, tatra bhogopabhogayorayaM vizeSaH-'sai bhujaitti bhogo so puNa aahaarpupphmaaio| uvabhogo u puNo puNa uvabhujai vatthanilayAi // 1 // tti [sakRdbhujyate iti bhogaH sa punarAhArapuSpAdikaH / upabhogastu punaH punarupabhujyate vastranilayAdi // 1 // ] varAkA:-tapakhinaH akAmikayA|anicchayA vinayanti-prerayanti ativAhayantItyarthaH, kiM tadityAha-duHkha-asukhaM, naiva sukhaM naiva nivRtikhAsthyamupalabhante-prApnuvanti atyantavipuladaHkhazatasampradIptAH,parasya dravyeSu ye aviratA bhavanti te naiva sukhaM labhate iti prastutaM / tadevaM yAdRzaM phalaM dadAtItyabhihitaM, adhunA'dhyayanopasaMhArArthamAha-'eso soM' ityAdi, save pUrvavat // praznavyAkaraNatRtIyAdhyayanavivaraNaM samAptamiti // 3 // kaH / upabhogastU punaH nayantItyarthaH, kiM tadityAha dravyeSu ye aviratA bhavAntaso so *45453 // 4 // Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha turyamabrahmAdhyayanam 00000000000 SSS atha tRtIyAdhyayanAnantaraM caturthamArabhyate, asya ca sUtranirdezakramaNa sambaddhasya adattAdAnaM prAyo abrahmAsaktacitto vidhAtIti tadanantaramabrahma prarUpyate ityevaMsambandhasyAsya yAdRzAdyarthapaJcakapratibaddhasya yAdRzamabrahmeti dvArArthapratipAdanAyedaM sUtram jaMbU! abhaM ca cautthaM sadevamaNuyAsurassa loyassa patthaNija paMkapaNayapAsajAlabhUyaM thIpurisanapuMsavedaciMdhaM tavasaMjamabaMbhaceravigdhaM bhedAyataNabahupamAdamUlaM kAyarakApurisaseviyaM suyaNajaNavajaNija uDDanarayatiriyatilokapaihANaM jarAmaraNarogasogabahulaM vadhabaMdhavighAtadubighAyaM daMsaNacarittamohassa heubhUyaM cirapari gayamaNugayaM duraMtaM cautthaM adhammadAraM (sUtraM 13) 'jaMbU' ityAdi, jambUriti ziSyAmantraNaM, abrahma-akuzalaM karma tacceha maithunaM vivakSitamatyantAkuzalatvAttasya, Aha ca-"navi kiMci aNunnAyaM paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehiM / mottuM mehaNamegaM na jaM viNA rAgadosehiM // 1 // " naiva kiJcidanujJAtaM naca pratiSiddhaM vaapijinvrendrH|muktvaa maithunamekana yat vinA rAgadveSAbhyAM // 1 // ] cakAraH punararthaH, caturtha sUtrakramApekSayA, saha devamanujAsurairyo lokaH sa tathA tasya prArthanIyaM-abhi For Personal & Private Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH 18 laSaNIyaM, yataH-"hariharahariNyagarbhapramukhe bhuvane na ko'pyasau suurH| kusumavizikhasya vizikhAn askhalayat 4 adharmara0 zrIa- yo jinAdanyaH // 1 // " paGko-mahAn kardamaH panakaH sa eva pratala sUkSmaH pAzo-bandhanavizeSo jAlaM-matsyabandhanaM dvAre bhayadeva0 etadbhUtaM-etadupamaM kalaGkanimittatvena durvimocanatvena sAdharmyAt, uktaM ca-"sanmArge tAvadAste prabhavati puru- abrahma 4 SastAvadevendriyANAM, lajjAM tAvadvidhatte vinayamapi samAlambate tAvadeva / bhrUcApAkRSTamuktAH zravaNapathajuSo svarUpaM // 65 // nIlapakSmANa ete, yAvallIlAvatInAM na hRdi dhRtimuSo dRSTibANAH patanti // 1 // " tathA strIpuruSanapuMsakave sU013 dAnAM cihUM-lakSaNaM yattattathA, tapaHsaMyamabrahmacaryavighna iti vyaktaM, tathA bhedasya-cAritrajIvitanAzasyAyatanAni-AzrayA ye bahavaH pramAdA-madyavikathAdayasteSAM mUlaM-kAraNaM yattattathA, Aha ca-"kiM kiMNa kuNai kiM kiM na bhAsae ciMtaeviyana kiM kiM / puriso visayAsatto vihalaMghaliubva majjeNa ||1||"kiN kiM na karoti kiM kiMna bhASate cintayatyapi ca na kiM kim ? / puruSo viSayAsakto mayena matta iva // 1 // ] kAtarA:-parISahabhIravaH ata eva kApuruSA:-kutsitanarAstaiH sevitaM yattattathA, sujanAnAM sarvapApaviratAnAM yo jana:-samUhastasya varjanIyaM-pariharaNIyaM ca yattattathA, Urddha ca-Urddhaloko narakazca-adholokastiryaka-tiryaglokaH etallakSaNaM yatrailokyaM tatra pratiSThAnaM yasya tattathA, jarAmaraNarogazokabahulaM, tatrAnyatra janmani jarAmaraNAdikAraNatvAt, ucyate ca-"jo sevai kiM lahaI" (thAmaM hArei dubbalo hoi / pAvei vemaNassaM du- IIM5 // kkhANi a attadoseNaM // 1 // ) gAhA [yaH sevate kiM labhate sthAma hArayati durbalo bhavati / prAmoti vaima Jain Educational For Personal & Private Use Only mainelibrary.org
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ nasyaM dAkhAni cAtmadoSeNa // 1 // ] vadhaH-tADanaM bandhaH-saMyamanaM vighAto-mAraNamebhirapi duSkaro vighAto yasya tadvandhavighAtadurvighAtaM, gADharAgANAM hi mahApadyapyabrahmecchA nopazAmyati, Aha ca-"kRzaH kANaH khaJjaH zravaNarahitaH pucchavikalA, kSudhAkSAmo jIrNaH piTharakakapAlArpitagalaH / braNaiH pUyaklinnaiH kRmikulacitairAvRtatanuH, zunImanveti zvA hatamapi ca hantyeva madanaH // 1 // " darzanacAritramohasya hetubhUtaM-tannimittaM, nanu cAritramohasya heturidamiti pratItaM, yadAha-"tivvakasAo bahumohapariNao rAgadosasaMjutto / baMdhai carittamohaM davihaMpi carittaguNaghAI // 1 // " [tIvakaSAyo bahumohapariNato rAgadveSasaMyuktaH banAti cAritraguNaghAtinaM dvividhamapi cAritramohaM // 1 // ] dvividhaM-kaSAyanokaSAyamohanIyabhedAt, yatpunardarzanamohasya | hetubhUtamidamiti tanna pratipadyAmahe, taddhetutvenAbhaNanAt, tathAhi-taddhetupratipAdikA gAthaivaM shruuyte-'aridhNtsiddhceiatvsuagurusaahusNghpddnniio| baMdhati daMsaNamohaM aNaMtasaMsArio jeNaM // 1 // " [ahatsi ddhacaityatapakhizrutagurusAdhusaMghapratyanIkaH / badhnAti darzanamohamanantasaMsAriko yena // 1 // ] bhavatItIha vAkyazeSaH, satyaM, kintu svapakSAbrahmAsevanena yA saGghapratyanIkatA tayA darzanamohaM banato'brahmacarya darzanamohahetutAM na vyabhicarati, bhaNyate ca khapakSAbrahmAsevakasya mithyAtvabandho'nyathA kathaM durlabhabodhirasAca- bhihitaH, Aha ca-"saMjaicautthabhaMge ceiyavve ya pavayaNuDDAhe / risighAe ya cautthe mUlaggI bohilAbhassa ||1||"tti, [saMyatIcaturthabhane caityadravyabhakSaNAdau ca pravacanoDDAhe / RSighAte ca caturthe mUle'gnirvAdhi Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only (AUjainelibrary.org
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 adharma dvAre abrahmanAmAni sU0 14 praznavyAka- lAbhasya // 1 // ] ciraparicitaM-anAdikAlAsevitaM ciraparigataM vA pAThaH anugataM-anavacchinnaM durantaM-duSTa- ra0zrIa- phalaM caturthemadharmadvAra-AzravadvAramiti / abrahmakharUpamuktaM, atha tadekArthikadvAramAhabhayadeva. tassa ya NAmANi gonnANi imANi hoti tIsaM, taMjahA-abaMbhaM 1 mehuNaM 2 caraMtaM 3 saMsaggi 4 sevaNAvRttiH dhikAro 5 saMkappo 6 vAhaNA padANaM 7 dappo 8 moho 9 maNasaMkhevo 10 aNiggaho 11 vuggaho 12 vidhAo 13 vibhaMgo 14 vinbhamo 15 adhammo 16 asIlayA 17 gAmadhammatittI 18 ratI 19 raag||66|| kAmabhogamAro 21 veraM 22 rahassaM 23 gujjhaM 24 bahamANo 25 baMbhaceravigyo 26 vAvatti 27 virAhaNA 28 pasaMgo 29 kAmaguNo 30 ttiviya tassa eyANi evamAdINi nAmadhejANi hoti tIsaM (sUtraM 14) 'tasse'tyAdi sugama, abrahma-akuzalAnuSThAnaM 1 'maithuna' mithunasya-yugmasya karma 2 caturtha AzravadvAramiti gamyate, pAThAntareNa 'caraMtaMti carat-vizvaM vyApnavat 3 saMsargi:-samparkaH tataH, strIpuMsasaGgavizeSarUpatvAt saMsargajanyatvAdvA'sya saMsagirityucyate, Aha ca-"nAmApi strIti saMhAdi, vikarotyeva mAnasam / kiM pu nadarzanaM tasyA, vilAsollAsitabhuvaH? // 1 // " 4 sevanAnAM-cauryAdipratisevanAnAmadhikAro-niyogaH sevanA-| prAdhikAraH, abrahmapravRtto hi cauryAdyanarthasevAvadhikRto bhavati, Aha ca-"sarve'nA vidhIyante, narairarthaMka-1 lAlAlasaiH / arthastu prAyate prAyaH, preyasIpremakAmibhiH // 1 // " 5 saGkalpo-vikalpastatprabhavatvAdasya saGkalpa ityuktaM, uktaM ca-"kAma! jAnAmi te rUpaM, saGkalpAtkila jaayse| na tvAM saGkalpayiSyAmi, tato me na bha-| nadarzanaM tasyA, vala saMsargirityucyate, navyAmuvat 3 saMsargi:mayamasya karma 2 caturtha Azrama // 66 // For Personal & Private Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH turayatoraNagopuramaNirayaNanaMdiyAvattamusalaNaMgalasuraiyavarakapparukkhamigavatibhaddAsaNasurUvithUbhavaramauDasariyakuMDalakuMjaravaravasabhadIvamaMdiragaladdhayaiMdakeudappaNaaTThAvayacAvavANanakkhattamehamehalavINAjugachattadAmadAmiNikamaMDalukamalaghaMTAvarapotasUisAgarakumudAgaramagarahAragAgaraneuraNagaNagaravairakinnaramayUravararAyahaMsasArasacakoracakkavAgamihuNacAmarakheDagapavvIsagavipaMcivaratAliyaMTasiriyAbhiseyameiNikhaggaMkusavimalakalasabhiMgAravaddhamANagapasatthauttamavibhattavarapurisalakkhaNadharA battIsaM vararAyasahassANujAyamaggA causadvisahassapavarajuvatINa NayaNakatA rattAbhA paumapamhakoraMTagadAmacaMpakasutayavarakaNakamihasavannA sujAyasavvagasuMdaraMgA mahagyavarapaTTaNuggayavicittarAgaeNipeNiNimmiyadugulavaracINapaTTakosejasoNIsuttakavibhUsiyaMgA varasurabhigaMdhavaracuNNavAsavarakusumabhariyasirayA kappiyacheyAyariyasukayaraitamAlakaDagaMgayatuDiyapavarabhUsaNapiNaddhadehA ekAvalikaMThasuraiyavacchA pAlaMbapalaMbamANasukayapaDauttarijamuddiyApiMgalaMguliyA ujjalanevattharaiyacellagavirAyamANA teeNa divAkaroca dittA sArayanavatthaNiyamahuragaMbhIraniddhaghosA uppannasamattarayaNacakkarayaNappahANA navanihivaiNo samiddhakosA cAuratA cAurAhiM seNAhiM samaNujAtijamANamaggA turagavatI gayavatI rahavatI naravatI vipulakulavIsuyajasA sArayasasisakalasomavayaNA sUrA telokaniggayapa. bhAvaladdhasaddA samattabharahAhivA nariMdA saselavaNakANaNaM ca himavaMtasAgaraMtaM dhIrA bhUttuNa bharahavAsaM jiyasattU pavararAyasIhA puvakaDatavappabhAvA nivisaMciyasuhA aNegavAsasayamAyuvaMto bhajAhi ya jaNavaya 4 adharma dvAre | maithunase vinaH cakravarSivarNanaM sU0 15 68 // Jain Education N onal For Personal & Private Use Only W inelibrary.org
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 guhyaM gopanIyatvAt 24 bahumAnaH bahUnAM matatvAt 26 brahmacarya-maithunaviramaNaM tasya vighno-vyAghAto yaH sa tathA 26 vyApattiH-bhraMzo guNAnAmiti gamyate 27 evaM virAdhanA 28 prasaGga:-kAmeSu prasajanamabhiSvaGgaH |29 kAmaguNo-makaraketukArya 30 itiH-upapradarzane'piceti samuccaye tasya-abrahmaNaH etAni-upadarzitakharUpANi evamAdIni-evaMprakArANi nAmadheyAni triMzat bhavanti, kAkA'dhyeyaM, prakArAntareNa punaranyAnyapi bhavantIti bhAvaH / uktaM yannAmeti dvAraM, atha ye tat kurvantIti dvAramucyate taM ca puNa nisevaMti suragaNA saaccharA mohamohiyamatI asurabhuyagagarulavijujalaNadIvaudahidisipavaNathaNiyA aNavaMnipaNavaMniyaisivAdiyabhUyavAdiyakaMdiyamahAkaMdiyakUhaMDapayaMgadevA pisAyabhUyajakkharakkhasakiMnarakiMpurisamahoragagaMdhavvA 8 tiriyajoisavimANavAsimaNuyagaNA jalayarathalayarakhahayarA ya mohapaDibaddhacittA avitaNhA kAmabhogatisiyA tahAe balavaIe mahaIe samabhibhUyA gaDhiyA ya atimucchiyA ya akhaMbhe ussaNNA tAmaseNa bhAveNa aNummukkA daMsaNacarittamohassa paMjaraM piva kareMti anno'nnaM sevamANA, bhujo asurasuratiriyamaNuabhogarativihArasaMpauttA ya cakkavaTTI suranaravatisakkayA suravaruvva devaloe bharahaNagaNagaraNiyamajaNavayapuravaradoNamuhakheDakabbaDamaDaMbasaMvAhapaTTaNasahassamaMDiyaM thimiyameyaNiyaM egacchattaM sasAgaraM bhuMjiUNa vasuhaM narasIhA naravaI nariMdA naravasabhA maruyavasabhakappA abbhahiyaM rAyateyalacchIe dippamANA somA rAyavaMsatilagA ravisasisaMkhavaracakkasotthiyapaDAgajavamacchakummarahavarabhagabhavaNavimANa Jan Educa For Personal & Private Use Only Inbrary.org
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 adharma dvAre abrahmanAmAni sU014 praznavyAka- viggahoM tti vigrahaH-kalahaH taddhetutvAdasya vigraha ityucyate, uktaM ca-"ye rAmarAvaNAdInAM, saGgrAmA gra- ra0 zrIa-da stamAnavAH / zrUyante strInimittena, teSu kAmo nibandhanam // 1 // " athavA 'vuggaho'tti vyugraho-viparItobhayadeva0bhinivezastatprabhavatvAcAsya tathaivocyate, yataH kAminAmidaM svarUpam-"duHkhAtmakeSu viSayeSu sukhAbhimAnaH, vRttiH 8 saukhyAtmakeSu niyamAdiSu duHkhbuddhiH| utkIrNavarNapadapaGkirivAnyarUpA, sArUpyameti viparItagatiprayogAt hai||1||" 12 vighAto guNAnAmiti gamyate, yadAha-jai ThANI' [jai moNI jai muMDI bakkalI tavassI vaa| patthaMto a abaMbhaM baMbhAvi na royae majjhaM // 1 // to paDhiyaM to guNiyaM to muNiyaM to ya ceio appaa| AvaDiyapelliyAmaMtio'vi jai na kuNai akajaM // 2 // yadi kAyotsargavAn yadi maunI yadi muNDaH valkalI tapakhI vaa| prArthayan abrahma brahmApi na rocate mama // 1 // tarhi paThitaM tarhi guNitaM tarhi muNitaM ta yeva cetita AtmA // Apattiprerito'pi yadi na karotyakAryam // 2 // ] gAthAdvayaM 13 vibhaGgo-virAdhanA gu4ANAnAmeva 14 vibhramo-bhrAntatvamanupAdeyeSvapi viSayeSu paramArthabuddhyA pravartanAt vibhramANAM vA-madanavihaiM kArANAmAzrayatvAdvibhrama iti 15 adharmaH acAritrarUpatvAt 16 azIlatA-cAritravarjitatvam 17 grAmadharmAH-zabdAdayaH kAmaguNAsteSAM taptiH-gaveSaNaM pAlanaM vA grAmadharmataptiH abrahmaparo hi tAM karotIti abrahmApi tathocyate 18 ratiH-rataM nidhuvanamityarthaH 19 rAgo-rAgAnubhUtirUpatvAdasya kacidrAgacintetipAThaH 20 kAmabhogaiH saha mAro-madanaH maraNaM vA kAmabhogamAraH 21 vairaM vairahetutvAt 22 rahasyamekAntakRtyatvAt Jain Education al For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. vyA. 12 Jain Education I viSyasI // 1 // ti 6 bAdhanA bAdhahetutvAt keSAmityAha - 'padAnAM saMyamasthAnAM prajAnAM vA - lokAnAM, Aha ca - " yacceha loke'ghapare narANAmutpadyate duHkhamasahyavegam / vikAzanIlotpalacArunetrA, muktvA striyastatra na heturanyaH // 1 // 7 dappa - dehahasatA tajjanyatvAdasya darpa ityucyate, Aha ca - "rasA pagAmaM na niseviyavvA, pAyaM rasA dittikarA havaMti / dittaM ca kAmA samabhiddavanti, dumaM jahA sAuphalaM tu pakkhI // 1 // [rasAH prakAmaM na niSevitavyAH prAyo rasA dRptikarA bhavanti / dRptaM ca kAmAH samabhidravanti drumaM yathA khAduphalaM tu pakSiNaH // 1 // ] athavA darpaH - saubhAgyAdyabhimAnastatprabhavaM cedaM nahi prazamAdainyAdvA puruSasyAtra pravRttiH sambhavatIti darpa evocyate, taduktam - "prazAntavAhicittasya, sambhavantyakhilAH kriyAH / maithunavyatirekiNyo, yadi rAgaM na maithunam // 1 // " 8 moho-mohanaM vedarUpamohanIyodaya sampAdyatvAdasyAjJAnarUpatvAdvA moha ityucyate, Ah ca - "dRzyaM vastu paraM na pazyati jagatyandhaH puro'vasthitaM, rAgAndhastu yadasti tatpariharan yannAsti tatpazyati / kundendIvara pUrNacandrakalaza zrImallatApallavAnAropyAzucirAziSu priyatamAgAtreSu yanmodate // 1 // " 9 manaH saMkSobhaH - cittacalanaM tadvinedaM na jAyate iti tadevocyate, ucyate ca - "nikkaDaka | DakkhakaMDappahAranibhinnajogasannAhAM / maharisijohA juvaINa jaMti sevaM vigayamohA // 1 // " [. nikRssttkttaaksskaannddprhaarnirbhinnyogsnnaahaaH| maharSayo yoddhAro yuvatInAM sevAM yAnti vigatamohAH // 1 // upazAntamohA api ] 10 anigrahaH - aniSedho manaso viSayeSu pravarttamAnasyeti gamyate, etatprabhavatvAccAsyAnigraha ityuktaM 19 For Personal & Private Use Only anelibrary.org
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ppahANAhiM lAliyaMtA atulasahapharisarasarUvagaMdhe ya aNubhavettA tevi uvaNamaMti maraNadharma avitattA kAmANaM / taca puna:-abrahma niSevante suragaNA-vaimAnikadevasamUhAH sApsarasaH-sadevIkAH devyo'pi sevanta ityarthaH, mohena mohitA matiryeSAM te tathA, asurA-asurakumArAH 'bhuyaga'tti nAgakumArAH garuDA:-garuDadhvajAH suparNakumArAH 'vilRtti vidyutkumArAH 'jalaNa'tti agnikumArAH 'dIva'tti dvIpakumArAH 'udahitti uddhikumArAH 'disitti dikkamArA:'pavaNa'tti vAyukumArAH'thaNiya'tti stanitakumArAH ete daza bhavanapatibhedA:eteSAMdvandvaH, aNapannikAH paNapannikAH RSivAdikAH bhUtavAdikAH RnditA mahAkranditAH kUSmANDAH pataGgA ityaSTau vyantaranikAyAnAmuparivartino vyantarajAtivizeSA eva eSAmapi dvandvaste ca te devAzceti karmadhArayaH tathA pizAcAdayo'STau vyantarabhedAH pratItAH, 'tiriyajotisavimANavAsitti tirazci-tiryagloke yAni jyoti kavimAnAni teSu nivasanti ye te tathA jyotiSkA ityarthaH manujA-mAnavA eteSAM dvandvaH tatasteSAM ye gaNAH-samUhAste tathA, jalacarAdayaH mohapratibaddhacittA iti pratItaM, avitRSNA:-prApteSu kAmeSu avigatatRSNA ityarthaH, kAmabhogatRSitA-aprAptakAmabhogecchavaH, etadeva prapaJcayannAha-tRSNayA-bhogAbhilASeNa bala|vatyA-tIvrayA mahatyA-mahAviSayayA samabhibhUtAH-paribhUtAH grathitAzca-viSayaiH saha sandarbhitAH atima-1 chitAzca-viSayadoSadarzanaM pratyatimUDhatAmupagatAH abrahmaNi avasannAH-paGka iva nimagnA tAmasena bhAvena Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only M.jainelibrary.org
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH praznabyAka ajJAnapariNAmenAnunmuktA-avimuktAH tathA darzanacAritramohasya-dvirUpamohanIyakarmaNaH bandhanamiti gamyate ra0 zrIa- paJjaramiva-AtmazakunebandhanasthAnamiva kurvanti-vidadhati surAdaya iti prakRtaM, kathaM?--'anyo'nyasya' paraspabhayadeva rasyAsevanayA-abrahmAzritabhogena, kacitpAThaH 'aNNo'NNaM sevamANa'tti kaNThyazca, pUrvoktaprapaJcArthamevAha-bhUyaH -punarapIdaM vizeSeNAbhidhIyate-asurasuratiyaanuSyabhyo ye bhogAH-zabdAdayasteSu yA ratiH-Asaktistatpra dhAnA ye vihArA:-vicitrakrIDAH taiH samprayuktA yete tathA, te ca ke te ityAha-cakravartinaH-rAjAtizayAH // 69 // sasAgarAM bhuktvA vasudhAM maNDalikatvaM ca bhuktvA bharatavarSa cakravartitve'tulazabdAdIMzcAnubhUyopanamanti maraNadharma avitRptAH kAmAnAmiti sambandhaH, kiMvidhAste ityAha-suranarapatibhiH-surezvaranarezvaraiH satkRtA:pUjitAH yete tathA, ke ivAnubhUyetyAha-suravarA iva-devapravarA iva, ka?-devaloke-kharge, tathA bharatasya-bhAratavarSasya sambandhinAM nagAnA-parvatAnAM nagarANAM-karavirahitasthAnAnAM nigamAnAM-vaNigjanapradhAnasthAnAnAM janapadAnAM-dezAnAM puravarANAM-rAjadhAnIrUpANAM droNamukhAnA-jalasthalapathayuktAnAM kheTAnAM-dhUlIprAkA rANAM karbaTAnAM-kunagarANAM maDambAnAM-dUrasthitasannivezAntarANAM saMvAhAnAM-rakSArtha dhAnyAdisaMbahanocitidurgavizeSarUpANAM pattanAnAM ca-jalapathasthalapathayorekatarayuktAnAM sahasramaNDitA yA sA tathA tAM, stimi tamedinIkAM-nirbhayatvena sthiravizvambharAzritajanAM ekameva chatraM yatra ekarAjatvAtsA ekachatrA tAM sasAgarAM tAM bhuktvA-pAlayitvA vasudhAM-pRthvIM bharatArdAdirUpAM mANDalikatve, etacca padadvayamuttaratra 'himavanta 4 adharma| dvAre maithunAsevinaH cakravartivarNanaM sU0 15 nAM puravarANanA nagarANAM- SAT iva, ka?-devalo // 69 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ C SCALCAMSACSAMACCOLOGSAO sAgaraMtaM dhIro bhottUNa bharahavAsamiti samastabharatakSetrabhoktRtvApekSayA bhaNanAdavasIyate, narasiMhAH zUratvAt narapatayaH tatsvAmitvAt narendrAH teSAM madhye IzvaratvAt naravRSabhA guNaiH pradhAnatvAt marudbhuSabhakalpA:devanAthabhUtAH marujavRSabhakalpA vA-marudezotpannagavayabhUtA aGgIkRtakAryabhAranirvAhakatvAt abhyadhikaMatyartha rAjatejolakSmyA dIpyamAnAH saumyA-adAruNA nIrujA vA rAjavaMzatilakAH-tanmaNDanabhUtAH, tathA 4| ravizazyAdIni varapuruSalakSaNAni ye dhArayanti te tathA, tatra raviH zazI zaGkho varacakraM svastikaM patAkA yavo matsyazca pratItAH kUrmakaH-kacchapaH rathavaraH-pratItaH bhago-yoniH bhavanaM-bhavanapatidevAvAso vimAnaM-vaimAnikanivAsaH turagastoraNaM gopuraM ca prasiddhAni maNi:-candrakAntAdi ratnaM-karketanAdi nandyAvartoM-navakoNaH khastikavizeSaH muzalaM lAgalaM ca prasiddhe suracitaH-suSTukRtaH suratido vA-sukhakaro yo varaH kalpavRkSAkalpadrumaH sa tathA mRgapatiH-siMho bhadrAsanaM-siMhAsanaM surUcI rUDhigamyA AbharaNavizeSa iti kecit stUpaH-pratItaH varamukuTaM-pravarazekharaH 'sariyatti muktAvalI kuNDalaM-karNAbharaNaM kuJjaro varavRSabhazca pratItau dvIpo-jalabhRto bhUdezo mandaro-meruH mandiraM vA gRhaM garuDaH-suparNaH dhvajaH-ketuH indraketuH-indrayaSTiH dappaNaAdarzaH aSTApadaM-yUtaphalakaM kailAzaH parvatavizeSo vA cApaM ca-dhanuH bANo-mArgaNaH nakSatraM meghazca pratItau / mekhalA-kAJcI vINA-pratItA yuga-yUpaH chatraM-pratItaM dAma-mAlA dAminI-lokarUDhigamyA kamaNDalu:-ku-4 NDikA kamalaM ghaNTA ca pratIte varapoto-bodhitthaH zUcI-pratItA sAgaraH-samudraH kumudAkaraH-kumudakhaNDaH Jain Educationi n g For Personal & Private Use Only anbrary.org
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 adharma praznavyAka20zrIabhayadeva. vRttiH // 70 // makaro-jalacaravizeSaH hAraH-pratItaH 'gAgara'tti strIparidhAnavizeSaH nUpuraM-pAdAbharaNaM nagaH-parvato nagaraMpratItaM vairaM-vajraM kinnaro-vAdyavizeSo devavizeSo vA mayUravararAjahaMsasArasacakoracakravAkamithunAni prasi dvAre ddhAni cAmara-prakIrNakaM kheTakaM-phalakaM pabbIsakaM vipazcI vAdyavizeSau varatAlavRntaM-vyaJjanavizeSaH zrIkAbhi-IXInAse ko-lakSmyabhiSecanaM medinI-pRthvI khaDgaH-asi aGkazazva-sRNivimalakalazo bhRGgArazca bhAjanavizeSaH baI vinaH mAnakaM-zarAvaM puruSArUDhaH puruSo vA eteSAM dvandvaH tata etAni prazastAni-mAGgalyAni uttamAni-pradhAnAni cakravartivibhaktAnica-viviktAni yAni varapuruSANAM lakSaNAni tAni dhArayanti yetetathA, tathA dvAtriMzatA rAjavarANAM varNanaM sahasrairanuyAtaH-anugatomArgo yeSAMte tathA, catuHSaSTiHsahasrANi yAsAMtAstathA tAzca tAH pravarayuvatayazca-taruNya sU015 iti samAsaH tAsAM nayanakAntAH-locanAbhirAmAH pariNayanabharttAro vA raktA-lohitA AbhA-prabhA yeSAM te raktAbhAH 'paumapamha'tti padmagarbhAH koraNTakadAma-koraNTakAbhidhAnapuSpasrak campakaH-kusumavizeSaH sutaptavarakanakasya yo nikaSo-rekhA sa tathA tata eteSAmiva varNo yeSAM te tathA, sujAtAni-suniSpannAni sarvANyaGgAni-avayavA yatra tadevaMvidhaM sundarama-zarIraM yeSAM te tathA mahA_Ni-mahAmUlyAni varapattanodgatAni-pravarakSetravizeSotpannAni vicitrarAgANi-vividharAgaraJjitAni eNI-hariNI preNI ca-tadvizeSa eva tacarmanimmitAni yAni vastrANi tAni eNIpreNInimitAni ucyante, zrUyante ca niSIthe 'kAlamRgANi nI // 70 // lamRgANi ce'tyAdibhirvacanairmRgacarmavastrANIti, tathA dukUlAnIti dukUlo-vRkSavizeSastasya valkaM gRhItvA Jain Education For Personal & Private Use Only baryong
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ udUkhale jalena saha kuhayitvA busIkRtya sUtrIkRtya ca vUyante yAni tAni dukUlAni varacInAnIti - dukUla - vRkSavalkasyaiva yAni abhyantarahIrairniSpAdyante sUkSmatarANi ca bhavati tAni cInadezotpannAni vA cInAnyucyante, paTTasUtramayAni-padyAni kauzeyakAni - kauzeyakakArodbhavAni vastrANi zroNIsUtrakaM - kaTIsUtrakaM ebhi vibhUSitAnyaGgAni yeSAM te tathA, vAcanAntare nimmitasthAne kSomika iti paThyate, tatra kSaumikANi-kArpAsikAni vRkSebhyo nirgatAnItyanye atasImayAnItyapare, tathA varasurabhigandhAH - pradhAnamanojJapuTapAkalakSaNA gandhAH tathA varacUrNarUpA vAsAstADitA ityarthaH varakusumAni ca pratItAni teSAM bharitAni bhRtAni zi |rAMsi - mastakAni yeSAM te tathA, kalpitAni - IpsitAni chekAcAryeNa nipuNazilpinA sukRtAni - suSThu vihitAni ratidAni-sukhakArINi mAlA- AbharaNavizeSaH kaTakAni-kaGkaNAni pAThAntareNa kuNDalAni - pratI tAni aGgadAni - bAhrAbharaNavizeSAH tuTikA - bAhurakSikAH pravarabhUSaNAni ca mukuTAdIni mAlAdInyeva vA pravarabhUSaNAni pinAni - baddhAni dehe yeSAM te tathA, ekAvalI - vicitramaNikA ekasarikA kaNThe-gale suracitA vakSasi-hRdaye yeSAM te tathA, pralambo- dIrghaH pralambamAno - lambamAnaH sukRtaH - suracitaH paTazATaka:- utta rIyaM uparikAyavastraM yaiste tathA mudrikAbhiH - aGgulIyakaiH piGgalAH piGgAH aGgulyo yeSAM te tathA, tataH karmadhArayaH, ujjvalaM nepathyaM-veSo racitaM ratidaM vA 'cillagaM'ti lInaM dIpyamAnaM vA virAjamAnaM - zobhamAnaM yeSAM | tena vA virAjamAnA ye te tathA, tejasA divAkara iva dIptA iti pratItaM, zAradaM- zaratkAlInaM yat navaM- utpa Jain Educational For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH 4 adharma| dvAre | maithunAse vinaH cakravartivarNanaM sU015 dyamAnAvasthaM na tu virAmAvasthaM stanitaM-meghagarjitaM tanmadhuro gambhIraH snigdhazca ghoSo yeSAM te tathA, vAcanAntare 'sAgaranave'tyAdi dRzyate, utpannasamastaratnAzca te cakraratnapradhAnAzceti vigrahaH, ratnAni ca teSAM catudeza, tadyathA-'seNAvai 1 gAhAvai 2 purohiya 3 turaga 4 vaDai 5 gaya 6 itthI 7 / cakaM 8 chattaM 9 camma 10 maNi 11 kAgaNi 12 khagga 13 daMDo ya 14 // 1 // " navanidhipatayaH, nidhayazcaivam-"nesappaM 1 paMDa 2 piMgalaya 3 savvarayaNe 4 tahA mahApaume 5 / kAle ya 6 mahAkAle 7 mANavaga mahAnihI 8 saMkhe 9 // 1 // samRddhakozA iti pratItaM, catvAro'ntA-bhUvibhAgAH pUrvasamudrAdirUpA yeSAM te tathA te eva cAturantAH, tathA caturbhiraMzaiH-hastyazvarathapadAtilakSaNairupetAzcAturyastAbhiH senAbhiH samanuyAyamAnamArgAH-samanugamyamAnapathAH, etadeva darzayati-turagapataya ityAdi, vipulakulAzca te vizrutayazasazca-pratItakhyAtaya iti vigrahaH, zAradazazI yaH sakala:-pUrNastadvatsaumyaM vadanaM yeSAM te tathA, zUrAH-zauNDIrAstrailokyanirgataprabhAvAzca te labdhazabdAzca-prAptakhyAtaya iti vigrahaH, samastabharatAdhipA narendrA iti pratItaM, saha zailaiH-parvataiH vanaiH-nagaraviprakRSTaiH kAnanaizca-nagarAsannairyattattathA himavatsAgarAntaM dhIrA bhuktvA bharatavarSa jitazatravaH pravararAjasiMhAH | pUrvakRtatapaHprabhAvA iti pratItaM, nirviSTaM-paribhuktaM saJcitaM-poSitaM sukhaM yaiste tathA, anekavarSazatAyuSmantaH bhAryAbhizca janapadapradhAnAbhiAlyamAnAH-vilAsyamAnAH atulA-nirupamA ye zabdasparzarasarUpagandhAste // 71 nipadapradhAnAbhi nAvaSTaM-paribhuktaM mIrA bhuktvA bharatIsaha zailaiH parvata: bavAzca te / dan Education For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - -- - - tathA tAMzcAnubhUya, te'pi AsatAmapare, upanamanti-prAmuvanti maraNadharma-mRtyulakSaNaM jIvaparyAyaM avitRptAHatRptAH kAmAnAM-abrahmAGgAnAm / bhujo bhujo baladevavAsudevA ya pavarapurisA mahAbalaparakkamA mahAdhaNuviyaTTakA mahAsattasAgarA duddharA dhaNuddharA naravasabhA rAmakesavA bhAyaro saparisA vasudevasamuddavijayamAdiyadasArANaM pajjunnapativasaMbaaniruddhanisahaummuyasAraNagayasumuhadummuhAdINa jAyavANaM adbhuTThANavi kumArakoDINaM hiyayadayiyA devIe rohiNIe devIe devakIe ya ANaMdahiyayabhAvanaMdaNakarA solasarAyavarasahassANujAtamaggA solasadevIsahassavaraNayaNahiyayadaiyA NANAmaNikaNagarayaNamottiyapavAladhaNadhannasaMcayariddhisamiddhakosA hayagayarahasahassasAmI gAmAgaranagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMbAhasahassathimiyaNivvuyapamuditajaNavivihasAsanipphajamANameiNisarasariyatalAgaselakANaNaArAmujANamaNAbhirAmaparimaMDiyassa dAhiNaDDaveyahagirivibhattassa lavaNajalahiparigayassa chabihakAlaguNakAmajuttassa addhabharahassa sAmikA dhIrakittipurisA ohabalA aibalA anihayA aparAjiyasattumaddaNaripusahassamANamahaNA sANukkosA amaccharI acavalA acaMDA mitamaMjulapalAvA hasiyagaMbhIramahurabhaNiyA anbhuvagayavacchalA saraNNA lakkhaNavaMjaNaguNovaveyA mANummANapamANapaDipunnasujAyasavvaMgasuMdaraMgA sasisomAgArakaMtapiyadaMsaNA amarisaNA payaMDaDaMDappayAragaMbhIradarisaNijjA tAladdhaunviddhagarulakeU balavagagajaMtadaritadappitamuTThiyacANUramUragA riTTha - - - --- -- - Jain Education alonal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 72 // vasabhaghAtiNo kesarimuhaviSphADagA daritanAgadappamahaNA jamalajjuNabhaMjagA mahAsauNipUtaNArivU kaMsamauDamoDagA jarAsiMdhamANamahaNA tehi ya avirala samasahiyacaMDa maMDalasamappabhehiM sUramirIyakavayaM viNimuyaMtehiM sapatidaMDehiM AyavattehiM dharijjatehiM virAyaMtA tAhi ya pavaragirikuharaviharaNasamuTThiyAhiM niruvahayacamarapacchima sarIrasaMjAtAhiM amailasiyakamalavimukulujjalitarayatagirisiharavimalasasi kiraNasarisa - kalahoya nimmalAhiM pavaNAhayacavalacaliyasalaliya paNacciyavI ipasariyakhIrodagapavarasAgaruppUra caMcalAhiM mANasasarapasarapariciyAvAsavisadavesAhiM kaNagagirisiharasaMsitAhiM uvAuppAtacavalajayiNa sigghave gAhiM haMsavadhUyAhiM caiva kaliyA nANAmaNikaNagamaharihatavaNijjujjalavicittaDaMDAhiM salaliyAhiM naravatisirisamudayaSpagAsaNakarIhiM varapaTTaNuggayAhiM samiddharAya kulaseviyAhiM kAlAgurupavarakuMdurukka turukka dhUvavasavAsavisadagaMdhuddhyAbhirAmAhiM cillikAhiM ubhayopAsaMpi cAmarAhiM ukkhippamANAhiM suhasItalavAtavItiyaMga ajitA ajitarA halamusalakaNagapANI saMkhacakkagayasattiNaMdagadharA pavarujjalasukatavimalakothUbhatiDadhArI kuMDalajjo viyANaNA puMDarIyaNayaNA egAvalIkaMTharatiyavacchA sirivacchasulaMchaNA varajasA savvoyasurabhikusumasuraiyapalaM basohaMtaviya saMtacittavaNamAlaratiyavacchA aTThasayavibhattalakkhaNapasattha suMdara virAiyaMgamaMgA mattagayavariMdalaliyavikkamavilasiyagatI kaDisuttaganIlapIta kosijjavAsasA pavaradittateyA sArayanavathaNiyamahuragaMbhIraniddhaghosA narasIhA sIhavikamagaI atthamiyapavararAyasIhA somA bAravaipunnacaMdA For Personal & Private Use Only 4 adharma dvAre maithunasevinaH baladeva vAsudeva varNanaM sU0 15 // 72 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ puvakayatavappabhAvA nividvasaMciyasuhA aNegavAsasayamAtuvaMto bhajAhi ya jaNavayappahANAhiM lAliyaMtA atulasaddapharisarasarUvagaMdhe aNubhavettA tevi uvaNamaMti maraNadhamma avitattA kAmANaM // bhUya iti nipAtastathA'rthaH baladevavAsudevAzca upanamanti maraNadharma avitRptAH kAmAnAmiti sambandhaH, kimbhUtAste?-pravarapuruSA iti pratItaM, kathamevaM te?, yato 'mahAbalaparAkramAH' tatra balaM-zArIraHprANaH parAkramastu -sAdhitAbhimataphalaH puruSakAraH, ata eva mahAdhanurvikarSakA iti pratItaM, mahAsattvasya-satsAhasasya sAgarAiva | sAgarA yete tathA durddharA:-pratisparddhinAmanivAryAH dhanurdharA:-pradhAnadhAnuSkikA naravRSabhAH-narANAM pradhAnAH 'rAmakesava'tti iha yeSviti zeSo dRzyaH tatazca yeSu baladevavAsudeveSu madhye'syAmavasapiNyAM navamasthAnava: tinau bahujanapratItAdbhutabhUtajanacaritI 'athamiyA' ityanena 'tevi uvaNamanti maraNadhamma'mityanena ca vakSyamANapadena yogaH kAryaH, prathamAdvivacanAntatA ca sarvapadAnAM vyAkhyeyA 'bAravaipuNNacaMdA' iti padaM yAvat, athavA yaladevAdIneva nAmAntareNAha-rAmakesava'tti nAmAntareNa rAmakezavAH, atha kIdRzAste ityAhabhrAtarau dvandvApekSayA sapariSadaH-saparivArAH tathA vasudevasamudravijayau AdI yeSAM te vasudevasamudravijayA|dikAste ca te dazAzceiti samAsasteSAM hRdayadayitA iti yogaH, eSAM ca samudravijaya Adyo vasudevazca dazamaH, Aha ca-"samudravijayo'kSobhyaH, stimitaH sAgarastathA / himavAnacalazcaiva, dharaNaH pUraNastathA // 1 // abhicandrazca navamo, vasudevazca vIryavAn // " iti, tathA pradyumnaprativazambAniruddhaniSadhaulmukasAraNagajasumu ra te dazArdAzceti samAsArakhArAH tathA vasudevasamudravijayAmakezavAH, atha kIdRzAsta hatyA bha.vyA.13 Jain due For Personal & Private Use Only ww.thelibrary.org
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- ra0 zrIa- bhayadeva. vRttiH // 73 // khadurmukhAdInAM yadorapatyAnAM adhyuSTAnAmapi-adhikatimRNAmapi kumArakoTInAM hRdayadayitA-vallabhAH, adharma. idaM cAntimabaladevAdyAzritamapi vizeSaNaM samudAyavizeSaNatayA avaseyaM, yathA 'rAjatAH sauvarNAzca kulapa- dvAre caMtA bhavantI'tyatra sauvA iti meruvizeSaNamapi parvatAnAM, evamuttaratrApIti, tathA devyA rohiNyA-rAma- 8 maithunasemAturdevyA devakyAzca-kRSNamAtuH AnandalakSaNo yo hRdayabhAvastasya nandanakarA-vRddhikarA yete tathA, SoDa- vinaH zarAjavarasahasrAnuyAtamArgAH, SoDazAnAM devIsahasrANAM varanayanAnAM hRdayadayitA-vallabhA yete tathA, idaM ca valadevavizeSaNaM vAsudevApekSameva, tathA nAnAmaNikanakaratnamauktikapravAladhanadhAnyAnAM ye saJcayAstallakSaNA yA vAsudevaRddhiH-lakSmIstayA samRddho-vRddhimupagataH koza:-bhANDAgAraM yeSAM te tathA, tatra maNayaH-candrakAntAdyAH ra-6 varNanaM nAni-karketanAdIni pravAlAni-vidrumANi dhanaM-gaNimAdi caturvidhamiti, tathA hayagajarathasahasravAmina iti pratItaM, grAmAkaranagarakheTakarbaTamaDambadroNamukhapattanAzramasaMvAhAnAM vyAkhyAtarUpANAM sahasrANi yatra bharatA stimitanivRttapramuditajanA:-sthirakhasthapramodavallokA vividhazasyaiH-nAnAvidhadhAnyairniSpadyamAnA-jAyamAnA medinI ca-bhUmiyatra sarobhiH-jalAzayavizeSaiH saridbhizca-nadIbhiH taDAgaiH-pratItaiH shailaiH-giribhiH| kAnanaiH-sAmAnyavRkSopetamagarAsannavanavizeSaiH ArAmaiH-dampatiratisthAnalatAgRhopetavanavizeSaiH udyAnaizcapuSpAdimavRkSasaGkulabahujanabhogyavanavizeSaiHmano'bhirAmaiH parimaNDitaM ca yadbharatAI tattathA tasya, tathA dakSiNAI ca tadvijayAdhegirivibhaktaMceti vigrahastasya, tathA lavaNajalena-lavaNasamudreNa parigataM-veSTitaM dezato yattattathA sU015 --- - - - For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Jain Education
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ CALCREACCOCALL tasya, tathA SaDvidhasya kAlasya-RtuSaTarUpasya ye guNA:-kAryANi taiH krameNa-paripATyA yuktaM-saGgataM yattattathA tasya, kasyetyAha-arddhabharatasya-bharatArddhasya, kiM?-khAmikA-nAthAH, tathA dhIrANAM satAM yA kIrtistatpradhAnAH puruSA dhIrakIrtipuruSAH opena-pravAhaNAvicchinnaM balaM-prANo yeSAM te tathA, puruSAntarabalAnyatikrAntA atibalAH, na nihatA anihatA aparAjitAn-aparibhUtAn zatrUn mardayanti yete tathA, ata eva ripusahasramAnamathanA iti vyaktaM, sAnukrozAH-sadayA amatsariNaH-paraguNagrAhiNaH acapalA:-kAyikAdicApalyarahitAH acaNDA:-kAraNavikalakopavikalAH mita:-parimito maJjalo-madhuraH pralApo-jalpo yeSAM te tathA, hasitaM gambhIramanahAsaM madhuraM ca bhaNitaM yeSAM te tathA, pAThAntareNa madhuraparipUrNasatyavacanAH, abhyupagatavatsalA iti pratItaM, 'saraNa'tti zaraNadAyakatvAt zaraNyAH, tathA lakSaNaM-puruSalakSaNazAstrAbhihitaM yathA-"asthivarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatI yAnaM khare cAjJA, sarva sattve pratiSThitam // 1 // " ityAdi, mAnonmAnAdikaM-vakSyamANaM vyaJjanaM-tilakamaSAdi tayoryo guNaH-prazastatvaM tenopetA yete tathA, lakSaNavyaJjanakharUpamidaM-"mANummANapamANAdi lakkhaNaM vaMjaNaM tu masamAI / sahajaM ca lakkhaNaM vaMjaNaM tu pacchA samuppaNNaM ||1||"[maanonmaanprmaannaadi lakSaNaM vyaJjanaM tu mavAdi / sahajaM vA lakSaNaM vyaJjanaM tu pazcAt samutpannaM // 1 // ] iti, tathA mAnonmAnapramANaiH pratipUrNAni sujAtAni sarvANyaGgAni-avayavA yatra tadevaMvidhaM sundaramaoN-zarIraM yeSAM te tathA, tatra mAnaM-jaladroNapramANatA, sA caivaM-jalabhRtakuNDe pramAtavye puruSe upavezite OCALCCX Jain Education metmalwonal For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH dvAre vinaH // 74 // yajjalaM tato nirgacchati tadyadi droNapramANaM bhavati tadA sa puruSo mAnopapanna ityucyate, unmAnaM tu tulAropita- adharmasyArddhabhArapramANatA, pramANaM punarAtmAGgulenASTottarazatAGgulocchrayatA, uktaM ca-"jaladoNa 1 addhbhaarN2|| samuhAiM samUsio va jo Nava u |maannummaannpmaannN tivihaM khalu lakkhaNaM eyaM ||1||"ti, [jaladroNordhabhAraH maithunasekhamukhAni nava tu samucchrito yazca / mAnonmAnapramANAni trividhaM khalu lakSaNametat // 1 // ] mukhasya dvAdazAGgulAyAmatvAt navabhirmukhairaSTottaramaGgalazataM bhavatIti, zazivatsaumya AkAraH kAntaM-kamanIyaM priyaM| baladeva-premAvahaM darzanaM yeSAM te tathA 'amarisaNa'tti amarSaNA aparAdhAsahiSNavaH amamRNA vA-kAryeSvanalasAH vAsudevapracaNDaH prakANDo vA duHsAdhyasAdhakatvAd daNDapracAra:-sainyavicaraNaM daNDaprakAro vA-AjJAvizeSo yeSAM te varNanaM tathA gambhIrAH alakSyamANAntavRttitvena dRzyante ye te gambhIradarzanIyAH, tataH karmadhArayaH, tAlo-vRkSavi sU0 15 zeSo dhvajaH-keturyeSAM te tathA udviddhaH-ucchritaH garuDaH keturyeSAM te tathA tato dvandvastataste krameNa rAmakezavAH 'balavarga'tti balavantaM garjantaM-ko'smAkaM pratimalla ? ityevaMzabdAyamAnaM dRptAnAmapi madhye darpitaM-saJjAtada| mauSTika-mauSTikAbhidhAnaM mallaM cANUraM-cANUrAbhidhAnaM malameva kaMsarAjasambandhinaM mUrayanti-cUrNayanti ye te tathA, tatra kila mallayuddhe kRSNavadhArtha kaMsenArabdhe baladevena muSTikamallo vAsudevena cANUramallo mArita iti, evamanyAnyapItaH kAnicidvizeSaNAni antimau baladevavAsudevAvAzrityAdhItAni, risstthvRssbhghaatin:-kNs-||| 74 // rAjasatkariSThAbhidhAnadRptaduSTamahAvRSabhamArakAH kesarimukhavisphATakAH idaM ca vizeSaNaM prathamavAsudevamA-| For Personal & Private Use Only nbrary
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * *** zrityAdhItaM, sa hi kila tripRSThAbhidhAnajanapadopadravakAriNaM viSamagiriguhAvAsinaM mahAkesariNaM uttarAdha. roSThagrahaNena vidArayAmAseti, idaM ca vizeSaNaM dvitIyavyAkhyAyAmeva ghaTate, prathamavyAkhyAnapakSe punarevaM pAThaH, | kesimuhavipphADaga'tti tatra kezyabhidhAnaH kaMsakasatko duSTo'zvastanmukhaM ca kRSNaH kUpparaprakSepeNa vidAritavAniti, dRptanAgadarpamathanA idaM ca kRSNamAzrityAdhItaM, sa hi kila yamunAidavAsinaM ghoraviSaM mahAnAgaM padmagrahaNArtha hRdevatIrya nirmathitavAn, yamalArjunabhaJjakA idamapi tamevAzrityAdhItaM, sa hi pitRvairiNau vidyAdharau rathArUDhasya gacchato mAraNArtha pathi vikurvitayamalArjunavRkSarUpI sarathasya madhyena gacchatazcUrNanapravRttI hatavAn , mahAzakunipUtanAripadhaH idamapi tathaiva kRSNapitRvairiNyormahAzakunipUtanAbhidhAnayorvidyAdharayoSitoH vikurvitagantrIrUpayoH gantrIsamAropitabAlAvasthakRSNayoH kRSNapakSapAtidevatayA vinipAtitatvAt , kaMsamukuTamoTakA idamapi tathaiva, yataH kRSNena mallayuddhe vinipAtitacANUramallena kaMsAbhidhAno mathurArAjo'marSAdudgIrNa-12 khaDgo yuyutsurmukuTadeze gRhItvA siMhAsanAt bhuvi samAkRSya vinipAtitaH, tathA jarAsandhamAnamathanAH idamapi tathaiva, yataH kRSNo rAjagRhanagaranAyakaM jarAsandhAbhidhAnaM navamaprativAsudevaM kaMsamAraNaprakupitaM mahAsaGgrAmapra-1 vRttaM vinipAtitavAn , tathA 'tehi yatti taizcAtizayavadbhirAtapatrairvirAjamAnA iti sambandhaH, aviralAni ghanazalAkAvattvena samAni tulyazalAkatayA sahitAni-saMhitAni animnAni unnatazalAkAyogAt candramaNDalasamaprabhANi ca zazadharabimbavat prabhAnti-vRttatayA zobhante yAni tAni tathA taiH, sUramarIcayaH-Adityaki * * * Jain Edu For Personal & Private Use Only ** inelibrary.org
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 adharma praznavyAkara0 zrIabhayadeva | dvAre 8| maithunase vRttiH vinaH baladevavAsudeva raNAta iva yemarIcayaH te AdityamarIcayaH teSAM kavacamiva kavacaM-parikaraH parito bhAvAt taM vinirmuzcadbhiH vi kiradbhiH, pAThAntare zucibhirmarIcikavacaM vinirmuzcadbhiH, vAcanAntare punarAtapatravarNaka evaM dRzyate-'anbhapaDala| piMgalujalehiM' anapaTalAnIvAbhrapaTalAni bRhacchAyAhetutvAt piGgalAni ca-kapizAni sauvarNazalAkAmayatvAdujvalAni ca-nirmalAni yAni tAni tathA taiH 'aviralasamasahiyacaMdamaMDalasamappahehiM maMgalasayabhatticcheyacittiyakhiMkhiNimaNihemajAlaviraiyaparigayaperaMtakaNayaghaMTiyapayaliyakhiNikhiNitasumahurasuisuhasaddAlasohiehiM' maGgalAbhiH-maGgalyAbhiH zatabhaktibhiH-zatasaGkhyavicchattibhiH chekena-nipuNazilpinA citritAniyAni tAni tathA kiGkiNIbhi:-kSudraghaNTikAbhiH maNihemajAlena ca-ratnakanakajAlakena viracitena viziSTaratidena vA parigatAni-samantAdeSTitAni yAni tAni tathA paryanteSu-prAnteSu kanakaghaNTikAbhiH pracalitAbhiH-kampamAnAbhiH khiNikhiNAyamAnAbhiH sumadhuraH zrutisukhazca yaH zabdastadvatIbhizca yAni zobhitAni tAni tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, tatastaiH, 'sapayaragamuttadAmalambantabhUsaNehiM' sapratarakANi-AbharaNavizeSayuktAni yAni muktAdAmAni-muktAphalamAlAH lambanAni-pralambamAnAni tAni bhUSaNAni yeSAM tAni tathA taiH 'nariMdavAmappamANakaMdaparimaMDalehi' narendrANAM-teSAmeva rAjJAM vAmapramANena-prasAritabhujayugalamAnena rudrANi-vistIrNAni parimaNDalAni ca-vRttAni yAni tAni tathA taiH 'sIyAyavavAyavarisavisadosaNAsaehiM' zItAtapavAtavarSaviSadoSANAM nAzakaH 'tamarayamalabahulapaDaladhADaNapahAkarehiM tamaH-andhakAraM varNana XARAAAAAAAAAA*S*X-** sU015 // 75 // Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajo-reNurmala:-pratItaH eteSAM bahulaM-dhanaM yatpaTalaM-vRndaM tasya dhADanI-nAzanI yA prabhA-kAntistatkarANitatkArINi yAni tAni tathA taiH 'muddhasuhasivacchAyasamaNubaddhehiM mUrdhasukhA-ziraHsukhakarI zivA-nirupadravA yA chAyA-AtapavAraNalakSaNA tayA samanubaddhAni-anavacchinnAni yAni tAni tathA taiH 'veruliyadaMDasajjiehiM' vaiDUryamayadaNDeSu sajitAni-vitAnitAni yAni tAni tathA taiH 'vayarAmayavasthiNiuNajoiyaaDasahassavarakaMcaNasalAganimmiehiM vajramayyAM vastI-zalAkAnivezanasthAne nipuNena zilpinA yojitA-nive|zitAH 'aTThasahassa'tti aSTottarasahasrasaGkhyA yAH (vara)kAzcanazalAkAstAbhinirmitAni-ghaTitAni yAni tAni tathA taiH, 'suvimalarayayasuTucchaiehiM' suSTu vimalena rajatena-raupyeNa suSTu chaditAni-chAditAni yAni tAni tathA taiH 'NiuNoviyamisimisiMtamaNirayaNasUramaMDalavitimirakaraniggayapaDihayapuNaravipacovayaMtacaMcalamarIikavayaM viNimmuyaMtehiM nipuNaiH-kuzalaiH zilpibhinipuNaM vA yathA bhavatyevaM opitAni-parikarmitAni misimisAyamAnAni-cikacikAyamAnAni yAni maNayazca ratnAni ca teSAM sambandhi yat marIcikavacamiti sambandhaH, kimbhUtaM?-sUramaNDalasya-AdityamaNDalasya vitimirA-vihatAndhakArA ye karA:-kiraNA nirgatA-avapatitAH te pratihatA:-pratiskhalitAH santaH pratyavapatantaH-pratinivartamAnA yataH tattathA taca taccaJcalamarIcikavacaM ceti samAsaH tad vinirmuzcadbhirityadhikRtavAcanAto'rgalaM, sapratidaNDairiti gurutvAdekadaNDena dhArayitumazakyatvena pratidaNDopetaiH AtapatrairdhiyamANairvirAjamAnA iti vyaktaM, tathA 'tAhi yatti tai Jain Education For Personal & Private Use Only Yinelibrary.org
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka-zvAtizayavadbhizcAmaraiH kalitA iti sambandhaH, kimbhUtaiH?-pravaragireyatkuharaM tatra yadviharaNaM-vicaraNaM gavA-1 ra0 zrIa- miti gamyate tatra samuddhatAni-utkSiptAni kaNTakazAkhilaganabhayAt yAni tAni tathA taizcAmarairiti prakabhayadeva0 taM, sUtre tu cAmarazabdasya strIliGgatvena vivakSitatvAt strIliGganirdezaH kRta iti, nirupahataM-nIrogaM yaccamarIvRttiH NAM-govizeSANAM pazcimazarIraM-dehapazcAdbhAgaH tatra saJAtAni yAni tAni tathA taiH 'amaila'tti amalinaM pAThAntareNA''malitaM-AmRditaM yat sitakamalaM-puNDarIkaM vimukulaM ca-vikasitaM ujjvalitaM ca-dIptaM ydrjt||76 // girizikharaM vimalAzca ye zazinaH kiraNAstatsadRzAni varNato yAni tAni tathA, kaladhautavad-rajatavanirmalAni yAni tAni tathA, tataH karmadhArayastatastaiH, pavanAhato-vAyutADitaH san capalaM yathA bhavatyevaM calitaH salalitaM pravRtta iva salalitapravRttaH vIcibhiH prasRtakSIrodakapravarasAgarasya ya utpUro-jalaplavaH sa tathA tadvaccaJcalAni yAni tAni tathA taiH, cAmarANyeva haMsavadhUbhiH upamayannAha-mAnasAbhidhAnasya sarasaH prasare-vistAre paricitaH-abhyasta AvAso-nivAso vizadazva-dhavalo veSo-nepathyamAkAro yAsAM tAstathA tAbhiH, kanakagirizikharasaMzritAbhiriti vyaktaM, avapAtotpAtayoH-adhogamanordhvagamanayoH 'cavalajaiNa'tti capalavastvantarajayI zIgho vego yAsAM tAstathA tAbhihasavadhUbhiriva-haMsikAbhiriva kalitA:-yuktA vAsudevabaladevA iti prakramaH, punarapi kimbhUtaiH cAmaraiH?-nAnAmaNayaH-candrakAntAdyAH kanakaM ca-pItavarNa suvarNa mahAn aha:-arko yasya tanmahArha tapanIyaM-raktavarNa suvarNa eteSAmujjvalavicitrA daNDA yeSAM tAni tathA taiH, iha ca | maithunase vinaH baladevavAsudevavarNanaM sU0 15 // 6 // JainEducation international For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ haMsavadhUnAM vizadadveSatAbhaNanena kanakagirizikhara saMzritatva bhaNane notpAtanipAtabhaNanena ca maNikanakadaNDAzritadhavala caJcaccAmaropamAnatokteti, salalitaiH - lAlityayuktaH narapatizrIsamudayaprakAzanakaraiH, rAjalakSmIsamudAyo hi tairlakSyate, varapattanodgataiH, pattanavizeSanirmitaM hi zilpivizeSAt pradhAnaM bhavati, athavA varapattanAdU-varAcchAdanakozakAdudgatAni-nirgatAni yAni tAni tathA taiH samRddharAjakulasevitaiH asamRddharAjakulasya tu tadyogyatApi na bhavati, kAlAguruH - kRSNAguruH pravarakundrukaM - pradhAnacIDA turukkaM-silhakaM etallakSaNo yo dhUpastadvazena yo vAso - vAsanA tena vizadaH-spaSTo gandho-guNavizeSaH udbhUta udbhUto'bhirAmo- ramyo yeSAM tAni tathA taiH, 'cillikAhiM'ti lInaiH dIpyamAnairvA 'ubhayopAsaMpi'tti ubhayorapi pArzvayoH 'cAmarAhiM ukkhaSpamANAhiM ti prakIrNakairutkSipyamANairityarthaH, kalitA iti prakRtaM, tathA sukhazIlavAtena cAmarANAmeva vIjitAni aGgAni yeSAM te tathA, ajitA ajitarathA iti pratItaM, halaM muzalaM ca pratIte, kaNakAJca vANAH pANI haste yeSAM te tathA, idaM ca baladevApekSayA vizeSaNaM, zaGkhaH pAJcajanyAbhidhAnaH cakraM sudarzanaM gadA ca - kaumodakI nAmA zaktizca - trizUlavizeSaH nandakazca - nandakAbhidhAnaH khaDgaH etAn dhArayanti ye te tathA, idaM ca vizeSaNaM vAsudevAzrayaM, pravarojvalo-varazuklaH sukRtaH - suracito vimalo-nimala: kaustubho - vakSomaNistirITaM ca-mukuTaM dhArayanti ye te tathA, kuNDalodyotitAnanA iti vyaktaM, puNDakaM-sitapadmaM tadvannayane yeSAM te tathA, ekAvalI kaNThe racitA vakSasi-hRdaye yeSAM te tathA, zrIvatsaH pratItaH Jain Educational For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 adharma praznavyAka-8 sa eva zobhanaM lAJchanaM yeSAM te tathA, varayazasa iti vyaktaM, sarva kaiH surabhibhiH kusumaiH suracitA pralambA ra0 zrIa- zobhamAnA vikasantI citrA ca vanamAlA-mAlAvizeSo racitA ratidA vA vakSasi yeSAM te tathA, aSTazatena dvAre bhayadeva0 vibhaktalakSaNAnAM-viviktakhastikAdicihnAnAM prazastAni sundarANi virAjitAni ca aGgopAGgAni yeSAM te maithunasevRttiH tathA, mattasya gajavarANAmindrasya-sarvagajapradhAnasya yo lalito-vilAsavAn vikramaH-caGkamaNaM tadvadvilAsi- vinaH tA-sAtavilAsA gatiryeSAM te tathA, 'kaDIsuttaga'tti kaTIsUtrapradhAnAni nIlAni pItAni ca kauzeyakAni baladeva vastravizeSarUpANi vAsAMsi yeSAM te tathA, tatra nIlakauzeyA baladevAH pItakauzeyAzca vAsudevA iti, pravaradI vAsudevasatejasa iti vyaktaM, zAradaM yannavaM stanitaM-meghagarjitaM tanmadhuro gambhIraH snigdho ghoSo yeSAM te tathA, nara- varNanaM siMhA iti pratItaM, siMhasyeva vikramazca gatizca yeSAM te tathA, "atyamiya'tti prathamavyAkhyApakSe yeSu baladevAdiSu madhye astamitau-astaM gatau rAmakezavAviti prakRtaM, kiMvidhau?-pravararAjasiMhau, dvitIyavyAkhyAne tu astamitAH pravararAjasiMhA yebhyaste'stamitapravararAjasiMhAH, dIrghatvaM ca prAktazailIvazAt, saumyA iti vyaktaM, dvArAvatI nagarI tasyA Anandakatvena pUrNacandrA iva pUrNacandrA yete tathA 'puvakaDatavappabhAvA nividRsaMcitasuhA' ityAdi tu cakravartivarNanavadavagantavyaM, yAvad 'avitattA kAmANaMti // bhujo maMDaliyanaravareMdA sabalA saaMteurA saparisA sapurohiyAmaccadaMDanAyakaseNAvatimaMtanItikusalA nA- 13 // 77 // NAmaNirayaNavipuladhaNadhannasaMcayanihIsamiddhakosA rajasiriM vipulamaNubhavittA vikkosaMtA baleNa mattA tevi SACRECENESCORRECONOSECSC sU015 Jain Education a l For Personal & Private Use Only M inelibrary.org
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education uvaNamaMti maraNadhammaM avitattA kAmANaM / bhujjo uttarakurudeva kuruvaNavivarapAdacAriNo naragaNA bhoguttamA bhogalakkhaNadharA bhogasassirIyA pasatthasomapaDipuNNaruvadarasaNijjA sujAtasavvaMgasuMdaraMgA rattuppalapattakaMtakaracaraNako matalA supaiTThiyakummacArucalaNA aNupubvasusaMhayaMgulIyA unnayataNutaMbaniddhanakhA saMThitasiligUDhagaphA eNIkuruviMdavattavaTTANupuvvijaMghA samugganisaggagUDhajANU varavAraNamattatulla vikkamavilAsitagatI varaturagasujAyagujjhadesA Ainnahayantra niruvalevA pamuiyavaraturagasIha atiregavaTTiyakaDI gaMgAvattadAhiNAvattataraMgabhaMgura ra vikiraNavohiya viko sAyaM tapa mhagaMbhIra vigaDanAbhI sAhata soNaMdamusaladappaNanigari - yavara kaNagaccharusarisavaravairavaliyamajjhA ujjugasamasahiyajaccataNukasiNaNiddha AdejjalaDa hasUmAlamauyaromarAI jhasavihagasujAtapINakucchI jhasodarA pamhavigaDanAbhA saMnatapAsA saMgayapAsA suMdarapAsA sujAtapAsA mitamAiyapINaraiyapAsA akaraMDuyakaNagaruyaganimmala sujAyaniruva haya dehadhArI kaNagasilAtalapasatthasamatalauvaiyavicchinnapihulavacchA juyasaMnibhapINaraiya pIvarapa uTThasaMThiyA susiliTTha visiTThalaTTha sunicitaghaNadhirasubasaMdhI puravaravaraphalihavaTTiyabhuyA bhuyaIsaravipulabhogaAyANaphaliucchUTa dI habAhU rattatalovatiyamajyamaMsalasujAyalakkhaNapasattha acchiddajAlapANI pIvarasujAyakomalavaraMgulI taMbataliNasuiruilaniddhanakkhA niddhapANilehA caMdapANilehA sUrapANilehA saMkhapANilehA cakkapANilehA disAsovatthiyapANilehA ravisasisaMkhavaracakkadisAsovatthiyavibhattasuviraiyapANilehA varamahisavarAhasI hasaddalasiMhanAgavara paDipunnaviulakhaMdhA For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva. 155 | 4 adharma dvAre mANDalikadevakurUttaravarNanaM sU0 15 vRttiH cauraMgulasuppamANakaMbuvarasarisaggIvA avaTTiyasuvibhattacittamaMsU uvaciyamaMsalapasatthasaddala vipulahaNuyA oyaviyasilappavAlaviMbaphalasaMnibhAdharohA paMDurasasisakalavimalasaMkhagokhIrapheNakuMdadagarayamuNAliyAdhavaladaMtaseDhI akhaMDadaMtA apphuDiyadaMtA aviraladaMtA suNiddhadaMtA sujAyadaMtA egadaMtase divya aNegadaMtA huyavahanidaMtadhoyatattatavaNijarattatalA tAlujIhA garulAyataujutuMganAsA avadAliyapoMDarIyanayaNA kokAsiyadhavalapattalacchA ANAmiyacAvaruilakiNhanbharAjisaMThiyasaMgayAyayasujAyabhumagA allINapamANajuttasavaNA susavaNA pINamaMsalakavoladesabhAgA aciruggayabAlacaMdasaMThiyamahAniDAlA uDuvatiriva paDipunnasomavayaNA chattAgAruttamaMgadesA ghaNaniciyasubaddhalakkhaNunnayakUDAgAranibhapiDiyaggasirA huyavahaniddhaMtadhoyatattatavaNijarattakesaMtakesabhUmI sAmalIpoMDaghaNaniciyachoDiyamiuvisatapasatthasuhumalakkhaNasugaMdhisuMdarabhuyamoyagabhiMganIlakajalapahaTThabhamaragaNaniddhaniguruMbaniciyakuMciyapayAhiNAvattamuddhasirayA sujAtasuvibhattasaMgayaMgA lakkhaNavaMjaNaguNovaveyA pasatthabattIsalakkhaNadharA haMsassarA kuMcassarA duMdubhissarA sIhassarA ujja(ogha)sarA meghasarA sussarA susaranigghosA vajjarisahanArAyasaMghayaNA samacauraMsasaMThANasaMThiyA chAyAujjoviyaMgamaMgA pasatthacchavI nirAtakA kaMkaggahaNI kavotapariNAmA saguNiposapiTuMtarorupariNayA paumuppalasarisagaMdhussAsasurabhivayaNA aNulomavAuvegA avadAyaniddhakAlA viggahiyaunnayakucchI amayarasaphalAhArA tigAuyasamUsiyA tipaliovamadvitIkA tinni ya paliovamAI paramAuM pAlayittA tevi uvaNamaMti maraNadhamma avitittA // 78 // For Personal & Private Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmANaM / pamayAvi ya tesiM hoMti sommA sujAyasavvaMgasuMdarIo pahANamahilAguNehiM juttA atikaMtavisappamANamauyasukumAlakummasaMThiyasiliTThacalaNA ujjumauyapIvarasusAhataMgulIo anbhunnataratitataliNataMbasuiniddhanakhA romarahiyavadRsaMThiyaajahannapasatthalakkhaNaakoppajaMghajuyalA suNimmitasunigUDha jANUmaMsalapasatthasubaddhasaMdhI kayalIkhaMbhAtirekasaMThiyanivvaNasukumAlamauyakomalaaviralasamasahitasujAyavaTTapIvaranirantarorU aTThAvayavIipaTTasaMThiyapasatthavicchinnapihulasoNI vayaNAyAmappamANaduguNiyavisAlamaMsalasubaddhajahaNavaradhAriNIovajavirAiyapasatthalakkhaNanirodarIo tivalivaliyataNunamiyamajjhiyAo ujuyasamasahiyajaccataNukasiNaniddhaAdejalaDahasukumAlamauyasuvibhattaromarAtIo gaMgAvattagapadAhiNAvattataraMgabhaMgaravikiraNataruNabodhitaAkosAyaMtapaumagaMbhIravigaDanAbhA aNubbhaDapasatthasujAtapINakucchI sannatapAsA sujAtapAsA saMgatapAsA miyamAyiyapINaratitapAsA akaraMDuyakaNagaruyaganimmalasujAyaniruvahayagAyalaTThI kaMcaNakalasapamANasamasahiyalaTThacucUyaAmelagajamalajuyalavaTTiyapaoharAo bhuyaMgaaNupuvvataNuyagopucchavaTTasamasahiyanamiyaAdejalaDahabAhA taMbanahA maMsalaggahatthA komalapIvaravaraMgulIyA niddhapANilehA sasisUrasaMkhacakavarasotthiyavibhattasuviraiyapANilehA pINuNNayakakkhavatthippadesapaDipunnagalakavolA cauraMgulasuppamANakaMbuvarasarisagIvA maMsalasaMThiyapasatthahaNuyA dAlimapupphappagAsapIvarapalaMbakuMcitavarAdharA suMdarottarohA dadhidagarayakuMdacaMdavAsaMtimaulaacchiddavimaladasaNA rattuppalapaumapattasukumAlatAlujIhA kaNavIramuula'ku pra.vyA.14 Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only WILainelibrary.org
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 adharma praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH dvAre mANDalikadevakurUttaravarNanaM Dila'nbhunnayaujjutuMganAsA sAradanavakamalakumutakuvalayadalanigarasarisalakkhaNapasatthaajimhakaMtanayaNA AnAmiyacAvaruilakiNhabbharAisaMgayasujAyataNukasiNaniddhabhumagA allINapamANajuttasavaNA sussavaNA pINamaTTagaMDalehA cauraMgulavisAlasamaniDAlA komudirayaNikaravimalapaDipunnasomavadaNA chattunnayauttamaMgA akavilasusiNiddhadIhasirayA chattajjhayajUvathUbhadAmiNikamaMDalukalasavAvisotthiyapaDAgajavamacchakummarathavaramakarajjhayaaMkathAlaaMkusaaTThAvayasupaiTThaamarasiriyAbhiseyatoraNameiNiudadhivarapavarabhavaNagirivaravarAyaMsasalaliyagayausabhasIhacAmarapasatthabattIsalakkhaNadharIo haMsasaritthagatIo koilamahuragirAo kaMtA savvassa aNumayAo vavagayavalipalitavaMgaduvvannavAdhidohaggasoyamukkAo uccatteNa ya narANa thovUNamUsiyAo siMggarAgAracAruvesAo suMdarathaNajahaNavayaNakaracaraNaNayaNA lAvannaruvajovvaNaguNovaveyA naMdaNavaNavivaracAriNIo vva accharAo uttarakurumANusaccharAo accheragapecchaNijjiyAo tinni ya pali ovamAI paramAuM pAlayittA tAo'vi uvaNamaMti maraNadhamma avitittA kAmANaM (sU015) _ 'bhujjo'ti bhUyastathA ityarthaH, mANDalikA narendrA-maNDalAdhipatayaH sabalAH sAntaHpurAH sapariSada iti vyaktaM, saha purohitena-zAntikarmakAriNA amAtyaiH-rAjyacintakaiH daNDanAyakaiH-pratiniyatakaTakanAyakaiH senApatibhiH-sakalAnIkanAyakairye le tathA te ca te-manne mantraNe nItI ca-sAmAdikAyAM kuzalAzceti samAsaH, nAnAprakArairmaNiratnAnAM vipuladhanadhAnyAnAM ca saJcayairnidhibhizca samRddhaH-paripUrNaH kozo yeSAM te tathA rAjazriyaM vi IFSSASRASSACCCCCCC // 79 // Jain Education anal For Personal & Private Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ pulAmanubhUya vikrozanta:-parAnAkozantaH vigatakozAntA vA balena mattA iti vyaktaM te'pi ca evaMvidhA api upanamanti maraNadharmamavitRptAH kAmAnAmiti / 'bhujjo'tti tathA uttarakurudevakurUNAM yAni vanavivarANi teSu dipAdaiH-vAhanAbhAvAcaraNairvicaranti yete tathA naragaNAH-nRsamUhAH bhogairuttamAH bhogottamaH bhogasUcakAni lakSa NAni-khastikAdIni dhArayantIti bhogalakSaNadharAH bhogaiH sazrIkA:-sazobhAH bhogasazrIkAH, prazastaM saumyaM pratipUrNa rUpaM-AkRtiryeSAM te'ta eva darzanIyAzca-darzanArdAzca yete tathA, sujAtasarvAGgasundarAGgA iti pUrvavat, raktotpalapatravat kAntAni karacaraNAnAM komalAni ca talAni-adhobhAgA yeSAM te tathA, supratiSThitAHsatpratiSThAvantaH kUrmavat-kacchapavaccAravazcaraNA yeSAM te tathA, anupUrveNa-paripAvyA varddhamAnA hIyamAnA vA iti gamyate susaMhatA-aviralA aGgulyaH-pAdAgrAvayavA yeSAM te tathA, vAcanAntare AnupUrvyasujAtapIvarAmulIkA pratItaM ca, unnatA:-tuGgAH tanavaH-pratalAH tAmrA-aruNAH ligdhAH-kAntimanto nakhA yeSAM te tathA, saMsthitau-saMsthAnavizeSavantau suzliSTau-sughaTanau gUDhI-mAMsalatvAdanupalakSyau gulphau-ghuNTako yeSAM te tathA, eNI-hariNI tasyAzceha jaGghA grAhyA kuruvindaH-tRNavizeSaH vRttaM ca-sUtrAvalanakaM etAnIva vRtte-varnule AnupUryeNa sthUlasthUle ceti gamyaM jaDe-prasRte yeSAM te tathA, athavA eNyA-lAyavaH kuruvindAH-kuTalikAstattvagvat vRttA AnupUryeNa jaGghA yeSAM te tathA, 'samugga'tti samudgakatatpidhAnayoH sandhiH tadvannisargagUDhausvabhAvato mAMsalatvAdanunnate jAnunI-aSThIvatI yeSAM te tathA, pAThAntareNa samudgavat nimugge-nimagne anunnate Jain Education Alinal For Personal & Private Use Only Alainelibrary.org
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ adharmadvAre mANDalikadevakurUttaravarNana sU015 prazvavyAka- ityarthaH gUDhe-mAMsalatvAdanupalakSye jAnunI yeSAM te tathA, varavAraNasya-gajandrasya mattasya tulyaH-sadRzo vi- ra0zrIa- kramaH-parAkramo vilAsitA-saJjAtavilAsA ca gatiryeSAM te tathA, varaturagasyeva sujAtaH suguptatvena guhyadebhayadeva0 mAzo-liGgalakSaNo'vayavo yeSAM te tathA AkIrNahaya iva-jAtyAzca iva nirupalepA:-tathAvidhamalavikalAH, pramudito vRttiH -hRSTo yo varaturagaH siMhazca tAbhyAM sakAzAdatirekeNa-atizayena vartitA-varculA kaTiyeSAM te tathA, gaGgA vartaka iva dakSiNAvarttataraGgabhaGgarA ravikiraNairbodhita-vikAsitaM 'vikosAyaMta'tti vigatakozaM kRtaM ytpaa||8 // paGkajaM tadvada gambhIrA vikaTA ca nAbhiryeSAM te tathA, 'sAhaya'tti saMhitaM-saGkSiptaM yatsoNaMda-trikASThikA muzalaM pratItaM darpaNa:-darpaNagaNDo vivakSito 'nigariyatti sarvathA zodhitaM yadbarakanakaM tasya yaH tsaruH-khaDgAdimuSTiH sa ceti dvandvastaiH sadRzo yaH varavajravat valita:-kSAmo madhyo-madhyabhAgo yeSAM te tathA, RjukANAM -avakrANAM samAnAM AyAmAdipramANataH 'sahiyatti saMhatAnAM-aviralAnAM jAtyAnAM-khAbhAvikAnAM tanUnA-sUkSmANAM kRSNAnAM-asitAnAM ligdhAnAM-kAntAnAM AdeyAnAM-saubhAgyavatAM laDahAnAM-manojJAnAM sukumAramRdUnAM-komalakomalAnAM ramaNIyAnAM ca romNAM-tanUruhANAM rAji:-AvalI yeSAM te tathA, jhapavi-|| zAhagayoriva-matsyapakSiNoriva sujAtI-suSTu bhUto pInau-upacitI kukSI-jaTharadezI yeSAM te tathA, jhaSodarA iti pratItaM, 'pamhavigaDanAbhatti padmavadvikaTA nAbhiryeSAM te tathA, idaM ca vizeSaNaM na punaruktaM, pUrvoktasya nAbhivizeSaNasya bAhulyena pAThAditi, sannatI-adhonamantau pAzcauM pratIto yeSAM te tathA, saGgatapAvAH, jaM tadvad gambhArA viraGgabhaGgarA ravikiraNayoMdhita atizayena vartitA vartuH darpaNagaNDo viSA te tathA, 'sAhata vikosAyaMtatti vigAyaSA te tathA, gaGgA // 8. // Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ata eva sundarapAH sujAtapArthAH pArzvaguNopetapArthA ityarthaH, 'miyamAiya'tti mitI-parimitau mAtrikomAtropetau ekArthapadadvayayogAt atIvamAtrAnvitau nocitapramANAnyUnAdhiko pInau-upacitau ratidau-ramaNIyau pAcauM yeSAMte tathA, 'akaraMDuyatti mAMsopacitatvAt avidyamAnapRSThipA sthika mivakanakarucaka-kAzcanakAnti nirmalaM-vimalaM sujAtaM-suniSpannaM nirupahataM-rogAdibhiranupadrutaM deha-zarIraM dhArayanti yete tathA, kanakazilAtalamiva prazastaM samatalaM-aviSamarUpaM upacitaM-mAMsalaM vistIrNapRthulaM-ativistIrNa vakSo-hRdayaM yeSAM te tathA, yugasannibhau-yUpasadRzau pInau-mAMsalo ratidau-ramaNIyau pIvarau-mahAntau prakoSThau-kalAcikAdezI, tathA saMsthitAH-saMsthAnavizeSavantaH suzliSTAH-sughaTanA laSTA-manojJAH sunicitAH-suSTu nibiDA ghanA:-bahupradezAH sthirA-nAsuvighaTAH subaddhAH-lAyubhiH suSTu baddhAH sandhayazca-asthisandhAnAni yeSAM - te tathA, puravarasya varaparighavad-dvArArgalAvartitau-vRttau bhujau-bAhU yeSAM te tathA, bhujagezvaro-bhujaGga-18 rAjastasya vipulo-mahAn yo bhogaH-zarIraM tadbat AdIyata ityAdAna:-Adeyo ramyo yaH parighA-argalA 'ucchUDha'tti khasthAnAd avakSipto-niSkAzitaH tadvacca dIpoM bAhU yeSAM te tathA, raktatalau-lohitAdhobhAgau, |'uvaciya'tti aupacayikI-upacayanivRttI aupayiko vA-ucitau mRduko-komalau mAMsalau-mAMsavantau su. jAtau-muniSpannau lakSaNaprazastau-prazastakhastikAdicihau acchidrajAlau-aviralAGgalisamudAyau pANI-hastau yeSAM te tathA pIvarA-upacitAH sujAtA:-suniSpannAH komalA varAH aGgulyaH-karazAkhA yeSAM te tathA, tAmrA JainEducational For Personal & Private Use Only Imainelibrary.org
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 adharma praznavyAkara0 zrIabhayadeva. | dvAre mANDalikadevakurUttaravarNana vRtti sU0 15 1-aruNAH talinAH-pratalAH zucayaH-pavitrAH rucirA-dIsAH ligdhA-arUkSA nakhA-hastanakharA yeSAM te tathA, ligdhapANirekhA iti kaNThyaM, candra iva pANirekhA yeSAM te tathA, evamanyAnyapi catvAri padAni navaraM dikpradhAnaH svastiko dikakhastiko dakSiNAvarta ityarthaH, ravizazizaGkhavaracakradikakhastikarUpA vibhaktA-viviktAH suviracitA:-sukRtAH pANiSu rekhA yeSAM te tathA, varamahiSavarAhazArdUlaRSabhanAgavarapratipUrNavipulaskandhA iti kaNThyaM, navaraM varAhaH-zUkaraH zArdUla:-vyAghra RSabho-vRSabho nAgavaro-gajavaraH, catvAryamulAni suSTu pramANaM yasyAH kambuvareNa ca-pradhAnazaGkhana sadRzI unnatattvavaliyogAbhyAM samAnA grIvA-kaNTho yeSAM te tathA, avasthitAni-na hIyamAnAni varddhamAnAni ca suvibhaktAni-viviktAni citrANi ca-zobhayA adbhutabhUtAni imaNi-kUrcakezA yeSAM te tathA, upacitaM-mAMsalaM prazastaM zArdUlasyeva vipulaM ca hanu-cibukaM yeSAM te tathA, 'oyaviyaMti parikarmitaM yacchilApravAlaM-vidvamaM bimbaphalaM ca-golhAphalaM tatsannibhaH-tatsadRzo raktatvanAdharoSThaH-adhastanadantacchado yeSAM te tathA, pANDuraM yacchazisakalaM-candrakhaNDaM tadvada vimalaM zaGkhava gokSIraphenavat 'kuMda'tti kundapuSpavat dakarajovat mRNAlikAvaJca-padminImUlavaddhavalA dantazreNIdazanapatiryeSAM te tathA, akhaNDadantAH-paripUrNadazanAH asphuTitadantAH-rAjIrahitadantAH aviraladantAHghanadantAH suligdhadantAH-arUkSadantAH sujAtadantA:-suniSpannadantAH, eko danto yasyAM sA ekadantA sA zreNI yeSAM te tathA, dantAnAmatighanatvAdekadanteva dantazreNisteSAmiti bhAvaH, anekadantA dvAtriMzaddantA // 81 // dain Education Internal For Personal & Private Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 iti bhAvaH, hutavahena-aminA nirdhamana-nirdagdhaM dhauta-prakSAlitamalaM yattapanIyaM-suvarNavizeSaH tadvadraktatalaM lohitarUpaM tAlu ca-kAkudaM jihvA ca-rasanA yeSAM te tathA, garuDasyeva-suparNasyeva AyatA-dIrghA RjvIsaralA tuGgA-unnatA nAsA-ghoNo yeSAM te tathA, avadAlitaM-saJjAtAvadalanaM vikasitaM yatpuNDarIkaM-zatapanaM tadvannayane-locane yeSAM te tathA 'kokAsiyatti vikasite prAyaH pramuditatvAtteSAM dhavale-site patrale-pakSmavatI akSiNI-locane yeSAM te tathA, AnAmitaM-ISannAmitaM yaccApaM-dhanustadrucire-zobhane kRSNAbhrarAjisaMsthite-kAlameghalekhAsaMsthAne saGgate-ucite Ayate-dIrgha sujAte-suniSpanne bhruvau yeSAM te tathA, AlInau natu Tapparau pramANayuktau-upapannapramANau zravaNau-karNI yeSAM te tathA ata eva suzravaNAH suSTu vA zravaNaM-zabdopalambho yeSAMte tathA, pInI-mAMsalau kapolalakSaNau dezabhAgau-badanasyAvayavI yeSAMte tathA,acirodgatasyevAta eSa bAlacandrasya-abhinavazazinaH saMsthitaM-saMsthAnaM yasya tattathA tadevaMvidhaM mahada-vistIrNa 'niDAla'tti lalATaMbhAlaM yeSAM te tathA, uDupatiriva-candra iva pratipUrNa saumyaM ca vadanaM yeSAM te tathA, tathA chatrAkArottamAGgadezA iti kaNThyaM, ghano-lohamudgarastadvannicitaM nibiDaM ghanaM vA-atizayena nicitaM ghananicitaM subaI lAyubhiH lakSaNonnata-mahAlakSaNaM kUTAgAranirbha-sazikharabhavanatulyaM piNDikeva va latvena piNDikAyamAnaM agraziraHziro'graM yeSAM te tathA, hutavahena nirmAtaM dhautaM tasaM ca yattapanIyaM-raktavarNa suvarNa tadvadraktA-lohitA kesaMtatti madhyakezA kezabhUmiH-mastakatvam yeSAM te tathA, zAlmalI-vRkSavizeSastasya yatpauNDaM-phalaM ghana Jain Educational For Personal & Private Use Only Vianelibrary.org
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 82 // Jain Educatio nicitaM - atyarthaM nibiDa choTitaM ca-ghaTTitaM tadvanmRdavaH - sukumArAH vizadAH - vispaSTAH prazastA - maGgalyAH sUkSmAH - lakSNAH lakSaNAH- lakSaNavantaH sugandhayaH- sadgandhAH sundarAH - zobhanAH bhujamocako - ratnavizeSastadvat | bhRGgaH- kITavizeSastadvannIlo - ratnavizeSaH sa iva kajjalamiva prahRSTabhramaragaNaH pramuditamadhukaranikaraH sa iva ca snigdhAH - kAlakAntayaH nikurumbAH- samUharUpAH nicitA - avikIrNAH kuJcitAH - vakrAH pradakSiNAva rttAzca-avAmavRttayo mUrdhani-zirasi zirasijA : - kezA yeSAM te tathA, sujAtasuvibhaktasaGgatAGgA iti kaNThyaM, lakSaNavyaJjanaguNopapetA iti prAgvat, prazastadvAtriMzallakSaNadharA iti kaNThyaM, haMsasyeva svaraH - zabdaH SaDjAdirvA yeSAM te tathA, evamanyAnyapi, navaraM oghena- avicchedenAvitruTitatvena kharo yeSAM te tathA, tathA suSThu svarasya - zabdasya nirdoSo nirhrAdo yeSAM te tathA, vAcanAntare siMhaghoSAdikAni vizeSaNAni paThyante, tatra ghaNTAzabdAnupravRttaraNitamiva yaH zabdaH sa ghoSa ucyate, vajrarSabhanArAcAbhidhAnaM saMhananaM - asthisazcayarUpaM yeSAM te tathA, tatra - "risaho u hoi paTTo vajjaM puNa kIliyA vidyANAhi / ubhao makkaDabandho nArAyaM taM viyANAhi // 1 // [ RSabhastu bhavati paTTo vajraM punaH kIlikAM vijAnIhi / ubhayato markaTabandho yastaM nA| rAcaM vijAnIhi // 1 // ] samacaturasrAbhidhAnena saMsthAnena saMsthitA ye te tathA, tatra samacaturasratvamUrdhvakA| yAdhaH kAyayoH samagrakhasvalakSaNatayA tulyatvamiti, chAyayodyotitAGgopAGgA iti kaNThyaM, 'pasatthacchavi'tti prazastatvacaH nirAtaGkAH - nIrogAH kaGkasyeva-pakSivizeSasyeva grahaNI - gudAzayo nIrogavarcaskatayA yeSAM te Mional For Personal & Private Use Only 4 adharma dvAre mANDala - kadevakuru ttaravarNanaM sU0 15 // 82 // Mainelibrary.org
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ %A5%9545454 tathA, kapotasyeva-pakSivizeSasyeva pariNAmaH-AhArapariNatiryeSAM te tathA, kapotAnAM hi pASANA api jIryanta iti zrutiH, zakuneriva-pakSiNa iva 'posaMti apAnaM yeSAM te tathA, purISotsarge nirlepApAnA ityarthaH, pRSThaM cAntarANi ca-pArzvadezaH UrU ca pariNatAH-sujAtA yeSAM te tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, padmaM ca-kamalaM utpalaM ca-nIlotpalaM tatsadRzo gandho yasya sa tathA tena zvAsena surabhi vadanaM yeSAM te tathA, anulomaH-anukUlo manojJa ityarthaH vAyuvegaH-zarIrasamIraNajavo yeSAM te tathA, avadAtA:-gaurAH ligdhAH kAlAzca-zyAmAzca iti dvandvaH, vaigrahiko-zarIrAnurUpau unnatI pInI kukSI-udaradezI yeSAM te tathA, amRtasyeva raso yeSAM te tathA tAni phalAnyAhAro yeSAM te tathA, trigavyUtasamucchritA ityAdi kaNThyaM / pramadA api ca-striyo'pi teSAM-mithunakarANAM bhavanti saumyA:-araudrAH sujAtAni sarvANyaGgAni sundarANi ca yAsAM tAstathA, pradhAnamahelAguNairyuktA iti kaNThyaM, atikAntau-atikamanIyau 'visappamANa'tti viziSTakhapramANau athavA visarpantAvapi-saJcarantAvapi mRdanAM madhye sukumAlau kUrmasaMsthitI-unnatatvena kacchapasaMsthitI zliSTau-manojJI calanau-pAdau yAsAM tAstathA, RjavA-saralA mRdavA-komalA: pIvarA:-upacitAH susaMhatA:-aviralAH aGgulyaH-pAdAGgulayo yAsAM tAstathA, abhyunnatA-unnatA ratidA:-sukhadAH athavA racitA iva racitAH talinA:-pratalAHtAmrA-AraktAH zucayaH-pavitrAH ligdhAH-kAntA nakhA yAsA tAstathA, romarahitaM-nirlomakaM vRttasaMsthitaM-vartulasaMsthAnaM ajaghanyaprazastalakSaNaM-pracuramaGgalyacihna 'akoppatti adveSyaM Jain Educatiort i onal For Personal & Private Use Only N ainelibrary.org
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0zrIabhayadeva0 vRttiH 4 adharma| dvAre mANDalikadevakurUttaravarNanaM sU015 // 83 // | ramyaM javAyugalaM yAsA tAstathA, sunirmitau-sunyasto sunigUDhI-anupalakSyau jAnunoH-aSThIvatosilau- mAMsopacitau prazastI-mAGgalyau subaddhau lAyubhiH sandhI-sandhAne yAsAM tAstathA, kadalIstambhAt-mocAkANDAt sakAzAda atirekeNa-atizayena saMsthitaM-saMsthAnaM yayoste kadalIstambhAtirekasaMsthite nivraNevraNarahite sukumAlamRdukomale-atyarthakomale avirale-parasparAsanne same-pramANatastulye sahite-yukte lakSaNairiti gamyate sahike vA-kSame sujAte-suniSpanne vRtte-varnule pIvare-sopacaye nirantare-parasparaM nirvizeSe UrU-uparitanajaGke yAsAM tAstathA, aSTApadasya-dyUtavizeSasya vIcaya iva vIcayaH-taraGgAkArA rekhAstatpradhAnaM pRSThamiva pRSThaM-phalakaM aSTApadavIcipRSThaM tadvatsaMsthitA-tatsaMsthAnA prazastA-vistIrNA pRthulA-ativistIrNA zroNi:-kaTI yAsAM tAstathA, vadanAyAmasya-mukhadIrghatvasya yatpramANaM tato dviguNitaM-dviguNaM caturvizatyaGgulamityarthaH vizAlaM-vistIrNa mAMsalasubarddha-upacitAzlathaM jaghanavaraM-pradhAnakaTIpUrvabhAgaM dhArayanti yAstAstathA, vajravat virAjitAHkSAmamadhyatvena vajravirAjitAH prazastalakSaNA nirudarAzca-tucchodarAyAstAstathA, timRbhirvalibhirvalitaH-saJjAtavalikastanu:-kRzaH namito-nato madhyo-madhyabhAgo yAsA tAstathA, RjukAnAM-avakrANAM samAnAM-tulyAnAM saMhitAnAM-aviralAnAM jAtyAnAM-khabhAvajAnAM tanUnA-sUkSmANAM kRSNAnAM-kAlAnAM ligdhAnAM-kAntAnAM AdeyAnAM-ramyANAM laDahAnAM-lalitAnAM sukumAlamRdUnAM-atimRdUnAM suvibhaktAnAM -viviktAnAM romNAM rAji:-paddhatiH yAsAM tAstathA, gaGgAvartaka iva pradakSiNAvarttA taraGgavadbhaGgA yasyAM sA RECRACKERA // 83 // Jain Education For Personal & Private Use Only anelibrary.org
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ RA+RARKARRACKERRORAR tathA sA ca ravikiraNaistaruNairbodhitaM AkozAyamAnaM-vimukulIbhavat yatpanaM tadvat gambhIrA vikaTA ca nAbhiryAsAM tAstathA, anudbhaTau-anulbaNau prazastau-sujAtau pInI ca-upacitau kukSI yAsAM tAstathA, sannatapArdhAdivizeSaNAni pUrvavat akaraMDakA-anupalakSyapRSThAsthikA kanakarucakavat-suvarNarucivanirmalA sujAtA nirupahatA ca gAtrayaSTiAsAM tAstathA, kAJcanakalazayoriva pramANaM yayostau tathA tau samau-tulyau saMhitau-saMhatau laSTacucukAmelako-zobhanastanamukhazekharau yamalau-samazreNIko 'yugala'tti yugalarUpI vartitauvRttI payodharau-stanau yAsAM tAstathA, bhujaGgavat-nAgavadAnupUryeNa-krameNa tanUkau-zlakSaNI gopucchavadvRttI samau-tulyau saMhitau-madhyakAyApekSayA viralau namitau-namrau Adeyau-subhagau laDahau-lalitau vAhU-bhujau yAsAM tAstathA, tAmranakhAH mAMsalAgrahastAH komalapIvaravarAGgulIkAH snigdhapANirekhAH zazisUrazaGkhacakravarakhastikavibhaktamuviracitapANirekhAzceti kaNThyAni, pInonnate kakSe-bhujamUle bastipradezazca-guhyadezo yAsAM paripUrNaH galakapolazca yAsAMtAstathA, caturaGgulasupramANA kambuvarasadRzI-varazaGkhatulyA grIvA yAsAM tAstathA, mAMsalasaMsthitaprazastahanukAH, hanu-cibukaM, zeSaM kaNThyaM, dADimapuSpaprakAzo rakta ityarthaH, pIvaraH-upacitaH pralambaH-ISallambamAnaH kuJcitaH-Akuzcito vara:-pradhAno'dhara:-adhastano dazanacchado yAsAM tAstathA, sundarottaroSThA iti kaNThyaM, dadhivat dukarajovat kundavacaMdravat vAsantikA-vanaspativizeSastasyA mukulaM-korakaM tadvacca acchidrA-aviralA nirmalA dazanA-dantA yAsAM tAstathA, raktotpalavadrakta padmapatravaca sukumAle Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only wom.jainelibrary.org
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 adharma praznavyAka- tAlujihve yAsAM tAstathA, karavIramukulamivAkuTilA-avakA kacidabhyunnatA-agre uccA RjuH-saralA tuGgA cahA ra0zrIa- -uccA tadanyatra nAsA-ghoNo yAsAM tAstathA, zaradi bhavaM zAradaM navakamalaM ca-AdityabodhyaM kumudaM ca- dvAre bhayadeva04candravikAzyaM kuvalayaM ca-nIlotpalaM padmaM eSAM yo dalanikarastatsadRze lakSaNaprazaste ajihma-amande kAnte | mANDalivRttiH nayane yAsAM tAstathA, AnAmitacApavadrucire kRSNAbhrarAjyA saGgate-anugate sadRzyAvityarthaH sujAte tanU kadevakurU kRSNe ligdhe ca dhruvI yAsAM tAstathA, AlInapramANayuktazravaNAH suzravaNA iti ca prAgvat, pInA-upacitA ttaravarNanaM // 84 // mRSTA-zuddhA gaNDarekhA-kapolapAlI yAsAM tAstathA, caturaGgalaM-caturaGgalamAnaM vizAlaM-vistIrNa sama-avi- sU015 SamaM lalATaM yAsAM tAstathA, kaumudI-kArtikI tasyA yo rajanIkara:-candrastadvadvimalaM paripUrNa saumyaM ca vadanaM yAsAM tAstathA, chatronnatottamAGgAH akapilamusligdhadIrghazirojA iti kaNTyaM, chatraM 1 dhvajaH 2 yUpaH 3 stUpaH / 4 etAnyanyAnyapi prAyaH prasiddhAni 'dAmaNi'tti rUDhigamyaM 4 kamaNDalu 6 kalazo 7 vApI 8 khastikaH 9 |patAkA 10 yavo 11 matsyaH 12 kUrma:-kacchapaH 13 rathavaro 14 makaradhvajaH-kAmadevaH 15 aMko-rUDhigamyaH |16 sthAlaM 17 aGkazaH 18 aSTApadaM-taphalaka 19 supratiSThaka-sthApanakaM 20 (amaraH) mayUraH amaro vA 21 zriyA'bhiSeko-lakSmyabhiSekaH 22 toraNaM 23 medinI 24 udadhiH 25 varapravarabhavanaM-varANAM pravaragehaM 26 girivaraH 27 varAdarza:-varadarpaNaH 28 salalitAzca-lIlAvanto ye gajAH 29 RSabhaH 30 siMha 31 stathA // 84 // cAmaraM 32 etAni prazastAni dvAtriMzallakSaNAni dhArayanti yAstAstathA, haMsasadRkSagatayaH kokilamadhuragi-1 For Personal & Private Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zArasya yazokamuktAzca yAtAyA: sarvasya janasya nAnA, Azcarya-alAmAkAntAnucintanam pratikriyate ta kArazceti kaNThyaM, kAntA:-kamanIyAH sarvasya janasya anumatA:-abhimatAH vyapagatavalIpalitavyaGgA durvarNavyAdhidaurbhAgyazokamuktAzca yAstAstathA, uccatve narANAM stokonamucchritAH kizcinyUnatrigavyUtocchritA ityarthaH zRGgArasya-rasavizeSasya agAramivAgAraM cAruveSAzca-sunepathyAH, tathA sundarANi stanajaghanavadanakaracaraNanayanAni yAsAM tAstathA, lAvaNyena-spRhaNIyatayA rUpeNa-AkAravizeSeNa navayauvanena guNaizcopapetA yAstAstathA, nandavanavivaracAriNya iva apsaraso-devyaH tatra nandanavanaM-merordvitIyavanaM, uttarakuruSu mAnuSyarUpA apsaraso yAstAstathA, Azcarya-adbhulamiti prekSyante yAstAstathA, 'tinnI'tyAdi 'kAmANaM'ti yAvatkaNThyaM, uktaM ca-"tiryaJco mAmavA devAH, kecit kAntAnucintanam / maraNe'pi na muJcanti, sadyogaM yogino yathA // 1 // " tadevametAvatA granthenAbrahmakAriNo drshitaaH| atha yathA taskriyate tatphalaM ca, tadevaM dvAradvayaM yugapad darzayitumAha mehuNasannAsaMpagiddhA ya mohabhariyA satthehiM haNaMti ekkamekaM visayavisa udIraesu, avare paradArehiM hammaMti visuNiyA dhaNanAsaM sayaNaviSyaNAsaM ca pAuNaMti, parassa dArAo je avirayA mehuNasannasaMpagiddhA ya mohabhariyA assA hatthI gacA ca mahisA migA ya mAreMti ekkamekaM, maNuyagaNA vAnarA ya pakkhI ya viru jhaMti, misANi khippaM bhavaMti sattU samaye dhamme go ya bhiMdaMti pAradArI, dhammaguNarayA ya baMbhayArI khaNeNa challohae carikSAo jasamanto sunvayA ya pAtreti ayasakittiM rogattA vAhiyA pavaDiMti royavAhI, duve ya For Personal & Private Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 4 adharma praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH bAre mithunaphalaM sU0 16 loyA duArAhagA bhavaMti-ihaloe ceva paraloe parassa dArAo je avirayA, taheva kei parassa dAraM gavesamANA gahiyA hayA ya baddharuddhA ya evaM jAva gacchaMti vipulamohAbhibhUyasannA, mehuNamUlaM ca subbae tattha tattha vattapuvA saMgAmA jaNakkhayakarA sIyAe dovaIe kae ruppiNIe paumAvaIe tArAe kaMcaNAe rattasubhaddAe ahilliyAe suvanaguliyAe kinnarIe surUvavijumatIe rohiNIe ya, annesu ya evamAdiesu bahavo mahilAkaesu suvbaMti aiktA saMgAmA gAmadhammamUlA ihaloe tAva naTThA paraloevi ya NaTThA mahayA mohatimisaMdhakAre ghore tasathAvarasuhumabAdaresu pajattamapajattasAhAraNasarIrapatteyasarIresu ya aMDajapotajajarAuyarasajasaseimasamucchimaubbhiyauvavAdiesu ya naragatiriyadevamANusesu jarAmaraNarogasogabahule paliovamasAgarovamAI aNAdIyaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyadRti jIvA mohavasasaMniviTThA / eso so abaMbhassa phalavivAgo ihaloio pAraloio ya appasuho bahudukkho mahabbhao bahurayappagADho dAruNo kakkaso asAo vAsasahassehiM muccatI, na ya avedaittA asthi hu mokkhotti, evamAhaMsu nAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAmadhejo kahesI ya abaMbhassa phalavivAgaM evaM taM abaMbhapi cautthaM sadevamaNuyAsurassa logassa patthaNija evaM cirapariciyamaNugayaM duraMtaM cautthaM adhamma dAraM samattaMti bemi 4 // (sU0 16) 'mehuNe'tyAdi, etadvibhAgazca khayamUhyaH, tatra maithunasaMjJAyAM sampragRddhA-AsaktA yete tathA, mohasya-a // 85 // For Personal & Private Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasya kAmasya vA bhRtA mohabhRtAH zastraiHghnanti 'ekkamekaM ti paraspareNa 'visayavisatti saptamyAH SaSThayarthahAvAdviSayaviSasya 'uIraesutti udIrakeSu-pravartakeSu apare-kecana 'paradArehinti paradAreSu pravRttA iti gamyate 'hammata'tti hanyante paraiH 'visuNiya'tti vizeSeNa zrutAH-vijJAtAH santo dhananAzaM khajanavipraNAzaM ca 'pAuNaMti' prApnuvanti, rAjJaH sakAzAditi gamyate, 'parassa dArAo je aviraya'tti parasya dArebhyo yeDaviratAH, tathA maithunasaMjJAsampragRddhAzca mohabhRtAH azvA hastino gAvazca mahiSA mRgAzca mArayanti 'ekamekati parasparaM tathA manujagaNAH vAnarAzca pakSiNazca virudhyante-viruddhA bhavanti, etadevAha-mitrANi kSipraM bhavanti zatravaH, Aha ca-"santApaphalayuktasya, nRNAM premavatAmapi / baddhamUlasya mUlaM hi, mahadvairataroH striyaH // 1 // " samayAn-siddhAntArthAn dharmAna-samAcArAn gaNAMzca-ekasamAcArajanasamUhAn bhindantivyabhicaranti paradAriNaH-parakalatrAsaktAH, uktaM ca-"dharma zIlaM kulAcAra, zaurya snehaM ca mAnavAH / tAvadeva hyapekSante, yAvanna strIvazo bhavet // 1 // " dharmaguNaratAzca brahmacAriNaH kSaNena-muhUrtenaiva 'ulohae'tti apavarttante caritrAt-saMyamAt maithunasaMjJAsampragRddhA iti vartate, Aha ca-"zlathasadbhAvanAdharmA, strIvilAsazilImukhaiH / muniryoddho hato'dhastAnipatetzIlakuJjarAt // 1 // " 'jasamaMta'tti yazakhinaH suvratAzca prAmuvantyakatti, Aha ca-"akIrttikAraNaM yoSit, yoSidvairasya kAraNam / saMsArakAraNaM yoSit, yoSitaM varjayet ttH||1||" kacidayazAkIrtimiti pAThaH, tatra sarvadiggAmi yazaH ekadiggAminI kIrtiriti For Personal & Private Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka20zrIabhayadeva0 4 adharma dvAre maithanaphalaM vRttiH sU0 16 vizeSaH, yazasA saha kIrtiriti samAsaH taniSedhastvayaza kIrtistAM, rogAtaH-jvarAdipIDitA vyAdhitAzca -kuSThAdyabhibhUtA pravarddhayanti-vRddhiM nayanti rogavyAdhIn paradArebhyo'viratA iti sambandhaH, Aha ca-"varjaye- vidalaM zUlI, kuSTI mAMsaM jvarI ghRtam / dravadravyamatIsArI, netrarogI ca maithunam // 1 // " tathA "vraNaiH zvayathurA- yAsAtsa ca rogazca jAgarAt / tau ca ruktaM (bhaGgo) divAsvApAt, te ca mRtyuzca maithunA // 2 // " diti, dvAvapi hai loko-janmanI durArAdhau bhavataH, tAvevocyete-ihalokaH paralokazca, keSAmityAha-parasya dArezya:-kalatrAda ye aviratA:-anivRttAH, Aha ca-paradArAnivRttAnAmihAkIrtirviDambanA / paratra durgatiprAptidIrbhAgyaM Sa-2 NDatA tathA // 1 // " tathaiva kiMcetyarthaH kecit parasya dArAn gaveSayantaH gRhItAzca hatAzca baddharuddhAzca evaM 'jAva gacchatitti iha yAvatkaraNAt tRtIyAdhyayanAdhIto 'gahiyA ya hayA ya baddharuddhA ya' ityAdi 'naraye gacchanti nirabhirAme' ityetandataH subahugranthaH sUcitaH, sa ca savyAkhyAnastata evAvadhAryaH, kimbhUtAste narayaM gacchanti ? -vipulena mohena-ajJAnena madanena vA'bhibhUtA-vijitA saMjJA-saMjJAnaM yeSAM te tathA, tathA maithunaM mUlaM yatra varttate tanmaithunamUlaM kriyAvizeSaNamidaM,caH punararthaH, zrUyaMte-Akayate tatra tatra-teSu teSu zAstreSu vRttA-jAtAH pUrva-pUrvakAle vRttapUrvAH saGgrAmAH bahujanakSayakarA rAmarAvaNAdInAM kAmalAlasAnAM, kimarthamityAha-zItAyA draupadyAzca kRte-nimittaM, tatra zItA janakAbhidhAnasya mithilAnagarIrAjasya duhitA vaidehInAmnyAstadrAryAyAH dehajA bhAmaNDalasya sahajAtasya bhaginI vidyAdharopanItaM devatAdhiSThitaM dhanuH svayaMvaramaNDape nAnAkhe // 86 // For Personal & Private Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ BHASKAR caranAkinikarasamakSaM ayodhyAbhidhAnanagarInivAsino dazarathAbhidhAnasya naranAyakasya sutena rAmadevena padmAparanAmnA baladevena lakSmaNAbhidhAnavAsudevajyeSThabhrAtrA svaprabhAvenopazAntAdhiSThAtRdevatamAropitaguNaM vidhAya prAptasAdhuvAdena mahAbalena pariNItA, tato dazaratharAje pravivrajiSau rAmadevAya rAjyadAnArthamabhyutthite bharatAbhidhAne ca rAmadevasya mAtrAntarasambandhini bhrAtari pravrajitukAme bharatamAtrA pUrvapratipannavarayAcanopAyena rAjye bharatAya dApite bandhusnehAcApratipadyamAne rAjyaM bharatapitRvacanasatyatArtha bharatasya rAjyapratipattyartha vanavAsamupAzritena salakSmaNena rAmeNa saha vanavAsamadhiSThitA, tatazca lakSmaNena kautukena tatra daNDa-3 kAraNye saJcaratA AkAzasthaM khaDgaratnamAdAya kautukeneva vaMzajAlicchede kRte chinne ca tanmadhyavartini vidyAsAdhanaparAyaNe rAvaNabhAgineye kharadUSaNacandranakhAsute saMbukkAbhidhAne vidyAdharakumAre dRSTvA ca taM pazcAttA-1 pamupagatena lakSmaNenAgatya bhrAturnivedite'smin vyatikare etayatikaradarzanakupitAyAM candranakhAyAM punA rAmalakSmaNayordarzanAt sanAtakAmAyAM kRtakanyArUpAyAM tatprArthanAparAyAM tAbhyAmaniSTAyAM ca putramAraNAdivyatikare ca tayA zokaroSAbhyAM kharadUSaNasya nivedite tena ca vairaniryAtanodyatena saha lakSmaNe yoddhamA-1 rabdhe jJAtabhAgineyamaraNAdivyatikaraNa laGkAnagarIta AkAzena gacchatA rAvaNena dRSTA dRSTrA ca tAM tena kusumazAyakazaraprasaravidhuritAntaHkaraNenAgaNitakulamAlinyena apahasitavivekaratnena vimuktadharmasaMjJena anAkalitA-13 narthaparampareNa vimuktaparalokacintena jAtazItApahArabuddhinA vidyAnubhAvopalabdharAmalakSmaNasvarUpeNa vijJAta For Personal & Private Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 adharma | dvAre praznavyAka ra0 zrIabhayadeva. vRttiH sItAdraupadIdRSTAntau sU016 hastinAgapArivRtasya samArmuinirAdhAnarAjadhAna kasyacita zrutvA cai tatsatkasiMhanAdasaGketakaraNena lakSmaNasaGgrAmasthAne gatvA mukte siMhanAde calite tadabhimukhe rAme ekAkinI satI apahRtA jhigiti nItA ca laGkAyAM vimuktA gRhodyAne prArthitA ca dazakandhareNAnukUlapratikUlavAgbhibahuzo na ca tamiSTavatI,rAmeNa ca sugrIvabhAmaNDalahanumadAdividyAdharavRndasahAyena mahAraNavimaI vidhAya nAnAvidhAnnarezvarAnnihatya dazavadanaM ca vinipAtya nItA khagRhamiti / tathA draupadyAH kRte saGgrAmo'bhavat, tathAhikAmpilyapure drupado nAma rAjA babhUva, culanI ca bhAryA, tayoH sutA draupadI dhRSTArjunasya kaniSThA svayaMvaramaNDapavidhinA hastinAgapuranAyakapANDurAjaputraiyudhiSThirAdibhiH pariNItA, anyadA pANDurAjasya kuntIbhAyayA pANDavai padyA ca parivRtasya sabhAyAM nAradamunigaganAvatatAra abhyutthitazca saparivAreNa pANDunA draupadyA tu zramaNopAsikAtvena mithyAdRSTimunirayamitikRtvA nAbhyutthitazca tato'sau taM prati dveSamAgamat , anyadA cAsau dhAtakIkhaNDe pUrvabharate'marakaGkAbhidhAnarAjadhAnyAH padmanAbhasya nRpateH sabhAyAmavatatAra, tena ca kRtAbhyutthAnAdipratipattikaH san pRSTaH-kimastyanyasyApi kasyacidasmadantaHpuranArIjanasamAno nArIjanaH?, sa punaruvAca-draupadyAH pAdAGguSThasyApi samAno na ramyatayA'yamiti zrutvA caitajAtAnurAgo'sau tasyAM pUrvasaGgatikadevatAsAmarthena tAmapahRtavAn, sA ca taM prArthanaparaM paripAlaya mAM SaNmAsAn yAvaditi pratipAdya SaSThabhaktarAtmAnaM bhAvayantI tasthau, tato hastinAgapurAdAyAtayA pANDavamAtrA dvArikAvatyAM kRSNAya tadapahAre nivedite kRSNena ca nAradamuneH sakAzAt padmanAbharAjamandire dRSTaiva mayA draupadIti tadvArtAyAM For Personal & Private Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 labdhAyA lavaNasamudrAdhipati susthitadevamaSTamabhaktenArAdhya kRSNaH samudramadhyena tena vitIrNamArgaH paJcabhiH pANDavaiH sarathaiH sahAmarakaGkArAjadhAnyA bahirudyAne jagAma, sArathipreSaNena padmanAbhamAdarpitavAn , so'pi saba-| lo yoddhaM nirjagAma, pANDaveSu tena punarmahAyuddhana nirmathitamAneSu kRteSu kRSNaH svayaM yuddhAya tena sahopatasthau, tataH kezavaH pAJcajanyazaGkhanAdena tatsainyatribhAgaM nirmathitavAn tribhAgaM ca zArGgagaNDIvadaNDapratyaJcATaGkAreNa tribhAgAvazeSabale ca padmanAbhe prANabhayAnnagarIpraviSTe kRtanarasiMharUpeNa janArdanena pAdadardarakakaraNataH sambhagnaprAkAragopurAhAlakA paryastabhavanazikharA rAjadhAnI kRtA, tatastena bhayabhItenAgatya praNamya ca draupadI tasya samarpitA, sa ca tAM pANDavAnAM samarpitavAn, taiH sahaiva ca khakSetramAjagAmeti / tathA rukmiNyAH kRte salAmo'bhUt, tathAhi-kuNDinyAM nagaryA bhISmanarapateH putrasya rukmiNo nRpasya bhaginI rukmiNI kanyA babhUva, itazca dvArikAyAM kRSNavAsudevasya bhAryA satyabhAmA, tadgahe ca nAradaH kadAcidvatatAra, tayA tu vya-|| gratayA na samyagupacaritaH, tataH kupito'sau tAM prati sApatnyamasyAH karomIti vibhAvya kuNDinIM nagarImu pagataH, rukmiNyA ca praNataH san kRSNasya mahAdevI bhavetyAziSamavAdIt, kRSNaguNAMzca tatpurato vyAvarNakAyan taM prati tAM sAnurAgAmakarot, tadrUpaM ca citrapaTe vilikhya kRSNasya tadupadarya tAM prati tamapi sAbhi lASamakArSIt, tataH kRSNo rukmiNaM tAM yAcitavAn , rukmiNo'pi na dattavAn , zizupAlAbhidhAnaM ca mahAbalaM rAjasUnumAnIya vivAhamArambhitavAn, rukmiNIsatkayA pitRtvasrA ca kRSNasya rukmiNyapaharaNArthoM Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Daryo
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 88 // lekho dattaH, tatazca rAmakezavau tAM nagarImAgatau, rukmiNI ca pitRSvasrA saha ceTikAparivRtA devatArcanavyAjenodyAnamAgatA, kRSNena rathamAropitA, tatastau dvArikAbhimukhau tAM gRhItvA pracalitau, pUtkRtaM ca ceTikAbhiH nirgatau sadapa caturaGgasainyasamagrau rukmiNIvyAvarttanArtha rukmizizupAla mahArAjau, tato vinivRttya halinA halamuzalAbhyAM divyAstrAbhyAM cUrNitaM tadvalaM vimuktau kRcchrajIvitau zizupAla rukmiNAviti / tathA padmAvatIkRte saGgrAmo'bhUt, tatra ariSTanagare rAmamAtulasya hiraNyanAbhAbhidhAnanarAdhipasya duhitA padmAvatI babhUva, tasyAzca svayaMvaramupazrutya rAmakezavAvanye ca rAjakumArAstatrAjagmuH, tatazca 'pUei bhAiNije vihIeN so tattha rAmagoviMde / revaganAmo jeTTho bhAyA ya hiraNNanAbhassa // 1 // piuNA saha pavvaio so tattha namijiNassa gayamoho / tassa ya revayanAmA rAmA sImA ya baMdhumaI // 2 // duhiyAo paDhamaM ciya dinAo Asi teNa rAmassa / tattha ya sayaMvaraMmI savvesiM naravariMdANaM // 3 // puraocciya taM geNhai Ahava| kusalANa kannagaM kaNho / jAyaM ca patthivehiM jujjhaM saha jAyavANa'ulaM // 4 // savvatto viddavio muhatamitteNa savvanaranAho / rAmo kannacaukkaM harIvi paumAvaIkannaM // 5 // gahiuM tAhiM sameyA samAgayA niyapuravare savve'ti / [pUjayati bhAgineyau vidhinA sa tatra rAmagovindau / raivatanAmA jyeSTho bhrAtA ca hiraNyanAbhasya // 1 // pitrA saha pravrajitaH sa tatra namijinasya (tIrthe ) gatamohaH / tasya ca raivatanAmnI rAmA sImA ca bandhumatI // 2 // duhitaraH prathamameva dattA Asan rAmAya / tatra ca svayaMvare sarveSAM naravarendrANAm // 3 // purata eva For Personal & Private Use Only 4 adharma dvAre rukmiNIpadmAvatI dRSTAntau sU0 16 // 88 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAM gRhNAti yuddhakuzalAnAM kanyakAM kRSNaH / jAtaM ca pArthivairyuddhaM saha yAdavAnAmatulaM // 4 // sarvato vi druto muhUrttamAtreNa sarvanaranAthaH / rAmaH kanyakAcatuSkaM harirapi padmAvatIkanyAM // 5 // gRhItvA tAbhiH sametAH samAgatA nijapuravare sarve / / ] tArAyAH kRte saGgrAmo'bhavat, tathAhi - kiMkindhapure vAlisugrIvAbhidhAnAvAdityarathAbhidhAnasya vidyAdharasya sutau vAnaravidyAvantau vidyAdharau babhUvatuH, tatra 'abhimANeNa ya vAlI dAUNiyarassa taM niyaM rajjaM / siddho kayapavvajjo suggIvo kuNai puNa rajjaM ||1|| " [abhimAnena ca vAlI dattvetarasmai tad nijaM rAjyaM / siddhaH kRtapravrajyaH sugrIvaH punaH karoti rAjyam // 1] tasya bhAryA tArAbhidhAnA babhUva, tataH kazcit khecarAdhipaH sAhasagatyabhidhAnaH tArAparibhogalAlasaH sugrIvarUpaM vidhAyAntaHpuraM praviveza, tayA ca cihnaH pratyabhijJAya niveditau jambuvadAdimantrimaNDalasya, tacca sugrIvadvayamupalabhya kimidamAzraryamiti vismayaM jagAma tatazca - "nidvADiyA ya donnivi purAu te maMtirvaggavayaNeNa / jujjhati macchareNa ya calito Na esa aliyasuggIvo // 1 // [ nirdhATitau ca dvAvapi purAd mantrivargavacanena / yudhyato matsareNa ca calito naiSo'lIkasugrIvaH // 1 // ] tatazcAsau satyasugrIvo hanumadabhidhAnasya mahAvidyAdhararAjasya gatvA nivedayati sma, sa tvAgatya tayorvizeSamajAnannakRtopakAra eva khapuramagamat tatazca lakSmaNavinAzitakharadUSaNasambandhini pAtAlalaGkApure rAjyAvasthaM rAmadevamAkalayya zaraNaM prapannaH, tatastena saha gataH salakSmaNo | rAmaH kiSkindhapure sthito bahiH kRtazca sugrIveNa bAhuzabdastamupazrutya samAgato'sAvalIkasugrIvo rathArUDho For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 89 // raNarasikaH san, tayorvizeSamajAnaMstahalaM rAmazca sthita udAsInatayA, kadarthitaH sugrIva itareNa, rAmasya 4 adharmagatvA niveditaM sugrIveNa-deva! tava pazyato'pyahaM kadarthitastena, rAmeNoktaM-kRtacihnaH punayuddhakha, tto'sau| | dvAre punaryudhyamAno rAmeNa zaraprahAreNa paJcatvamApAditaH, sugrIvazca tArayA saha bhogAn bubhuje iti / kAJcanAsaM- tArAraktavidhAnakamapratItamiti na likhitaM / tathA raktasubhadrAyAH kRte saGgrAmo'bhUt, tatra subhadrA kRSNavAsudevasya | subhadrAsubhaginI, sA ca pANDuputre'rjune raktetikRtvA raktasubhadroktA, sA ca raktA satyarjunasamIpamupagatA, kRSNena da varNagulica tadvinivarttanAya balaM preSitaM arjunena ca tayollAsitaraNarasena tadvijitya sA pariNItA, kAlena ca tasyA| kAdRSTAjAto'bhimanyunAmA mahAbalaH putra iti / ahinnikA aprtiitaa| tathA suvarNagulikAyAH kRte saGgrAmo'bhUt,8 ntA tathAhi-sindhusauvIreSu janapadeSu vidarbhakanagare udAyanasya rAjJaH prabhAvatyA devyAH satkA devadattAbhidhAnA sU0 16 dAsyabhavat, sA ca devanirmitAM gozIrSacandanamayIM zrImanmahAvIrapratimAM rAjamandirAntarvaticaityabhavanavyavasthitAM praticarati sma, tadvandanArthaM ca zrAvakaH ko'pi dezAn saJcaran samAyAtaH, tatra cAgato'sau rogeNApaTuzarIro jAtaH tayA ca samyak praticaritaH tuSTena ca tena sarvakAmikamArAdhitadevatAvitIrNa guTi-IC kAzatamadAyi, tayA cAhaM kubjA virUpA surUpA bhUyAsamiti manasi vibhAvyakA guTikA bhakSitA, tatprabhAvAt sA suvarNavarNA jAteti suvarNaguliketi nAnA prasiddhimupagatA, tato'sau cintitavatI-jAtA me // 89 // rUpasampad, etayA ca kiM bhartRvihInayA?, tatra tAvadayaM rAjA pitRtulyo na kAmayitavyaH, zeSAstu puruSamA JainEducatio n For Personal & Private Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAsuvarNagulikAnayanAvitasainyatripuSkarakaraNena dAjahI(maNDalyA bhrama mataH kintaiH?, tataH ujjayinyAH patiM caNDapradyotarAjaM manasyAdhAya guTikA bhakSitA, tato'sau devatAnubhAvAttAM vijJAya tadAnayanAya hastiratnamAruhya.tatrAyAtaH, AkAritA ca tena sA, tayoktam-AgacchAmi yadi pratimAM nayasi, tenoktaM-tarhi zvo neSyAmi, tato'sau khanagarI gatvA tadrUpAM pratimAM kArayitvA tAmAdAya tathaiva rAtrAvAyAtaH, svakIyapratimAM devatAnirmitapratimAsthAne vimucya tAM suvarNagulikAM ca gRhItvA gataH, prabhAte ca caNDapradyotagandhahastivimuktamUtrapurISagandhena vimadAna vahastino vijJAya jJAtacaNDapradyotAgamo'vagatapratimAsuvarNagulikAnayano'sAvudAyanarAjaH paraM kopamupagato dazabhirmahAbalai rAjabhiH sahojayinI|| prati prasthitaH, antarA pipAsAbAdhitasainyatripuSkarakaraNena devatayA nistAritasainyo'kSepeNojayinyA bahiH prAptaH, rathArUDhazca dhanurvedakuzalatayA sannaddhahastiratnArUDhaM caNDapradyotaM prajihIrSamaNDalyA bhramantaM calanatalazaravyathitahastino bhuvi nipAtanena vazIkRtavAn , dAsIpatiriti lalATapaTTe mayUrapicchenAGkitavAniti / kinarI surUpavidyunmatI cApratItA / tathA rohiNIkRte saGgrAmo'bhUt, tathAhi-ariSThapure nagare rudhiro nAma * rAjA mitrA nAma devI tatputro hiraNyanAbhaH duhitA ca rohiNI, tasyA vivAhArtha rudhireNa svayaMvaro ghoSitaH militAzca jarAsandhaprabhRtayaH samudravijayAdayo narAdhipatayaH upaviSTAzca yathAyathaM rohiNI ca dhAnyA kramePNopadarziteSu rAjasu rAgamakurvatI tUryavAdakAnAM madhye vyavasthitena samudravijayAdInAmanujena dezAntarasaJcA4.riNA tatrAyAtena vasudevena rAjasUnunA pANavikAkAraM bibhratA-mugdhamRganayanayugale! zIghamihAgaccha maiva dain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1- vRttiH 1-3-1 - praznacyAka-- cirayakha / kulavikramaguNazAlini! tvadarthamahamAgato yadiha // 1 // ityakSarAnukAridhvanau pravAdite paNave | 4 adharmara0zrIa- samutphullalocanA saJjAtAnurAgA sarabhasamupazrutya svahastena vasudevasya gale mAlAmavalambitavatI, tataste rA- dvAre bhayadeva0 jAna IzalyavitudyamAnamAnasA vasudevena sAI saGgrAmAyopatasthuH, tena ca raNaraGgarasikena sarvAn vini- rohiNI rjitya rohiNI pariNItA, jAtazca tasyA rAmAbhidhAno baladevaH sUnuriti / anyeSu ca evamAdikeSu-evaMprakA- dRSTAntA reSu bahavaH saGgrAmA iti sambandhaH mahilAkRteSu-strIprayojaneSu zrUyante atikrAntAH-atItAH saGgrAmAH grA- sU0 16 // 9 // madharmamUlA:-viSayahetavaH, te cAbrahmasevina ihaloke tAvannaSTAH paradArAbhigamanenAkIrtiprApteH tathA paraloke'pi ca naSTAH, kimbhUtA ityAha-'mahayAmohatamisaMdhayAre'tti mahAmoha eva tamisrAndhakAraM-atyantatamo yatra sa tathA tatra ghore-dAruNe, keSu jIvasthAneSu naSTA ityAha-trasasthAvarasUkSmavAdareSu samayaprasiddheSu paryAptakAparyAptakasAdhAraNazarIrapratyekazarIreSu ca samayaprasiddheSveva tathA aNDajAH-pakSimatsyAdayaH potamiva-vastramiva jarAyuvarjitatvena potAdiva vA-bodhityAdiva jAtAH potajA-hastyAdayaH te ca jarAyuH-garbhaveSTanaM tatra jaataaH| jarAyujA:- manuSyAdayaH te ca rase-tImanAranAlAdau jAtA rasajAH te ca saMkhedena nivRttAH saMkhedimA-yUkA-1 matkuNAdayaH te ca sammUrchana nirvRttAH sammUchimAH-dardurAdayaste ca udbhidya bhuvaM jAtA udbhijAH-khaJjana-11 kAdayaH te ca upapAte bhavA aupapAtikA-devanArakAste ceti dvandvo'tasteSu ca, etAneva saGgraheNAha-naraka- // 90 // tiryagdevamanuSyeSu jarAmaraNarogazokabahule paraloke ceti prakRtaM, kiyantaM kAlaM yAvatte tatra naSTA bhavantI 2 5 For Personal & Private Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyacyate-palyopamasAgaropamANi bahUnIti gamyate, tathA anAdikamanavadagraM anantaM, etadevAha-'dIhamadati dIrghADa-dIrghakAlaM dIrghAvaM vA-dIrghamArga cAturaMtaM-caturgatikaM saMsArakAntAraM anuparivartante jIvA mahAmohavazena sanniviSTA abrahmaNi yete tathA, 'eso' ityAdi pUrvavaditi // caturthamadhyayanaM vivaraNataH samAptamiti // atha pazcamAzravAdhyayanam / atha paJcamaM vyAkhyAyate-asya caivaM pUrveNa sahAbhisambandhaH-anantarAdhyayane abrahmasvarUpamuktaM, tacca parigrahe satyeva bhavatIti parigrahakharUpamatrocyate ityevaMsambandhasyAsyedaM parigrahakharUpapratipAdanaprastAvanApara|mAdisUtram jaMba! itto pariggaho paMcamo u niyamA NANAmaNikaNagarayaNamaharihaparimalasaputtadAraparijaNadAsIdAsabhayagapesahayagayagomahisaudRkharaayagavelagasIyAsagaDarahajANajuggasaMdaNasayaNAsaNavAhaNakuviyadhaNadhannapANabhoyaNAcchAyaNagaMdhamallabhAyaNabhavaNavihiM ceva bahuvihIyaM bharahaM NagaNagaraNiyamajaNavayaparavaradoNamahakheDakabbaDamaDaMbasaMbAhapaTTaNasahassaparimaMDiyaM thimiyameiNIyaM egacchattaM sasAgaraM bhuMjiUNa vasahaM aparimiya pra.vyA.16 For Personal & Private Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ dvAre praznavyAka maNaMtataNhamaNugayamahicchasAranirayamUlo lobhakalikasAyamahakkhaMdho ciMtAsayaniciyavipulasAlo gArava- 5adharmara0 zrIa paviralliyaggaviDavo niyaDitayApattapallavadharo pupphaphalaM jassa kAmabhogA AyAsavisUraNAkalahapakaMpibhayadeva0 yaggasiharo naravatisaMpUjito bahujaNassa hiyayadaio imassa mokkhavaramottimaggassa phalihabhUo carimaM parigrahavRttiH ahammadAraM (sU0 17) svarUpaM 'jaMbU'ityAdi, jambUriti ziSyAmantraNaM, 'ettotti itazcaturthAzravadvArAdanantaraM parigrahaNaM parigRhyata iti | sU0 17 davA parigrahaH, iha ca parigrahazabdopAdAne'pi vakSyamANavizeSaNAnyathAnupapattyA parigrahataruriti draSTavyaM, pa-1 zcamastu-paJcamaH punarAzravo bhavatIti gamyate, paJcamatvaM cAsya sUtrakramAzrayaNAt, niyamAt-nizcayena nAnyaH pazcamatvamAzravANAM madhye labhate, kathaMbhUto'sAvityAha-nAnAmaNI'tyAdi, tatra nAnAmaNyAdividhiM bhArataM vasudhAM ca bhuktvApi yA aparimitA'nantA tRSNA anugatA ca mahecchA saiva mUlaM yasya parigrahataroH sa tatheti sambandhaH, tatra nAnAvidhA ye maNayaH-candrakAntAdyAH kanakaM ca-suvarNa ratnAni ca-karketanAdIni mahAheparimalA:-mahArhasugandhadravyAmodA ye saputradArA:-sutayuktakalatrANi te ca parijanazca-parivAraH dAsIdAsAzca-ceTIceTAH bhRtakAca-karmakarAH preSyAzca-prayojaneSu preSaNIyAH hayagajagomahiSauSTrakharaajagavelakAzca pratItAH zibikAzca-kUTAcchAditajampAnavizeSAH zakaTAni ca-gacyA rathAzca-pratItAH yAnAni cagantrIvizeSAH yugyAni ca-vAhanAni golladezaprasiddhajampAnavizeSAH syandanAzca-rathavizeSAH zayanAsanAni ARKARCHASAMAY // 9 For Personal & Private Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca pratItAni vAhanAni ca-yAnapAtrANi 'kuviya'tti kupyAni ca gRhopaskarAH khaTA-tulyAdayaH dhanAni cagaNimAdIni dhAnyapAnabhojanAcchAdanagandhamAlyabhAjanabhavanAni ca pratItAnIti dvandvastatasteSAM vidhiH-kArya sAdhyamiti tatpuruSaH atastaM caiva bahuvidhika-anekaprakAraM, tathA bharataM-kSetravizeSaM nagAH-parvatAH nagarANikaravarjitAni nigamA-vaNijAM sthAnAni janapadA-dezAH puravarANi-nagaraikadezabhUtAni droNamukhAni-jalasthalapathopetAni kheTAni-dhUlIprAkAropetAni karbaTAni-kunagarANi maDambAni-darasthavasimAntarANi saMvAhAH- sthApanyaH pattanAni-jalasthalapathayoranyatarayuktAni teSAM yAni sahasrANi tairmaNDitaM yattattathA. stimitamedinIkaM-nirbhayamedinInivAsijanaM ekacchatraM ekarAjakamityarthaH sasAgaraM samudrAntamityarthaH bhuktvAparibhujya tathA vasudhAM-pRthivIM bharataikadezabhUtAM ca bhuktvA etadbhoge'pItyarthaH "aparimiyamaNaMtaNhamaNugayamahecchasAranirayamUlo'tti aparimitAnantA-atyantAnantA tRSNA-prAptArthasaMrakSaNarUpA yA cAnugatA-santatA mahatI cecchA-aprAptArthAbhilASarUpA te eva sArANi-akSayyANi nirayAni-nirgatazubhaphalAni mUlAni-jaTA yasya parigrahataroH athavA aparimitA'nantatRSNayA yA anugatA mahecchA sArA nirayA ca-narakaheturviziSTavegA vA saiva mUlaM yasya sa tathA, iha ca makArau prAkRtazailIprabhavI evaMvidhasamAsazceti, lobhaH pratItaH kali:-saGgrAmaH kaSAyA:-krodhamAnamAyA eta eva mahAn skandho yasya sa tathA, iha ca kaSAyagrahaNe'pi yallobhagrahaNaM tattasya pradhAnatvApekSaM, tathA cintAzca-cintanAni AyAsAzca-manAprabhRtInAM khedAH ta Bain Education Internas For Personal & Private Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH praznavyAka- eva pAThAntareNa cintAzatAnyeva nicitA-nirantarA vipulA:-vistIrNA zAlA:-zAkhA yasya sa tathA, tathA |5adharmara0 zrIa- 'gArava'tti gauravANi-RddhyAdiSvAdarakaraNAni tAnyeva 'paviralliyatti vistAravat agraviTapa-zAkhAmadhya- dvAre bhayadeva0 bhAgAyyaM vistArAnaM vA yasya sa tathA, pAThAntare gauravapravirellitAgrazikharaH, tathA 'niyaDitayApattapallavadharo parigrahahAnikRtayaH-atyupacArakaraNena vazcanAni mAyAkarmAcchAdanArthAni vA mAyAntarANi tA eva tvakpatrapallavA nAmAni stAn dhArayati yaH sa tathA, pallavAzceha komalaM patraM, tathA puSpaM phalaM 'jassa kAmabhoga'tti pratItameva, tathA // 92 // sU018 'AyAsavisUraNAkalahapakaMpiyaggasiharoM AyAsaH-zarIrakhedaH visUraNA-cittakhedaH kalaho-vacanabhaNDanaM eta eva prakampitaM-prakampamAnamagrazikharaM-zikharAgraM yasya sa tathA, narapatisaMpUjito bahujanasya hRdayadayita iti ca pratItaM, asya-pratyakSasya mokSavarasya-bhAvamokSasya muktireva-nirlobhataiva mArgaH-upAyo mokSavaramuktimArgaH tasya parighabhUtaH-argalopamo mokSavighAtaka itiyAvat caramamadharmadvAraM vyaktaM / anena ca yAdRza iti-2 dvAramuktaM, atha yannAmetyucyate tassa ya nAmANi imANi goNNANi hoti tIsaM, taMjahA-pariggaho 1 saMcayo 2 cayo 3 uvacao 4 nihANaM 5 saMbhAro 6 saMkaro 7 Ayaro 8 piMDo 9 davasAro 10 tahA mahicchA 11 paDibaMdho 12 lohappA 13 mahaddI 14 uvakaraNaM 15 saMrakkhaNA ya 16 bhAro 17 saMpAuppAyako 18 kalikaraMDo 19 pavittharo // 92 // 20 aNattho 21 saMthavo 22 aguttI 23 AyAso 24 aviogo 25 amuttI 26 taNhA 27 For Personal & Private Use Only e mainelibrary.org
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ MERGANAGAR - aNasthako 28 AsattI 29 asaMtosottiviya 30, tassa eyANi evamAdINi nAmadhejANi hoti tIsa (sU018) tasya ca nAmAnImAni gauNAni bhavanti triMzat, tadyathA-parigRhyata iti parigrahaH-zarIropadhyAdiH parigrahaNaM vA parigrahaH-svIkAraH1 saMcIyata iti saJcayanaM vA saJcayaH 2 evaM cayaH 3 upacayo 4 nidhAnaM 5 sabhriyate-dhAryate sambharaNaM vA-dhAraNaM sambhAraH 6 saGkIryate saGkaraNaM vA-sampiNDanaM saGkaraH 7 evamAdaraH8 piNDaH piNDanIya piNDanaM vA 9 dravyasAro-dravyalakSaNasAraH 10 tathA mahecchA-aparimitavAJchA 11 pratibandhaH-abhiSvaGgaH12 lobhAtmA-lobhasvabhAvaH 13 mahatI icchA, kacit 'mahaddIti pAThaH tatra 'aI gatau yA-| cane ceti vacanAdardiH-yAcA mahatI-jJAnopaSTambhAdikAraNavikalavAdaparimANA amihArdiH 14 upakaraNaM -upadhiH 15 saMrakSaNA-abhiSvaGgavazAccharIrAdirakSaNaM 16 bhAro-gurutAkaraNaM 17 sampAtAnAM-anarthamalIkAnAmutpAdakaH saMpAtotpAdakaH 18 kalInAM-kalahAnAM karaNDa iva-bhAjanavizeSa iva kalikaraMDaH 19 pravistAro-dhanadhAnyAdivistAraH 20 anarthaH-anarthahetutvAt 21 saMstavaH-paricayaH sa cAbhiSvaGgahetutvAtparigrahaH 22 aguptiH-icchAyA agopanaM 23 AyAsaH-khedaH taddhetutvAtparigraho'pyAyAsa uktaH, Aha ca-"vahabaMdhaNamAraNa [sehaNAu kAo pariggahe natthi? / taM jai pariggahucciya jaidhammo to naNu pvNco||1||] [vadhabandhanamAraNazikSaNAH kAH parigrahe na santi / tathApi yadi parigraha eva tarhi yatidharmo nanu prpnycH||1||] CA For Personal & Private Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ -72 praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH CONk 5 adharma dvAre | parigrahakArakAH parigrahaphalaMca sU0 19 gAhA" aviyogo-dhanAderatyajanaM 26 amuktiH-salobhatA 26 tRSNA-dhanAdyAkAGkSA 27 anarthakaH-paramArthavRttyA nirarthakaH 28 AsaktiH-dhanAdAvAsaGgaH 29 asantoSaH 30 ityapi ca tasya-parigrahasya etAni-pratyakSANi evamAdIni-uktaprakAravanti nAmadheyAni bhavanti triMzaditi / atha ye parigrahaM kurvanti tAnAha taM ca puNa pariggahaM mamAyaMti lobhaghatthA bhavaNavaravimANavAsiNo pariggaharutI pariggahe vivihakaraNabuddhI devanikAyA ya asurabhuyagagarulavijjujalaNadIvaudahidisipavaNathaNiyaaNavaMniyapaNavaMniyaisivAtiyabhUtavAiyakaMdiyamahAkaMdiyakuhaMDapataMgadevA pisAyabhUyajakkharakkhasakiMnarakiMpurisamahoragagaMdhavvA ya tiriyavAsI paMcavihA joisiyA ya devA bahassatIcaMdasUrasukkasaniccharA rAhudhUmakeubudhA ya aMgArakA ya tattatavaNijakaNayavaNNA je ya gahA joisammi cAraM caraMti keU ya gatiratIyA aTThAvIsativihA ya nakkhattadevagaNA nANAsaMThANasaMThiyAo ya tAragAo ThiyalessA cAriNo ya avissAmamaMDalagatI uvaricarA uDDalogavAsI duvihA vemANiyA ya devA sohammIsANasaNaMkumAramAhiMdabaMbhalogalaMtakamahAsukkasahassAraANayapANayaAraNaaccuyA kappavaravimANavAsiNo suragaNA gevejA aNuttarA duvihA kappAtIyA vimANavAsI mahiDDikA uttamA suravarA evaM ca te caubvihA saparisAvi devA mamAyaMti bhavaNavAhaNajANavimANasayaNAsaNANi ya nANAvihavatthabhUsaNA pavarapaharaNANi ya nANAmaNipaMcavannadivvaM ca bhAyaNavihiM nANAvihakAmarUve veuvitaaccharagaNasaMghAte dIvasamudde disAo vidisAo cetiyANi vaNasaMDe pavvate ya gAmanagarANi ya ArAmujANakANa. CCCCCCC // 93 // For Personal & Private Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ NANi ya kUvasaratalAgavAvidIhiyadevakulasabhappavavasahimAiyAI bahukAI kittaNANi ya parigeNhittA pariggahaM vipuladavvasAraM devAvi saiMdagA na tittiM na tuhi~ uvalabhaMti accaMtavipulalobhAbhibhUtasattA vAsaharai. kkhugAravaTTapavvayakuMDalarucagavaramANusottarakAlodadhilavaNasaliladahapatiratikaraaMjaNakaseladahimuhavapAtuppAyakaMcaNakacittavicittajamakavarasiharakUDavAsI vakkhAraakammabhUmisu suvibhattabhAgadesAsu kammabhUmisu, je'vi ya narA cAuraMtacakkavaTTI vAsudevA baladevA maMDalIyA issarA talavarA seNAvatI ibbhA seTThI raDiyA purohiyA kumArA daMDaNAyagA mADaMbiyA satthavAhA koDuMbiyA amaccA ee anne ya evamAtI pariggahaM saMciNaMti aNataM asaraNaM duraMtaM adhuvamaNiccaM asAsayaM pAvakammanemmaM avakiriyavvaM viNAsamUlaM vahabaMdhaparikilesabahulaM aNaMtasaMkilesakAraNaM, te taM dhaNakaNagarayaNanicayaM piMDitA ceva lobhaghatthA saMsAraM ativayaMti savvadukkhasaMnilayaNaM, pariggahassa ya ahrAe sippasayaM sikkhae bahujaNo kalAo ya bAvattari sunipuNAo lehAiyAo sauNaruyAvasANAo gaNiyappahANAo causaddhiM ca mahilAguNe ratijaNaNe sippasevaM asimasikisivANijaM vavahAraM atthaisatthaccharuppavA(ga)yaM vivihAo ya jogajuMjaNAo annesu evamAdiesu bahUsu kAraNasaesu jAvajIvaM naDijjae saMciNaMti maMdabuddhI pariggahasseva ya aTTAe karaMti pANANa vahakaraNaM aliyaniyaDisAisaMpaoge paradavvaabhijjA saparadAraabhigamaNAsevaNAe AyAsavisUraNaM kalahabhaMDaNave. rANi ya avamANaNavimANaNAo icchAmahicchappivAsasatatatisiyA taNhagehilobhaghatthA attANA aNigga vayAo sauNaruyAvasANAccharupavA(ga)ya vivAha pAragahasseva ya ahApAsavisUraNaM kala For Personal & Private Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAre vRttiH praznavyAka- hiyA kareMti kohamANamAyAlome akittaNije pariggahe ceva hoti niyamA sallA daMDA ya gAravA ya kasAyA adharmara0zrIa sannA ya kAmaguNaaNhagA ya iMdiyalesAo sayaNasaMpaogA sacittAcittamIsagAI davAiM aNaMtakAI i. bhayadeva0 cchaMti parighettuM sadevamaNuyAsurammi loe lobhapariggaho jiNavarehiM bhaNio natthi eriso pAso paDibaMdho parigrahaasthi savvajIvANaM savvaloe (sU019) paralogammi ya naTThA tamaM paviTThA mahayAmohamohiyamatI timisaM kArakAH dhakAre tasathAvarasuhumabAdaresu pajattamapajjattaga evaM jAva pariyaTRti dIhamaddhaM jIvA lobhavasasaMniviTThA / // 14 // parigrahaeso so pariggahassa phalavivAo ihaloio paraloio appasuho bahudukkho mahabbhao bahurayappagADho phalaM ca dAruNo kakkaso asAo vAsasahassehiM muccai, na avetittA asthi hu mokkhotti, evamAhaMsu nAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAmadhejo kahesI ya pariggahassa phalavivAgaM / eso so pariggaho paMcamo u niyamA nANAmaNikaNagarayaNamahariha evaM jAva imassa mokkhavaramottimaggassa phalihabhUyo carimaM adhamma dAraM samattaM // (sU0 20) taM ca punaH parigrahaM 'mamAyaMti'tti mametyevaM mUvizAt kurvanti mamAyante-khIkurvanti, zabdAderAkRtigaNatvAcAyaH, lobhagrastA bhavanavaravimAnavAsina iti ca vyaktaM, parigraharucayaH san parigraho rocate yeSAM te mAityarthaH, parigrahe vividhakaraNabuddhayaH-asantaM parigrahaM vividhaM cikIrSava ityarthaH, devanikAyAzca vakSyamANA m-1||94 // mAyanta iti prakRtaM, asurA:-asurakumArAH bhujagAH-nAgakumArAH garuDA:-garuDadhvajatvAt suparNakumArAH For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAHASRANA 'vija'tti vidyutkumArAH 'jalaNa'tti agnikumArAH 'dIva'tti dvIpakumArAH 'udahitti udadhikumArAH 'pava-1 'tti vAyukumArAH 'disitti dikumArAH 'paNiya'tti stanitakumArAH ete bhavanapatibhedAH, aNapannikAH 1 paNapannikAH 2 RSivAdikAH 3 bhUtavAdikAH 4 kranditA 5 mahARnditAH 6 kUSmANDAH 7 patakA devAH 8 ete vyantaranikAyoparivartino vyantaraprakArA aSTau nikAeyAH, eteSAM cAsurAdInAM dvandvaH, tathA pizAcAdayo'STau vyantarabhedAH, tathA tiryagvAsina iti vyantarANAM vA vizeSaNaM, tathA paJcavidhA jyotiSkAzca devAH candrAdayaH prasiddhA eva tathA bRhaspaticandrasUryazukrazanaizcarAH rAhudhUmaketubudhAzca aGgArakAzca ete grahavizeSAH pratItA eva taptatapanIyakanakavarNAH-nirmAtena raktavarNena ca henA tulyavarNA ityarthaH, 'je ya gaha'tti ye cAnye uktavyatiriktA grahA vyAlakAdayo jyotiSe-jyotizcakre cAra-caraNaM caranti-Acaranti ketavazva-14 jyotiSkavizeSAH, kimbhUtAH?-gatiratayaH tathA aSTAviMzatividhAzca nakSatradevagaNA:-abhijidAdayaH tathA nAnAsaMsthAnasaMsthitAzca tArakAH sthitalezyA:-avasthitalezyAH avasthitadIptayo manuSyakSetrAhirvyavasthitatvAttAsAM tathA 'cAriNo yatti cAriNyazca manuSyakSetrAntaH saJcariSNavaH, kathambhUtAzcAriNyaH?avizrAmA:-avizrAntA maNDalena-cakravAlena gatiryAsAMtA avizrAmamaNDalagatayaH uparicarA:-tiryaglokasyoparitanabhAgavarttinyaH, tathA UrdulokavAsino dvividhA vaimAnikAzca devAH kalpopapannakalpAtItabhedAt, tatra kalpopapannA dvAdazadhA, tAnAha-sohammI'tyAdi kaNThyaM, dvividhAzca kalpAtItAH, etadevAha-vije' For Personal & Private Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH adharma dvAre parigrahakArakAH parigrahaphalaM ca sU0 19. // 95 // tyAdi kaNThyaM ca, prakRtaM nigamayannAha evaM ca te' ityAdi kaNThyaM / yattanmamAyante tadAha-'bhavane'tyAdi 'saiMdaga'tti etadantaM kaNThyaM ca, navaraM bhavanAni-bhavanapatigRhANi gRhANyeva vA vAhanAni-gajAdIni yAnAni-zakaTavizeSAH vimAnAni-jyotiSkavaimAnikadevasambandhigRhANi yAnavimAnAni ca-puSpakapAlakAdIni nAnAmaNInAM sambandhI pazcavarNo divyazca yaH sa nAnAmaNipaJcavarNadivyastaM ca bhAjanavidhi-bhAjanajAtaM tathA nAnAvidhAni kAmena-khecchayA rUpANi yeSAM te tathA vikurvitA-vastrAdibhiH kRtavibhUSA ye'psarogaNAnAM saGghAtAste tathA, tataH karmadhArayo'tastAnnAnAvidhakAmarUpavikurvitApsarogaNasaMghAtAn, 'ceiyANitti caityavRkSAn ArAmAdInAM vizeSaH prAgvadavagantavyaH 'kittaNAIti kIrtyate-saMzabdyate yaiH kArayitA tAni kIrtanAni-devakulAdInyeva tAni ca mamAyante iti prakRtaM, tatazca parigRhya parigrahaM, kimbhUtamityAha-vipuladravyasAraM-prabhUtavastupradhAnaM 'devAvi saiMdaga'tti saindrakA api devAH, indrA devAzca kila maharddhayo vAJchitArthaprAptisamarthA dIrghAyuSazca bhavanti na ca te tathAvidhA api santastuSTyAdikaM labhante kutaH punaritare iti pratipAdanArtha devAvi saIdagA ityuktamiti, 'na tittiM na tuhi uvala bhaMti'tti tRpti-icchAvinivRttiM tuSTiMtoSamAnandaM na labhante aparAparavizeSaprAptyAkAGkAbAdhitatvAt, kimbhUtAste ityAha-atyantavipulalobhAbhibhUtA saMjJA-saMjJAnaM yeSAM te tathA, varSadhareSu-himavadAdiSu parvateSu iSukAreSu-dhAtakIkhaNDapuSkaravaradvIpArddhayoH pUrvAparArddhakAriSu dakSiNottarAyateSu parvatavizeSeSu vRttaparvateSu-zabdApAtivikaTApAtyAdiSu vartulavijayAI // 95 // Jain Educationindrabional For Personal & Private Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ parvateSa kuNDale-jambUdvIpAdekAdazakuNDalAbhidhAnadvIpAntarvatini kuNDalAkAraparvate rucakavare-jambUdvIpAtrayodazarucakavarAbhidhAnadvIpAntarvatini maNDalAkAraparvate tathA mAnuSottare-manuSyakSetrAvArake maNDalAkArapa-16 vate kAlodadhau-dvitIyasamudre 'lavaNa'tti lavaNasamudre 'salila'tti salilAsu gaGgAdimahAnadISu idapatiSu-nadapradhAneSu padmamahApadmAdiSu mahAdeSu ratikareSu-nandIzvarAbhibhanASTamadvIpacakravAlavidikcatuSTayavyavasthiteSu caturyu jhallarIsaMsthiteSu parvateSu aJjanakeSu-nandIzvaracakravAlamadhyavarttiSu parvateSu dadhimukheSu-aJjanakacatuSTayapArzvavarnipuSkariNISoDazamadhyabhAgavatiSu SoDazakheva parvateSu avapAtA:-yeSu vaimAnikA devA avapatanti avapatya ca manuSyakSetrAdAvAgacchanti utpAtAzca-yebhyo bhavanapataya utpatya manuSyakSetraM samAgacchanti te cAneke tigiJchikUTAdayasteSu kAzcaneSu-uttarakurumadhye devakurumadhye ca pratyeka pazcAnAM mahAdAnAM pratyekamubhayoH pArzvayoH dazasu dazasu sarvAgreNa dvizatIparimANeSu kAzcanamayaparvateSu 'cittavicitta'tti niSadhAbhidhAnavarSadharapratyAsannayoH zItodAbhidhAnamahAnagubhayataTavartinozcitravicitrakUTAbhidhAnayoH parvatayoH 'jamagavara'tti nIlavarSadharapratyAsannayoH zItAbhidhAnamahAnAbhayataTavartinoryamakavarAbhidhAnaparvatayoH zikhareSu-samudramamadhyavarttigostUpAdiparvateSu kUTeSu ca-nandanavanakUTAdiSu vastuM zIlaM yeSAM te varSadharAdivAsino devA na la bhante tRptimiti prakramaH, tathA-'vakkhAraakammabhUmIsutti vakSaskArAH-citrakUTAdayo vijayavibhAgakAriNaH akarmabhUmayaH-haimavatAdikabhogabhUmayaH tAsu ye vartanta iti gamyate, tathA suvibhaktabhAgA dezA-janapadA yAsu Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka tAsu karmabhUmiSu-kRSyAdikarmasthAnabhUtAsu bharatAdikAsu paJcadazaparimANAsu, kimityAha-ye'pi ca narAzca- 5adharmara0 zrIa- turantacakravartino vAsudevA baladevAH pratItAH mANDalikA-mahArAjA IzvarA-yuvarAjAdayaH bhogikA ityanye dvAre bhayadeva0 talavarA:-kRtapaTTabandhAH rAjasthAnIyAH senApatayaH-sainyanAyakA ibhyA-yAvato dravyasyotkareNAntarito hastI parigrahavRttiH na dRzyate tAvadravyapatayaH zreSThina:-zrIdevatAlaGkRtaziroveSTanakavanto vaNignAyakAH rASTrikA-rASTracintAni kArakAH yuktakAH purohitAH-zAntikarmakAriNaH kumArA-rAjyAhIH daNDanAyakAH-tatrapAlAH mADambikAH-pratyantarA-1 parigrahaBAjAnaH sArthavAhA:-pratItAH kauTumbikA-grAmamahattarAH santo ye sevakA amAtyA-rAjacintakA ete ca ukta-13 phalaM ca lakSaNA: anye caivamAdayaH parigrahaM saJcinvanti-piNDayanti, kimbhUtaM?-anantaM aparimANatvAt azaraNaM A-1 sU0 19padbhyo rakSaNAsamarthatvAt durantaM paryavasAnadAruNatvAt adhruvaM nAvazyaMbhAvinamAdityodayavat anityaM-na nityamasthiratvAt azAzvataM pratikSaNaM vizarArutvAt 'pAvakammanemma'nti pApakarmaNAM-jJAnAvaraNAdInAM mUlaM 'avakiriyavvaM'ti jinAgamAJjanAcitabuddhicakSuSAmavakaraNIyaM-vikSepaNIyaM tyAjyamitiyAvat vizAlamUlaM vadha|bandhapariklezabahulaM anantaklezakAraNamiti ca kaNThyaM, navaraM saklezaH-cittAvizuddhiH, te devAdayaH taM dhanakanasAkaratnanicayaM piNDayantazcaiva lobhagrastA saMsAramatipatanti ativrajanti vA iti vyaktaM, kimbhUtaM?-sarvadu:-13 khAni sanilIyante-AzritAni bhavanti yatra sa tathA taM sarvaduHkhasannilayanamiti / atha yathA parigrahaH // 96 // |kriyate tadAha-parigrahasyaiva cArthAya zilpazataM zikSate bahujana iti kaNThyaM, kintu zilpaM-AcAryopadeza For Personal & Private Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ prApyaM citrAdi kalAzca-dvisaptatiH sunipuNA lekhAdikAH zakunarutAvasAnAH-zakunarutaparyavasAnAH gaNitapradhAnA iti vyaktaM, tathA catuHSaSTiM ca mahilAguNAn, AliGganAdInAmaSTAnAM kriyAvizeSANAM vAtsyAyanAbhihitAnAM pratyekamaSTabhedatvAccatuHSaSTimahilAguNA bhavantIti, gItanRtyAdayo vA strIjanocitA vAtsyAyanAbhihitAzcatuHSaSTireveti, tAMzca kiMvidhAna ?-ratijananAniti pratItaM, tathA 'sippasevaM ti zilpena sevA-vRttyarthinA rAjAdInAmavalaganaM zilpasevA tAM zikSate iti sambandhaH, tathA 'asimasikisivANijjati 'asitti khaDDAbhyAsaM 'masi'tti maSIkRtyamakSaralipivijJAnaM kRSi-kSetrakarSaNakarma vANijya-vaNigvyavahAraM tathA vyavahAraM-vivAdacchedanaM 'atthasatthaIsatthaccharuppagarya'ti arthazAstraM-arthopAyapratipAdanaM zAstraM rAjanItyAdi 'IsatthaMti iSazAstraM dhanurvedaM tsarupragataM-kSarikAdimuSTigrahaNopAyajAtaM vividhAMzca yogayojanAnabahuprakArAMzca vazIkaraNAdiyogAn parigrahAya zikSata iti pratItaM, tathA anyeSu evamAdikeSu-evaMprakAreSu bahuSu kAraNazateSu-parigrahopAdAnahetuzateSu adhikaraNabhUteSu pravarttamAnA iti gamyaM, yAvajIvaM-Ajanma 'naDijae'tti bahuvacanArthatvAdekavacanasya naTyante-vinaTyante, tathA saJcinvanti abuddhayo mandabuddhayo vA duSTabuddhiyuktAH parigrahamiti prastutaM, tathA parigrahasyaiva cArthAya kurvanti prANAnAM-jIvAnAM vadhakaraNaM-hananakriyA, tathA 'alIkanikRtisAtisamprayogAn' tatrAlIka-mRSAvAdaH nikRti:-atyantAdarakaraNena paravaJcanaM sAtisamprayogo-viguNadravyasya dravyAntaramIlanena guNotkarSabhramotpAdanaM 'paradavvAbhijjhatti paradhanalobhaM dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH RECECARESORLSASARAMERRORESCA paradravyAbhidhAnaM vA, prathamAntatvaM ca prAkRtatvAt, tathA 'saparadAragamaNaMsevaNAe AyAsavisUraNaM'ti khadA- ragamane AyAsaM-zarIramanovyAyAma kurvantIti prakRtaM, paradArasevanAyAM ca visaraNaM-aprAptau manaHkhedaM parasya vA manaHpIDAM kurvantIti, 'kalaha bhaNDanavairANi ca tatra kalaho-vAcikaH bhaNDanaM-kAyika vairaM-anuzayAnubandhaH, 'apamAnavimAnanAH' tatrApamAnanAni-vinayabhraMzAH vimAnanA:-kadarthanAH, kiMbhUtAH santaH kurvantItyAha-'icchamahicchapivAsasayayatisiya'tti icchA-abhilASamAtraM mahecchA-mahAbhilASazcakravAdInAmiva te eva pipAsA-pAnecchA tayA satataM-saMtataM tRSitA yete tathA, tathA 'taNhagehilobhaghatthA' tRSNAdravyAvyayecchA gRddhiH-aprAptAkAGkSA lobhA-cittavimohanaM tairgrastA-abhivyAtA yete tathA 'attaNA aNigahiyatti AtmanA anigRhItA anigRhItAtmAna ityarthaH kurvanti krodhamAnamAyAlobhAniti kaNThyaM, akIrtanIyAna-ninditAn, tathA parigraha eva ca bhavanti niyamAcchalyAni-mAyAdIni trINi daNDAzca-duSpaNihitamanovAkAyalakSaNAH gauravANi ca-RddhirasasAtagauravarUpANi kaSAyAH saMjJAzca pratItAH, 'kAmaguNaaNhagA yatti kAmaguNAH-zabdAdayaH paJca ta eva AzravAH-AzravadvArANi ca te ca 'iMdiyalesAo'tti indriyANi asaMvRtAni lezyAzcAprazastA bhavantItyarthaH, tathA 'sayaNasaMpaogatti khajanasaMprayogAn icchantIti sambandhaH, sacittAcittamizrakANi dravyANi anantakAni icchanti parigrahItuM, tathA sadevamanujAsuraloke lobhAtparigraho lobhaparigraho natu dharmArthaparigraho jinavarairbhaNitaH yadta nAsti IdRzaH parigrahAdnyaH pAza adharma dvAre parigrahakArakAH parigraha phalaM ca | sU0 19 20 // 97 // For Personal & Private Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ iva pAzo-bandhanaM pratibandhaH-pratibandhasthAnamabhiSvaGgAzraya ityarthaH, tathA asti sarvajIvAnAM sarvaloke pari|graha iti gamyaM, aviratidvAreNa sUkSmANAmapi parigrahasaMjJAsadbhAvAditi / yathA kurvantItyuktaM, atha yAdRzaM phalaM parigraho dadAti taducyate-paralogammi yatti paraloke ca-janmAntaraviSaye cazabdAdihaloke ca naSTAH sugatinAzAt satpathabhraMzAca 'tamaM pavidya'tti ajJAnamagnAH 'mahayAmohamohiyamaItti prAkRtatvAnmahAmohena-prakRSTodayacAritramohanIyena mohitamatayaH, kimbhUta ityAha-tamisrA-rajanI tadvadajJAnAdandhakAro yaH sa tamisrAndhakArastatra, keSu jIvasthAneSu naSTA ityAha-trasasthAvarasUkSmabAdareSu 'pajattaga' iha evaM yAvatkaraNAdidaM dRzyaM 'pajattamapajattagasAhAraNapatteyasarIrasu ya aNDajapotajajarAyujarasajasaMseimasamucchimaunbhitauvavAiesu ya naragatiriyadevanagusse su jarAmaraNarogasogabahulesu paliovamasAgarovamANi aNAiyaM aNavayaggaM dIhamadaM cAuraMtasaMsArakatAra'miti, asya ca vyAkhyA caturthAdhyayanavadavaseyA, ke evaM phalabhujo bha-18 vantItyAha-jIvA 'lobhavasasanniviTThA' lobhavazena parigrahe sanniviSThA abhiniviSTA ityarthaH, 'eso so ityAdyadhyayananigamanaM vyAkhyA cAsya pUrvavaditi / adhunA''zravapaJcakanigamanAya gAthAkadambakamAha-eehira gAhA, etaiH-anantaropavarNitasvarUpaiH paJcabhiH asaMvaraiH-prANAtipAtAdibhirAzravaiH raja iva rajo-jIvasvarUpoparaJjanAtkarma jJAnAvaraNAdi 'aciNitu' Acitya AtmapradezaiH sahopacitya 'anusamayaM pratikSaNaM caturvidhAcatuHprakArA devAdibhedena gatiH-gatinAmakarmodayasampAdyo jIvaparyAyaH paryanto-vibhAgo yasya sa tathA taM For Personal & Private Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 98 // 'anuparivarttante' paribhramanti 'saMsAra' bhavamiti // 1 // 'savvAI' gAhA, sarvagatInAM devAdisambandhinInAM praskandA - gamanAni sarvagatipraskandAstAn kariSyanti anantakAn - anantAn akRtapuNyAH - avihitAzravanirodhalakSaNapavitrAnuSThAnAH ye ca na zRNvanti dharma- zrutarUpaM zrutvA ca ye pramAdyanti-lathayanti zrutArtha-saMvarAtmakaM nAnutiSThantItyarthaH // 2 // 'aNusiddhi' gAhA anuziSTamapi - guruNopadiSTamapi bahuvidhaM - bahuprakAraM dharmmamiti sambandhaH, pAThAntareNa anuziSTAH- anuzAsitAH bahuvidhaM yathA bhavati midhyAdRSTayo narA abuddhayo baddhanikAcitakarmANaH, tatra baddhaM pradezeSu saMzleSitaM nikAcitaM dRDhataraM baddhaM upazamanAdikaraNAnAmaviSayIkRtamiti bhAvaH zRNvanti kevalamanuvRttyAdinA dharma-zrunarUpaM na ca na punaH kurvanti - anutiSThantIti // 3 // 'kiM sakkA' gAhA, kiM zakyaM karttuM ?, na zakyamityarthaH, je iti pAdapUraNe yat - yasmAnnecchatha - nepsatha auSadhaM mudhA - pratyupakArAnapekSatayA dIyamAnamiti gamyaM, pAtuM ApAtuM, kiMrUpamauSadhamityAha - jinavacanaM guNamadhuraM virecanaM tyAgakAri sarvaduHkhAnAm // 4 // paJcaiva prANAtipAtAcAzravadvArANi ujjhitvA tyaktvA paJcaiva prANAtipAtaviramaNAdisaMvarAn rakSitvA - pAlayitvA bhAvena - antaHkaraNavRttyA karmarajovipramuktA iti pratItaM, siddhAnAM madhye varA siddhivarA - sakalakarmakSayalabhyA bhAvasiddhirityarthaH tAM ata eva anuttarAM - sarvottama yAnti- gacchanti // 5 // iti praznavyAkaraNe paJcamAdhyayanavivaraNaM samAptam // 5 // tatsamAptau cAzravAdhyayanAnAM vivaraNaM samAptam // 5 // -30 For Personal & Private Use Only 5 adharmadvAre parigraha kArakAH parigraha phalaM ca sU0 1920 11 86 11
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha prathamaM saMvarAdhyayanamAditaH SaSTham // uktA AzravAH atha tatpratipakSabhUtAnAM saMvarANAM prathamamahiMsAlakSaNaM saMvaramabhidhAtukAmastatprastAvanArtha ziSyamAmanyedamAha jaMbU!-etto saMvaradArAI paMca vocchAmi ANupubIe / jaha bhaNiyANi bhagavayA savvaduhavimokkhaNaTThAe // 1 // paDhama hoi ahiMsA bitiyaM saccavayaNaMti pannattaM / dattamaNunnAya saMvaro ya baMbhaceramapariggahattaM c|| 2 // tattha paDhama ahiMsA tsthaavrsvvbhuuykhemkrii| tIse sabhAvaNAo kiMcI vocchaM guNudesaM // 3 // tANi u imANi suvvaya! mahavvayAI lokahiyasavvayAI suyasAgaradesiyAI tavasaMjamamahavvayAI sIlaguNavaravvayAI saccajjavavvayAI naragatiriyamaNuyadevagativivajakAI savvajiNasAsaNagAI kammarayavidAragAI bhavasayaviNAsaNakAI duhasayavimoyaNakAI suhasayapavattaNakAI kApurisaduruttarAI sappurisaniseviyAiM nivvANagamaNasaggappaNAyakAI saMvaradArAI paMca kahiyANi u bhagavayA // tattha paDhama ahiMsA jA sA sadevamaNuyAsurassa logassa bhavati dIvo tANaM saraNaM gatI paiTThA nivvANaM 1 nivvuI 2 samAhI 3 sattI 4 kittI 5 kaMtI 6 ratI ya 7 viratI ya 8 suyaMgatittI 9-10 dayA 11 vimuttI 12 khantI 13 sammattArAhaNA 14 mahaMtI 15 bohI 16 buddhI 17 dhitI 18 samiddhI 19 riddhi 20 viddhI 21 ThitI 22 VARAOSAS For Personal & Private Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara.zrIabhayadeva. vRttiH 1 saMvara dvAre ahiMsAnAmAni ahiMsAkArakAH sU021 // 99 // puTThI 23 naMdA 24 bhaddA 25 visuddhI 26 laddhI 27 visidiTThI 28 kallANa 19 maMgala 30 pamomo 31 vibhUtI 32 rakkhA 33 siddhAvAso 34 aNAsavo 35 kevalINa ThANaM 36 sidha 37 samiI 38 sIla 39 saMjamo 40 ti ya sIlapariSaro 41 saMvaro 42 ya gutsI 43 vavasAo 44 ussao 45 janI 46 AyataNaM 47 jataNa 48 mappamAto 49 assAso 50 vIsAso 51 abhao 52 sabyassavi amAdhAo 53 cokkha 54 pavittA 55 sUtI 56 pUyA 57 vimala 58 pabhAsA 59 ya nimmalatara 60 ti evamAdINi niyayaguNanimmiyAI pajavanAmANi hoti ahiMsAe bhagavatIe (sUtraM 21) esA sA bhagavatI ahiMsA jA sA bhIyANa viva saraNaM pakkhINaM piva gamaNaM tisiyANaM piva salilaM khuhiyANaM piva asaNaM samudamajhe va potavahaNaM cauppayANaM va AsamapayaM duhaTiyANaM ca osahibala aDavImajjhe visatthagamaNaM etto visitarikA ahiMsA jA sA puDhavijala amaNimArupavaNassaibIjaharita jalacarathalacarakhahacaratasathAvarasabvabhUyakhemakarI esA bhagavatI ahiMsA jA sA aparimiyanANadasaNadharehi sIlaguNaviNayatavasaMyamanAyakehiM tithaMkarahiM samdhajagajIvavacchalehiM tilogamahiehiM jiNacaMdehiM suTu divA ohijiNehiM viNNAyA ujjumatIhiM vidiTThA vipulamatIhiM vividitA puvadharehiM adhItA veubbIhiM patinnA AbhiNijohiyanANIhiM suyamANIhiM maNapajjavanANIhiM kevalanANIhiM AmosahipattehiM khelosahipattehiM jallosahipattehiM viSposahipattehiM sabbosahipattehiM bIjabuddhIhiM kulubuddhIhiM padANusArIhi saMbhinnasotehiM suyadharehiM maNabaliehiM vayabaliehiM kAyavaliehiM 22 ARREARS // 99 // For Personal & Private Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ nANabaliehiM daMsaNabaliehiM carittabaliehiM khIrAsavehi madhumAsayahi sappiyAsavehiM akkhINamahANasiehi cAraNehiM vijAharehiM cautthabhattiehiM evaM jAba chammAsamattiehi ukkhittacaraehiM nikkhittaMcaraehiM aMtacaraehiM paMtacaraehiM lUhacaraehiM samudANacaraehiM annailAehiM moNaceraehiM saMsahakappiehiM tajjAyasaMsahakappiehiM uvamihiehiM suddhesaNiehi saMkhAdattiehiM dilAbhiehiM adihalAbhiehi puTThalAbhiehiM AyebiliehiM purimaDDiehiM ekkAsaNiehiM nibitiehiM bhinnapiMDavAIehiM parimiyapiMDavAiehiM aMtahiArehiM 4tAhArehiM arasAhArehiM birasAhArehiM lUhAhArehi succhAhArehiM aMtajIvihi paMtajIvihiM lahajIvihiM tucchajIvIhiM uvasaMtajIvIhiM pasaMtajIvihiM vivittajIvIhiM akhIramahusappiehiM amejamasAsiehiM ThANAiehiM paDimaMThAIhiM ThANukaDiehiM vIrAsaNiehiM NesajiehiM DaMDAiehiM lageDasAIhi egapasigehiM AyAvaehi appAvaehiM aNiTThabhaehiM akaMDuyaehiM dhutakesamaMsulomamakhehiM savvagAyapaDikammavippamukkehi samaNucinA suyadharaviditatthakAyabuddhIhiM dhIramatibuddhiNo ye je te AsIvisauggateyakappA nicchayavavasAyapajattakayamatIyA NicaM sajjhAyajjhANaaNubaddhadhammajjhANA paMcamahavyayacarittajuttA samitA samitisu samitapAvA chavvihajagavacchalA niccamappamattA eehiM annehi ya jA sA aNupAliyA bhagavatI imaM ca puDhavidagaagaNimAruyatarugaNatasathAvarasavabhUyasaMyamadayadvayAte suddhaM uJchaM gavesiyavvaM akatamakArimaNAhUyamaNudiI akIyakaDaM navahi ya koDihiM suparisuddhaM dasahi ya dosehiM vippamukkaM uggamauppAyaNesaNAsuddhaM vavagayacuyacAviyaca AAAAA For Personal & Private Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 saMvara praznavyAkara0zrIabhayadeva. vRttiH dvAre ahiMsAkArakAH sU0 22 // 10 // ttadehaM ca phAsuyaM ca na nisajjakahApaoyaNakkhAsuovaNIyaMti na tigicchAmaMtamUlabhesajjakajaheuM na lakkhaNuppAyasumiNajoisanimittakahakappauttaM navi DaMbhaNAe navi rakkhaNAte navi sAsaNAte navi daMbhaNarakSaNasAsaNAte bhikkhaM gavesiyavvaM navi vaMdaNAte navi mANaNAte navi pUyaNAte navi vaMdaNamANaNapUyaNAte bhikkhaM gavesiyavvaM navi hIlaNAte navi niMdaNAte navi garahaNAte navi hIlaNaniMdaNagarahaNAte bhikkhaM gavesiyavvaM navi bhesaNAte navi tajaNAte navi tAlaNAte navi bhesaNatajaNatAlanAte bhikkhaM gavesiyavvaM navi gAraveNaM navi kuhaNayAte navi vaNImayAte navi gAravakuhavaNImayAe bhikkhaM gavesiyavvaM navi mittayAe navi patthaNAe navi sevaNAe navi mittapatthaNasevaNAte bhikkhaM gavesiyavvaM annAe agaDhie aduDhe adINe avimaNe akaluNe avisAtI aparitaMtajogI jayaNaghaDaNakaraNacariyaviNayaguNajogasaMpautte bhikkhU bhikkhesaNAte nirate, ima ca NaM savvajIvarakkhaNadayaTThAte pAvayaNaM bhagavayA sukahiyaM attahiyaM paccAbhAviyaM AgamesibhadaM suddhaM neyAuyaM akuDilaM aNuttaraM savvadukkhapAvANa viusamaNaM (sU0 22) tassa imApaMca bhAvaNAto paDhamassa vayassa hoti pANAtivAyaveramaNaparirakkhaNaTTayAe paDhamaM ThANagamaNaguNajogajuMjaNajugaMtaranivAtiyAe dihie iriyavvaM kIDapayaMgatasathAvaradayAvaraNa niccaM pupphaphalatayapavAlakaMdamUladagamaTTiyabIjahariyaparivajjieNa saMmaM, evaM khalu savvapANA na hIliyabvA na niMdiyabvA nagarahiyavvA na hiMsiyavvA na chidiyabvA na bhidiyavvA na vaheyabvAna bhayaM dukkhaM ca kiMcilabbhA pAveuM evaM IriyAsamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA asaba // 10 // dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ lamasaMkiliTThanivvaNacarittabhAvaNAe ahiMsae saMjae susAhU, bitIyaM ca maNeNa pAvaeNaM pAvakaM ahammiyaM dAruNaM nissaMsaM vahabaMdhaparikilesabahulaM bhayamaraNaparikilesasaMkiliTuM na kayAvi maNeNa pAvateNaM pAvagaM kiMcivijhAyavvaM evaM maNasamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA asabalamasaMkiliTTanivvaNacarittabhAvaNAe ahiMsae saMjae susAhU, tatiyaM ca vatIte pAviyAte pAvakaM na kiMcivi bhAsiyavvaM evaM vatisamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA asabalamasaMkiliTThanivvaNacarittabhAvaNAe ahiMsao saMjao susAhU, cautthaM AhAraesaNAe suddhaM uJchaM gavesiyavvaM annAe agaDhite aduDhe adINe akaluNe avisAdI aparitaMtajogI jayaNaghaDaNakaraNacariyaviNayaguNajogasaMpaogajutte bhikkhU bhikkhesaNAte jutte samudANeUNa bhikkhacariyaM uMchaM ghettUNa Agato gurujaNassa pAsaM gamaNAgamaNAticAre paDikkamaNapaDikkaMte AloyaNadAyaNaM ca dAUNa gurujaNassa gurusaMdivasa vA jahovaesa niraiyAraM ca appamatto, puNaravi aNesaNAte payato paDikkamittA pasaMte AsINasuhanisanne muhuttamettaM ca jhANasuhajoganANasajjhAyagoviyamaNe dhammamaNe avimaNe suhamaNe aviggahamaNe samAhiyamaNe saddhAsaMveganijaramaNe pavataNavacchalabhAviyamaNe uDheUNa ya pahaDhatajahArAyaNiyaM nimaMtaittA ya sAhave bhAvao ya viiNNe ya gurujaNeNaM upaviDhe saMpamajjiUNa sasIsaM kAyaM tahA karatalaM amucchite agiddhe agaDhie agarahite aNajjhovavaNNe aNAile aluddhe aNattaTTite asurasuraM acavacavaM adutamavilaMbiyaM aparisADi AloyabhAyaNe jayaM payatteNa vavagayasaMjogamaNiMgAlaM ca vigayadhUmaM akkhovaMjaNANulevaNabhUyaM saMjamajAyAmAyAnimittaM dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 saMvara dvAre praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH prathamavrata bhAvanA sU023 // 101 // saMjamabhAravahaNaTTayAe bhuMjejA pANadhAraNaTTayAe saMjaeNa samiyaM evaM AhArasamitijogeNa bhAvio bhavati aMtarappA asabalamasaMkilinivvaNacarittabhAvaNAe ahiMsae saMjae susAhU, paMcamaM AdAnanikkhevaNasamiI pIDhaphalagasijjAsaMthAragavatthapattakaMbaladaMDagarayaharaNacolapaTTagamuhapottigapAyapuJchaNAdI eyaMpi saMjamassa uvavUhaNaTTayAe vAtAtavadaMsamasagasIyaparirakkhaNaTTayAe uvagaraNaM rAgadosarahita pariharitavaM saMjameNaM nicca paDilehaNapapphoDaNapamajaNAe aho ya rAo ya appamatteNa hoi sayayaM nikkhiyabvaM ca giNhiyavvaM ca bhAyaNabhaMDovahiuvagaraNaM evaM AyANabhaMDanikkhevaNAsamitijogeNa bhAvio bhavati aMtarappA asabalamasaMkiliTThanidhaNacarittabhAvaNAe ahiMsae saMjate susAhU, evamiNa saMvarassa dAraM samma saMvariyaM hoti suppaNihiye imehiM paMcahivi kAraNehiM maNakyaNakAyaparirakkhiehiM Nic AmaraNaMtaM ca esa jogo Neyavvo dhitimayA matimayA aNAsavo akaluso acchiddo asaMkiliTThI suddho samvajiNamaNunnAto, evaM paDhamaM saMvaradAra phAsiyaM pAliyaM sohiyaM tiriya kiTTiyaM ArAhiyaM ANAte aNupAliyaM bhavati, eyaM nAyamuNiNA bhagavayA pannaviya parUviyaM pasiddhaM siddhaM siddhavarasAsaNamiNaM ApavitaM sudesita pasatthaM paDhama saMkaradAraM samattaM tibemiH // 1 // (sU0 23) 'jaMbusi he jambU! 'etto' gAhA ita-AzravadvArabhaNanAnantaraM saMvaraNa saMvaraH-karmaNAmanupAdAnaM tasya dvArANIva dvArANi-upAyAH saMvaradvArANi pazca vakSyAmi bhaNiyAmi AnupUA-prANAtipAtaviramaNAdikrameNa // 101 // For Personal & Private Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA bhaNitAni bhagavatA-zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminA, aviparyayamAtraNeha sAdhamya na tu yugapatsakalasaMzayavyavacchedasarvakhabhASAnugAmibhASAdibhiratizayairiti, sarvadAkhavimokSaNArthamiti // 1 // paDhama' gAhA, prathamaM saMvaradvAraM bhavati ahiMsA dvitIyaM satya vacanamityevaMbhUtanAmaka prajJapta-prarUpitaM datta-vitIrNamazanAdi anujJAtaM-bhogyatayaiva vitIrNa pIThaphalakAvagrahAdi na tvaMzanAdivaddattaM grAhyamiti zeSaH, 'saMvarotti dattAnujJAtagrahaNalakSaNastRtIyaH saMvara ityarthaH, idaM ca saMvaraMzabda vinA gAthApazcAI prasiddhalekSaNaM bhavati, na ca saMvarazabdavarjitA kAcidvAcanopalabhyate, tathA brahmacarya aparigrahattvaM ca caturthapaJcamI saMvarAviti // 2 // 'tattha' gAhA, tatra-teSu paJcasu madhye prathama saMvaradvAramAhisA 'tasathAvarasaMvvabhUyakhemakaritti sasthAvarANAM sarveSAM bhUtAnAM kSemakaraNazIlA tasyA ahiMsAyAH saMbhAvanAyAstu-bhAvanApaJcakopetAyA eva 'kiMcitti |kizcanAlpaM vakSye guNoddeza-guNadezamiti / samprati savizeSaNamanantaroditamevArtha gonAha-tANi utti yAni saMvarazabdenAbhihitAni tAni punarimAni-vakSyamANAni, he suvrata!-zobhanavrata! jaMbUnAman! mahA|nti-karaNatrayayogatrayeNa yAvajIvatayA sarvaviSayanivRttirUpatvAt aNuvratApekSayA bRhanti vratAni-niyamA mahAvratAni 'loe dhiiavvayAIti loke dhRtidAni-jIvalokacittavAsthyakArINi vratAni yAni tAni tathA, vAcanAntare-'loyahiyasavvayAI'ti taMtra lokAya hitaM sarva dadati yAni tAni, zrutasogare dezitAni yAni tAni tathA, tathA tapaH-anazanAdi pUrvakarmanirjaraNaphalaM saMyamaH-pRthivyAdisaMrakSaNalakSaNo'bhinavaka For Personal & Private Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ raEECH vRttiH praznavyAka samAnupAdAnaphalastadrUpANi vratAni tapaHsaMyamayorvA nAsti vyaya:-kSayo yeSu tAni tapaHsaMyamAvyayAni, tathA ra0 zrIa zIlaM-samAdhAnaM guNAzca-vinayAdayaH tairvarANi-pradhAnAni yAni vratAni tAni zIlaguNavaravratAni zIlagubhayadeva0 NavarAvyayAni vA athavA zIlasya guNavarANAM ca-varaguNAnAM vrajaH-samudAyo yeSu tAni zIlaguNavaravrajAni, tathA satyaM-mRSAvAdavarjanaM ArjavaM-mAyAvarjanaM tatpradhAnAni vratAni yAni tAni tathA satyArjavAvyayAni |vA, tathA narakatiryagmanujadevagatIvivarjayanti-mokSaprApakatayA vyavacchedayanti yAni tAni tathA, sarjinaiH // 102 // ziSyante-pratipAdyante yAni tAni sarvajinazAsanAni tAnyeva kapratyaye sarvajinazAsanakAni, karmarajo vi dArayanti-sphoTayanti yAni tAni tathA, bhavazatavinAzanakAni ata eva duHkhazatavimocanakAni sukhazatapravartakAnIti ca kaNThyaM, kApuruSaiH duHkhenottIryante-niSThAM nIyanta iti kApuruSaduruttarANi, satpuruSaniSevitAni, vAcanAntare 'sappurisatIriyAIti satpuruSaprAptatIrANItyarthaH, iha ca puruSagrahaH strINAmupalakSaNamiti na tanniSedho'tra pratipattavyaH, bahu ceha vAcyaM taca granthAntarebhyo'vaseyaM, 'NivANagamaNamaggasaggapaNAyagAIti nivAMNagamane mArga iva mArgoM yAni tAni tathA kharge ca dehinaM praNayanti-nayanti yAni tAni tathA, kacit 'saggapayANagAIti pAThaH tatra kharge gantavye prayANakAnIva-gamanAnIva yAni tAni khargaprayANakAni, tataH karmadhArayaH, atha mahAvratasaMjJitAnAM saMvaradvArANAM parimANamAha-saMvaradvArANi pazca, eteSAmeva ziSTapraNetRkatvamAha-kathitAni tu bhagavatA-abhihitAni punaretAni bhagavatA-zrImanmahAvIreNa ataH zraddheyAni bha 1 saMvara dvAre ahiMsAyA nAmAni kArakA bhAvanAzca sU0 23 ka // 102 // For Personal & Private Use Only Tanelibrary.org
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54RSHAGRA-90% vantIti bhAva iti prathamasaMvarAdhyayanaprastAvanA / atha prathamasaMvaranirUpaNAyAha-'tatthe'tyAdi, tatra-teSu pacasu saMvaradvAreSu madhye prathama-AdyaM saMvaradvAramahiMsA, kiMbhUtA?-yA sA sadevamanujAsurasya lokasya bhavati, 'dIvotti dvIpo dIpo vA yathA'gAdhajaladhimadhyamagnAnAM khairaM zvApadakadambakadarthitAnAM mahomimAlAmadhyamAnagAtrANAM trANaM bhavati dvIpaH prANinAM evamiyamahiMsA saMsArasAgaramadhyamadhigatAnAM vyasanazatazvApadapIDitAnAM saMyogaviyogavIcividhurANAM trANaM bhavati, tasyAH saMsArasAgarottArahetutvAt iti ahiMsA dvIpa uktaH, yathA vA dIpo'ndhakAranirAkRtahakaprasarANAM heyopAdeyArthahAnopAdAnavimUDhamanasAM timiranikaranirAkaraNena pravRttyAdikAraNaM bhavatyevamahiMsA jJAnAvaraNAdikarmatamisrasraMsanena vizuddhabuddhiprabhApaTalapravarttanena pravRttyAdikAraNatvAddIpa uktA, tathA trANaM khapareSAmApadaH saMrakSaNAt tathA zaraNaM tathaiva sampadaH sampAdakatvAt gamyate-zreyo'rthibhirAzrIyate iti gatiH pratiSThanti-Asate sarvaguNAH sukhAni vA yasyAM sA pratiSThA tathA nirvANaM-mokSastaddhetutvAt nirvANaM tathA nivRttiH-khAsthyaM samAdhiH-samatA zaktiH zaktihetutvAt zAntiA-drohaviratiH kIrtiH khyAtihetutvAt kAntiH kamanIyatAkAraNatvAt ratizca ratihetutvAt viratizca-nivRttiH pApAt zrutaM-zrutajJAnamaGga-kAraNaM yasyAH sA zrutAGgA, Aha ca-"paDhamaM nANaM tao dae". tyAdi, tRptihetutvAttRptiH, tataH karmadhArayaH, 10, tathA dayA-dehirakSA tathA vimucyate prANI sakalabandhanebhyo yayA sA vimuktiH tathA kSAnti:-krodhanigrahastajanyatvAdahiMsA'pi kSAntiruktA samyaktvaM-samyagbodhirUpamA For Personal & Private Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 103 // SASTROCESSAMACHAR rAdhyate yayA sA samyaktvArAdhanA 'mahaMti'tti sarvadharmAnuSThAnAnA bRhatI, Aha ca-"eka ciya ettha vayaM ni- 1 saMvara ddiTuM jiNavarehiM savvehiM / pANAtivAyaviramaNamavasesA tassa rakkhaTThA // 1 // " [ekamevAtra vrataM nirdiSTaM dvAre jinavaraiH sarvaiH / prANAtipAtaviramaNamavazeSANi tasya rakSArtham // 1 // ] bodhiH-sarvajJadharmaprAptiH ahiMsArUpa- ahiMsAyA tvAca tasyAH ahiMsA bodhiruktA, athavA ahiMsA-anukampA sA ca bodhikAraNamiti bodhirevocyate, bodhi- nAmAni ke kAraNatvaM cAnukampAyAH 'aNukaMpa'kAmaNijjarabAlatave dANaviNayavinbhaMge / saMjogavippajoge vasaNasavai kArakA ddddiskaare||1||[anukmpaa'kaamnirjraabaaltpodaanvinyvibhnggaaH / saMyogaviprayogI vyasanotsavarddhisa- bhAvanAzca tkaaraaH||1||] iti vacanAditi, tathA buddhisAphalyakAraNatvAduddhiH, yadAha-"bAvattarikalAkusalA paMDi sU023 yapurisA apaMDiyA ceva / savvakalANaM pavaraM je dhammakalaM na yAti // 1 // " [dvAsaptatikalAkuzalAH paNDitapuruSAH apaNDitAzcaiva / sarvakalAnAM pravarAM ye na. dharmakalAM jAnanti // 1 // ] dharmazcAhiMsaiva, dhRtiH-cittadAya tatparipAlanIyavAdasyA dhRtirevocyate, samRddhihetutvena samRddhirevocyate, evaM RddhiH 20, vRddhiH, tathA sAdyaparyavasitamuktisthitehetutvAtsthitiH, tathA puSTiH puNyopacayakAraNatvAt , Aha ca-"puSTiH puNyopacayaH" nandayati-samRddhiM nayatIti nandA, bhadante-kalyANIkaroti dehinamiti bhadrA, vizuddhiH pApakSayopAyatvena * jIvanirmalatAkharUpatvAt, Aha ca-"zuddhiH pApakSayeNa jIva nirmalatA" tathA kevalajJAnAdilabdhinimitta- // 103 // tvAllabdhiH, viziSTadRSTi:-pradhAnaM darzanaM matamityarthaH, tadanyadarzanasyAprAdhAnyAd, Aha ca-kiMtIe paDhiyAe ? For Personal & Private Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ payakoDIe palAlabhUyAe / jatthettiyaM na nAyaM parassa pIDA na kAyavvA // 1 // ' [kiM tayA paThitayA padakoTyA plaalbhuutyaa| yatreyat na jJAtaM parasya pIDA na karttavyA // 1 // ] kalyANaM kalyANaprApakatvAt maGgalaM duritopazAzAntihetutvAt 30, pramodaH pramodotpAdakatvAt vibhUtiH sarvavibhUtinibandhanatvAt rakSA jIvarakSaNakhabhAvatvAta VIsiddhyAvAsaH mokSavAsanibandhanatvAt anAzravaH kammabandhanirodhopAyatvAt kevalinAM sthAnaM kevalinAmahiM8sAyAM vyavasthitatvAt 'sivasamitisIlasaMjamotti ye zivahetutvena zivaM samitiH-samyakapravRttistadrUpatvA dahiMsA samitiH zIlaM-samAdhAnaM tadrUpatvAcchIlaM saMyamo-hiMsAta uparamaH itiH-upapradarzane caH samuccaye 40, 'sIlaparigharo'tti zIlaparigRhaM-cAritrasthAnaM saMvarazca pratItaH gupti:-azubhAnAM manAprabhRtInAM nirodhaH vizi-I BSTo'vasAyo-nizcayo vyavasAyaH ucchrayazca-bhAvonnatatvaM yajJo-bhAvato devapUjA AyatanaM-guNAnAmAzrayaH ya jana-abhayasya dAnaM yatanaM vA-prANirakSaNaM prayatna:-apramAdaHpramAdavarjanaM AzvAsaH-AzvAsanaM prANinAmeva 50 vizvAso-vizraMbhaH 'abhau'tti abhayaM sarvasyApIti prANigaNasya 'amAghAtaH' amAriH cokSapavitrA ekArthazabdadvayopAdAnAt atizayapavitrA zuci:-bhAvazaucarUpA, Aha ca-"satyaM zaucaM tapaH zaucaM, zaucamindriyanigrahaH / sarvabhUtadayA zaucaM, jalazaucaM ca paJcamam // 1 // " iti, pUtA-pavitrA pUjA vA bhAvato devatAyA arcanaM vimalaH prabhAsA ca tannibandhanatvAt 'nimmalayara'tti nirmalaM jIvaM karoti yA sA tathA atizayena vA nirmalA nirmalatarA 60, itiH nAmnAMsamAptau, evamAdIni-evaMprakArANi nijakaguNanirmitAni yathArthAnItyarthaH, Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiNAvahAyogamanaM hitA dehinAmaraNamityatrAzvAsikA dehinAsAyAH praznavyAkaata evAha-paryAyanAmAni-tattaddharmAzritAbhidhAnAni bhavantyahiMsAyAH bhagavatyA iti pUjAvacanaM, eSA bhaga 1 saMvara ra0 zrIavatyahiMsA yA sA bhItAnAmiva zaraNamityatrAzvAsikA dehinAmiti gamyaM, 'pakkhINaMpiva gamaNaM ti pakSiNA dvAre / bhayadeva0 miva vihAyogamanaM hitA dehinAmiti gamyaM, evamanyAnyapi SaT padAni vyAkhyeyAni, kiM bhItAdInAM zara-4 ahiMsAyA laNAdisamaiva sA?, netyAha-ettotti etebhyaH-anantaroditebhyaH zaraNAdibhyo viziSTatarikA-pradhAnatarA nAmAni ahiMsA hitatayeti gamyate, zaraNAdito hitamanaikAntikamanAtyantikaM ca bhavati ahiMsAtastu tadviparItaM kArakA // 104 // mokSAvAptiriti, tathA 'jA sA' ityAdi yA'sau pRthivyAdIni ca paJca pratItAni bIjaharitAni ca-vanaspa bhAvanAzca |tivizeSAH AhArArthatvena pradhAnatayA zeSavanaspate denoktAH jalacarAdIni ca pratItAni yAni trasasthAva sU023 rANi sarvabhUtAni teSAM kSemakarI yA sA tathA, eSA-eSaiva bhagavatI ahiMsA nAnyA, yathA laukikaiH kahalpitA-'kulAni tArayet sapta, yatra gaurvitRSIbhavet / sarvathA sarvayatnena, bhUyiSThamudakaM kuru // 1 // iha go-BI viSaye yA dayA sA kila tanmatenAhiMsA, asyAM ca pRthivyudakapUtarakAdInAM hiMsA'pyastItyevaMrUpA na samyagahiMseti // atha yairiyamupalabdhA sevitA ca tAnAha-'jA setyAdi aparimitajJAnadarzanadhariti kaNThyaM, zIlaM-samAdhAnaM tadeva guNaH zIlaguNaH taM vinayatapaHsaMyamAzca nayanti-prakarSa prApayanti yete tathA taistIrthakaraiH-dvAdazAGgapraNAyakaiH sarvajagadvatsalaiH trilokamahitairiti ca kaNThyaM, kairevaMvidhaiH kimityAha-jina // 104 // candraH-kAruNikanizAkaraiH suSTha dRSTA-kevalAvalokana kAraNataH svarUpataH kAryatazca samyagvinizcitA, tatra gurU For Personal & Private Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ padezakarmakSayopazamAdi bAhyAbhyantaraM kAraNamasyAH, pramattayogAt prANavyaparopaNalakSaNahiMsApratipakSaH kharUpaM svargApavargaprApsilakSaNaM ca kAryamiti, tathA avadhijinA-viziSTAvadhijJAninastairapi vijJAtA-jJaparijJayA buddhA pratyAkhyAnaparijJayA ca sevitA, RjvI-manomAtragrAhiNI "riju sAmannaM tammattagAhiNI rijumaI maNonANaM / pAyaM visesavimuhaM ghaDamettaM ciMtiyaM muNati ||1||"tti [RjuH sAmAnyaM tanmAtragrAhiNI RjumatirmanojJAnaM / prAyo vizeSavimukhaM ghaTamAtraM cintitaM jAnAti // 1 // ] vacanAt matiH-manaHparyAyajJAnavizeSo yeSAM te Rjumatayastairapi dRSTA-avalokitA vipulamatayo-manovizeSagrAhimanaHparyAyajJAninA, uktaM ca-"viulaM vatthuvisesaNamANaM taggAhiNI maI viulaa| ciMtiyamaNusaraha ghaDaM pasaMgao pajavasaehiM ||1||"[vipulN vastuvizeSaNamAnaM tadvAhiNI matirvipalA cintitamanusarati ghaTa prasaGgataH paryavazataiH // 1 // ] tairapi viditAjJAtA pUrvadharairadhItA-zrutanibaddhA satI paThitA, 'veuvvIhiM painna'tti vikurvibhiH-vaikriyakAribhiH pratIrNA-nistINo Ajanma pAlitetyarthaH, 'AbhiNibohiyaNANIhI tyAdi 'samaNucinne 'tyetadantaM sugama, navaraM 'AmosahipattehiM ti Amarza:-saMsparzaH sa evauSadhirivauSadhiH-sarvarogApahAritvAttapazcaraNaprabhavo labdhivizeSaH tAM prAptA yete tathA taiH, evamuttaratrApi, navaraM khelo-niSThIvanaM jalla:-zarIramalaH 'vipposahi'tti vinuSo-mUtrapurISAvayavAH athavA vitti-viT viSThA patti-prazravaNaM mUtraM, zeSaM tathaiva, 'savvosahitti sarva evAnantaro|ditA AmAdayo'nye ca bahava auSadhayaH sarvoSadhayaH, bIjakalpA buddhiryeSAM te bIjabuddhayaH-arthamAtramavApya dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0zrIabhayadeva0 vRttiH 1 saMvara dvAre ahiMsAyA nAmAni kArakA bhAvanAzca sU023 // 105 // nAnArthasamUhAbhyUhikA buddhiryeSAM te ityarthaH, koSTha iva buddhiryeSAM te koSThabuddhayaH sakRjjJAtAvinaSTavuddhaya i-1 tyarthaH, padenaikena padazatAnyanusaranti padAnusAriNaH, iha gAthA bhavanti-"saMpharisaNamAmoso muttapurIsANa vippuso vippA / anne viDatti viTThA bhAsaMti ya patti pAsavaNaM // 1 // ee anne ya baha jesiM sabve ya surabhao'vayavA / rogovasamasamatthA te hoMti taosahippattA // 2 // jo suttapaeNa pahuM suyamaNudhAvai payANusArI so| jo atthapaeNa'tthaM aNusarai sa biiybuddhiio||3|| koTTayadhannasuniggala suttatthA kohabuddhIyA" tathA sambhinna-sarvataH sarvazarIrAvayavaiH zRNvantIti sambhinnazrotAraH athavA saMbhinnAni-pratyeka grAhakatvena zabdAdiviSayaiH vyAsAni zrotAMsi-indriyANi yeSAM te saMbhinnazrotasaH sAmastyena vA bhinnAna-parasparabhedena zabdAn zRNvantIti sambhinnazrotArastaiH, iha gAthA-"jo suNai savao muNai savvavisae va savvasoehiM / suNai bahue va sadde bhannai saMbhinnasoo so // 1 // " manobalikaiH-nizcalamanobhiH vAgbalikaiH-dRDhapratijJaiH kAyabalikaiH-parISahApIDitazarIraiH jJAnAdibalikaiH-dRDhajJAnAdibhiH kSIramiva madhuraM vacanamAzravanti-kSaranti yete kSIrAzravA-labdhivizeSavantastaiH, evamanyadapi padadvayaM, iha gAthAI-khIramahusappisAovamA u vayaNe tadAsavA huNti|" mahAnasaM-rasavatIsthAnamupacArAdrasavatyapi akSINaM mahAnasaM yeSAM te akSINamahAnasikAH, svArthAnItabhaktena lakSamapi tRptito bhojayatAM yAvadAtmanA na tadbhuktaM tAvanna kSIyate tayeSAM te iti bhAvanA, atastaiH, tathA'tizayacaraNAcAraNA-viziSTAkAzagamanalabdhiyuktAH te ca // 105 // For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaGghAcAraNA vidyAcAraNAzceti, iha gAthA:-"aisayacaraNasamatthA jaMghAvijAhi cAraNA munno| jaMghAhi jAi paDhamo NissaM kAuM ravikarevi // 1 // eguppAeNa gao ruyagavaraMmi u tato paDiniyatto / bIeNaM NaMdIsaramihaM tao ei taieNaM // 2 // paDhameNa paMDagavaNaM biiuppAeNa NaMdaNaM ei / taiuppAraNa tao iha jaMghA-1 cAraNo ei // 3 // paDhameNa mANusottaraNagaM sa gaMdIsaraM biIeNaM / ei tao taieNaM kayaceiyavaMdaNo ihaI // 4 // paDhameNa NaMdaNavaNe bIuppAeNa paMDagavaNammi / ei ihaM taieNaM jo vijjAcAraNo hoi // 5 // " [ati zayacaraNasamarthA jaGghAvidyAbhyAM cAraNAH munayaH / jaGgAbhyAM yAti prathamaH nizrAM kRtvA rvikirnnaanpi||1|| haekotpotena gato rucakavare tataH pratinivRtto dvitIyena nandIzvaramihaiti tatastRtIyena // 2 // prathamena pANDuka vanaM dvitIyotpAtena nandanamAyAti / tRtIyotpAtena tata iha javAcAraNa AyAti // 3 // prathamena mAnuSottaranagaM sa nandIzvaraM dvitIyena kRtacaityavandanastatastRtIyena AyAtIha // 4 ||prthmen nandanavane dvitIyotpAtena pANDukavane / tRtIyenAyAtIha yo vidyAcAraNo bhavati // 5 // ] 'cautthabhattiehiM' iha evaM yAvakaraNAt 'chaTThabhattiehiM aTThamabhattiehiM evaM dusamaduvAlasacoddasasolasaaddhamAsamAsadomAsatimAsacaumAsa paMcamAsA' iti draSTavyaM, utkSipta-pAkapiTharAduddhatameva caranti-gaveSayanti ye te utkSiptacarakAH, evaM sarvatra, navaraM nikSipta-pAkasthAlIsthaM antaM-ballacaNakAdi prAntaM-tadeva bhuktAvazeSaM paryuSitaM vA rUkSaM-niHslehaM samudAnaM-bhaikSyaM "annatilAehiMti doSAnnabhojibhiH 'maunacarakaiH' vAcaMyamaiH, saMsRSTena hastena bhAjanena ca AKASA%A9A4%%*** dain Education International For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 saMvara prazvavyAka20zrIabhavadeva0 vRttiH dvAre // 106 // dIyamAnamannAdi grAhyamityevaMrUpaH kalpaH-samAcAro yeSAM te saMsRSTakalpikAstaiH, yatprakAraM deyaM dravyaM tajjAtena-tatprakAreNa dravyeNa ye saMsRSTe hastabhAjane tAbhyAM dIyamAnaM grAdyamityevaMrUpaH kalpaH-samAcAro yeSAM te tajjAtasaMsRSTakalpikAstaiH, upanidhinA-pratyAsattyA caranti-pratyAsannameva gRhNanti yete aupanidhikAH taiH 'zuddhaSaNikAH' zaGkitAdidoSaparihAracAriNastaiH saGakhyApradhAnAbhiH paJcaSAdiparimANavatIbhirdattibhiHsakRdbhaktAdipAtrapAtalakSaNAbhizcaranti ye te sakhyAdattikAstaiH, dattilakSaNaM caitat-'dattIo jattie vAre, |khivaI hoMti tttiyaa| abbocchinnanivAyAo, dattI hoti davetarA // 1 // [dattayo yAvato vArAn kSipati bhavanti taavtyH| avyavacchinnanipAtAt dattirbhavati drvetryoH||1||] dRSTilAbhikA:-ye dRzyamAnasthAnAdAnItaM gRhNanti, adRSTilAbhikA ye adRSTapUrveNa dIyamAnaM gRhNanti, pRSTalAbhikA ye kalpate idaM idaM ca |bhavate sAdho! ityevaM praznapUrvakameva labdhaM gRhNanti, bhinnasyaiva-sphoTitasyaiva piNDasya-odanAdipiNDasya pAtaH-pAtrakSepo yeSAM grAhyatayA'sti te bhinnapiNDapAtikAH taiH, parimitapiNDapAtikaiH-parimitagRhapravezA|dinA vRttisaGkepavadbhiH, "aMtAhAre'tyAdi antAdIni padAni prAgvadeva navaraM pUrvatra caraNaM gaveSaNamAtramukta|miha tvAhAro-bhojanaM jIvanaM tu-tathaivAjanmApi pravRttiriti vizeSo'vaseyaH, tathA arasaM-hiGgvAdibhirasaMskRtaM virasaM-purANatvAt gatarasaM tathA tucchaM-alpaM, tathA upazAntajIvibhiH antavRttyapekSayA prazAntajI|vibhiH bahirvRttyapekSayA, viviktaiH-doSavikalairbhaktAdibhirjIvanti ye te viviktajIvinastaiH, akSIramadhusa ahiMsAyA nAmAni kArakA bhAvanAzca sU0 23 // 106 // Jain Education Ternational For Personal & Private Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ ppiSkaiH-dugdhakSaudraghRtavarjakaiH [amadyamAMsAzibhiH] 'ThANAiehiMti sthAna-UrdhvasthAnaM niSIdanasthAnaM tvagvahArtanasthAnaM tadabhigrahavizeSeNAdadati-vidadhati yete tathA taiH, etadeva prapaJcayati-pratimAsthAyibhiH' prati mayA-kAyotsargeNa bhikSupratimayA vA mAsikyAdikayA tiSThanti yete tathA taiH, sthAnamutkaTukaM yeSAM te sthAnotkaTukAstaiH vIrAsanaM-bhUnyastapAdasya siMhAsanopavezanamiva tadasti yeSAM te vIrAsanikAstaiH niSadyAsamaputopavezanAdikA tayA carantIti naiSadhikAstaiH, daNDasyevAyataM saMsthAnaM yeSAmasti te daNDAyatikAstaiH, lagaMDaM-duHsaMsthitaM kASThaM tadvacchiraHpANInAM bhUlagnena zerate ye te lagaNDazAyinastaiH, uktaM ca-"vIrAsaNaM tu sIhAsaNe vva jaha mukkajANuga [mutkalapAdaH> nnivittttho| daMDagalagaMDauvamA Ayata kuje ya dohaMpi // 1 // " [ daNDe AyataH lagaNDe kubjaH] eka eva pArtho bhUmyA sambadhyate yeSAM na dvitIyena pArzvena bhavantItyekapAciMkAstaiH, AtApana:-AtApanAkAribhiriti, AtApanA ca trividhA, yata Aha-"AyAvaNA u tivihA ukkosA majjhimA jahannA ya / ukkosA uNivannA Nisanna majjhA Thiya jahannA // 1 // " [AtApanA tu trividhA utkRSTA madhyamA jaghanyA ca / utkRSTA tu suptasya madhyamA niSaNNasya sthitasya jaghanyA] aprAvRtaiH-prAvaraNavarjitaiH 'aniTThabhaehiM ti aniSThIvakairmukhazleSmaNo'pariSThApakaiH "akaNDUyakaiH' akaNDUyanakArakaiH 'dhUtakezazmazruromanakhaiH' dhUtAH-saMskArApekSayA tyaktAH kezAH-zirojAH zmazrUNi-kUrcAH kezAH romANi-kakSAdilomAni nakhAzca prasiddhA yaiste tathA taiH sarvagAtrapratikarmavipramuktaH abhyaGgAdivarjanAt 'samaNucinna'tti sama For Personal & Private Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH praznavyAka- nucIrNA AsevitetyarthaH, tathA zrutadharA:-sUtradharAH vidito'rthakAya:-artharAziH zrutAbhidheyo yayA sA tathA| 1 saMvara ra0 zrIa-1 tasA viditArthakAyA buddhiH-matiryeSAM te tathA tataH karmadhArayaH zrutadharaviditArthakAyabuddhayastai samanupAliteti dvAre bhayadeva0 sambandhaH, tathA dhIrA-sthirA akSobhA vA matiH-avagrahAdikA buddhizca-utpattikyAdikA yeSAM te tathA, ahiMsAyA te ca ye te ityuddezaH, AzIviSA-nAgAste ca te ugratejasazca-tIvraprabhAvAstIviSA ityarthaH tatkalpA:-tatsa- nAmAni dRzAH zApenopaghAtakAritvAt, tathA nizcayo-vastunirNaya vyavasAya:-puruSakArastayoH paryAptayoH-paripUrNayoH kArakA // 107 // kRtA-vihitA matiH-buddhiste tathA, pAThAntareNa nizcayavyavasAyau vinItI-Atmani prApito yaiH paryAptA bhAvanAzca ca-kRtA matiryaiste tathA, nityaM-sadA khAdhyAyo-vAcanAdiAnaM ca-cittanirodharUpaM yeSAM te tathA, dhyAna sU023 vizeSopadarzanArthamAha-anubaddhaM-satataM dharmadhyAnaM-AjJAvicayAdilakSaNaM yeSAM te'nubaddhadharmadhyAnAH tataH karmadhArayaH, paJcamahAvratarUpaM yacaritraM tena yuktA yete tathA, samitAH-samyakpravRttAH samitivIryAsami-2 tyAdiSu zamitapApA:-kSapitakilbiSAH SavidhajagadvatsalA:-Sar3ajIvanikAyahitAH 'nicamappamattA' iti kaNThyaM 'eehi aMtti ye te pUrvoktaguNA etaizcAnyaizcAnukUlalakSaNairguNavadbhiryA'sAvanupAlitA bhagavatI ahiMsA prathamaM saMvaradvAramiti hRdayaM / athAhiMsApAlanodyatasya yadvidheyaM taducyate-'imaM cetyAdi, ayaM ca va-1 kSyamANavizeSaNa uJcho gaveSaNIya iti sambandhaH, kimarthamata Aha-pRthivyudakAgnimArutatarugaNatrasasthAvarahai sarvabhUteSu viSaye yA saMyamadayA-saMyamAtmikA ghRNA na tu mithyAdRzAmiva bandhAtmikA tadartha-taDetoH zuddhaH // 107 // Jain Education Interaaral For Personal & Private Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ anavadyaH uJcho-bhaikSyaM gaveSayitavyaH-anveSaNIyaH iha coJchazabdasya puMlliGgatve'pi prAkRtatvAt napuMsakali8Gganirdezo na doSAyeti, uJchameva vizeSayannAha-akaya'mityAdi, akRtaH sAdhvartha dAyakena pAkato na vi|hitaH 'akAriya'tti na cAnyaiH kAritaH 'aNAhaya'tti anAhato gRhasthena sAdhAranimantraNapUrvakaM dIyamAnaH 'anuddiTTo' yAvantikAdibhedavarjitaH 'akIyakarDa'tina krIyate-na krayaNa sAdhvarthaM kRtaH akrItakRtaH, eta|deva prapaJcayati-navabhizca koTibhiH suparizuddhaH, tAzcemAH-na haMti 1 na ghAtayati 2 nantaM nAnujAnAti 3 na pacati 4 na pAcayati 5 pacantaM nAnujAnAti 6na krINAti 7 na kApayati 8 krINantaM nAnujAnAti 9, tathA dazabhirdoSairvipramuktaH, te cAmI-'saMkiya 1 makkhiya 2 nikkhitta 3 pihiya 4 sAhariya 5 dAyagu 6-1 mmIse 7 / apariNaya 8litta 9 chahiya 10 esaNadosA dasa havanti // 1 // " [zaGkitaH mrakSitaH nikSiptaH pihitaH saMhRtaH dAyakaduSTaH unmishrH| apariNato liptaH charditaH eSaNAdoSA daza bhavanti // 1 // ] 'uggamuppAyaNesaNAsuddhaM ti udgamarUpA ca yA eSaNA-gaveSaNA tayA zuddho yaH sa tathA, tatrodgamaH SoDazavidhaH, Aha ca-"AhAkammu 1 desiya 2, pUikamme ya 3 mIsajAe ya 4 / ThavaNA 5 pAhuDiyAe 6, pAoyara 718 kIya 8 pAmice 9 // 1 // pariyahie 10 abhihaDe 11, ubhinna 12 mAlohaDe iya 13 / acchijje 14 aNisihe 15, ajjhoyarae 16 ya solasame // 2 ||"[aadhaarmik auddezikaH pUtikarmA ca mizrajAtazca / sthApanA prAbhRtikA prAduSkaraNaM krItaH praamityH|| 1 // parivartitaH abhyAhRtaH udbhinnaH mAlApahRta iti / -CARKARSA%AGAR suddhaMti udgamasayAra, pUikamme ya 311, ubhinna 12 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- 20zrIa- bhayadeva0 vRttiH // 108 // Acchidya anisRSTaH adhvavapUrakazca SoDazaH // 2 // ] utpAdanA'pi SoDazavidhaiva, Aha ca-"dhAI 1 dUi 2 1 saMvara nimitte 3 AjIva 4 vaNImage 5 tigicchA ya 6 / kohe 7 mANe 8 mAyA 9 lobhe ya 10 havaMti dasa ee / dvAre // 1 // pubbi pacchA saMthava 11-12 vijA 13 maM te ya 14 cupaNajoge ya 15 / uppAyaNAya dosA solasame mUla-18 ahiMsAyA kamme ya 16 // 2 // " [dhAtrI datI nimittaM AjIvaH vanIpakaH cikitsA ca / krodho mAno mAyA lobhazca janAmAni bhavanti dazaite // 1 // pUrvapazcAtsaMstavo vidyA mantraH cUrNayogazca utpAdanAyAzca doSAH SoDazo mUlakarma kArakA ca // 2 // ] 'vavagayacuyacaiyacattadeha'tti vyapagatAH-khayaM pRthagbhUtAH deyavastusambhavA AgantukA vA kRmyA bhAvanAzca dayaH cyutA-mRtAH svataH parato vA deyavastvAtmakAH pRthivIkAyikAdayaH 'caiya'tti tyAjitAH deyadravyAt sU023 pRthakkAritAH dAyakena 'catta'tti khayameva dAyakena tyaktAH deyadravyAt pRthakkRtA dehA:-abhedavivakSayA de|hino yasmAduJchAt sa tathA saca, kimuktaM bhavati?-prAzukazca-pragataprANikaH, vRddhavyAkhyA punarevam-vigataH-oghataH cetanAparyAyAdacetanatvaM prAptaH cyato-jIvanAdikriyAbhyo bhraSTaH cyAvitaH-tAbhya eva Ayu:kSayeNa bhraMzitaH tyaktadehaH-parityaktajIvasaMsargasamutthazaktijanitAhArAdipariNAmaprabhavopacaya iti, utpA|danAdoSavivarjitatvaM prapazcayannAha-Na Nisajja kahApaoyaNakkhAsuoNIyaM na-naiva niSadya-gocaragata A|sane upavizya kathAprayojanaM-dharmakathAvyApAraM yatkaroti tanniSadyakathAprayojanaM tasmAt AkhyAzrutAca-A-| mAatAca AnA // 108 // khyAnakapratibaddhazrutAt dAyakAvarjanArtha naTeneva prayuktAta yadapanItaM-dAyakena dAnArthamupahitaM tattathA, bhaikSaM| mAyaNa maMzitaH tyaktadehaH parityattasija kahApaoyaNakkhAyAprayojanaM tasmAt AvANA, bhaikSaM For Personal & Private Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaveSayitavyamiti sambandhaH, na-naiva cikitsA ca-rogapratIkAro mantrazca-ceTikAdidevAdhiSThitAkSarAnupUrvI mUlaM-kRtAcalyAdyauSadhimUlaM bhaiSajaM ca-dravyasaMyogarUpaM hetu:-kAraNaM lAbhApekSayA yasya bhaikSasya tattathA na-naiva hai lakSaNaM-zabdapramANastrIpuruSavAstvAdilakSaNaM utpAtA:-prakRtivikArAH raktavRSTyAdayaH khamo-nidrAvikAraH jyotiSaM-nakSatracandrayogAdijJAnopAyazAstraM nimittaM-cUDAmaNyAdyupadezenAtItAdibhAvasaMvAdanaM kathA-arthakathAdikA kuhakaM-pareSAM vismayotpAdanaprayogaH ebhirAkSiptena yatprayuktaM-dAnAya dAyakena vyApAritaM bhaikSaM tattathA, tathA nApi dambhanayA-dambhena mAyAprayogeNa nApi rakSaNayA dAyakasya putratarNakagRhAdInAM nApi zAsanayA-zikSaNayA nApyuktatrayasamudAyenetyAha-'navI'tyAdi bhaikSaM-bhikSAsamUho gaveSayitavyaM-anveSaNIyaM, nApi vandanena-stavanena yathA-'so eso jassa guNA viyaraMti avAriyA dasadisAsu / iharA kahAsu suvvasi paJcakkhaM aja diTTho'si // 1 // " [eSa sa pratyakSaH yasya guNA avAritA dazasu dikSu prasaranti / anyathA kathAsu zrUyate adya pratyakSaM dRSTo'si // 1 // ] nApi mAnanayA-AsanadAnAdipratipattyA nApi pUja|nayA-tIrthanirmAlyadAnamastakagandhakSepamukhavastrikAnamaskAramAlikAdAnAdilakSaNayA nApyuktatrayayogenetyAha -'navI'tyAdi, tathA nApi hIlanayA-jAtyughanataH nApi nindanayA-deyadAyakadoSoghaTanena nApi gahaNayA-lokasamakSadAyakAdinindayA, nApyetatritayenetyAha-'navI'tyAdi, nApi bheSaNayA-aditsato bhayotpAdanena nApi tarjanayA-tarjanIcAlanena jJAsyasi re duSTa! ityAdibhaNanarUpayA nApi tADanayA-capeTAdidA-1 holanayAstrakAnamakamAnanayA-ratA dazaharA kA For Personal & Private Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka-TA nataH, nApyuktatrayayogenetyAha-'navI'tyAdi, nApi gauraveNa-garveNa rAjapUjito'hamityAdyabhimAnena nApi ku- 1 saMvarara0 zrIa- dhanatayA-dAridryabhAvena prAkRtatvena vA krodhanatayA nApi vanIpakatayA-raGkavallallivyAkaraNena nApyuktatraya- dvAre bhayadeva0mIlanenetyAha-'navI'tyAdi, nApi mitratayA-mitrabhAvamupagamyetyarthaH nApi prArthanayA-yAcayA api tu sAdhu- ahiMsAyA vRttiH rUpasandarzanena, Aha ca-"paDirUveNa esittA, miyaM kAleNa bhkkhe|" [sAdhurUpeNaiSayitvA mitaM kAlena nAmAni bhakSayet ] nApi sevanayA-khAmino bhRtyavat, nApi yugapadaktatrayamIlanakenetyAha-navI'tyAdi, yadyevameva ca kArakA // 109 // na gaveSayati bhaikSaM bhikSustarhi tadgaveSaNAyAM kiMvidho'sau bhavedityAha-ajJAtaH-vayaM khajanAdisambandhAka bhAvanAzca thanena gRhasthairaparijJAtakhajanAdibhAvaH tathA 'agaDhie'tti agrathitaH parijJAne'pi teSu tena sambandhinA'pra sU023 tibaddhaH AhAre vA'gRddhaH 'aduTTe'tti AhAre dAyake vA'dviSTaH aduSTo vA 'addINa'tti adrINa:-akSubhitaH avimanA-na vigatamAnasaH alAbhAdidoSAt akaruNo-na dayAsthAnaM nyagvRttitvAt aviSAdI-aviSAdavAn adIna ityarthaH aparitAntAH-azrAntAH yogA-manaHprabhRtayaH sadanuSThAneSu yasya so'paritAntayogI ata eva yatanaM-prApteSu saMyamayogeSu prayatna udyamaH ghaTanaM ca-aprAptasaMyamayogaprAptaye yatna eva te kurute yaH sa yatana|ghaTanakaraNaH tathA caritaH-sevito vinayo yena sa caritavinayaH, tathA guNayogena-kSamAdiguNasambandhena sa-14 mprayukto yaH sa tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, bhikSabhiSaNAyAM nirato bhavediti gamyate, 'imaM catti // 109 // idaM punaH pUrvoktaguNabhaikSAdipratipAdanaparaM pravacanamiti yogaH sarvajagajjIvarakSaNarUpA yA dayA tadartha prAvacanaM RCHAEOSRENCESSNESEARCCESSOCCA CACACACACANCYC Jalt Education International For Personal & Private Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ - MARGAON -pravacanaM zAsanaM bhagavatA zrImanmahAvIreNa sukathitaM nyAyAbAdhitatvena AtmanAM-jIvAnAM hitaM AtmahitaM 'pecAbhAviyaMti pretya-janmAntare bhavati-zuddhaphalatayA pariNamatItyevaMzIlaM pretyabhAvikaM AgamiSyati kAle bhadraM-kalyANaM yatastadAgamiSyadbhadraM zuddhaM-nirdoSaM 'neAuyaMti naiyAyikaM nyAyavRtti akuTilaM-mokSaM prati Rju anuttaraM sarveSAM duHkhAnAM-asukhAnAM pApAnAM ca tatkAraNAnAM vyapazamanaM-upazamakArakaM yttttthaa| atha yaduktaM 'tIse sabhAvaNAe u kiMci vocchaM guNuddesaM ti tatra kA bhAvanAH?, asyAM jijJAsAyAmAha'tasse tyAdi tasya-prathamasya vratasya bhavantIti ghaTanA, imAH-vakSyamANapratyakSAH paJca bhAvanAH, bhAvyate-vAsyate vratenAtmA yakAbhistA bhAvanAH-IryAsamityAdayaH, kimarthA bhavantItyAha-pANA' ityAdi, prathamavratasya yatprANAtipAtaviramaNalakSaNaM kharUpaM tasya parirakSaNArthAya 'paDhamati prathamaM bhAvanAvastviti gamyate, sthAne gamane ca guNayogaM-khaparapravacanopaghAtavarjanalakSaNaguNasambandhaM yojayati-karoti yA sA tathA, yugAntare yUpapramANabhUbhAge nipatati yA sA yugAntaranipAtikA tataH karmadhArayastatastayA dRSTyA-cakSuSA 'iriyavvaM ti 8/-IritavyaM-gantavyaM, kenetyAha-kITapataGgAdayastrasAzca sthAvarAzca kITapataGgAtrasasthAvarAsteSu dayAparo yastena, nityaM puSpaphalatvapravAlakandamUladakavRttikAbIjaharitaparivarjakena samyagiti pratItaM navaraM pravAlaH-pallavAGkaraH dakaM-udakamiti, atheryAsamityA pravarttamAnasya yatsyAttadAha-evaM khalu'tti evaM ca I-samityA pravarttamAnasyetyarthaH sarve prANA sarve jIvA na hIlayitavyA-avajJAtavyA bhavanti, saMrakSaNaprayatatvAt na tAnava CSCACANCARNA-NCACANCCE Jain Education Internationa For Personal & Private Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ na praznavyAka-jJAviSayIkarotItyarthaH, tathA na ninditavyA na garhitavyA bhavanti sarvathA pIDAvarjanodyatatvena gauravyANAmiva ra0 zrIa- darzanAt, nindA ca-khasamakSA gardA ca-parasamakSA, tathA na hiMsitavyAH pAdAkramaNena mAraNataH, evaM na chabhayadeva0 sAtavyA dvidhAkaraNato na bhettavyAH sphoTanataH 'na vaheyavya tina vyathanIyAH paritApanAt na bhayaM-bhIti duHkhaM vRttiH hIca zArIrAdi kizcidalpamapi labhyA-yogyAH prApayituM je iti nipAto vAkyAlaGkAre evaM-anena nyAyena paryAsamitiyogena-IyAsamitivyApAraNa bhAvito-vAsito bhavatyantarAtmA-jIvaH, kiMvidha ityAha-azavalena // 11 // mA-mAlinyamAtrarahitena asakliSTena-vizuddhyamAnapariNAmavatA nirbaNena-akSatenAkhaNDenetiyAvat cAritreNa -sAmAyikAdinA bhAvanA-vAsanA yasya so'zavalAsakliSTanivraNacAritrabhAvanAkaH athavA azabalAsaikliSTanivraNacAritrabhAvanayA hetubhUtayA ahiMsaka:-avadhakaH saMyatoM-mRSAvAdAzuparatimAn susAdhaH-mokSasAdhaka iti / 'viiyaM ca'tti dvitIyaM punarbhAvanAvastu manAsamitiH, tatra manasA pApaM na dhyAtavyaM, etadevAhamanasA pApakena, pApakamiti kAkA'dhyeyaM, tatazca pApakena-duSTela satA manasA yat pApakaM-azubhaM tat, na kadAcinmanasA pApena pApakaM kiJcid dhyAtavyamiti vakSyamANavAkyena sambandhaH, punaH kimbhUtaM pApakamityAha-adhArmikANAmidamAdhArmikaM taca taddAruNaM ceti AdhArmikadAruNaM nRzaMsaM-zUkAvarjitaM vadhena-hananena bandhena-saMyamanena pariklezena ca-paritApanena hiMsAgatena bahalaM-pracuraM yattattathA, jarAmaraNapariklezaphalabhUtaiH vAcanAntare bhayamaraNapariklezaiH saDUkliSTaM-azubhaM yattattathA, na kadAcitkacanApi kAle 'maNeNa pAvayaMti pApakenedaM manasA |1 saMvara dvAre ahiMsAyA nAmAni kArakA bhAvanAzca sU0 23 // 110 // For Personal & Private Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOMOMOMOMOMOMOM 'pAvagati prANAtipAtAdikaM pApaM kizcid-alpamapi dhyAtavyaM-ekAgratayA cintanIyaM, evaM-anena prakAreNa| manaHsamitiyogena-cittasatpravRttilakSaNavyApAreNa bhAvito-vAsito bhavantyantarAtmA-jIvaH, kiMvidha i-1 tyAha-azabalAsaDUkliSTanivraNacAritrabhAvanAkaH azabalAsakliSTanivraNacAritrabhAvanayA vA ahiMsakaH saMyataH susAdhuriti prAgvat / 'taiyaM vati tRtIyaM punarbhAvanAvastu vacanasamitiH yatra vAcA pApaM na bhaNitavyamiti, etadevAha-vaIe pAviyAeM' iti kAkA'dhyetavyaM, etaduvyAkhyAnaM ca prAgvat / caturtha bhAvanAvastu AhArasamitiriti, tAmevAha-'AhAraesaNAe suddhaM uMchaM gavesiyavvaM ti vyaktaM, idameva bhAvayitumAha-ajJAtaH-zrImatpravrajitAditvena dAyakajanenAnavagataH akathitaH khayameva yathA'haM zrImatpravrajitAdiriti, aziSTaH-apratipAditaH pareNa vAcanAntare 'annAe agaDhie anuDhe'tti dRzyate 'addINe'tyAdi tu pUrvavat, bhikSuH-bhikSaiSaNayA yuktaH 'samudANeUNa'tti aditvA bhikSAcA-gocaraM uJchamiyoJchaM-alpAlpaM gRhItaM | bhaikSyaM gRhItvA Agato gurujanasya pAca-samIpaM gamanAgamanAticArANAM pratikramaNena I-pathikAdaNDakenetyarthaH pratikrAntaM yena sa tathA 'AloyaNadAyaNaM catti AlocanaM-yathAgRhItabhaktapAnanivedanaM tayorevopadarzanaM ca 'dAuNa'tti kRtvA 'gurujaNassa'tti gurorgurusandiSTasya vA vRSabhasya 'jahodaesaMti upadezAnatikrameNa niraticAraM ca-doSavarjanena apramattaH punarapi ca aneSaNAyAH-aparijJAtAnAlocitadoSarUpAyAH prayato-ya-15 navAn pratikramya kAyotsargakaraNeneti bhAvaH prazAntaH-upazAnto'nutsukaH AsIna-upaviSTaH sa eva vize dain Education International For Personal & Private Use Only voww.jainelibrary.org
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdhavRttyopaviSTA, dinA jJAnena-granyA -zrutacAritrarUpa 1 saMvara dvAre ahiMsAyA nAmAni kArakA bhAvanAzca sU023 praznavyAka-Syate-sukhaniSaNNaH-anAyAghavRttyopaviSTaH, tataH padadvayasya karmadhArayaH, muhartamAnaM ca kAlaM dhyAnena-dharmAra0 zrIa- dinA zubhayogena-saMyamavyApAreNa guruvinayakaraNAdinA jJAnena-granthAnuprekSaNarUpeNa svAdhyAyena ca-adhItabhayadevA guNanarUpeNa gopitaM-viSayAntaragamane niruddhaM mano yena sa tathA ata eva dharme-zrutacAritrarUpe mano yasya sa vRttiH tathA ata eva avimanA:-azUnyacittaH zubhamanA:-asaGkakliSTacetAH 'aviggahamaNetti avigrahamanA: akalahacetAH avyagRhamanA vA-avidyamAnAsadabhinivezaH 'samAhitamaNetti samaM-tulyaM rAgadveSAnAkalitaM // 111 // AhitaM-upanItamAtmani mano yena sa samAhitamanAH samena vA-upazamena adhikaM mano yasya samAdhikamanAH samAhitaM vA-svasthaM mano yasya samAhitamanAH zraddhA ca-tattvazraddhAnaM saMyamayogaviSayo vA nijo'bhilASA saMvegazca-mokSamArgAbhilASaH saMsArabhayaM vA nirjarA ca-karmakSapaNaM manasi yasya sa zraddhAsaMveganirjaramanAH, pravacanavAtsalyabhAvitamanA iti kaNThyaM, utthAya ca prahRSTatuSTaH-atizayapramuditaH yathArAtnika-yathAjyeSThaM nimacya ca sAdhUna-sAdharmikAn bhAvatazca-bhaktyA viiNNe yatti vitIrNe ca bhukSva tvamidamazanAdItyevaM anu|jJAte ca sati bhaktAdau gurujanena-guruNA upaviSTa ucitAsane saMpramRjya mukhavastrikArajoharaNAbhyAM sazIrSa kArya-samastakaM zarIraM tathA karatalaM-hastatalaM ca amUchitaH-AhAraviSaye mUDhimAnamagataH agRddhaH-aprApteSu raseSvanAkAGkSAvAn agrathitaH-rasAnurAgatantubhirasandarbhitaH agarhitaH-AhAraviSaye'kRtagaI ityarthaH anadhyupapanno-na raseSvekAgramanAH anAvila:-akaluSaH alubdhaH-lobhavirahitaH "aNattaTTie'tti nAtmArtha eva // 111 // For Personal & Private Use Only www.nebrar og
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ yasyAstya sAvanAtmArthikaH paramArthakArItyarthaH, 'asurasuraMti evaMbhUtazabdarahitaM 'acavacavaM'ti cavacavetizabdarahitaM adbhutaM - anutsukaM avilambitaM - anatimandaM aparizAdi-parizAdivarjitaM 'bhuMjejjA' iti kriyAyA vizeSaNAnImAni, 'AloyabhAyaNe'tti prakAzamukhe bhAjane athavA Aloke - prakAze nAndhakAre, pipIlikAvAlAdInAmanupalambhAt, tathA bhAjane -pAtre, pAtraM vinA jalAdisampatitasattvAdarzanAditi, yataM - manovAkAya saMyatatvena prayatnena - AdareNa vyapagata saMyogaM-saMyojanAdoSarahitaM 'aNiMgAlaM vatti rAgaparihAreNetyarthaH 'vigayadhUmaM 'ti dveSarahitaM, Aha ca - "rAgeNa saiMgAlaM doseNa sadhUmagaM vidyANAhi" ti [ rAgeNa sAGgAraM dveSeNa sadhUmakaM vijAnIhi ] akSasya-dhuraH upAJjanaM-mrakSaNaM akSopAJjanaM tacca vraNAnulepanaM ca te bhUtaM prAptaM yattattathA tatkalpamityarthaH, saMyamayAtrA - saMyamapravRttiH saiva saMyamayAtrAmAtrA tat nimittaM - heturyatra tatsaMyamayAtrAmAtrAnimittaM, kimuktaM bhavati ? - saMyama bhAravahanArthatayA, iyaM bhAvanA-iha yathA'kSasyopAJjanaM bhAravahanAyaiva vidhIyate na prayojanAntare evaM saMyamabhAravahanAyaiva sAdhurbhuJjIta na varNabalarUpanimittaM viSayalaulyena vA, bhojana| vikalo hi na saMyamasAdhanaM zarIraM dhArayituM samarthoM bhavatIti 'bhuMjeja 'tti bhuJjIta bhojanaM kurvIta, tathA bhojane kAraNAntaramAha-prANadhAraNArthatayA - jIvitavyasaMrakSaNAyetyarthaH, saMyataH - sAdhuH, Namiti vAkyAlaGkAre, 'samaya'ti samyakU, nigamayannAha - evamAhArasamitiyogena bhAvitaH san bhAvito bhavantyantarAtmA azabalAsaGkiSTanirbra|NacAritra bhAvanAkaH azabalAsakliSTanirvraNacAritrabhAvanayA vA hetubhUtayA ahiMsakaH saMyataH susAdhuriti / For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznabyAka ra0 zrIabhayadeva0 vRttiH 1 saMvara dvAre ahiMsAyA nAmAni kArakA bhAvanAzca sU0 23 // 112 // paMcamagaMti paJcamaM bhAvanAvastu AdAnanikSepasamitilakSaNaM, etadevAha-pIThAdi dvAdazavidhamupakaraNaM prasiddha 'eyaMpIti etadapi anantaroditamupakaraNaM apizabdAdanyadapi saMyamasyopabRMhaNArthatayA-saMyamapoSaNAya tathA vAtAtapadaMzamazakazItaparirakSaNArthatayA upakaraNaM-upakAraka upadhiM rAgadveSarahitaM kriyAvizeSaNamidaM 'parihari- yavvaM ti paribhoktavyaM, na vibhUSAdinimittamiti bhAvanA, saMyatena-sAdhunA nityaM-sadA tathA pratyupekSaNA-| prasphoTanAbhyAM saha yA pramArjanA sA tathA tayA, tatra pratyupekSaNayA-cakSuApAreNa prasphoTanayA-AsphoTanena| pramArjanayA ca-rajoharaNAdivyApArarUpayA, 'aho ya rAo ya'tti ahi ca rAtrau ca apramattena bhavati satataM nikSeptavyaM ca-moktavyaM grahItavyaM ca-AdAtavyaM, kiM tadityAha-bhAjanaM-pAtraM bhANDaM-tadeva mRnmayaM upadhizcavastrAdiH etanathalakSaNamupakaraNaM-upakAri vastviti karmadhArayaH, nigamayannAha-evamAdAne'tyAdi pUrvavat navaraM iha prAkRtazailyA'nyathA pUrvAparapadanipAtaH tena bhANDasya-upakaraNasyAdAnaM 'va-grahaNaM nikSepaNA camocanaM tatra samitiH bhANDAdAnanikSepaNAsamitiriti vAcye AdAnabhANDanikSepaNAsamitirityuktaM, athAdhyayanArtha nigamayannAha-'eva'miti uktakrameNa idaM-ahiMsAlakSaNaM saMvarasya-anAzravasya dvAraM-upAyaH samyaka saMvRtaM-AsevitaM bhavati, kiMvidhaM sadityAha-mupraNihitaM-supraNidhAnavat surakSitamityarthaH, kaiH kiM-1 vidhairityAha-ebhiH paJcabhirapi kAraNaiH-bhAvanAvizeSaiH ahiMsApAlanahetubhiH manovAkAyaparirakSitairiti, tathA nityaM-sadA AmaraNAntaM ca-maraNarUpamantaM yAvat na maraNAtparato'pi asambhavAt , tathA eSaH-yogo' 112 // in Ede For Personal & Private Use Only alanelbrary.org
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ nantaroditabhAvanApaJcakarUpo vyApAro netavyo-voDhavya iti bhAvaH, kena?-dhRtimatA-khasthacittena matimatAbuddhimatA, kimbhUto'yaM yogaH?-anAzravaH-navakarmAnupAdAnarUpaH yataH akaluSaH-apApakharUpaH chidramiva chidraM | karmajalapravezAtanniSedhenAcchidraH, acchidrarUpatvAdevAparizrAvI-na parizravati karmajalapravezataH asaGkakliSTo na cittasaklezarUpaH zuddho-nirdoSaH sarvajinairanujJAta:-sarvAhatAmanumataH, 'evaM'miti IyosamityAdibhAvanApakAJcakayogena prathamaM saMvaradvAra-ahiMsAlakSaNaM 'phAsiyaMti spRSTamucite kAle vidhinA pratipannaM 'pAlita' satataM samyagupayogena praticaritaM 'sohiyaM ti zobhitamanyeSAmapi taducitAnAM dAnAt aticAravarjanAdvA zodhita lAvA-niraticAraM kRtaM 'tIritaM' tIraM-pAraM prApitaM kIrtitaM-anyeSAmupadiSTaM ArAdhitaM-ebhireva prakArairniSThAM nItaM AjJayA-sarvajJavacanenAnupAlitaM bhavati pUrvakAlasAdhubhiH pAlitatvAdvivakSitakAlasAdhubhizcAnu-pazcAt pAlitamiti, kenedaM prarUpitamityAha-evaM'mityuktarUpaM jJAtamuninA-kSatriyavizeSarUpeNa yatinA zrImanmahAvIreNetyarthaH, bhagavatA-aizvaryAdibhagayuktena prajJApitaM-sAmAnyato vineyebhyaH kathitaM prarUpitaM-bhedAnu bhedakathanena prasiddhaM-prakhyAtaM siddhaM-pramANapratiSThitaM siddhAnAM-niSThitArthAnAM varazAsana-pradhAnAjJA siddhavarazAsAsanaM idaM-etat 'AghadhiyaMti argha:-pUjA tasya ApaH-prAptirjAtA yasya tadarghApitaM argha vA ApitaM-prApitaM yattadarghApitaM suSTu dezitaM-sadevamanujAsurAyAM parSadi nAnAvidhanayapramANairabhihitaM prazastaM-mAGgalyamiti / For Personal & Private Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 964 praznavyAka- ra0 zrIabhayadeva. vRttiH prathamaM saMvaradvAraM samAptaM // itizabdaH samAptau, bravImi-sarvajJopadezenAhamidaM sarva pUrvoktaM pratipAdayAmi na 8 // 2 saMvarakhamanISikayeti / praznavyAkaraNAnAM ca SaSThamadhyayanaM vivaraNataH samAptam // 6 // | dvAre satyasyama himA svaatha dvitIyasaMvarAtmakaM saptamamadhyayanam // rUpaM ca vyAkhyAtaM prathamasaMvarAdhyayanaM, atha sUtrakramasambaddhamathavA'nantarAdhyayane prANAtipAtaviramaNamuktaM tacca sA sU0 24 mAnyato'lIkaviramaNavatAmeva bhavatItyalIkaviratiratha pratipAdanIyetyevaMsambaddhaM dvitIyamadhyayanamArabhyateasya cedamAdisUtram jaMbU! vitiyaM ca saccavayaNaM suddhaM suciyaM sivaM sujAyaM subhAsiyaM subdhayaM sukahiyaM sudi8 supatiTTiyaM supaiTThiyajasaM susaMjamiyavayaNabuiyaM suravaranaravasabhapavarabalavagasuvihiyajaNabahumayaM paramasAhudhammacaraNaM tavaniyamapariggahiyaM sugatipahadesakaM ca loguttamaM vayamiNaM vijAharagagaNagamaNavijANasAhakaM saggamaggasiddhipahadesakaM avitahaM taM saccaM ujjuyaM akuDilaM bhUyatthaM atthato visuddhaM ujjoyakaraM pabhAsakaM bhavati sabvabhAvANa jIvaloge avisaMvAdi jahatthamadhuraM paccakkhaM dayivayaMva jaMtaM accherakArakaM avatthaMtaresu bahuesu mANusANaM // 113 // sacceNa mahAsamuhamajjhevi mUDhANiyAvi poyA sacceNa ya udagasaMbhamaMmivi na vujjhai na ya maraMti thAhaM te -SGAORNSEASEARC // 113 // H SGRORE Jain Education A ronal For Personal & Private Use Only MOVinelibrary.org
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ - SASAMROSCOROSCCC labhaMti sacceNa ya agaNisaMbhamaMmivi na DajhaMti ujjugA maNUsA sacceNa ya tattatellata ulohasIsakAI chivaMti dhareMti na ya DajhaMti maNUsA pavvayakaDakAhiM muccaMte na ya maraMti sacceNa ya pariggahiyA asipaMjaragayA samarAovi NiiMti aNahA ya saccavAdI vahabaMdhabhiyogaveraghorehiM pamuccaMti ya amittamajjhAhiM niiMti aNahA ya saccavAdI sAdevvANi ya devayAo kareMti saccavayaNe ratANaM / taM saccaM bhagavaM titthakarasubhAsiyaM dasavihaM coddasapuvvIhiM pAhuDatthaviditaM maharisINa ya samayappadinnaM deviMdanariMdabhAsiyatthaM vemANiyasAhiyaM mahatthaM maMtosahivijAsAhaNatthaM cAraNagaNasamaNasiddhavijaM maNuyagaNANaM baMdaNijaM amaragaNANaM accaNijaM asuraga. NANaM ca pUyaNijaM aNegapAsaMDipariggahitaM jaM taM lokaMmi sArabhUyaM gaMbhIrataraM mahAsamuddAo thirataragaM merupacayAo somataragaM caMdamaMDalAo dittataraM sUramaMDalAo vimalataraM sarayanahayalAo surabhitaraM gaMdhamAdaNAo jeviya logammi aparisesA maMtajogA javA ya vijA ya jaMbhakA ya atyANi ya satthANi ya sikkhAo ya AgamA ya saccANivi tAI sacce paiTThiyAI, saccaMpiya saMjamassa uvarohakArakaM kiMci na vattavyaM hiMsAsAvajasaMpauttaM bheyavikahakArakaM aNatyavAyakalahakArakaM aNajaM akvAyavivAyasaMpauttaM velaMba ojadhejabahulaM nilluja loyagarahaNija duddi dussuyaM amuNiyaM appaNo thavaNA paresu niMdA na tasi mehAvI Na taMsi dhanno na tasi piyadhammo na taM kulINo na taMsi dANapatI na taMsi sUro na taMsi paDirUvo na taMsi laTTho na paMDio na bahussuo navi ya taM tavastI Na yAvi paralogaNicchi yamatI'si savyakAlaM jAtikularUvavA CONCLOCIENCEO-CARC NARIES hiMsAsAbalaja loyagAmo na ta For Personal & Private Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH sU0 24 praznavyAka hirogeNa vAvi jaM hoi vajjaNi duhao uvayAramatikataM evaMvihaM saccapi na vattavyaM, aha kerisake puNAi M2 saMvarara0zrIa saccaM tu bhAsiyavvaM ?, jaM taM davvehiM pajavehi ya guNehiM kammehiM bahuvihehiM sippehiM Agamehi ya nAmakkhAya- | dvAre bhayadeva0 nivAuvasaggataddhiyasamAsasaMdhipadaheujogiyauNAdikiriyAvihANadhAtusaravibhattivannajuttaM tikalaM dasavihaMpi satyasya masaccaM jaha bhaNiyaM taha ya kammuNA hoi duvAlasavihA hoi bhAsA vayaNaMpiya hoi solasavihaM, evaM arahatama- himA svaNunnAyaM samikkhiyaM saMjaeNa kAlaMmi ya vattavvaM (sU0 24) rUpaM ca // 114 // 'jaMbU' ityAdi, tatra jambUriti ziSyAmantraNaM 'biiyaM ca'tti dvitIyaM punaH saMvaradvAraM 'satyavacanaM' saddhyo-munibhyo guNebhyaH padArthebhyo vA hitaM satyaM, Aha ca-"sacaM hiyaM sayAmiha saMto muNao guNA payatthA vaa|" tacca tadvacanaM satyavacanaM, etadeva stuvannAha-zuddhaM-nirdoSaM ata eva zucikaM-pavitraM zivaM-zivahetuH su jAtaM-zubhavivakSotpannaM ata eva subhASitaM-zobhanavyaktavArarUpaM zubhAzritaM sukhAzritaM sudhAsitaM vA suvrataM 3-zobhananiyamarUpaM zobhano nAma madhyasthaH kathaH [thitaM] pratipAdako[yitavyaM] yasya tatsukathitaM sudRSTaM-atIndri yArthadarzibhidRDhamapavargAdihetutayopalabdhaM supratiSThitaM-samastapramANairupapAditaM supratiSThitayaza:-avyAhatakhyAtikaM 'susaMjamiyavayaNabuiyaM ti susaMyamitavacanaiH-suniyantritavacanaruktaM yattattathA, suravarANAM naravRSabhANAM 'pavarabalavaga'tti pravarabalavatAM suvihitajanasya ca bahumata-sammataM yattattathA, paramasAdhUnAM-naiSThikamunInAM dha- // 114 // rmacaraNaM-dharmAnuSThAnaM yattattathA, taponiyamAbhyAM parigRhItaM-aGgIkRtaM yattattathA, taponiyamau satyavAdina For Personal & Private Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ eva syAtAM nAparasyeti bhAvaH, sugatipathadezakaM ca lokottamaM vratamidamiti vyaktaM, vidyAdharagaganagamanavidyAnAM sAdhanaM nAsatyavAdinastAH sidhyantIti bhAvaH khargamArgasya siddhipathasya ca dezaka-pravartakaM yattattathA avi-13 tathaM-vitatharahitaM 'taM saccaM ujugaMti satyAbhidhAnaM yada dvitIyaM saMvaradvAramabhihitaM tadRjukaM RjubhAvapravartitatvAt tathA akuTilaM akuTilakharUpatvAt bhUtaH-sadbhato'rtha:-abhidheyo yasya tadbhUtArtha arthata:-prayojanato |vizuddhaM-nirdoSa prayojanApannamiti bhAvaH, udyotakara-prakAzakAri, kathaM?-yataH prabhASakaM-pratipAdakaM bhavati keSAM kasminnityAha-sarvabhAvAnAM jIvaloka-jIvAdhAre kSetre, prabhASakamiti vizinaSTi-avisaMvAdi-avyabhicAri yathArthamitikRtvA madhuraM-komalaM yathArthamadhuraM pratyakSaM daivatamiva-devateva yattadAzcaryakArakaM-cittavismayakarakAryakAraka, tadIdRzaM keSu keSAmityAha-avasthAntareSu-avasthAvizeSeSu bahuSu manuSyANAM, yadAha"satyenAgnirbhavecchIto, gAdhaM datte'mbu stytH| nAsizchinatti satyena, satyAdrajUyate phnnii||1||" etadevAha -satyena hetunA mahAsamudramadhye tiSThanti na nimanjanti, 'mUDhANiyAvitti mUDhaM-niyatadiggamanApratyayaM 'aNiyaMti agraM tuNDaM anIkaM vA-tatpravartakaM janasainyaM yeSAM te tathA te'pi potA-bodhisthAH, tathA satyena ca udakasambhrame'pi-sambhramakAraNatvAdudakaplavaH udakasambhramastatrApi 'na vujjhaitti vacanapariNAmAnnohyante-na plAvyante na ca mriyante stAcaM ca-gAdhaM ca te labhante, satyena cAgnisambhrame'pi-pradIpanake'pi na dahyante, RjukA-ArjavopetAH manuSyA-jarAH satyena ca taptatailatrapulohasIsakAni pratItAni 'chivaMti'tti chupaMti dhAra yA.20 Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 115 // 1 yanti hastAJjalibhiriti gamyate na ca dahyante manuSyAH, parvatakaTakAt-parvataikadezAd vimucyante na ca triyante, satyena ca parigRhItA yuktA ityarthaH asipaJjare - zaktipaJjare gatAH khaDgazaktivyagra kararipupuruSaveSTitA ityarthaH samarAdapi - raNAdapi 'niMti'tti niryAnti-nirgacchanti, anaghAca - akSatazarIrA ityarthaH, ke ityAhasatyavAdinaH- satyapratijJAH vadhabandhAbhiyogavairaghorebhyaH - tADanasaMyamanabalAtkAra ghorazAtravebhyaH pramucyante a| mitramadhyAt-zatrumadhyAnniryAnti anaghAzca nirdoSAH satyavAdinaH, sAdevyAni ca - sAnnidhyAni ca devatAH kurvanti satyavacanaratAnAM, Aha ca - "priyaM satyaM vAkyaM harati hRdayaM kasya na jane ?, giraM satyAM lokaH pratipadamimAmarthayati ca / surAH satyAdvAkyAddadati muditAH kAmikaphalamataH satyAdvAkyAdvatamabhimataM nAsti bhuvane // 1 // " 'ta'miti yasmAdevaM tasmAtsatyaM dvitIyaM mahAvrataM bhagavad-bhaTTArakaM 'tIrthakarasubhASitaM' jinaiH suSThuktaM dazavidhaM dazaprakAraM janapadasammatasatyAdibhedena dazavaikAlikAdiprasiddhaM caturddazapUrvibhiH prAbhRtArthaveditaM - pUrvagatAMzavizeSAbhidheyatayA jJAtaM maharSINAM ca samayena-siddhAntena 'painnati pradattaM samayapratijJA vA- samAcArAbhyupagamaH, pAThAntare 'maharisisamayapainnacinnati maharSibhiH samayapratijJA- siddhAntAbhyupagamaH samAcArAbhyupagamo veti caritaM yattattathA, devendranarendrairbhASitaH janAnAmukto'rthaH - puruSArthastatsAdhyo dharmAdiryasya tattathA, athavA devendranarendrANAM bhAsitaH - pratibhAsito'rthaH - prayojanaM yasya tattathA, athavA devendrAdInAM bhASitAH arthA-jIvAdayo jinavacanarUpeNa yena tattathA, tathA vaimAnikAnAM sAdhitaM pratipAditamupA For Personal & Private Use Only 2 saMvara dvAre satyasya mahimA sva rUpaM ca sU0 24 // 115 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ deyatayA jinAdibhiryattattathA, vaimAnikairvA sAdhita-kRtamAsevitaM samarthitaM vA yattattathA, mahArtha-mahAprayojanaM. etadevAha-mantrauSadhIvidyAnAM sAdhanamarthaH-prayojanaM yasya tadvinA tasyAbhAvAttattathA, tathA cAraNagaNAnAM-vidyAcAraNAdivRndAnAM zramaNAnAM ca siddhAH vidyA AkAzagamanavaikriyakaraNAdiprayojanA yasmAttattathA, manajagaNAnAM ca vandanIyaM-stutyaM amaragaNAnAM cArcanIyaM-pUjyaM asuragaNAnAM ca pUjanIyaM anekapAkhaNDiparigRhItaM-nAnAvidhavratibhiraGgIkRtaM yattalloke sArabhUtaM gambhIrataraM mahAsamudrAdatizayenAkSobhyatvAt sthiratarakaM meruparvatAt acalitatvena saumyataraM candramaNDalAt atizayena santApopazamahetutvAt dIptataraM sUramaNDalAt yathAvadvastuprakAzanAt tejakhinAM cAtyantAnabhibhavanIyatvAt vimalataraM zarannabhastalAdatinirdoSatvAt surabhitaramiva surabhitaraM gandhamAdanAd-gajadantakagirivizeSAt sahRdayAnAmatIva hRdayAvarjakatvAt ye'pi ca loke'parizeSA-niHzeSA mantrA:-hariNegameSimantrAdayaH yogA:-vazIkaraNAdiprayojanAH dravyasaMyogAH japAzcamantravidyAjapanAni vidyAzca-prajJaptyAdikAH jRmbhakAzca-tiryaglokavAsino devavizeSAH astrANi ca-nArAcAdIni kSepyAyudhAni sAmAnyAni vA zAstrANi ca-arthazAstrAdIni zastrANi vA-khaDgAdInyakSepyAyudhAni |zikSAzca-kalAgrahaNAni AgamAzca-siddhAntAH sarvANyapi tAni satye pratiSThitAni, asatyavAdinAM na ke'pi mantrAdayo'rthAH khasAdhyasAdhakAH prAyo bhavantIti bhAvaH, tathA satyamapi sadbhUtArthamAtratayA saMyamasyoparodhakAraka-bAdhaka kiJcid-alpamapi na vaktavyaM, kiMrUpaM tadityAha-hiMsayA-jIvavadhena sAvadyena ca-pApena AlA-| Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only low.jainelibrary.org
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 saMvara dvAre satyasya mahimA svarUpaM ca sU024 vRttiH praznavyAka sApAdinA samprayuktaM yattattathA, Aha ca-"taheva kANaM kANitti, paMDagaM paMDagatti ya / vAhiyaM vA virogitti. ra0 zrIa- teNaM coritti no vae ||1||"[tthaiv kANaM kANamiti paNDakaM paNDakamiti vA vyAdhimantaM vApi rogIti stenaM bhayadeva0 cauramiti no vadet ||1||bhedH-caaritrbhedsttkaarikaa vikathA:-khyAdikathAH tatkArakaM yattattathA, tathA anartha vAdo-niSprayojano jalpaH kalahazca-kalistatkArakaM yattattathA, anArya-anAryaprayuktaM anyAyyaM ca-anyAyo petaM apavAdaH-paradUSaNAbhidhAnaM vivAdo-vipratipattistatsamprayuktaM yattattathA, velamba-pareSAM viDambanakAri // 116 // ojo-balaM dhairya ca-dhRSTatA tAbhyAM bahulaM-pracuramojodhairyabahulaM nirlajja-apetalajjaM lokagarhaNIyaM-nindyaM da. dRSTaM-asamyagIkSitaM duHzrutaM-asamyagAkarNitaM durmuNitaM-asamyagjJAtaM AtmanaH stavanA-stutiH pareSAM nibhandA-gardA, nindAmevAha-'nasitti nAsi na bhavasi tvamiti gamyate medhAvI-apUrvazrutadRSTagrahaNazaktiyutaH tathA na tvamasi dhanyo-dhanaM labdhA tathA nAsi-na bhavasi priyadharmA-dhammapriyaH tathA na tvaM kulInaH-kula. jAtaH tathA nAsi-na bhavasi dAnapatirdAnadAtetyarthaH, tathA na tvamasi sUraH-cArabhaTaH tathA na tvamasi-na bhavasi pratirUpo-rUpavAn na tvamasi laSTaH-saubhAgyavAn na paNDito-buddhimAn na bahuzrutaH-AkarNitAdhItabahuzAstraH bahusuto vA-bahuputro bahuziSyo vA nApi ca tvaM tapasvI-kSapakaH na cApi paralokaviSaye nizcitA-ni:saMzayA matirasyeti paralokanizcitamatirasi-bhavasi sarvakAlaM-AjanmApIti, kiMbahunoktena?, varjanIyavacanaviSayamupadezasarvakhamucyate, jAtikularUpavyAdhirogeNa cApIti, iha jAtyAdInAM samAhAradvandvaH, gIkSitaM duHzrutaM-asamyagAla macuramojodhairyavahula nattattathA, velamba-pareSA ki // 116 // Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ tato jAtyAdinA ninditena paracittapIDAkAritvAdyadbhavedvarjanIyaM pariharttavyaM tadevaMvidhaM satyamapi na vaktavya| miti vAkyArthaH, tatra jAtiH - mAtRkaH pakSaH kulaM - paitRkaH pakSaH rUpaM-AkRtiH vyAdhiH- cirasthAtA kuSThAdiH rogaHzIghrataraghAtI jvarAdiH vA vikalpe apiH samuccaye 'duhilaM'ti drohavat pAThAntareNa 'duhao'ti dravyato bhA vatazca upacAraM - pUjAmupakAraM vA atikrAntaM, evaMvidhaM tu evaMprakAraM punaH satyamapi sadbhUtatAmAtreNa AstAma | satyaM na vaktavyaM na vAcyaM, 'atha kerisagaM'ti athazabdaH pariprazne kIdRzakaM ? - kiMvidhaM 'puNAI'ti iha punarapi pUrvavAkyArthApekSayottaravAkyArthasya vizeSadyotanArthaH Ainti vAkyAlaGkArArthaH 'sacaM tu'tti satyamapi bhA - SitavyaM vaktavyaM yattad dravyaiH- trikAlAnugatilakSaNaiH pudgalAdibhirvastubhiH paryAyaizca - navapurANAdibhiH kramavattibhirdhammaiH guNaiH- varNAdibhiH sahabhAvibhirddhammaireva karmabhiH - kRSyAdivyApAraiH bahuvidhaiH zilpaiH- sAcAkaizcitrakarmmAdibhiH kriyAvizeSaiH Agamaizca-siddhAntArthairyuktamiti sambandhaH kAryaH, yuktazabdasyottaratra samasta nirdeze'pi prAkRta zailIvazAt dravyAdiyuktatvaM vacanasya tadabhidhAyakatvAd, athavA dravyAdiSu viSaye dravyAdigocaramityarthaH, tathA 'nAmAkhyAtanipAtopasargaMtaddhitasamAsa sandhipadahetuyogikoNAdikriyAvidhAnadhAtukharavibhaktivarNayuktamiti tatra nAmeti padazabda sambandhAnnAmapadamevamuttaratrApi taccAvyutpannetara bhedAd dvidhA, tatra vyutpannaM devadattAdi acyutpannaM DitthetyAdi, AkhyAtapadaM sAdhyakriyApadaM yathA akarot karoti kariSyati, tattadarthadyotanAya teSu teSu sthAneSu nipatantIti nipAtAH tatpadaM nipAtapadaM yathA ca vA khalviyAdi, For Personal & Private Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH 2 saMvara dvAre satyasya mahimA svarUpaM ca sU024 // 117 // upasRjyante-dhAtusamIpe niyujyanta ityupasargAstadrUpaM padamupasargapadaM pra parA apetyAdivat, tasmai hitaM taddhitamityAdyarthAbhidhAyakA ye pratyayAste taddhitAH tadantaM padaM taddhitapadaM yathA gobhyo hito gavyo dezaH nAbherapatyaM nAbheya ityAdi, samasanaM samAsaH-padAnAmekIkaraNarUpaH tatpuruSAdistatpadaM samAsapadaM yathA rAjapuruSa ityAdi, sandhiH-sannikarSastena padaM yathA dadhIdaM tadyathetyAdi, tathA hetuH-sAdhyAvinAbhUtatvalakSaNo yathA'nityaH zabdaH kRtakatvAditi, yaugika-yadeteSAmeva yAdisaMyogavat, yathA upakaroti senayA'bhiyAti abhiSeNayatItyAdi, tathA uNAdi-uprabhRtipratyayAntaM padaM yathA Azu svAdu, tathA kriyAvidhAnaM-siddhakriyAvidhiH kAntapratyayAnta [kRtpratyayAnta ] padavidhirityarthaH, yathA pAcakaH pAka ityAdi, tathA dhAtabo-bhvAdayaH kriyApratipAdakAH kharA-akArAdayaH SaDjAdayo vA sapta, kacidrasA iti pAThaH tatra rasAH-zRGgArAdayo nava, yathA-"zRGgArahAsyakaruNA, raudravIrabhayAnakAH / bIbhatsAdbhutazAntAzca, nava nATye rasAH smRtaaH||1||" vibhaktayaH-prathamAdyAH sapta varNA:-kakArAdivyaJjanAni ebhiryuktaM yattattathA, atha satyaM bhedata Aha-traikAlyaM -trikAlaviSayaM dazavidhamapi satyaM bhavatIti yogaH, dazavidhatvaM ca satyasya janapadasammatasatyAdibhedAt, Aha ca-"jaNavaya 1 saMmaya 2 ThavaNA 3 nAme 4 ruve 5 paDucasacce ya 6 / vavahAra 7 bhAva 8 joge 9 dasame ovammasace ya 10||1||"tti, tatra janapadasatyaM yathA udakArthe koMkaNAdidezarUDhyA paya iti vacanaM, saMmatasatyaM yathA samAne'pi paGkasambhave gopAlAdInAmapi sammatatvenAravindameva paGkajamucyate na kuvalayAdIti, // 117 // For Personal & Private Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthApanAsatyaM jinapratimAdiSu jinAdivyapadezaH, nAmasatyaM yathA kulamavarddhayannapi kulavarddhana ityucyate, rUpasatyaM yathA bhAvato'zramaNo'pi tadrUpadhArI zramaNa ityucyate, pratItasatyaM yathA anAmikA kaniSThikAM pra tItya dIrghetyucyate, saiva madhyamAM pratItya hakheti, vyavahArasatyaM yathA girigatatRNAdiSu dahyamAneSu vyavahA rAd girirdahyata iti, bhAvasatyaM yathA satyapi paJcavarNatve zuklatvalakSaNabhAvotkaTatvAt zuklA balAketi, yogasatyaM yathA daNDayogAddaNDa ityAdi, aupamyasatyaM yathA samudravattaDAga ityAdi, tathA 'jaha bhaNiaM taha ya kammuNA hoi'tti yathA-yena prakAreNa bhaNitaM bhaNanakriyA dazavidhasatyaM sadbhUtArthatayA bhavati tathA tenaiva prakAreNa karmaNA vA - akSaralekhanAdikriyayA sadbhUtArthajJApanena satyaM dazavidhameva bhavatIti, anena cedamukta bhavati na kevalaM satyArthaM vacanaM vAcyaM hastAdikamrmmApyavyabhicAryartha sUcakameva karttavyaM, ubhayatrApyavyabhicA ritayA parAtryasanasyAkuTilAdhyavasAyasya ca tulyatvAditi, tathA 'duvAlasavihA ya hoi bhAsatti dvAdazavidhA ca bhavati bhASA, tathA ca - " prAkRtasaMskRta bhASA mAgadhapaizAca saurasenI ca / SaSTho'tra bhUribhedo dezavizeSAdapabhraMzaH ||1||" iyameva SaDvidhA bhASA gadyapadyabhedena bhidyamAnA dvAdazadhA bhavatIti, tathA vacanamapi SoDazavidhaM bhavati, tathAhi - " vayaNatiyaM 3 liMgatiyaM 6 kAlatiyaM 9 taha parokkhapacakkhaM 11 / uvaNIyAicakkaM 15 ajjhatthaM" 16 caiva solasamaM // 1 // tatra vacanatrayaM ekavacanadvivacanabahuvacanarUpaM yathA vRkSaH vRkSau vRkSAH, liGgatrikaM strIpuMnapuMsakarUpaM yathA kumArI vRkSaH kuNDaM, kAlatrikaM atItAnAgatavarttamAnakAlarUpaM, yathA'karot For Personal & Private Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznabyAka ra0zrIabhayadeva0 2 saMvarAdhyayane satyavratabhAvanA sU0 25 vRttiH // 118 // kariSyati karoti, pratyakSaM yathA'yaM eSaH, parokSaM yathA sA, tathA upanItavacanaM-guNopanayanarUpaM yathA rUpavAnayaM, apanItavacanaM-guNApanayanarUpaM yathA duHzIlo'yaM, upanItApanItavacanaM yatraikaM guNamupanIya guNAntaramapanIyate yathA rUpavAnayaM kiMtu duHzIlaH, viparyayeNa tu apanItopanItavacanaM tadyathA duHzIlo'yaM kintu rUpavAn, adhyAtmavacanaM-abhipretamartha gopayitukAmasya sahasA tasyaiva bhaNanamiti, 'eva'miti uktasatyAdivarUpAvadhAraNaprakAreNa arhadanujJAtaM samIkSitaM-buddhyA paryAlocitaM saMyatena-saMyamavatA kAle ca-avasare vaktavyaM, natu |jinAnanujJAtamaparyAlocitamasaMyatenAkAle ceti bhAvanA, Aha ca-"buddhIeN nieUNa bhAsejjA ubhayalogaparisuddhaM / saparobhayANa jaM khalu na savvahA pIDajaNagaM tu // 1 // " [buddhyA vicArya bhASetobhayalokapari-2 zuddhaM / khaparobhayeSAM yat khalu na sarvathA pIDAjanakaM tu // 1 // ] etadarthameva jinazAsanamityetadAha imaM ca aliyapisuNapharusakaDuyacavalavayaNaparirakkhaNaTTayAe pAvayaNaM bhagavayA sukahiyaM attahiyaM peccAbhAvikaM AgamesibhaI suddhaM neyAuyaM akuDilaM aNuttaraM sabvadukkhapAvANaM viosamaNaM, tassa imA paMca bhAvaNAo bitiyassa vayassa aliyavayaNassa veramaNaparirakkhaNaTTayAe paDhamaM soUNaM saMvaraheM parama suTTha jANiUNa na vegiyaM na turiyaM na cavalaM na kaDuyaM na pharusaM na sAhasaM na ya parassa pIlAkaraM sAvajaM saccaM ca hiyaM ca miyaM ca gAhagaM ca suddhaM saMgayamakAhalaM ca samikkhitaM saMjateNa kAlaMmi ya vattavvaM evaM aNuvItisamitijogeNa bhAvio bhavati aMtarappA saMjayakaracaraNanayaNavayaNo sUro saccajavasaMpunno, bitiyaM koho // 118 // For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Na seviyavo, kuddho caMDikio maNUso aliyaM bhaNeja pisuNaM bhaNeja pharusaM bhaNeja aliyaM pisuNaM pharusaM bhaNeja kalaha karejjA veraM karejA vikaha karejA kalahaM veraM vikaha karejA saccaM haNeja sIlaM haNeja viNayaM haNeja saccaM sIlaM viNayaM haNeja veso haveja vatthu bhaveja gammo bhaveja veso vatthu gammo bhaveja eyaM annaM ca evamAdiyaM bhaNeja kohaggisaMpalitto tamhA koho na seviyavvo, evaM khaMtIi bhAvio bhavati aMtarappA saMjayakaracaraNanayaNavayaNo sUro saccajavasaMpanno, tatiyaM lobho na seviyabbo luddho lolo bhaNeja aliyaM khettassa va vatthussa va kateNa 1 luddho lolo bhaNeja aliyaM kittIe lobhassa va kaeNa 2 luddho lolo bhaNeja aliyaM riddhIya va sokkhassa va kaeNa 3 luddho lolo bhaNeja aliyaM bhattassa va pANassa va kaeNa 4 luto lolo bhaNeja aliyaM pIDhassa va phalagassa va kaeNa 5 luddho lolo bhaNeja aliyaM se jAe va saMthArakassa va kaeNa 6 luddho lolo bhaNeja aliyaM vatthassa va pattassa va kaeNa 7 luddho lolo bhaNeja aliyaM kaMbalassa va pAyapuMchaNassa va kaeNa 8 luddho lolo bhaNeja aliyaM sIsassa va sissINIe va kaeNa 9 luddho lolo bhaNeja aliyaM annesu ya evamAdisu bahusu kAraNasatesu, luddho lolo bhaNeja aliyaM tamhA lobho na seviyabbo, evaM muttIya bhAvio bhavati aMtarappA saMjayakaracaraNanayaNavayaNo sUro saccajavasaMpanno, cautthaM na bhAiyavvaM bhItaM khu bhayA aiMti lahuyaM bhIto abitijao maNUso bhIto bhUtehiM ghippai bhIto annaMpihu bhesejjA bhIto tavasaMjamaMpihu muejA bhIto ya bharaM na nittharejA sappurisaniseviyaM For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai dhyayane praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 119 // ca maggaM bhIto na samattho aNucariuM tamhA na bhAtiyavvaM bhayassa vA vAhissa vA rogassa vA jarAe vA 2 saMvarAmaccussa vA annarasa vA evamAdiyassa evaM dhejeNa bhAvio bhavati aMtarappA saMjayakaracaraNanayaNavayaNo sUro saccajavasaMpanno, paMcamaka hAsaM na seviyavvaM aliyAI asaMtakAI jaMpaMti hAsaittA paraparibhavakAraNaM ca satyavratahAsaM paraparivAyappiyaM ca hAsaM parapIlAkAragaM ca hAsaM bhedavimuttikArakaM ca hAsa annonnajaNiyaM ca hoja bhAvanAH hAsaM annonnagamaNaM ca hoja mamma annonnagamaNaM ca hojja kammaM kaMdappAbhiyogamaNaM ca hoja hAsaM Asu sU025 riya kivvisattaNaM ca jaNeja hAsaM tamhA hAsaM na seviyavvaM evaM moNeNa bhAvio bhavai aMtarappA saMjayakaracaraNanayaNavayaNo sUro saJcajavasaMpanno, evamiNaM saMvarassa dAraM samma saMvariyaM hoi suSpaNihiyaM imehiM paMcahivi kAraNehiM maNavayaNakAyaparirakkhiehiM niccaM AmaraNaMtaM ca esa jogo Neyavvo dhitimayA matimayA aNAsavo akaluso acchiddo aparissAvI asaMkiliTTho savvajiNamaNunAo, evaM bitiya saMvaradAraM phAsiyaM pAliyaM sohiyaM tIriyaM kiTTiyaM aNupAliyaM ANAe ArAhiyaM bhavati, evaM nAyamuNiNA bhagavayA pannaviyaM parUviyaM pasiddhaM siddhavarasAsaNamiNaM AghavitaM sadesiyaM pasatthaM bitiyaM saMvaradAraM samattaM tibemi // 2 // (sU0 25) 'imaM cetyAdi imaM ca-pratyakSaM pravacanamiti yogaH alIkaM-asadbhatArtha pizunaM-parokSasya parasya duussnnaavi-18||119|| karaNarUpaM paruSaM-azrAvyabhASa kaTuka-aniSTArtha capalaM-utsukatayA'samIkSitaM yadvacanaM-vAkyaM tasya parira-1 phU For Personal & Private Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNalakSaNo yo'rthastasya bhAvastattA tasyai ca alIkapizunaparuSakaTukacapalavacanaparirakSaNArthatAyai prAvacanaMpravacanaM zAsanamityarthaH, bhagavatA zrImanmahAvIreNa suSTu kathitaM sukathitamityAdi 'pararakkhaNaTTayAe'tti yAvata pUrvavat, navaraM dvitIyasya vratasya-alIkavacanasyeti vizeSaH, 'paDhamati prathama bhAvanAvastu anuvicintyasamitiyogalakSaNaM, taccaivaM-zrutvA-AkarNya sadgurusamIpe "saMvarahati saMvarasya-prastAvena mRSAvAdaviratilakSaNasya arthaH-prayojanaM mokSalakSaNaM prastutasaMvarAdhyayanasya vA'rtha:-abhidheyassaMvarArthastaM, zravaNAca 'paramaTTe suTTa jANiUNaMti paramArtha-heyopAdeyavacanaidamparya suSTu-samyak jJAtvA na-naiva vegitaM-vegavat vikalpavyAkulatayetyarthaH vaktavyamiti yogaH, na tvaritaM-vacanacApalyataH na kaTukamarthataH na paruSaM varNataH na sAhasaM-sAhasapradhAnamatarkitaM vA na ca parasya-jantoH pIDAkaraM sAvadhaM-sapApaM yat, vacanavidhi niSedhato'bhidhAya sAmprataM vidhita Aha-satyaM ca-sadbhatArtha hitaM ca-pathyaM mitaM-parimitAkSaraM grAhakaM ca-pratipAdyasya vivakSitArthapratI|tijanakaM zuddhaM-pUrvoktavacanadoSarahitaM saGgataM upapattibhirabAdhitaM akAhalaM ca-amanmanAkSaraM samIkSitaM-pUrva buddhyA paryAlocitaM saMyatena-saMyamavatA kAle ca-avasare vaktavyaM nAnyathA, evamuktena bhASaNaprakAreNa 'aNuvIisamitijogeNaM ti anuvicintya-paryAlocya bhASaNarUpA yA samitiH-samyakpravRttiH sA'nuvicintyasamitiH tayA yogaH-sambandhaH tadrUpo vA vyApAro'nuvicintyasamitiyogastena bhAvito bhavantyantarAtmAjIvaH, kiMvidha ityAha-saMyatakaracaraNanayanavadanaH sUraH satyArjavasaMpanna iti pratItamiti 1 / 'viiyaMti dvi pradhAnamatavyamiti yogaH, na tvaritadamparya suSTu-samyaka dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ FRESS 2saMvarAdhyayane satyavratabhAvanAH sU0 25 praznavyAka jAtIyaM bhAvanAvastu yatkrodhanigrahaNaM, etadevAha-krodho na sevitavyaH, kasmAtkAraNAdityAha-kruddhaH-kupitaH ra0zrIa- cANDikyaM-raudrarUpatvaM saJjAtamasyeti cANDikyito manuSyo'lIkaM bhaNedityAdi sugama, navaraM vairaM-anuzabhayadeva yAnubandhaM vikathAM-parivAdarUpAM zIlaM-samAdhi 'vesotti dveSya:-apriyo bhavet eSa vastu-doSAvAsaH gamya:vRttiH paribhavasthAnaM, nigamanamAha-eyaMti alIkAdikaM gRhyate, tadanyasya bhaNanakriyAyA aviSayatvAt , a nyacca-uktavyatiriktamevamAdika-evaMjAtIyaM bhaNet krodhAgnisaMpradIptaH san 'tamhetyAdi sampannoM' ityetadantaM // 120 // vyaktaM 2 / 'tatiyaM ti tRtIyaM bhAvanAvastu, kiM tadityAha-lobho na sevitavyaH, kasmAdityata Aha-lubdho-lobhavAn lolo-vrate caJcalo bhaNedalIkaM, etadeva viSayabhedenAha-kSetrasya vA-grAmAdeH kRSibhUmervA vAstunogRhasya 'karaNa'tti kRte-hetoH lubdho lolo bhaNedalIkaM, evamanyAnyapyaSTasUtrANi netavyAni, navaraM kIrtiHkhyAtiH lobhasya-auSadhAdiprApteH kRte tathA RddheH-parivArAdikAyAH saukhyasya-zItalacchAyAdisukhahetoH kRte tathA zayyAyA-vasateH yatra vA prasAritapAdaiH supyate sA zayyA tasyai saMstArakasya vA-arddhatRtIyaha stasya kambalakhaNDAdeH kRte pAdaproJchanasya-rajoharaNasya kRte upasaMharannAha-anyeSu ca evamAdiSu bahuSu kAraNamAzateSvityAdi vyaktameva 3 / 'cauttha'nti caturtha bhAvanAvastu yat 'na bhAiyavvaM ti na bhettavyaM-na bhayaM vidheyaM iti, yato bhItaM bhayAta prANinaM khuriti vAkyAlaGkAre bhayAni-vividhA bhItayaH 'atiti'tti AgacchaMti, kiMbhUtaM bhItaM?-'lahuyaM ti laghukaM sattvasAravarjitatvena tucchaM kriyAvizeSaNaM vedaM tena laghukaM-zIghraM, tathA bhItaH // 120 // For Personal & Private Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ advitIyaH-sahAyo na bhavatItyarthaH manuSyo-naraH, tathA bhIto bhUta-pretairgRhyate-adhiSThIyate, tathA bhIto'nyamapi bheSayet, tathA bhItaH tapaHpradhAnaH saMyamaH tapAsaMyamastamapi huralaGkAre muzcet-tyajet alIkamapi brUyAditi hRdayaM, ahiMsAdirUpatvAt saMyamasya, tathA bhItazca bharaM na nistaret, tathA satpuruSaniSevitaM ca mArga-dharmAdipuruSArthopAyaM bhIto na samartho'nucarituM-AsevituM, yata evaM tasmAt 'na bhAiyavvaM ti na bhettavyaM jA'bhayassa vatti bhayahetorvAhyAt duSTatiryaGmanuSyadevAdeH, tathA AtmodbhavAdapi netyAha-vAhissa vattira vyAdheH krameNa prANApahAriNaH kuSThAdeH rogAdvA-zIghrataraprANApahArakAca jvarAdeH jarAyA vA mRtyorvA anya-13 smAdvA tAdRzAyotpAdakatvena vyAdhyAdisadRzAda iSTaviyogAdekasmAditi, vAcanAntare idamadhItaM anyasmAdvA evamAdIti, etannigamayannAha-evaM dhairyeNa-sattvena bhAvito bhavatyantarAtmA-jIvaH, kiMvidhaH? ityAhadA'saMjae'tyAdi pUrvavat 4 / 'paMcamagaMti paJcamakaM bhAvanAvastviti gamyate, yaduta hAsyaM na sevitavyaM-parihAso na |vidheyaH, yataH alIkAni-sadbhutArthanihavarUpANi 'asaMtagAI ti asanti asadbhatArthAni vacanAnIti gamyate azobhanAni vA azAntAni vA-anupazamapradhAnAni 'jalpanti' bruvate 'hAsaittatti hAsavantaH parihAsakAriNaH paribhavakAraNaM ca hAsyaM-apamAnanAheturityarthaH, paraparivAdaH-anyadUSaNAbhidhAnaM priya-iSTo yatra tattathA tadvidhaM ca hAsyaM, parapIDAkArakaM ca hAsyamiti vyaktaM, 'bheyavimuttikArakaM ca'tti bhedaH-cAritrabhedo vimUrtizva-vikRtanayanavadanAditvena vikRtazarIrAkRtiH tayoH kArakaM yattattathA, tacca hAsyaM, athavA .21 lainelibrary.org For Personal & Private Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2saMvarAdhyayane satyavrataM. bhAvanAH sU025 praznabyAka- rAjadantAdidarzanAdvimukteH-mokSamArgasya bhedakArakamiti vAcye bhedavimuktikArakamityuktaM, anyo'nyajanitaM | ra0 zrIa- ca-parasparakRtaM ca bhaveddhAsyaM yatastato'nyo'nyagamanaM ca-parasparasyAbhigamanIyaM ca bhavet marma-pracchannapAradAryAdi bhayadeva dazceSTitaM, tathA'nyo'nyagamanaM ca-parasparAdhigamyaM ca bhavetkarma-lokanindyajIvanavRttirUpaM 'kandappAbhiyogavRttiH mAgamaNaM ca'tti kandarpAzca-kAndarpikA devavizeSA hAsyakAriNo bhANDaprAyA AbhiyogyAzva-abhiyogAhI AdezakAriNo devAH eteSu gamanaM-gamanaheturyattattathA taca bhaveddhAsyaM, aymbhipraayo-haasyrtisaadhushcaari||121|| tralezaprabhAvAddeveSUtpadyamAnaH kAndarpikeSu AbhiyogikeSu cotpadyate na maharddhikeSviti hAsyamanarthAyeti, Aha |ca-"jo saMjaovi eyAsu appasatthAsu vadRi kahiMci / so tavihesu gacchada niyamA bhaio crnnhiinno||1||" [ya: saMyato'pyetAsu aprazastAsu varttate kathaJcit / sa tadvidheSu gacchati niyamAd bhaktazcaraNahInaH // 1 // ] 'eyAsu'tti kandarpAdibhAvanAviti, tathA 'AsuriyaM kivvisattaM ca jaNeja hAsaMti 'Asuriyanti asurabhAvaM 'kibvisattaMti cANDAlaprAyadevavizeSatvaM vA vikalpe janayet-pApayet janmAntarahAsyakAricAritrajIvaM hAsyaM-hAsaH, yasmAdevaM tasmAddhAsaM na sevitavyamiti, athaitanigamanamAha-evamuktena hAsavarjanaprakAreNa maunena-vacanasaMyamena bhAvito bhavantyantarAtmA saMyatAdivizeSaNaH, 'evamiNamityAdyadhyayananigamanaM pUrvAdhyayanavadyAkhyeyamiti / praznavyAkaraNAGgasya saptamAdhyayanavivaraNaM samAptamiti // CASC 1-3- jo saMjaovi pyatAsu aprazastAti, tathA 'AmuriyA vikalpe janayet-mAha-eva - H4-6- 5 // 121 // - For Personal & Private Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatIyasaMvarAtmakamaSTamamadhyayanaM vyAkhyAtaM mRSAvAdasaMvarAkhyaM dvitIyaM saMvarAdhyayanaM, atha sUtrakramasambaddhamathavA'nantarAdhyayane mRSAvAdaviramaNamuktaM taccAdattAdAnaviramaNavatAmeva sunirvAhaM bhavatItyadattAdAnaviramaNamathAbhidhAnIyaM bhavatIti tadanena pratipAdyata ityevaMsambaddhamadattAdAnasaMvarAkhyaM tRtIyaM saMvarAdhyayanamArabhyate, asya cedamAdisUtram jaMbU! dattamaNuNNAyasaMvaro nAma hoti tatiyaM suvvatA! mahabbataM guNavataM paradavvaharaNapaDiviraikaraNajuttaM aparimiyamaNaMtataNhANugayamahicchamaNavayaNakalusaAyANasuniggahiyaM susaMjamiyamaNahatthapAyanibhiyaM niggaMthaM NeDikaM niruttaM nirAsavaM nibbhayaM vimuttaM uttamanaravasabhapavarabalavagasuvihitajaNasaMmataM paramasAhudhammacaraNaM jattha ya gAmAgaranagaranigamakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhasaMvAhapaTTaNAsamagayaM ca kiMci davvaM maNimuttasilappavAlakaMsadUsarayayavarakaNagarayaNamAdiM paDiyaM pamhuDhaM vippaNaTuM na kappati kassati kaheuM vA geNhiu~ vA ahirannasuvannikeNa samalekaMcaNeNaM apariggahasaMvuDeNaM logami vihariyavvaM, jaMpiya hojAhi dabajAtaM khalagataM khettagataM ranamaMtaragataM vA kiMci pupphaphalatayappavAlakaMdamUlataNakaTThasakarAdi appaM ca bahuM ca aNuM ca thUlagaM vA na kappatI uggahami adiNNami gihiuM je, haNi haNi uggahaM aNunnaviya geNhiyavvaM vajeyavvo savakAlaM aciyattagharappaveso aciyattabhattapANaM aciyattapIDhaphalagasejjAsaMthAragavatthapattakaMbaladaMDagarayaharaNa Snelibrary.org For Personal & Private Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazvavyAka ra0zrIabhayadeva0 vRttiH 3 dharmadvAre sabhAvanAkamadattAdAnavira maNaM sU026 // 122 // nisejacolapaTTagamuhapottiyapAyapuMchaNAi bhAyaNabhaMDovahiuvakaraNaM paraparivAo parassa doso paravavaeseNaM jaM ca geNhai parassa nAsei jaM ca sukayaM dANassa ya aMtarAtiyaM dANavippaNAso pesunnaM ceva maccharittaM ca, jeviya pIDhaphalagasejjAsaMthAragavatthapAyakaMbalamuhapottiyapAyapuMchaNAdibhAyaNabhaMDovahiuvakaraNaM asaMvibhAgI asaMgaharutI tavateNe ya vaiteNe ya rUvateNe ya AyAre ceva bhAvateNe ya saddakare jhaJjhakare kalahakare verakare vikahakare asamAhikare sayA appamANabhotI satataM aNubaddhavere ya niccarosI se tArisae nArAhae vayamiNaM, aha kerisae puNAI ArAhae vayamiNaM ?, je se uvahibhattapANasaMgahaNadANakusale accaMtabAladubbalagilANavuDDakhamake pavattiAyariyauvajjhAe sehe sAhammike tavassIkulagaNasaMghaceiyaDhe ya nijaraTThI veyAvaccaM aNissiyaM dasavihaM bahuvihaM kareti, na ya aciyattassa gihaM pavisai na ya aciyattassa geNhai bhattapANaM na ya aciyattassa sevai pIDhaphalagasejjAsaMthAragavatthapAyakaMbalaDaMDagarayaharaNanisejacolapaTTayamuhapottiyapAyachaNAibhAyaNabhaMDovahiuvagaraNaM na ya parivAyaM parassa jaMpati Na yAvi dose parassa geNhati paravavaeseNavi na kiMci geNhati na ya vipariNAmeti kiMci jaNaM na yAvi NAseti dinnasukayaM dAUNa ya na hoi pacchAtAvie saMbhAgasIle saMggahovaggahakusale se tArisate ArAhate vayamiNaM, imaM ca paradavvaharaNaveramaNaparirakkhaNaTTayAe pAvayaNaM bhagavayA sukahitaM attahitaM peccAbhAvitaM AgamesibhaI suddhaM neyAuyaM akuDilaM aNuttaraM savvadukkhapAvANa viovasamaNaM, tassa imA paMca bhAvaNAto tatiyassa hoMti paradabvaharaNavaramaNapari // 122 // For Personal & Private Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ rakkhaNaTTayAe, paDhamaM devakulasabhaSpavAvasaharukkhamUlaArAmakaMdarAgaragiriguhAkammaujANajANasAlAkuvitasAlAmaMDavasunnagharasusANaleNaAvaNe annaMmi ya evamAdiyaMmi dagamaTTiyavIjaharitatasapANaasaMsatte ahAkaDe phAsue vivitte pasatthe uvassae hoi vihariyavvaM, AhAkammabahule ya je se AsitasaMmajiussittasohiyachAyaNadUmaNaliMpaNaaNuliMpaNajalaNabhaMDacAlaNa aMto vahiM ca asaMjamo jattha vaDhatI saMjayANa aTThA vajeyavyo hu uvassao se tArisae suttapaDikuTe, evaM vivittavAsavasahisamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA niccaM ahikaraNakaraNakArAvaNapAvakammavirato dattamaNunnAyaoggaharutI bitIyaM ArAmujANakANaNavaNappadesabhAge jaM kiMci ikkaDaM va kaThiNagaM ca jaMtugaM ca parAmerakuccakusaDabbhapalAlamUyagavakkayapupphaphalatayappavAlakaMdamUlataNakaTThasakkarAdI geNhai sejovahissa aTThA na kappae uggahe adinnaMmi giNheuM je haNi haNi uggahaM aNunnaviya geNhiyavaM evaM uggahasamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA niccaM ahikaraNakaraNakArAvaNapAvakammavirate dattamaNunnAyaoggaharutI / tatIyaM pIDhaphalagasejjAsaMthAragaTThayAe rukkhA na chiMdiyavvA na chedaNeNa bheyaNeNa sejA kAreyavyA jasseva uvassate vaseja seja tattheva gavesejjA na ya visamaM samaM karejA na nivAyapavAyaussugattaM na DaMsamasagesu khubhiyavvaM aggI dhUmo na kAyabvo, evaM saMjamabahule saMvarabahule saMvuDabahule samAhibahule dhIre kAraNa phAsayaMto sayayaM ajjhappajjhANajutte samie ege careja dhammaM, evaM sejjAsamitijogeNa bhAvitobhavati aMtarappA niccaM ahikaraNakaraNakArAvaNapAvakammavirate dattamaNunnAyauggaharutI / ca For Personal & Private Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH maNaM // 123 // utthaM sAhAraNapiMDapAtalAbhe bhottavvaM saMjaeNa samiyaM na sAyasUyAhikaM na khaddhaM Na vegitaM na turiyaM na ca- 3dharmadvAre valaM na sAhasaM na ya parassa pIlAkarasAvajaM taha bhottavvaM jaha se tatiyavayaM na sIdati sAhAraNapiMDapAya sabhAvanAlAbhe suhumaM adinnAdANavayaniyamaveramaNaM, evaM sAhAraNapiMDavAyalAbhe samitijogeNa bhAvito bhavati aMta kamadattArappA niccaM ahikaraNakaraNakArAvaNapAvakammavirate dttmnnunnaayugghrutii| paMcamagaM sAhammie viNao pauM dAnavirajiyavvo uvakaraNapAraNAsu viNao paMujiyabvo vAyaNapariyaTTaNAsu viNao pauMjiyavvo dANagahaNapucchaNAsu viNao pauMjiyavyo nikkhamaNapavesaNAsu viNao pauMjiyabbo annesu ya evamAdisu bahusu kAraNasaesu sU026 viNao pauMjiyavvo, viNaovi tavo tavovi dhammo tamhA viNao pauMjiyabbo gurusu sAhasu tavassIsu ya, evaM viNateNa bhAvio bhavai aMtarappA NiccaM adhikaraNakaraNakArAvaNapAvakammavirate dattamaNunnAyauggaharuI / evamiNaM saMvarassa dAraM sammaM saMvariya hoi supaNihiyaM evaM jAva ApaviyaM sudesitaM pasatthaM // (sU0 26) tatiyaM saMvaradAraM samataMtibemi // 3 // 'jaMbU' ityAdi jambUrityAmantraNaM 'dattANunnAyasaMvaro nAma'tti dattaM ca-vitIrNamannAdikamanujJAtaM ca-pratihArikapIThaphalakAdi grAhyamiti gamyate ityevaMrUpaH saMvaro dattAnujJAtasaMvara ityevanAmakaM bhavati tRtIyaM saMvaradvAramiti gamyate, he suvrata! jambUnAman ! mahAvratamidaM, tathA guNAnAM-aihikAmuSmikopakArANAM kAraNabhUtaM vrataM || // 123 // guNavataM, kiMkharUpamityAha-paradravyaharaNaprativiratikaraNayuktaM tathA aparimitA-aparimANadravyaviSayA anantA 5.- . Jain Educational For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA-akSayA yA tRSNA-vidyamAnadravyAvyayecchA tayA yadanugataM mahecchaM ca-avidyamAnadravyaviSaye mahAbhilASaM yanmano-mAnasaM vacanaM ca-vAk tAbhyAM yatkaluSaM-paradhanaviSayatvena pAparUpamAdAnaM-grahaNaM tatsuSTha nigRhItaMniyamitaM yatra tattathA, susaMyamitamanasA-saMvRtena cetasA hetunA hastau ca pAdau ca nibhRtau-paradhanAdAnavyApArAdaparatau yatra tatsusaMyamitamanohastapAdanibhRtaM, anena ca vizeSaNadvayena manovAkAyanirodhaH paradhanaM prati darzitaH, tathA nirgranthaM-nirgatabAhyAbhyantaragranthaM naiSThikaM-sarvadharmaprakarSaparyantavarti nitarAmuktaM sarvajJairupAdeyatayeti niruktaM avyabhicaritaM vA nirAzravaM-karmAdAnarahitaM nirbhayaM-avidyamAnarAjAdibhayaM vimuktaMlobhadoSatyaktaM uttamanaravRSabhANAM 'pavarabalavaga'tti pradhAnabalavatAM ca suvihitajanasya ca-susAdhulokasya sammataM-abhimataM yattattathA, paramasAdhUnAM dharmacaraNaM-dharmAnuSThAnaM yattattathA, yatra ca tRtIye saMvare grAmAkaranagaranigamakheTakarbaTamaDambadroNamukhasaMvAhapattanAzramagataM ca grAmAdivyAkhyA pUrvavat kizcid-anirdiSTakharUpaM dravyaM, tadevAha-maNimauktikazilApravAlakAMsyadRSyarajatavarakanakaratnAdi, kimityAha-patitaM-bhraSTaM 'pamhu-4 hati vismRtaM vipraNaSTaM-khAmikairgaveSayadbhirapi na prAptaM na kalpate-na yujyate kasyacit asaMyatasya saMyatasya vA kathayituM vA-pratipAdayituM adattagrahaNapravarttanaM mA bhUditikRtvA grahItuM vA-AdAtuM tannivRttatvAtsAdhoH, yataH sAdhunaivaMbhUtena viharttavyamityata Aha-hiraNyaM-rajataM suvarNa ca-hema te vidyate yasya sa hiraNyasuvarNikastanniSedhenAhiraNyasuvarNikastena, same-tulye upekSaNIyatayA leSTukAzcane yasya sa tathA tena, aparigraho For Personal & Private Use Only A n elibrary.org
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- dhanAdirahitaH saMvRtazcendriyasaMvareNa yaH so'parigrahasaMvRtastena, loke-martyaloke viharttavyaM-AsitavyaM sazca-I 3 dharmadvAre ra0 zrIa- ritavyaM vA sAdhuneti gamyate, yadapi ca bhaved dravyajAtaM-dravyaprakAraH khalagataM-dhAnyamalanasthAnAzritaM kSetra-| sabhAvanAbhayadeva. gataM-karSaNabhUmisaMzritaM 'rannamantaragataM vatti araNyamadhyagataM vA, vAcanAntare 'jalathalagayaM khettamaMtaragayaM kamadattAvRttiH vatti dRzyate, kizcid-anirdiSTavarUpaM puSpaphalatvakpravAlakandamUlatRNakASThazarkarAdIti pratItaM alpaM vA dAnaviramUlyato bahu vA tathaiva aNu vA-stokaM pramANataH sthUlakaM vA-tathaiva na kalpate-na yujyate avgrhe-gRhsth||124|| maNaM NDilAdirUpe adatte-svAminA'nanujJAte grahItuM-AdAtuM je iti nipAtaH, grahaNe niSedha ukto'dhunA tadvidhi sU026 mAha-'haNi haNi'tti ahanyahani pratidinamityarthaH avagrahamanujJApya yatheha bhavadIye'vagrahe idaM idaM ca sAdhuprAyogyaM dravyaM grahISyAma iti pRSTena tatvAminA evaM kurutetyanumate satItyarthoM grahItavyaM-AdAtavyaM varjayitavyazca sarvakAlaM 'aciyatta'tti sAdhUna pratyaprItimato yad gRhaM tatra yaH pravezaH sa tathA 'aciyatta'tti aprItikAriNaH sambandhi yadbhaktapAnaM tattathA tadvarjayitavyamiti prakramaH, tathA aciyattapIThaphalakazayyAsaMprAstArakavastrapAtrakambaladaNDakarajoharaNaniSadyAcolapaTTakamukhapotikApAdaproJchanAdi pratItameva, kimevaMvidhabhe-18 damityAha-bhAjanaM-pAtraM bhANDaM vA-tadeva mRnmayaM upadhizca-vastrAdiH eta evopakaraNamiti samAsastadbarjayi-18 tavyamiti prakramaH, adattameva khAminA'nanujJAtamitikRtvA, tathA paraparivAdo-vikatthanaM varjayitavya iti, // 124 // tathA parasya doSo-dUSaNaM dveSo vA varjayitavyaH, parivadanIyena dUSaNIyena ca tIrthakaragurubhyAM tayorananujJAtatve-18 pariNaH sambandhi yadbhaktapAnaniSadyAcolapaTakamukhapotikAta evopakaraNamiti samatavya iti, For Personal & Private Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ *-5 -%ASRA-25 nAdattarUpatvAditi, adattalakSaNaM hIdaM-'sAmIjIvAdattaM titthayareNaM taheva ya gurUhi ti [khAmijIvAdatte tIrthakareNa ca tathaiva gurubhiH] tathA parasya-AcAryaglAnAdervyapadezena-vyAjena yacca gRhNAti-Adatte vaiyAvR-13 tyakarAdistattenAnyena ca varjayitavyaM, AcAryAdereva dAyakena dattatvAditi, na parasya-parasambandhi nAzayatimatsarAdapaDhate yacca sukRtaM-saccaritamupakAraM vA tatsukRtanAzanaM varjayitavyaM, tathA dAnasya cAntarAyika-vighno dAnavipraNAzo dattApalApaH, tathA paizUnyaM caiva-pizunakarma matsaritvaM ca-paraguNAnAmasahanaM tIrthaGkarAdyananujJAtatvAdvarjanIyamiti, tathA 'je'vie'tyAdi yo'pi ca pIThaphalakazayyAsaMstArakavastrapAtrakambalamukhapotikApAdaproJchanAdibhAjanabhANDopadhyupakaraNaM pratItyeti gamyate avisaMvibhAgI-AcAryaglAnAdInAmeSaNAguNavizuddhilabdhaM sanna vibhajate'sau nArAdhayati vratamidamiti sambandhaH, tathA 'asaMgaharui'tti gacchopagrahakarasya-pIThAdikasyopakaraNasyaiSaNAdoSavimuktasya labhyamAnasyAtmabharitvena na vidyate saGghahe ruciryasvAsAvasazaharuciH, 'tavavaiteNe yatti tapazca vAk tapovAcau tayoH stena:-caurastapovAkstenA, tatra svabhAvato durbalAGga-1 managAramavalokya ko'pi kaJcana vyAkaroti-yathA bhoH! sAdho sa tvaM yaH zrUyate tatra gacche mAsakSapakaH?, evaM pRSTe yo vivakSitakSapako'sannapyAha-evametat, athavA dhUrtatayA brUte-bhoH zrAvaka! sAdhavaH kSapakA eva bhavanti, zrAvakastu manyate-kathaM svayamAtmAnamayaM bhaTTArakaH kSapakatayA niHspRhatvAt prakAzayatIti kRtvaivaMvidhamAtmoddhatyaparihAraparaM sakalasAdhusAdhAraNaM vacanamAviHkarotItyataH sa evAyaM yo mayA vivakSita ityevaM para For Personal & Private Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 dharmadvAre sabhAvanAkamadattAdAnavira samAdA maNaM sU026 praznavyAka- sambandhi tapa Atmani parapratipattitaH sampAdayaMstapastena ucyate, evaM bhagavan ! sa tvaM vAggmItyAdibhAvanayA ra0 zrIa- parasambandhinI vAcamAtmani tathaiva sampAdayan vAstena ucyate, tathA 'rUvateNe ya'tti evaM rUpavantamupalabhya bhayadeva0 sa tvaM rUpavAnityAdibhAvanayA rUpasteno, rUpaM ca dvidhA-zArIrasundaratA suvihitasAdhunepathyaM ca, tatra sAdhuvRttiH nepathyaM yathA-"deho rugA umanne jesiM jalleNa phAsiyaM aMgaM / maliNA ya colapaTTA donni ya pAyA sama kkhaayaa||1||" [deho rujAturaH avamamannaM yeSAM jallenAvilamaGgam / malinAzca colapaTTA dve ca pAtre smaa||125|| khyAte // 1 // ] tatra suvihitAkAraraJjanIyajanamupajIvitukAmo'suvihitaH suvihitAkAradhArI rUpastenaH, 'AyAre ceva'tti AcAre-sAdhusAmAcAryAM viSaye steno yathA sa tvaM yastatra kriyAruciH zrUyate ityAdibhApavanA tathaiva, 'bhAvateNe ya'tti bhAvasya-zrutajJAnAdivizeSasya steno bhAvasteno yathA kamapi kasyApi zrutavize Sasya vyAkhyAnavizeSamanyato bahuzrutAdupazrutya pratipAdayati yathA'yaM mayA'pUrvaH zrutaparyAyo'bhyUhito nAnya evamabhyUhituM prabhuriti, tathA zabdakaro-rAtrau mahatA zabdenollApasvAdhyAyAdikArako gRhasthabhASAbhASako vA, tathA jhaJjhAkaro yena yena gaNasya bhedo bhavati tattatkArI yena ca gaNasya manoduHkhamutpadyate tadbhASI, tathA kalahakaraH kalahahetubhUtakartavyakArI, tathA vairakaraH pratItaH vikathAkArI-khyAdikathAkArI asamAdhikAraka:cittAkhAsthyakartA khasya parasya vA, tathA sadA apramANabhojI-dvAtriMzatkavalAdhikAhArabhoktA satatamanubaddhavairazca-santatamanubaddhaM prArabdhamityarthaH vairaM-vairikarma yena sa tathA, tathA nityaroSI-sadAkopaH, 'se tArisetti // 125 // Jain Education For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa tAdRzaH-pUrvoktarUpaH 'nArAhae vayamiNaM ti nArAdhayati na niraticAraM karoti vrataM-mahAvratamidaM-adattAdAnaviratirUpaM, khAmyAdibhirananujJAtakAritvAttasyeti / 'aha kerisae'tti atha paripraznArthaH, kIdRzaH punaH 'AIti alaGkAre ArAdhayati vratamidaM?, iha prazne uttaramAha-je se ityAdi yo'sAvupadhibhaktapAnAnAM dAnaM ca saGgrahaNaM ca tayoH kuzalo-vidhijJo yaH sa tathA, bAlazca durbalazcetyAdisamAhAradvandvastato'tyantaM yadvAladurbalaglAnavRddhakSapakaM tattathA tatra viSaye vaiyAvRttyaM karotIti yogaH, tathA pravRttyAcAryopAdhyAye iha dvandvaikatvAt pravRttyAdiSu, tatra pravRttilakSaNamidaM-"tavasaMjamajogesuM jo jogo tattha taM pavattei / asahuM ca niyattei gaNatattillo pavittI u ||1||[tpHsNymyogessu yo yatra yogyastaM tatra pravarttayati / asahaM ca nivarttayati gaNacintakaH prvRttiH||1||] itarau pratItI, tathA 'sehe'tti zaikSe-abhinavapravrajite sAdharmike-samAnadharmake liGgapravacanAbhyAM tapakhini-caturthabhaktAdikAriNi tathA kulaM-gacchasamudAyarUpaM candrAdikaM gaNa:kulasamudAyaH koTikAdikaH saGghaH-tatsamudAyarUpaH caityAni-jinapratimA etAsAM yo'rthaH-prayojanaM sa tathA tatra ca nirjarArthI-karmakSayakAmaH vaiyAvRttyaM-vyAvRttakarmarUpamupaSTambhanamityarthaH anizritaM-kIrtyAdinirapekSaM dazavidha-dazaprakAraM, Aha ca-"veyAvacaM vAvaDabhAvo iha dhammasAhaNanimittaM / annAiyANa vihiNA saMpAyaNamesa bhaavttho||1|| Ayariya 1 uvajjhAe 2 thera 3 tavassI 4 gilANa 5 sehANaM / sAhammiya 7 kula 8 gaNa 9 saMgha 10 saMgayaM tamiha kAyabvaM // 2 // " ti [vaiyAvRttyaM vyApRtabhAvaH iha dharmasAdhanani For Personal & Private Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 126 // Xxxxx mittaM annAdikAnAM vidhinA saMpAdanaM eva bhAvArthaH // 1 // AcAryopAdhyAya sthavirata pakhiglAnazaikSANAm sAdharmika kulagaNa saMghasaMgataM yat tadiha karttavyaM // 2 // ] bahuvidhaM - bhaktapAnAdidAnabhedenAnekaprakAraM karotIti, tathA na ca naiva ca 'aciyattassa'tti aprItikAriNo gRhaM pravizati, na ca-naiva ca 'aciyattassa'tti aprItikAriNaH saktaM gRhNAti bhaktapAnaM, na ca 'aciyattassa'tti aprItikarttuH sevate - bhajate pIThaphalakazayyAsaMstAraka vastrapAtra kambaladaNDa kara joharaNaniSadyAcolapaTTaka mukhapotikApAdaproJchanAdibhAjanabhANDopadhyupakaraNaM, tathA na ca parivAdaM parasya jalpati, na cApi doSAn parasya gRhNAti tathA paravyapadezenApi - glAnAdivyAjenApi na kiJcid gRhNAti, na ca vipariNamayati-dAnAdidharmAdvimukhIkaroti kazcidapi janaM, na cApi nAzayati- apahnavadvAreNa dattasukRtaM vitaraNarUpaM sucaritaM parasambandhi, tathA dattvA ca deyaM kRtvA vaiyAvRtyAdikArya na bhavati pazcAttApika:- pazcAttApavAn, tathA saMvibhAgazIlaH - labdhabhaktAdisaMvibhAgakArI tathA saGgrahe- ziSyAdisaGgrahaNe upagrahe ca teSAmeva bhaktazrutAdidAnenopaSTambhane yaH kuzalaH sa tathA 'se tArise 'tti sa tAdRzaH ArAdhayati vratamidaM - adattAdAnaviratilakSaNaM, 'imaM ce'tyAdi imaM ca pratyakSaM pravacanamitisambandhaH paradravyaharaNaviramaNasya parirakSaNaM-pAlanaM sa evArthastadbhAvastattA tasyaiva pravacanaM - zAsanamityAdi vaktavyaM yAvat 'parirakkhaNaTTyAe 'tti 'paDhamaM'ti prathamaM bhAvanAvastu viviktavasativAso nAma, tatrAha - devakulaM - pratItaM sabhA mahAjanasthAnaM prapA- jaladAnasthAnaM AvasathaH - parivrAjakasthAnaM vRkSamUlaM pratItaM ArAmo- mAdhavIla For Personal & Private Use Only 3 dharmadvAre sabhAvanA kamadattA dAnavira maNaM sU0 26 // 126 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ tApato dampatiramaNAzrayo vanavizeSaH kandarA-darI Akaro-lohAyatpattisthAnaM giriguhA-pratItA karmaantayatra sudhAdi parikamyate udyAnaM-puSpAdimavakSasaGkalamutsavAdI bahujanabhogyaM yAnazAlA-rathAdigRhaM kuApatazAlA-tUlyAdigRhopaskarazAlA maNDapo-yajJAdimaNDapaH zUnyagRhaM zmazAnaM ca pratItaM layana-zailagRha paNa:-paNyasthAna eteSAM samAhAradvandvastatastatra anyasmiMzcaivamAdike-evaMprakAre upAzraye bhavati vihartavyamiti sambandhaH, kiMbhUte?-ika-udakaM mRttikA-prathivIkAyaH bIjAni-zAlyAdIni harita-dodivanaspatistrasaprANA-dIndriyAdayaH tairasaMsaktaH-asaMyakto yaH sa tathA tatra, yathAkRte-gRhasthena svArtha nivettite 'phAsue'tti pUrvoktaguNayogAdeva prAmuke-nirjIva vivikte-khyAdidoSarahite ata eva prazaste upAzraye va|sato bhavati viharttavyaM-AsitavyaM, yAdRze panAsitavyaM tathA'sAvucyate-'AhAkammabahule ya'tti AdhayA &-sAdhUnAM manasyAdhAnena sAdhUnAzrityetyarthaH yatkarma-pRthivyAdyArambhakriyA tadAdhAkarma, Aha ca-"hiya yami samAheuM egamaNegaM ca gAhagaM jaM tu / vahaNaM kareha dAyA kAyANa tamAhakammaM tu // 1 // " [hRdaye samAdhAyaikamanekaM ca grAhakaM yattu / vadhaM karoti dAtA kAyAnAM tadAdhAkarma // 1 // ] tena bahula:-pracurastadvA bahulaM yatra sa tathA, 'je se tti ya evaMvidhaH sa varjayitavya evopAzraya iti sambandhaH, anena mUlaguNAzuddhasya parihAra upadiSTaH, tathA 'Asiyatti AsiktaM-AsecanamIbaddakacchaTTaka ityarthaH 'saMmajjiyatti sammArjanaMzalAkAhastena kacabarazodhanaM utsitaM-atyartha jalAbhiSecanaM 'sohiyatti zobhanaM candanamAlAcatuSkapU For Personal & Private Use Only aw.jamelibrary.org
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 dharmadvAre sabhAvanAkamadattAdAnaviramaNaM sU026 praznavyAkaraNAdinA zobhAkaraNaM 'chAyaNa'tti chAdanaM-darbhAdipaTalakaraNaM 'dUmaNa'tti seTikayA dhavalanaM 'liMpaNaM'ti| ra0zrIa- chagaNAdinA bhUmeH prathamato lepanaM 'aNuliMpaNaM'ti sakRllipsAyA bhUmeH punarlepanaM 'jalaNaM ti zaityApanodAya bhayadeva0 vaizvAnarasya jvalanaM zodhanArtha vA prakAzakaraNAya vA dIpaprabodhanaM 'bhaMDacAlaNa'tti bhANDAdInAM-pITharavRttiH kAdInAM paNyAdInAM vA tatra gRhasthasthApitAnAM sAdhvartha cAlanaM-sthAnAntarasthApanamateSAM samAhAradvandvaH vibhaktilopazca dRzyaH, tata AsiktAdirUpaH antarbahizca-upAzrayasya madhye amadhye ca asNymo-jiiv||127|| virAdhanA yatra-yasminnupAzraye varttate-bhavati saMyatAnAM-sAdhUnAmarthAya-hetave 'vajeyavyo hutti varjitavya eva upAzrayo-vasatiH sa tAdRzaH sUtrapratikuSTa:-AgamaniSiddhaH, prathamabhAvanAM nigamayannAha-evamuktenAnuThAnaprakaraNa vivikto-lokadvayAzritadoSavarjito viviktAnAM vA-nirdoSANAM vAso-nivAso yasyAM sA viviktavAsA sA cAsau vasatizca viviktavAsavasatistadviSayA yA samitiH-samyakpravRttistayA yo yogaH -sambandhastena bhAvito bhavatyantarAtmA, kiMvidha ityAha-nityaM-sadA'dhikriyate-adhikArIkriyate durgatAvAtmA yena tadadhikaraNaM-duranuSThAnaM tasya yatkaraNaM kArApaNaM ca tadeva pApakarma-pApopAdAnakriyA tayovirato yaH sa tathA, tathA datto'nujJAtazca yo'vagrahaH-avagrahaNIyaM vastu tatra ruciryasya sa tatheti 1 / 'bIya'ti dvitIyaM bhAvanAvastu anujJAtasaMstArakagrahaNaM nAma, taccaivam-ArAmo-dampatiramaNasthAnabhUtamAdhavIlatA|digRhayuktaH udyAnaM-puSpAdimavRkSasaGkulAdau utsavAdI bahujanabhogyaM kAnanaM-sAmAnyavRkSopetaM nagarAsannaM ca OROLOGRAMMERCAMERASAN COMXXX // 127 // Sain Education For Personal & Private Use Only a l
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanaM-nagaraviprakRSTaM eteSAM pradezarUpo yo bhAgaH sa tathA tatra yatkiJciditi-sAmAnyenAvagrahaNIyaM vastu, tadeva vizeSeNAha-ikkaDaM vA-DhaMDhaNasadRzaM tRNavizeSa evaM kaThinakaM jantukaM ca-jalAzayajaM tRNavizeSameva parNamityarthaH tathA parA-tRNavizeSaH merA tu-muJjasarikA kUrcI-yena tRNavizeSeNa kuvindAH kUrcAn kurvanti kuzadarbhayorAkArakRto vizeSaH palAlaM-kaGgvAdInAM mUyako-medapATaprasiddhastRNavizeSaH valvajaH-tRNavizeSaH puSpaphalavakapravAlakandamUlatRNakASThazarkarAH pratItAstataH parAdInAM dvandvaH punastA Adiryasya tattathA tada gRhNAtiAdatte, kimartha?-zayyopadheH-saMstArakarUpasyopadherathavA saMstArakasyopAdhezcArthAya-hetave, iha taditi zeSo dRzyaH, tatastanna kalpate-na yujyate avagrahe-upAzrayAntavartini avagrAhye vastuni adatte-ananujJAte zayyAdAyinA 'gihije'tti grahItuM-AdAtuM je iti nipAtaH, ayamabhiprAyaH-upAzrayamanujJApya tanmadhyamataM tRNAdyapyanujJApanIyaM, anyathA tagrAhyaM syAditi, etadevAha-haNi haNi'tti ahani 2-pratidivasaM, ayamabhiprAya:upAzrayAnujJApanAdine 'uggahaMti avagrAhyamikkaDAdi anujJApya grahItavyamiti, 'eva'mityAdi nigamanaM prathamabhAvanAvadvaseyaM, nvrmvgrhsmitiyogen-avgrhnniiytRnnaadivissysmykprvRttismbndhenetyrthH| taiyaMti tRtIyaM bhAvanAvastu zayyAparikarmavarjanaM nAma, tacaivaM-pIThaphalakazayyAsaMstArakArthatAyai vRkSA na chettavyAH na ca chedanena-tadbhUmyAzritavRkSAdInAM karttanena bhedanena ca teSAM pASANAdInAM vA zayyA-zayanIyaM kArayitavyA, tathA yasyaiva gRhapaterupAzraye-nilaye vaset-nivAsaM karoti zayyAM zayanIyaM tatraiva gaveSayet-mRgayet na ca viSamAM 'uggahaM tiayogena-avagrahaNAmaphalakaza Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- satI samAM kuryAt na nivAtapravAtotsukatvaM kuryAditi varttate, na ca daMzamazakeSu viSaye kSubhitavyaM-kSobhaH dharmadvAre ra0zrIakAryaH, atazca daMzAdyapanayanArtha agnidhUmo vA na karttavyaH, evamuktaprakAreNa saMyamabahula:-pRthivyAdisaMrakSa sabhAvanAbhayadeva0 NapracuraH saMvarabahula:-prANAtipAtAdyAzravadvAranirodhapracuraH saMvRtabahula:-kaSAyendriyasaMvRtatvapracuraH samAdhi | kamadattAvRttiH bahula:-cittasvAsthyapracuraH dhIro-buddhimAn akSobho vA parISaheSu, kAyena spRzan na manorathamAtreNa, tRtIyaM dAnavirasaMvaramiti prakramagamyaM, satataM-santatamadhyAtmani-AtmAnamadhikRtya AtmAlambanaM dhyAna-cittanirodhastena maNaM // 128 // bhayukto yaH sa tathA, tatrAtmadhyAnaM amuko'haM amukakule amugasisse amugadhammaTThANaThiie na ya tabvirAhaNe sU026 tyAdirUpaM, 'samie'tti samitaH samitibhiH ekaH-sasahAyo'pi rAgAdyabhAvAt cared-anutiSThet dharma-cA|ritraM, atha tRtIyabhAvanAM nigamayannAha-evaM-anantaroditanyAyena zayyAsamitiyogena-zayanIyaviSayasamyakpravRttiyogena zeSaM pUrvavat 3 / iha caturtha bhAvanAvastu anujJAtabhaktAdibhojanalakSaNaM, taccaivaM-sAdhAraNa:saGghATikAdisAdharmikasya sAmAnyo yaH piNDastasya bhaktAdeH pAtrasya ca-patagRhalakSaNasya upalakSaNatvAdupadhyantarasya ca pAtre vA-adhikaraNe lAbho-dAyakAtsakAzAtprAptiH sa sAdhAraNapiNDapAtralAbhastatra sati bho|ktavyaM-abhyavahattavyaM paribhoktavyaM ca. kena kathamityAha-saMyatena-sAdhunA 'samiyaMti samyak yathA adadattAdAnaM na bhavatItyarthaH, samyaktvamevAha-na zAkasUpAdhika-sAdhAraNasya piNDasya zAkasUpAdhike bhoge bhujya // 128 // |mAne saGghATikAdisAdhoraNItirutpadyate tatastadadattaM bhavati, tathA 'na khaddhaMti pracuraM pracurabhojane'pyaprIti-1* For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ reva, pracurabhojanatA ca sAdhAraNe'pi piNDe bhojakAntarApekSayA vegena bhujyamAne bhavatIti tanniSedhAyAha-na vegitaM - grAsasya gilane vegavat na tvaritaM - mukhakSepe na capalaM- hastigrIvAdirUpakAyacalanavat na sAhasaM -avitarkitaM ata eva na ca parasya pIDAkaraM ca tatsAvadyaM ceti parapIDAkarasAvadyaM, kiM bahunoktena ?, tathA bhoktavyaM saMyatena nityaM yathA 'se' tasya saMyatasya tadvA tRtIyatrataM na sIdati na bhrazyati, dUrakSaM cedaM sUkSmatvAdityata Aha- sAdhAraNapiNDapAtralAbhe viSayabhUte sUkSmaM sunipuNamatirakSaNIyatvAdaNu, kiM tadityAha| adattAdAnaviramaNalakSaNena vratena yanniyamanaM - Atmano niyantraNaM tattathA, pAThAntare adattAdAnAdvatamiti buddhyA niyamena avazyaMtayA yadviramaNaM - nivRttistattathA, etannigamanAyAha - evamuktanyAyena sAdhAraNapiNDapAtralAbhe viSayabhUte samitiyogena - samyakpravRtti sambandhena bhAvito bhavatyantarAtmA, kiMbhUta ityAha- 'nica' mityAdi tathaiva 4 | 'paMcamagaMti paJcamaM bhAvanAvastu, kiM tadityAha - sAdharmikeSu vinayaH prayoktavyaH, eta|deva viSayabhedenAha - 'uvakaraNapAraNAsu'tti Atmano'nyasya vA upakaraNaM-glAnAdyavasthAyAmanyenopakArakaraNaM tacca pAraNA ca tapasaH zrutaskandhAdizrutasya vA pAragamanaM upakArapAraNe tayorvinayaH prayoktavyo, vi nayazcecchAkArAdidAnena balAtkAra parihArAdilakSaNaH ekatrAnyatra ca gurvanujJayA bhojanAdikRtyakaraNalakSaNaH, tathA vAcanA- sUtragrahaNaM parivartanA-tasyaiva guNanaM tayorvinayaH prayoktavyo vandanAdidAnalakSaNaH, tathA dAnaMlabdhasyAnnAdeglanAdibhyo vitaraNaM grahaNaM - tasyaiva pareNa dIyamAnasyAdAnaM pracchanA - vismRta sUtrArthapraznaH etAsu For Personal & Private Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH 3 dharmadvAre | sabhAvanAkamadattAdAnavira maNaM sU026 // 129 // vinayaH prayoktavyaH, tatra dAnagrahaNayoguvanujJAlakSaNaH pracchanAyAM tu vandanAdivinayaH, tathA niSkramaNapravezanayovinayastu AvazyakInaSedhikyAdikaraNamathavA hastaprasAraNapUrvakaM bhUpramArjanAnantarapAdanikSepalakSaNaH, kiMbahunA? pratyeka viSayabhaNanenetyata Aha-anyeSu caivamAdikeSu bahuSu kAraNazateSu vinayaH prayoktavyaH, kasmAdevamityAha-vinayo'pi na kevalamanazanAdi tapaH api tu vinayo'pi tapo varttate, abhyantaratapobhedeSu paThitatvAt tasya, yadyevaM tataH kimata Aha-tapo'pi dharmaH, na kevalaM saMyamo dharmastapo'pi dharmoM vartate cAritrAMzatvAt tasya, yata evaM tasmAdvinayaH prayoktavyaH, keSvityAha-guruSu sAdhuSu tapakhiSu ca-aSTamAdikAriSu, vinayaprayoge hi tIrthakarAdyanujJAkharUpAdattAdAnaviramaNaM paripAlitaM bhavatIti, pazcamabhAvanAnigamanArthamAha-evamuktanyAyena bhAvito bhavatyantarAtmA, kiMbhUtaMH?-nityamityAdi pUrvavat 5 / adhyayanArthopasaMhArArthamAha-'evamiNaM saMvarassa dAraM samma saMvariyaM hoi suppaNihiyaM imehiM paMcahiM kAraNehiM maNavayaNakAyaparirakkhiehiM niccaM AmaraNaMtaM ca esa jogo neyavvo dhitimayA matimayA aNAsavo akaluso acchiddo aparissAI asaMkiliTTho suddho savvajiNamaNunnAo, evaM taiyaM saMvaradAraM phAsiyaM pAliyaM sohiyaM tIriaM kihi samma ArAhiyaM ANAe aNupAliyaM bhavai, evaM nAyamuNiNA bhagavayA paNNaviyaM parUviyaM pasiddhaM siddhavarasAsaNamiNaM AghaviyaM sudesiyaM pasatthaM // taiyaM saMvaradAraM samattaM tibemi idaM ca nigamanasUtraM pustakeSu kiJcitsA // 129 // For Personal & Private Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSAdeva yAvatkaraNena ca darzitaM, vyAkhyA cAsya prathamasaMvarAdhyayanavadavaseyeti / praznavyAkaraNAGge samAptamaSTamAdhyayanavivaraNam // 3 // atha caturthasaMvarAtmakaM navamamadhyayanam vyAkhyAtaM tRtIyaM saMvarAdhyayanaM, atha caturtha brahmasaMvarAkhyamArabhyate, asya ca pUrveNa saha sUtrakramakRta eva sambandho'thavA'nantarAdhyayane'dattAdAnaviramaNamuktaM tacca prAyo maithunaviramaNopetAnAM mukaraM bhavatIti tadi hAbhidhIyata ityayamaparaH, tadevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram jaMbU ! etto ya baMbhaceraM uttamatavaniyamaNANadaMsaNacarittasammattaviNayamUlaM yamaniyamaguNappahANajuttaM himavaMtamahaMtateyamaMtaM pasatthagaMbhIrathimitamajjhaM ajavasAhujaNAcaritaM mokkhamaggaM visuddhasiddhigatinilayaM sAsayamavvAbAhamapuNabbhavaM pasatthaM somaM subhaM sivamacalamakkhayakaraM jativarasArakkhitaM sucariyaM subhAsiyaM navari muNivarehiM mahApurisadhIrasUradhammiyadhitimaMtANa ya sayA visuddhaM bhavvaM bhavvajaNANucinnaM nissaMkiyaM nibhayaM nittusaM nirAyAsaM niruvalevaM nivvutigharaM niyamaniSpakaMpaM tavasaMjamamUladaliyammaM paMcamahavvayasurakkhiyaM samitiguttiguttaM jhANavarakavADasukayamajhappadinnaphalihaM saMnnaddhocchaiyaduggaipahaM sugatipahadesagaM ca For Personal & Private Use Only O Jain Educun ujainelibrary.org
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0zrIabhayadeva. 4 dharmadvAre sabhAvanAka brahmacaryam sU0 27 vRttiH // 13 // loguttamaM ca vayamiNaM paumasaratalAgapAlibhUyaM mahAsagaDaaragatuMbabhUyaM mahAviDimarukkhakkhaMdhabhUyaM mahAnagarapAgArakavADaphalihabhUyaM rajjupiNiddho va iMdaketU visuddhaNegaguNasapiNaddhaM jaMmi ya bhaggaMmi hoi sahasA savvaM saMbhaggamathiyacunniyakusalliyapalaTTapaDiyakhaMDiyaparisaDiyaviNAsiyaM viNayasIlatavaniyamaguNasamUhaM taM baMbhaM bhagavaMtaM gahagaNanakkhattatAragANaM vA jahA uDupatI maNimuttasilappavAlarattarayaNAgarANaM ca jahA samuddo verulio ceva jahA maNINaM jahA mauDo ceva bhUsaNANaM vatthANaM ceva khomajuyalaM araviMdaM ceva pupphajeTuM gosIsaM ceva caMdaNANaM himavaMto ceva osahINaM sItodA ceva ninnagANaM udahIsu jahA sayaMbhuramaNo ruyagavara ceva maMDalikapabvayANa pavare erAvaNa iva kuMjarANaM sIhovya jahA migANaM pavare pavakANaM ceva veNudeve dharaNo jaha paNNagaiMdarAyA kappANaM ceva baMbhaloe sabhAsu ya jahA bhave suhammA Thitisu lavasattamavva pavarA dANANaM ceva abhayadANaM kimirAu ceva kaMbalANaM saMghayaNe ceva vajarisabhe saMThANe ceva samacaurase jhANesu ya paramasukkajjhANaM NANesu ya paramakevalaM tu siddhaM lesAsu ya paramasukkalessA titthaMkare jahA ceva muNINaM vAsesu jahA mahAvidehe girirAyA ceva maMdaravare vaNesu jaha naMdaNavaNaM pavaraM dumesu jahA jaMbU sudaMsaNA vIsuyajasA jIya nAmeNa ya ayaM dIvo, turagavatI gayavatI rahavatI naravatI jaha vIsue ceva, rAyA rahie ceva jahA mahArahagate, evamaNegA guNA ahINA bhavaMti ekami baMbhacere jaMmi ya ArAhiyaMmi ArAhiyaM vayamiNaM savvaM, sIlaM tavo ya viNao ya saMjamo ya khaMtI guttI muttI taheva ihaloiyapAraloiyajase ya kittI // 130 // Jain Educationkhed For Personal & Private Use Only amaarganelibrary.org
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya paccao ya, tamhA nihueNa baMbhaceraM cariyavvaM savao visuddhaM jAvajIvAe jAva seyaTThisaMjautti, evaM bhaNiyaM vayaM bhagavayA, taM ca ima-paMcamahabvayasuvvayamUlaM, samaNamaNAilasAhusucinnaM / veravirAmaNapajjavasANaM, savvasamuddamahodadhititthaM // 1 // titthakarehi sudesiyamaggaM, narayatiricchavivajiyamaggaM / sabapavittisunimmiyasAraM, siddhivimANaavaMguyadAraM // 2 // devanariMdanamaMsiyapUrya, savvajaguttamamaMgalamaggaM / duddharisaM guNanAyakamekaM, mokkhapahassa vaDiMsakabhUyaM // 3 // jeNa suddhacarieNa bhavai subaMbhaNo susamaNo susAhU saisI samuNI sasaMjae sa eva bhikkhU jo suddhaM carati baMbhaceraM, imaM ca ratirAgadosamohapavaDhaNakaraM kiMmajjhapamAyadosapAsatthasIlakaraNaM abhaMgaNANi ya tellamajjaNANi ya abhikkhaNaM kakkhasIsakaracaraNavadaNadhovaNasaMbAhaNagAyakammaparimaddaNANulevaNacunnavAsadhUvaNasarIraparimaMDaNabAusikahasiyabhaNiyanadRgIyavAiyanaDanaTTakajallamallapecchaNavalaMbaka jANi ya siMgArAgArANi ya annANi ya evamAdiyANi tavasaMjamabaMbhaceraghAtovaghAtiyAiM aNucaramANeNaM baMbhaceraM vajeyavvAI savvakAlaM, bhAveyavvo bhavai ya aMtarappA imehiM tavaniyamasIlajogehiM niccakAlaM, kiM te?-aNhANakaadaMtadhAvaNaseyamalajalladhAraNaM mUNavayakesaloe ya khamadamaacelagakhuppivAsalAghavasItosiNakaTThasejjAbhUminisejjAparagharapavesaladdhAvaladdhamANAvamANaniMdaNadaMsamasagaphAsaniyamatavaguNaviNayamAdiehiM jahA se ghiratarakaM hoi baMbhaceraM imaM ca abaMbhaceraviramaNaparirakkhaNaTTayAe pAvayaNaM bhagavayA sukahiyaM peccAbhAvikaM AgamesibhaI suddhaM neyAuyaM akuDilaM aNuttaraM savvadu For Personal & Private Use Only WIWanelibrary.org
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0zrIabhayadeva0 vRttiH // 131 // 4 dharmadvAre sabhAvanAka brahmacaryam sU027 kkhapAvANa viusavaNaM, tassa imA paMcabhAvaNAo cautthayassa hoMti abaMbhaceraveramaNaparirakSaNaThyAe, paDhama sayaNAsaNagharaduvAraaMgaNaAgAsagavakkhasAlaabhiloyaNapacchavatthukapasAhaNakaNhANikAvakAsA avakAsA je yavesiyANaM acchaMti ya jattha ithikAo abhikkhaNaM mohadosaratirAgavaDaNIo kahiMti ya kahAobahuvihAo te'vi hu vajjaNijjA itthisaMsattasaMkiliTThA annevi ya evamAdI avakAsA te huvajaNijjA jattha maNovibbhamo vA bhaMgo vA bhaMsago vA aTTa rudaM ca hujja jhANaM taM taM vajeja vajabhIrU aNAyataNaM aMtapaMtavAsI evamasaMpattavAsavasahIsamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA AratamaNavirayagAmadhamme jiteMdie baMbhaceragutte 1 / bitiyaM nArIjaNassa majjhe na kaheyavvA kahA vicittA vivvoyavilAsasaMpauttA hAsasiMgAraloiyakahavva mohajaNaNI na AvAhavivAhavarakahAviva itthINaM vA subhagadubhagakahA causaddhiM ca mahilAguNA na vannadesajAtikularUvanAmanevatthaparijaNakaha itthiyANaM annAvi ya evamAdiyAo kahAo siMgArakaluNAo tavasaMjamabaMbhaceraghAtovaghAtiyAo aNucaramANeNaM baMbhaceraM na kaheyavvA na suNeyavvA na ciMteyavvA, evaM itthIkahaviratisamitijogeNaM bhAvito bhavati aMtarappA AratamaNavirayagAmadhamme jitiMdie baMbhaceragutte 2 / tatIyaM nArINa hasitabhaNitaM ceTThiyavippekkhitagaivilAsakIliyaM vibbotiyanadRgItavAtiyasarIrasaMThANavannakaracaraNanayaNalAvannarUvajovvaNapayoharAdharavatthAlaMkArabhUsaNANi ya gujjhovakAsiyAI a. nANi ya evamAdiyAI tavasaMjamabaMbhaceraghAtovaghAtiyAI aNucaramANeNaM baMbhaceraM na cakkhusA na maNasA na %ASRAEESCOCOCCASE // 131 // For Personal & Private Use Only Join Education Internationa www.janelibrary.org
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vayasA pattheyavvAI pAvakammAI evaM itthIrUvaviratisamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA AratamaNavirayagAmadhamme jiteMdie baMbhaceragutte 3 / cautthaM puvarayapuvakIliyapuvasaMgaMthagaMthasaMthuyA je te AvAhavivAhacollakesu ya tithisu jannesu ussavesu ya siMgArAgAracAruvesAhiM hAvabhAvapalaliyavikkhevavilAsasAliNIhi aNukUlapemmikAhiM saddhiM aNubhUyA sayaNasaMpaogA udusuhavarakusumasurabhicaMdaNasugaMdhivaravAsadhUvasuhapharisavatthabhUsaNaguNovaveyA ramaNijjAujageyapauranaDanaTTakajallamallamuDikavelaMbagakahagapavagalAsagaAikkhagalaMkhamakhatUNailatuMbavINiyatAlAyarapakaraNANi ya bahUNi mahurasaragItasussarAI anmANi ya evamAdiyANi tavasaMjamavaMbhaceraghAtovaghAtiyAI aNucaramANeNaM baMbhaceraM na tAtiM samaNeNa labbhA dahana kaheuM navi sumari je, evaM puvvarayapuvvakIliyaviratisamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA ArayamaNaviratagAmadhamme jiiMdie baMbhaceragutte 4 / paMcamagaM AhArapaNIyaniddhabhoyaNavivajate saMjate susAhU vavagayakhIradahisappinavanIyatelagulakhaMDamacchaMDikamahumajjamaMsakhajakavigatiparicattakayAhAre Na dappaNaM na bahuso na nitikaM na sAyasUpAhikaM na khaddhaM tahA bhottavvaM jaha se jAyAmAtA ya bhavati, na ya bhavati vibbhamo na bhaMsaNA ya dhammassa, evaM paNIyAhAraviratisamitijogeNa bhAvito bhavati aMtarappA ArayamaNaviratagAmadhamme jiiMdie baMbhaceragutte 5 / evamiNaM saMvarassa dAraM samma saMvariyaM hoi supaNihitaM imehiM paJcahivi kAraNehiM maNavayaNakAyaparirakkhiehiM NiccaM AmaraNaMtaM ca eso jogo Neyavyo dhitimayA matimayA aNAsavo -*-*%ASAIRAT TAMACARRANG R A For Personal & Private Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0zrIabhayadeva0 4 dharmadvAre sabhAvanAkaM brahmacaryam sU027 vRttiH // 132 // 2-I-ARSASA akaluso acchiddo aparissAvI asaMkiliTTho suddho savvajiNamaNunnAto, evaM cautthaM saMvaradAraM phAsiyaM pAlitaM sohitaM tIritaM kiTTitaM ANAe aNupAliyaM bhavati, evaM nAyamuNiNA bhagavayA pannaviyaM parUviyaM pasiddhaM siddhavarasAsaNamiNaM AghaviyaM sudesitaM pasatthaM (sU0 27) cautthaM saMvaradAraM samattaMtibemi // 4 // | 'jaMbU' ityAdi, tatra jambUriti AmantraNaM 'etto yatti itazcAdattAdAnaviramaNAbhidhAnasaMvarabhaNanAdanantaraM 'baMbhaceraMti brahmacaryAbhidhAnaM caturtha saMvaradvAramucyate iti zeSaH, kiMkharUpaM tadityAha-uttamAH-pradhAnA ye tapAprabhRtayaste tathA, tatra tapaH-anazanAdi niyamAH-piNDavizuddhyAdayaH uttaraguNAH jJAna-vizeSabodhaH darzanaM-sAmAnyabodhaH cAritraM-sAvadyayoganivRttilakSaNaM samyaktvaM-mithyAtvamohanIyakSayopazamAdisamuttho jIvapariNAmaH vinayaH-abhyutthAnAdyupacAraH tata eteSAM mUlamiva mUlaM-kAraNaM yattattathA, brahmacaryavAn hi tapaHprabhRtInuttamAn prApnoti nAnyathA, yadAha-"jai ThANI jai moNI jai jhANI vakkalI tavassI vaa| patthaMto a abaMbhaM baMbhAvi na royae majjha ||1||to paDhiyaM to guNiyaM to muNiyaM to ya ceio appA / AvaDiyape|lliyAmaMtiovi na kuNai akajaM ||2||ydi kAyotsargavAna yadi maunI yadi dhyAnI valkalI tapaskhI vaa| mAtheyAnnabrahma brahmApi na rocate mahyama // 1 // tadA paThitaM tadA guNitaM tadA jJAtaM tadA catita aatmaa| Apatpatita Amantrito'pi na karotyakAryam // 2 // ] yamA-ahiMsAdayaH niyamAH-dravyAdyabhigrahAH piNDavizuyAdayo vA te ca te guNAnA madhye pradhAnAzca tairyuktaM yattattathA, 'himavantamahaMtateyamaMtaMti himavataH parvatavize // 132 // For Personal & Private Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAt sakAzAt mahat-gurukaM tejakhi-prabhAvat yattattathA, yathA hi parvatAnAM madhye himavAn gurukaH prabhAvAMzca evaM vratAnAmidamiti bhAvaH, Aha ca-"vratAnAM brahmacarya hi, nirdiSTaM gurukaM vratam / tajjanyapuNyasambhArasaM-4 yogAd gururucyate // 1 // " tantrAntarIyairapyuktaM-"ekatazcaturo vedAH, brahmacarya ca ektH| ekataH sarvapApAni, madyaM mAMsaM ca ektH||1||" prazastaM-prazasyaM gambhIraM-atucchaMstimitaM-sthiraM madhyaM-dehino'ntaHkaraNaM yasmin sati sAtattathA, ArjavaiH-RjutopetaiH sAdhujanairAcaritaM-AsevitaM mokSasya ca mArga iva mArgo yattattathA, vAcanAntare prazastaiH-prazasyaiH gambhIraiH-alakSyadainyAdivikAraiH stimitaiH-kAyacApalAdirahitaiH madhyasthaiH-rAgadveSAnAkalitaiH ArjavasAdhujanairAcaritaM mokSamArgasya yattattathA, tathA vizuddhA-rAgAdidoSarahitatvena nirmalA yA siddhiH-kRtakRtyatA saiva gamyamAnatvAda gatirvizuddhasiddhigatiH-jIvasya svarUpaM saiva nilaya iva nilayaH svarUpaiH sarvasiddhAnAM nilayanAdvizuddhasiddhigatinilayaH zAzvataH sAdyaparyavasitatvAt apunarbhavaH tataH punarbhavasambhavAbhAvAt prazastaH uktaguNayogAdeva saumyo rAgAdyabhAvAt sukhaH sukhasvarUpatvAt zivaH sakaladvandvavarjitatvAt akSayazca tatparyAyANAmapi kathaMcidakSayatvAt akSato vA pUrNamAsIcandravat taM karotItyevaMzIlaM yattattathA, makArastviha pAThe AgamikaH, pAThAntare siddhigatinilayaM zAzvatahetutvAt zAzvataM avyAbAdhahetutvAvyAbAdhaM apunarbhavahetutvAdapunarbhavaM ata eva prazastaM saumyaM ca sukhahetutvAcchivahetutvAca sukhazivaM acalanahetutvAdacalanaM akSayakaraNAdakSayakaraNaM brahmacaryamiti prakramaH, yativaraiH-munipradhAnaiH saMrakSitaM For Personal & Private Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva. dharmadvAre sabhAvanAkaM brahmacaryam vRttiH | sU027 // 133 // MUSALMAGAR pAlitaM yattattathA, sucaritaM zobhanaM zobhanAnuSThAnaM, sucaritatve'pi nAvizeSeNopadiSTaM munibhiriti darzaya- nAha-susAdhitaM-muSTa pratipAditaM, 'navari'tti kevalaM munivaraiH-maharSibhiH mahApuruSAzca te jAtyAdyuttamAH dhIrANAM madhye zUrAzca-atyantasAhasaghanAH te ca te dhArmikA dhRtimantazceti karmadhArayaH atasteSAmeva, cazabdasyAvadhAraNArthatvAt, sadA vizuddhaM-nirdoSaM athavA sadApi-sarvadaiva kumArAdyavasthAsu sarvAkhapItyarthaH zuddhaM-nirdoSa, anena caitadapAstaM yaduta-"aputrasya gati sti, khargoM naiva ca naiva ca / tasmAtputramukhaM dRSTvA, pazcAddharma caripyasi // 1 // " iti, ata evocyate-"anekAni sahasrANi, kumArabrahmacAriNAm / divaM gatAni viprANAmakRtvA kulasantatim // 1 // " bhavyaM-yogyaM kalyANamityarthaH, tathA bhavyajanAnucaritaM niHzaGkitaM-azaGkanIyaM, brahmacArI hi janAnAM viSayaniHspRhatvAdazaGkanIyo bhavati, tathA nirbhayaM, brahmacArI hi azaGkAnIyatvAnnirbhayo bhavati, nistuSamiva nistuSaM-vizuddhatandulakalpaM nirAyAsaM-na khedakAraNaM nirupalepa-lehavarjitaM tathA nivRtteH-cittasvAsthyasya gRhamiva gRhaM yattattathA, Aha ca-"ka yAmaH ka nu tiSThAmaH, kiM kurmaH kinna kurmahe / rAgiNazcintayantyevaM, nIrAgAH sukhamAsate // 1 // " nIrAgAzca brahmacAriNa eva, tathA niyamenaavazyaMbhAvi niSpakampaM-avicalaM niraticAraM yattattathA, vratAntaraM hi sApavAdamapi syAt idaM ca nirapavAdamevetyarthaH, Aha ca-"navi kiMci aNunnAyaM paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehiM / morce mehuNabhAvaM Na taM viNA rAgadosehiM // 1 // " [naiva kizcidanujJAtaM pratiSiddhaM vA'pi jinavarendraH / muktvA maithunabhAvaM yat na tadvinA // 133 // For Personal & Private Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAgadveSau // 1 // ] tataH padadvayasya karmadhAraye nivRttigRhaniyamaniSprakampamiti bhavati, tapaHsaMyamayormUladalika-mUladalaM AdibhUtadravyaM tasya 'nemati nibhaM-sadRzaM yattattathA, pazcAnAM mahAvratAnAM madhye suSTu-atyantaM rakSaNaM-pAlanaM yasya tattathA, samitibhiH-IyAsamityAdibhirguptibhiH-manoguptyAdibhirvasatyAdibhirvA navabhibrahmacaryaguptibhiryuktaM guptaM vA yattattathA, dhyAnavarameva-pradhAnadhyAnameva kapATaM sukRtaM-suviracitaM rakSaNArtha yasya adhyAtmaiva ca-sadbhAvanArUDhaM cittameva 'diNNotti datto dhyAnakapATadRDhIkaraNArtha paridhaH-argalA rakSaNArthameva yasya tattathA, sannaddha iva baddha iva occhAiyatti-AcchAdita iva niruddha ityarthaH durgatipatho durgatimArgo yena tattathA sugatipathasya dezaka-darzakaM yattattathA taca, lokottamaM ca vratamidaM duSkaratvAt, yadAha-'devadANavargadhavvA jakkharakkhassakiMnarA / baMbhacAriM namasaMti dukkaraM jaM kariti te||1||[devdaanvgaandhrvaa ykssraakssskinnraaH| brahmacAriNaM namasyanti yada duSkaraM tatte kurvanti // 1 // ] 'paumasaratalAgapAlibhUyaM ti saraH-khata:sambhavo jalAzayavizeSaH taDAgazca sa eva puruSAdikRta iti samAhAradvandvaH padmapradhAnaM sarastaDAgaM padmasarastaDAgaM padmasarastaDAgamiva manoharatvenopAdeyatvAt padmasarastaDAgaM-dharmastasya pAlibhUtaM-rakSakatvena pAlikalpaM yattattathA, tathA mahAzakaTArakA iva mahAzakaTArakA:-kSAntyAdiguNAsteSAM tumbabhUtaM-AdhArasAmAnAbhikalpaM yattattathA, mahAviTapavRkSa iva-ativistArabhUruha iva mahAviTapavRkSaH-AzritAnAM paramopakAratvasAdhAddharmaH tasya skandhabhUtaM-tasmin sati sarvasya dharmazAkhina upapadyamAnatvena nAlakalpaM yattattathA 'ja For Personal & Private Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka20zrIabhayadeva0 vRttiH // 134 // hAnagarapAgArakavADaphalihabhUyaM ti mahAnagaramiva mahAnagaraM-vividhasukhahetutvasAdhAddharmaH tasya prAkAra 4 dharmadvAre iva kapATamiva parighamiva yattat mahAnagarakapATaparighabhUtamiti, rajjupinaddha iva indra ketu:-razminiyantrite- sabhAvanAka vendrayaSTi: vizuddhAnekaguNasaMpinaddhaM-nirmalabahuguNaparivRtaM, yasmiMzca-yatra ca brahmacarya bhagne virAdhite bhavati brahmacaryam sampadyate sahasA-akasmAt sarva-sarvathA sambhagnaM ghaTa iva mathitaM-dadhIva viloDitaM cUrNitaM-caNaka iva piSTaM sU027 kuzalyitaM-antaHpraviSTatomarAdizalyazarIramiva saJjAtaduSTazalyaM 'pallatti parvatazikharAdU gaNDazaila iva khAzrayAcalitaM patitaM-prAsAdazikharAdeH kalazAdirivAdho nipatitaM khaNDitaM-daNDa iva vibhAgena chinnaM parizaTitaM-kuSThAdyupahatAGgamiva vidhvastaM vinAzitaM ca-bhasmIbhUtapavanavikIrNadArviva nissattAkatAM gataM eSAM samAhAradvandvaH karmadhArayo vA, kimevaMvidhaM bhavatItyAha-vinayazIlataponiyamaguNasamUha-vinayazIlataponiyamalakSaNAnAM guNAnAM vRndaM, iha ca samUhazabdasya chAndasatvAnnapuMsakanirdezaH, 'ta'miti tadevaMbhUtaM brahma-15 carya bhagavantaM-bhaTTArakaM, tathA grahagaNanakSatratArakANAM vA yathA uDupatiH-candraH pravara iti yogastathedaM vratAnAmiti zeSaH, vAzabdaH pUrvavizeSaNApekSayA samuccaye, tathA maNayaH-candrakAntAdyAH muktA-muktAphalAni |zilApravAlAni-vidmANi raktaratnAni-padmarAgAdIni teSAmAkarA-utpattibhUmayo ye te tathA teSAM vA yathA samudraH pravarastathedaM vratAnAmiti zeSaH sarvatra dRzyaH, vair3ayaM caiva ratnavizeSo yathA maNInAM yathA mukuTaM caiva | // 134 // bhUSaNAnAM vastrANAmiva kSaumayugalaM kAppAsikavastrasya pradhAnatvAt, iha cevazabdo yathArtho draSTavyaH, "araviMdaM dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ cevatti aravinda-padmaM yathA puSpajyeSThamevamidaM vratAnAM, 'gosIsaM ceya'ttigozIrSAbhidhAnaM candanaM yathA candanAnAM 'himavaMtaM ceva'tti himavAniva auSadhInAM, yathA himavAn-girivizeSaH auSadhInAM-adbhutakAryakArivanaspativizeSANAmutpattisthAnamevaM brahmacaryamauSadhInAM-AmazoSadhyAdInAmAgamaprasiddhAnAmutpattisthAnamiti bhAvaH, 'sItodA ceva'tti zItodeva nimnagAnA-nadInAM yathA nadInAM zItodA pravarA tathedaM vratAnAmityarthaH, udadhiSu yathA khayambhUramaNa:-antimasamudro mahattve pravaraH evamidaM vratAnAM pravaramiti 'ruyagavare ceva maMDalie pavvayANa pavare'tti yathA mANDalikaparvatAnAM-mAnuSottarakuNDalavararucakavarAbhidhAnAnAM madhye rucakavara:-trayodazadvIpavartI pravaraH evamidaM vratAnAM pravaramiti bhAvaH, tathA airAvaNa iva-zakragajo yathA kuJjarANAM pravaraH evamidaM bratAnAM, siMho vA yathA mRgANAM-ATavyapazUnAM pravara:-pradhAnaH evamidaM vratAnAM 'pavagANaM ceva'tti pravakANAmiva-prakramAt suparNakumArANAM yathA veNudevaH pravaraH tathA vratAnAM brahmacaryamiti prakRtaM, tathA dharaNo yathA pannagendrANAM-bhujagavarANAM nAgakumArANAM rAjA pannagendrarAjaH pannagAnAM pravaraH evamidaM vratAnAmiti prakramaH, kalpAnAmiva-devalokAnAM yathA brahmalokaH-pazcamadevalokaH tatkSetrasya mahattvAt , tadindrasyAtizubhapariNAmatvAt pravaraH evamidaM vratAnAM, sabhAsu ca-pratibhavanavimAnabhAvinISu sudharmasabhA utpAdasabhA abhiSekasabhA alaGkArasabhA vyavasAyasabhA cetyevaMlakSaNAsu paJcasu madhye yathA sudharmA bhavati pravarA tathedaM vratAnAmiti, sthitiSu-AyuSkeSu madhye lavasaptamA-anuttarasurabhavasthitiH vAzabdo yathAza For Personal & Private Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0zrIabhayadeva. vRttiH dharmadvAre sabhAvanAkaM brahmarcayam sU027 // 135 // bdArthaH tato yathA pravarA-pradhAnA tathedaM vratAnAmiti, tatraikonapazcAzata ucchAsAnAM lavo bhavati, vrIhyAdi- stambalavanaM vA lavastatpramANaH kAlo'pi lavaH, tato lavaiH saptamaiH-saptapramANaiH saptasaGkhyairvivakSitAdhyavasAyavizeSasya muktisampAdakasyApUryamANairyA sthitibadhyate sA lavasaptametyabhidhIyate, tathA 'dANANaM ceva abhayadANaM ti dAnAnAM madhye'bhayadAnamiva pravaramidaM, tatra dAnAni jJAnadharmopagrahAbhayadAnabhedAtrINi, 'kimirAgovva kaMbalANaM ti kambalAnAM-vAsovizeSANAM madhye kRmirAga iva-kRmirAgaraktakambala iva pravaramidaM vratAnAM, tathA 'saMhaNaNe ceva vajArasaha'tti saMhananAnAM SaNNAM madhye vajrarSabhanArAcasaMhananamiva pravaramidaM vratAnAmiti 'saMThANe ceva cauraMse'tti zeSasaMsthAnAnAM caturasrasaMsthAnamivedaM pravaraM vratAnAM, tathA dhyAneSu ca paramazakladhyAna-zukladhyAnacaturthabhedarUpaM yathA pravaramevamidaM vrateSviti gamyaM 'nANesu ya paramakevalaM tu siddhaMti jJAneSu-AbhiniyodhikAdiSu paramaM ca tatkevalaM ca-paripUrNa vizuddhaM vA matizrutAvadhimanaHparyAyApekSayA paramakevalaM kSAyikajJAnamityarthaH turevakArArthaH siddhaM-pravaratayA prasiddha yathA tathedamapi vrateSviti gamanIyaM, lezyAsu ca-kRSNAdyAsuparamazuklalezyA-zukladhyAnatRtIyabhedavartinI yathA pravarA tathedaM vrateSviti gamyaM, tIrthakarazcaiva yathA munInAM pravarastathaivedaM vratAnAM, varSeSu-kSetreSu yathA mahAvidehastathedaM vrateSu, 'girirAyA ceva maMdaravareti cevazabdasya yathArthatvAt yathA mandaravaro-jambUdvIpamerugirirAjastathedaM vratarAjA, vaneSubhadrazAlanandanasaumanasapaNDakAbhidhAneSu merusambandhiSu yathA nandanavanaM pravaramevamidamiti, drumeSu-taruSu // 135 // For Personal & Private Use Only anelibrary.org JainEduced
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ SMSROSSROSCORAL madhye yathA jambUH sudarzaneti-sudarzanAbhidhAnA vizrutayazAH-vikhyAtA evamidamiti, kimbhUtA jambaH?yasthA nAmnA'yaM dvIpaH jambUdvIpa ityarthaH, tathA turagapatirgajapatI rathapatirnarapatiH yathA vizrutazcaiva rAjA tathedamapi vizrutamiti bhAvaH, rathikazcaiva yathA mahArathagataH parAbhibhAvI bhavatItyevamihasthaH karmaripusainyAbhibhAvI bhavatIti, nigamayannAha-evaM-uktakrameNAneke guNAH pravaratvavizrutatvAdayo'nekanidarzanAbhidheyAH a-18 hInA:-prakRSTA adhInA vA-khAyattA bhavanti, ketyAha-ekasmin brahmacarya-caturthe vrate, tathA yasmiMzca brahmacarye ArAdhite-pAlite ArAdhitaM-pAlitaM vratamidaM-nirgranthapravrajyAlakSaNaM sarva-akhaNDaM, tathA zIla-samAdhAnaM tapazca vinayazca saMyamazca kSAntiguptimuktiH-nirlobhatA siddhirvA tathaiveti samuccaye tathA aihikalaukikayazAMsi ca kIrtayazca pratyayazca ArAdhitA bhavantIti prakramA, tatra yaza:-parAkramakRtaM kIrtiH-dAnapuNyaphalabhUtA ahathavA sarvadiggAminI prasiddhiryazaH ekadiggAminI kIrtiH pratyayaH-sAdhurayaM ityAdirUpA janapratItiriti, TU yata evaMbhUtaM tasmAnnibhRtena-stimitena brahmacarya caritavyaM-AsevanIyaM, kiMbhUtaM?-sarvato-manaHprabhRtikaraNatra yayogatrayeNa vizuddhaM-niravayaM yAvajjIvayA pratijJayA yAvajjIvatayA vA AjanmetyarthaH, etadevAha-yAvat zvetAsthisaMyata iti, zvetAsthitA ca sAdhoma'tasya kSINamAMsAdibhAve satIti, itizabdo vivakSitavAkyArthasamAptau, bhaGgayantareNa brahmacarya vrataM stotuM prastAvayati-evaM vakSyamANena vacanena bhaNitaM vrataM-brahmalakSaNaM bhagavatA zrImahAvIreNa 'taM ca imati taccedaM vacanaM padyatrayaprabhRtika-'paJcamahabvayasuvvayamUlaM' paJcamahAvratanAmakAni dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4dharmadvAre sabhAvanA brahmacaryam sU0 27 praznavyAka-yAni suvratAni teSAM mUlamiva mUlaM yat athavA paJcamahAvratAH-sAdhavasteSAM sambandhinAM zobhananiyamAnAM ra0zrIa- mUlaM yat athavA paJcAnAM mahAvratAnAM suvratAnAM ca-aNuvratAnAM mUlaM yattattathA, athavA- he paJcamahAvratasu- bhayadeva0 lAvata! mUlamidaM brahmacaryamiti prakRtaM, 'samaNamaNAilasAhusuciNNaM 'samaNa ti sabhAvaM yathA bhavatItyevaM anAvRttiH vilaiH-akaluSaiH zuddhasvabhAvaiH sAdhubhiH-yatibhiH suSTu caritaM-AsevitaM yattattathA, 'veraviramaNapajavasANaM' vai rasya-parasparAnuzayasya viramaNaM-virAmakaraNamupazamanayanaM nivartanaM paryavasAnaM-niSThAphalaM yasya tattathA, 'sbv||136 // samuddamahodahititthaM sarvebhyaH samudrebhyaH sakAzAt mahAnudadhiH-svayaMbhUramaNa ityarthaH taddyadunistaratvena tatsa samudramahodadhistathA tIrthamiva tIrtha-pavitratAheturyatra tattathA, athavA sarvasamudramahodadhiH-saMsAro'tidustaratvAttannistaraNe tIrthamiva-taraNopAya iva tattatheti vRttArthaH // 1 // 'titthayarehi sudesiyamaggati tIrthakaraiHjinaH sudezitamArga-suSThadarzitagusyAditatpAlanopAyaM, 'nirayatiricchavivajjiyamaggaM narakatirazcAM sambandhI vivarjito-niSiddho mArgo-gatiryena tattathA, 'savvapavittasunimmiyasAraM' sarvapavitrANi-samastapAvanAni su|nirmitAni-suSTu vihitAni sArANi-pradhAnAni yena tattathA, 'siddhivimANaavaMguyadAraM siddhervimAnAnAM cAprAvRtaM-apagatAvaraNIkRtamudghATitamityarthoM dvAra-pravezamukhaM yena tattatheti vRttArthaH // 2 // 'devanariMdanamaMsiyapUrya' devAnAM narANAM cendranamasthitA-namaskatA ye teSAM pUjyaM-arcanIyaM yattattathA, 'savvajaguttamamaMgalamaggaM sarvajagaduttamAnAM maGgalAnAM mArgaH-upAyo'yaM vA-pradhAnaM yattattathA, 'duddharisaM guNanAyakamekaM durddharSa-anabhibhava ARRASSASARAS For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIyaM guNAnnayati-prApayatIti guNanAyakamekaM - advitIyamasadRzaM, 'mokkhapahassa'vaDiMsagabhUaM' mokSapathasyasamyagdarzanAderavataMsakabhUtaM - zekharakalpaM pradhAnamityarthaH iti dodhakArthaH // tathA yena zuddhacaritena samyagAse vitena bhavati subrAhmaNo yathArthanAmatvAt suzramaNaH - sutapAH susAdhuH - nirvANasAdhaka yoga sAdhakaH tathA 'saisitti sa yathoktaRSiryathAvadvastudraSTA yaH zuddhaM carati brahmacaryamiti yogaH 'sa muNi'tti sa yathokto muniH - mantA sa saMyataH - saMyamavAn sa eva bhikSuH- bhikSaNazIlo yaH zuddhaM carati brahmacaryamiti, abrahmacArI tu na brAhmaNAdiriti, Aha ca - "sakalakalAkalApakalito'pi kavirapi paNDito'pi hi prakaTita sarvazAstratavo'pi hi vedavizArado'pi hi / munirapi viyati vitatanAnAdbhutavibhramadarzako'pi hi sphuTamiha jagati tadapi na sa ko'pi hi yadi nAkSANi rakSati // 1 // " tathA idaM ca vakSyamANaM pArzvasthazIlakaraNaM anucaratA brahmacaryaM varjayitavyAnItyasya vakSyamANapadasya vacanapariNAmAt varjayitavyamiti yogaH, kimbhUtaM ? - ratizcaviSayago rAgazca - pitrAdiSu sleharAgo dveSazca pratIto mohazca - ajJAnameSAM pravarddhanaM karoti yattattathA, kiM madhyaM yasya tatkimadhyaM - kiMzabdasya kSepArthatvAdasAramityarthaH, pramAda eva doSo yataH tattatpramAdadoSaM, pArzvasthAnAM-jJAnAcArAdivahirvarttinAM sAdhvAbhAsAnAM zIlaM - anuSThAnaM niSkAraNaM zayyAtarapiNDaparibhogAdi pArzvasthazIlaM tataH padatrayasya karmadhArayastasya karaNaM- AsevanaM yattattathA etadeva prapaJcayate - abhyaJjanAni ca ghRtavazAtrakSaNAdinA tailamajjanAni ca tailanAnAni tathA abhIkSNaM - anavarataM kakSAzIrSakaracaraNavadanAnAM For Personal & Private Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ SECRE praznavyAka- dhAvanaM ca-prakSAlanaM saMvAhanaM gAtrakarma ca-hastAdigAnacampanarUpamaGgaparikarma parimardanaM ca-sarvataH zarIramalanaM||4|dharmanAra ra0 zrIa- anulepanaM ca-vilepanaM cUrNaH-gandhadravyakSodairvAsazca-zarIrAdivAsanaM dhUpanaM ca-agurudhUmAdibhiH zarIrapari- sabhAvanA bhayadeva maNDanaM ca-tanubhUSaNaM bakuzaM-karburaM caritraM prayojanamasyeti bAkuzikaM-nakhakezavastrasamAracanAdikaM tacca ha-I brahmacaryam vRttiH | sitaM ca-hAsaH bhaNitaM ca-prakramAdvikRtaM nATyaM ca-nRttaM ca gItaM ca-gAnaM vAditaM ca-paTahAdivAdanaM naTAca-1|| 27 nATayitAro nartakAzca-ye nRtyanti jallAzca-varanAkhelakAH mallAzca-pratItAH eteSAM prekSaNaM ca naanaavidhvNshkhe||137|| hAlakAdisambandhi velambakAzca-viDambakA vidUSakA iti dvandvaH chAndasattvAca prathamAbahuvacanalopo dRzyaH, varjayitavyA iti yogaH, kiMbahunA?, yAni ca vastUni zRGgArAgArANi-zRGgArarasagehAnIva anyAni ca-18 uktavyatiriktAni evamAdikAni-evaMprakArANi tapAsaMyamabrahmacaryANAM ghAtazca dezata upaghAtazca sarvato vidyate yeSu tAni tapaHsaMyamabrahmacaryaghAtopaghAtikAni, kimata Aha-anucaratA-AsevamAnena brahmacarya varja|yitavyAni sarvakAlamanyathA brahmacaryavyAghAto bhavatIti, tathA bhAvayitavyazca bhavatyantarAtmA ebhirvakSyamANaiH taponiyamazIlayogaiH-tapaHprabhRtivyApAraH nityakAlaM-sarvadA, "kiM te tadyathA aslAnakaM cAdantadhAvanaM ca pratIte 'khedamaladhAraNaM ca tatra khedaH-prakhedaH malaH-kakkhaDIbhUtaH yAti ca lagati ceti jallo-malavizeSa eva maunavrataM ca kezalocazca pratItau kSamA ca-krodhanigrahaH damazca-indriyanigrahaH acelakaM ca-vastrAbhAva: // 137 // kSutpipAse pratIte lAghavaM ca-alpopadhitvaM zItoSNe ca pratIte kASThazayyA ca-phalakAdizayanaM bhUminiSadyA C MUNICALCALSCREGARDINAR CCREECIRCR For Personal & Private Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ FACAAAAAAAC ca-bhUmyAsanaM tathA paragRhapraveze ca zayyAbhikSAdyartha labdhe ca-abhimatAzanAdau apalabdhe vA-ISallabdheDalabdhe vA yo mAnazca-abhimAnaH apamAnazca-dainyaM nindanaM-kutsanaM daMzamazakasparzazca niyamazca-dravyAdyabhigrahaH tapazca-anazanAdi guNAzca-mUlaguNAdayaH vinayazca-abhyutthAnAdiriti dvandvastata ete AdiryeSAM yogAnAM te tathA tairbhAvayitavyo'ntarAtmeti prakRtaM, bhAvanA-alAnAdInAmAsevA mAnApamAnanindanadaMzA|disparzAnAM copekSA, kathamebhirbhAvayitavyo bhavantyantarAtmetyAha-yathA 'se' tasya brahmacAriNaH sthiratarakaM bhavati brahmacarya, 'imaM cetyAdi pravacanastavanaM pUrvavat 'tassetyAdi tasya caturthasya vratasyemAH paJca bhAvanA bhavanti abrahmacaryaviramaNaparirakSaNArthatAyai tatra 'paDhamati paJcAnAM prathamaM bhAvanAvastu strIsaMsaktAzrayavarjanalakSaNaM, tacaivaM-zayanaM-zayyA AsanaM-viSTaraM gRhadvAraM-tasyaiva mukhaM aGgaNaM-ajiraM AkAzaM-anAvRtasthAnaM gavAkSo-vAtAyanaH zAlA-bhANDazAlAdikA abhilokyate yatrasthaistadabhilokanaM-unnatasthAnaM 'pacchavatthuga'tti pazcAdvAstukaM-pazcAdgRhaka tathA prasAdhakasya-maNDanasya nAtikAyAzca-slAnakriyAyA ye'vakAzA-AzrayAste tathA te ceti dvandvaH, tataH ete strIsaMsaktena sakliSTA varjanIyA iti sambandhaH, tathA avakAzAAzrayA 'je ya vesiyANaM'ti ye ca vezyAnAM tathA Asate ca-tiSThanti ca yatra-yeSvavakAzeSu ca striyaH, kimbhUtAH?-abhIkSNaM-anavarataM mohadoSasya-ajJAnasya rate:-kAmarAgasya rAgasya ca-sneharAgasya vardhanA-vRddhi8 kArikA yAstAstathA kathayanti ca-pratipAdayanti tathA bahuvidhA:-bahuprakArAH jAtikularUpanepathyaviSayAH For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka-strIsambandhinIH puruSAH striyo vA yatreti prakRtaM, mohadoSetyAdi vizeSaNaM kathAsvapi yujyate, 'te hu vajaNi- 4dharmadvAre ra0 zrIa-IA jatti ye zayanAdayo ye ca vezyAnAmavakAzA yeSu cAsate striyaH kathayanti ca kathAste varjanIyAH, hurvAkyA- sabhAvanAkaM bhayadeva. laGkAre, kiMvidhA ityAha-'itthisaMsattasaMkiliTTatti strIsaMsaktena-strIsambandhena sakliSTA yete tathA, na brahmacaryam vRttiH kevalamuktarUpA varjanIyAH anye caivamAdayaH avakAzA-AzrayA varjanIyA iti, kiMbahunA?-'jatthe' tyAdisU0 27 uttaratra vIpsAprayogAdiha vIpsA dRzyA tato yatra yatra jAyate manovibhramo vA-cittabhrAntiH brhmcrymnu|| 138 // bhopAlayAmi navetyevaMrUpaM zRGgArarasaprabhavaM manaso'sthiratvaM, Aha ca-"yat cittavRtteranavasthitatvaM, zRGgArajaM vi bhrama ucyate'sau / " bhaGgo vA brahmavratasya sarvabhaGga ityarthaH, aMzanA vA-dezato bhaGgaH Ata-iSTaviSayasaMyogAbhilASarUpaM raudraM vA bhaved dhyAnaM tadupAyabhUtahiMsAnRtAdattagrahaNAnubandharUpaM tattadanAyatanamiti yogaH varjayet, ko'sAvityAha-avadyabhIru:-pApabhIrU vayaMbhIrurvA vayaMta iti vayaM-pApaM vajrabhIrurvA vajraM ca-vajra|vad gurutvAtpApameveti, anAyatanaM-sAdhUnAmanAzraya iti, kiMbhUto'vadyabhIruH?-ante-indriyAnanukUle prAnate-tatraiva prakRSTatare Azraye vastuM zIlamasyetyantaprAntavAsI, nigamayannAha-evaM-anantaroktanyAyena asaMsaktaH-strIbhirasambaddho vAso-nivAso yasyAH sA tathAvidhA yA vasatiH-AzrayastadviSayo yaH samiti-18 ||138 // |yogaH-satpravRttisambandhaH sa tathA tena bhAvito bhavantyantarAtmA, kiMvidhA-ArataM-abhividhinA AsaktaM " brahmacarye mano yasya sa AratamanAH virato-nivRtto grAmasya-indriyavargasya dharmo-lolupatayA tadviSayagrahaNa For Personal & Private Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ T. 24 svabhAvo yasya sa tathA tataH padadvayasya karmadhArayaH, ata evAha jitendriyaH brahmacaryagupta iti 1 // ' bIiyaM 'ti dvitIyaM bhAvanAvastu, kiM tadityAha - nArIjanasya madhye - strIparSado'ntaH 'na' naiva kathayitavyA, ketyAha-kathAvacanaprabandharUpA vicitrA - vividhA viviktA vA jJAnopaSTambhAdikAraNavarjA kIdRzItyAha - 'vibbokavilAsasamprayuktA' tatra vibbokalakSaNaM idaM - " iSTAnAmarthAnAM prAptAvabhimAnagarva sambhUtaH / strINAmanAdarakRto vibboko nAma vijJeyaH // 1 // " vilAsalakSaNaM punaridaM - " sthAnAsanagamanAnAM hastabhrUnetrakarmmaNAM caiva / utpadyate vizeSo yaH STiH sa tu vilAsaH syAt // 1 // " anye tvAhuH - "vilAso netrajo jJeyaH" iti, tathA | hAsaH - prahasanikAbhidhAno rasavizeSaH zRGgAro'pi rasavizeSa eva tayozca svarUpamidaM - " hAsyo hAsaprakRtirhAso vikRtAGgaveSaceSTAbhyaH / bhavati parasyAbhyaH sa ca bhUmnA strInIcabAlagataH // 1 // " tathA " vyavahAraH puMnAryoranyo'nyaM raktayo ratiprakRtiH / zRGgAraH sa dvedhA sambhogo vipralambhazca // 1 // " etatpradhAnA yA laukikIasaMvigna lokasambandhinI kathA - vacanaracanA sA tathA sA vA mohajananI mohodIrikA vAzabdo vikalpArthaH, tathA na-naiva AvAha: - abhinavapariNItasya vadhUvarasyAnayanaM vivAhazca pANigrahaNaM tatpradhAnA yA varakathA| paraNetRkathA AvAhavivAhavarA vA yA kathA sA tathA, sA'pi na kathayitavyeti prakramaH, strINAM vA subhagadurbhagakathA sA, sA ca subhagA durbhagA vA IdRzI vA subhagA durbhagA vA bhavatItyevaMrUpA na kathayitavyeti prakramaH, catuHSaSTizca mahilAguNAH AliGganAdInAmaSTAnAM kAmakarmmaNAM pratyekamaSTabhedatvena catuHSaSTirmahilAguNA vA For Personal & Private Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 139 // tsyAyanaprasiddhAste vA na kathayitavyAH, tathA na-naiva dezajAtikularUpanAmanepathyaparijanakathA vA strINAM kathayitavyeti prakramaH, tatra lATAdidezasambandhena strINAM varNanaM deza kathA, yathA- "lATyaH komalavacanA ratini puNA vA bhavantItyAha, jAtikathA yathA - "dhika brAhmaNIrghavAbhAve, yA jIvanti smRtA iva / dhanyA manye jane zUdraH patilakSe'pyaninditAH // 1 // " tathA kulakathA yathA - "aho caulukyaputrINAM, sAhasaM jagato'dhikam / patyurmRtyo vizaMtyagnau yA premarahitA api // 1 // rUpakathA yathA - "candravaktrA sarojAkSI, sadgIH pInaghana stanI / kiM lATI na mattA sA'sya, devAnAmapi durlabhA // 1 // " nAmakathA sA sundarIti satyaM saundaryAtizayasamanvitatvAt, nepathyakathA yathA - "dhig ! nArIraudIcyA bahuvasanAcchAditAGgalatikatvAt / yadyauvanaM na yUnAM cakSurmodAya bhavati sadA // 1 // " parijanakathA yathA - "ceTikA parivAro'pi tasyAH kAnto vicakSaNaH / bhAvajJaH snehavAn dakSo, vinItaH satkulastathA // 1 // " kiM bahunA ?, anyA api ca evamAdikAH-uktaprakArAH kathAH strIsambandhikathAH zRGgArakaruNAH-zRGgAramRdavaH zRGgArarasena karuNApAdikA ityarthaH tapaHsaMyamabrahmacaryaghAtakopaghAtikAH anucaratA brahmacaryaM na kathayitavyA na zrotavyA anyataH na cintayitavyA vA yatijanena, dvitIya bhAvanAnigamanAyAha evaM strIkathAviratisamitiyogena bhAvito bhavatyantarAtmA AratamanoviratagrAmadharmaH jitendriyo brahmacaryagupta iti prakaTameva 2 / 'taiyaM'ti tRtIyaM bhAvanAvastu strIrUpanirIkSaNavarjanaM, taJcaivam-nArINAM strINAM hasitaM bhaNitaM - hAsyaM savikAraM bhaNitaM ca tathA ceSTitaM hastanyAsAdi viprekSitaM For Personal & Private Use Only 4 dharmadvAre sabhAvanAka brahmacaryam sU0 27 // 139 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirIkSitaM gatiH- gamanaM vilAsaH -pUrvoktalakSaNaH krIDitaM yUtAdikrIDA eSAM samAhAradvandvaH vibokitaM -pUrvoktalakSaNo vibbokaH nAvyaM-nRttaM gItaM gAnaM vAditaM vINAvAdanaM zarIrasaMsthAnaM - hrasvadIrghAdikaM varNo-gau| ravatvAdilakSaNaH karacaraNanayanAnAM lAvaNyaM spRhaNIyatA rUpaM ca-AkRtiH yauvanaM - tAruNyaM payodharau - stanau adharaH - adhastanauSThaH vastrANi vasanAni alaGkArA-hArAdayaH bhUSaNaM ca maNDanAdinA vibhUSAkaraNamiti dvandvastatastAni ca na prArthayitavyAnIti sambandhaH, tathA guhyAvakAzikAni guhyabhUtA - lajjanIyatvAt sthaga nIyAH avakAzA-dezA avayavA ityarthaH anyAni ca-hAsAdivyatiriktAni evamAdikAni - evaMprakArANi | tapaH saMyamabrahmacarya ghAtopaghAtikAni anucaratA brahmacarye na cakSuSA na manasA na vacasA prArthayitavyAni pApakAni pApahetutvAditi, evaM strIrUpaviratisamitiyogena bhAvito bhavatyantarAtmetyAdi nigamanavAkyaM vyakta| meveti 3 / 'cautthaM'ti caturtha bhAvanAvastu yatkAmodayakArivastudarzana bhaNanasmaraNavarjanaM, tacaivaM pUrvarataM gRhasthAvasthAbhAvinI kAmaratiH pUrvakrIDitaM - gRhasthAvasthAzrayaM dyUtAdikrIDanaM tathA pUrve - pUrvakAlabhAvinaH sagranthAH-zvazurukulasambandhasambaddhAH zAlakazAlikAdayaH granthAzca - zAlakAdisambaddhAstadbhAryAstatputrAdayaH saMzrutAzcadarzana bhASaNAdibhiH paricitA ye te tathA tata eteSAM dvandvastata ete na zramaNena labhyAH draSTuM na kathayituM nApi ca smarttumiti sambandhaH, tathA 'je te'pti ye ete vakSyamANAH, keSvityAha- 'AvAhavivAhacolaesuyanti A vAho - vadhvA varagRhAnayanaM vivAha: - pANigrahaNaM 'colake 'ti 'vihiNA blAkammaM bAlANaM colayaM nAmanti Jain Educational For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka vacanAcolaka-bAlacUDAkarma zikhAdhAraNamityarthaH, tatasteSu, cazabdaH pUrvavAkyApekSayA samuccayArthaH, tithiSu-18 dharmadvAre 20zrIa- madanatrayodazIprabhRtiSu yajJeSu-nAgAdipUjAsu utsaveSu ca-indrotsavAdiSu ye strIbhiH sAI zayanasamprayo-IPATTI bhayadeva0 mAgAste na labhyA draSTumiti yogaH, kiMbhUtAbhiH?-zRGgArAgAracAruveSAbhi:-zRGgArarasAgArabhUtAbhiH zobhanane brahmacaryam vRttiH pathyAbhizcetyarthaH strIbhiriti gamyate, kiMbhUtAbhiH?-hAvabhAvapralalitavikSepavilAsazAlinIbhiH, tatra hAvA sU027 dilakSaNaM-"hAvo mukhavikAraH syAt, bhAvaH syaaccittsNbhvH| vilAso netrajo jJeyo, vibhramo bhrayugAntayoH // 14 // // 1 // " athavA vilAsalakSaNamidam-"sthAnAsanagamanAnAM hastabhUnetrakarmaNAM caiva / utpadyate vizeSo yaH zliSTaH sa tu vilAsaH syAt // 1 // " pralalitaM-lalitameva, tallakSaNaM cedaM-"hastapAdAGgavinyAso, bhrnetrotthpryojitH| sukumAro vidhAnena, lalitaM tatprakIrtitam // 1 // " vikSepalakSaNaM tvidam-"aprayatnena racito. dhammillaH zlathabandhanaH / ekaaNshdeshdhrnnaistaambuullvlaanychnH||1|| lalATe kAntalikhitAM, viSamAM patralekhikAm / asamaJjasavinyastamaJjanaM nynaabjyoH||2|| tathA'nAdarabaddhatvAt, granthirjaghanavAsasaH / vasudhAlambitaprAntaH, skandhAt srastaM tathAMzukam // 3 // jaghane hAravinyAso, rasanAyAstathorasi / ityavajJAkRtaM yat syAdajJAnAdiva maNDanam // 4 // vitanoti parAM zobhAM, sa vikSepa iti smRtaH // " ebhiH yAH zAlante-zobhante tAstathA tAbhiH, anukUlaM-apratikUlaM prema-prItiryAsAM tA anukUlapremikAstAbhiH 'sa- M140 // diti sArddha-saha anubhUtA-veditA zayanAni ca-khApAH samprayogAzca-samparkAH zayanasamprayogAH, katha REMARCARRORIES kam // 3 // jaghane dAmAdaravadatvAt, amitA, viSamAM patrale dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ mbhatAH?-RtusukhAni RtuzubhAni vA kAlocitAnItyarthaH yAni varakusumAni ca surabhicandanaM ca sugandhayo -varacUrNarUpA vAsazca dhUpazca zubhasparzAni sukhasparzAni vA vastrANi ca bhUSaNAni ceti dvandvasteSAM yo guNastairupapatA-yuktAste tathA, tathA ramaNIyAtodyageyapracuranaTAdiprakaraNAni ca na labhyAni draSTumiti yogaH, tatra naTA:-nATakAnAM nATayitAra: nartakA-ye nRtyanti jallA-varanAkhelakAH mallA:-pratItAH mauSTikA-mallA eva ye muSTibhiH praharanti 'velambaga'tti viDambakAH-vidUSakAH pratItAH plavakA-ye utplavante nadyAdikaM vA taranti lAsakA-ye rAsakAn gAyanti jayazabdaprayoktAro bhANDA vA ityarthaH AkhyAyakA-ye zubhAzubhamAkhyAnti laMkhA-mahAvaMzAnakhelakAH maMkhAzca-citraphalakahastA bhikSAkAH 'tUNaillA' tUNAbhidhAnavAdyavizeSavantaH 'tuMbavINikA' vINAvAdakAH tAlAcarA:-prekSAkArivizeSAH eteSAM dvandvaH tata eteSAM yAni prakaraNAni-prakriyAstAni ca tathA, bahUni-anekavidhAni 'mahurassaragIyasussarAI ti madhuravarANAM-kaladhvanInAM gAthakAnAM yAni gItAni-geyAni sukharANi-zobhanaSaDjAdikharavizeSANi tAni tathA, kiMbahunA?-anyAni ca-uktavyatiriktAni evamAdikAni-evaMprakArANi tapAsaMyamabrahmacaryaghAtopaghAtikAni anucaratA brahmacarya nanaiva tAni yAni kAmotkocakArINi zramaNena-saMyatena brahmacAriNeti bhAvaH 'labha'tti labhyAni ucitAni draSTuM-prekSituM na kathayituM nApi ca smartu je iti nipAtaH, nigamayannAha-evaM pUrvaratapUrvakrIDitaviratisamitiyogena bhAvito bhavatyantarAtmA AratamanoviratagrAmadharmA jitendriyo brahmacaryagupta iti 4 / 'paMcamagaMti pa-1 Jalt Education International For Personal & Private Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 14 4 dharmadvAre sabhAvanAkaM brahmarcayam sU027 CRACOSMESSAGE camaM bhAvanAvastu praNItabhojanavarjanaM, etadevAha-AhAra:-azanAdiH sa eva praNIto-galatlehabinduH saca snigdhabhojanaM ceti dvandvaH tasya vivarjako yaH sa tathA, saMyataH-saMyamavAn susAdhuH-nirvANasAdhakayogasAdhanaparaH vyapagatA-apagatA kSIradadhisapinavanItatailaguDakhaNDamatsyaNDikA yataH sa tathA, matsyaNDikA ceha khaNDazarkarA, madhumadyamAMsakhAdyakalakSaNAbhirvikRtibhiH parityakto yaH sa tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, ||sa evaMvidhaH kRto-bhukta AhAro yena sa tathA, kimityAha-na-naiva darpaNaM-duppakArakamAhAraM bhuMjIteti zeSaH, tathA na bahuzo dinamadhye na bahukRtva ityarthaH, 'na niigaMti na naityikaM pratidinamitiyAvat na zAkasapAdhikaM-zAlanakadAlapracuramityarthaH 'na khaddhaM na prabhUtaM, yata Aha-"jahA davaggI pauriMdhaNe vaNe, samAruo NovasamaM uveti / eveMdiyaggIvi pakAmabhoiNo, na baMbhayArissa hiyAya kassai ||1||"ttiythaa davAmipracarendhane vane samAruto nopazamamupaiti / evamindriyAgnirapi prakAmabhojino ne brahmacAriNo hitAya kasyacit // 1 // ] kiM bahunA, tathA-sena prakAreNa hitamitAhArivAdinA bhoktavyaM yathA 'se tasya brahmacAriNo yAtrA-saMyamayAtrA saiva yAtrAmAtraM tasmai yAtrAmAtrAya bhavati, Aha ca-"jaha anbhaMgaNa 1 leSo 2 sagaDakkhavaNANa jattio hoi / iya saMjamabharavahaNaTThayAe~ sAhUNa AhAro // 1 // " [yathA abhyaGganalepau zakaTAkSavraNayoryAvantau bhavataH (yogyau syAtAM tAvantau bhavataH) evaM saMyamabhAravahanArtha saadhuunaamaahaarH||1||] na ca-naiva bhavati vibhramo-dhAtUpacayena mohodayAnmanaso dharma pratyasthiratvaM aMzanaM vA-calanaM dharmAta-brahmaca // 141 // For Personal & Private Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ yalakSaNAt, nigamanamAha-evaM praNItAhAraviratisamitiyogena bhAvito bhavatyantarAtmA AratamanovirataPAmadharmA jitendriyo brahmacaryagupta iti / 'evamidamityAdi adhyayanArthanigamanavAkyaM pUrvavad vyAkhyeyam // samAptaM brahmacaryAkhyacaturthasaMvararUpanavamAdhyayanavivaraNam // 4 // atha parigrahaviratirUpadazamAdhyayanavivaraNam / vyAkhyAtaM caturtha saMvarAdhyayana, adhunA sUtranirdezakramasambaddhamathavA anantaraM maithunaviramaNamuktaM tacca sathA parigrahaviramaNa eva bhavatIti tadabhidhAnIyamityevaMsambaddhaM ca pazcamamArabhyate, tatrAdisUtramidam jaMbU! apariggahasaMvuDe ya samaNe AraMbhapariggahAto virate virate kohamANamAyAlobhA ege asaMjame do ceva rAgadosA tinni ya daMDagAravA ya guttIo tinni tinni ya virAhaNAo cattAri kasAyA jhANasannAvikahA tahA ya huMti cauro paMca ya kiriyAo samitiiMdiyamahavvayAI ca chajjIvanikAyA chacca lesAo satta bhayA aTTa ya mayA nava ceva ya baMbhaceravayaguttI dasappakAre ya samaNadhamme ekkArasa ya uvAsakANaM bArasa ya bhikkhupaDimA kiriyaThANA ya bhUyagAmA paramAdhammiyA gAhAsolasayA asaMjamaabaMbhaNAyaasamAhiThANA sabalA parisahA sUyagaDajjhayaNadevabhAvaNauddesaguNapakappapAvasutamohaNije siddhAtiguNA ya jogasaMgahe ti. For Personal & Private Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznabyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 142 // ttIsA AsAtaNA suriMdA Adi ekkAtiyaM karettA ekkuttariyAe vaDDie tIsAto jAva u bhave tikAhikA viratIpaNihIsu aviratIsu ya evamAdisu bahUsu ThANesu jiNapasatthesu avitahesu sAsayabhAvesu avaTThiesu saMke kaMkhaM nirAkarettA saddahate sAsaNaM bhagavato aNiyANe agArave aluddhe amUDhamaNavayaNakAyagutte (sU0 28) jambUrityAmantraNe aparigraho-dharmopakaraNavarjaparigrAdyavastudharmopakaraNamUrchAvarjitaH tathA saMvRtazcendriyakaSAyasaMvareNa yaH sa tathA sa ca zramaNo bhavati, cakArAt brahmacaryAdiguNayuktazceti, etadeva prapazcayannAhaArambha:-pRthivyAdyupamaIH, parigraho dvidhA-bAhyo'bhyantarazca, tatra bAhyo dharmasAdhanavoM dharmopakaraNamUrchA ca, Antarastu mithyAtvAviratikaSAyapramAdadRSTayogarUpaH, Aha ca-'puDhavAisu Arambho pariggaho dhammasAhaNaM motuM / mucchA ya tattha bajjho iyaro micchttmaaio||1||'tti [pRthvyAdiSvArambhaH parigraho dharmasAdhanaM muktvA / mUrchA ca tatra bAhyaH itaro mithyaatvaadikH||1||] anayozca samAhAradvandvaH atastasmAt virato -nivRtto yaH sa zramaNa iti vartate, tathA virato-nivRttaH krodhamAnamAyAlobhAt, iha samAhAradvandvatvAdekavacanaM, atha mithyAtvalakSaNAntaraparigrahaviratatvaM prapazcayannAha-eka:-avivakSitabhedatvAdaviratalakSaNekasvabhAvatvAdvA asaMyamaH-asaMyatatvaM, dvAveva ca rAgadveSI bandhane iti zeSaH, trayazca daNDA:-Atmano daNDanAt duSpraNihitamanovAkAyalakSaNAH, gauravANi ca-gRddhyabhimAnAbhyAmAtmanaH karmaNo gauravahetavaH RddhirasasAtaviSayAH pariNAmavizeSAH, trINIti prakRtameva, tathA 'guttIo tiNNi'tti guptayo manovAkAyalakSaNA 5dharmadvAre parigrahaviratau rAgAdiAzAtanAntAnAM varNanaM sU0 28 rigrahoM dvidhA yAyojayArAt brahmacaryAdiguNayuktaJcavarjitaH tathA saMvRtazce GSSSSSSSS *SHAROMOMOMOM // 142 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ anavadyapravIcArApravIcArarUpAH, tisrazca virAdhanAH - jJAnAdInAM samyagananupAlanAH, catvAraH kaSAyAH - krodhA dayaH dhyAnAni - ekAgratAlakSaNAni ArttaraudradharmyazuklAbhidhAnAni saMjJAH - AhAra bhayamaithunaparigrahasaMjJAbhidhAnAH vikathAH - strIbhaktadezarAjakathAlakSaNAH tathA ca bhavanti catasraH, paJca ca kriyAH - jIvavyApArAtmikAH | kAyikyAdhikaraNikIprAdveSikIpAritApanikIprANAtipAtakriyAlakSaNA bhavantIti sarvatra kriyA dRzyA, tathA 'samitiiMdiyamahavvayAi yatti samitIndriyamahAvratAni paJca bhavantIti prakRtaM, tatra samitaya: - IryAsamityAdayaH niravadyapravRttirUpAH indriyANi-sparzanAdIni mahAvratAni ca pratItAnyeveti tathA SaT jIvanikAyAH - pRthivyAdayaH SaT ca lezyAH - kRSNanIlakApotatejaH padmazuklanAmikAH, tathA 'satta bhaya'tti sapta bhayAni, ihalokabhayaM - khajAtIyAt manuSyAdermanuSyAdikasyaiva bhayaM paralokabhayaM - vijAtIyAttiryagAdeH manuSyAdikasya bhayaM, AdAnabhayaM dravyamAzritya bhayaM akasmAdbhayaM - bAhyanimittAnapekSaM AjIvikAbhayaM -vRttibhayamityarthaH maraNabhayaM azlokabhayamiti, 'aTTha ya maya'tti aSTau ca madAH- madasthAnAni, tadyathA - "jAI 1 kula 2 bala 3 rUve 4 tava 5 Isarie 6 sue 7 lAbhe 8 / " nava caiva brahmacaryaguptayaH, "vasahi 1 kaha 2 nisajjiM 3 diya 4 kur3aMtara 5 puvvakIlie 6 paNIe 7 / atimAyAhAra 8 vibhUsaNA ya 9 Nava vaMbhaguttIo // 1 // tti evaMlakSaNA bhavantIti gamyaM, dazaprakArazca zramaNadharmmo, yathA-khaMtI ya 1 maddava 2 jjava 3 muttI 4 tava 5 saMjame ya boddhavve 6 / sacaM soyaM 8 akiMcaNaM ca 9 baMbhaM ca 10 jaidhammo 10 // 1 // " ekAdaza copAsakAnAM - For Personal & Private Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- ra0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 143 // zrAvakANAM pratimA bhavantIti gamyaM "daMsaNa 1 vaya 2 sAmAiya 3 posaha 4 paDimA 5 abaMbha 6 saccitte 7 5dharmadvAre AraMbha 8 pesa 9 uddiTTavajae 10 samaNabhUe ya // 1 // " iha ca gAthAyAM pratimeti-kAyotsargaH abra- parigrahavimAdiSu paJcasu padeSu varjakazabdo yojanIyaH, tathA dvAdaza ca bhikSupratimAH-sAdhUnAmabhigrahavizeSAH, tA- ratau rAzcamAH-mAsAI sattA 7 paDhamA 1 biya 2 tiya 3 satta rAidiNA / aharAi 11 egarAi 12 bhikkhupaDi-8 gAdiAmANa bArasagaM // 1 // " ti, tatraikamAsikI dvimAsikItyAdayaH sapta aSTamInavamIdazamyastu pratyekaM saptarAtri- zAtanA|ndivamAnAH ekAdazI ahorAtramAnA dvAdazI ekarAtramAneti, itaH sUtraM sUcAmAtrameva pustakeSu dRzyate, ta- ntAnAM caivaM paripUrNIkRtyAdhyayam-kiriyAThANA ya'tti trayodaza kriyAsthAnAni-vyApArabhedAH, tadyathA-zarIrAdyartha | varNanaM daNDo'rthadaNDaH1 etavyatirikto'narthadaNDo 2 hiMsiSyatItyAdyAzritya daNDo hiMsAdaNDaH 3 anabhisandhinA daNDo'kasmAddaNDaH 4 mitrAderamitrAdibuddhyA vinAzanaM dRSTiviparyAsitAdaNDaH 5 mRSAvAdadaNDaH 6 adattAdAnadaNDaH 7 adhyAtmadaNDaH-zokAbhibhava ityarthaH 8 mAnadaNDo-jAtyAdimadaH 9 mitradveSadaNDa:-mAtrAdInAmalpAparAdhe'pi mahAdaNDanivartanalakSaNaH 10 mAyAdaNDaH 11 lobhadaNDaH 12 aiyApathikaH-kevalayogamatyayaH karmabandha iti 13, 'bhRyagAmati caturdaza bhUtagrAmA:-jIvasamUhAH, tatraikendriyAH sUkSmAH 1 yAdarAzca 2 // 143 // dvIndriyAH 3 trIndriyAH4 caturindriyAH 5 paJcendriyAH saMjJinaH 6 asaMjJinazceti 7sapta, ete pratyekaM paryAptakApayopsakabhedAt dvidheti caturdaza, 'paramAhammiya'tti paJcadaza paramAdhArmikA:-nArakANAM duHkhotpAdakA asuraku sU0 28 RECENECXXX For Personal & Private Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAravizeSAH, te cAmI-"aMbe 2 aMbarisI ceva 2, sAme ya 3 sabalevi ya 4 / rudde 5 uvaruddakAle 7, mahAkAletti 8 Avare // 1 // asipatte 9 dhaNU 10 kuMbhe 11, vAluya 12 veyaraNi 13 ttiya / kharassare 14 mahAghose 15, ete paNNarasA''hiyA // 2 // " iti, 'gAhAsolasA yatti SoDaza gAthASoDazAni gAtheti gAthAbhidhAnaM SoDazamadhyayanaM yeSAM tAni gAthASoDazakAni-sUtrakRtAGgasya prathamazrutaskandhAdhyayanAni, tAni caitAni-"samao 1 veyAlIyaM 2 uvasaggapariNa 3 thIpariNNA ya 4 / nirayavibhattI 5 vIratthao ya 64 kusIlANa paribhAsA 7 // 1 // vIriya 8 kamma 9 samAhI 10 magga 11 samosaraNa 12 ahatahaM 13 gaMtho 14 / jamaIyaM 15 taha gAhAsolasamaM 16 ceva ajjhayaNaM // 2 // " "asaMjama'tti sasadazavidhaH asaMyamaH, sa cAyaM-'puDhavi 1 ga 2 agaNi.3 mAruya 4 vaNapphai 5 bi 6 ti 7 cau 8 paNidi 9 ajIve 10 / peha 11|| uveha 12 pamajaNa 13 parihavaNa 14 maNo 15 vaI 16 kAe 17 // 1 // " 'ababhatti aSTAdazavidhamabrahma, ta|caivaM-"orAliyaM ca divvaM maNavayakAyANa karaNajogehiM / aNumoyaNakArAvaNakaraNeNa'dvArasAyaMbhaM ||1||"|ti, audArikaM manaHprabhRtikaraNAnAmanumodanAdiyogaH navadhA evaM divyamapItyaSTAdazadhA, 'nAya'tti ekonaviMzatijJAtAdhyayanAni, tAni cAmUni-"ukkhittanAe 1 saMghADe 2, aMDe 3 kumme ya 4 selae 5 / tube ya 6 rohiNI 7 mallI 8, mAyaMdI9caMdimA iya 10 // 1 // dAvahave 11 udagaNAe 12, maMDukke 13 teyalIi ya 18||14 / NaMdiphale 15 avarakakA 16, Ainne 17 susuma 18 puMDarie 19 // 2 // " 'asamAhiThANa'tti viMzati RA+SARAKAR 1CONT-FORMA dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ * praznavyAka- rasamAdhisthAnAni-cittAvAsthyasyAzrayAH, tAni cAmUni drutacAritvaM 1 apramArjitacAritvaM 2 duSpramArjita- 5dharmadvAre ra0zrIa- cAritvaM 3 atiriktazayyAsanikatvaM 4 AcAryaparibhASitvaM 5 sthaviropaghAtitvaM 6 bhUtopaghAtitvaM 7 saca- parigrahavibhayadeva0 lanatvaM-pratikSaNaroSaNatvaM 8 krodhanatvaM-atyantakrodhanatvamityarthaH 9 pRSThamAMsakatvaM-parokSasyAvarNavAditvami-1B ratau rAvRttiH tyarthaH 10, abhIkSNamavadhArakatvaM zaGkitasyApyarthasyAvadhArakatvamityarthaH 11 navAnAmadhikaraNAnAmutpAdanaM 12 gAdiA hai purANAnAM teSAmudIrakatvaM 13 sarajaskapANipAdatvaM 14 akAlakhAdhyAyakaraNaM 15 kalahakaratvaM kalahahetubhUta- shaatnaa||144|| karttavyakAritvamityarthaH 16 zabdakaratvaM-rAtrau mahAzabdenollApitvaM 17 jhaMjhAkAritvaM gaNasya cittabhedakA ntAnAM ritvaM manoduHkhakArivacanabhASitvaM vA 18 sUrapramANabhojitvaM-udayAdastamayaM yAvad bhoktRtvamityarthaH 19 eSa-1 NAyAmasamatitvaM ceti 20, 'sabalA yatti ekaviMzatiH zabalA:-cAritramAlinyahetavaH, te cAmI-hastakarma 1 maithunamatikramAdinA 2 rAtribhojanaM 3 AdhAkarmaNaH 4 zayyAtarapiNDasya 5 auddezikakrItApamityakAcchedyAnisRSTAdezca bhojanaM 6 pratyAkhyAtAzanAdibhojanaM 7 SaNmAsAntargaNAda gaNAntarasamaNaM 8 mAsasyAntastrikRtvo nAbhipramANajalAvagAhanaM 9 mAsasyAntastriAyAkaraNaM 10 rAjapiNDabhojanaM 11 AkuTTayA prANAtipAtakaraNaM 12 evaM mRSAvAdanaM 13 adattagrahaNaM 14 tathaivAnantarhitAyAM sacittapRthivyAM kAyotsargAdikaraNaM // 144 // 15 evaM salehasarajaskAyikAyAM 16 anyatrApi prANibIjAdiyukte 17 AkudRthA mUlakandAdibhojanaM 18 saMvatsarasyAntardazakRtvo nAbhipramANajalAvagAhanaM 19 saMvatsarasthAntardazamAyAsthAnakaraNaM 20 abhIkSNaM zI-IN varNanaM sU028 4 - 12 evaM mRSAvAdanaM 13 adattagrahaNabIjAdiyukte 17 AkuvA . abhIkSNaM zI 15 For Personal & Private Use Only w
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ todakaplutahastAdinA'zanAdegrahaNaM 1 bhojanaM 2 ceti / dvAviMzatiH parISahAzca, te cAmI-"khuhArapivAsA 2 sIuNhaM 3-4 daMsA 5 cela 6'raI 7thio8|criyaa 9 nisIhiyA 10 sejA 11 akkosA 12 vaha 13 jAyaNA 14 // 1 // alAbha 15 roga 16 taNaphAsA 17 malasakkAraparIsahA 18-19 / paNNA 20 annANa 21 sammattaM 22, iya bAvIsa parIsahA // 2 // " 'sUyagaDajjhayaNa'tti trayoviMzatiH sUtrakRtAdhyayanAni, tatra samayAdIni prathamazrutaskandhabhAvIni prAguktAnyeva SoDaza dvitIyazrutaskandhabhAvIni cAnyAni sapta, tadyathA-"puMDariya 1 kiriyaThANaM 2 AhArapariNa 3 pacakhANakiriyA 4 ya / aNayAra 5 a66 NAlaMda 7 solasAI ca tevIsaM ||1||"ti, 'deva'tti caturvizatirdevAH, tatra gAthA-"bhavaNa 1 vaNa 2 joi 3 |vemANiyA ya 4 dasa aTTha paMca egvihaa|" iti, "cauvIsaM devA keI puNa beMti arahaMtA" 'bhAvaNa'tti paJca|viMzatirbhAvanAH, tAzca ihaiva pratimahAvrataM paJca paJcAbhihitAH, 'uddesa'tti SaDviMzatiruddezanakAlA dazAkalpavyavahArANAM, tatra gAthA-"dasa uddesaNakAlA dasANa chacceva hoMti kappassa / dasa ceva ya vavahArassa hoti savvevi chavvIsaM // 1 // " 'guNa'tti saptaviMzatiranagAraguNAH, tatra mahAvratAni paJca 5 indriyanigrahAH paJca 10 krodhAdivivekAzcatvAraH 14 satyAni trINi, tatra bhAvanAsatyaM-zuddhAntarAtmA karaNasatyaM-yathoktapratilekhanAkriyAkaraNaM yogasatyaM-manAprabhRtInAmavitathatvaM 17 kSamA 18 virAgatA 19 manaHprabhRtinirodhAzca 22 jJAnAdisampannatA 25 vedanAdisahanaM 26 mAraNAntikopasargasahanaM 27 ceti, athavA "vayachakka 6 midiyANaM ca For Personal & Private Use Only Kolhanelibrary.org
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- niggaho 11 bhAvakaraNasaccaM ca 13 / khamayA 14 virAgayAvi ya 15 maNamAINaM niroho ya 18||1||kaa- 5dharmadvAre ra0 zrIa- yANa chakka 24 jogammi juttayA 25 veyaNAhiyAsaNayA 26 / taha maraNaMte saMlehaNA ya 27 ee'NagAraguNA // 2 // "] parigrahavibhayadeva. tApakappatti aSTAviMzatividhaH AcAraprakalpaH nizIthAntamAcArAGgamityarthaH, sa caivam-"satthapariNNA 1 ratau rAvRttiH logavijao 2 sIosaNijja 3 sammattaM 4 / AvaMti 5 dhuva 6 bimoho 7 uvahANasuyaM 8 mhprinnaa9||1||" gaadiaa||145|| prathamasya zrutaskandhasyAdhyayanAni, dvitIyasya tu "piMDesaNa 1 seja 2 iriyA 3 bhAsajAyA ya 4 vatthapAesA hai| shaatnaa4/5-6| uggahapaDimA 7 sattasattikayA 14 bhAvaNa 15 vimuttI 16 // 2 // ugghAi 1 aNugghAI 2 ArUvaNA 3 ntAnAM tivihamo NisIhaM tu / ii aTThAvIsaviho AyArapakappanAmotti // 3 // " udghAtikaM yatra laghumAsAdikaM / varNanaM prAyazcittaM varNyate, anudadghAtikaM yatra gurumAsAdi, AropaNA ca yatraikasmin prAyazcitte anyadapyAropyata | sU028 iti / 'pAvasuya'tti ekonatriMzat pApazrutaprasaGgAH, te cAmI-"aTTa nimittaMgAI divvu 1 pAyaM 2 talikkha 3 bhomaM ca 4 / aMga 5 sara 6 lakkhaNa 7 vaMjaNaM 8 ca tivihaM puNokkakaM // 1 // suttaM vittI taha vattiyaM ca pAvamuyamauNatIsavihaM / gaMdhavva 25 NadR 26 vatthu 27 AuM 28 dhaNuveyasaMjuttaM 29 // 2 // " 'mohaNije'tti triMzat mohanIyasthAnAni-mahAmohabandhahetavaH, tAni cAmani-jalanibolanena basAnAM vihiMsanaM 1 evaM hadAstAdinA mukhAdizrotasaH sthaganena 2 vardhAdinA ziroveSTanataH 3 mudrAdinA ziro'bhighAtena 4 bhavoda- // 145 // dhipatitajantUnAM dvIpakalpasya dehino hananaM 5 sAmarthya satyapi ghorapariNAmAd glAnasyauSadhAdibhirapratica %ERRORROCCOLORDAMOKS Jain Educati o For Personal & Private Use Only nal
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ raNaM 6 tapakhino balAtkAreNa dharmAda bhraMsanaM 7 samyagdarzanAdimokSamArgasya pareSAM vipariNAmakaraNenApakArakaraNaM 8 jinAnAM nindAkaraNaM 9 AcAryAdikhiMsanaM 10 AcAryAdInAM jJAnAdibhirupakAriNAM kAryeSu apratitarpaNaM 11 punaH punaradhikaraNasya-nRpaprayANakadinAdeH kathanaM 12 vazIkaraNAdikaraNaM 13 pratyAkhyAtabho- gaprArthanaM 14 abhIkSNamabahuzrutatve'pyAtmano bahuzrutatvaprakAzanaM 15 evamatapakhino'pi tapakhitAprakAzanaM |16 bahujanasyAntadhUmenAgninA hiMsanaM 17 khayaMkRtasyAkRtyasyAnyakRtatvAvirbhAvanaM 18 vicitramAyAprakAraiH | paravaJcanaM 19 azubhapariNAmAt satyasyApi mRSeti sabhAyAM prakAzanaM 20 akSINakalahatvaM 21 vizrambhotpAdanena paradhanApaharaNaM 22 evaM paradAralobhanaM 23 akumAratve'pyAtmanaH kumAratvapaNanaM 24 evamabrahmacAritve'pi brahmacAritAprakAzanaM 25 yenaizvarya prApitastasyaiva satke dravye lobhakaraNaM 26 yatprabhAvena khyAti gatastasya kiJcidantarAyakaraNaM 27 rAjasenAdhiparASTracintakAdevahujananAyakasya hiMsanaM 28 apazyato'pi pazyAmIti mAyayA bhaNanaM 29 avajJayA deveSvahameva deva iti prakhyApanamiti 30 / 'siddhAiguNA'tti ekatriMzatsiddhAdiguNAH-siddhAnAmAdita eva guNAH siddhAnAM vA AtyantikA guNAH siddhAtiguNAH, te caivaM-se Na taMse Na cauraMse Na vaTTe Na maMDale Na Ayate' iti saMsthAnapaJcakasya niSedhataH varNapaJcakasya gandhadvayasya rasapaJcakasya sparzASTakasya vedatrayasya ca, tathA akAyaH asaGgaH aruhazceti, Aha ca-"paDisehaNasaMThANe 5 vaNNa 5 gandha 2 rasa 5 phAsa 8 vede ya 3 / paNa paNa dupaNa? tihA igatIsa akAya'saMga'ruhA // 1 // " athavA kSINAbhi Jain Educa law.jainelibrary.org For Personal & Private Use Only ional
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIa bhayadeva0 vRttiH // 146 // nibodhikajJAnAvaraNa: kSINazrutajJAnAvaraNa ityevaM karmabhedAnAzrityaikatriMzat, Aha ca - 'Nava darisaNammi cattAri Aue paMca Adime aMte / sese do do bhaiyA khINabhilAveNa igatIsaM // 1 // " ti [ nava darzane catvAri AyuSi Adye paJca antye paJca zeSeSu dvau dvau bhedau kSINAbhilApena // 1 // ] 'jogasaMgaha 'tti 'dvAtriM zadyogasaGgrahAH' yogAnAM - prazastavyApArANAM saGgrahAH, te cAmI - "AloyaNA 1 NiravalAve - AcAryasyAparizrAvitvamityarthaH 2 Avaisu daDhadhammayA 3 / aNissiovahANe ya- anizritaM tapa ityarthaH 4 sikkhAsUtrArthagrahaNaM 5 NippaDikammayA 6 // 1 // aNNAyayA- tapaso'prakAzanaM 7 alobhe ya 8 titikkhA - parISahajayaH 9 ajjave 10 suI - satyasaMyama ityarthaH 11 / sammaddiTThI - samyaktvazuddhiH 12 samAhI ya 13, AyAre viNaovae- AcAropagataM 14 vinayopagataM cetyarthaH 15 // 2 // dhiImaI ya - adainyaM 16 saMvega 17 paNihI mAyA na kAryetyarthaH 18 suvihi sadanuSThAnaM 19 saMvare 20 / attadosovasaMhAre 21 savvakAmavirattayA 22 // 3 // paccakkhANaM- mUlaguNaviSayaM 23 uttaraguNaviSayaM ca 24 viussagge 25, appamAe 26 lavAlave kSaNe 2 | sAmAcAryanuSTAnaM 27 / jhANasaMvarajoge ya 28, udae mAraNaMtie 29 // 4 // saMgANaM ca pariNNA 30, pacchittakaraNe iya 31 // ArAhaNA ya maraNaMte 32, battIsaM jogasaMgahA // 5 // trayastriMzadAzAtanAH, evaM caitAH - rAiNiyassa seho purao gaMtA bhavati AsAyaNA sehassetyevamabhilApo dRzyaH, tatra ratnAdhikasya purato gamanaM 1 sthAnaM-AsanaM 2 niSadanaM 3 evaM pArzvato gamanaM 4 sthAnaM 5 niSadanaM 6 evamAsanne gamanaM 7 sthAnaM 8 niSadanaM 9 vicAra For Personal & Private Use Only 1 5 dharmadvAre parigrahavi ratau rAgAdiA zAtanA ntAnAM varNanaM sU0 28 // 146 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmau tasya pUrvamAcamanaM 10 tato nivRttasya pUrva gamanAgamanAlocanaM 11 rAtrau ko jAgatati pRSTe tadvacanApratizravaNaM 12 AlApanIyasya pUrvataramAlApanaM 13 labdhasyAzanAderanyasmai pUrvamAlocanaM 14 evamanyasyopadarzanaM 15 evaM nimantraNaM 16 ratnAdhikamanApRcchayAnyasmai bhaktAdidAnaM 17 svayaM pradhAnatarasya bhojanaM 18 vyAharato ratnAdhikasya vacanApratizravaNaM 19 ratnAdhikasya samakSaM bRhatA zabdena bahudhA bhASaNaM 20 vyAhRtasya kiM bhaNasIti bhaNanaM 21 preraNAyAM ko'si tvamityevamullaNThavacanaM 22 glAnaM praticaretyAdyAdeze tvameva kiM na praticarasItyAdibhaNanaM 23 dharma dezayati gurAvanyamanaskatvaM 24 kathayati gurau na smarasIti bhaNanaM 25 dharmakathAyA AcchedanaM 26 bhikSAvelA varttata ityAdivacanataH parSado bhedanaM 27 parSadastathaiva sthitAyAH dharmakathanaM 28 gurusaMstArakasya pAdaghahanaM 29 gurusaMstArake niSadanaM 30 evamuccAsane 31 evaM samAsane 32 gurau kiJcit pRcchati tatragatasyaivottaradAnaM ceti 33 / 'suriMda'tti dvAtriMzatsurendrA viMzatirbhavana patiSu daza vaimAnikeSu dvau jyotiSkeSu candrasUryANAmasaGkhyAtatve'pi jAtigrahaNAd dvitayameveti, iyaM cendrasaGkhyA yadyapi vakSyamANasUtragatyA na pratIyate tathApi granthAntarAdavaseyA, bhavantItyanuvarttate sarvatra, iha sthAne 'eesa'ti vAkyazeSo draSTavyaH tena ya ete ekatvAdisaGkhyopetA asaMyamAdayo bhAvA bhavanti eteSu kiMbhUteSu ? - AdimaMprathamaM ekAdikaM - ekadvitryAdikaM saGkhyAvizeSaM kRtvA - vidhAya ekottarikayA vRddhyA iti gamyate varddhiteSu - saGkhyAdhikyaM prApteSu kiyatIM saGkhyAM yAvadvRdveSvityAha- 'tIsAto jAva 'bhave tikAhiyA' triMzayAvad bha For Personal & Private Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH praznavyAka-vati-jAyate trikAdhikA trayastriMzataM yAvadddheSvityarthaH, anena ca kriyAsthAnAdipadAnAM saGkepArthasUtre'nara0 zrIa- dhItApi saGkhyA yathoktA darzitA bhavati, tata evaM vRddhaSveteSu zaGkAdi nirAkRtya yaH zAsanaM zraddhatta iti sabhayadeva0 mbandhanIyaM, tathA viratayaH-prANAtipAtAdiviramaNAni praNidhayaH-praNidhAnAni viziSTaikAgratvAni teSu avi ratiSu ca-aviramaNeSu anyeSu ca-uktavyatirikteSu evamAdikeSu-evaMprakAreSu bahuSu sthAneSu-padArtheSu sngkhyaasthaa||147|| neSu vA catustriMzadAdiSu jinaprazasteSu-jinaprazAsiteSu avitatheSu-satyeSu zAzvatabhAveSu-oghato'kSayakhabhAveSu ata evAvasthiteSu-sarvadAbhAviSu, kimata Aha-zaGkAM-sandehaM kAGkhA-anyAnyamatagrahaNarUpAM nirAkRtya sadguruparyupAsanAdibhiH zraddhatte-zraddadhAti zAsana-pravacanaM bhagavato-jinasya zramaNa iti prakramaH, punaH kiMbhUtaH?-anidAno-devendrAdyaizvaryAprArthakaH agaurava:-RddhyAdigauravavarjitaH alubdhaH-alaMpaTaH amUDho-manovacanakAyaguptazca yaH sa tatheti // aparigrahasaMvRtaH zramaNa ityuktamadhunA aparigrahatvameva prakrAntAdhyayanAbhidheyaM varNayannAha jo so vIravaravayaNaviratipavittharabahuvihappakAro sammattavisuddhamUlo dhitikado viNayavetito niggatatilokkavipula jasaniviDapINapavarasujAtakhaMdho paMcamahavvayavisAlasAlo bhAvaNatayaMtajjhANasubhajoganANapallavavaraMkuradharo bahuguNakusumasamiddho sIlasugaMdho aNaNhavaphalo puNo ya mokkhavarabIjasAro maMdaragirisiharacUlikA iva imassa mokkhavaramuttimaggassa siharabhUo saMvaravarapAdapo carimaM saMvaradAraM, jattha na 5dharmadvAre parigrahaviratau saMvarapAdapaH bhikSAasannidhirbhAvanAzca sU029 KASSAROSLASHES // 147 // For Personal & Private Use Only Jain Education international
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ kappai gAmAgaranagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamagayaM ca kiMci appaM va bahuM va aNuM va thUlaM va tasathAvarakAyadavvajAyaM maNasAvi parighettuM Na hirannasuvannakhettavatthu na dAsIdAsabhayakapesahayagayagavelagaM ca na jANajuggasayaNAi Na chattakaM na kuMDiyA na uvANahA na pehuNavIyaNatAliyaMTakA Na yAvi ayatauyataMbasIsakakaMsarayatajAtarUvamaNimuttAdhArapuDakasaMkhadaMtamaNisiMgaselakAyavaracelacammapattAI maharihAI parassa ajjhovavAyalobhajaNaNAI pariyaDDheuM guNavao na yAvi pupphaphalakaMdamUlAdiyAI saNasattarasAI savvadhannAI tihivi jogehiM parighettuM osahabhesajabhoyaNaTThayAe saMjaeNaM, kiM kAraNaM?, aparimitaNANadaMsaNadharehiM sIlaguNaviNayatavasaMjamanAyakehiM titthayarehiM savvajagajjIvavacchalehiM tiloyamahiehiM jiNavariMdehiM esa joNI jaMgamANaM divA na kappai joNisamucchedotti teNa vajaMti samaNasIhA, jaMpiya odaNakummAsagaMjatappaNamaMthubhujiyapalalasUpasakkuMliveDhimavarasarakacunnakosagapiMDasihariNivaTTamoyagakhIradahisappinavanItatellagulakhaMDamacchaMDiyamadhumajjamaMsakhajjakavaMjaNavidhimAdikaM paNIyaM uvassae paraghare va ranne na kappatI taMpi sannihiM kArDa suvihiyANaM, jaMpiya uddiThaviyaraciyagapajjavajAtaM pakiNNapAukaraNapAmiccaM mIsakajAyaM kIyakaDapAhuDaM ca dANahapunnapagaDaM samaNavaNImagaTTayAe va kayaM pacchAkammaM purekammaM nitikammaM makkhiyaM atirittaM moharaM ceva sayaggahamAhaDaM maTTiuvalitaM accheja ceva aNIsahUM jaM taM tihIsu jannesu Usavesu ya aMto va bahiM va hoja samaNaTTayAe ThaviyaM hiMsAsAvajasaMpauttaM na kappatI taMpiya parighettuM, aha kerisayaM puNAi ka For Personal & Private Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazravyAkara0 zrIabhayadeva vRttiH ppati ?, jaM taM ekkArasapiMDavAyasuddhaM kiNaNahaNaNapayaNakayakAriyANumoyaNanavakoDIhiM suparisuddhaM dasahi ya dosehiM vippamukkaM uggama uppAyaNesaNAe suddhaM vavagayacuyacaviyacattadehaM ca phAsuyaM vavagayasaMjogamaNigAlaM vigayadhUmaM chahANanimittaM chakkAyaparirakkhaNahA haNiM haNiM phAsukeNa bhikkheNa vaTTiyavvaM, jaMpiya samaNassa suvihiyassa u rogAyaMke bahuppakAraMmi samuppanne vAtAhikapittasiMbhaatirittakuviya taha sannivAtajAte va udayapatte ujjalabalaviulakakkhaDapagADhadukkhe asubhakaDuyapharuse caMDaphalavivAge mahanbhae jIviyaMtakaraNe savvasarIraparitAvaNakare na kappatI tArisevi taha appaNo parassa vA osahabhesajja bhattapANaM ca taMpi saMnihikayaM, jaMpiya samaNassa suvihiyassa tu paDiggahadhArisa bhavati bhAyaNabhaMDovahiuvakaraNaM paDiggaho pAdabaMdhaNaM pAdakesariyA pAdaThavaNaM ca paDalAI tinneva rayattANaM ca gocchao tinneva ya pacchAkA rayoharaNacolapaTTakamuhaNaMtakamAdIyaM eyaMpiya saMjamassa uvavUhaNaTTayAe vAyAyavadaMsamasagasIyaparirakkhaNaTTayAe uvagaraNaM rAgadosarahiyaM parihariyavvaM saMjaeNa NiccaM paDilehaNapapphoDaNapamajjaNAe aho ya rAo ya appamatteNa hoi satataM nikkhiviyabvaM ca giNhiyavvaM ca bhAyaNabhaMDovahiuvakaraNaM, evaM se saMjate vimutte nissaMge nippariggaharuI nimmame ninnehabaMdhaNe savvapAvavirate vAsIcaMdaNasamANakappe samatiNamaNimuttAlechukaMcaNe same ya mANAvamANaNAe samiyarate samitarAgadose samie samitIsu sammahihI same ya je sanvapANabhUtesu se hu samaNe suyadhArate ujute saMjate sa sAhU saraNaM savvabhUyANaM savvajagavacchale saccabhAsake 5dharmadvAre | parigrahaviratau saMvarapAdapaH bhikSAasannidhibhavanAca sU0 29 // 148 // For Personal & Private Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya saMsAratahite ya saMsArasamucchinne satataM maraNANupArate pArage ya sabvesiM saMsayANaM pavayaNamAyAhiM ahiM aTTakammagaMThIvimoyake aTThamayamahaNe sasamayakusale ya bhavati suhadukkhanivvisese abhitaravAhiraMmi sayA tavovahANami ya suhajute khate daMte ya hiyanirate IriyAsamite bhAsAsamite esaNAsamite AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamite uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapAriTThAvaNiyAsamite maNagutte vayagutte kAyagutte guttidie guttabaMbhayArI cAI lajjU dhanne tavassI khaMtikhame jitiMdie sodhie aNiyANe abahilesse amame akiMcaNe chinnaggaMthe niruvaleve suvimalavarakasabhAyaNaM va mukkatoe saMkheviva niraMjaNe vigayarAgadosamohe kummo iva iMdiesu gutte jaccakaMcaNagaM va jAyasave pokkharapattaM va niruvaleve caMdo iva somabhAvayAe sUro vva dittatee acale jaha maMdare girivare akkhobhe sAgaro bva thimie puDhavI va savvaphAsasahe tavasA cciya bhAsarAsichannivva jAtatee jaliyahuyAsaNo viva teyasA jalaMte gosIsacaMdaNaMpiva sIyale sugaMdhe ya harayo viva samiyabhAve ugghosiyasunimmalaM va AyasamaMDalatalaM va pAgaDabhAveNa suddhabhAve soMDIre kuMjarovva vasabhevva jAyathAme sIhe vA jahA migAhive hoti duppadharise sArayasalilaM va suddhahiyaye bhAraMDe ceva appamatte khaggivisANaM va egajAte khANuM ceva uDDakAe sunnAgArevva appaDikamme sunnAgArAvaNassaMto nivAyasaraNappadIpajjhANamiva nippakaMpe jahA khuro ceva egadhAre jahA ahI ceva egadiTThI AgAsaM ceva nirAlaMbe vihage viva savvao vippamukke kayaparanilae jahA ceva urae appaDibaddhe anilobya jIvovva appaDihayagatI For Personal & Private Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH gAme gAme ekarAya nagare nagare ya paMcarAyaM dUijjate ya jitiMdie jitaparIsahe nibbhao viU saccittAcittamIsakehiM davvehiM virAyaM gate saMcayAto virae mutte lahuke niravakaMkhe jIviyamaraNAsavippamukke nissaMdhi nivvarNa carittaM dhIre kAeNa phAsayaMte satataM ajjhappajjhANajutte nihue ege careja dhammaM / imaM ca pariggahaveramaNaparirakkhaNaTTayAe pAvayaNaM bhagavayA sukahiyaM attahiyaM peccAbhAvika AgamesibhaI suddhaM neyAuyaM akuDilaM aNuttaraM sabbadukkhapAvANa viosamaNaM tassa imA paMca bhAvaNAo carimassa vayassa hoMti pariggahaveramaNarakkhaNaThyAe-paDhamaM soIdieNa soccA saddAI maNunabhaddagAI, kiM te?, varamurayamuiMgapaNavadaDurakacchabhivINAvipaMcIvallayivaddhIsakasughosanaMdisUsaraparivAdiNivaMsatUNakapavvakataMtItalatAlatuDiyanigyosagIyavAiyAI naDanaTTakajallamallamuTThikavelaMbakakahakapavakalAsagaAikkhakalaMkhamaMkhatUNailatuMbavINiyatAlAyarapakaraNANi ya bahUNi mahurasaragItasussarAti kaMcImehalAkalAvapattarakapaherakapAyajAlagaghaMTiyakhiMkhiNirayaNorujAliyachuddiyaneuracalaNamAliyakaNaganiyalajAlabhUsaNasaddANi lIlacakammamANANUdIriyAI taruNIjaNahasiyabhaNiyakalaribhitamaMjulAI guNavayaNANi va bahUNi mahurajaNabhAsiyAI annesu ya evamAdiesu saddesu maNunnabhaddaesu Na tesu samaNeNa sanjiyavvaM na rajiyavvaM na gijjhiyavvaM na mujjhiyavvaM na vinigghAyaM AvajjiyavvaM na lubhiyavvaM na tusiyavvaM na hasiyavvaM na saI ca maI ca tattha kujjA, puNaravi soiMdieNa soccA saddAI amaNunnapAvakAI, kiM te?, akkosapharusakhisaNaavamANaNatajaNanibhaMchaNadi 5 dharmadvAre parigrahaviratau saMvarapAdapaH bhikSAasannidhibhovanAzca sU029 // 149 // // 149 // For Personal & Private Use Only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttavayaNatAsaNaukUjiyarunnaraDiyakaMdiyanigghuTTharasiyakaluNavilaviyAI annesu ya evamAdiesu sahesu amaguNNapAvaesuna tesu samaNeNa rUsiyavvaM na hIliyavvaM na niMdiyavvaM na khiMsiyavyaM na chiMdiyavvaM na bhiMdiyavaM na vaheyavvaM na duguMchAvattiyAe labbhA uppAeuM, evaM sotiMdiyabhAvaNAbhAvito bhavati aMtarappA maNunnA'maNunasunbhidunbhirAgadosappaNihiyappA sAhU maNavayaNakAyagutte saMvuDe paNihitiMdie careja dhamma 1 / bitiyaM cakkhidieNa pAsiya rUvANi maNunnAI bhaddakAI sacittAcittamIsakAI kaDhe potthe ya cittakamme leppakamme sele ya daMtakamme ya paMcahiM vaNNehiM aNegasaMThANasaMthiyAiM gaMThimaveDhimapUrimasaMghAtimANi ya mallAI bahuvihANi ya ahiyaM nayaNamaNasuhakarAI vaNasaMDe pavvate ya gAmAgaranagarANi ya khuddiyapukkhariNivAvIdIhiyaguMjAliyasarasarapaMtiyasAgarabilapaMtiyakhAdiyanadIsaratalAgavappiNIphulluppalapaumaparimaMDiyAbhirAme aNegasauNagaNamihuNavicarie varamaMDavavivihabhavaNatoraNacetiyadevakulasabhappavAvasahasukayasayaNAsaNasIyarahasayaDajANajuggasaMdaNanaranArigaNe ya somapaDirUvadarisaNije alaMkitavibhUsite puvakayatavappabhAvasohaggasaMpautte naDanaTTagajallamallamuTThiyavelaMbagakahagapavagalAsagaAikkhagalaMkhamaMkhatUNailatuMbavINiyatAlAyarapakaraNANi ya bahuNi sukaraNANi annesu ya evamAdiesu rUvesu maNunnabhadaesu na tesu samaNeNa sajjiyavvaM na rajiyavvaM jAva na saiM ca maI ca tattha kujjA, puNaravi cakkhidieNa pAsiya rUvAI amaNunnapAvakAI, kiM te?, gaMDikoDhikakuNiudarikacchullapailakujjapaMgulavAmaNaaMdhillagaegacakkhuviNiyasappisallaga For Personal & Private Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH vAhirogapIliyaM vigayANi ya mayakakalevarANi sakimiNakuhiyaM ca davvarAsiM annesu ya evamAdiesu amagunnapAvatesu na tesu samaNeNa rUsiyavvaM jAva na duguMchAvattiyAvi labbhA uppAtelaM, evaM cakkhidiyabhAvaNAbhAvito bhavati aMtarappA jAva careja dhamma 2 / tatiyaM ghANidieNa agghAiya gaMdhAti maNunnabhaddagAI, kiM te?, jalayathalayasarasapupphaphalapANabhoyaNakuTutagarapattacodadamaNakamaruyaelArasapikamaMsigosIsasarasacaM. daNakappUralavaMgaagarakuMkumakakkolausIraseyacaMdaNasugandhasAraMgajuttivaradhUvavAse uuyapiDimaNihArimagaMdhiesu annesu ya evamAdisu gaMdhesu maNunnabhadaesu na tesu samaNeNa sajjiyavvaM jAva na satiM ca maI ca tattha kujA, puNaravi ghANidieNa agghAtiya gaMdhANi amaNunapAvakAI, kiM te?, ahimaDaassamaDahatthimaDagomaDavigasuNagasiyAlamaNuyamajjArasIhadIviyamayakuhiyaviNahakiviNabahudurabhigaMdhesu annesu ya evamAdisu gaMdhesu amaNunnapAvaesu na tesu samaNeNa rUsiyavvaM jAva paNihiyapaMciMdie careja dhamma 3 / cautthaM jibhidieNa sAiya rasANi u maNunnabhaddakAI, kiM te?, uggAhimavivihapANabhoyaNagulakayakhaMDakayatellaghayakayabhakkhesu bahuvihesu lavaNarasasaMjuttesu mahumaMsabahuppagArama jiyaniTThANagadAliyaMbasehaMbaduddhadahisarayamajjavaravAruNIsIhukAvisAyaNasAyaTThArasabahuppagAresu bhoyaNesu ya maNunnavannagaMdharasaphAsabahudavvasaMbhitesu annesu ya evamAdiesu rasesu maNunnabhadaesu na tesu samaNeNa sanjiyavvaM jAva na saI ca matiM ca tattha kujjA, puNaravi jibhidieNa sAyiya rasAtiM amaNunnapAvagAI, kiM te?, arasavirasasIyalukkhaNijappapANabhoyaNAI |5dharmadvAre parigrahavi. ratau saMvarapAdapaH bhikSAasannidhirbhAvanAzca sU0 29 // 150 // M // 150 // For Personal & Private Use Only
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra6 dosINavAvannakuhiyapUiyaamaNunnaviNaTThapasUyabahudubbhigaMdhiyAI tittakaDuyakasAya aMbilarasaliMDanIrasAIM anesu ya evamAtiesu rasesu amaNunnapAvarasu na tesu samaNeNa rUsiyavvaM jAva careja dhammaM 4 | paMcamagaM phArsidieNa phAsiya phAsAI maNunnabhaddakAI, kiM te 1, dagamaMDavahAra seya caMdaNa sIyalavimalajalavivihakusumasattharaosIramuttiyamuNAla dosiNApehuNa ukkhevaga tAliyaMTavIyaNagajaNiyasuhasIyale ya pavaNe gimhakAle suhaphAsANi ya bahUNi saNANi AsaNANi ya pAuraNaguNe ya sisirakAle aMgArapatAvaNA ya AyavaniddhamauyasIya siNalahuyA ya je udusuhaphAsA aMgasuhanivvuikarA te annesu ya evamAditesu phAsesu maNunnabha ddasu na tesu samaNeNa sajjiyavvaM na rajjiyavvaM na gijjhiyavvaM na mujjhiyavvaM na viNigghAyaM AvajjiyanvaM na bhayanvaM na ajjhovavajjiyavvaM na tUsiyabvaM na hasiyanvaM na satiM ca matiM ca tattha kujjA, puNaravi phArsidieNa phAsiya phAsAtiM amaNunnapAvakAI, kiM te?, aNegavadhabaMdhatAlaNaMkaNaatibhArArovaNae aMgabhaMjaNasUtInakhappavesagAya pacchaNaNalakkhA ra sakhAra tellakalakalaMtata asIsakakAlalo hasiMcaNahaDibaMdhaNarajjunigalasaMkalahatthaMMDuyakuMbhipAkadahaNasI hapucchaNa ubbaMdhaNasUla bheyagayacalaNamalaNakaracaraNakannanAsoTThasIsacheyaNajibhaMchaNavasaNanayaNahiyayadataM bhajaMNajottalayaka sappahArapAdapavhijANupatthara nivAyapIlaNa kavikacchu agANi vicchukkavAyAtavadaMsamasakanivAte duTThaNisajjasIhiyadubbhikakkhaDagurusIyaDa siNalukkhesu bahuvihesu anesu ya evamAi phAse amaNunnapAvakeSu na tesu samaNeNa rUsiyavvaM na hIliyanvaM na niMdiyanvaM na garahiyanvaM na khiMsi For Personal & Private Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ -45% praznadhyAkara0 zrIabhayadeva 6 vRttiH dharmadvAre parigrahaviratau saMvarapAdapa: bhikSAasannidhirbhAvanAzca sU029 // 151 // yavaMna chidiyavvaM na bhiMdiyavvaM na vaheyavvaM na duguMchAvattiyaM ca labbhAuppAeuM, evaM phAsiMdiyabhAvaNAbhAvito bhavati aMtarappA maNunnAmaNunnasunbhidunbhirAgadosapaNihiyappA sAhU maNavayaNakAyagutte saMvuDe paNihitidie carija dhamma 5 / evamiNaM saMvarassa dAraM samma saMvariyaM hoi suppaNihiyaM imehiM paMcahivi kAraNehiM maNavayakAyaparirakkhiehiM niccaM AmaraNaMtaM ca esa jogo neyavvo dhitimayA matimayA aNAsavo akaluso acchiddo aparissAvI asaMkiliTTho suddho savvajiNamaNunnAto, evaM paMcamaM saMvaradAraM phAsiyaM pAliyaM sohiyaM tIriyaM kiTTiyaM aNupAliyaM ANAe ArAhiyaM bhavati, evaM nAyamuNiNA bhagavayA pannaviyaM parUviyaM pasiddhaM siddhaM siddhavarasAsaNamiNaM AghaviyaM sudesiyaM pasatthaM paMcamaM saMvaradAraM sammattaMtibemi / eyAti vayAI paMcavi subvayamahavvayAI heusayavicittapukkalAI kahiyAI arihaMtasAsaNe paMca samAseNa saMvarA vitthareNa u paNavIsatisamiyasahiyasaMvuDe sayA jayaNaghaDaNasuvisuddhadasaNe ee aNucariya saMjate caramasarIradhare bhavissatIti (sU0 29) paNhAvAgaraNe NaM ego suyakkhaMdho dasa ajjhayaNA ekkasaragA dasasu ceva divasesu uddisijaMti egaMtaresu AyaMbilesu niruddhesu AuttabhattapANaeNaM aMgaM jahA AyArassa (sU0 30) // iti praznavyAkaraNAkhyaM dazamAGgaM sUtrataH samAptam // granthAgram 1300 'jo so'tti yo'yaM vakSyamANavizeSaNaH saMvaravarapAdapaH caramaM saMvaradvAramiti yogaH, kimbhUtaH saMvaravarapAdapa ityAha-vIravarasya-zrImanmahAvIrasya yadvacanaM-AjJA tataH sakAzAdyA viratiH-parigrahAnivRttiH saiva pravi SA-RECASSACSCGSEX OM5%9561.1. 0 // 151 // Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ | staro - vistAro yasya saMvaravarapAdapasya sa tathA, bahuvidhaH - anekaprakAraH kharUpavizeSo yasya sa tathA tatra saM| varapakSe bahuvidhaprakAratvaM vicitraviSayApekSayA kSayopazamAdyapekSayA ca pAdapapakSe ca mUlakandAdivizeSApekSayeti tataH padadvayasya karmadhArayaH samyaktvameva- samyagdarzanameva vizuddhaM nirdoSaM mUlaM - kandasyAdhovartti yasya sa tathA, dhRtiH - cittakhAsthyaM saiva kandaH - skandhAdhobhAgarUpo yasya sa tathA, vinaya eva vedikA - pArzvataH parikararUpA yasya sa tathA, 'niggayateloka 'tti prAkRtatvAt trailokyanirgataM trailokyagataM bhuvanatrayavyApakaM ata eva vipulaM vistIrNa yad yazaH - khyAtistadeva nicito nibiDaH pInaH sthUla: pIvaro - mahAn sujAtaH - suniSpannaH skandho yasya sa tathA, paJca mahAvratAnyeva vizAlA - vistIrNAH zAlA:- zAkhA yasya sa tathA, bhAvanaivaanityatvAdicintA tvak- valkalaM yasya, vAcanAntare bhAvanaiva tvaganto- valkAvasAnaM yasya sa tathA, dhyAnaM ca - dharmmadhyAnAdi zubhayogAzca - sayApArAH jJAnaM ca - bodhavizeSaH tAnyeva pallavavarA - aGkurAH pravAlapravaraprarohAH tAn dhArayati yaH sa tathA tataH padadvayasya karmadhArayaH, bahavo ye guNA - uttaraguNAH zubhaphalarUpA vA ta eva kusumAni taiH samRddho - jAtasamRddhiryaH sa tathA, zIlameva - aihikaphalAnapekSapravRttiH samAdhAnameva vA sugandhaH - sadgandho yatra sa tathA, 'aNaNhavaphalo'ti anAsravaH - anAzravaH navakarmAnupAdAnaM sa eva phalaM yasya sa tathA, punazca punarapi mokSa eva varabIjasAro - miJjAlakSaNaH sAro yasya sa tathA mandaragirizikhare-merudharAdharazikhare yA cUlikA- cUDA sA tathA sA iva asya - pratyakSasya mokSavare- varamokSe sakalakarmakSayalakSaNe For Personal & Private Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH praznavyAka maktireva-nirlobhataiva mArgaH-panthA mokSavaramuktimArgastasya zikharabhUtaH-zekharakalpaH, ko'sAvi- 45dharmadvAre ra0zrIatyAha-saMvara eva-Azravanirodha eva varapAdapaH-pradhAnadrumaH saMvaravarapAdapaH, paJcaprakArasyApi saMvarasya ukta parigrahavibhayadeva0 rUpale satyapi prakRtAdhyayanamanusarannAha-carama-paJcamaM saMvaradvAraM-Azravanirodhamukhamiti, punarvizeSayanAha-patra-caramasaMvaradvAre parigrahaviramaNalakSaNe sati na kalpate-na yujyate parigrahItumiti sambandhaH, kiM rapAdapaH tadityAha-grAmAkaranakarakheTakabbaMTamaDambadroNamukhapattanAzramagataM vA grAmAdivyAkhyAnaM pUrvavat vAzabdo bhikssaaa||152|| uttarapadApekSayA vikalpArthaH kizciditi-anirdiSTakharUpaM sAmAnyaM sarvamevetyarthaH alpaM vA-khalpaM mUlyato sannidhibaddha vA-malyata eva aNuM vA-stokaM pramANataH sthUlaM vA-mahat pramANata eva sa tathA, 'tasathAvarakAyadavva- rbhAvanAtha jAna sakAyarUpa-zanAdi sacetanamacetanaM vA evaM sthAvarakAyarUpaM-ratnAdi dravyajAtaM-vastasAmAnyaM mana sU029 sA'pi-cetasApi AstAM kAyena parigrahItuM-khIkA, etadeva vizeSeNAha-na hiraNyasuvarNakSetravAstu ka lpate parigrahItumiti prakramaH, dAsIdAsabhRtakapreSyahayagajagavelakaM vA dAsyAdayaH pratItAH 'na yAnayugyaza-4 lAyanAsanAni' yAnaM-rathAdikaM yugyaM-vAhanamAtraM gollakadezaprasiddho vA japAnavizeSaH na chanaka-AtapavAraNaM na kuNDikA-kamaNDalU: nopAnahI pratIte na pehuNavyaJjanatAlavRntakAni pehuNaM-mayUrapicchaM vyaJjanaM-vaMzAdi // 152 // mayaM tAlavRntakaM-vyaJjanavizeSa eva na cApi-nApi ca ayo-lohaM trapuka-vaMga tAmra-zubhraM (lvaM) sIsakaM-nAgaM kAMsyaM-pukatAmrasaMyogajaM rajataM-rUpyaM jAtarUpaM-suvarNa maNayaH-candrakAntAyAH muktAdhArapuTaka-zaktisa RA vAsanAni yAnaM-rathAdikA hI pratIte na pehuNavyaJjanamA lohaM trapukaM-varga tAnasAdhArapuTakaM-zuktisa-* For Personal & Private Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ mpuTaM zaGkhaH kambuH dantamaNiH - pradhAnadanto hastiprabhRtInAM dantajo vA maNiH zRGga-viSANaM zailaH- pASANaH pAThAntareNa 'lesa'tti tatra zleSaH-zleSadravyaM kAcavaraH - pradhAnakAcaH celaM vastraM carma-ajinameteSAM dvandraH tata eSAM satkAni yAni pAtrANi bhAjanAni tAni tathA mahArhANi - mahArghAni bahumUlyAnItyarthaH parasya - anyasya adhyupapAtaM ca-grahaNaikAgracittatAM lobhaM ca mUrcchA janayanti yAni tAni adhyupapAtalobhajananAni 'pariyahiu~ti parikarSayituM parivarddhayituM vA paripAlayitumityarthaH, na kalpanta iti yoga:, 'guNavao'nti guNavato mUlaguNAdisampannasyetyarthaH na cApi puSpaphalakandamUlAdikAni sanaH saptadazo yeSAM vrIhmAdInAM tAni sanasaptadazakAni sarvadhAnyAni tribhirapi yoge :- manaHprabhRtibhiH parigrahItuM kalpanta iti prakRtameva, kimityAha - auSadha bhaiSajya bhojanArthAya tatrauSadhaM - ekAGgaM bhaiSajyaM dravyasaMyogarUpaM bhojanaM pratItameva 'saMjaeNaM'ti vibhakti pariNAmAt saMyatasya - sAdhoH, kiM kAraNaM ? - ko heturakalpane, ucyate, aparimitajJAnadarzanadharaiH - sarvavidbhiH zIlaM - samAdhAnaM guNAH- mUlaguNAdayaH vinayaH - abhyutthAnAdikaH tapaHsaMyamau pratItau tAnnayantivRddhiM prApayanti ye te tathA taiH, tIrthakaraiH- zAsanapravarttakaiH sarvajagajjIvavatsalaiH sarvaiH trailokyamahitaiH jinA:chadmasthavItarAgA teSAM varAH kevalinaH teSAM indrAstIrthakara nAmakarmodaya varttitvAd ye te tathA taiH, eSA puSpa| phaladhAnyarUpA yoniH - utpattisthAnaM jagatAM - jaGgamAnAM trasAnAmityartho dRSTA- upalabdhA kevalajJAnena, tatazca na kalpate-na saGgacchate yonisamucchedaH - yonidhvaMsaH karttumiti gamyate, parigrahe auSadhAdyupayoge ca teSAM For Personal & Private Use Only
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ * praznavyAka ra0 zrIabhayadeva. vRttiH // 153 // GARCANEAR mo'vayaM bhAvIti, itizabda upadarzane, yenaivaM tena varjayanti-pariharanti puSpaphaladhAnyabhojanAdikaM, ke?. zramaNasiMhAH-munipuGgavAH, yadapi ca odanAdi tadapi na kalpate-sannidhIkartuM suvihitAnAmiti sambandhaH, tatra odana:-kUraH kulmASAH-mASA: ISatkhinnA mudgAdaya ityanye gaMjatti-bhojyavizeSaH tarpaNAH-saktavaH 'maMdhatti badarAdicUrNaH 'bhujiya'tti dhAnAH 'palala'tti tilapuSpapiSTaM sUpo-mudgAdivikAraH zaSkulI-tilapappaTikA veSTimAH pratItAH varasarakANi cUrNakozakAni ca rUDhigamyAni piNDo-guDAdipiNDaH zikhariNIguDamizraM dadhi 'vatti ghanatImanaM modakA-laDakAH kSIraM dadhi ca vyaktaM sarpiH-ghRtaM navanItaM-mrakSaNaM tailaM guDaM khaNDaM ca kaNThyAni macchaNDikA-khaNDavizeSaH madhumadyamAMsAni pratItAni khAdyAni-azokavartayaH vyAnAni-takrAdIni zAlanakAni vA teSAM ye vidhayaH-prakArAH te khAdyakavyaJjanavidhayastata eteSAM modakAdInAM dvandvaH tata ete Adiryasya tattathA praNItaM-prApitaM upAzraye-vasatau parigrahe vA araNye-aTavyAM na kalpate-na saGgacchate tadapi sannidhIkartu-sazcayIkartuM suvihitAnAM-parigrahaparivarjanena zobhanAnuSThAnAnAM susAdhUnAmityarthaH, Aha ca-'biDamunbheimaM loNaM, tellaM sapi ca phANiyaM / Na te saMnihimicchaMti, nAyaputtavae rayA // 1 // " iti, [biDamudbhedimaM lavaNaM tailaM sarpizca phANitaM / na tAni sannidhAtumicchanti jJAtaputravacasi rtaaH||1||] yadapi coddiSTAdirUpamodanAdi na kalpate tadapi ca parigrahItumiti sambandhaH, uddiSTa-yAvadarthikAn pAkhaNDinaH zramaNAn-sAdhUna uddizya durbhikSApagamAdau yadbhikSAvitaraNaM tadauddezika 5dharmadvAre | parigrahavirato saMvarapAdapaH bhikSAasannidhirbhAvanAzca sU029 CAR CISC // 153 // For Personal & Private Use Only
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ muddiSTaM, Aha ca - "uddisiya sAhumAI omavvayabhikkhaviyaraNaM jaM ca "tti [ avamavyaye sAdhvAdikamudizya yadbhikSAvitaraNaM ] sthApitaM - prayojane yAcitaM gRhasthena ca tadarthaM sthApitaM yattat sthApitaM, Aha ca"ohAsiyakhIrAIThAvaNaM ThavaNa sAhuNaDhAe" [yAcitAnAM kSIrAdInAM sAdhUnAmarthAya sthApanaM sthApanA ] racitarka- modaka cUrNAdi sAdhvAdyartha pratApya punarmodakAditayA viracitaM, audezika bhedo'yaM karmAbhidhAna uktaH, paryavajAtaM - paryavaH - avasthAntaraM jAto yatra tatparyavajAtaM kUrAdikamuddharitaM dadhyAdinA vimizritaM karambAdikaM paryAyAntaramApAditamityarthaH ayamapyaudezika bhedaH kRtAbhidhAna uktaH, prakIrNa-vikSiptaM viccharditaM - parizAdItyarthaH, anena ca chardditAbhidhAna eSaNAdoSa uktaH, 'pAukaraNa'tti prAduH kriyate-andhakArApavarakAdeH sAdhvarthe bahi: karaNena dIpamaNyAdidharaNena vA prakAzyate yattat prAduSkaraNamazanAdi, Aha ca - " NIyaduvAraMdhAre gavakkhakaraNAi pAuo pAu / karaNaM tu" [ nIcadvAre'ndhakAre gavAkSakaraNAdi prAduSkaraNaM tu ] 'pAmicaM'ti apamityakaM udyatakaM ucchinnamityarthaH Aha ca - " pAmicaM jaM sAhUNaTThA ochiMdiuM diyAveti "tti [apamityaM yat sAdhUnAmarthAya udyatakaM gRhItvA dadAti] eSAM ca samAhAradvandva', 'mIsaka'tti mizrajAtaM sAdhvartha gRhasthArtha cAdita upaskRtaM, Aha ca- 'paDhamaM ciya gihisaMjayamIsovakkhaDAi mIsaM tu" [ prathamameva gRhisaMyatayormizraM upaskaraNAdi mizraM tu ] 'kIyagaDa'tti krItena krameNa kRtaM sAdhudAnAya kRtaM krItakRtaM, Aha ca - 'davvAiehiM kiNaNaM sAhUNaTThAe kIyaM tu" [ dravyAdibhiH sAdhUnAmarthAya krayaNaM krItaM tu] 'pAhuDaM va'tti For Personal & Private Use Only w
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2545 praznavyAka- prAbhRtaM prAbhRtiketyarthaH, tallakSaNaM cedam-"suhameyaramussakaNamavasakkaNamo ya pAhuDiyA" [sUkSmatarat u- 5dharmadvAre ra0zrIa- vaSkaNamavaSvaSkaNaM ca prAbhRtikA] tataH padatrayasya karmadhArayaH samAhAradvandvaH, vAzabdaH pUrvavAkyApekSayA parigrahavibhayadeva0 vikalpArthaH, dAnamarthoM yasya taddAnArtha, puNyArtha prakRtaM-sAdhitaM puNyaprakRtaM, padadvayasya dvandvaH, tathA zramaNAH ratau saMvavRttiH paJcavidhAH 'niggaMthasakatAvasa geruyaAjIva paMcahA samaNA' vanIpakAzca-tarkukAsta evArthaH-prayojanaM yasya ta- pAdapaH ttathA tadbhAvastattA tayA, vA vikalpArthaH kRtaM-niSpAditaM, iha kazciddAtA dAnamevAlaMbate dAtavyaM mayeti a bhikssaaa||154|| nyastu puNyaM puNyaM mama bhUyAdityevaM anyastu zramaNAn anyastu vanIpakAniti catvAro'pyauddezikasya bhedA ete sannidhiuktA iti, "pacchAkamma"ti pazcAt-dAnAnantaraM karma-bhAjanadhAvanAdi yatrAzanAdau tatpazcAtkarma 'pureka- bharbhAvanAzca mmati puro-dAnAt pUrva karma-hastadhAvanAdi yatra tatpura karma 'NiiyaM ti naityikaM sArvadikamavasthitaM manuSyapoSAdipramANaM 'makkhiyaMti udakAdinA saMsRSTaM, yadAha-"makkhiyamudakAiNA ujaM juttaM" [mrakSitaM yadudakAdinA yuktN|] ayameSaNAdoSa uktaH, 'atirittaMti, 'battIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhaNito / purisassa mahiliyAe aTThAvIsaM bhave kavalA // 1 // " etatpramANAtikrAntamatiriktaM, ayaM ca 3 maNDalIdoSa uktaH 'moharaM ceva'tti maukharyeNa pUrvasaMstavapazcAtsaMstavAdinA bahubhASitvena yallabhyate tanmIkharaM ayamutpAdanAdoSa uktaH, 'sayaggaha'tti svayaM-AtmanA dattaM gRhyate yattatvayaMgrAhaM, ayamapariNatAbhi // 154 // sAdhAna eSaNAdoSa uktaH, dAyakasya dAne'pariNatatvAditi, 'AhaDaMti khagrAmAdeH sAdhvarthamAhRtaM-AnItaM, sU0 29 For Personal & Private Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aha ca-"saggAmaparaggAmA jamANiyaM AhaDaM tu taM hoi|" [khagrAmAt paragrAmAt yadAnItamAhRtaM tu tadbhavati] 'mahiovalitaMti, upalakSaNatvAnmRttikAgrahaNasya mRttikAjatugomayAdinA upaliptaM sat yadudbhidya dadAti tanmRttikopaliptaM udbhinnamityarthaH, Aha ca-"chagaNAiNovalitaM ubhidiya jaM tamubhiNNaM" [[chagaNAdinopaliptamudbhidya yattadbhinaM] 'accheNNaM ceva'tti AcchedyaM yadAcchidya bhRtyAdizyaH svAmI dadAti, Aha ca-"acchejaM acchiMdiya jaM sAmiya bhicamAINa" [yat khAmI bhRtyAdizya Acchidya dadAti tadAcchedyaM] anisRSTaM-bahusAdhAraNaM sat yadeka eva dadAti "aNisiTuM sAmaNNaM goTThiyabhattAi dadau egassa" [[goSThIkabhaktAdi yat sAmAnyaM tadekasya dadato'nisRSTaM ] eteSUddiSTAdiSu prAya udgamadoSA uktAH, tathA sAyattattithiSu-madanatrayodazyAdiSu yajJeSu-nAgAdipUjAsu utsaveSu ca-zakrotsavAdiSu antarbahirvA upAzra yAt bhavet zramaNArtha sthApitaM-dAnAyopasthApitaM hiMsAlakSaNaM yatsAvayaM tatsampayuktaM na kalpate tadapi ca / parigrahItuM, atheti paraprazne, kIdRzaM?-kiMvidhaM 'puNAIti punaH kalpate-saGgacchate parigrahItumodanAdIti prakRtaM, ucyate, yattadekAdazapiNDapAtazuddhaM-AcArasya dvitIyazrutaskandhaprathamAdhyayanasyaikAdazabhiH piNDapAtAbhidhAyakairuddezavizuddhaM-tadaktadoSavimuktaM yattattathA. tathA krayaNaM hananaM-vinAzanaM pacanaM ca-agnipAka iti dvandvaH eSAM yAni kRtakAritAnumodanAni-khayaM karaNakAraNAnumatayaH tAni tathA ta eva navakoTyo vibhAgA iti samAsaH, tAbhiH suparizaddhaM-nirdoSaM dazabhizca doSairvipramuktaM te ca zaGkitAdaya eSaNAdoSAH, For Personal & Private Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 155 // unamaH-AdhAkarmAdiH SoDazavidhaH utpAdanA-dhAtryAdikA SoDazavidhaiva etadadvayameSaNAgaveSaNAbhidhAnAdharmanAra udgamotpAdanaiSaNA tayA zuddhaM, 'vavagayacuyacAviyacattadehaM ca'tti vyapagataM-oghatayA cetanAparyAyAdace- parigrahavitanatvaM prAptaM cyutaM-jIvanAdikriyAbhyo bhraSTaM cyAvitaM-tebhya eva AyuHkSayeNa bhraMsitaM tyaktadehaM-parityaktajI ratau saMvavasaMsargasamutthazaktijanitAhArAdipariNAmaprabhavopacayaM yattattathA caH samuccaye tathA prAsukaM ca-nirjI-18 rapAdapaH vamityetatpUrvoktasyaiva vyAkhyAnaM kalpate grahItumiti prakramaH, tathA vyapagatasaMyogamanakAraM vigatadhUmaM ceti pU bhikSAavavat, SaT sthAnakAni nimittaM yasya bhaikSavartanasya tattathA, tAni cAmUni-"veyaNa 1 veyAvacce 2 iriya- sannidhihAe 3 ya saMjamaTThAe 4 / taha pANavattiyAe 5 cha8 puNa dhammaciMtAe ||1||"tti [kSudAdi vaiyAvRttyaM IryArtha rbhAvanAzca saMyamArtha tathA prANapratyayAya SaSThaM punardharmacintAyai // 1 // ] SaTakAyaparirakSaNArthamiti vyaktaM, 'haNiM haNinti sU029 ahani ahani pratidinaM sarvathApItyarthaH prAsukena bhaikSyeNa-bhikSAdisamUhena vartitavyaM-vRttiH kAryA, tathA yadapi ca auSadhAdi tadapi sannidhikRtaM na kalpata ityakSaraghaTanA, kasya na kalpata ityAha-zramaNasya-1| sAdhoH suvihitasya-apArzvasthAdeH, turvAkyAlaGkAre, kasmin satItyAha-rogAtako-rogo jvarAdiH sa cAsAvAtaGkazca-kRcchrajIvitakArI rogAtaGkaH tatra bahuprakAre-vividhe samutpanne-jAte 'vAyAhika'tti vAtAdhikyaM // 155 // 'pittasiMbhAirittakuviya'tti pittasiMbhayoH-vAyuzleSmaNoratiriktakupitaM-atirekakopaH pittasimbhAtiriktakupitaM tatheti tathAprakAra auSadhAdiviSayo yaH sannipAto-vAtAditrayasaMyogaH jAtaH-sampannaH tathA tatpada puNa, ghosahiSadhAdisarvathApI dhamacinha For Personal & Private Use Only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayasya dvandvaikatvaM tatastatra ca sati, anena ca rogAtaGkanidAnamuktaM, tathA udayaprApte-udite sati, ketyAhaujjvalaM-sukhalezavarjitaM balaM-balavat kaSTopakramaNIyaM vipulaM-vipulakAlavedyaM tritulaM vA-trIn manaHprabhRtIna tulayati-tulAmAropayati kaSTAvasthIkarotIti vitulaM karkazaM-karkazadravyamivAniSTaM pragADhaM-prakarSavat yahuHkhaM-asukhaM tattathA tatra, kiMbhUte ityAha-azubhaH asukho vA kaTukadravyamivAniSTaH paruSaH-paruSasparzadravyamivAniSTa eva caNDo-dAruNaH phalavipAka:-kAryaniSThA duHkhAnubandhalakSaNo yasya tattathA tatra, mahadbhayaM yasmAttanmahAbhayaM tatra jIvitAntakaraNe-sarvazarIraparitApanakare na kalpate-na yujyate, tAdRze'pi-rogAtazrAdau yAdRzo na soDhuM zakyate 'taha'tti tena prakAreNa puSTAlambanaM vinA, sAlambanasya punaH kalpata eva, yataH-"kAhaM achittiM aduvA ahIhaM, tavovahANesu ya ujjamissaM / gaNaM va NIIe~ u sAravissaM, sAlambasevI samaveDa mukkhaM // 1 // " [kariSyAmyacchittimathavA'dhyeSye tapaupadhAnayozcodyasyAmi / gaNaM vA nItyApravarttayiSyAmi sAlambanasevI samupayAti mokSaM // 1 // ] Atmane parasmai vA nimittaM auSadhabhaiSaja bhaktapAnaM ca tadapi na sannidhikRtaM-saJcayIkRtaM parigrahaviratatvAt yadapi ca zramaNasya suvihitasya tuzabdo bhASAmAtre patagrahadhAriNaH-sapAtrasya bhavati bhAjanaM ca-pAtraM bhANDaM ca-mRnmayaM tadeva upadhizca-audhikaH upakaraNaM ca-aupagrahikaM athavA bhAjanaM ca bhANDaM copadhizcetyevaMrUpamupakaraNaM bhAjanaM bhANDopadhyupakaraNaM, tadevAha-patadgrahaH-pAtraM pAtrabandhanaM-pAtrabandhaH pAtrakesarikA-pAtrapramArjanapotikA pAtrasthApana-patra kamba-15 For Personal & Private Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH R- 5 // 156 // lakhaNDe pAtraM nidhIyate paTalAni-bhikSAvasare pAnapracchAdakAni vastrakhaNDAni 'tinneva'tti tAni ca yadi 5dharmadvAre sarvastokAni tadA trINi bhavanti, anyathA paJca sapta ceti, rajastrANaM ca-pAtraveSTanacIvaraM gocchakaH-pAtra- parigrahavi vastrapramArjanahetuH kambalazakalarUpaH traya eva pracchAdA dvau sautriko tRtIya UrNikaH rajoharaNaM pratItaM cola- ratau saMvakA paTTakaH-paridhAnavastraM mukhAnantakaM-mukhavastrikA eSAM dvandvaH tata etAnyAdiryasya tattathA, etadapi saMyamasyorapAdapaH pabRMhaNArtha-upaSTambhArtha na parigrahasaMjJayA, Aha-"jaMpi vatthaM ca pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taMpi saMjama- bhikSAalajaTThA, dhAraMti pariharaMti ya // 1 // paribhuJjata ityarthaH, 'na so pariggaho vutto, nAyaputteNa tAiNA / mucchA sannidhipariggaho vutto, iti vuttaM mahesiNA // 2 // " asmadguruNetyarthaH [yadapi vastraM ca pAtraM vA kambalaM pAdapro- rbhAvanAzca cchanaM / tadapi saMyamalajjArthaM dhArayanti paribhuJjate ca // 1 // na sa parigraha ukto jJAtaputreNa tAyinA / mUrchA sU029 parigraha ukta ityuktaM maharSiNA // 2 // ] tathA vAtAtapadaMzamazakazItaparirakSaNArthatayA upakaraNaM-rajoharaNAdikaM rAgadveSarahitaM yathA bhavatItyevaM parihartavyaM-paribhoktavyaM saMyatena nityaM, evamaparigrahatA'sya bhavati, Aha ca-"ajjhatthavisohIe uvagaraNaM bAhiraM pariharaMto / apariggahotti bhaNito jiNehiM telokadaM|sIhiM // 1 // " [adhyAtmavizodhyA bAhyamupakaraNaM paribhuJjan aparigraha iti bhaNito jinaistrailokyadarzibhiH | | // 156 // [ // 1 // ] tathA pratyupekSaNaM-cakSuSA nirIkSaNaM prasphoTanaM-AsphoTanaM AbhyAM saha yA pramArjanA-rajoharaNAdikriyA sA tathA tasyAM 'aho ya rAo yatti rAtrindivaM apramattena-apramAdinA bhavati satataM nikSeptavyaM-moktavyaM 2 For Personal & Private Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ R-54 grahItavyaM ceti, kintadityAha-bhAyaNabhaMDovahiuvagaraNaM, evaM-anena nyAyena saMyataH-saMyamI vimuktaHtyaktadhanAdiH niHsaGga:-abhiSvaGgavarjitaH nirgatA parigrahe ruciryasya sa tathA nirmamo-mametizabdavarjI niHslehabandhanazca yaH sa tathA, sarvapApavirataH, vAsyAM-apakArikAyAM candane ca-upakArake samAna:-tulyaH kalpa:samAcAro vikalpo vA yasya sa tathA, dveSarAgavirahita ityarthaH, samA-upekSaNIyatvena tulyA tRNamaNimuktA yasya sa tathA, leSTau kAzcane ca samaH-upekSakatvena tulyo yaH sa tathA, tataH karmadhArayaH, samazca harSadainyAbhAvAt mAnena-pUjayA sahApamAnatA tasyAM, zamitaM-upazamitaM rajaH-pApaM rataM vA-ratirviSayeSu rayo vAautsukyaM yena zamitarajAH zamitarataH zamitarayo vA-zamitarAgadveSaH samitaH samitiSu pazcasu samyagdRSTi:samyagdarzanI, samazca yaH sarvaprANabhUteSu, tatra prANA-dvIndriyAditrasAH bhUtAni-sthAvarAH, 'se hu samaNe'tti sa eva zramaNa iti vAkye niSThA, kiMbhUto'sAvityAha-zrutadhArakaH Rjuka:-avakra: udyato vA-analasaH saMyamI, susAdhuH-suSTu nirvANasAdhanaparaH zaraNaM-trANaM sarvabhUtAnAM-pRthivyAdInAM rakSaNAdinA sarvajagadtsalaH-sarvajagadvAtsalyakartA hita ityarthaH, satyabhASakazceti, saMsArAnte sthitazca 'saMsArasamucchiNNe'tti samucchinnasaMsAraH satataM-sadA maraNAnAM pAragaH sarvadaiva tasya na bAlAdimaraNAni bhaviSyantItyarthaH, pAragazca sarveSAM saMzayAnAM chedaka ityarthaH, pravacanamAtRbhiraSTAbhiH-samitipaJcakaguptitrayarUpAbhiH karaNabhUtAbhiraSTakarmarUpo yo granthistasya vimocako yaH sa tathA, aSTamAnamathana:-aSTamadasthAnanAzakaH khasamayakuzalazva-kha - 5-% dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH ROCEEDS siddhAntanipuNazca bhavati sukhaduHkhanirvizeSo-harSAdirahita ityarthaH, 'abhitaravAhire'tti abhyantarasyaiva |zarIrasya karmalakSaNasya tApakatvAdAbhyantaraM-prAyazcittAdi SaDDidhaM bAhyasyApyaudArikalakSaNasya zarIrasya tApakatvAda bAhya-anazanAdi SaDidhaM anayozca dvandvastata AbhyantaravAhye sadA-nityaM tapa eva upadhAnaM-guNopaSTambhakAri tapaupadhAnaM tatraca suSTyuktaH-atizayenodyataHkSAntaH-kSamAvAn dAntazca-indriyadamena 'hiyanirae'tti AtmanaH pareSAM ca hitakArItyarthaH, pAThAntare dhRtinirataH, 'Irie'tyAdIni daza padAni pUrvoktArthaprapaJcarUpANi pratItArthAnyeva, tathA tyAgAt-sarvasaGgatyAgAt saMvignamanojJasAdhudAnAdvA 'lajjutti rajjuriva rajjuH saralatvAt dhanyo-dhanalAbhayogayogyatvAt tapasvI prazastatapoyuktatvAt kSAntyA kSamate na tvasAmarthyAditi kSAntikSamaH |jitendriya iti vyaktaM zobhito guNayogAt zodhido vA zuddhikArI suhRdvA sarvaprANimitraM anidAnonidAnaparihArI saMyamAt na bahizyA-antaHkaraNavRttiryasya so'bahirlezyaH amamo-mamakAravarjitaH akizcano-nidravyaH chinnagrantha:-truTitasnehaH pAThAntare 'chiNNasoya'tti chinnazokaH athavA chinnazrotAH, tatra zroto dvividhaM-dravyazroto bhAvotazca, tatra dravyazroto-nadyAdipravAhaH bhAvazrotazca-saMsArasamudrapAtyazubho lokavyavahAraH sa chinno yena sa tathA, nirupalepaH-avidyamAnakarmAnulepaH etacca vizeSaNaM bhAvini bhUtavadupacAramAzrityocyate, suvimalavarakAMsyabhAjanamiva vimukto yaH zramaNapakSe toyamiva toyaM-sambandhahetuH lehaH zaGkha iva niraJjana:-avidyamAnaraJjanaH sAdhupakSe raJjanaM-jIvakharUpoparaJjanakAri rAgAdikaM vastu, ata CARRORSCAKC 5dharmadvAre parigrahaviratau saMvarapAdapa: bhikSAasannidhirbhAvanAzca sU0 29 // 157 // For Personal & Private Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 evAha-vigatarAgadveSamohaH, kUrma iva indriyeSu guptaH yathA hi kacchapaH grIvApaJcamaizcaturbhiH padaiH kadAcida gupto bhavatItyevaM sAdhurapIndriyeSu, indriyAnAzrityetyarthaH, jAtyakAJcanamiva jAtarUpaH rAgAdikudravyApohAllabdhakharUpa ityarthaH, puSkarapatramiva-padmadalamiva nirupalepo bhogagRddhilepApekSayA, candra iva saumyatayA pAThAntareNa saumyabhAvatayA-saumyapariNAmena anupatApakatayA sUra iva dIsatejAH-tapastejaH pratItya acalo-nizcalaH parI|pahAdibhiH yathA mandaro girivaro merurityarthaH akSobha:-kSobhavarjitaH sAgara iva stimitaH bhAvakallolara|hitaH tathA pRthivIva sarvasparzaviSahaH zubhAzubhasparzeSu samacitta ityarthaH, 'tavasAviya'tti tapasA'pi ca hetu bhUtena bhasmarAzicchanna iva jAtatejAH-vahniH, bhAvaneha-yathA bhasmacchanno vahirantajvalati bahirlAno bhavatI|tyevaM zramaNaH zarIramAzritya tapasA mlAno bhavati antaH zubhalezyayA dIpyata iti, jvalitahutAzana iva tejasA jvalan sAdhupakSe tejo-jJAnaM bhAvatamovinAzakatvAt, gozIrSacandanamiva zItalo manAsantApopazamanAt sugandhizca zIlasaugandhyAt idaka iva-nada iva sama eva samikaH svabhAvo yasya sa tathA, yathA hi vAtAbhAve hRdaH samo bhavati aninonnatajaloparibhAga ityarthaH tathA sAdhuH satkAranyatkArayoranunnatAnimnabhAvatayA samo bhavatIti, udghRSTasunirmalamivAdarzamaNDalatalaM prakaTabhAvana-nirmAyatayA anigRhitabhAvena sukhabhAvaH-zobhanakharUpaH zuddhabhAvo veti zoNDIra:-cArabhaTaH kuJjara iva parISahasainyApekSayA vRSabha iva jAtasthAmA-aGgIkRtamahAvratabhArogahane jAtasAmarthyaH siMho vA yathA mRgAdhipa iti svarUpavizeSaNaM -AARCASSC For Personal & Private Use Only M Mw.jainelibrary.org
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAka bhavarita jala zuddhaM bhavatItAsyevamayamapIti, kAbhUta ityarthI, sthANazinyApaNasya cAntaniSpakampo-dvivyAyaH vRttiH praznavyAka- bhavati duSpradhRSyA-aparibhavanIyo mRgANAmiva sAdhuH parISahANAmiti, zAradasalilamiva zuddhahRdayo yathA ra0zrIa- zAradaM jalaM zuddhaM bhavatItyevamayaM zuddhahRdaya iti bhAvanA, bhAraNDa iva apramattaH yathA bhAraNDAbhidhAnaH bhayadeva0 pakSI apramattazcakito bhavatIyevamayamapIti, khagaH-ATavyazcatuSpadavizeSaH sa hyekazRGgo bhavatItyucyate kha gaviSANamivaikajAto rAgAdisahAyavaikalyAdekIbhUta ityarthaH, sthANurivolakAyaH kAyotsargakAle zUnyAgAra mivApratikarma iti vyaktaM 'suNNAgArAvaNassaMto'tti zUnyAgArasya zUnyApaNasya cAnta:-madhye vartamAnaH, ki||158|| miva kiMvidha ityAha-nirvAtazaraNapradIpadhyAnamiva-vAtavarjitagRhadIpajvalanamitra niSpakampo-divyAdhupasargasaMsarge'pi zubhadhyAnanizcalaH 'jahA khure ceva egadhAre'tti cevazabdaH samuccaye yathA kSura ekadhAra evaM sAdhurutsargalakSaNaikadhAraH 'jahA ahI citra egadihitti yathA ahirekadRSTri-baddhalakSaH evaM sAdhurmokSasAdhanakadRSTiH 'AgAsaM ceva nirAlaMbe'tti AkAzamiva nirAlambo yathA AkAzaM nirAlambanaM-na kiJcidAlambate evaM sAdhumadezakulAdyAlambanarahita ityarthaH, vihaga iva sarvato vipramuktaH, niSparigraha ityarthaH, tathA parakRto nilayo-vasatiryasya sa parakRtanilayo yathoragaH-sarpaH, tathA apratibaddhaH-prativandharahitaH aPInila iva-vAyuriva jIva iva vA apratihatagatiH, apratihatavihAra ityarthaH, grAme grAme caikarAtraM yAvat nagare nagare ca pazcarAtraM 'daijate' iti viharaMzcetyarthaH, etaca bhikSapratimApratipannasAdhvapekSayA sUtramavagantavyaM, kuta evaMvidho'sAvityAha-jitendriyo-jitaparISaho yata iti, nirbhayo-bhayarahitaH 'viutti vidvAn-gItArthaH 5 dharmadvAre parigrahavi| ratau saMvarapAdapaH bhikSAasannidhirbhAvanAzca sU029 ASHIKARA // 158 // Jain Education Internal anal For Personal & Private Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHRESUCHAR pAThAntareNa vizuddho-niraticAraH sacittAcittamizrakeSu dravyeSu virAgatAM gataH saJcayAdvirataH mukta iva muktaH laghukaH gauravatrayatyAgAt niravakAGka:-AkAGkSAvarjitaH jIvitamaraNayorAzayA-vAJchayA vipramukto yaH sa tathA, niHsandhi-cAritrapariNAmavyavacchedAbhAvena niHsannidhAnaM nirbaNaM-niraticAraM cAritraM-saMyamo dhIro-buddhimAn akSobho vA kAyena-kAyakriyayA na manorathamAtreNa spRzan satataM-anavarataM adhyAtmanA-zubhamanasA dhyAnaM yattena yukto yaH sa tathA nibhRtaH-upazAntaH eko rAgAdisahAyAbhAvAt caredanupAlayet dharma-cAritralakSaNamiti / 'imaM cetyAdi rakkhaNaTTayAe' ityetadantaM sugama, navaraM aparigraharUpaM viramaNaM yattattathA 'paDhamati pazcAnAM madhye prathama bhAvanAvastu zabdaniHspRhatvaM nAma, taccaivaM-zrotrendriyeNa zrutyA zabdAn manojJAH santo ye bhadrakAste manojJabhadrakAstAn 'kiMtetti tadyathA varamurajA-mahAmardalAH mRdaGgAmardalA eva paNavA-laghupaTahAH 'daddara'tti daduraTa: cauvanaddhamukhaH kalazaH kacchabhI-vAdyavizeSaH vINA vipazcI vallakI ca vINAvizeSAH vaddhIsaka-vAdyavizeSa eva sughoSA-ghaNTAvizeSaH nandI-dvAdazasUryanirghoSaH tAni cAmUni-"bhaMbhA mauMda maddala haDukka tilimA ya karaDa kaMsAlA / kAhala vINA vaMso saMkhopaNavao ya baarsmo||1||" tathA sUsaraparivAdinI-vINAvizeSa eva vaMzo-veNuH tUNako-vAdyavizeSaH parvako'pyevaM tabrI-vINAvizeSa eva talA-hastatAlAstAlA:-kaMsikAH talatAlA vA-hastatAlAH etAnyeva tUryANi-vAdyAni eSAM yo nirghoSo-dAdaH tathA gIta-geyaM vAditaM ca-vAdyaM sAmAnyamiti dvandvaH tataH zrutveti yogAt dvitIyA, vallakI ca vINAvA laghupaTahAH 'dahura'tti dazamakAstAna 'kiMte'tti tayathAvatacana-zrotrendriyeNa zru-13 For Personal & Private Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazravyAka ra0 zrIabhayadeva. vRttiH // 159 // RECRUARREARRIA tathA naTanartakajallamallamauSTikaviDambakakathakaplavakalAsakAkhyAyakalaMkhamaMkhatuNaillatuMbavINikatAlAcaraiH pUrvavyAkhyAtaiH prakriyante-vidhIyante yAni tAni naTAdiprakaraNAni, tAni ca kAnItyAha-bahUni anekAni madhurakharANAM-kaladhvanInAM gAyakAnAM yAni gItAni sukharANi tAni zrutvA teSu zramaNena na saktavyamiti sambandhaH, tathA kAJcI-kaTyAbharaNavizeSa mekhalApi tadvizeSa eva kalApako-grIvAbharaNaM pratarakANi praheraka:AbharaNavizeSaH pAdajAlaka-pAdAbharaNaM ghaNTikA:-pratItAH kiMkiNya:-kSudraghaNTikAH tatpradhAnaM 'rayaNa'tti ratnasambandhI urvo:-bRhajjayorjAlakaM yattattathA 'chuDDiya'tti kSudrikA AbharaNavizeSaH napura-pAdAbharaNaM calanamAlikA'pi tathaiva kanakanigaDAni jAlakaM cAbharaNavizeSaH etAnyeva bhUSaNAni teSAM ye zabdAste tathA tAn kiMbhUtAnityAha-lIlAcamyamANAnAM-helayA kuTilagamanaM kurvANAnAmudIritAn-saJjAtAn lIlAsazcaraNasaJjanitAnityarthaH, tathA taruNIjanasya yAni hasitAni bhaNitAni ca kalAni ca-mAdhuryaviziSTadhvanivizeSarUpANi ribhitAni- svaragholanAvanti maJjulAni ca-madhurANi tAni tathA'tastAni, tathA guNavacanAni cavAstutivAdAMzca bahUni-pracurANi madhurajanabhASitAni-amatsaralokabhaNitAni zrutvA, kimityAha-teSvityuttarasyeha sambandhAt teSu anyeSu caivamAdikeSu-evaMprakAreSu zabdeSu manojJabhadrakeSu na, teSviti yojitameva, zramaNena saktavyamiti sambandhaH kAryaH, na raktavyaM-na rAgakAryaH na garddhitavyaM-aprApteSvAkAGkSA na kAryA na mohitavyaM-tadvipAkapAlocanAyAMna mUDhena bhAvyaM na vinighAtaM-tadarthamAtmanaH pareSAM vA vinihananaM ApattavyaM 5dharmadvAre parigrahavi| ratau saMvarapAdapaH bhikSAasannidhi bharbhAvanAzca sU029 // 159 // For Personal & Private Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ na lobdhavyaM-sAmAnyena lobho na vidheyaH na toSTavyaM-prAsau na toSo vidheyaH na hasitavyaM prApta vimAna hAso na vidheyo na smRtaM vA-smaraNaM matiM vA-tadviSayaM jJAnaM 'tatyatti teSu zabdeSu kurthAt, punarapi cetizabdagataM prakArAntaraM punaranyadapi cocyata ityarthaH, zrotrendriyeNa zrutvA zabdAn amanojJAH santo ye pApakAste amanojJapApakAH tAn 'kiMtetti tadyathA Akrozo-mriyakhetyAdi vacanaM paruSaM-re muNDa! ityAdikaM khiMsanaMnindAvacanaM azIlo'sAvityAdikaM apamAnaM-apUjAvacanaM yUyamityAdivAcye tvamityAdi yathA, tarjanaM-jJAsyasi re ityAdi vacanaM nirbharsanaM-apasara me dRSTimArgAdityAdikaM dIptavacanaM-kupitavacanaM trAsanaM-phetkArAdivacanaM bhayakAri utkUjitaM-avyaktamahAdhvanikaraNaM ruditaM-azruvimocanayuktaM zabditaM raTitaM-AraTTIrUpaM kanditaM-AkrandaH iSTaviyogAdAviva niryuSTaM-nirghoSarUpaM rasitaM-zUkarAdizabditamiva karuNotpAdaka vilapitaM-AkhirarUpamityeteSAM dvandvaH tatastAni zrutvA teSviti sambandhAt teSu-AkrozAdizabdeSu anyeSu dAcaivamAdikeSu zabdeSu amanojJapApakeSu na, teSviti yojitameva, zramaNena roSitavyaM na hIlitavyaM-nAvajJA kAryA na ninditavyaM-nindA na kAryA na khisitavyaM-lokasamakSaM nindA na kAryA na chettavyaM-amanojJahetovyasya chedo na kAryaH na bhettavyaM-tasyaiva bhedo na vidheyaH na vaheyavvaM-na vadho vidheyaH na jugupsAvRttikA vA-jugupsAvartanaM labhyA-ucitotpAdayituM-janayituM svasya parasya vA, prathamabhAvanAnigamanArthamAha-evaMuktanItyA zrotrendriyaviSayA bhAvanA-zrotrendriyaM niroddhavyaM anyathA anartha ityevaMrUpA paribhAvanA Alo For Personal & Private Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka- 20znIabhayadeva. vRttiH // 16 // +4+4+4+4+4+4+4+4+4+4+4 canA tayA bhAvito-vAsito bhavati-jAyate antarAtmA, tatazca manojJAmanojJatvAbhyAM ye 'subhidubhitti zubhAzubhAH zabdA iti gamyate teSu krameNa yo rAgadveSau tayorviSaye praNihitaH-saMvRtaH AtmA yasya sa tathA. sAdhuH-nirvANasAdhanaparaH manovacanakAyaguptaH saMvRtaH-saMvaravAn pihitendriyo-niruddhahRSIkaH praNihitendriyo vA tathAbhUtaH san cared-anucaredanupAlayet dharma-cAritraM 1 // 'biiya'ti dvitIyaM bhAvanAvastu cakSurindriyasaMvaro nAma, tacaivam-cakSurindriyeNa dRSTvA rUpANi narayugmAdIni manojJabhadrakANi sacittAcittamizrakANi, ketyAha-kASThe-phalakAdau puste ca-vastre citrakarmaNi pratIte lepye-vR(mRttikAvizeSe zaile ca pASANe dantakamaNi ca-gajaviSANaviSayAyAM rUpanirmANakriyAyAM paJcabhirvarNairyuktAnIti gamyate, tathA anekasaMsthAnasaMsthitAni granthima-granthanena niSpannaM mAlAvat veSTimaM-veSTanena nivRttaM puSpagendukavat pUrima-pUraNena nivRttaM puSpapUritavaMzapaMjarakarUpazekharakavat saMghAtima-saMghAtena niSpannaM itaretaranivezitanAlapuSpamAlAvat eSAM dvandraH, kAni caitAnItyAha-mAlyAni-mAlAsu sAdhUni puSpANItyarthaH, bahuvidhAni cAdhika-atyartha nayanamanasAM sukhakarANi yAni tAni tathA, tathA vanakhaNDAn parvatAMzca grAmAkaranagarANi ca pratItAni kSudrikAjalAzayavizeSaH puSkaraNI-puSkaravatI vartulA vApI-catuSkoNA dIrghikA-RjusAraNI guJAlikA-bakrasAraNI saraHsara paDikA yatraikasmAtsaraso'nyasmin anyasmAdanyatra saJcArakapATakemodakaM sazcarati sA sara:saraHpatikA sAgaraH-samudro bilapaTikA-dhAtukhanipaddhatiH 'khAiya'tti khAtavalayaM nadI-nimnagA saraH-kha parigrahavi| ratau saMvarapAdapaH bhikSAasannidhibhauvanAzca sU0 29 // 16 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHRSSSSS455 bhAvajo jalAzrayavizeSaH taDAgaH kRtakaH 'vappiNa'tti kedArAH eSAM dvandvaH tatastAn dRSTveti prakRtaM, kiMbhUtAn ?-phullai:-vikasitainIlotpalAdibhiH pajhaiH-sAmAnyaiH puNDarIkAdibhiH parimaNDitA ye abhirAmAzcaramyAste tathA tAn, anekazakunigaNAnAM mithunAni vicaritAni-saMcaritAni yeSu te tathA tAn, varamaNDapA:-pratItAH, vividhAni bhavanAni-gRhANi toraNAni-pratItAni caityAni-pratimAH devakulAni-pratItAni sabhA-bahujanopavezanasthAnaM prapA-jaladAnasthAnaM AvasathaH-parivrAjakavasatiH sukRtAni zayanAni-zayyA AsanAni ca-siMhAsanAdIni zibikA-jampAnavizeSaH pArzvato vedikA upari ca kuTAkRtiH-pratItaH zakaTaM-gantrI yAnaM-gantrIvizeSa eva yugyaM-vAhanaM golladezaprasiddhaM vA jaMpAnaM syandano-rathavizeSaH naranArIgaNazceti dvandvastataH tAMzca, kimbhUtAn ?-saumyAH-araudrAH pratirUpAH-draSTAraM 2 prati rUpaM yeSAM te darzanIyAzca |-manojJA yete tathA tAn, alaGkRtavibhUSitAn krameNa mukuTAdibhizca vastrAdibhizca pUrvakRtasya tapasaH prabhAvena yatsaubhAgyaM-janAdeyatvaM tena samprayuktA yete tathA tAn , tathA naTanarttakajallamallamauSTikaviDambakakathakaplavakalAsakAkhyAyakalalamaDatUNaillatumbavINikatAlAcaraiH pUrvavyAkhyAtaH prakriyante yAni tAni tathA, tAni ca kAnItyAha-bahUni sukaraNAni-zobhanakarmANi dRSTveti prakRtaM, teSviti sambandhAt teSu anyeSu caivamAdikeSu rUpeSu manojJabhadrakeSu na zramaNena saktavyaM na raktavyaM yAvatkaraNAt na garddhitavyamityAdIni SaT padAni dRzyAni, na smRti vA matiM vA tatra-teSu rUpeSu kuryAt, punarapi cakSurindriyeNa dRSTvA rUpANi amanojJapApa dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiH praznavyAka- kAni 'kiMte'tti tadyathA-'gaNDI'tyAdi vAtapittazleSmasannipAtajaM caturdA gaNDaM tadasyAstIti gaNDI-gaNDa- dharmadvAre ra0zrIa- ImAlAvAn kuSThaM-aSTAdazabhedamasyAstIti kuSThI, tatra sapta mahAkuSThAni, tadyathA-"aruNo 1 duMbara 2 rizya- parigrahavi bhayadeva0 jihna 3 karakapAla 4 kAkana 5 pauMDarIka 6 dru 7 kuSThAnIti, mahattvaM caiSAM sarvadhAtvanupravezAdasAdhyatvAceti, ratau saMvaekAdaza kSudrANi, tadyathA-sthUlamAruka 1 mahAkuSThai 2 kakuSThA 3 carmadala 4visarpa5 parisarpa vicarcikA 7 rapAdapaH sidhmaH 8 kiTibhaH 9pAmA 10 zatArukA 11 saMjJAni ekAdazeti sarvoNyapi aSTAdaza, sAmAnyataH kuSThaM bhikssaaa||16|| sarva sannipAtajamapi vAtAdidoSotkaTatayA bhedabhAgbhavatIti, 'kuNi'tti garbhAdhAnadoSAt ikhaikapAdo nyUnai-10 sannidhikapANirvA kuNiH, kuMTa ityarthaH, 'udara'tti jalodarI tatrASTAvudarANi teSAM madhye jalodaramasAdhyamiti tadiha rbhAvanAzca nirdiSTaM, zeSANi tvacirotthAni sAdhyAni, tAni cASTAvevaM-"pRthak 3 samastairapi cAnilAdyaiH 4, plIhodaraM5 sU029 baddhagudaM 6 tathaiva / AgantukaM 7 saptamamaSTamaM tu, jalodaraM 8 ceti bhavanti tAni // 1 // " 'kacchulla'tti kaNDUtimAn 'pailla'tti padaM zlIpadaM pAdAdI kAThinyaM yaduktaM-"prakupitA vAtapittazleSmANo'dhaH prapannA vaMkSaNorujaGghAsvavatiSThamAnAH kAlAntareNa pAdamAzritya zanaiH zanaiH zophamupajanayanti yattat zlIpadamAcakSate" "purANodakabhUyiSThAH, sarvartuSu ca zItalAH / ye dezAsteSu jAyante, zlIpadAni vizeSataH // 1 // pAdayohastayorvApi, jAyate zlIpadaM nRNAm / karNoSThanAsAkhapi ca, kacidicchanti tdvidH||2||" kubjA-pRSThAdau kubjayogAt paGgula:paguH cakamaNAsamarthaH vAmanaH-kharvazarIraH ete ca mAtApitRzoNitazukradoSeNa garbhasya doSodbhavAH kubjavAma For Personal & Private Use Only Margainelibrary.org
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ XSHASSISTIROSSA*06*** nakAdayo bhavantIti, uktaM ca-"garbha vAtaprakopeNa, dohade vA'pamAnita / bhavet kuJjaH kuNiH paGgurmUko manmana eva vA // 1 // " 'aMdhillaga'tti andha evAndhillako-jAtyandhaH, 'egacakkhu'tti kANaH, etacca doSadvayaM garbhagatasyotpadyate jAtasya ca, tatra garbhasthasya dRSTibhAgamapratipannaM tejo jAtyandhatvaM karoti tadekAkSigataM kANatvaM vidhatte tadeva raktAnugataM raktAkSaM pittAnugataM piGgAkSaM zleSmAnugataM zuklAkSamiti, 'viNihaya'tti vinihatacakSurityarthaH, tatra yajAtasya cakSurvinihananenAndhakatvaM kANatvaM vA tadanena darzitamiti, 'sappisallaga'tti saha pisallakena-pizAcakena varttate yaH sa tathA grahagRhIta ityarthaH, athavA sarpatIti sI-pIThasappI saca garbhadoSAt karmadoSAdvA bhavati, sa kila pANigRhItakASThaH sarpatIti, zalyakaH-zalyavAn zUlAdizalyabhinna ityarthaH, vyAdhinA-viziSTacittapIDayA cirasthAyigadena vA rogeNa-rujayA sadyoghAtigadena vA pIDito yaH sa tathA, tato gaNDyAdipadAnAmekatvadvandvaH tad dRSTveti prakRtaM, vikRtAni ca mRtakakaDevarANi 'sakimiNakuhiyaM vatti saha kRmibhiryaH kuthitazca sa tathA taM vA dravyarAziM-puruSAdidravyasamUhaM dRSTreti prakRtaM, teSviti sambandhAt teSu gaNDyAdirUpeSu anyeSu caivamAdikeSu rUpeSu amanojJapApakeSu na zramaNena roSitavyaM yAvatkaraNAnna hIlitavyamityAdIni SaT padAni dRzyAni na jugupsAvRttikApi labhyA ucitA yogyetyarthaH utpAdayituM, nigamayannAha-evaM cakSurindriyabhAvanAbhAvito bhavati antarAtmetyAdi vyaktameva 2 / 'taiyaM ti tRtIyaM bhAva8|nAvastu gandhasaMvRtatvaM, taccaivam-ghrANendriyeNAghrAya gandhAna manojJabhadrakAn 'kiM tetti tadyathA jalajasthalajasara Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAka ra0 zrIabhayadeva0 vRttiH 4 sapuSpaphalapAnabhojanAni pratItAni kuSTaM-utpalakuSThaM 'tagatti gandhadravyavizeSaH patraM-tamAlapatraM 'coya'tti tvak damanakaH-puSpajAtivizeSaH marukaH-pratItaH elArasaH-sugandhiphalavizeSarasaH 'pikkamaMsitti pakkAsaMskRtA mAMsIti-gandhadravyavizeSaH gozIrSAbhidhAnaM sarasaM yaccandanaM tattathA kapUro-ghanasAraH lavaGgAni-phalavizeSAH aguru-dAruvizeSaH kuGkama-kazmIraja kallolAni-phalavizeSAH ozIraM-vIraNImUlaM zvetacandanaM zrIkhaNDaM khedo vA-syandazcandanaM-malayajaM sugandhAnAM-sadgandhAnAM sArAGgAnAM-pradhAnadalAnAM yuktiH-yojanaM mAyeSu varadhUpavAseSu te tathA te ca te varadhUpavAsAzceti samAsaH tatastAnAghrAya teviti yogAt teSu 'uuyapiMDimanIhArimagaMdhiesutti RtujA-kAlocita iti bhAvaH piNDimo-bahalA nirjharimo-dUraniryAyI yo gandhaH sa vidyate yeSu te tathA leSu anyeSu caivamAdikeSu gandheSu manojJabhadrakeSu na zramaNena saktavyamityAdikaM kiM te ityetadantaM pUrvavat, tathA ahimRtAdInyekAdaza pratItAni navaraM vRkaH-IhAmRgaH dvIpI-citrakaH eSAM cAhimRtakAdInAM dvandvaH dvitIyAbahuvacanaM dRzyaM tata AghAyeti kriyA yojanIyA, tatasteSviti yogAt teSu kiMvidheSvityAha-mRtAni-jIvavimuktAni kuthitAni-kothamupagatAni vinaSTAni pUrvAkAravinAzena 'kimi'tti kRmivanti bahudurabhigandhAni ca-atyantamamanojJagandhAni yAni tAni tathA teSu anyeSu caivamAdikeSu gandheSu amanojJapApakeSu na zramaNenaroSitabyamityAdi pUrvavata'cautthaM ticaturtha bhAvanAvastu jihvendriyasaMvaraH, tacaivam-jihvendriyeNAkhAdya rasAMstu manojJabhadrakAn 'kiMtetti tadyathA avagAhA-slehabolanaM tena pAkato nivRtta 5dharmadvAre parigrahavi| ratau saMva|rapAdapaH bhikSAasannidhirbhAvanAzca sU0 29 // 162 // // 162 // For Personal & Private Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ mavagAhime-pakAnaM khaNDakhAdyAdi vividhapAnaM-drAkSApAnAdi bhojanaM-odanAdi guDakRtaM-guDasaMskRtaM khaNDakRtaM ca-khaNDasaMskRtaM laDakAdi tailaghRtakRtaM-apUpAdi AkhAyeti prakRtaM, teSviti sambandhAt teSu bhakSyeSu-zaSkulikAprabhRtiSu bahuvidheSu-vicitreSu lavaNarasasaMyukteSu tathA madhumAMse pratIte bahuprakArAmajikA niSThAnaka-prakRSTamUlyaniSpAditam yadAha-"NihANaM jA sayasahassaM" [niSThAnakathA yA zatasahasraM (vyayitaM)] dAlikAmlaMiDarikAdi saindhAmlaM-sandhAnenAmlIkRtamAmalikAdi dugdhaM dadhica pratIte 'sara'tti sarako guDadhAtakIsiddhaM madyaM varavAruNI-madirA sIdhukApizAyane-madyavizeSau tathA zAkamaSTAdazaM yatrAhAre sa zAkASTAdazaH tatazcaiSAM dvandvaH tataste ca te bahuprakArAzceti karmadhArayaH tatasteSu, zAkASTAdazatA caivamAhArasya-"sUyodaNo 2 javaNNaM 3 tiNi ya maMsAi 6 goraso7 jUso 8 / bhakkhA 9 gulalAvaNiyA 10 mUlaphalA 11 hariyayaM 12 DAgo 13 // 1 // hoi rasAlU ya14 tahA pANaM15 pANIya 16 pANagaM ceva 17 / ahArasamo sAgo niruva hao 18 loio piMDo ||2||"tti 'tiNi ya maMsAIti jalacarAdisatkAni 'jUsotti mudtandulajIrakaDubhANDAdirasaH "bhakkha'tti khaNDakhAdyAdIni 'gulalAvaNiya'tti gulaparpaTikA lokaprasiddhA guDadhAnA vA mUlaphalAnyekameva padaM 'haritagaMti jIrakAdi haritaM 'DAgo'tti vastulAdibharjikA rasAlu'tti majikA 'pANa'ti madyaM 'pANIya'ti jalaM 'pANagaMti drAkSApAnakAdi 'sAgo'tti takrasiddhazAka iti, tathA bhojaneSu vividheSu zAlanakeSu manojJavarNagandharasasparzAni tAni bahudravyaH sambhRtAni ca-upaskRtAni tAni tathA teSu anyeSu caivamAdikeSu manojJa. For Personal & Private Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva. vRttiH // 16 // SARALIACALMAMAY bhadrakeSu zramaNena na saktavyamityAdi pUrvavat, tathA punarapi jihvandriyeNAkhAdya rasAn amanojJapApakAn 5dharmadvAre 'kiMtetti tadyathA arasAni-avidyamAnAhAyarasAni hiGgavAdibhirasaMskRtAnItyarthaH virasAni-purANatvena | | parigrahavivigatarasAni zItAni-anaucityena zItalAni rUkSANi-ni:slehAni 'nijappitti niryApyAni ca yApa-2 ratau saMvanA'kArakANi nirbalAnItyarthaH yAni pAnabhojanAni tAni tathA'tastAni, tathA 'dosINaM'ti doSAnaM rAtripa rapAdapaH yuSitaM vyApannaM-vinaSTavaNaM kuthitaM-kothavat pUtika-apavitraM kuthitapUtikaM vA-atyantakuthitaM ata evA bhikSAamanojJaM-asundaraM vinaSTaM-atyantavikRtAvasthAprAptaM tataH prasUtaH bahudurabhigandho yena tattathA tata eteSAM dvandvo-2 sannidhi8/'tastAni tathA, tiktaM ca nimbavat kaTukaM ca zuNThyAdivat kaSAyaM ca vibhItakavat AmlarasaM ca takravat rbhAvanAzca liMdraM ca-azaivalapurANajalavat nIrasaM ca-vigatarasamiti dvandvo'tastAni AsvAdya teSviti yogAt teSvanyeSu | sU0 29 caivamAdikeSu raseSvamanojJapApakeSu na zramaNena roSitavyamityAdi pUrvavat 4 / 'paMcamakati pazcamakaM bhAvanAvastu sparzanendriyasaMvaraH, taccaivaM-sparzanendriyaNa spRSTA sparzAn manojJabhadrakAn 'kiMtetti tadyathA-'dagamaMDava'tti udakamaNDapAH udakakSaraNayuktAH hArAH pratItAH zvetacandanaM-zrIkhaNDaM zItalaM vimalaM ca jalaM-pAnIyaM vividhAH kusumAnAM srastarAH-zayanAni ozIraM-vIraNImUlaM mauktikAni-muktAphalAni mRNAlaM-padmanAlaM 'dosiNa'tti candrikA ceti dvandvo'tastAH, tathA pehuNAnAM-mayUrAGgAnAM ya utkSepakaH sa ca tAlavRntaM ca-vIjanakaM ca etAni vAyUdIrakANi vastUni tairjanitAH sukhAH-sukhahetavaH zItalAzca-zItA yete tathA tAMzca pavanAn-vAyUn CURRENEUPLEASEASCULMAN |163 // For Personal & Private Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ *OSASAURISHISHCHISHGA ka?-grISmakAle-uSNakAle tathA sukhasparzAni ca bahuni zayanAni AsanAni ca prAvaraNaguNAMzca-zItApahArakatvAdIn zizirakAle-zItakAle aGgAreSu pratApanAH zarIrasyAGgArapratApanAH tAzca AtapaH-sUryatApaH sligdhamRduzItoSNalaghukAzca ye RtusukhA:-hemantAdikAlavizeSeSu sukhakarAH sparzA aGgasukhaM ca nivRttiM camanAkhAsthyaM kurvanti yete tathA tAn spRSTvA iti prakRtaM, teSviti sambandhAt teSu anyeSu caivamAdikeSu sparzeSu manojJabhadrakeSu na zramaNena saktavyamityAdi pUrvavat / tathA punarapi sparzanendriyeNa spRSThA sparzAn amanojJapApakAna 'kiMtetti tadyathA aneko-bahuvidho bandho-rajvAdibhiH saMyamanaM vadho-vinAzaH tADanaM-capeTAdinA aGkanaM-taptAyaHzalAkayA'GkakaraNaM atibhArArohaNaM aGgabhaJjanaM-zarIrAvayavapramoTanaM sUcInAM makheSu pravezo yaH sa tathA gAtrasya-zarIrasya prakSaNanaM-jIraNaM gAtraprakSaNa tathA lAkSArasena kSAratailena tathA 'kalakala'tti kalakalazabdaM karoti yattatkalakalaM atitaptamityarthaH tena puNA sIsakena-kAlalohena ca yat secanaM-abhiSecanaM yattattathA, haDIbandhanaM-khoTakakSepaH rajvA nigaDaiH saMkalanaM hastANDukena ca yAni bandhanAni tAni ta cchabdairevoktAni tathA kumbhyAM-bhAjanavizeSe pAka:-pacanaM dahanamagninA siMhapucchanaM-zephatroTanaM udvandhanaM6 ullambanaM zUlabhedaH-zUlikAprotanaM gajacaraNamalaNaM karacaraNakarNanAsauSThazIrSacchedanaM ca pratItaM jihvAJchanaM-18 | jihvAkarSaNaM vRSaNanayanahRdayAtradantAnAM yadu bhaJjanaM-AmardanaM tattathA, yokaM-yUpe vRSabhasaMyamanaM latA-kambA kaSo-vaIH eSAM ye prahArAste tathA padapANiH-pAdapANiH jAnu-aSThIvat prastarAH-pASANAH eSAM yo nipAtaH For Personal & Private Use Only
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH // 164 // - patanaM sa tathA, pIDanaM yatrapIDanaM kapikacchU:- tIvrakaNDUtikArakaH phalavizeSaH agniH - vahi: 'vicchuyaDakka'tti vRzcikadaMzaH vAtAtapadaMzamazakanipAtazceti dvandvaH tatastAn spRSTvA duSTaniSadyA - durAsanAni durniSIdhikAH-kaSTakhAdhyAyabhUmIH spRSTvA teSviti sambandhAt teSu karkazaguruzItoSNarUkSeSu bahuvidheSu anyeSu caivamAdikeSu spazaiSvamanojJapApakeSu na teSu zramaNena roSitavyamityAdi paJcamabhAvanAnigamanaM pUrvavat 5 / iha paJcamasaMvare zabdAdiSu rAgadveSanirodhanaM yadbhAvanAtvenoktaM tatteSu tadanirodhe parigrahaH syAditi mantavyaM tadvirata eva cAparigraho bhavatIti, Aha ca - " je saddarUvarasagaMdhamAgae, phAse ya saMpappa maNuNNapAvae / gehI paosaM na karejja | paMDie, sa hoti daMte virae akiMcaNe // 1 // " tti [ya AgatAn zabdarUparasagandhAn sparzAzca manojJapApakAn saMprApya / gRddhiM pradveSaM ca na kuryAt paNDitaH sa bhavati dAnto virato'kiJcanaH // 1 // ] 'evamiNa' mityAdi paJcamasaMvarAdhyayananigamanaM pUrvavaditi / atha saMvarapaJcakasya nigamanArthamAha-etAni paJcApi he suvrata zobhananiyama ! mahAvratAni saMvararUpANi hetuzataiH - upapattizatairviviktaiH-nirdoSaiH puSkalAni - vistIrNAni yAni | tAni tathA, yAni ketyAha- kathitAH - pratipAditAH arhacchAsane-jinAgame pazca samAsena saGkSepeNa saMvarA:| saMvaradvArANi vistAreNa tu paJcaviMzatiH prativrataM bhAvanApaJcakasya saMvaratayA pratipAditatvAditi / atha saMvarAsevino bhAvinIM phalabhUtAmavasthAM darzayati-samitaH IryAsamityAdibhiH paJcaviMzatisaGkhyAbhiranantaroditAbhiH bhAvanAbhiH sahito jJAnadarzanAbhyAM suvihito vA saMvRtazca kaSAyendriyasaMvareNa yaH sa tathA sadA For Personal & Private Use Only 5 dharmadvAre parigrahaviratau saMva rapAdapaH bhikSAa sannidhi bhavinAzca sU0 29 // 164 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvadA yatnena-prAptasaMyamayogeSu prayatnena ghaTanena-aprAptasaMyamayogaprAptyarthaghaTanayA suvizuddha darzanaM-zraddhAnarUpaM yasya sa tathA, etAn uktaprakArAn saMvarAn anucarya-Asevya saMyataH-sAdhuH caramazarIradharo bhaviSyati punaH zarIrasyAgrahItA bhaviSyatIti bhAvaH, vAcanAntare punarnigamanamanyathA'bhidhIyate yaduta etAni paJcApi suvrata! mahAvratAni lokadhRtivratAni zrutasAgaradarzitAni tapaHsaMyamavratAni zIlaguNadharavratAni satyArjavavratAni narakatiryamanujadevagativivarjakAni sarvajinazAsanakAni karmarajovidArakANi bhavazatavimo|cakAni duHkhazatavinAzakAni sukhazatapravartakAni kApuruSaduruttarANi satpuruSatIritAni nirvANagamanasvargaprayANakAni pazcApi saMvaradvArANi samAptAnIti bravImIti // samAptA zrIpraznavyAraNAGgaTIkA // namaH zrIvarddhamAnAya, zrIpArzvaprabhave namaH / namaH zrImatsarasvatyai, sahAyebhyo namo nmH||1|| iha hi gamanikArtha yanmayA'bhyUhayoktaM, kimapi samayahInaM tadvizodhyaM sudhiibhiH| nahi bhavati vidheyA sarvathA'sminnupakSA, dayitajinamatAnAM tAyinAM cAGgivarge // 2 // pareSAM durlakSyA bhavati hi vivakSA sphuTamidaM, vizeSAddhAnAmatulavacanajJAnamahasAm / nirAmnAyAdhIbhiH punaratitarAM mAdRzajanaiH, tataH zAstrArtha me vacanamanaghaM dularbhamiha // 3 // tataH siddhAntatattvajJaiH, khayamUhyaH suyatnataH / na punarasmadAkhyAta, eva grAhyo niyogtH||4|| tathaiva mA'stu me pApaM, saGghamatyupajIvanAt / vRddhanyAyAnusAritvAt, hitArtha ca prvRttitH||5|| For Personal & Private Use Only Tww.jainelibrary.org
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakRtaH prastatiH praznavyAkara0 zrIabhayadeva0 vRttiH yo jainAbhimataM pramANamanaghaM vyutpAdayAmAsivAn, prasthAnairvividhairnirasya nikhilaM bauddhAdisambandhi tat / nAnAvRttikathAkathApathamatikrAntaM ca cakre tapaH, niHsambandhavihAramapratihataM zAstrAnusArAt tathA // 6 // tasyAcAryajinezvarasya madavadvAdipratisparddhinastadvandhorapi buddhisAgara iti khyAtasya sUre vi / chandobandhanibaddhabandhuravacaHzabdAdisallakSmaNaH, zrIsaMvignavihAriNaH zrutanidhezcAritracUDAmaNeH // 8 // ziSyeNAbhayadevAkhyasUriNA vivRtiH kRtA / praznavyAkaraNAGgasya, zrutabhaktyA smaastH||9|| nivRtikakula nabhastalacandradroNAkhyasUrimukhyena / paNDitagaNena guNavatpriyeNa saMzodhitA ceyam // 10 // SECRUARMUSIC SASSISTISESSHOSHISRESAS SACOCHEMES MASCOCCA iti zrIcandrakulAmbaranabhomaNizrImadabhayadevAcAryavihitavivaraNayutaM praznavyAkaraNanAmakaM dazamamaGgaM samAptimagamat // zrIpraznavyAkaraNaM sampUrNam // graMthAgraM 5630 secececeaesececececsseccsesuar For Personal & Private Use Only