Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzana preraka vidyAbhUSaNa munirAja zrI kalahaMsavijayajI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ |zrI kAna-nna-notti-rSaafsa ja prAkASThA-rss8 jinAgamatattvavizArada-cAndrakulatapAgaccha-saMvignazAkhAgraNI suvihitAcAryazrIvijayaharipAdapadmabhyo namaH / / jaina darzana sarvatantrasvatanta AcArya bhagavAna zrI haribhadrasUrIzvarapraNIta SaDradarzanasamuccayamAMnA ane tenA uparanI zrImAna guNaratnasUripurandaranI TIkAmAMnA "jainadarzana prakaraNane anuvAda preraka vidyAbhUSaNa munirAja zrI kalahaMsavijayajI prakAzaka: zrI vartamAna-satya-nIti-harSasUrijana graMthamAlAnA vyavasthApaka dharmapriya zreSThI bhegIlAla sAkaracaMda rIcIDa-amadAvAda vIra saM. 2472.satya saM. prata pa00 [vi. saM. 2002.IravI.1945
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyakonI zubha nAmAvali AcAya zrI vijayamahendrasUrivaranA ziSyaratna vidyAbhUSaNa munirAja zrI kalaha vijayajInA sadupadezathI rU. 85nu pAravAla paMca pADIva ha. zA mUlaca'da orAjI-pADIva. rU. 20Lu zrI jAvAla saMghanA jJAnakhAtAnA ha. zA punamacaMda meAtIjI-jAvAla. rU. 6rA zA che.gamalajI husAjI kheDAvAlA zivaga'ja. sahAyakonI icchAthI A pustaka vidvAna sAdhu-sAdhvI ane jJAnala'DArAne bheTa ApavAmAM Avaze. prAptisthAnA zeTha bhAgIlAla sAMkalacaMda rIcIrADa, mahAvIrasvAmInA derA pAse amadAvAda. zeTha mULacaMda jorAjI vAyA zIrAhI, pADIva ( mAravADa ) mudraka : zeTha gulAbacaMda devacaMda mudraNusthAna : AnaMda xi. presa sTe zana rA Da-bhA vanagara.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adi-vacana jaina dharma e atIndriya dharma (Extra Sensory)che. tenA prakAzaka zrI tIrthakara bhagavaMto atIndriya jJAnI che. jana darzanane -sAMgopAMga samajavA mATe mahApu ja samartha thaI zake. jeo dharmane sAkSAta joI ke jANI zakatA nathI teo dharmanI bAbatamAM jeTalA anumAna kare te bhAgye ja satya nIvaDI zake. dharmanuM prakAzana, caturvidha saMghanuM sthApana, buddhinidhAna gaNadharAdi ziSyo dvArA dvAdazAMgInuM grathana ane tIrthaMkaranAmakarma jevI utkRSTa puNyaprakRtine upabhoga karanAra tIrthakara bhagavaMta jevA atIndriya jJAnIo jaina dharmanA prakAzaka che. AvA zAsananI ArAdhanA e ja kharekharI Atma-ArAdhanA che. jaina darzananA siddhAMte apUrva ane parahitakArI che. kramazaH pagathiyA caDhato prANa chevaTe sAdhyabiMdue pahoMce che tema jina darzane AtmAne unnata kaTimAM lAvavA mATe vividha dizAo darzAvI che, AjanA jaDavAdanA raMge raMgaele prANI mAne che ke "jana dharmanA jevI sUkSma chaNAvaTa ane jhINI-jhINI vigato to mAtra graMthanI zobhArUpa che. jaina darzane batAvelA AcAra-vicAronuM pAlana AjanA jamAnAmAM azakya jevuM che; paraMtu A kathana UlaTA cazmAnuM che. jaina darzane jaNAvelA AcAra-vicAro ne kriyAo prANIne keTalA upakAraka che, keTalA hitAvaha che, tenA pAlanathI bAhya anartho ane Adhi-vyAdhithI bacI javAya che-A dRSTithI jaina darzananI maulikatAne vicAra karavAmAM Ave tyAre, jaina darzanA sthApaka mahApuruSo pratye raheje mastaka avanata thaI jAya che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjanA jaDavAde mAnavajAti mATe kevI Aphato utpanna karI che?tene svastha citte vicAra karIe to jaNAze ke-jagatane vahelA yA maheDA jaina darzananA siddhAMta ravIkAryA sivAya chUTako nathI. AjanA yugamAM aneka jAtanI zodhakhoLa thaI rahI che ane tenI pAchaLa karaDe ane abajo rUpiyAnA AMdhaNa mukAya che paraMtu tenA badalAmAM ApaNe zuM sAMbhaLIe chIe? nitya navAM navAM auSadhe tema hamezAM avanavA rogo paNa vadhatA ja jAya che. nitya navA navA kArakhAnAo ane phekaTarIo baMdhAtI. jAya che tema bekAronI saMkhyA paNa vadhatI Ave che. nitya navA-navA hunnara-udyoge zodhAya che tema bajAramAM asAdhAraNa tejI-maMdI AvI jAya che. thoDA hunnara-udyogo hatA tyAre grAhaka saMkhyA vadhu hatI ane Aje hunnara udyogo vipula saMkhyAmAM astitva dharAve che tyAre gharAkI mATe bajAro maLatA nathI. haMmezAM pedA thato cekabaMdha mAla apAvavA mATe eka rAjyane bIjA rAjya para daSTi deDAvavI paDe che. ApaNumAM kahevata pracalita che ke-"jara jamIna ne jerU, e traNa kajiyAnA chorU" jamIna mATe, paisA mATe ke strI mATe yuddho thatAM sAMbhaLyA che paraMtu mAla khapAvavA mATe bajAra hAtha karavA yuddha cayAne koI paNa sthaLe nirdeza nathI. AjanA A sudharelA gaNAtA jamAnAmAM bajAra hAtha karavA karoDa mAnavIone ghAtakI saMhAra thaI rahyo che. AvI rIte manuSya jAtinI sagavaDa khAtara jeTalAM sukha ne sAdhano vadhatAM jAya che teTalA pramANamAM tenA duHkha ane ApattimAM vadhAre ja thato jAya che. jaina darzana"mAM A guMcavADAbharyA sarva praznane ukela maLI Ave che. jaina darzananuM tatvajJAna, tene adhyAtmavAda, anekAMtadaSTi, saptabhaMgI ane nanuM svarUpa aditIya che. mahAna paMDita ane
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakharatattvavettA zrImAna haribhadrasUrie saMkSepamAM jaina darzana ane sAthesAtha cha darzananuM svarUpa darzAvI "jaina darzana" keTaluM anupama temaja buddhigrAhya che te A pustakamAM darzAvyuM che. ApaNe zrI haribhadrasUrinA jIvananuM saMkSepamAM avalokana karIe. mULa graMthakartA zrI haribhakasUri have prazna e thAya che ke-Saddarzanasamuccaya graMthana kartA koNa? tenA samAdhAnamAM lakhavAnuM ke-zrI haribhadrasUrie aneka graMtho racA che. temAM temaNe keTalAka graMthamAM chevaTanI pupikAmAM kartA tarIke paricaya Apyo che. ane jyAM pite kartA tarIkene paricaya spaSTa zabdomAM nathI darzAvyo tyAM te te graMthanA anya padya ke padArdhamAM viraha zabdanA prayogathI pitAnI kRti vyakta karI che, te prastuta graMthane zrI haribhadrasUrie potAnI kRti tarIke spaSTa ullekhyo che ke "viraha zabdathI sUcita karyo che. te bemAM kayuM sAdhaka pramANa che ? - prastuta graMthanA 87 zlekamAM Adi ke antanA eka paNa zloka vA kAryamAM zrI haribhadrasUrinI kRtinuM sUyaka bemAMthI eka paNa nizAna spaSTapaNe pratIta thatuM nathI te A graMtha zrI haribhadrajInI kRti che tema kevI rIte sAbita thaI zake ? vaLI aneka graMtho maLI Ave che ke jyAM temanI kRti tarIkenuM pramANu spaSTapaNe na maLe, paraMtu anya -samartha AcAryoe potapotAnA graMthamAM zrI haribhadrasUrinI kRti tarIkeno ullekha karyo che tema ahIM paNa samajI levuM. vaLI samAdhAna mATe te temanA ane anya aneka graMthanuM avelekana ghaNuM ja upayogI che. gujarAta purAtatva maMdiranA AcArya zrI jinavijayajI jaNAve che ke-mahAna tatvajJa AcArya haribhadra ane kuvalayamAlA kathAnA kartA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ udyotanasuri bane samakAlIna hatA. ATalI vizAla graMtharAzi lakhanAra mahApuruSane ochAmAM ochuM 60-70 varSa sudhInuM AyuSya to avazya hevuM joIe. e kAraNathI lagabhaga IravInI 8mI zatAbdInA prathama dazakamAM zrI haribhadrasUrine janma ane aSTama dazakamAM mRtyu ema mAnavAmAM Ave to te asaMgata nathI. eTalA mATe huM I. sa. 700 thI 770 (vikrama saMvata 17 thI 8ra7) tyAM sudhI zrI haribhadrasUrinI hayAtI mAnuM chuM. - A aitihAsika vidvAnanA uparyukta ullekhadhArA zrI haribhadrasUrino samaya zrI virathI terame sake nirNata thAya che. (sAmAnya rIte vicAratAM ema jaNAya che ke bhagavaMta zrI vIranA nirvANa pachIne A teramo saMke jaina AcAra, jaina tattvajJAna ane jaina samAjane hAnikartA hato.) jyAre zrI haribhadrasUri thayA tyAre vikramane AThamo saike cAlo hato ane e maityavAsI nAmaka taDa vikramanA pAMcamA saikAmAM paDyuM hatuM arthata zrI haribhadrasUri ane taDa e be vacce lagabhaga traNa saikane gALo hato. A pramANe jIvanakALa darzAvyA pachI saMkSepamAM temanuM jIvanacaritra darzAvavAmAM Ave che. teozrI mevADI mAtAnA dharmavIra putraratna hatA jeoe pitAnI sAdhutAdvArA mAtAnI godane zobhAvI hatI. mevADamAM citoDa nAme nagara udayapuranI pAse Aja paNa jIrNa avasthAmAM hayAta che. te nagaramAM AjathI lagabhaga bArase varasa pahelAM guNa ane nAme sArthaka jItAri rAja rAjya karato hato. tenuM jIvana sarvane dareka prakAre samAdaraNIya hatuM. te rAjyanA purohita tarIke zrI haribhadrajI hatA. teozrIne rAjA ane prajA bahu ja mAnatI hatI ane teo brAhmaNa jAtinA hatA. te samaye brAhmaNone AdarabhAva paNa sAre hato. brahmateja jyAre naSTa
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ thayuM tyAre pete abhimAnI banyA. peAte cauda vidyAnA jANukAra, advitIya vaiyAkaraNI advitIya naiyAyika hatA ane pote pAtAnA jevA samagra pRthvImAM kASTane paNa samajatA nahi. . mArA jevA kAI paNa paMDita nathI. ' A ja abhimAnanA kAraNe (huM jevuM na samajI tenA ziSya anu tevI ) bhISma pratijJA karI hatI paNa kALanI gati nyArI che. te pratijJA paNa kALe madhurI nIpajI. kAI eka divase purAhitapravara zrI haribhadra bhaTTa pAlakhImAM khesIne bajAre pharavA lAgyA. mIyAnAnI AgaLa pAchaLa temanA ziSyA aneka birUdo khAlI rahyA che. rastAmAM sadhaLu zAnta hatuM evAmAM akasmAta, e bhaTTajI mahAzaye leAkeAne bhAgatA joyA. evAM aneka tophAne thavA lAgyA. bhAga-pakaDA evI bUmAbUma thaI rahI. bhaTTajIe mAyAnAnI bahAra mastaka kADhI joyuM to eka pracaMDa kRSNukAya gAMDe hAthI sAme Avato joyA. A tophAnI hAthI tophAna karato karato pAse AbyA tyAre mIyAnA upADanAra nekarA teA nAsI gayA. bhaTTajI paNa samayAnukULa kuzaLatA karI ThekaDe mArI eka jinamaMdira upara caDhI gayA. hastinA tADayamAno'pi na gacchejjaina maMdiram ' e kalpita uktine asamayanAe karelI anubhavI madira upara caDyA eTale temanI najaramAM zrI vItarAganI mUrti paNa AvI. je jinaherane AzA lai pote bacI gayA, te vAta to abhimAnanI ugratAmAM temane na ja jaNAI ane UlaTuM kaliyuganA brAhmaNanI peThe emaNe e jinamUrtinA upahAsa karI ' dRSTi evI sRSTi'nI uktine samarthita karI. upahAsamAM paNa temane khIjuM kAMI smRtimAM na AvatAM miSTAnna ja yAda AvyuM. teoe e pratibiMba pratye kahyuM ke- purela tathA che vanuM miSTAnnamosaTMm Ama theADA samaya bAda zAnta vAtAvaraNa banyuM eTale abhimAnI bhaTTajI pAtAnA ghara tarapha gayA. r
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyArthI haribhadra eka divasa bhaTTajI rAjamahelamAMthI nIkaLIne pitAnA ghara tarapha pAchA vaLyA tyAre rastAmAM eka jaina upAzraya paDato hato jemAM sAdhvIo svAdhyAya karI rahI hatI. daivayoge sAdhvIone svAdhyAyadhvani leDhAne pArasamaNa aDake tema A bhaTTajInA kAnane aDaka. AryAchaMdamAM A AryA bolatI hatI tene artha samajavA ghaNuM dhyAna ApyuM chatAM tuMbaDImAM kAMkarAnI peThe eka paNa akSara samajAya nahi. bhaTTajInA abhimAnano A chelle samaya hato chatAM paNa mUMcha upara vaLa daIne te AryAone upahAsa karo choDyo nahi. bhaTTajI belyA ke-he mAtAjI, tame to A gAthAmAM khUba cakacakATa karyo. jainaAryA paNa samayanI jANakAra hovAthI ghaNI mIThAzathI belI kebhaTTa, navuM navuM to ema ja hoya. A sAMbhaLIne bhaTTajInI khaTAza mIThAzamAM pariNamI ane temane bhISmapratijJA yAda AvI. hari bhadrajI mahAzaye vizeSa namratApUrvaka e jaina AryAne jaNAvyuM kehe mAtAjI, tame mane tamAre cele kare ane je gAthA hamaNuM bolyAM te gAthA kapA karI samajAvo. jaina mahattarAe teTalI ja namratAthI jaNAvyuM ke-bApujI puruSane celA karavAno, puraSone artha samajAvavAne amArA AcAra nathI to tamAre celA thavAnI IcchA hoya ane artha samajavAnI IcchA hoya to A ja nagaramAM rahetA amArA dharmAcArya zrI jinabhaTTa munijI pAse jAo. haribhadrajI to pitAnI pratijJA mujaba te AryAnI AjJAne zirodhArya samajI te ja samaye zrIjinabhaTTa munijI pAse gayA ane sAthe te AryAzrIne paNa lIdhA. vAcaka, tane yAda haze ke te haribhadra ane A haribhadramAM AkAza pAtALa jeTaluM aMtara paDI gayuM hatuM. te haribhadra mAnanA staMbhanI peThe akkaDa hatA, A haribhadra vetralatAnI peThe ghaNuM ja narama hatA. kALanI kaho ke karmanI kahe,
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakRtinI kahe ke mAyAnI kahe, game tevI kahe paNa jenI tenI e ja akaLatA jene laIne eka ja vyaktimAM paNa ATaluM badhuM aNadhAryuM parivartana thaI zake che. munizrI haribhadra te AryAzrI haribhadrajIne jinamaMdire laI gayA. haribhadrajI paNa jANe pitAnA pUrva upahAsathI thayelA pApanuM prAyazcitta ja na karatA hoya tema e zAMtarasane sUcavatI bhagavatI jinapratimAne vizeSa nirakhIne stuti karatAM e upahAsavALA ja zlokane thoDo pheravIne belyA ke vapureSa tavAcaSTe bhagavan ! vItarAgatAm A uparAMta eka viyogI bhaktanI peThe jANe ghaNA kALe A jAtanuM IzvarasvarUpa bhALI teoe gauravare bIjI paNa aneka stutio karIne pitAnA cittapaTane vizeSa vizuddha karyo. tyAMthI nIkaLI teo turta ja zrI jinabhaTTajInA caraNa samIpe pahoMcyA ane pahoMcatAM ja zrI haribhadrajIe janI dIkSA svIkArI, brAhmaNa kulamukhane ujajavaLa karavA sAthe "prANa jAye nahi taje dakSa dhArela vAta" ane "STanI siddhi mATe DAhyo vAra gaNe nahi." e banne uktione paNa caritArtha kIdhI. AcArya haribhaka zrI haribhadrajI pahelAM rAjapurohita hatA have dharmapurahita banyA. bIjA sAdhuonI peThe bhaNavAnuM temane na hatuM. mAtra parokSa zAstrane pratyakSa karavAnA hatA. temane eka gurUmaMtra maLe badhAM pratyakSa paNa thaI gayA. jema mahAvIra prabhunI tripadIne sAMbhaLI gaNadhara zrI indrabhUti gautama bAra aMgenuM racI zakyA hatA tema ApaNuM zrI haribhadrajI paNa mAtra jinabhaTTadvArA anekAneka graMtha banAvavA samartha banyA. tyArapachI te, pitAnA ziSya haMsa ne paramahaMsane kAzImAM bauddhavidyApIThamAM abhyAsa karavA mokalyA ane teo marAyAne
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttAMta samAjamAM sArI rIte jJAta che eTale te saMbaMdhI ane ukti karavAmAM AvatI nathI. zrI haribhadrasUrinAM jIvanane lagatI aneka sthaLe ullekha karavAmAM Avyo che eTale ahIM te mAtra bhUmikArUpa ja jIvana varNavavAmAM AvyuM che. - jaina darzana e Atmadharma che. temAM tamane bhogavilAso mANavAnA, yatheccha AcaraNa karavAnA Adezo nahIM maLe. jaDavAdanA pUjArI prANIo, pitAnI azakti DhAMkavA mATe dharmanI khAmIo darzAvavA taiyAra rahe che. jaina darzana saMbaMdhI vivecana karavuM eTale mahAsAgarane e hAthavatI ulecavAno prayAsa karo. prastuta pustaka "jaina darzana mAM chae darzananA maMtavyanuM buddhigamya rIte vivecana karI jaina darzananA siddhAMtane akAya, abhedya ane akhaMDa darzAvyA che. mukhyatve jIva, achavAdi nave tavenuM suMdara zailImAM, buddhimAM Utare tevI rIte svarUpa samajAvavAne saphaLa prayAsa karyo che. ATaluM prAsaMgika kathana darzAvyA pachI ApaNe A graMtha saMbaMdhI kaIka vicAra karIe- zrImAna haribhadrasurijIe "Dradarzana samuccaya" nAmanA graMthamAM 87 glaeNkamAM chae darzane-bauddha, naiyAyika, sAMkhya, jaina, vaizeSika ane jaiminIyanuM svarUpa darzAvyuM che. A saMskRta graMtha para be TIkAo prakAzita thaI che. moTI TIkA zrI guNaratnasUrijInI ane bIjI TIkA zrI maNibhadrasUrinI. che. A graMthamAM zarUAtamAM zrI haribhadrasUrijInA mULa leka (87), tyArabAda tene anuvAda, ane te pachI zrI guNaratnasUrijInI TIkAne vistRta anuvAda ApavAmAM AvyuM che, je vAMcatAM jaina darzananI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 khUbIo ane buddhigamya dalIlanI saceTatA saheje samajAya che. A prasaMge zrI guNaratnasUrijInA jIvananI AchI rUparekhA dorIe te te ApaNane atIva upUgI thaI paDaze. TIkAkAra zrI guNaratnasUrijI TIkAnA chevaTanA bhAgamAM TIkAkArazrIe pitAne kaze vizeSa paricaya A lAgato nathI, te paNa temaNe karelA bIjA bIjA graMtha jotAM temane samaya, temanA guru, temanI vaMzaparaMparA ane temanuM uttamottama cAritra vagere jaNAI Ave che. pote karelA "kriyAratnasamuccaya'nI prazastimAM Apela A leka- "mUta-mAji-aravRttimajurA sUH gunAhyatRtIyaH mAta " drava emanA ananyasulabha vinayaguNane darzAvI rahyo che. je samaye A AcArya viharamANu hatA, te ja samaye zrImunisuMdarasUri paNa vidyamAna hatA. munisuMdarasUrie vikrama saMvata 1466mAM gurnAvalI' nAmanI eka tapAgacchanI paTTAvalI lakhelI che, jemAM bhagavaMta zrImahAvIrathI pitA sudhInI gusparaMparA ane tene lagatA khAsa khAsa prasaMgenI noMdha lIdhelI che. e graMthamAM A guNaratnasUrine paNa khAsa saMbhAravAmAM AvyA che ane mAtra emanA guNakIrtana mATe ja 13 zleke 377 thI 390) paNa TAMkavAmAM AvyA che. zrI munisuMdarasUrinA zabdomAM kahIe to "guNaratnasUrinA gurunuM nAma zrI devamuMdarasUri hatuM. devasuMdarasUrinA ziSyomAM e sauthI agraNa gaNutA hatA." emaNe karele "kriyAratna-samuccaya " emanI zabdazAstranI jhINavaTanI sAkSI Ape che. prastuta TIkA emanA sarva darzanane lagatA pAragAmipaNanI pratIti karAve che ane e sivAyanA emaNe karelA bIjA graMthe paNa
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 12 che $ $ emanA pAMDityanA kharekhara pUrAvA che. temaNe je bIjA bIjA graMtha lakhyA che tenAM-jainagraMthAvalImAM jaNAvelAM nAma nIce pramANe che 1. catudazaraNunI avacUri-jainagraMthA. 44. 2. AturapratyAkhyAnanI pR0 46. 3. bhaktaparijJAnI saMstArakanI pramANagraMtha- 6. siddhasena racita bRhatadarzanasamuccayanI TIkA (?)7. zataka(pAMcamA karmagraMtha)nI avacUri- 8. sattari(chaThThA karmagraMtha)nI , , 119. 9. kSetrasamAsanI laghutti- , 122. 10. pratiSThAvidhi-- , 150. 11. vAsatika prakaraNa- , 163. 12. kriyAratnasamuccaya - 301. 13. samarAdityacaritra (?) , 236. bIjA bIjA AcAryonA ullekho ane emanA pitAnA graMtho jotAM emane samaya vikramane 15 mo zaike sunizcita thaele che. emaNe pitAne eka graMtha saMsmAraka pannAnI avacUri 1484 mAM karela che. e uparathI ema paNa ka9pI zakAya ke-kadAca eo pUre para saMke paNa jIvyA hoya ane AvA tapasvI puraSane mATe ATaluM lAMbuM jIvana saMbhavita paNa che. e pote jaina sAdhu hatA ethI emanuM jIvana tyAga, tapa, zama ane saMyamamaya hatuM. emanA jIvana viSe zrI munisuMdarasUrie je eka adbhuta vAta lakhI che te A cheH
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 - "kAdurad fNa te nizasag-ro-virAchAnAmA AsannAM muktiramA vadati caritrAtinairmalyAt " // 381 arthAta ApaNuM A ullekhanA sUtradhAra zrI guNaratnasUrine evo niyama hato ke "kadI paNa garva na kare, reSa na karo ane vikathAmAM na paDavuM. A niyama ja emanI AsannamuktinI pratIti karAve che." jo ke jaina sAdhuonA bIjA bIjA AcAro vizeSa kilaSTa che to paNa te mAtra dehakalezarUpa hovAthI pALavA sugama paDe che. zrIguNaratnasUrine A niyama te e dehakalezarUpa lecAdi kaSTo karatAM paNa vizeSa kaThaNa che ane pALa paNa mahAdurghaTa che, mATe ja ene ahIM adabhuta vAta tarIke jaNAvela che. teoe potAnI vaMzaparaMparA jiyAratna samuccaya'nI prazastimAM savistara ApelI che. chevaTa zrIratnazekharagaNie, A guNaratna saMbaMdhe karela prazaMsAtmaka ullekha ApIe chIeH "gunAratRtIyAzya che ssdddrshnvRtti-kriyaartnsmuccy-vicaarnicysRjH| eSAM zrIsugurUNAM prasAdato'nde SaDaGkavizvamite - rovAnarLattinikata ti, " arthAta "devasuMdarasUrinA trIjA ziSya nAme guNaratnasUri thayA, emaNe padarzanasamuccayanI vRtti ane kriyAratnamuccaya vagere aneka graMtha sarajyA e zrI sugurunI kRpAthI ratnazekharagaNie 1496mAM A (zrAddhapratikramaNusUtranI) vRttine racelI che." pacIsa varSa pUrve A "jaina darzana" nAmanuM pustaka manasukhalAla ravajIbhAI mahetA taraphathI bahAra pADavAmAM Avela. ApaNA samAjamAM prakhyAti pAmelA paMDita becaradAsa jIvarAje atula parizrama laI te samaye anuvAda karela. divase jatAM A pustakanI kheMca dekhAI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra. AcArya mahArAjazrI vijayanItisUrinA praziSya ane A. zrI vijayaharSasUrinA ziSya AcArya zrI vijayamaheMdrasUrijIne A pustakanI atizaya agatyatA jaNAI. A. zrI vijaya maheMdrasUrijIe atyArasudhImAM AvA upadezaka ne upayogI ATha daza graMtha prakAzamAM ApyA che, je temanI sArI sAhityaruci darzAve che. AvA lekabhogya ane upadezaka graMthane vizALa pramANamAM pracAra thAya tevA hetuthI, yuddhane aMge kAgaLo tathA chapAInI atizaya meMghavArI chatAM A pustakanI punarAvRtti karavA mATe upadeza karyo ane temanA ziSya munirAja zrI kalahaMsavijayajIe A bAbatamAM puSTi ApI. pariNAme saM. 2000 nA pADIvakhAtenA cAturmAsamAM zeTha mULacaMda jorAjI tathA zeTha rIkhavadAsa mULacaMda taraphathI paMcamAMga zrI bhagavatIsUtranI vAMcanA thaI te samaye thayela jJAnakhAtAnI upajamAMthI pADIva poravAla paMce rUA. 850) Apela che. rUA. 200) jAvAla saMdhanA jJAnakhAtAmAMthI punamacaMdajI mitIjI zeTha mAraphata madadane maLyA che jyAre zA chagamala haMsA zivAM janivAsIe rUA. sADIbAsaTha sahAyanA ApyA che. A mATe te sarva gRho dhanyavAdane pAtra che. A. zrI vijaya mahendrasUrijI jJAna-pracAranA AvA kAyomAM satata parizrama sevI rahyA che. temanI sAhitya-ruci ane sAhityapracAra prazaMsanIya che. nirabhimAna vRttio ane AIbara rahitapaNe teo AvA jJAna-dAnanA aneka kAryo karavA zaktimAna nIvaDe tevI zAsanadeva pratye prArthanA. suM. 2002 mauna ekAdazI ) bAlubhAI rUganAtha zAha jamAdAranI zerI bhAvanagara
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurustutiH| sUreH zrIvijayAdisiMhasuguroH paTTAcalAharmaNaH / sAdhayaM bibharAMvabhAra bhuvi yo bhAsvatprabhAvo'nizam // sphUrjaprauDhataraprabuddhivibhavo vidvadgaNeneDitaH / paMnyAso vitanotu satyavijayo modaM satAM cetasi // 1 // ajJAnAtidhanAMdhakArapaTala jJAnAMzuAbhAnadalan / pApAtmAvalisaMllasatkumudinIsaMkocamApAdayan / / tejaHpuJjasitIkRtakSititalo yaH sarvadA yotate / vande'haM tamahaskaraM hi satataM zrInItisUrIzvaram // 2 // bAlye yena kRtAriSaTakavijaye-mAsAdya dIkSAM guroH / pArzve sUrivibhUSaNasya vasatA zAstrAbdhiralaMdhitaH // nIteH paTTavibhUSakojjvalakaraH sUrIzacUDAmaNeH / so'yaM jJAnataponidhirvijayatAM zrIharSasUrIzvaraH // 3 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vardhamAna-satya-nIti-harSasUri graMthamAlAnA 12. upadezaratnakeza ane cANakaya nItisUtra (hiMdI bhASAnuvAda) 3. adhyAtmakalpakama( hiMdI bhASAMtara) 4. upadezaratnamAlA ane prakIrNa upadeza 5. praznottararatnamAlA 6. jana tatvasAra saTIka (pratAkAra) 7. paM. zrI jinavijayajIkRta vIzI-vIzI (sArtha) | 8. jaina darzana (gujarAtI) chapAvavA mATe tiyAra graMtho 9 pADazaka prakaraNa (be TIkA yukta) 10. vyavahArazuddhiprakAza 11. zrI cidAnaMdajIkRta praznottararatnamAlA (saTIka). - 0
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIvarddhamAna-satya-nIti-harSamuri jainagraMthamAlA puSpa 8 OM aham nmH| jinAgamatattvavizArada-candrakulatapAgacchasaMvignazAkhAgraNI. suvihita-AcArya zrIvijayaharSanarIzvara pAdapadmebhyo namaH // yAkinImahattarAsU nu-bhagavAn-haribhadrasUrIzvaraviracita SaDdarzanasamuccaya (mUla) upakramasadarzanaM jinaM natvA vIraM syAdvAdadezakam / sarvadarzanavAcyo'rthaH saMkSepeNa nigadyate // 1 // darzanAni SaDevAtra mUlabhedavyapekSayA / devatA-tattvamedena jJAtavyAni manISibhiH // 2 // darzanAnAM nAmabauddhaM naiyAyikaM sAMkhyaM jainaM vaizeSikaM tthaa| jaiminIyaM ca nAmAni darzanAnAmamUnyaho // 3 // bauddha darzanatatra bauddhamate tAvad devatA sugataH kila / . caturNAmAryasatyAnAM duHkhAdinAM prarUpakaH // 4 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) duHkhaM saMsAriNaH skandhAH, te ca pazca prakIrtitAH / vijJAnaM vedanA saMjJA saMskAro rUpameva ca // 5 // samudeti yato loke rAgAdinAM gaNo'khilaH / AtmA-''tmIyasvabhAvAkhyaH samudayaH sa saMmataH // 6 // kSaNikAH sarvasaMskArA ityevaM vAsanA tu yaa| sa mArga iti vijJeyaH nirodho mokSa ucyate // 7 // pazcendriyANi zabdAdyA viSayAH paJca mAnasam / dharmAyatanametAni dvAdazAyatanAni ca / / 8 // pramANe dve ca vijJeye tathA saugtdrshne| pratyakSamanumAnaM ca samyagjJAnaM dvidhA yataH // 9 // pratyakSaM kalpanApoDhamabhrAntaM tatra budhyatAm / trirUpAlliGgato liGgijJAnaM tvanumAnasaMjJitam // 10 // rUpANi pakSadharmatvaM sapakSe vidyamAnatA / vipakSe nAstitA hetorevaM trINi vibhAvyatAm // 11 // bauddharAddhAntavAcyasya saMkSepo'yaM niveditaH / naiyAyikadarzana naiyAyikamatasyetaH kathyamAno nizamyatAm // 12 // akSapAdamate devaH sRSTi-saMhArakRt zivaH / vibhuni yaikasarvajJo nityabuddhisamAzrayaH // 13 // tattvAni SoDazA'mutra pramANAdIni tdythaa|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANaM ca premeyaM ca saMzayazca prayojanam // 14 // dRSTAnto'pyatha siddhAnto'vayavAstarka-nirNayau / cAMdo jalpo vitaNDA ca hetvAbhAsAzchalAni ca // 15 // jItayo nigrahasthAnAnyeSAmevaM nirUpaNA / arthopalabdhihetuH syAt pramANaM tat caturvidham // 16 // pratyakSamanumAna copamAna zAbdikaM tathA / tatrendriyA'rthasaMparkotpannamavyabhicAri ca // 17 // vyavasAyAtmakaM jJAnaM vyapadezavivarjitam / / pratyakSamanumAnaM tu tatpUrva trividhaM bhavet // 18 // (yugmam) pUrvavat zeSavat caiva dRSTaM sAmAnyatastathA / tatrA'yaM kAraNAt kAryAnumAnamiha gIyate // 19 // rolamba-gavala-vyAla-tamAlamalinatviSaH / vRSTiM vyabhicarantIha navaMprAyAH payomucaH // 20 // kAryAt kAraNAnumAvaM yacca tat zeSavad matam / tathAvidhanadIpUrAt megho vRSTo yathopari // 21 // yacca sAmAnyato dRSTaM tadevaM gatipUrvikA / puMsi dezAntaraprAmiyathA sUrye'pi sA tathA // 22 // prasiddhavastusAdhAdaprasiddhasya sAdhanam / upamAnaM samAkhyAtaM yathA gaurgavayastathA // 23 // bAbdamAyopadezastu mAnamevaM caturvidham /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyaM tvAtmadehAcaM buddhi-indriya-sukhAdi ca // 24 // kimetad-iti saMdigdhaH pratyayaH saMzayo mataH / pravartate yadarthitvAt tat tu sAdhyaM prayojanam // 25 // dRSTAntastu bhavedeSa vivAdaviSayo na yH| siddhAntastu caturbhedaH sarvatantrAdibhedataH // 26 // pratijJA-detu dRSTAnto-panayA nigamastathA / avayavAH paJca tarkaH saMzayoparame bhavet / / 27 / / yathA kAkAdisaMpAtAt sthANunA bhAvyamatra hi / UvaM saMdeha-tarkAbhyAM pratyayo nirNayo mataH // 28 // AcArya-ziSyayoH pakSa pratipakSaparigrahAt / / yA kathA'bhyAsahetuH syAdasau vAda udAhataH // 29 // vijigISukathA yA tu chala-jAtyAdidUSaNam / sa jalpaH sA vitaNDA tu yA pratipakSavarjitA // 30 // hetvAbhAsA siddhAdyA chalaM 'kUpo nvodkaa'| jAtayo dUSaNAbhAsAH pakSAdi dRSyate na yaiH // 31 // nigrahasthAnamAkhyAtaM paro yena nigRhyate / pratijJAhAni-saMnyAsa-virodhAdivibhedataH // 32 // naiyAyikamatasyaivaM samAsaH kathito'dhunA / sAMkhyadarzana sAMkhyAbhimatabhAvAnAmidAnImayamucyate // 33 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ -(5 // . sAMkhyA nirIzvarAH kecit kecid iishvrdevtaaH| sarveSAmapi teSAM syAt tatcAnAM pazcaviMzatiH // 34 // sattvaM rajastamati jJeyaM tAvad guNatrayam / prasAda-tApa-dainyAdikAryaliGgaM krameNa tat // 35 // eteSAM yA samAvasthA sA prakRtiH kilocyate / pradhAnA-'vyaktazabdAbhyAM vAcyA nityasvarUpikA // 36 // tataH saMjAyate buddhirmahAniti yakocyate / ahaMkAraH tato'pi syAt tasmAt SoDazako gaNaH // 37 // sapairzanaM rasenaM ghrANaM cakSuH zrAtraM ca pazcamam / . pazca buddhIndriyANyAhustathA karmendriyANi ca // 38 // pIyU-paMstha-vaica:-pANi-pAdaukhyAni manastathA / anyAni pazca rUpAditanmAtrANi iti SoDaza / / [yugmam / rUpAt "tejo rasA~dApo gandhAd bhUmiH svarAd nmH| sparzAd vAyuH tathaivaM ca pazcabhyo bhUtapaJcakam / / 40 // evaM caturviMzatitattvarUpaM niveditaM sAMkhyamate pradhAnam / anyastvakartA viguNastu bhoktA tatvaM pumAn nityacid abhyupetaH // 41 // paJcaviMzatitatvAni saMkhyayaiva bhavanti ca / pradhAna-narayozcAtra vRttiH pazu-andhayoriva // 42 // prakRti-viyogo mokSaH puruSasyaivA''ntarajJAnAt /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnatritayaM ca bhavet pratyakSaM laiGgika zAbdam // 43 // evaM sAMkhyamatasyApi samAsaH kathito'dhunA / jainadarzana jainadarzanasaMkSepaH kathyate suvicAravAn // 44 // jinendro devatA tatra rAga-dveSavivarjitaH / hatamohamahAmallaH kevalajJAnadarzanaH // 45 // . surA'surendrasaMpUjya sadbhatArthopadezakaH / kRtsnakarmakSayaM kRtvA saMprAptaH paramaM padam // 46 // jIvA'jIvI tathA puNyaM paamaashrv-sNvrau| bandhazca nirjarA-mokSI nava tattvAni tanmate // 17 // tatra jJAnAdidharmebhyo bhinnAbhinno vivRttimAn / . zubhA-SzubhakarmakartA bhoktA karmaphalasya ca // 48 // caitanyalakSaNo jIvaH yazcaitadviparItavAn / ajIvaH sa samAkhyAtaH puNyaM satkarmapudgalAH ||49||(yugmm) pApaM ca tadviparItaM tu mithyAtvAdyAzca hetavaH / yastairbandhaH sa vijJeya Azravo jinazAsane // 50 // saMvarastanirodhastu bandho jIvasya krmnnH| anyonyAnugamAt karmasaMvandho yo dvayorapi // 51 // baddhasya karmaNaH zATo yastu sA nirjarI mtaa| Atyantiko viyogastu dehAdermokSa ucyate // 52 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(7, etAni tantra tatvAni yaH zraddhatte sthirAzayaH / samyaktvajJAnayogena tasya cAritrayogyatA // 53 // tathAbhavyatvapAkena yasyaitat tritayaM bhavet / samyagjJAna-kriyAyogAt jAyate mokSabhAjanam // 54 // pratyakSaM ca parokSaM ca dve pramANe tathA mate / anantadharmakaM vastu pramANaviSayastviha // 55 // aparokSatayArthasya grAhakaM jJAnamIdRzam / pratyakSAmitarat jJeyaM parokSaM grahaNekSayA / / 56 // yenotpAda-vyaya-dhrauvyayuktaM yat sat tadiSyate / anantadharmakaM vastu tenoktaM mAnagocaraH // 57 // jainadarzanasaMkSepa ityeSa kathito'naghaH / pUrvAparavighAtastu yatra kvApi na vidyate // 58 // vaizeSikadarzana devatAviSaye bhedo nAsti naiyAyikaiH samam / vaizeSikANAM tatve tu vidyate'sau nidaryate // 59 // dravyaM guNastathA karma saamonyN ca caturthakam / vizeSe-samavAyau ca tatvaSaTkaM hi tanmate // 6 // tatra dravyaM navadhA bhU-jala-tejo-'nilA-'ntarikSANi / kAla-dig-Atma manAMsi ca guNaH punaH pnycviNshtidhaa||6|| sparza-rasa-rUpa-gandhAH zabdaH saMkhyA vibhaag-sNyogaa|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ parimANaM ca pRthaktvaM tathA paratvA-'paratve ca // 2 // buddhiH sukha-duHkhe-cchA dharmA-'dhau prayatna-saMskArau / dveSaH sneha-gurutve dravatva-vegau guNA ete // 63 // utkSepA-'vakSepau AkuzcanakaM prasAraNaM gamanam / paJcavidhaM kaimaitat parA-'pare dve tu sAmAnye // 64 // tatra paraM sattAkhyaM dravyatvAdyaparamatha vizeSastu / nizcayato nityadravyavRttirantyo vinirdiSTaH // 65 // ya ihA'yutasiddhAnAmAdhArA-''dheyabhUtabhAvAnAm / saMbandha iha pratyayahetuH proktaH sa samAyaH / / 66 // pramANaM ca dvidhA'mISAM pratyakSaM laiGgika tathA / vaizeSikamatasyaivaM saMkSepaH parikIrtitaH // 67 // jaiminIya(mImAMsA)darzana jaiminIyAH punaH prAhuH sarvajJAdivizeSaNaH / devo na vidyate ko'pi yasya mAnaM vaco bhavet // 68 // tasmAdatIndriyArthAnAM sAkSAd draSTurabhAvataH / nityebhyo vedavAkyebhyo yathArthatvavinizcayaH // 69 // ata eva purAkAryo vedapAThaH prayatnataH / / tato dharmasya jijJAsA kartavyA dharmasAdhanI // 70 // nodanAlakSaNo dharmoM nodanA tu kriyAM prati / pravartakaM vacaH prAhuH "svaH kAmo'gniM yajet" ythaa||71||
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ (E) pratyakSamanumAnaM ca zAbdaM copamayA saha / arthApattirabhAvazca SaT pramANAni jaimineH // 72 // tatra pratyakSamakSANAM saMprayoge satAM saMti / Atmano buddhijanmetyanumAnaM laiGgikaM punaH // 73 // zAbda zAzvata vedotthamupamAnaM parikIrtitam / prasiddhArthasya sAdharmyAdiprasiddhasya sAdhanam // 74 // dRSTArthAnupapacyA tu kasyA'pyarthasya kalpanA | kriyate yadbalenAssAvarthApattirudAhRtA // 75 // pramANapaJcakaM yatra vasturUpe na jAyate / vastusattA'vabodhArthaM tatrA'bhAvapramANatA / / 76 / / jaiminIyamatasyA'pi saMkSepo'yaM niveditaH / evamAstikavAdAnAM kRtaM saMkSepakIrtanam // 77 // naiyAyika matAdanye bhedaM vaizeSikaiH saha / na manyante mate teSAM paJcaivA''stikavAdinaH // 78 // SaSThadarzanasaMkhyA tu pUryate tanmate kila / lokAyata matakSepAt kathyate tena tanmatam // 79 // lokAyatadarzana * lokAyatA vadantyevaM nAsti devo na nirvRtiH / dharmAdharmau na vidyete na phalaM puNya-pApayoH // 80 // etAvAneva loko'yaM yAvAnindriyagocaraH /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) bhadre ! vRkapadaM pazya yad vadanti bahuzrutAH // 81 // piba svAda ca jAtazobhane ! yadatItaM varagAtri! tanna te / nahi bhIru ! gataM nivartate samudayamAtramidaM kalevaram // 82 // kiMca, pRthvI jalaM tejo vAyubhUtacatuSTayam / caitanyabhamireteSAM mAnaM tvakSajameva hi // 83 // pRthvyAdibhUtasaMhatyAM tthaadehaadisNbhvH| madazaktiH surAGgebhyo yadvat tadvat sthitAtmatA // 84 // tasmAd dRSTaparityAgAd yad adRSTe pravartanam / lokasya tad vimUDhatvaM cArvAkAH pratipedire // 85 // sAdhyAvRtti-nivRttibhyAM yA prItirjAyate jane / nirarthA sA mate teSAM sA* cA''kAzAt parA nahi // 86 // lokAyatamate'pyevaM saMkSepo'yaM niveditaH / abhidheyatAtparyArthaH paryAlocyaH subuddhibhiH // 87 // * * dharmaH kAmAt paro nahi ' iti pAThabhedaH /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI haribhadrasUrikRti SaDradarzanasamuccayanA mULanuM saMkSipta bhASAMtara 1. bauddhadarzana bauddhamatamAM mukhya devatA sugata che, e sugadeve cAra Arya. satyane jaNAvelAM cheH 1 duHkha, 2 samudaya, 3 mArga ane 4 niSedha. dukha-zabdane bhAva pratIta che, tenA pAMca prakAra cheH 1 vijJAna, 2 vedanA, 3 saMjJA, 4 saMskAra ane 5 rU5. 1. vartamAnamAM bauddhadarzananA mukhya puruSa tarIke buddhane gaNavAmAM Ave che. emane janma magadhadezamAM "gayA" pAsenA "kapilavastu" gAmamAM thaele hatA. emanuM mULa nAma "siddhArtha che. emanA pitAzrInuM nAma zuddhodana ane mAtAjInuM nAma mAyAdevI che. emane vaMza zAya che, jAti kSatriya che ane gotra gautama che. emanA pitA zuddhodana kapilavastunA rAjendra hatA. A mahApucchanuM caritra saMsAraprasiddha hevAthI atre e viSe lakhavuM punakta jevuM che. emanA anuyAyI sAdhuene " bhikhu zabdathI ane gRhasthane "upAsaka" zabdathI oLakhavAmAM Ave che. buddhe "ahiMsA" ne ja paramadharma gaNe che. A mahApuruSa, AtmavAdI che, te paNa temanI pachInA temanA keTalAka anuyAyIonI tarka jALane lIdhe temanA upara "anAtmavAdI" tarIke je Aropa Aja ghaNuM vakhatathI mUkavAmAM Avela che te avivekathI thaele che ane beTa che. e mATe emane pAlIbhASAmAM lakhAelA graMthane mananapUrvaka vAMcavAnI pAThakene vinaMti karavAmAM Ave che. emanA anuyAyI. bhikSuonA veSa ane AcAra saMbaMdhe AcArya zrI guNaratnasUri jaNAve che ke "bauddhabhikSuo amara rAkhe che, besavAne cAmaDAnuM Asana rAkhe che, hAthamAM kaMDalu dhAraNa kare che, mAthe hajAmata karAve che, ghuMTI sudhI.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 )~~~~~ 1. - vijJAna ' eTale ' A rUpa, A rasa ' vagere jAtanuM jJAna. " ' 2. * vedanA ' eTale zArIrika ke mAnasika sukha duHkhaneA anubhava. 3. 'sa'jJA' eTale ' A mANasa, A pazu ' vagere prakAranI judI judI saMjJA. * < 4. * saMskAra ' eTale puNya vA pApanA saMskAra. 5. ' rUpa eTale pRthvI, pANI, teja ane vAyu vagere bhUta. , lAMkhA gerUA raMganA kapaDA pahere che, snAna vagere zauca vizeSa kare che. ee AhAramAM mAMsane paNa khAya che. mAmAM cAlatI vakhate jIva- dayA mATe, jamInane pramAne cAle che, brahmacaya vagere peAtAnI kriyAmAM ee vizeSa dRDha hAya che. ee traNa ratnAte mAte che; dha ratna, muEratna ane sadharatna. emanI zAsanadevI tArAdevI che. emanA prAsAde gALAkAre hAya che--ene ' muddAMDaka ' kahevAmAM Ave che: '( paddanasamuccayanI TIkA tathA rAjazekharane Sagdarzana-samu. ) vartamAnamAM A matane pracAra ghaNA vadhAre che: siMhaladvIpa, tibeTa, AsAma, siAma, brahmadeza, jApAna ane cIna tathA yuropamAM paNa A mata phelAeaA che. atyAre badhI prajA karatAM bauduprajA saMkhyAmAM ghaNI vadhAre che. ApaNA dezamAM paNa have A darzanane pracAra thavA lAgyA che. vamAnamAM meM najare joelA kAlakhe( sIleAna )nA bauddha sAdhuone vetra ane AcAra A pramANe che: tee hAthamAM pakhA rAkhe che, elagADI vagere vAhaneAmAM bese che, mAthe ane bhamara upara suddhAM hajAmata karAve che, khAvAmAM mAMsa le che, jamInane pramAjavA mATe te hAthamAM camara ke bIjuM kazuM rAkhatA nathI, brahmacarya pALe che, potAne ghera jai zake che. dasa dasa varasanI umaranA paNa keTalAka bauddha sAdhuone meM tyAM joelA che. keTalAka bhikSA karIne khAya che ane keTalAka maheomAM bhAjana kare che. kAlamAM bauhonA moTA meTA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(13); samudaya--eTale rAga ane dveSa vagere kaSAyonuM kAraNa athavA mamatA-ane mAruM" e bhAva. mArga--eTale "saMskAra mAtra kSaNika che evI vAsanA. nira-eTale sarva prakArane nirodha arthAta "nidhanuM bIjuM nAma nirvANu-mukti. ghaNuM "vihAre " che. e sAdhuo vizeSe karIne adhyApananuM ane upadezanuM kAma kare che. tyAMnA keTalAka mukhya mukhya sAdhuo moTAM moTAM vidyApITho sthApI pAlI bhASA ane tripiTaka uparAMta saMskRta bhASAne paNa zIkhavavAno prayAsa kare che. tyAM cAlatAM bauddha pustaka vizeSe. karIne pAlIbhASAmAM ane siMhalI lipimAM lakhAelAM che. e samasta bauddha pustake traNa vibhAgamAM vaheMcAelAM cheH suttapiTaka (jemAM zrIbuddhanA vihAro-pravAsa ane upadezonuM varNana che ), vinayapiTaka ( jemAM zrIbuddhanA anuyAyIoe pALavAnA AcAro tathA prAyazcitta: vagerenAM vidhAna che) ane abhidhammapiTaka (jemAM zrIbuddha-dharmane lagatuM tatvajJAna noMdhAeluM che). hAlanA bauddha bhikSuo be prakAre vaheMcAelA che; hInayAna ane mahAyAna. kalabe taraphanA bauddho prAyaH hInayAnI gaNAya che. keliMbo mAM prasiddha vidyApITha "vidyodaya-pariveNu" nAme che ane prasiddha sAdhu tarIke e vidyApIThanA adhyakSa sthavira sumaMgalanA ziSya sthavira jJAnezvara che. eenuM pUjya vRkSa pIpaLo" che. anurAdhApuranA maMdiramAM atyAre paNa buddha gayAthI ANelI zAkhAmAMthI UgelA 25-50 pIpaLA UbhelA che. bhAratavarSamAM kAzI, rAjagRhI, pAvApurI, caMpApurI, kauzAMbI vagere sthaLe buddha viharelA hovAthI tyAM tyAM khodakAma karatAM aneka buddhanI mUrtio (ubhelI vA beThelI), stUpa, dharmacakro ane bIjAM paNa nizAne maLelAM che. zrIguNaratnasUrijIe je "buddhamaMdirane "buddhAMDaka" zabdathI lakhelAM che tevA paNa aneka stUpa magadha dezamAM sAranAtha vagere
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) - Ayatana-bAra che. pAMca Idri, zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza--e pAMca viSaya, mana ane bAramuM dharmAyatana eTale zarIra. pramANa-be cheH pratyakSa ane anumAna. pratyakSa eTale kalpanArahita ane bhrAMti vinAnuM jJAna. anumAna eTale kaI prakAranA nizAnathI thanAruM jJAna. 2 yAyika darzana niyAyika darzanamAM mukhya devatA "ziva" che- e saMsArano sarajanahAra che, nAza karanAra che ane pAlanahAra paNa che-vyApaka che, aneka sthaLe tathA pUnA pAse kArlI vagere aneka ThekANe Aje paNa hayAta che. kalaMbamAM paNa zrIbuddhanAM navA maMdire bahu suzobhita svaccha ane sugaMdhavAsita rahe che. tyAM dareka pUrNimAe lekane mATe samUha darzane Ave che. bauddha pustaka vizeSa karIne pAlI bhASAmAM che, te paNa "laMkAvatArasUtra" ane "lalitaviratara " jevAM aneka pustake saMktamizra pAlImAM tathA keTalAka (mAdhyamikAvRtti vagere) graMtha taddana saMskRtamAM vidyamAna che. "majijhamanikAya" nAmanA graMthamAM zrI buddha ane bhagavAna jJAtaputra( mahAvIra)ne paraspara thaele vArtAlApa jaNAvela che-e bane mahApuruSo samasamI te hatA ja. 2. "Ayatana" nAma "sthAna "nuM che. Idri vagere viSayonAM sthAnarUpa hovAthI tene ahIM "Ayatana mAM gaNavAmAM AvI che. 3. "zarIra " no jo sadupayoga karavAmAM Ave to te "dharmasthAna thaI zake che mATe ja ene ahIM "dharmAyatana" kaheluM che, 4. naiyAyika darzananA anuyAyI saMnyAsIone veSa ane AcAra A pramANe che: "eo niraMtara daMDa dhAraNa kare che, moTI laMgoTI pahere che, zarIre kAmaLI oDhe che, jaTA vadhAre che, zarIra rAkha coLe che, joI pahere che, hAthamAM jalapAtra-kamaMDalu rAkhe che, rasakasa vinAnuM
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---(15) nitya che, eka che, sarvajJa che ane enI buddhi zAsvatI che. bhojana le che, ghaNuM karIne vanamAM ja rahe che, hAthamAM tuMbaDuM rAkhe che, kaMdamULa ane phaLa upara rahe che ane paroNAgata karavAmAM ukta hoya che. e be jAtanA hoya che. strI vinAnA ane strIvALA. te bannemAM strI vinAne uttama gaNavAmAM Ave che. e ja brahmacArI saMnyAsIe . paMcAnitapa tape che ane hAthamAM tathA jaTAmAM prANaliMgadhara (je hoya che. jyAre teo saMyamanI parAkASTAe pahoMce che tyAre te nAgA ja rahe che ane dAtaNa karIne, hAtha mAM dhoIne, zarIre bhasma lagADIne zivanuM dhyAna kare che. teone yajamAna jyAre namaskAra kare tyAre te " nama: zivA" ema bele che ane e saMnyAsI to mAtra nama: zivAjI ema bele che. eo "IzvaranA aDhAra avatArane A pramANe gaNave che; nakulI, kauzika, gArgyu, , (a)kauSa, IzAna, pArAgya, kapilAMDa, manuSyaka, aparakazika, atri, piMgalAkSa, puSaka, bRhadA(ca), agasti, saMtAna, rAzakara ane vidyAguru. e sAdhuo "tapasvi" paNa kahevAya che. teonA sarva tIrthomAM pUjA karanArA (pUjAkArI-pUjArI) bharaDAo hoya che. e sammukha rahIne devone namatA nathI, (paNuM ADe daMDavat kare che) temAMnA keTalAMka vikAra vinAnA tapasvIe kahe che ke, "jyAM gaMgA nathI, phaNa nathI, kapAlamAM mALA ane caMdranI kaLA nathI, (khoLAmAM) pArvatI nathI, (mAthe) jaTA nathI, (zarIra) vibhUtibhasma nathI ane bIjuM paNa kAMI nathI te rU5 IzvaranuM purANuM che ane munio paNa e ja rUpanuM dhyAna kare che. je A rUpa gaMgAvALuM, phaNIvALuM vA pArvatIvALuM che te te IzvaranuM arvAcIna rUpa che ane e rUpane te belubdha puo pUje che. e tapasvIonA prakAra cAra cheH ziva, pAzupata, mahAvratadhara ane kAlamukha. zo te A taiyAyika darzanane anusaranArA hoya che. zivajI tarapha bhaktine rAkhato vratI "bharaTa" kahevAya che, bharaTa thavAmAM kaI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) - ta soLa cheH "pramANa, prameya, saMzaya, prajana, daSTAMta, siddhAMta, avayava, taka, nirNaya, vAda, jalpa, vitaMDA, hetvAbhAsa, kla, jAti ane soLamuM nigrahasthAna. pramANa-vaDe ja padArthamAtranI oLakhANa thAya che. enA cAra prakAra che. pratyakSa, anumAna, upamAna ane cothuM zAbdika. jAtane "varNa" vagerene niyama nathI game te jAtane mANasa zivabhakta hoya te bharaTa thaI zake che. zaivone yajamAna satyavAdI harizcandra che. naiyAyika darzana nuM bIjuM nAma "zaivadarzana paNa che"--(padarzanasamuccayanI TIkA ane rAjane darzanasamu) 5. "pramANa ane prameya" e bemAM ja tatva mAtrane samAveza thaI zake che, paNa vistArArthI jijJAsuone vizeSa samajAvavAnI khAtara ja maharSi akSapAda gautame soLa tane ullekha karelo che, jema " jIva ane ajIva" e bemAM ja sarva ta samAI jAya che te paNa vizeSa jANavAnI khAtara jainaRSioe nava tane, ATha karmone ane enI anekAneka prakRtione jaNAvI che tema. 6. jaina sUromAM paNa pramANunA cAra prakAra jaNAvelA che? juo bhagavatIsUtra - ___ "pramANe cauvihe paNNate, taM jahA-paJcakkhe, aNumANe, vaLe, sAma" arthAta "pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama (zabda) e cAra pramANe che"---zataka pa, uddezaka 4, satra 193 (A. samiti) jue sthAnAMgasutra- va, Aga" A pAThane artha AgalA pAThanI jevo ja che. hetu eTale pramANu" ema A rathaLe TIkAkArazrIe jaNAveluM che?
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ --( 17 ) pratyakSa Idri ane padArthanA saMbaMdhathI thanAruM, doSa vinAnuM, nizcayarUpa ane "zabda rahita je jJAna thAya te "pratyakSa" kahevAya. anumAnaH pratyakSa jJAnanI sahAyathI je jJAna thAya te "anumAna" kahevAya. anumAnanA traNa prakAra che. pUrvavata, zeSavata ane sAmAnyatadaSTa. caturtha sthAna, savAra 2, phU0 228, pR. 254 A. samiti) juo anugadvAra - "NANaguNappamANe cauvihe pannatte, taM jahA-paccakkhe, apumA, vaje, mane" arthAta "jJAnaguNapramANunA prakAra cAra che. pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama" (pR. 211-219 Agamodaya samiti) 7. saMzaya, bhrama vagere doSa vinAnuM. 8. "bIjA pAsethI sAMbhaLIne ApaNe je jANIe athavA ApaNuM beleluM sAMbhaLIne bIje je jANe" te jJAna pratyakSakaTimAM na Ave mATe A "zabdarahita" vizeSaNa jeluM che. 9. anumAnanA A ja traNa prakArone janasatramAM paNa jaNAvelA cheH juo anuyogaThArasanna- ____aNumANe tivihe paNNatte, taM jahA-pubvavaM, sesavaM, diTThasA. jA arthAt "anumAnanA traNa prakAra cheH-pUrvavata, zeSata ane daSTasAdharmAvata." (pR. 211-219. Agamedaya samiti.) juo bhagavatI - A "vividha anumAnanuM pUrvavata para rAja evA"
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) - kAraNane joyA pachI thanArA kAryanA jJAnanuM nAma pUrvavata-anumAnadeg. kAryane joyA pachI thanArA kAraNunA jJAnanuM nAma zeSava anumAna. samAnapaNathI eTale samAnapaNuM joIne thanArA jJAnanuM nAma sAmAnyatedaSTa 2-anumAna. upamAna mu prasiddha padArthanI upamAdvArA thanAruM aprasiddha padArthanuM jJAna te upamAna pramANa. arthAta "anumAnanA traNa bheda cheH pUrvavat, zeLavat ane daSTasAdhammata (TIkA, pR. rarara-Agamodaya samiti) 10. "pUrvavata' vagere anumAnanA bhedanuM svarUpa taiyAyika darzana namAM ane jainasUtromAM eka sarakhuM ja jaNAveluM che ane keTalAka udAharaNo paNa tata maLatAM maLatAM mUkelAM che. "pUrvavata "ne artha A cheH kAraNa" lagabhaga "kArya"nI pahelAM ja pUrvamAM ja rahenAruM hoya che, mATe ja kAraNathI thanArA "anumAna"ne "pUrvavata " e nAma ApeluM cheH gaganamAM caDelAM kALAM vAdaLAMone joIne je varasAda AvavAnuM anumAna karavAmAM Ave che te "pUrvavata' anumAna. 11. "kArya" mAtra lagabhaga "kAraNanI pachI ja eTale kAraNanI hayAtinA samaya pachInA zeSa-bAkInA samayamAM hayAta hoya che mATe ja "kArya thI thanArA anumAnane " zeSavata" nAma ApeluM cheH nadI be kAMThAmAM AvelI joIne uparavAsa varasAda thayAnuM anumAna karavAmAM Ave che te "zeSavata' anumAna. 12. jemake, ahIM eka ThekANethI bIje ThekANe janAre mANasa, gati karate (cAlate) javAmAM Ave che tema sUrya paNa eka ThekANethI bIje ThekANe jAya che mATe te paNa jarUra gati karate he joIe-e anumAnanuM nAma "sAmAnya da" athavA "daSTasAdhamyavata."
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(19) zAbdika- AptapuruSane upadeza arthAta zAstra ke vANu vagerete zAbdika pramANa. prameya-bAra che. AtmA, zarIra, indriya, padArtho, buddhi, mana, pravRtti, doSa, pratyabhAva, phala, duHkha ane bAramuM mokSa. saMzaya-eTale "A zuM?" e prakAranuM sadehavALuM jJAna. 13. "AtmA ane zarIra" e be ja prameyone gaNAvavAmAM Ave to paNa tadAzrita bIjAM daze AvI jAya tema che, te paNa vistaraci mumukSane mATe ane te te prameyanI chuTa samajaNa ApavA mATe kAsaNika zrIakSapAdajIe A jAtane vistAra karela che. A bAre prameyane artha te uparyukta te te zabdo ja jaNAvI de che, te paNa ahIM te viSenI aspaSTatAne spaSTa karIe chIe: - "buddhi eTale jANavuM arthAta bhaganimittaka jJAna, A jJAna saMsAranuM kAraNa hovAthI hoya eTale tyAjya che." pravRtti eTale sArAM narasAM phaLavALI mana, vacana ane zarIranI pravRtti. ? doSa eTale rAga, dveSa ane meha-AmAM IrSA vagere deze paNa samAI jAya che." pratyabhAva eTale janmAMtara." " phaLa eTale pUrvokta pravRtti ane doSadvArA thaeluM bAhya sukhaduHkharUpa mukhya phaLa." "duHkha eTale pIDA ane saMtApanA svabhAvathI thaeluM vedanaanubhavana." mekSa eTale ahIM jaNAvelA duHkhane sarvathA viyoga." 14. jemake "A jhADanuM ThuMThuM che ke koI mANasa che" e jAtanuM jJAna.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) pra jana-eTale je mATe pravRtti karAya te. dRSTAMta-eTale vivAda vinAne dAkhalo-udAharaNa". siddhAMta-eTale chevaTane nirNaya. enA cAra prakAra che? sarvataMtrasiddhAMta, pratitaMtrasiddhAMta, adhikaraNasiddhAMta ane cotho abhyapagamasiddhAMta. je nirNaya sarvamAnya hoya te sarvataMtrasiddhAMta6. je nirNaya prativAdIne amAnya heya te pratitaMtrasiddhAMta. je nirNayanI siddhi bIjAnA peTamAM thaI jatI hoya te adhikaraNasiddhAMta. je nirNaya asaMmata chatAM ghaDIbharane mATe mAnavAmAM Ave te abhyapagamasiddhAMta. - avayava-pAMca che. pratijJA, hetu, daSTAMta, upanaya ane nigama: : : pratijJA 17" eTale "ahIM Ama che evuM kathana. hetu ' eTale keI prakAranI karelI pratijJAnI siddhinuM kAraNa daSTAMta8 " eTale e pratijJAne vizeSatApUrvaka sAbita karanAre vivAda vinAne dAkhale. 15. kaI bAbatano nirNaya karavA mATe je dAkhala apAya te jema ke-jyAM jyAM dhUmADe heya tyAM tyAM badhe devatA hoya ja e bAbatanI sAbitI mATe "raseDA'ne dAkhale ApavAmAM Ave te udAharaNa 16. pramANa, Idri, AtmA, mekSa ane bhUte-vagere padArtho sarva Aritane sammata che, mATe te AstikAne AzrI "sarvataMtrasiddhAMta" kahevAya. 17. jemake, "A bhoMyarAmAM devatA chevo joIe" 18. jemake, "e bheMyarAmAMthI dhUmADe nIkaLe che mATe." 19. juo AgaLanuM Ti5Na 15.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ -(21) upanaya20 " eTale e dAkhalA uparathI nIkaLate sAra. nigamana" eTale upasaMhAra arthAt e dAkhalA dvArA chevaTa to nirNaya. taka22-eTale "ahIM Ama che mATe Ama hovuM joIe " evI kalpanA. A kalpanA saMzaya mayA pachI thAya che. nirNaya--chevaTano niNa te nirNaya. saMzaya ane tarka thaI rahyA pachI ja A nirNaya thAya che. vAda-guru ziSya eka bIjA sAmasAmA vAdI prativAdI banIne mAtra zIkhavAne arthe je vAtacIta kare te vAda. ja95-eTale mAtra vijaya meLavavAne ja karavAmAM AvatA chalAdiyukta zAstrArtha. vitaDAra-eTale bakavAda arthAta sAmA prativAdInA maMtavya viSe kAMI na kahetAM jema phAve tema mAtra pitAno ja kakko khare karavo. 20. "jevuM e rasoDuM che tevuM A bhaya che" evI vAkayaracanA-e upanaya. 21. "e bhoMyaruM raDA jevuM hovAthI ja rasoDAnI peThe emAM paNa devatA che " evI vAkyanI goThavaNa-e nigama. 22. 14 mA TippaNamAM jaNAvyA pramANe saMzaya thayA pachI evo je vicAra karavAmAM Ave ke, " tyAM te pakSIonAM ToLAM UDe che, jaMgala jevuM ujajaDa dekhAya che ane saMdhyA vakhata paNa thaI gayo che mATe mANasa na hovo joIe-jhADanuM ThuMThuM hovuM joIe" enuM nAma taka. 23. "vitaMDA" zabdane bhAva te prasiddha che. koIne zaMkA thAya ke-maharSi gautame "vitaMDAne paNa prameyamAM gaNavI che tenuM zuM kAraNa?
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 22 )~~~ hetvAbhAsara4. -je vAstavika ' hetu ' na heAya paNa phakta potAnI vAtane kharI karavA hetu jevA bhAsatA dekhAtA hoya arthAt mATe je sAcA jevA paNu vastutaH khATA hetuo ApavA te hetvAbhAsa. chalarRpa-sAMbhaLanAra vAdI sAMbhaLatAM ja mUMjhavaNamAM paDe evu anekArthI bhASaNa-vAchaLa. rIte "" tenA uttaramAM jaNAvavAnuM ke-' vitaMDA ' kAMi mAkSAMga nathI-e te vAdAMga eTale zAstrArthanuM aMga che. phakta saMpradAyanI mAnyatAne surakSita rAkhavA ane samaya Avye saMpradAyanA vAdInI AbarUne jALavavA 'vita'DA'ne prayAga karavAmAM Ave che. vitaMDA 'ne kAMTAnI vADa jevI gaNavAmAM AvelI che. kahyuM che ke-" tavASyavasAyasasanArtha Ulpa-vitake mInola kSArthe jAlAvALavRt " arthAt jema jAkurane sAcavavA mATe tenI pharatI kAMTAnI vADa karavI paDe che tema tattvanA adhyavasAyane surakSita rAkhavA mATe ja5 ane vitaMDAnA upayoga karavAnA che. " kAi vaidAMtika prakhara tArkika vAdInI sAme jyAre kA jainavAdI UbhA thAya tyAre te potAnA saMpradAyanI ane potAnI AbarUne acAvavA mATe A vita'DA 'ne upayoga kare to temAM kAMi navAI nathI. vitaMDA ' vAdazaktine khIlavavAmAM nimitta hoIne paNa zAstra rasikAne mATe upayogI gaNAya ane e mATe ja te vAdanuM aMga paNa lekhAya. ,, . 24. jemake, brAhmaNa pravAhI, pINAM pIe che te dAru paNa dUdhanI peThe pravAhI che, mATe brAhmaNe paNa dAru pIvA joie. ahIM dAru pIvAmAM je ' pravAhIpaNuM ? hetu tarIke jaNAvyuM che te ' vA 6 bhAsa che. d < : ' 25. jemake * A phUveza navAdaka che A vAkayamAM ' navAdaka zabda dviarthI che eTale * nava prakAranA pANIvALA ' athavA * navI. jAtanA pANIvALA ', bIjuM; ' dIvA-nathI darabAramAM che aMdhAruM ghera ' A ' d "
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---( 23) jAti --eTale bIjAnI vAtane khoTI pADavA mATe je sAcAM jevAM paNa vastutaH kheTAM dUSaNe lagADavAM te jAti-enuM bIjuM nAma dUSaNabhAsara. nigrahasthAna -prativAdIne nigRhIta karavA mATe eTale belato aTakAvavA mATe vA phasAvavA mATe je bhASA-prayoga karavAmAM Ave te nigrahasthAna27-e nigrahasthAnanA ghaNuM bheda che. vAkyamAM paNa "dIvA-mathI" zabdanA be artha che eTale eka te "dIvA nathI " ane bIjo "dIvAnathI"-dIvAnane lIdhe. trIjuM: "bhUtalapakArI eTale bhUtala-upakArI-bhUtalamAM upakAra karanAra athavA bhUta-lapakArI eTale bhUtano-chone, lepa eTale nAza ane kArI eTale karanAra arthAt hiMsaka. e prakAranI besavAnI rIta te "chaLa" kahevAya. 26. jemake, koI ema kahe ke, "ghaDAnI peThe zabdane karavAmAM racavAmAM Ave che, mATe te (zabda) anitya che te bIje emAM dUSaNa bhAsa( jAti)ne lagADe che ke, je ghaDe ane zabda banne sarakhA hoya to zabda paNa ghaDAnI peThe AMkhe dekhAve joIe athavA ghaDo kAnethI saMbhaLAtuM nathI tema zabda paNa kAne na saMbhaLAve joIe. A jAtanA dUSaNAbhAse te "jAti" kahevAya. e "jAti"nA vIza prakAra che, e te te takazAstrathI jANuM levA. 27. jemake, koI ema kahe ke, "ghaDAnI peThe zabda, IdriyadvArA jANI zakAya che mATe te (zabda) anitya che" te ema bolanAra vAdIne nigraha karavAne sAmo mANasa ema kahe ke, "IdriyadvArA te sAmAnya paNa jANI zakAya che ane te te anitya nathI-nitya che tema ja IdriyadvArA jaNAto ghaDe paNa nitya hovo joIe " A sAMbhaLIne kadAca vAdI utAvaLe thaIne ema kahI de ke, "bhale ghaDe paNa nitya heya-emAM zuM " to e utAvaLA thaelA vAdIne ja ahIM nigraha thaye
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24)-- 3. sAMkhyadarzana.28 gaNAya, kAraNa ke, eNe (vAdIe) ghaDAnuM udAharaNa daIne zabdanI anityatAne sAbita karavA mATe je pratijJA karI hatI te (ghaDe nitya thavAthI) tadana khoTI paDI jAya che. A jAtanI AMTIghUMTIvALI vAkyaracanAne ja "nigrahasthAna" kahevAmAM Ave che. 28. sAMkhyadarzanane anusaranArA saMnyAsIone veSa ane AcAra A pramANe che: "eo tridaMDI ke ekadaMDI hoya che, adhevastramAM mAtra kaupInane pahere che, paheravAnuM vastra gerUA raMganuM rAkhe che. keTalAka coTalIvALA hoya che, keTalAka jaTAdhArI hoya che ane keTalAka ramuMDa hoya che. AsanamAM mRgacarma upayoga kare che, brAhmaNane ghare bhojana le che, keTalAka mAtra pAMca keLiyA upara rahe che ane e parivrAjaka bAra akSarano jApa kare che. teone namaskAra karanArA bhakate "30 nA nArAyaur" ema bele che ane teo (parivrAjake) sAmuM phakata "nAya namaH" ema kahe che. jaina sAdhuonI peThe teo paNa bolatI vakhate mukhavastrikA rAkhe che. enI e mukhavastrikA kapaDAnI nathI hatI paNa lAkaDAnI heya che. mahAbhAratamAM e mukhavastrikAne "bITA " kahevAmAM AvI che. " "vIdA' ti matte rathati rA muvahive rayanimitte mUtAnAM munizcara " rU eo pite jIvadayA nimitte pANI gaLavAnuM gaNuM rAkhe che ane potAnA anuyAyIone paNa samajAve che ke "parastrANAmaM viMrAcavistRtam dRDhaM galanakaM kuryAd bhUyo jIvAn vizodhayet // 38 // mriyante miSTatoyena pUtarA: kSArasaMbhavAH / kSAratoyena tu pare na kuryAt saMkaraM tataH // 39 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(25) * sAMkhyonA be bheda che. keTalAka sAMkhya nirIzvara29 che ane keTalAka sAMkhya30 sezvara che. e banne prakAranA paNa sAMpe A pacIza tane mAne che. lUtAsyatantugalitaikabindau santi jantavaH / / sUkSmA bhramaramAnAste naiva mAnti triviSTape" // 40 // arthAta "dareka mANase pANI gaLavA mATe majabUta galANuM rAkhavuM joIe ane te chatrIza AgaLa lAMbuM ane vIza AgaLa pahoLuM hovuM joIe--e galaNadvArA jalajIne vizeSa kALajIpUrvaka zedhavA joIe. (38) mIThA pANInI sAthe khArA pANIne ane khArA pANInI sAthe mIThA pANune bheLaseLa na karavo joIe. ema karavAthI te te pANInA pUrAo marI jAya che. (39) koLIAnI jALamAMthI paDatA eka pANInA biMdumAM eTalA badhA ja hoya che ke-je teo bhamarAnuM rUpa le te traNa lokamAM paNa mAya nahi." (40.) nirIzvara sAMkhyo nArAyaNane devarUpa mAne che. sAMkhya AcAryonAM nAmo sAthe "cetanya" vagere zabda joDAelA rahe che-e bhagavAna viSNunI pratiSThApaka hoya che. sAMkhyonuM bIjuM nAma-pAramarSa (paramaRSipraNIta) paNa che. eonI vadhAre vastI banArasamAM che. eo dharmane nAme koI prakAranI hiMsAne mAnatA nathI arthAta eo arcirmAgAnuyAyIo che." (vadarzana samu. TIkA ane rAjazekharane vadarzana). 29. "nirIzvara " eTale "AtmAthI judo kaI eka bIje Izvara che" ema nahi mAnanArA arthAta prakRtithI chUTA thaelA ane varUpasthita AtmA mAtra izvara che ema mAnanArA. 30. "sezvara " "eTale koI eka judo Izvara-je manuSyamAtrane dhyeyarUpa che ema mAnanArA. A pRtha-IzvaravAdI sAMkhyo paNa tarkanI daSTie Izvarane sRSTinA kartA tarIke nathI svIkAratA. "gazonA praNetA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 )-- prakRti ~~athavA pradhAna vA avyakta 1 sattvaguNu, rajoguNa ane tameguNu-e traNenI je samAna sthiti tenu nAma prakRti. . buddhi-athavA mahAna eTale jaNAtA padArthAne lagatuM * A amuka ja ' evuM nizcayarUpa jJAna te buddhi, A buddhinA janma pUrveta prakRtithI thAya che. > ' 9 ahaMkAra--eTale huM suMdara chuM huM dekhAvaDA chuM' evu abhimAna. A ahaMkAra, te buddhimAMthI janme che ane ahaMkAramAMthI A seALanA jaththAnA AvirbhAva thAya che. pAMcaiMdriyAH--spana, rasana, ghrANu, cakSu ane zrotra-e pAMca jJAneMdriyA. pAMca kama-IMdriyA--gudA, upastha, vANI, hAtha ane paga-e pAMca kriyA-iMdriyA. pAMca tanmAtrA3rarUpamAtrA, rasamAtrA, gaMdhamAtrA, zabdamAtrA ane spamAtrA. bhagavAna pataMjali ane temanA anuyAyIe A sezvara sAMkhyAmAM gaNI zakAya kharA. 31. 'avyakta' eTale kaLI zakAya nahi tevuM. prakRtinuM A nAma kharekhara sArthaka che, kAraNa ke--ene svabhAva kaLI zakAtA ja nathI ane manuSye emAM ja mUMjhAyA kare che. 32. ' paramANu ' zabdonA bhAva tanmAtrA zabdathI sUcavI zakAya che. jainadarzanamAM ' paramANu ' zabda uparAMta eka evA ja bhAvavALA ' vaNA ' zabda paNa Ave che. 'pradeza'zabdane paNa 'paramANu'nA arthAMmAM jainabhASAmAM vAparavAmAM Ave che paNa te, avibhakta paramANune * "
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(27) mana-e jJAneMdriya paNa che ane karmendriya paNa che. pAMca mahAbhUta-upayukta te te tanmAtrAomAMthI teja, pANI, pRthivI, AkAza ane vAyu-e mahAbhUta thAya che e rIte e covIza to thayAM. - puruSa-e paccIsamuM tattva che, puruSa akartA che, satva, raja, tamoguNa rahita che, anubhava karanAre che, nitya che ane cinmaya che. je rIte AMdhaLA mANasane khaMbhe laMgaDo mANasa bese eTale laMgaDe kahe tema AMdhaLo cAle ane ema e bannene paraspara vyavahAra thAya te rIte prakRti ane pune paraspara saMbaMdha che. | mesa-pitAnA sahaja svarUpanuM bhAna thavAthI prakRtine viyoga thaye je sthiti thAya te mekSa, pramANa -traNa cheH pratyakSa, anumAna ane zabda. 4. jainadarzana jainamatamAM mukhya devatA "jina" che--je rAga, dveSa, meha ane mAnathI sarvathA rahita che, sarvajJa che, sadbhUtavAdI che ane badhAM karmone kSaya karIne paramapadane pAme che. to nava che. jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa. eTale ke jaththAmAM rahelA paramANune ja sUcave che arthAta jainabhASAmAM ekalA thyA "paramANu'ne 'pradeza" zabdathI sUcavI zakAya nahIM ja. 33. "jainadarzana ne anusaranArA sAdhuonA bheda, AcAra ane veSa saMbaMdhe jaina darzanamAM jaNAvavAmAM AveluM che. emAM eka bIjA jaina saMpradAyanA AcAra ane veSa viSe vizeSa lakhavAmAM nathI AvyuM, kAraNa ke e saMpradAya guNaratnasUrinI hayAtImAM na hatA. e saMpradAyanuM nAma "zvetAMbara sthAnakavAsI" saMpradAya che. ene anu
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) - jIva-zubha ane azubha karmone karyA che, tenAM phaLane bhogavanAra che, jJAnI che, pariNamanazIla che ane cetanArUpa che. ajIva-jIvathI viparIta che eTale jaDa che. puNya-eTale satkarmanAM pula. pApa-eTale asatkarmanAM pula. Azrava -eTale mithyAtva,34 avirati,35 viSaye ane kavAyo yukta kriyA (mananI kriyA, vacananI kriyA ke zarIranI kriyA.) saMvara-eTale Asavane aTakAva. baMdha-eTale jIva ane karmane eka bIjAne saMbaMdha. nirjarA-eTale baMdhAelAM karmone nAza tha. mokSa-eTale zarIra, karmo ane janma vagerethI sarvathA rahitapaNuM pramANa be cheH pratyakSa ane parokSa. pratyakSa-eTale apakSapaNe arthone grahaNa karanAruM jJAna. parokSa-eTale pakSapaNe ane grahaNa karanAruM jJAna. saranArA sAdhuonA veSamAM teo niraMtara pitAnA mukha upara ADuM ke UbhuM mukhavatra bAMdhI rAkhe che" e khAsa vizeSatA che. e saMpradAyanA sAdhuo ke upAsake dhyAna ke Izvara samaraNa karatI vakhate "mUrti "ne AlaMbana rUpe letA ja nathI. A saMpradAyamAM paNa peTAda aneka che. 34. "dehAdhyAsanuM" nAma mithyAtva che-dehAdhyAsa" eTale AtmAthI judA deha ane te sivAyanA bIjA bIjA padArthomAM pitApaNunI mAnyatA. A mAnyatA taddana khoTI hovAthI tenuM "mithyAva" nAma yathArtha che. 35. e dehAdhyAsavALI pravRttithI bIlakula virAma na levo ane e ja pravRttinuM cAlu rahevuM te avirati-virati-virAma-nahi.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(29) prameya--eTale pramANahArA jaNAya te-padArtha. -padArtha mAtra anaMta dharma sahita che. te ja sat padArtha hoI zake che je utpAda, vinAza ane sthiratA-e traNe dharmone AdhAra heya. pa.vaizeSika darzana.36 A darzanamAM to che: dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa ane samavAya. dravya-nava che. pRthvI, pANI, teja, vAyu, AkAza, kAla, dizA, AtmA ane mana. ) guNu-paccIza cheH sparza, rasa, rUpa, gaMdha, zabda, saMkhyA, saMyoga, vibhAga, parimANa, pRthakuva, paratva, aparatva, buddhi, sukha, duHkha, IcchA, dharma, adhama, prayatna, saMskAra, dveSa, neha, gutva, dravatva ane vega. 37-pAMca che. ukSepaNu, avakSepaNuM, AkuMcana, prasAraNa ane gamana. A sAmAnya-be cheH parasAmAnya ane apasAmAnya. 36. A darzananuM bIjuM nAma "pAzupata" ke "kANuMda " darzana paNa che. A darzanane anusaranArA sAdhuonA veSa ane AcAra saMbaMdhe naiyAyika darzana" uparanA TipaNu pramANe samajI levAnuM che. 37. " karma" zabda ahIM 'kriyA" ne sUcave che. upara jaNuMvelAM pAMca karmomAM saMsAranI kriyAmAtrano samAveza thaI zake che. ullepaNu-UMce pheMkavuM, avakSepaNu-nIce pheMkavuM, AkuMcana-saMkocAvuM, prasAraNa phelAvuM ane gamana-gati karavI game te rItanI gati karavI. vadhu vicAra karatAM te "gati nA arthamAM ja badhI kriyAo samAI jAya che. 38. vastu mAtrane je "sattA " dharma te parasAmAnya ane vyasattA " "guNasattA" vagere je viziSTa sattA te aparasAmAnya vadhAre vyApaka sattA te parasAmAnya ane alpavyApaka sattA te aparasAmAnya.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 30 )---- vizeSa39.eTale khIjAthI vizeSatA jaNAvanAruM nizAna--A nizAna nitya padArthomAM rahenAruM che. samavAya--eTale je e vastu-eka bIjA vinA na rahI zake evI hAya-teone parasparanA saMbadha te samavAya.40 pramANa--khe cheH pratyakSa ane anumAna. 6. jaiminIyadarzIna41-( pUrvamImAMsA ): sAmAnya ' eTale sarakhAI ane ' para ' eTale mukhya athavA sauthI vadhAre parama. padArthonI paraspara sarakhAmaNI karatAM je sarakhAi sauthI vadhAre jaNAtI hAya--eTale je sarakhAI sau padAmAM ghaTI zakatI hoya- te ' parasAmAnya ' ane te sivAyanuM aparasAmAnya. 39. sarakhA AkAravALA, sarakhA guNavALA ane sarakhI kriyAvALA paramANuomAM tathA mukta AtmAemAM A vizeSane lIdhe teonI parasparanI vilakSaNatA jaNAI Ave che. 40. jema ke vastu ane tenA rUpane saMbadha, mANusa ane tenA manuSyapaNAnA saMbaMdha vagereH rUpa ke vastu athavA manuSya ke manuSyapaNuM e banne evAM che ke-je eka bIjA vinA kadI paNa na ja rahI zake. ' 41. A darzananuM bIjuM nAma * mImAMsaka mata" paNa che. A * danane anusaranArA sAdhuonA veSAdi saMbaMdhe ' sAMkhyadarzana ' uparanuM TippaNu joi levuM. A leAkeA paNa ekadaDI ke tridaMDI heAya che. enA e prakAra che: ' eka brahmamImAMsaka ane bIjA kamImAMsaka. jeo bhaTTa ane prabhAkaranA anuyAyIo che te kamImAMsaka che ane vedAntIone * brahmamImAMsaka kahevAmAM Ave che. mImAMsaka--sAdhue geruA raMganu * vastra pahere che, hAthamAM kamAMDalu rAkhe che, mRgacama upara bese che ane mAthe muMDita hoya che. e potAnA guru tarIke ' veda 'te ja mAne che
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----(31) A darzana kaI sarvajJAnI hayAtI ravIkAratuM nathI ane "sarvajJa?ne sthAne vedane ja sthApe che-"vede nitya che ane apauya che"-- ema mAne che. sauthI prathama vedane bhaNavAnI bhalAmaNa karavAmAM Ave che ane vedanAM preraNA-sUcaka vAne dharmAcAranAM sUtra gaNavAmAM Ave che. e sivAya bIjA koIne guru ke sarvajJa mAnatA nathI. teo janoIne pakhALIne pANInuM Acamana traNa vAra le che. mImAMsake "brAhmaNe ja hoya che-eo zadronuM anna letA nathI. bhaTTanA matamAM ane prabhAkaranA matamAM paNa pramANabheda che. pUrvamImAMsAne mAnanArA mImAMsake kukarmo karatA nathI, janAdi paTTakarmone kare che, brahmasUtra rAkhe che, gRhasthAzramI hoya che ane zUdrone tyAM anna letA nathI. uttaramImAMsAne mAnanArA mImAMsake advaitane ja mAne che. teo paNa "brAhmaNe" ja hoya che. teone nAmanI pAchaLa "bhagavata" zabda yojAele rahe che ane teo cAra prakAranA cheH kuTIcara, badaka, haMsa ane paramahaMsa. kaTIcaraH maThamAM rahe che, zikhAne rAkhe che, brahmasUtra pahere che, tridaMDI hoya che, yajamAnane tyAM bhejanAdi le che ane ekAda vAra pitAnA putrane tyAM paNa jame che. badakaH nadIkAMThe rahe che, snAna kare che, brAhmaNanA gharanuM paNa nIrasa bhojana le che ane "viSNu "ne jApa jape che tathA veSa to kuTIcaranI je ja rAkhe che. haMsaH brahmasUtra ane zikhAne rAkhatuM nathI, kapAyeluM vastra pahere che, daMDane rAkhe che, gAmaDAmAM eka rAta ane nagaramAM traNa rAta rahe che, jyAre dhUmADo nIkaLatuM baMdha thaI jAya ane devatA olavAI jAya te samaye brAhmaNane ghare bhikSAvRtti kare che, tapa kare che ane sarvatra pravAsa karyo kare che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (02 - pramANa che che-pratyakSa, anumAna, zabda, upamA, arthapatti ane abhAva athavA6. lokAyata dazana.42 deva nathI, dharma nathI ane adharma nathI. jeTale Idrigocara che eTale ja loka che pRthvI, pANI, teja ane vAyu e cAra bhUta che. paramahaMsaH jayAre haMsa ja AtmajJAnI thAya che tyAre paramahaMsa kahevAya che. e game tene tyAM bhojana laI zake che, daMDa rAkhavAne ene niyama nathI hota ane e vedAMtanuM ja dhyAna karyA kare che. A cAre prakAramAM uttarottara prakAranI uttamatA che -(darzana samuccaya TIkA tathA rAja padavasa). , kara. "lokAyata" (leka + Ayata) arthAta lekamAM vistRta. upara lakhelI hakIkta sivAya A darzana saMbaMdhe vizeSa paricaya maLI zakya nathI te paNa vicAra karatAM eTaluM te sUjhe che ke-nItipradhAna ane dharmaparAyaNa A AdezamAM (bhAratavarSamAM) prAcIna samaye prAdurbhata thaele A mata hiMsAnuM, jUThANAnuM, cerInuM, vyabhicAranuM ane dAna tavA pRta piro nuM ja samarthana karI jIvana-vikAsane mArga batAvatA hoya ema mArA te mAnavAmAM AvatuM nathI. A darzana saMbaMdhe vizeSa hakIkata maLI zakatI ja nathI tethI vizeSa zuM kahevAya? parama rogI zroAnaMdaghanajI mahArAja A mata viSe jaNAvatAM kahe che ke - "lekAyatika kUkha jinavaranI, aMza-vicAra je kIje; tatva--vicAra sudhArasa dhArA, guccama viNa kema pIje." 50-zrInaminAthanuM ratavana, gA04
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(33) pramANu-eka pratyakSa. [ pramANa mAtra pratyakSapUrvaka hovAthI badhAM pramANono samAveza ekalA pratyakSa pramANumAM paNa thaI zake che; jema 64 paisAne samAveza rUpiyAmAM thAya che tema. ] - A upalA padyamAM A matane "bIjinanI kukSinI upamA ApelI che' e uparathI bIjuM te nahi paNa "sApekSa rIte jema zarIramAM kukSinI upayogitA jaNAya che tema A matanI paNa evI koI upa gitA hovI joIe "--ema aTakaLI zakAya. mArI pAse (rA0 mA che. vALI) arthanI paDI che chatAM A padyane vizeSa chuTa Azaya huM samajI nathI zakaze. A mata saMbaMdhe TIkAkAra zrIguNaratnasUrijI jaNAve che ke-" kApAlika egio A matanA sAdhuo che, teo zarIre rAkha coLe che-brAhmaNathI aMtyaja sudhInI kaI paNa jAtanA hoya che, madha, mAMsa khAya che, vyabhicAra paNa seve che ane varSo varSe koI paNa divase bhegA thaIne strIkriIDA kare che." A ulekha vAmamArgIone vA kuMDImAgane barAbara baMdha bese che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAkinImahattarAnu AcAryazrI haribhadrasUrizvarakRta aSadanasamuccayamAMthI zrI guNaratnasUrinI TIkAvALuM jainadarzana vetAMbara munionA veSa ane AcAra- jana saMpradAyane mAnanArA be prakAranA che-vetAMbara ane digaMbara. tAMbarene veSa ane AcAra A pramANe che. tAMbara sAdhuo potAnI pAse rajoharaNa (e) ane muhapatti rAkhe che. hajAmata na karAvatAM hAthavatI ja dADhI ane mUcha tathA mAthAnA vALane kheMcI kADhe che-e teonuM mukhya nizAna che. teo nIcenA kapaDA tarIke caLapaTa pahere che, uparanA kapaDA tarIke kapaDe oDhe che ane mAthe kazuM ya paheratA nathI-e teone veSa che. mArge cAlatAM, UDatAM ke besatAM kaI paNuM jIvane jarAya duHkha na thAya tevuM teo lakSya rAkhe che-cAlatI vakhate dhuMsarApramANa mArga upara sthira dRSTi rAkhIne teo cAle che. elavAmAM, AhArane meLavavAmAM, vastuo levA-mUkavAmAM ane kharacu pANuM karavAmAM paNa teo eka paNa jIvane jarAya trAsa na thAya tevI kALajI rAkhe che. manane, tanane ane vacanane dAbamAM rAkhe che. mana, vacana ane kAyAthI hiMsA karatA nathI, karAvatA nathI ane karavAmAM anumati paNu detA nathI. badhe ThekANe ane hamezAM sAcuM bole che. keInuM aNadIdhuM kAMI paNa kayAre ya letA nathI. nitya mana, vacana ane kAyAne karI brahmacarya pALe che. keI prakAranI dharma-sAmagrImAM paNa mUcha-mArA -rAtA nathI, e teonAM pAMca yAga ke mahAvata che. krodha, mAna
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 )-- mAyA ane lAbhane pariharavAmAM che. gAMThe kAMi rAkhatA nathI. AhArane mAgI lAve cheH phakta zuddha saMyama paLAya AzayathI AhAra le che, vastra pahere che ane pAtra paNa teone kA praNAma kare tyAre te AzIrvAda ApatAM kahe che, e prakAranA AcAra zvetAMbara munine che. digaMbara munionA veSa ane AcAra ujamALa rahe che. IMdriyAne dumyA kare bhamarAnI peThe bhamI bhamIne doSa vinAnA evA ja eka rAkhe che. jyAre dharmalAbha ' digaMbarAnA cAra prakAra cheHkASTAsaMdha, mUlasaMdha, mAthurasa Mdha ane gApyasa dha. e badhA ya ( cAra ) taddana nagna ( nAgA ) rahe che ane khAvA pIvA mATe pAtra rAkhatA nathI eTale tenA hAtha ja tenuM pAtra che-nagnapaNuM ane karapAtrapaNuM tenu mukhya nizAna che. e cAremAM je pheraphAra che te A pramANe cheH-kASTAsaMdhamAM rajoharaNane badale camarI gAyanA vALanI pIMchI vaparAya che, mULa ane geApyasaMdhamAM merapIMcha vaparAya che ane mAthurasaMdhamAM te! mULathI ja kAI prakAranI pIMchI rakhAtI nathI--e teonA veSa che. e badhA ya bhikSA karatI vakhate ane jamatI vakhate khatrI atarAyAne tathA cauda mAne parihare che. emAMnA prathamanA traNa saMdhanA sAdhu AzIrvAda detAM dharmavRddhi kahe che, strazarIravALA AtmAnI mukita mAnatA nathI, kevaLajJAnavALAene jamavAnI jarUra svIkAratA nathI ane kapaDAM paheranArA muninI muktinA niSedha kare che. geJapya sadhavALA sAdhue te! AzarvAda detAM - dharmAMlAbha - kahe che ane strIonI mukita ane kevaLajJAnIone jama vAnI jarUra vIkAre che. enuM bIjuM nAma ' yApanIya ' paNa che. ' ? ' e sivAyane digabaranA AcAra, gustatva adhu ya zvetAMbarAnI sarakhuM che. teonAM zAsrA ane para bIje kAI khAsa bheda jaNAtA nathI. ane devatattva e tagraMthAmAM para
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 37). deva jinamatamAM devanuM svarUpa A pramANe che - rAgadveSa vinAne, mahAmahane haNanAre, kevaLajJAna ane kevaLadazanavALA, deva ane dAnavanA IMdrathI pUjAelo, satya tattvano prakAza karanAra ane saghaLAM karmono nAza karIne parama padane pAmele evo jidra, jainamatamAM devarUpe manAe che. (45-46) upara jaNAvelA pratyeka vizeSaNane vigatavAra artha A pramANe che - rAgadveSa vinAne- rAga eTale lebha ane daMbha eTale krodha ane abhimAnae bane vinAne arthAta tana vItarAga. mahAmahane haNanAre - meha eTale mohanIya karmavaze thaele eka prakArane AtmavikAra ke je dvArA hiMsAne paNa dharmarUpe jaNAvanArA zAstrane suzAstra mAnI temAM kahelI rItothI mukita ane zAMti meLavavAno vyAha thAya che. upara jaNAvelA rAga, dveSa ane moha e traNene jItavA vizeSa dukkara che. e ja saMsAranA pherAmAM mukhya kAraNa che; mATe ja ene zAstramAM muktimArganA rekanAra kahyA che. "je e traNe na hota te koIne dukha kema thAta? sukhathI acaMbe kANu pAmata ? ane mokSane keNu na meLavata? jiseMkadevamAM rAga, dveSa ane maha-emAMnuM eka paNa nathI; kAraNa ke rAganI nizAnI strIsaMga che, devanI nizAnI hathiyAre che ane mohanI nizAnI kucAritra ane kuzAstranuM vidhAna che"jineMdra devamAM emanuM eka paNa nizAna jaNAtuM nathI mATe jiteMdra deva ja rAga, dveSa ane moha vinAnA che. A vizeSaNa dvArA jiteMdra devane apAyAparAma (apAya eTale
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) - rAga, dveSa ane meha. apagama eTale dUra thavuM) nAmane atizaya raTa thAya che ane vItarAgapaNe paNa emanuM ja che ema jaNAvAya che. kevaLajJAna ane kevaLadarzanavALe- kevaLa eTale bIjA kedanI apekSA vinAnuM athavA pUrepUruM jenuM jJAna ane darzana kedanI apekSA vinAnuM athavA pUrepUruM che, ema jineka deva, kevaLajJAna ane kevaLadarzanaThArA hAthamAM rahelA AmaLAnI peThe dravyaparyAyarUpa AkhA jagatanI sthitine jANe che ane jue che A vizeSaNamAM je jJAnapada paheluM mUkyuM che ane darzanapada bIjuM mUkayuM che tenuM kAraNa A che-chagharatha manuSyane paheluM darzana ane pachI jJAna upaje che. kevaLajJAnIne A paheluM jJAna ane pachI darzana thAya che, mATe ja ahIM paheluM jJAna ane pachI darzana sUcavyuM che. vastu mAtranA be svarUpa che. eka taddana sAmAnya ane bIjuM vizeSa. je dhamAM vastunuM sAmAnya bhAna gauNa dekhAya ane vizeSa samaja mukhya dekhAya tenuM nAma jJAna. ane je bedhamAM veratunI vizeSa samaja gauNa dekhAya ane sAmAnya samajaNa mukhya dekhAya tenuM nAma darzana. - A bIjA vizapaNa dvArA niMdra devane jJAnAtizaya (jJAnane atizaya) prakaTa karyo che. deva ane dAnavanA IMdrathI pUjAela - jaina saMpradAyamAM phakta "sura" ke deva' zabdathI ja sura ane asura vA deva ane dAnava-e bannene baMdha thaI zake che, te paNa lekaTine anusarIne A vizepaNamAM e bannene jude judo nirdeza kare che kAraNa ke leke deva ane dAnavane judA judA gaNe che. jiteMdra deva, deva ane dAnavathI tathA tenA adhipatithI pUjAelA hevAthI manuSya, tiryaMca, becara ane kizane paNa pUjya heyae kahevAnI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 39 ) jarUra rahetI nathI. A trIjA vizeSaNathI emanA pUjAtizayane (pUjAnA atizaya) sUcavela che. satya tattvane prakAzaka jevI rIte che tevI ja rIte jIva ajIva vigere tone prakAzita karIne samajAvanAra. A cethA vizeSaNathI jineMdra devano vacanAtizaya (vacanane atizaya) jaNAvela che. saghaLAM karmone nAza karIne paramapadane pAmelo - jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAya e cAra ghAtI karma ane vedanIya, nAma, gotra tathA AyuSya-e cAra aghAtI karmae AThe karmonA mULathI nAza karIne parama-amara ane ajara-sthitine pAmelA A vizeNadArA siddhanI avasthAne karma vinAnI ane janma vinAnI kahelI che. surata eTale buddha vigere bIjA de te siddhanI dazAne pAmIne paNa potAne dhama (tIthI paDI bhAMgye pharI vAra avatAra le che. teo kahe che ke-"dharmarUpa ArAne (tIrthane) bAMdhanArA ane parama pade pahecelA jJAnIe pitAnA tIrthanI avanati joIne pAchA pharI paNa saMsAramAM avatAra le che." kharI rIte vicAratAM te A jAtanA jJAnIo, karmavALA hovAthI paramapada sudhI pahoMcelA ja nathI hotA. jo teo karma vinAnA thaIne mekSapada sudhI pahoMcI nahi janmanArA thayA hatA te teone pharIvAra avatAra zI rIte saMbhave ? kAraNa ke-"jema bIja baLI jatAM aMkure be Ugato nathI tema karmarUpa bIja (kAraNa) baLI jatAM avatArarUpa aM kare UgI zakatA nathI." paramapada sudhI pahoMcelA AtmAone paNa kAraNa page avatAra mAna, e jAtanI hakIkata prabaLa mohavALI che ema siddhasena divAkarajIe paNa A rIte kahyuM che"he bhagavan! tArA zAsanathI
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahAra rahelAomAM A jAtanuM mehanuM rAjya pravarte che ke, kama vinAne thayA pachI ane nirvANa meLavyA pachI paNa e muktine pAmela AtmA, saMsAramAM avatarI ane pite jAte zarIravALe banI bIjAne mATe re thAya che." e te bIjA devenI hakIkata kahI, paraMtu jiteMdra deva evA nathI, teo te nirvANa pAmyA pachI pharIne kadI paNa janmatA nathI. e hakIktane ja sUcavavA A pAMcamuM vizapaNa ApeluM che. e prakAre je pUrNapaNane pAmele AtmA, upara darzAvelA cAre atizayathI yukta hoya ane pharI vAra nahi janme evo mukta hoya te ja deva tarIke manAya che ane e ja bIjAone siddhi devarAve che, paraMtu bIjo koI rAgavALo ane nirvANa pAmyA chatAM avatAra lenAre deva, kenuM zreya sAdhI zakato nathI--e ja A pAMcamAM vizeSaNane pradhAna Azaya che. jaina darzanamAM Izvara ke devanuM svarUpa upara jaNAvyA pramANe che. jo ke, naiyAyika vigere paNa e ja prakAranA Izvarane devarUpe ravIkAre che, kiMtu teo e svarUpa uparAMta Izvarane karanAra ane pALanAra paNa mAne che ane jaina izvarane enuM kAma bAkI na hovAthI taddana rAgadeva vinAne ane akaranAra mAne che. Izvara -vAda have e bane matavALAo izvaranA svarUpa viSe A pramANe carcA kare che - kartavAdI-upara jaNAvelA lekamAM IzvaranuM ja svarUpa jaNavyuM che te barAbara che, paNa temAM Izvarane karanAra ane pALanAra nathI kahyo eTalI uNapa jaNAya che. tamArA kahevA pramANe je deve mekSane pAmIne paNa pharIvAra avatAra dhAraNa kare che, teone deva tarIke na mAnavA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ e vAta kabUla rAkhavA jevI che, paNa je Izvara kadIye avatAra dhAraNa karatuM nathI ane sRSTinuM sarjana tathA pAlana karyA kare che tene tame deva tarIke nathI gaNatA tenuM zuM kAraNa? arthAta devanA svarUpanI samajaNa ApatAM tene "karanAra" ane "pALanAra " tarIke kema nathI oLakhAvatAM ? akartavAdI-Izvara kadI ye janma dhAraNa karatuM nathI te pachI e AvA jagatane banAvavAnI ane sAcavavAnI bhAMjagaDa kema karIne kare e samajAtuM nathI. kharI rIte IzvarapaNuM meLavyA pachI ene kAMIpaNa karU vApaNuM bAkI rahetuM nathI. tethI enA upara A saMsArane calAvanAra tarIke Aropa achAjata jaNAya che. vaLI IzvarI pravRtti najare najara na dekhAtI hovAthI tene karanAra ke pALanAra TharAvavAnI vAta koI jAtanA majabUta pramANu sivAya mAnI zakAya tema nathI tethI ame jagatanA karanAra ke pALanAra Izvarane deva tarIke mAnatAM AMcake khAIe chIe. kavAdI-IzvaranA karanArapaNune ane pALanArapaNAne sAbita karanAruM pramANa ame kahIe chIe te tame sAMbhaLe - ApaNe roja aneka cIje joIe chIe ane tene upaga paNa karIe chIe. jemake-kAgaLa, lekhaNa, khaDI, chatrI, DAM, aMgarakhuM ane cara vigere. e cIjonA banAvanArane ApaNuM najare jeela nathI, te paNa enI banAvaTa jotAM ja ApaNane enA banAvanAranuM bhAna thaI jAya che eTale e cIjane kaI banAvanAre ja banAvI haze evuM ApaNe kaLI jaIe chIe ane sAthe evuM paNa nakkI karI laIe chIe ke, banAvanAra sivAya koI paNa cIja banI zakatI nathI. have ApaNe vicAra kare ke-eka lekhaNa jevI namAlI cIja paNa banAvanAra sivAya banI zakatI nathI te pachI A adbhuta, vicitra ane suMdaratAthI bharelAM pRthvI, pANI, pavana, vana ane parvata tathA agni vigere koInA banAvyA vinA zI rIte banI zake ? je ke e badhAnA banAvanArane ApaNe
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharI AMkhe joI zakatA nathI, te paNa lekhaNa vigerenI peThe e badhI cIjanI banAvaTa ane jhINavaTa uparathI ja ene kaI eka banAvanArAnI hayAtI jarUra kaLI zakAya evI che. jagatamAM je kaI cIjo AkAravALI bane che ane banavAnI che e badhI banAvanAra sivAya banI zakatI nathI e hakIkata sau koIne samajAya tevI saraLa ane najare-- najara jevI che. e jAtanA ja eka cakkasa dhAraNavaDe jamIna vigerene paNa, keI banAvanAra che jee--evuM satya tarI Ave che. koI kArca pice manuSya ke deva e pravRtti kare e saMbhavatuM nathI, kiMtu jenAmAM pUrepUruM IzvarapaNuM (azvaya), AkhA saMsAranuM ane saMsAnAM kArya kAraNenuM jANapaNuM, meTI icchAzakti ane badhe pahoMcI vaLAya evo bhagIratha prayatna-pusvArtha-hoI zake te ja e badhAne samajI zake ane e eka ja sarvane jANanAra, saune calAvanAra ane saghaLI jagyAe pahoMcI vaLanAra Izvarane pade zobhI zake. vaLI e sarjanAra ane pALanAra puu phakta eka ja che, nitya che eTale hamezAM vikAra vinAne che tathA sarvane jANanAra (sarvajJa) saune calAvanAra ane saghaLI jagyAe pahoMcI vaLavAra (sarvavyApaka) paNa che. upara jaNAvyA pramANe arthAta, banAvanAra sivAya eka paNa cIja banI zakatI nathI, e jAtanA taddana vAMdhA vinAnA dhAraNa anusAre ApaNe jema najare nahi jeelA evA kaI paNa karanArane phakta tenA kAmakAja uparathI ja kaLI zakIe chIe, e ja prakAre A jagatanA karanArane paNa sarvajJa, sarvavyApaka, nitya, vikAra vinAno ane eka paNa sAbita karI zakIe chIe. tenI yukti A pramANe che - sarvaka- kaI paNa kAma karanAra jeTalAM kAma tenAM kAraNene jANato hAya teTalAM ja karI zake che-jAyA vinAnuM eka paNa kAma banI zakatuM nathI ane e jeTalAM kAma kare che te badhAne jANakAra te heya ja,
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 43 ) ema je puSa, A jagatanI eke eka cIjane race che, te dareka cIja ane tenA kAraNothI jANItuM hoya te ja e badhAMne sarjI zake che.. uparathI ene AkhA saMsAranI mAhitI che-e sarvajJa che e vAta Ape-- Apa tarI Ave che. sarvavyApaka e ja pramANe je bhAda', jeTalI jagyAe pahoMcI zake che teTale ja ThekANe kAma karI zake che ane jyAM te pahoMcI zakato nathI tyAMnuM kAma tenAthI thaI zakatuM nathI. jagatane banAvanAra puruSa paNa jagatanA A cheDAthI bIjA cheDA sudhI aneka racanAo racI rahyo che--e hakIkatane sAbita karavA mATe te te racanA, cAMde, sUraja ane tArAo ja pUratAM che. je e puNya badhe ThekANe na rahetuM hoya te e badhI racanA zI rIte thaI zake ? mATe e saghaLI ApaNI AsapAsanI, cheTenI, uparanI ane nIcenI racanAo ja ene badhe ThekANe rahele jaNAvI rahI che. eTale e puruSa sarvavyApaka hoya emAM navAI jevuM nathI. nitya vaLI A saMsAra, AvaDe meTo Abha, tArAo ane nIcenuM pAtALa e badhuM hamezAM rahetuM hovAthI teno banAvanAra paNa hamezAM rahenAro heya arthAta te kaI paNa prakAranA vikAra vinAno heya-nitya hoya to ja ghaTe tevuM che-A eka ja yuti Izvarane nitya athavA vikAra vinAne harAvavAne pUratI jaNAya che. eka - vanamAM siMha te eka ja hoya che, rAjAomAM cakravartI paNa. eka ja hoya che tema A sarvajJa, sarvavyApaka, sarvazaktimAna ane avikArI-bIje evo koI ene jeTAno hoya ema jaNAtuM nathI.. tethI ja te e eka ja che, ema kahyA sivAya cAle tema nathI.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) - e rIte taddha vAMdhA vinAnI yuktiothI kadIye janamane nahi dhAraNa karatA keI puruSa jagatane karanAra, pALanAra, sarvajJa, sarvavyApaka, badhI moTI zaktivALo (sarvazaktimAna), vikAra vinAne ane eka nakkI thAya che ane e ja prabhu Izvara Thare che. ame te ene ekane ja deva tarIke mAnIe. ApaNe saune e eka ja puruSa sarajanAra ane pALanAra hovAthI ApaNe saue ene ekane ja deva tarIke pUja, mAna ane vAMda paNa ghaTe che tathA upara jaNAvelA-devanI oLakhANa ApanArA lakhANamAM ene (Izvarane) "karanAra " ane "pALanAra evAM be vizeSaNe paNa umeravA ghaTe che. akavA-bhAI ! buddhinI lIlA akaLa che, takane mahimA agAdha che. taka sAcAne paNa khoTuM TharAvI zake che ane khoTAne paNa sAcuM TharAvI zake che. Izvara jevI ke, jyAM tarka paNa na pahoMcI zake evI bhakti Aja takanA ja jataraDAmAM kheMcAI rahI che e ja kharUM tarkanuM mAhAmya che. je rIte tame kta dAkhalA-dalIlathI ja eka karanAra puruSane sAdhI rahyA che, ame paNa evI ja-ethI paNa savAI dalIle ane yuktiothI IzvaranA akartApaNAne ja nakkI karIe chIe. juo ane dhyAna Apo - Ape e eka sAdhAraNa niyama jaNAvyuM ke, "banAvanAra sivAya eka paNa banAvaTa banI zakatI nathI? "vastumAtrane jotAM ja tenA banAvanArane khyAla AvI jAya che ane AvA sau koI samaje tevA tadane saraLa niyamathI ja banAvanArane paNa sAdhI batAvyo. jo ke taddana jADI buddhivALA samajanArAo A niyamane bhale saraLa ane badhe lAgu paDate samaje, paraMtu jeo dalIlonA vamaLathI jANItA che. teo te e saraLa niyamane bheLAne bhamAvavAnI rIta sivAya bIjuM kazuM samajatA nathI. phakta ame te e
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSe eTaluM ja pUchIe chIe ke-emAM vaparAelA banAvaTa zabdane zo artha che? arthAta amAre kaI cIjane banAvaTa tarIke samajavI ane kaI cIjane abanAvaTarUpe samajavI, evuM cokkasa bhAna thavA mATe e "banAvaTa' zabdanuM vigatavAra vivecana karavAnI jarUra jaNAya che. zuM Apa "banAvaTa " ene samaje che ke-1. je racanA avayavavALI hoya arthAta je judA judA bhAgamAM vaheMcI zakAtI hoya. athavA 2. je racanAne pAya avayavothI-judA judA bhAgothI zarU thatA hoya. athavA 3. je racanA akhaMDa hovA chatAM jAdA judA bhAgavALI jaNAtI hoya. athavA. 4. je racanA jevAthI jenArane "e avayavavALI che" evo bhAva pedA thatA heya. A jAtanAM judAM judAM banAvaTanAM svarUpomAMthI kayA svarUpane Apa ThIka gaNe cho? kavA - je racanA judA judA bhAgamAM vaheMcI zakAtI hoya ene ame "banAvaTa" kahIe chIe ane A jamIna, pANI ane parvate vigere judA judA bhAgamAM vaheMcI zakAya evAM hovAthI "banAvaTa rUpa che ema paNa mAnIe chIe ane evI mAnyatAvaDe ja amane enA banAvanArane paNa khyAla AvI jAya che. akavA-bhAI ! evI te bIjI ghaNI ye cIje che ke-je judA judA bhAgamAM te vaheMcI zakAtI heya paNa tame ja tene banAvaTarUpe na mAnatA he. dAkhalA tarIke sAmAnya" nAmanI cIjane laIne vicAraze. te turata ja samajI zakAya tevuM che. tame e sAmAnyane nitya mAne cho eTale banAvaTarUpe mAnatA nathI. e sAmAnya judA judA bhAgamAM 1. je guNa ke kriyA vaDe judI judI jaNAtI cIjomAM paNa sarakhApaNuM jANuM zakAya tenuM nAma sAmAnya che, jemake ApaNI sAme pAMca ghaDA paDyA che. temAM eka sonAne, bIje rUpAne, trIjo trAMbAne, e leDhAne ane pAMcame mATIne. jo ke e badhA judI judI dhAtunA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaheMcI zakAya evuM paNa che. jemake-vApaNuM (ghaTasAmAnya), mANasapaNuM (manuSya sAmAnya che ane gAyapaNuM (gosAmAnya) vigere. Ama che mATe ja tamoe ja|lA banAvaTanA arthamAM e "sAmAnya no paNa samAveza thavo sahelo che ethI tamAre jamIna vigerenI peThe "sAmAnya". ne paNa "banAvaTa" tarIke mAnI tene paNa ke eka karanAra kapa joie arthAta je tame "banAvaTa"nuM e paheluM lakSaNa mAnya rAkhaze te tamAre "sAmAnya"ne anitya mAnavuM paDaze. e rIte banAvaTI e pahelo artha tamArA ja gharamAM veDo lAve te che. karnAvA-je tamane "banAvaTanA pahelA svarUpamAM vAMdhe jAte hoya to ame tene kere mUkI daIne A enuM bIjuM svarUpa mAnIe chIe ke -"je racanAne pAye judA judA bhAgethI ja zarU thato heya" enuM nAma banAvaTa. atRvA-bhAI, tame te evI ajaba vAta kare che ke je koIe na joI haya, na sAMbhaLI hoya ane koI yukitathI paNa nakkI na thaelI hoya. saMsAramAM evI kaI racanA che, jene pAyo enA judA judA avayavothI zarU thato hoya? Apa maherabAnI karIne kuMbhArane tyAM jaIne juo athavA tene pUchIne jANItA thAo ke te je dhaDAnI racanA kare che tenI zarUAta ghaDAnA judA judA avayavothI kare che ke eka sAmaTo mATIne piMDe cAkaDA upara mUkI de che. ame te kyAMya atyAra sudhI evuM joyuM nathI ke-DIbanA judA judA kaTakAthI ghaDe banI zakato hoya mATe Ape nakkI kareluM banAvaTanuM bIjuM dhoraNa paNa mAnI zakAya tevuM nathI. banelA che ane raMge paNa judA judA che, to paNa e darekamAM e guNa che ke jevaDe e judA judA paNa eka ja bolathI oLakhI zakAya che. te guNanuM nAma "ghaDApaNuM" e, e badhAmAM eka sarakhuM che ane enuM ja nAma sAmAnya che.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ kartavA-rAyuM. jo bIjuM dhaNu barAbara na hoya te trIjuM kyAM bhAgI gayuM che? ame tene mAnIe chIe ke-je racanA akhaMDa hevA chatAM judA judA bhAgavALI jaNAtI hoya tenuM nAma banAvaTa. lyo, have kAMI vAMdhe che? arjAvA-bhAI e trIjA besaNumAM nAno vAMdho nahi, paNa me vAMdhe che. juo, A AkAza badhe raheluM che, ema tame paNa mAno che ane ene nitya eTale abanAvaTarUpa paNa mAne che. arthAt koIe kareluM nathI mAnatA. have je tame banAvaTanA e trIjA lakSaNane mAnazo te e AkAzane paNa lAgu paDe che-AkAza badhe ya raheluM che ethI e paNa judA judA bhAgavALuM jaNAya e cekanI vAta che. have je judA judA bhAgavALI hoya te ja banAvaTa kahevAtI hoya te emAM AkAsano paNa samAsa thaI jAya che ane ema thavAthI tamAre ene banAvaTI mAnavuM joIe. paraMtu tame te ene ethI UlaTuM mAno cho eTale banAvaTI na mAnatAM nitya mAne che mATe banAvaTanuM trIjuM lakSaNa paNuM ghaTI zake tevuM nathI. kavA-bhAI, have ame banAvaTanuM cothuM svarUpa svIkArIe chIe ane te A pramANe che -je racanA jevAthI jonArane "e avacavavALI che" evo bhAva pedA thatA hoya tene ame banAvaTa mAnIe chIe. ame dhArIe chIe ke-have A ame mAnelA chellA svarUpamAM kazo ya vadhe jaNAto nathI ane e dvArA karanAra puruSanI sAdhanA taddana saraLatAthI thaI zake che. avA-bhAI e te Apane bharama mAtra che. je vAMdho banAvaTanA trIjA svarUpane mAnatAM jaNAvela che te ja vAMdhe ahIM paNa Ave tema che. juo. jarA vicArI juo ke, AkAza te badhe ya raheluM che ethI ene joIne e avayavavALuM che' e bhAsa kone nahi thAya?
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 48 )-- e rIte tame je AkAzane abanAvaTI mAnA che tene ja tamAre banAvaTI mAnavuM paDaze, e zuM tamArI mAnyatAnI AchI hAni che? atyAra sudhI karelI banAvaTanI carcA uparathI vAcakavarga joI zakayA haze ke-jyAre anAvaTanA ja svarUpanuM ThekANuM nathI tyAre te vaDe anAvanArane zI rIte sAdhI zakAya? tAtparya e ke-dhra tarIke pUjAte AtmA jagatanA karanAra ke pALanAra TharI zakatA nathI, e hakIkata atyAra sudhI teA geravyAjabI heAya tema jaNAtuM nathI. katRvAbhAi, tame to yukti upara yukti calAvI amane pAchA pADavA mathe che, paraMtu ame kAMI pAchA haDIe tevA nathI. upara jaNAvelAM banAvaTanAM svarUpe jo barAbara na ghaTI zake evAM hAya te rahyAM. ame to have ethI taddana judAM ane dUSaNa vinAnAM enAM bIjAM dhAraNA bAMdhyAM che ane te A pramANe cheH-~~ je vastu hayAta na hoya, paraMtu mAtra tenAM kAraNeAnA samavAya (rAja rahenArA saMbaMdha )nI ja hayAtI haiAya te vastune banAvaTa kahevI. have kahe ku, amArA mAnelA banAvaTanA svarUpamAM zuM dUSaNa che? akartRvA--bhAi, tamAe jaNAvelA e navA dheAraNamAM paNa tamArA vacanabhaMga thai jAya cheH----uparanA lakSaNamAM tameAe eka prakAranA rAja rahenArA sabaMdhane ja banAvaTa kahevAnuM sAhasa karyu che. have tame ja vicArI jue! ke--je rAja rahenAruM haiya--nityapaNAvALuM hoya--tene anAvaTamAM zI rIte bheLavI zakAya ? athavA jo kASTa prakAranA dhAraNa vinA ja game te cIja paNa banAvaTamAM bheLI zakAtI hAya te jamIna vigere bhAve.ne bhale tame phakta khelavAmAM ja banAvaTI kaheA, paNa te kharI rIte banAvaTarUpe nahi TharatAM tamArA mAnelA rAja rahenArA saMbaMdhanI peThe rAja rahenAra eTale nitya Tharaze. A prakAre banAvaTanA A navA lakSaNane barAbara mAno te! kAM te rAja rahenArI evI nitya cIjane cacaLa
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavI paDaze athavA caMcaLa cIjane sthira mAnavI paDaze. vaLI bIjuM e ke-bIjI bIjI cIjonI peThe "karmono nAza tha" e paNa eka banAvaTa che ane e banAvaTane tamAruM e navuM jaNAveluM banAvaTanuM dhoraNa lAgu paDatuM nathI; kAraNa ke karmone eka vAra taddana nAza thavo e eka prakArano abhAva che eTale e kaI cIjarUpa nathI tethI e abhAva ane tenAM kAraNe sAthe koI jAtane saMbaMdha hoI zake nahi. saMbaMdha te hayAtI dharAvatI cIjane ja hoya, paNa je koI cIjarUpa nathI tene na heya. e prakAre kAraNenI sAthe saMbaMdha nahi dharAvatA e karmanAzarUpa abhAvane e banAvaTanuM dhoraNa lAgu paDatuM nathI ane ethI ja eka sarakhe prakAre badhI banAvaTone nahi lAgu thatuM hovAthI banAvaTanuM A navuM svarUpa adhUruM paNa che, to AvA adhUrA ane dUSaNavALA dhoraNathI je kAMI sadhAya te sAcuM hoI zake nahi. ' ' - kavA-cAle banAvaTanuM e bIjuM svarUpa paNa rahyuM. ame te jene jevAthI "e kareluM che" evo bhAva pedA thAya ene ja bane vaTa kahIe chIe. A jamIna vigere jevAthI "e karelAM che" evo vicAra sau koIne Uge che tethI ene banAvanAra koI paNa eka heya, e ApoApa sAdhI zakAya tevuM che. akartavA-bhAI, upara Tapake jotAM te A trIjuM navuM lakSaNa barAbara lAge che, paraMtu jarAka vizeSa vicAra karatAM e lakSaNa paNa ghaTe evuM nathI. juo ane dhyAna Ape -je jagyAe AkAza na hoya te jagyAe paNa khodavAthI AkAza (pilI jagyA) thaI zake che ane e khelA bhAgane jevAthI "e kareluM che ? evo bhAva paNa sau koIne pedA thAya che mATe e navA lakSaNane lAgu pADatAM to A AkAza, jene tame koIe banAveluM nathI mAnatA arthAta abanAvaTI mAne che tene paNa banAvaTI mAnavuM paDaze e kAMI nAnuM sUnuM dUSaNa nathI.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ (50) - kaIvA-bhAI, tame te amArAM badhAM lakSaNone kheTAM pADavA kamUra kasI jaNAya che ane yukti upara yuti calAvyuM jAo che. thayuM. amArAM e badhAM lakSaNe rahyAM, paNa "je cIjamAM pheraphAra thayA kare che tene ja ame banAvaTa mAnIe chIe " ane banAvaTanuM paNa e ja lakSaNa nAkI karIe chIe. jamIna vigeremAM thate nitya no pheraphAra sau koI najare jue che ethI ene banAvaTa kahevAmAM vAMdho Ave tema nathI ane e uparathI ja ene kaI banAvanAra paNa karI zake tema che. akavA-bhAI, tame te navAM navAM lakSaNe ja badale jAe che, te paNa je paNa vinAnAM hoya te ThIka, paraMtu ema nathI, e paNa bhUlavALAM ja che. jemake, hamaNAM tame pheraphArane ja banAvaTanuM mukhya nizAna sUcavyuM che, te amArI samaja pramANe "uTha pANe paga upara" jevuM che. je IzvaranI vRtti ke svabhAvamAM koI jAtane pheraphAra na thato hoya te te eka ja rUpe rahele Izvara sarjana, pAlana ane nAzanA kAmane zI rIte karI zake? ane zI rIte pahoMcI vaLe? sarajyA pachI jyAre te pALavAnI vRtti kare tyAre ja pALI zake, ane pALI rahyA pachI jyAre te mAravAnI vRtti kare tyAre ja mArI zake. Ama vRttine pheraphAra thayA vinA eka ja vRttivALo koI paNa eka judAM judAM ane eka bIjAne nahi maLatAM AvatA kAmone pahoMcI zake nahi. have jyAre tame sarjanAra, pALanAra ane mAranAra eka Izvarane ja mAne che tyAre tamAre paNa IzvaranA svabhAvamAM pheraphAra thayAnuM kabUla rAkhavuM paDaze ane tema mAnyAthI e pheraphAravALA Izvarane paNa A navuM banAvaTanuM dhoraNa lAgu paDaze ethI ene vaLI koI bIjo banAvanAra zodhavo paDaze ane e rIte eka paNa banAvanAranuM ThekANuM nahi paDe. ethI pheraphAranA dheraNavaDe banAvaTanA svarUpane nakkI karI banAvanAranuM sAdhana thaI zake evuM jaNAtuM nathI tyAM te vaDe banAvanAranI siddhi te dUra rahI, kiMtu tenI vAta paNa zI rIte thAya ?
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 51 ) kahe, bhAI ! have tamane lAgatuM haze ke, mAtra banAvaTa uparathI ja banAvanAranI aTakaLa bAMdhavI e keTaluM badhuM ThekANuM vinAnuM che ane banAvanAra sivAya eka paNa batAvaTa banI zakatI nathI,'-'vastumAtrane jotAM ja tene banAvanArane paNa khyAla Ave che" evI evI taddana sIdhI ane sAdI vAta keTalI vAMkI, nabaLI ane dalIla vinAnI lAge che; paraMtu jema jema tenuM UMDuM ciMtana ane vadhAre carcA thAya che tema tema tenI pArakha thaI zake che. ahIM ApaNe uparanI carcAthI joI rAkayA chIe ke-jema jema banAvaTanuM svarUpa vicAratA gayA tema tema te -nabaLuM banatuM gayuM ane chevaTe tenuM kAMI ThekANuM ja na AvyuM te te vaDe banAvanArane patto kyAMthI lAge ? ane kema lAge? A prakAre cheTa "jamIna vigerene keIe batAvyAM che--e badhAM banAvaTarUpa che mATe e jAtanI kalpanA khasI paDe tevI che mATe kharI TharatI nathI. vaLI je koI cIja banAvaTI hoya te kAMI jagatamAM hamezA TakatI nathI, paNa gAyAgAMThayA divase ja Take che. je A jagatane tame banAvaTI TharAvavA cAhe che te IzvaranI peThe hamezAM TakatuM hovAthI banAvaTI cIjomAM kema meLavI zakAya? kavA ---bhAI, tame te besavAnI chaTA karIne amane mUMjhavavA dhAro che, paNa ame koI muMjhAIe ema nathI. tame je chevaTe kahyuM ke je kaI cIja banAvavI hoya te hamezAM kAMI TakatI nathI" e vAta te amAre paNa kabUla che. paraMtu ema kahIne jagatane hamezAM TakanAruM jaNAvyuM, te amane khoTuM jaNAya che kAraNa ke-jagata te hamezAM pharyA kare che eTale pheraphAra pAmyA kare che-te kAMI hamezAM eka ja rUpe rahetuM nathI-tame ja jue che ke-nitya prati keTalAM janma le che, keTalAM marI jAya che, keTalAM jhADa Uge che, keTalAM karamAya che ane e pramANe jagatamAM nitye nitya navuM navuM thayA ja kare che. ethI kadAca jagata pravAha roja jaNAtuM hoya, paraMtu temAM rahelI dareke dareka cIja eka sarakhI na rahetI
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (para - hevAthI tene (jagatane) paNa ekasarakhuM ane nitya rahetuM na mAnI zakAya arthAta jagata ekasarakhuM ane ekarUpe nathI rahetuM mATe banAvaTarUpa che, ethI ene kaI eka banAvanAra hovo joIe, evI aTakaLa zI rIte khATI Thare? ' arUMvA-bhAI, tame te vaLI A eka navuM ja dhatIMga kAvyuM ke- jagata bhale pravAhIrUpe roja jaNAtuM hoya, paNa tenI aMdaranI dareke dareka cIja roje roja badalatI hevAthI jagatane paNa ekarUpe rahetuM na mAnI zakAya arthAt te (jagata) badalAtuM hevAthI banAvaTarUpe ja manAya ane tethI tene banAvanAra paNa siddha karI zakAya." paraMtu tamArI e aTakaLa paNa taddana khoTI che. e aTakaLa pramANe te tamee nitya mAnele paramANu (parama-ANu) ane Izvara suddhAM eka jAtanI banAvaTa ja kare che-paramANu pite nitya che eTale pravAharUpe nitya che, kiMtu tenI aMdara rahelA rUpa, rasa, gaMdha ane sparza badalAyA kare che, te zuM tene tame anitya mAnaze vA Izvara ke jene tame nitya mAne che tenI aMdara rahelAM buddhi, irachA ane prayatna vigere khAsa khAsa guNo badalAyA kare che, te zuM tene paNa anitya mAnaze. kadAca paramANu ane Izvara e bane anitya mAnavAnI hA pADe te ene paNa. kaI banAvanAra zedha paDaze. ane e rIte yuganA yuga gaye paNa banAvanArane patto lAge tema nathI. vaLI phakta carcAnI khAtara ame pUchIe chIe ke tame jagatane banAvaTarU5 TharAve che te (banAvaTa) zuM tanna sAmAnya banAvaTa che ke koI jAtanI asAdhAraNa banAvaTa che? kartAvA -bhAI ! ame te ene (jagatane) taddana sAmAnya banAvaTa mAnIe chIe. lo, have tamAre kahevuM hoya te kahI nAkhe. akavA-bhAI, je tame jagatane taddana sAmAnya banAvaTa mAnIne te vaDe koI buddhivALA karanAranI aTakaLa bAMdhavA jaze, te te
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53 ) ane tema nathI; kAraNa ke-sAmAnya batAvaTane batAvanAra kAMi buddhivALe ja hAya, evA niyama nathI. e te vakhate DAhyo hoya, gAMDA hAya ke abujha paNa heAya arthAt sAmAnya banAvaTavaDe phakata eka kAi banAvanAranI ja aTakaLa thaI zake, parantu buddhivALA banAvanAranI kalpanA te na ja thai zake te pachI tameAe sAdhavA dhArelA sarvajJa ane sarvazakitamAn izvara te kema karIne sadhAya ? kavA--ame te jagatane eka asAdhAraNa batAvaTa mAnIe chIe ane te vaDe tenA banAvanArane paNa asAdhAraNa puruSa samajIe chIe ? akavA--bhale tame jagatane asAdhAraNa banAvaTa kahe| paraMtu amane te sAdhAraNa ke asAdhAraNa banAvaTamAM kaze vizeSa phera lAgatA nathI; kAraNa ke-karanAra najare na dekhAtA hovAthI e ane banAvaTa vacce kayA vizeSapaNuM che, e zeAdhavu muzkelIvALu che. tethI je dUSaNu sAdhAraNa nAvaTane lAgu paDe che te ja dUdhazu asAdhAraNa banAvaTane paNa lAgu thAya che. kavA.bhAi, atyAra sudhI te tame je kahyuM te maryAdAvALu hAvAthI kadAca ThIka lekhAya, paraMtu tame je dUSaNa upara jaNAvyuM che te te! taddana khATu jaNAya che, sAdhAraNa ane asAdhAraNa banAvaTamAM kadAca tame| vizeSapaNuM na mAneA te bhale; paraMtu te bannemAM batAvaTapaNuM eka sarakhu hAvAthI te vaDe batAvanAranI sAdhanA karavAmAM zo vAMdho Ave ? akartR'vA--jo mAtra eka banAvaTapaNAne lIdhe ja batAvanAranI siddhi thai zakatI haiAya, te phakata AtmapaNAne lIdhe ApaNI jema mahAdevanuM zarIradhArIpaNuM, adhUrApaNu, ennu jAzukArapaNuM ane saMsArIpaNuM zA mATe na siddha thai zake ? kAraNa ke jeTaluM ane jevuM AtmapaNuM mahAdevamAM che teTalu ja manuSyamAM paNa che. vaLI kharI vAta te e che ke banAvaTamAM asAdhAraNapaNa zI rIte hAya-e ja vAta pahelI samajAtI nathI. vAbhAi, tame bhale game tema kahe, paraMtu ame te A eka ja vAta kahIe chIe ke, ' jete joSane karelu' evI mita '
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54 - pedA thAya che tene koI kartA heya-emAM koithI nA na kahevAya. ane e ja rIte jagatanA karanAranI aTakaLa karavI ghaNI sugama lAge che. akartAvA-bhAI, tamArI vAta to kharI che, paNa amArI samaja pramANe jamIna vagerene joIne "e karelAM che" evI kalpanA koIne thatI hoya ema jaNAtuM nathI. A te tame mArI macaDIne e. jAtanI aTakaLa ubhI karelI che. jema jUne kUvo joIne ke eka meTA mahelane jene "e karelAM che" evI aTakaLa bAMdhI zakAya che tema jamIna vagerene joine e jAtanI mati thatI hoya ema jaNAtuM nathI, te pachI jyAM e jAtanI mati ja thatI nathI tyAM te vaDe karanArane sAbita karavAnI te vAta ja zI ? kathA - bhAI ! ghaDIbharane mATe ame mAnI laIe ke-tamane jamIna vagerene joIne evI mati bhale na thAya, paraMtu je prAmANika jane che teone te evI buddhi thavI e sahaja vAta che ane e ja buddhivaDe karanAranI sAbitI karavI e paNa sahela vAta che. akavA-bhAI, tamArA kahevA pramANe kadAca prAmANika manubone jamIna vigerene joIne e karelAM che, evI buddhi pedA thatI heya te bhale, paraMtu ene ja e jAtanI buddhi pedA thavAnuM kAraNa vA nimitta zuM che? te ahIM jaNAvavuM joIe. amArA dhAravA pramANe najare jovAthI te evI buddhi UgatI hoya ema jaNAtuM nathI. je tema hoya te saune AMkhe sarakhI ja hovAthI emane paNa evI. mati zA mATe na thAya? kavA - bhAI ! prAmANika leke, anumAna vA aTakaLa karIne e jAtanI buddhine pedA kare che ethI kadAca tamane e vicAra na thAyae svAbhAvika che. arthAta e jAtane vicAra UgI AvavAnuM mULa kAraNa anumAna ke aTakaLa ja che.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ akavAra, A che kAju sudhI karanArane nakkI karavA mATe sauthI pahelI aTakaLa ThekANe nathI paDI, tyAM vaLI A ahIM bIjI aTakaLa (anumAna) AvIne UbhI rahI. je eka aTakaLane bIjI aTakaLa upara TAMgIne Apa kAma calAvavA mAgatA ho te kAMI pAra Ave tema nathI ane ema aTakaLa upara aTakaLa kaye ja javAnA ho te paNa Are Ave tema nathI. A prakAre jamIna vigerene joIne "e karelAM che" e buddhi thavAmAM ja goTALe Ubho thAya che te e vaDe ja UbhI thatI karanAranI aTakaLa zI rIte kharI Thare ? kavA-bhAI! tame eka vAta cUkI gayA jaNAo che ane te e ke kAMI badhI banAvaTo(cIjo)ne joIne jonAranA manamAM e karelI che ? evI mati thavI ja joIe evo kAMI niyama nathI. jemake, eka khADe khede heya ane jyAre tene pUrIne sara karavAmAM Ave che tyAre jonAranA manane evI kalpanA paNa nathI thatI ke-ahIM khADe hatuM ane pachI pUrAine samataLa thaele che arthAta jema pUrelo khADe pitAnA karelapaNAne jaNAvI zakatA nathI tema kadAca jamIna vigere paNa pitAnA karelapaNAne na jaNAve te banavAjoga che. ethI kAMI temAM raheluM karelapaNuM ke karavApaNuM cAlyuM jatuM nathI. UlaTuM e chUpA rahelA karavApaNA vaDe ja karanArane paNa UbhuM karI zakAya chemATe jamIna vigerenA karavApaNAmAM kaze goTALo thAya tema nathI ane temAM rahelA karavApaNane sAbita karavA mATe kaI prakAranI aTakaLanI paNa jarUra jaNAtI nathI. akavA-bhAI tame paNa ThIka kahe che, paraMtu temAM te kaI bheLo ja bharamAya. ame te tamArA ja jevA tarkavAdI chIe, ethI evI bAbatamAM jarA paNa na phasAIe. tame je khADAnuM evuM laIne jamInanA karavApaNune chupAvI rAkhavAno prayAsa karyo che te to taddana phekaTane che; kAraNa ke-e khADo keIe nahi karelI evI sama
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ taLa jamInanI sara jaNAta hevAthI kadAca jonArane pitAnA akaravApaNane brama upajAve arthAta pitAnuM chatuM karavApaNuM achatuM rAkhe, paraMtu A jamIna vigere koIe nahi karelI evI kaI cIjanI sAthe sarakhAmaNImAM Ave che ke-jethI e paNa pitAnuM chatuM karavApaNuM chUpuM rAkhI zake arthAta je jamIna vigere kharekharI rIte karavApaNavALI heya te emAM raheluM karavApaNuM kaI jAtanA vAMdhA vinA ja pragaTa thavuM joIe paraMtu A te tamArA ja kahevA pramANe te, pitAnuM karavApaNuM jenAranA manamAM ThasAvI zaktI nathI te e vaDe enA karanArane patto to lAgI ja rahyo. vaLI je kalamanuM udAharaNa laIne jagatanA sarjana nAranI aTakaLane majabUta kare che te paNa ThIka jaNAtuM nathI, kAraNa ke-tame jagatanA karanArane zarIra vinAne mAne che ane kalamane karanAra te zarIravALo najare dekhAya che. ethI zarIravALA karanAre karelI kalamanI. sAthe jagatanI sarakhAmaNI karIne ema kahevuM ke-ene (jagatane) keI azarIravALAe banAvyuM che e zI rIte baMdhabesatuM Ave? kharI rIte vicArIe te kalamanI peThe jagatane paNa karanAra je kaI zarIravALo heya te ja ahIM kalamanuM eThuM levuM vyAjabI gaNAya. tAtparya e kekAMI ekalI kalama ke bIjI cIjonAM eThAM levAthI jagatanA karanArano patto kaI kALe lAgI zake tema nathI. kartavA-bhAI, tamoe upara je chevaTanuM lakhANa lakhyuM te barAbara jugativALuM nathI. ame kAMI kalamanA badhA guNa sAthe jagatanA badhA guNene sarakhAvatA nathI ane temAM koI sarakhAve paNa nahi. ame to mAtra eTaluM ja kahIe chIe ke, jema kalama banAvaTarUpa che ane tethI ja tene banAvanAra he joIe tema jagata paNa banAvaTarUpa che ane tethI tene paNa banAvanAra zA mATe na heya?-kalama ane jagata vacce mAtra eka banAvaTapaNAnI karavApaNAnI ja sarakhAmaNI che, ane
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjI eka paNa nathI. je tamArA kahevA pramANe A ThekANe ane bIje ThekANe badhI jAtanI sarakhAmaNI karavAmAM Ave to te eka paNa vAtane nIveDo na Ave ane kayAMya badhI jAtanI sarakhAmaNI paNa maLI zake nahi; mATe kalama ane jagata vacce badhI sarakhAmaNI karIne tame je amArI kalpanAne dhakake pahoMcADe che, te kAMI ThIka nathI. - akartAvAbhAI, tame kaho cho te vyAjabI, paNa tamArA svArthanuM kahetA hovAthI temAM geravyAjabI paNa AvI jAya che. juoame ema te kahetA nathI ane kahIe paNa nahi ke-jagata ane kalama vacce badhI jAtanI sarakhAI hovI joIe. paraMtu ATaluM te kahIe ane kahIzuM paNa kharA ke-e baMne vacce raheluM karavApaNuM-banAvaTapaNuM-te ekasarakhuM ja hovuM joIe. je tema na hoya te banAvaTanuM eThuM laIne jagatanA karavApaNune nakkI karI ane te vaDe tenA karanArabanAvanA-ne nakkI karavAne vAta karavI te phekaTa che. kharI rIte vicAratAM jaNAya che ke-kalama ane jagata vacce raheluM eka karavApaNuM paNa sarakhuM nathI, kAraNa ke kalama ane bIjI cIjo je kAMI karI zakAya evI che-karavAmAM Ave che te badhI karanAra keI ne kAI, dekhI zakAya e che. tame AkhA saMsAramAM pharIne juo ke-evI eka paNa banAvaTa maLe che, jene karanAra keIthI paNa na dekhAya evo heya. A uparathI to-karavApaNane lIdhe phakata dekhI zakAya evA e ja karanAranI aTakaLa bAMdhI zakAya che, paNa tamArI peThe na dekhAya e e zI rIte kalpAya ? hA, te paNa kapAya, paNa kayAre ? jyAre tame ekAda paNa na evI cIja batAve ke jethI karanAra keIthI paNa na dekhAya te hoya.. amArA dhAravA pramANe te upara jaNAvelI rIta mujaba jagata ane kalama e bannenI sarakhAmaNI ja ghaTI zakatI nathI, te te vaDe jagatanA banAvanAranI vAta rakhaDI paDe, e kAMI navAI nathI.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) - vaLI bIjuM paNa e ke-bhAI, saMsAramAM jeTalI jeTalI cIje che te kAMda badhIe kAI banAvanAre ja banAvI hoya evo niyama nathI. juone A najaronajaranI vAta che ke--keTalIka cIjo evI che ke-jene kaI paNa karanAre-banAvanA-ghaDanAre ke vaNanAre karI heya, banAvI hoya, ghaDI hoya ane vaNuM heya. jemake, cAkaDe, lekhaNa, ghaDe ane kapaDuM vigere. ane keTalIka cIjo te evI che ke jene koIe paNa na banAvI che. jemake vaNakheDeluM dhAnya, ghAsa, velAo tathA vAvyA vinA ja je kAMI Uge che te badhuM. tathA tamoe mAnelA paramezvaramAM rahelI buddhi, IcchA ane prayatna vigere. Ama hovAthI eTale ke karanAra vinAnI paNa banelI cIjo maLI AvavAthI banAvanAra sivAya kAMI banI zakatuM ja nathI, e jAtanI aTakaLa zI rIte baMdhAya? vA bAMdhavI e vyAjabI kema gaNAya? akartAvA-bhAI ! tamoe je vaNakheDelA dhAnya ane velAo vigerenAM eThAM laIne ema TharAvyuM ke keTalIka cIjo evI che ke jene kaI karanAra ke banAvanAra paNa nathI, paraMtu te taddana bhUlabhareluM che. kAraNa ke-tame jyAM kaI prakAre banAvanArane joI zakatA nathI tyAMnI badhI cIjo Izvare ja banAvelI mAnavAnI che ethI Apa evAM udAharaNa ApI ema te na ja kahI zake ke "evI paNa cIjo maLI Ave che ke jene koI banAvanAra paNa nathI. ane ema kahIne karavApaNane lIdhe UbhI thaelI karanAranI kalpanAne Apa jarA paNa maLI pADI zake tema nathI. akavA-bhAI ! tame te evuM vicitra kahe che ke-tamArI kaI mazkarI ja kare. haju te Izvarano kayAMya patto nathI tyAM te tame tene ja lAvIne vacce Ubho karo cho, kema jANe tenI sAbitI ja na thaI gaI haiya-je cIjane amArI ane tamArI vacce vivAda cAle che tene tame vacce kema lAvI zake? ame ane sau koI jyAM sudhI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ izvarane patto maLe nahi tyAM sudhI ene tarIke zI rIte mAnIe ? ane ema uparanI vAta barAbara nathI. ( 59 ) banAvanAra-karanAra ke racanAra manAya paNa nahi mATe tamArI katRvA--bhAi ! e brAsa ane velA vigere badhuM ya Izvare ja banAvelu che jyAM jyAM te brAsa vigere Uge che tyAM tyAM badhe ya tenA ugADanAra Izvara beThelA ja che; paraMtu kta te ApaNI narI AMkhe joi zakAya tevA nathI teA pachI Apa ema kema kahI zake ke-keTalIka cIjo karanAra vinA paNa thai 'zakI che--zake che.' akartRvA--bhAi! Ape je kahyuM ke Izvara ApaNI cAmaDAnI AMkhe dekhAya tevA nathI, te zuM te zarIra vinAnA che mATe dekhAto nathI ? ke temAM kAi evA camatkAra che tethI dekhAtA nathI ? athavA emAM kAI evI jAtinI vizeSatA che ethI dekhAtA nathI? katuvA--bhAi, izvara teA janmane zarIravALA zI rIte haeNAya ? arthAt e zarIra dekhAtA nathI. dhAraNa karatA nathI mATe vinAnA che mATe ja akartRvA--bhAI, tamArA kahevA pramANe izvarane zarIra na hrAyaH te e jagatane zI rIte banAve? vA anAvI zake? jo zarIra vinA SaNa jagatanI racanA thai zakatI hAya aa meAkSane pAmelA AtmA, ke je zarIra vinAnA che, te paNa jagatane kema na banAvI zake? vaLI, AtmAmAM rahelAM muddhi, dRcchA ane prayatna e badhAM kAMi zarIranI hayAtImAM ja kAma karI zake che paraMtu zarIra vinAnAM e badhAM kAMI paNa karI zakatAM nathI, mATe jo izvarane zarIravALA mAnI zake te ja e, jagatane racanArA paNu DhAI zake; nahi te nahi. katRvA.--bhAI, zrvaramAM te evA kAi jAtanA camatkAra che ke, jethI te ApaNA jovAmAM AvI zakatA nathI.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ akavA-bhAI, je kAMI najaramAM AvI zake tevuM hoya te game te kAraNathI ja na dekhAtuM hoya to paNa koI ne koI vAra te dekhAya ja arthAta je vidyA, maMtra ke yoganA prabhAvathI je kaI roja na dekhAte heya te paNa te kayAre ne kayAre te dekhAya ja. koI vidyAvALe, maMtravALo ke gavALo evo nathI ke, je kadI paNa bhUtanI peThe na dekhAte hoya. have je Izvara, koI camatkAranA kAraNane lIdhe ja na dekhAtuM hoya, to paNa je te karanAra tarIke hoya te kayAre ne kayAre te koIne dekhA ja joIe, paraMtu e te kadIye, kyAre ane keIne paNa dekhAte ja nathI tethI ema kema mAnI zakAya ke, e camatkAranA kAraNathI dekhAto nathI ke karanAra tarIke nathI eTale dekhAtuM nathI. kavA-bhAI ! tyAre e badhuM javA dyo, kiMtu IzvaramAM evI kaI jAtivizeSatA che, ke jene laIne te, ApaNI najaramAM AvI zako nathI ane chAnechAne ja jagatane racI rahyo che? ' ' avA -bhAi, e te tamAruM kahyuM tamane ja naDe tevuM che. ame dhArIe chIe ke tame " jAtivizeSa" ne artha bhUlI gayA jaNAo che. tame ja kahyuM che ke-je ghaNI cIjomAM rahe enuM nAma jAtivizeSa che. tame to Izvarane eka ja mAne che ane enA joTAnI bIjI koI cIjane mAnatA nathI to pachI ghaNuM cIjomAM rahenAro jAtivizeSa ekalA IzvaramAM zI rIte rahI zake? mATe IzvaramAM e koI jAtivizeSa hoI zake ja nahi ke je vaDe te, keIthI paNa joI zakAya nahi. thayuM. have kadAca mAtra tamArA mAnanI khAtara Izvarane jagatano racanAra mAnavAmAM Ave te paNa temAM bIjA keTalAka prazno uThe che. jemake; je te jagatane kharekhara racate ja heya te zuM eka mAtra enI * hayAtIthI ja racAya che? vA enA jJAnIpaNane lIdhe racAya che ? vA emAM (IzvaramAM) jJAna, IcchA ane prayatna che te vaDe ja racAya che ?.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 61 ) vA e izvara, jJAna, icchA ane prayatnavaDe kriyA kare che ethI jagata racAya che ? ke phakta enA IzvarapaNAne lIdhe ja jagatanI racanA thai rahI che? tu vA--bhAi, ame te`vadhAre zu kahIe ? ame te izvaranA. evA bhakta chIe ke--amAre mana enI hayAtI mAtrathI ja jagatI racanA cakra jAya che. akartRvA--e te tamArI AMdhaLI bhakti che. jI-jo jagatanI racanAmAM phakta hayAtInI ja jarUra hAya to ene racanAra Izvara eka ja kema hoI zake ? jema Izvara hayAta che tema kuMbhAra, luhAra ane sutAra vigere paNa hayAta che. e badhAnI hayAtImAM kAi evI vizeSatA nathI ke ekanI hayAtIthI ja jagatanI racanA thAya ane bIjAnI hrayAtIthI na thAya mATe mAtra hayAtIthI ja jagatanI racanAmAM izvarane lAvavavAmAM bIjA paNa hayAtI dharAvanArA kuMbhAra vigere vacce AvIne izvaranA izvarapaNAne bhAga laI jaze. kavA--bhAI hayAtIthI na patyuM te rahyuM. izvaranuM jJAnIpaNu kayAM gayu che? ame enA jJAnipaNAne lIdhe ja ene ( izvarane ) karanAra mAnIe chIe. jaga akavA--bhAi, tamAruM A kathana paNa khATu ja che. jJAnI tA yAgIo paNu che, paraMtu te kAMI jagane banAvatAM nathI mATe ja tanI racanA karavAmAM jJAnipaNAne sAme dharavuM e paNa ThIka jaNAtu nathI. katu vA--bhAI, izvaramAM jJAna, icchA ane prayatna e traNe vAnAM hAvAne lIdhe e jagatane racI zake che arthAt izvaranuM jJAnapaNuM, icchA vALApaNuM ane prayatnavALApaNuM--e traNe jaganI racanAmAM kAraNabhUta che. akartRvA--bhAi ! tame zuM kAma dhyAna Apo keyAda rAkhe| ? ame upara hamaNAM ja kahI gayA ke zarIranI hayAtI heAya tyAre ja jJAna, cchA ane prayatna kAraNabhUta thai zake che. ane zarIranI hayAtI vinA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 62) - e traNe AkAzakusumanI jevAM nirarthaka che. have je tame Izvarane zarIvALo mAne te ja tenAM jJAna, icchA ane prayatnane jagatanI racanAmAM laI zake-vAparI zake che; nahi te nahi. tame te tene zarIravALe mAnatA nathI tyAre tame ema kahI zake ke enAM jJAna, icchA ane prayatna jagatanI racanAmAM kAraNabhUta che? kartavA bhAI ! ame kAMI ekalAM jJAna, icchA ane prayatnane jagatanAM kAraNabhUta mAnatA nathI, paraMtu Izvara te traNa vaDe je kAMI kriyA kare che tene ja ame jagatanI racanAnuM kAraNa mAnIe chIe. akatRdhA--keTalI badhI bhUla? eka vAra ane be vAra te kahevAI gayuM. have trIjI vAra paNa kahIe chIe ke, phakta jJAna, IcchA ane prayatna vaDe je zarIra na hoya te kriyA ja thaI zake nahi. bhale Izvara vA Izvarane Ave te pachI tamAruM A kathana zI rIte sAcuM Thare? kartavA-bhAI, tyAre e badhuM jAvA dyo. ame te ema mAnIe chIe ke-IzvaranA IzvarapaNAne lIdhe ja A jagatanI racanA thaI rahI che. akavA-are ! A vaLI ze goTALo? tame jarA cekakhuM belatA jAe te ThIka. ame pUchIe chIe ke-IzvarapaNuM eTale zuM ? zuM jANanArapaNuM e IzvarapaNuM ke karanArapaNuM e IzvarapaNuM? vA e sivAya bIjuM kAMI te IzvarapaNuM? jo tame mAtra jANanArapaNane ja IzvarapaNuM mAnatA he te e jANanArapaNuM paNa kevuM samajavuM? mAtra naryuM ja jANanArapaNuM samajavuM ke sarvazapaNuM samajavuM ? kartavA --hAla ame te phakta mAtra naryA jANanArapaNane ja IzvarapaNuM samajIe chIe ane ene ja jagatanI racanAnuM kAraNa mAnIe chIe. ardAvA --bhAI, tamoe upara jaNAvelA IzvarapaNAnA arthathI te Izvara phakta jANanAre ja karI zake che ane karanAra te karI zakato
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. vaLI je phakata jANanAraNane lIdhe ja jagatanI racanA thaI jatI heya te jagatamAM e kayo jIva che ke-jemAM jANanArapaNuM na jaNAtuM hAya arthAta IzvaranI ja jema jIva mAtranuM jANanArapaNuM jagatanI racanAmAM kAraNabhUta thavAthI IzvaranI ekatAne bhaMga thaI jaze; kAraNa ke jANanArapaNuM to badhe eka sarakhuM ja che. kartavA-bhAI, ame IzvarapaNune e artha na karatAM "sarvApaNuM artha karIe chIe, te pachI zuM dUSaNa che? akartavA-emAM te enuM e ja dUSaNa che; e bIjo artha karavAthI te Izvara kadAca buddhadeva vigerenI peThe AkhA jagatane jANanAre sarvajJa sAbita thaI zake, paNa jagatane karanAra te kadIye sAbita thaI zake ja nahi. kartavA --cAle, e badhuM rahyuM. IzvarapaNune khare artha karanArapaNuM ke kartApaNuM che. kahe, have zuM dUSaNa che? akavA-bhAI karanArapaNuM te kartAmAtramAM raheluM che-jema IzvaramAM kartApaNuM che tema kuMbhAra vigeremAM paNa che, te pachI eka Izvara ja zA mATe karanAra gaNAya ? kAraNa ke, kartAmAtramAM kartApaNuM to eka sarakhuM che tethI sau koI kartAone Izvara thavAno prasaMga Avaze. kartAvA --bhAI, ame jANanArapaNuM ke karanArapaNuM-e bannene nahi paNa e sivAya je bIjuM kAMI che tene ja IzvarapaNuM samajIe chIe ane te vaDe ja jagatanI racanA thaI rahI che-ema mAnIe chIe. arnavA --bhAI, A te vaLI mATe goTALo che ke, tamAruM e kathana amArI ke bIjAnI samajamAM Ave tevuM nathI. ame te ema mAnIe chIe ke-tamArA mAnavA pramANe paNa IzvaramAM IcchA ane prayatna sivAya bIjuM kAMI trIjuM hoya ema jaNAtuM nathI. ane e vaDe jagatanI racanA karavAmAM kayAM kayAM dUSaNe Ave che, e sadhaLuM
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 64 --- upara jaNAvAI gayuM che, mATe tamAruM e eka paNa kathana sAcuM karI zake tevuM nathI arthAta tamArI eka paNa dalIla evI nathI maLI ke je vaDe jagatanA sarajanAranI sAbitI thaI zaktI heya. vaLI, ame A eka bIjuM pUchIe chIe ke, tamee mAnele Izvara, jagatane racavAnI je bhAMjagaDa karI rahyo che, zuM temAM te pitAnI marajI pramANe pravRtti kare che? kamane vaza thaIne pravRtti kare che ? vA dayAne lIdhe pravRtti kare che? vA lIlA karavAnI vRttithI pravRtti kare che? vA bhakatane tAravA ane duSNane mAravA pravRtti kare che ke e jAtanI pravRtti karavAne ene svabhAva ja che. kavA-bhAI, e (Izvara) te saune uparI hovAthI jagatanI racanA karavAmAM enI pitAnI marajI pramANe varte che ane jagata paNuM e pramANe ja cAlyA kare che. . akavA-bhAI, amane te ema jaNAtuM nathI. je izvara jagatane banAvavAmAM potAnI ja marajI pramANe vatate hoya to kaI eve samaya paNa Avo joie ke je samaye jagata taddana judA prakAranuM paNa racAyuM hata-heya. ApaNAthI e te na ja kalpI zakAya ketenI marajI hamezAM ekanI eka ja rahe che, kAraNa ke te pote tata svataMtra havAthI dhAre tevuM karI zake che, paraMtu jagata te hamezAM eka ja ghATe cAlyuM Ave che, enI bIjI kaI jAtanI racanA kadI, keIe ane kayAre ya sAMbhaLI ke jANa paNa nathI. tethI ema jANI zakAya che ke, jagatanI racanA karavAmAM Izvara pitAnI ja marajI pramANe vartate nathI. kavAbhAI Izvara te karmane vaza rahIne jagatanI racanA karI rahyo che. ethI e, koI jAtanI nahi banavA jevI racanA karI zake ja nahi. akaLA thayuM. je Izvara paNa karmane vaza rahete heya te e
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) Izvara zAne ? sazakitavALo prabhu zAne ? katRvA--bhAi, jarA bhUla thai gaI. kharU te e che ke phakta dhyAne lIdhe ja izvara jagatane racavAnI bhAMjagaDa karI rahyo che; kAraNa ke e tA mahAdayALu che. akartRvA--te zvara dayAne lIdhe ja jagattne banAvI rahyo hoya te e AkhA jagatane sukhI zA mATe na kare ? jIvamAtrane sukha ApavuM e dayALu puruSanuM kAma che, paraMtu jagatamAM sukha te sarasava jeTaluM ane duHkha DuMgara jeTaluM jaNAya che. ethI AvA jagatane joI ne kAi paNuM ema te na ja kalpI zake ke-Izvara phakta dhyAnI lAgaNIthI ja Ane ( jagatane ) banAvI rahyo che. katRvA--jo ke, Izvara teA dayALu hAvAthI badhAMne sukhI ja saraje che, paraMtu e badhA jIvA potapotAnAM karmAMne lIdhe pAchA duHkhI thAya che emAM izvara zu kare ? akartRvA--thayuM. A te! tamArA ja kahevA pramANe izvara karatAM paNa karmonuM baLa vadhu jaNAya che. tyAre bhAi, have zvarane javA daIne jo ene ThekANe karmane mAne te zeA vAMdhA che ? kavA.--ema paNa nahi. A jagata tA izvaranI lIlA che eTale e, lIlAvaDe ja thAya che ane lIlAvaDe ja paLAya che. akartRvA--bhAi, rAga dveSa vinAnA IzvaramAM lIlA zI hrAya ? izvara teA te ja hAI zake ke je lIlAne paNa tarI gayeA hAya arthAt jyAre izvaramAM lIlA ja hAya nahi tyAre te, e vaDe jagatane zI rIte banAve ? kavA.--khIjuM kAMi nahi, paNa tA bhaktone tAravA ane duSTone mAravA A chevaTa e ke-e (1ra) jagatane racI rahyo che.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ akartavA-bhAI, tamArI e vAta paNa beTI che. rAgadveSa vinAnA Izvarane te badhe samabhAva ja heya--ene vaLI bhakta kaNa ane duzmana koNa? arthAta Izvarane jagatane sarajanAra sAbita karavA mATe tamArI eka paNa jukti rItasaranI nathI. kartAvA -bhAI, have ame A eka chevaTanI dalIla ajamAvIe chIe. jo pAMsaruM paDayuM to ThIka, nahi te hAryA te chIe ja. ame ema mAnIe chIe ke Izvarane svabhAva ja evo che, je vaDe jagatanI racanA thayA kare che. arthAt jagatanI racanA thavAmAM IzvaranA svabhAva sivAya bIjuM kAMI kAraNa nathI. akartAvA -bhAI, A te tame ThIka kahyuM, paraMtu jyAre tamo ema mAnavA taiyAra thayA cho ke-izvaranA svabhAvathI jagatanI racanA thayA kare che ene badale ema mAne ke-kamanA svabhAvathI jagatanI racanA thayA kare che, te zo vAMdho Ave? chate karmane svabhAva mUkIne, karanAra tarIke nahi jaNAtA izvaranI kalpanA karavI, amane te vyAjabI lAgatI nathI; mATe ekalA karmanA svabhAvane jagatanA kAraNabhUta mAnavo e yuktiyukta ane bhUla vinAnuM che. vaLI, jema ame tamoe karelI karavApaNane lIdhe karanArane sAbita karavAnI kalpanA khoTI pADI che tema te jAtanI tamArI bIjI kalpanAo paNa beTI paDe tevI ja che. saMsAramAM evI paNa ghaNI cIjo ane kriyAo thAya che ke-jene karanAra buddhivALo na ja hoya. A vAta eka vAra kahI gayA chIe te paNa vadhAre samajAvavA mATe ja ene ahIM pharIvAra paNa kahIe chIe? gaganamAM je vijaLI jhabake che te kayA buddhimAne banAvI che? UMdha mANasa je kriyA kare che te zuM te vakhate buddhivALo hoya che? athartA e badhuM buddhivALA karanAra sivAya paNuM banatuM jaNAya che mATe tamArI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----67) buddhivALA karanArane sAbita karavAnI eka paNa dalIla sAcI TharatI nathI. - vadhAre keTaluMka kahIe. tamArI jagatanA karanArane sAbita karavAnI kalpanA te najaronajara khoTI paDe tevI ja che; kAraNa ke koI manuSya atyAra sudhI jagatanA karanArane jeela ja nathI. vaLI, tamArI peThe ame paNa ethI ulaTI ja aTakaLo paNa bAMdhI zakIe chIe ke-jema kuMbhAra mATI, cAkaDo ane cIMtharAnA pitA vinA ghaDAne ghaDI zakato nathI tema Izvara paNa enI pAse koI prakAranI sAmagrI na hovAthI jagatane banAvI -zake ja nahi. bIjuM, jema AkAza badhe ThekANe raheluM che ane kriyA vinAnuM che tema Izvara paNa badhe ThekANe raheluM hovAthI jarA paNa kriyA karI zake nahi. e rIte kaI paNa prakAre jagatane banAvanAra Izvara TharI zakate ja nathI, to pachI e nitya che, sarvajJa che ane eka che e vigere badhuM kahevuM taddana nakAmuM ja che. ame te kahIe chIe ke- Izvara nitya hoya te enA ekalAthI ja jagatanI racanA, rakSA ane saMhAra e traNa vAnAM kema thaI zake? je eka ja svabhAvavALo hoya te kadI paNa paraspara virodha rAkhe evAM kAma karI zake nahi; mATe Izvarane taddana nitya mAnavo e paNa tamane pAlave tevuM nathI. vaLI, e sarvajJa paNa sAbita thaI zakatuM nathI. evI eka paNa dalIla ke aTakaLa nathI ke je vaDe ApaNe Izvarane sarvajJa tarIke mAnI zakIe. kartavA-bhAI, utAvaLA na thAo, dalIla cheH je e sarvajJa na hoya te enA banAvelA A jagatamAM AvI aneka jAtanI vicitratAo zI rIte Ave ? arthAt jagatamAM rahelI agaNita vicitratAo ja IzvaranA sarvajJapaNane sAbita karavAne pUratI che. akavA-e kAMI dalIla na kahevAya. e te jIvanAM sArAM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 68 - ane naThArAM karmone lIdhe jagatamAM AthI paNa vadhAre vicitratA AvI zake che, mATe jagatanI vicitratAne lIdhe IzvaranuM sarvajJapaNuM sAbita thaI zakatuM nathI. jo e kharekhara sarvajJa ja heta te amArI jevA enA kartApaNunA niSedha karanArAone zA mATe banAvata? tathA je asurone teNe pAchaLathI mAryA che tene paNa zA mATe banAvata? eka maMda mANasa paNa ema samaje che ke vAvIne teDI nAkhavA karatAM na vAvavuM ja sAruM che te pachI banAvIne mAravA karatAM eNe asurone zA mATe banAvyA? -kharI rIte te eone na banAvavAmAM ja enuM DahApaNuM hatuM. e rIte koI prakAre kartA-IzvaranuM sarvajJapaNuM sAbita thaI zakatuM nathI. vaLI, tame je Izvarane "ekaja kahyo che te paNa ThIka nathI. je tamArA manamAM e bhaya heya ke Izvara ghaNuM thaI jAya te jagatanI racanAmAM ghaNo matabheda Ubho thAya ane tethI tenI sIdhI vyavasthA barAbara na jaLavAI zake, te amArA dhAravA pramANe tamArI e kalpanA barAbara jaNAtI nathI, kAraNa ke-madhamAkhI jevuM prANI TALe maLIne madhapuDo banAve che chatAM temAM vAMdhe AvatuM nathI. kIDI jevuM prANu ToLe maLIne rAphaDo banAve che temAM paNa vAMdho Avato nathI. ane aneka kArIgaro tathA majUra moTA moTA mahela bAMdhe che temAM paNa matabheda naDatA nathI tema je ghaNuM Izvara bhegA thaIne jagata banAve che temAM zI rIte matabheda thAya? ke vAMdho Ave? e Izvare te madhamAkhI, kIDI ane manuSya karatAM paNa hajAragaNuM DAhyo che ane rAgadveSa vinAnA che te eomAM eka sAthe rahIne kAma karatAM jarApaNu vAMdho zI rIte Ave ? je bhAI, tame jagatane karanAra Izvara mAnatA ho to tamAre ema paNa mAnavuM joIe ke-je kAMI jagatamAM nAnuM moTuM che te badhuM ya Izvare banAveluM che. ane tame ema mAne te pachI amArAM zAstra paNa izvare banAvelAM che ema mAnavuM joIe. e rIte tamArI ja
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnyatA pramANe amArAM zAstra paNa Izvare karelAM hovAthI tamAre tene sAcAM mAnavAM paDaze. Ama mAnavAthI saMsAramAM eka paNa zAstra evuM nahi rahe ke je khoTuM hoya. vaLI, Izvare ja banAveluM badhuM prAmANika hevAthI koI vAdI, prativAdI paNa na rahI zake. e rIte Izvarane jagatanA karanAra karIke mAnatAM aneka dUSaNe Ave che ane koI paNa rIte e vAta sAbita thaI zakatI nathI, mATe ja ame Izvarane karanAra ke pALanAra mAnatA nathI. ame te ene rAga dveSa vinAne, sarvajJa ane satya tatvane prakAzaka mAnIe chIe. ane evA ja eka ane aneka Izvarone ame deva tarIke pUjIe chIe ane sevIe chIe. | sarva -vAda. jaina saMpradAyavALA pitAnA Izvarane sarvajJa mAne che eTale Izvara A jagatane, uparanA jagatane ane nIcenA jagatane jANe che-ema mAne che. tyAre jaiminiRSinA matavALA kahe che ke-saMsArane keAI manuSya sarvajJa heI zakatuM ja nathI. have teo bane e sarvattavAdanuM nirAkaraNa lAvavA nIce pramANe carcA kare che - jaimini -tamo jene sarvajJa vigere vizeSaNo lagADe che e keI deva hoI zakato nathI; kAraNa ke-evA prakAranA devanI sAbitI karavA mATe eka paNa pramANa maLatuM nathI. jaina -bhAI, amArA dhAravA pramANe te devanI sarvajJadazAne sAbita karavA mATe pratyakSa pramANu ja pUratuM che. devanI dedhArI dazAmAM enuM sarvajJapaNuM ApaNuM AMkhe joI zakAya evuM che mATe e jAtanI sAbitI mATe bIjAM pramANa ke praznanI jarUra jaNAtI nathI. jaimini -e te tame khoTuM kahe che. tame paNa ema mAno che ke-vartamAna kALamAM evo ke dehadhArI nathI ke je sarvajJa heya. jyAre ema che tyAre ApaNI najare enI sAbitI kema karI zakAya?
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ (70) vaLI, kadAca tame kaheze ke bhUtakALamAM ghaNA sarvajJa thaI cUkyA che. te bhUtakALanI vAtane ApaNe najare joI zakatA nathI, mATe sarvAnI, sAbitI karavA mATe pratyakSa pramANanuM avalaMbana levuM tata nakAmuM che. jaina-kadAca pratyakSa pramANathI sarvAnI sAbitI na thaI zakatI, heya te ame anumAna karIne paNa enI sAbitI karI zakIe chIe. jaiminiTa-bhAI, e to tame jANe che ke, jyAM jyAM pratyakSa pramANa pahoMcI zake che tyAM ja anumAna pramANu kAma ApI zake che. ahIM te tamArA ja kahevA pramANe sarvAnI hakIkatane sAbita karavA mATe pratyakSa pramANa zaktivALuM nathI, te pachI tene AdhAre cAlatuM anumAna pramANu e jAtanI sAbitI zI rIte kare ? arthAta anumAna pramANuvaDe paNa sarvajJanI sAbitI thaI zakatI nathI. e ja prakAre sarvanI je bIje ke manuSya hayAta na hovAthI eka bIjAnI sarakhAIvaDe (arthAta upamAna pramANavaDe) paNa enI (sarvanI ) siddhi thaI zakatI nathI. jaina -Agama eTale zAstrapramANavaDe te sarvajJanI sAbitI thaI zake che, kAraNa ke zAstramAM kahyuM che ke "izvara sarvajJa heya che." jaiminiTa-bhAI, tamAruM e kathana khoTuM che, kAraNa ke tamArA e Agamo koNe banAvyA che enI zI khabara paDe? koI dhUtArAe te nahi banAvyA hoya ? tame e zAstrIne sarva banAvelAM che, ema to nahi ja kahI zake; kAraNa ke haju sudhI koI sarvajJa hoI zake ke nahi? e vAtane ja patto nathI. jaina-bhAI, evA paNa ghaNA viSaya che ke jenuM pratipAdana sarvajJa vinA bIje kaMI karI zake ja nahi. jemake, sUrya caMdranuM jJAna, tArAnuM jJAna, jyotiSanuM zAstra ane grahaNa vigerenI mAhitI. ApaNe vartamAnamAM e badhAM jJAnane meLavI zakIe chIe ane ethI ja ema
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ -(09) aTakaLa bAMdhI zakAya che ke-e badhA najare nahi jazuAtA viSayeAne jaNAvanAra evA koi puruSa hovA joie ke je e badhAne jANukAra hAya arthAt sarvajJa haiAya. e prakAre ghaNI ja sahelAthI sarvajJanI sAbitI thaI zake che. jaimini--bhAi, je tame upara kahyuM che te jo ke kharAkhara geAThavIne kahyuM che, te paNa te taddana khATuM che; kAraNa ke ApaNI jevA koi paNa manuSya je gaNitazAstrane sArA abhyAsI ane anubhavI hoya te paNa sUrya, caMdra, tArA, jyAtiSa ane grahaNu vigerenI mAhitI jANI zake che ane jaNAvI paNa zake che; ki Mtu e kAMI sarvAMnA hAte nathI mATe upara jaNAvyA pramANe paNuM sajJanI siddhi thai zakatI nathI arthAt evuM eka paNa pramANa maLatu nathI ke je vaDe sajJanI hayAtIne niya thai zake. . jaina--bhAI, jema khANamAM raheluM seAnuM anAdi kALathI melu hAya che paNa tene tApa lAgatAM ja te vizuddha thai jAya che tema maNina AtmA paNa dhIre dhIre jJAna, dhyAna ane tapa vigerenA abhyAsa karatAM karatAM parama vimaLatAne pAmIne sarvajJa thaI zake che, te e jAtanI sAdI ane saphLa hakIkatane sAbita karavA mATe bIjA levA karatAM ApaNA anubhava ja basa che. che keH A bIjA pramANeAnA Azraya vAta te tame paNa jANA cr bhatAM paMDita nIpaje, lakhatAM lahiyA thAya; cAra cAra gAu cAlatAM, lAMkhe paMtha kapAya. jaimini--bhAi, tamAruM' e dhIre dhIre abhyAsavaDe sarvajJa thavAnu paNa amane te khATuM lAge che; kAraNa ke je mANasa kUdavAneA abhyAsa kare che te kadI paNa sA yeAjana te kUdI zakatA ja nathI. kadAca kUdavAne abhyAsa bahu bahu karavAmAM AvyA haiAya te e, mAMDa pAMca-dasa hAtha ""
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72 - phUdI zake arthAta abhyAsa vaDe mAtra mULa sthitimAM kAMIka sudhAro thAya che ane ethI vizeSa kAMI thaI zakatuM nathI, te pachI e vaDe sarvajJa thavAnI vAta kema kahevAya ? vaLI ame kadAca tamArA mAnanI khAtara koIne sarvajJa tarIke mAnIe to paNa e sarvajJa, A AkhA jagatane zI rIte jANI zake ? zuM e AkhA jagatane AvaDe zake? ke bIjA koI camatkArI jJAnavaDe joI zake? ghaNuM padArtho dUra ane chUpA rahelA hovAthI mAtra vaDe ja AkhuM jagata joI zakAya nahi. tema tenAmAM (sarvajJamAM) koI camatkArI jJAna che evI ApaNane khAtrI thayA vinA ema kema kahevAya ke-e camatkArI jJAnavaDe AkhA jagatane jue che. vaLI, kadAca tamo ema kahe ke-e sarvajJa keTaluMka te AMkha vigere IdrivaDe, keTaluMka aTakaLavaDe ane keTaluMka zAstravaDe-ema karIne AkhA jagatane jANe che, te pachI jagatanA badhA ya manuSyo e ja prakAre AkhA jagatane jANatA hovAthI e badhAne zA mATe sarvajJA na kahevA ? vaLI saMsArane Adi ane aMta nathI, tema temAM rahelA padArthone paNa aMta nathI te e tamAre sarvajJa eka eka padArthane jAte jAte anaMta kALa vItyA pachI paNa zI rIte sarvajJa thaI zakaze ? vaLI jyAre e sarvajJa vastumAtrane jANakAra thaze tyAre te eNe azuci padArthonA rasane paNa cAkhyA haze, ema paNa tamAre meM maraDIne paNa kabUla karavuM paDaze. ame te chevaTa eTaluM ja pUchIe chIe ke-e sarvajJa bhUtakALamAM thaI gaelI ane have pachI banavAnI vastuone kayA AkAre jANe che? jo te, bhUtarUpe ane bhaviSyarUpe jANatA hoya te pachI enuM jJAna
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -(73) bhUta ane bhaviSyarUpa hovAthI pratyakSarUpa na kahevAya, kiMtu smaraNa vigerenI peThe pakSa ja kahevAya. ane je te, e badhA padArthone vartamAnarUpe jANatA hoya enuM jJAna bhramavALuM ja gaNAya; kAraNa ke bhUtanI ane bhaviSyanI vastuone vartamAnarUpe jANavI e ja peluM khoTuM che A prakAre koIpaNa dalIla, tarka ke pramANa vaDe sarvajJanI sAbitI thaI zakatI ja nathI. jainabhAI, tame je ekalA ekalA atyAra sudhI sarvAnI hayAtIne toDI pADavAno prayAsa karyo che te badho ya taddana nakAmo che. juo ane dhyAna Ape. have ame sarvajJanI sAbitI nIce pramANe karIe chIe - tamee je kahyuM che ke "sarvajJanI sAbitI karavA mATe eka paNa pramANa maLatuM nathI, paNa te tamAruM kathana sAcuM nathI; kAraNa kesarvajJAnI hayAtIne nakkI karavA mATe phakta eka nIcenI aTakaLa (anumAna) ja pUratI che. je je guNamAM taratamabhAva jaNAte heya, te taratamabhAva kyAMya ne kyAMya koI ne koI vakhate pUrepUrA prakarSane pAme che. jemake, parimANamAM eTale mApamAM taratamabhAva jaNAya che arthAt mApa vadhAre ane ochuM thayA kare che ane chevaTe ene pUrepUre prakarSa AkAzamAM jaNAI Ave che tema jJAnaguNamAM paNa taratamabhAva jaNAya che ane e taratamatA kyAMya ne kyAMya pUrepUrA prakarSane pAme che enuM ja nAma sarvajJa che. kahe, have A prakAranA dUSaNa vinAnA anumAnathI sarvajJane sAbita karatAM ze vadhe Ave? * jaiminiTa-amane te tamAruM e anumAna barAbara lAgatuM nathI; kAraNa ke-je e tamAruM anumAna barAbara hoya to nIce pramANe vAMdho Ave che -juo, cUlA upara pANIne ubhuM karavA mUkayuM hoya, te te ukaLatA pANImAM paNa garamInI taratamatA jaNAya che ane tamArA kahevA pramANe je e garamInI taratamatA kayAre ne kayAre pUrepUrA prakarNane pAmatI
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) - heya te e pANI ja vakhata jatAM agnirUpe thavuM joIe; paraMtu ema thatuM te kee jANyuM nathI. tethI tamee jaNAvela taratamatAne enA prakarSa sudhI pahoMcavAno niyama barAbara lAgatuM nathI, te enA khoTA niyamathI sarvAnI hayAtIne nirNaya kema thaI zake ? - jaina -bhAI, ame mAnIe chIe ke-tame amAre abhiprAya samajyA nathI. ame te upara ema kahyuM che ke-je cIjamAM je guNa. sahaja heya-svAbhAvika hoya ane temAM taratamatA jaNAtI hoya te te, koI ne koI vakhate pUrA prakarSane pAme ja. tame je ukaLatA pANInuM udAharaNa daIne amAre e niyama oTo pADyo che te kAMI barAbara nathI, kAraNa ke pANImAM je garamIne guNa jaNAya che ke, tene svAbhAvika guNa nathI kiMtu e te emAM agninA saMbaMdhathI Ave che; mATe e udAharaNane amAro niyama ja lAgu paDato nathI, te pachI amAro e niyama tame kaI rIte peTe pADI zakaze? ame to e eka ja niyamathI sarvajJanI siddhi karIe chIe ane jaNAvIe chIe ke-jJAna guNa te AtmAno svAbhAvika guNa che ane e, temAM taratamatAne pAmate pAmate jarUra enA prakarSa sudhI pahoMcI zake che ane e guNano pUrepUre praka thaye sarvajJanI siddhi thavI kAMI moTI vAta nathI. vaLI, tame je upara kUdavAnuM udAharaNa ApIne amArA A ja niyamane zithila karavAne prayAsa karyo che te paNa barAbara nathI, kAraNa ke-pANInI garamInI jema kUdavuM e kAMI manuSyane svAbhAvika guNa nathI, mATe e niyama tyAM paNa lAgu thatuM nathI. vaLI bIjI aTakaLa A pramANe che: jema najare dekhAtA vAva, kUvA, taLAva, dariye, parvata ane nadI vigere padArtho jANavA yogya hovAthI ApaNAthI jANI zakAya che tema A AkhuM jagata paNa jANavA 5 hevAne lIdhe kenAthI te jarUra
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 75 ) jaNAvu joie. ane e jenAthI jaNAya che e ja mahApuruSa sarvajJa che. vAva, kUvA ke jagatavigere jANavA yeAgya nathI ' ema te tame kahI zakeA tema nathI; kAraNa ke--e viSe teA kAInA paNa e mata nathI. vaLI, tame je kahyuM ke--jyeAtiSa vigerenuM jJAna teA eka gaNitanA jANanArane paNa hAya che, paraMtu bhAI, jyAre gaNitanI pazu hayAtI na hatI tyAre e viSayanuM sauthI paheluM jJAna jete thayuM haze e te jarUra sarvajJa hovA joie, emAM kAMI navAI nathI, e te e sarvane e viSayAne graMthAvaDe ane gaNitanI rIteAvaDe ApaNane jaNAvyA che ethI ja ApaNane e badhuM saheluM lAge che; paraMtu e jAtanA taddana ajANyA viSayanI sauthI pahelI mAhitI sarvajJa sivAya khIjA kAne thAya e banavA jevu nathI. A uparathI eka A trIjuM anumAna paNa A pramANe dArAya cheH------ je kAi, upadeza vinA, nizAna vinA ane bIjI paNa kAInI sahAyatA vinA je bAbatane jaNAvI zake che te jarUra te bAbatane jANanArA ke jonArA hAya tyAre ja banI zake che arthAta jeNe upadeza ane nizAna vinA dUra rahelA sUrya ane caMdrAdinAM grahaNa vigerene vivAda vinAnI rIte jaNAvyAM che, te tene jANanArA hAya ja arthAt kAI jarUra, dUra rahelI ke, jyAM ApaNI IMdriyA paNa pahAMcI zakatI nathI evI cIjone paNa jANanArA havA joie ane e, sarvanA sivAya bIjo kAi hAI zakatA nathI. A rIte A jAtanAM aneka pramANeA che ke, jevaDe ghaNI ja saraLatAthI sarvajJanI sAbitI thaI zake che, mATe tameAe je kahelu ke- ' . sarvajJanA nirNaya mATe ekake pramANa jaDatuM nathI ' e taddana khATuM che. jaimini--bhAi, sarvajJanI sAbitImAM ADe AvanArAM bIjA ghaNAM pramANA che, te jyAM sudhI evAM pramANe haiAya tyAM sudhI sarvajJane zI rIte mAnI zakAya ?
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 76 -- * jaina kyA kyA pramANe sarvajJanI sAbitImAM ADe Ave che ? -Apa kRpA karIne tene nAmavAra jaNAvazo? jaimini -paheluM te pratyakSa pramANa ja sarvajJanI ADe Ave che. jaina -Apa jarA kRpA karIne samajAvo ke-e pratyakSa pramANu - sarvajJanI ADe zI rIte Ave che? kAraNa ke-pratyakSa pramANa ane sarvajJa e be vacce koI jAtano virodha nathI, tema kaI jAtano saMbaMdha nathI ke jethI te, enI ADe AvI zake? jaimini -vartamAnamAM keI sarvajJa heya, evuM pratyakSa pramANathI jANI zakAtuM nathI, mATe ja e, sarvanI sAbitIne niSedha kare che. jaina -bhAI, tamArI e dalIla tamane zobhe tevI nathI; kAraNa ke bhUta pizAco paNa pratyakSathI joI zakAtA nathI, sUrya ane caMdrane nIceno bhAga paNa pratyakSathI joI zakAtuM nathI, tema ApaNuM thaI - gaelA vaDavAo paNa pratyakSathI joI zakAtA nathI, te zuM pratyakSa pramANu e badhAnI hayAtIne niSedha karaze kharuM ? tenI te tamAre paNa "nA" ja pADavI paDaze, mATe tamAruM beleluM pAchuM kheMcI le emAM ja tamArI zobhA che. jaimini -thayuM. pratyakSa nahi te anumAna te jarUra sarvajJanI siddhine niSedha karI rahyuM che. jaina -bhAI, e zI rIte ? tamo e mATe kaI kaI jAtanAM anumAna kare che? zuM tame ema kahevA Iccho cho ke sarvajJa nathI ? vA sarvajJa asarvajJa che ? vA buddha vigere sarvajJa nathI ? vA badhA puruSo sarvajJa nathI ? jaimini - zarUAtamAM te ame eTaluM ja kahIe chIe ke "sarvajJa nathI.' ' jaina -bhAI e te kharuM; paNa tema kahevAne hetu paNa jaNa te ThIka.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( ( 77 ) jaimini--bhAi, kAi satta jaNAtA nathI, sarvajJa thavAnAM kAraNeA jaNAtAM nathI, sajJa thavAnuM pratyeAjana jaNAtuM nathI arthAt. sajJanI jarUra jaNAtI nathI ane sarvajJapaNAnI sAthe nitya rahetu evu' kASTa nizAna paNa jaNAtuM nathI mATe ja ame kahIe chIe ke * sarvajJa nathI. ' jaina-bhAi jo tame je na jaNAtu hAya tene na mAnatA hA te tame bIjAnA cittanA abhiprAyeAne paNa jANI zakatA nathI, tethI tenI hayAtI zI rIte mAnaze ? tema evI bIjI paNa ( paramANu, pizAca vigere ) ghaNI cIjo che ke je ApaNAthI jaNAtI nathI, tene paNa tame zI rIte mAnaze| ? amane te ema jaNAya che ke ' je na jaNAtu hAya e nathI' eve niyama ja khATA che. vaLI, ame tamane A eka prazna pUchIe chIe ke, * je na jaNAtu hrAya e nathI ' ema tame je kahe che temAM na jaNAtuM hoya ' eTale zuM samajavuM? zuM kayAMya te| vidyamAna hAya, paNa kAI kAraNathI na jaNAtu hAya tene 'na jaNAtuM" samajavuM ? ke je ThAmuM na heAya tene na jaNAtuM samajavuM? jaimini---bhAI, kayAMya te vidyamAna hoya paNa koi kAraNathI na jaNAtu hAya tene ahIM * na jaNAtu ' samajavAnu che. te khIje ThekANe paNa saane ema thavAthI amAre jaina-thayuM. tyAre te ahIM nahi, jJanI sAbitI tamArA ja mukhathI thai gai mA vivAda paNa patI gayA. - nA, ema nahi. ame jaimini.te ema kahIzuM ke je kA paNa ThekANe ThAmukuM na hAya tene ahIM na jaNAtuM " samajavAnu che. jainabhAI, je cIja ThAmukI na heAya te vaLI jaNAtI ke na jaNAtI zI rIte kahevAya ? arthAt taddana hayAtI vinAnI cIjane te
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) - na jaNAtuM' vizeSaNa zobhatuM nathI. vaLI tame je "kaI paNa ThekANe - ThAmukuM na hAya" ema kahe che, e to amArA lAbhanuM ja che; kAraNa ke--e hakIkta tame tyAre ja kahI zakazo ke jyAre tame pote badhAM rathaLo jeelAM heya-ane jyAre badhAM sthaLone joIne tame ema kahevA Ave tyAre te ame tamane ja sarvajJa kahIe--e rIte paNa tamArA ja kahevA pramANe sarvajJanI sAbitI maLI Ave che arthAta kaI sarvajJa jaNane nathI mATe sarvajJa nathI " ema kahIne tame sarva - ne niSedha karI zake tema nathI. . jaiminiTa-bhAI ame ema kahIzuM ke, "sarvajJa thavAnAM kAraNo jaNAtA nathI" mATe ja keI sarvajJa heI zake nahi, te zuM vAMdho che? jaina -e paNa tamAruM kahevuM khoTuM che; kAraNa ke jJAnane ane tenI pragatine aTakAvanArA karmone nAza thavo e sarvajJa thavAnuM kAraNu che ane e kAraNa hamezA hayAta ja che. e viSe ame vizeSa vigatathI have pachI kahevAnA chIe, mATe tame ema te na ja kahI zake ke "sarvajJa thavAnAM kAraNe nathI mATe koI sarvajJa heI zake nahi." jaimini --bhAI sarvajJa thayA pachI enuM jagatamAM zuM kAma che? ene ja patto lAgato nathI, mATe evA nakAmA sarvane ame zA mATe mAnIe? jaina--sarvajJanA kAmane patte Apane na lAge te bhale, paNa amane te enA kAmane pUrepUro patto maLe che ane te e ke-sarvajJa thayA vinA ke vaktA pUrepUruM satya belI zakato nathI, vivAda vinAnI hakIkate kahI zakato nathI ane koI paNa jhINI vAtane barAbara samajI ke samajAvI zakatA nathI. A jAtanAM sarvare karelAM kAmo vartamAnamAM paNa vidyamAna hovAthI sarvajJa thayA pachI enuM jagatamAM zuM kAma che ? ema kahevA mAtrathI tamo sarvajJano niSedha karI zake tema nathI.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -(79 ) jaiminiTa-amane te sarvattapaNAnI sAthe niraMtara rahetuM evuM eka paNa nizAna nathI jaDatuM mATe ja ame ema kahIe ke-"sarvajJa, nathI" te emAM khoTuM zuM che ? jaina -bhAI, khUbI te e che ke je tamane nathI jaDatuM e amane to jhaTa jaDI jAya che. sarvajJapaNuM ane badhI cIjono sAkSAtkAra e banne eka sAthe eka ja ThekANe rahe che ane badhI cIjone sAkSAtkAra-e sarvajJANunuM mukhya nizAna che. "sarvajJapaNAnI nizAnI nathI jaDatI " ema kahIne sarvattane na mAnavAnI bhUla Apa na kare to ja ThIka. e nizAnanI sAbitI karavA mATe A jAtanuM anumAna pramANa paNa maLI Ave che-jema AMkha uparanAM paDaLa vigere khasI gayA pachI enI javAnI sahaja zakti pragaTI nIkaLe che ane te vaDe dareka jAtanuM rUpa joI zakAya che tema AtmA uparanA karmanAM paDaLo khasI gayA pachI enI jANavAnI svAbhAvika zakti khIlI nIkaLe che ane tevaDe e, cIja mAtrane jANI zake che-tyAre ja e sarvajJa thaye kahevAya che. e rIte badhI cIjonA sAkSAtkAra sAthe sarvajJapaNanI gAMTha vaLagelI ja che ane te evI ke--kAIthI tUTI tUTe tema nathI. e prakAre Ape jaNAvelI eke dalIlathI sarvajJane niSedha thaI zake tema nathI. jaiminiTa-bhAI, tame ema kAM kahe? amane te evAM ghaNAMya sarvajJanAM virodhI sAdhane maLyAM che, tethI ja ame ene svIkAra karI zakatA nathI. jenA-Apane je je sAdhane sarvajJanAM virodhI maLyAM hoya te Ape jaNAvI devA kRpA karavI joIe, jethI ame ene paNa khulAso karI daIe. ame to e viSe Apane ema pUchIe chIe ke je virodhI sAdhano Apane maLyAM che te zuM Ape AkhA saMsAramAMthI meLavyAM che ke amuka keI ThekANethI meLavyAM che ?
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 80) - ' jaimini -e to ame amuka kaI eka ThekANethI ja meLavyAM che. jaina -bhAI, Ape e sAdhane jyAMthI meLavyAM hoya tyAM ja e, sarvane niSedha karI zake, paraMtu bIje ThekANe te e sAdhana vaDe sarvajJane niSedha thaI zakatuM nathI arthAta e sAdhano vaDe Apa sarvane taddana niSedha karI zako nahi. - jaimini--ema nahi. e (sAdhane) te ame AkhA saMsAramAMthI khoLI kheALIne meLavyAM che ane tethI ja AkhA saMsAramAM sarvajJAne taddana niSedha karIe chIe. kahe, have te nakkI thayuM ne ? jaina - bhAI, jyAre Ape e sAdhane AkhA saMsAramAMthI khoLI khoLIne meLavyAM che, tyAre Apa pote ja sarvajJa hovA chatAM sarvane niSedha zI rIte karI zake? A te Apane zrImukhe ja ane te paNa anAyAse sarvajJanI sthApanA thaI gaI. tethI ame mAnIe chIe Apa koI jAtanI AnAkAnI karyA vinA ja sarvajJanI tarapheNa karaze; kAraNa ke-have te kaI paNa dalIlathI sarvAne niSedha thaI zake tema nathI. jaimini -bhAI have ame "sarvajJa nathI" ema nahi kahIe paraMtu "sarvajJa asarvajJa che " ema kahIne sarvajJano niSedha karIzuM te zo vAMdho Avaze? jaina -vAMdhe te bIjo ze Ave ? paNa e jAtanI bhASA ja tamArA mukhamAM zebhatI nathI; kAraNa ke paMDita jana paraspara virodha vALI bhASA bole nahi. ane tamArI "sarvajJa asarvajJa che " e jAtanI bhASA te taddana virodhavALI che; mATe evI zabdaracanAvaDe paNa sarvajJano apalopa thaI zake tema nathI. vaLI, tame je ema kahe che ke "sarvajJa asarvajJa che" ema kahevAno hetu zuM che ? zuM e sarvajJa aprAmANika hakIkatane kahe che? vA prAmANika hakIkatene kahe che ? ke kAMI paNa kahe che?
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaimini -sarvajJa aprAmANika hakIkatane kahe che mATe e asarvA che. jena-bhAI, tame te ghaNuM ja ThIka ane taddana satya kahyuM kAraNa ke-evA aprAmANika hakIkatene kahenArAne te ame paNa asarvajJa ja mAnIe chIe. je mahApurU sarvajJa heya che te to kadI paNa aprAmANika zabda sarakhe ya bela nathI. eTale ApanI e dalIla kAMI sarvajJane niSedha karI zakatI nathI. jaimini -sarvajJa prAmANika hakIkatene kahe che mATe e asarvajJa che. jena-bhAi, tame kAMI bhUlyA jazue che. prAmANikapaNe pratyeka hakIkatane kahevI e te sarvajJane dharma che, sarvajJanI pharaja che ane sarvanuM mukhya nizAna che; mATe prAmANika hakIkatene kahevAthI kaI sarvajJa asarvajJa thaI zake nahi, kiMtu ethI UlaTuM eTale asarvajJa sarvajJa thaI zake, e hakIkta suprasiddha che, mATe evAM phAMphAM mAravAthI kAMI sarvasane niSedha karI zake tema nathI. jaimini-sarvajJa, bele che mATe e asarvajJa che. jaina --bhAI, Apa jarA vicArIne bele te ThIka. balavAnI kriyA sAthe sarva paNAne koI jAtane vireAdha nathI, te pachI Apa ema zI rIte kahI zake ke lanAra purU, sarvajJa heI zake nahi. A ja prakAre "buddha vigere sarvajJa nathI" "badhA puruSo sarvajJa nathI" e jAtanAM tamArAM badhAM anumAnene paNa dUSaNavALAM samajI levAnA che. juo, kadAca tame ema kahe ke buddha deva sarvajJa nathI, to ethI ja e artha nIkaLe che ke tyAre bIjo koI sarvajJa hovo joIe ane e rIte tamAruM sarvajJanA niSedha mATe ja vaparAeluM anumAna sarvanI
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ (82) - sAbitI karI de che. tathA tame jyAre ema kahe ke- puruSa mAtra sarvajJa nathI' tyAre te khuda tame pote ja sarvajJa thaI jAo che, kAraNa ke e anumAna karatI vakhate tame AkhA jagatanA purUSonI vAta kare che. e prakAre tamAruM eka paNa anumAna "sarvajJa"nA saMvADAne paNa khaDuM karI zake tema nathI. jaiminiTa-bhAI, zAstramAM ema kyAM lakhyuM che ke keI sarvajJa heI zake che, arthAta zAstramAM sarvattane lagatI hakIkata nathI maLatI mATe ja ame evA azAstrIya sarvattane zI rIte mAnIe? na tame je zAstranI vAta kaho cho e zAstra koIe banAveluM che eTale poya che? ke ema ne ema ja thaeluM che eTale apauya che? jaimini -e zAstra to emane ema ja thaeluM che-apauruSeya che. jaina -bhAI, A te vaLI eka navI ja vAta. zAstra te vaLI kayAMya ema ne ema thatuM haze ? evA zAstrane sAcuM paNa kahyuM mAne ? je zAstrane banAvanAra prAmANika hoya e ja zAstra sAcuM manAya che mATe evA ema ne ema thaelA zAstranI gaSa javA gho. kadAca tame vedene ema ne ema thaelA mAnatA he te temAM te "harAma zarvaH' e sApha lekha che ane e vaDe ja sarvajJanI sAbitI thaI jAya che. vaLI, vede mAtra vidhividhAne ja kare che ethI e vaDe sarvajJane niSedha thaI zake ja nahi; mATe kaI zAstra paNa evuM nathI ke je sarvanI ADe AvI zake. - jaimini -bhAI, anumAna, pramANa ane zAstra pramANe te rahyA, paraMtu upamAna pramANavaDe ame sarvajJanI sAbitI nahi thavA daie. jaina upamAna pramANe te pratyakSa pramANunI jevuM che eTale temAM eka bIjAnI sarakhAInA pratyakSa jevAvaDe ja vastunuM bhAna thAya
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 83 ) tathA che. kadAca tame! ema kahevAnuM sAhasa kare ke saMsAranA badhA pustronI peDe izvara paNa asada che' te bhAI, tameA pete ja sarvajJa thA che ane mananI sAbitImAM bhAga lyeA che; kAraNa ke saMsAranA badhA puSone teenAra sarvajJa sivAya bIjo kANu hoi zake? e prakAre upamAna pramANavaDe paNa sarvajJanI hayAtImAM vAMdhe| Avate nathI. evA paNa eka bhAva ( cIja ke kriyA ) tathI ke je sarvajJa na heAya te ja banI zake. UlaTu, jo tamArA vene prAmANika TharAvavA hAya tA. tamAre sarvajJa mAnavAnI khAsa jarUra che; kAraNa ke sarvane karelAM zAstra haMmezAM prAmANika ja manAya che, manAtAM Ave che ane manAyAM karaze. e prakAre eka paNa pramANu sarvajJanI sAbitInI ADe Ave evu nathI, mATe eka prAmANika tarIke tamAre sanane te jarUra svIkAravA joie. dhruve ame tamane tameAe prathama pUchelA praznonA uttara A pramANe ApIe chIeH~ 1. tame ema pUchyuM hatu ke-e sarvana, AkhA jagatane zI rIte jANI zake che ? u -e sattane pUrepUruM kevaLajJAna ane kevaLadarzana prakaTa thaelu che ane te vaDe ja AkhA jagatane jANI le che. ene kAMI jANavA mATe iMdriyAnI garaja rAkhavI paDatI nathI. 2. tamAe e sarvajJane azuci cIjonA rasane cAkhavAnI vAta kahI hatI. u--paNu te barAbara nathI, kAraNa ke e sarvajJa, tamArI pe kAI paNa cIjanA rasa cAkhavA mATe jIbhanA upayAga karatA nathI. e teA enA kevaLajJAnavaDe ja vastu ane tenA gudeASAne jANI zake che; mATe ApatA mukhamAM evI vAta ja AAlatI nathI. -
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) - 3. tame kahyuM hatuM ke saMsAra anaMta che, temAM rahelI cIjo paNa. mAnata che te eka cIjane jANate jANate e zI rIte ane kayAre sarvajJa thaze? u-jema eka bhaNelA mANasane pitAnuM badhuM bhaNeluM kaThAmAM eka sAthe ja bhAse che tema e sarvajJa kAMI eka eka cIjane je. ja nathI, paraMtu ene te e badhuM ya eka sAthe ja bhAse che. 4. tame je kahyuM hatuM ke bhUtakALanI cIjane bhUtarUpe ane bhaviSya-- kALanI cIjane bhaviSyarUpe jANavAthI sarvanA jJAnamAM parokSapaNuM AvI jaze. ue paNa tamArA AkSepa beTo che. jo ke vartamAnakALanI apekSAe bhUtakALanI ane bhaviSyanI e banne cIjo asata che te paNa e hatuM" ane "e thaze" e pramANe sarvajJa jANatA hovAthI emAM kaze vAMdho Avato nathI. e prakAre chevaTe sukha ane duHkhanI hayAtImAM jema kAIne vivAda hoI zaka nathI tema A sarvajJa paNa e ja rIte vivAda vinAne karI cUkI che, mATe ja ame jene te Izvarane sarvajJa mAnIne ja eka deva tarIke pUjIe chIe, kAlAhAra-vAda have digaMbara jaine kahe che ke upara pramANe sarvajJanI siddhi karI che te amAre paNa kabUla che, kiMtu e viSe amAre eTaluM kahevAnuM che keevA anaMta jJAna, darzana, cAritra ane zaktine dhAraNa karanArA sarvAne ApaNuM peThe AhAra karavAnI jarUra jaNAtI nathI; mATe ja ame kevaLajJAnavALAne kavalAhAra(kaLIye keLIye levAtA AhAra)nI agatya mAnatA nathI. A viSayane lagatI vigatavAra carcA nIce pramANe che - digaMbara jaina -kaI paNa kevaLajJAnI kavalAhArane karatA nathI,
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 5) kAraNa ke tema karavAnuM tene koI kAraNa nathI. zAstramAM kAlAhAra karavAnA cha kAraNe jaNAvyAM che. jemake, peTamAM baLatarA thavI, koInI sevA karavA javuM, jatAM-AvatAM sAvadhAnatA rAkhavI, saMyamanuM pAlana karavuM, jIvana- nirvAha kare ane dharmatane vicAra karo. A chamAMnuM eka paNa kAraNa kevaLajJAnIne jaNAtuM nathI mATe e zI rIte AhAra kare? vA zA nATe AhAra kare? che. kadAca ema kahevAmAM Ave -kevaLajJAnIne paNa vedanIya karmano udaya hoya che, tethI peTamAM baLatarA thavAno saMbhava che ane e che mATe ja ene jamavAnI paNa jarUra che. te e kAMI barAbara nathI, kAraNa ke kevaLajJAnIne udayamAM AvatuM vedanIya karma baLelI doraDI jevuM nirbaLa hoya che ethI tene koI prakAranI vedanAne saMbhava nathI. kadAca vedanA eTale anubhava thAya to te bhale, paraMtu temane koI prakAranI pIDA eTale baLatarA vigere thavAnuM te kAMI kAraNa ja nathI; kAraNa ke te anaMtavIryavALA che ane evA anaMtavIryavALAne vaLI pIDA zI? ra. AhAra karavAthI zarIra baLavALuM rahevAne lIdhe kevaLajJAnIne bIjA koInI sevA karavAne lAbha maLe che mATe ja ene (kevaLajJAnIne) 'AhAra karavAnI jarUra jaNAya che. e kathana paNa kAMI barAbara nathI, kAraNa ke kevaLajJAna thayA pachI e kevaLI trilekapUjya thAya che mATe ene koInI paNa sevA karavAne prasaMga rahetuM nathI. 3-4. jatAM AvatAM sAvadhAnatA rAkhavI ane saMyamanuM pAlana karavuM-e paNa kAMI AhAra levAnAM kAraNe nathI; kAraNa ke kevaLajJAnI pitAnA kevaLajJAna ane kevaLadarzanavaDe ja jatAM AvatAM sAvadhAnatA rAkhIne pUrNa ahiMsA sAcavI zake che ane enuM cAritra paNa jevuM zAtrimAM kahyuM che tevuM ja UMcuM (yathAkhyAta) hevAthI e, ene mAtra pitAnA anaMtavIryathI AhAra lIdhA sivAya ja pALI zake che mATe ene
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ (86) (kevaLajJAnIne) sAvadhAnatA rAkhavA mATe ke saMyamanuM pAlana karavA mATe paNa AhAra levAnI jarUra jaNAtI nathI. 5. enA jIvananA nirvAha mATe paNa ene AhAra kare jarUrI nathI, kAraNa ke enuM AyuSya kei paNa prakAre tUTayuM tUTe tema nathI arthAta game tevI moTAmAM moTI ApattimAM paNa te khuzIthI jIvI zake che ane vaLI enuM vIrya anaMta che mATe phakata jIvananA ja nirvAha mATe. ene AhAra levo jarUra nathI. 6. vaLI, have e kevaLajJAnIne dharmatatvane vicAra karavAnI jarA paNa jarUra nathI, kAraNa ke have te e sarvara ane sarvadara hovAthI vinA vicAryuM ja badhuM jANI zake che mATe e kAraNathI paNa ene jamavAnI jarUra jaNAtI nathI. e prakAre AhAra karavAnA cha kAraNemAMnuM eka paNa kAraNa kevaLajJAnIne jaNAtuM nathI, tethI ja ame tene nirAhArI mAnIe chIe. "vetAMbara jaina -bhA', Ape je kevaLajJAnIne nirAhArI siddha karavAno prayAsa karyo che te amArI jANa pramANe te taddana nirarthaka che. ame te ema mAnIe chIe ke kevaLajJAnIne AhAra karavAnI jarUra che; kAraNa ke je je kAraNe AhAra karavAnAM che te badhAM ya ene (kevaLa jJAnIne) lAgu paDe tevAM che. AhAra karavAnAM kAraNe nAmavAra nideza. A pramANe che-pUrepUrI zarIranI racanA, vedanIyane udaya, AhArane pacAvavA mATe maLeluM taijasazarIra ane lAMbuM AyuSya. e cAra vAnAM. jene hoya che tene AhAra vinA cAlI zakatuM nathI. jene ApaNe kevAjJAnI kahIe chIe ene paNa e cAre vAnAM hoya che mATe ene jamyA. vinA zI rIte cAle? kevaLajJAna thayA pahelAM te kevaLa jamatA hatA ane have kevaLajJAna thayA pachI e ka pheraphAra enA pharIramAM thai e che ke jethI ene jamavAnI jarUra paDe nahi?
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 87) tame je ema kahyuM ke "kevaLajJAnIne udayamAM AvatuM vedanIya kama baLelI deraDI jevuM nirbaLa hoya che te kAMI barAbara nathI. je kevaLajJAnIne udayamAM AvatuM vedanIyakarma nirbaLa hoya te e (kevaLa) atyaMta sukhane anubhava zI rIte karI zake? zAstramAM te kevaLajJAnIne atyaMta sukhano udaya kahe che. ethI ja ema sAbita thaI zake che ke ene udayamAM AvatuM vedanIya karma (sukhadanIya ke dukhavedanIya) nirbaLa hoI zakatuM nathI. vaLI, jJAnAvaraNAdi karmono nAza thavAthI ene pUrepUruM jJAna te pragaTe, paNa ethI ene bhUkha na lAge ema zI rIte bane ? kAraNa ke bhUkha lAgavAnuM kAraNa je vedanIya karma che, tene te haju eNe nANA karyo nathI mATe ene vedanIya karmane lIdhe bhUkha lAgavI ja joIe ane e mATe ja ene AhAra paNa levuM joIe. vaLI, jema taDake ane chAMye pararapara virodhI hovAthI e sAthe rahI zakatAM nathI tema kAMI jJAna ane bhUkhane paraspara virodha nahI ke jethI te banne eka sAthe na rahI zake. vaLI, jema kevaLajJAnIne sukhane udaya hoya che tema duHkhane paNa udaya hoya che ane tethI (duHkhadanIyane udaya thavAthI) e anaMtavIryavALe che te paNa enA zarIranA baLane ghaTADe ane bhUkhane lIdhe peTamAM baLatarA suddhAM thAya che, mATe ja ene nirAhArI mAnavAnuM kAMi kAraNa nathI. ane AhAra levAthI e kevaLajJAnIne paNa kAMI bAya AvatuM nathI. tathA tame je ema kahyuM ke-"kevaLajJAnIne vedanIyanI udIraNa hotI nathI ane tethI ja ghaNuM pudagalene udaya na thatuM hovAthI ene mula pIDA thatI nathI" te paNa kAMI barAbara nathI; kAraNa ke cothA vigere guNasthAnakomAM vedanIyakarmanI guNazreNI heya che ane tethI ja tyAM ghaNuM pudgalene udaya hevA chatAM paNa pIDA te ghaNuM ja ochI
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che ane zrIjinane sukhadanIyanAM pracura pulane udaya na hovA chatAM paNa sukha te ghaNuM ja hoya che. e uparathI ema nakkI thaI zake ke ghaNAM pudagalenA udayanI sAthe sukhanI ke duHkhanI adhikAine saMbaMdha nathI mATe tamee kaheluM "ghaNuM pudgalene udaya na hovAthI ene murta pIDA thatI nathI" e kathana barAbara nathI. vaLI, tame je kahe che ke-AhAra karavAnI IcchA karavI e bhUkha che ane e jAtanI IcchA eka prakAranI mUccharUpa hovAthI mohanIya karmane aMza che. te je kevaLajJAnI nirmoha thaelA che ene mohanI putrI jevI bhUkha zI rIte lAgI zake vA heI zake?" e jAtanuM paNa tamAruM kathana barAbara nathI; kAraNa ke bhUkha ane moha vacce koI prakArano saMbaMdha ja nathI. jema moha athavA tenA vikAro krodha, mAna, mAyA ane lebha vigerene dUra karavA mATe tenAthI viruddha bhAvanA eTale amohI, akrodhI, amAnI, amArI ane abhI thavAne vicAra karyA karavo paDe che tema kAMI bhUkhane dUra karavAne mATe nirAhArI rahevAne vicAra mAtrathI ja saratuM nathI. kiMtu kAMI ne koI peTamAM nAkhavuM ja paDe che. e uparathI ema spaSTa jaNAya che ke bhUkha ane meha vacce koI prakArano saMbaMdha nathI. je kAMI paNa saMbaMdha heta te je upAyathI meha dUra thAya che e ja upAyathI bhUkha paNa dUra thavI joIe, paraMtu e jAtane anubhava kyAMya jANe, jo ke sAMbhaLyo nathI mATe ja bhUkhane mohane aMza gaNavAnI tamArI kalpanA vyAjabI nathI. ame te ema kahIe chIe ke kevaLajJAna thayA pahelAnI dizAmAM ane kevaLajJAnanI dazAmAM koI jAtane zarIrane lagate vizeSa pheraphAra jaNAtuM nathI te pachI jema tame kevaLIne nirAhArI mAnavAne haTha kare che tema kevaLI thayA pahelAM paNa e jAtane haTha zA mATe nathI karatA? e bane sthitimAM enuM AyuSya to koI paNa prakAre tUTayuM tUTe tema nathI, mATe tamArI dalIla
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 89). pramANe te ene kevaLajJAna thayA pahelAM paNa AhAra karavAnI jarUra hoya nahi. zuM tamo ema mAne che ke-kevalajJAna thayA pahelAM je AhAra na levAmAM Ave te e vakhatanAM cAra jJAnane dhakko pahoMce ? bhAI ! Ape A hakIkata bhUlavA jevI nathI ke bhUkha ane mohanI peThe ja bhUkha ane jJAnane e koI jAtane paraspara eka bIjAthI eka bIjAne hAni thAya e saMbaMdha ja nathI, to pachI bhUkhathI jJAna ke jJAnane zI hAni thAya ? kadAca Apa ema kahe ke-je kevaLI paNa jamavAnI garaja rAkhe to pachI tenuM anaMta virya zenuM ? jyAre Apa A rIte kahIne kevaLInA anaMta vIryane bacAva karo cho tyAre kaI ema paNa kaheze ke-je kevaLI anaMta vIryavALA che to pachI mukti meLavavAmAM eNe samyakatvanI garaja zA mATe rAkhavI ? jIvavAmAM eNe AyuSyanI garaja zA mATe rAkhavI ? ane cAlavAmAM tema bolavAmAM eNe paganI ane mukhanI garaja zA mATe rAkhavI ? je e kevaLI e badhI pravRtti mATe e badhAM sAdhananI garaja rAkhe to pachI tamArA hisAbe te enuM anaMta vIrya kayAM rahyuM? kahe, have Apa kaMI paNa kevaLIne anaMta vIryavALo zI rIte mAnI zakaze ? bhAI, Apa je barAbara vicArIne juo te jaNAze ke anaMtavIryavALo kAMI enA hAtha, paga, moTuM, kAna, jIbha, nAka, dAMta, oha, AMkha e vigere sAdhanone pheMkI deto nathI-kApI nAkha nathI, tema e sAdhano rahevAthI enI anaMtavIryatAmAM paNa vadhe AvatA nathI, te ja prakAre je kevaLajJAnI zarIrane TakavAnuM sAdhana AhAra le, te temAM tenI anaMtavIryatAne unI AMca paNa Ave tema nathI; mATe - je prakAre tame ene devachaMdamAM visAme levarAvo cho tathA enI gamanA gamana kriyAne ane besavAnI kriyAne svIkAre che temAM keI jAtane virodha jaNAtuM na hovAthI enI jamavAnI kriyA paNa svIkAravI joIe arthAta Apa te raMge caMge jame ane ApanA pUjyane bhUkhyA rahevAnuM
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAne che te kaI rIte yuktiyukta jaNAtuM nathI. vaLI, Apa kAMI ema na mAnaze ke baLavAna vayavALAne ochI bhUkha hoya chekAraNa ke e kaI jAtane niyama nathI.. - je zAstrane Apa ane ame banne eka sarakhI rIte mAnIe chIe temAM paNa kevaLajJAnIne jamavAnI vAta jaNAvI che. juo- tatvArthasUtranA navamA adhyAyamAM "ghAyarA gine" (11) e satravaDe jaNAvyuM che ke kevaLajJAnIne agyAra pariSahe hoya che, jemAM 1 le bhUkhane, banne tarasane, ema keme karIne TADha, tApa, DAMsane, maccharane, caryAne, pathArIne, vadhane, rogane ane tRNanA parzane. kAraNa ke ene (kevaLajJAnIne) e pariSahanA kAraNabhUta vedanIya karmane udaya hovAthI e pariSahene saMbhava che, te A sUtravaDe paNa ema sAbita thaI zake che ke kevaLIne bhUkha paNa lAge che mATe ApaNe A uparathI ema te cakakhI rIte jANI zakIe chIe ke kevaLIne bhUkha lAgavAthI pIDA te thAya che, paNa te anaMtavIryavALA hovAthI ApaNuM piThe kacavAto nathI, tema vihuvala paNa thatuM nathI. ane tene have kAMI paNa karavuM bAkI na : hovAthI vinA kAraNe te, bhUkhane sahate nathI paNa bhUkhane sahana karavI. e eka jAtanuM tapa che; paraMtu kevaLajJAna thayA pachI tapa karavAnI jarUra na hovAthI e kevaLI evA keI jAtanA tapane karate nathI arthAta kevaLIne have bhUkhyA rahevAnuM koI paNa kAraNa raheluM nathI. vaLI e bAbatane vadhu cokakasa karavA mATe keTalAMka anumAna paNa thaI zake che ane te A pramANe che - kevaLajJAnInuM zarIra ApaNuM zarIranI jevuM che mATe e zarIramAM bhUkhyA rahevAthI je pIDA ApaNane thAya che, te ene paNa thAya emAM ? kAMI navAI nathI; mATe kevaLajJAnIne paNa ApaNuM peThe jamavAnI jarUra che, kadAca tame ahIM ema kahe ke kevaLajJAnInuM zarIra te ApaNA zarIraH
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----( 1 ). jevuM nathI; kAraNa ke e zarIra te svabhAvathI ja parasevA ane durgadhathI rahita hoya che tyAre ApaNuM zarIra parasevAvALuM ane durgadhavALuM paNa hoya che mATe e, ApaNuM zarIra jevuM na hovAthI ene jamavAnI jarUra hoI zake nahi, te bhAI, tamAruM e kathana taddana khoTuM che; kAraNa ke kevaLajJAna thayA pahelAM paNa e kevaLInuM zarIra parasevA vinAnuM heya che chatAM tene tame paNa jamavAnI jarUra mAne che mATe Apa e dalIla-- thI kevaLIne bhUkhyA rAkhI zake tema nathI. vaLI, kaI kevaLInuM lAkha varSanuM AyuSya hovAthI enA zarIrane eTale vakhata TakAvI rAkhavA mATe jema AyuSyakarma kAraNa che tema e ja hetuthI ene jamavAnI paNa jarUra mAnavAnI che. tathA kevaLIne taijasa zarIra, je AhArane pacAvavAmAM mukhya sAdhanabhUta che te hovAthI bhUkha lAge ja emAM kAMI saMdeha jevuM nathI. e prakAre AhAra karavAnAM badhAM kAraNe kevaLIne lAgu paDatAM hevAthI kaI paNa rIte tenuM nirAhArIpaNuM sAbita thaI zakatuM nathI. vaLI, jJAnAvaraNane nAza thaye bhUkhane paNa nAza thAya ane jJAnAvaraNanI hayAtImAM ja bhUkha lAge-e paNa koI jAtano niyama nathI. je e niyama ja hoya te manuSyamAtrane bhUkha ja na lAgavI je e; kAraNa ke teonAM jJAnAvaraNane nAza ja thayA ja kare che. - tathA kavalAhAra ane kevalajJAna e be vacce keI jAtane jarA paNa virodha na hovAthI kevaLajJAnI jema sukha bhogavI zake che tema AhArane paNa laI zake che. e prakAre puSTa dalIla ane pramANothI kevaLajJAnIne jamavAnI rItasara sAbita thaI zake che mATe ja ame kevaLajJAnIne nirAhArI na mAnatAM AhAravALe mAnIe chIe ane tamane paNa bhalAmaNa karIe chIe ke-tamAre tene bhUkhyo ne mAnatAM AhArU vALe ja mAna. e prakAre jainamatamAM devanuM svarUpa para thAya che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatanya have jainadharmanAM tanI vIgata A pramANe che - te matamAM nava tane che, te A pramANe - jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa. cetanA eTale cetavuM-anubhavavuM e javanuM nizAna che. ajIva, jIvathI taddana viruddha che eTale e cetanA vinAne che. ajIvana pAMca prakAra che -dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAritakAya, kALa ane puNalAstikAya. A be-jIva ane ajavatatvamAM ja jagatanA badhA -bhA AvIne samAI jAya che. keTalAka leke jJAna, icchA, prayatna ane saMskAra vigerene tathA rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabda vigerene dravyanA guNo kahIne bhinna tatvarUpe mAne che ane halanacalana vigerene kriyAone "kama kahIne judA tatvamAM gaNe che. tathA sAmAnya, vizeSa ane samayane paNa alaga alaga tava samaje che paraMtu amArA dhAravA pramANe te e guNe, kriyAo ke sAmAnya vigere to jIva ane ajIvathI judAM haiI zakatAM nathI-judAM rahI zakatAM nathI mATe ja ame e be ja tane badhA tomAM agrasthAna ApIe chIe. kadAca ema kahevAmAM Ave ke-e guNa ane kriyA vigere to taddana judAM to che mATe ene te judAM ja mAnavo joIe, te e kathana vyAjabI nathI; kAraNa ke-kaI paNa ThekANe jIva ane ajIvathI judAM paDIne e ta rahI zakatAM ja nathI-kyAMya jIva ane ajJAna, e be taddana judAM jaNAtAM nathI, kayAMya ane temAM rahelI koI paNa kriyA, e be tadana jagudAM jaNAtAM nathI, tema ghaDe ane temAM raheluM rUpa, e be paNa taddana judAM jaNAtAM nathI. UlaTuM e badhAM e ka
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 93 ) sAthe ja rahetAM jaNAya che eTale jJAna ane kriyA e banne varUpa jaNAya che ane dhaDAnu rUpa ane vaDA e banne paNa ekarUpa jaNAya che mATe kAI paNa rIte guNa vigere tattvAne judAM tattva gaNavAnI jarUra nathI chatAM jo tene judAM ja gaNavAmAM Avaze te te tattva taddana nirAdhAra thai jaze ane ema thavAthI enI sadrupatA paNa cAlI jaze. vaLI, bauddhadarzanamAM je duHkha vigere tattvA gaNAvyAM che te paN. jIva ane ajIvathI judAM hoI zakatAM nathI. kharI rIte te jIva ane ajIva e e ja tattvA AkhA saMsAramAM vyApelAM che tethI kAi paNa guNa, kriyA ke vastune samAveza emAM sukhethI thaI zake che; mATe e be pradhAna tattvAthI eka paNa bIjuM juduM tattva gaNAvavuM e yuktiyukta nathI. ame te tyAM sudhI paNa kahIe chIe ke-je kAMi e e tattvAthI taddana judu ja kalpavAmAM Avatu hAya te tattvarUpa te nathI ja kiMtu gadheDAnA ziMgaDA jevuM asadrupa che. Ama che mATe ja jainadarzanamAM e e ja tattvAne mukhyapaNe mAnyAM che. pra.~~jo jaina darzana e e ja tattvAne mukhya mAnatu hAya ane bIjAne inakAra karatu hAya te! eNe ja bIjA--puNya, pApa, Asava, saMvara, baMdha, nirjarA ane meAkSa--e sAta tattva zA mATe jaNAvavAM joie ? kAraNa ke enA ja kahevA mujaba sAte tattvA jIva. ane ajIvamAM AvI jAya evAM che. u--keTalAka matavALA puNya ane pApane taddana mAnatA ja nathI. enA vivAdane zAMta pADavA mATe ame ahIM e tattvAnA mAtra judA ullekha karIne enu jarA vadhAre samana karyu" che. vaLI, puNya, pApa ane Asrava saMsAranuM kAraNa che. savar ane nirA muktinA hetue che--e badhI hakIkatAne jarA vIgatathI carcavA mATe ja ahIM Asava vigerene paNa judo ullekha karelA che. e uparAMta amAre
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIje koI jAtane uddeza e tavone judAM lakhavAmAM nathI. * A saMbaMdhe bIjI paNa keTalIka vadhu hakIkata che, te badhI bIjA jainagraMthamAMthI jANI levAnI jarUra che. karmanAM sArAM sArAM pulanuM nAma "puNya" che. naThArAM putralenuM nAma "pApa" che. mana, vacana ane zarIranI pravRttinuM nAma 'Asrava che ke je pravRtti)vaDe karmanAM pudgale cUyA kare che. e Asava -be jAtane che. eka puSyane hetu ane bIje pApane hetu. Asavane aTakAvavAnuM nAma "saMvara' che. mana, vacana ane zarIrane saMyamamAM rAkhyAthI tathA yatanApurvaka eTale keIne paNa duHkha na thAya evI rIte cAlavAthI, . bolavAthI, bhojana meLavavAthI, vastuone levA-mUkavAthI ane kharacuM pANI karavAthI tathA dharmanuM ciMtana karavAthI e Ava rekAI zake che eTale saMvara thAya che. e saMvaranA be prakAra che. ekanuM nAma sarva saMvara ane bIjuM nAma dezasaMvara che. sarvasaMvaramAM Astravane tata rokI devAmAM Ave che ane dezasaMvaramAM Asavane thoDe cheDe rokavAmAM Ave che. rAga ane draSavALA AtmAne koI paNa pravRttine lIdhe karmanAM pudgalo sAthe je saMbaMdha thAya che tene baMdha kahevAmAM Ave che. jo ke te badhe baMdha eka ja sarakhe che te paNa tenA mukhya cAra prakAra che-prakRtibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradezabaMdha. e prakRtibaMdhanA mukhya ATha prakAra che--jJAnAvaraNa, darzanAvaraNu, mohanIya, aMtarAya, vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya. vaLI e jJAnAvaraNane baMdha paNa aneka prakArano che. e baMdha prazasta che ane aprazasta paNa che. je prazasta baMdha che te tIrthaMkarapaNuM vigere zubha phaLane nIpajAve che ane je aprazasta -baMdha che te nArakInAM duHkha vigere azubha phaLane nIpajAve che. prazasta pariNAmane lIdhe thayelA baMdhathI sukha thAya che ane aprazasta pariNAmane lIdhe thayelA baMdhathI duHkha thAya che mATe ja e baMdhane be prakArane kahyo
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 ) che: AtmA ane karmane chUTA paDavAnI kriyAne 'nirjarA kahe che--te taparUpa che ane tenA bAra prakAra che. zukala dhyAnane UMcAmAM UMcI nirjarA gaNavAmAM Ave che; kAraNa ke dhyAna e aMdaranu tapa che ane tapathI nirjarA thAya che, ema tattvArtha sUtramAM kahyuM che. je AtmA dareka jAtanA baMdhanathI chUTA thaelA che ane peAtAnA mULarUpate pAmelA che, enA leAkane cheDe thaelA nivAsane ' mekSa 'kahevAmAM Ave che. zAstramAM paNa aMdhathI chUTA thavAne ja meAkSa kahyo che. e prakAre jana matamAM nava tattve samajavAnAM che. jIvavAda e navuM tattvamAM agra sthAna dharAvanAra jIva tattva che, mATe ja sauthI paheluM enu vivecana A pramANe karavAmAM Ave cheH-- * jIvanu mukhya nizAna caitanya che ane e jIvajJAna vigere guNAthI judo paNa che ane eka paNa che, ene, jyAM sudhI e rAgadveSavALo hoya tyAM sudhI judAM judAM zarIrezane paNa dhAraNa karavAM paDe che. e zubha ane azubha karmanA karanAra che ane kanAM phLAnA bhagavanAra e ja che. jIvanAM dharma aneka che, jemake, jJAna, darzana, cAritra, sukha, du:kha, vIya, bhaSyapaNuM, abhavyapaNuM, sattva, prameyapaNuM, drabyapaNuM, prANadhArIpaNuM, krodhane pariNAma tathA lAbha vigerenA pariNAma ane saMsArapaNuM. siddhana paNuM tathA khIjAthI judApaNuM vigere. e badhA dharmothI jIva taddana judA nathI tema taddana eka paNa nathI. kiMtu, judo ja mAnavAmAM Ave ta huM jANuM chuM, huM jouM chuM, huM jANutAra cheM, huM jonAra hyuM, huM sukhI chuM ane huM bhavya bru. '-( vigere ), e pramANe jIvanI sAthe jJAna ane sukha vigerene je ekapaNAne AbhAsa thAya che te zI rIte thaze ? A
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtane anubhava te prANI mAtrane thAya che mATe emAM kaI jAtane vivAda heI zake nahi. vaLI je e badhA dharmonI sAthe jIvane tata eka ja mAnavAmAM Ave to, "A, dharma( guNa)vALo che, ane A enA dharmo che" e jAtanI judI judI buddhi paNa zI rIte thaze? vaLI, jIva ane enA guNa ke dharmo vacce je taddata abheda ja mAnavAmAM Ave te jIva ane guNe ema be vAta TakI zake ja nahi; kiMtu ke te ekale jIva ja Take vA enA guNe ja Take. ema thavAne lIdhe mAruM jJAna, mAruM darzana-vigere je guNene khyAla taddana jude Ave che te zI rIte AvI zake? e jAtane taddana jude khyAla paNa sau. Ine Ave che, mATe jJAna, darzana ane sukha vigere dharmothI jIvane jude paNa mAnavo joIe ane eka paNuM mAna joIe. kiMtu je vaizeSika matavALAo dharma ane dharmo vacce ekalI judAIne ja mAne che ane bauddhamatavALAo dharma ane dharmI vacce ekalA abhedane ja gaNe che te bannenuM mAnavuM barAbara vyAjabI jaNAtuM nathI. vaLI, AtmAne kavaze karIne aneka gatiomAM bhamavuM paDe che ane aneka zarIrane dhAraNa karavA paDe che mATe AtmA pariNAmI (pariNAma pAmanA) nitya che ema mAnavuM ghaTe che, kiMtu je cAkamatavALAo ene nitya ja mAnatA nathI ane taiyAyikamatavALAe ene apariNamI nitya eTale jemAM kaze pheraphAra thaI zake nahi e ja mAne che te paNa yuniyukta jaNAtuM nathI. vaLI, AtmA sArAM ane naThArA karmo karanAre che tathA pile karelAM karma-phaLone mukhyapaNe bhegavanAre paNa e ja che-ethI AtmA kartA paNa che ane bhaktA paNa che-ema mAnavuM Avazyaka che. kiMtu je sAMkhyamatavALAo ene (AtmAne) akta mAne che ane gauNapaNe bhaktA mAne che te kAMI vyAjabI jaNAtuM nathI. vaLI, AtmAnuM mukhya nizAna caitanya eTale jJAna che--ane e be prakAranuM che-sAmAnyajJAna ane vizeSajJAna. arthAt AtmA caitanyasvarUpa che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( * ) kiMtu je naiyAyikamatavALAe AtmAne caitanyasvarUpa nathI mAnatA te te geravyAjabI lAge che. A prakAre jainadarzanamAM jIvanuM svarUpa kaheluM che. AtmavAda ahIM have je cArvAkamatavALA AtmAne mAnatA nathI, te peAtAne mata A pramANe jaNAve che: jagatamAM kAI AtmA jeI cIja nathI. je kAMI A jaNAya che te badhI pAMca bhUtanI ja ramata che ?khAtu zarIrarUpa putaLu pAMca bhUtanuM baneluM che ane caitanya paNa emAMthI ja baneluM che mATe e bhUtothI jude ane punajanmane pAmanArA evA kAI AtmA haiya ema mAnavAne kAMi kAraNa nathI ane e mAnyatAmAM kAMI pramANa paNa jaNAtuM nathIH----pratyakSa pramANu te driyeAvaDe jaNAtI cIjone ja jANI zake che mATe e vaDe AtmAnI hayAtI jANI zakAtI nathI; kAraNa ke AtmA te iMdriyavaDe kaLI zakAtA nathI. vaLI, jo ema kahevAmAM Ave ke huM ghaDAne jANuM chuM' evA khyAlathI jANukAra tarIke AtmAne zarIrathI judA kalpI zakAya kharA, paNu e vAta barAbara nathI; kAraNa ke e jAtanA khyAlamAM jANukAra tarIke AtmAne kalpavA karatAM najare jaNAtA zarIrane zvA` mATe na mUkI zakAya ? arthAt zarIrane ja jANunA tarIke zA mATe na mAnI zakAya ? jema huM jADA chuM huM pAtaLeA chuM. e jAtanA khyAlamAM ApaNe AtmAne na mUkatAM zarIrane ja mUkIe chIe tema ' huM jANuM chuM ? e jAtanA khyAlamAM paNa nahi jaNAtA AtmAne kahapavA karatAM najarAnajara jaNAtA zarIrane jANakAra tarIkenA ? adhikAra kSA mATe na apAya? mATe ' huM dhaDAne jANuM chuM ' e jAtanA khyAla, kAM AtmAnI hayAtIne sAbita karI zakatA nathI. je kadAca 7
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema kahevAmAM Ave ke zarIra te jaDa che mATe ene jJAna zI rIte thaI zo? te e kAMI barAbara nathI. kAraNa ke zarIra bhale jaDa rahyuM, paNa ene caitanyane saMbaMdha thavAthI e badhuM jANI zake che ane anubhavI zake che mATe zarIrane jJAna thavAmAM koI jAtane vAMdho Ave tema nathI tathA zarIrane je caitanyane saMbaMdha thAya che te caitanyane zarIre ja banAveluM che mATe e caitanyavaDe paNa jIvanI sAbitI thaI zake tema nathI, kAraNa ke citanya, zarIra hoya tyAre ja (zarIramAM) jaNAya che ane zarIra na hoya tyAre nathI jaNAtuM ethI ene vizeSa saMbaMdha zarIranI ja sAthe heya ema cekabuM jaNAya che ane e ja e caitanyane zarIre banAveluM che ema paNa sAbita thAya che. - have je ema kahevAmAM Ave ke-zarIra ane caitanyane ja saMbaMdha hoya te muDadAnA zarIramAM paNa citanya zA mATe nathI jaNAtuM? ene uttara e che ke-muDadAnA zarIramAM pUrAM pAMca bhUta nathI-emAM vAyu ane teja na hovAthI caitanya na jaNAya te e kAMI khoTuM nathI. vaLI ame ema paNa nathI mAnatA ke zarIranA khokhAmAtramAM caitanya heya ja, je ema mAnIe te cItarelA veDAmAM paNa citanya AvavuM joIe, ame te ema mAnIe chIe ke amuka amuka bhUtane saMga e zarIra che ane e ja zarIra pitAmAM caitanyane banAve che, mATe muDadAnA zarIranuM udAharaNa ApavAthI ame kAMI khoTA paDI zakIe tema nathI. A uparathI ema sAbita thaI zake ke caitanya e zarIrane ja dharma che ane zarIra ja ene banAve che mATe "huM jANuM chuM" vigere buddhi zarIramAM ja ghaTI zake che, evI kaI judo e AtmA kape e yuktiyukta nathI, arthAta AtmA pratyakSa pramANuthI jANuM pAkAya evuM nathI mATe ene avidyamAna ja mAnavo e yuktiyukta che. - anumAna pramANa paNa AtmAnA abhAvane ja sAbita kare che;
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ jemake AtmA nathI, kAraNa ke e mudala dekhAto ja nathI. je je cIja diI paNa prakAre muddala na dekhAtI hoya tenI hayAtI hoI zake ja nahi ane je cIja dekhAtI hoya tenI te A najare dekhAtA dhADAnI peThe. avazya hayAtI hoya-arthAta AtmA najare na dekhAte hovAthI tenI hayAtI mAnavI e kaMI ThIka na gaNAya. kadAca ema kahevAmAM Ave ke paramANuonI hayAtIne te sau koI mAne ane te te, najare jAtA nathI tethI "je heya e najare jAvuM ja joIe" e jAtano niyama khoTa paDavAno saMbhava che, te e vAta paNa barAbara nathI; kAraNa ke paramANuo bhale na dekhAya, kiMtu enI banelI badhI cIje dekhAya che mATe "je hoya e najare jaNavuM ja joIe " e niyamane kAMI vAMdhe Ave tema nathI. AtmA te koI paNa prakAre dekhAtuM ja nathI mATe upara jawvelA anumAna pramANathI paNa AtmAne abhAva ja sAbita thaI zake che. jemAM pratyakSa pramANuthI AtmAnI sAbitI thaI zakatI nathI, tema anumAna pramANuthI paNa AtmAne patto lAgI zakatA nathI, kAraNa ke anumAna karavAne je kama che te AtmAmAM ghaTI zakato nathI. ene kama A pramANe che-sauthI pahelAM pratyakSa pramANuthI be vastunA eTale eka sAdhya ane bIjA sAdhananA sahacarapaNAne nakkI karavuM joIe arthAt anumAna karanAra manuSya sauthI pahelAM aneka sthaLane jue che ane e pratyeka sthaLane eTale rasoDuM, koInI dukAna, bhaDIyArAnI dukAna, bhADabhuMjAnI dukAna ane yajJane kuMDa vigere sthaLane joIne ati ane dhUmADAnA sahacarapaNAne barAbara nakkI kare che ane e uparathI te evuM eka dhAraNa bAMdhe che ke, jyAM jyAM dhUmADe heya tyAM tyAM badhe ThekANe agni heya ja. A prakAre nakkI karyA pachI have te, kaI paNa jagyAe dhUmADe jotAM ja tyAM agni levAnuM paNa anumAna karI le che. A prakAranuM anumAna karavAne kama AtmAmAM ghaTI zakato nathI,
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100 - . kAraNa ke, e pite (AtmA) ja najare joI zakatA nathI, tema tenuM kAMI nizAna paNa najare joI zakAtuM nathI-e rIte jyAM pratyakSa pramANa nI pravRtti thaI zakatI ja nathI tyAM anumAna pramANunI pravRtti zI rIte thAya? A vAta te sau koI jANe che ke anumAnanI pravRtti pratyakSa ke paravaza che. vaLI, je pratyakSathI ja AtmAnI sAbitI thaI zakatI hoya te anumAnanI jarUra zA mATe rahe? mATe koI prakAre jIvana pa lAgI zakatuM nathI. vaLI, A jagyAethI bIjI jagyAe jAya che mATe sUrya paNa manuSyanI peThe gativALo he joIe, e jAtanA anumAna vaDe paNa AtmAnI sAbitI thaI zakatI nathI kAraNa ke manuSyanuM A jagyAethI bIjI jagyAe javuM-ApaNe sau najare joI zakIe chIe ane e jevAvaDe ja--e hetuthI sUryamAM paNa gati hevI joIe--evuM anumAna karI zakIe chIe, paraMtu AtmAnA * saMbaMdhamAM te evuM kAMI najare jovAtuM nathI ane evo koI guNa ke kriyA paNa najare jaNAtI nathI ke, je AtmA vinA na rahI zakatI hoya ke na thaI zakatI heya arthAta upara jaNAvelA anumAna vaDe AtmA viSe kAMI cokkasa kahI zakAya tema nathI. - tathA zAstra pramANuvaDe paNa AtmAnI sAbitI thaI zakatI nathI, kAraNa ke eka 5Na zAstra evuM nathI ke jemAM vivAda na hoya, tema e kaI vivAda vinAne zAstrakAra paNa nathI ke jeNe, AtmAne pratyakSa jeela heya. vaLI, je je zAstro maLe che te badhAM paraspara virodhavALAM che mATe temAM kene sAcuM mAnavuM ane kene khoTuM mAnavuM ? arthAta Agama pramANathI paNa AtmAnI siddhi thaI zakatI nathI. - upamAna pramANuvaDe paNa AtmAne kaLI zakAtuM nathI, kAraNa ke te pramANu te eka bIjAnI sarakhAIne najare joIne koI paNa jAtane nirNaya paDI zake che. ahIM te jema AtmA najare jaNAtuM nathI tema tenI je
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) bIjo paNu kAi padArtha najaramAM AvatA nathI tethI upamAna pramANu paNa AtmAnA niya karI zakatu nathI. kadAca ema kahevAmAM Ave ke kALa, AkAza ane dizA vigere padArthA jIvanI sarakhA che mATe te vaDe AtmAnI aTakaLa kADhI zakAya kharI; para Mtu te thana barAbara nathI kAraNa ke te badhA padArtho haju vivAdavALA ja che mATe evA ThekANA vinAnA padArthonA AThAthI AtmAnI sAbitI zI rIte thAya? vaLI, evA kAI guNa ke kriyA joi nathI tema sAMbhaLI paNa nathI, je AtmA vinA hAi zake ja nahiM arthAt je AtmA vinA nahi rahI zakranArA guNu ke kriyA maLI zakI heta te te vaDe ja AtmAnI cekasAI thaI zakata, paraMtu evuM te kAMI maLatu nathI tethI AtmAnI vidyamAnatA zI rIte manAya? e prakAre kAi paNu pramANu, dalIla ke aTakaLavaDe AtmAnI siddhi thai zakatI nathI, mATe evA taddana nahi jaNAtA AtmA zI rIte manAya? e prakAre AtmAne nahi mAnanArA nAstikAnI e jAtanI yukti ane pramANeA kahyA che. . have AtmAne mAnanArA Astiko e yuktionuM khaMDana A pramANe kare che:~~~ uparanA lakhANamAM AtmAne taddana niSedha karatAM ema jaNAvyu hatuM ke, " jagatamAM kAi AtmA jevI cIja nathI, je kAMI A jaNAya che te badhI pAMca bhUtanI ja ramata che dekhAtu zarIrarUpa putaLu pAMca bhUtAnuM banelu che ane caitanya pazu emAMthI ja banelu che" ItyAdi. sAbitI anubhavu e badhI hakIkata barAbara nathI, kAraNa ke AtmAnI te pratyakSa pramANuthI ja thaI zake che; jema ke; " huM sukhane zruM' e jAtanuM jJAna prANI mAtrane thAya che ane eja jJAnavaDe AtmAnI pratIti thai zake che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke e prakAra
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1 )-- ne khyAla zarIrane ja thAya che mATe e vaDe AtmAnI pratIti zI rIte thAya? te kahevAnuM ke e khyAla zarIrane thatuM nathI; kAraNa ke e khyAlamAM te spaSTapaNe AMtarika kriyA jaNAI Ave che. je vakhate badhI Idriyo pitapatAnI pravRttithI virAma pAmelI hoya che ane zarIra aceSTa thaIne paDyuM hoya che te vakhate paNa "huM sukhI chuM" e khyAla rahyA kare che mATe e khyAla zarIrane thatuM hoya e saMbhavita ja nathI, tethI e eka ja khyAla AtmAnuM pratyakSa bhAna karAvavAne basa che-arthAta, zarIra ane IdriyonI aceSTa dazAmAM paNa "huM sukhane anubhavuM chuM" evo bhAva jenAmAM thAya che te ja AtmA che ane "huM sukhane anubhavuM chuM' e khyAla prANI mAtrane thatuM hovAthI e AtmA sau koIne pratyakSa che, ema kahevAmAM paNa vAMdho nathI; mATe zarIrathI judA ane "huM sukhI chuM" e jAtanA anubhavano AdhAra, keI AtmA nAmane jJAnavALo padArtha paNa ravIkAre jarUra che. vaLI, je ema, kahevAmAM AvyuM che ke-" caitanyane saMbaMdha thavAthI zarIra sacetana thAya che ane ene ja "huMpaNuM" nI buddhi thayA kare che" ItyAdi. e paNa vyAjabI nathI kAraNa ke je padArtha pite cetanyavALo nathI hote. tene game teTale caitanyane saMbaMdha thAya te paNa enAmAM cetanAzakti AvI zakatI nathI. jema ghaDAmAM prakAza ApavAnI zakti nathI ane ene have bhalene hajAra dIvAone saMbaMdha joDavAmAM Ave te paNa. e (gha) kadIye prakAza ApI zakatA nathI tema khuda zarIra caitanya vinAnuM hevAthI ene game teTale caitanya saMbaMdha thAya te paNa enAmAM "jJAnazakti" heI zake nahi, tema jJAnazakti AvI zake paNa nahi.. mATe "huM paNa"nI buddhine AdhAra AtmA che ane e zarIrathI. jude ja che ema mAnavuM dUSaNa vinAnuM che. vaLI, je ema jaNAvyuM hatuM ke- " "huM jADe chuM"--"huM pAtaLuM chuM' ItyAdi khyAla jema.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 103.) zarIrane ja ghaTe eve che tema "huM jANuM chuM" e khyAla paNa zArIrane zA mATe na ghaTe?" te e prazna paNa vyAjabI nathI, kAraNa ke jema zeTha pote pitAnA vahAlA ane kAmagarA nokaramAM paNa pitAnI zeThAI kalpI zake che arthAta-e nakara kare e ja mAre maMjUra cheevI buddhi zeThane thaI zake che tema A zarIra, AtmAnuM vahAluM ane kAmaNagAruM nekara che tethI e AtmA keTalIka vAra pitAnA AtmapaNAne emAM AropI de che ane keTalAka zarIranA dharmone paNa pitAmAM laI le che ane ema thavAthI ja "huM jADuM chuM" "huM pAtaLo chuM" evA kAlpanika khyAle AtmAmAM UbhA thayelA che, ethI karIne e khyAla zarIramAM ja thAya che ema nathI. vaLI, e te kAlpanika hovAthI e vaDe AtmAne niSedha thaI zake nahi. vaLI, tame je ema jaNAvyuM hatuM ke "cetanya zarIramAMthI ja bane che " ityAdi. te paNa tamAruM kahevuM khoTuM che; kAraNa ke zarIranI sAthe caitanyane koI prakArane saMbaMdha nathI. je zarIramAMthI ja caitanya banatuM hoya te jyAM jyAM zarIra hoya tyAM tyAM jarUra e paNa dekhAvuM joIe ane jyAM zarIra na hoya tyAM na dekhAvuM joIe. paraMtu evuM te kyAMya dekhAtuM nathI. juo to mAlUma paDaze ke je leke madha pIne matta banelA che, mUccha pAmelA che ane UMdhamAM paDelA che tenA zarIramAM kAMI khAsa jAtanuM caitanya jaNAtuM nathI. je zarIra ane caitanyane ja kAryakAraNa saMbaMdha hota to e zarIramAM paNa zA mATe lakhanAranI jevuM caitanya na jaNAI zake? vaLI, je zarIra ane cetanyane ja kArya kAraNa saMbaMdha heta te je zarIra nabaLAM che emAM citanyane prakarSa jaNAya che ane je zarIra puSTa ane jADAM che emAM caitanyane apakaI jAya che te paNa kema jaNAya? mATe AvA aneka udAharaNethI sAbita thaI zake che ke, zarIra ane maitanya vacce koI prakAra saMbaMdha
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ----- nathI. tema kAryakAraNa saMbaMdha paNa nathI, e taddana sAcI vAta che. eka tatvajJAnIe gAyuM che ke, parama buddhi kRza dehamAM, sthUla deha mati alpa. deha hoya je AtamA, ghaTe na Ama vikalpa." 56. ' * "jaDa cetana te bhinna che, kevaLa pragaTa svabhAva; ekapaNuM pAme nahIM, traNe kALa dayabhAva." pa7 A uparathI nakkI thAya che ke, caitanya zarIrathI banatuM nathI tema zarIramAM paNa banatuM nathI. "caitanya zarIrathI bane che ke zarIramAM bane che" e vAtane sAbita karavA mATe koI pramANa paNa maLatuM nathI. kadAca e vAtane nakkI karavA mATe pratyakSa pramANane ADuM dharavAmAM Ave te te barAbara nathI, kAraNa ke citanya IdriyothI kaLAya evI cIja nathI ane pratyakSa pramANe te pitAnI kriyA IdrivaDe ja kare che mATe caitanyane lagatI hakIktamAM pratyakSa pramANu kAma AvI zake evuM nathI. vaLI, e bAbatane nakkI karavA mATe anumAna pramANe te taddana azakata che, kAraNa ke AtmAne nahi mAnanArA nAstika anumAnane pramANa tarIke svIkAratA ja nathI. kadAca ema kahevAmAM Ave ke jema dArU banAvavAnI cIjo eka sAthe maLavAthI emAM mAdakapaNuM pedA thAya che tema jyAre A bhUta zarIrane AkAra dhAraNa kare che tyAre ja temAM citanya pedA thAya che kAraNa ke-jyAM zarIra hoya che tyAM ja caitanyanI paNa hayAtI jaNAya che--e jAtanI dalIlathI zarIra ane citanya vacce vizeSa saMbaMdha jANI zakAya tema che; paraMtu vicAra karatAM e dalIla khetI kare che. kAraNa ke, muDadAnA zarIramAM caitanya jaNAtuM nathI. je zarIra hoya tyAM ja citanya rahetuM hoya te e mRta-zarIramAM paNa jaNAvuM joIe. vaLI, kadAca e dUSaNane dUra karavA mATe ema kahevAmAM Ave ke-ame te ema mAnIe chIe ke pRthivI,
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 105) pANI, teja ane vAyu-e cAre bhUtanA samudAyathI ja caitanyanI pedAza thAya che ane muDadAnA zarIramAM vAyu nathI eTale emAM eka bhUta ochuM hevAthI kadAca ciMtanya na jaNAtuM hoya ethI karIne amoe upara jaNavele-cAra bhUtanA samudAyathI ja citanya pedA thAya che" e jAtane niyama jarA paNa khoTo TharI zakato nathI. nAstikanI e dalIla paNa barAbara nathI, kAraNa ke muDadAnA zarIramAM pilANa hevAthI ane muDaduM phulI jatuM hovAthI temAM vAyu nathI ema keNa kahI zake? vaLI, temAM (muDadAnA zarIramAM) cAmaDAnI dhamaNuvaDe paNa vAyu bharI zakAya che ane e rIte paNa temAM ochuM raheluM vAyutattva pUruM karI zakAya che. have je phakta eka vAyu na hovAthI muDadAmAM citanya na jaNAtuM hoya te te, emAM vAyu AvyethI jaNavuM joIe ane vAyu AvyethI muDadAnA zarIra paNa chavaMta zarIranI peThe ja kriyA karavA maMDI javI joIe; kiMtu AvI hakIkata haju sudhI koIe joI nathI, jANI nathI tema sAMbhaLI paNa nathI ethI "muDadAnA zarIramAM vAyu nathI mATe ja emAM caitanya nathI." evuM haLAhaLa khoTuM zI rIte kahI zakAya ? kadAca ema kahevAmAM Ave ke-mAtra vAyu bharAyAthI ja muDadAnA zarIramAM citanya nathI jaNAtuM, tenuM te bIjuM paNa kAraNa che ane te e che ke-jyAM sudhI muDadAnA zarIramAM prANavAyu ane apAnavAyuno saMcAra na thAya tyAM sudhI temAM ekale vAyu bharAyAthI citanya na AvI zake arthAta muDadAnA zarIramAM cetanya nathI jaNAtuM tenuM kAraNa temAM prANavAyu ane apAnavAyunI khAmI ja che. te e kahevuM paNa taddana khoTuM che, kAraNa ke kaI evo niyama nathI ke jyAM jyAM prANavAyu ane apAnavAyu hoya tyAM tyAM ja cetanya jaNAya ane jyAM jyAM e ane vAyu na hoya tyAM tyAM caitanya paNa na jaNAya. je e niyama heta te maraNa pathArIe paDele mANasa jyAre ghaNuM zvAsa le che ane mUke che te vakhate tenAmAM citanyane vadhAre jaNa
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ (106--- joIe ane samAdhimAM rahela jogI, je zvAsane taddana lete ke mUkate nathI temAM te ThAmukuM caitanya na rahevuM joIe. paraMtu emAM te ema jaNAtuM nathI, UlaTuM adhika zvAsa lenAramAM caitanyane nAza thato jaNAya che ane taddana zvAsane rekI rAkhanAramAM caitanyane vikAza thato jaNAya che mATe prANavAyu ane apAnavAyunI sAthe paNa caitanyane koI prakArane saMbaMdha hoya ema jaNAtuM nathI tethI nAstikathI ema te na ja kahI zakAya ke-prANavAyu ane apAnavAyunI khAmIne lIdhe muDadAmAM caitanya jaNAtuM nathI. teonA siddhAMta mujaba te muDadAmAM paNa badhAM bhUtano samudAya rahela hovAthI spaSTapaNe caitanyanI pedAza thavI joIe, kiMtu e rIte kayAMya thatuM jaNAtuM nathI mATe teoe mAnele siddhAMta ja kheTe kare che. have, kadAca ema kahevAmAM Ave ke e mRta-zarIramAM te ja tatvanI khAmI che ene lIdhe temAM caitanyanI hayAtI jaNAtI nathI, te e kathana paNa barAbara nathI. je e hakIkta barAbara heta te muDadAnA zarIramAM teja tatvane saMcAra thayA pachI paNa caitanyanI pedAze kema thatI nathI ? mATe "teja tattvanA abhAvane lIdhe muDadAnA zarIramAM caitanya jaNAtuM nathI " e hakIkata tadana khoTI che ane mAnavA lAyaka nathI. vaLI, je teja ane vAyunI khAmIne lIdhe muDadAmAM tanya na jaNAtuM hoya ema mAnavAmAM Ave te e muDadAmAM thatA kIDAomAM je cetanA zakti jaNAya che te zI rIte jaNAya ? mATe "bhUtamAMthI caitanya bane che e hakIkata te taddana khoTI che. vaLI je bhUtemAMthI caitanya banatuM hoya te cI mAtramAM te jaNAvuM joIe arthAta jevI cetanAzakti mANasamAM jaNAya che tevI ja ghaDAmAM, lekhaNamAM ane kAgaLa vageremAM paNa jaNAvI joIekAraNa ke e badhe ThekANe bhUta te rahelAM ja che. kadAca ema jaNAvavAmAM Ave ke je bhUta zarIranA AkArane dhAraNa kare che temAMthI ja caitanyanI utpatti thaI zake che, tethI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 07) ghaDAmAM ke lekhaNu vigeremAM je cita na jaNAtuM hoya te paNa eka amArI (nAstikonI) hakIkata (zarIranA AkArane dhAraNa karanArA bhUtethI caitanya pedA thAya che--e hakIkata) beTI paDatI nathI, paraMtu kharI rIte vicAratAM te nAstinuM e badhuM kathana taddana khoTuM jaNAya che. paheluM te teone e pUchavAnuM che ke, bhUte je zarIranA AkArate dhAraNa kare che temAM kAraNurUpe zuM zuM che? zuM ekalAM bhUte ja che ? ke bIjuM kAMI che? vA kAMI kAraNa ja nathI? je ekalAM bhUtane ja kAraNurUpe mAnavAmAM Ave te te cIja mAtramAM ja cetanA zaktine prAdurbhAva thavo joIe; kAraNa ke-cIja mAtramAM te ja bhUto rahelAM che ke, jene tamo (nAstike) caitanyanAM ane zarIranA AkAranAM kAraNabhUta mAno cho. vaLI, kadAca ema kahevAmAM Ave ke--kAMI bhUta mAtrathI ja zarIrano AkAra thaI jato nathI, emAM te bIjA paNa keTalAMka sahakArI kAraNenI jarUra che, te e sahakArI kAraNe badhe na hovAthI cIja mAtramAM caitanya na jaNAya ane jyAM e sahakArI kAraNo hoya tyAM ja caitanya jaNAya e banavAjoga che mATe tame (Astike) "badhe ya caitanyane prAdurbhAva tha joIe" e jAtanuM dUSaNa zI rIte ApI zake ? e viSe paNa A eka prazna pUchavAne che ke-e je sahakArI kAraNo che te badhAM zAnAM banelAM che ? enA uttaramAM tamAre (nAstikoe spaSTa kahevuM paDaze ke-e sahakArI kAraNe paNa bhUtAnAM ja banelAM che. kAraNa ke tame bhUte sivAya bIjo koI judo padArtha mAnatA ja nathI. te pachI badhe bhUta rahelAM che mATe sahakArI kAraNe paNa badhe ya hevA joIe ane tene ja laine cIja mAtramAM caitanyane prAdurbhAva thavo joIe, e jAtanuM amAruM kathana kheTuM thaI zakatuM nathI. je kadAca nAritako ema kahe ke-bhUte je zarIrane AkAra dhAraNa kare che temAM kAMI elAM bhUte ja kAraNa nathI, paNuM bIjuM kAMI che te e paNa
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 108 ) emanuM kathana barAbara nathI; kAraNa ke, bhUtAthI juduM khIjuM saMsAramAM che ema nAstikA mAnatA ja nathI--te chatAM jo teo kAi bIjI thIja, je bhUtAthI judI rahe che. tene kAraNurUpe mAne te tenA ja mukhathI AtmAnI sAbitI thaI zake che, kAraNa ke je kAMi bhUtAthI judI cIja che enu ja nAma AtmA che, mATe ' bIjuM kAMi kAraNa che ' ema kahevu paNa dUSaNavALu jaNAya che. have jo ema kahevAmAM Ave ke bhUta je zarIranA AkAra dhAraNa kare che, tenuM kAMi kAraNa ja nathI, te e kathana paNa geravyAjabI che; kAraNa ke kAraNa sivAya kAMi banI zakatu nathI; bIjuM, je kriyA kAMi kAraNa vinA ja thatI hAya ! te kAMte rAja thayA ja karavI joie athavA taddana na ja thavI joie. A dalIlothI ema jaNAi Ave che ke nAstikAe mAtelA ' bhUtA zarIranA AkArane dhAraNa kare che ane emAMthI ja caitanya pedA thAya che' e jAtanA siddhAMta kadI paNa sAce! TharI zakatA nathI, te pachI prANavAyu ane apAnavAyunI vAta ja karavAnI kayAM rahI ? mATe caitanya, e bhUtane guNu nathI, tema e, bhUtothI utpanna thatuM nathI, ki Mtu e te AtmAne guNa che ane AtmAmAM ja rahe che, e jAtanI mAnyatA pramANavALI ane dUSaNu vinAnI che. vaLI, A eka sAdhAraNa niyama che ke jenA guNanuM pratyakSa jJAna thatu hoya te guNavALA pote paNa pratyakSa joDAya che. smaraNa karavuM', jANavAnI IcchA rAkhavI, kriyA karavAnI IcchA rAkhavI, javAnI icchA rAkhavI ane sadaMDa thave--e vigere AtmAnA guNAne sau krAi pratyakSapaNe anubhavI zake che, kAraNa ke e guNNAnA anubhava sau kAine thatA heAvAthI enA pratyakSapaNAmAM kAinA paNa e mata heAI zake nahi. have jyAre e badhA AtmAnA guNAnuM sau kAine pratyakSa jJAna thAya che te pachI e guNAne AdhAra evA AtmA kAne pratyakSapaNe nahi jaNAtA hAya? mATe ' AtmAnuM jJAna pratyakSapaNe thai zake che'~ AtmA pratyakSa
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- 109 ) pramANuthI ja sAbita thaI zake che" ItyAdi hakIkatamAM koI prakAranuM dUSaNa heAya ema kaLI zakAtuM nathI. have kadAca nArita taraphathI ema kahevAmAM Ave ke jenA guNanuM pratyakSa jJAna thatuM hoya te guNavALe pite paNa pratyakSa ja hoya che" e jAtane niyama badhe ThekANe lAgu paDI zake tevuM na hovAthI sAce zI rIte manAya che kAraNa ke zabda, e AkAzane guNa che, te zabdanuM pratyakSajJAna kAnAvaDe thaI zake che ane AkAza te kaI paNa IdriyadArA pratyakSa thaI zakatuM nathI mATe "guNapratyakSe guNI-pratyakSane niyamane taddana sAce zI rIte manAya? paraMtu nAstikAnuM A kathana ja khoTuM che arthAta zabda, e AkAzane guNa ja nathI, e te paramANumaya hovAthI eka jAtane jaDa pugaLa che A viSe ame avatatvanI carcA karatI vakhate vigatavAra lakhavAnA chIe. vaLI, kadAca ema kahevAmAM Ave ke AstikAe jaNAvela "guNe pratyakSe guNI-pratyakSane niyama kadAca sAco hoya te paNa bhale. ame (nAstika) te ema kahIe chIe ke jema rUpa vigere guNa ghaDAmAM dekhAtA hevAthI ene (e badhA guNano) AdhAra paNa zarIra che, ema mAnavuM joIe -ane e ja mAnyatA yuktiyukta che-vaLI, e ja jAtanI mAnyatAne mAnavAthI AstikAe jaNAvela "guNa-pratyakSe guNa-pratyakSane niyama paNa barAbara sAcavI zakAya che. jo ke nAstikAnuM e kathana sAMbhaLavAmAM te suMdara dekhAya che, kiMtu vicAra karatAM mAlama paDe che ke emane eka akSara paNa khare jaNAto nathI. sauthI pahelI vAta to e che ke jJAna vigere guNonI sAthe zarIrane kaI prakArane saMbaMdha ja ghaTI zake tema nathI-jue; zarIra te rUpI che, AkAravALuM che ane ithiI jANI zakAya evuM che tyAre jJAna vigere guNe arUpI che, AkAra vinAnA che ane kaI paNa indriyavaDe jANI zakAya evA nathI jyAM jJAna vigere guNe ane zarIra-e be vacce ATale badhe virodha hoya tyAM e
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ (jJAna vigere), zarIranA guNa zI rIte heI zake? mATe kharuM jotAM te e jJAna vigere guNe zarIranA heI zakatA ja nathI--ene guNI eTale e guNone AdhAra te enA ja je arUpI, AkAra vinAne ane jyAM idri paNa na pahece evo hovo joIe, ane te e eka AtmA ja che mATe "AtmAne" ja mAna e yuktiyukata ane prAmANika che ane e jJAna vigere guNe sau koInA anubhavamAM Ave tevA hevAthI e guNene AdhAra AtmA paNa saunA anubhavamAM Ave e sahaja che. te have spaSTapaNe ema jANe zakAya che ke "AtmA" ne mAnavAnI hakIkata taddana nirdoSa ane prAmANika che. ethI ulaTuM-je kAMI nAstikae AtmAnA niSedhamAM jaNAveluM che te taddana khoTuM ane aneka dUSaNavALuM che tathA emAM aneka virodha paNa che--je rIte "sUrya prakAza karate nathI " "huM, huM nathI" ane "mArI mA vAMjhaNuM che " tyAdi hakIkate taddana asaMgata ane vidhavALI che te ja rIte AtmAne niSedha karanArI hakIkata paNa tevI ja asaMgata ane vidhavALo che. A viSe eka jJAnI pu gAyuM che ke - . . "AtmAnI zaMkA kare, AtmA pite Apa, zaMkAne karanAra te, acaraja e amApa." ' ' vaLI, AtmAne sAbita karanArA aneka anumAne paNa thaI zake che ane te A pramANe che - 1. jema cAlatA repane koI ne koI haMkAranAre have joIe ema IcchA pramANe cAlatA (kriyA karanArA) zarIrane paNa kaI haMkAranAra he joIe ane je ene (zarIrane) haMkAranAra Thare e ja AtmA che. * 2. jema sUtAra vigere kartAnI preraNA heya tyAre ja vAMsa vigere sAdhane kAma karI zake che tema AMkha ane kAnevigere sAdhane paNa koI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ kartAnI preraNA heya tyAre ja kAma karI zake che ane je e sAdhanane preraka kartA nakkI thAya e ja AtmA che. 3. jema ghaDAnI hayAtInI zarUAta jaNAya che ane ene amuka vATa jaNAya che mATe ene kaI kartA hovo joIe tema ja zarIranI hayAtInI zarUAta jaNAya che, ene amuka ghATa paNa jaNya che mATe ene paNa koI kartA hai joIe ane je ene kartA Thare e ja AtmA che. je cIjanI hayAtIne prAraMbha-samaya jaNAto nathI ane jene amuka ja ghATa jaNa nathI evI cIjane kaI paNa karyA hatA nathI-jema ke vAdaLane vikAra-jeno kaI paNa kartA nathI. ApaNuM zarIra to evuM nathI, mATe ene te kartA jarUra hai joIe.]. 4. jema cAkaDe ane cAkaDAne pheravavAnI lAkaDI-e badhAM sAdhanane keIeka uparI hoya che temaja A chadri, mana ane zarIrane paNa koI eka uparI hevo joIe ane je uparI che e ja AtmA che. 5. jema taiyAra thaeluM pakavAnna khAvA yogya hovAthI ene kaI jamanAra-bhegavanAra-hoya che tema A zarIra paNa bhogavavA yogya hevAthI ene koI jogavanAra jarUra che joIe-ane je ene bhegaAvanAra che e ja AtmA che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke upara jaNAvelAM pAMce anumAne viruddha che; kAraNa ke e anumAne te rathanA hAMkanAra ane pakavAnnanAM khAnAranI peThe AtmAne paNa AkAravALo-rUpI-sAbita kare tevI che ane tame te AtmAne AkAravALe nathI mAnatA, te pachI e anumAvaDe tamane game te AtmA zI rIte sAbita thaI zakaze ? A praznanA uttaramAM jaNAvavAnuM ke ame (-Astike) paNa zarIranA haMkAranAra ane bhegavanAra AtmAne AkAravALo eTale rUpI mAnIe chIe, kAraNa ke e sthitine saMsAramAM rajhaLate AtmA karmanA anaMtA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ (112 ----naMta aNuothI viMTAela heya che mATe te, apekSAe te AkAravALe ane mUrtimAna paNa hoya che ethI upara jaNAveluM eka paNa anumAna viruddha nathI, kiMtu te badhAM ya prAmANika ane yuktiyukta che arthAta e anumAna vaDe kadAca saMsAramAM pharanAre AtmA AkAravALo ke rUpavALo sAbita thAya te paNa emAM kazo vAMdho hoya, ema ame (Astike) nathI mAnatA. 6. jema rUpa vigere guNa koI AdhAra vinA rahI zakatA nathI tema rUpajJAna, rasajJAna ane zabdajJAna vigere guNo paNa koI AdhAra sivAya rahI zake nahi ane je guNone AdhAra che e ja AtmA che. che. jema ghaDe tenA-mULa-upAdana kAra-mATI sivAya thaI zakato nathI tema jJAna ane sukha vigere paNa enA mULa kAraNa sivAya thaI zake nahi-ane je enuM mULa kAraNa che e ja AtmA che. je kadAca nAstike jJAna ane sukhanA mULa kAraNa tarIke zarIrane mAnavAnI vAta kare, to te khoTI ja che; kAraNa ke e vAtanuM khaMDana AgaLa upara ghaNuM karavAmAM AvyuM che. 8. je je zabdavyutpattivALe ane ekale (ekale eTale be . zabdono eka thaele nahi arthAta samAsavALe nahi) heya che tevA zabdane niSedha pitAthI (niSedhathI) viddha arthane sAbita kare che, arthAta jema "adhaTa" kahevAthI ghaTanI paNa siddhi thaI jAya che tema achava" kahevAthI "jIvanI paNa sAbitI thaI zake che, kAraNa ke, jIva" zabda vyutpattivALe che ane ekale paNa che. vaLI, akharaviSANu" zabdamAM maLela "kharaviSANu" zabda vyutpattivALe tevA chatAM ekale nathI ane "ahitya" zabdamAM maLela "thi" zabdaekale hovA chatAM paNa vyutpattivALo nathI mATe A AThamuM anumAna e jAtanA vyutpatti vinAnA ane samAsathI banelA zabdone lAgu patuM nathI. e prakAre A anumAna paNa chavanI siddhimAM sahAyatA kare che.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ (113) 9. upara jaNAvelA AThamA anumAna vaDe pitAnA zArIramAM jIvanI vidyamAnatAne cokkasa karI "jema ApaNuM zarIramAM jIva che tema bIjAnAM zarIramAM paNa chava hevo joIe, kAraNa ke, zarIra mAtra sarakhAM che" e jAtanA sAmAnya anumAna vaDe paNa chavaMta zarIra mAtramAM jIvanI vidyamAnatA jaNAI Ave che. jIvanI A eka khAsa nizAnI che ke, e, iSTa vastuo tarapha kheMcAya che ane aniSTa vastuone aDakato paNa nathI. A nizAnI chavaMta zarIramAtramAM pratyakSapaNe jaNAI Ave che, mATe e jAtanAM badhAM zarIramAM jIvanI sAbitI thatAM jarA paNa vAra lAge tema nathI ane kaze vAMdhe paNa Ave tema nathI. 10. kaI paNa ThekANe je vastunI vidyamAnatA hoya che tene ja niSedha thaI zake che. kayAMya paNa je cIjanI hayAtI hatI nathI tene vaLI niSedha che? tame (nArita) A sthaLe jIvane niSedha kare che te e ja niSedha enI (jIvanI) vidyamAnatAne sAbita karavAne pUratuM che. jema taddana asadrapa chaThThA bhUtano niSedha karavAnI jarUra hotI nathI tema je jIva taddana asadu5 heta te ene paNa niSedhavAnI jarUra rahe nahi arthAta tamArI (nAstikAnI) taraphathI karavAmAM Avato jIvane niSedha ja jIvanI hayAtIne sAbita karI zake che. koI paNa prAmANika kadI e keI asat vastuno niSedha kare nahi. je niSedha thAya che e te mAtra vastunA eka bIjA sAthenA saMbaMdhane che, paraMtu vastune nathI. jema koI kahe ke, khara-viSANa nathI athavA devadatta ghare nathI. te ene artha eTale ja che ke khara ane viSANuM( ziMgaDuM)ne paraspara saMbaMdha nathI; bAkI te khara( gadheDe) paNa che ane viSANa (ziMgaDuM) paNa che. "khara-viSANu nathI" e jAtane niSedha phakta khara ane viSANunA saMbaMdhane ja (niSedha kare che, ema ja "devadatta ghare nathI' e
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 114-- vAya paNa devadatta ane dhara vacce je sAkSAta saMbadha che tene ja pratibaMdha kare che-bAkI te devadatta paNa che ane ghara paNa che-e niSedha vAkya dvArA e bemAMnA eka paNa bhAvane niSedha thaI zakatuM nathI. e ja prakAre "bIje caMdra nathI" "ghaDA jevaDA metI nathI" ane AtmA nathI" ItyAdi niSedha karanArAM vAkanA bhAvane samajI levAne che arthAta e vAkya caMdra, motI ke AtmAno niSedha karatAM nathI, paraMtu caMdranI anekatA, motInuM ghaDA jevaDuM pramANu ane amuka zarIra sAthe AtmAne saMyoga e prakAranI vizeSatAne ja niSedha kare che-bAkI te khetI paNa che ane ghaDA jevaDuM mApa paNa che, kiMtu e be vacce kaI prakArane saMbaMdha nathI--e ja abhiprAyane laIne upara jaNAveluM A vAkya "ghaTA jevaDuM metI nathI" jAeluM che. e ja rIte AtmA nathI" e vAkyane paNa bhAva evo che ke amuka zarIra sAthe AtmAne saMbaMdha nathI. AgaLa upara evuM cokkasa jaNAvI cUkyA chIe ke-je vastu taddana asata hoya tene niSedha hoI zake nahi-niSedha te ene ja hoI zake, ke je kayAMyane kayAMya hayAtI dharAvatI vastu hoya, mATe "AtmA nathI" e niSedha pote ja AtmAnI hayAtIne sAbita kare che, pachI te game tyAM hoya. kiMtu e vAkaya vaDe AtmAnI vidyamAnatAmAM jarA paNa saMzaya Ave evuM nathI arthAta "kaI paNuM ThekANe je vastunI vidyamAnatA hoya tene ja niSedha thaI zake che." e dalIladvArA tamAruM (nAstikanuM) "AtmA nathI" evuM niSedha karanAruM vAkya paNa AtmAnuM spaSTapaNe vidhAna karI rahyuM che mATe have kaI rIte chatA AtmAne oLavavAmAM sAra jaNAtuM nathI. ane AtmA nathI" e vAkyane je A ("amuka zarIramAM AtmA nathI) kharo artha che ke te sau koIne saMmata che; kAraNa ke, "mRta zarIramAM AtmA hete nathI" evuM sau koI eka sarakhI rIte svIkAre che. ethI have te koI paNa prakAre AtmAne niSedha thaI zake tema nathI. tathA AtmA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 115 ) nI sAbitI mATe A prakAranuM eka bIjuM anumAna pramANa cheH-- iMdriyavaDe jovAelA dareka padArthonuM jJAna-smaraNu iMdriyAnI hayAtI na hoya te paNa rahyA kare che, mATe ema sAbita thai zake che ke, e jJAnane dharAvanArA kAi padArtha IMdriyAthI judo ja hAvA joie ane je e judA padArtha che e ja AtmA che. jema gAkhalA vATe jovAtA padArthonuM smaraNu, jonAra evA devadattane rahe che tema iMdriyAvaDe jovAtA padArthonuM smaraNa jonAra evA AtmAne rahe che. gAkhalAthI devadatta taddana judA jaNAya che tema AtmA paNa IMdriyAthI judA svabhAvavALA che -e prakAre AtmAnI sAbitI anumAnathI te ghaNI sArI rIte thai zake che--AtmAnI sAbitI anumAnathI pUrepUrI rIte thatI hAvAthI Agama--zAsra--pramANu, upamAna-pramANa ane arthAtpatti-pramANathI puNa tenI sAbitI thai zake che; kAraNa ke, e badhAM pramANA anumAnanA peTAmAM AvI jAya che. vaLI, tame je kahyuM che ke, je padArtha pAMca pramANAthI na jANI zakAya tenI hayAtI hAi zakatI nathI e pazu sarAsara khATuM che; kAraNa ke pizAceAnI hayAtI ane himAlayanA pANAnA mApanI hayAtI--e banne kAI pazu pramANuthI jANI zakAtI nathI; chatAM e bannenI hayAtI te mAnavI paDe che. vaLI, A AtmA pAMca pramANeAmAMnA kAI paNu pramANuthI nathI jaNAtA ema paNu nathI; kAraNa pratyakSa ane anumAna--e banne pramANeAthI AtmAnuM bhAna thai zake evuM che, e viSe AgaLa upara savistara lakhAI cUkayu che. A AtmA paraloke janArA paNu che eTale ene kamanA vazapaNAne lIdhe janmAMtaro paNa karavAM paDe che, tenI sau samajI zake evI sAdI sAbitI A pramANe cheHtAjA janmelA bALakane kAinI preraNA ke zikSaNa vinA dhAvavAnuM je mana thAya che te enA pUrvAbhyAsanu pariNAma che. kAi paNa prANine abhyAsa vinA kriyA karatAM AvaDatuM nathI--e hakIkata sau kAI samaje tevI che; mATe A tAjI bALaka je ahIM
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagara zIkhe ja dhAvavAnI kriyA kare che te, enA pUrvanA abhyAsanuM ja pariNAma che, evI kalpanA jarA paNa ayukta nathI. ane e kalpanAvaDe ja AtmAnuM paralake javApaNuM sAbita thaI zake che. A rIte AtmAnI sAbitI taddana nirdoSapaNe ane saralatAthI thaI zake che. ' je le (vAdIo) AtmAne taddana Tastha, niyA eTale jemAM jarA paNa pheraphAra na thaI zake evo nitya mAne che, teone mata paNa barAbara nathI; kAraNa ke je teone mata barAbara hoya te kadI paNa AmAmAM koI paNa prakArano pheraphAra na tha da ejyAre AtmA amuka jAtanA jJAna vinAne hAI pachI amuka jAtanA jJAnavALo thAya che tyAre pahele e ajJAtA hato ane pachI jJAtA bane che - je enA (AtmAnA) svabhAvamAM koI paNa prakArane jarA paNa pheraphAra na thato hoya te e, ajJAtAne jJAtA zI rIte thAya ? mATe AtmAne koI paNa prakAranA pheraphAra vinAne evo nitya mAna, e mata barAbara nathI. , , , sAMkhya matavALA AtmAne "karanAra" tarIke nathI mAnatA, teone te mata paNa cheTe che; kAraNa ke, pitAnA karmaphaLane bhogavanAra hovAthI AtmA "karanAra' tarIke paNa hevo joIe. jema, eka kheDUta khetaramAM thatA pAkane bhogavanAra che mATe khetIne karanAra paNa e ja che tema AtmA paNa karmanAM phaLane bhogavate hovAthI ene karanAra paNa e ja hovuM joIe. vaLI sAMkhya matavALA jene "puSa" kahe che, te sarvathA kriyAhIna hovAthI-akartA hovAthI AkAzakusumanI paDe koI vasturUpa nathI. vaLI ame (jaine) sAMkhyone pUchIe chIe ke, tame AtmAne "bhogavanAra" tarIke mAne che ke nahi? jo tame ene bhegavanAra' tarIke mAnatA he te pachI "karanAra" tarIke mAnavAmAM zo vAMdho che? ane jo ene "bhagavanAra tarIke na mAnatA ho to pachI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----(117) ; e "bhaktA" zI rIte kahevAya ? kAraNa ke, jema mukta thaele AtmA kriyAvihIna hovAthI bhogavanAra" tarIke haI zakatuM nathI tema tamee (sAMkhee) mAnele AtmA paNa akaranAra tarIke-kriyAvihInahovAthI "bhegavanAra" tarIke kema thaI zake? tathA je AmAne karanAra " tarIke nahi mAnIne paNa "bhegavanAra tarIke mAnazo to bIjAM paNa aneka dUSaNo Ave che ane tema mAnavAmAM. "kare e ja bhagave ene sarvasaMmata sAdhAraNa siddhAMta paNa ulaTAI jAya che. sAMkhya kahe che ke, prakRti karma kare che ane AtmA ene bhogave che. e kevI taddana viparIta vAta che-e te karanAra bIjo ane bhagavanAre bIje evuM thayuM-je taddana ayukta che ane anubhava viddha che. je e sAMkhyono mata ja barAbara hoya to khAnAre bIjo ane tRpti pAma- nA bIja--evuM paNa pratIta thavuM joIe; paNa ema thatuM kayAMya jaNAtuM nathI mATe sAMkhyone paNa e mata barAbara nathI. arthAta sAMkhyoe pitAno kadAgraha mUkI daIne AtmAne bhogavanAranI peThe karanAra paNa mAnavo joIe. keTalAka vAdIo ema mAne che ke, AmA ane emAM raheluM cita -e bane taddana judA judA che; paNa mAtra eka samavAya nAmanA saMbaMdhane lIdhe e bannenuM joDANa thaeluM che arthAta AtmA mULarUpe te jaDarUpa che. teonuM A kathana paNa tarka cheTuM che, kAraNa ke je AtmAne cetanarUpa svabhAva na hoya te jema jaDa evuM AkAza koI cIjane jANI ke oLakhI zakatuM nathI tema AtmA paNa kaI cIjane zI rIte jANI ke oLakhI zake? kadAca ema kahevAmAM Ave keAtmAmAM citanyano samavAya hovAthI e padArthamAtrane jANI zake ema che te e paNa khoTuM che; kAraNa ke je e rIte mAnavAmAM Ave te ghaDAmAM paNa caitanyane samavAya saMbhavato hovAthI ghaDe paNa
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 118) - ApaNI peThe padArtha mAtrane jANakAra the joIe, kAraNa ke samavAya badhe ThekANe rahenAro nitya ane eka hevAthI ghaDAmAM paNa enI hayAti hevI vyAjabI che. jo ke A viSe ahIM ghaNuM kahevAnuM che, te paNa graMthagaurava thAya, te hetuthI lakhatA nathI. tAtparya e ke-AtmAmAM jANakArI zaktine mAnanArA e AtmAne svabhAve karIne caitanyarUpa ja mAnava joIe--ane jaDarUpa te na ja mAna joIe. A prakAre AtmAne lagatA ATalA vizALa lakhANuthI AtmAnI sAbitI eka vajalekha jevI akAya thaI cUkI che mATe have koInI tAkAta nathI ke-nyAyapUrvaka AtmAne InkAra karI zake. A karmavALo AtmA pAMca prakArane che-ekeMdriya-eka mAtra sparza IdriyavALo, beIdriya-be-sparza ane jIbha-IdriyavALa, traNa IdriyatraNasparza, jIbha ane nAka-IdriyavALe, cAra Idriya-cAra-sparza, jIbha, nAka ane AMkha-IdriyavALo ane paMcaeNkiya-pAMca-sparza, jIbha, nAka, AMkha ane kAna-IdriyavALo. A pAMca prakAramAMnAM chellA cAra prakAro to samajI zakAya evA che, kAraNa ke e chellA cAre jIvomAM, jIva hovAnAM nizAne spaSTapaNe joI zakAya che. paNa pAMcame eTale sauthI pahele prakAra ekeMdriya jIvane lagate che te barAbara samajI zakAto nathI. pRthivI, pANI, agni, pavana ane vanaspati-e pAMce eka IdriyavALA jevo che, paraMtu emAM jIva hevAnAM kaI prakAranAM spaSTa nizAne jANI zakAtA nathI mATe e badhAne eka-IdriyavALA jIva zI rIte mAnavA? e praznane javAba A pramANe che -jo ke, e pRthivI vigeremAM jIva hevAnAM spaSTa nizAne nathI maLI zakatAM, paNa e badhA eka-Idriya prANiomAM e nizAne aspaSTapaNe te mAlUma paDe che. jema mUccha pAmelA manuSyamAM va hovAnuM nizAna spaSTa nathI jaNAtuM, chatAM emAM jIvanI hayAtI mAnavAmAM Ave che tema e ekeMdriyavALA chavAmAM paNa samajI levAnuM
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 119) che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke, mUccha pAmelA manuSyamAM jIvanuM mukhya nizAna zvAsa levAnuM che te te spaSTapaNe jaNAya che ane pRthivI vigeremAM emanuM kAMI paNa jaNAtuM nathI tethI enI sajIvatA zI rIte mAnI zakAya? ene uttara A pramANe che-pRthivImAM eka evI jAtanI zakti rahelI che ke je pitAnI ja jevA bIjo aMkure ugADI zake che-jema mIThuM, paravALAM ane pASANa vigere. gudAnA kinArA upara rahelA arzI jema mAMsanA aMkurane utpanna kare che, e enI sajIvapaNanI nizAnI che tema e pRthvI vigere paNa pitAnI ja jevA bIjA aMkane UgADavAnI zakti dharAvatA hovAthI jIvavALA che ema zA mATe na manAya ? jemAM caitanyanAM nizAne chUpAM rahelAM che ane caitanyanuM ekAda nizAna (vyakta) saMbhave che tevI vanaspationI peThe pRthivI vigerene cetanavALAM zA mATe na mAnavAM? vanaspati RtunAM dhoraNe phaLanArI hovAthI emAM spaSTapaNe cetanya che ema jANI zakAya che te ja pramANe pRthivImAM paNa caitanyanuM nizAna jaNAtuM hovAthI ene jIvavALI zA mATe na mAnavI ? pRthivImAM avyakta-upaga, je caitanyanI eka nizAnI che te rahelI che tethI ene jIvavALI mAnavI e yuktiyukta che. kadAca ema kahevAmAM Ave che, paravALAM ane pANI vigere te kaThaNa che mATe ene jIvavALA zI rIte mAnI zakAya? ene uttara A pramANe cheH--jema zarIramAM raheluM hADakuM kaThaNa che te paNa jIvavALuM che e ja rIte e kaThaNa ane caitanyavALI pRthivIne paNa jIvavALI mAnavAnI che. athavA jema pazu-zarIramAM rahelAM ziMgaDAM ane sAsnA vigere jIvavALAM che tema e pRthivI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati e badhAM jIvazarIra che; kAraNa ke e banne eka sarakhI rIte chedAya che, bhedAya che, phekAya che, bhagavAya che, suMdhAya che, cakhAya che ane sparzAya che arthAt e rIte e pRthivI vigere paNa jIvavAnAM che. saMsAramAM je kAMI pukala-dravya che te badhAM keI ne koI jIvanAM zarIra che; mATe pRthivIne paNa
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 120) -- jIva-zarIra kahevAmAM koI prakArane bAdha nathI. vaLI pRthvImAM raheluM chedAvApaNuM vigere dharmo najare jaNAtA hovAthI oLavI zakAya evA paNa nathI, mATe e ja dharmovaDe enI sacetanatA sAbita thaI zake che. je pRthvIne kaI jAtane AghAta lAgyo nathI te jIvavALA che ane je pRthvIne zastra vigerene AghAta lAge che te jIva vinAnI che. jema ApaNA hAtha paga vigerene saMdhAta sacetana che tema zaAvaDe nahi jaNAelI saMghAtarUpa pRthvI vigere paNa sacetana che ane jema zastravaDe haNuelA-zarIrathI judA paDI gaelA-ApaNA hAtha, paga acetana che tema zastrathI haNAelI pRthvI vigere paNa acetana che arthAta kyAreka koI pRthvI sacetana hoya che ane kayAreka koI pRthvI acetana hoya che. e prakAre zastrathI na haNAelI pRthvIne tathA pANI vagerene sacetana sAbita karavAnI yukti che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke - jema mUtra, sacetana nathI tema pANI paNa sacetana nathI to e kathana khoTuM che. kharI rIte te jema kalala-avasthAmAM tAjA utpanna thaelA hAthInuM zarIra pravAhI che ane cetanavALuM che tema pANI paNa cetanavALuM che athavA jema IDAmAM enuM pakSinuM jalamaya zarIra, jene koI cAMca vigere bhAga prakaTa nathI thayo evuM e cetanAvALuM hoya che tema pANIne paNa cetanAvALuM samajavAnuM che. e ja hakIkatane vizeSa ke ApanArAM anumAne A pramANe che 1. jema hastinA zarIranuM mULa kAraNa e pravAhI kali sacetana che tema zastrathI AghAtane nahi pAmeluM evuM pANI paNa sacetana che. mUtra te zastrathI AghAta pAmeluM hevAthI sacetana heI zakatuM nathI. 2. jema IDAmAM raheluM pravAhI rasa sacetana che tema pravAhI pANI paNa sacetana che.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) 3. pANIrUpa hAvAthI hima vigere kyAMya kyAMya bIjA pANInI peThe sacetana che. 4. jema svabhAve pedA thatA deDakA sacetana che tema jamIna khAdatAM khAtAM svAbhAvika rIte nIkaLatu pANI sacetana che. 5. jema keTalIka vAra vAdaLAnA vikAramAM peAtAnI meLe ja utpanna thaeluM ane paDatu mAkku'. sacetana che tema AkAzamAM raheluM pANI paNa sacetana che. e prakAre aneka yuktithI pANIne sacetana samajavAnu che. 6. zIALAnI RtumAM jyAre bahu ja ThaMDI paDatI hAya che tyAre nAnA jaLAzayamAM zaiADA, meATA jalAzayamAM vadhAre ane ethI paNa meTA jalAzayamAM ethI paNa vadhAre khApha nIkaLatA dekhAya che, te vahetuka ja hovA joie. jema gheADA manuSyeAnI . bhIDamAM gheADe bAkaeN, vadhAre manuSyAnI bhIDamAM vadhAre khApha ane ethI paNa vadhAre manuSyAnI bhIDamAM ethI paNa vadhAre mApha thAya che te jIvahetu che tema jalAzayamAMthI nIkaLatA bApha paNa jIvahetuka che--jema manuSyanA zarIrane uSNu rapa, uSNu spavALI vastuthI pedA thAya che tema zIALAmAM pANImAMthI nIkaLatA uSNu paza paNu uSNu sparzavALI vastuthI pedA thAya che. kadAca kAi ema kahe ke, pANImAM e uSNu sparzI svAbhAvika che; te ema kAMI mAnavAnuM nathI, kAraNa ke vaizeSika vigere vAdIoe kahyuM che ke " pANImAM ThaMDA sparzI ja heAya che. " tAtpaya` e che ke--taLAva ke kUvA vigere dareka jalAzayamAMthI zIALAmAM je khApha nIkaLe che te, vahetu che. jema zIALAmAM ThaMDe pANIe nhAtA manuSyanA zarIramAMthI khAph nIkaLe che tenuM kAraNu ene taijasa zarIravALA AtmA che tema zIALAmAM pANImAMthI nIkaLatA khAnuM kAraNa paNa pANIne taijasa zarIravALA AtmA che--e sivAya pANImAMthI bAre nIkaLavAnuM bIjuM kAraNu
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 122 )~~~ hetu nathI-mATe pANI paNa jIvavALuM che, e hakIkata spaSTapaNe sAbita thai zake evI che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke, keTalIeka vAra ukaraDAnA kacarAmAMthI khA nIkaLatA jAya che, ane e bAnA kAI hetu hoya ema manAtu nathI tethI pANImAMthI nIkaLatA khA paNa e ukaraDAnA ja mAnI peThe zI rIte ahetuka na hAi zake? enu samAdhAna A pramANe che:-ukaraDAmAM paNa je uSNutA rahelI che ane emAMthI je khApha nIkaLe che tenuM kAraNa temAM pedA thaelA jIvAnAM mRtazarIrA che arthAt ukaraDAne bApha ane ene uSNu sparze e banne paNa kAMi akAraNa nathI kiMtu kAraNavALA ja che. ahIM kadAca ema pUchavAmAM Ave ke, jIvAnAM mRta-zarI| bAphanAM ke uSNu spardhAnAM kAraNa zI rIte thaI zake? tenuM samAdhAna A pramANe cheH-jema khaLI gaelA pANA upara pANI chAMTavAthI temAMthI khApha nIkaLe che tema A ThekANecI paNu je khAph nIkaLe che tenuM kAraNa ThaMDI che. A rIte bIje ThekANe paNa bAknu ane uSNuspanuM kAraNa kayAMya sacitta padArthoM che ane kyAMya acitta padArthoM che, ema samajI levAnuM che. A ja prakAre zIALAnI meAsamamAM parvatanI taLATImAM ane pAse kSeAnI nIce je uSNatAne anubhava thAya che tene paNa manuSyanA zarIramAM rahelA uSNusparza'nI peThe jIva--hetuka samajavAnA che. e ja prakAre kharA unALAmAM bahAranA sakhata tApane lIdhe jema manuSyanA zarIramAM rahelA taijasa zarIrarUpa agni maMda paDI jAya che ane tethI manuSyanuM zarIra ThaMDa u dekhAya che tema ja pANImAM jaNAtA DhaMDA spa viSe paNa samajavAnuM che arthAt jema manuSya-zarIrane ThaMDA sparze jIva-hetuka che tema pANImAM jAte ThaMDA sparze paNa jIva-hetuka ja che. A rIte aneka yuktithI pRthivInI peThe pANIne paNa jIvavALuM samajI levAnuM che. have agnine paN sava tarIke samajavAnA che ane tenI yukti
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 123 ) A pramANe cheH--jema rAtrImAM khajA( khadyota potAnA zarIra pariNAmathI prakAza Ape che ane e prakAza jIva zaktinuM pratyakSa phaLa che temaja aMgArA vagerenA prakArAne paNa jIva-zaktinA phaLarUpe mAnavA e kAMi kAi prakAre ayukta nathI, athavA jema tAvanI garamI jIvavALA zarIra sivAya bIje kayAMya hAi zakatI nathI tema agninI garamI paNa emAM jIvanI hayAtI sivAya heAI zakatI nathI. kAI ThekANe ane krAI paNa samaye marelA zarIramAM tAvanI hayAtI hAi zakatI nathI-e rIte uSNatAnI sAthe jIvanI hayAtInA sahacAra jaNAtA haiAvAthI agnine sacitta mAnavAmAM ko! vAMdhA haiAya ema jaNAtu nathI. 1. jema khajInA zarIramAM rahelA prakAza jIvavALA che tema agArA vigeremAM rahelA prakAza paNa jIvanA sayeAgathI ja thaelA che. 2. jema manuSyanA zarIramAM AvelA tApa jIva-sayAgI manAya che tema ja aMgArA vigeremAM rahelA tApa paNu jIva-sayAgI che ema mAnavuM joe. sU vigerenA prakAza paNa jIva-saMcAgI ja che mATe e viSe paNa koA vAMdhA Ave tema nathI. 3. jema AhAra levAnA pramANane lIdhe manuSyanA zarIramAM hAni ane vRddhi thAya che tema ja ane te ja hetuthI prakAzamAM paNa hAni ane vRddhi thatI hAvAthI ene ( prakAzane ) paNa manuSyanA zarIranI peThe jIva-sacegI mAnavA joie. e prakAre khIjI paNa aneka lIlAthI agnimAM jIva hovAnI hakIkata abAdhapaNe sAbita thai zake che. have vAyumAM paNa va che, e hakIkatane sAbita karanArAM pramANA cheH-- 1. jema krAi camatkAravALI zaktine lIdhe devanuM zarIra najare dekhAtu nathI paNa te cetanAvALuM che ane vidyA, maMtra tathA AMjaNI
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 124)--- vigerenA prabhAvathI koI siddha manuSyanuM zarIra najare dekhAtuM nathI, kiMtu te paNa cetanAvALuM che e ja pramANe vAyunuM zarIra najara jaNAtuM nathI to paNa e, e bannenA zarIranI peThe cetanAvALuM che, ema kahevAmAM kazo vAMdho Avato nathI. jema paramANu atyaMta sUkSama che mATe jaNAtuM nathI ane bole pASANane TukaDo une lAge che paNa temAM agni jaNAtI nathI tema ja vAyumAM raheluM rUpa paNa ghaNuM sUma hevAthI e ApaNI najare jaNAtuM nathI. 2. jema gAya ane ghoDe vigere pitAnI ja meLe-koInI paNa preraNuM sivAya vAMkAvAMkA ane game te tarapha aniyamitapaNe cAle che tema vAyu paNa pitAnI ja meLe vAM kevAM ke ane game te tarapha aniyamitapaNe vAte hovAthI eonI peThe jIva-saMyogI che. jo ke jIva ane pugalanI gati anuzreNi hovAthI paramANu paNa vAMkevAMko gati kare che, paNa te te niyamita rIte ja evI gati karate hovAthI, e kAMI vAyune lagatI A hakIktamAM jarA paNa ADe Ave tema nathI. e prakAre zastrathI kaI prakAranA AghAtane nahi pAmele vAyu " sajIva' che ema samajI levAnuM che. have vanaspatine sajIva " tarIke samajavAnI yuktio A pramANe che-- 1. je svabhAve manuSyanA zarIramAM che te ja svabhAva vanaspatinA zarIramAM paNa spaSTapaNe jANI zakAya che, mATe vanaspatione paNa manuSyanI peThe sajIva mAnavI joIe; kAraNa ke vanaspatimAM rahelA manuSya zarIranI jevA svabhAva enI (vanaspatinI ) sajIvatA sivAya saMbhavI zake nahi. je vanaspatimAM je jAtane manuSya svabhAva raheluM che te A pramANe che:-- jema manuSyanuM zarIra bALarUpe kumArarUpe, yuvAnarUpe ane gharaDArUpe
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---(125)' dekhAya che ane tema dekhAtuM hovAthI e spaSTapaNe cetanAvALuM manAya che tema vanaspatine deha paNa e cAre dizAone anubhave che, jema ke ketakanuM jhADa bALarUpe, yuvAnarUpe ane gharaDArUpe dekhAya che mATe eka puruSanA zarIranI jevuM hovAthI sacetana che. vaLI, jema manuSyanuM zarIra niraMtara judI judI avasthAone anubhavatuM niyamita rIte vadhyA kare che tema aMku, kisalaya, DALa, peTA DALa vigere aneka avasthAone anubhavatuM vanaspati-zarIra paNa vadhyA kare che mATe ja e sacetana che. vaLI, jema manuSyanA zarIramAM jJAnane saMbaMdha che tema vanaspatinA zarIramAM paNa jJAnane saMbaMdha che-khIjaDe, praputrATa, sidhdhasara, kAsuMdaka, vaghule, agathio, AmalI ane kADi vigere vanaspatio suine jAge che mATe: ja emAM jJAnanI hayAtI jANI zakAya che. vaLI, temAM mUccha paNa rahelI jaNAya che, kAraNa ke e vRkSo pitAnAM mULanI nIce dhananA casane dAbI rAkhe che vA e caraone mULiyAMthI vIMTI le che. tathA vaDa, pIpaLo ane liMbaDe vigerenA aMkurAo cemAsAnA varasAdanI gajenAthI ane ThaMDA vAyunA sparzathI UgI nIkaLe che eTale e vanaspatiomAM zabdane oLakhavAnI ke sparzane pArakhavAnI zakti paNa rahelI che. tathA azekanA jhADane pAMdaDAM ane phalo tyAre ja Ave che jyAre ene jhAMjharavALI ane madavALI strI potAnA komaLa pago vaDe Thokare caDAve. phaNasa nA jhADane jyAre koI juvAna strI AliMgana Ape tyAre phUla ane pAMdaDAM Ave che. jyAre sugaMdhI dArUne kAgaLe nAkhavAmAM Ave tyAre bakula(bAvaLa?)nA jhADane pAMdaDAM ane phUle Ave che. sugaMdhI ane ekakhuM pANI siMcavAthI caMpAnA jhADane pAMdaDAM ane phUlo Ave che. kaTAkSapUrvaka sAme jovAthI tilaka(tala ?)nA jhADane pAMdaDAM ane phUla Ave che. pAMcamAM svaranA udgArathI zirISanAM ane virahakanAM phUlo kharI jAya che. kamaLe vigere savAre ja khIle che, ghoSAtakI vigerenAM phUle sAMje khIle che, kumuda vigere caMdramA UgyA pachI ja khIle che tathA pAse varasAda paDa
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126)-- vAthI zamInuM avakSaraNa thaI jAya che, velA vigere bhIMta upara caDI jAya che, lajajAvaMtI vigerenA ropAo hAtha aDakatAM ja taddata pratyakSapaNe saMkoca pAme che. athavA vanaspati mAtra amuka amuka RtumAM ja phaLa Ape che-e badhA upara kahelA guNe jJAna sivAya saMbhavI zakatA nathI, mATe vanaspatiomAM e guNonI hayAtI hovAthI emAM jJAnanuM hevApaNuM ane ene lIdhe caitanyanuM havApaNuM paNa spaSTapaNe sAbita thaI zake che. vaLI jema hAtha, paga ke bIjo koI avayava kapAyA pachI manuSyanuM zarIra sUkAya che tema vanaspatinuM zarIra paNa pAMdaDAM, phaLa ane phUle kapAyA pachI karamAI-sUkAda-jAya che, e najaronajaranI hakIkata che. tathA jema manuSyanuM zarIra mAtAnuM dUdha, zAka ane cokhA vigerene AhAra kare che tema vanaspatinuM zarIra paNa pRthvI ane pANI vigerene AhAra kare che. je vanaspatimAM sajIvapaNuM na heta te emAM AhAra karavAnI zakti zI rIte saMbhave ? mATe vanaspatine sacetana mAnavAmAM have kaI jAtane vadhe Ave tema nathI. vaLI, jema manuSyanuM AyuSya mApasara hoya che tema vanaspatinuM AyuSya paNa mApasara che. vanaspatinuM vadhAremAM vadhAre AyuSya daza hajAra varSanuM hoya che, tathA jema gamatuM maLavAthI manuSyanuM zarIra vadhe che ane aNagamatuM maLavAthI manuSyanuM zarIra ghaTe che tema ane te ja hetuthI vanaspatinA zarIrane vadhAre ane ghaTADe thayA kare che. vaLI, manuSyanA zarIrane rogo thavAne lIdhe jema pILApaNuM, peTanuM vadhI javuM, sejha caDe, pAtaLApaNuM ane AMgaLAM vigerenuM vAMkApaNuM tathA kharI javApaNuM thaI jAya che tema vanaspatinA zarIrane paNa e jAtanA rogo thavAne lIdhe phUla, phaLa, pAMdaDAM ane chAla vigeremAM e ja prakAranA vikAra thaI jAya che, e badhAne raMga badalAI jAya che, e badhAM kharI paDe che ane vakhate vakhate emAMthI pANI paNa kare che arthAta manuSyanI peThe vanaspatine rega paNa thayA kare che. vaLI, jema auSadhanA prayogathI manuSyanuM zarIra nirogI bane che, enAM
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- 127) gumaDAM rUjhAI jAya che, tema vanaspatinA dehane paNa auSadhanuM siMcana ke lepa karavAthI te ja jAtane phAyado thato jaNAya che. jema manuSyanuM zarIra, rasAyana vigerenA sevanathI baLavALuM ane kAMtivALuM thAya che tema vanaspatine deha paNa khAsa AkAzanA pANuM vigerenA siMcanathI vizeSa rasavALo ane kAMtivALo bane che-khAsa vanaspatione mATe eka vRkSAyurveda paNa lakhAele che. vaLI, jemAM strIone dehada(keDa) pUrA karyA pachI putrAdine prasava thAya che tema vanaspatinA paNa keDa pUryA pachI ene phUla ane phaLa vigere Ave che. A prakAre vanaspatinA ane manuSyanA dehamAM ghaNuM kharuM maLatApaNuM ApaNe sau najare joI zakIe chIe te pachI manuSyanA dehamAM jema tanya viSe zaMkA uThAvI zakAtI nathI tema vanaspatinA deha viSe paNa e zaMkA zI rIte uThAvI zakAya ? A viSe AthI vadhAre bIjI zI dalIla karI zakAya? chevaTamAM jema janma, jarA, maraNa ane roga vigerenI hayAtIvALI strI cetanAvALI che tema ane te ja kAraNathI vanaspati paNa cetanAvALI che. have e viSe be mata thaI zake tema nathI. A prakAre pRthvI, pANI, vAyu, agni ane vanaspatie pAMcamAM caitanyanI hayAtI sAbita thaI zakI che-je taddata akAya ane prAmANikapaNAthI bharapUra che athavA e pAMcamAM cetanya hevAnuM pUrvane Apta pu kahI gayA che mATe e pAcene citanya sahita mAnavAmAM jarA paNa zaMkA lAvavAnI jarUra nathI. have je jIvo beIdriya vigere che arthAt karamiyuM, kIDI, bhamare, mAchaluM, cakalI, gAya ane manuSya vigere che temAM caitanyanI sAbitI najaronajara jaNAtI hovAthI ene lagatI zaMkA jarA paNa uDI zakatI nathI. have je le evI pratyakSasiddha vAta mATe paNa matabheda darzAve che tene mATe paNa ahIM theDuM jaNAvI daIe chIe-oI ema kahevA Icche ke e beIdriya vigere chamAM kAMI caitanya nathI. e te Idriyone lIdhe ja je kAMI badhuM jANe che te jANI zake che. tenuM samAdhAna upara AvI gayuM che chatAM ahIM
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 128 -- pharI vAra darzAvIe chIe-AtmA, IdriyathI taddana judo padArtha che, kAraNa ke je vAta ke vastu je IdriyadArA jaNAya che ane pachI te idriyane nAsA thavA chatAM je e ja vAta ke vastunuM bhAna jemAM daDhapaNe paDayuM rahe che, je vaDe yAda lAvI zakAya che te vastu chadiyathI takta judI che ane te ja AtmA che. je AtmA IdriyarUpa hoya te koI paNa eka Idriyane nAza thaye te vaDe thaelA jJAnane paNa nAza tha joIe, paNa ema thatuM jaNAtuM nathI mATe AtmA, IdriyathI judo che e vAta taddha cokkasa ane vivAda vinAnI che. vaLI, AtmA IdriyathI taddana judo padArtha che, kAraNa ke keTalIeka vAra kaI zaktinI asAvadhAnatAne lIdhe IdinI hayAtI hovA chatAM paNa barAbara jJAna thatuM nathI. je Idriye ja AtmA hoya te pachI IdriyanI hayAtImAM koI zakti asAvadhAna hoya te paNa jJAna te thavuM ja joIe, paNa ema to nathI thatuM arthAta ApaNe ja keTalIeka vAra anubhavIe chIe ke AMkha ughADI hoya chatAM pAse zuM cAlyuM jAya che te kaLAtuM nathI, kAne ughADA heya chatAM pAsenuM gANuM saMbhaLAtuM nathI-tenuM koI kAraNa heya te e, te zaktinI asAvadhAnatA che ane e je zakti che te ja AtmA che. vaLI bIjuM paNa e ke IkivaDe jaNAtA padArthone anubhava Idriya nathI karatI, paNa eone anubhava bIje ja kaI kare che. kene AmalI khAte joIne ApaNuM momAMthI pANI chUTe che, kaI strIne joIne ApaNumAM vikAra thAya che. je IdrivaDe jaNAtA padArthone anubhava paNa e ja (ikiye ja) karatI hoya te ema na thavuM joIe. jue AMkha ane moDhAmAMthI pANI chUTe, jue AMkha ane vikAra AkhA zarIramAM thAya, e kema banI zake? mATe e vAta nakkI thaI zake che ke, IthiI judo bIjo koI anubhava karanAre hevo joIe ane je e anubhava karanAre che te ja AtmA che. e viSe bIjuM paNa A eka anumAna che -
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNe vastu mAtrane AMkhathI joIe chIe ane pachI tene levI hoya te hAthavaDe laIe chIe. have je AtmA, IdriyarUpa ja hoya te AMkhavaDe joyA pachI hAthane e levAne hukama koNa karI zake? AMkha te mAtra joI zake che paNa te laI zakatI nathI, tema herAvI zakatI nathI; mATe e hAtha upara levAne ane AMkha upara jovAne hukama karanAra koI padArtha ethI jude hevo joIe ane je e padArtha che e ja AtmA che. A prakAre bIjA paNa aneka pramANe che, je vizeSAvazyakanI TIkAmAM nedhelAM che, te badhAM eka avAje AtmAnI siddhi karI rahyAM che, mATe have AtmAnI hayAtImAM kaI prakAranI jarA paNa zaMkA rahI zake ema nathI, ema sau vAdIoe samajI levAnuM che-e rIte jainadarzana, AtmAnI sAbitI karI rahyuM che.' iti jIvavAda. je enAthI (jIvathI viparIta che te ajIva che. jaina darzanamAM ajIva tatvanI vyAkhyA ane vibhAga nIce pramANe che -upara pramANe jIvanA je je dharmo-svabhAvo ke guNo kahyA che tenAthI viparIta svabhAvavALA bhAvane ajIva kahevAmAM Ave che arthAta je bhAvamAM mULathI ja jANapaNuM hetuM nathI, jemAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza vagere guNo bhinnapaNe ane abhinnapaNe rahelA hoya che, jene punajanma hete nathI, je pApa, puNya ke kaI prakAranA karmane karate nathI ane tenA phaLane bhagavata paNa nathI e je bhAva jaDarUpa che tenuM nAma ajIva che. te ajIva pAMca prakArane che -1 dharma (dharmAstikAya),
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ (130 ---- 2 adharma (adharmAstikAya), 3 AkAza (AkAzAstikAya), 4 kAla ane 5 pudagala (pagalAstikAya). temAM dharmanuM svarUpa A pramANe che - e dharma nAmane padArtha AkhA lekamAM cAre tarapha vyApI rahele che, nitya che eTale jyAre paNa ene svabhAva palaTato nathI, sthAyI che eTale e kyAre paNa ocho vadhate thatuM nathI, rUpa vinAne che eTale mUrti vinAne che ' arthAta AkAra vinAne che ane paramANu paramANu jevaDA ja enA asaMkhya pradeza che tathA e dharmaka nAmano padArtha jaDa ane cetanane gati karavAmAM sahAya kare che. je je cIja AkAravALI che te badhImAM rUpa, rasa, gaMdha A "dharma--dharmAstikAya"-nA paryAya-zabdonI neMdha letAM zrIbhagavatIjI (vyAkhyAprApti) sUtranA 20 mA zatakanA bIjA uddezakamAM A rIte jaNAvyuM che: "Mzivadara i ! jevA micaLA uchaLatA? goyamA! aNegA abhivayaNA paNNatA, taM jahA-dhamme ti ja, pariNAI ! hA, jApAna ane ti vA, kuNAvAvavermnne ti vA, evaM jAva0 parigahaveramaNe ti bA, kohavivege ti i, sirfmajhAlALavene ja thA, riyAbita thA, sArA ti thA, parakhAma ti thA, kAraNakamariyAbnnaasmiii ti bA, maNaguttI ti thA, vaiguttI tivA, kAyaguttI ti vA-je yAva'NNe tahapagArA samve te dhammasthikAyassa kamizat" ' arthAta- ' "he bhagavan! dharmAstikAyanAM keTalAM abhivacana (paryAyazabdo) jaNAvelAM che? he gautama! (enA) aneka abhivacane jaNavelAM che. te jemake, dharma, dharmAstikAya, prANAtipAtaviramaNa-ahiMsA, mRSAvAdaviramaNa-satya,
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ (131) ane sparza vigere guNe rahelA che, kAraNa ke AkAra ane rUpa vigere guNonuM kAyamanuM sahacarapaNe che-jyAM jyAM rUpa hoya che tyAM badhe ThekANe sparza, rasa ane gaMdha paNa hoya che ane e rIte TheTha paramANu sudhImAM paNa e cArenuM sahacarapaNuM raheluM che. e dharma nAmanA bhAvamAM guNe ane paryAye rahelA che mATe ene "dravya" paNa kahevAmAM Ave che. [je svabhAva, vastunI sAthe ja pedA thaele hoya tenuM nAma guNa che ane je dharma, vastumAM krame karIne pedA thaele heya tenuM nAma paryAya che.] guNu ane paryAyavALA bhAvane dravya " kahevAnI hakIkta statvArtha sUtramAM paNa maLI Ave che. jeno bIjo bhAga na thaI zake evA paramANu-khaMDane "asti" athavA "pradeza" kahevAmAM Ave che ane enA samudAyane "kAya" kahevAmAM Ave che arthAta " astikAya? zabdane sAmaTo artha-pradezane samUha - thAya che. e dharma nAmane e pramANe yAvata parigrahaviramaNa-aparigrahitA, kolaviveka, yAvata mithyAdarzanazalyaviveka, Isamiti, bhASAsamiti, eSaNa samiti, AdAnabhAMDamAtranikSepaNasamiti, mane gupti, vacanagupti, kAyagupti (ItyAdi) bIjA paNa je tathA prakAranA che te badhA dharmAstikAyanAM abhivacane che." - A uparanA ullekhamAM spaSTa prakAre dharmAstikAya ane prANutipAtaviramaNa--ahiMsA vigerenI samaparyAyatA jaNAvI che ane tethI ja sUtrakArano Azaya, dharmAstikAya ane ahiMsA vigerene sarakho bhAva jaNAvavAne heya-te paNa kaLAI Ave che arthAta jyAre A sUramAM : dharmAstikAya viSe AvA prakArano ullekha che tyAre A sUtra, bIjAM sUtra ane bIjA graMthamAM dharmAstikAya viSe eka jaDa dravya hevAnI vyAkhyA Theka ThekANe maLyA kare che ethI e be vyAkhyAmAM kaI vyAkhyA rItasaranI ane avikata che e hakIkata to bahuzratane khoLe che.---anu. : 4 jue tavAIsatra, pAMcamA adhyAyanuM 37muM sUtra "jura1 6 kada " -anuo '
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13ra - bhAva AkhA kAkAzamAM vyApI rahela hovAthI enA pradeze paNa kAkAzanA pradezanI jeTalA hoya che. vaLI e "dharma" nAmane bhAva gati karatAM jIva ane pudgalene sahAya karate hovAthI eone upakAraka che arthAta e, eonI (jIva ane pudgalanI) gatinuM apekSA-kAraNa che. kAraNe traNa jAtanAM hoya che ane te A pramANe che - : 1. pariNamI kAraNa 2. nimitta kAraNa ane 3. nirvataka kAraNa. ghaDAnuM pariNAmI kAraNa mATI che, kAraNa ke mATI piote ja ghaDAnA AkAramAM pariNamI jAya che-palaTAI jAya che. ghaDAnuM nimitta kAraNu lAkaDAne kaTake ane cAkaDe vigere che, kAraNa ke e nimitta sivAya ghaDAne banAvI zakAtuM nathI ane kuMbhAra pate ghaDAne pedA karanAra hovAthI enuM e pedA karanAruM (nirvaka) kAraNa che. bIjA graMthamAM paNa kAraNenI vyAkhyA A ja pramANe jaNAvI che. jema ke-"ghaDAnuM nivetaka kAraNu kuMbhAra che, ghaDAnuM nimitte kAraNe ene parAga che ane ghaDAnuM pariNAmI kAraNa mATI che-e prakAre kAraNe mAtranA traNa bhAga thaI zake che." temAMnA nimitta kAraNanA je be bhAga che te A pramANe che-eka nimitta kAraNa ane bIjuM apekSA kAraNa-saMsAramAM jaNAtI badhI kriyAo be prakAranI che;-eka prAyogikI ane bIjI vaiRsika. je kriyA karatAM koI prakArane praga kare paDe enuM (e kriyAnuM nAma prAyogikI kriyA che ane je kriyAne thavAmAM koI jAtanA mAnavI prayoganI jarUra na paDe. e DyiAnuM nAma vaiRsikI kriyA che. je sAdhanAmAM e bane jAtanI kriyAo thatI. heya tenuM nAma nimitta-kAraNa che ane e ja nimitta-kAraNemAM je asAdhAraNa nimitto che tenuM nAma apekSA-kAraNu che. cAkaDe ane cAkaDo pheravavAnI lAkaDI-e badhAmAM e bane jAtanI kriyAo thAya che mATe e (cAkaDe vigere) ghaDAnAM nimitte kAraNe che ane dharma ane adharma vigeremAM mAtra eka vaisikI kriyA thAya che mATe e nimitta
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---( 133) kAraNe te che, kiMtu e (dharma ane adharma vigere) asAdhAraNa nimitta kAraNa hovAthI enI vizeSatA jaNAvavA mATe ene apekSA-kAraNa kahevAmAM Ave che. dharma ane adharma vigere asAdhAraNa nimitta kAraNa che, tene hetu e che ke-emAM (dharma ane adharma vigeremAM) rahele kriyAne pariNAma, jIva ane ajIvanA gati vigerenA pariNAmane puSTa kare che mATe ja e gati vigere kriyAnAM asAdhAraNa nimitta che. je jAtanI hakIkta dharmAstikAya viSe jaNAvI che e ja jAtanI hakIkata adharmAstikAya saMbaMdhe paNa samajavAnI che. mAtra phera eTale ja ke adharmAstikAya,* jIva * A adharma-adharmAstikAyanA paryAya zabadonI noMdha letAM bhagavatIjI (vyAkhyAprApti) sUtranA 28 mA zatakanA bIjA uddezakamAM A rIte jaNAvyuM che - - "americaya na mAyA mafmAthA goat? . nAyaba! ane amitALA iutA, sarA-apane ti vA, adhammatyikAe ti bA, pANAtivAye jApa0 micchAdasaNasale tti | cikamitI-ti , 2 vArANaparasmitii-ti bA, maNaaguttI tivA, vaiaguttI tivA, kaaymguttiitti tA-pADam tacumin te darivyANa kAmavALa" . arthAta he bhagavan! adharmAstikAyanAM keTalAM abhivacane jaNAvelAM che? "he gautama. (enA) aneka abhivacane jaNavelAM che. te jemake-adharma, adharmAstikAya, prANAtipAta-hiMsA yAvata mithyAdarzanazalya. asamiti yAvata uccAraprasavaNaasamiti, manaamuti, vacanaagupti, kAyaagupti-nAdi) bIjA paNa je tathA prakAranA che te badhA adharmAstikAyanAM Azirvacane che."
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 134 ) ane jaDane sthita rAkhavAmAM asAdhAraNa nimitta che arthAt peAtAnI meLe ja sthitinA pariNAmavALAM jaDa ane cetanane sthira rAkhavAmAM e adhama, atyaMta upakAra kare che. e ja rIte AkAzAtikAya viSe paNa samajI levAnuM che. mAtra vizeSa eTaluM ja ke e AkAzanA anaMta pradezA che, e, leAka ane ale!!-----temAM vyApI rahelu che tathA avagAha pAmanArAM jaDa ane cetanane avagAha ApIne e AkAza upakAra kare che. je kASTa AcAryAM '* kAlane ' kAI khAsa judA bhAvarUpe nathI mAnatA, kiMtu jaDa ane cetananA paryAyarUpe mAne che teonI mAnyatA pramANe pAMca dravyeA che ane te--dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane vAstikAya--ema pAMca che ane je AcArya te kAla te paNa eka khAsa judo ja bhAva mAne che tenI mAnyatA pramANe cha dravyA che ane te--dharmAstikAya, adharmAstikAya, stikAya, pudgalAritakAya, vAtikAya ane kALa ema cha che. je sthaLe leAka nathI kiMtu mAtra ekalA aleka ja che tyAM paNa AkAza rahelu che arthAt leAka ane alAka e bannemAM rahenArUM A eka AkAza dravya ja che, potAnI meLe ja avagAha ( eTale samAsa ) meLavavAne Atura thaelA jaDa ane cetana bhAvene e AkAza avagAha ApIne upakAra ' AkAzA A uparanA ullekhamAM spaSTa prakAre adharmAstikAya ane prANAtipAta-hiMsA vigerenI samaparyAyatA jaNAvI che ane tethI ja sUtrakAranA Azaya adharmAstikAya ane hiMsA vigerenA sarakhA bhAva jaNAvavAne hAya te paNa kaLAi Ave che arthAt jyAre A sUtramAM adharmAstikAya viSe AvA prakAranA ullekha che tyAre A sUtra, khIjAM sUtra ane khIjA graMthAmAM adharmAstikAya viSe eka jaDa dravya hevAnI vyAkhyA paNa Theka ThekANe maLyA kare che ethI e e vyAkhyAmAM kai vyAkhyA rItasaranI ane vikRta che e hakIkata tA bahuzrutAne zaraNe che. *= anu
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ --( 135); kare che, paraMtu je jaDa ane cetana bhAva avagAha meLavavAnI tvarAvALA nathI tene te parANe avagAha ApatuM nathI-e apekSAe jema magara vigerene cAlavAnI kriyAmAM pANI eka asAdhAraNa nimitta kAraNa che tema e AkAza paNa avagAha ApavAmAM asAdhAraNa nimitta kAraNa che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke je AkAza alakanA bhAgamAM raheluM che te te kaIne paNa avagAha ApI zakatuM nathI tethI ene avagAha ApanAruM zI rIte kahevAya ? e praznane uttara A pramANe che je e alakanA bhAgamAM paNa gatinuM kAraNa dharmAstikAya ane sthitinuM nimitta. adharmAstikAya rahelA hota to jarUra AkAza, pitAnI avagAha devAnI zaktino upayoga karI batAvata, paraMtu tyAM (aloka AkAzamAM) e bane vAnAM na hovAthI alakanA AkAzamAM raheze ane chato, paNa avagAha ApavAne guNa prakaTa thaI zakato nathI arthAta dharma ane adharmanI hAjarImAM ja AkAza pitAnuM avagAha devAnuM sAmarthya jaNAvI zake che ethI aleka-AkAzamAM e sAmarthya nathI ema ApaNAthI zI rIte manAya ? kadAca ema manAya paNa kharUM, kiMtu jyAre dharma ane adharmanI hAjarI hovA chatAM avagAha meLavavAne Atura thaelA bhAvone paNa jo e AkAza avagAha na Ape. ahIM te e rIte nathI mATe upara jaNAvela prazna ja nirarthaka che. kAla e aDhIdIpamAM vartate bhAva che, parama sUkSma che, enA bhAga thaI zakatA nathI ane eka samayarUpa che. e, eka samayarUpa hevAthI ja enI sAthe "astikAya" zabdane saMbaMdha lAgI zakato nathI, kAraNa ke pradezanA samudAyanuM nAma "astikAya che, ema upara jaNAvAI gayuM che. e viSe zAstramAM paNa kahyuM che ke "kAla, phakta manuSya lekamAM vyApI rahele bhAva che ane eka samayarUpa hevAthI ene "astikAya' zabdane saMbaMdha ghaTI zakato nathI; kAraNa ke kAya, e samudAyanuM ja nAma che." e kALa, sUrya caMdra graha ane nakSatra vigere nA UgavAthI ane AthamavAthI jANI zakAya evo che ene ja keTalAka
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 136 )---- 6 " " dravyarUpe mAne che. e eka samayarUpa kALa, dravyarUpa paNa che ane paryAyarUpa pazu che--e dravyarUpe nitya che ane paryAyarUpe anitya che. atyAra sudhInA badhA kALa ane have pachInA badhA kALa-kALarUpe eka sarakhA hAvAthI ene ( kALane ) nitya kahevAmAM Ave che ane emAM pratikSaNe utpatti ane vinAza thatA heAvAthI ene anitya paNa kahevAmAM Ave che--jema eka paramANu, emAM thatA pheraphArAnI apekSAe anitya che ane kadIpaNuM enuM paramANupaNuM na jatuM hovAthI nitya paNa che e ja rIte A eka--samayarUpa kALa paNa nitya ane anitya che. A kALa nAmane bhAva, kAi padArthanuM nika kAraNu nathI tema pariNAmI kAraNa nathI. kiMtu potAnI meLe ja pedA thatA padArthAMnu apekSA--kAraNa che; kAraNu ke 8 e padArtho amuka kALe ja thavA joie ' e jAtanA niyamanuM kAraNu kALa che. padArtha mAtramAM vanA vigere kriyAne karanAra kALa hAvAthI e, eene upakAra kare che, athavA padArtha mAtramAM jaNAi AvatI ' vanA ' vigere kriyAo 'kALa nI hayAtInI nizAnIe che. tattvArtha sUtramAM jaNAvyuM che ke kALane lane vartanA, pariNAma, kriyA, paratva ane aparatva vigere bhAvA, cIja mAtramAM jaNAyA kare che. pAtAnI meLe vatA padArthone vavAmAM sahAya ApanArI ane kALamAM rahelI eka prakAranI zaktine 'vanA ' kahevAmAM Ave che--pratyeka padArthanI prathama samayanI sthitinuM nAma vanA che. je kAI padAtha peAtAne mULa svabhAva cheADyA sivAya kAinI preraNAthI ke sahaja ja kAI prakAranA pheraphArane pAme--e pheraphAranuM nAma pariNAma che. jemake, vRkSanu mULa ane akurA e badhI avasthAe pariNAmarUpa che--aMkurA hatA, hamaNAM zAkhA UgI che ane have pachI e phaLaze, e ja pramANe A * jue tattvArtha sUtra, adhyAya pAMcamAnuM 22 muM-sUtra-vartanA rAma: kriyA pA-DaLane dha ADhya '~~anu.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 137 ) bALaka hatA, have e ja yuvAna che ane have pachI e ja vRddha che. e jAtanA aneka vyavahArAmAM vRkSanuM vRkSapaNuM ane puSanuM puruSapaNuM kAyama rahetAM paNa jema aneka jAtanA pheraphAro jaNAya che tema kALa 'nA viSayamAM paNa samajI levAnu che. pariNAmanA e prakAra che--eka anAdi pariNAma ane bIje sAdi pariNAma. anAdi eTale jenA AraMbha samaya jaNAtA nathI ane sAdi eTale jene Arabha samaya jANI zakAya che te. dharmAstikAya vigere amUrta padArthomAM je pariNAma thAya che ke jaNAya che te anAdi che ane vAdaLAM tathA iMdradhanuSa vagere mUta (AkAravALA) padArthomAM tathA e ja jAtanA ghaDA, kamaLa ane thAMbhalA vigere padArthomAM je pariNAma thAya che te sAdi che. RtunA vibhAgane lIdhe ane samayanA pheraphArane lIdhe eka sarakhAM vRkSAmAM paNa eka ja vakhate vicitra pheraphAra thaI jAya che--e badhuM pariNAmavAdamAM AvI jAya che. kAI jAtanA prayAgavaDe ke sahaja ja chavAnA pariNamanane kriyA kahevAmAM Ave che. kALanA bhAva, e kriyA thavAmAM sahAyarUpa che, jema ke-DA phUTI gayA, sUryane jouM chuM ane varasAda thaze-tyAdi paraspara seLabheLa vinA ceAkhA vyavahArA jenI apekSAe pravartI rahyA che enu nAma kALa che tathA A meTuM che ane A nAnu che, e banne vyavahAranuM nimitta paNa e ja che. e rIte vanA pariNAma ane kriyA vigerenA vyavahArAthI manuSya leAkramAM kALanI hayAtI jANI zakAya che, manuSya leAkathI bahAranA bhAgamAM kALadravyanI hayAtI jaNAtI nathI. tyAM te sarUpa padArtha mAtra peAtAnI ja meLe utpanna thAya che, nAza pAme che ane sthiti kare che--tyAMnA padArthonI hayAtI sahaja ja che, kiMtu temAM kALanI apekSA nathI. tyAM ApaNI peThe sarakhe sarakhA padArthonI krAI paNa kriyA sAthe na thatI hAvAthI tenI kAI paNa kriyAmAM kALanI jarUra paDatI nathI. sarakhe sarakhA padArthomAM je pheraphAra eka sAthe thAya che tenuM ja kAraNu -kALa che, paraMtu judA judA
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 138) - padArthomAM eka sAthe ja thatA pheraphAranuM kAraNa kALa heI zakatA nathI; kAraNa ke e judA judA bhAvonI kriyAo eka kALe ja thatI nathI tema nAza paNa pAmatI nathI mATe manuSya lekanI bahAranA bhAgamAM thatA kaI paNa pheraphAranuM kAraNa kALa hoI zake nahi. tema tyAM je nAnA moTAne vyavahAra cAle che te, sthitinI apekSAe che. ane sthiti, hayAtInI apekSAe che ane hayAtI te sahaja che mATe te vyavahAra mATe paNa tyAM kALanI AvazyakatA jaNAtI nathI. je koI AcAryo kALane khAsa judA dravyarUpe mAnatA nathI teonI mAnyatA pramANe vartana ane pariNAma vigere, padArtha mAtramAM thatA pheraphAra che-e kAMI kaI padArthathI judAM nathI tethI e mATe kALanI apekSA rahetI nathI. pudagalatatva tattvArthasUtramAM jaNAvyuM che ke-"pudgale sparza, rasa, gaMdha ane varNarUpavALAM che." jyAM jyAM sparza hoya che tyAM badhe ThekANe rasa, gaMdha ane rUpa paNa hoya che, e jAtanuM e cArenuM sahacarapaNuM spaSTa jaNAya che ane e sahacarapaNuM jaNAvavA mATe ja A sUtramAM sauthI pahelAM "sparza ne mUkyA che mATe pRthvInI peThe pANImAM, vAyumAM ane tejamAM paNa e cAre guNa che tathA pRthvInA paramANunI peThe manamAM paNa e cAre guNo che; kAraNa ke e (mana ), sarvavyApI cIja nathI. je je cIja sarvavyApI nathI hotI temAM e cAre guNa hoya che. ethI manamAM paNa e cAre guNonI hayAtI ghaTI zake evI che. sparze ATha che ane te A pramANe narama, kharabacaDe; bhAre, haLave; ThaMDa, une; cikAzavALo ane * juo tasvArtha sUtra, adhyAya pAMcamAnuM 23 muM sutra "hA--rAta punaH "anu.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 139 ); lukha. e ATha sparzemAMnA A cAra sparze ja-(cIkAzadAra, lUkhe,. ThaDe ane une che-paramANamAM hoI zake che ane moTA moTA kaMdhomAM e AThe sparze yathocitapaNe heI zake che. rasa pAMca che ane te A pramANe -kaDa, tIkho, kaSAyelo, khATo ane madhura-gaLyo. "khAra rasa madhura rasanA paTAmAM AvI jAya che" ema kAI kahe che. ane bIjAo to kahe che ke-"khAra rasa, eka bIjA rasanA saMsargathI pedA thAya che." gaMdhanA be prakAra A pramANe che -eka sugaMdhI ane bIje durgadhI. vaNe paNa aneka prakAranA che. jemake, kALo, nIlo, pILo ane dhoLA vigere. e cAre guNa eTale sparza, rasa, gaMdha ane varNa pratyeka pugalamAM rahelA che. taduparAMta zabda, baMdha, sUkSmapaNuM, jADAI, AkAra, khaMDa khaMDa thavApaNuM athavA chUTA thavApaNuM, aMdhakAra, chAMyo, Atapa ane prakAza--e badhAM paNa puNalamAM rahelAM che. A ja prakAranI hakIkta tattvArthasUtramAM paNa kahelI che. zabda eTale dhvani-avAja thAya che, eka bIjAnI paraspara ceTI javAnI kriyAne baMdha kahevAmAM Ave che, te baMdha, kayAMya te kaI prayogathI thatA jaNAya che ane kayAMya. te sahaja ja thatuM jaNAya che. jemAM lAkha ane lAkaDAne paraspara baMdha heya che tema athavA paramANu paramANunA saMyogathI paraspara je baMdha thAya che tema audArika vigere zarIramAM paNa te te avayavone paraspara baMdha heya che-e sparza vigere cAra ane e zabda vigere dasa-ema cauda guNo pudagalamAM ja hoya che. pudgalanA be prakAra che-eka paramANurUpa ane bIje rakaMdharUpa (skaMdharUpa eTale AMkhe dekhI zakAya tevA kadavALuM pudgala.) temAMnA paramANunuM svarUpa A pramANe che -"paramANu sUkSma ka juo tasvArtha sUtra, adhyAya pAMcamAnuM 24muM sUtra-"mavazva-jJauhA--thAna-e-tama-chAyA-Do - gharata "--anu.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 140 - heya che, nitya hoya che, emAM eka rasa, eka varNa ane eka gaMdha hoya che tathA be sparza hoya che. enuM kada eTaluM badhuM jhINuM heya che, ethI. te AMkhe joI zakAto nathI, te paNa enI hayAtI, enI banelI cIjo uparathI kaLI zakAya evI che. eka cIjamAtranuM kAraNa che ane e chellAmAM chelluM kada che." paramANunuM paramANapaNuM kAyama rahetuM hovAthI arthAt paramANutvanI apekSAe paramANu nitya che ane enA (paramAnNunA) rasa, gaMdha, sparza ane vaNe palaTatA hovAthI e, anitya che. te taddana nAnAmAM nAnI cIja che mATe ja enuM nAma parama-aNu-paramANu paDayuM che. e pratyeka paramANumAM pAMca rasamAM koI eka rasa, be gaMdhamAM kei eka gaMdha, pAMca varNamAMne koI eka varga ane ATha sparzamAMnA paraspara aviruddha evA be sparza hoya che arthAt cIkAzadAra ane une, cIkAzadAra ane ThaMDa, lUkhe ane ThaMDe tathA lUkho ane une-e cAramAMnA keI ne kaI be sparze heya che. jo ke te najare te dekhAya tevuM nathI te paNa be paramANunI banelI cIjathI mAMDIne anaMta paramANunI banelI cIja sudhInI badhI cIjo enI (paramANunI) hayAtI jaNAvavAne pUratI che. e paramANuo eTalA badhA nAnA che, jethI ene bIjo koI avayava (bhAga) thaI zakatuM nathI ane e badhA chUTA chUTA hoya che. skaMdhanuM svarUpa A pramANe cheH-paramANunA jaththAvALA bhAgane skaMdha kahevAmAM Ave che. e skaMdhamAM bethI mAMDIne anaMta paramANuo samAelA hoya che, e skaMdhonA judA judA bhAgo thaI zake che ane emAMnA keTalAka kaMdhe te laI zakAya evA che, mUkI zakAya evA che ane vyavahAramAM AvI zake evA paNa che. e prakAre jIva sahita dharma, adhama, AkAza, kALa ane pudgala ema cha dravyo che. e chamAMnA pahelAMnA cAra eTale dharma, adharma, AkAza ane kALa e eka dva che arthAta e akhaMDa dravya che-e koI paNa cIjanAM kAraNe nathI tema kaI paNa cIja emAMthI banatI nathI. jIva ane pudagala-e
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ --( 141 ), ( e drabyA te aneka dravyeA che arthAt e be aneka cIjanAM kAraNa che. ane e ene ja laIne aneka cIjo banI rahI che. pudgala sivAyanAM e pAMce gaiA amUrta che eTale AkAra vinAnAM che ane pudgala dravya to mUta eTale AkAravALuM che. ahIM kadAca ema kahevAmAM Ave ke jIva-padArtha rUpa vinAne che to paNa enA upayeAga-guNa pratyakSapaNe jAya evA hAvAthI enu ( rUpa vinAnA jIvanuM) paNa hayAtapaNuM mAnI zakAya evuM che; kiMtu acetana evA dharmAstikAya ane adharmAstikAya taddana arUpI hAvAthI enI hayAtImAM zI rIte AsthA rAkhI zakAya ? e praznanA javAbamAM jaNAvavAnu ke--je cIja pratyakSapaNe na dekhI zakAya evI DhAya e na ja hAya evA kAMi niyama nathI. A saMsAramAM paTTAmAtranuM na dekhAvu eprakAre thAya cheH--eka teA padArtha taddana na heAya ane na dekhAya jemake-- gheADAnAM ziMgaDAM. ane khIjuM, padArtha sadrapa ( hayAta) heAya te paNa na dekhAya. je padArtha vidyamAna hoya chatAM na rRkhAya tenAM ATha kAraNA cheH C 1. eka tA kAi paNa padArtha bahu dUra haiAya teA. te joi zakAte nathI. kAi pravAsI cAlatA cAlatA bahu dUra jAya ane pachI te na joi zakAya eTale ApaNAthI ema teA na ja kahI zakAya ke e pravAsInI hayAtI nathI. e ja pramANe samudranA kAMThe vidyamAna heAvA chatAM atidUra hovAthI dekhAtA nathI ethI kAMI e nathI ' . ema kema kahevAya ? AApaNA thai gayelA vaDavAone ApaNe joi zakatA nathI ethI zuM ApaNe ema kahIzu ke ee thayA nathI ? vaLI pizAca vigerene ApaNe joI zakatA nathI ethI zuM ApaNe enI hayAtI nahi mAnIe ?-e badhAM dRSTAMtA atidUranAM che-pahelAM me udAharA dezAtidUranAM che, trIjI" udAharaNa kAlAtidUranuM che ane chellu udAharaNa bhAvAtidUranuM che. 1 2. je cIja bahu najIka DeAya te paNa joI zakAtI nathI
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14ra.) ApaNI AMkhamAM AMjaNa AMjeluM hoya che chatAM ApaNe e AMjaNane joI zakatA nathI, kAraNa ke e bahu najIka che. tethI ApaNe ema kema kahIe ke AMkhamAM AMjaNa nathI ? 3. Idriyane nAza thavAthI keTalIka chatI cIjone paNa ApaNe jANI ke joI zakatA nathI. jemake-AMdhaLA manuSyo raMga-rUpane joI zakatA nathI ane baherA manuSyo avAjane sAMbhaLI zakatA nathI, tethI zuM teo ke bIje kaI ema kahI zakaze ke raMga-rUpa ke avAja nathI. 4. mananI asthira sthitine lIdhe paNa vidyamAna padArthone khyAla AvI zakatuM nathI. jemake-kaI bANAvaLI bANone calAvavAmAM ja cittane parovIne bANa calAvatuM hoya te vakhate tenI paDakhe thaIne moTI dhAmadhumathI rAjA paNa cAlyA jAya te tene enI khabara rahetI nathI, kAraNa e che ke-e vakhate enuM citta rAjAne jovAmAM sthira hetuM nathI, te ethI e ke bIjo koI ema zI rIte kahI zake ke enI paDakhe thaIne rAjA nathI gayo? vaLI jeonAM mana ThekANe nathI evA gAMDA mANase te kAMI jANI zakatA ja nathI, ethI zuM kaI paNa manuSya hayAta padArthone mAnavAmAM AnAkAnI karaze ? 5. je bahu ja jhINuM heya te paNa joI zakAtuM nathI; jemakegharanAM jALIyAmAMthI bahAra nIkaLatA dhUmADA ane bAphanA trasareNuo ApaNAthI joI zakAtA nathI, tema paramANu ane kathaNuka tathA jhINI jhINI nigedo paNa joI zakAtI nathI, kAraNa ke e badhAM ghaNuM ja jhINAmAM jhINuM che, te zuM tethI ema koI kahI zake khare ke-e traNaraNuM, dhaNuka, paramANu ke nigada hayAtI dharAvatI nathI ? * 6. kAMI ADa AvI javAthI paNa chatI cIja joI zakAtI nathI. jema ke bhIMta ADI AvavAne lIdhe tenI pAchaLa rahelA padArtho joI zakAtA nathI te zuM ema kahI zakAya kharuM ke tyAM padArtho ja nathI?
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143). athavA ApaNI matimaMdatAne lIdhe koI cokhI vAta paNa ApaNe na jANI zakIe ethI ema kema kahevAya ke e vAta ja nathI? e ja rIte ApaNA kAna, ApaNuM Deka, ApaNuM mAthuM ane ApaNuM pITha tathA caMdramAne bIjo bhAga e badhuM ApaNe mAtra koI ne koI ADazane lIdhe joI zakatA nathI, ethI zuM ApaNuthI ema kahI zakAze ke e coLe ja nathI ? vaLI, samudranA pANInuM mA5 ApaNe kADhI zakatA nathI, ethI ema kema kahevAya ke enuM mApa ja nathI ? yAdazakti ochI hovAne lIdhe ApaNe jeelI vastune paNa saMbhArI zakatA nathI, ethI ema zI rIte kahevAya ke e vastu ja nathI ? tathA mUDhapaNune lIdhe satya hakIkatane paNa ApaNe jANI zakatA nathI ethI ema paNa kema kahevAya ke satya hakIkta ja nathI? 7. vadhAre tejavALA padArthanI hAjarImAM ochA tejavALA padArtho DhaMkAI jatA hovAthI ApaNe ene joI zakatA nathI. jema ke sUryanI hAjarImAM tArAone ane grahone keI jaI zakatuM nathI ethI zuM ema kahI zakAya ke-tArAo ane graha nathI? tathA aMdhArAne lIdhe eraDAmAM chatA padArtho paNa joI zakAtA nathI ethI ema zI rIte kahevAya ke aMdhArAmAM padArtho ja nathI ? * 8. keTalIka vAra sarakhApaNune lIdhe ApaNe pote nAkhelI ja vastune judI pADI zaktA nathI-maganA DhagalAmAM maganI muDI nAkhyA pachI ane talanA DhagalAmAM talanI muDI nAkhyA pachI ApaNAthI e nAkhelI mudI judI pADI zakAtI nathI ethI ema kema manAya ke muDI nAkhI ja nathI? vaLI, pANInA kuMDAmAM mIThuM ke sAkara nAkhyA pachI te temAM bhaLI jAya che ethI ApaNe ene pAchI kADhI zakatA nathI, tethI ema te na ja kahevAya ke kuMDAmAM mIThuM ke sAkara nAkhyAM nathI. e rIte ahIM jaNAvyA pramANe chatI cIja paNa na jaNAya enA e ATha kAraNo che.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ane e AThe kAraNe sAMkhyasaptatimAM paNa jaNavelAM che. arthAt jema hayAtI dharAvatI cIja paNa e ATha kAraNone lIdhe joI zakAtI nathI tema dharmAritakAya ane adharmAstikAya vigere paNa hayAtI dharAve che chatAM svabhAvane lIdhe joI zakAtA nathI, ema mAnavuM ucita gaNAya, paNa "e nathI,' ema te zI rIte kahevAya? have kadAca ema kahevAmAM Ave ke je cIjo koI kAraNane lIdhe ApaNAthI nathI jANatI, te paNa kaIne kaInA jANavAmAM ke jovAmAM heya che, kiMtu A dharmAstikAya vigere te keIe kadI paNa jANyA ke joyA hoya ema jaNAtuM nathI, tethI enI hayAtI zI rIte manAya ? e praznane javAba A pramANe che-jema chatI, paNa kAraNane lIdhe na jaNAtI cIja koInA jaNavAmAM AvatI hovAthI hayAtIvALI mAnI zakAya che tema chatAM paNa kAraNane lIdhe na jaNAtA dharmAstikAya vigere kevaLajJAnIne jaNAtA hevAthI enI hayAtI zA mATe na manAya ? athavA kadI paNa nahi jaNAtA paramANuo phakta emAMthI banatI cIjone lIdhe hayAtIvALA mAnI zakAya che tema ApaNAthI nahi jaNAtA dharmAstikAya vigere paNa emAMthI thatI pravRttio vaDe zA mATe hayAtIvALA na mAnI zakAya ? dharmAstikAya vigerene lIdhe je je pravRttio thAya che te A pramANe che -dharmAstikAya, gativALA padArthane sahAya Ape che, adharmAstikAya sthitivALA padArthane sahAya Ape che, AkAzAstikAya avagAha meLavanArA padArthone avagAha Ape che, ane kALa nAmane bhAva vartatA padArthonA vartanamAM madada kare che tathA pagale te pratyakSa joI zakAya evAM che ane anumAnathI paNa kaLI zakAya evAM che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke AkAza vigere to enI pravRttine lIdhe hayAtIvALA mAnI zakAya, paraMtu dharmAstikAya ane adharmAstikAyane hayAtIvALA zI rIte mAnI zakAya ? dharmAstikAya ane adharmAstikAyane hayAtIvALA
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 14pa) mAnavAnI yukti A pramANe che - jema javAnI IcchAvALA mAchalAne javAmAM nadI, taLAva, dhare ke samudranuM pANI Teko Ape che tema gatinA pariNAmavALA jaDa ke cetanane gati karavAmAM dharmAstikAya Teko Ape che- pANI kAMI mAchalAne parANe calavatuM nathI tema dharmAstikAya tatva paNa koI padArthane parANe gati ApatuM nathI. e te mAtra uDavAmAM jema pakSIone AkAza nimittarUpa che tema dharmAstikAya paNa gati thavAmAM nimittarUpa che-apekSAkAraNa che. tathA jema besI javAnI IcchAvALA manuSyane besavAmAM jamIna Teko Ape che tema adharmAstikAya tatva paNa sthitinA pariNAmavALA padArthamAtrane sthira thavAmAM Teko Ape che - jamIna koI paNa padArthane parANe besAratI nathI tema adharmAstikAya paNa koI padArthane parANe sthiti ApatuM nathI. e te mAtra ghaDe thavAmAM jema kuMbhAra ane cAkaDe nimitta kAraNa che tema padArtha mAtrane sthiti ApavAmAM adharmAstikAya nimitta kAraNa che, e ja prakAre jema kheDa karatA kheDUtane varasAda Teko Ape che tema AkAza paNa avagAhanI -rAvALA padArthane avagAha Ape che-varasAda kAMI kheDa nahi karatA kheDUtane parANe kheDa karavAnuM kahetA nathI tema AkAza paNa avagAhane nahi IcchatA padArthane parANe avakAza Apato nathI. e te mAtra jema bagalIne vIMdhAvAmAM meghane gaDagaDATa nimittarUpa che, saMsArane tyAga karatA puruSane tyAgamAM jema sadupadeza nimittarUpa che tema AkAza paNa avagAha ApavAmAM nimittarUpa che. e prakAre dharmAstikAya vigerenI pravRttio che ane e vaDe ja enI hayAtI mAnavI yuktiyukta che. gatimAM sahAya ApavI e dharmAstikAyanuM kAma che ane sthitimAM sahAya ApavI e adharmAstikAyanuM kAma che, kiMtu e banne ThekANe sahAya ApavAnuM kAma avagAharUpa AkAzanuM heI zatuM nathI. e traNe to judAM che mATe enA guNe paNa judA judA ja heya. e traNe tenuM judApaNuM yuktivaDe athavA zAstra 10.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 146 )---- vaDe samajI levAnuM che. e viSe zAstramAM A pramANe jaNAvyuM cheH-- huM bhagavan ! dravyeA keTalAM kahyAM che ? he gautama ! cha dravyeA kahyAM che. te jemakedharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, stikAya ane addAsamaya eTale kALa. vA "" have kadAca ema kahevAmAM Ave ke pakSI addara UMce UDe che, agninI gati UMcI heAya che ane vAyu paNa tIrache! vAya che--e badhuM svabhAvathI ja anAdi kALathI cAlyuM Ave che--emAM kAMi dharmAstikAyanI sahAyatAnI jarUra jaNAtI nathI--te e jAtanuM kathana barAbara nathI; kAraNa ke, jaina siddhAMta pramANe evI eka paNa gati nathI, je dharmAstikAyanI sahAyatA vinA ja thai zakI hAya-e pakSI, agni ke vAyunI gatimAM paNa dharmAstikAyanI sahAyatA rahelI che. e ja pramANe evI eka paNa sthiti nathI je adharmAstikAyanI sahAyatA vinA ja thaI zakI zakatI hAya arthAt evuM eka paNa udAharaNa nathI maLatuM ke jenI gati ane sthiti, dharmAstikAya ane adharmAstikAya vinA thai zakatI hAya, teA pachI e jAtanA udAharaNa sivAya kAi paNa prAmANika, dharmostikAya ane adharmAstikAyanA vireAdha zI rIte karI zake ? dharmAstikAya ane adharmAstikAya kayA kayA prakArane upakAra kare che? tenI vigata ane yukti A pramANe cheH tattvArthasUtramAM e viSe jaNAvyuM che } " dharmAstikAya ane adharmAstikAya gati tathA sthitimAM sahAyatA Ape che ane ene upakAra paNa e ja che. " jema kyAMya sArAM sadAvratA maLatAM hoya tyAM bhikSuka leA rahevAnuM mana kare che arthAt kAM sadAvrate bhikSulAkAne hAtha pakaDIne tene rahevAnu` kahetAM nathI, paraMtu tee( sadAvratA ) te rahevAmAM nimittarUpa che tema gati ane "" * jue tattvArthasUtra, adhyAya pAMcamAnuM sUtra 17 muH sthiti-pradeza dharmAM-DadhamayA: hannA:-" anu. ' gotra
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ -(147) rithatimAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya paNa nimittarUpa che. e bAba"tane lagatI yukti A pramANe che-jema mAchalAmAM javAnuM sAmarthya che ane javAnI IcchA paNa che; paraMtu te, nimittakAraNarUpa pANI vinA gati karI zakatuM nathI tema jaDa ane cetanamAM javAnuM ane besavAnuM sAmarthya che--enI IcchA paNa che, te paNa nimittakAraNa vinA tenI gati ke sthiti thaI zake nahi-e gati ane sthitimAM je cIja nimittarUpa thAya che tenuM nAma dharmAstikAya ane adharmAstikAya che. AkAza tattva te vastu mAtrane avakAza Ape che arthAt e paNa, avakAza ApavAmAM nimittarUpa che ane enuM svarUpa paNa e avakAza ke avagAha che. ahIM kadAca ema kahevAmAM Ave ke-avagAha guNa jema AkAzamAM che tema pudgalAdimAM paNa che-ethI ene, ekalA AkAzane dharma zI rIte kahevAya ? jema be AMgaLIno saMga bane AMgaLIno dharma che tema avagAha guNa AkAzamAM che ane pudgalAdimAM paNa che mATe e (avagAha), paNa bannene dharma gaNu joIe, e praznane uttara A pramANe che-je ke avagAha guNa AkAzamAM ane purNalAdimAM-banemAM che te paNa AkAzamAM avagAha maLI zakato hovAthI e (avakAza) pradhAna che ane puNalAdi to AkAzamAM avagAha meLavatAM hovAthI apradhAna che mATe A sthaLe pradhAna evA AkAzanA avagAha dharmane ja gaNavAmAM AvyuM che ane ene ( AkAzane ) ja avagAhamAM upakArI gaNavAmAM AvyuM che. e rIte avagAha ApavAmAM upakArI evA AkAzanI paNa sAbita thaI zake che. jo ke AkAza, AMkhe ke bIjI koI IdriyavaDe joI zakAtuM nathI te paNa phakta enA avagAha guNane lIdhe ja enI hayAtI mAnI zakAya che. saraNAIne avAja thavAmAM saraNAInI peThe manuSya, ene hAtha ane enuM mukha e badhAM kAraNo che, te paNa mAtra pradhAnapaNAne lIdhe emAMthI nIkaLate avAja, saraNAIne ja gaNAya che tathA javane aMkuro thavAmAM javanI peThe jamIna,
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ (148) - pANI ane pavana e badhAM kAraNa che, te paNa mAtra pradhAnapaNane lIdhe e Ugato aMkure javane ja gaNAya che tema avagAha guNa AkAza ane pudgalAdi-bannemAM che te paNa pradhAnapaNAne lIdhe e guNa, AkAzane ja gaNAya che ane e vaDe ja enI sAbitI thaI zake che. vaizeSika matavALAo ema kahe che ke zabda, e AkAzane guNa. che ane AkAzanI nizAnI paNa e ja che; paraMtu teonuM e kathana khoTuM che, kAraNa ke AkAza ane zabda vacce meTo virodha che AkAza rUpa, rasa, gaMdha ane sparza vinAnuM che ane zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzavALo che, e rIte je be cIjamAM paraspara mATe virodha hoya te kadI paNa guNa ane guNa hoI zake nahi. zabdane paDagho paDe che ane e pite paNa bIjA pudgalathI dabAI jAya che mATe zabdamAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza hovAM ja joIe ane zabda e che mATe AkAzane guNa heI zake nahi. cIja mAtramAM samaye samaye je vartavAnI kriyA thaI rahI che te vaDe ja kALanI hayAtI jANI zakAya evI che. e vartavAnI kriyA dareka dravya ane paryAyamAM hayAtI dharAve che ane enI hayAtI, kALa sivAya hei zakatI nathI mATe e vartavAnI kviAnI hayAtI kALanI hayAtIne Take Ape che. lekamAM paNa keTalAka kALavAcaka zabdo suprasiddha che, jema ke, surata, ayuve, hiraNa, uraNa, vireLa, , , varati , 5, vartate, hya, zva, maya, saMta , pahaa ver, na, rivA, paiyA, ghAta, rAya, ityAdi. ethI paNa padArthamAM thatA pariNAmane hetubhUta kALa lekaprasiddha hovAthI enI hayAtImAM zI rIte zaMkA thaI zake ? je koI kALa nAmanuM tatva ja na hoya te lekaprasiddha e e zabdone zo artha thAya? kharI rIte te e kALasUcaka zabdo ja kALanI sAbitI mATe pUratA che. vaLI, eka sarakhI jAtivALA
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) vRkSa vigeremAM je eka ja vakhate Rtu ane samayane lIdhe vicitra pheraphAra thatA jaNAya che e paNa kALatAnI niyAmakatA vinA banI zake evuM nathI, tathA " To, phuTe che ane chUTaze, e traNe kALanA traNe judA judA vyavahAre kALatatva sivAya kema thaI zake ? ane "AnI umara moTI che ane AnI nAnI che e paNa kALanI hayAtI sivAya kema banI zake ? mATe e badhAM kAraNone lIdhe kALanI hayAtI mAnavI sAva sugama ane zaMkA vinAnI thaI gaI che. pudgalomAM keTaleka bhAga pratyakSarUpa che, keTalAkanI hayAtI anumAna vaDe jANI zakAya evI che ane enI hayAtI viSe AgamamAM paNa jaNAveluM che. A badhAM ghaDe, sAdaDI, pATala, gADuM ane reTiyo vigere sthUla pugalamaya padArtho pratyakSarUpa che. je je pudgale jhINAM ane atijhINuM che tenI sAbitI anumAnavaDe thaI zake che -jhINuM jhINuM raja ke kaNIo sivAya meTI cIjo banI zakatI nathI mATe e moTI moTI vastuo ja be paramANunA jhumakhA jevA jhINA ane paramANu jevA atijhINuM padArthonI hayAtIne sAbita karavAne basa che. ane zAstramAM paNa lakhyuM che ke, "pulAstikAya che" e prakAre pagalAstikAyanI yAtimAM koI prakArane vAMdho uThI zakata nathI. vaizeSike kahe che ke-pRthvIna, pANInA, tejanA ane vAyunA-e cArenA badhA paramANuo judA judA che arthAta e cArenA paramANuomAM judA judA guNo rahelA che, paraMtu jaina siddhAMta e hakIkatane sAcI mAnato nathI. e to ema jaNAve che ke-paramANu mAtra eka sarakhA che eTale dareka paramANumAM eka sarakhA guNo rahelA che-je guNe pRthvInA paramANamAM che e ja guNa vAyunA paramANamAM paNa che arthAt jaina siddhAMta pramANe vaizeSikanI peThe kAMI paramANunA judA judA prakAra nathI. paramANuomAM je kAMI judAI jaNAya che e kAMI enA judA judA prakArane lIdhe nathI, paraMtu e te emAM thatA pheraphArane lIdhe che
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ (150 ) - mATe judA judA pheraphAravALA paramANuone judI judI jAtanA mAnavA karatAM judA judA pheraphAravALA mAnavA e ja barAbara che. jemake-hiMga ane mIThuM e banne pRthvInA paramANuothI banelAM che ane e bannenuM jJAna sparzana, netra, jIbha ane nAsikAthI thaI zake che. have jyAre e banene pANImAM nAkhavAmAM Ave che tyAre enuM jJAna netra ane sparza nathI thaI zakatuM nathI, paraMtu phakta jIbha ane nAsikAthI ja thaI zake che. e paramANuomAM je A jAtane pheraphAra thaelo che te kAMI teonI judI judI jAtane lIdhe nahi paraMtu teone thaelA eka jAtanA saMsagathI thaele che. arthAta je hiMga ane mIThuM pANImAM rahetuM nAkhyuM tenA ane je hiMga ane mIThuM pANImAM nAkhyuM che tenA paramANuo kAMI judI judI be jAtanA nathI te bannenA paramANuo eka ja jAtanA che chatAM mAtra saMsargane lIdhe emAM e vicitra pheraphAra jovAmAM Ave che. e ja prakAre pRthvI, pANI, teja ane vAyu e badhAnAM paramANuo eka sarakhA che chatAM phakta saMsargane lIdhe ja emAM vicitra pheraphAra jaNAyA kare che ane e badhA dareka IdriyathI jANI zakAtA nathI ethI kAMI e badhAne judI judI jAtanA paramANuo mAnavA te kaI rIte yuktiyukta nathI. AgaLa upara jaNAvAI gayuM che ke zabda paNa pugalane ja guNa che, te vAtane vIgatathI samajavA mATe nIcenI yuktio pUratI che - zabda ane AkAza varace aneka prakAranA virodha hovAthI te bannene koI prakAre guNa-guNa bhAva ghaTI zakato nathI -zabda, chAtI, kaMTha, mAthuM, jIbhanuM mULa, dAMta, nAsikA, oTha ane tALavuM-e e ThekANethI pedA thAya che ane pedA thatI vakhate Dhela tathA jhAlara vigerene kaMpAve che mATe mUrtivALo eTale AkAravALo che ane AkAza te AkAra vinAnuM che ane kyAMyathI pedA thAya tevuM nathI-nitya che.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 151 ) zabda, manuSyanA kAnane baherA karI zake che ane AkAza te e kAMi karI zakatu nathI. vaLI--zabda, pheMkyA pachI kayAMya athaDAyelA pattharanI peThe pAchA paDe evA che, zabda, taDakAMnI peThe jyAM tyAM jai zake evA che, zabda agaranA dhUpanI peThe paheALA thai zake evA che eTale phelAi zake evA che, zabda, tRNu ane pAMdaDAnI peThe vAyuvaDe lai jai zakAya evA che, zabda, dIvAnI peThe badhI dizAomAM phelAi zake evA che, zabda, khIjA kASTha meATA zabdanI hAjarImAM sUryanI hAjarImAM tArAonI peThe khAi jAya evA che ane zabda, kAi nAnA ( jhINA ) zabdane, sUrya jema tArAone DhAMkI de tema DhAMkI de evA che; A badhAM kAraNeAthI zabda, AkAzane guNu hAi zakatA nathI. AkAza arUpI hAvAthI tenA guNa paNu arUpI ja rahevA joie-e rIte jo zabda arUpI hAya tA upara pramANe je je sthitie zabda saMdhe jaNuAvI che te krAi prakAre ghaTI zake ema nathI ane e badhI sthitie sau krAine pratyakSarUpa heAvAthI kheATI paNa kahI zakAya ema nathI--e prakAre zabda, pudgalanA ja guNa che, emAM have jarA paNa vAMdhA rAkhavA jevuM nathI. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke zaMkhamAM ane zaMkha chuTI gayA pachI tenA TukaDAomAM jema ApaNe rUpane joi zakIe chIe tema zabdamAM paNu ApaNe rUpane kema joi zakatA nathI ? enA uttara eTalA ja che ke--zabdamAM raheluM rUpa atijhINuM che. ethI ApaNI AMkhe e joi zakAya evuM nathI. jema dIvA bujhAi gayA pachI enI zikhAnA rUpane ane pudgalarUpa ga MdhanA paramANunA rUpane ApaNe joi zakatA nathI tema zabdanA rUpanI atyaMta jhINuvaTa heAvAthI te paNa ApaNAthI joi zakAtuM nathI. e rIte sarva prakAre zabdanuM pudgalapaNuM sAbita thaI cUkayuM che. have aMdhakAra ane chAMyA e paNa pudgalarUpa heAvAthI enu pudgalapaNuM A pramANe sAbita karavAnuM che:----jema bhIMta pudgalarUpa che mATe
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 152 )-- ja AMkhamAM rahelI jovAnI zaktine ADe AvI zake che tema adhakAra paNa AMkhamAM rahelI jovAnI zaktine ADe AvatA heAvAthI pudgalarUpa che. vaLI, jema kapaDuM pudgalarUpa che mATe ja kAi paNa cIjane DhAMkI zake che tema aMdhakAra paNa cIja mAtrane DhAMkI detA heAvAthI pudgalarUpa che--e rIte enA pudgalapaNAmAM kazo vAMdhA ke saMdeha rahete jAte nathI. tathA jema ThaMDA vAyu pudgalarUpa che mATe ja ApaNane ThaMDaka ApI khuzI kare che tema chAMyA paNa ApaNane ThaMDaka ApI khuzI karatA heAvAthI pudgalarUpa che--e yuktithI chAMyAnuM paNa pudgalapaNuM sAbita thai zake che. jema chAMyeA ane aMdhAru pudgalarUpa che tema cIjamAtranA paDachAyA ke pratibiMba paNu pudgalarUpa che; kAraNa ke--e paDachAyA vA pratibi dhaDA vigerenI peThe AkAravALAM che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke jo ArisAmAM paDatuM pratibiMba paNa pudgalarUpa hAya te te pudgalA ( pratibiMbanAM paramANuo ), evA kaoSNa ArisAne bhedIne enI sAMsarA zI rIte jai zake? enA uttara A pramANe cheH--jema kaThaNu evI zikSAmAM pANInAM pudgaleA pesI jAya che, kaThaNu evA leDhAmAM agninAM pudgaleA pesI jAya che ane kaThaNu evA zarIramAM pANInAM pudgaleA pesI jAya che tema e kaThaNa evA ArisAmAM paNa pratibiMbanAM pudgala pesI jAya che--zilAmAMthI pANI jharatu hAvAthI, leADhAne gALeA une lAgatA hAvAthI ane zarIramAMthI parasevA nIkaLatA hAvAthI zilAmAM pANInAM, leADhAmAM agninAM ane zarIramAM paNa pANInAM pudgalAnI hayAtI haiAvI vivAda vinAnI che tema ArisAmAM paNa ApaNuM pratibiMba jaNAtuM hAvAthI e pratibiMba, pudgalarUpa heAya te| ja dhaTI zake evuM che. Atapa eTale taDakA to pudgalarUpa che, emAM kAinA paNu be mata nathI; kAraNa ke e taDakA, agninI peThe ApaNune tapAve che, saMtApe che ane unA paNa lAge che. caMdra ane sUya vigerenA prakAza paNa pudgalarUpa che; kAraNa ke e prakAza
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 153) ThaMDA pANInI peThe ApaNane AnaMda Ape che ane agninI peThe une paNa rahe che tathA jema prakAza ApanArA dIvAne prakAza pudgalarUpa hoya che tema prakAza ApanArA caMdra ane sUrya prakAza paNa pudgalarUpa hoya e barAbara baMdhabesatuM che. padmarAga vigere maNiono prakAza anuSNazIta eTale une paNa nahi ane ThaMDe paNa nahi evo che. A prakAre aMdhAruM, chAMye ane prakAza e badhAM paNa pugalarUpa sAbita thaI cUkyAM che ane sAthe jainadarzanamAM mAnelA avatAnI vyAkhyA paNa ahIM ja samApta thaI jAya che. Iti ajIvavAda. puNya karmanAM sapudgalAnuM nAma "puSya " che. zubha karmanAM pugalane puchyuM kahevAmAM Ave che. je karmanAM pu6gale tIrthakarapaNuM ane svarga vigerene meLavavAmAM nimittarUpa thAya che te pudgalane zubha karmanAM pule kahevAmAM Ave che. e karmanAM pudgale jIvane ceTelAM hoya che ane enuM bIjuM nAma karmanI vargaNa (karmavarga ) paNa che. pApa ane Asava puNyathI viparIta prakAranAM pudgalene pApa-pudgala kahe vAmAM Ave che. mithyAtva, viSayAsakti, pramAda ane kaSAya vigere e pApa-baMdhanAM kAraNe che ane e ja baMdhanAM kAraNene jainazAsanamAM 'Asava" nuM nAma ApeluM che. pApanA pudgalene azubha karmanAM pugele kahevAmAM Ave che;
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( ( 154 )-- kAraNa ke--e pudgalA naraka vigere azubha phaLanAM kAraNA che--e pApapudgalA paNu jIvanI sAthe ja coMTelAM hoya che. puNya ane pApanI hayAtI mAnavAmAM je dhaNA matabhede che te badhAne ahI. niveDA karavAnA hovAthI, baMdhatattvanA peTAmAM AvI jAya che te paNa puNya ane pApane ahIM khAsa judAM jaNAvyAM che. te viSe je je matabhedo che te A pramANe cheH - keTalAka kahe che ke--pApa tattva nathI, paNa ekaluM puNya ja che. keTalAka kahe che ke--puNya tattva nathI, paNa ekalu` pApa ja che. khIjAe te kahe. che ke--puNya ane pApa e e judAM judAM tattva nathI, pazu ' puNya-pApa' nAmanuM sAdhAraNu eka ja tattva che, e eka ja tattvamAM puNya ane pApanuM mizraNa thaeluM che ane e ja tattva sukha ane duHkhavaDe mizrita thaelA phaLanu kAraNa ane che. vaLI, khIjA keTalAka kahe che ke, ThAmuM ku kama--tattva ja nathI, je A badhA saMsArane prapoMca cAlI rahyo che te te svabhAve karIne cAle che. -cAlyA kare che. e badhAM upara jaNAvelAM matA kharAbara nathI, enuM kAraNu A pramANe cheH------puNya ane pApa e banne taddana judAM judAM eTale paraspara saMbaMdha vinAnAM svataMtra tattva che; kAraNa ke e bannenAMphaLA taddana judAMjudAM ane paraspara saMbaMdha vinAnAM anubhavAya che--puNyanuM phaLa sukha che ane pApanuM phaLa duHkha che. pratyeka prANI e sukha ane duHkhane tadna judAM judAM ja anubhave che, paNa paraspara ekabIjAmAM maLelAM e sukha ane duHkha anubhavAtAM nathI. jema judAM judAM ane svataMtra phaLAne joine e phaLanAM judAM judAM jhADA heAvAnI aTakaLa karI zakAya che tema sukha ane duHkhanA judA judA ane svata Mtra anubhava thatA hovAthI e e phaLanAM paNa e judAM judAM ane svataMtra kAraNA ke hetuo hAvA
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 155 ) joe e aTakaLa paNa thai zake che ane e aTakaLa kAi jAtanA vAMdhA vinAnI ane sAcI hAvAthI e vaDe puNya ane pApa nAmanAM e judAM judAM ane svataMtra tattvAnI sthApanA paNa thai zake che ane A ja eka yuktithI uparanAM badhAM matA khATAM TharI zake che. have je leAkeAkane mAnatA nathI evA nAstikA ane vedAMtI che, te A pramANe kahe cheH-- ' puNya ane pApa e banne khapuSpa jevAM che, paraMtu e kAi vAstavika tattva nathI ethI e bannenAM phaLarUpa--svarga ane naraka te kyAMthI ja heAya ? '' tenA A kathananu juThANuM A pramANe cheH-- jo puNya ane pApa e ane puSpa jevAM ja hAya ane kAi khAsa tattvarUpa na heAya te saMsAramAM je sukha ane duHkha thayAM kare che enI utpatti zI rIte thaze? tamArA mAnavA pramANe te sukha ane du:kha kadI kASTane paNa na thavAM joie; kAraNa ke-kAraNa vinA krAi kAma thai zakatuM nathI. paraMtu tamAruM' e jAtanuM mAnavuM taddana viruddha jaNAya che; kAraNa ke saMsAranA pratyeka prANI, kSaNe kSaNe sukha ane duHkhanA anubhava karyA kare che. jue te jaNAze ke-manuSya tarIkene sarakhA hakka heAvA chatAM-bhAgavatAM chatAM--eka manuSya zeThAi kare che, eka manuSya gulAmI kare che, eka manuSya lAkhAne pALe che, eka manuSya peAtAnuM peTa paNa bharI zakatA nathI ane keTalAka devAnI peThe niratara meAja ja karyA kare che tyAre keTalAka nArakAnI peThe duHkha bhogavIne trAhI trAhI peAkAra karI rahyA che--e prakAre sukha ane duHkhane anubhava sau kAne tha hovAthI tenAM kAraNurUpa puNya ane pApa tattvane svIkAra jarUra karavA joe ane ene(e banne tattvA )svIkAra karyA pachI enA phaLarUpa svarga ane narakane paNa mAnavAM joie. jema aMkurA khIja sivAya thaI zakatA nathI tema sukha, puNya
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ (156) - sivAya ane duHkha, pApa sivAya thaI zakatuM nathI mATe e banne tarone-puNya ane pApa tattvane-jarUra mAnavAM joIe. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke-jema ghaDe, carakho ane sADa vigere AkAravALI cIjo AtmAmAM thatA ane AkAra vinAnA jJAnanuM kAraNa thAya che tema strI, caMdana ane mALA vigere sArI sArI sthUla cIjone amUrta evA sukhanuM kAraNa mAnavI ane jhera, kAMTo tathA sarSa vigere naThArI naThArI skUla cIjone amUrta evA du:khanuM kAraNa mAnavI e vyAjabI che; paraMtu e pratyakSarUpa cIjone mUkIne parokSarUpa puNya ane pApane sukhanuM tathA duHkhanuM kAraNa kalpavAM e kaI rIte yuktiyukta jaNAtuM nathI, paraMtu teonuM A kathana paNa khoTuM che ane te A rIte che - je eka cIja eka jaNane vizeSa sukha ke duHkha Ape che te ja cIja bIjA jaNane ochuM sukha ke duHkha Ape che ane je eka cIja eka manuSyane sukhanuM kAraNa thAya che te ja cIja bIjA manuSyane duHkhanuM kAraNuM thAya che-dUdhapAka khAnAro eka manuSya AnaMda bhagave che tyAre bIje manuSya ene e ja dUdhapAka khAIne duHkha bhogave che-rogI thAya che. - have je tamArA kahevA pramANe sthUla vastuo pote ja sukha ane duHkhanuM kAraNu thatI hota te eka ja cIja ekane sukhanuM ane bIjAne duHkhanuM kAraNa zI rIte thAya ? mATe e jAtanA sukha ane duHkhane anubhava - thavAnuM kAI bIjuM ja kAraNa hevuM joIe-je pakSa che ane A najare jaNAtA raDyUla padArthonA jevuM thUla nathI. je e jAtane eTale eka ja cIjathI thatA sukha ane duHkhanA anubhavanuM kAMI paNa kAraNa ja na heya te kAM te evo anubhava ja na thavo joIe athavA evo anubhava rija tha joIe, kAraNa ke je vastunuM ke pravRttinuM kAMI paNa kAraNa na hoya te kAM te na ja thavI joIe-vA roja thavI joIe--e akAraNavAdane niyama che. paraMtu ahIM to evuM thatuM jaNAtuM nathI mATe jarUra e
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 157 ) sukhAdinA anubhavanA kAraNane mAnavuM paDaze ane je e kAraNarUpe Tharaze, te puNya ane pApa sivAya khIjuM hAi zakaze nahi. zAstramAM kahyuM che ke " sAmagrInI sarakhAi hovA chatAM je tenA phaLamAM vizeSatA jaNAya che arthAt je sAmagrI kAine vadhAre ane kAine ethru sukha duHkha pedA kare che athavA je eka sAmagrI ekane sukhI kare che ane te ja sAmagrI bIjAne du:khI kare che te badhuM kAi khAsa kAraNa sivAya heAi zake nahi. he gautama ! jema kAraNa sivAya dhaDA thai zakatA nathI tema kAi paNa kAraNa sivAya upara jaNAvelA vicitra anubhava thai zakatA nathI; mATe e anubhavanuM kAMi khAsa kAraNa hAvuM joie ane je kAraNa che te ja krama che.'' vaLI, puNya ane pApanI sAbitI khIjI rIte A pramANe paNa thAya che--A vAta teA sau kAinI jANumAM che ke saMsAramAM thatI dareka pravRtti phaLavALI jaNAya che--jema kheDa karavAnuM kuLa ( cAkhA vigere )kheDUtane maLe che tema dAna vigere sArI kriyA karavAnuM ane hiMsA vigere naThArI kriyA karavAnuM phaLa tenA dareka karanArane maLavu joie. ane je e phaLa maLe che te ja puNya ane pApa sivAya khIjuM kAMi hAi zakatu nathI; mATe e yuktithI paNa puNya ane pApanI hayAtI TharI zake che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke, jema kheDanu phaLa cAkhA vigere pratyakSarUpa che tema dAna vigere sArI kriyAnuM phaLa lekamAM dAtAranI pruti ane prazaMsA che ane hiMsA vagere naThArI kriyAnuM phaLa mAMsalakSaNa ane tRpti che--ema mAnavu. arthAt e banne kriyAnAM puNya ane pApa jevAM parAkSa phLA na kalpatAM upara jaNAvelAM pratyakSa kaLA ja kahapavAM e vadhAre yukti-saMgata che. vaLI lAka-samUha paNa evI ja pravRtti * juo vizeSAvazyaka bhASya-gaNadharavAda--gAthA-1613 (pR0 68950 gra0 ):--anu.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ (158) - karatA jaNAya che ke jenuM phaLa najaronajara maLatuM hoya arthAta dAna vigere devAnI jevo udhAra dhaMdho karanArA ghaNu ochA mANase che mATe kheDa vigere pravRttinI jevuM dAna vigere kriyAnuM phaLa paNa pratyakSa ja che ane ema mAnavuM ja leka-samUhane mAnya paNa che. jaina siddhAMtanI dRSTie te uparanuM kathana taddana khoTuM jaNAya che ane e A rIte che -tamArA kahevA pramANe kheDa ane vepAra vigere hiMsArUpa kriyA karanArA ghaNuM mANasa che ane svArtha tyAga karavApUrvaka dAna vigere pavitra kriyA karanArA ghaNA thoDA mANase che e uparathI ja ema sAbita thaI zake che ke-e hiMsArUpa kriyAnuM phaLa, duHkhanuM kAraNa pApa che; kAraNa ke saMsAramAM saravALe sukhI karatAM duHkhI AtmAo ghaNuM vadhAre che ane e badhA aneka prakAranI hiMsAmaya kriyAo karI rahyA che. je have tamArI mAnyatA mujaba e hiMsAmaya pravRttinuM phaLa pApa na hoya ane saMsAramAM maLatuM ja kAMI pratyakSa phaLa hoya te e badhA pAparahita hevAthI maratAM ja sIdhA mukti bhaNI javA joIe ane tyAMthI kadI paNa pAchA na pharavA joIe. jo Ama thAya te saMsArane 15 AnI bhAga e jAtane hovAthI zIdhra mukti meLavI zake ane pachI saMsAramAM ghaNuM ja thoDA eTale ke jeo sukhI sukhI che teo ja ApaNI najare AvI zake ethI "saMsAramAM anaMta jIvo che," evI hakIkta khoTI thavI joIe ane eka paNa du;khI ApaNI najare na dekhAvo joIe; paraMtu ema te kAMI jaNAtuM nathI eTale saMsAramAM jotAM mAlUma paDe che ke sukhiyA karatAM dukhiyA anekagaNuM vadhAre che ane sukhiyAM te ghaNA thoDA che. saMsAranI A jAtanI dazA uparathI te UlaTuM ema cesa thaI zake che ke je A duHkhiyA leke jaNAya che teo ja pUrvajanmamAM karelI hiMsAmaya pravRttionA phaLarUpa che ane e ja lake pApanI hayAtI jaNAvavAne pUratA che ane je A ghaNuM thaDA sukhiyA leke jaNAya che te pUrva janme karelI dAna vigere zubha pravRttionA
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ -(159). phaLarUpa che ane enI ochI saMkhyA ja puNyanI hayAtI mATe basa che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke dAnAdika zubha kriyAnuM duHkha ane hiMsAdika azubha kriyAnuM phaLa sukha-evuM viparIta baMdhAraNa zA mATe na heya ? ene uttara A pramANe che-je evuM viparIta baMdhAraNa sAcuM heta te saMsAramAM duHkhiyA ghaNuM ochA dekhAvA joIe ane badhe ThekANe sukhiyA sukhiyA ja dekhAvA joIe; kAraNa ke dAnAdika kriyA karanArA ghaNuM ochA che tyAre hiMsAdika kriyA karanArA enAthI anekagaNA vadhAre che-Ama hevAthI e jAtanuM viparIta baMdhAraNa sAcuM hoI zakatuM nathI. vaLI puNya ane pApanI sAbitI mATe A eka bIjI paNa yukti che -sau sarakhA che te paNa ekanuM zarIra suMdara, suDoLa, dekhAvaDuM, pAMce IdriyothI paripUrNa ane nirogI hoya che tyAre bIjAnuM zarIra kadrapuM, beDoLa, keIne na game evuM, kheDavALuM ane rogI hoya che. koI manuSya che te koI pazu che-A jAtanI vicitratA chomAM kAraNa sivAya ghaTI zakatI nathI. ane e vicitratAnuM je kAraNuM che te ja puNya ane pApa che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke, "bApa tevA beTA ane vaDa tevA TeTA " e jAtanA laukika nyAyathI e vicitratAnuM kAraNa mA bApa ja hoI zake che, paraMtu parAkSa evuM puNya ane pApa haI zakatuM nathI. ene uttara A pramANe che - e vicitratAnuM kAraNa mA bApa ja hoI zakatAM hoya te AMdhaLA mAbApanI dekhatI prajA ane dekhatA mAbApanI AMdhaLI prajA, kadrapA mAbApanI saMDaLa prajA ane suDoLa mAbApanI beDoLa prA-e jAtanI vicitratA thavAnuM zuM kAraNa? athavA eka ja bApanA be putramAM eka catura ane bIjo mUrkha, eka suDoLa ane bIjo beDoLa, eka kheDa vinAno ane bIjo kheDavALo-ItyAdi vicitratA thavAnuM zuM kAraNa? barAbara vicAra karI jotAM jANI zakAya che ke e vicitratAnuM kAraNa mAbApa te hoI zakatAM nathI, paraMtu jIvanAM potapotAnAM karma-eTale puNya ane pApa-hoI zake che--zarI
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) - ranAM sauMdarya vigerenuM kAraNa puNya che ane zarIranAM beDoLapaNuM vigerenuM kAraNa pApa che arthAta A yutithI paNa puNya ane pApanI hayAtI sAbita thaI zake che. athavA chevaTe ame ema kahIe chIe ke-sarvajJa puruSe e be tatvanI eTale puNya ane pApanI hayAtI kahI che; mATe dareka mumukSue enA kahyA pramANe mAnavuM joIe. A viSe ahIM lakhyA karatAM paNa vizeSa carcA thaI zake ema che; paraMtu laMbANane bhayathI ene ahIM lakhI nathI. je bhAIne e vizeSa carcAne rasa hoya tene vizepAvazyakanI TIkA jevAnI bhalAmaNa che, have ahIM AvatattvanuM svarUpa A pramANe kahevAmAM Ave che - " Asava" zabdane artha A pramANe che - jema kuMDAmAMthI pANI cUe che tema jemAMthI karmo cUe che tenuM nAma Aave che. je je kAraNathI karmo cUe che tenAM nAma A pramANe che-mithyAtva, avirata, pramAda, kaSAya ane ga. sAcA deva, sAcA guru ane sAce dharma e traNene sAcA na mAnI beTA mAnavAnuM nAma mithyAtva che. hiMsA vigere azubha kriyAnI pravRttiothI na aTakavuM-enuM nAma avirati che. viSayane sevavA ane madha pIvuM-enuM nAma pramAda che. krodha, mAna, mAyA ane lebha e cArene saMga karavo enuM nAma kaSAya che. mana, vacana ane tananI pravRtti karavI enuM nAma yoga che. upara jaNAvelAM mithyAtva vigere pAMca karmabaMdhanAM -je vaDe jJAna na thAya vA ochuM thAya evA jJAnAvarathIya vigere karmanA baMdhanAM kAraNe che ane e baMdhanAM kAraNene ja jainazAsanamAM Asava kahe che, arthAta mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAyanI sAthe saMbaMdha dharAvatI tana, mana ane vacananI pravRttio ja zubha ane azubha karmanuM kAraNa hevAthI AsavarUpa che. Asava karmabaMdhane hetu che mATe pahelAM hetu ane pachI kArya rahevuM joIe arthAta pahelAM Asava ane pachI karmabaMdha e pramANe e benI hayAtI hovI
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 161 ) joie, paraMtu ema mAnatAM A harakata Ave che ke-kyAMya baMdha sivAya Asrava rahI zakatA ja nathI--thai zakatA ja nathI mATe pahelAM kamaadha ane pachI Asrava--e rIte mAnavuM paDaze ane ema mAnavAmAM paNa Asrava kamabaMdhanA hetu kahyo che, te geravyAjakhI Tharaze; kAraNa ke kadI paNa pahelAM kAya ane pachI hetu evA kAya-kAraNanA krama hAi zakatA nathI, mATe Asrava ane kramabadha e enAM sthAna zI rIte geAThavavAM ? e praznaneA uttara A pramANe cheH--jema khIja ane vRkSa e emAM paheluM kayuM ane pachI kayu. ene Are Ave tema nathI, paraMtu ene pravAha vahyA kare che tema Asrava ane adhamAM paNa paheluM kayuM ane pachI karyuM ene ArA AvavAnA nathI. e te pravAhe niraMtara cAlyA ja kare che--eTaluM kharuM ke vartamAnakALanA AsavanA hetu pUrvakALane kabaMdha che ane thanArA kaMbaMdhane hetu vamAna kALanA Asrava che--e banne pravAhe karIne anAdinA hovAthI enA kramanI bhAMjagaDa karavI taddana nakAmI ane artha vagaranI che ane bannene pravAha paNa kema jAtanA vAMdhA vinAnA che. pUrvakALanA baMdhanI apekSAe Asrava kArUpa che ane e ja kArUpa Asrava thanArA karmabaMdhanI apekSAe kAraNurUpa che ane e ja dRSTie ahIM Asavane kamabaMdhanuM kAraNa kahyuM che; mATe Asrava ane dhanA kramamAM kAi jAtane vAMdhA ke dUSaNu Ave evuM nathI. mukhyapaNe A Asrava e jAtane cheH--puNyanA hetu ane apuNyane hetu ane taratamatAne lIdhe enA nAnA nAnA bhedo teA dhaNA che. tana, mana ane vacananI zubha ke azubha pravRttinI arthAt AsravanI hayAtI manuSya mAtra pete potAnA anubhavathI ja jANI zake che ane e vaDe ja tathA anumAnathI paNa bIjAmAM enI hayAtI kalpI zake che. tema tenI ( AsravanI ) hayAtI mATe zAstrA paNa sAkSI pUre che mATe AsravatattvamAM krAi jAtane vAMdhA rahe tema nathI. 11
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) - saMvara ane baMdha have saMvara ane baMdha tatvanuM vivaraNa A pramANe che - AsavanA aTakAvane jainazAstramAM saMvara kahyo che. jIva ane karma e bannene dUdha ane pANInI je je paraspara saMbaMdha tene baMdha kahevAmAM Ave che. samyagdarzanavaDe mithyAtvane, tyAgavaDe aviratino, apramAdavaDe pramAdane, kSamAdi guNavaDe kaSAyane tathA mana, tana ane vacananA damanavaDe ane pavitra vicAravaDe mana, tana ane vacananI pravRttione aTakAva karavAmAM Ave che tene saMvara kahevAmAM Ave che. khare saMvara to AtmAmAM karyagrahaNanA hetune abhAva che. e saMvara be jAtane che - eka sarvasaMvara-taddana saMvara ane bIje dezasaMvarthaDe thaDe saMvara. je. samaye jJAnI puruSa, nAnI ke moTI badhI pravRttione rokI rAkhI taddana akriya-kriyA vinAne thaI jAya che te samaye e taddana saMvara (sarva prakAre saMvara-sarvasaMvara)mAM hoya che ane jyArathI manuSyamAtra cAritra sudhAraNA tarapha vaLe che tyArathI e thoDe the saMvara (deza saMvara) karyuM jAya che. have baMdhatattvanuM vivaraNa A pramANe che - jema dUdha ane pANI bane bhegAM thayAM pachI je e bannene paraspara saMbaMdha hoya che te ja jIvanA pradeza ane karmanAM paramANu e be vacce je saMbaMdha thAya che tene "baMdha" kahevAmAM Ave che. athavA je vaDe AtmA parataMtrapaNAne pAme evA karmanA (pulanA) pariNAmane baMdha" kahevAmAM Ave che. gechAmAhila nAmane kaI pati ema mAne che ke je zarIra ane tenI uparanAM kapaDAMne saMbaMdha che, sarpa ane tenI uparanI kAMcaLIne saMbaMdha che tevo ja saMbaMdha AtmA ane tenI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 163), 'uparanAM karmone che. paraMtu jainadarzana te e jAtano saMbaMdha mAnatuM nathI.. e te kahe che ke bhegAM thaelAM dUdha ane pANIne je saMbaMdha hoya vA bhegAM thaelAM agni ane loDhAne je saMbaMdha hoya tevo ja saMbaMdha jIva ane karmanAM paramANuo vacce che. ahIM kadAca ema kahevAmAM Ave ke, jIva te amUrta che-ene koI jAtane AkAra nathI, ene. hAtha, paga paNa nathI; te pachI e, zI rIte karmanAM paramANuonuM grahaNa karaze ? ene uttara A pramANe che:-jIva ane karma vacce Aja anAdikALane saMbaMdha che ane te saMbaMdha paNa je tene nahi, kiMtu bhegAM maLelAM dUdha ane pANInI jevo che, mATe e jAtanA saMbaMdhathI baMdhAelA AtmAne ame amUrta nathI mAnatA---mUrta ja eTale AkAravALo mAnIe chIe. vaLI, kAMI karmanAM paramANuo hAthe bhAtAM nathI, e te vRttio eTale vicAravaDe ja kheMcAya che. jema koI puruSa, zarIre tela ceLAvIne ughADa beThA hoya to hAtha halAvyA vinA ja enA zarIra upara cAre tarapha UDatI raja eMTI jAya che tema rAga, dveSa ane mohanI vRttivALA AtmAnA eka eka pradeza upara cAre tarapha bharelAM karmanAM paramANuA eMTI jAya che ane evI sthitimAM rahelAM-saMsAramAM rajhaLatA AtmAne ame anekAMtavAdIo e apekSAe mUrta paNa mAnIe chIe. e prakAre hAtha paga vinAne AtmA, karmanAM paramANuonuM grahaNu zI rIte karI zakaze? e kalpanA khoTI TharI zake che. karmane baMdha be prakArane che - eka prazasta baMdha ane bIjo aprazasta baMdha. vaLI, karmane baMdha cAra prakAra che;-prakRti, sthiti, rasa ane pradeza. prakRti eTale svabhAva jemake, jJAnAvaraNa nAmanA karmane svabhAva jJAnane dAbI devAne eTale aTakAvavAne che. sthiti eTale karmanA TakAvanI maryAdA, jemake, amuka karma amuka vakhata sudhI TakI zake che. e maryAdA thavAnuM kAraNa vRttinI tIvratA ane maMdatA che. rasa eTale AtmAnI zaktine dAbavAnI karmamAM rahelI tAkAta, jemake, amuka jAtanuM jJAnAvaraNa karma, AtmAnA
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) ATalA ja jJAnane dAbI zake che. ane pradeza eTale karmanAM aNuone jaththo. e prakAre mukhyapaNe karma-baMdhanA A cAra prakAra che te paNa enA ATha ane ekaso aThThAvana prakAra paNa thaI zake che. ATha prakAra te enI mULa prakRtinA che ane te A pramANe che -jJAnAvaraNa, darzanavaraNa, mohanIya, aMtarAya, vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya. enI uttaraprakRtinA eTale peTA prakRtinA badhA maLIne 15 prakAra che ane te paNa. vRttinI tIvratA, tIvrataratA, tIvratamatA tathA maMdatA, maMdataratA ane maMdatamatAnA kAraNathI ghaNuM prakAranA thaI jAya che. A badhA karmabaMdhanA prakAre karmagraMthathI jANI levAnA che. have baMdha-tatvanuM svarUpa kahyA pachI nirjarA-tatvanuM svarUpa A pramANe kahe che - nijara ane mokSa je je karmo, jIva upara bAjhI gayAM che tenA kharI paDavAne nirjarA kahe che ane jIva ane zarIrane je taddana viyegapharI vAra kadI paNa saMga na thAya e viga-ene mekSa kahevAmAM Ave che. bAra prakAranAM tapavaDe jIva upara cUMTI gaelAM jJAnAvaraNAdi karmo kharI paDe che ane ene nirjarA kahevAmAM Ave che. e nirjarA be prakAranI che -sakAma ane akAma. je leke pitAnI icchAthI AkaruM tapa kare che, dhyAna dhare che ane bAvIza prakAranA pariSahene sahana, kare che tathA mAthAnA vALa kheMcI kADhe che ane e prakAre aneka rIte dehane dame che tathA aDhAra zIlAMgone dhAraNa kare che, kaI jAtane patigraha rAkhatA nathI ane zarIra prati jarA paNa mUccha rAkhatA nathI-zarIraje mela paNa sApha karatA nathI evA mahAnubhAvonI nirjarAne "sakAma
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ - nirjarA" kahevAmAM Ave che. ane je loko na chUTake aneka prakAranAM zarIra ane mananAM lAkha duHkhane sahana kare che teonI nijerAne akAma nirA' kahevAmAM Ave che. mokSatattvanuM vivaraNa A pramANe che - audArika, vaikriya, AhAraka, tejasa ane kAzmaNa e pAMca zarIra, Idriya, AyuSya vigere bAhya prANo, puNya, apuNya, varNa, gaMdha, rasa, sparza, janma, puruSapaNuM, sropaNuM ane napuMsakapaNuM, kaSAya vigerene saMga, ajJAna ane asiddhapaNuM vigerene taddana viyoga-e badhAMne pharIthI kAI vAra saMyoga na thAya evo viyoga-ene mokSa kahevAmAM Ave che. - have ahIM ema kahevAmAM Ave ke-AtmAne zarIrane viyAga te ghaTI zake evo che, kAraNa ke ene (zarIrano) saMbaMdha tAjo ja thaele che, paraMtu rAga dveSano viga ghaTe evo nathI; kAraNa ke je anAdinuM hoya che tene kadI paNa nAza thaI zakato nathI. jema AkAza anAdinuM che. tene nAza thaI zakato nathI tema AtmA sAthe rAga ane dveSane saMbaMdha anAdine che mATe tene taddata viyoga zI rIte thaI zake ? e praznane uttara A pramANe cheH--je je bhAvane thaDe paNa ghaTADe thaI zakato hoya te te bhAvane kaI vakhate taddana ghaTADe paNa tho joIe. jema ke, zIALAnI TADhamAM ApaNAM rUMvATAM UbhAM thaI jAya che ane jyAre e TADha maTI tApa thato Ave che tyAre pAchAM e suMvATAM besatAM Ave che ane vizeSa tApa thatAM to ApaNuM eka paNa rUMvADuM UbhuM rahI zakatuM nathI arthAta mAMca( rUvATAM khaDAM thavA)mAM jema ghaTADo thatAM thatAM tene tadana abhAva paNa thaI jAya che tema ahIM rAga vigerene ghaTADe thatAM thatAM tene paNa taddana abhAva thI suzakya lAge che. jo ke prANa mAtrane rAga vigerene saMbaMdha anAdi kALathI lAgela che te paNa keTalAkane te rAga karavAnAM ThekANa(strI, kuTuMba vigere)nuM kharuM svarUpa
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ (186) jANavAmAM AvyA pachI te uparathI krame krame rAgathI viruddha bhAvanA karavAthI teone rAga ocho thate cAlyo jAya che--e hakIkata sau koInA jANavAmAM Ave tevI hevAthI vivAda vinAnI che mATe ja e, uparanA anumAnane Take Ape evI che arthAta rAga vigeremAM paNa ghaTADo thavAne anubhava thato hovAthI koI samaye, samaya vigerenI joitI sAmagrIne joga thaze ane bhAvanAnuM baLa jAme ene (rAga vigerene) paNa tadana kSaya thavo geravyAjabI jaNAto nathI mATe jema jIvane zarIrane taddana viyoga thaI zake che tema rAga vigerene paNa taddana viyoga thaI zake che. -emAM kaI prakAranuM dUSaNa Ave evuM nathI. e viSe kadAca ema kahevAmAM Ave ke-jema jJAnAvaraNIya karmane udaya thaye jJAnamAM ghaTADo thate anubhavAya che ane e karmane atyaMta udaya thaye kAMI jJAnane sarvathA nAza thate ja|te nathI tethI "je bhAvano. thaDe paNa ghaTADo thaI zakatuM hoya te bhAvane kaI vakhate taddana ghaTADe paNa thavuM joIe e jAtane niyama sacavAtuM nathI ane ema hovAthI ja e niyama, rAga vigeremAM lAgu thaI zake nahi. tethI, rAgathI viruddha bhAvanA kaye paNa AtmAne rAga vigerene taddana viyoga zI rIte ghaTI zake? e praznano uttara A pramANe che-AtmAmAM je je guNe che te be prakAranA che-eka te AtmAmAM svabhAve karIne rahelA ane bIjA bahAranAM nimittone lIdhe AtmAmAM AvelA. A je jJAna guNa che te, AbhAmAM svabhAve karIne rahe che ane A je rAga dveSa vigere che te, AtmAmAM bahAranAM nimittane laIne AvelA che. je guNo svabhAve karIne rahelA che tene mATe upara jaNAvela ghaTADAne lagata. niyama lAgu thatuM nathI, kiMtu je guNo bahAranAM nimittane laIne AvelA che tene ja e niyama lAgu karavAno che; kAraNa ke, je guNo svabhAve karIne rahelA hoya che te te svabhAvasma hovAthI kadI paNa bhuMsAI
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 167) zakatA nathI. paraMtu je guNe nimittane laIne AvelA hoya che te badhA te nimitta khasyA pachI khasI jatA hovAthI tene mATe ja upara jaNAvele ghaTADAne niyama lAgu thaI zake che arthAt AtmA pariNAmI nitya che mATe game tevA jJAnAvaraNIyano udaya thayuM hoya te paNa AtmAnA ravabhAvabhUta jJAnane nAza kadI ya thaI zake nahi ane je rAga vigere, leba vigerenAM kAraNone lIdhe AtmAmAM AvelA che te badhA , te lobha vigerene nAza thaye eka kSaNa paNa Take tevA nathI-je je bhAve je nimittane lIdhe AvelA hoya te bhAvo pitAnuM te sahacara nimitta na rahe te rahI zake ja nahi. A niyama badhe ThekANe lAgu thaI zake evo che ane ahIM rAga dveSane paNa e ja niyama lAgu thAya che. ethI zarIranI peThe AtmAne rAga ane dveSane paNa taddana viga thAya emAM kAMI aghaTatuM nathI. vaLI, je AgaLa jaNAvyuM che ke, je anAdinuM heya che tene kadI paNa nAza thaI zakato nathI" e niyama paNa barAbara nathI; kAraNa ke, "prAgabhAva' nAmane abhAva, anAdine hovA chatAM nAza pAme che, ema sau koI prAmANika puruSa svIkAre che. vaLI, senuM ane mATI-e bene saMbaMdha anAdikALano che to paNa khAra ane tApanA prayogathI ene nAza thaI zake che-e sau keInI jANamAM che mATe "je anAdinuM hoya tene nAza thaI zake nahi." e niyama barAbara nathI. have ema pUchavAmAM Ave ke-rAga vigere guNo AtmAthI bhinna che ke abhinna che? jo e badhAne AtmAthI taddana bhinna ja mAnavAmAM Ave te jema mokSane pAmelA AtmAo rAga vigerethI bhinna che ane vItarAga che tema dareka AtmAo rAga vigerethI bhinna hovAthI vItarAga hovA joIe ane je e badhAne AtmAthI taddana abhinna ja mAnavAmAM Ave te jema ghaDAne nAza thaye sAthe enA guNone paNa nAza thaI jAya che tema rAga vigereno nAza thaye AtmAne paNa nAza thavo joIe. kAraNa ke je be vastu paraspara
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 168)-- taddana abheda dharAvatI hoya temAMthI ekane nAza thaye bIjIne paNa nAza tha ja joIe; mATe rAga vigerene AtmAthI taddana bhinna ke abhinna na mAnatAM koI apekSAe bhinna ane keI apekSAe abhinna ema bhinnabhinna mAnavA joIe ane ema mAnavAmAM kAMI dUSaNa hoya tema jAtuM nathI. have ema pUchavAmAM Ave ke-AtmAne zarIra ane karma vigerene tadana viyoga thayA pachI lekanA cheDA sudhI UMcuM javAnuM zuM kAraNa che ? ene uttara A pramANe che:-jema kuMbhAra cAkaDAne eka vAra gati Ape che ane pachI phakta e gatinA vegane lIdhe cAkaDe pharyA kare che, eka vAra hiMDoLo halAvyA pachI vegane lIdhe hiMDoLo hAlyA kare che, eka vAra AraMbhamAM ja bANane gati ApavAthI te ghaNe dUra sudhI pahoMcI jAya che e ja prakAre karmone nAza thayA pachI paNa enA vegane lIdhe AtmA, TheTha lekanA cheDA sudhI UMce pahoMcI jAya che. tathA jema eka tuMbaDA upara sAtatharo mATIne lepa lagAvyo hoya ane pachI ene pANImAM nAkhatAM ja DUbI jAya che. tyAra bAda jema jema pANInA sahavAsane lIdhe uparanA mATInA tharo ogaLatA jAya che-ukhaDatA jAya che tema tema e tu baDuM UMcuM AvatuM jAya che ane badhI mATI taddana ogaLI gayA pachI to e tuMbaDuM taddana pANInI upara AvIne tare tema AtmA paNa jema kamane bhAra ocho karato jAya che tema tema UMce Avate jAya che ane jyAre enI uparano karmane be taddana ukhaDI jAya che tyAre e, tuMbaDAnI peThe TheTha lekanAM uparanA bhAga sudhI pahoMcI jAya che. jema eraDAnI ziMga phADatAM ja tenI aMdaranAM bI uDe che tema karmanAM baMdhanono nAza thatAM ja AtmA uMcANa tarapha gati kare che. jIvonI mULa prakRti UMce javAnI che ane jaDanI mULa prakRti nIce javAnI che. jema svabhAve karIne DheDuM nIcuM paDe che, vAyu tIrachI vAya che ane
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 169 ) agninI jgyAta U~cI jAya che tema AtmAnI Urdhvagati paNa svabhAve karIne che. jIvAnI je adhogati, Urdhvagati (svargAditi) ane tIrachI gati thAya che te kame karIne che ane kama vinAnA jIvAnI je Urdhvagati TheTha leAkanA uparanA bhAga sudhI thAya che. te svabhAve karIne che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke--UMce jatA kama vinAnA jIva, leAkanA uparanA bhAga sudhI ja jaIne zA mATe aTake che? enAthI AgaLa kema nathI jatA ? eneA uttara A pramANe cheH--ethI AgaLa dharmostikAya nAmanuM tattva nathI tethI e, vadhAre UMce jai zakatA nathI ane dharmAstikAya vinA kAinI paNa gati thai zakatI nathI-e vAta AgaLa jaNAvAi gai che--e badhI hakIkata tattvArthanAM bhASyamAM jaNAvelI 1. mukta AtmAnA Udhvagamana viSe jaNAvatAM tattvArthasUtramAM (pR0 244 rA0) A pramANe jaNAvyuM cheH = " tadanantaramevordhvamAlokAntAt sa gacchati / pUrvayo-DaR- paheo-zole || 2 || H pUtrotaH-- kulAlacakre dolAyAmiSau cA'pi yatheSyate / pUrvayonAt maka tathA siddhati: smRtA | 2 || asaMgatva :- = mRtkevara nirmAkSAt cathA dADalajAnunaH / karmasaGgavinirmokSAt tathA siddhagatiH smRtA // 3 // baMdhaccheda: paraNDa- yantrapeDAsu bandhacchedAd yathA gatiH / dharmavadhanaviccheddAt ziyAvi sathe te // 4 // Urdhvagaurava:UrdhvagauravadharmANo jotrA iti jinotamaiH / --
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 170 ) - che. kadAca ema mAnI levAmAM Ave ke-karma vinAnA AtmAo phakta pUrvanA vegane lIdhe UMce jaI zake che te paNa je mokSe jatA AtmA-- ene tadana zarIra ane Idriya vigere prANa vinAnA mAnavAmAM Ave te adhogauravadharmANaH pudgalA iti coditam // 5 // athaisSatirthacrja -vAgya-s-vIvADA svabhAvataH pravartanne tathordhvagatigatmanaH // 6 // adhastiryakU tathorva va jIvAnAM karmajA gatiH / Urdhvameva tu taddharmA bhavati kSINakarmaNAm // 7 // tato'pyUrdhvagatisteSAM kasmAnAstIti cenmatiH / malitANAmAvAtA hitutiH viaa 85 arthAta, tyAra pachI eTale AThe karmone samULago nAza thayo ke turata ja e AtmA, lekanA cheDA sudhI UMce cAlyA jAya che. enA UMce javAnA je hetuo che te A che-1 pUrva prayoga, 2 asaMgatA, 3 baMdhaccheda ane 4 Urdhvagaurava. 1, (e cAre hetuone udAharaNapUrvaka samajAve che)pUrvaprayoga - jema eka vAra pheravyA pachI kuMbhArane cAkaDe enI meLe pharyA kare che, eka vAra halAvyA pachI hiMDeLo enI meLe hAlyA kare che ane eka vAra pheMkayA pachI bANuM enI meLe ghaNe dUra sudhI pahoMcI jAya che tema AtmAne eka vAra karmoe pheravele hevAthI te atyAre paNa (akarmaka dazAmAM paNa) UMce gati karI zake che. 2. asaMgatva - jema mATIthI kharaDAeluM tuMbaDuM pANImAM buDI jAya che ane pachI jema jema te uparane mATIne lepa pIgaLI pIgaLIne ukhaDate jAya che. tema tema te UMcuM Ave che ane e kacare taddana ukhaDI gaye to e
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 171) enuM jIvapaNuM ja TaLI jAya che; kAraNa ke jIvanuM jIvapaNuM enA (jIvana) prANa dhAraNavaDe TakI rahe che ane ene jyAre ThAmukA prANa ja na hoya tyAre e, zI rIte rahI zake? ane je jIvanuM jIvapaNuM ja tuMbaDAne ApaNe pANInI sapATI upara taratuM joIe chIe tema ja A AtmA upara ceTela karmakaSAyAdino maLa taddana ukhaDI gaye e lakanI taddana uparanI sapATI bhaNI gati kare e svAbhAvika che. 30 baMdha cheda - jema eraMDAnI ziMga ane yaMtranA paiDAomAM baMdha cheda thavAthI gati thAya che tema karmabaMdhane taddana cheda thavAthI siddha-jIva paNa Udhva gati karI zake che 4. Urdhvagaurava - zrIjinAe kahyuM che ke jIvone mULa dharma Ugaurava che eTale UMce javApaNuM che ane pulane mULa dharma adhagaurava eTale nIce, javApaNuM che. 5. jema DhekuM potAnA svabhAvathI ja nIce gati kare che te ja rIte vAyu tIcho cAle che, agni ane pANInAM mojAM UMce gati kare che te ja prakAre AtmAnI je e Urdhvagati thAya che te svAbhAvika che. 6. jIvanuM naraka vigere bhaNuM javuM-nIce javuM, tIrache javuM, manuSAdimAM javuM ane UMce eTale, svargAdi bhaNI javuM e badhuM karmajanya che ane je, lekanI taddata uparanI sapATI bhaNuM javuM-e to ene ( kamarahita jIvane) svAbhAvika dharma che. 7. kadAca ema pUchavAmAM Ave ke jIva, lekanI taddana uparanI sapATI mUkIne AgaLa paNa kema jato nathI ? te tene uttara e che ke-tyAM AgaLa gatine nimitta dharmAstikAya nathI ane dharmAstikAya vinA gati thaI zakatI ja nathI. 8.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) - na Take te ene (jIvana) ajIva mAna joIe ane ajIvane mokSa na thatuM hovAthI ene (jIvana) mokSa zI rIte ghaTe? mATe mekSanI dazAmAM paNa jIvanuM jIvapaNuM kAyama rAkhavA mATe jIvane zarIravALo ane IdriyavALo mAnavo joIe. ene uttara A pramANe che prANa be prakAranA che. eka dravya prANu ane bIjA bhAva prANu. jo ke mokSamAM dravya-prANuM hetA nathI, paraMtu ekalA bhAva-prANa hoya che. ane e bhAva-prANone dhAraNa karatA jIva tyAM paNa jIvyA kare che mATe dravyaprANone viyoga thavA chatAM paNa enA jIvapaNAmAM jarA paNa khAmI AvatI nathI. e bhAva-prANe A pramANe che-kSAyika samati, kSAyika jJAna, kSAyika vIrya, kSAyika darzana ane kSAyika sukha. e jIvamAM, ke je mokSane pAmelA che-anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya ane anaMta sukha rahelAM che. mekSamAM je anaMta sukha che te parama AnaMdamaya che ane saMsAramAM jaNAtA sukhathI taddana juduM che. je sukha mekSane pAmelA che anubhave che te, manuSyone nathI ane devone paNuM nathI. badhA kALanuM devenuM asaMtuM sukha ekaThuM karIe to paNa te, mekSa-sukhanA anaMtamA bhAgane paNa pahoMcI zake nahi. siddhanA jenuM sukha eTaluM badhuM che ke, je tenA anaMta bhAga karavAmAM (kalpavAmAM) Ave to paNa te badhA AkAzamAM samAI zake nahi. e viSe yogazAstramAM nIce pramANe jaNAvyuM che -"deva, dAnava ane manuSyanA dro, traNa jagatamAM je sukhane anubhave che te sukhamokSasukhanA anaMtamA bhAga jeTaluM paNa na hoI zake." e je sukha che te vAra bhAvika che, zAzvata che ane IdriyathI paNa vadI zakAya evuM nathI- ene te mAtra AtmA ja vedI zake che. evuM sukha, mekSamAM hevAthI ene cAre puruSArthamAM vaDe puruSArtha kahevAmAM Ave che. mokSane pAmelA jIvo-siddhanA jIvo-sukhane anubhave che ke nahi?
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---( 173 ) e viSe traNa mata che ane te A pramANe cheH-vaizeSika matavALA, ema mAne che ke muktine pAmelA AtmAnA buddhi, sukha, duHkha vigere guNe nAza pAmI jatA hevAthI e tyAM (mekSamAM) zI rIte sukhI heI zake? 1. baddha matavALA ema mAne che ke tyAM te cittane tadana vinAza thaI jatuM hovAthI AtmA pite ja rahI zakato nathI, te pachI sukha to hoya ja kayAMthI? 2. sAMkhyamatavALA ema mAne che ke mekSamAM sukha hoya tethI AtmAne zuM ? kAraNa ke e pote bhogavavAnI zakti ja dharAvatuM nathI ethI tyAMne AtmA zI rIte sukhI hoI zake ? 3. etraNamAMnA prathama matavALAne ApavAno uttara A pramANe che:- - pahelAM e matavALAne pakSa uThAvI pachI enuM ja samAdhAna karavAnuM che ane te A rIte che--vaizeSika matavALA kahe che ke mokSadazAmAM buddhi, sukha vigere guNe nAza pAmI jatA hevAthI e dazAne pahoMcelA AtmAmAM vizuddha jJAna ke vizuddha sukha zI rIte hoI zake? kAraNa ke mokSanuM svarUpa A pramANe che-jIvanA nava vizeSa guNa che-- buddhi, sukha, du:kha, irachA, dharma, adharma, prayatna, bhAvanA ane dveSa-e navene samULago nAza thayA pachI jIva, pitAnA svarUpamAM AvI zake che ane e jIvanuM pitAnA svarUpamAM AvavuM e ja mokSa che. e naveguNe eka saMtAnarUpa hevAthI dIvAnA saMtAnanI peThe. taddana nAza pAmI. zake che. e prakAranA anumAnamAM koI jAtanuM dUSaNa AvI zake ema nathI. tema e anumAnanI sAme ene aTakAvanAruM evuM bIjuM kaI pramANu. paNa maLatuM nathI. e guNenA saMtAnane nAza thavAne krama A pramANe che - harahaMmeza zAstrane abhyAsa karavAthI AtmAne tatvajJAnanI eTale pitAnA svarUpanI ane saMsAranA prapaMcanI khabara paDe che-tema thavAthI tenuM mithyA, jJAna nAza pAme che, mithyA jJAna nAza pAmavAthI enA (mithyA jJAnanA) phaLarUpe rahelA rAga vigerene vilaya thAya che, rAga vigerene nAza thavAthI
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 174) - tana, mana ane vacananI navIna pravRttino aTakAva thAya che ane e aTakAva thayA pachI dharma ane adharmanI navI pedAza thatI aTake che ane je dharma ane adharma jUnA che-pUrve karelA che-tene kSaya to te dvArA banelAM zarIra ane Idri tathA zArIrika ane idriyajanya sukhAdi phaLa bhogavavAthI thaI jAya che tathA je dharma ane adharma have pachI bhaviSyamAM thayelA che tene kSaya paNa (te dvArA maLatAM) tenAM phaLane upabhoga karavAthI thaI zake che--e prakAre e guNonA saMtAnane nAza thavAno krama che ane emAM idriyathI utpanna thatA buddhi, sukha ane bIjA paNa guNo AvI jAya che. A pramANe mokSanI dazAmAM AtmAmAM buddhi ke -sukha rahI zakatAM nathI te pachI ene (AtmAne) anaMta sukhavALo ane anaMta jJAnavALo zI rIte mAnI zakAya? A jAtanA vaizeSika matavALAnA praznane uttara A pramANe che;--upara je buddhi vigere nava guNone nAza thavAnuM jaNAvyuM che te saMbaMdhe pUchavAnuM che ke zuM e guNa AmAthI taddana judA che? ke e guNo ane AtmA e bane eka che? je e guNene AtmAthI taddana judA mAnavAmAM Ave te ene gheDA ane hAthInI peThe AtmA sAthe karaze saMbaMdha na hovAthI ene AtmAnA guNo ja zI rIte kahevAya? jo e guNe ane AtmA e bane taddana eka heAya te guNone nAza thayA pachI AtmAne paNu nAza thavo joIe, te pachI mekSa kone thaze ? have jo AtmA ane e guNe e banne vacce koI apekSAe bheda ane keI apekSAe abheda-ema mAnavAmAM Ave te tamoe mAnele ekAMtavAdane siddhAMta kheTe Tharaze. vaLI tame je guNonA saMtAnane nAzavaMta kahe che te khoTuM che-viruddha che; kAraNa ke je saMtAnane pravAha paraspara kArya-kAraNabhAvane saMbaMdha dharAve che te taddana nitya athavA taddana anitya heI zakatA nathI. -jo e pravAhane sarvathA nitya ke anitya ja mAnavAmAM Ave te e kArya-kAraNarupa heI zakato nathI. je vastu nityAnitya hoya che temAM ja
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 175 ) kriyA karavAnI hakIkata ghaTI zake evI che. vaLI, tame je dIvAnA saMtAnanA nAzanuM je udAharaNa ApyuM che te paNa ghaTI zake evuM nathI; kAraNa ke e saMtAnane taddana nAza thato ja nathI, kiMtu emAM phakta rUpaphera thAya che eTale taijasa paramANuo pitAnuM caLakatuM rUpa choDIne saMyoga ane sAmagrI vaze aMdhakArarUpe pariName che. jema padArtha mAtra pitAnA pUrva rUpano parityAga kare che ane bhaviSyanuM navIna rUpa dhAraNa kare che tathA pitAnuM pitA paNuM mUkato nathI tema dIvo paNa e traNe jAtanI sthitimAM varto e che mATe eno taddana nAza zI rIte hAI zake? A viSe ahIM ghaNuM kahI zakAya evuM che te paNa tene vistArathI "anekAMta-pradhadraka"mAM kahIzuM. vaLI, tame je buddhi vigere guNone taddana nAza jaNavo che te zuM e guNo IdriyathI utpanna thanArA che ke atikriya-jene Idriyo paNa na pahoMcI zake evA che? je tamo IdriyathI utpanna thanArA buddhi vigere guNone nAza mAnatA he te amAre paNa kAMI vAMdhA jevuM nathI; kAraNa ke, ame paNa ema ja mAnIe chIe ke mokSadazAmAM Idri ke IdriyothI utpanna thanArA anubho emAMnuM kazuM paNa hayAta rahetuM nathI. jo tame ema mAnaze ke mekSadazAmAM atIMdiya guNone paNa nAza thaI jAya che te emAM je vAM Ave che te A pramANe che-saMsAramAM je kaMI manuSya mokSanA athI che te badhAya mekSa tarapha evuM dhArIne pravRtti kare che ke-ekSadazAmAM anaMtuM ane keAI sukhanI sarakhAmaNImAM na Ave evuM sukha ane jJAna kAyama rahe che. teonI keInI paNa evI icchA to hatI ja nathI ke, mokSa pAmyA pachI Aje jJAna ane sukha vigere vartamAnamAM che te paNu gumAvavAM paDaze ane eka patthara jevI dazA bhegavavI paDaze. je kharekharI rIte mokSadazAmAM pattharanI peThe jaDa jevA thaIne paDayuM rahevuM paDe tema hoya te eka paNa manuSya mokSa mATe pravRtti kare nahi-evA mokSa karatAM te A saMsAra ja bhalo che ke jemAM thoDuM thoDuM to sukha
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ (176) - maLyA kare che, mATe vaizeSika matavALAe mokSanuM je svarUpa kayuM che te koIne paNa game tevuM nathI. kahyuM che ke vRMdAvanamAM nivAsa kare sAra, ziALo sAthe vasavuM sAruM paraMtu gautama RSi, vaizeSikAe mAnelI muktine meLavavA rAjI nathI." e ja pramANe mekSa saMbaMdhe mImAMsA matavALA paNa kahe che ke -"jyAM sudhI vAsanA vigere AtmAnA badhA guNone samULa nAza thayo nathI tyAM sudhI duHkhane samULa (taddana) nAza thaI zakatuM nathI. sukha ane duHkhanuM kAraNa dharma ane adharma che ane e (dharma ane adharma) bane ja saMsArarUpa gharanA thAMbhalA che. e bane thAMbhalAno nAza thavAthI zarIra vagere TakI zaktA nathI ane ema thavAthI ja AtmAne sukha duHkha hoI zakatAM nathI mATe ja e mukta AtmA kahevAya che. jyAre AtmA mekSanI dazAne pahoMce che tyAre te kevo hoya che ? tane uttara A pramANe che -e mukta AtmA pitAnA ravarUpamAM raheluM hoya che, badhA guNothI cheDAele heya che. ane e vakhatanuM enuM rUpa saMsAranAM baMdhanathI rahita ane du:kha tathA kaleza vinAnuM cha UrmiothI para hoya che ema paMDita leke kahe che. kAma, krodha, mada, garva, lebha ane daMbha-e cha Urmio che. vaLI teo (mImAMsA matavALA) kahe che ke "jyAM sudhI AtmA zarIradhArI heya che tyAM sudhI tene sukha ane duHkha thAya che ane zarIra vinAnA AtmAne sukha ane duHkhane sparza suddhAM heta nathI." e badhA mImAMsA matavALAne mekSa viSene abhiprAya vaizeSika matavALAnI jevo ja jUThe jANavAne che. vaLI ame (jaina) vaizeSika matavALAne pUchIe chIe ke-tame mokSadazAmAM sukha mAtrane taddana abhAva ja mAne che ke je sukha zubha karmanAM pariNAmarUpa che tene ja phakta abhAva mAne che? je zubha karmanAM pariNAmarUpa sukhane ja abhAva mAnatA he te emAM amAro kazo vAMdho nathI, kAraNa ke ame paNa ema mAnIe chIe ke mokSadazAmAM koI paNa karmathI pedA thatAM sukho te rahetAM ja
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---( 177 ) nathI. have tame mokSadazAmAM sukha mAtrane abhAva mAne te te amAre kabUla heI zake nahIM, kAraNa ke tamAro e pakSa kheTe che. AtmA sukhasvarUpa che mATe sukha e AtmAne svabhAva che ane ema hevAthI ja e AtmAnA svabhAvarUpa sukhane kadI paNa nAza thaI zake nahi. jema ApaNe viSayanAM sukhene atyaMta cAhIe chIe tema sau kaI pitapatAnA AtmAne paNa atyaMta cAhe che, mATe ja ema sAbita thaI zake che ke AtmA sukhamaya che. je e sukhamaya na hatA te ene (AtmAne) keAI paNa cAhata nahi. vaLI vicArapUrvaka pravRtti karanArA mumukSuo mAtra sukhane mATe ja prayatna karI rahyA che ane e sukha mokSadazAmAM maLe evuM che. mekSa-dazAmAM je sukha raheluM che te avadhi vinAnuM che ane akhaMDa tathA ghaNAmAM ghaNuM che-ethI vadhAre sukha bIje kaI ThekANe saMbhavI zakatuM nathI. je je guNamAM taratamapaNuM jaNAya che te guNanuM taratamapaNuM kaI ThekANe jarUra aTakI javuM joIe. jema pariNAmanuM taratamapaNuM AkAzamAM aTakayuM che tema sukhanuM paNa taratamapaNe mokSa-dazAmAM aTakaryuM che mATe ja mokSadazAnuM sukha avadhi vinAnuM che ema kahevAmAM AvyuM che. vaLI, ame vaizeSikene jaNAvIe chIe ke teoe mAnelI vedanI kRtio paNa mokSa-dazAnAM sukhanuM varNana A pramANe karI rahI che -" brahmanuM rUpa AnaMda che ane te mokSa-dazAmAM prakaTa thAya che. te samayanuM brahmanuM rUpa joIne badhAM baMdhane chUTI jAya che ane e ja vakhata-mokSadazAmAM-AtmA pitAmAM nitya evA AnaMdano lAbha meLave che." vaLI bIjI zruti A pramANe che:-"jyAM mAtra buddhi ja pahoMcI zake, Idriya na pahoMcI zake evuM kadI paNa nAza na pAmanAruM sukha rahe che tenuM nAma mokSa che ane e mokSane apUrNa manuSyo meLavI zakatA nathI" mATe mokSa sukhamaya che e vAtamAM have kaze vivAda ke vAMdhe 12
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18)- - rahetA nathI, tethI vaizeSike e paNa mokSane sukhamaya mAna joIe ane tema karI vedanI zrutinuM mAna jALavavuM joie.. - have sAMkhya matavALAone mekSa saMbaMdhe je abhiprAya che te A pramANe che -teo kahe che ke A puruSa (AmA) zuddha caitanya svarUpa che ane eka saLIne paNa vAMkI vALavA azakta che mATe akartA che tathA sAkSAt bhagavanAra paNa nathI. e te jaDa ane kriyA karanArI evI prakRtine samAzrita che ane tethI ja tene (AtmA) upara ajJAnanuM aMdhAruM patharAI raheluM che ane ema che mATe ja je sukha vigere phaLa prakRtimAM rahenAruM che tenuM pratibiMba pitAmAM paDe che tene paNa pitAnuM mAnI le che ane evA mohane lIdhe prakRtine sukha svabhAvavALI mAnate AtmA saMsAramAM vAsa kare che. have jayAre e AtmAne evuM bhAna eTale viveka thAya che ke "A prakRti duHkhane hetu che ane enI sAthe saMbaMdha rAkhavAmAM kAMI mAla nathI" tyAre e (AtmA), prakRtie karelA karma-phaLane bhagavata nathI ane e prakRti paNa ema samaje che ke "A AtmAe mArI pila jANI lIdhI che ane have e mAruM kareluM karma- phaLa bhogavata nathI " tyAre e kADhaNa strInI peThe tenAthI dUra khase che. jyAre prakRtinI zakti narama paDI jAya che tyAre AtmA enA mULa rUpamAM AvI jAya che enuM ja nAma mekSa che, arthAta mekSadazAmAM rahelo AtmA anaMta caitanyamaya che, kiMtu AnaMdamaya nathI; kAraNa ke AnaMda te prakRtine svabhAva che ane mekSa-dazAmAM ene te taddana nAza thaelo che. A pramANe mokSa viSe sAMkhyamatavALAo abhiprAya dharAve che. tene uttara jainamatavALAo A pramANe Ape che -sAMkhyamatavALA ema mAne che ke-jJAna e buddhine dharma che ane buddhi jaDe evI prakRtimAMthI pragaTe che arthAta jJAna ane AtmAne koI prakArane saMbaMdha nathI-AtmA mAtra ajJAna che. jema A AtmA ajJAna che tema tenI ja peThe mukta thayela
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----( 179 ) AtmA paNa ajJAna che. je ajJAnane lIdhe prakRtimAM raheluM sukha vigere, AtmA, pitAnuM mAne che te ja ajJAnane lIdhe mukta thaele AtmA paNa prakRtimAM rahelAM sukha vigere phaLane pitAnAM kema nathI mAnate ? kAraNa ke e mukta thaele AtmA paNa jJAna vinAne levAthI ajJAnarU5 aMdhakArathI DhaMkAele che. e prakAre jJAna ane AtmAno saMbaMdha nahi mAnI ene ( jJAnano) prakRti jevI jaDa cIja sAthe saMbaMdha mAnavAthI upara jaNAvela vAMdhe Ave che. have kadAca sAMkhyo ajJAnano artha rAga vigere kare to paNa ghaTe evuM nathI; kAraNa ke e rAga vigere prakRtinA dharmo che mATe AtmAthI taddana judA che ane ema havAthI ja te AtmAne DhAMkI zakatAM nathI. je atyaMta judA hevA chatAM e rAga vigere, AtmAne DhAMkI zakatA hoya te mukta thaelo AtmA paNa ethI DhaMkAvo joIe--e paNa enAthI atyaMta judo che. vaLI, saMsArI AtmAne karanAra na mAnI mAtra bhagavanAre ja mAnave emAM paNa ghaNuM ya dUSaNo Ave che. lokomAM paNa "je kare e ja bhogave ? e vAta suprasiddha che te ethI UlaTuM eTale "karanAra koI ane bhogavanAra keI" evuM zI rIte manAya? vaLI, ame (jene) to sAMkhyone pUchIe chIe ke-prakRti ane puruSane saMga keNe karyo-AtmAe karyo? ke prakRtie karyo ? je tamo ema mAno ke prakRti ane AtmAno saMga prakRtie karela che te e geravyAjabI che, kAraNa ke prakRti te badhe ThekANe rahelI che ethI je e, badhe ThekANe AtmA ane prakRtine saMga karAvyA karatI hoya te mukta thaelA AtmAo paNa prakRtithI vikhuTA zA mATe rahevA joIe? prakRti badhe ThekANe pahoMcelI hovAthI AtmA mAtrane pitAnI sAthe saMbaMdha karAvavAne samartha che mATe eka paNa AtmA enAthI vikhuTo na rahevuM joIe. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke-AtmA pote prakRtine saMyoga kare che, te e paNa vyAjabI nathI, kAraNa ke e (AtmA) te zuddha caitanya svarUpavALe hevAthI zA
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 180 )-- mATe prakRtine sAthe rAkhavAnuM mana paNa kare? ane kadAca AtmAnuM e jatanuM mana thatuM hoya te tenuM kAMI kAraNa che ke nahi? je kAMI kAraNuM mAnavAmAM Ave te zuM prakRtirUpa che ke AtmArUpa che ? kemake, sAMkhe prakRti ane AtmA sivAya trIjI cIjane mAnatA nathI. jo e kAraNarUpe prakRtine mAnavAmAM Ave te jema vizuddha AtmAne prakRtine saMbaMdha karAvanAra prakRti che tema mukta thaelA AtmAne paNa e prakRti, pitAnI sAthe zA mATe na bheLI zake? kAraNa ke e banne AtmAo eka sarakhA che mATe ekane bheLI zake ane bIjAne na bheLI zake e banavA jevuM nathI. have je prakRti ane AtmAnA saMbaMdhanA kAraNa tarIke AtmAne mAnavAmAM Ave te je AtmA e kAraNarUpe kAmamAM Ave che te, prakRti sahita che ke prakRtirahita che? je e (AtmA) paNa prakRti sahita heya te enI prakRtino saMbaMdha zI rIte thaye? ene je javAba Avaze emAM paNa upara jaNAvelA ja prazno uThe tema hovAthI A hakIkatanuM kyAMya ThekANuM Ave tema nathI. je e prakRtinA saMbaMdha vinAne AmA, AtmA ane prakRtinA lagnanuM kAraNa thatuM hoya to e paNa geravyAjabI che; kAraNa ke e vizuddha AtmA, evI bhAMjagaDa karI zake ja nahi. ane kadAca kare te enuM paNa kAraNa gotavuM joIe ane ema kAraNa gotatAM gotatAM Aro Ave tema na hovAthI A kAraNa-pakSanI hakIkta barAbara nathI. have je ema mAnavAmAM Ave ke-prakRti ane AtmAnA saMbaMdhanuM kAMI kAraNa ja nathI, te pachI mukta thaelA AtmAne paNa prakRti sAthe zA mATe saMbaMdha na thAya ? vaLI, e viSe A eka bIjuM pUchavAnuM che ke prakRti sAthe lagna kare te AtmA pitAnA pUrvanA svabhAvane choDe che ke nahi? je te, pitAne pUrvane svabhAva choDe che te anitya thaI jAya ane ema thavuM sAMkhyamatamAM meTuM dUSaNa che. je te pitAne pUrvane svabhAva na ja cheDe te te, prakRti sAthe bhaLI paNa kema zake? juvAna thanArA mANase pitAnI bALaavasthA choDavI ja joIe tema
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 181), prakRtinI sAthe saMbaMdha dharAvatA AtmAe pitAno pUrvane svabhAva choDa ja joIe--e rIte koI prakAre sAMkhyamatamAM AtmAnI sAthe prakRtino saMyoga ja ghaTI zakato nathI te pachI enA viyoganI vAta te zI rIte thAya? vaLI, sAMkhyamatavALAoe AgaLa ema jaNAvyuM hatuM ke-AtmAne viveka thAya che ane pachI e, karma-phaLane bhagavate nathI" ityAdi. te paNa vyAjabI jaNAtuM nathI. ame ( jene ) e viSe pUchIe chIe ke e viveka eTale zuM ? je ema kahevAmAM Ave ke pitapatAnA rUpamAM: rahelA prakRti ane puruSanuM juduM juduM jJAna-enuM nAma viveka che to e viveka kene thAya che-AtmAne thAya che ke prakRtine thAya che ? ame jaine te dhArIe chIe ke e viveka, e bemAMthI ekene paNa tho ghaTatuM nathI kAraNa ke sAMkhenA hisAbe e beya ajJAna che. vaLI, sAMkhyoe je ema jaNAvyuM hatuM ke-"prakRti pote kaDhaNa strInI peThe dUra khasI jAya che" ityAdi. te paNa barAbara nathI, kAraNa ke prakRti te jaDa che ethI enAmAM khasI javAnI akala zI rIte Ave? vaLI e prakRti te nityarUpa hovAthI mokSa-dazAne pAmelA AtmAone paNa pitAnI sAthe zA mATe na bheLave? jema ke manuSya vAyune pratikULapaNe jANe hoya te paNa vAyu e manuSyane cheDe mUkatA nathI tema jeNe prakRtine paNa mAla vinAnI jANI heya tene paNa cheDe prakRti zA mATe mUke? kAraNa ke prakRti nitya hevAthI hamezAM rahenArI che-e prakAre kaI paNa AtmAne prakRtithI viyoga thavo ghaTato nathI to mekSa kyAMthI thAya? ane je prakRtine hamezAM rahenArI na mAnavAmAM Ave te enI nityatA zI rIte dhaTe ? je vastu taddana nitya hoya che enuM pUrva svarUpa badalatuM nathI ane emAM navuM bhaviSyanuM svarUpa AvatuM paNa nathI. e te je cIja pariNAmI nitya hoya temAM ja ghaTI zake che. je pUrve jaNAveluM dUSaNa maTADavAne mATe prakRtine pariNAmI nitya mAnavAmAM Ave te AtmA paNa e ja mAna joIe, kAraNa ke e jyAre prakRti sAthe bhaLela
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 182 ) hAya che tyAre ene sukhanA bhAgavanAra mAnavAmAM Ave che ane mekSamAM ene evA nathI mAnavAmAM AvatA tathA te pahelA amukta dazAmAM hoya che ane pachI ene mukta dazAmAM AvelA mAnavAmAM Ave che. e rIte AtmAnA pariNAmeA pharatA haiAvAthI ene paNa pariNAmI nitya mAnave joie. e ja rIte AtmAne sukhI ane duHkhI vigere paNa mAnavA joie. jo ene jarA paNa pheraphAra pAmateA na mAnavAmAM Ave te e amukatane mukta paNa zI rIte thai zakaze? e prakAre taddana meAkSanA abhAvanI teAbata Avaze. tApa e -sAMkhyAne mAnele mekSa barAbara dharI zake evA nathI mATe me kSane anaMta sukha ane anaMta jJAnavALA mAnave e vyAjakhI ane yuktiyukta jaNAya che. have bauddhamatavALAe mekSa saMbadhe je abhiprAya dharAve che te A pramANe cheH--teo kahe che ke jJAnanI kSaNika dhArA sivAya bIjo kAi judA ane sthira rahenArA AtmA nathI, tethI jJAnamaya ane sukhamaya meAkSanI vAtA karavI e taddana phekaTa che. je manuSyA AtmadarzI (AtmAne mAnanArA) che te te! muktine meLavI zakatA ja nathI, tenu kAraNa A cheH--je manuSya, AtmAne sthira ane nitya mAne che tene AtmA upara sneha thAya che, e snehane lIdhe te AtmadarzI bhAi AtmasukhAmAM ane tenAM sAdhatemAM deSo tarapha daSTi na karatAM ekalA guNAne jue che ane amatApUrvaka sukhanAM sAdhatAnuM grahaNa kaye` jAya che--e rIte jyAM sudhI Atmadarzana che tyAM sudhI saMsAra ja che. e viSe kahyuM che ke " je manuSya AtmAne jue che tene temAM hu" e prakAre nitya rahenArA sneha cAya che, e snehane lIdhe te, e sukhAmAM tRpti pAme che ane sukhanI tRSNA dASAne jovA detI nathI. pachI e AtmadarzI mamatAvaDe sukhanAM sAdhanAnuM grahaNa kare che tethI tene AtmAnA aaibhinaveza-ahatanA kadAgraha-thAya che eTale jyAM sudhI Atma-darzana heAya tyAM sudhI sasAra
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ na 183) ja rahe che. AtmAnI hayAtI jAya pachI ja "huM ane bIjo ' evuM bhAna thAya che, evA bhAnane lIdhe rAga ane dveSa thAya che ane e bane (rAga ane dveSa) ja badhA doSanuM mULa che." mATe muktine meLavanArA manuSya te putra, strI vigere parivArane anAtmaka (ApaNe nathI) mAnava joIe ane e badhuM anitya che, azuci che tathA duHkharUpa che evo vicAra karyA kare jaIe--ema ciMtavavAthI AtmAmAM neha nahi thAya ane e jAtanA vizeSa abhyAsathI ja vairAgya thaze, tethI citta Asava vinAnuM thaze ane e ja mukti che. have kadAca koI ema kahe ke e upara lakhyA pramANe vicAra na karavAmAM Ave ane mAtra zarIrane duHkhadevArUpa tapa tapavAmAM Ave te paNa sakala karmane nAza thavAthI mekSa tho ghaTe ema che mATe e tapavaDe ja mokSane zA mATe na meLavavo ? enA uttaramAM bauddho jaNAve che ke-zarIrane duHkha devuM e kAMI tapa nathI. e to jema nArakIo pitAnAM pUrvanAM pApane lIdhe aneka jAtanuM duHkha veThe che tema zarIrane duHkha denArA paNa pitAnAM pUrva karmonuM phaLa ja bhogave che-e kAMI tapa karatA nathI mATe evA tapavaDe mokSa zI rIte thaI zake ? vaLI, karmo te aneka prakAranAM che, kAraNa ke te vaDe aneka jAtanAM judAM judAM phaLa maLI rahyAM che, mATe evAM aneka jAtanAM karmone nAza eka prakAranA tapathI ja zI rIte thaI zake? kadAca ema kahevAmAM Ave ketapamAM aneka zaktionuM mizraNa thavAthI e tapavaDe karmone nAza zA mATe na thaI zake? te enA uttaramAM bauddho jaNAve che ke je e rIte karmone nAza thaI mokSa thaI zakatuM hoya te thoDAka kalezathI paNa badhAM karmone nAza thavo joIe; kAraNa ke jo ema nahi mAnavAmAM Ave te ahIM paNa tapamAM aneka zaktionuM mizraNa che tenuM zuM thaze ? mATe tapathI karmane kSaya thaI mokSa thAya e barAbara ghaTe evuM nathI. e ja. hakIkata bIjA graMthamAM blekavaDe jaNAvI che. tAtparya e che ke-jeno mAne che tevo mekSa yuktiyukta jaNAtuM nathI, ethI nirAtmabhAvanAnA
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 184) - prabaLapaNAne lIdhe je cittanI kalezarahita avasthA thAya che tene ja mekSa mAna e barAbara vyAjabI jaNAya che. e pramANe mokSa viSe bauddhone abhiprAya che. have jano e abhiprAyane uttara A pramANe Ape che tame (bauddho ) AtmAne sthira mAnatA nathI ane je mAtra jJAnanI dhArAo ja mAne che temAM ghaNuM dUSaNe Ave che ane te A pramANe che--jJAnanA pravAha te kSaNe kSaNe palaTo mAre che ethI je pravAha kriyA karavAnuM nimitta bane che te kSaNika hovAthI kriyAnuM phaLa bhogavavAne rahI zakato nathI ane je bIjo pravAha kriyAnuM phaLa bhogave che te, eno kartA hote nathI arthAta tamArA mAnelA kSaNikavAdamAM kartA koI ane bhaktA koI evo maTe vAMdho Ave che. kAraNa ke je kartA heya te ja bhegavanAra heya-e niyama sau koIne saMmata che. vaLI, e kSaNikavAdamAM smaraNazakti paNa zI rIte ghaTI zakaze ? kAraNa ke jeNe joyuM che ke sAMbhaLyuM che te jJAnapravAha kSaNika hevAthI TakI zakatuM nathI. ane enI jagyAe je bIje jJAnapravAha Ave che teNe pUrvanuM joyuM ke sAMbhaLyuM nathI ethI bIjAe kareluM bIje zI rIte yAda karI zake che saMsAramAM te e niyama che ke jeNe kareluM hoya te ja yAda rAkhI zake che. ane e niyama sau koIe ravIkAre che mATe e jAtane ghaNuM deSavALe kSaNikavAda na mAnatAM sthiravAda mAne e yuktiyukta che. jema mALAmAM rahelA badhA maNakA eka derAmAM paravelA hoya che ane ema hoya te ja e badhA maNakA TakI zake che tema A jJAnanI dhArAo paNa derAnI jevA eka AtmAmAM parovelI hoya te ja rItasara rahI zake che ane ema mAnavAmAM Ave to ja upara jaNAveluM eka dUSaNa Ave tema nathI mATe AtmAne kSaNika na mAnatAM sthiravRttivALe mAna joIe ane ema mAnyA pachI ja mokSanI vAta karavI e zabhA Ape evuM che. vaLI, tame (bauddhoe) je dUSaNa AtmAne mAnavAmAM jaNAvyuM che te jo ke ThIka che, kiMtu e kAMI badhe lAgu paDe tevuM nathI. e te je mUkha ane ajJAnI che ene ja lAgu thAya che-je manuSya ajJAnI
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ -(1985) che te jema mUrNa rogI kupathya kare che tema AtmAnA nehane lIdhe saMsAramAM jatAM duHkhanA seLabheLavALAM sukha-sAdhanomAM pravRtti kare che. kiMtu je puruSa jJAnI che ane hita tathA ahitane jANakAra che te jema DAhyo regI niraMtara karI pALyA kare che tema atAtvika sukhanAM sAdhana evAM strI vigerene parityAga karIne AtmAnA snehane taddana sukhamaya evA muktinA mArgamAM pravRtti kare che mATe AtmAnA snehane lIdhe tame (bauddhoe ) je dUSaNa batAvyuM che te barAbara nathI. vaLI, tame je kahyuM che ke-"mukti meLavavAnI icchAvALA manuSya anAtmapaNAnI ja bhAvanA bhAvavI" e paNa kAMI barAbara nathI, kAraNa ke jema taddana nitya5NunI bhAvanA muktinuM kAraNa thaI zakatI nathI, tema taddana anityapaNunI bhAvanA paNa muktinuM kAraNa hoI zakatI nathI. evI ekAMta nityapaNAnI ke ekAMta anityapaNanI bhAvanA khoTI che. vaLI, e jAtanI bhAvanA paNuM eka sthira evA anusaMdhAna karanAra sivAya thaI zakatI nathI mATe tamAre (bauddhoe) je mekSanI vAta karavI hoya te eka sthira evA AtmAne jarUra mAnavo joIe. vaLI, je baMdhAele hoya e ja chUTo thaI zake che mATe je mokSane meLavanAra hoya tene te tamAre sthira mAnavo ja joIe. tamArA mAnelA kSaNika-vAdamAM te kaI jJAna-saMtAna baMdhAele che, kaI jJAna-saMtAna muktinAM kAraNene jANe che ane trIjo ja kaI jJAna-saMtAna mokSa meLave che evuM garabaDavALuM baMdhAraNa che ane kare che, jANe koI ane meLave kaI e jAtanuM benI vacce trIjo khAI jAya evuM baMdhAraNa keIne ISTa na hoya. vaLI, buddhimAna mAtra evuM vicArIne pravRtti kare che ke "mAruM kAMI thAya " paraMtu tamArA kSaNikavAdamAM badhuM kSaNika hovAthI ane jJAnanI dhArAo paraspara koI jAtane saMbaMdha na dharAvatI hovAthI eka paNa jJAna-saMtAna e jAtanuM vicArI zakatuM nathI ane ema hovAthI e, pravRtti paNa zI rIte karI zake ? kadAca ema dhAre ke-je jJAnanI dhArA kSaNika che te zuM A jAtanuM
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 186 vicArIne pitAnA kalyANanI pravRtti nahi karI zake? te ene uttara A pramANe che:-e jJAnanI dhArA, je mAtra eka kSaNa ja rahe che, te taddana vikalpavihIna hovAthI e badhuM zI rIte karI zake ? eka ja kSaNamAM pedA thavuM, vicAravuM ane mokSa mATe pravRtti karavI e badhuM banavuM taddata asaMbhavita che. have kadAca ema dhAro ke-e jJAnane saMtAna e badhuM karI zake ane muktine paNa meLavI zake te pachI zuM dUSaNa Ave? ene uttara A pramANe che -bauddha leke kSaNika jJAnadhArA ane saMtAna e bannene eka ja mAne che. je dUSaNa jJAnadhArAne lAgu paDe che te ja dUSaNa ahIM paNa samajI levAnuM che. vaLI ame (jaine) te ema jaNAvIe chIe ke-jyAre bauddho vastu mAtrano svabhAva kSaNavinAzI mAne che tyAre te teone mokSa mATe prayAsa kare ja jarUra nathI; kAraNa ke rAgAdinA nAzane teo mokSa kahe che ane e nAza te enI meLe ja thavAno che mATe kSaNikavAdamAM mokSane mATe prayAsa karavAnI koI jarUra jaNAtI nathI, ethI e kriyAkAMDanI yojanA ke AcaraNe nakAmI che. have kadAca carcAnI khAtara ema mAnI levAmAM Ave ke mokSane mATe yojAelAM kriyAkAMDe nakAmAM nathI, to ame e viSe je pUchIe chIe te A pramANe che:-zuM e kriyAkAMDe rAga vigere kSaNane nAza kare che ? vA have pachI thanArA rAga vigerene thavA detAM nathI ? vA rAga vigerenI zaktine kSaya kare che ? vA saMtAnane uccheda kare che ? vA saMtAnane pedA thavA detA nathI? athavA Asrava vinAnI cittasaMtatine pedA kare che ? je bauddho taraphathI ema kahevAmAM Ave ke e kriyAkAMDe rAga vigere kSaNano nAza kare che te e ayukta che; kAraNa ke-bauddhanA siddhAMtamAM nAza thavo e vastune ja svabhAva hovAthI nAzane koI hetu kaha5 e anucita che. bIjuM teo (bauddho) ema kahe ke-pachI thanArA rAga vigerene abhAva kare che, te e paNa ayukta che; kAraNa ke abhAva keInAthI thaI zakatuM nathI-e kAMI mATI jevo padArtha nathI ke je
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -(187. banAvI zakAya vA nIpajAvI zakAya. trIjuM teo ema jaNAve ke-e anuSThAne rAga vigerenI zakitane nAza kare che te e paNa rAga vigere kSaNanA nAzanI athavA abhAvanI jevuM ja ayukata ane bauddha siddhAMtathI virUddha che. e ja prakAre cethA ane pAMcamA kathanamAM paNa e dUSaNa Ave che. vaLI tame vAstavika saMtAna te mAnatA nathI ethI ene uccheda karavAthI ke ene nahi pedA thavA devAthI paNa zuM? kAraNa ke e saMtAna to maryA jevo ja che ane kayAMya maryAne mAravuM dIThuM nathI, mATe saMtAnanA ucachedarUpa mokSa paNa ghaTI zakatuM nathI. have kadAca tame (bauddho) chevaTa ema kahe ke-e anuSkAne Asrava vinAnI cittasaMtatine pedA kare che to e hakIkata kAMI vyAjabI gaNAya, paraMtu te viSe paNa thoDuM pUchavAnuM che ane te A pramANe che:-e cittasaMtati bIjI cittasaMtati sAthe saMbaMdha dharAvanArI che ? ke evI nathI? je eka saMbaMdha dharAvanArI hoya te te ThIka ja che ane ema hoya te ja mokSa ghaTI zake che, ane jo e cittasaMtati, bIjI cittasaMtati sAthe saMbaMdha nathI dharAvatI te mekSanuM baMdhAraNa ghaTI zakatuM nathI; kAraNa ke, cittasaMtatine evI kSaNika mAnavAthI AgaLa jaNAvyA pramANe "kare kaI ane bhagave kaI e meTo vAMdha Ave che. vaLI tame (baudhee) je jaNAvyuM hatuM ke " kAyakaleza e tArUpa hoI zaka nathI " e paNa sAcuM nathI; kAraNa ke je kAyAkalezamAM ahiMsAnI pradhAnatA hoya che te karmanA pariNAmarUpa hoya to paNa taparUpa ja che; kAraNa ke je kAyakaleza vratathI aviruddha che te nijAne hetu hovAthI taparUpa manAya che. A prakAre tapanI vyAkhyA karavAthI nArakIonA kAyalezane tapamAM samAveza thaI zakatuM nathI, emAM te hiMsA vigerenA AvezanI pradhAnatA hoya che mATe nArakIonA kAyakaleza sAthe sapurUSonA dehadamananI sarakhAmaNI karavI taddana anucita ane ayukta, che. vaLI tame (bauddhoe) je jaNAvyuM ke-"DA tapamAM paNa aneka
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18)--. -zaktionuM mizraNa hovAthI e vaDe ja karmone kSaya kema na thaI zake ? te paNa ThIka che; kAraNa ke mohane taddana kSaya thayA pachI chevaTane samaye arthAta akriyA avasthAnA chelle samaye taddana gheDA ja zukladhyAnarUpa tapavaDe badhAM karmone kSaya thaI jAya che. enI sAbitImAM -jIvanmukita ane paramamukita basa che, paraMtu evA cheDA tapamAM je karmone nAza karavAnI zakti Ave che te meLavatAM ghaNe kAyakaleza khama paDe che, aneka upavAsa karavA paDe che ane maraNata duHkha paNa sahevuM paDe che; mATe badhAM tapamAM kAMI evI zakti hotI nathI. ethI jyAM thoDuM tapa hoya tyAM badhe ThekANe kama-kSaya thavAnuM dUSaNa lAgI zakta nathI, mATe chevaTa ema mAnavuM joIe ke sthira rahenArI jJAnanI dhArA (arthAta vividha jAtanA pariNAmane pAmato te paNa rithara raheto AtmA ) aneka jAtanA tapanA anuSThAnathI mokSane meLavI zake che ane -ene ja anaMta jJAna, darzana, cAritra ane sukhamaya mokSa maLI zake che. strImekSavAda have mekSa viSe digaMbara jaine je jAtane abhiprAya dharAve che te A pramANe che-teo kahe che ke vetAMbara jainoe mokSanuM je svarUpa kahyuM che te taddana sAcuM che, paraMtu evo mokSa mAtra puruSo ja meLavI zake che. vetAMbaro paNa mAne che ke e jAtane mokSa napuMsaka AtmA e meLavI zakatA nathI, kAraNa ke eo eTalA badhA nabaLA che, -ethI eomAM AvA ucca sthAnane meLavavAnI zakti hetI nathI. e rIte ame (digaMbara) paNa kahIe chIe ke strIo ghaNI ja nabaLI hovAthI ane napuMsakAnI ja peThe zaktivihIna hevAthI mokSane meLavI - zakatI nathI. Ane javAba vetAMbara jaine A pramANe Ape che - tame (digaMbare) strIone nabaLI gaNo cho tenuM zuM kAraNa che ? zuM teomAM cAritra vigere nathI ? amuka jAtanuM vizeSa baLa nathI ?
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 189) zuM teone puruSa praNAma karatA nathI tethI te nabaLI che? zuM teo bhaNavAnuM vigera karI zakatI nathI tethI te nabaLI che? teonI pAse kaI prakAranI moTI Rddhi nathI tethI te nabaLI che ? vA teomAM kapaTa vigerenI adhikatA che tethI te nabaLI che ? jo tame ema jaNAve ke strIomAM cAritra nathI hetu mATe ja te nabaLI che, te emAM paNa amAre pUchavAnuM che. temAM cAritra nathI hotuM tenuM zuM kAraNa? zuM teo vastra rAkhe che mATe temAM cAstri nathI hotuM? ke temAM zakti nathI hotI mATe cAritra nathI hatuM jo ema kahevAmAM Ave ke vastra rAkhe che mATe temAM cAritra nathI hatuM, te te vAta barAbara nathI, kAraNa ke vastrane rAkhavAthI cAritra na hoya tenuM paNa zuM kAraNa che ? zuM vastrane vAparavA mAtrathI ja cAritra nathI rahetuM ? ke vastrane pari. graha rAkhavAthI cAritra nathI rahetuM ? have ApaNe e vicAravuM joIe ke-trIo vastrane vApare che tenuM zuM kAraNa che? zuM teo vastrane tyAga nathI karI zakatI mATe vastrane vApare che ? ke saMyamanI sAdhanA sukhapUrvaka thaI zake mATe vastrane vApare che ? jo ema kahevAmAM Ave ke-te vastrano tyAga nathI karI zakatI mATe vastrane vApare che te te barAbara nathI. kAraNa ke strIo te dharmane mATe prANone paNa tyAga karatI najare jovAya che te pachI eka cIMtharAne choDavAmAM tenI azakti che ema zI rIte manAya ? have je ema kahevAmAM Ave kesaMyamanI sAdhanA mATe ja teo vastrane vApare che te pachI emAM cAritra nathI ema zI rIte kahevAya ? vaLI, jema strIo saMyamanI sAdhanA mATe vastrane vApare che tema puruSo paNa kema na vAparI zake ? ema kahevAmAM Ave ke-e te abaLA hovAthI je vastra na vApare to enA upara puSo julama kare ane enA saMyamanI virAdhanA kare ane puruSo vastra na vApare te enA saMyamane kaze bAdha Ave tema nathI mATe puruSone saMyamane sAcavavA vastranI jarUra paDatI nathI,
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 190 )= paNa strIone te saMyamanI rakhavALI mATe vastra rAkhavAM ja paDe che, mATe vastra rAkhavuM e bhAjananI peThe saMyamanuM sAdhana hAvAthI tenI ( vastranI ) hayAtImAM cAritranA abhAva kema hei zake ? have ema kahevAmAM Ave ke-tenI pAse vajrarUpa parigraha hovAthI temAM cAritra nathI hetu, te e viSe puchyAnu ke zu eene vastramAM mUrchA che mATe e ( vastra ) parigraharUpa che? mAtra te vastrane dhAraNa kare che mATe e parigraharUpa che? vA mAtra te vastrane aDake che mATe e parigraharUpa che? vA emAM javAnI pedAza thAya che mATe e parigraharUpa che? jo ema mAnavAmAM Ave ke-teete vastramAM mUrchA che mATe e parigraharUpa che, te e viSe jaNAvavAnu ke je zarIra che. te mUrchAnuM kAraNu che ke nahi ? ema te| nahi ja kahI zakAya ke-zarIra mUrkhAnuM kAraNu nathI, kAraNu e vizeSa durlabha che ane ataraMga che eTale vastra karatAM e dhaNu pAsenuM sagu che. have jo zarIrane mUrchAne hetu gaNavAmAM Ave to e zI rIte? jo zarIra mUrchAnu kAraNa hoya te ene nahi cheDavAnu zuM kAraNa ? zuM ene tyAga muzkelIthI thAya evA che? vA e muktinuM nimitta che? jo ene tyAga muzkelIthI thAya tema hAya te zuM evuM badhAne mATe che ke keTalAkane mATe che ? ghaNA mANasA AgamAM praveza karIne vA khIje rIte zarIrane paNa cheADI detA jaNAya che mATe ' ene tyAga karavA badhAne muzkela che' ema kema kahevAya ? jo enA tyAganI muzkelI keTalAkane ja jaNAtI hai|ya te zarIranI ja peThe vastranA paNa tyAga karavA keTalAkane muzkela che ema paNa zA mATe na manAya ? have ema kahevAmAM Ave ke zarIra muktinuM nimitta che mATe ene tyAga thai zakatA nathI, te zarIranI ja peThe vastra paNa ghaNI kamakriyAmAM kArarUpa hAvAthI evI jAtanA keTalAka zakti vinAnA manuSyA mATe upayogI che ema kema na manAya ? have ema kahevAmAM Ave ke vajrane paheravA mAtrathI ja parigraharUpa thai jAya che teA e
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 191 ) kAMi kharAkhara TADhamAM dhyAna nathI. jo e barAbara hAya ! kaDakaDatI dharatA kAi sAdhune joi'Aje dhaNI sakhata TADha che.' evuM dhArI kAi bhakta e sAdhune kAMi eDhADe te niHspRhI sAdhu paNa parigrahavALA thavA joie. have jo vastrane aDakavA mAtrathI ja e parigraharUpa thaI jatu hAya / nira Mtara jamIna upara cAlavAthI e paNa parigraharUpa thavI joie ane ema thAya to tI kara vagerene mekSa zI rIte thai zake? vaLI ema kahevAmAM Ave ke vastramAM jIvanI utpatti thAya che mATe e parigraharUpa che te zarIramAM paNa bIjA vAnI eTale karamiyA vigeraeNnI utpatti thAya che mATe ene paNa parigraRsrUpa zA mATe na gaNavuM ? kadAca ema kahevAmAM Ave ke zarIramAM bIjA jIvAnI utpatti thAya che paNa tenI teA jatanA karavAmAM AvatI hAvAthI zarIra parigraharUpa na lekhAya, te pachI vastramAM paNa utpanna thatA jU vagere jIvanI jatanA thatI hAvAthI tathA ene (vastrane) yatanApUrvaka sIvavAthI ane dhAvAthI jIvanI utpatti maTI jatI hAvAthI ene paNa zarIranI ja peThe apari graharUpa mAnavuM joIe; mATe vastra hoya te paNa cAritrane kaze| bAdha na AvatA hAvAthI vastranI hAjarI sAthe cAritranI hAjarI mAnavAmAM kAMi dUSaNa jaNAtu nathI. have ema kahevAmAM Ave ke strIomAM zakti nathI mATe e cAritrane pALI zakatI nathI, e paNu barAbara nathI; kAraNa ke aneka strIo evI che ke jeo AkarAmAM AkarU vrata pALI zake che ane kaThaNumAM kANu tapa tapI zake che mATe ema te kema kahevAya ke eemAM cAritra pALavAnI zakti nathI ? arthAt strIomAM cAritra hetu nathI mATe e mekSa meLavavAne yeAgya thai zakatI nathI, e kathana te taddana khATuM che. have ema kahevAmAM Ave -srIomAM cAritra bhale hAya, paNa teomAM UMcAmAM UMcu yathAkhyAta nAmanuM cAritra nathI hetu mATe ja te puruSathI hINI hoya che, te e viSe pUchavAnuM ke emAM je UMcAmAM UMcuM thAkhyAta nAmanuM ciratra nathI tenu zuM
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 192 )---- kAraNa che ? zu* strIonI pAse e jAtanA cAritrane meLavavAnI sAmagrI nathI ? e jAtanA cAritranI sAthe strIonA virAdha che? e jAtanuM UMcu cAritra meLavavAnuM kAraNu eka jAtane ene abhyAsa che ane e abhyAsa (tapa tapavuM ane vrata pALavu) mAM che ema AgaLa jaNAvI cUkayA chIe mATe ' e jAtanA cAritrane meLavavAnI sAmagrI strIe pAse nathI' e taddana khATu che. have ema kahevAmAM Ave ke e jAtanA cAritranI sAthe strIone virAdha che, te e paNa kharAbara nathI, kAraNa ke e yayAkhyAta nAmanuM cAritra ApaNI jevA navataranI buddhimAM AvI zake evuM nathI mATe, ene strIonI sAthe virAdha che ema zI rIte kaLI zakAya? arthAt cAritra nahi haiAvAne lIdhe strIo hINI che e hakIkata taddana khATI che. have bIjuM ema kahevAmAM Ave ke-trIomAM amuka jAtanuM vizeSa baLa nathI, te e khaLa kayA prakAranuM nathI ? e paNa jaNAvavu joie. zuM strIomAM sAtamI narake javAnI zakti nathI e ? vA strIe vAda vigere nathI karI zakatI e? navA strI AchI bhaNelI heAya che e ? e traNamAMnA jo prathama pakSane kabUla rAkhavAmAM Ave te ame ema pUchIe chIe ke sAtamI narake javAnuM sAmarthya' strIomAM kayAre hAvu joie-je janmamAM mekSe javAnu hAya te ja janmamAM hAvuM joie ? ke game tyAre hAvu joie ? jo ema kahevAmAM Ave ke je janmamAM mekSe javAnu hAya te ja janmamAM e e sAmarthya hAvu joie te te puruSonA paNa meAkSa na thavA joie, kAraNa ke eemAM (puruSAmAM ) paNa je janmamAM mukti meLavavAnI hAya che te ja janmamAM sAtamI narake javAnuM sAmarthya hetu nathI; mATe eka ja janmamAM mekSe ane sAtamI narake javAnuM sAmarthya hAvAnuM mAnavu yuktiyukta nathI. have ema kahevAmAM Ave kaeNjhyAre paNa sAtamI narake javAnuM sAmarthya hAvu joie arthAt UMcAmAM UMcA sthAnanI prApti UMcAmAM UMcA pariNAmavaDe thaI zake che ane evAM UMcAmAM UMcA e ThekANAM
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ che-eka badhAM duHkhanuM ThekANuM sAtamI naraka ane bIjuM badhAM sukhanuM ThekANe mekSa. jema strIo e prakAranA UMcA mane baLanI khAmIne lIdhe sAtamI narake jaI zakatI nathI, ema AgamamAM kahyuM che. tema te ja prakAranA UMcA paNa zubha mane baLanI khAmIne lIdhe mekSane zI rIte meLavI zake ? tamAruM e kathana paNuM vajuda vinAnuM che; kAraNa ke evo koI niyama nathIjenAmAM UMcAmAM UMce azubha pariNAma hoya enAmAM ja UMcAmAM UMce zubha pariNAma heya. jo e niyama heya te je manuSya je bhAvamAM mekSa javAne che te ja bhavamAM enAmAM UMcAmAM UMce azubha pariNAma na hovAthI evA carama dehavALAne mekSa zI rIte thaI zake ? vaLI, mAglAomAM UMcAmAM UMce azubha pariNAma hovA chatAM e ja bhavamAM eene mekSa thaI zakatuM nathI. tathA je jIvonI halakI gatiemAM javAnI zakti ochI hoya che te ja jIvonI kAMI UMcI gatiomAM javAnI zakti ochI hotI nathI. juo, bhujaparisarpo bIjI nArakI sudhI ja jaI zake che tethI AgaLa halakI gatimAM nIce jaI zakatA nathI to paNa uparaUMcI gatimAM sahastrAra deveka sudhI pahoMcI jAya che. temaja pakSio, nIce trIjI nArakI sudhI, copagAM janAvara, nIce cothI nArakI sudhI ane sarpo, nIce pAMcamI nArakI sudhI javI zake che ane e badhA (pakSio, copagAM janAvaro ane soya upaUMcI gatimAM-to TheTha sahastrAra devaloka sudhI pahoMcI zake che mATe jeTalA azubha pariNAma heya teTalA ja zubha pariNAma levA joIe vA jeTalA zubha pariNAma heya teTalA ja azubha pariNAma hovA joIe e kaI jAtane niyama nathI ethI karIne strIomAM sAtamI narake javAnuM azubha baLa na hovA chatAM paNa teo ghaNuM khuzIthI mekSane meLavI zake che-emAM koI jAtane vAMdhe Ave tema nathI. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke strIomAM vAda karavAnI zakti nathI ane 13
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ (194) - teonuM bhaNatara ghaNuM ochuM hoya che tethI e mokSane lAyaka nathI, te e kathana paNa barAbara nathI; kAraNa ke jeo mUMgA kevaLI hoya che teomAM vAda karavAnI zakti na hovA chatAM paNa teo mekSane meLave che ane je moSatuSa vigere munio taddana abhaNa jevA hatA teo paNuM mokSa meLavI cUkyA che mATe strIomAM vAda karavAnI zakti na heya ane eonuM bhaNatara ochuM hoya te paNa eone mokSa meLavavAmAM kazo bAdha Ave tema nathI, mATe strIomAM amuka jAtanuM vizeSa baLa nathI ethI teo mokSane meLavI zakatI nathI, e kathana barAbara nathI. have ema kahevAmAM Ave ke teone pucho praNAma karatA nathI mATe te haNI che, te paNa khoTuM che; kAraNa ke tIrthakaranI mAtAene te Iko paNa pUje che ane name che mATe strI hINI zI rIte kahevAya ? vaLI, ema te gaNadharane tIrthakara namaskAra karatA nathI, mATe gaNadharonI hINapane lIdhe teone paNa strIonI peThe ja mokSa na tha joIe. vaLI, tIrthaMkara cAre prakAranA saMghane namaskAra karatA hovAthI ane emAM strIo paNa AvI jatI hovAthI eonI hINapa zI rIte lekhAya ? have ema kahevAmAM Ave ke strIo koIne vAcanA vigere nathI ApI zakatI mATe ja teo mekSane yogya nathI, te e kathana paNa khoTuM che, kAraNa ke je ema ja hoya te kaI bhaNanArane te mekSa na thavo joIe ane bhaNanAra mAtra mokSamAM pahoMcI javA joIe arthAta AcAryone mokSa thavA joIe ane ziSyone na the joIe. vaLI, ema kahevAmAM Ave ke, strIonI pAse koI prakAranI Rddhi nathI, tethI te mokSane lAyaka nathI, te e paNa barAbara nathI, kAraNa ke moTI RddhivALAne ja mokSa thAya e koI niyama nathI. keTalAka daridro paNa mokSane meLavI cUkyA che ane keTalAka moTA moTA cakravartI paNa moTI Rddhi hovA chatAM mekSane meLavI zakyA nathI. have chevaTa ema kahevAmAM Ave ke strIomAM kapaTa vigere ghaNuM che mATe ja teo mokSane
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 195 ) lAyaka nathI, te e paNa barAbara nathI; kAraNa ke-nArada jevA khaTapariyA ane paraspara laDAvI mAranAra pustro tathA dRDhapraTThArI jevA mahA-dhAtakI puruSA paNa mekSe jai paheAMcyA che te strIomAM kapaTane vadhArA hevAne lIdhe eene hINI mAnI mekSane ayeAgya mAnavI e taddana khATuM che. A prakAre kAi paNa rIte strIonI hINupa TharI zakatI nathI ane ethI ja teo mekSane ayeAgya paNa banI zakatI nathI, mATe jema puSo mekSane lAyaka mAnavAmAM Ave che tema sroene pazu mAnavI e taddana sAcuM ane yuktiyukta che. strIo paNa meAkSanA kAraNeAte-samagdarzana, samyajJAna ane samyAritra-pUrepUrI rIte meLavI zakatI haiAvAthI puruSAnI ja peThe teone paNa mekSa gharI zake che ane ee paNa ara ane amara thai zake che. e prakAre mekSa tattvanuM viveyana che. je keTalAkA ema mAne che - dharmarUpa ArAnA AMdhanArA jJAnIe, paramapada (mekSa) sudhI paheAMcIne paNa lekAmAM petAnA sthApelA dharmanI a-, gaNanA thatI joine pAchA pharIvAra saMsAramAM avatare che. '' e hakIkata khATI che; kAraNa ke mekSa e amara sthAna che, tyAM pahecyA. pachIkAnA janma, maraNa ke rAga, zAka rahetA nathI; mATe ja upara jaguAvelI mAnyatA bhUlabharelI che. je aDeLa manavALA manuSya, upara jaNAvelAM nave tattvA upara zraddhA rAkhe che te samyaktva ane samyajJAnanuM bhAjana ane che ane te vaDe ja e saccAritrane paNa meLavavAne lAyaka thAya che. hamaNAM jaNAvelAM nave tattvane je sthira manavALA manuSya kAi prakAranI zaMkA vigere karyAM vinA ja jANe che ane zraddhApUrvaka sAcAM mAne che tene samyagdarzana ane samyajJAnanA yAga thavAthI sammAritra paNa maLI zake che. je manuSya e nave taaAne jANutA hAya paNa zraddhA
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16)-- pUrvaka sAcAM na mAnatA hoya tene te mithyAdarzanavALo ja mAnave joIe. e viSe zrIgaMdhaharitajIe ( mahAtaka ( graMthamAM A pramANe jaNAvyuM che:-"je e nave tavone zraddhApUrvaka sAcAM na mAnatA hoya tene mATe bAre aMge paNa mithyA-khoTA che." cAritrane artha pApanI pravRttithI aTakavuM thAya che. te be jAtanuM hoya che - eka te badhAM pApothI aTakavArUpa ane bIjuM zeDAM pApathI aTakavArUpa. je manuSya upara jaNAveluM samyagdarzana ane samyajJAna meLavyuM che te, e banne jAtanA cAritrane meLavavAne lAyaka thAya che, jJAna karatAM paNa samyagdarzana (zraddhA) caDhiyAtuM hovAthI e jJAnanI pahelAM mUkavAmAM AvyuM che ane e uparathI ema paNa samajI levAnuM che ke jyAM samyagdarzana ane samyajJAna hoya tyAM ja cAritra hoI zake che ane e sivAya heI zakatuM nathI.. - tathA prakAranA bhavyapaNane paripAka thaye manuSyane e traNe vAnAM eTale samyagdarzana, samyajJAna ane samyak cAritra heya che te manuSya samyajJAna ane ziyAnA rogane lIdhe mokSanuM bhAjana thaI zake che. jIvanA be prakAra che; eka bhavya ane bIje abhavya. je che abhavya che teone samyakatva vigere heta nathI ane je jIvo bhavya che teone paNa jyAM sudhI teonuM bhavyapaNuM paripakava thayuM nathI tyAM sudhI samyakatva vigere hatAM nathI-teonA bhavyapaNAne paripAka thaye te e traNe vAnAM-samyakatva vigere-hoya che. bhavya eTale siddhigati meLavavAne gya AtmA. bhavyapaNuM eTale mekSane meLavavAnI lAyakAta. e bhavyapaNuM jIvane eka pariNAma che ane te anAdine che. have tathAbhavyatva zabdano artha A pramANe che -bhavyapaNuM te bhavya jIvamAtramAM che, paraMtu emAM dravya, kSetra, kALa ane guru vigerenI sAmagrIne
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ -(240) 10 zakti pragaTe che ane ema hovAtho ' RRAMdhe aneka prakAranI judI judI ja tenA ekanA pazu aneka bheda thai jAya che. e labhya jIva mAtramAM rahelu sabhyapaNuM eka sarakhI ja zakti dharAvatu hAya tA dareka bhavya jIveA eka ja vakhate--eka sAthe ja dhamane meLavI zake, tema thavuM joie; paraMtu ema thatuM kaLAtu nathI mATe bhavya jIva mAtramAM judI "judI zakti dharAvatuM juduM juduM bhavyapaNuM svIkAravuM e ja ucita jaNAya che. jema AMkhe amuka vakhate ja mIThe rasa cakhADI zake che tema bhavya jIvamAM raheluM bhabyapaNu paNa amuka vakhate ja petAne kharA rasa cakhADI zake che arthAt e bhavyapaNuM jyAre paripAkane pAme che tyAre ja te potAnuM phaLa ApavAne taiyAra thai rahe che. je kAi manuSyanAM karmanI hRda eka kreDasAgarApamanI aMdara AvI gai hoya tevA sabhya manuSyane e traNe vAnAM-jJAna, darzana ane cAritra--haiAya che ane tevA ja manuSya jJAna ane cAritranA sahavAsathI meAkSane eTale anaMta jJAna, darzana, samyakata, sukha ane vIrUpa mekSane lAyaka thAya che ane taddana baMdha vinAnI sthitine pAtra bane che. ekalA jJAna ke ekalI kriyAthI mekSane lAyaka thai zakAtuM nathI, para Mtu e ane sAthe hAya ! ja mekSa meLavavAnI lAyakAta AvI zake che. samyaggAna ane samyagdarzana e banne sAthe rahetAM hAvAthI ane sabhyajJAna hAya tyAM te ceAkkasa samyagdarzana rahetu heAvAthI ahIM 'samyajJAna' nA bhAvamAM samyagdarzanane paNa samajI levAnuM che; kAraNu ke vAcakamukhya zrIumAsvAtijIe tattvArthasUtramAM sauthI prathama jag2AkhyuM che ke " sabhyajJAna, samyagdarzana ane sabhyAritra e mekSamAga che.;" * pramANuvAda pratyakSa vigere pramANAnuM vizeSa svarUpa graMthakAra peAtAnI ja meLe * juo tattvArthasUtranA prathama adhyAyanuM prathama sUtra. anu.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14)- have pachI kahevAnA che. vizeSa svarUpa sAmAnya ravarUpa vinA ane sAmAnya ravarUpa vizeSa ravarUpa vinA rahI zakatuM nathI e e be vacce gADha saMbaMdha che ane e vizeSa svarUpanI samajaNa, sAmAnya svarUpa jANyA vinA barAbara paDatI nathI mATe e vizeSa ravarUpa jaNAvyA pahelAM ahIM pramANanuM sAmAnya lakSaNa jaNAvavAmAM Ave che ane te A che-pitAnA ane bIjAnA eTale varatu mAtranA ravarUpane nizcaya karAvanAruM jJAna pramANa kahevAya che-zaMkA, bhrama ane anizcaya e traNa vAnAM pramANarUpa jJAnamAM heI zakatAM nathI-e pramANu jJAnanI nizAnI che. vastunuM taddana sAmAnya jJAna arthAta "e kaMIka che" enA karatAM paNa vadhAre aspaSTa jJAna- jenuM bIjuM nAma jaina paribhASAmAM "darzana" che, e kaI jAtane vyavahAra nizcaya na jaNavI zakatuM hovAthI pramANarUpa nathI. tema ja padArtha ane Idriyono saMbaMdha, je jJAnarUpa nathI te paNa pramANarUpa nathI; kAraNa ke-ahIM te nizcaya karAvanArA jJAnane ja pramANarUpa kahevAmAM AvyuM che. kaI jAtanA vikalpa vinAnuM jJAna arthAta bAlakanI jevuM jJAna ane zaMkA, bhrama tathA anizcaya-e badhAM koI jAtano nizcaya na karAvatAM hovAthI pramANarUpa nathI, kAraNa ke-nizcaya karAvanAra jJAnane ja pramANarUpa kahevAmAM AvyuM che. je jJAna, bahAranA padArthane lagato koI jAtane nizcaya na jaNAvatuM hoya te paNa pramANarUpa nathI, kAraNa ke ahIM te pitAnA ane bIjAnA svarUpane nizcaya jaNAvanAruM ja jJAna pramANarUpe manAeluM che. je jJAna mAtra bIjAnA ja nizcayane jaNAve che ane pite pitAnI ja meLe pitAnuM svarUpa kaLI zakatuM nathI e paNa pramANurUpa nathI; kAraNa ke ahIM te bannenA (pitAnA ane paranA) svarUpane nizcaya karAvanAruM jJAna pramANa tarIke svIkArAeluM che. "arthanI upalabdhimAM je hetubhUta hoya tenuM nAma pramANu"e ane evAM bIjAM paNu pramANamAM ghaNAM lakSaNo rItasara nathI, mATe ja eka nirdoSa lakSaNa upara pramANe jaNAvyuM che. saMzaya ane bhrama vigere saMzayarUpe ane bhrama
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(19) rUpe kharA hovAthI tene paNa ahIM pramANamAM samAveza karavAne che; kAraNa ke ravaparavyavasAyIne bIjo artha A pramANe paNa thAya che - pitAne yogya e je para-padArtha, tene nizcaya karAvanAruM jJAna-e pramANarUpa che-A arthamAM game te jJAna mAtrane samAveza thaI zake che. have pramANunI saMkhyAne ane te vaDe jaNAtA viSayone jaNAve che ane tenI aMdara pramANunuM vizeSa svarUpa paNa jaNAvI devAnuM che pramANa be che-eka pratyakSa ane bIjuM pakSa. e pramANavaDe anaMta dharmavALI vastu jANI zakAya che. - pratyakSa zabdanA be artha che ane te A pramANe che -akSa eTale Idriya arthAta je jJAna ikivaDe thAya tenuM nAma pratyakSa-e to pratyakSa zabdane vyutpatti-artha che, paraMtu teno zAstramAM prasiddha artha bIje che ane te A pramANe cheH-zAstramAM "je jJAna spaSTa che tene pratyakSa kahyuM che-pratyakSa zabdanA e jAtanA vizALa arthamAM je jJAna Idriya sivAya paNa spaSTapaNe thayuM hoya te paNa AvI jAya che. athavA akSa eTale jIva arthAta je jJAna, IdriyanI sahAyatA vinA mAtra jIvavaDe ja thAya tenuM nAma paNa pratyakSa che-ane e pratyakSa zabdane bIjo artha che. pakSa zabdano artha A pramANe che-je jJAna idrithI para hoya che arthAt Idriyo sivAya mAtra manavaDe ja thanAruM hoya che ane aspaSTa hoya che-enuM nAma pakSa che. e banne pramANe pitApitAnI hadamAM eka sarakhAM che-eka UMcuM ane bIjuM nIcuM ema nathI. keTalAke ema mAne che ke-"anumAna pramANane sauthI prathama pratyakSa pramANanI garaja paDatI hovAthI e halaku che ane pratyakSa pramANa vaDe che" te e kathana barAbara nathI; kAraNa kee bane pramANamAMthI ekamAM paNa vadhAre ochI saccAI nathI, banemAM eka sarakhI saccAI che. vaLI, "je, mRgaluM deDe che e vAkya vaDe thatA pratyakSa jJAnanuM kAraNa parokSa pramANa che mATe ene bIje paNa keTaleka ThekANe
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ (200 )---- pratyakSa jJAnane parokSa pramANanI garaja paDatI hovAthI "parokSa" pramANa paNa vaDe gaNavuM joIe. vaLI, kAMI evo ekAMta niyama nathI kebadhe ThekANe pakSa pramANane pratyakSa pramANanI garaja paDyA ja kare. kyAMya te pratyakSatAnane parokSajJAnanI paNa garaja paDatI jaNAya che. jemake, jIvanuM pratyakSa jJAna, zvAsocchavAsa vigere nizAnIone joIne anumAna vaDe ja thaI zake che-jyAre kaI khATalAvaza hoya ane maravAnI aNI upara AvyuM hoya tyAre temAM "jIva che ke nahi ?" enI tapAsa mATe vAraMvAra enA zvAsozvAsa jevA paDe che e jAtano lekavyavahAra sarva pratIta che ane e vyavahAramAM spaSTapaNe jIvanI hayAtIne jANavA mATe anumAna pramANunI garaja rAkhavI paDe che. tAtparya e che ke-e ane pramANamAM kaI ane keAI kaniSTha ema kAMI nathI-te banne pitApitAnI hadamAM eka ja che ane e banemAM eka sarakhI ja saccAI rahelI che. bIjA keTalAke, e be pramANo uparAMta vadhAre pramANa paNa mAne che. temAMnAM je je pramANe kharekhara pramANarUpa hoya tene vicArIne pratyakSa ane parokSamAM samAvI devAnAM che ane je je pramANe evAM kharekhara pramANarUpa na hoya ane mImAMsaka matavALAe mAnelA abhAvapramANa jevAM asahya hoya te tarapha durlakSya karavAnuM che. bIjAo pramANunI saMkhyA jaNAvatAM tenI gaNatrI A pramANe kare che-1 pratyakSa, 2 anumAna, 3 Agama, 4 upamAna, 5 arthapatti, 6 abhAva, 7 saMbhava, 8 atidha, 9 prAtija, 10 yukti ane 11 anupalabdhi. e agiyAra pramANamAM AvelA anumAna ane Agama e bane eka jAtinA parokSa pramANe ja che. upamAna pramANane naiyAyiko mAne che ane tenuM svarUpa A pramANe che -eka zeThe pitAnA cAkarane kahyuM ke, "rAmuM, gavayane laI Ava." have bIcAro rAmu A gavaya' zabdanA arthane te jAte nathI te paNa zeThanA hukamathI ene leivA mATe ghara bahAra nIkaLyo ane raste cAlatAM teNe kaI rabArIne
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ --( 21 ) pUchayuM ke, "bhAI ! gavaya kevo hoya che ?' rabArIe javAba bAge ke "jevI gAya hoya che tevo ja gavAya hAya che? A prakAranA rabArInA kahevAthI have e rAma "gavaya? nA arthane samajyo ane vanamAM gAyanI jevA pharatA kAI prANIne "gavaya' mAnIne zeThanI pAse lAvyo. A rItanA jJAnanuM nAma upamAna-pramANu che arthAta je jJAna phakta koIe jaNAvelI sarakhAmaNavaDe ja thatuM hoya enuM nAma upamAna pramANa che. e upamAna pramANamAM-eka te bIjAe kaheluM yAda rAkhavuM paDe che ane te vaDe ja vastunuM bhAna thaI zake che. upamAna--pramANanuM A jAtanuM svarUpa taiyAyiko mAne che, mImAMsaka matavALA to tenuM svarUpa bIjuM kahe che ane te A pramANe che--je bhAIe gAyane jeelI che, gavayane ja nathI ane "jevI gAya che te gavAya che" evuM vAkaya paNa sAMbhaLyuM nathI te bhAI, keIvAra vanamAM gayo ane tyAM enI najaramAM prathama gavaya" Avyo. have e gavayane joIne ene manamAM ema thayuM ke, "meM joelI gAya A pazunI sarakhI lAge che athavA "e meM joelI gAyanI sAthe A pazu maLatuM Ave che A jAtanA jJAnane mImAMsaka matavALA "upamAna' pramANu kahe che arthAt A bIjA upamAna-pramANamAM gavayanuM pratyakSa jJAna thayA pachI parokSa evI gAyanuM smaraNa karavuM paDe che ane ema karI e gAyamAM AnI (gavayanI) sarakhAIne AropavI paDe che. "A gavaya gAyanI jevo che' athavA e gAya A gavayanI jevI che e banne jAtanuM upamAna pramANa pratyabhijJA" nAmanA jJAnamAM samAI jAya che. e pratyabhijJA paNa eka jAtanuM parokSa pramANu che arthAta upamAna pramANu e, eka jAtanuM pakSa jJAna che. arthApati pramANunuM svarUpa A pramANe che -jema eka manuSya heya, te divase jama na hoya ane zarIra te rAtamAte hoya te ApaNe ema kaha5vuM paDe ke, e bhAI rAtre jamate ho joIe. A pramANamAM kaI paNa pramANudArA nakkI
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ (202 - thaelI hakIkatavaDe te bIjI hakIktane kalpavI paDe che-je pramANavaDe nakkI thaelI hakIkatanuM khAsa kAraNa hoya che--jenI vinA pramANuvaDe nakkI thaelI hakIkata saMbhavI zakatI nathI. A svarUpa arthapatti" pramANanuM che ane e jotAM te te, anumAnathI judI paDI zakatI nathI mATe tene samAveza parokSa pramANarUpa anumAnamAM ja karavAnuM che. je leke abhAva' ne paNa pramANurUpe mAne che teone ame pUchIe chIe ke abhAva pramANanuM zuM svarUpa che? pAMce pramANeno abhAva-e abhAva pramANa che ? enuM bIjuM jJAna e abhAva pramANa che ? vA jJAnarahita AtmA e abhAva pramANa che? je pAMce pramANanA abhAvane abhAva pramANurU5 mAnavAmAM Ave to te barAbara nathI; kAraNa ke abhAva e asakapa hevAthI tuccha cIja che ane ema che. mATe ja e ava. che-kadI kaI paNa avarad, jJAnanuM nimitta hoI zakatI nathI mATe evA avasvarUpa abhAvane pramANa mAnI jJAnane kAraNu kahe e rItasara nathI. vaLI, je te jagyA ghaDA. vinAnI che e jAtanA bodhane abhAva pramANamAM gaNavAmAM Ave te te paNa barAbara nathI; kAraNa ke-e jAtane bedha pratyakSarUpa hevAthI ene samAsa pratyakSa pramANamAM ja thaI jAya che mATe ene (abhAva pramANane) jude ka9pavAnI jarUra jaNAtI nathI. "jagyA ghaDA vinAnI che" e jJAna jema pratyakSarUpa che tema kyAMya evuM jJAna pratyabhijJAna" pramANathI paNa thaI zake che. je je ThekANe agni na hoya te te ThekANe dhUmADo paNa na heya" e jAtanuM abhAva jJAna tarkavaDe paNa thaI zake che. "ahIM dhUmADA nathI, kAraNa ke, agni nathI" e jAtanuM abhAva-jJAna anumAna vaDe paNa thaI zake che. gharamAM gagajIbhAI nathI" e jAtanuM abhAva-jJAna keInA kahevAthI eTale vacanathI paNa thaI che. e rIte judA judA prakAre abhAva-jJAnane samAveza judA judA pramANamAM thaI jatuM hovAthI ene (abhAvane) eka pramANarUpe judo ka9pavo e taddana nakAmuM che. have ema kahevAmAM Ave ke,
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----(203) jJAna vinAne AtmA arthAta tyAM AtmAne koI jAtanuM jJAna na thAya evI sthitinuM nAma abhAva-pramANa che te te paNa barAbara nathI; kAraNa ke-je AtmAmAM jJAna na thatuM hoya te e, abhAvane paNa zI rIte jANI ke jaNAvI zake ? AtmA. ema te jANe ja che ke "e jagyA ghaDA vinAnI che mATe e jAtanA abhAvanA jJAnavALA AtmAne jJAna rahita zI rIte kahI zakAya ? mATe koI paNa rIte abhAva-pramANa-- nA svarUpanuM ThekANuM paDatuM nathI ethI ja ene judA pramANa rUpe kalpo e taddana anucita jaNAya che. have saMbhava-pramANanuM svarUpa A pramANe che-"ATalA mANase A oraDAmAM samAI zakaze" "saMbhava che. ke, A deNamAM bharelA cokhA pelA mANamAM mAI jAya" A jAtanAM aTakaLiyAM jJAnone "saMbhava" pramANanuM nAma ApavAmAM Ave che, kharI rIte te e aTakaLiyAM jJAna, anamAnamAM ja samAI jAya che mATe e saMbhava-pramANane pakSa pramANarUpa anumAnathI juduM ka95vAnI jarUra jaNAtI nathI. aitihya-pramANanuM svarUpa A pramANe cheH-pahelAM gharaDA mANase ema kahetA hatA ke, A vaDanA jhADamAM bhUta thAya che... A jAtanA be,dhanuM nAma aitihya pramANa che. have je e hakIkata koI prAmANika pue kahI heya te to e AsavAyarUpa thavAthI parokSanA prakArarUpa Agama pramANamAM samAI zake che. ane je e, eka prakArano gappA ja hoya to te apramANarUpa che. e rIte je aitihya sAcuM che te parokSa pramANamAM samAI zake che ane je khoTuM che te, pramANurUpa ja nathI mATe aitihya pramANane paNa juduM gaNavAnI jarUra lAgatI nathI. prAtibha-pramANunuM svarUpa A pramANe che-je jJAna khAsa kAraNa ke nizAna vinA ja koI koI vAra akasmAta. UgI Ave che tenuM nAma-(pratibhAvaDe thaeluM) jJAna che. jemake, kene savAramAM uThatAM ja ema bhAse ke, Aja te mArA upara rAja prasanna thaze-e jAtanA jJAnane prAtija jJAna kahevAmAM Ave che. A jJAna mAtra manavaDe ja thAya che, emAM Idriyo ke evuM bIjuM kAMI nimittarUpa hetuM nathI.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ (204)-- ane e jJAna spaSTapaNe thAya che mATe ene samAveza paNa pratyakSa-pramANamAM thaI zake ema che tethI ja ene juduM kaha5vuM dhaTe ema nathI. vaLI, je pratibha-jJAna mananI prasannatA ane mananA ugathI thAya che arthAt "Aje to amathuM amathuM paNa mana vizeSa prasanna che tethI jarUra kAMI lAbha thavo joie athavA " Aje te kAMI kAraNa vinA ja manamAM ucATa thayA kare che mATe jarUra koI mAThuM thavuM joIe " e jAtanuM pratibha-jJAna kArya-kAraNanA -jJAnanI jevuM havAthI cekabuM anumAnarUpa ja che. jema koI ThekANe ghaNuM kIDIo ubharAI jatI joIne ema kahevAmAM Ave ke-have varasAda thaze. e jJAna aspaSTa che ane anumAnarUpa che tema ja e pratibhajJAna paNa aspaSTa ane anumAnarUpa ja che. e ja prakAre yukita pramANa ane anupalabdhipramANane paNa pratyakSa ane parokSa e bemAMnA game te pramANamAM samAveza karavAnuM che. ane e upara jaNAvelAM 11 pramANethI paNa vadhAre pramANe -je kAI bIjAoe kapyAM hoya ane te pramANapaNane meLavavAnI lAyakAta -vALAM hoya arthAta jJAna thavAnAM sAdhanarUpa hoya to ja tene pratyakSa ke parokSa e bemAMnA koI eka pramANamAM samAsa karI devAno che. e rIte -"pramANu be che ane te eka pratyakSa che ane bIjuM parokSa che " e jAtanI hakIktane Idra paNa pheravI zake ema nathI have pramANanuM lakSaNa, prakAra ane peTA prakAra vigere A pramANe jaNAve che - pitAnA ane paranA eTale bIjAnA svarUpane nizcaya karAvanArA jJAnane pramANuM kahevAmAM Ave che. temAMnA spaSTa jJAnanuM nAma pratyakSa pramANa che. tenA be prakAra che -eka sAMvyavahArika ane bIje pAramArthika je jJAna, amane Idriya vigerenI sAmagrIthI utpanna thAya che tenuM nAma -sAMvyavahArika pratyakSa che. e jJAna paLe paLe vyavahAramAM AvatuM hovAthI tene sAMvyahArika kahevAmAM Ave che ane e aparamArtharUpa che. je jJAna, phata AtmAnI sahAyatAthI ja utpanna thAya che-jemAM eka paNa chadriya ke
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 205 ) mananI jarUra rahetI nathI tene pAramArthi jJAna kahevAmAM Ave che. tenA nAma-avadhijJAna, mana:paryAya jJAna ane devaLAjJAna. sAMvyavahArika jJAnanA e prakAra cheH-- eka iMdriyAthI thanAruM ane bIjuM manathI thanAruM. te bannenA eka ekanA cAra cAra prakAra cheH avagraha, kahA, avAya ane dhAraNA. te pratyekanu svarUpa A pramANe cheH----avagraha eTale taddana ochAmAM ochu ane taddana sAdhAraNamAM sAdhAraNu jJAna arthAt iMdriyA ke padArthone rItasara sabaMdha thatAM ja je e zuM ?' ke 'e kAMIka ' evuM vyavahAramAM na AvI zake evu jJAna thayA pachI e ja jJAnavarDa thanArA bhAMsanuM nAma avagraha che--e avagraharUpa jJAna, nizcayarUpa jJAnanuM prathama pagathiyuM che ane e avagraha-jJAnamAM padArthanA je sAmAnya peTA dharmo che tene ane tadna sAdhAraNa evA je vizeSa dharma che tene ja bhAsa thaI zake che. jo kharekharA avagraha thayA hAya tA emAM krAMti vigere rahI zakatAM nathI. avagrahamAM bhAsamAta thatA padAtha mAtra dravyarUpa ane paryAyarUpa hrAya che. e avagraha thaya! pachI emAM jAelI vastu viSe saMzaya thAya che ke e zuM A haze ?ke A haze? ane saMzaya thayA pachI te tarapha je vizeSa jANavAnI AkAMkSA-DAMza-cAya che tenuM nAma hA' che. je kAMI bhAsa hAmAM thAya che te taraphanA vizeSa nizcayanuM nAma avAya ' che ane e avAyamAM thaelA bhAsanuM je vadhAre vakhata smaraNa rahe che tenuM nAma dhAraNA che. A cAre prakAramAM paraspara hetu-labhAvane sa MbaMdha rahelA che arthAt avagrahajJAna, hAjJAnanuM nimitta che ane hAjJAna, avagrahanAnanuM phaLa che--e ja rIte hAjJAna, avAya jJAnanu nimitta che ane avAyajJAna, hAjJAnanuM phaLa che ane avAyajJAna, dhAraNA jJAnanuM nimitta che ane dhAraNAjJAna avAyajJAnanuM phaLa che--ema pUrve thaeluM jJAna pramANurUpa--nimittarUpa-che ane pAchaLa thatuM sAna phaLarUpa che. e rIte eka matijJAnanA paNu e cAre bheda che ema
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ (206 ) - samajavAnuM che. e cAre bhede kramavAra thAya che ane paraspara judA judA svarUpavALA che mATe e apekSAe e cArene judA judA gaNavAnA che ane e cAre eka ja AtmAmAM abhedabhAve pedA thAya che mATe e rIte e cArene paraspara abhinna samajavAnA che arthAta judA judA paryAyanI apekSAe e cAre judA judA che ane eka paryAyavALAnI apekSAe e cAre eka che ema samajavAnuM che. je e prakAre koI apekSAe e cAremAM bheda ane abhedaema banne na mAnavAmAM Ave te e cAremAM paraspara rahelo hetu-kulabhAva saMbaMdha ghaTI zakatuM nathI-je taddana uMTa ane hAthInI peThe judAM hoya te pararapara hetarUpe ane phaLarUpe hoI zakatAM nathI. tema je taddana eka ja hoya emAM paNa heta-phaLabhAva ghaTI zakato nathI. e mATe ja upara jaNAvyA pramANe e cAremAM bheda ane abheda-e banne samajavAnA che. dhAraNarUpa matijJAna, vivAda vinAnI rasmaraNazaktinuM kAraNa che mATe pramANarUpa che. maraNarUpa matijJAna, dUSaNa vinAnI vicArazaktinuM kAraNa che mATe pramANa rU5 che. vicArarUpa matijJAna, dUSaNa vinAnI tarkazaktinuM nimitta che mATe pramANapa che ane e takarUpa matijJAna, anumAna pramANanuM kAraNa che mATe pramANarUpa che tathA e anumAnarUpa matijJAna, levAnI, choDavAnI ke taTastha rahevAnI vRtinuM kAraNa che mATe pramANarUpa che. zAstramAM kahyuM che ke, "mati (dhAraNa), smRti (smaraNa), saMjJA (vicAra), ciMtA (taka) ane abhinibaMdha (anumAnarUpa bedha), e badhA lagabhaga eka sarakhA bhAvane sUcave che" arthAta e badhA zabdone lakSya-viSaya-lagabhaga eka sarakho hoya che. e jJAnanuM nimitta keIna zabda (belavuM) na heya tyAM sudhI tenuM nAma matijJAna che ane keTalAka kahe che ke, "jyAre jJAnanuM nimitta zabda bane che tyAre enuM zrutajJAna paDe che. e zrutajJAna aneka prakAranuM che ane aspaSTa che." siddhAMtane jANanArA (saiddhAMtika) leke te kahe che ke -"mRti, saMsA, ciMtA ane abhinibaMdha e cAre ka. juo tasvArtha sUtranA 1 lA adhyAyanuM 13 muM suta.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ --( 207 ) -zabdo avagraha, dUhA, avAya ane dhAraNusvarUpa matijJAnanA sUcaka che" jo ke, rakRti, saMjJA ane ciMtA vigerene ekane eka ja viSaya che te paNa e badhAM vivAda vinAnAM hovAthI anumAnanI peThe pramANurUpa che. jema anumAnane viSaya ane tenI pahelAnA jJAnane eTale vyaktine meLavanAra pramANune viSaya-e banne eka hovA chatAM anumAnane pramANunI keTimAM mUkavAmAM Ave che tema e smRti vigere mATe paNa samajI levAnuM che. have jo ema na samajavAmAM Ave te anumAnane paNa pramANurUpe zI rIte mAnI zakAya? vivAda vinAnAM ane vyavahAramAM upayogI thatAM ramRti vigeremAM jayAM sudhI zabda, nimittarUpe nathI thayo tyAM sudhI e badhAM matirUpa che ane emAM nimittarUpe zabdano upayoga thayA pachI e badhAM zratarUpa che-e prakAre matijJAna ane zrutajJAnane vibhAga che. jo ke, e smaraNa, taka ane anumAnarUpa smRti ane saMjJA vigere eka jAtanAM parokSajJAne che te paNa matijJAna ane zrutajJAnanA judA judA svarUpanI samajaNa ApavA mATe ahIM pratyakSajJAnanA varNanamAM paNa tene jaNAvavAmAM AvyAM che. have parokSapramANunuM svarUpa ane bheda A pramANe che -aspaSTa paNa vivAda vinAnuM je jJAna tenuM nAma parokSa che. tenA pAMca prakAra che smaraNa, pratyabhijJAna, taka, anumAna ane Agama. smaraNanuM svarUpa A pramANe cheH-pUrve thaelA saMskAranA jAgavAthI thanAruM ane pahelAMnI anubhavelI hakIktane jaNAvatAruM je jJAna tenuM nAma smaraNa che. e smaraNajJAnane jaNAvavAnI rIta A che - "te tIrthakaranuM biMba che" (je pahelAM joeluM che). pratyabhijJAnanuM svarUpa A pramANe che-vartamAnamAM thata anubhava ane pUrve jaNAveluM smaraNae bannethI pedA thanArA ane (parokSa tathA pratyakSa jJAnanI) saMkalana karanArA jJAnanuM nAma pratyabhijJAna che. te jJAnane zabdamAM jaNAvavAnI rIta A che -bate ja A che." "tenI
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28-- sarakhuM che," "tethI juduM che ane tenuM virodhI che. jema ke, "te ja A devadatta che." "gAyanI je gavAya che." "gAyathI judo pADe che." A AnAthI lAMbuM, , jhINuM, moTuM, najIka ke dUra che." "A ani sakhata che." "A sukhaDa sugaMdhI che" ityAdi. A pratyabhijJAnamAM smaraNasahita anumAnathI athavA smaraNasahita zAstrathI thaelA pratyabhijJAnane paNa samAveza samajI levAne che. jema ke, "A te ja agni che' (jenuM jJAna pahelAM anumAnathI thayuM hatuM) ane "A (zabda) paNa te ja arthane sUcave che" (je pahelAM zAstravaDe sAMbhaLela hate.) vigere. takanuM svarUpa A pramANe chetarka-jJAna-upalaMbha ane anupalaMbhathI padA thAya che, (amuka hoya tyAre ja amuka heya e jAtanA sahacarapaNanuM nAma upalaMbha che ane amuka na hoya tyAre amuka na ja hoya e jAtanA sahacarapaNAnuM nAma anupalaMbha che ) ane ene viSaya sAdhya ane sAdhanane saMbaMdha che-je traNe kALamAM akhaMDapaNe rahenAra hoya che. tarka-jJAnane jaNAvavAnI rIta A che"A hoya tyAre ja A hAya ani hoya tyAre ja dhUma hoya ane agni na hoya tyAre dhUmADe paNa na ja hoya" have anumAnanAM bheda ane svarUpa jaNAve che:-anumAna be jAtanuM che-eka svArtha-pitA mATe thatuM ane bIjuM parArthabIjA mATe thatuM. hetune pratyakSapaNe joIne ane kArya-kAraNanA saMbaMdhane yAda karIne cakkasarUpe utpanna thanAruM sAdhyanuM jJAna te svArtha--anumAna kahevAya che. jenI vinA jenI gerahAjarI ja heya tene (gerahAjarIvALA) tene (tenA jJAnane) hetu (nizAna) samajavAnuM che. agni vinA sadA ane savaThekANe dhUmADAnI gerahAjarI ja hoya che.emAM dhUmADAne agninA jJAnane hetu samajavAne che-e hetunuM svarUpa che. je daSTa eTale saMmata heya, keI jAtanA bAdha vinAnuM hoya ane bIlakula jANavAmAM na AveluM heya tenuM nAma sAdhya che. je sthAnamAM evuM sAdhya rahetuM hoya tenuM nAma pakSa che. jene mATe upara jaNAvelA hetu ane pakSano prayoga thAya
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 209 ) che te jAtanA jJAnanuM nAma parA anumAna che; e parAya-anumAna zabdarUpa heAvAthI jJAnarUpa na kahI zakAya, to paNa te bIjAne jJAnanu nimitta thatuM hAvAthI phakta kalpanAthI ja pramANurUpa kahI zakAya--kharuM pramANu to je jJAnarUpa heAya te ja hAi zake. je manuSyA ochI buddhivALA che tene samajAvavA mATe te pakSa ane hetu uparAMta dRSTAMta, upanaya ane nigamanane paNa prayAga karavA paDe che. dRSTAMtanA e prakAra A pramANe cheH--eka anvayadRSTAMta ane bIjI vyatirekadRSTAMta, je je ThekANe hatu hAya te te ThekANe ceAsa sAdhyanI paNa hAjarI jaNAtI haiya te| te ThekANAnuM nAma anvaya-dRSTAMta che. ane je je ThekANe sAdhyanI gerahAjarI thaye cAkkasa hetunI paNa gerahAjarI jaNAtI hAya te| te ThekANAtuM nAma vyatireka-dRSTAMta che. ( jema "jyAM jyAM dhUmADA haiAya tyAM tyAM badhe ThekANe agni jaNAtA hoya ke jaNAelA hAya tevAM ThekANAM-raseADu, kadAinuM hArTa ane yajJane kuMDa-e badhAM anvaya-dRSTAMta che ane jyAM jyAM agni na hoya tyAM tyAM badhe ThekANe dhUmADe paNa na hAya-tevAM ThekANAM-nadI, sAvara ane pANInA kuMDa e badhAM vyatireka-dRSTAMta che. ) hetunA upasaMhAranu nAma upanaya che ane pratijJAnA upasaMhAranuM nAma nigamana che. pakSa, hetu, dRSTAMta, upanaya ane nigamana e pAMce atumAna-jJAnanA avayavA che. enuM udAharaNa A pramANe cheH 1. pakSa zabda pariNAmavALA che. 2. hetu-kAraNa ke e karAya che mATe. 3 dRSTAMtaje je karAya che te badhuM pariNAmavALu che-jema dharDA. 4. upanaya-- zabda paNa karAya che. 5. nigamana--mATe e paNa pariNAmavALe hAvA joI e. je je cIja pariNAmavALI nathI hAtI te te karAtI paNa nathI---jema vAMjhaNAnA putra ane zabda te karAya che mATe pariNAmavALA hAvA joi e-ItyAdi. khIjA keTalAka hetunAM traNa lakSA jaNAve che. teo kahe che ke je cIja pakSamAM rahetI hAya, sapakSamAM (anvaya ', 14
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ (210)-- daSTAMtamAM) rahetI hoya ane vipakSamAM (vyatireka-daSTAMtamAM) na rahetI hoya tenuM nAma hatuM-sAdhana-che." paraMtu teonuM A kathana barAbara nathI; kAraNa ke keTalAka hetuo evA hoya che ke jemAM e traNe lakSaNo barobara ghaTe tema heya, paNa pite jAte te kaheturUpa hoya che. vaLI, keTalAka hetuo evA paNa maLe che ke jemAM e traNe lakSaNe barAbara ghaTe tema na hoya te paNa pite jAte te suheturUpa hoya che. jemake-AkAzamAM caMdra che, kAraNa ke pANImAM caMdranuM pratibiMba jaNAI rahyuM che. kRtikA nakSatrane udaya thayo che mATe have zakaTa nakSatrane paNa udaya thavo joIe. eka AMbAne phUla AvelAM che, mATe e pramANe dareka AMbAne phUla AvavAM joIe. caMdramAM Uge che mATe samudra uchaLato have joIe. sUrya Uge che mATe kamaLo khIlelAM hovAM joIe. tyAM vRkSa che mATe enI chAyA paNa hevI joIe. e ane evAM bIjAM paNa aneka anumAnomAM je je hetuo jaNAvyA che temane eka paNa hetu pakSamAM rahetA nathI te paNa e anumAnemAMnuM eka paNa anumAna cheTuM ke apramANika nathI, mATe jenA upara jaNAveluM ja hetunuM svarUpa barAbara che. ane je svarUpa bIjAo jaNAve che te barAbara nathI. kadAca bIjAo ema jaNAve ke upara jaNAvelAM dareka anumAnane hetu, kALa vigere pakSamAM raheluM che, to te paNa barAbara nathI; kAraNa ke e anumAnamAM jaNAvelA hetu ane kALa e be vacce koI prakArane saMbaMdha nathI ane je je be padArtho paraspara kaI jAtane saMbaMdha na dharAvatA hoya te be vacce pakSa ane hetune saMbaMdha ghaTato Avato nathI, chatAM je teo e be tadana saMbaMdha vinAnA padArtho vacce paNa pakSa ane hetune vyavahAra ghaTate mAne tema hoya te "kAgaDe kALo che mATe zabda anitya levo joIe." e anumAna paNa sAcuM thavuM joIe, kAraNa ke A anumAnamAM "kALanI ja peThe lekane paNa pakSa tarIke mAnI zakAya tema che. vaLI, evAM paNa keTalAMka sAcAM anumAne che ke jeone hetu sapakSamAM nathI rahe to paNa suhetu che. jemake zabda
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---( 21 ) -anitya che, kAraNa ke e sAMbhaLI zakAya che. "tyAM mAro bhAI ho 'joIe, " kAraNa ke, e sivAya A sAda na saMbhaLAya. "badhuM nityarUpa athavA anityarUpa hevuM joIe kAraNa ke e, sadupa che. e badhAM anumAne sAcAM ane prAmANika che, chatAM temAM jaNuvelA hetuo sapakSamAM nathI rahetA mATe bIjAoe jaNAvelAM hetunAM e traNe lakSaNo barAbara nathI eTaluM ja nahi UlaTAM dUSaNavALAM che-e prakAre anumAnanuM svarUpa ane bheda vigere che. have Agama-pramANunuM svarUpa A rIte jaNAve che --Ama puruSanA kahevAthI jANavAmAM AvelI hakIktanuM nAma "Agama" che. ane A puruSanA vacanane paNa kalpanAthI Agama-pramANurUpa mAnavAmAM Ave che. jema "ahIM bhoMmAM bhaMDAra che " vA "mera vigere che ' e jAtanuM ApanuM vacana pramANurUpa manAya che. je puraSa vA strI, jema padArtha che tema ja jANe che, jema jANe che tema ja kahe che tenuM nAma Ata manuSya che. e Ata-mAtA, pitA ane tIrthakara vigere che-e prakAre parokSa pramANanI badhI hakIkata che. bIjA zAstramAM kahyuM che ke je jJAna vivAda vinAnuM che ane vyavahAranI daSTie rapaSTarUpa che tenuM nAma "pratyakSa che-e sivAyanuM bIjuM jJAna parokSa che" "e bane -jJAnamAM eTale pratyakSa ane pakSamAM je jJAna jeTaluM vivAda vinAnuM che teTaluM pramANabhUta che ane jeTaluM vivAdavALuM che teTaluM apramANabhUta che." arthAta eka ja jJAna paNa je viSayamAM vivAda vinAnuM che te viSayamAM pramANabhUta che ane je viSayamAM vivAdavALuM che te viSayamAM apramANabhUta che jemake je manuSyanI AMkhe timirane rega thayo hoya te, be caMdrane jue che te enuM caMdrane jovAnuM jJAna te pramANabhUta che ane caMdranI saMkhyAne jovAnuM jJAna te apramANabhUta che. e rIte eka ja viSayane - lagatuM eka ja jJAna paNa vivAda ane avivAdanI dRSTie pramANabhUta ane apramANabhUta thaI zake che. pramANunI prAmANikatA ane aprAmAkaNikatA tene vivAdavALA ane vivAda vinAnA jJAna upara nirbhara che.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ (212 )-- atyAra sudhInI hakIkata uparathI A vAta te cakkasa thaI ke pramANa. be ja che ane te eka pratyakSa ane bIjuM parata che. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryAvajJAna ane kevaLajJAna-e pAMcamAMnAM prathamanAM be jJAna kharI rIte te parokSa che ane bAkInAM traNa jJAna eTale avadhijJAna, mana:paryAyajJAna ane kevaLajJAna, e pratyakSarUpa che. have lekanA uttarArdhane-pAchaLanA aDadhiyAne--artha A pramANe kare che-" e pramANa vaDe anaMta dharmavALI vastu jANI. zakAya che arthAta upara jaNAvelA pratyakSa ane parokSa pramANane viSaya e anaMta dharmavALI vastu che. anaMta eTale jenuM mApa na thaI, zake eTalA. dharma eTale ravabhAve. svabhAve be jAtanA che. eka te varatunI sAthe ja thanArA ane bIjI vastumAM krame karIne thanAra. athavA vastu mAtra "anekAMtAtmaka" che. "anekAMtAtmaka ne artha A pramANe che -jenA aneka aMta eTale dharma-ravabhAva che te "anekAMtAtmaka kahevAya. tAtparya e ke-jaDa ane cetana e badhA padArtho anaMta-dharmavALA che, kAraNa ke enuM jJAna pramANathI thaI zake che. A sthaLe eka paNuM udAharaNa jaDI zake ema nathI kAraNa ke varatu mAtra jaDa ane cetanarUpa pakSamAM samAI gaI che. je vastu anaMta dharmavALI nathI te pramANuthI paNa jANI zakAya evI nathI. jema AkAzanI kaLI. phakta e jAtanuM taddana vyatirekI udAharaNa maLI zake che ane e eka ja udAharaNa, upalA anumAnanI sAbitI mATe pUratuM che. e jaNAveluM anumAna paNa dUSaNa vinAnuM che; kAraNa ke emAM koI prakAranA dezane avakAza nathI ane pratyakSa vigere pramANethI paNa e ja hakIkatane puSTi maLe che. bIjuM to ThIka, paNa eka ja vastumAM anaMta dharmo zI rIte rahI zake? e praznane javAba ahIM eka mAtra senAnA ghaDAnuM ja daSTAMta ApIne A pramANe ApavAmAM Ave che--kaI paNa ghaDo enAM pitAnAM
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----(213) padravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe che ane bIjAnAM dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe nathI. vaLI, jyAre satva, yatva ane prameyatva vigere dharmone laIne ghaDAne vicAra karavAmAM Ave tyAre to e (ghaDo) hamezAM sata ja che; kAraNa ke e dharmo vastu mAtrAmAM hovAthI e dharmonI apekSAe pratyakSa padArtha pararapara sarakhe che mATe e dharmomAM pitAnI ke paranI kalpanA thaI zakatI nathI. have ApaNe e ghaDAne ja vizeSa vicAra karIe --ghaDe pudagalenAM paramANuothI baneluM che mATe -e, pazritikarUpe sata kahevAya ane dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvAparitakAya, AkAzAstikAya ane kALa-e badhAMne rUpe asata kahevAya. paudgalikapaNuM e ghaDAne pitAne paradharmasvabhAva che ane e paryAya, dharmAstikAya ane jIvAritakAya vigere anaMta dravyathI taddana chUTo (vyAvRtta) che arthAt ghaDAne svaparyAya eka che ane paraMparyAya anaMta che. tAtparya e ke-De pitAnA paudgalikapaNAne rUpe sata, che ane e sivAyanAM bIjAM anaMta dravyone rUpe asata che. vaLI, ghaDe pRthvIne banato hovAthI pRthvIrUpe sata che ane pANI, teja tathA vAyu vigerene rUpe asata che. ahIM paNa ghaDAne pitAne paryAya eka che ane paraparyAye anaMta che. e ja rIte badhe ThekANe svaparyAya ane para-paryAyanI vIgata samajI levAnI che. jo ke ghaDo pRthvInAM paramANuothI banela che, to paNa te, dhAtuno bane che tethI dhAturUpe sata che ane mATI vigerene rUpe asata che. dhAtumAMya te, senAne baneluM che mATe tenArUpe sat che ane rUpuM, trAMbuM ane sIsuM vigerene rUpe asata che. senAmAM paNa e -ghaDe ghaDelA senAne baneluM che mATe ghaDelA sonArUpe sata che ane ghaDayA sivAyanA sonArUpe asata che. ghaDelA senAmAM paNa e ghaDe devadatte paDelA sonAno bane che mATe e rUpe sata che ane yajJadara vigere devadatta sivAyanA kArIgare e ghaDelA sonArUpe asata che. e ghaDo ghaDele che, paNa ene AkAra-meTuM sAMkaDuM ane vacalA bhAga pahoLo evA
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ (214)-- che tethI e, e AkArarUpa rata che ane bIjA mugaTa vigerenA AkAra-- kSe asata che. e AkAra che paNa e ene goLa-AkAra che tethI e, goLa AkArarUpe sata che ane bIjA AkArarUpe asata che. gaLaAkAramAM paNa je e ghaDAne ja gaLa-AkAra che te rUpe ja e satata che ane bIjA goLa AkAra rUpe asta che. ene pitAne goLa AkAra paNa enAM potAnAM ja paramANuothI baneluM che mATe te rUpe e ta che ane bIjuM paramANuonI apekSAe e asata che. A ja prakAre bIjA je je dharmavaDe ghaDAne ghaTAvavAmAM Ave che, tene pitAne paryAya che ane e sivAyanA bIjA badhA enA para-paryAya che. e rIte dravyanI apekSAe phakta eka ghaDAnA thaDA va-paryA che ane para-paryAya te anaMta che. e rIte eka dravyanI ja apekSAe ghaDAnI vicAraNA thaI have kSetranI apekSAe ghaDanI vicAraNA A pramANe che--kSetranI apekSAe jetA ghaDe traNe lokamAM varte che eTale traNe lekamAM vartavApaNuM e ghaDAne pitAne paryAya che, ane e paryAya bIjo koI paraparyAya heta nathI. traNe lakamAM vartate paNa A ghaDe tiryalokamAM che mATe e, e rUpe sata che ane urdhva ke adhelakamAM vartavAnI apekSAe asata che. emAM paNa e ghaDe jaMbudvIpamAM raheto hovAthI e rUpe sata che ane bIjA dImAM vartavAnI apekSAe asata che. emAM paNa bharatakSetramAM rahetA hovAthI e rUpe sata che ane bIjA kSetromAM vartavAnI apekSAe asata che. bharatakSetramAM paNa pATale puramAM rahete hevAthI e rUpe sat che ane bIjA nagaramAM vartavAnI apekSAe asat che. pATalIpuramAM paNa devadattabhAInA gharamAM rahetA hovAthI e rUpe sat che ane bIjAnA gharamAM rahevAnI apekSAe asata che. gharamAM paNa gharanA eka khUNAmAM rahetuM hovAthI e rUpe sata che ane bIjA khUNuM vigeremAM rahevAnI apekSAe asata che. gharanA khUNAmAM paNa e, jeTalA AkAzanA. bhAgane roke che e rUpe sata che ane bAkInA AkAzanA bhAgane nahi.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 215 ) zakavAnI apekSAe asat che. e rIte kSetranI apekSAe khIjuM paNa ucita ghaTAvI levAnuM che-kSetranI apekSAe ghaDAnA peAtAnA paryAyA thADA ane para--paryAyA te asakhya che; kAraNa ke, kSetranA asa Mkhya pradeza che athavA manuSyaleAkamAM rahelA dhaDAnA, khIjA sthAnamAM rahelAM dravyeAnI apekSAe anaMta evA para-paryAya che. e ja pramANe devadattabhAInA gharamAM rahelA ghaDA viSe paNa samajI levAnuM che ane e rIte enA paNa para-paryAyA anaMta che ema samajI levAnuM che. have kAlanI apekSAe ghaDAnI vicAraNA A pramANe cheH-- dhaDe peAtAnA dravyanI apekSAe che, hatA ane raheze. e, A yugane hAvAthI e rUpe sata, zve ane atIta ( thaI gaela ) ane anAgata ( have pachI AvanAra ) yugane na heAvAthI e rUpe asat che. A yugamAM paNa te cAlu varSanA che mATe e rUpe sat che ane bhUta ane bhaviSya vaSaeNnI apekSAe at che. cAlu varSamAM paNa te vasaMta RtumAM banelA che mATe e rUpe sat che ane bIjI RtuonI apekSAe asat che. emAM paNa e tAjo che mATe navInarUpe sata che ane purANu (jUnA) rUpe asata che. temAM paNa te, AjanA banelA huAvAthI e rUpe sata che ane bIje rUpe asat che. temAM paNa te cAlu paLamAM vatA heAvAthI e rUpe sata, che ane bIje rUpe asat che. e rIte kALanI apekSAe paNa potAnA svaparyAye asaMkhya che, kAraNa ke, eka padAtha asaMkhya kALa sudhI TakI zake che. jo enI anata kALa sudhI TakI rahevAnI kalpanA karavAmAM Ave te enA anaMta-paryAye paN DAI zake che ane paraparyAye te anata che; kAraNa ke upara jaNAvelA kALa sivAya bIje kALe vatAM anaMta drajyeAnI apekSAe tene ghaTAvavAnA che. have bhAvanI apekSAe ghaDAnI vicAraNA A pramANe che: e vaDe raMge pILA che mATe e rUpe sata che ane bAkInA bajA rgeAnI apekSAe asata che. e pILA teA che te paNu, bIjI badhI pILI cIjo karatAM judA pILo ghaDAnA
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ (216)-- che mATe e, e ja rUpe sata che ane bIjA pILA rUpe asata chearthAta ahIM ema ghaTAvavAnuM che ke-e ghaDe, amuka pILA padArtha karatAM ekagaNe pILe che, amuka karatAM bamaNe pILo che, amuka karatAM tramaNe pILo che ema TheTha "amuka pILA padArtha karatA anaMtagaNo pILo che, tyAM sudhI samajI levAnuM che ane e ja rIte ema paNa paTAvavAnuM che ke, e ghaDe, amuka pILA karatAM ekagaNe ocho pILo che, amuka karatAM bamaNe e cho pILo che ane amuka karatAM traNe ocho pILe che e rIte TheTha "amuka karatAM anaMta gaNe ocho pILo che, tyAM sudhI samajI levAnuM che-e prakAre phakta eka pILA raMganI apekSAe ekalA dhaDAnA ja svaparyAye anaMta thaI zake che. jema pILA raMganI taratamatAnI apekSAe enA anaMta-paryAye thaI zakyA che tema nIla vagere raMganI taratamAtAnI apekSAe paNa dhaDAnA paryAye anaMta thaI zake che. ane e ja pramANe dhaDAnA pitAnA rasanI apekSAe ane pararasanI apekSAe anaMta sva-paryAya ane anaMta para-paryAye thaI zake che tathA e ja rIte sugaMdha, gurUtA, laghutA, mRdutA, karkazapaNuM, zIta, garama, cIkaNuM, lUkhuM, e badhAmAM paNa pUrve jaNAvyA pramANe dhaTAvI levAnuM che. kAraNa ke, anaMta pradezavALA eka rakaMdhamAM (padArthamAM) AThe raparNo hoI zake che, ema siddhAMtamAM jaNAveluM che mATe A ghaDAmAM e AThe raparzIne paNa paTAvI levAnA che. athavA sonuM e dhAtu ja evI che ke, emAM anaMtakALe pAMce varNo, banne gadhe, chae ra ane AThe sparze samajI levAnA che tathA ene taratamAtAne vibhAga paNa ghaTAvI levAno che ane e badhAne anaMtAnaMta samajI levAnA che. tathA bIjA bIjA padArthonA varNa vigere guNothI e ghaDAnA guNone vyAvRtta (judA) jANavAnA che ane e apekSAe ghaDAne asata samajavAne che te rIte ahIM anaMta sva-dharmo ane paradharmo dhaTI zake ema che. "ghaTa" arthane jaNAvavA mATe judA judA aneka bhASAnA bhedane lIdhe dhaTa vigere aneka zabdone vyavahAra
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---( 217 ). cAlyo Ave che, te apekSAe ghaDe sata che ane e badhA ghaDAnA sva-dharmo che. tathA bIjA zabdothI "ghaDAne bhAva na jaNAvI zakAtuM hovAthI e apekSAe ghaDe asata che ane e badhA ghaDAnA para-paryAye che- te bane paNa anaMta che. athavA e ghaDAnA je je svadharmo ane paradharmo kahyA che, te dharmone jaNAvanArA jeTalA zabdo che, te badhA ghaDAnA sva-dharmo che ane e sivAyanA je je bIjA zabdo che, te badhA ghaDAnA paradharmo che. keTalAMka dravya (padArtho)nI apekSAe ghaDe pahele, bIja, trIje ane e rIte yAvata anaMtamo che ane e badhI saMkhyA ghaDAnA sva-dharmo che ane te sivAyanAnI apekSAe ghaDo asata che-e badhA enA rasvadharmo ane paradharmo anaMta che athavA e ghaDAmAM jeTalAM paramANuo rahelAM che te badhI saMkhyA ghaDAne svadharma che ane e sivAyanI badhI saMkhyA ene (ghaDAne) paradharma che. e prakAre paNa enA sva-dharmo ane para-dharmo anaMta ja ghaTI zake che. Aja anaMtakALathI e ghaDAnI sAthe anaMta padArthonA aneka saMyoga thayA ane viyoga thayA-e badhA ya ghaDAnA anaMta sva-dharmo che ane je je padArthonI sAthe enA (ghaDAnA) saMgo ane viyogo nathI thayA evA padArtho paNa anaMta che.e rUpe ghaDa asat che mATe e ghaDAnA paradharmo paNa anaMta che. e badhe vicAra zabda, saMkhyA ane saMga tathA vibhAganI apekSAe karela che, have parimANunI apekSAe ghaDAno vicAra A pramANe che -te te padArthonI apekSAe ghaDe nAne, moTo, lAMbe ane Trake hoya che ane e rIte tenuM mApa anaMta bhedavALuM thaI zake che mATe e badhA ghaDAnA sva-dharmo che ane jenAthI e ghaDe jude paDe che te apekSAe asat che ane te badhA ghaDAnA para-dharmo paNa anaMta che. te te padArthonI apekSAe ghaDe, najIka, vadhAre najIka, taddana najIka; dUra, vadhAre dUra ane taddana dUra ane te vaLI eka gAu, be gAu tathA ekajana, be yojana ane asaMkhya jana paNa hoI zake che ane e rIte dUra ane najIkanI apekSAe
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 218 )~~~ paNa ghaDAnA sva-paryAyA anaMta che. vaLI, kaI padArthanI apekSAe e ghaDA pUrvamAM che, krAInI apekSAe pazcimamAM che tathA kAcnI apekSa e vAyavya khUNAmAM che ane kASTanI apekSAe izAna khUNAmAM che, e rIte dizA ane vidizAnI apekSAe paNa dhaDAnA asaMkhya rava-paryAyA ghaTI zake ema che. kAlanI apekSAe paNa dhaDAnA svadharma anaMta thAya tema che; kAraNa ke kALanA kSaNu, lava, ghaDI, dina, mAsa, varasa ane yuga vigere ghaNA ya bhede che ane e bhedanI apekSAe vaDA bIjA bIjA saghaLAM dravyethI pUrva ane para heI zake che mATe ja enA (DAnA ) svadharma anta kahyA che. jJAnanI apekSAe paNa dhaDAnA sva-dharma anaMta hAi zake che; kAraNa ke jIvA anata che ane te badhA peAtAtAnA jJAnavaDe e ghaDAne judI judI rIte jANI rahyA che-keAi spaSTapaNe jANe che, kAi aspaSTapaNe jANe che, kASTa dUrapaNe jANe che ane kAi najIkapaNe jANe che tyAdi. vaLI, e ghaDA badhA venAM anaMtAnaMta bhedavALAM sukha, du:kha, tyAga karavAnI buddhi, levAnI buddhi, taTastha rahevAnI buddhi, puNya, pApa, karmonA baMdha, kAi jAtane saMskAra, krodha, mAna, mAyA, lAbha, rA", dveSa ane mAddha tathA jamInamAM ALeATavu, paDavu ane vega vigerenA kAraNurUpa hovAthI vA e badhAMnA akAraNarUpa hAvAthI anaMta dharmavALA hAi zake che. tathA e ghaDA, UMce pheMkavuM, nIce pheMkavuM, saMkaDAvuM, phelAvuM, bhav, jhavuM, khAlI thavu, bharAvu, cAlavuM, kaMpavuM, bIje ThekANe lai javuM, pANI lAvavuM ane pANI dharI rAkhavuM vigere anaMta judI judI kriyAonA kAraNarUpa che mATe enA ( dhaDAnA ) kriyArUpa svadharma anata hoI zake che. ane je padArtho e badhI kriyAonA kAraNarUpa nathI tenAthI ghaDe judo hAvAthI enA dhAM paNa anaMta ja hoI zake che. e te kriyAnI apekSa e dhaDAnI hakIkata jaNAvI, have sAmAnyanI apekSAe ghaDAnA hevAla A pramANe che:~~~AgaLa jaNAvyA pramANe bhUta, bhaviSya ane vartamAna kALamAM je para
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ --( 219). je varatumAtranA anaMta sva ane paraparyAye jaNAvyA che temAMnA koIna eka paryAya sAthe, keInA be sAthe ane keInA anaMta dharmo sAthe ghaDAnuM anaMta bhedavALuM sarakhAmaNuM thatuM hovAthI-e apekSAe paNa ghaDAnA vadharmo anaMta che. vizeSanI apekSAe paNa ghaDe, anaMta padArthomAMnA kedanA eka dharmathI, keInA be dharmothI ane keAInA anaMta dharmothI vilakSaNa hevAthI e apekSAe paNa ghaDAnA ravadharmo anaMta che. vaLI, anaMta padArthonI apekSAe ghaDAmAM raheluM jADApaNuM, pAtaLApaNuM, samapaNuM,. vAMkApaNuM, nAnApaNuM, meTApaNuM, tapaNuM, cakacakATa, suMdaratA, paheLAI, TuMkAI, nIcatA, uccatA ane vizALa-mukhapaNuM vigere eka eka guNa anaMta prakAra che tethI e rIte paNa ghaDAmAM anaMta-dharmone samAsa thaI zake che. saMbaMdhanI apekSAe ghaDo, Aja anaMtakALathI ane anaMta padArtho sAthe anaMta prakArano AdhAra-Adheyano saMbaMdha dharAve che mATe te apekSAe paNa enA anaMta svadharmo gaNI zakAya ema che. e pramANe sva-svAmIne saMbaMdha, janyajanakano saMbaMdha, nimitta-naimittikano saMbaMdha, cha kArakane. saMbaMdha, prakAzya-prakAzakane saMbaMdha,bhojya-bhejakane saMbaMdha, vAghavAhakane saMbaMdha, Azraya-Azritane saMbaMdha, vadhya-vadhakane saMbaMdha, vidhya-vireAdhakano saMbaMdha, ane yajJAyakano saMbaMdha vigere asaMkhya saMbaMdhanI apekSAe paNa eka ekanA anaMtadharmo jANavAnA che. ahIM je ghaTanA anaMtAnaMta sva ane paraparyAyo kahyA che te badhAnI utpatti, nAza ane sthirapaNuM vigere badhuM anaMtakALe anaMtIvAra thayuM che, thAya che ane thaze-te apekSAe paNa ghaTanA anaMta dharmo thaI zake che. e prakAre pILA varNathI mAMDIne ahIM sudhI mAtra eka bhAvanI apekSAe ghaTanA anaMta dharmo samajI levAnA che. vaLI, atyAra sudhI dravya, kSetra ane kAla vigerenI apekSAe ghaDAnA je svadharmo ane para-dharmo kahyA che te baMne dharmo sahita ghaDe, kahI zakAya tema nathI; kAraNa ke e eka paNa zabda nathI ke je pote eka ja hoIne paNa te baMne anaMtA--
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) - naMta dharmo sahita evA ghaDAne eka ja samaye jaNAvI zake. jo e mATe koI eka navA zabdane UbhuM karavAmAM Ave to paNa te, e badhA dharmo sahita ghaDAne eka ja samaye jaNAvI zake ema nathIe badhA dharmo sahita ghaDAne bedha krame karIne ja thaI zake che, Ama che mATe dravya, kSetra ane kALa vigerenI apekSAe ghaDAmAM avaktavyatA dharma paNa hoI zake che ane e, pUrvanI ja paDe kahI zakAya evA anaMta dharmo ane bIjA padArthothI judo hovAthI e ghaDAmAM avatavya evA anaMta paradharmo paNa samAI jAya che, te A prakAre jema ekalA ghaDAmAM ja anaMta dharmo batAvyA che tema padArtha mAtramAM eTale AtmA vigeremAM paNa anaMta dharmo ghaTAvI levAnA che. AtmAmAM e anaMta dharmo A pramANe che-cetanApaNuM, kartApaNuM, bhagavanArapaNuM, jANakArapaNuM, yapaNuM, amUrtapaNuM, asaMkhyapradezapaNuM, nizcala ATha pradezapaNuM, leka pramANa-pradezapaNuM, jIvapaNuM, abhavyapaNuM, bhavyapaNuM, pariNAmipaNuM, pitAnA zarIramAM vyApI rahevA- . paNuM-e badhA AtmAnA sahabhAvI (AtmAnI sAthe niraMtara rahetA) dharmo che. tathA khuzI, zoka, sukha, duHkha, matijJAna, kRtajJAna, avadhijJAna, mana:paryAyajJAna ane kevaLajJAna, cakSudarzana, acakSudarzana, devapaNuM, nArakIpaNuM, tiryacapaNuM ane manuSyapaNuM, badhAM pulanI sAthe zarIra vigeree karIne saMga, anAdi ana tapaNuM, badhA chanI sAthe badhA prakAranA saMbaMdhanuM dhArakapaNuM, saMsArIpaNuM, krodha vigere asaMkhya pariNamapaNuM, hAya, rati, arati, bhaya, zeka ane dhRNA, strIpaNuM, puruSapaNuM, napuMsakapaNuM, mUkhapAchuM, AMdhaLApaNuM ane baherA vigere paNuM- e badhA AtmAnA kramabhAvI (krame karIne thanArA) dharmo che. je AtmA muktine pAmyA che. temAM te siddhapaNuM, sAdi anaMtapaNuM, jJAna, darzana, samyakatva, sukha ane vIrya che. ane anaMta kavya, kSetra, -kAla ane sarva paryAnuM jANapaNuM tathA janArapaNuM che tathA azarIrapaNuM,
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----( 21 ) ajarapaNuM, amarapaNuM, arUpapaNuM, arasapaNuM, agaMdhapaNuM, aspazapaNuM ane azabdapaNuM che. tathA nizcalapaNuM, nIrogIpaNuM, akSayapaNuM abAlapaNuM ane pUrve bhagavelI saMsArI dazAmAM je je jIva-dharmo anubhavyA heya te badhA e prakAre AtmAmAM paNa anaMta dharmo samajI levAnA che. dharmAstikAya, adharmAritakAya, AkAzAritakAya ane kALa e badhAmAM-anukame asaMkhya pradezapaNuM, saMkhya pradezapaNuM, anaMta pradezapaNuM, apadezapaNuM, sarva jIva ane pudgalene keme karIne gatimAM, sthitimAM, avagAha devAmAM ane navuM jUnuM thavAmAM sahAyakapaNuM, avasthitapaNuM, anAdi anaMtapaNuM, arUpIpaNuM, agurulaghupaNuM, eka skadhapaNuM, jANavA gyapaNuM, satapaNuM ane dravyapaNuM vigere anaMta dharmo e arUpI padArthomAM samajI levAnA che. ane je padArtho paugalika che temAM ghaDAnA. udAharaNanI ja peThe anaMtAnaMta evA sva-paraparyAyo samajI levAnA che. * zabdamAM udAttapaNuM, anudApaNuM, svaritapaNuM, vivRtapaNuM, saMvRtapaNuM, gheSapaNuM, aSapaNuM, a5pramANapaNuM, mahAprANapaNuM, abhilApyapaNuM, anabhilApaNuM, aryanuM vAcakapaNuM ane avAcakapaNuM tathA kSetra ane kAla vigerenA bhedane lIdhe anaMta arthanuM jaNAvavApaNuM e vigere dharmo ghaTAvI levAnA che tathA AtmA vigere badhA padArthomAM nityapaNuM, anityapaNuM, sAmAnya, vizeSa, satpaNuM, asatpaNuM, abhilApaNuM ane anabhilAya paNuM ane e uparAMta bIjI vastuonA vyAvRtti-dharmo paNa jANa vAnA che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke je dharmo ghaDAnA pitAnA che te te tenA sva-paryAye kahevAya e ThIka, paraMtu je para-paryAya che . ane ghaDAthI judA padArthamAM rahenArA che te (para-paryAya) ghaDAnA saMbaMdhI zI rIte hoI zake ? e praznane javAba A pramANe che -saMbaMdhanA be prakAra che -eka te aritapaNe rahete saMbaMdha ane bIje nAstipaNe rahete saMbaMdha. jema ghaDAne enAM rU5 vigere guNe sAthe saMbaMdha che tema ghaDAnA sva-pardhA sAthe ene (ghaDAno) saMbaMdha astipaNe che
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ (222 )-- ane paraparyAya ghaDAmAM na rahetA hovAthI ene enI sAthe thaelo saMbaMdha nAstipaNe che. jema ghaDAno saMbaMdha achatA mATIrUpa paryAya sAthe che tema para-paryAya sAthe paNa ene e ja saMbaMdha che. phakta e para-paryAye enAmAM rahetA nathI mATe ja ene saMbaMdha nAstipaNe kahevAya ane ema che mATe ja te, pa-paryAya paNa kahevAya. vaLI, ahIM ema kahevAmAM Ave ke-jema dhana vinAne garIba dhanavALo kahevAto nathI tema je para-paryAye ghaDAnA nathI, teo ghaDAnA zI rIte kahevAya? vaLI, je cIja jenI na hoya chatAM jo enI kahevAtI hoya te lekanA vyavahArane bhaMga thaze mATe e para-paryAyo ghaDAnA zI rIte kahevAya? eno uttara A pramANe che-jema dhana ane garIba e banene saMbaMdha to che, paNa te nAstitvarUpe che tema para-paryAya ane ghaDA vacce saMbaMdha to che paNa te nAstitvarUpe che. nAstitvarUpe saMbaMdha hevAmAM koI jAtane bAdha jaNAtuM nathI, kAraNa ke belanArA bole che ke-"A garIbane dhana nathI arthAta garIba ane dhana vacce nAstitvane saMbaMdha che e ja prakAre "A ghaDe kalamarUpe nathI " eTale ghaDA ane kalama vacce paraspara nAstitvane saMbaMdha che, e spaSTa rIte bhAse che. hA, ema to kahevuM kadAca ThIka kahevAya ke ghaDAne e para-paryAyo sAthe astitvane saMbaMdha nathI, paraMtu te banane vacce taddana saMbaMdha ja nathI-ema to na ja kahI zakAya. vaLI, para-paryAye sAthe ghaDAne nAstitvane saMbaMdha hoya, emAM koI prakAranA lekavyavahArane paNa bAdha Avato nathI. vaLI, kadAca ema kahevAmAM Ave ke-nAstitva te abhAvarUpa eTale asama che tethI te tuccharUpa che to evA tuccha rUpanI sAthe vaLI zo saMbaMdha heya? mATe para-paryAya paNa evA ja tuccharUpa hevAthI enI sAthe ghaDAne saMbaMdha zI rIte heI zake? kAraNa ke je kAMI tuccharUpa hoya che temAM koI prakAranI zakti nathI hotI tethI emAM saMbaMdha-zakti paNa zI rIte hoya ? vaLI, bIjuM paNa e keje ghaDAmAM para-paryAnuM nAstipaNuM che to tenI ja sAthe eTale nAti
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----(223) paNAnI sAthe ghaDAne saMbaMdha hoya e vyAjabI che, paraMtu para-paryA sAthe to ene (ghaDA) saMbaMdha zI rIte ghaTI zake? kAraNa ke ghaTano saMbaMdha paTAbhAva (paTanA nAstipaNuM) sAthe che ethI karIne ene ghaDAno saMbaMdha paTa sAthe paNa haya, evuM kayAMya joyuM ke sAMbhaLyuM paNuM nathI. jo ahIM ema mAnavAmAM Ave ke para-paryAyanA nAstipaNe sAthe ghaDAne saMbaMdha che mATe ene (ghaDAne) saMbaMdha para-paryAye sAthe paNa heI zake to ema paNa mAnavuM joIe ke-ghaDAne saMbaMdha paTanA nAstipaNuM sAthe che mATe 5Ta sAthe paNa ene (ghaDAne) saMbaMdha che joIe. paraMtu e mAnyatA taddata khoTI hovAthI koIthI mAnI zakAya ema nathI ane e prakAre para-payA sAthe dhaDAne koI prakArano saMbaMdha hoya, e vAta barAbara jaNAtI nathI. have ene paNa javAba A pramANe che-nAstipaNane artha ahIM ema samajavAne che ke te te rUpe nahi hevApaNuM arthAta "ghaDAmAM kapaDAnuM nAstipaNuM che " eTale ghaDe kapaDArUpe nathI, paNa pitAnA rUpe (ghaDArUpe) che. A jAtanA arthavALuM nAstipaNuM e vastune dharma che mATe e kAMI takSma tuccharUpe gaNuM zakAya nahi ane ema hevAthI ja ene (nAstipaNane) saMbaMdha ghaDA sAthe na hoya ema paNa banI zake nahi. enuM kAraNa e che ke-dho kapaDArUpe nathI" ema kahevAmAM arthAt ghaDAnI sattAne jaNAvavAmAM e ghaDe 'kapaDArUpe nathI" e bhAvanI paNa khAsa jarUra paDe che. kapaDAmAM je je guNe, dharmo ane svabhAve che, te ghaDAmAM nathI-e rUpe ghaDe nathI--e to ghaDAne rUpe (pitAne rUpe) ja che e hakIkatamAM A vAta spaSTapaNe jANI zakAya evI che ke-ghaDe pitAnuM svarUpa jaNAvatAM kapaDArUpe nathI e vizeSaNanI khAsa apekSA rAkhe che ethI je je guNe ke svabhAva kapaDAnA che te paNa eka rIte ghaDAnA upayogamAM AvI jAya che ane e ja apekSAe vicAra karIe to spaSTapaNe jANI zakAya ema che kekapaDuM paNa paDAnI sAthe saMbaMdha dharAvI rahyuM che, pachI bhale te saMbaMdha
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 224 )---- . nAstitvarUpe kAM na hoya ? dhaDeA kapaDArUpa naryA ' e vAta to sau kA jANatuM heAvAthI dhaDA ane kapaDAne eka khIjAnA saMbaMdha nAritatvarUpe che emAM kaze! sa Mdeha rahe ema nathI, leke to e badhA ghaDA vigere padArthAta viSe ema dhArI rahyA che ke e badhA padArtho paraspara abhAvarUpa che . mATe ja arthAt DeA kapaDAnA abhAvarUpa che ane kapaDu ghaDAnA abhAvarUpa che mATe ja ahIM ema jaNAvavAmAM Ave che ke je kapaDA vigerenA guNA ke dharma che te badhAne upayeAga eka apekSAe ghaDAne mATe paNa thaI zake che. vaLI, ahIM A paNa eka niyama che ke jene jenI sAthe saMbaMdha haiAya te badhA, tenA paryAyeA kahI zakAya-DAnA rUpa vigerenA ghaDAnI sAthe saMbaMdha che mATe e rUpa vigere jema dhaDAnA paryAya kahI zakAya che tema kapaDAnA dharma ke guNAnA pazu saMbaMdha ke apekSAe ghaDAnI sAthe hAvAthI e paNu, dhaDAnA ja paryAyeA kahI zakAya. vaLI, jo e kapaDA vigerenA guNA ke dharmAM na heAta to dhaDAnA ja paryAyane svaparyAye| tarIke zI rIte kahI zakAya ? kAraNa ke jyAre ApaNuM ane pArakuM ema e vAnAM hAya che tyAre ja eve vyavahAra thaI zakeche arthAt 'A guNA ghaDAnA potAnA che ane A guNeA pArakA che' evA vyavahAra thaI zake che ane e apekSAe paNa kapaDA vigerenA guNA ke dharmo ghaDAne upayegamAM AvI zake che. mATe ja e para--guNo paNa e dhaDA sAthe sabaMdha dharAvI zake che. vaLI, padArtha mAtrano svabhAva svataMtra che--krAI padAnA svabhAva, khIjA padArthanA svabhAva sAthe mizrita thaelA nathI, mATe jyAre kAi paNa padArthanuM kharekharuM svarUpa jANavuM hoya tyAre sAthe e paNa jANavuM joie ke bIjA kayA kayA padArtho che ane enA svabhAve paNa kevA kevA che? A jAtanA jJAna sivAya koi paNa manuSya padArthanuM pRthakkaraNa karI zakatA nathI, tema tenA svataMtra svabhAvane paNa oLakhI zakatA nathI. A rIte vicAra karI jotAM te ema jANI zakAya che ke eka ghaDAnuM jJAna meLavavA mATe tenAthI judA bIjA aneka
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 225) padArtho ane tenA svabhAvane jANavAnI khAsa jarUra che mATe ja ema nakkI karavuM ucita che ke je kapaDAnA guNe ke dharmo che teo paNa koI apekSAe ghaDAnA heI zake che ane che. A viSe bhASyakAre ema jaNAvyuM che ke-"jenA jANyA sivAya jenuM jJAna thaI zake nahi ane jenA jANavAthI jenuM jJAna thaI zake e banne vacce cakakasa ke prakArane saMbaMdha he joIe-jema ghaDe ane enA rUpa vigere guNe vacce dharma--dharmabhAva nAmane saMbaMdha che tema e be vacce paNa e ja saMbaMdha zA mATe na hoya ?" mATe have A vAta nakakI thAya che keje kapa vigerenA guNa ke dharmo che te koI apekSAe ghaDAnI sAthe paNa saMbaMdha dharAvI rahyA che. je para-paryA che te, sva-paryA karatAM anaMtagaNuM che ane e bane maLIne jeTalA sarva dravyonA paryAya che teTalA che. A hakIktane RSioe paNa AcArAMga-sUtramAM ke Ape che. emAM jaNAvyuM che ke "je ekane jANe che te badhAne jANe che ane je badhAne jANe che te ekane paNa jANe che" arthAta je manuSya. mAtra eka ja padArthane enA badhA sva-paraparyAya sahita eTale enI atIta dazA, vartamAna dazA ane bhaviSyanI dazA e badhuM jANa hoya te ja manuSya badhuM jANI zake che ane je manuSya e badhuM eTale padArthanI atIta dazA vigere jANato hoya te ja manuSya eka padArthane kharekharI rIte jANI zake che. A ja hakIkatane bIje ThekANe paNa A rIte jaNAvI che -"jeNe badhI rIte eka padArthane je che teNe badhI rIte badhA padArthone joyA che. ane jeNe badhI rIte badhA padArthone joyA che teNe eka padArthane paNa badhI rIte je che" upara jaNAvyuM hatuM ke pramANavaDe je je padArthanuM jJAna thAya che te pratyeka padArtha, anaMta dharmavALe che arthAta pramANane viSaya anaMta dharmavALI vastu ja e hakIkata have taddana vivAda vinAnI thaI gaI che. juo AcAra-aMgasutra a. 3, u0 4 (pR. 171 sa0):-anu. 15
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( rara6) - have sUtrakAra pote ja pratyakSa ane parokSa pramANunuM svarUpa A pramANe jaNAve che - je jJAna, aparokSapaNe arthanuM grahaNa kare che tenuM nAma pratyakSa che ane e sivAyanuM bIjuM jJAna phakta arthanA grahaNanI apekSAe pakSa che-ema samajavAnuM che. apakSapaNe eTale sAkSA-aspaSTapaNe ke saMdeharUpe nahi, artha eTale jJAnanuM pitAnuM svarUpa ane bIjA badhA bahAranA ghaDe, sAdaDI, copaDI, vigere padArtho-e banne upara jaNAvyuM che, e sivAya je bIjuM lakSaNa pratyakSane lAgu pADavAmAM Ave che te barAbara jaNAtuM nathI. pratyakSana , parokSajJAnathI taddana judA ja prakAranuM che e mATe ja ahIM aparokSapaNe" zabdane saMbaMdha " pratyakSa' mAthe karavAmAM Avyo che. have je keTalAka jJAnavAdIo che teone abhiprAya A pramANe che -teo kahe che ke-he AI ! (jene !) tame padArthone kayAMthI lAvyA ? A saMsAramAM jJAna sivAya bIjuM kazuM nathI-je che, je dekhAya che te badhuM eka jJAnarUpa ja che mATe tame artha eTale phakta ekaluM jJAnanuM svarUpa ja kahe, paNa artha eTale bIjA badhA padArtho ema kahevuM e geravyAjabI che; kAraNa ke badhuM mAtra eka jJAnarUpa ja hevAthI bIje ke enAthI jude padArtha nathI. jJAnavAdIone A abhiprAya barAbara nathI. ane ema jaNuMvavAne mATe ja satrakAre mULa malakamAM ghasavA "arthanA grahaNunI apekSAe " e zabda mUlle che. e zabda mUkavAthI jJAna, prahaNa ane padArtha-ema traNe padArtho judA judA jANI zakAya ema che mATe ja e zabda, jJAnavAdIenA abhiprAyanI anucitatA samajAvI zake ema che. vaLI, jema jJAna pitAnA svarUpanuM grahaNa kare che tema bahAranA padArthonuM paNa grahaNa karI zake che. je ema na hoya to A sarva jANanArAone je
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 227 ) kAMI cAsa bhAsa thayA kare che e zI rIte thAya ? enI sAme ema kahevAmAM Ave ke badhAne mAtra eka cittarUpane--jJAnane--ja bhAsa thAya che, paNa padArthAMne bhAsa thatA nathI mATe ekalu jJAna ja che ane e sivAya bIjA kAi padArtho nathI e kahevuM zI rIte khATuM thAya ? ene uttara A pramANe cheH--jo jJAnavAdIe! saMsAramAM ekalu jJAna ja mAne ane bIjuM kAMi hayAtIvALu na mAne te te je judAM judAM jJAnanAM satAneA ( pravAheA) mAne che te zI rIte mAnI zakaze ? vaLI, teo je ema jaNAve che ke-jema svapnanuM jJAna kAI. prakAranA AlaMbananI garaja rAkhatuM nathI tema saMsAramAM thatAM bIjAM badhAM jJAne paNa kAi jAtanA AlaMbananI (pAthanI) garaja rAkhatAM nathI. e ja pramANe ane e ja udAharaNathI teee mAnelAM judAM judAM jJAnanAM saMtAne paNa khATAM Tharaze ane eenI dazA svapnanA jJAnanI jevI ja thaze mATe jJAna ane artha (padArtha) e banne vAstavika ane judAM judAM mAnavA joie. je svarUpa pratyakSanuM jaNAvyuM che tethI judI jAtanA jJAnane 'pakSa' samajavAnuM che, kAraNu ke e jJAnavI anu graRNa te! thAya che, paNa e aspaSTapaNe. jo ke parAkSa jJAna paNa peAtAnuM svarUpa peAtAnI meLe jAtu hovAthI pratyakSarUpa che, pazu mAtra artha (padArtha)nA grahaNanI apekSAe ja ene parAkSa samajavAnuM che. tApaya e che ke-jo ke parAkSa jJAna, peAtAnA svarUpanuM grahaNa peAte ja kare che mATe pratyakSarUpa che te paNa padArthonuM grahaNu karavAmAM nizAna ane zabda vigerenI apekSA rAkhatuM hovAthI e aspaSTapaNe vaparAya che ane e mATe ja ene parAkSa kahevAmAM Ave che. AAgaLa upara vastunuM anaMta dharmadhArIpaNuM samajAvyuM che ane ve e ja hakIkatane vizeSa majabUta karavA A pramANe jaNAve cheH-- je vastumAM utpatti, sthiti ane vinAza, e traNe dha
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 228 )....' samAyA hoya te ja vastu sadrapa che ane e mATe ja AgaLa ema kahyuM che ke pramANane viSaya anaMta dharmavALI vastu che. je je varatu sapa che-je je varatu hayAtI dharAve che te badhI-- mAM utpatti, sthiti ane vinAza e traNa dharmo hovA ja joIe--e. traNe dharmo hoya te ja vastu mAtra hayAtI dharAvI zake che-e sivAya kadI paNa eka paNa vastu hayAtI dharAvavAne lAyaka nathI. je vastu pahelAM tadana hayAtI vinAnI hoya eTale koI paNa kALamAM, kaI paNa jagyAmAM ane kaI paNa rIte je varatu hayAta ja na hoya arthAta vAMjhIyAnA putra jevI taddana asat heya temAM pAchaLathI hayAtI dharAvavAnI lAyakAta eTale saka55NuM AvI zakatuM nathI. je evI varatumAM paNa hayAtI dharAvavAnI lAyakAta AvI zakatI hoya te sasalAnAM ziMgaDAM paNa kaI vakhate hayAtI dharAvavAne lAyaka thavAM joIe-AkAzanI kaLImAMthI paNa kaI vakhate sugaMdha AvavI joIe ane vAMjhaNInA putranuM paNa kaI vakhate paraNetara thavuM joIe. paraMtu ema thatuM atyAra sudhI keIe joyuM ke jANyuM nathI, mATe taddana hayAtI vinAnI vastumAM pAchaLathI hayAtI dharAvavAnI lAyakAta AvI zakatI nathI. have je vastumAM hayAta rahevAne dhama rahele ja che te vastumAM pharI vAra upAda vigere kalpavAM ucita jaNAtA nathI. je evI vastumAM paNa pharIthI utpAda vigerene kalpavAmAM Ave te pachI ene kayAMya Are Avaze nahi mATe ahIM A eka prazna che ke je utpAda vigere dharmo che te kayA prakAranA padArthanA mAnavA ?-zuM pahelAM asata rahetA padArthanA mAnavA ? ke sat rahetA padArthane mAnavA ? ene uttara A pramANe che -ahIM je utpAda vigerene jaNAvavAmAM AvyA che te koI paNa varatumAM pAchaLathI AvatA nathI, e te vastunA dharma ja che-vastunI sAthe ja hamezAM rahenArA che-vastuthI kAMI judA judA nathI. upara
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----( 22 ) jaNavele prazna tyAre ja uDI zake ane emAM jaNuvelAM dUSaNe paNa tyAre ja lAgu thaI zake, jyAre vastuthI e utpAda vigere taddana judA hoya ane e badhA, vastumAtrAmAM pAchaLathI AvatA hoya. paraMtu ahIM te vastusthiti evI nathI mATe uparane prazna ke eka paNa dUSaNa lAgu thaI zakatuM nathI. ahIM ame te ema jaNAvIe chIe ke je vastu, utpattirUpa, sthitirU5 ane nAzarUpa hoya e ja hayAtI dharAvI zake che ane evI ja vastu hayAtI dharAvavAne lAyaka che, mATe amArA A kathanamAM kaI jAtanuM dUSaNa ke prazna thaI zakatAM ja nathI. koI paNa padArtha pitAnuM pitApaNuM gumAvata nathI ane emAM navuM petApaNuM AvatuM nathI arthAta mULadravyanI apekSAe koI vastunI utpatti ke nAza thaI zaktAM nathI. jema ghaDAnuM mULarUpa mArI che, have te purI jAya te paNa mATIne nAza thato nathI tema e mATIrUpa hovAthI emAM e, kAMI navuM AvyuM nathI-ghaDAnA thatAM aneka rUpAMtara enuM mULarUmATIrUpa-kAyama kaLAyA kare che mATe ema mAnavuM joIe ke kadI paNa mULadravyano nAza thato nathI. mAtra je badale che te AkAra ja che. -have kadAca koI ema kahe ke jema eka vAra nakha utarAvyA pachI pAchA pharI vAra nakha uge che ane ApaNane ema lAge che ke e nakha eno e che. tema mULa dravya paNa badalyA ja kare che, paraMtu enA rUpa vigere sarakhe -sarakhAM hovAthI ApaNe e nakhanI peThe bhramita banIe chIe ke, enuM e mULadravya che arthAt nakhanI ja peThe mULa dravyane paNa nAza thaI jAya che mATe mULadravyane sthAyI zI rIte manAya ? eno javAba A pramANe che -e nakhanuM udAharaNa te taddana khoTuM che-e nakha to kapAI gayA pachI bIje ja Ave che ema sau koI jANe che mATe "navA nakhane paNa eno e ja nakha mAna " e moTI bhUla che. ahIM te dravyarUpa mULane kadI paNa nAza thatA ane enI jagyAe bIjuM mULa AvatuM koIe jANyuM, joyuM ke anubhavyuM nathI mATe ema zI rIte kahevAya che,
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ (230 )-- mULadravya paNa nakhanI peThe badalyA kare che ane e, enuM e lAge che" te nakhanI jevuM bhramavALuM che ? koI paNa manuSya ema mAnatA nathI ke, sonAnI kaMThI bhAMgI kaDuM karAvyA pachI tenuM badalI jAya che-enI jagyAe bIjuM ja senuM Ave che, kiMtu sau kaI senAnA aneka ghATa ghaDAvyA pachI paNa sonAnI ekarUpatAne ja eka avAje kabUla kare che mATe koI rIte paNa dravyane nAza ghaTI zakato nathI ane ene mAne e paNa anubhava ane vyavahAra viruddha che, arthAt dravyarUpe te padArthamAtra rithara ja rahe che ane enA AkAro badalyA kare che-navA thAya che ane AgaLanA-jUnA-nAza pAme che-e hakIkatamAM koI jAtanuM dUSaNa jaNAtuM nathI, kAraNa ke, sau koIne evo ja anubhava thAya che, zake che ane thayA kare che. have kadAca koI ema kahe ke-LA zaMkhamAM jema pILA raMganuM bhAna thAya che ane te khoTuM che tema varatumAM thatA pheraphAre, jene ahIM paryAye kahevAmAM AvyA che te, e zaMkhanA pILA raMganI peThe khoTA ja zA mATe na hoya? ene uttara A pramANe che - zaMkhamAM je pILA raMganuM bhAna thAya che, te kAMI sau koIne thatuM nathI, e to mAtra jene kamaLAne roga thaye heya ene ja thAya che mATe e bhramavALuM che-e vAtane sau koI mAne che. kiMtu senAnI kaMThInuM kaDuM thayuM, kaDAnI vIMTI thaI, vIMTIne veDha thaye ane veDhanuM mAdaLiyuM thayuM -- e rIte senAnA je aneka ghATa thayA kare che, AgaLanA ghATane. nAza thaI-ene sthAne navA ghATe AvyA kare che-ene te AkhuM jagata eka sarakhI rIte jANe che, mAne che ane anubhave che mATe e anubhavane zakhanA udAharaNathI koI paNa rIte khoTo pADI zakAya ema nathI--e ja prakAre jIvamAM harSa, zaka, udAsInatA ane krodha vigere navAnavA raMgo Ave che ema paNa sau koI anubhave che mATe e badhuM pheraphAranuM jJAna keI jAtanI bhUlavALuM nathI, kAraNa ke, "e bhUlavALuM che" ema kaI rIte sAbita thaI zakatuM nathI, ethI karIne padArtha mAtra
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---(ra31) enA mULarUpe-dravyarUpe-sthira rahe che ane enA AgaLanA AkAra nAza thaI, e navA AkArane dhAraNa kare che arthAta padArthamAtramAM utpatti, sthiti ane nAza e traNe vAnAM taddana saraLa rIte ghaTI rahe che-emAM kaI jAtanuM dUSaNa lAgatuM nathI. have ema pUchavAmAM Ave ke, e utpatti, sthiti ane nAza--e traNe vAnAM paraspara taddana judAM judAM che ke nahi? enA javAbamAM je ema kahevAmAM Ave che, e traNe vAnAM paraspara taddana judAM judAM che te pachI eka ja padArthamAM e traNe vAnAM zI rIte ghaTI zake ? ane kadAca ema kahevAmAM Ave ke e traNe vAnAM paraspara ekarUpa che te paNa eka ja padArthamAM e traNe vAnAM zI rIte rahI zake? kAraNa ke, e traNe vAnAM ekarUpa che mATe ene be traNa vAnAM ja na kahI zakAya. e rIte utpatti, sthiti ane nAza e traNene paraspara kyA prakArano saMbaMdha che? tene khulAse maLI zakato nathI. e traNenA parasparanA saMbaMdhane khulAso A pramANe cheH-e traNe dharmo paraspara kAMI taddana judA ja che ema nathI ane paraspara kAMI taddana eka ja che ema paNa nathI. e traNe vacce te koI apekSAe judAI che ane keI apekSAe ekatA paNa che. jema eka ja ghaDAmAM rahenArAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza vigere paraspara judAM judAM hoya che tema eka ja padArthamAM rahenArA utpatti, sthiti ane vinAza e traNe paNa paraspara judA judA hoI zake che, kAraNa ke-e traNenAM svarUpe taddana judAM prakAranAM che -utpatti eTale kyAtI dhAraNa karavI, sthiti eTale kAyama rahevuM ane nAza eTale hayAtIno tyAga karI deva-A rIte e traNenAM svarUpa judAM judAM hovAthI e traNe paraspara judAM judAM che ema sau koI jANI zake che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke-e traNenAM upara je svarUpa jaNAvyAM che te uparathI ema jANuM zakAya che ke-e traNe paraspara eke bIjAnI garaja (apekSA) rAkhatA nathI ane ema che mATe ja e traNe paraspara takta judA judA ja che ema zA mATe na kahevAya ? je je
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 232 ) - padArtho paraspara eka bIjAnI garaja nathI rAkhatA te badhA taddana judA judA ja hoya che ane e ja prakAre A traNe paNa paraspara taddana judA judA kema na hoI zake? vicAra karatAM jANI zakAya che ke-A prazna ja taddana nakAme che; kAraNa ke e traNenAM lakSaNa (svarUpe) paraspara taddana judAM judAM che te paNa e traNe A pramANe paraspara garajavALA che. sthiti ane nAza vinA ekale utpAda (utpatti) rahI zakatuM nathI, sthiti ane utpatti vinA ekale vinAza TakI zakato nathI-e ja prakAre utpatti ane vinAza vinA sthiti paNa TakI zakatI nathI-e rIte traNe paraspara eka bIjAnA meM sAmuM tAkIne ja jIvanArA che mATe e traNe paraspara garaja rAkhIne eka ja vastumAM rahI zake ema che. ema mAnavAmAM koI vAM jaNuM nathI. ethI ja eka padArthane paNa eka sAthe traNa dharmovALo kahevAmAM kazI harakata jaNAtI nathI. vaLI, bIje ThekANe A pramANe jaNAvyuM che -"senAne ghaDe tUTI gayo tethI rAjaputrIne zeka thaye, e tUTelA ghAne mugaTa karAvyo ethI rAjaputrane AnaMda thayo ane e pUrvanA tathA pachInA ghATamAM senuM te kAyama rahyuM jANIne rAjA pote taTastha ja rahyo arthAta ahIM pUrvanA-AkArano nAza thaye, ne AkAra utapanna thayo ane e bane AkAramAM sthAyI rahenAruM mULa-dravya-(sonuM)-taddana dhruva rahyuM. e uparathI ja jANI zakAya che ke eka ja padArthamAM e traNe dharmo rahI zakyA che ane e ja pramANe padArtha mAtramAM e traNe dharmo rahI zake che e anubhavasiddha hakIkata che." "ghaDAnA arthIne ene nAza thavAthI zoka thaye, mugaTanA arthIne enI utpatti thavAthI AnaMda thayo ane sonAno atha enA sthAyIpaNuthI taTastha rahyo-e badhuM sahetuka thayuM che." "dUdhanA vratavALA dahiM khAta nathI, dahiMnA vatavALo dUdha khAte nathI ane jene gerasanI bAdhA che te te e bannene khAte nathI mATe vastumAtramAM traNa dharmo che je bhAI, e pramANe nathI mAnatA tene A pramANe pUchavuM joIe -jyAre ghaDAno nAza thAya che tyAre zuM
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(233 ) te ghaDe tenA pitAnA) eka bhAge karIne nAza pAme che ke samastapaNe eTale sarva prakAre nAza pAme che? jo ema kahevAmAM Ave ke e ghaDe potAnA eka bhAge karIne nAza pAme che te te barAbara nathI; kAraNa ke ghaDo pitAnA eka bhAge karIne ja nAza pAmate hoya te tene AkhAne nAza te na ja thavo joIe, paraMtu jyAre ghaDe phUTe che tyAre koI paNa prAmANika ema te kadI paNa kaheto nathI ke ghaDAne eka bhAga nAza pAmyo, kiMtu sarva koI ema kahe che ane sAMbhaLe che ke-AkhA ghaDAne nAza thayo. have ema kahevAmAM Ave ke ghaDAne sarva prakAre nAza thAya che. te te paNa barAbara nathI; kAraNa ke je ghaDAne sarva prakAre nAza thato hoya te ghaDo phUTyA pachI ThIbaDAM ane mATI paNa na rahevI joIe. kiMtu A to ghaDo phUTI gayA pachI ThIbaDAM ane mArI bAkI rahe che ema sau koI jANe che mATe ema zI rIte mAnI zakAya keghaDAne nAza sarva prakAre thaI jAya che. e banne pakSamAM e prakAre dUSaNo AvatAM hovAthI A bhAIe ema na chUTake mAnavuM paDaze ke ghaDe ghaDArUpe nAza pAme che, ThIbarUpe utpanna thAya che. ane mATIrUpe sthira rahe che. vaLI, ApaNe e bhAine ema paNa pUchI zakIe ke jyAre ghaDe utpanna thAya che tyAre zuM e, eka bhAge karIne utpanna thAya che ke sarva prakAre utpanna thAya che? je ema kahevAmAM Ave ke ghaDe eka bhAge karIne utapanna thAya che. te te barAbara nathI, kAraNa ke jyAre ghaDo utpanna thaIne taiyAra thAya che tyAre keIema nathI mAnatuM ke e ghaDe enA eka bhAge karIne utpanna thayo che. kiMtu sau koI ema mAne che ke pUrepUre ghaDe utpanna thaye che ane vyavahAra paNa e ja prakAre cAle che. have ema kahevAmAM Ave ke ghaDe pitAnA sarva prakArevaDa utpanna thAya che, te e paNa barAbara nathI; kAraNa ke je ema thAya te sarva prakAre ghaDo utpanna thaele hovAthI temAM mATInI pratIti paNa na thavI joIe, paraMtu ema te koI anubhavatuM nathI mATe evI mAnyatA paNa barAbara na kahevAya, mATe kharuM te ema mAnavuM joIe
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 ) OM jyAre vaDe utpanna thAya che tyAre te TarUpe utpanna thAya che, mATInA piMDArUpe nAza pAme che ane mAtra mATIrUpe sthira rahe che--A jAtanI mAnyatAne sau kASTa anubhave che mATe emAM kAMi dUSNu jaNAtu nathI. je jAtanA anubhava adhA leAkeAne haiAya te jAtanuM padArthAMnuM svarUpa na mAnavAmAM Ave te kadI paNa vastunI vyavasthA na thai zake, mATe jevA anubhava thAya che tevuM ja padArthAMnuM svarUpa paNa mAnavu joie ane ema mAnIe te ja A jAtanI badhI vyavasthA ghaTI zake cheH-je vastu nAza pAmelI che te ja kAI apekSAe nAza pAme che ane nAza pAmaze, je vastu utpanna thaelI che te ja ke!i apekSAe utpanna thAya che ane utpanna thaze ane je vastu sthira rahelI che te ja kASTa apekSAe sthira rahe che ane sthira raheze. tathA je kAi prakAre nAza pAmyuM che te ja kASTa prakAre utpanna thayuM che ane kAI prakAre sthira rahyuM che. e ja pramANe je kAi prakAre nAza pAme che te ja kAI prakAre utpanna thAya che ane sthira rahe che ane je kASTha prakAre nAza pAmaze te ja kAI prakAre utpanna thaze ane sthira raheze ityAdi. A pramANe padA mAtramAM aMdara ane bahAra badhe ThekANe utpatti, sthiti ane vinAza e traNe dharmAM rahelA che ane e hakI katane sau kAi pratyakSapaNe anubhave che. anubhavamAM AvatI A hAMphata kadI paNa khATI thai zakatI nathI mATe e anubhava uparathI A pramANe. eka dheAraNa bAMdhI zakAya che ke:-vastumAtra utpatti, sthiti ane vinAzanA dhavALI che ane evI che mATe ja te (vastu), hayAtI dharAvavAnI lAyakAta dharavI zake che. je je cIja e traNe dharma vinAnI che te badhImAM sasalAnAM ziMgaDAMnI peThe kadI paNa haiyAtI dharAvavAnI lAyakAta hai zakatI nathI hAtI nathI ane hAraze paNa nahi, arthAt e traNe dharmAnI hAjarI ja vastunI sadaMpatAnuM mukhya lakSaNa che. naiyAyikAe ane audyoe vastunI sapatAnu je svarUpa khatAvyuM che te rItasara nathI ane enuM geravyAjabIpaNuM bIjA graMtha uparathI samajI levAnuM che. padArtha -
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ --( 235). mAtra, utpatti, sthiti ane vinAzarUpa hevAthI ja hayAtI dharAvI zake che ane ema che mATe ja pratyakSa ane parokSapramANavaDe e jaNAI zake che. vastumAtramAM satva, raeNyatva, prameyatva ane vastutva vigere anaMta, dharmo che arthAta vastumAtra anaMta dharmavALI, anaMta paryAvarUpa ane anekAMtarUpa che. vastuno artha ahIM jIva ane ajIva vigere samajavAno che, je viSe AgaLa upara kahevAI gayuM che. je padArtha utpatti, vinAza ane sthiratA-e traNe dharmavALe hoya te ja anaMta dharmavALA hoI zake che ane e ja padArtha pramANuvaDe jANuM zakAya che. padArthamAtramAM anaMta dharmo rahelA che-e bAbatanI sAbitI mATe AgaLa ghaNuM ghaNuM lakhAI gayuM che. have e mATe ahIM A eka anumAna basa che - padArthamAtramAM utpAda, nAza ane sthiratA e traNe dharmo rahelA che mATe ja emAM anaMta dharmo rahI zake che je padArthamAM anaMta dharmo na hoya temAM e traNa dharmo paNa na hoya. evI taddana asa varatu te mAtra eka AkAzanI kaLI che. pratyeka padArthamAM enA dharmo utpanna thAya che ane e ja nAza paNa pAme che ane e dharmenuM dhAraNa karanAra dharmI dravyarUpe hamezAM sthira rahe che. dharma ane dharmI e be vacce koI apekSAe ekapaNuM (abhedabhAva) hAvAthI ane dharmA (dharmavALe) hamezA sthira raheto hovAthI e dharmo paNa koI apekSAe-zaktirUpe-hamezAM sthira rahe che. je ema na mAnavAmAM Ave te dharmona te nAza thaI jato hovAthI e dharmavALAno paNa nAza thaI ja joIe mATe keI apekSAe dharmone paNa sthira . mAnavA e vyAjabI che. dharma ane dharmavALA vacce tadana judAI ke tadana ekapaNuM hotuM nathI, kAraNa ke e be vacce e jAtane saMbaMdha jaNAto nathI. vaLI, je e be vacce taddana judAI ke taddana ekapaNuM mAnavAmAM Ave te e bannene dharma dharmabhAva ja ghaTI zakato nathI mATe e bannene keI apekSAe bheda (judAI) ane keAI apekSAe abheda mAne vyAjabI ane dUSaNa vinAne che. kadAca kaI ema kahe ke-utpanna thatA ane nAza pAmatA evA mAtra ekalA dharmo ja che, paNa
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ra36)-- e dharmone AdhAra e koI dhama nathI. te te kathana geravyAjabI che; kAraNa ke kaI padArthanA AdhAra vinA ekalA dharmo hoI zakatA ja nathI, rahI zakatA ja nathI ane saMbhavI paNa zakatA nathI; kiMtu e badhA dharmo eka dharmArUpa padArthamAM ja rahetA anubhavAya che ane e hakIkata sau keine mAnya che. jo ke utpanna thatA ane nAza pAmatA aneka dharmone ApaNe jANI zakIe chIe ane te badhA dharmone AdhAra tathA te te aneka dharmamaya evo eka dharmI ke je dravyarUpe dhruva rahe che tene paNa sau ke taddana vAMdhA vinA pratyakSapaNe anubhave che, ene kaI zI rIte olavI zake? jene anubhava ApaNane najaronajara thatuM hoya tene paNa je olavavAmAM Ave te saMsAranA vyavahAra mAtrane nAza thavAno paNa prasaMga Avaze mATe koI prakAre e badhA dharmanA AdhArarUpa padArthane--dharmavALAne-kaI paNa manuSya olavI zake ema nathI. chevaTe kahevAnuM tAtparya e che ke "pratyeka padArtha anaMta dharmavALo che." e hakIkata aneka pramANothI siddha thaI cUkI che ane have emAM eka paNuM vAMdhAne avakAza nathI. e bAbatane vadhAre puSTi ApanAruM anumAna pramANa A pramANe cheH-pratyeka cIja anaMta dharmavALI che arthAta vastu mAtramAM nityapaNuM, anityapaNuM, satapaNuM, asatapaNuM. sAmAnya, vizeSa, vaktavyapaNuM ane avaktavyapaNuM vigere aneka dharmo rahelA che, kAraNa ke e prakArano koI prakAranA bAdha vinAne anubhava sI keIne thayA kare che. kharI rIte vicArIe te ApaNe je jAtane prAmANika anubhava karatA hoIe te ja pramANe padArthonuM svarUpa mAnavuM vyAjabI che-jema ApaNe gharane ghaTarUpe mAnIe chIe, paNa kapaDArUpe nathI mAnatA te ja pramANe ApaNe ApaNuM anubhava pramANe pratyeka padArthane anaMta dharmavALo mAnavo - joIe. "dareka cIja anaMta dharmavALI che" e vAtane sAbita karavAne je "anubhava"rUpa hetu kahyo che te kAMI asiddha nathI, virodhavALo - nathI, tema bIje paNa koI jAtano bAdha tene naDI zakato nathI; kAraNa
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----( 237 ) ke e anubhava taddana nirdoSa che, evo anubhava saune thAya che ane yuktiyukta hovAthI sau tene kabUla karI zake tema che. have kadAca ema kahevAmAM Ave ke-jema ThaMDaka ane tApa banne taddana viruddha hovAthI eka sAthe rahI zakatAM nathI tema satapaNuM ane asatpaNuM, nityapaNuM ane anityapaNuM vigere paraspara virodha dharAvanArA dharmo eka ja padArthamAM zI rIte rahI zake? je varatuM sata hoya e, asata zI rIte heya? ane je vastu asata heya e, sata zI rIte hoya ? je vaLI, sattvane asavarUpa ane asavane savarUpa mAnavAmAM AvatuM hoya te vyavahAra mAtrane nAza thaze--koI paNa padArthanA svarUpanuM ThekANuM ja nahi rahe. A ja hakIkata eka ja padArthane nitya ane anitya mAnavAmAM paNa lAgu thaI zake che-je vastu nitya hoya e, anitya zI rIte hoI zake? ane je vastu anitya hAya e, nitya zI rIte hoI zake? A prakAre anekAMtavAdamAM virodhanuM dUSaNa AvatuM jaNAya che. e uparAMta A bIjAM paNa ATha dUSaNe Ave che-eka saMzaya, bIjuM anavasthA, trIjuM vyadhikaraNa, cothuM saMkara, pAMcamuM vyatikara, chaThuM vyavahAralepa, sAtamuM pramANabAdha ane AThamuM asaMbhava. emAM saMzaya deSa A pramANe lAgu thAya che -vastunAM bane rU5 eTale sapa ane asatUpa ema be svabhAva mAnavAmAM Ave tyAre ene (vastune) svabhAva amuka ja che. e nirNaya te thaI zakatuM nathI, ane ema hovAthI e sapa che ke asakUpa che" evI zaMkA banI rahe che. bIjuM anavasthA dUSaNa A pramANe lAgu thAya che -vastune je aMze saphUpa mAnavAmAM Ave che te aMze je vastu sadrapa ja hoya to ekAMta-vAda jevI vAta thavAthI anekAMtamAne hAni thaze ane jo ema mAnavAmAM Ave che je aMze vastune saMtRpa mAnavAmAM Ave che te ja aMze vastune sakUpa ane asakUpa paNa mAnavAmAM Ave che te emAM paNa prazna thAya tema che ke je aMze vastune sakUpa ane asalUpa mAnavAmAM Ave che te aMze
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( ra38 )-- paNa vastu salUpa che ke asadrupa che? e rIte praznonI paraMparA thayA karaze ane eka paNa praznane Are Avaze nahi mATe e rIte mAnavAmAM to cakakhI anavasthA (-avasthA vinAnI sthiti) ja che. e ja prakAre je aMze vastune bheda mAnavAmAM Ave che te aMge je bheda ja mAnavAmAM Ave vA te ja aMze bheda ane abheda ema bane mAnavAmAM Ave to paNa upara pramANe dUSaNo Ave che. ane e ja rIte nitya-anitya tathA sAmAnya-vizeSanA pakSo paNa dUSaNavALA che e prakAre ekAMtamArgamAM anavasthA dUdhaNu lAgu thAya che. tathA, vastunI sapatAne jude AdhAra ane asadrapatAne jude AdhAra-ema be AdhAra thavAthI vyadhikaraNa nAmanuM dUSaNa lAgu thAya che. tathA je rUpe 'vastunI sapatA che te ja rUpe vastunI sapatA ane asapatA bane che e jAtane saMkara deva paNu lAgu thAya che; kAraNa ke eka sAthe benA meLApane saMkara kahevAmAM Ave che. vaLI, je rUpa vastu sadrapa che te rUpe asadrapa paNa che ane je rUpe asaddhapa che te rUpe sapa paNa che. ema mAnavAthI -vyatikara nAmanuM dUSaNa paNa lAgu thAya che, kAraNa ke viSayamAM eka bIjAnA maLI javAne vyatikara kahevAmAM Ave che. tathA padArthamAtramAM anekAMtavAda mAnavAmAM Avaze te pANIne agnirUpa thavAne ane agnine pANIrUpa thavAne prasaMga Ubho thaze ane ema thavAthI vyavahArane lepa thaI jaze-e rIte vyavahAralepa nAmanuM chaThuM dUSaNa paNa lAgu thAya che. vaLI, chevaTe ame(jaina sivAyanA) ema paNa kahIe chIe ke-anekAMtavAda pramANethI paNa bAdha pAme te che mATe ja emAM pramANa-bAdha nAmane doSa lAgu thAya che. tathA, koI eka ja vastu anaMta dharmavALI hoya e asaMbhavita che mATe anekAMtavAdamAM asaMbhava nAmanuM dUSaNa paNa lAgu thAya che. e rIte anekAMtavAdamAM eTalAM badhAM dUSaNe AvatAM hovAthI tene sAce zI rIte mAnI zakAya? mATe kaI prakAre anekAMtavAdanuM grahaNa thaI zake tema nathI. upara je je
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ (239) dUSaNe anekAMtavAdane lagADavAmAM AvyAM che te badhAM khoTAM che ane tene beTAM karavAnI yukti A pramANe che-paheluM te e ke-ThaMDaka ane tApanI peThe sakUpa ane asadrapa e bane dharmo eka bIjA kaI jAtane virodha ja dharAvatA nathI; kAraNa ke e baMne eka ja vakhate eka ja vastumAM rahI zake che-jyAre ghaDArUpe ghaDe sata che tyAre ja e ghaDa kapaDArUpe sata nathI-asata, che mATe emAM kazA prakArano virodha Ave tema nathI. jema eka kerImAM rUpa juduM hoya che ane rasa judo heya che-emAM kaza vidhi gaNu nathI tema ahIM paNa samajI levAnuM che. vaLI, ahIM virodha AvavAnAM kayA kayA kAraNo che? zuM mAtra judA judA svarUpathI virodha Ave che? eka kALe na rahevAthI virodha Ave che? eka varatumAM na rahevAthI virodha Ave che ? eka kALe eka vastunA eka sarakhA bhAgamAM na rahevAthI virodha Ave che? je mAtra judA judA svarUpane lIdhe virodha Avato hoya te vastumAtra judA judA svarUpavALI hovAthI paraspara virodhavALI thavI joIe ane ema thavAthI saMsAramAM eka paNa padArtha na rahevuM joIe. ane sparze-ThaDe ane une sparza-jude jude ThekANe eka ja samaye rahI zake che mATe eka kALe na rahevAthI virodha Ave che" e kathana paNa barAbara nathI. e bane sparze eka ja vastumAM jude jude samaye rahetA hovAthI "eka vastumAM na rahevAthI virodha Ave che ? e vAta barAbara nathI. dhUpadhANuMmAM athavA kaDachImAM eka ja samaye e bane sparze rahetA hevAthI "eka kALe eka vastumAM na rahevAthI virodha Ave che" e hakIkata paNa beTI che. tathA eka ja loDhAnA dhagadhagatA vAsaNamAM jayAM sparzanI apekSAe uSNutA che tyAM ja rUpanI apekSAe ThaMDaka che. je rUpanI apekSAe paNa uSNutA heya te jonArAonI AMkho baLavI joIe, paNa tema thatuM nathI mATe ema mAnavuM yuktiyukta che ke rUpanI apekSAe ThaMDaka che-e prakAre eka ja padArthamAM ane eka ja samaye
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ (240 -- e bane sparzI rahetA hovAthI ema te na ja kahI zakAya ke "eka ja samaye, eka vastumAM ane eka ja ThekANe e banne na rahetA hovAthI virodha Ave che. vaLI, eka ja puruSamAM judI judI apekSAe laghupaNuM, gurUpaNuM, vRddhapaNuM, bALapaNuM, yuvAnapaNuM, putrapaNuM, pitApaNuM, gurUpaNuM ane ziSyapaNuM vigere paraspara virodha dharAvanArA aneka dharmo eka ja samaye rahI zake che ane e rIte sau koI anubhave paNa che. mATe "eka ja padArthamAM aneka viddha dharme kema ghaTI zake? e jAtanA praznane avakAza nathI. jema eka puruSamAM aneka viruddha dharmo ghaTI zake che tema dareke dareka padArthamAM satpaNuM, asapaNe nityapaNuM, anityapaNuM, sAmAnya ane vizeSa vigere pararapara virodha dharAvanArA dharmo paNa judI judI apekSAe ghaTI zake che mATe emAM koI prakAranA virodhane gaMdha paNa AvI zakatA nathI. vaLI, tame je "saMzayanuM dUSaNa lagADyuM te paNa barAbara nathI; kAraNa ke vastumAtramAM raheluM satva ane asattva taddana spaSTapaNe jANI zakAya evuM che mATe vastunA svarUpamAM saMdehane paNa sthAna maLe tema nathI-e (saMzaya) te tyAre ja thaI zake, jyAM spaSTatApUrvaka khyAla na AvI zakate heya. tame je anavarathAne doSa batAvyuM te paNa barAbara nathI. kAraNa ke satya ane asatva vigere vastunA ja dharmo che, e kAMI dharmanA dharmo nathI. dharmone dharmo hetA nathI" ema kaheluM che. vaLI satva ane asatva vastunA ja dharmo che ema ekAMtapUrvaka kahevAthI anekAMtavAdane kazI paNa hAni thavAnI nathI; kAraNa ke vizuddha ekAMta sivAya anekAMtavAda paNa saMbhavI zakatuM nathI. nayanI apekSAo jANavAmAM AvelA ekAMtarUpa nirNane pramANunI apekSAe anekAMtarUpa kahevAmAM Ave che ane e hakIkatamAM koI prakArane doSa paNa jaNAto nathI. vaLI, pramANunI apekSAe TharAvelI sakatAmAM paNa satya ane asattavanI kalpanA karavAmAM Ave to temAM paNa kAMI vAM jaNAtuM nathI. emAM je anavarathA jaNAvavAmAM AvI che te kAMI dUSaNarUpa nathI, e
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ --( 241 ) je tA UnnaTI anekAMtavAdanI zaibhAmAM vadhArA kare tevI che; kAraNa ke e mULane hAni pahoMcADe tevI nathI. anavasthA mULane ja hAni karatI hAya te dUSaNurUpa che. jIeH--pratyeka padArtha, potAne rUpe sata che ane bIjAnA rUpe asat che. jIvanuM svarUpa enA sAmAnya upayoga (jJAna ) che, ethI judA upayAga enu pararUpa che. upayAganu svarUpa padArthane nizcaya che, dananuM svarUpa aspaSTa edha che ane ethI judAM judAM, e badhAnAM para rUpe che. parAkSa jJAnanuM svarUpa aspaSTapaNuM che ane taddana pratyakSa jJAnanuM svarUpa spaSTapaNuM che. darzananuM svarUpa cakSujanya ane acakSunya Alecana che, avadhidarzananuM svarUpa avidhaAlAcana che, e sivAyanAM badhAM enAM pararUpo che. parAkSa paNa matijJAnanuM svarUpa IMdriya ane anidriya eTale mananI madadathI thaelA eva che. zrutajJAnanuM svarUpa mAtra anidriyathI thaelA medha che. avadhijJAna ane manaHpavajJAnanuM svarUpa IMdriya ane mananI sahAya vinA thatA aedha che. kevaLajJAnanuM svarUpa badhA padArthAta jANavApaNuM che--e sivAyanAM bIjAM badhAM enAM para-rUpA che-A rIte vastumAtranu svarUpa ane pararUpa ghaTI zake ema che ane ethI vastumAtra svarUpanI apekSAe sat ane pararUpanI apekSAe aMsat-ema paNa banI zake che. jema upara jaNAvyuM che tema padArthImAtranAM ane tenA vizeSa dharmanAM svarUpA ane pararUpe samajI levAnAM che ane e ja prakAre ghaTa, kapaDuM vigere padArthAnI paNu svarUpanI ane pararUpanI ghaTanA karavAnI che. vaLI, je sattva dharmArUpa che te ja krAi apekSAe dharmI paNa thai zake che ane je dharmAMrUpa che te paNa kAi apekSAe dharUpe thaI zake che mATe vastunA sattvarUpamAM sattva ane asattvanI kalpanA karatAM dharmanA dharmAM hAtA nathI' e niyama ADe AvI zakato nathI; kAraNa ke * e dhama ane dharmInA vyavahAra anAdineA che. tathA jema divasa ane rAtrinA pravAhamAM, aMkura ane bInA . 16
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 242 ) - pelA bIjApaNAmAM ane abhavya ane saMsAranA sahavAsamAM anavasthAnuM dUSaNa lAgI zakatuM nathI tema savamAM paNa bIjA sarvenI kalpanA karatAM anavasthAne DAgha besI zakatuM nathI. e ja prakAre nitya ane anitya vigerenI carcAmAM paNa anavasthA AvI zakatI nathI, ema samajI levAnuM che tathA vyadhikaraNa nAmanuM dUSaNa paNa AvI zakatuM nathI; kAraNa ke jema eka ja phaLamAM rUpa ane rasa bane rahe che tema eka ja vastumAM sattA ane asatva bane rahe che ema pratyakSapaNe jANI zakAya che. tathA saMkara ane vyatikara nAmanA deSo paNa AvI zakatA nathI, kAraNa ke jema mecakajJAna eka che chatAM tenA svabhAva aneka che te paNa temAM e deSa nathI lAgatA tema eka varatumAM aneka dharmo hoya to paNa ene e deSa kema lAgI zake? vaLI, anAmikA AMgaLI eka ja vakhate TacalI AMgaLInI apekSAe nAnI ane vacalI AMgaLInI apekSAe moTI hoya che arthAta emAM eka ja vakhate be viruddha dharmo rahelA e pratyakSarUpa che te paNa emAM saMkara ke vyatikara AvI zakti nathI tema ahIM paNa e zI rIte AvI zake ? vaLI, AgaLa je ema kahevAmAM AvyuM hatuM ke, anekAMtavAdanI rIte pANI anirUpe thaI jaze ane agni pANIrUpe thaI jaze-ane e rIte vyavahArano nAza thaze, te paNa barAbara nathI. ame (jene) te ema kahIe chIe ke, pANI pANIrUpe sat che ane bIjA rUpe asata che-emAM evI kaI bAbata Ave che ke jethI vastunuM vastupaNuM badalAI jAya ke TaLI jAya e rIte mAnavAmAM te UlaTuM vastu svarUpa vadhAre cakkasa thAya che ane sau kaI ame kahIe chIe tema mAne paNa che-zuM kaI paNuM prAmANika ema mAne che ke pANI bIjArUpe paNa rahe che kharUM? vaLI, bhUtakALa ane bhaviSyakALanI apekSAe pANInA paramANuo anirUpe pariNamelA ke pariNamavAnA heya te teo paNa anirUpa zA mATe na gaNAya? ane unA pANImAM kAMI agnino aMza che ema mAnavAmAM paNa Ave che eTale
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 243 ) pANI paNa koI apakSAe anirUpa thaI zake che e hakIkata dUSaNa vinAnI che. tathA tame (ekAMtamArgavALAe je pramANabAdha ane asaMbhava evA be deSo ApelA hatA te paNa barAbara nathI, kAraNa ke jyAM vastunuM amata dharmapaNuM pramANethI puravAra thaI cUkayuM che tyAM vaLI pramANu-bAdha kevo? ane jyAre e prakAranuM varatuvarUpa pramANathI najaronajara nakkI thayuM che tyAre vaLI asaMbhava paNa kevo? je vastu najare jeelI hoya emAM kadI paNa asaMbhava hoI zake ja nahi-je emAM paNa asaMbhava AvatuM hoya to pachI e kayAM nahi Ave ? mATe kharI rIte vicAra karatAM anekAMta-mArgamAM eka paNa deSa AvI zakta nathI ane ghaTI zakata paNa nathI. vaLI, je anekAMtamArgane vagovA mATe kahevAmAM Ave che ke " e mArgamAM te pramANa paNu apramANa thaze, sarvisa paNa asarvajJa thaze ane siddha paNa asiddha thaze" ItyAdi. te paNa barAbara nathI; kAraNa ke pramANa paNa pitAnI hadamAM ja pramANarUpa che ane parahadamAM apramANurUpa che, ema anekAMta mArgavALA mAne ja che. sarvajJa paNa pitAnA paNa pUrNa jJAnanI apekSAe sarvajJa che ane -saMsArI jIvanA jJAnanI apekSAe asarvajJa che. je saMsArI jInA jJAnanI apekSAe paNa e, sarvajJa thaI zakato hoya te pachI saMsArI cha ja zA mATe sarvajJa nathI lekhAtA ? athavA e sarvajJa ja saMsArI cho jevo zA mATe nathI gaNato? siddha paNa potAnA karma-paramANunA saMyoganI apekSAe siddha che, nahi ke bIje jIvanA karma-paramANuonA saMyoganI apekSAe e apekSAe to e, asiddha che. jo A bIjI apekSAe paNa e, siddha kahevAtA heya te jIva mAtra je siddha thavA joIe. e ja prakAre anekAMtamArga upara bIjAoe karelA AkSepa jevA ke karyuM paNa na karyuM' "kahyuM paNa na kahyuM "khAdhuM paNa na khAdhuM? ityAdi che. te paNe badhA nakAmA ane ayukata samajI levAnA che. vaLI, je ema kahevAmAM Ave ke siddhoe je karmane kSaya kare che te ekAte
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 244 )---- karelA che ke kacita-koI apekSAe-karelA che? jo ekAMte karelA che ema kahevAmAM Ave te anekAMtanI hAni caze ane kaMcit karelA che e kahevAmAM Ave te sasArI javAnI peThe siddhonuM siddhapaNuM TaLI jaze. A AkSepane javAba A pramANe che:--siddhoe paNa peAtAnAM karmanA kSaya sthiti, anubhAga ane prakRtinI apekSAe karelA che paNa emaNe evu teA nathI ja karyuM kekanAM aNumAtraneA samULage nAza karI nAMkhyA hAya--kAInI paNa zakti nathI ke koi paNa prakAre paramANuene nAza karI zake, jo ema paNa thai zakatuM hAya teA keTalAka vakhata pachI vastumAtrane nAza thavA joie ane saMsAra khAlI jaNAvA joie siddhoe phakta eTaluM kayu" ke je aNue eene cAMTyA hatA, tenAthI te chUTA paDayA, paNa aNue teA paDyA ja rahyA--siddo je aNuethI chUTA paDyA ane have pharI vAra kadI evA kAipaNa paramANunI sAthe saMbaMdhamAM AvavAnA nathI-e ja eka apekSAe te siddha thayA che. ane kahevAya che. ane e rIte e bAbatamAM paNa anekAMta che. chevaTa kahevAnu ke--anekAMtazAsana prAmANika che, STi che ane khAdha vinAnuM che. e bauddha vigere matavALA paNa potapotAnA matamAM anekAMtavAdane mAna Ape che ane svIkAre che, paNa ahIM mAtra zabdothI ja tenI avagaNunA karatA lAjatA nathI--e kevI vAta che ? bauddha matavALA anekAMtavAdane kevI rIte mAne che tene pahelAM ahIM A pramANe jaNAve cheH-- 1.te darzanarUpa ( vikalpa vinAnA) khelate kaI apekSAe pramANurUpa mAne che ane koI apekSAe apramANurUpa mAne che. 2: darzana pachI thanArA vikalpamAM koI apekSAe savikalpapaNu mAne che ane koI apekSAe avikalpapaNuM mAne che. 3. eka ja * ahIMthA TIkAne akSarazaH anuvAda na ApatAM mAtra sakSipta sAra ApyA cheH--anu
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(25). cittane teo koI apekSAe kAI ThekANe pramANurUpa mAne che ane kaI ThekANe apramANurUpa mAne che. 4. eka ja prameyane teo koI apekSAe prameyarUpa mAne che ane koI apekSAe aprameyarUpa mAne che. 5. savikalpaka (vikalpavALA) jJAnane teo koI apekSAe bhramavALuM mAne che ane koI apekSAe bhrama vinAnuM mAne che. 6. be caMdranA jJAnane teo koI apekSAe sAcuM mAne che ane keI apekSAe khoTuM mAne che. 7. eka ja kSaNamAM keI apekSAe janyapaNuM mAne che ane keI apekSAe janakapaNuM mAne che. 8. eka ja jJAnanA aneka AkAre mAne che. 9. vaLI, badhA padArthone jANanAruM evuM buddhanuM jJAna citrarUpa kema na kahevAya ? eone e citrarUpa jJAnamAM aneka AkAro mAnavA paDe che. 10. eka ja hetumAM anvaya ane vyatirekane eo tAtvika mAne che. e prakAre vaibhASika vigere bauddhamatanA peTA bhedo pote syAdvAdane svIkAra karatAM chatAM temAM virodha batAve che evI kevI vAta kahevAya? - sautrAMtika bauddhamatavALA eka ja kAraNane aneka kAryone karanAruM mAne che. ahIM ame (jaina) pUchIe chIe ke je eka taddana kSaNika kAraNe aneka kAryone utpanna kare che te (kAraNu), eka ja svabhAva vALuM che ke aneka svabhAvavALuM che? jo eka ja svabhAvavALuM hoya to e eka ja kAraNa, judA judA vibhAvavALAM aneka kAryone zI rIte karI zake? athavA je te eka ja svabhAvavALuM kAraNa, aneka judAM judAM kAryone karI zakatuM hoya to eka (nitya) svabhAvavALe eka ja padArtha paNa aneka kAma karI zake che, evI mAnyatAmAM zI rIte vadhe laI zakAya? jo e mAnyatAmAM vadhe Ave te uparanI mAnyatAmAM paNu vadhe Ave-ema kema na mAnI zakAya ? kAraNa ke vadhe AvavAnAM kAraNe bannemAM sarakhAM che. je kadAca ema kahevAmAM Ave ke 'ta kSaNika ane eka svabhAvavALuM paNa kAraNa mAtra nimittanA
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ (286) bhedane lIdhe judAM judAM kAryo karI zake che, te te ja samAdhAna, eka savabhAvavALA nitya padArthamAM paNa lAgu thaI zake che. have e kSaNika kAraNane judA judA svabhAvavALuM mAnavAmAM Ave ane tevAM aneka judA judA kAryonI utpatti mAnavAmAM Ave te e ja prakAre nitya-. padArtha saMbaMdhe paNa kema na mAnI zakAya ? kadAca ema kahevAmAM Ave ke-nitya padArtha judA judA svabhAvavALo kema thaI zake ? tene javAba A che -jema taddana kSaNika ane aMza vinAne padArtha judA judA svabhAvavALo thaI zake che tema ja tana nitya padArtha paNa judA judA svabhAvavALo thaI zake che. e prakAre je je dUSaNo ekAMta anityavAdamAM Ave che te ja dUSaNe ekAMta nityavAdamAM paNa Ave che, mATe e jAtanA taddana ekAMtano parityAga karI padArtha mAtrane bane rUpe--kAI apekSAe nityarUpe ane koI apekSAe anityarUpe-mAnavA e ja yuktiyukta che, e rIte mAnavAthI upara jaNAveluM eka paNa dUSaNa anekAMtavAdane lAgI zakatuM nathI. vaLI, mAtra jJAnane ja mAnanArA bauddho jJAnanA ane padArthanA AkArane eka mAne che ane grAhya (padArtha) tathA grAhaka(jJAna)nA AkArane jJAnathI judA judA mAne che-e rIte mAnIne teo anekAMtavAdane niSedha zI rIte karI zake ? vaLI. eka ja jJAna, koI apekSAe anubhUta che ane keI apekSAe ananubhUta ' che-e rItano jJAnane lagatA anekAMtavAda zI rIte oLavI zakAya ? kAraNa ke jJAnanuM grAhya ane grAhakanA AkArathI rahitapaNuM kadI paNa anubhavAtuM nathI. ane enI (jJAnanI) saMvedanarUpatAne anubhava sau koIne thAya che mATe jJAnamAM anubhUtapaNuM ane anubhUtapaNuM e be viruddha dharmo rahelA cheema bauddhone mAnavuM paDe che. vaLI, e ja jJAnane vika9525 ane vikalparUpa rahita ema be rIte mAne che tethI evI mAnyatAvALe ane kAMtavAdanI sAmo zI rIte thAya? padArthanA AkArane dhAraNa karatuM ane eka sAthe aneka arthone prakAza karatuM evuM citravicitra jJAna yAdhA
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ -( 247 ) mAnI sAme na ja thai zake e prakAre potapote mAnelA padArthamAM aneka viruddha dharmAMne mAnanArA bauddha leke yAdAdane--anekAMtamAga nA virAdha zI rIte karI zake? have naiyAyika ane vaizeSika leAkeA je rIte syAdvAdanA svIkAra kare che te rIta A pramANe cheH--tee ema mAne che ke-eka dhUma-jJAna-je kAi apekSAe pratyakSa pramANanuM phaLa che ane kAi apekSAe anumAna pramANa che--e rIte eka ja jJAnamAM judI judI apekSae lapaNuM ane pramANapaNuM ghaTI zake che, te e hakIkatane mAnanArA vAdI, anekAMtamA ne niSedha kema karI zake? te eka ja padAryanuM rUpa vicitra AkAravALu che' ema svIkAre che ane temAM virAdhane mAnatA nathI--e paNa anekAMtamAnI ja hukIkata che. vaLI, eka dhUpanI kaDachI nA eka bhAge ThaMDA sparzI ane eka bhAge unA sparza rahelA che e rIte eka ja avavamAM be viddha sparzo rahe che--e pazu anekAMtavAda ja che. vaLI, teo (naiyAyika ane vaizeSikA) ja ema kahe che ke eka ja padArtha( kapaDAM vigere)mAM calapaNuM, acalapaNuM, raMgelApaNuM", ara gelApaNuM, AvRtapaNuM ane anAvRtapaNuM vigere aneka dharmo apekSAe apekSAe ghaTI zake che, te pachI ema kahenArA syAdvAdanI sAme zI rIte thai zake ? tathA nitya evA zrvaramAM sarajavAnI vRtti, saMhAra karavAnI vRtti, rajoguNu, tameAgu, pRthvI, pANI vigere spre ATha mUrtipaNu ane sAtvika svabhAva- ~e badhA paraspara viruddha che te paNa teoe te badhAne eka dharamAM mAnelA che--ema mAnanArA e vAdI anekAMtanI viruddha che te paNa teoe te badhAne eka izvaramAM mAnelA che-- ema mAnanAra e vAdI anekAMtanI viruddha kema thai zake? eka ja AmaLAmAM kuvalayanI apekSAe meTApaNu ane khIlAnI apekSAe nAnApazu -ema e viruddha dharmAM rahelA haiM. e ja rIte zeraDInA eka *
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ (248)-- sAMThAmAM lAkaDAnA kaTakAnI apekSAe laMbAI ane vAMsaDAnI apekSAe TUMkApaNuM ema be virodhI svabhAva pratyakSapaNe joI zakAya ema che. eka devadattamAM tenA pitAnI apekSAe paratva ane putranI apekSAe aparatva ema be viruddha svabhAvo rahI zake che.nave dravyamAM rahenAruM dravyatva-sAmAnya rUpa che ane e ja, guNa ane karmothI chUTuM rahetuM hovAthI vizeSarUpa che-e prakAre eka ja dravyatva, eka apekSAe sAmAnyarUpa che ane bIjI apekSAe vizeSarUpa che ane e ja rIte guNatva ane karmava paNuM sAmAnyarUpa ane vizeSarUpa thaI zake che. e prakAre eka ja padArthamAM sAmAnyadharma ane vizeSa dharma ema be viruddha dharmone ghaTAvanArA ane mAnanArA anekAMtavAdanI viruddha kema thaI zake ? vaLI, teo eka ja hetanA pAMca rUpa mAne che, eka ja pRthivInA paramANumAM sattva, dravyatva, pRthivItva ane paramANutva ane bIjA paramANuothI tathA anya (chevaTanA) vizeSathI judApaNuM svIkAre che ane e rIte paramANumAM paNa sAmAnya-vizeSapaNuM teo mAne che. paramANuthI sarva vigere dharmone judA ja mAnavAmAM Ave te te dharmo, paramANumAM rahI zakaze nahi. e ja rIte devadatamAM satva, vyatva ane Atmatva tathA bIjAethI judAI e badhuM raheluM che eTale emAM paNa sAmAnya-vizeSarUpatA ghaTI rahI che. e ja prakAre AkAza vigeremAM paNa e pramANe badhuM ghaTAvI levAnuM che arthAta e naiyAyika vigere vAdIo eka ja padArtha mAM be viruddha dharmo-sAmAnya ane vizeSa-ne mAnatA chatAM anekAMtavAdane virodha kema karIne kare? vaLI, dareka paramANuomAM sarakhI AkRti, sarakhA guNa ane sarakhI kriyA tathA parasparanuM vilakSaNapaNuM -e paraspara viruddhatAvALA dharmo rahe che mATe ja svAdAdanI sAbitI thaI zake che e prakAre taiyAyika ane vaizeSike pagale pagale syAdvAdanA gheraNane anusarIne cAlatA chatAM tenuM anusaraNa na kare ane UlaTuM tenI sAmA thAya e te eka hasavA jevI hakIkata che. syAdvAdane eTale anekAMtamAne
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----(249). mAnavAmAM Ave te A paNa eka guNa che-avayava ane avayavI e be vacce je kevaLa bheda ja mAnavAmAM Ave vA abheda ja mAnavAmAM Ave to e banene saMbaMdha ghaTI zakatuM nathI. paraMtu jo koI apekSAe bheda ane koI apekSAe abheda ema mAnavAmAM Ave to ja e banene saMbaMdha barAbara ghaTI zake che. A rIte saMbaMdhane ghaTAvavAnI hakIkata syAdvAdanA mArge ja sAdhI zakAya ema che, mATe ene virodha karavo e anucita ane ayukta che. nAyike te e be vacce ekAMta bheda mAne che. teone ame (jene) A pramANe pUchIe chIe ke-avayava, avayavImAM zI rIte rahe che? zuM eka bhAge karIne rahe che ke samastapaNe rahe che ? je "eka bhAge karIne rahe che" ema kahevAmAM Ave to e ThIka nathI; kAraNa ke, naiyAyikanA matamAM avayavIne niravayava (avayava vinAno) mAnavAmAM Ave che mATe emAM "eka bhAge karIne rahe che" evo bhAga zI rIte pADI zakAya? vaLI, je teo (naiyAyika) avayavIne avayavavALo mAnavAnI himmata kare ane avayava tathA avayavI vacce abheda paNa svIkAre te anekAMtavAdane svIkAryA jevuM thAya che. kAraNa ke-e rIte eka niraMza (aMza vinAnA ) avayavIne aneka avayava thaI jAya che. have jo avayava ane avayavI vacce bheda mAnavAmAM Ave te "avayavImAM avayava eka bhAge karI rahe che ke "samastapaNe rahe che" evo prazna pharIvAra thaze ane e prakAre prave kahyA evA aneka prazno thayA karaze, jene Are ja Avaze nahi arthAta avasthA Avaze. have A bhedanA siddhAMtamAM ja je ema mAnavAmAM Ave ke-avayavImAM avayava samastapaNe rahe che, to te paNa barAbara nathI, kAraNa ke ema mAnavAthI aneka avayavIo thavAne prasaMga Ave che-eka ja avayavImAM jeTalA avayavo teTalA ja avayavIo thaI jAya che-A prakAre avayava ane avayavI vacce bheda mAnavAmAM barAbara baMdhabesatuM AvatuM nathI. have je e be vacce
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 250 ) abheda mAnavAmAM Ave te avayava athavA avayavI e emAMnu eka ja rahe ane e paNa eka dUSaNa che; mATe avayava ane avayavIne parasparanA saMbaMdha ghaTAvavA e be vacce kAi apekSAe bheda ane kAI apekSAe abheda mAnavA ucita che ane e prakAranA ja sabaMdha e e vacce anubhavAya che--jevuM anubhavAya tevuM ja mAnavuM e vadhAre prAmANikatAvALu che. je anubhavathI viparIta rIte ane kalpanA pramANe mAnavAmAM Ave te brahmAdvaita ane zUnyavAda-e badhI mAnyatAo paNa kalpita gaNAze, mATe avayava ane avayavInA parasparanA saMbadha ghaTAvavA e e vacce kAI apekSAe bheda ane kAi apekSAe abheda mAnavA joie ane evI jAtanI mAnyatAne vadhAre daDha karavA anekAMtavAdane svIkAravA paNu joIe. e ja prakAre sayAgI ane saMcega, samavAyI ane samavAya, guNI ane guNa tathA vyakti ane sAmAnya-- e badhAM vacce paNa paraspara kArka apekSAe bheda ane kAI apekSAe abheda mAnavA joe. jo taddana bheda ja mAnavAmAM Ave te te je dUSaNA upara jaNAvyAM che te badhAM ahIM lAgu thAya tema che mATe dUSaNa vinAnA mArga upara janArane anekAMtavAdanA svIkAra karyA sivAya chUTA nathI. sAMkhyA paNa syAdvAdanA svIkAra kare che ane te A pramANe cheH-e lekA mAne che ke prakRtimAM traNa guNA satva, raja ane tama (je paraspara viruddha che) rahe che. vaLI, eka ja prakRtimAM kAI pekSAe-sa MsAranI apekSAe-pravartana ane kAI apekSAe meAkSanI apekSAe--nivana ema be viruddha dharmAM rahe che--ema paNa mAne che. e prakAre eka ja padArthamAM e viddha dharmane mAnatA sAMkhyamatavALA anekAMtavAdathI vimukha zI rIte thai zake ? mImAMsAmatavALA te potAnI meLe ja judI rIte eka ane anekanu prarUpaNa karIne anekAMtavAdane svIkAre che mATe eene e viSe
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- rapa1 ) kAMI pUchavA jevuM rahetuM nathI. athavA zabda ane ene saMbaMdha ene eo taddana nityabhAva ja mAne che, ethI teone e viSe pUchavA jevuM che. teo ema jaNAve che ke-nAdanA' kAryarUpa arthane jaNAvanArI che ane koI prakAranA kALa(samaya)nA saMbaMdhathI alaga rahenArI che. have je kAryarUpa paNAne trikALazrunya ja kahevAmAM Ave te ene abhAva thaI jaze ane artharama kahevAmAM Ave to e pratyakSa vigerethI paNa jANI zakAya evuM thaze. have je ene banne rUpe jaNAvavAmAM Ave arthAta kAryatAne trikALasanyapaNe ane artha-jJAnane karAvanArI-ema be viddha dharmavALI mAnavAmAM Ave te ja e nedanAne viSaya thaI zake che, mATe "nedanAnI vijyatAne sAbita karavA sAru anekAMtapakSane svIkAra kare e sahaja hakIkta che arthAta mImAMsAmatavALA paNa anekAMta pakSane ja svIkAra karI rahyA che. - have evI keTalIka yuktio ane udAharaNe jaNAvavAnAM che, je bauddha vigere badhAM darzanene saMmata che ane anekAMtavAdanuM samarthana karanArAM che -- 1. badhA darzanavALAe "saMzaya jJAnamAM be jAtanA bhAsa thAya che" ema mAne che, tethI teo anekAMtavAdane anAdara na karI zake. 2. eka ja anumAna pramANamAM sAdhakatA ane bAdhakatA ema e virUddha dharmo rahelA che arthAta eka ja anumAna, pitAnA pakSanuM sAdhaka che ane bIjA pakSanuM bAdhaka che ema mAnanArA prAmANika anekAMtavAdane anAdara zI rIte karI zake ? 3. moranA IMDAmAM lIle vigere aneka varSo rahelA che-te badhA vaNe kaMI ekarUpa na kahevAya tema anekarUpa paNa na kahevAya, e te koI apekSAe ekarUpa ane koI apekSAe anekarUpa ema kahI zakAya tema che-te paNa anekAMtavAdane laIne ja mAnI zakAya tevuM che. A
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2para )-- viSe bIjA graMthomAM paNa A rIte kahevuM che - "jema moranA IMDAmAM nIla vigere aneka varSe rahelAM che tema eka ghaDAmAM ja paraspara bheLAine nAmaghaTapaNuM, sthApanAghaTapaNuM, dravyaghaTapaNuM ane bhAvaghaTapaNuM-e badhA dharmo rahelA che" "ghaDe e mATIthI eka judo ja padArtha che, tenI sAthe mATIne anvaya che ane bheda paNa che. kiMtu ekalo bheda ane ekale anvaya nathI." "narasiMha-avatArane aDadhe bhAga nara che ane aDadhe bhAga siMha che-evA be bhAgarUpa eka padArthane avibhAgapUNe narasiMha kahevAmAM Ave che" "e ekalo nara nathI, kAraNa kesiMharUpa che. ane eka siMha nathI kAraNa ke, nararUpa che; kiMtu zabda, vijJAna ane kAryonA bhedane lIdhe e kaI judo ja akhaMDa padArtha che." "hetumAM traNa rUpapaNuM ane pAMca rU55NuM mAnanArA vAdIo eka padArthanA ja sadasapaNane zA mATe nathI mAnatA ? vaLI, jema eka ja puruSamAM putrapaNuM, pitRpaNuM vigere aneka saMbaMdhe judI judI apekSAe vAMdhA vinAnI rIte ghaTI zake che e ja pramANe anekAMtamArgamAM paNa dravyanI apekSAe badhuM eka che ane paryAyanI apekSAe aneka che-e badhuM koI jAtano virodha AvyA vinA ja ghaTI zake che. ema ghaTavAnuM kAraNa e che ke emAM judI judI apekSAo ane judAM judAM nimitto rahelAM che. je e badhuM eka ja apekSAe ke eka ja nimittane laIne ghaTAvavAmAM Ave te kadI paNa na ja ghaTI zake; kAraNa ke virodhanuM mULa to eka ja apekSA mAM ke eka ja nimittamAM raheluM che. judI judI apekSAomAM ke judA judA nimittomAM virodhano gaMdha paNa AvI zakato nathI. je nityAnityarUpa anekAMta na mAnavAmAM Ave te AtmAmAM sukha, duHkha, narapaNuM ke devapaNuM vigere bhAva paNa ghaTI zakatA nathI, jema eka ja thira sarpanI phaNavALI avasthA ane kaNa vinAnI avasthA-e bane -avasthArUpe paraspara viruddha che chatAM dravyanI apekSAe e bene virodha TakI zakato nathI. jema eka ja AMgaLI vAMkI thAya che ane sIdhI paNa
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 253 ) - thAya che arthAt enA sIdhApaNAne nAza thaI enI jagyAe vAMkApaNuM Ave che ane enu AMgaLIpaNuM te hamezAM sthira rahe che. vaLI, jema gArasamAMnuM dUdhapaNuM maTI jaI enI jagyAe dahiM paNuM Ave che ane gArasapaNuM kAyama rahe che--e badhuM pratyakSa vigere aneka pramANeAthI jANI zakAya tema che ane e prakAre padArthImAtranu dravyapaNuM ane paryAyapaNuM nizrita thaI cUkayuM che. have A TIkAnA banAvanArA zroguNaratnasUri pote parahetutamA bhAskara" nAmanuM vAdasthala jaNAvavAnA che. emAM evuM jaNAvavAnuM che ke dareka darzanamAM tatAnA dhRmatane sAdhavA mATe je hetu jaNAvavAmAM Ave che te badhA hetuo paNa anekAMtavAdane Azraya lIdhA vinA pUrI prAmANikatA meLavI zakatA nathI, mATe dareka darzanavALAe potapAtAnA matanA samana mATe paNa anekAMtavAdane Azraya levA jarUrane che. jo hetune ekAMte anva * ekAMte vyatirekI mAnavAmAM Ave te te vaDe iSTa sAdhana thaI zakatu nathI. tema paraspara saMbaMdha vinAnA anvI ane vyatirekI mAnavAmAM Ave te paNa sRSTasiddhi tha zakatI nathI; ki Mtu jo tene anvaya ane vyatireka ema be rUpe mAnavAmAM Ave teA ja sAdhyanI sAdhanA thai zake che. keTalAka matavALA hetunAM traNa ane pAMca lakSaNA jaNAve che te paNa dUSaNavALAM che ( e viSe AgaLa upara hetunA adhikAramAM jaNAvAI gayuM che) mATe je hetuvaDe sAdhyanI siddhi karavI hoya tene anekAMtavAdanI dRSTie anvaya ane vyatireka-ema e rUpavALA mAnavA joie. *A bhAganI TIkAmAM TIkAkAre phakta eka hetunA ja svarUpa viSe tarkAnI paraMparA karIne dhaNuM ghaNuM jaNAvyuM che ane temAM prasa Mga lAvIne sAmAnya, vizeSa ane samavAya vigerenuM majabUta khaMDana karyuM che. A bhAgamAM vadhAre carcA 'anumAnavAda' upara thaelI che ane te samajavI ahu du+ma nathI, paNa gUjarAtImAM utAravI mane vizeSa kilaSTa paDI che tethI mAtra enA taddana saMkSiptasAra upara ApyA che.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ (254 - vaLI, hetune ekalA sAmAnyarUpa, eklA vizeSarUpa ke paraspara saMbaMdha vinAnA ekalA sAmAnyarUpa ke vizeSarUpa mAnavA e paNa yuktiyukta nathI. tene te paraspara saMbaMdhavALA sAmAnya-vizeSarUpa mAnave e ja ucita ane yuktiyukta che. parahetutamA bhAskara-vAdasthala. have jainamatatA vivecananI samApti karatAM graMthakAra jaNAve che ke-- e pramANe jainadarzananA sa MkSepa kahyo che, je nirdoSa che ane jemAM kayAMya paNu AgaLa pAchaLa kAi jAtanA virodha jaNAtA nathI. jainadarzananuM vivecana karavA jaie te A karatAM paNa ghaNuM meTuM thaI zake che. ene badhA vistAra kahI zakAya tema paNa nathI mATe ahIM enA sAra-sArabhAga jaNAvI dIdhA che. ahIM je sArabhAga jAme che te dUSaNu vinAnA che; kAraNa ke e sarvajJa puruSe prakaTa karelA che ane sarvajJa puruSe jaNAvelI hakIkatamAM dUSaNa hAi zakatuM nathI. vaLI, jaina-namAM kyAMya paNa ( jIva ane ajIva vigere tattvanI vicAraNAmAM ) AgaLa-pAchaLa jarA paNa asaMbaddhapaNuM saMbhavatuM nathI. tApa` e ke -khIjAM darzanenAM mULazAstrAmAM paNa paraspara asaMbaddhapaNuM tarI Ave che to mULa pachInA kathAthAnI te| vAta ja zI arthAt e graMthAmAM pahelAM kAMi kahyuM ane pachI kAMI kahyuM e jAtane vidha jaNAI Ave che ane jainadarzanamAM jaina mULagraMtheAmAM ane bIjA graMthAmAM te kayAMya paNa evA virAdhanA gaMdhanA avakAza rahetA jaNAtA nathI. bIjA dAmAM paNa je kAMI sArI sArI ane doSa vinAnI hakIkatA che te jainadarzanamAMnI ja che, e hakIkatane zrIsena divAkare paNa A rIte sUcavelI che. amane A vAtanI khAtro che ke para-zAstromAM je kAMi sArI sArI uktio maLI Ave che te jinavacananA vAkyanA biMdu che ane e paNa jamAnA ' abhramarUpa ('pUrvarUpa ) samudramAMthI uLelI che. '
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - rapapa) have bauddha vigere darzanemAM jyAM jyAM AgaLa pAchaLa virodha Ave che te badhI hakIkatane A pramANe jaNAve che -bauddho, eka ThekANe jaNAve che ke-vastumAtra kSaNika che ane bIje ThekANe jaNAve che ke jJAnanuM kAraNa padArtha che arthAt jJAna kAryarUpa che ane padArtha kAraNarUpa che-ema e bane kAryakAraNarUpa thavAthI jJAnanI hayAtI pahelAM arthanI hAjarI hovI jarUranI che ane ema hoya te ja e bannene kAryakAraNubhAva ghaTI zake che. paNa A mAnyatAmAM artha-padArtha-ne kSaNika mAne nahi pisAya, enI-padArthanI hayAtIne eka kSaNa ane jJAna thatI vakhatane eka kSaNaema tene-padArthane-be kSaNa sudhI sthira mAnavo ja paDaze ane je ema mAnavAmAM Avaze te "badhuM kSaNika che" e siddhAMta truTI jaze arthAta, e bemAMnI kaI eka vAtane jALavavA mATe mAnelI eka vAtane jarUra teDavI paDaze, e jAtane paraspara virodha bauddhadarzanamAM Ave che. vaLI, bIjuM eo ema kahe che ke je viSaya jJAnane kAraNarUpa hoya te ja jJAnane viSaya thaI zake che arthAta eka ThekANe viSayane kAraNa rUpa mAne che ane bIje ThekANe tema nathI jaNAtuM te paNa enI e mAnyatA cAlu rAkhe che. jema ke je padArtha atItarUpa thaI cUkayo che athavA je padArtha have pachI banavAnuM che te baMne padArtha hayAta na hovAthI kAraNarUpa kema thaI zake?--e atItarUpa ane bhaviSyarUpa padArtha kAraNarUpa na hovAM chatAM jJAnanA viSayarUpa zI rIte thaI zake? Ama chatAM evA akAraNurUpa padArthane viSayarUpa mAne che, eka prakAranuM bebelIpaNuM ja che. - trIjuM e ke traNe kALanA padArtho ane vyAptine grahaNa karanAruM jJAna e be vacce koI prakAranuM kAryakAraNa saMbaMdha na hovA chatAM paNa e jJAnanA viSayarUpe traNe kALanA padArthone kahevA e paNa pitAnI mAnyatAthI viruddha vAta che.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 256 )-- cevuM e -je badhuM kSaNika ja mAnavAmAM Ave te jude jude samaye vartanArA anvaya ane vyatirekane saMbaMdha kema ghaTI zake? je e saMbaMdha na ghaTI zake te traNe kALane lagatuM vyAptijJAna paNa zI rIte thaI zake? bauddho te traNe kALane lagatA vyApti-jJAnane mAne che ane badhuM kSaNika paNa mAne che-e zI rIte banI zake ? e te paraspara virodhavALI hakIkata che. - pAMcamuM e ke--badhuM kSaNika mAnanArAnA matamAM janma janmAMtarane saMbaMdha saMbhavI zakato nathI, chatAM bauddhamatamAM ema kahevAmAM Ave che ke "A bhava pahelAMnA ekANumA bhavamAM mArI (buddhanI) zaktivaDe puruSa haNAye hatA tenA ja pariNAme he bhikSuo ! mane (buddhane) kAMTo, viMdhAve che" e paNa eka prakAranuM viruddha vacana che. ' che e ke vastumAtrane niraMza (avayava vinAnI ) mAnanArA bauddho eka ja cittasaMvedananA ane vikalpa vinAnA pratyakSajJAnanA aMze karIne amuka aMzane pramANabhUta mAne ane amuka aMzane apramANabhUta mAne e paNa spaSTapaNe paraspara viruddha ja che. sAtamuM e ke-hetunAM traNa rUpane mAnanArA ane saMzayane be rUpe jaNAvanArA bauddha vastune niraMza mAne emAM te virodha sivAya bIjuM kazuM nathI.' vaLI, bauddha ema kahe che ke je kaI padArtha ApaNI najare Ave che te koI ghaTTa padArtha nathI--e te badhA judA judA aNuone Dhagale che. paraMtu bauddhano e mata khoTe che. kAraNa ke je bauddho kahe che tema ja barAbara hoya to ghaDAne kAMThe pakaDavAthI hAthamAM Akho ghaDe zI rIte Ave ? vaLI, je ema ja kharuM hoya te koI varatu pheMkI paNa na zakAya, ghasaDI paNa na zakAya mATe bauddhonI "paramANune Dhagalo" mAnavInI mAnyatA te taddana khoTI, vyavahAra viruddha ane anubhava viruddha che, e prakArano virodha bauddhadarzanamAM samAele che.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ --( racha ) have taiyAyika ane vaizeSika matamAM je vizva raheluM che tene A pramANe jaNAve che -e darzanamAM ema manAya che ke, "sattAnA rogathI satva Ave che, te paNa sAmAnya, vizeSa ane samavAya e traNamAM sattAnA saMbaMdhane teo nathI mAnatA, chatAM e traNenA sabhAvane te kahe che-e virodha sivAya bIjuM zuM kahevAya ? bIjuM, e leke "eka sAthe be kriyA na thaI zake evA bahAnAne lIdhe jJAnane svaprakAzI nathI mAnatA, to paNa izvaranA jJAnane te svaprakAzI mAne che-e paNa eka virAdha che. dI pote ja potAno prakAza karato uparanA bahAnAne TALI de che--mATe e bahAnuM paNa barAbara nathI. trIjuM e ke-paravaMcanarUpa chaLa, jAti (zabdothI sapaDAvavAnI Dhaba) ane nigrahasthAnene paNa e darzana tatvarUpa mAne che-e paNa eka ajaba jevI vAta che--kaI paNa darzana evI prapaMcI hakIkatone sthAna ApatuM nathI. zuM e ke-AkAzane avayava vinAnuM mAnIne ema kahevAmAM . Ave ke teno (AkAzane) guNa zabda, tenA eka bhAgamAM ja saMbhaLAya che-e paNa virodha nahi te bIjuM zuM ? pAMcamuM e ke yAM sattAne saMbaMdha thAya tyAM ja sattava heya' ema mAnavAmAM Ave che. saMbaMdha to tyAM ja thaI zake, jyAM padArtho nuM avayavavALApaNuM heya-Ama chatAM sAmAnyane sattAnA saMbaMdhavALa mAnavAmAM Ave che ane ene avayava vinAnuM paNa kahevAmAM Ave che-e paNa eka virodha ja che. cha e kensamavAyane nitya ane eka svabhAvavALo mAnavAmAM Ave che ane ene saMbaMdha te padArtha mAtranI sAthe svIkArAya che -e svIkAra vyAjabI che tyAre ja kahevAya jyAre samavAyanA aneka 17
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ (258)-- svabhAva hoya. samavAyanA aneka svabhAvane nahi mAnI je tene saMbaMdha badhA padArtho sAthe svIkAravAmAM Ave, te paNa e paraspara viruddhatA sivAya bIjuM kazuM nathI. sAtamuM e ke-teo arthane (padArthane) jJAnamAM sahakArI mAne che-arthanA sahakArIpaNuM sivAya pramANunuM pUruM rUpa nathI mAnatA ane gIonuM jJAna, jemAM bhAsatA padArtho hayAta nathI te sahakArI to zenA heya, ene pramANarUpa mAne che--e paNa eka viruddhatA che. ' AThamuM e ke-smaraNane pramANarUpa nathI mAnatA, kAchu ke emAM kAMI navuM jaNAtuM nathI-e (smaraNa) te enuM e ja jaNAve che Ama mAnIne dhArAvAhI jJAna(rAma, rAma, rAma, rAma e jAtanA jJAnane pramANarUpa zI rIte manAya? kAraNa ke kAMI navuM te emAM paNa jaNAtuM nathI. eka sarakhI sthiti chatAM ekane pramANa ane ekane apramANa mAnavAmAM Ave te paraspara virodha sivAya bIjuM zuM thAya? kadAca ema mAnavAmAM Ave ke smaraNa jJAnamAM kaI paNa padArthanI sAkSAta kAraNatA nathI mATe e apramANarUpa che ane dhArAvAhI jJAnamAM te padArthanI sAkSAta kAraNatA che mATe ja ene pramANarUpa mAnavAmAM Ave che te ene javAba A pramANe che--keTalAMka anumAnamAM paNa atIta, anAgata (bhaviSyanA) padArtho kAraNarUpa hovAthI sAkSAta rIte padArtho kAraNarUpa nathI hotA chatAM jema tene pramANarUpa mAnavAmAM Ave che tema smaraNajJAnane paNa pramANurUpa mAnavuM joIe. Ama chatAM jo TALo karavAmAM Ave te pachI virodha ja gaNAya. juo, A nIcenA anumAnamAM padArthanI (hetunI) sAkSAta kAraNutA jyAM jaNAya che. AkAzamAM kALAM vAdaLAM caDelAM hevAthI "varasAda thaze? ema anumAna thaI zake che ane nadImAM pUra AveluM joIne "varasAda thayo haze ema anumAna thaI zake che-e banne anumAnamAM varasAdanI sAkSAta
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 259 ) hayAtI kAraNarUpe nathI, teA paNa e bannene pramANurUpa gaNavAmAM Ave che tema smaraNune paNa pramANarUpa gaNavuM joie. jyAM dhUmADA joine agninuM anumAna karavAmAM Ave che--e anumAnamAM te padArthanI sAkSAt kAraNutA che arthAt anumAnamAM traNe kALanA padArthAne bhAsa thaI zake che. have jo anumAnanI peThe smaraNane paNa pramANurUpa nahi mAnavAmAM Ave te ceAkakhA virAdha ja gaNAya. . navamuM e ke-IzvaranuM jJAna, jevaDe te, paddA mAtrane jANI zake che te, IMdriya ane padAthaeNnA sabaMdhathI thAya che ke e sivAya thAya che? jo e sivAya thAya che' ema mAnavAmAM Ave te tame je A iMdriya ane padAnA saMbaMdhathI thanArA ane byapadeza vinAnA jJAnane' pratyakSa kaheA che. temAMthI * iMdriya ane padAnA saMbaMdhathI thanArA' eTale bhAga kADhI nAkhaveA joie--kAraNa ke IzvaranA pratyakSamAM eTalA bhAga dhI zakatA nathI. kadAca ema kahevAmAM Ave ke izvaranA jJAnamAM paNa e sabadha hAya che, te te paNa kharAbara nathI; kAraNa ke zrvaranuM mana taddana nAnuM hAvAthI eka ja vakhate badhA padArtho sAthe joDAi zakatu nathI, ethI te jyAre eka padArthane jANe che tyAre bIjAne nathI jANutA mATe amArI mAphaka enuM sarvajJapaNuM kadI paNa na ghaTI zake, kAraNa ke e Izvara manavaDe eka ja vakhate badhA padArtho sAthe saMbaMdha na rAkhI zakate heAvAthI eka ja samaye badhu jANI zakatA nathI. have eka pachI eka ema kramavAra badhuM jANe che. mATe jo e sarvajJa kahevAto hAya te| ame badhA paNa sarvajJa kahevAvA joie; kAraNa ke e rIte ame paNa badhu jANI zakIe chIe. vaLI, je padArtho atItarUpa che ane bhaviSyarUpa che tenI sAthe te izvaranA manane sacega na thavAthI e, tene zI rIte jANI zakaze? mATe zrvaranuM jJAna, viSayamAtrane jANe che, e kathana paNa virAdhavALu che e hakIkata samajAya tevI sugama che. e ja prakAre yAgIonA jJAna viSe paNa samajI levAnuM che.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) chevaTe e ke-taiyAyike ema mAne che ke prathama padArtha utpanna thAya che ane pachI enuM rUpa utpanna thAya che. je rU5 paheluM utpanna thAya to e, AdhAra sivAya kyAM rahI zake ? mATe upara pramANenuM maMtavya svIkArAya che, emAM paNa virodha A pramANe che - have jyAre padArthane nAza mAnavAmAM Ave che tyAre ema kahevAmAM Ave che ke-padArthane nAza thayA pachI enA rUpane paNa nAza thAya che, paraMtu e kathana barAbara nathI. kharI rIte (tamArA kahevAnI rIte) te padArthane nAza thayA pachI enuM rUpa AdhAra vinAnuM thaIne ( rahIne) pachI nAza pAmavuM joIe--paNa tame kahe che tema tene nAza na thavo. joIe--e rIte upara pramANenA kathanamAM virodha jaNAya che-A. prakAre taiyAyika ane vaizeSikAnA darzanamAM paNa paraspara virodha rahe che. sAMkhyamatamAM je paraspara virodha rahe che, te A pramANe che:sAMkhyo kahe che ke-prakRti nitya, eka, avayava vinAnI, kriyA vinAnI ane avyaktarUpa che ane evI prakRti anitya evA mahata vigere aneka vikArane pAme che, e te cokhkhuM viruddha ja kathana che. bIjuM e ke-cetanA, padArthanA jJAnathI rahita che, kAraNa ke padAthanuM jJAna e to buddhine vyApAra che-e paNa tadana anubhavathI viruddha hakIkata che. trIjuM e ke-buddhi te mahadrUpa che ane jaDa che mATe e te kAMI cetatI ja nathI-e paNa virUddhavANI che. cothuM e ke-AkAza vigere pAMca bhUta zabdatanmAtrA, rUpatanmAtrA vigere tanmAtrA(paramANu)thI pedA thAya che e paNa barAbara ghaTatuM nathI; kAraNa ke ekAMta nitya pakSamAM kAryakAraNAbhava ghaTI zakato ja nathI. ' chevaTe e ke-jema puSa, ekAMta nityarUpa hovAthI kadI vikArane pAmato nathI, tema tene baMdha ane mokSa paNa thato nathI te ja pramANe
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----( 261 ) prakRtimAM paNa koI jAtane vikAra na thavo joIe ane tenAthI baMdha, mokSa paNa na thavA joIe; kAraNa ke e (prakRti), puruSanI peThe taddana nityarUpa che-A rIte sAMkhyadarzanamAM paNa paraspara virodha Avato jaNAya che. | mImAMsakamatamAM je paraspara virodha Ave che, te A pramANe che - teo eka ThekANe kahe che ke "koI javane haNa nahi, koIe hiMsaka thavuM nahi" pachI bIje ThekANe ema kahe che ke " zrotriyane mATe moTA. baLada ke moTA bakarAne prakalpo " arthAta Apavo. vaLI, eka ThekANe kahe che ke "kAI jIvane haNa nahi" ane bIje ThekANe jaNAve che ke"azvamedhane vacale divase traNa ochAM chA~ pazuono niyoga karavo' tathA "agni ane somane mATe pazunuM balidAna karavuM, "prajApatine mATe sattara pazuone bhoga Apavo " A badhuM ekaluM paraspara virodhavALuM ja kathana che-eka ThekANe kAMI ane bIje ThekANe kAMI-ema kahevAthI paraspara virodha sivAya bIjuM zuM hoI zake ? vaLI, eka ThekANe "khoTuM bolavuM nahi' ema lakhIne bIje ThekANe ema jaNAvyuM che ke "brAhmaNane mATe khoTuM bolavuM." vaLI, " he rAjana ! mazkarI karatAM, strIonA prasaMgamAM, vivAhane samaye, jIva ja hoya tevI AphatamAM ane badhuM luMTAI jatuM hoya tyAre-e pAMca ThekANe khoTuM bolavAmAM pApa nathI." tathA aneka rIte corIne niSedha karIne pachI ema kahevAmAM AvyuM che ke "je brAhmaNa haThathI, kapaTathI koInuM dhana laI le, te 1. "sarahyuM sUvAn i grAnna satyamavi.ji. 4 nAvRtta jAhera dharma sanAtanaH " juo manusmRti adhyAya ja, loka 138.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ (rara) - paNa tene corI nathI kahevAtI; kAraNa ke A badhuM brAhmaNonuM ja che ane teonI dubaLAIne lIdhe ja vRSala (halakA leko) eno upabhoga karI rahyA che. brAhmaNa je kAMI le che (apahare che) je kAMI khAya che, je kAMI oDhe che ane je kAMI de che te badhuM tenuM potAnuM ja che." vaLI, eka sthaLe ema jaNAvyuM che ke " putra vinAnA purUnI gata thatI nathI." ane bIje ThekANe ema jaNAvyuM che ke "saMtAna vinAnA hajAra brahmacArI viprakamAro svarga gayA che" tathA "mAMsabhakSaNamAM, madha pIvAmAM ane maithuna sevavAmAM doSa nathI, kAraNa ke e to bhUtanI pravRtti che, je, e kAmathI nivRtti thAya te ghaNuM phaLa che" A lakhANa te pararapara taddana viruddha che. je pravRttimAM deSa na lAgatuM hoya te nivRttimAM ghaNuM phaLa zI rIte hoya? vaLI, ema kahevAmAM Ave che ke vedamAM vidhAna karelI hiMsA dharmanuM kAraNa che," e vAkyamAM te haDahaDate virodha che; kAraNa ke je e hiMsA che te dharmanuM kAraNa kema hoya ? ane dharmanuM kAraNa che to hiMsA zI rIte hoya? e to "mAtA che ane vAMjhaNI che" enI jevI virodhI hakIkata che. enAM ja zAstramAM dharmanuM svarUpa A pramANe batAvyuM che -"dharmane sAra sAMbhaLo ane sAMbhaLIne tenuM dhAraNa kare -bIjA koIne pratikULa thAya tevuM vartana na kare" ityAdi. aciMrmAne mAnanArA vedAMtIoe A pramANe hiMsAnuM vage zuM karyuM che. "ame je pazuo dvArA pUjA karIe chIe te, AMdhaLA 1. "vaM vata vizvaka jAtIgata ! zreSThayenAbhijanenedaM sarva vai brAhmaNo'hati // svameva brAhmaNo bhukte evaM vaste svaM dadAti ca / AnRzaMsyAd brAhmaNasya bhunate hItare nA " juo manusmRti adhyAya - ka-10 -101. 2. juo manusmRti adhyAya -zleka-159, 3. juo manusmRti adhyAya 5-zleka-para-anu.
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(ra63) aMdhakAramAM DubIe chIe-hiMsA dharmarUpa hoya evuM kadI thayuM nathI ane thaze paNa nahi" vaLI, maryA pachI bIjA janmane pAmelA jIvonI tRptine mATe zrAddha vigere karavuM, e te taddana avicArI kAma che. eonA ja sebatIo kahe che -"je marelA jIvone paNa zrAddhavaDe tRpti thatI hoya to olavAI gaelA dIvAnI sagane tela kema na vadhArI zake ?" e pramANe mImAMsakamatamAM paraspara virodhavALI purANunI hakIkato ghaNuM che ane e badhIne "saMdehasamuccaya' nAmanA graMthathI samajI levAnI che. tathA je bhaTTanA matavALA jJAnane parokSa ja mAne che ane te mAnavAnuM kAraNa-kriyAne virodha jaNAve che te paNa barAbara nathI. je teo ema jaNAvatA hoya ke jJAna padArthone jaNAve che mATe te potAno prakAza na karI zake kAraNa ke eka sAthe be kriyA nathI thaI zakatI mATe. te dI padArthane prakAza kare che mATe e paNa jJAnanI ja peThe pitAne prakAza nahi karI zake, tethI ene prakAzita karavA mATe bIjA dIvAnI jarUra mAnavI joIe. je e rIte ane e ja yuktithI bIje dIvo na mAnavAmAM Ave te jJAnane paNa sva-prakAzI mAnavuM joIe; chatAM je pakSapAta karavAmAM Ave te virodha sivAya bIjuM kazuM nathI. tathA brahmAtane mAnanArA avidyAnA vivekapUrvaka pratyakSa pramANavaDe phakta sa-mAtrane mAne che-ane kahe che ke pratyakSa pramANa niSedhaka nathI, paNa mAtra vidhAna karanAruM che-e paNa paraspara viruddhatAvALuM ja che; kAraNa ke je pratyakSa pramANu vidhAna karanAruM ja hoya ane e, niSedha karanAruM pramANa na hoya te e vaDe avidyAne nirAsa zI rIte thaI zake ? vaLI, pUrvottara mImAMsAvALA kaI prakAre devane nathI mAnatA, chatAM te badhAya brahmA, viSNu ane mahezvara vigere devAne pUje che ane dhyAve che te paNa cakakhuM viruddha ja che. ItyAdi. e prakAre bauddha
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ (264)-- vigere bIjAM darzanamAM je pUrvApara virodha Ave che te ahIM jaNAvela che. athavA bauddha vigere darzanemAM je je syAdvAdane svIkAra karavAnA prasaMge prAcIna lekanI vyAkhyAmAM dekhADayA che te badhA ya pUrvApara virUddhapaNe ahIM paNa badhAM darzane mAM ucitatA pramANe dekhADI devA. e bauddha vigere darzanavALA pUrve jaNAvyA pramANe syAdvAdane svIkAra kare che chatAM tenuM khaMDana karavA mATe yuktio calAve che, e paraspara virodha nahi te bIjuM zuM? athavA e viSe keTaluMka kahevuM-bhegA maLelA dahiM ane aDadamAMthI keTalAka aDada kADhavA mATe ahIM e viSe eTaluM ja jaNAvIne virAma laIe chIe-aTakI jaIe chIe. je e cArvAka eTale nAstika che te te bicAre rAMka che, e te AtmA, dharma, adharma, svarga ane mekSa-emAMnuM kazuM mAnate nathI mATe enI sAthe carcA e zuM karavI-eNe kaheluM badhuM, kenA anubhavathI ane zAstrothI viruddha che-e te bicAre dayAne pAtra che mATe ene jAte kare ja ThIka che. ema che mATe ja enI sAme anekAMtavAdanuM sthApana karavuM ane ene (nAstikana) paraspara virodha batAvo e badhuM jatuM karIe chIe. AkAravALA bhUtomAMthI AkAra vinAnA caitanyathI utpatti thavI e viruddha hakIkata che; kAraNa ke bhUtamAMthI upanna thatuM ke bIje ThekANethI AvatuM citanya najare jaNAtuM nathI. jema AtmA pAse Idriyo pahoMcI zakatI nathI tema caitanya pAse paNa Idri pahoMcI zakatI nathI. ItyAdi. te e pramANe bauddha vigere bIjA badhAnAM zAstra, potapotAnA banAvanArAonuM asarvajJapaNuM sAbita kare che, sarvapaNuM te sAbita karI zake ema nathI; kAraNa ke emAM paraspara virodhavALAM aneka lakhANo bharelAM che. janamatamAM te kyAMya jarA paNa paraspara virodha AvatuM nathI mATe ja eno mULa puruSa sarvajJa hevo joIe, ema janamata ja sAbita kare che-e hakIkata khAtrIvALI che.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(265) je hakIkata mULakAre nathI jaNAvI te paNa keTalIka ahIM jaNAvIe chIe -kaNuda, akSapAda, mImAMsaka ane sAMkhyamatavALA ema jaNuM che ke-badhI Idriya prApyakArI ja che. baudhdho jaNAve che ke--kAna ane AMkha sivAyanI badhI Idri prApyakArI che ane jene AMkha sivAya bIjI badhI Idriyone prAyakArI mAne che. zvetAMbaranA mukhya ta--gra A che -sammatitarka, nayacakravAla, syAdvAdaratnAkara, ratnAkarAvatArikA, tasvArtha, pramANuvAtika, pramANumImAMsA, nyAyAvatAra, anekAMta jayapatAkA, anekAMtapraveza, dharmasaMgrahaNuM ane prameyaratnakoza vigere. digaMbaronA mukhya mukhya tarka-graMthe A pramANe cheH-prameyakamalamArtaDa, nyAyakumudacaMdra, AptaparIkSA, aSTasahasI, siddhAMtasAra ane nyAyavinizcayaTIkA vigere. iti zrI tapagacchamAM sUryasamAna devasuMdarasUrinA ziSya zrIguNaratnasUrie banAvelI SadanasamuccayanI tarka rahasyadIpikA nAmanI TIkAmAM jainamatanA svarUpa ane nirNayavALe cethAM adhikAra samApta. 1 prApyakArI eTale padArthane sparzIne jJAna karAvanArI(prApya pAmIne, kArI karAvanArI) arthAt padArthanA sparzane pAmIne jJAna karAvanArI-anu.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkAkAre jaNavelA grathane paricaya jenadarzanane 265 me pAne je je graMthanAM nAma jaNAvyAM che tenA kartA, kALa vagerene saMkSipta paricaya A pramANe che. sammatita-mULAkAra zrI siddhasena divAkara. A mahAtArkika sudhArakane cekasa samaya te haju vivAdAspada che, te paNa A eka prAcIna gAthA" paMceva ya varisasaDA siddhaseNadivAyaro ya jypyddo| chadhasaDhA vIsahila sakathuu ajrarabirakya hU" ( vicArasAra prakaraNa isavIya 1000 pradyumnamari ) -dvArA emane samaya vIrAta cho taike jANI zakAya che. AzA che ke, koI bhUtakALagaveSI mahAzaya jarUra A samayanuM saMzodhana karaze. 'A graMthanuM mULa 168 gAthAmAM-prAkRtabhASAmAM racAyeluM che. A uparAMta A mahApuruSe tane AdigraMtha "nyAyAvatAra' racele che tathA batrIza batrIsa zlekanA pramANuvALI evI batrIza batrIzIo paNa emaNe ja racelI che. e batrIzIomAM ja emanuM sudhArakapaNuM tagatagI rahyuM che. tathA "navasmaraNa nI keTImAM AveluM "kalyANamaMdira stotra paNa je kumudacaMdra raceluM che te mahApuruSa paNa A ja che. emanA "sammatitaka" upara 25000 zlekapramANunI 1 lI TIkA.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---(267 ) pradyumnasUrinA ziSya zrI abhayadevasUrijIe karelI che. A TIkAkArane IsavIya 11mA saikAnA gaNavAmAM Ave che. (juo jainahitaiSI, navamo bhAga pR. 646) e rAjagachanA hatA. emane nyAyacakravartI ane tarkapaMcAnana nuM biruda hatuM. - nayacakravAla-kartA zrImadbhavAdI. A AcAryane kalikAlasarvajJa zrohemacaMdrAcArya "manu magamti tAjAH ' kahIne pitAnA vyAkaraNamAM paNa saMbhAryA che. "prabhAvaka caritramAM emane valabhIpura(hAla vaLA)ne rahIza jaNAvelA che. malavAdI' nAmanA AcAryo eka karatAM vadhAre thayelA che. eka te A graMthanA kartA, bIja, dharmottara(IsavAya A saike)kRta nyAyabiMdu (mudrita che). nI TIkA upara TippaNanA kartA. prathama malavAdI zrIharibhadrajInI pUrve thayelA che. ane bIjA malavAdI "dharmottara'nI pachI thayelA che. (juo jaina sAM. saM. aM. 1, pR. 53.) syAdvAdaratnAkara-kartA zrIvAdi devasUri. A AcArya viSe juo prastuta nibaMdha pR. 5, TippaNa (2) - ratnAkarAvatAriko-kartA zrIratnaprabhasUri. A graMthakAra vAdi- devasUrinA ziSya hatA. A viSe vadhu mATe juo 50 graM"ratnAkarAvatArikA' nI amArI prastAvanA. tattvArtha-kartA zrIumAsvAtijI.AmanA guru ekAdazAMgadhArI zrIghoSanaMdikSamaNa muni hatA ane praguru vAcakamukhya "zivazrI" nAme hatA, tathA emanA vidyAguru mahAvAcaka kSamaNamuMDayAdanA ziSya vAcakAcArya mUla (fzana kArAvArtha-bUDhanAnaH izita) hatA. emane janma "nyagrodhikA'mAM thayA hatA ane emaNe A
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 268 )---- sUtrane 'kusuma'puramAM eTale pATalIputramAM rahIne banAvyuM hatuM. emanA pitAnuM nAma 'svAti' hatu, emanuM gAtra ' kaubhISaNa ? hatu ane ee 'uccanAgarIzAkhA'nA hatA. pramANavAtika-kartA AcAya zAMyAcAye zrosiddhasena divAkaranA 'nyAyAvatAra'sUtranA prathama zlAka upara eka savistara vArtika raceluM che, jene pramANuvAtika ke tAMtika paNa kahevAmAM Ave che. e ja vAtika A pramANuvAtika che te A vAtika upara e ja kartAe 'pramANuprameyakalikA' nAmanI TIkA karelI che. ( banArasanA 50 viThThalazAstrIe e graMthane prakAzita karyo che, paNu ene zeAdhavAnI takalIpha na lIdhI hovAthI e, dhazeA azuddha chapAyelA che. ) pramANamImAMsA--kartA--hemaca'drasUri, kumArapALanA dharma guru nyAyAvatAra--mULakAra zrIsiddhasena divAkara. anekAMtajayapatAkA, anekAMtapraveza, dhama saMgrahaNI--kartA zrIharibhadrasUrijI. prameyaratnakeza--kartA zrIca draprabhasUri vikramasaMvata 11pa eTale vikramanI bAramI sadI) A pustaka zrI jainadha`prasAraka sabhA-- bhAvanagara taraphathI prakAzita thayeluM che. vadhu vIgata mATe e mudrita pustakanI aMgrejI prastAvanA joi levI. digambara jai prameyakamalamA'Da-kartA zrIprabhacaMdrasUri, 1000 zlokapramANu. emaneA samaya Azare vikramanI navamI ke dasamI zatAbdI. A graMtha prakAzita thaela che.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ --(269 ) nyAyakumudacaMdra-mULakartA zrIakalaMkadeva (samaya Azare vikamanI AThamI sadI) ane vRttikAra pUrvokta zrIprabhAcaMdrasUri. 16000 lekapramANa. AuparIkSA, aSTasahasI -rtA zrIvidyAnaMdasvAmI. A graMthakAra pUrvokta zrIakalaMkadeva(rAjavArtikakAra )nA samasamI che. siddhAMtasAra-A graMtha viSe ane enA kartA vagere viSe vizeSa spaSTa jaNAyuM nathI. A viSe eka suvistara lekha "jainahitaiSI" mAsikamAM Avela che tene jovAthI A graMtha viSe kAMI bhAMgItUTI mAhitI maLe kharI. ( juo jainahitaiSIne caudamo bhAga, pR. 120) nyAyavinizcayaTIkA-kartA zrIakalaMkabhaTTa - akalaMkadeva ke akalaMkabhaTTa bane nAme eka ja vyaktinAM sUcaka che eTale "nyAyakumudacaMdra nA kartA ane A graMthanA kartA e banne eka ja che.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ (270 )-- zrIharibhadrasUrikRta graMthonI sUcI aMka graMthanAma TIkAkAranuM nAma 1 anugadvArasUtravRtti. 2 anekAMta jayapatAkA. TIkA pote ja karelI che. AnI upara eka TippaNa zrImunicaMdrajInuM che-saM. 1174. 3 anekAMtapraghaTTa. 4 anekAMtavAdapraveza pa aSTako. aSTaka upara zrIjinezvarasUrinI TIkA che-saM. 1080. 6 AvazyakaniktinI laghu TIkA. (32000) 7 Avazyaka niryuktinI meTI TIkA (84000) 8 upadezapada. AnI upara zrImunicaMdrajInI paNa TIkA che-vartamAnamAM A ja TIkA maLe che. 9 kathAkeza. 10 karmastavavRtti. 11 kulako. 12 kSetrasamAsavRtti. 13 caturvizatistuti-saTIka. 14 cetyavaMdanabhAgya-saMskRta. 15 ceyavaMdanavRtti-lalitavistarA. 16 jIvAbhigama-laghuvRtti. 17 jJAnapaMcakavivaraNa. 18 jJAnAhityaprakaraNa. 19 dazavaikAlikanI avacUri. 20 dazavaikAlikanI moTI TIkA, 21 devedranarakedraprakaraNa. TIkAkAra-zrImunicaMdrasUri.
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----(ra71) 22 dvijavadanacapeTA. 23 dharmabiMdu. TIkAkAra-zrImunicaMdrasUri. 24 dhamalAbhasiddhi. ra1 dharmasaMgrahaNI. TIkAkAra-zrImalayagirisUri-kumAra pALanA samasamayI. 26 dhamasAramUlaTIkA. 27 vRtAM khyAna. 28 naMdI-adhyayananI vRtti. 29 bauddhavAdI zrIdiggAgAcAryavRta e vRtti upara paMjikAkAra nyAyapravezasUtranI vRtti. - pA deva gaNu-saM. 1169. 30 nyAyavinizcaya. 31 nyAyAmRtataraMgiNa. pAnAM-75. 3ra nyAyAvatAravRtti. 33 paMcaniyaMThI (nirgathI). 34 paMcaliMgI. 35 paMcavastu saTIka TIkAkAra-zrIharibhadrasUri pate ane bIjA zrImalayagirijI. 36 paMcasaMgraha. 37 pUvAcAryaracita paMcasUtranI vRtti. 38 paMcasthAnaka. 39 paMcAzaka. zarUAtanI cUNi karanAra-zrIcaMdrasUri ziSya-zrIyadevasUri-saM. 1172. TIkAkAra-zrIabhayadevasUrijI saM. 1024 40 paralekasiddhi. 41 pUrvAcAkRta piMDaniryuktinI vRtti. keTalIka TIkA zrIharibhadra nI ane keTalIka zrIvIrAcAryanI.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 202 )= 42 prajJApanApradezavyAkhyA. 43 pratiSThAkalpa. 44 bRhasmithyAtvamaMthana 45 munipaticaritra. catidinakR. 47 yazeAdharacaritra. 48 megASTisamuccaya. 49 cAMdu. 50 cegazataka. 46 11 lakSmazuddhi (?) para leAkatattvani ya. 53 lAkioMdu. 54 viMzati ( viMzikAviMzati ). TIkAkAra yazeAvijayajI. 55 vIrastava. 56 vIrAMgaDhakathA. 57 vaidabrAhmatAnirAkaraNa. 58 vyavahArakalpa. 59 zAstravArtAsamuccaya. 60 zrAvakaprajJaptivRtti. 61 zrAvakadharma tantra. 62 SaDUdanasamuccaya. 63 yADazaka. TIkAkAra-zrIharibhadrasUri pote ane khIjA zrIyaze vijayajI. TIkAkAra-zrImAnadevasUri TIkAkAra-zrIguNaratnasuri ane zrI macchubhadrasUri. TIkAkAra-zrIyaze bhadrasuri, dharma sAgara ( jaina-20 pR0 164) ane zrI yavijayajI.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ tame jaina sAhityavardhaka sabhA-suratanA , saMskArI ne zikSAprada suMdara prakAzano sA kanyA ? (1) sAsathAna mahAvya ('saraNI' nAmaka suMdara TIkAyukta) TIkAkAra AcArya zrI vijayaamRta. surijI mahArAje. eka eka zloka sAta-sAta artha darzAve che. vyutpatti yogya graMtha, kiMmata rUA. cAra, (2) sAhityazikSAmaMjarI-kartA munirAja zrI dhura dharavijayajI mahArAja. cha denA prakAre plekAnI racanA ane sAhityane lagate ucca keTine apUrva graMtha kiMmata lejhara pepara rUA. be, lejha rUA. doDha. (7) paramAtma saMgItarasastrotasvinI-kartA munirAja zrI dhuraMdharavijayajI mahArAja. prabhu stavano temaja saMgItanI praNAlikA samanavato naTezana sahita suMdara graMtha, kiMmata ATha AnA. (4) zrI AdinAtha paMcakalyANaka pUjA. (5) zrI zrI giranArajI tIrtha paricaya-kartA munizrI yuradharavijayajI. bane pustakanI kiMmata cAra-cAra AnA.. se nakalanA rU. vIza. pUba premIone khAsa upayogI che. (6) vairAgyazataka-katAM AcArya zrI vijaya amRta sarijI mahArAja.sAmAcika temaja anya dharmakriyAmAM haMmezAM vAMcavA gya graMtha. aita rUA. eka. zA. bAlubhAI rUganAtha >> jamAdAranI zerI, bhAvanagara (kAThiyAvADa) Aje ja lakhI nAkha