Book Title: Agam 26 Chhed 03 Vyavahara Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006364/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIH // manAcArya - a0bharmadivAkara pUjya-zrI- ghAsIlAlavativiracita-mAdhyamamalaGkRta zrIvyavahArasUtram Shree Vyavhar Sutram akSam niyojaka saMsArA- prAkRtajJa - jainAgamaniSNAta-priyavyAsthAnipaNDitamuni zrI kanhaiyAlAlajI mahArAja udayapuramevADanivAsi-bhUtapUrva devasthAnakamiznara -galuMDiyAvaMzabhUSaNazrI himmatasiMhajI -mahodayamada cadravya sAhAdhyena praphAsa a0 mA0 0 myA0 jainazAmroddhArasamitipramukhaH zreSThi- zrIzAntilAla - maGgaladAsabhAI-mahodayaH prathaSNA-zAvRtiH ani 1200 bIra mAda vikrama-saMpaNa mRvyama-20-00 IsvI san 1969 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIH // manAcArya-jainadharmAdavAkara-pUjya-zrI-ghAsIlAlavati - viracita-bhASyapapalakRta zrIvyavahArasUtram Shree Vyavhar Sutram cUrNibhASyAvacUrisamalaGgakRtaM pavam niyojakaH saMskRta-prAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAni ..paNDitamuni-zrIkanhaiyAlAlajI-mahArAjaH udayapuramevADanivAsi-bhUtapUrvadevasthAnakamiznara-galuMDiyAvaMzabhUSaNa zrIhimmatasiMhajI-mahodayapradattadravyasAhAdhyena prakAzaka: a. mA0 zve. sthA0 jainazAstroddhArasamitipramukhaH zreSThi-zrIzAntilAla-maGgaladAsabhAI-mahodayaH prathamA-mAvRtiH prati 1100 vIra saMbava 2425 vikama-saMpata 20.5 IsvIsan 1969 mUlyama-20-.. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLavAnuM ThekANuM:shrii. I. ve. sthAnAsa ra soddhAra samiti. hai. gaThiyA kA roDa, zrIna air, pAse, rA . (saurASTra) Published by; Shri Akhil Bharat s. S. Jain Shastrodhara Samiti, Garedia Kuva Road, RAJKOT, (Saurashtra) w. Rly. India. Wan ye nAma kecidiha naH prathayansyavajJAM, jAnanti te kimapi tAn prati naiSa yatnaH / utpatsyate'sti mama ko'pi samAnadharmA, kAlo hyayaM niravadhivipulA ca pRthvI / 1 // Wan (irigItachandaH ) karate avajJA jo hamArI, yatna nA unake liye / jo jAnate haiM tattva kucha, phira yatna nA unake liye // janamegA mujhasA vyakti koI, tattva isase pAyagA / hai kAla niravadhi vipula pRthvI, dhyAnameM yaha lAyagA // 1 // bhUsya : 36. 20-00 prathama AvRttiH prata 1100 vIra saMvat : 2495 vikrama saMvat 2025 svIsana 1869 : mudra: vaidya, zrAtribhuvanadAsa zAstrIjI zrImAnaMda prinTIMga presa, ziriyA roDa, amahApA-22. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himmatasiMhajI OD pitAzrI zahAjI moDIlAlajI lunDiyA (1) candrasena (2) kusala siMha (3) zivasiMha (4) bhopAlasiMha pratApasiMha cetanasiMha sumerasiMha (1) harisiMhajI (2) ruganAthasiMhajI jagannAtha siMhajI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI // galuMDiyA parivAra kA saMkSipta jIvanacaritra svAtaMtrya aura svAbhimAna kA amara pujArI mevADa, bhAratIya gauravagarimA ko ArAvalI kI girimAlAoM ko taraha unnata aura aDola rakhane ke liye sadaiva kaTibaddha ho rahA hai / isa vIra bhUmi kI bhavya gauravagAthAoM se bhAratIya itihAsa kA andhakAramaya yuga bhI jagamagA uThatA hai| svatantratA aura svAbhimAna ke balivedI para sarvasva arpaNa kara dene meM isa bhUmi kI samAnatA karane vAlA saMsAra bhara meM koI dUsarA dRSTi gocara nahIM hotA / ataH mAtRbhUmi kI svatantratA aura Atmagaurava ke liye nirantara jUjhane vAle mevADa kA bhAratIya itihAsa meM sarvopari sthAna hai| aise gauravAnvita pradeza ke itihAsa kA jaba hama adhyayana karate haiM to yaha spaSTa jhalaka uThatA hai ki ina svatantrA ke pujAriyoM ke mahAn sahayogI aura parAmarza dAtA osavAla jAti ke mahApuruSa hI rahe haiM / isa jAti kA kevala mevADa hI nahIM kintu samasta rAjasthAna ke nirmANa meM mahattvapUrNa sthAna rahA haiN| apane deza aura svAmI ke prati vaphAdAra rahane vAle jaina vIroM meM galuMDiyA parivAra kA gauravAnvita sthAna rahA hai| . isa parivAra kA itihAsa bahuta purAnA haiM / kahA jAtA hai ki rAThoDavaMzIya rAjapUta ghur3iyA zAkhA meM rAjA candrasena ne kannoja nAmaka nagara meM bhAraka zrI pUjya zAMti sUryajI ke pAsa saM. 735 meM jainadharma grahaNa kiyA thaa| isase usa samaya ghur3iyA se gugaliyA~ gotra ko sthApanA huii| isake bAda rAThauDavaMzIya loga maMDovara Aye / isa vaMza ke zAha kallojI ko apanI vIratA ke kAraNa gaDhasahita grAma galuMDa jAgIra meM milA / ye vahIM rahane lge| unake vaMzaja galuMDiyAM gaDhapati ke nAma se prasiddha hue / yahIM se galaMDiyA~ gotra kI utpatti huI / galaMDiyA parivAra apanI vIratA ke liye prasiddha hai| eka samaya- kA prasaMga hai ki holakara siMdhiyA~ kI senA jo paTela senA ke nAma se prasiddha thI vaha samaya samaya para mevADa ke gAvoM meM chApA mAra kara lUTa pATa kiyA karatI thii| usane eka bAra vegU nAmaka gA~va para caDhAI kara dI / acAnaka gAMva para hamalA huA jAnakara grAma nivAsI ghabar3Akara idhara udhara prANa bacAkara bhAgane lage / gA~vavAloM ko bhAgate dekhakara galaMDiyA parivAra kA eka vyakti sAmane AyA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura donoM hAthoM meM talavAra lekara paTela senA kA kar3AI ke sAtha sAmanA- karane lgaa| paTela senA usa vIra senAnI kA sAmanA na kara sakI / apanI senA ke eka eka vIra ko maratA dekha vaha vahA~ se bhAga gaI galuDiyA~ vIra vijayI huaa| rAjapUta isa osavAla vIra senAnI ke raNakauzala ko dekhakara daMga raha gaye / usakI bhUri bhUri prazaMsA karane lage / zAha kallojI ke vaMza meM zA, zUrojI baDe prasiddha vyakti ho gaye / Apa baDe udAra caritra vAle tathA dAnI sajjana the / kahate haiM ki maMDora ke pradhAna bhaNDArI samaro jI ko mAMDU ke bAdazAha ne pakar3a kara kaida kara liyA thaa| usa samaya use aThAraha lAkha rupaye dekara sUrojI ne chuDavAyA / sUrojI ke liye isa parivAra meM aisI bhI eka kivaMdatI calI AtI hai ki 'eka bAra jagana hajArI nAma kA suprasiddha mAMtrika (cAraNa) dillI meM rahatA thaa| usakA yaha niyama thA ki jo eka lAkha rupayA bheMTa kare vaha usI ke ghara bhojana karatA thaa| bhAmAzAha kI mAtA ne tIna bAra jagana hajArI ko jimAyA aura pratyeka bAra eka-eka lAkha rupayoM kI dakSiNA dii| eka bAra jagana hajArI ko bhAmAzAha kI mAtA ne kahA-jagana hajArI jI ! kyA merA jaisA eka lAkha rupaye dakSiNA dekara jImAne vAlA ghara Apane anyatra bhI kahIM dekhA hai! hajArojI ne jhaTa uttara dete hue kahA - seThAnI jI ! saMsAra kevala eka dAnI para nahIM cltaa| saMsAra meM eka se eka mahApuruSa par3e haiM / unheM khojane kA hamAre pAsa samaya nhiiN| phira bhI avasara Ane para aise vyakti ko avazya batAU~gA / seThAnI ne kahA--yadi aisA hI hai maiM usa dAnI sajjana kA avazya darzana kruuNgii| aura usa vyakti ke dAna se caugunA dAna mApako duuNgii| jaganahajArI vahA~ se cala diyA / vahA~ se jaba cale to rAste meM soca hI rahe the ki kisake pAsa cluuN| taba taka rAste meM harI bharI sasyazyAmalA diganta vyApI khetI ke Upara unakI dRSTi AkRSTa ho gii| sundara kU~vA dekhakara bole-yaha kauna sA gAma hai, aura ina kSetroM kA kauna saubhAgyazAlI mAlika hai ? kisIne batalAyA-Apako mAlUma nahIM yaha 'galuMDa' grAma hai, yahA~ ke mAlika yuddhavIra ke vaMzaja dAnavora sUrAjI haiM sUrAjI kA nAma sunate hI hajArI jI bole-are ? sUgajI ? taba kyA hai, ye to apane hI yajamAna haiN| ina ghor3oM ko isa sasya meM chor3a do| tuma loga nahAo dhoo| inake sAtha 300 sau ghur3asavAra calate rahate the, inake ve 300 sau ghor3e chor3a diye aura saba koI nahAne lge| isa taraha inako mana mAnI kAryavAhI dekha kara rakSakoM ne sUrAjI ko sUcanA dii| ve bole-maiM AtA huuN| tuma jAkara unase prArthanA karo 1 jisake devattA ArAdhita ho baha aisA dRzya dikhA sakatA hai / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki- ghor3oM ko bandhavA dIjiye aura hama loga khuda hI kATa kara sasya sahita ghAsa inako khilA dete haiM / isa taraha sasya raude nahIM jAyeMge aura ghor3oM ko sundara cArA mila jAyagA / hajArI jI mAna gae aura khuza hue| bAharI ! bhaklane kaisI yukti nikAla lI jisase merI ijjata kI bhI kadara huI / ghor3oM ko bhI mana cAhA cArA mila gayA aura barabAdI bhI bacI / maiMne to dAnavIratA kI parIkSA kI thI, yuddha vIratA kI sanada to inake pUrvaja prApta kara hI cuke haiN| mAlUma par3atA hai dUsarI parIkSA meM bhI ye sarva prathama aaveNge| kyoMki nIti batalAtI hai nivArayenniSkasahasratulyAm / muktahastaH taM rAjasiMhaM na jahAti lakSmIH // yaH kAkiNImapyapathaprayuktAM kArye tu kavi jo catura arthatantrakA paNDita kAkiNI ko 20 (kaur3I kI kAkiNI hotI hai, cAra kAkiNI kA eka paisA banatA hai) bhI anavasara meM lAparavAhI se jAte hue dekhakara usako mUlyavAna motI samajhakara kharca meM nahIM jAne dete haiM aura samayocita kArya ke avasara para koTi ke koTi dravya ko mukta hasta se kharacate haiM, aise rAjasiMha ko lakSmI nahIM chor3atI hai / itane meM sUrAjI sAmane Agae aura Adara satkAra ke sAtha bole - Aja kA nimantraNa dalabala ke sAtha mere ghara kA svIkRta ho / maiM Apa se eka bAra upakRta to ho jAU~, bar3e kAmoM meM vighna hotA hI rahatA kRpA kareM 1 hajArI jI bole hA~ hA~ svIkRta hogA aura avazya hogA, lekina.... sUrAjI bole / lekina kyA hai tana mana dharA dhAma nyochAvara karane ke liye sevaka khar3A hai sira dekara bhI nimantraNa svIkAra karavAne kA irAdA bA~dhakara AyA haiM / hajArI jI bole- nimantraNa kI dakSiNA meM agara terI patnI tere parivAroM ke sAmane apane hAtha se terA sara kATa ke de, aura kisI ke netroM se anupAta na ho to.... surAjI ne aisA hI kiyA / inheM bhojana ke uparAnta dakSiNA meM sara mila gayA / vAha vAha dhanyavAda kahakara hajAro jI sara ko rumAla meM bAndhate hue bole - "bAI - vIra patnI tUM hai, jarA Thahara jAnA, mujhe lauTakara Ane denA, aura khuda kI parIkSA dene denA, phira satI hone kI vyavasthA karavAnA / yoM surAjI ke patnI ko samajhA kara jagana hajArI usI samaya lauTate pAMvoM se bhAmAzAhU kI mAtA ke pAsa pahu~ce, bhAmAzAha bhI bhojana ke lie iSTa mitroM ke sAtha baiTha rahe Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the / hajArI jI saba ke samakSa bhAmAzAha ke mAtA ke hAtha meM surAjI kA sara jo ki tAje khUnoM se latha patha thA, dete hue bole tUM dAnavIra kI mAtA hai aura tere sAmane duniyA~ meM apane Apako akelA dAnakIra samajhane vAlA terA lar3akA bhAmAzAha bhI apane bandhuvargoM ke sAtha maujUda hI hai, phira dera kisa bAta kii| tere prAgraha se philahAla sUrAjI ke pAsa maiM pahale pahala gayA aura terI zarte sunAyIto surAjI ne kahA-bhalA kauna aisA gaMvAra hogA jo ApakI mAMga pUrI nahIM kareM jaba ki eka dAna ke badale caugUnA dAna milane vAlA hai, saubhAgya kI bAta hai to merA dAna caugune zartakA pahalA siddha hogA / yoM arjU mitrata karake apanA sara dAna meM de diyA hai itanA hI nahIM jisakI chAyA pravala zatrusainya vyUha meM duzmana nahIM pA sakA usa vaMzaja kA sara hai| kucha adhika hI isakA badalA milanA cAhiye / caugunA dene kI to tUM ne sauganda le hI cukI hai| lA utanA hI lA, dera mata kara / surAjI ke patnI ko satI hone meM itanI hI dera hai ki maiM lauTakara jaldI jAU~ aura sira loTA huuN| bhAmAzAha unakI mAtA aura janasamudAya yaha saba dekhakara cakita ho gayA aura hAtha jor3a kara hajArI jI ke pA~va meM par3e / dAnavIra kA garva utara gayA / hajArI jI inako dAnavIra ke nATaka khelane vAlA kaha kara lauTa gaye aura jAkara surAjo ke palnI se bole--lelo apane pati kA sara / ise jor3a do / dhar3a se sara jur3a gayA / jagana hajArIjIne sUrAjIkI patnI kI khUba khUba prazaMsA kii| sarajur3ate hI sUrAjI uThakara khar3e ho gaye / jayajaya kAra ho gayA / sUrAjI ke bAda pIr3hI darapIr3hI meM sAhajI zivalAla jI hue jo mahArANA svarUpasiMha jI sA0 ke darabAra kA amAtya-pradhAna the, inake dehAnta para inakI patnI zrImatI amRtAbAIjI jindA hI satI huI jinakI chatarI udayapura meM gaMgU para banI huI hai| abhI bhI sabhI varga apane kArya kI pUrti ke liye vahA~ jAte haiM aura sAmAyika kI minnata lete haiM / sA0 jI zivalAla jI ke koI santAna na hone se mahArANA svarUpasiMha jI sA0 unake nAma para sA0 jI gopAla lAlajIko goda rakha ke mevAr3a kA pradhAna banAnA cAhate the jasA ki satI mAtA kA pharamAna thA / kintu sA0 jI gopAla lAlajI pitA zrI sA0 jI campA lAlajI sAhaba kA eka mAtra putra the ataH godadene se inakAra ho gaye pitRbhakti ke basa sA0 jI gopAlalAla jI ruka gaye / sA0 jI gopAlalAlajI ke eka hI putra sA0 zrI moDIlAla jo sA0 the jinhoMne solaha umarAvoM kI vakAlata kI aura mahArANA phatehasiMha jI ke salAhakAra niyukta hue bAda meM mahArANA phatehasiMha jI ne inheM jahAja pura ke hAkima Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAye | jahAjapura koTA buMdI ke nIce rANA ke barAbara kA sarahada para hai, yahA~ phaujeM rahatI thI, yahA~ ke hAkima rANA samajhe jAte haiM / jahAjapura mevADa rAjya kI rIDha samajhA jAtA hai / sA0 jI moDIlAlajI sA0 ke 1 harisiMhajI ruganAthajI, himmatasiMhajI, ye tIna putra hue| inameM harisiMhajI pitA ke sAthoM sAtha 'khamanora' ke hAkima rANAjI ke dvArA nAmajada hue| rugathasiMhajI sA0 pitAjI ko hAkima banane para solaha umarAvoM kI vakAlata karane lage / bar3e puruSa the| inhoMne khAna dAna, dharma samAja kI pUrNa sevA kI / harisiMhajI sA0 ko eka hI putrI bha~varabAI hai / ruganAthasiMhajI sA0 ko bhI eka hI putra jagannAthasiMhajI hai / zrI himmatasahajI sA0 ke cAra putra- zivasiMhajI, kuzalasiMhajI, candra siMhajI, bhUpAlasiMhajI tathA eka putrI vijayanandinI haiM / zrI himmatasiMha sA0 kI do zAdiyA~ rIyAMvAle seTha ke gharAne meM huI, rIyAM kA gharAnA" mAravADa ke DhAI ghara meM se eka ghara samajhA jAtA hai, kisI samaya jarUrata se jodhapura daravAra ko dravya sahAyatA dete samaya rIyAM se jodhapura khajAne taka rupayoM se bhare hue gAr3A kA tA~tA lagA diyA thA / pahalI zAdI seTha bhairavavakSajI kI putrI mohanakuMvarajo se huI inakA zrI himmatasiMhajI sA0 ke vidyAdhyayana ke samaya meM hI dehAMta huA / ApakA niyamita adhyayana pitA zrI ke dehAnta ke bAda zAdI ho jAne para 18 sAla kI umra meM prArambha huA / dUsarI zAdI seTha pyArelAlajI rIyAMvAle ajamera nivAsI kI putrI mANakakuMvara ke sAtha huI, inhIM se ye uparyukta santAna hue / zrI himmatasiMhajI sA0 apane parama pUjya pitA zrI ke atyanta priya putra the, isa kAraNa apane jIvana kAla meM bAhara judA rakhakara apanI paDhAI nahIM karavA ske| Apa pitA zrI ke sAtha hI rahate the, isa kAraNa skUla ke dareka viSaya ko paDhAI nahIM ho sakI, sirpha hindI aura aMgrejI kI paDhAI mAsTara ghara para Akara karavAtA thA, pitA zrI ke jIvana kAla meM jAkara zAdI to ho cukI thii| bAda meM pitA zrI kA svargavAsa ho gayA / taba ye skUla jAkara vidyAdhyayana karane lage / maiauTraka dehalI rAmajasa hAIskUla se pAsa kI / iNTara ajamera gavarmenTa kaoNleja se kI bI. e. ilAhAbAda vizvavidyAlaya se tathA ema. e. rAjanIti meM aura ela. ela. bI. kI parIkSA prathama zreNI meM lakhanaU vizvavidyAlaya se san 1933 I0 meM uttIrNa hue| isake sAtha sAtha phaujI parIkSA bhI prathama zreNI meM pAsa kii| inakI prathama niyukti phauja meM huI, kintu inhoMne usa vakta ke riyAsatI vAtAvaraNa meM rahanA pasanda nahIM kiyA / vahA~ se Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikalakara ajamera meM Akara vakAlata san 1938 taka kii| tatpazcAt mAtuzrI ke Agraha se mahArANA sA0 zrI bhUpAlasiMhajI ne hAkima ke pada para niyukta kiyA / isake bAda mevAr3a rAjya meM aneka padoM para kAma kiyA / mahArANA sa0 ne inako sevA kI sarAhanA meM inako aura inakI patnI ko sonA pAMva meM pahanane kI ijjata bksii| rAjasthAna banane para pratApagaDha riyAsata ke eDamInisTesTara bane, phira TauMka ke kalakTara (jilAdhIza) bane / isake pazcAt DAirekTara opha rilIpaeDIsnala kamIznara rhe| anta meM devasthAna kamIznara pada se riTAyara ho gaye / taba se jayapura meM rahane lage, aura vahA~ galuMDiyA bhavana kA AkAzavANI ke Amane sAmane nirmANa karavAyA, eka bagIcA mANaka vATikA nAmakA ajamera-roDa-para aura eka baMgalA gopAla vADI meM bhI banavAyA / ___ inake bar3e lar3ake zivasiMhajI sA0 ke do putra pratApa siMhajI sumerasiMhajI tathA eka putro nItAbAI haiM / zrI zivasiMhajI kI zAdI ahamadanagara nivAsI uttamacandrajI rAmacandrajI bogAvata jo ki lokasabhA ke eka sadasya the, unakI suputrI ke sAtha huI / zrI zivasiMhajI jayapura meM udyoga (iNDasTrI) kA kArya kara rahe haiM, jinakI do zAkhAe~ zivaiMjiniyariMga aura kamalaiMjiniyariMga haiN| zrI himmatasiMhajI sA0 ke dvitIya putra kuzalasiMhajI prathama zreNI ke majisTreTa pada para jayapura meM haiM / inake eka hI putra cetanasiMhajI hai inakI zAdI maNAsA nivAsI vakIla sA0 zrI jamunAlAlajI jaina kI putrI se huI hai / tRtIya aura caturtha putra zrI candrasiMha aura bhUpAla siMha jayapura meM phila hAla vidyAbhyAsa kara rahe haiM / zrI himmatasiMhajI sA0 ke bar3e bhrAtA raghunAthasiMhajI ke suputra zrI jagannAtha siMhajI udayapura gopAla bhavana meM rahate haiM aura kRSikArya sucAru rUpa se calA rahe haiM-inakI zAdI ujjaina nivAsI vApUlAlajI kI putrI se huI hai| inake tIna putra aura do putriyAM haiM / udaya pura kA gopAlabhavana baMgalA himmatasiMhajI sA0 ke pitAmaha ke nAma se prasiddha hai / zrI himmatasiMhajI ko pA~ca bahaneM thii| zrImatI rUpa ku~vara bAIjI kI eka hI putrI zrImatI Ananda ku~vara bAI hai, jisakI zAdI ratalAma nivAsI seTha vardhamAnajI pItaliyA se huI / 2.-dvitIya bahana zrI sajjana bAIjI ke putra bhUrelAlajI vayA rAjasthAna ke mantrI pada para rahe jo kAMgresa ke sakriya kAryakartA haiM / dvitIya putra zrI gaNezalAlajI jinakI dharma meM acchI lagana hai / 3--tRtIya bahana gulAba kuMvarajI munivrata ko aGgIkAra kiyA hai| inake eka putra mohanalAlajI vayA tathA eka putrI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teja ku~vara haiM / caturtha bahana mohanaku~varajI inakI zAdI rIyAMvAle seTha ghanazyAmadAsajI ke sAtha huI thI, inakI smRti meM bhUpAla purA udayapura meM mohanajJAnamandira kA nirmANa huA / jisameM saba kuTumbiyoM ke sAhAyya aura sahayoga rahe haiM / yaha bhavana upAzraya aura pustakAlaya ke kAma meM A rahA hai / 5 pA~cavI bahana candraku~vara udayapura gopAla bhavana meM rahatI hai aura dharmadhyAna karatI haiM / zrI himmatasiMhajI sA0 kI mAtA zrI zrImatI sundaravAI apane jIvana kAla meM khUba dharmadhyAna karatI thI 85 paccAsI varSa kI avasthA meM kAladharma ko prApta huI / inhIM ke dharmadhyAna ke susaMskAra kA yaha supariNAma hai ki Age ke santati bhautika sukha sAdhanoM se bharapura hokara bhI jainadharma divAkara pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja (jo ki battIsa ke battIsa sthAnakavAsI jaina Agama kI TIkA sampanna karake vyAkaraNa, sAhitya koSa nyAya Adi samUce upayukta zabdajAla ke Upara assI se U~cI umara meM bhI lekhanI calA rahe haiM) kI sevA se bhakti ke sAtha AdhyAtmika unnati sammukha ho rahI hai / zrI himmatasiMha jI kA Agraha hai ki ina gurucaraNoM kI sevA meM, bacI umara aba jAya / inake zubha Adeza kA pAlana karane Aya // 1 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AghamurabbIzrIo ( zrI zAMtilAla maMgaLadAsabhAI amadAvAda (sva.) zeThazrI zAmajIbhAI velajIbhAI vIrANI-rAjakoTa (sva.) zeThazrI chaganalAla zAmaLadAsa bhAvasAra- amadAvAda, zeThazrI rAmajIbhAI zAmajIbhAI vIrANI-rAjakoTa, vacce beThelA lAlAjI kizanacaMdajI sA. joharI ubhelA suputra ci. mahetAbacandrajIsA, nAnA - anilakumAra jaina (dayattA ) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhamurabbIzrIe (sva.) zrI harakhacaMda kAlIdAsa vAri bhANavaDa. (sva.) zeThazrI dinezabhAi kAMtilAla zAhu amadAvAda. zeThazrI jesi'gabhAI pAcAlAlabhAi amadAvAda. (sva.) zeTha raMgajIbhAI mAhanalAla zAha amadAvAda. zrI vinAdabhAI vIrANI sva. zeThazrI AtmArAma mANeklAla amadAvAda Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhamurabbIzrIe zrI vRjalAla durlabhajI pArekha rAjakAya. paTela DAsAbhAI geApAladAsa mu. sANaMda (jI. amadAvAda) kAThArI haragAviMda jecaMdabhAi rAjakoTa. zeThazrI mizrIlAlajI lAlacaMdajI sA. luNiyA tathAzeThazrI jevatarAjajI lAlacaMdrajI sA. (sva.) zeThazrI dhArazIbhAi jIvaNalAla ArasI. sva. zrImAna zeThazrI mukanacaMdajI sA. bAliyA pAlI mAravADa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AghamurabbIzrIo sva. zeThazrI harilAla anopacaMda zAha khaMbhAta sva. zeTha tArAcaMdranI sAva nehA madrAsa. zrImAna zeTa sa. manIndagI sA. 89macaMnnI sA. anItAruM (saparivAra) 1 amIcaMdabhAI thA 2 gIradharabhAI bATaviyA vacce beThelA moTAbhAi zrImAnuM mUlacaMdajI - javAhalAlajI baraDayA 2 bAjumAM beThelA bhAI mizrI lAlajI baraDiyA 3 ubhelA sauthI nAnAbhAI pUnamacaMda baraDayA zrImAn seThazrI khImarAjajI sA. coraDiyA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vyavahArasUtrasya viSayAnukramaNikA // satrasaM0 viSayaH / pRSThasaM0 8-10 // maGgalAcaraNaM, vyAkhyA kArapatijJA ca // 1 bhikSormAsikaparihArasthAnapratisevane prAyazcittavidhiH / 2 evaM dvaimAsikaparihArasthAnapratisevane , / 3 traimAsikaparihArasthAnapratisevane / 4 cAturmAsikaparihArasthAnapratisevane / 5 pAzcamAsikaparihArasthAnapratisevane 6 pAzcamAsikaparihArasthAnAdUcaM pANmAsikAdiparihArasthAnapratisevane sarvatra pratikuzcite'pratikuJcite vA SaNmAsA eva prAyazcittam / 7-12 evaM bahuzo'pi mAsikAdiparihArasthAnapratisevanaviSaye'pi Sada sUtrANi / 13 mAsikAdArabhya pANmAsikaparihArasthAnapratisevanaprAyazcitta viSayakaM samuccayasUtram / 14 evaM bahuzo mAsikAdiparihArasthAnapratisevane praayshcittvidhiH| 12 15 cAturmAsikasAtirekacAturmAsikapAJcamAsikasAtireka pAJcamAsikaparihArasthAnapratisevane prAyazcittavidhiH / .. 16 bahuzo'pi cAturmAsikasAtirekacAturmAsikAdiparihArasthAna- .. pratisevane prAyazcittavidhiH / 14-18 17 cAturmAsika -sAtirekacAturmAsika-pAJcamAsika-sAtirekapAJcamAsika. ____parihArasthAnapratisevane'pratikuJcyAlocayataH praayshcittvidhiH|| 19-21 18 evaM pratikucyAlocayataH prAyazcittavidhiH / 22-24 10-11 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThasaM. shitvidhiH| patrasaM. viSayaH 19 bahuzo'pi sAtirekacAturmAsika-pAzcamAsikaparihArasthAnaprati__ sevane apratikuJcyA''locayataH prAyazcittavidhiH / 25-26 20 evaM pratikuJcyA''locayataH prAyazcittavidhiH / 27-29 21 pArihArakA'pArihArikAnAM svAdhyAyArthamekatra niSadanAdau sthavirA''jJAmantareNa niSedhaH / 30-31 22 parihArakalpasthitabhikSorbahiH sthaviravaiyAvRtyArtha gamane sthavirasmaraNamAzritya gamanaprakAraH / 23 evaM sthavirA'smaraNe gamanaprakAraH / 24 evaM sthavirasmaraNA'smaraNe gamanaprakAraH / 25 bhikSorgaNAdavakramya ekAkivihArapratimAM pratipaya viharaNe vidhiH| 37 21-27 evaM gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyaviSayakaM sUtradvayam / 28 bhikSorgaNAdavakramya pArzvasthavihAra pratimAmupasaMpadya viharatastadvidhiH / 39 29-32 evaM yathAchandavihArapratimA-kuzIlavihArapratimA-'vasannavihAra pratimA-saMsaktavihArapratimAviSaye catvAri sUtrANi / 39-41 33 bhikSorgaNAdavakramya parapASaNDapratimAmupasaMpadya viharatastadvidhiH / 41-42 34 bhikSorgaNAdavakramyAvadhAvane tadvidhiH / 43 35 bhikSoH kimapyakRtyasthAnapratisevanAnantaramAlocanecchAyAm AlocanAviSaye prAyazcittaviSaye ca Sar3a viklpaaH| 44-19 // iti vyavahArasUtre prathamoddezakaH // 1 // 50 // atha dvitIyodezakaH // 1 ekato viharatoyoH sAdharmikayormadhyAdekasyAkRtyasthAna sevane prAyazcittasevanavidhiH / 2 evaM dvayormadhye dvaMyorapi akRtyasthAnasevane prAyazcittasevanavidhiH / 51 3 ekato viharatAM bahUnAM sAdharmikANAM madhye ekatamasyA'kRtyasthAna- . sevane prAyazcittasevanavidhiH / 4 evaM bahUnAM sAdharmikANAM madhye sarveSAmakRtyasthAnasevane prAyazcittavidhiH / 52 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM viSayaH 5 parihArakalpa sthita bhikSoglayata ekatamAkRtyasthAnasevane prAyazcittavidhiH / 6 parihArakalpasthitabhikSognAvasthAyAM gaNAvacchedakAya tanniSkAsananiSedhaH, tasya vaiyAvRttyapUrvakaM prAyazcittadAnavidhiH / 7 evamanavasthApyabhikSuviSayakaM sUtram / 8 evaM pArAzcitabhikSuviSayakaM sUtram / 9 kSiptacittabhikSognAvasthAyAM gaNAvacchedakAya tanniSkAsana * niSedhastasya vaiyAvRttyapUrvakaM prAyazcittadAnavidhizva / 10- 13 evaM dIpta-yakSAviSTonmAdaprApto-pasargaprApta - bhikSuviSaye'pi catvAri sUtrANi / 14- 17 evaM sAdhikaraNa - saprAyazcitta- bhaktapAnapratyAkhyAtA - 'rthajAtabhikSuviSaye'pi catvAri sUtrANi / 18 agRhI bhUtAnavasthApyabhikSorupasthApane gaNAvacchedakAya niSedhaH, gRhIbhUtasyopasthApane cAnujJA / 19 evaM pArAJcitabhikSuviSayakaM sUtram / 20 gaNasya pratItau satyAM gRhIbhUtA'gRhIbhUtayoranavasthApya - pArAJcitayorupasthApanAnujJA / 21 ekato viharatsAdharmika dvayamadhyAdeke nA kRtya sthAna pratisevirssocanA kAle'nyopari maithunasevanArope datte tannirNaya - vidhiH / 22 gaNAdavaka bhyAvadhAvanecchuryadi anavadhAvito bhavettadA'sya pApapratisevanA'pratisevanaviSaye nirNayavidhiH / 23 AcAryopAdhyAye mRte ekapAkSikasya bhikSoH padavIdAna vidhiH / 24 bahupArihArikAspArihArikANAmekatra vAse vidhiH / 25 parihArakalpasthita bhikSave azanAdidAne niSedhaH, sthavirAjJayASzanAdidAnavidhizca / pRSThasaM. 53 55 55 56 57 57-58 59-60 61 62 63 64-65 66 67-68 69-70 71 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH . pRSThasaM. 26 parihArakalpasthitabhikSuH svapAtrasamAnItA'zanAderbhojanapAne vidhiH 72 27 evaM sthavirapAtrasamAnItAzanAdeojanapAne vidhipradarzanam / 73-75 // iti vyavahArasUtre dvitIyo dezakaH // 2 // 78-81 // atha tRtIyoddezakaH // 1 bhikSorgaNadhAraNavidhiH / 2 bhikSorgaNadhAraNecchAyAM sthavirANAmanApRcchApRcchA''jJA-'nAjJA adhikRtya vidhiniSedhaprAyazcittapradarzanam / 3 trivarSaparyAyazramaNanimranthasya AcArakuzalatvAdiguNavattve sati upAdhyAyapadadAnAnujJA / 4 evaM pUrvoktaguNAbhAve trivarSaparyAyazramaNanirgranthasyopAdhyAya padadAnaniSedhaH / 5 paJcavarSaparyAyasyAcArakuzalAdiguNayuktasya jaghanyato dazAka lpavyavahAradharasyA''cAryopAdhyAyapadadAnAnujJA / 6 evaM tadviparItasya paJcavarSaparyAyasyApi-AcAryopAdhyAyapadadAna niSedhaH / 7 aSTavarSaparyAyasyA''cArakuzalAdiguNopetasya jaghanyataH sthAnasamavAyadharasya AcAryopAdhyAya-gaNAvacchedakapadadA- nAnujJA / 8 evaM tadviparItasyA'STavarSaparyAyasyApi alpazrutAlpAgamasyA ''cAryAdipadadAnaniSedhaH / 9 niruddhaparyAya zramaNanirgranthasyAcAryopAdhyAyapadadAnavidhiH / 10 evaM niruddhavarSaparyAyazramaNanimranthasyAcAryopAdhyAyapada dAnavidhiH / 11 navaDaharataruNanimranthasyAcAryopAdhyAyanizrAmantareNa na sthAtavyamiti tadvidhiH / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH sUtrasaM. 12 evaM navaDaharataruNInirgranthyA AcAryopAdhyAyapravarttinItinizrAtrayamantareNa na sthAtavyamiti tadvidhiH / 13 bhikSorgaNAdavakramya maithunasevanAnantaraM punardIkSAgrahaNe AcAryAdipadAne vidhiH / 14 gaNAvacchedakasya svapadatyAgamantareNa maithunasevanAnantaraM punadakSAgrahaNe yAvajjIvamAcAryAdipadadAnaniSedhaH / 15 evaM gaNAvacchedakasya svapadatyAgapUrvakaM maithunasevane punardIkSAgrahaNe AcAryAdipadadAne vidhiH / 21 - 22 evamAcAryopAdhyAyAvadhAvanaviSaye'pi svapadatyAgAtyAgamadhikRtyAcAryAdipadadAne niSedhavidhipradarzakaM sUtradvayam / 23 bahuzrutabahvAgamabhikSorAgADhAgADhakAraNe'pi bahuvAraM mAyAmRSAdidoSasevane yAvajjIvamAcAryAdipadaniSedhaH / 24 - 25 evaM bahuzrutabahvAgamagaNAvacchedakAcAryopAdhyAyaviSa yespi yAvajjIvamAcAryAdipadaniSedhapratipAdakaM sUtradvayam / 26 evaM bahuzrutabahvAgama bahubhikSuviSaye'pi pUrvavad yAvajjIvamAcAryAdipadaniSedhaH / pRSThasaM. 27--28 evaM bahuzrutabahvAgamabahugaNAbacchedaka bahvAcAryopAdhyAya 89-91 92 93 16-17 evamAcAryopAdhyAyamaithuna sevanaviSaye'pi svapadatyAgA StyAgamadhikRtyAcAryAdipadadAne niSedhavidhipratipAdakaM sUtradvayam / 74-75 18 bhikSogaNAdava kamyA vadhAvane punardIkSAyAmAcAryAdipadadAne vidhiH / 19 gaNAvacchedakasya svapadatyAgamantareNAvadhAvane punardIkSA grahaNe yAvajjIvamAcAryAdipadadAnaniSedhaH / 20 evaM gaNAvacchedakasya svapadatyAgapUrvakamavadhAvakasya trisaMvatsarAnantaramAcAryAdipadadAne vidhiH / 94 96 96 97 97-98 99 100 101 viSaye'pi yAvajjIvamAcAryAdipadaniSedha pratipAdakaM sUtradvayam / 4101 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM viSayaH 29 evaM bahuzrutAgama - bahubhikSu - bahugaNAvaccheka-bahvAcArthIpAdhyAya - viSaye'pi pUrvavadeva yAvajjIvamAcAryAdipadadAnaniSedhaH / // iti vyavahArasUtre tRtIyodezakaH ||3|| pRSThasaM. 14 evamevA'vadhAvamAnAcAryopAdhyAyasUtram / 15 AcAryopAdhyAyasya smarataH kalpAkopasthApane vidhiH / 16 AcAryopAdhyAyasyAsmarataH kalpAkopasthApane vidhiH / 17 AcAryopAdhyAyasya smarato'smarataH kalpAkopasthApane vidhiH / 18 gaNAdavakramyA'nyagaNamupasaMpadya viharato bhikSoranyasAdharmikeNa saha praznottaram / 19 bahUnAM sAdharmikANAmekatrAbhinicarikAcaraNe vidhipradarzanam / 20 carikApraviSTasya bhikSozcatUrAtrapaJcarAtrA vadhikAlocanAdividhiH / 102 // atha caturthodezakaH // 1-8 AcAryopAdhyAyasya hemantagrISmakAlaviharaNaviSaye sUtradvayam / evaM gaNAvacchedakasya hemantaprISmakAla viharaNaviSaye sUtradvayam / evam - AcAryopAdhyAyasya varSAkAla viharaNaviSaye sUtradvayam / evaM gaNAvacchedakasya varSAkAlaviharaNaviSaye sUtradvayam / 9 bahUnAmAcAryopAdhyAyAnAmAtmadvitIyAnAM, bahUnAM gaNAvacchedakAnAmAtmatRtIyAnAM hemantagrISmakAle grAmAdiSu viharaNAnujJA / 106 10 evaM bahUnAmAcAryopAdhyAyAnAmAtmatRtIyAnAm, bahUnAM gaNAvacchedakAnAmAtma caturthAnAM grAmAdiSu varSAvAsAnujJA / 11 bhikSuryannizrayA grAmAnuprAmaM viharati, tasmin kAlagate tatra padayogyAnyAbhAve'dhIyamAnazeSa kalpapaThanArthamanyatra tadyogyamunipArzve gamane vidhiH / 108 - 106 12 evaM yannizrayA varSAvAse sthitastasya maraNe'pi pUrvokto vidhiH / 110 13 glAyamAnAcAryopAdhyAyasaGketita sAghorAcAryopAdhyAya maraNe tatpadavIdAnAdAnaviSaye vidhipradarzanam / 110-111 1--2 3--4 5-6 7-8 107 113 113 - 114 115 116 117 118 119 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batrasaM. viSaya pRSThasa. 21 carikApraviSTasya bhikSozcatUrAtrapaJcarAtrAdadhikAvadhikA''locanAdividhiH / 120-121 22 carikAnivRttasya bhikSozcatUrAtrapaJcarAtrAvadhikA''locanAdividhiH / 122 23 carikAnivRttasya bhikSozcatUrAtrapaJcarAtrAdadhikAvadhikA''locanAdi vidhiH / 122 24 zaikSarAnikayorekatra viharaNe paricchinnasyApi zaikSasya rAnika upasaMpadArhaH / 123 25 evaM paricchinnarAtnikasya zaikSopasampatsvIkArAsvIkAre tasyecchaiva kAraNam / 124 26 dvayobhikSukayorekatra viharaNe yathArAtnikamupasaMpadvidhiH / 125 27-32 evaM dvayorgaNAvacchedakayoH, dvayorAcAryopAdhyAyayoH, evaM bahUnAM bhikSaNAM, bahUnAM gaNAvacchedakAnAM, bahanAmAcAryopAdhyAyAnAm , tathA-pratyeka bahUnAM bhikSu-gaNAvacchedakA-''cAryopAdhyAyetitrayANAM saMmilitAnAmekatra viharaNe pUrvoktayathArAtnikopasaMpadvidhipradarzakAni SaT sUtrANi / 125-127 // iti vyabahArasUtre caturthoddezakaH // 4 // // atha paJcamoddezakaH // 1-2 pravarttinyA AtmadvitIyAyA hemantagrISmakAle viharaNaniSedhaH / AtmatRtIyAyAzcAnujJA / 128 3-4 gaNAvacchedinyA AtmatRtIyAyA hemantaprISmakAle viharaNaniSedhaH, AtmacaturthyAzca viharaNAnujJA / 129 5-6 pravarttinyA AtmatRtIyAyA varSAvAsaniSedhaH, AtmacaturthyAzca varSAvAsAnujJA / 129 7-8 gaNAvacchedinyA AtmacaturthyA varSAvAsaniSedhaH, AtmapaJcamyAzca varSAvAsAnujJA / 130 9 bahanAmAtmatRtIyapravartinInAM, bahUnAmAtmacaturthagaNAvacchedinInAM Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bagasaM. viSaya pRSThasaM. prAmAdiSu hemantagrISmakAle'nyonyanizrayA vAsAnujJA / 131 .. 10 evaM prAmAdiSu AtmacaturthabahupravartinInAm , AtmapaJcamabahugaNA vacchedinInAM varSAvAse'nyonyanizrayA vAsAnujJA / 132 11 nimranthI yanizrayA prAmAnugrAmaM viharati tasyAM kAlagatAyAM tatra tatpadavIyogyAnyanirgranthyabhAve'dhIyAnazeSakalpapaThanArtha tasyA anyatra ___ gamane vidhiH / 12 evaM nimranthI yannizrayA varSAvAse sthitA tasyAM kAlagatAyAM tatra tatpadayogyanirgrandhyabhAve'dhIyAnazeSakalpapaThanArtha tasyA anyatra gamane vidhiH / 133 13 glAyamAnapravartinIsaMketitanirgranthyAH pravartinImaraNe padavI. dAnAdAne vidhiH / 134 15 navaDaharataruNanirgranthasyAcAraprakalpAdhyayane paribhraSTe tatkAraNa- pRcchAyAmAcAryAdipadadAnAdAnaviSaye vidhiH / 135 16 evameva navaDaharataruNyA nirgranthyA AcAraprakalpA'dhyayane paribhraSTe kAraNapRcchAyAM pravarttinyAdipadadAnAdAnaviSayakaM sUtram / 137 17 sthavirabhUmiprAptasthavirANAmAcAraprakalpAdhyayane paribhraSTe tasya saMsthA___pane saMsthApane vA AcAryAdipadadAnAnujJA / 139 18 evaM teSAM niSaNNAdivizeSaNavatAM paribhraSTAcAraprakalpAdhyayanasya dvitrivAramapi pratipracchanapratisAraNAnujJA / 139 19 sAmbhogikanirgranthanirgranthInAmanyonyAntike AlocanAniSedhaH, AlocanArhasAdhusamIpe AlocanAnujJA, tadabhAve'nyonyAntike'pi AlocanAnujJA / 140-143 20 nimranthasya nirgranthyA vA rAtrau vikAle vA sarpadaMzane nirgranthI nimranthasya, nimranthazca nirgranthyA viSasya svahastenApamArjane sthavirakalpikAnAmanujJA, jinakalpikAnAM ca niSedhaH 144-14 // iti vyavahArasUtre paJcamoddezakaH // 5 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH // atha SaSThodezakaH // 1 bhikSoH svajanamAtApitrAdigRhe gamanecchAyAM tadvidhiH / 2 bhikSoralpazrutApAgamasya ekAkinaH svajanAdigRhe gamananiSedhaH / 3 bahuzruta bahvAgamena sArdhaM tatra gamanAnujJA / 4 bhikSostatra bhiliGga (masUra) dAli - tandulodakayormadhye pUrvAyuktapazcAdAyuktabhedamAzritya kalpyAkapyavidhiH / sUtrasaM. 5 pUrvAyuktabhiliGgasUpagrahaNA'nujJA / 6 pUrvAyuktayordvayorapi grahaNe'nujJA / pRSThasaM. 146 147 147 148 148 7 pazcAdAyuktayordvayorapi grahaNe niSedhaH / 149 8- 9 pUrvAyuktasya grahaNAnujJA, pazcAdAyuktasya grahaNaniSedha iti sUtradvayam / 149 10- 14 AcAryopAdhyAyasya svagaNe paJcAtizeSapradarzakANi paJca sUtrANi / 15-16 gaNAvacchedakasyA tizeSadvayapradarzakaM sUtradvayam / 17 grAmAdiSu ekavagaDekadvAre kaniSkramaNapravezavasatau bahUnAmakRtazrutAnAmekatra vAsAvAsavidhau prAyazcittAprAyazcittaprakaraNam / 18 evaM grAmAdiSu anekavagaDA-dvAra- niSkramaNapravezarvasatau teSAmekatra vAsAvAsavidhau prAyazcittAprAyazcittaprakaraNam / 19 bhikSorekAkino grAmAdau pUrvapradarzitavasatau bahuzrutabahAgamasyApi vAsaniSedhaH / 20 grAmAdau ekacagaDA - dvAra - niSkramaNapraveza - vasatau bAgamabahuzrutasya dvikAlaM mikSubhAvaM sAvadhaM paripAlayata ekAkinau bhikSorvAsAnujJA / 157 21 bahustrIpuruSamaithunasevanasthAne zramaNanirgranthasya vAse hastakarma 149 - 152 152 153 - 154 155 156 pratisevanaprAptaM prAyazcittam / 158 22 evaM pUrvoktasthAnavAse zramaNanirgranthasya maithunasevanaprApta prAyazcittam / 159 23 nirgranthanirgranthInAmanyagaNAgatakSatAcArAdiviziSTanirgranthyAH pApasthAnasyA''locanAdikamantareNopasthApanAdiniSedhaH / 159-160 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...pRSThasaM. viSayaH. 24 anyagaNAgatakSatAcArAdiviziSTanimrandhyAH pApasthAnasyAlocanAdipUrvakamupasthApanAderanujJA / // iti vyavahArasUtre SaSThoddezakaH samAptaH // 6 // 161-162 165 ||ath sptmoddeshkH|| 1 sAmbhogikanimranthanimranthInAM madhye nimranthInAM nimranthAnanA pRcchayAnyagaNAgatakSatAcArAdiviziSTanirgranthyAH pApasthAnasyAlocanAdikamantareNa shaataadiprcchnaaprmRtenissedhH| 163-164 2 evaM nirgranthInAM nirgranthapRcchApUrvaka pUrvoktanimranthyAH pApasthA nasyAlocanAdipUrvakaM zatAdipracchanApramRteranujJA / 3 sAmbhogikanimranthanirgranthInAM madhye nirgranthAnAM nimranthIH pRSTvA apRSTvA vA anyagaNAgatapUrvoktanimranthyAH pApasthAnasyAlocanAdi pUrvakaM zAtAdipracchanAprabhRteranujJA / 4 sAmbhogikanimranthanirgranthInAM madhye sAmbhogikanigranthasya parokSaM visAmbhogikakaraNaM nimranthasya na kalpate, pratyakSa visAmbhogika karaNAkaraNe ca vidhiniSedhau / . 5 sAmbhogikanimranthanirgranthInAM madhye sAmbhogikanimranthyAH pratyakSaM visAmbhogikakaraNaM nirgranthyA na kalpate, parokSaM visAmbhogikakaraNAkaraNe vidhinissedhau| 169 6 nimranthAnAmAtmano'rthAya nirgranthyAH pravrAjanAdiniSedhaH / 7 nigranthAnAmanyAsAM nimranthInAmarthAya nigranthyAH pravrAjanAderanujJA / 171 8 evaM nirgranthInAmAtmano'rthAya nimranthasya pravrAjanAdiniSedhaH / 171-172 9 nimranthInAM nirgranthAnAmarthAya nirgranthasya pravAjanAderanujJA / 172 10 nirgranthInAM vyatikRSTadiguddezane niSedhaH / 11 nirgranthAnAM vyatikRSTadiguddezane'nujJA / 173 12 nirgranthAnAM vyatikRSTAdhikaraNavyavazamane niSedhaH / 13 nimranthInAM vyatikRSTAdhikaraNavyavazamane'nujJA / .11 nimranthAnAM vyatikRSTakAle svaadhyaaynissedhH| . 174 173 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 sUtrasaMH viSayaH 15 nirmanthInAM vyatikRSTakAle nirgranthanizrayA svAdhyAyA'nujJA / 16 nirmanthanirgranthInAma svAdhyAyakAle svAdhyAyaniSedhaH / 17 nirgranthanirgranthInAM svAdhyAyakAle svAdhyAyakaraNAnujJA / 18 nirmanthanirgranthInAM svAtmano'svAdhyAyike svAdhyAyaniSedhaH, anyonyasya vAcanAdAnasya nujJA ca / 19 triMzadvarSaparyAyika nirgrandhyAstrivarSa paryAyikazramaNanirgrantha upAdhyAyoddezanatvena kalpate iti kathanam / 20 evaM SaSTivarSaparyAyikanirgranthyAH paJcavarSaparyAyikazramaNanirgrantha AcAryoddezanatvena kalpate, iti kathanam / 21 grAmAnugrAmaM viharato bhikSormRtazarIrapariSThApanavidhiH 177 22 avakraya ( bhATaka) gRhItopAzrayaviSaye zayyAtarasthApanavidhiH / 178 - 179 23 evaM vikrItopAzrayaviSaye zayyAtarasthApanavidhiH / 180 181 182 24 pitRgRhavA sividhavaduhiturapi - upAzrayAvagrahadAne'dhikAraH / 25 mArge'pi vRkSAdyadhaH pUrvasthitagRhasyeSu zayyAtarasthApanavidhiH / 26 saMstRtA (samarthA)divizeSaNa viziSTarAjyaparivartteSu - avagrahasya pUrvAnu jJAnaiva 27 evam-bhasaMstRtAdivizeSaNaviziSTha rAjyaparivartteSu bhikSubhAvArtha dvitIyavAramavagrahasyAnujJApanA / // iti vyavahAre saptamodezakaH samAptaH // 7 // // athASTamodezakaH // 1 Rtubaddha kAlaprAptavasaterekapradeze sthavirAjJayA zayyAsaMstArakaprahaNavidhiH / 2 hemantagrISmakAlanimittamanyaprAmanayanArtha zayya saMstArakagaveSaNavidhiH / 3 - 4 evaM varSAvAsanimittaM vRddhAvAsanimittaM cAnyagrAmanayanArtha zayyAsaMstArakagaveSaNe sUtradvayam / 5 sthavirabhUmiprAptasthavirANAM daNDakAdyupakaraNajAtamanyagRhastha pRSThasaM 174 175 175 175 176 182 183-184 185 186 187-188 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM. viSayaH pRSThasaM. 188 190 gRhe sthApayitvA bhaktapAnArtha gRhasthagRhe pravezAdyanujJA, pratyA___ vRttAnAmavagrahAnujJApanApUrvakaM punastadgrahaNam / 6 nirgranthanirgranthonAM dvitIyavAraM sAgArikAjJAmantareNa sAgArika..... satkaprAtihArikazayyAsaMstAskasyAnyatra nayane niSedhaH / 189 7 evaM sAgArikAjJApUrvakaM tasyAnyatra nayane'nujJA / 8 nimranthanimranthInAM pratyarpitazayyAsaMstArakasya sAmArikAjJA mantareNa punarupabhoganiSedhaH, mAjJApUrvakaM tadupabhogAnujJA ca / 190 9 nimranthanirgranthInAM pIThaphalakAdigrahaNAnantaramAjJAgrahaNe nivedhaH / 191 10 evamAjJAgrahaNAnantaraM pIThaphalakAdigrahaNe'nujJA / .. 11 nimranthanimranthInAM prAtihArikazayyAsaMstArakasya hula bhatve tatpUrva gRhItvA pazcAdavAhAnujJApanAyA anujJA / tatsvAminaH pratikUlatve cAcAryasyAnulomavAkyaiH sAntvanAnujJA / 12 bhikSArtha gAthApatikulapraviSTaninthasya paribhraSTopakaraNajAtasya. __lAbhe mAdharmikeNa kiM karttavyamiti tadvidhiH / 193 13 evaM bahirvicArabhUmivihArabhUmigatasya paribhraSTopakaraNaviSaye vidhipradarzakasUtram / 14 evaM grAmAnuprAmaM viharato nimranthasya paribhraSTopakaraNaviSaye sUtram / 15 nimranthanimranthInAmatirekapratigrahasyAnyAnyanimitta dUrAdhva paribahanakalpaH, tadarpaNavidhizca / 16 kukkuTANDapramANakavalAnadhikRtya nirgranthasyAlpAhArAdi- kathanam / 197-199 // iti vyavahAre aSTamoddezakaH samAptaH // 8 // 192 195 // navamoddezakaH // 1-4 zayyAtarasya prAghUrNakAdinimittasaMpAditAhArasya grahaNAgrahaNaprakAraviSaye catvAri sUtrANi / 200-202 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUpasaM0 viSaya 5 - 8 evaM zayyAtarasya dAsAdinimitta saMpAditAhArasya grahaNAgrahaNaviSaye'pi catvAri sUtrANi / 9--16 zayyAtarasya ekAnekravagaDAdau antarbahi rekAnekaculhIsampA ditatajjJAtakAhArasya zayyAtarasambandhAsambandhamAzritya grahaNAgrahaNaviSaye'STau sUtrANi / 17-32 zayyAtarasya cakrikAzAlAta Arabhya sauNDikazAlAparyantASTazAlAH sAdhAraNaprayukta - nissadhAraNaprayuktavizeSaNadvayaviziSTA Azritya tadgatatailA divastujAtasya grahaNAgrahaNaviSaye SoDaza sUtrANi / 33-34 zayyAtarabhAga sahita rahitazAlyAdyoSadhInAM grahaNAgrahaNaviSaye sUtradvayam / 35-36 evam AmraphalaviSaye'pi sUtradvayam / // bhikSupratimAprakaraNam // 37 saptasaptakikA bhikSupratimAsUtraM tatkoSTakaM ca / 38. aSTASTakikAbhikSupratimAsUtraM tatkoSThakaM ca / 39 navanava kikAbhikSupratimAsUtraM tatkoSThakaM ca / 40 dazadazakikAbhikSupratimAsUtraM, tatkoSThakaM, pUrvoktabhikSupratimAcatuSTayasya kAlaparimANa - datiparimANaviSaye paJca bhASya gAthAzva / // iti bhikSupratimAprakaraNam // 41 kSullikamokapratimA parivahanavidhiH / 42 mahatikamokapratimAparivahanavidhiH / 43 pratigrahadhArisaMkhyAdattikabhikSordazcisvarUpam / 44 pANipratiprahikasaMkhyAdattikabhikSordattisvarUpam / 45 upahRtasya traividhyam / 46 avagrahitAbhigrahasya vaividhyam / - 47 anyAcAryamatenA'kArahitasya daividhyam / // iti vyavahAre navamodezakaH samAptaH // 9 // 202-203 204 - 209 209-213 213-214 214 - 215 (215-222) 215-216 217 218 219-222 222-224 225 226-227 228 228 229 229-230 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaM viSayaH // dazamoddezakaH // 1 yavamadhyacandrapratimApratipannAnagArasya samApati tadevamanuSyatiryagUjanitAnulomapratilobhaparISahopasargavarNanam / 2 yavamadhyacandrapratimA parivahana vidhiH / 3 vajramadhyacandrapratimApratipannAnagArasya samApatitadevamanuSya tiryagjanitAnuloma pratiloma parISahopasargavarNanam 4 vajramadhya candrapratimA parivahanavidhiH / 5 paJcavidhavyavahAramadhye uttarottaravyavahAraprasthApanavidhiH / 6 arthakara-mAnakaretipadadvayamadhikRtya puruSajAta caturbhaGgI / 7 gaNArthakara -- mAnakaretipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturbhaGgI / 8. gaNasaMgrahakara - mAnakaretipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturbhaGgI / 9 gaNazobhAkara - mAnakaretipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturbhaGgI / 10 gaNazodhikara - mAnakaretipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturbhaGgI 11 rUpatyAgi- - dharmatyAgItipadadvayamadhikRtya puruSajAta caturbhaGgI / 12 dharmatyAgi gaNa saMsthitityAgItipadadvayaM madhikRtya puruSajAtacaturbhaGgI / 13 priyadharma- dRDhadharmetipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturbhaGgI / 14 pravAjanoM -pasthApanapadadvayamadhikRtya - AcAryacaturbhaGgI / A 15. uddezana-vAcanApadadvayamadhikRtya - AcArya catubhaGgI / 16 uddezana - vAcanapadadvayamadhikRtyAntevAsi caturbhaGgI / 17 sthavirabhUmyAstraividhyam / 18 zaikSabhUmyAkhaividhyam / - 19 nirgranthanirgranthI nAmUnASTavarSajAtakSullakakSallikyorupasthApanAderniSedhaH / 20 evaM sAtirekASTavarSajAtayostayorupasthApanAderanujJA / 21-22 evamavyaJjanajAtayoH kSullaka kSullikyorA cArakalpAdhyayano pRSThasaM. 231-233 . 233-237 237-238 238-240 240-244 244-246 246 247 248 249 - 250 251 252 253 254 255 256-257 257-258 258 - 259 259-260 260 ddezananiSedhaH, vyaJjanajAtayozca tayostadanujJetisUtradvayam / 260-261 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 sUtrasaM viSayaH pRSThasaM. (23-27) // paryAyamadhikRtya zAstroddezanaprakaraNam // ( 262 - 269) 23 trivarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya AcArakalpAdhyayano dezanAnujJA / 24 evaM caturvarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya sUtrakRtAGgoddezanAnujJA / 25 paJcavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya dazAkalpavyavahArodezanAnujJA / 26 aSTavarSaparyAyasya zramaNa nirgranthasya sthAnasabhavAyodezanAnujJA / 27 dazavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya vivAhAGgo (vyAkhyAprajJaptyaGgo) dezanAnujJA / 28 ekAdazavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya kSullikA vimAnapravibhakti prabhRtyadhyayanoddezanAnujJA / 29 dvAdazavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya aruNopapAtAdyadhyayano * 30 trayodazavarSaparyAMyasya zramaNanirgranthasya utthAnazrutAdyadhyayano * 31 caturdazavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya svapnabhAvanAdhyayano0 32 pazcadazavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya cAraNabhAvanAdhyayano 0 33 SoDazavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya tejonisargAdhyayano0 34 saptadazavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya AzIviSabhAvanAdhyayano 0 35 aSTAdazavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya dRSTiviSabhAvanA dhyayano 0 36 ekonaviMzativarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya dRSTivAdAGgo 0 37 viMzativarSaparyAyazca sarvazrutAnupAtI bhavatIti kathamam / // iti paryAyamadhikRtya zAstroddezanaprakaraNam // } 38 dazavidhavaiyAvRttyasUtram / 39 48 AcAryavaiyAvRttyAdidazavidhavaiyAvRttyaphalapradarzakAni daza sUtrANi zAstrasamAptizca / / / iti vyavahArasUtre dazamodezakaH samAptaH // 10 // iti vyavahArasUtrasya viSayAnukramaNikA samAptA // 262 262 263 264 265 266 267 268 269 269 270-272. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cItarAgAya namaH jainAcArya-jainadharmadiSAphara-pUjyazrI ghAsIlAlabativiracita-bhASyasamalaGkRtam . zrI vyavahArasUtram ___ maMgalAcaraNam varddhamAnaM jinaM natvA, gaNIzaM gautamaM tathA / vyavahArAgame bhASyaM, ghAsIlAlena tanyate // 1 // itaH pUrva bRhatkalpasUtraM vyAkhyAtam / 'samprati vyavahArasUtraM viviyate-asya vyavahArasutrasya vahatkalpasUtreNa sahA'yamabhisambandhaH-bahatkalpe sAmAnyata eva prAyazcittamuktam, na tu tadAnavidhirAlocanavidhirdhA, vyavahAre tu prAyazcittadAnamAlocanAvidhizcA'bhidhAsyate / tadanena sambandhenA''yAtasyAsya vyavahArAdhyayanasya vyAkhyA prastUyate - atra vyavahAragrahaNena vyavahArI, dhyapaharaNIyaM ceti dvayamapi sUcitam / vyavahAri-vyavaharaNIyayorabhAva vyavahArasyaivA'saMbhavAt , tato yathA vyavahArasya prarUpaNA karttavyA, tathA vyavahAri-vyavaharaNIyayorapIti, tat trayANAmapi prarUpaNAM kurvannAha bhASyakAra:-vivahAro' ityAdi / bhASyam-vavahAro vavahArI, vavaMharaNijjA ya je jahA purisaa| eesi tu payAMNaM, patteyaM khalu pavaNaM vocchaM // 1 // chAyA-vyavahAro vyavahArI, vyavaharaNIyAzca ye yathA puruSAH / eteSAM tu padAnAM, pratyekaM khalu prarUpaNAM vakSye // 1 // avacUrI-'vavahAro' * iti / vyavahAraH, vyavahiyate dIyate yadyasya prAyazcittamApatati taddAnaviSayIkriyate'nena sa vyavahAraH / 'vavahArI' vyavahArI vyavaharatItyevaMzIlaH vyavahArakriyApravartakaH prAyazcittadAyaka iti yAvat 'ya' ca 'je purisA" ye puruSAH, atra puruSagrahaNaM puruSottamo dharma iti jJApanArtham / puruSapadena striyo'pi parAMmRSTA bhaveyuH, tAMsAmapi prAyazcittadAnaviSayatayA pratipAdayiSyamANatvAt / 'jahA' yathA yena vakSyamANaprakAreNa 'vavaharaNijjA' vyavaharaNIyAH vyavahAraviSayIkartavyAH- 'eesi payANaM' eteSAM padAnAm vyavahAra-vyavahArivyavaharaNIyAnAM trayANAm 'tu' tu-api 'patteya' pratyekam, ekaikasya padasya 'parUvarNa' prarUpaNAM yAkSyAM saMkSepato vistaratazca 'khalu' khala-nizcayena 'vocchaM' vakSye kathayiSyAmi // 1 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre atha trayANAmapi padAnAM saMkSapaprarUpaNArthamidamAha-'vavahArI' ityAdi / bhASyam- vavahArI khalu kattA, vavahAro havai karaNabhUo u / __vavaharaNijjaM kanjaM, kuMbhAitigassa jaha siddhI // 2 // chAyA-vyavahArI khalu kartA, vyavahAro bhavati karaNabhUtastu / ___ vyavaharaNIyaM kArya, kumbhAditrikasya yathA siddhiH // 2 // avacUrI--'vavahArI' iti asmin zAstre 'khalu' khala nizcayena / 'vavahArI' vyavahArI 'kattA' kartA kthyte| 'vavahAro u' vyavahArastu 'karaNabhUo' karaNabhUtaH karaNarUpo bhavati / sa ca karaNabhUto vyavahAraH paJcavidhaH, tadyathA-AgamaH, zrutam , AjJA, dhAraNA, jItaM ceti / 'vavaharaNijja' vyavaharaNIyam , karaNabhUtena paJcavidhavyavahAreNa vyavaharan karttA yanniSpAdayati tat 'kajja havaI' kArya bhavati / nanu vyavahAragrahaNena vyavahArI vyavaharaNIyaM ceti dve kathaM gRhyete ? nahi devadattagrahaNena yajJadattAdayo gRhyante ? iti cet atrocyate-'jaha kuMbhAitigassa siddhI' yathA-kumbhAditrikasya siddhioke bhavati, tathA'trA'pi iti / ayaM bhAvaH-kumbha ityukte, : kumbha iti kAryyam , kulAlastasya kartA, mRdaNDacakrAdikaM karaNaM ca sAmarthyAd gRhyate, kRtasya kAryasya kartRkaraNavyatirekeNa cA'saMbhavAt / evaM vyavahAra ityukte vyavahArI vyavaharaNIyazca gRhyete eva, kutrApi sakarmakakriyAyAH sAdhakatama rUpasya karaNasyA'pi karmakartRvyatirekeNA'saMbhavAt // 2 // ___ tadevaM vyavahAra-vyavahAri-vyavaharaNIyAnAM nirUpaNaM kRtvA saMprati sUtraM vyAkhyAtumAha'je bhikkhU' ityAdi / sUtram-je bhikkhU mAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA / apaliuMciya AloemANassa mAsiya, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM // 20 1 // ___ chAyA-yo bhikSurmAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / aparikuJcyAlocayato mAsikam , pratikuJcyAlocayato dvaimAsikam // sU0 1 // athAsya sUtrasya bhASyarUpeNa vyAkhyA kriyate, tallakSaNaM cedam "saMhitA ca padaM caiva, padArthaH pdvigrhH|| cAlanA pratyavasthAnaM, vyAkhyA sUtrasya paividhA" // 1 // tatra saMhitA nAma-askhalitapadAnAM sAmIpyena uccAraNam 1 / padaM ca-padacchedakaraNam , yathA'traiva sUtre 'yaH bhikSuH mAsikaM, parihArasthAnaM pratisevya, Alocayet' ityAdi 2 / tathA padArthaH-padasya vAcyArthaH, yathA bhikSupadasyArthapratipAdanaM, tathAhi-'bhikSa yAcane' iti dhAtoH bhikSate yamaniyamavyavasthitaH kRtakAritAnumoditaparihAreNa yAcate ityevaMzIlo bhikSuH u pratyaye bhikSuriti siddham 3 / padavigraho-nAma-padAnAM parasparavizleSIkaraNaM, yathA'traiva 'parihA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u01 sU0 1-3 parihArasthAnasevinaH prAyazcittavidhiH 3 rasya sthAnaM parihArasthAnam' iti vigrahavAkyam 4 / cAlanA-praznaH, yathA'traiva yadi 'parihAraH pApaM prAyazcittaM vA tadeva sthAnam' iti vigrahaH kriyeta tadA parihArasya sthAnasya cetyubhayoH padayoH samAnArthakatvAd ekasyaivA'nyatarasya prayogaH karaNIyo na tu dvayoH 'uktArthAnAmaprayogaH' iti nyAyAditi 5 / pratyavasthAnam-tAdRzapraznasyottaradAnaM, tathAhi-sthAnazabdo nAma zabdazaktisvAbhAvyAdanekavizeSAdhArasAmAnyAbhidhAyI, tena etad dhvanayati-anekaprakArANi nAma mAsikaprAyazcittAni, anekaprakAreNa ca mAsikena upanyastena prayojanaM, kalpAdhyayanoktasakalamAsikaprAyazcittaviSayakadAnAlocanayorabhidhAtumupakramAt , ato'tra sthAnagrahaNam , ityAdirUpamuttaradAnam 6 / iti vyAkhyAlakSaNam / atha sUtraM vyAkhyAyate-'je bhikkha' iti / yaH kazcid bhikSuH pUrvoktasvarUpaH, yadvA nairuktI zabdavyutpattiryathA 'kSudha bubhukSAyAm' kSudhyati bubhukSate bhoktumicchati caturgatikamapi saMsAramasmAditi saMpadAditvAt kipi kSut-aSTaprakArakaM karma, tAM bhinatti jJAnadarzanacAritratapobhirvidArayatIti bhikSaH pRSodarAditvAd bhikSurUpaniSpattiH, etAdRzo bhikSaH sAdhuH, dharmasya puruSapradhAnatvAd bhikSanirdezaH, tato bhikSukI sAdhvI vA 'mAsiyaM' mAsikaM-mAsena nirvRttaM 'parihArahANaM' parihArasthAnaM parihiyate parityajyate gurusamIpe gatvA yaH sa parihAraH pApam, tiSThanti jantavaH karmakaluSitA asminniti sthAnam , parihArasya sthAnaM parihArasthAnaM pApasthAnam 'paDisevittA pratisevya Acarya 'AloejjA' Alocayet 'locadarzane' dhAtuH, 'AG maryAdAyAm' tena AmaryAdayA 'jaha bAlo japaMto' ityAdirUpayA Alocayet , yathA AtmanastathA guroH prakaTIkuryAt ziSyaH, atra 'yaH bhikSuH' ityatra yacchabdaH 'yattadonityasambandhaH' iti nyAyAt tacchabdApekSastena yo bhikSaH mAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet tasya 'apaliuMciya' apratikuJcya 'kuca kuruca kauTilyAlpAlpIbhAvayoH' iti dhAtoH pratikucyeti rUpam , pratikuJSya kauTilyamAcarya, na pratikuJcya apratikuJcya sarvathA kapaTamakRtvA 'AloemANassa' AlocayataH bhikSoH 'mAsiyaM' mAsikaM mAsena nirvartanayogyaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusArato guruH prAyazcittaM dadyAt / yadi yo bhikSuH zuddhabhAvena nAlocayet 'paliuMciya' pratikucya kauTilyamAcarya 'AloemANassa' AlocayataH 'domAsiyaM' dvaimAsikaM mAsadvayanirvartanayogyaM laghukaM gurukaM vA pratisevAnusArataH prAyazcittaM gururdadyAt , mAyAkaraNato'dhikasya gurumAsasya sadbhAvAt , pratikuJcya Alocayato yat prAptaM tattu dIyata eva, anyazca mAyApratyayo guruko mAsa iti dvaimAsirpha prAyazcittaM tasyA''padyate iti ||suu0 1 // sUtram--je bhikkhU domAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa domAsiyaM paliuMciya AloemANassa timAsiyaM // suu02|| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre chAyA - yo bhikSudvaimAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / aparikuvya AlocayataH dvaimAsikam parikuMcya AlocayataH traimAsikam // sU0 2 // , bhASyam - 'je bhikkhU' iti / yaH kazcid bhikSuH 'domAsiya' dvaimAsikam 'parihArASTrANaM' parihArasthAnam 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocyet AlocanAM kuryAt 'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya AlocayataH 'domAsiyaM dvaimAsikaM 'paliuMciya AloemANassa pratikuJcaya. sakapaTamAlocayataH 'timAsiyaM' traimAsikaM trimAsena nirvarttanayogyaM prAyazcittaM dadyAt pratikuJcanAniSpannasya gurumAsasya prakSepAt / ayaM bhAvaH- yadi kazcit sAdhuH dvaimAsikaM prAyazcittasthAnaM pratisevya zuddhabhAvena gurusamIpe prAyazcittamabhilaSati tadA gurustasmai dvaimAsikaM laghukaM gurukaM vA prAyazcittaM dadyAt / yadi kadAcit sa eva sakapaTamAlocayet tadA mAyAprayogAparAdhAda gurustasmai traimAsikaM prAyazcittaM dadyAditi / iha dvaimAsikaM parihArasthAnamAtramApannasya pratikuJcakasya dRSTAntaH, tathAhi asti kazcit kuJciko nAma tApasaH, sa phalAnyAnetuM vanaM gataH / araNyaM paribhramatA tena nadyAM mRto matsyo dRSTaH, taM samAdAya bhakSitazca tena tasya rogaH samutpannaH / tatastena rogaparihArAya pRSTo vaidyaH provAca kiM tvayA bhakSitam ? tApaso'vadat-phalameva nAnyatkizcit / vaidyena kathitam - ghRtaM piba / tApasena tathA kRtam, kintu rogo na naSTaH / tadA punastApaso vaidyaM kathitavAn - rogo na gataH / vaidyaH provAca - tApasa ! satyaM vada, tatastApaso yathAvRttaM matsyabhakSaNamAkhyAtavAn / tato nidAnajJavaithena vamana virecanAdinA rogo niSkAsitaH / evameva zuddhabhAvenopasthitAya ziSyAya gurudvaimAsikaM prAyazcittaM dadyAt yena tasya vizuddhirbhavediti // suu02|| sUtram - je bhikkhU temAsiyaM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA / apaliuMci AloemANassa temAsiyaM, paliuMciya AloemANassa cAummAsi // 03 // chAyA - yo bhikSustraimAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikuUcya AlocayataH traimAsikaM, pratikurucya AlocayatazcAturmAsikam // sU0 3 // bhASyam - 'je bhikkhU' iti / yo bhikSuH 'temA siyaM' traimAsikaM parihAradvANaM parihArasthAnaM 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet, 'apalicijaya' apratikuJcaya 'AlopamANassa' AlocayataH 'temAsiya' traimAsikaM trimAsena nirvarttanayogyaM prAyazcittaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri gururdadyAt, 'paliuMciya' pratikuJcya mAyAmAcarya 'Aloe - mANassa' AlocayataH 'cAumA striyaM' cAturmAsikaM mAsacatuSTayena nirvarttanayogyaM prAyazcittaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri dathAt / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 sU0 4-5 parihArasthAnasevinaH prAyazcittavidhiH 5 ayaM bhAvaH- traimAsikaM pApasthAnaM pratiseya. yadi kazcitsAdhuH svakIyapApanivAraNAya gurusamIpe zuddhabhAvena prAyazcittamicchet tadA gurustasmai traimAsikaM gurukaM laghukaM vA prAyazcittaM pratisevanAnusAreNa dadyAt / atha kadAcit mAyApUrvakamAlocayitumicchet , tadA guruH pratisevanA'nusAri cAturmAsikaM gurukaM laghukaM vA prAyazcittaM dadyAt mAyAdaNDarUpeNa mAsAdhikyaM vadet / atra pratikuJcake dRSTAnto yodhaH, tathAhi-vasantapuranAmake nagare vasantaseno rAjA, tasya zUrasenanAmaka eko yodhaH zUratvenAtIva vallabhaH / sa caikadA tasya rAjJaH ekena pratipakSabhUtena rAjJA saha yuddhe pravRtte tatra senApatitvamaGgIkRtya svasainyaM parasainyena saha yodhayan svayamapi para cakracUraNAya yo pravRttaH / tataH parasainyaM parAjitya vijayalakSmImAsAditavAn kintu tasya zarIre parasainyakSiptAni anekAni zalyAni praviSTAni / rAjA cAtipriyatvena taccharIragatazalyoddharaNArtha vaidya AdiSTaH / vaidyazca zalyAni niSkAsayituM pravRttastena tasyAtivedanA jAyate tato vedanAbhayAt kAnicit zalyAni mAyAbhAvena vaidyAya na prakaTitAni tena sa zalyabAdhayA durbalIbhUya mRtaH / evamihApi yaH parihArasthAnapratisevakaH kauTilyabhAvena svakRtaM sarvaM pApaM gurave na prakaTIkaroti kevalamekaM dvikaM vA pradarzayati asau yodhavat tatpApaprabhAveNa saMyamajIvitAt paribhrazyatIti // sU0 3 // sUtram-je bhikkhU cAummAsiyaM parihArahANaM paDisevittA aaloejjaa| apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM // sU0 4 // chAyA -yo bhikSuzcAturmAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikutrya AlocayatazcAturmAsikaM, pratikuJcyAlocayataH pAJcamAsikam // sU0 4 // bhASyam-'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yo bhikSuH 'cAummAsiyaM' cAtumAsikam 'parihAradvANaM' parihArasthAnam 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet 'apaliuMciya' apratikuJcya 'AloemANassa' AlocayataH 'cAummAsiyaM' cAturmAsikaM 'paliuMciya' pratikuJcya 'AloemANassa' AlocayataH 'paMcamAsiyaM' pAJcamAsikaM mAsapaJcakena nivartayituM yogyaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcitta vadet gururiti / ayaM bhAvaH-yatraiva karmaNi mAyArahitasya ziSyasyA'nyasya vA cAturmAsikaM gurukaM laghukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittaM, tatraiva mAyAsahitasya pAzcamAsikaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcinaM dadyAt, mAsAdhikyasya mAyAprayojyatvAt / atra dRSTAntamAha-ekasmin udyAne dvau mAlAkArau vasataH / tatraikadA 'kaumudImahotsava AsannIbhUtaH' iti kRtvA dvAvapi tau bani puSpANi udyAnataH saMgRhaya mAlA vinirmitavantau Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArastra tatraikena mahotsavasamaye kasmaicid rAjJe sA mAlA vidhinA pradarzitA, sa rAjJA bahuvyeNa purskRtH| dvitIyena sA mAlA na prakaTIkRtA saMgopya rakSitA tena puraskAro na labdhaH, evaM yo mUlaguNAparAdhamuttaraguNAparAdhaM ca na prakaTIkaroti sa nirvANalAbhaM na labhate, aparaH svAparAdhaprakAzakastu paramparayA nirvANalAbha labhate iti // sU04 / / sUtram-je bhikkhU paMcamAsiyaM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA / apaliuMciya AloemANassa paMcamAsiya, paliuMciya AloemANassa chammAsiyaM // sU05 // chAyA -yo bhikSuH pAJcamAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikucya AlocayataH pAJcamAsikaM, pratikuJcyAlocayataH pANmAsikam // sU0 5 // bhASyam 'je bhikkha' iti / 'je bhikkha' yaH kazcidbhikSuH 'paMcamAsiya' pAMcamAsikaM 'parihArahANaM' parihArasthAnaM 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet 'apaliuMciya' apratikuJcya 'AloemANassa' AlocayataH 'paMcamAsiyaM' pAMcamAsikaM mAsapaJcakasAdhyaM prAyazcittaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri gururdadyAt , 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJcya mAyAM kRtvA, mAyApUrvakamAlocayatastu 'chammAsiya' pANmAsikaM SaDbhirmAsaiH sAdhanIya laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittaM dadyAt / atra pratikuzcake meghadRSTAnto yathA-eko megho no garjati no varSati; kazcit megho no garjana kRtvA no varSati, evaM he ziSya ! tvamapi AlocayAmIti kathayitvA AlocayitumArabhya mAyAM karoSi / yadi mAyAM kariSyasi tadA niyamabhraSTo bhaviSyasi ataH samyagAlocaya, mAyAM mA kuru / tatra dvaimAsikAdiparihArasthAneSu kuJcite yathAkramamime pUrvoktA zcatvAro dRSTAntAH ghaTante, tathAhi-dvaimAsikaM parihArasthAnaM prAptasya pratikuJcakasya dRSTAntaH kuJcikaH tApasaH 1 / traimAsikaM parihArasthAnaM prAptasya yodho dRSTAntaH 2 / cAturmAsikaM parihArasthAnaM prAptasya mAlAkAro dRSTAntaH 3 / pAJcamAsikaM parihArasthAnaM prAptasya megho dRSTAntaH 4 / tatra pratikuJcanAyAM kRtAyAmAcAryeNa-'samyagAlocaya mA pratikuzcanAM kuru' evamupAlabdho yadi samyak pratyAvRtya vadet-bhagavan ! "micchAmi dukkaDaM" mithyA me duSkRtam , satyaM bhavatAM kathanam , samprati samyagAlocayAmi / tataH sa zrutavyavahArI pratikuJcite taM tathA pratyAvRttaM santaM punarapi vAratrayamAlocanAM kArayati / tatra tribhirvAraiH sadRzamAlocayati tadA jJAtavyo yadayaM samyak pratyAvRtta iti / tadanantaraM tasmai yaddeyaM prAyazcitta tadAtavyamiti / nanu vAratrayamAlocanAdevA'sya zrutavyavahAriNo'ntargatAM mAyAM kathaM lakSIkurvanti ? tatrAha Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 1 0 6-7 parihArasthAnasevinaH prAyazcittavidhiH 7 " AkAraizca svaraizva, pUrvA'paravyAhatAbhivagIrbhiH / jJAtvA kuJcitabhAvaM parokSajJAnino vyavaharanti // 1 // parokSajJAninaH zrutavyavahAriNa AcAryAH parAntaHkaraNe vidyamAnAM mAyAmA kArAdibhirjAnanti / tatrAsskArAH - zarIragatA bhAvavizeSAH / tatra yaH zuddhastasya sarve'pyAkArAH saMvignabhAvopadarzakA bhavanti, itarasya tu na tathA / tathA svarAH viviktAH vispaSTAH akSubhitAzca nissaranti / azuddhapuruSasya tu avyaktAH avispaSTAH kSubhitA gadgadAzca / tathA zuddhasya vANI pUrvAparA'vyAhatA, azuddhasya vANI pUrvAparavisaMvAdinI / evaM parokSajJAninaH zrutavyavahAriNaH- AkAraiH svaraiH pUrvAparavyAhatAbhizca vANIbhiH tasyA''locakasya antaHkaraNagataM kuJcitabhAvaM jJAtvA tathA vyavaharanti / pUrvaM mAyApratyayena prAyazcittadaNDena daNDayate, pazcAt aparAdhapratyayena prAyazcittadaNDeneti / atha yadi visadRzamAlocayati tadA guruNA vaktavyaM yad - bho bhoH ! anya munisamIpe gatvA svakIyaparihArasthAnasya zuddhiM kuru / nAhaM tavaitAdRzyA asaddazyA AlocanAyAH sadbhAvamajAnAnaH zuddhikarte zaknomi, iti / ziSyaH punaH praznayati - guro ! saMsArapArAvArasamuttaraNakaraNa ! tA mAsAdIni SaNmAsaparyantAni parihArasthAnAni kutaH prAptAni ! tatrAha - udgamAdirUpatrikasthAnAt etAni parihArasthAnAni prAptAni bhavanti / ayaM bhAvaH - udgamotpAdanaiSaNAsu yad akalpya prati sevanAyA AcaraNaM tasmAdevaitAni parihArasthAnAni prAptAni bhavantIti // sU0 5 // samprati SANmAsikaprAyazchittAdUrdhvaM prAyazcittaM na bhavatIti pradarzayati - ' teNa paraM' ityAdi / sUtram - teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te caiva chammAsA || sU0 6 // chAyA -- tataH paraM pratikuJcite vA apratikuJcite vA ta eva SaNmAsAH // sU0 6 // bhASyam - ' teNa paraM' iti / 'teNa paraM' tataH paraM, teneti paJcamyarthe tRtIyA, athavA 'tena' iti avyayaM ' tataH' ityarthe, tathA ca tena tataH pAJcamAsikaprAyazcittasthAnAt paramUrdhvaM SANmAsikAdiparihArasthAne pratisevite sati, AlocanAkAle prAyazcittasamaye 'paliuMcie vA ' pratikuJcite vA, pratikuJcanaM mAyA tatsahite vA 'apaliuMcie vA' apratikuJcite vA mAyArahite vA, mAyApUrvakam, amAyApUrvakaM vA Alocite ityarthaH / ' te ceva chammAsA' ta eva SaNmAsAH ta eva pratisevanAniSpannAH sthitA mAsAH SaNmAsA eva, nA pratikuJcanAnimittamAropaNaM kartavyam / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AARAMMAmrammar vyavahArasUtre kuto nAdhikaM prAyazcitta dAtamyam yathA "mAsikapratisevanAnimittaprAyazcittAvasare samAyasya dvaimAsikaM prAyazcittavidhAnaM kRtaM tathA SaNmAsaMprAyazcittAvasare samAyikAya saptamAsikaM prAyazcittaM vaktavyaM syAt kintu tathA na kRtvA SaNmAsAvadhikameva prAyazcittaM pratikucanAyA apratikuJca'nAyAH kutaH kAraNAdvidhIyate ! iti cet maMtrIdhyate-satyaM bhavatA tarkitam SaNmAsAdapyadhika prAyazcittaM dAtavyaM pratikuzcite, kintu iha jItakalpo'yam ayaM bhAva-yasya tIrthakarasya yAvatpramANakamutkRSTaM tapaHkaraNaM tasya tIrthakarasya tIrthe (zAsane) anyasAdhUnAmutkRSTaM prAyazcittadAnaM tAvatpramANakameva, na tato'dhikaM kadAcidapi dAtavyam / antimatIrthakarasya bhagavato mahAvIrasvAminaH, utkRSTaM tapaH pANmAsikaM tato bhagavato varddhamAnasvAminaH zAsane sarvotkRSTamapi prAyazcittadAnaM pANmAsikameveti / pANmAsikaM parihArasthAnaM pratisevanayApi AlocanAM kurvato'pi nAdhikamAropaNam , atasta eva SaNmAsA iti kathitam // suu06|| sUtram -je bhikkhU bahusovi mAsiyaM parihAsTANaM paDi se vittA aaloejjaa| apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM // sU0 7 // chAyA-yo bhikSurbahuzo'pi mAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / aprati kuJcya AlocayataH mAsikaM, pratikuJcya Alocayato dvaimAsikam // sU0 7 // ___bhASyam--'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH 'bahumo' bahuzaH triprabhRtibahuvArAnapi AstI ke dvau vArau, ityapizabdena saMgRhyate 'mAsiya' mAsikam 'parihArahANaM' parihArasthAnam 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet AlocanAM kuryAt tasya 'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcyAlocayataH pratikuJcanaM mAyA, tAmakRtvA mAyAmantareNa zuddhAntaHkaraNena AlocayataH AlocanAM prAyazcittavidhAnaM kurvataH 'mAsiyaM' mAsikamekam ekamAsamAtrasya prAyazcittaM gururvadet / tatraiva yadi-'paliraMciya' pratikuJcya mAyApUrvakam AlocayataH 'domAsiyaM' dvaimAsikam , dvimAsena nirvartanayogyaM gurukaM laghukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittam / apratikuJcyAlocayato mAsikamekaM prAyazcittam pratikuJcyAlocayato dvitIyo mAyAniSpanno gurumAso dIyate iti dvaimAsikam / iyamaMtra bhAvanA-kenA'pi gItArthena 'kAraNena "ayatnatayA trIn vArAn , bahuvArAn vA, mAsikaM parihArasthAnaM pratisevitam , AlocanAkAle 'ca yenA'pratikuJcyAlocitaM tasmai ekameva mAsikaM prAyazcittaM dIyate, na tu "yAvato vArAn pratisevanAM mAsikasya kRtavAn , tAvanti mAsikAnIti / atha pratikuJcanayA Alocayati, tato dvitIyo mAso mAyAniSpanno dIyate iti dvaimAsikamiti saMkSepaH // sU0 7 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 sU0 8-12 / parihArasthAnasavinaH prAyazcittavidhiH 9 sUtram-je bhikkhU bahusovi domAsiyaM parihArahANaM paDisevittA aaloejjaa| apaliuMciya AloemANassa domAsiyaM, paliuciya AloemANassa temAsiyaM / / sU0 8 // chAyA- yo bhikSubahuzo'pi dvaimAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikuJcya AlocayataH dvaimAsikaM, pratikucya AlocayataH traimAsikam // sU0 8 // bhASyam--'je bhikkhu' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH 'bahusovi' bahuzopi tri-catuH-paJca-vArAnapi 'domAsiya dvaimAsikaM mAsadvayena saMpAdanayogyam / 'parihArahANaM' parihArasthAnaM pApaM pApaprayojakasAvadyakarmAnuSThAnam 'paDisevittA' pratisevya, tasya pratisevanAM kRtvA 'AloejjA' Alocayet AlocanAM prAyazcittavidhi saMpAdayet / tasya 'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya mAyAmakRtvA vizuddhAntaHkaraNenAlocayataH 'domAsiyaM dvaimAsikaM mAsadvayena nirvartanIyaM 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJcya mAyApUrvakamAlocayataH 'temAsiya' traimAsikaM pratikuJcyAlocayato mAyAniSpannastRtIyo gurumAso dIyate // sU0 8 // sUtram--je bhikkhU bahuzovi temAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA / apaliuMciya AloemANassa temAsiyaM, paliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM ||suu09|| chAyA--yo bhikSurbahuzo'pi traimAsika parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikucya AlocayataH traimAsikaM, pratikuJcya AlocayataH cAturmAsikam // suu09|| bhASyam--'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yo bhikSuH 'bahusovi' bahuzo'pi dvitricaturvArAn tato'dhikAn paJcaSaTsaptAdivArAn vA 'temAsiyaM' traimAsikaM mAsatrayakAlena saMpAdanayogyam 'parihAraTThANaM' parihArasthAnam 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet AlocanAM kuryAt , 'apaliuMciya' apratikuJcya mAyAmakRtvA 'AloemANassa' AlocayataH mAlocanAM kurvataH 'temAsiya' traimAsikam, mAsatrayeNa saMpAdanayogyaM prAyazcittam 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJcya mAyApUrvakamAlocayataH 'cAummAsiyaM' cAturmAsikam , pratikuJcyAlocayataH caturtho mAyAniSpanno mAsaH // sU0 9 // sUtram--je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM parihArahANaM paDisevittA aaloejjaa| apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM // 10 // HTHHTHHI chAyA--yo bhikSurbahuzo'pi cAturmAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / mapratikuucya AlocayatazcAturmAsikaM pratikuJcya AlocayataH pAzcamAsikam // suu010|| __ bhASyam--'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yo bhikSuH 'bahusovi' bahuzo'pi tricatuH paJcaprabhRtivArAnapi 'cAummAsiya' cAturmAsikaM mAsacatuSTayena saMpAdanayogyaM 'parihArahANaM vya, 2 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 vyavahArasUtra parihArasthAnaM pApaprayojakasAvadhakarmAnuSThAnam 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet AlocanAM kuryAt , 'apaliuMciya' apratikuJcya, pratikuJcanA mAyA tAmakRtvA 'AloemANassa' AlocayataH 'cAummAsiyaM' cAturmAsikaM prAyazcittaM mAsacatuSTayena saMpAdanayogyaM prAyazcittaM dIyate, 'paliuMciya' pratikuJcya mAyAM kRtvA 'AloemANassa' AlocayataH 'paMcamAsiyaM' pAzcamAsikam , mAsapaJcakena saMpAdanayogyaM prAyazcittam , apratikuJcyAlocayatazcAturmAsikaM prAyazcittam / pratikuJcyAlocayataH pazcamo mAyAniSpanno gurumAso dIyate // sU0 10 // sUtram-je bhikkha bahusovi paMcamAsiyaM parihArahANaM paDisevittA aaloejjaa| apaliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM paliuMciya AloemANassa chammAsiyaM // sU0 11 // chAyA-yo bhikSurbahuzo'pi pAJcamAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikucya AlocayataH pAJcamAsikaM, pratikucya AlocayataH pANmAsikam // sU0 11 // bhASyam-'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yo bhikSuH 'bahusovi' bahuzo'pi pazcaSaDvArAn bahUn vA 'parihArahANaM' parihArasthAnaM pApasthAnaM 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet tasyAlocanAsamaye 'apaliuMciya AloemANassa' apratikucya pratikuJcanAmakRtvA, AlocayataH 'paMcamAsiyaM' pAMcamAsikaM mAsapaMcakena saMpAdanayogyaM prAyazcittaM dadyAt 'paliuMciya' pratikuJcya pratikuJcanA mAyA, tAM puraskRtya Alocayatastu 'chammAsiya pANmAsikaM mAsaSaTkena saMpAdanayogyaM prAyazcittam / apratikuJcyAlocayataH pAMcamAsikam, pratikuJcyAlocayataH SaSTho mAyAniSpanno gurumAso dIyate // sU0 11 // sUtram-teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA, te ceva chammAsA ||suu0 12 // chAyA-tataH paraM pratikuJcite vA apratikuJcite vA ta eva SaNmAsAH // suu012|| bhASyam-'teNa paraM' iti / 'teNa paraM' tataH paraM pANmAsikAdiparihArasthAne pratisevite'pi AlocanAkAle 'paliuMcie apaliuMcie vA' pratikuJcite apratikuJcate vA, prati kuJcatayA vA, apratikuJcatayA vA Alocite 'te ceva' te eva pratisevanAniSpannAH sthitAH 'chammAsA' SaNmAsAH, nAdhikaM pratikuJcanAnimittam-AropaNam etAdRzajItakalpatvAt , mahAvIrazAsane pANmAsikasyaiva prAyazcittasya vidhAnAt // sU0 12 // ___sUtram-je bhikkhU mAsiyaM vA, domAsiyaM vA, temAsiyaM vA, cAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, eesiM parihAraTThANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM vA domAsiyaM vA temAsiyaM vA cAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA, paliiMciya AloemANassa domAsiyaM vA temAsiyaM vA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 sU0 13 parihArasthAnasevinaH prAyazcittavidhiH 16 cAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA chammAsiyaM vA; teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA // sU0 13 // chAyA-yo bhikSurmAsikaM vA, dvaimAsikaM vA, traimAsikaM vA, cAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA, eteSAM parihArasthAnAnAmanyatarat parihArasthAnaM pratisevya Alocayet, apratikuJcya AlocayataH mAsikaM vA, dvaimAsikaM vA, traimAsikaM vA, cAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA pANmAsikaM vA, tataH paraM pratikuJcite vA apratikuJcite vA, ta eva SaNmAsAH // sU013 // bhASyam - 'je bhikkhU mAsiyaM' iti / 'je bhikkhU' yo bhikSuH sAdhuH sAdhvI vA 'mAsiyaM vA' mAsikaM mAsena nirvartanayogyaM vA 'domAsiyaM vA' dvaimAsikaM mAtradvayena nirvattanayogyaM vA 'temAsiyaM vA' traimAsikaM mAsatrayeNa saMpAdanayogyaM vA 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM mAsacatuSTayena saMpAdanayogyaM vA 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM mAsapaJcakena saMpAdanayogyaM vA 'eesi' eteSAm mAsikAdArabhya pAzcamAsikaparyantAnAm 'parihAradvANANaM' parihArasthAnAnAm 'annayaraM' anyatarat kiJcidekam ekamAsikaM vA dvaimAsikaM vA, traimAsikaM vA, cAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA 'parihArahANaM' parihArasthAnaM prAyazcittasthAnam 'paDisevittA' pratisevya kasyacid ekatarasya pApasthAnasya pratisevanAM kRtvA 'AloejjA' Alocayet , svakIyaM parihArasthAnaM AcAryasamIpe prakAzayet / tatra-'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcyAlocayataH kapaTamakRtvA AlocanAvidhi saMpAdayataH sAdhoH kramazaH mAsiyaM vA' mAsikaM vA ekamAsaniSpAdyam 'domAsiyaM vA' dvaimAsikaM vA mAsadvayasaMpAdanayogyam 'temAsiyaM vA' traimAsikaM vA mAsatrayavahanayogyaM 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA mAsacatuSTayaniSpAdanayogya 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM vA mAsapaJcakaniSpAdanIyaM laghukaM gurukaM vA prAyazcittaM pratisevanAnusAri gururAcAryoM vA dadyAt , zuddhaniSkapaTabhAvenopasthitatvAt , 'paliuMciya AloemANassa' pratikucya AlocayataH mAyApUrvakamAcAryasamIpe pApasthAnaM prakAzayataH mAyAparAdhanimittaM mAsikasthAne dvaimAsikaM mAsadvayavahanayogyaM laghukaM gurukaM vA prAyazcittaM pratisevanAnusAri dadyAt / 'temAsithaM' traimAsikaM prAyazcitaM dvaimAsikapApasthAne laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAridadyAt / 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA traimAsikapApasthAne laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri dadyAt / 'paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaM vA prAyazcittaM cAturmAsikaprAyazcittasthAne laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri dadyAt 'chammAsiyaM vA' Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre pANmAsikaM vA pAJcamAsikaprAyazcittasthAne mAyAparAdhajanitaM pANmAsikaM prAyazcittamekamAsAdhikaM dadyAt / mAyAparAdhanimittatvena hetunA sarvatra mAsAdhikyaM dadyAt / / ___ yathA-yadi mAsikaM pApasthAnaM sevitaM sakapaTaM cAlocayitumAcAryasamIpe sthitastasmai dvaimAsikaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittaM gururdadyAt / yadi vA dvaimAsikaM parihArasthAnaM pratisevya sakapaTamAlocayitumupasthito bhavati, tadA tasmai traimAsikaM dadyAt / yadi vA traimAsikaM parihArasthAnamAsevitaM sakapaTaM cAlocayitumupasthitaH tadA tasmai cAturmAsika dadyAt / cAturmAsikaM pratisevitaM tasmai pAJcamAsikaM prAyazcittaM ddyaat| pAJcamAsikaM pApasthAnaM sevitaM mAyApUrvakamAlocayitumupasthitastasmai pANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / evaM kramaza ekaikamAsasyAdhikaM pratikuJcanAnimittakaM prAyazcittaM dadyAt , iti / teNa paraM' tataH param , tataH pAJcamAsikAt parihArasthAnAdUcaM pANmAsikAdipAphsthAnapratisevaka AlocanAkAle 'paliuMcie apaliuMcie vA' pratikuJcite vA apratikuJcite vA mAyApUrvakaM mAyArahitaM vA mAlocite 'te ceva chammAsA' ta eva pratisevanAniSpannAH sthitAH SaNmAsAH, nAdhikaM pratikuJcanAnimittaM prAyazcittam , varddhamAnasvAmizAsane etAdRzasyaiva jItakalpasya vidhAnAt , anyAnyatIrthakarazAsane nyUnAdhikamapi prAyazcittaM bhavati, yathA RSamatIrthakarasya dvAdaza mAsAH, varddhamAnasvAminaH ssnnmaasaaH| zeSANAM dvAviMzatitIrthakarANAM tIrthe aSTau mAsA iti / idAnIM tu varddhamAnasvAminaH zAsanam , tasya tUtkRSTaM tapaH pANmAsikameva, tato'sya tIrthe sarvotkRSTamapi prAyazcittadAnaM SaNmAsA eveti SANmAsikaparihArasthAnaM pratisevya pratikuJcanayA''locayato'pi nAdhikamAropaNam , atasta eva SaNmAsAH proktA iti // sU0 13 // sUtram-je bhikkhU bahusovi mAsiyaM vA bahusovi domAsiyaM vA, bahusovi temAsiyaM vA, bahusovi cAummAsiyaM vA, bahusovi paMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM vA, domAsiyaM vA, temAsiyaM vA, cAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM vA, temAsiyaM vA, cAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, chammAsiya vA, teNa paraM paliuMcie vA, apaliuMcie vA, te ceva chmmaasaaH|| sU014 // ___ chAyA-yo bhikSurbahuzo'pi mAsikaM vA, bahuzo'pi dvaimAsikaM vA, bahuzo'pi traimAsikaM vA, bahuzo'pi cAturmAsika vA, bahuzo'pi pAJcamAsikaM vA, eteSAM parihArasthAnAnAmanyatarat parihArasthAnaM pratisevya Alocayet , apratikucya AlocayataH mAsikaM vA, dvaimAsikaM vA, traimAsikaM vA, cAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA, pANmAsikaM vA, tena paraM pratikuJcite vA, apratikuJcite vA, ta eva SaNmAsAH // sU0 14 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 sU0 14-15 parihArasthAnasevinaH prAyazcittavidhiH 13 ___bhAjyam - 'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH sAdhuH sAdhvI vA 'bahuso ve' bahuzo'pi 'mAsiyaM vA' mAsikaM vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'domAsiyaM vA' dvaimAsikaM va 'bahusovi' bahuzo'pi 'te mAsiyaM vA' traimAsikaM vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM vA, 'eesi parihArahANANaM' eteSAM mAsikAdInAM parihArasthAnAnAm 'annayaraM parihAraTThANaM paDisevittA' anyatarat kramazaH ekaM, dvikaM, trikaM, catuSkaM, paJcakaM vA parihArasthAnaM pratisevya 'AloejjA' Alocayet 'apaliuMciya AloemANassa' apratikucya AlocayataH mAyAmakRtvA''locanAM kurvataH 'mAsiyaM vA' kramazaH mAsikaM vA, atra vA zabdaH sarvatra vikalpArthaH / 'domAsiyaM vA' dvaimAsikaM vA 'temAsiyaM vA' traimAsikaM vA 'cAummAsiyaM vA' cAtu sikaM vA 'paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaM vA prAyazcittam / 'paliuMciya AloemANassa' prati kuJcyAle cayataH mAyAM kRtvA''locanAM kurvataH sarvatrA''pannaprAyazcittApekSayA'dhiko mAyAniSpanno laghumAso gurumAso vA dIyate iti / kathamityAha-mAsikapApasthAnasevakasya 'domAsiyaM vA' dvaimAsika vA, dvimAsa prAyazcittayogyapApasthAnasevakasya 'temAsiyaM vA' traimAsikaM vA, evaM krameNa "cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM vA 'chammAsiyaM vA' mAsikaM vA prAyazcittaM dadyAt 'teNa paraM' tataH paraM pAJcamAsikAt parihArasthAnAt paraM pANmAsikAdiparihArasthAnapratisevakasya 'paliucie vA apaliucie vA' pratikuJcite vA atikuJcite vA sati mAyApUrvakaM vA mAyArahitaM vA kRtAyAmAlocanAyAm 'te ceva chammAsA' ta eva SaNmAsAH / tat Urdhvam-asmin bhagavato varddhamAnasvAminastIrthe AropaNAyA asadbhAvAt, iti pUrvamuktameveti // sU0 14 // sUtram-je bhikkhU cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiya vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA. AloejjA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiga vA chammAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA // muu015|| ___chAyA " yo bhikSuzcAturmAsikaM vA sAtirekacAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA sAtirekapAJcamAsikaM cA, eteSAM parihArasthAnAnAM anyatarat parihArasthAnaM pratisevya Alocayet , apratikucya AlocayataH cAturmAsikaM vA sAtirekacAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA sAtirekapAJcamAsikaM vA, pratikuJcya AlocayataH pAJcamAsikaM vA sAtirekapAJcamAnikaM vA, pANmAsikaM vA, tena paraM pratikuJcite vA apratikuJcite vA te eva ssnnmaasaaH||suu015|| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre bhASyam - 'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA sAiregacAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA, mAse atirekatA AdhikyaM divasAdibhiH kvacit paJcarAtrindivaiH, kvacit dazarAtrindivaiH, kvacit pakSeNa, viMzatidinaiH, paMcaviMzatidivasAtmakabhinnamAsairvA bhavati / paMcamAsiya vA' pAJca mAsikaM vA 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM vA, atrA'pi sAtirekatA paJcadinAdAramya bhinnamA sAtmikaiva jJAtavyA / 'eesiM' eteSAM cAturmAsika-sAtireka cAturmAsika- pAJcamAsika - sAtireka pAJca mAsikAnAm 'parihArahANA' parihArasthAnAnAM pApasthAnAnAM madhye 'annayaraM parihAradvANaM paDisevittA' anyatarat eteSu yat kimapyekaM parihArasthAnaM pratisevya yadi 'AloejjA' Alocayet pApApanodanAya AcAryasamIpe prakAzayet, tatra - 'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya mAyAmakRtvA niSkapaTo bhUtvetyarthaH Alocayet AlocanAM kuryAt tadA tasya tathAvidhasya pratisevakasya 'cAu - mmAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA yatpratisevitaM tadeva 'sAiregacAummA siyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA paJcadivasAdyadhikaM cAturmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM prAyazcittaM yAvanmAtraM pratisevitaM tAvanmAtrameva, 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapAcamAsikaM vA paJca divasAdyadhikaM pAzca mAsikaM prAyazcittaM dadyAt / 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJcya kapaTaM kRtvA AlocayataH pratisevakasya 'paMcamAsiyaM vA' cAturmAsikaparihArasthAnasevane pAJcamAsikaM prAyazcittaM dAtavyam, tatra ca cAturmAsikasya pratisevanAnimittatvAt mAsAdhikyasya ca mAyAparAdhajanitatvAt / 'sAiregapaM tramA siyaM vA sAtirekapAJca mAsikaM vA, sAtirekacAturmAsikapApasthAne sevite sati sAtireka pAJcamAsikaM prAyazcittaM dAtavyamityarthaH / 'chammAsiya vA' SANmAsikaM vA pAJcamAsikasAtireka pAzcamAsikapApasthAnapratisevakasya sakapaTamAlocayatastasya SANmAsikaM prAyazcittaM dAtavyamityarthaH / ' teNa paraM tena tataH tasmAt SANmAsikAt parihArasthAnAt paraM parasmin saptASTAdike parihArasthAne pratisevite pratisevakasya 'paliuMcie vA apaliuMcie vA' pratikuJcite sakapaTe, apratikuJcite niSkapaTe vA pratisevake 'te ceva chammAsA' eva SaNmAsA etadadhikaprAyazcittasya vidhAnAbhAvAt // sU0 15 // 4 sUtram - je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM vA, bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA bahusova paMcamAsi vA bahusovi sAiregapaMcamA siyaM vA, eesiM parihAradvANANaM annayaraM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA chammAsiyaM vA teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te caiva chammAsA // sU0 16 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 sU0 16 parihArasthAna sevinaH prAyazcittavidhiH 15 chAyA -yo bhikSurbahuzo'pi cAturmAsikaM vA, bahuzo'pi sAtirekacAturmAsikaM vA bahuzo'pi paJcamAsikaM vA bahuzo'pi sAtirekapAJcamAsikaM vA eteSAM parihArasthAnAnAM (madhyAd) anyatarat parihArasthAnaM pratisevya Alocayet, apratikuJcya AlocayataH cAturmAsikaM vA sAtirekacAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM, vA sAtirekapAJcamAsikaM vA apratikuJcya AlocayataH pAJcamAsikaM vA sAtirekapAJcamAsikaM vA, pratikuJcya AlocayataH pAJcamAsikaM vA sAtirekapAJcamAsikaM vA, SANmAsikaM vA, tataH paraM pratikuJcite vA apratikuJcite vA te ceva SaNmAsAH // sU0 16 // bhASyam 'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH 'bahusovi' bahuzo'nekazo'nekavA rAnityathaH 'ca ummAsiyaM vA' cAturmAsikaM mAsacatuSTayena saMpAdana yogyam / 'bahusoci sAiregacAummAyiM vA' bahuzo'nekavArAn sAtirekacAturmAsikaM cAturmAsikaparihArasthAne sAtirekatva rAtrindivapaJcacAdibhirbhavati / rAtrindivapaJcakAdArabhya bhinnamAsenA'dhikatvamityarthaH / bahusovi paMcamAsi vA' bahuzo'pi anekavAramapi pAJca mAsikaM vA mAsapaJcakena saMpAdanayogyaM parihArasthAnam, 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtireka pAJcamAsikaM vA 'eesa parihAraTThANANaM' eteSAM cAturmAsakAdiparihArasthAnAnAM madhyAt 'annayaraM parihAradvANaM paDisevittA' anyatarat yatkimapyekaM parihArasthAnaM pratisevya 'AloejjA' Alocayet AcAryasamIpe doSaM prakAzayet / tatra - 'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya mAyAmakRtvA niSkapaTa bhAvena AlocayataH 'vAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA 'sAiregacAumA siyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA prAyazcittam | 'paMcamA siyaM vA' pAJcamAsikaM vA 'sAiregapaMcamAsiyaM vA ' sAtirekapAJcamAsikaM vA prAyazcittaM pratisevanAnusAri dadyAdAcArya: / 'paliuMciya AloemANassa' prati kuJcya mAyApUrvakam AlocayataH cAturmAsikaparihArasthAne 'paMcamAsiyaM vA ' pAJcamAsikaM prAyazcittaM dadyAt, tatra-mAsacatuSTayapApasthAnasya pratisevanAjanitatvAt, mAsAdhikyasya ca mAyAparAdhajantitvAt / sAtirekacAturmAsikaparihArasthAne tu 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' satirekapAJcamAsikaM prAyazcittaM dAtavyam / sAtirekapAJcamAsika parihArasthAne sakapaTamalocayatastu 'chammAsiyaM vA' SANmAsikaM prAyazcittaM dAtavyam / ' teNa paraM tena tataH paJcamAsAdhikaparihArasthAnapratisevanAt paraM parasmin parihArasthAne SaTsaptASTAdimA sike prati sevite tu 'paliuMcie apaliuMcie vA' pratikuJcite sakapaTe, apratikuJcite niSkapaTe vA 'te caiva chammAsA' te eva SaNmAsAH prAyazcittarUpeNa dAtavyAH kAraNaM pUrvamuktameveti / nanu yade ziSyaH pratikuJya AlocanAM kuryAt tadA guruNA kathaM jJAyate yadayaM mUlaguNaviSayaM pApaM sevitavAn uttaraguNaviSayaM vA ? evaM sati na tasya samyak pApazuddhirjAyate / yadi tena uttaraguNaviSayaM pApaM sevitaM bhavet tadA tasminnanAlocite paramparayA mUlaguNeSu doSa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGgaH, tena cAritraM kaluSitaM bhavati, uttasmuNAticArA hi mUlaguNAnapi virAdhayanti, mUlottaraguNAnAM parasparaM saMbaddhatvAt / yadi mUlaguNaviSayaM pApaM sevitaM bhavettadA cAritrameva samUlaM vinazyati / vizeSastvetAvAneva yat mUlaguNanAze tatkAlameva sAdhozcAritraparvatAdavapAto bhavet , uttaraguNanAze tu kAlakrameNa caritranAzaH saMjAyate, uktaJca "aggadhAo haNe mulaM, mUlaghAo ya aggayaM / mUlottaraguNe neva, virAhijjA kayAi vi" // 1 // chAyA-agraghAto mUlaM hanyAt, mUlapAtazca aprakam / (tasmAt ) mUlottaraguNAn naiva virAdhayet kadAcidapi // 1 // atra tAlo dRSTAntaH-tAlavRkSasyA'ye sUcyA ghAto mUlaM hanti / mUlaghAtastu sarva vRkSameva hanti agrabhAgasya kA kathA iti / atra viSabhakSikupathyasevinoI yodRSTAnte gAyAmAha "ego ya visaM bhakkhai, bIo sevai kupatthamAhAraM / . . sajjo marai ya paDhamo, avaro kAlakkameNeva" // 1 // chAyA-ekazca viSaM bhakSati, dvitIyaH sevate kupathyamAhAram / sadyo mriyate prathamaH, aparaH kAlakrameNaiva // 1 // tathAhi--ekena kenacit puruSeNa pracchannaM viSaM bhakSitam , vaidyena pRSTam-kiM tvayA bhakSitaM sadyaH satyaM vada yena tadupazAmakamauSadhaM dattvA tvAM praguNIkaromIti / tena 'na kimapi bhakSitama ityuktvA viSabhakSaNaM saMgopitaM vaidyAya na prakAzitam / tataH sa tadoSeNa tatkAlameva jIvitAd dhvasto'bhavat / dvitIyaH punaH pracchannaM kupathyaM sevate tena pratidinaM tasya zarIre rogo vardhitumArabdhaH, vaiyena pRSTam-kiM tvaM kupathyaM sevase yena tava zarIre rogaH pratidinaM vRddhimeti, satyaM yathAvasthitaM prakAzaya yena tvAM praguNIkaromi / tena mAyAM kRtvA vaidyAya na kimapi prakAzitam , krameNa tasya sa rogaH asAdhyatAM prAptaH, tataH kAlakrameNa sa mRtavAniti / evaM mUlottaraguNadoSasevinA'pi gurusamIpe AlocanAkAle guruNA pRSTe sati mAyAcaraNaM na karttavyaM, yathAvasthitaM sarva vadediti / ziSyaH pRcchati bhadanta ! kIdRzo bhikSurAlocanA) bhavitumarhasi ? gururAha "jAikulAIdasaguNa, jutto AloyaNAriho sIso / Aloyai so samma, bhIruttaNo ya pAvassa" // 1 // iti / chAyA- jAtikulAdidazaguNayukta AlocanAhaH shissyH| Alocayati samyak bhIktvAcca pApasya // 1 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 1010 16 AlocanA'hanirhaziSyaguNadoSaprarUpaNam 17 // AlocanAhasya daza guNA yathA-jAti1-kula2-vinaya3-jJAna4-darzana5-cAritrakSAnti7-damA 8-'mAyitva9-pazcAttApitvAkhyAH 10 / nanu kena kAraNena etAvanto guNA AlocanArhasya iNyante? tatrAha-jAtisampannaH-jAtiH-mAtRpakSarUpA tayA saMpannaH-vizuddhamAtRpakSa ityarthaH etAdRzaH prAyo'kRtyaM na sevate, atha kathamapi doSa Apatet tadA AlocanAkAle samyagAloca-: yati 1 / kulasampannaH-kulena-pitRpakSarUpeNa saMpannaH, vizuddhapitRpakSo hi pratipannaprAyazcittasya samyag nirvAhako bhavati 2 / vinayasampannaH-gurorabhyutthAnaniSadyAdAnAdivinayaM samyak karoti 3 / jJAnasampanna:-zrutAnusAreNa samyagAlocayati yat 'amukazrutAnusAreNa me dattaM prAyazcittamataH zuddho'ha'-miti jAnIte 4 / darzanasampannaH-prAyazcittAt svasya zuddhiM samyak zraddhatte 5 / cAritra-. sampannaH-punaraticAraM na sevate, anAlocite cAritraM na zudhyatIti samyagAlocayati 6 / zAntisampannaH-kasmiMzcitkAraNavizeSe guruNA kaThoramapi bhASitaM samyak pratipadyate na tu roSaM kurute, yadapi prAyazcittamAropitaM tat samyag vahatIti 7 / dAntaH-indriyadamanasampannaH-noindriyadamanasampannaH prAptaprAyazcittatapo manovalasampannatvena samyagArAdhayati 8 / a mAyitvasampannaH-mAyA asyAstIti mAyI, na mAyI amAyI, tasya bhAvo'mAyitvam , tena saMpannaH, mAyArahito'pratikuJcitamAlocayati 9 / apazcAttApitvasampannaH-pazcAttApaH prAyazcittaprAptau manomAlinyam , so'syAstIti pazcAttApI, gurudattaprAyazcittaprAptau pazcAttApakArakaH yathA-'hA duSThu mayA kRtaM yad Alocitam , idAnIM kathamahaM prAyazcittatapaH kariSyAmi, ityAdicintakaH, yo na tathA saH apazcAttApI, sa evaM manute-kRta puNyo'haM yat kRtapApasya prAyazcittaM pratipannavAniti 10 / etAdRzadazaguNasampannena Alocakena bhAvyamiti / evamevoktaM bhagavatA sthAnAGgasya dazame sthAne iti / AlocanAnarhasya doSA api daza bhavanti tAnAhagAthA--"AvajjaNANumANA-idosajutto havijja jo siiso| so AloyaNanariho, nAloyai suddhabhAveNaM" // 1 // chAyA-AvarjanAnumAnAdidoSayukto bhavet yaH ziSyaH / sa AlocanAnarhaH nAlocayati zuddhabhAvena // 1 // AvarjanAnumAnAdidoSayuktaH iti / AlocanA'narhasya 'AvarjanA1-'numAna2-dRSTa3bAdara4-sUkSma5 -channa6-zabdAkula 7-bahujanA8-'vyakta9-tatsevi 10 bhedAd daza doSAH bhavanti / tathAhi-'AvarjitaH vazIkRtaH san AcAryo me'lpaM prAyazcittaM dAsyati' iti buddhayA / vya. 3 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre AlocanA vinayavaiyAvRtyAdibhirAlocanAcAryamArAdhya AlocanAkaraNaM AvarjanAkhyaH prathama doSaH 1 / Alocako'numAnaM karoti - yadayaM mamAcAryaH amukaprakArakavArttAlApAdiceSTayA mRdudaNDapradAyI bhaviSyatIti vicArya tathAvidhAM vArttA kRtvA AlocanAkaraNaM sa anumAnAkhyo dvitIya AlocanAdoSaH 2 / AcAryAdinA mayA kriyamANaM yadaparAdhajAtaM dRSTaM tasyaivAlocanAM kariSyAmoti manasi nidhAya AlocanAkaraNam dRSTAkhyastRtIya AlocanAdoSaH 3 / bAdarasyaiva bRhata eva doSajAtasyAlocanAkaraNaM na sUkSmasyeti caturtho bAdarAkhya AlocanAdoSaH 4 / AcAryoM jJAsyati yaH sUkSmamAlocayati sa bAdaraM kathaM nAlocayiSyatIti AcAryasya vizvAsotpAdanArthaM sukSmasyaiva doSajAtasyAlocanAkaraNaM sUkSmAkhyaH paJcama AlocanAdoSaH 5 / lajjAlutAmupadarzya mandazabdena pApaM tathA''locayati yathA kevalaM svayameva zRNoti na tu AlocanAdAyaka AcAryAdiH, ityevamAlocanAkaraNaM SaSThaH channAbhigha AlocanAdoSaH 6 / mahatA zabdena AlocanAkaraNaM, tathA Alocayati yathA anye'pi agItArthAdayaH zRNvantItyeSa zabdAkulAkhyaH saptama AlocanAdoSaH 7 / ekAnte'nAlocya bahujanamadhye AlocanAkaraNam, athavA ekasyAcAryasya samIpe Alocya tasyaivAparAdhajAtasya anyAnyAcAryANAM savidhe'pi punaH punarAlocanAkaraNa bahujanAkhyo'STama AlocanAdoSaH 8 / avyaktasya agItArthasya samIpe AlocanAkaraNaM navamo'vyaktAsya AlocanAdoSaH 9 / yamaparAdhamAlocayati tasyaiva punaH sevanaM tatsevinAmako dazama AlocanAdoSaH 10 / etAdRzadazadoSadhArakaH ziSyaH, AlocanA nahIM bhavati, nAsau AlocanAyogya iti sthAnAGgasya dazame sthAne proktamiti / dazabhyaH kAraNebhyo doSAH samApayante iti daza doSAn gAthAdvayena darzayati-- 18 "kaMdappo 1 ya mAo 2, annANaM 3 taha akamahabhAvo 4 ya / AvattI 5 taha saMkaDa 6, chuhA 7 tahA rAgadosA 8 ya // 1 // NavamaM ca bhayaM yaM 9, dasamaM puNa paranimittasaMjayaM 10 / eyaM kAraNajAyaM, dosuppAe muNeyavvaM " ||2|| iti / chAyA - kandarpazca 1 pramAdaH 2, ajJAnaM 3 tathA akasmAdbhAvazca 4 / ApattiH 5 tathA saMkaTaH 6 kSudhA 7 tathA rAgadveSau 8 ca // 1 // navamaM ca bhayaM 9 jJeyam, dazamaM punaH paranimitta saMjAtam 10 / etat kAraNajAtaM, doSotpAde zAtavyam ||2|| tatra - kandarpaH kAmavikAraH tadvazavarttI pApaM sevate 1 / pramAdaH - nidrAvikathAdirUpaH 2 / - ajJAnaM doSAnabhijJatvam 3 / akasmAdbhAvaH acintyatvena samApatitam 4 / ApattiH - duSTarAjAdi - janyA 5 / saMkaTaH- maraNAdirUpaH 6 / kSudhA - kSudhAparISahasyA'sahanazIlatvam, yathA "bubhukSitaH ki Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 sU0 17 parihArasthAnasevinaH prAyazvitAropaNavidhiH 19 na karoti pa pam" iti nyAyAta kSudhA'pi doSotpattau kAraNaM jAyate 7 / rAgadveSau 8 / bhayaM-manuSyadevatiryagja yam 9 / paranimitta saMjAtam-paro'nyo nimittaM yatra tat paranimittaM, tena saMjAtaM samutpannaM, ra nimittIkRtya pApaM sevate tat 10 / etat pUrvoktaM kAraNajAtaM kAraNasamUhaH kAraNadazakamityarthaH doSotpAde-doSotpanau jJAtavyam // 1-2 // etAni daza kAraNAni doSotpattau saMbhavantIti bhAva / / sU0 16 / / sUtram-je bhikkhU cAummAsiyaM vA, sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, sAiregapaMcamAsiyaM vA, eeni parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa ThavaNijja ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM, ThAvievi paDi sevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA, puvvaM paDiseviyaM punvaM AloiyaM , puvyaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliucie paThiuMciyaM 2, pali raMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / apaliuMcie AliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paTTavaNAe paTTavie nivisamANe paDisevai sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA // sU0 17 // chAyA--yo bhikSuzca turmAsikaM vA, sAtirekacAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA, sAtirekapAzcamAsikaM vA, pateSAM parihArasthAnAnAm anyatarat parihArasthAnaM pratisevya Alocayeta, apratikucya AlocayataH sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRttyam, sthApite'pi pratisevya so'pi kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt , pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam 1, pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam 2, pazcAt pratisevitaM pUrvamAlocitam 3, pazcAt pratisevitaM pazcAdAlocitam / apratikuJcite apratikuJcitam 1, apratikaJcite pratikaJcitama 2. pratikuJcite apratikuJcitam 3, pratikaMcite pratikaritA apratikundhite apratikuJcitam AlocayataH sarvametat svakRtaM saMhRtya yaH etayA prasthApanayA prasthApitaH nirvizamAnaH pratisevate tadapikRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt / / sU0 17 // bhASya -'je bhikkhU iti / je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA parihArasthAnam / 'sAiregacAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA, paJcadinAdyadhikaM cAturmAsika parihArasthAnam , 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM vA 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM vA. 'eesi' eteSAM paJcamAsikAntAnAm 'parihArahANANaM' parihArasthAnAnAm 'annayara' anya tarat , eteSu yatki mapi ekam 'parihAradvANaM paDisevittA' parihArasthAnaM prAyazcitasthAnaM pra tasevya 'AloejnA' Alocayet AlocanAM kuryAt, tatra 'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya mAyAmakRtvA niSkapaTabhAvena AlocayataH 'ThavaNijja ThAvaittA' Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArastre sthApanIyaM sthApayitvA parihAratapaso dAnasamaye AcAryaH pArihArikAya etAdRzaM niyamaM zrAvayati-yaH khalu pratisevakaH parihAratapaHprAyazcittasthAna prAptaH tasya parihAranAmakatapodAnAya sarveSAM sAdhu-sAdhvIjanAnAM parijJAnAya sakalagacchasamakSaM nirupasargapratyayaM nirupasarganimittaM kAyotsargaH pUrva kriyate / kAyotsargakaraNAnaMtaraM AcAryaH pratisevakaM prati vakti-ahaM te kalpasthitaH, ayaM sAdhuranupArihArikaH tataH sthApanIyaM sthApayitveti yatnena sahAcaraNIyam tat, sthApyate iti sthApanIyam agre vazyamANamAlApanaparivartanAdi, tat sakalagacchasamakSaM sthApayitvA kalpasthitenA'nupArihArikeNa ca yathAyogamanuziSTayapAlambhopagraharUpaM vakSyamANaM vaiyAvRtyaM karaNIyam , 'ThAvievi paDisevittA' sthApite'pi pratisevya tAbhyAM kriyamANe'pi vaiyAvRtye sthApite'pi AlApanAdau kadAcit kimapi pratisevya guroH samIpamupAgacchet-yathA bhagavan ! ahamamukaM prAyazcittasthAnamApannaH / ataH 'sevi' tadapi 'kasiNaM' kRtsnaM parihAratapasi kriyamANe 'tattheva' tathaiva parihAratapasi eva 'Aruheyanve siyA' ArohayitavyaM-AropaNIyaM syAt , syAdityavyayamatrAvadhAraNe, tenArohayitavyameva, kevalaM tatkRtsnamAropayitavyamiti / anugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA / tasya pratisevitasya gurusamakSamAlocanAyAM caturbhaGgI bhavati, tAmeva darzayitumAha 'punvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM' pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam / atra pUrvamityatra padaikadeze padasamudAyopacArAt .. pUrvA''nupUryeti jJAtavyam / tatazcA'yamarthaH-gurulaghuparyAlocanayA - pUrvAnupUrvyA laghupaJcakAdikrameNa yat pratisevitaM tat pUrva pUrvAnuyeti pratisevanAnukrameNA''locitamiti prathamo bhaGgaH 1 / dvitIyabhaGgamAha-'puvvaM paDiseviyaM paJchA AloiyaM'. pUrva . pratisevitaM pazcAdAlocitam , pUrva gurulaghuparyAlocanayA -pUrvA''nupUrvyA mAsalaghukAdi pratisevitam , tadanantaraM ca alpaprayojanotpattau gurulaghuparyAlocanayaiva laghupaJcakAdi pratisevitam / AlocanAsamaye tu pazcAtpazcAnupUrvyA AlocitaM, pUrva laghupaJcakAdyAlocitaM, pazcAt laghumAsAdikamAlocitamiti dvitIyo bhaGgaH 2 / tRtIyabhaGgamAha-'pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM' pazcAtpratisevitaM pUrvamAlocitam / pazcAt pazcAnupUrvyA pratisevitaM gurulaghuparyAlocanAmantareNa pUrva gurumAsAdikaM pratisevitaM pazcAllaghupaJcakAdIti AlocanAsamaye AnupUA Alocitam, pUrva laghupaJcakAdyAlocitaM pazcAt gurumAsAdItyarthaH iti tRtIyo bhaGgaH 3 / - atha caturthabhaGgamAha-'pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM' pazcAtpratisevitaM pazcAdAlacitaM, pazcAnupUrvyA pratisevitaM gurulaghuparyAlocanAdivirahitaM yathAkathaJcana pratisevita Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 sU017 pratikuzcanA'pratikuzcanAyAM prAyazcittadAnavidhiH 21 mityarthaH pazcAt pazcAnupUrvyA AlocitaM pratisevanAnukrameNaivAlocitam / athavA smRtvA smRtvA yathAkathaJcanA'pyAlocitamiti caturthoM bhaGgaH 4 / atra prathamacaturthabhaGgau apratikuJcanAyAm , dvitIya-tRtIyabhaGgau pratikuJcanAyAm , iti pratikuJcanA'pratikuJcanAbhyAmiyaM caturbhaGgI bhavati tAmevAha-'apaliuMcie apali ciyaM' ityAdi / _ 'apaliuMcie apaliuMciyaM' apratikuJcite'pratikuJcitam , yadA khalu aparAdhAn prAptaH AlocanAbhimukhastadA kazcidevaM saMkalpitavAn yathA-ye kecana mayi aparAdhAste sarve'pi mayA AlocanIyAH, evaM pUrvasaMkalpakAle apratikuJcite AlocanAsamaye apratikuJcitameva AlocayatIti prathamo bhaGgaH 1 / dvitIyabhaGgamAha-'apaliuMcie paliuMciyaM' apratikuJcite pratikuJcitam, yathApUrva saMkalpakAle apratikuJcitaM niSkapaTabhAvenopasthitaH, AlocanAkAle tu pratikuJcitaM sakapaTamAlocayati, iti dvitoyo bhaGgaH 2 / tRtIyabhaGgamAha-'paliuMcie apaliuMciyaM' pratikuMcite apratikuzcitaM, pUrva saMkalpakAle kenApi pratikuJcitam yathA-na mayA sarve aparAdhA AlocanIyAH, evaM pUrva saMkalpakAle pratikuJcite AlocanAvelAyAM bhAvaparAvRtteH sarvamapi apratikuJcitaM kapaTarahitamAlocayatItitRtIyo bhnggH3| . atha caturthabhaGgamAha- paliThaMcie paliuMciyaM pratikuJcite pratikuMcitam / pUrva. saMkalpakAle kenApi pratisevakena pratikuJcitam yathA-mayA na sarve'parAdhAH AlocanIyA tataH evaM saMkalpakAle pratikuJcite AlocanAvelAyAmapi pratikuJcitaM sakapaTamevAlocayatIti caturthoM bhaGgaH 4 / tatra-'apaliuMcie apaliuMciyaM / AloemANassa' apratikuJcite apratikuJcitam AlocayataH / tatrA'pratikuJcitamAlocayato vIpsA sAkalyena vyAptA bhavaMti, tatazcA'yamarthaH-niravazeSamAlocayataH 'savvameyaM' sarvametad yadApannamaparAdhajAtam , athavA kathamapi pratikuMcanA kRtA syAt tataH pratikuMcanAniSpannaM, yacca guruNA saha AlocanAkAle samAsanoccAsananiSpannaM, yA cA''locanAkAle asamAcArI, tanniSpannaM ca sakalametat sakayaM' svakRtaM svayamAtmanA aparAdhakAriNA kRtam 'sAhaNiya' saMhRtya ekatra melayitvA yadi saMcayitaM prAyazcittasthAnamApannastataH pANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / yat punaH pANmAsikA. tirikta tatsarvaM zoSayet parityajet / atha mAsAdikaM dvaimAsikaM traimAsikaM cAturmAsikaM pAzca Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 - vyavahArasUtre mAsikaM prAyazcittamApannastatastadeva mAsAdikaM prAyazcittaM dAtavyamiti zeSaH / 'je' yaH sAdhuH sAdhvI vA yadi 'eyAe' etayA anantarapUrvakathitayA pANmAsikyA mAsikyAdikayA vA 'paTTavaNAe' prasthApanayA prAk pUrvakAle kRtasya svayaM saMpAditasyA'parAdhasya viSaye yA sthApanA prAyazcittadAnaprasthApanA, tayA prasthApanayA 'paTTavie' prasthApitaH prAyazcittakaraNe pravartitaH saH 'nivvisamANe' nirvizamAnaH tataH prAyazcittavahanaM kRtvA nissaran antimaM prAyazcittatapaH kurvannityarthaH, yatpunaH pramAdato viSayakaSAyAdibhirvA 'paDisevei' pratisevate punaH pApamAcarati tatastasyAM pratisevanAyAM yatprAyazcittaM sevate 'sevi' tadapi 'kasiNaM' kRtsnaM sakalam anugrahakRtsnena niranugraha kRtsnena vA sarvamapi 'tattheva' tatraiva pUrvaprasthApite eva prAyazcitte 'Aru hiyavve siyA' ArohayitavyamAropaNIyam , tadapi sarva saMmelya pUrvaprasthApitaprAyazcitta varddhanIyaM syAdityarthaH // sU0 17 // sUtram-je bhikkha cAummAsiyaM vA, sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA Alo ejjA, paliuMciya AloemANassa ThavaNijja ThAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA puvvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 1, puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDi seviyaM puvvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4|apliuNcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie paliuciyaM 2, paliu~cie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / paliuMcie paliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paDhavaNAe paTTavie nivvisamANe paDasevai sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA // 2018 // chAyA-yo bhikSuzcAturmAsikaM vA sAtirekacAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA, sAtirekapAzcamAsikaM vA, eteSAM parihArasthAnAnAm anyatarat parihArasthAnaM pratisevyAlocayet, pratikuJcyAlocayataH sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRtyam, sthApite'pi pratisevya tadapi kRtsnaM tatraivAropayitavyaM syAt / pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam 1, pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam 2, pazcAt pratisevitaM pUrvamAlocitam 3, pazcAt pratisevitaM pazcAdAlocitam 4 / apratikuMcite apratikuJcitam 1, apratikuJcite pratikuJcitam 2, pratikuJciteapratikuJcitam 3, pratikuJcite pratikuJcitam / pratikuJcite pratikuMcitam AlocayataH sarvametat svakRtaM saMhRtya ya patayA prasthApanayA prasthApito nirvizamAnaH pratisevate tadapi kRtsnaM tatraiva ArohayitavyaM syAt ||suu0 18 // bhASyam-'je bhikkhU' iti 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA 'sAiregacAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA 'paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaM vA 'sAirega Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 sU0 18 pratikuJcanA'pratikuJcanAyAM prAyazvitadAnavidhiH 23 paMcamAsiyaM vA sAtireka pAJcamAsikaM vA 'eesa parihAradvANANaM' eteSAM cAturmAsikAdiparihArasthAnAnAm 'annayaraM parihAradvANaM paDisevittA' anyatarat eteSu madhye yat kimapyekaM parihArasthAnaM pratisevya 'AloejjA' Alocayet svakIyamaparAdhajAtamAcAryasamIpe prakAzayet / tatra 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJcya sakapaTamAlocayataH 'ThavaNijjaM ThAvaittA' sthApanIyaM sthApayitvA yaH sAdhu sAdhvI vA parihAratapaHpAyazcittasthAnaM prAptaH tasya parihAratapodAnArtha sakalasAdhusAdhvI janaparijJAnAya sakalagacchasamakSaM nirupasargapratyayaM pUrvaM kAyotsargaH kriyate, kAyotsargakaraNAnantaraM gururbhUte - ahaM te kalpasthitaH, ayaM ca sAdhuranupArihArikaH / tataH sthApanIyaM sthApayitveti yatnena sahAcaraNIyam / sthApyate iti sthApanIyaM vakSyamANamAlApana parivarttanAdi, tat sakalagacchamamakSaM sthApayitvopavezya kalpasthitenA'nupArihArikeNa ca yathAyogaM anuziSTyupAlambharUpam 'karaNijjaM veyAvaDiyaM' karaNIyaM vaiyAvRtyaM tasyA''hArAdinA vaiyAvRtyaM karaNIyam | 'ThAvivi paDisevittA' sthApite'pi pratisevya tAbhyAmAcArya - vaiyAvRtya kartRbhyAM kriyamANe'pi vaiyAvRtye sthApite'pyAlApanAdau kadAcit kimapi doSaM pratisevya guroH samakSa - mupasthito bhavet, yathA- bhagavan ! aham amukaM prAyazcittasthAnamApannaH, tataH 'sevi kasiNe tatva Arohiyavve siyA' tadapi kRtsnaM tatraivA''ropayitavyaM syAt, tadapi kRtsnaM parihAratapasi AropyamANe AropaNIyaM syAt / tatra tasya pratisevitasyA''cAryasamakSamAlocanAyAM caturbhaGgI bhavati, tAmevAha - 'puvvaM' ityAdi / 'puvvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM pUrvaM pratisevitaM pUrvamAlocitam tatra pUrvamityasya pUrvAssnupUrvyA ityarthaH / tato'yamarthaH, - gurulaghuparyAlocanayA pUrvA''nupUrvyA laghupaJcakAdikrameNa pratisevitaM, tat pUrvaM pUrvA''nupUrvyA pratisevanA'nukrameNA''locita - miti prathamo maGgaH 1 / dvitIyabhaGgamAha - 'puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM pUrvaM pratisevitaM pazcAdAlocitaM pUrvaM gurulaghuparyAlocanayA pUrvAssnupUrvyA mAsalaghukAdi pratisevitaM, tadanantaraM ca tathAvidhA'lpaprayojanotpattau gurulaghuparyAlocanayaiva laghupaJcakAdi pratisevitam / AlocanAkAle tu pazcAt pazcA''nupUrvyA AlocitaM, pUrvaM laghupaJcakAdyAlocitaM pazcAt laghumAsAdikamAlocitamiti dvitIyo bhaGgaH 2 / tRtIyabhaGgamAha - 'pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM' pazcAt pratisevitaM pUrvamAlocitaM pazcAdAnupUrvyA pratisevitaM, gurulaghuparyAlocanAmantareNa pUrvaM gurumAsAdikaM pratisevitam pazcAt laghupaJcakAdi pratisevitam / AlocanAvelAyAM AnupUrvyA AlocitaM pUrvaM laghupaJcakAcAlocitaM pazcAta gurumAsAdIti tRtIyo bhaGgaH 3 / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArave caturthabhaGgamAha - 'pacchAyaDiseviyaM pacchA AloiyaM pazcAt pratisevitaM pazcAdAlocitam / tatra - pazcAnupUrvyA pratisevitaM gurulaghuparyAlocanAdivirahito bhUtvA tena yathAkathaJcana pratisevitam pazcAt pazcAnupUrvyA AlocitaM pratisevanA'nukrameNaivAlocitam, athavA smRtvA smRtvA yathAkathaJcanA''pyAlocitamiti caturtho bhaGgaH 4 // 24. iha prathamacaramabhaGgau apratikuJcane, dvitIyatRtIyau pratikuJcanAyAmiti / yadiha pratiJcanA'pratikuJcanAbhyAM caturbhaGgI kRtA, tAmevAha - 'apaliuMcie' ityAdi / 'apaliuMcie apaliuciya' apratikuJcite'pratikuJcitam / yadA khalu aparAdhAn prAptaH AlocanAbhimukhaH tadaivaM saMkalpaM kRtavAn kazcit - yathA sarve'pi aparAdhAH mayA AlocayitavyAH, evaM pUrvasaMkalpakAlepratikuJcite AlocanAvelAyAmaprati kuJcitamevAlocayatIti prathamo bhaGgaH 1 // * dvitIyabhaGgamAha - 'apaliuMcie paliuMciyaM' apratikuJcite pratikuJcitaM, pUrva saMkalpa - kAle'pratikuJcitam AlocanAsamaye tu pratikuJcitaM sakapaTamAlocanaM kRtamiti dvitIyo bhaGgaH / tRtIyabhaGgamAha - 'paliuMcie apaliuMciyaM' / pratikuJcite'pratikuJcitam - pUrvaM saMkalpakAle pratikuJcite AlocanAkAle bhAvaparAvarttanAt sarvamapi apratikuJcitam AlocayatIti tRtIyo bhaGgaH 3 / caturthabhaGgamAha - 'paliuMcie paliuMciyaM pratikuJcite pratikuJcitaM yathA pUrvaM saMkalpakAle kenApi pratikuJcitaM sakapaTaM mayA sarve'parAdhA nAlocanIyAH, tataH evaM saMkalpakAle pratikuJcite, AlocanAkAlespi pratikuJcitamevAlocayatIti caturtho bhaGgaH 4 / tathA ca- niravazeSaM parihArasthAnamAlocayataH sarvametat yadApannamaparAdhajAtaM yadi vA kathamapi pratikuJcanA kRtA syAt tataH pratikuJcanAniSpannaM yaccAcAryeNa sahAlocanAsamaye tulyAsanoccAsananiSpannaM yA cAlocanAkAle asamAcArI tanniSpannaM ca / 'paliuMcie paliuMciyaM AloemANassa' pratikuJcite pratikuJcitamAlocayataH - 'savvameyaM' sarvametat uparoktamaparAdhajAtam 'sakayaM' svakRtaM svayamAtmanA'parAdhakAriNA kRtamutpAditamiti svakRtamaparAdhajAtam 'sAhaNiya' saMhRtya sarvamekatra melayitvA yadi saJcayitaM prAyazcittasthAnamApannaH, tataH SANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / yatpunaH SANmAsikAtiriktamaparAdhajAtaM tatsarvamapi parityajet / atha punaryadi mAsAdikaM prAyazcittasthAnamApannaH tatastAvanmAtraM mAsAdikameva prAyazcitte dAtavyaM nAdhikamiti / 'je eyAe paTTaNAe pavie' yaH sAdhuH sAdhvI vA etayA anantarapUrvakathitayA SANmAsi mAsikyAdikayA vA prasthApanayA prAkRtasyA'parAdhajAtasya viSaye yA sthApanA prAyazcittadAna- Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam sU011 parihArasthAnasevinaH prAyazcittadAnavidhiH 25 prasthApanA, tayA prasthApanayA prasthApitaH prAyazcittakaraNArthaM prasthApitaH samyak pravattitaH / 'nivvisamANe ' nirvizamAnaH prAyazcittavahanAnantaraM tato nissaran pratisevako yadi punarapi pramAdato viSayaka nAyAdibhirvA paDi sevai pratisevate tatastasyAM pratisevanAyAM yat prAyazcittaM sevate 'vikasi tattheva Aruhiyavve siyA' tadapi kRtsnamanugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA tatraiva pUrvaprasthApita prAyazcitte evA hayitavyaM syAt na tu prAyazcittAntare AropaNIyamiti / / suu018|| sUtram- -je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM vA bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA, bahusova paMtramAsi vA bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihAraTThANaNaM annayaH parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa ThavaNijjaM TAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA, puvyaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 1, puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 | aliuMcie apariciyaM 1, apaliuMcie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 | apaliuMcie apaliuMciyaM AloemA - sa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe patraNAe pahavie nivvisamANe paDisevai sevi kaseNe tattheva Aruhiyavve siyA || sU0 19 // chAyA - yo bhikSurbahuzo'pi cAturmAsikaM vA bahuzo'pi sAtirekacAturmAsikaM vA bahuzo'pi pAJcamAsikaM vA bahuzo'pi sAtirekapAJcamAsikaM vA eteSAM parihArasthAnAnAm anyatarat parihArasthAnaM pratisevyA''locayet apratikuJcya AlocayamAnasya sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRtyaM, sthApite'pi pratisevya tadapi kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt / pUrvaM pratisevitaM pUrvamAlocitaM 1, pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam 2, pazcAtpratisevitaM pUrvamAlocitaM 3, pazcAtpratisevitaM pazcAdAlocitaM 4 / apratikuJcite'pratikuJcitaM, apratikuJcite pratikuJcitaM 2, pratikuJcite'pratikuMcitaM 3, pratikuJcite pratikuJcitaM / / apratikuJcite apratikuJcitam AlocayataH sarvametat svakRtaM saMhRtya ya patayA prasthApanayA prasthApito nirvizamAnaH pratisevate tadapi kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt // sU0 19 // bhASyam - - - ' je bhikkhU' iti / 'jebhikkhU' yaH kazcit bhikSuH 'bahusovi' bahuzo'pi bahuzo - 'nekavAramiti yAvat 'cAummAsi vA' cAturmAsikaM vA 'bahusovi' bahuzospi 'sAiregacAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA 'bahusovi paMcamAsiyaM vA' bahuzo'nekavAraM pAJcamAsikaM vA, 'bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA' bahuzo'nekavAraM sAtireka pAJca mAsikaM vA parihAra vya. 4 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ana vyavahArasUtre sthAnam / 'eesiM parihArahANANaM' eteSAM bahuzaHpadaghaTitacAturmAsikAdInAM parihArasthAnAnAM madhyAt 'annayaraM parihArahANaM paDi se vittA' anyatarat yat kimapyekaM parihArasthAnaM cAtu sikAdyanyatamarUpaM pratisevya 'AloejjA' Alocayet svakIyAsevitapApanivAraNAya AcAryasamIpe prakAzayet / tatra-'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya mAyAmantareNAlocayataH 'ThavaNijja ThAvaittA' sthApanIyaM sthApayitvA 'karaNijja veyAvaDiyaM' vaiyAvRtyaM karaNIyam / 'ThAvievi paDisevittA' sthApite'pi yadi punarapi pratisevya tAdRzapratisevanAM kRtvA gurusamakSamupasthito bhavet tadA 'sevi kasiNe' tadapi pratisevitaM kRtsnameva saMpUrNamapi aparAdhajAtam 'tattheva Aruhiyavve siyA tatraiva' pUrvasaMpAditAparAdhe SANmAsikAdAvevAropayitavyam AropaNIyaM syAt / tAdRzAropaNe catvAro bhaGgA bhavanti, tAneva darzayati-'puvvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM' pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam 1, 'puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM' pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam 2 / 'pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM' pazcAtpratisevitaM pUrvamAlocitam 3 / 'pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM' pazcAtAtisevitaM pazcAdAlocitam 4 / tatrA'pi-'apaliuMcie apaliuMciya' apratikuJcite apratikuJcitam, yadA'parAdhAnApannaH AlocanA'bhimukhaH tadaivaM kazcit saMkalpitavAn , yathA 'sarve'pi aparAdhAH mayA AlocanIyAH' evaM pUrvasaMkalpakAle'pratikuJcite AlocanAvelAyAmapi apratikuMJcitamevAlocayati 1 / 'apaliuMcie paliuMciyaM' apratikuMcite pratikuMcitam, pUrvasaMkalpakAle apratikuJcitamAlocitam , AlocanAkAle tu pratikuJcitamAlocayatIti 2 / 'paliuMcie apaliuMciyaM' pratikuJcite'pratikuJcitaM pUrvasaGkalpakAle kenA'pi pratikuJcitaM yathA-mayA sarve'parAdhA nA''locanIyAH, pUrvasaGkalpakAle pratikuJcite, AlocanAyAM bhAvaparAvRtteH sarvamapyapratikuJcitamAlocayatIti 3 / 'paliuMcie paliuMciyaM' pratikuJcite pratikuJcitam , pUrvasaMkalpakAle pratikuJcite, AlocanAkAle'pi pratikuJcitamevAlocayatIti 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM AloemANassa apratikuJcite'pratikuJcitamAlocayataH 'satyameyaM sakayaM sAhaNiya' sarvametat svakRtaM saMhRya, sarvametat yadyadApannamaparAdhajAtaM, yadi vA kathamapi pratikuJcanA kRtA syAt , tataH pratikuJcanAniSpannamaparAdhajAtaM sakalametat svakRtamaparAdhakAriNA kRtaM sampAditaM sarvamaparAdhajAtaM saMhRtyaikatra melayitvA yadi saMcayitaM prAyazcittasthAnam ApannaH tataH pANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / yatpunaH SaNmAsAtiriktaM tatsarvaM parityajet / atha mAsAdikaM prAyazcittamApannaH tataH tadeva mAsAdikaM dAtavyamiti / je 'eyAe paTTavaNAe paTThavie' yaH kazcitsAdhuH sAdhvI vA etayA anaMtarapUrvakathitayA prasthApanayA prasthApitaH prAyazcittakaraNe pravarttitaH 'nivvisamANe niviMzamAnaH prAyazcittamupasevya nissaran 'paDi sevai' pramAdato viSayakaSAyAdibhirvA punaH pApaM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam sa. 20 parihArasthAnasevinaH prAyazcittadAnavidhiH 27 pratisevate tataH pratisevanAyAM yat prAyazcittaM sevate 'sevi kasiNe' tadapi kRtsnam anugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA tattheva' tatraiva pUrvaprasthApitaprAyazcitte eva 'Aruhiyavve siyA' Arohayitavya mAropaNIyaM syAt purato yatprAyazcittaM pANmAsikAdi tAvanmAtrameva deyaM na tato'dhikamiti / sU0 19 // sUtra-je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM vA bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA bahusovi paMcamAsiyaM vA bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihArahANANaM annayaraM parihAradvANaM paDise vittA AThoejjA, paliuMciya AloemANassa ThavaNijja ThAvaittA, karaNijja veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA, puvvaM paDise viyaM puvvaM AloiyaM 1, puvvaM paDi seviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / pariuMcie paliuciyaM AloemANassa sabameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paThavagAe paTTavie nimdhisamANe paDisevai sevi kasiNe tattheva AruhiyabvesiyA // sU. 20 // chAyA--yo bhikSurbahuzo'pi cAturmAsikaM vA, bahuzo'pi sAtirekacAturmAsikaM vA, bahuzopi pAJcamAsikaM vA, bahuzo'pi sAtirekapAJcamAsikaM vA, eteSAM parihArasthAnAnAmanyatarat parihArasthAnaM pratisevyAlocayet, pratikuJcyAlocayamAnasya sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRtyam / sthApite'pi pratisevya tadapi kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt, pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitaM 1, pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitaM 2, pazcAt pratisevitaM pUrvamAlocitaM 3, pazcAtpratisevitaM pazcAdAlocitam 4 / apratikuJcite apratikuJcitaM 1, apratikuJcite pratikuJcitam 2, pratikuJcite apratikuJcitam 3, pratikuJcite pratikuJcitam / pratikuJcite pratikuJcitamAlocayamAnasya sarvametat svakRtaM saMhRtya, ya etayA prasthApanayA prasthApito niviMzamAnaH pratisevate tadapi kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt / / sU0 20 // bhASyam -'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcit bhikSuH sAdhuH sAdhvI vA / 'bahusovi' bahuzo'pi 'cAummAsithaM vA' cAturmAsikaM vA vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'sAirega cAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM paJcadivasAyadhikaM cAturmAsikaprAyazcittasthAnaM vA 'bahusovi paMcamAsiyaM vA' bahuzo'pi pAJcamAsikaM vA 'bahusovi sAiregapaMcamAsithaM vA' bahuzo'pi sAtirekaM paJcadinAthadhikaM pAJcamAsikaM parihArasthAnaM vA / 'eesi parihAradvANANaM' eteSAMbahuzaHpada ghaTitacAturmAsikAdInAM parihArasthAnAnAM prAyazcittasthAnAnAm / 'annayaraM Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vyavahArasUtra parihAradvANaM paDisevittA AloejjA' anyatarat anekeSu yat kimapyanyatamaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet AcAryasamakSa prakAzayet / tatra-'paliuMciya AloemANassa' pratikuJya sakapaTamAlocayamAnasya 'ThavaNijja ThAvaittA' sthApanIyaM sthApayitvA yaH parihAratapaHprAyazcittasthAnamApannaH tasya parihAratapodAnArthaM sakalasAdhusAdhvIjanaparijJAnAya sakalagacchasamakSa nirupasargapratyayaM kAyotsargaH pUrva kriyate / kAyotsargakaraNAnantaraM guruH kathayati-ahaM te kalpasthitaH, ayaM ca sAdhuH anupArihArikaH / tataH sthApanIyaM sthApayitveti yatnena sahAcaraNIyam , tat, sthApyate iti sthApanIyaM vakSyamANamAlApanaparivartanAdi, tatsakalagacchasamakSa sthApayitvA kalpasthitenA'nupArihArikeNa ca 'karaNijja veyAvaDiya' yathAyogamanuzAsanAnupraharUpaM vaiyAvRtyaM karaNIyam / ThAvie vi paDisevittA sthApite'pi pratisevya tAbhyAm AcAryavaiyAvRttyakAribhyAM kriyamANe'pi vaiyAvRttye sthApite'pyAlApanAdau kadAcit kimapi pratisevya guroH samIpamupasthito bhavet / yathA-aham amukaM prAyazcittasthAnamApannaH / tataH 'sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA' tadapi kRtsnaM sevyamAnaM parihAratapasi Arohayitavyam AropaNIyaM syAt / kRtsnaM katividhaM bhavati ? atra gAthAmAha-- "kasiNaM chavvihamuttaM, paDi sevaNa saMcayaM ca ArovaNa / tatto aNuggaraM cA'NugghAyaM niravasesaM ca" // 1 // chAyA-kRtsnaM SaDvidhamuktaM pratisevanaM saMcayaM ca AropaNam / tataH anugrahaM ca anudghAtaM niravazeSaM ca // 1 // tatra-kRtsna SaTprakArakaM bhavati, tathAhi-pratisevanAkRtsnam 1 saMcayakRtsnam 2, AropaNAkRtsnam 3, anugrahakRtsnam 4, anudghAtakRtsnam 5, niravazeSakRtsnam 6 ceti / tatrapratisevanAkRtsnam-tataH paramanyasya pratisevanAsthAnasyAsaMbhavAt sarvamapi paJcamahAvratabhaGgarUpamiti prathamo bhedaH 1 / saMcayakRtsnam-azItyadhikaM mAsazataM tataH parasya saMcayasyAbhAvAditi dvitIyo bhedaH 2 / AropaNAkRtsnaM-pANmAsikaM tataH paraM bhagavataH zrIvarddhamAnasvAminastIrthe AropaNAyA abhAvAditi tRtIyo bhedaH 3 / anugrahakRtsnaM yat SaNNAM mAsAnAM prAyazcittamAropitaM tatra SaD divasA gatAH, tadanantaram anyAn SaNmAsAn ApannaH, tato yad avahamAnaM tatsarvamapi tyaktam , pazcAd yadanyat pANmAsikaprAyazcittamApannaM tadvahati, pUrva SaNmAsaseviteSu SaDdineSu yadanyat pANmAsika sevitaM tad vahati, yasmAt paJca mAsAzcaturviMzatirdivasAcAropitAH, tad etad anugrahakRtsnam , anyathA pUrvaSANmAsikasya tathA aparaSANmAsikasya cetyubhayorvahane Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam sU0 20 parihArasthAnasevinaH prAyazcittadAnavidhiH 29 dvAdazamAsasya prAyazcittaprasaGga Apateta, atra tu kevalamekasyaiva pANmAsikasya dAnenAnugraho jAta iti anugrahakRtsramiti / etAvatA anugrahakRtsnavipakSIbhUtaM niranugraha kRtsnamapi sUcitamiti jJAtavyam , tathAhi-SaNmAse prasthApite SaN mAsAH paJcaviMzatidivasAzca vyUDhAH, tadanantaramanyat pANmAsikamApannastadvati, pUrvaSANmAsikasya ye'vaziSTAH SaD divasAste'tra SaD divasA eva tyaktAH, avaziSTAH SaNmAsAstu kAritA eva, ata eva tat niranugrahakRtsnaM bhavatIti caturtho bhedaH 4 / anudghAtakRsnam-yat kAlagururyathA mAsagurvAdiH, athavA nirantaraM prAyazcittadAnamanudghAtakRtsnam , atra mAsalaghukAdyapi nirantaraM dIyamAnamanudghAtakRtsnameva jJAtavyam / athavA anudghAtaM trividham-kAlaguru 1 tapoguru 2, ubhayaguru 3 ceti / tatra-kAlagurunAma yad grISmAdau atekarkaze dIyate 1, tapoguru yadaSTamAdi dIyate, nirantaraM vA yadaSTamAdi dIyate 2, ubhayaguru-yad grISmAdau kAle nirantaraM ca dIyate taditi 3, paJcamo bhedaH 5 / niravazeSakRtsnaMnAma yadApa naM prAyazcittaM tat sarvamanyUnamanatiriktaM ca dIyate iti SaSTho bhedaH 6 / atratasya prati sevakasya AcAryamamakSamAlocanAyAM caturbhaGgI bhavati, tAmevAha-'puvvaM' ityAdi / 'puvvaM paDi se viyaM puvvaM AloiyaM' pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitaM, tatra pUrvamityasya pUrvAss. nupUrvyA ityarthaH / tatazca pUrvA''nupUA gurulaghuparyAlocanayA laghupaJcakAdikrameNa pratisevitaM, pUrva pUrvA''nupUA pratisevanA'nukrameNa''locitam 1 / 'puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM' pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam , pUrva gurulaghuparyAlocanayA pUrvA''nupUrtyA mAsalaghukAdi pratisevitaM, tadanantaraM ca tathAvidhAlpaprayojanotpattau ca gurulaghuparyAlocanayaiva laghupaJcakAdi pratisevitam, AlocanAkAle ca pazcAt pazcAnupA AlocitaM, pUrva laghupaMcakAdyAlocitaM pazcAt mAsAdIti 2 / 'pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM' pazcAt pazcAnupUrvyA pratisevitaM pUrvam AlocanAkAle pUrva laghupaMca kAdyAlocitaM pazcAt gurumAsAdIti 3 / 'pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM' pazcAt pratseivitaM pazcAdAlocitaM, pazcAt pazcAnupUrvyA pratisevitaM, gurulaghuparyAlocanAdivirahito yathAkathaJcana pratisevitaM, pazcAt pazcAnupUrvyA AlocitaM pratisevanA'nukrameNA''locitam, athavA smRtvA smRtvA yathAkathaJcanA'pyAlocitamiti 4 / iyaM catubhaGgI pratikuJcanA'pratikuJcanAbhyAM bhavAte, atastAmAha-'apaliuMcie' ityAdi / 'apaliuMcie apaliuMciyaM' apratikuJcite'prati kuJcitaM pUrva saMkalpakAle'pratikuJcitam AlocanAkAle'pi apratikuJcitamevAlocayatIti 1 / 'apaliuMcie paliuMciyaM' apratikuJcite pratikuJcitaM pUrva saMkalpakAle'pratikuJcitam, AlocanAkAle pratikuJcitaM sakapaTamAlocayatIti 2 / 'paliuMcie apaliuMciyaM' pratikuJcite'pratikuJcitaM pUrvasaMkalpakAle pratikuJcite AlocanAkAle kutazcit kAraNavazAt bhAvaparAvartanAt apratikuJcitamAlocayatIti 3 / 'paliuMcie paliuMciyaM' pratikuJcite pratikuJcitaM pUrvasaMkalpakAle prati Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 vyavahArasUtre kuJcite pazcAt AlocanAkAle'pi pratikuJcitaM sakapaTamevAlocayatIti 4 / 'paliuMcie paliuMciyaM AloemANassa' pratikuJcite pratikuJcitamAlocayataH 'savvameyaM sakayaM sAhaNiya' sarvaM niravazeSamAlo cayataH sarvametadyadApannamaparAdhajAtaM pratikuJcanAniSpannaM ca tatsarvaM svakRtaM svayamaparAdhakAriNA saMpAditaM saMhRtya ekatra melayitvA yadi saMcitaM prAyazcittasthAnamApannaH, tatastadeva pANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / yatpunaH pANmAsikAtiriktaM tatsarva parityajet / atha yadi mAsAdikaM prAyazcittamApannaH tatastadeva mAsAdikaM prAyazcitta dAtavyam / 'je eyAe pavagAe paTThavie' yaH sAdhuH sAdhvI vA etayA anantarapUrvakathitayA prasthApanayA pUrvakRtAparAdhasya viSaye sthApanA: prAyazcittadAnaprasthApanA tayA prasthApitaH prAyazcitta karaNe pravartitaH saH 'nivisamANe nirvizamAnaH prAyazcittaM kurvANaH yatpramAdataH viSayakaSAyAdibhirvA punaH 'paDisevaI' pratisevate tataH tasyAM pratisevanAyAM yatprAyazcittaM pratisevate 'sevi kasiNe' tadapi kRtsnam anugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA 'tattheva' tatraiva pUrvaprasthApitaprAyazcite eva 'Aruhiyavve siyA' ArohayitavyamAropaNIyaM syAt natvanyasmin prAyazcitte AropaNIyamiti // sU0 20 // iha pUrvasUtre parihAratapaH kathitaM, parihArazca parihartavyApekSaH pratiSedhyAnAntarIyakatvAt parihArasya / tathA parihArakriyAgrahaNena pArihAriko'pi AkSipyate, kartAraM vinA kriyAyA anupapatteH / tatra ye parihAreNa parihAranAmakena tapasA caranti, te pArihArikAH / etadviparItA ye te apArihArikAH / na pArihArikAH apArihArikaivinA bhavitumarhanti pArihArikasyApArihArikAnAntarIyakatvAt, evamapArihArikA api pArihArikaivinA na bhavanti apArihArikANAmapi pArihArikAnAntarIyakatvAt, ato'tra pArihArikA'pArihArikaviSayaM sUtramAha-'bahave' ityAdi / sUtram-bahave parihAriyA bahave aparihAriyA icchejjA egayao abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA ceittae no NhaM se kappai there aNApucchittA egayao abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA ceittae, kappai NhaM se there ApucchittA egayo abhiniseja vA abhinisIhiyaM vA ceittae, therA ya NhaM se viyarejjA evaM NhaM kappai egayao abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceittae, therA ya haM se no viyarejjA evaM haM no kappai egayao abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA ceittae / jo NhaM therehiM aviiNNe abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceei se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 21 // chAyA-bahavaH pArihArikAH bahavo'parihArikA iccheyuH ekataH abhiniSadyA vA abhinaSedhikoM vA cetayitum, no khalu teSAM kalpate sthavirAn anApRcchaya ekato abhiniSadyAM vA abhinaSedhikI vA cetayitum, kalpate khalu teSAM sthavirAn ApRcchaya Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam sU0 21 pArihArikApArihArikAnAmekatravAsavidhiH 31 ekata abhiniSadyAM vA abhinaipedhikI vA cetayitum, sthavirAzca khalu tAn vitareyuH evaM khalu teSAM kalpate ekataH abhiniSadyAM vA abhinaSedhikI vA cetayitum , sthavirAH khalu teSAM no vitareyuH evaM khalu teSAM no kalpate ekataH abhiniSadyAM bA abhinaSedhikI vA cetayitum , yaH khalu sthavirairavitIrNo'bhiniSadyAM abhinaSedhikI vA cetayate tasya svAnta. rAt chedo vA parihAro vA // sU0 21 // bhASyam -'bahavo' iti 'bahavo parihAriyA' bahavo'neke pArihArikA vA, parihAraH tapovizeSaH, tena tapovizeSNa caranti ye te pArihArikAH, 'bahave aparihAriyA vA bahavo'neke aparihArikA pArihArikavyatiriktAste 'icchejjA' parasparamiccheyuH icchAM kuryuH / kimiccheyustatrAha-'egayao' ekataH ekastha ne tatraiva vasatau vasatyantare vA 'abhinisejjaM vA' abhiniSadyAm abhi-rAtrimabhivyApya svAdhyAyanimi tamAgatAH santo niSIdanti tiSThanti yasyAM sA tAmabhiniSadyAM vasatimityarthaH, 'abhinisIhiyaM kA' abhinaSedhikI vA, niSedhaH svAdhyAyavyatirekeNa sakalavyApArapratiSedhaH, tena niSedhena nirvR tA naiSedhikI kevalasvAdhyAyasthAnam "muttatthaM nisIhiyA" iti vacanAt atra naSedhikI sUtrArthaprAyogyA jJAtavyA, na tu kAlakAraNaprAyogyA, abhi-Abhimukhyena sUtrArthaprAyogyatayA nepedhikI abhinaipethikI tAmabhinaiSedhikIM vA / ayama theH- tatra divase svAdhyAyaM pravacanaM kRtvA rAtrau vasatimeva sAdhavaH prApnuvaMti sA abhinaSedhikI, abhinaSedhikyAmeva svAdhyAyaM kRtvA rajanImuSitvA prAtaH kAle vasatimupAgacchanti sA abhiniSadyA, tAmabhiniSadyAm, abhinaiSedhikIM svAdhyAyasthAnavizeSaM vA 'ceittae' cetayituM kartum, yadi aneke pArihArikA aparihArikAzca ekasmin sthAne abhiniSadyAm abhinaSedhikIM vA kattu vastumiccheyuH tadA 'No NaM kappai there aNApucchittA egayao abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceittae' no khalu kalpate sthavirAnanApRcchaya ekataH ekasthAne abhiniSadyAM vA abhinaSedhikI vA cetayituM kartum / tatra no naiva kathamapi eteSAM pArihArikANAmaparihArikANAM ca kalpate sthavirAn AcAryaprabhRtIn anApRcchaya teSAmAcAryAdInAmAjJAmantareNa ekasthAne svavasatau abhiniSadyAm abhinaSedhikIM vA kattu no kalpate iti bhAvaH / sAdhUnAmucchvAsaniHzvAsanimeSAdi yatirekeNa zeSANAM samastAnAmapi vyApArANAM gurupRcchAdhInatvAt / tadevaM pratiSedha vayavaM nirUpya vidhiM nirUpayitumAha--'kappaI NhaM there ApucchittA te egayao abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceittae, kalpate khalu sthavirAnApRcchya teSAm ekataH abhiniSadyAM nA abhinaSedhikI vA cetayitum AcAryAjJayA teSAmekasthAne'bhiniSadyAdi kattu kalpate iti / atha yadi sthavirA ApRSTAH santa AjJAM vitareyuH tadA kiM kuryuH ? ityAzaGkAyAmAha-'therA ya NhaM se viyarijjA evaM haM kappai abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA cei Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 vyavahArasUtre tae' sthavirAzca khalu teSAM vitareyuH AjJAM dadyuH, evaM tadA khalu kalpate teSAM abhiniSadyAM vA abhinaiSedhikIM vA cetayituM karttum, sthavirANAmAjJayA taiH saha vastuM kalpate iti bhAvaH / yadi 'therA ya hUM' sthavirA: khalu 'no viyarejjA' no vitareyuH naivA'nujJAM kuryuH ' evaM haM No kappar3a' evamuktena prakAreNa anujJAmantareNa khalu no naiva kalpate teSAm 'egayao' ekataH ekasthAne 'abhinisejjaM vA' abhiniSadyAM vA 'abhinisIhiyaM vA' abhinaiSedhikIM vA 'ceittae' cetayituM karttumityarthaH 'jo 'haM therehiM atriiNe' yaH kazcit khalu apArihArikaH sthavirairAcAryAdibhiH avitIrNaH ananujJAtaH san pArihArikaiH saha ekasthAne 'abhinisejjaM vA' abhiniSadyAM vA 'abhinisIhiyaM vA' abhinaiSedhikIM vA 'cetai' cetayati karoti 'se' tasya apArihArikasya 'saMtarA chee vA parihAre vA' svAntarAt svakRtamantaraM svAntaraM tasmAt yAvadAgatya sana milati, yAvadvA svAdhyAyabhUmernottiSThati tAvat yad vyavadhAnaM tad antaraM tasmAt svakRtAdantarAt chedo vA paJcadivasAtmakaH, parihAro vA parihAratapo vA mAsalabukAdi prAyazcittamA sUtrArthaH // sU0 21 // nanvasya prakRtasUtrasyA'nantarapUrvasUtreNa saha kaH sambandhaH ? iti cet atrocyate - atra pUrvapUrvasUtreSu parihAraH kathitaH, na ca kutrApi madhye parihAraprakaraNaM parityaktam, tataH prakRtaH parihAraH, parihAranAmakaM tapovizeSaH, sa ca kriyAvizeSarUpa eva, kriyA ca karttAramantareNA'nupapanneti parihArakriyAprakaraNA'nurodhAt atra parihArI parihArakriyAyAH karttA'bhidhIyate, ayameva pUrvapUrva - sUtraiH saha prakRtasUtrasya saMbandha iti / athavA anantarapUrvasUtre idamuktaM yat sthavirairanujJAtAnAmabhiniSadyAmabhinaiSedhikIM vA yadi gacchati tataH prApnoti parihAramiti / atra prakRtasUtre tu sa eva parihAratAmupagata iti pratipAdyate / athavA anantarasUtre 'bhiniSadyAdigamanaM kathitaM sa pratyAsannakSetranirgamaH, idaM tu prakRtasUtraM dUre nirgamanaM kathayati, ityanena sambandhenAyAtasya prakRtasUtrasya vyAkhyAnaM prastUyate - 'parihAraka paTThie' ityAdi / sUtram - parihArakappaTThie bhikkhU bahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya se sajjA kappara se egarAiyAe paDimAe jaM NaM jaM NaM disaM aNNe sAhammiyA viharaMti taM NaM taM NaM disaMuvattie, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappara se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi niDiyaMsi paro vaejjA sAhi ajjo egarAyaM vA durAvA, evaM sa kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, je tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasaI se saMtarA chee vA parihAre vA || sU0 22 // chAyA - parihArakalpasthito bhikSuH bahiH sthavirANAM vaiyAvRtyAya gacchet sthavirAzca smareyuH kalpate tasya ekarAtrikyA pratimayA yAM khalu yAM khalu dizam anye sAdharmikA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u01sU022-23 parihArakalpasthitasya prAmAntaragamanavidhiH 33 viharanti tAM tAM khalu dizamupalAtum, na tasya kalpate tatra vihArapratyayikaMvastum, kalpate tasya kAraNapratyayika vastum, tasmizca khalu kAraNe niSThite paro vadet vasa khalu Arya ekarAvaM vA dvirAtraM vA, evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum , no tasya kalpate paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vastum , yadi tatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 22 / / bhASyam-'parihArakappaThie' parihArakalpasthitaH / tatra-parihArasya kalpaH sAmAcArI iti parihArakalpaH, tasmin parihArakalpe sthita iti parihArakalpasthitaH parihAratapasi vartamAna ityarthaH 'bhikkhU' bhikSuH 'bahiyA' bahiranyatra nagarAdau 'therANaM' sthavirANAm anyagrAmAdau sthitAnAmAcAryAdInAm 'veyAvaDiyAe' vaiyAvRtyAya glAnatvAdikAraNe vaiyAvRttyakaraNAya 'gacchejjA' gacchet 'therA ya se sarejjA' sthavirAzca tasya smareyuH parihAratapaH smRtipathamAnayeyuH yathA-eSa parihArakalpasthito vartate, smaradbhistaiH sa parihArI vaktavyo yAvat pratyAgacchasi tAvannikSipyatAM pariha ratapa iti / tatra yadi parihArike sAmarthyamasti tataH parihAratapaH prapanno gacchati / athavA nAsti cet sAmarthya tataH parihAratapo nikSipati / parihAratapo nikSipya ca 'kappai se' tasya kalpate egarAiyAe paDimAe' ekarAtrikyA pratimayA, atra pratimAzabdo'bhiprahavAcI, tatazca ekarASikeNA'bhigraheNetyarthaH, arthAt-yatrApAntarAle vasAmi tatra gokulAdau pracuragorasAdibhojyavastulAbhe'pi pratibandhamakurvatA kAraNaM vinA mayA ekarAtrameva vastavyaM nAdhikaM varatavyamityAkAreNA'bhigraheNa ekarAtrikavAsarUpamabhigrahaM kRtvetyarthaH 'jaNaM jaMNaM disaM' yAM yAM khalu dizaM 'jaM NaM' ityatra dvitIyA vebhaktiH saptamyarthe jJAtavyA tena yasyAM yasyAM khalu dizi dizAyAmityarthaH, athavA yAM yAM khalu dizamAzritya 'anne sAhammiyA' anye sAdharmikAH liGgasAdharmikAH pravacanasAdharmikA vA saMvignasaMbhogekAdayo vakSyamANA: 'viharaMti' viharanti tiSThanti 'taM NaM taM gaM disaM uvalittae' tAM tAM khalu dizam upalAtuM grahaM tum AzrayitumityarthaH / 'no se kappaI' no naiva 'se' tasya parihArakalpasthit sya nikSiptaparihArata paso vA AhArAdilobhena kalpate 'tattha' tatra grAmAdau 'vihAravattiyaM vatthae' vihArapratyayikam avasthAnanimittaM tatra vastuM na kalpate iti, kintu 'kappaI se tattha' kalpate tasyAnantara ditasya bhikSoH yatra bhikSAM kRtavAn uSitavAn vA tatra-kAraNavattiyaM vatthae' kAraNapratyayikaM vayamANasUtrArthapratipRcchAdAnavaiyAvRttyAdikAraNanimittaM vastuM vAsaM kAM kalpate iti / atha ca 'taMsi ca NaM kAraNaMsi nidviyaMsi' tasmiMzca khalu kAraNe niSThiteyat kAraNavizeSamAsAdya grAmAntaraM sthAnAntaraM vA uSitaH tasmin kAraNavizeSe niSThite parisamApte sati yadi 'para' vaejjA' paraH-tatsthAnAdhiSThita ArcAdirvadet AgrahaM kuryAt yathA 'vasAhi yajjo' he Arya ! vasA'tra madIyasthAne 'egarAyaM vA durAyaM vA' ekarAtraM vA dvirAtraM vA, he Arya ! dUrAdAgato'si mahatkArya saMpAditavAn , ato'tra ekarAtraM vA dvirAtraM vA vasa, dUrAdAgato vya. 5 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre 'si vihArajanitakhedamapanIya sukhena tiSTha / ' evaM se kappara egarAyaM vA durAyaM vA vattha' evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum, evamuktaprakArake grAmAntarAdhiSThitasthavirAdhAgrahe sati 'se' tasya parihArakalpasthitasya tatra sthAnAntarAdau parisamAptakAryasyApi ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastuM vAsaM karttuM kalpate, kintu 'no se kappara egarAyAo vA durAyAo vA paraM vatthae' no tasya kalpate ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paraM vastum, tataH paraM punaH sthavirAdyAgra he svecchayA vA niSkAraNam ekarAtrAt dvirAtrAdvA paramadhikaM vAsaM karte parihArakalpasthitasya na kalpate ityarthaH / yo niSkAraNamadhikaM vasati tatrAha - " - 'je tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasaI' yastatra ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paramadhikaM kAlaM trirAtraM caturAtrAdikaM vA niSkAraNaM vasati 'se' tasya 'saMtarA chee vA parihAre vA' sAntarAt chedo vA parihAro vA yaH parihArakalpasthitaH punastatrat dvirAtrAdvA paramadhikaM vasati tasya bhikSoH sAntarAt svakRtAdantarAdapAntarAle niSkAraNavAsarUpakAraNAt yAvatkAlaM niSkAraNamekadvirAtrAdadhikamuSitaH tAvatkAlikaH chedo vA parihAro vA chedanAmakaM vA parihAranAmakaM vA prAyazcittaM yathAyogaM gururdadyAditi // sU0 22 // sUtram - parihAraka pahie bhikkhU bahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya se no sarejjA kappar3a se nivvisamANassa egarAiyAe paDimAe jaM NaM jaM NaM disaM anne sAhammiyA viharaMti taM NaM taM NaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappara se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi niTThiyaMsi paro vaejjAvasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAvA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kaSpai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasaI se saMtarA che vA parihAre vA // sU0 23 // chAyA - parihArakalpasthito bhikSurbahiH sthavirANAM vaiyAvRtyAya gacchet, sthavirAzca no smareyuH kalpate tasya nirvizamAnasya ekarAtrikyA pratimayA yAM khalu yAM khalu dizamanye sAdhakA viharanti tAM khalu tAM khalu dizamupalAtuM, no tasya kalpate tatra viharapratyathikaM vastum, kalpate tasya tatra kAraNapratyatra vastuM tasmizca kAraNe niSThite paro vadet vasa Arya ! ekarAtra vA dvirAtraM vA, evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastuM, no tasya kalpate paramerAtrAdvA dvirAtrAdvA vastu, yat tatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA // su0 23 // bhASyam- 'parihArakappaTThie' iti / 'parihAra kappaTThie' parihArakalpasthitaH parihAratapasi varttamAnaH 'bhikkhU' bhikSuH 'bahiyA' bahiranyatra nagarAdau grAmAntare vA / 'therANaM' sthavirANAmAcAryAdInAm, 'veyAvaDiyA e' vaiyAvRttyAya, tatra vaiyAvRttyaM guroranyasya vA sthavirasya sevA, tatkaraNAya 'gacchejjA' gacchet'therA ya' sthavirAzca 'se' tasya parihArakalpa sthitasya tapaH 'no sarejjA' no smareyu kAryabAhulyena ayaM parihAratapodhAraka iti na smaraNaM kuryuH, asau api gamanasaMbhrameNa nivedanaM vismaret yathA parihAratapo Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 su0 24 parihArakalpasthitasya prAmAntaragamanavidhiH 35 ni kSepaNIyamiti, tatra yadi A vAryAH smareyuH bhikSurvA smArayati tadA tattapo nikSipya gacchati, yadi dvayorapi vismRtaM bhavet tadA 'kappai se nivisamANassa' kalpate tasya niviMzamAnasya tapo vahamA nasyaiva 'egarAiyAe paDimAe' ekarAtrikyA pratimayA ekarAtrikAbhigraheNa zeSaM sarva pUrvasUtravadeva vyAkhyem // sU0:3 // sUtram --parihArakappa'e bhikkhU bahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya se sarejjA vA no sarejjA vA kappai se nivisamANassa egarAiyAe paDimAe jaNaM jaMNaM disaM anne sAhammiyA viharate, taM Na ta Na disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthara, kappai se tatya kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca Na kAraNaMsi nidviyaMsi parovaejjA vasAhi ajjo egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappaI paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyA vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 24 // chAyA-parihArakalpa sthato bhikSubahiH sthavirANAM vaiyAvRtyAya gacchet sthavirAzca smareTarvA no smareyuvA kalpate tasya nirvizamAnasya ekarAtrikyA pratimayA yAM khalu yAM khalu dizamanye lAdharmi kA viharanti tAM khalu tAM khalu dizamupalAtum , no tasya kalAte tatra vihArapratyayikaM vastum, kalpate tasya tatra kAraNapratyayika vastum, tasmizca khalu kAraNe niSThite paro vadet vasa Arya! ekarAtraM vA dvirAtraM vA, evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastumA, no tasya kalpate paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vastum, yatU tatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasAMta tasya svAntarAt cher3o vA parihAro vA // sU0 24 // bhASyam - 'parihArakappaDie bhikkhU' iti / 'parihArakappadvie bhikkhU' parihArakAsthito bhikSuH 'bahiyA' bahirbAhye nagarAdau 'therANa' sthavirANAmAcAryAdInAM 'veyAvaDiyAe' vaiyAvRttyAya 'gacchejjA' gacchet 'therA ya' sthavirAzca 'se sarejjA vA no sarenA vA' tasya pArihArikasya tapaH smareyurvA kAryavyAkSepAnno smareyurvA yathA eSaH parihAratapovAhaka iti smaraNaM kuryuH no vA kuryuH tadA kalpate tasya nirvizamAnasya tapo vahataH sataH, ityAdi sarva pUrvavadeva vyAkhyeyam / atrAyaM bhAvaH-prathamasUtre vahanaM kathitaM tattapa AcAryoM de to vAha yedapi sarvato vA vAhayedapi 1 / dvitIyasUtre sthApana bhaviSyakAlArthaM tadapi dezataH sarvato vA sthApayedapi 2 / tRtIyasUtre-tyAgaH, tadapi dezataH sarvato vA tyA nayedapyAcArya iti / / tatra dezato vahanAdi kathaM syAttatrAha-parihAratapaH prAyaH sarva vyUDhaM stokamevA paziSTam , atrAntare bahirgamanaprayojanamupasthitaM bhavettadA''cAryo vadet-muJcAdhikRtaM parihAratapaH yara : sAmpratamidaM gamana kAryamupasthitam / tatra yadi sa samartho bhavettadA pAha-na kSipAmi Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre bhadanta ! yadetaddezato'vaziSTaM tapo mArga eva sampUrNa kariSyAmIti so'vaziSTaM dezataH tapo vahamAna eva gacchati / athAsamarthazcettadA''ha-gamiSyAmi tvavazyameveti vicintayan taM tapodezaM nikSipya gacchati / athavA tasya yadavaziSTaM stokamavyUDhaM tiSThati tattasya mahatkAryArtha prasthitasyAcAryAH kAryasya mahattvamAzritya prasAdabuddhayA'vaziSTaM tattapo samastamapi mocayanti yathA mahati vaiyAvRttyAdiprayojane tvaM prasthAnaM karoSIti mocitaM prasAdatastava zeSametattapa iti / evaM dezato vahananikSepaNa-tyAgAH pradarzitA iti / atha sarvataste pradaryante-kasyApi sAdhoH parihAratapo dattaM voDhumapi sa pravRttaH, atrAntare ca vaiyAvRtyAdyartha gamanaprayojanamupasthitaM tadA''cAryA bruvatehe devAnupriya ! samutpannamidamAvazyakaM gamanaprayojanamato nikSipa parihAratapa iti / yadi sa sAdhuH samarthastadA pAha-bhadanta ! gacchannapi samartho'haM tattapo voDhum , mArgasya dUratvAcca mArga eva tattapaH samastaM pUrNa kariSyAmi, tathAhi-sarva jaghanyaM parihAratapo mAsikaM bhavati tadApanno'sau, gantavyaM cAnandapurAt mathurAyAM tatastattapo mArga eva samAptimupayAtIti sa tapo vahamAna eva gacchati / yadi so'samarthaH tadA tattapo nikSipati / athavA mahatprayojanamupasthitaM garIyAMzcAdhyA, etasya prayojanasyAyameva kartA guNagarIyatvAt tataH samyak pravacanabhakto'yaM duSkaraduSkarakArI kintu sAmarthyavihIna iti vicintyAcAryAH sarvamapi tasya tanapaH prasAdato mocayantyapi / evaM sarvato vahananikSepaNatyAgA veditavyA iti / evameva tataH pratinivarti tasya dezataH sarvato vA vahanatyAgau veditavyo, tathAhi-yadi gacchatA dezo nikSiptastataH sa tapaso deza: pratinivarttitena kriyate / atha samastaM nikSiptaM tadA tatsarvamapi pratinivartitena kriyate / athavA aho duSkaramidaM caturvidhasaMghajinapravacanaprabhAvanAsambandhikAryamanena saMpAditamiti parituSTA AcAryA nikSiptaM tattapaso dezaM vA sarva vA mocayanti / evaM pratinivartitasya dezataH sarvato vahanatyAgau bhavata iti / atrA''zaGkA jAyate yat AcAryAdiprasAdato dezasya sarvasya vA tyAgaH kRtaH kintu na khalu prasAdataH pApanivRttiH samupajAyate ? ityatrAha-yathA anudghAtike parihAratapaHprAptau vaiyAvRttyakarANAM tasya tyAgo bhavati 'aNugyAiyaM ugyAiyaM kijjaI' iti vacanAt saMghAdivaiyAvRttye pravRttAnAmudghAtikameva parihAratapo bhavati na tu anudAtikaM vaiyAvRttyasya paramanirjarAhetukatvAditi // sU0 24 // athAsya sUtrasya pUrvasUtreNa saha kaH sambandha iti cedatrocyate-pUrvasUtre pArihArikasya vaiyAvR. tyAdinimittanirgamanAdhikAraH proktaH, ihApi nirgamanameva kathayiSyate / athavA pUrvasUtre tapaso'dhikAro'nuvartate, atrApi sUtre sa eva tapaso'dhikAro varNayiSyate / anena sambandhenA''yAtamidaM sUtramAha 'je bhikkhU' ityAdi / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u. 1 sU0 25-27 ekAkivihAriNaH punargacchAgamanavidhiH 37 sUtram - je bhikkhU ya gaNAo avakamma egallavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae asthiyA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikamajjA puNo cheyaparihArassa uvahAejjA // sU0 25 // chAyA-yo bhikSuzca gaNAdavakramya ekAkivihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet sa cecchet dvitIyamapi tamevagaNamupasaMpadya khalu vihartum asti cAtra zeSaM punarAlocayet punaH pratikAmayet punazcheda parihArasya upasthApayet // sU0 25 // bhAgyama-"je bhikkhU" iti 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH jaghanyato dazapUrvadharaH utkRSTatazcaturdazapUrvadhArI,tathA zraddhA 1, satyaM 2, medhA 3, bahuzrutattvam 4, zaktimattvam 5, alpAdhikaraNatvam 6, dhRtimattvam 7, vIryasampannatvaM 8 ceti, ityetAvadaSTaguNadhArako munirvA 'gaNAo pravakkamma' gaNAt svakIyagacchAt avakramya vinirgatya pRthagbhUtvA 'egallavihArapaDima' ekAkivihArapratimAm ekAkivihArayogyAM ekAki bhUtvA viharaNarUpa mabhigrahavizeSam 'uvasaMpajjittA gaM' upasaMpadya svIkRtya 'viharejjA' viharet 'se ya' sa caikAkivihArI 'ichejjA' svakIyaM gaNaM smaran i chet , kimicchedityAha-'doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittANaM virahittae' dvitIyamapi vAram ekavAraM pUrva pravrajyAprattipattikAle AzritavAn idAnIM tu dvitIyaM vAram ata eka kathitaM dvitIyamapi vAraM tameva AtmIyaM pUrvatyaktaM gaNameva upasaMpadya svIkRtya punarvihatam tadA ki kuryAt pUrvagacchasthita AcAryAdiH / tatrAha-'atthi yA ittha sese' asti cAtra tasmin sunau zeSam avaziSTaM cAritraM bhavet tadA 'puNo AloejjA' punarAlocayet AcAryAdiH punastamekAkivihArapratimAjAtamatIcAramAlocayet pApasyAlocanAM kArayet , tasya svakIyaM pApaM prakaTaM kArayedityarthaH / AlocanAnantaraM 'puNo paDikamejjA' punaH pratikrAmayet punaH punarakaraNatayA tasmAt sthAnAt pratyAvartayet punarapi kimityAha-'pugo cheyaparihArassa uvadyAejjA' punazchedaparihArasyopasthApayat, chedazca parihArazceti samAhAradvande chedaparihAraM tasya, tatra chedasya dIkSAche / kRtvA tasya parihArasya parihAratapaso vA yathAyogyaM karaNAya punarupasthApayeta dIkSAchedaM parihAratapo vA AropayeditibhAvaH / pUrvaM yaduktam-'atthi yA ittha sese' iti kizcidvaziSTe cAritrabhAge'yaM vidhiruktaH, yadi sarvamapi cAritraM naSTaM jAtaM nAvaziSTa kiJcittadA sarva pUrvaparyAyaM chittvA punarnutane cAritre tamupasthApayediti niSkarSa iti / atra ko'pi zaGkateyadyapi pratimA patipannasya cAritravirAdhanAyAH saMbhavaH, na tu cAritraM sarvamapagataM kinta zeSamavatiSThate, tyavahAranayamatena dezabhaGgena sarvabhaGgAbhAvAt, tatazcAritrasya zeSe sati 'punarAlocayet punaH pratikrAmyet' ityatra punaH zabdo na dvitIyavArApekSaH AlocanApratikramaNayoH pUrvamakaraNAt , ekavAraM kRtaM kArya dvitIyavAraM kriyate tatra punaHzabdaH sApekSaH, yathA ca loke vakti-'kRtamidamekavAramidAnI punaH kriyate' iti, atra tu prathamamevA''locanAM prathamameva ca Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre pratikramaNaM tataH kathamatra punaH zabdopapattiH ? atrocyate-bhikSusvabhAvasya Rjutvena sa yatraiva sthAne'ticAraprasaGgaH samApatitastatraiva sa ittham acintayat yat samApatitamaticArajAtaM tadatraiva AlocayAmi pratikramAmi pazcAd gurusamakSamAlocanAM pratikramaNaM ca kariSyAmIti / evaM cintayitvA pUrvagacche Agacchati tato ghaTate evAtra punaH zabdopAdAnamiti / athavA gacchAd gatasya punastatrAgamanApekSayA punaH zabdopAdAnam tathAhi-'puNo AloejjA' punariti gatvA punaH pratyAvartitasya AlocanAM kArayet yuktameva punaHzabdopAdAnam nahi tIrthakarA ekamakSaramapi vyartha bhASante iti / evaM punarapi svagacche pratinivRttaM sAdhuM gacchasthA munayo na nindeyuH na garheran yathA - 'samAptiM nItA'nena pratimA, sAMprataM punarAgato varttate' ityAdivAkyaiH pratinivRttasya nindA gIM na kuryuH, tasya zubhapariNAmavattvena zobhanAdhyavasAyavattvena ca pratinivRttatvAditi // sU0 25 // pUrva bhikSusUtramuktvA samprati gaNAvacchedakA''cAryopAdhyAyayoH sUtradvayamAha-'gaNAvaccheyae ya' ityAdi 'Ayariya uvajjhAe' ityAdi / sUtram-maNAvaccheyaeya gaNAo akvAmma egallavihArapaDimaM uvasaMpajjittANaM viharejjA, se icchejjA doccaMpi tameva maNaM uksaMpajjittANaM viharittae puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvaSThAvejjA // sU0 26 // AyariyaavajjhAe ya gaNAo avakkamma egallavihArapaDimaM upasaMpajjitA gaM viharejjA se icchejjA doccaMpi tameva gaNaM upasaMpajjittA Na viharittae puNo AloejjA puNo paDikamejjA puNo cheyaparihArassa uvamAejjA // sU0 27 // chAyA-gaNApacchedakAca gaNAdavakramya ekAkivihArapratimAmupasaMpaca khalu vihareta, sa icchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu cihattam punarAlocayet punaH pratikAmet punaH chedaparihArasya upasthApayet // sU0 26 // AcAryopAdhyAyazca gaNAdavakramya ekAkivihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet sa icchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihattuM punarAlocayet punaH pratikrAmet punaH chedaparihArasya upasthApayet // sU0 27 // bhASyama-gaNAkcche yae ya' iti / 'AyariyauvajjhAe ya' iti ca / etat sUtradvayamapi bhikSusUtravadeva vyAkhyeyaM, vizeSaH kevalametAvAneva yat gaNAvacchedaka ekAkivihArapratimApratipattikAle gaNAvacchedakatvaM svapadaM mukvA pratimA pratipadyate, AcAryo'nyaM gaNadharaM svapade sthApayitvA pratimA pratipadyate iti / zeSaM sarva sUtradvayaM bhikSusUtravadeva jJAtavyam / athavA bhikSusUtrAdidaM nAnAsvaM yat gaNAvacchedaka AcAryazca pratimApratipattikAle pUrvagRhItamupachi nikSipyAnyamupadhi prAyogyamutpAdya pratimA pratipadyate iti, zeSaM pUrvavadeva / sU0 26, 27 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyas u0 1 sU0 28-32 pArzvasthAdivihAraprAptasyapunarAgamane vidhi 39 sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakphamma pAsasthavihArapaDima uvasaMpajjittA NaM viharejjA se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae, asthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvaTThAvejjA ||suu0 28 // chAyA-bhikSuzca gaNAdavakramya pArzvasthavihArapratimAmupasaMpadya khalu vihares, sa ca icchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihartum, asti cAtra zeSa punarAlocayet punaH pratikrAmet punazchedasya vA parihArasya vA upasthApayet // sU0 28 // bhASyam-'bhikkhU ya' iti / bhikkhU 'ya' yaH kazcid bhikSuzca 'gaNAo avakkamma' gaNAt svagacchAt apakramya bahirnirgatya, 'pAsatthavihArapaDima' pArzvasthavihArapratimAm, pArzvasthasya, pArzve jJAnAdInAM samIpe natu jJAnAdiSu tiSThatIti pAvasthaH, athavA asya pAzastha iticchAyA, tatra pAzAH bandhahetubhUtA mithyAtvAdayaH, teSu tiSThatIti pAzasthaH cAritrAcArazithilastasyapratimA-tadviSayA'vasthA, tAm 'uvasaMpajjittANaM' upasaM padya pratipadya khalu 'viharejjA' viharet / 'se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae' sa ca pArzvasthacaryArato bhUtvA bhUyo'pi bhAvaparAvRtyA icchet dvitIyamapi vAraM gaNaM svagaNaM yasmin gaNe pUrvamAsIt tameva gaNaM gacchamupasaMpadya samprApya vihattuM sthAtum icchet tadA 'asthi yA ittha se se' asti cedatra zeSaM cAritrAMzo vidyamAnastadA gacchAgataM taM 'puNo' punarAgatatvAt 'AloejjA' tasyA'parAdhajAtasyA''locanAmAcAryAdiH kArayet 'puNo paDikkamejjA' punaH pratikrAmet punarakaraNatayA pApAt pratyAvarttayet 'puNo cheyassa parihArassa vA uvaTThAvaejjA' tataH punaH chedasya vA parihArasya vA upasthApayet chedasya dIkSAchedasya svIkArAya parihAratapaso vA karaNAya pravartayediti bhAvaH / yadi tasya cAritraM sarvathA naSTaM bhavettadA punaH paJcamahAvrateSu upasthApayediti vivekaH ||suu0 28 // idaM sUtraM pArzvasthaviSayakam / evaM yathAchande, kuzIle, avasanne, saMsakte cA'pi catvAri sUtrANi vaktavyAni 'je bhikkhU0 ahAchaMda0 ityAdi 'jebhikhU0 saMsatta0' paryantam ||suu029-32 sUtram-bhikkhU yagaNAo avakkamma jahAchaMdavihArapaDima uvasaMpajjittA viharejA se ya icchejA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae, asthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvadvAvejjA // sU0 29 // bhikkhU ya gaNAo avakamma kusIlavihArapaDimaM upasaMpajjittA NaM viharejjA se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae asthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vAparihArassa vA uvhaavejjaa||suu030 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 vyavahArasUtra bhikkhU ya gaNAo avakamma osannavihArapaDimaM upasaMpajjittA NaM viharejjA se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae atthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa bA uvaTThAvejjA // sU0 31 // bhikkhU ya gaNAo avakamma saMsattavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNa upasaMpajjittA NaM viharittae atthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa parihArassa vA uvahAvejjA // sU0 32 // chAyA-bhikSuzca gaNAdavakramya yathAchandavihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet sa ca icchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihartum , asti cAtra zeSaM punarAlocayeta punaH pratikrAmet punazchedasya vA parihArasya vA upasthApayet // sU0 29 // bhikSuzca gaNAdavakramya kuzIlavihArapratimAmupasaMpadha khalu viharet sa cecchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpazca khalu vihartum, asti cAtra zeSaM punarAlocayet punaH pratikrAmet punazchedasya vA parihArasya vA upasthApayet / / sU0 30 // __bhikSuzca gaNAdavakramya avasannavihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet sa cecchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihatam asti cAtra zeSaM punarAlocayet punaH pratikrAmet punazchedasya vA parihArasya vA upAsthApayet // sU0 31 // bhikSuzca gaNAdavakramya saMsaktavihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet sa cecchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya vihartam asti cAtra zeSaM punarAlocayet punaH pratikrAmet punazchedasya vA parihArasya vA upasthApayet / / sU0 32 // bhASyam-'bhikkhU ya gaNAo' iti / etAni catvAri sUtrANi pArzvasthavihArapratimAsUtravadeva vyAkhyeyAni navaraM vizeSaH kevalametAvAneva yadatra yathAchandAdayazcatvAro vAcyAH / 'ahAchaMdo' ti yathAchandaH chando'bhiprAya icchA vA, yathA- svAbhiprAyAnusAraM svecchAnusAraM vA yathaiva svasyAbhiprAyaH yathaiva vA svasyecchA tathaiva yo vicarati sa yathAchandaH AgamanirapekSavartanazIla ityaryaH // sU0 29 // 'kusIle'-tti kuzIlaH kutsitam AgamaniSiddhaM zIlam AcAraH samitiguptyAdirUpo vidyate yasya sa kuzIlaH / / sU0 30 // 'osaNNe'-tti avasannaH, 'kAle viNae' ityAdirUpajJAnAdisAmA cAryAsevane avasIdati duHkhamanubhavati, athavA sAmAcArI vitathAm asatyAM kurvan varttate saH sAdhvAcArapAlane audAsInyavAn sAdhvAcArapAlananirapekSa ityarthaH // sU0 31 // 'saMsatte' tti saMsaktaH saMsakta iva saMsaktaH pArzvasthAdInAM saMvignAnAM vA sAMnidhyamAsAdya tattadrapeNa saMnihitadoSaguNaH tatraiva saMsakto bhavati yathA pArzvasthAdiSu militaH pArzvasthasadRzo Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 sU0 33 parapASaNDatAprAptasya punarAgamanavidhiH 41 bhavati, saMvigneSu militaththa saMvignasadRzo bhavati bahurUpanaTa iva yathAvasaravarttanazIla iti bhAvaH sa ca saMkliSTA saMkliSTabhedena dvividhaH, tamra - saMkliSTa saMsaktasvarUpamAha gAthA - paMcAsavapavatto jo, gAravattigasaMjuo / itthI gahi saMbaddho, saMsatto kiligo // 1 // chAyA - paJcAzravapravRtto yo gauravatrikasaMyutaH / strIhiSu saMbaddhaH saMsaktaH saMkliSTakaH // 1 // yaH paJcasu AzraveSu hiMsAdiSu pravRttaH sa paJcAzravapravRttaH - hiMsAdyAzraveSu pravarttanazIlaH, gauravatrikena RddhirasasAtarUpeNa saMyutaH sahitaH, tathA strISu strIrUpeSu gRhiSu pUrvapazcAtsaMstuteSu gRhastheSu sambaddhaH strIgRhibhiH saha sambandhakArako bhavati sa saMkliSTaH saMsakto jJAtavya iti // 1 // athA'saMkliSTasaMsaktasya svarUpaM gAthAdvayenAha-- gAthA - pAsatye pAsattho, ahachaMde hoi sovi ahachaMdo / evaM kusIlamajjhe, osanne yAvi emeva // 1 // saMsatte saMsatto, piyadhamme hoi sovi piyadhammo / evaM akiliTTho, saMsatto so muNeyavo // 2 // chAyA -- pArzvasthe pArzvastho, (bhavati), yathAchande bhavati so'pi yathAchandaH / evaM kusIlamadhye, avasanne cApi evameva // 1 // saMsakte saMsaktaH priyadharmaNi bhavati so'pi priyadharmAH / evamasaM kliSTaH saMsaktaH sa jJAtavyaH // 2 // anAyorartha chAyAgamya iti na vitriyate iti / atredaM vijJeyam -- pArzvasthasya yatra sthAne yat prAyazcittaM kathitaM tasminneva sthAne yathAchandasya prAyazcittaM vivardhayet 'ahAchaMde vivaDDhejjA' iti vacanAt kathamevaM kriyate ? AgamanirapekSavarttitvena kuprarUpaNAprarUpako bhavati, kuprarUpaNAyA bahudoSatvAttasya prAyazcittAdhikyaM proktam / atrA'yaM vivekaH-pArzvasthavaM bhikSugaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAM sarveSAmapi saMbhavati, yathAchandatvaM tu kevalaM bhikSoreva bhavati tataH pArzvasthaviSayakaM sUtra trisUtrAtmakaM bhavati, yathAchandasUtra tu ekarUpameveti // sU0 29-32 // sUtram -- bhikkhU ya gaNAo avakamma parapAsaMDapaDimaM uvasaMpajjittANaM viharejjA se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, natthi NaM tassa tappatti ke chee vA parihAre vA nannattha egAe AloyaNAe / / sU0 33 // vya, 6 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 vyavahArasUtre chAyA-bhikSuzca gaNAdavakramya parapASaNDapratimAmupasaMpadya khalu viharet, sa cecchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya skhalu viharttam, nAsti khalu tasya tatpratyayikaH kazcit chedo vA parihAro vA nA'nyatra ekayA AlocanayA // sU0 33 // bhASyam-'bhikva ya' iti / 'bhikkhU ya' yaH kazcid bhikSuH rAjAdyupaplavA'zivAdikAraNAt 'gaNAo avakamma' gaNAt svakIyagacchAt apakramya pRthagbhUto nissRtyetyarthaH 'parapAsaMDapaDimaM uvasaMpajjittA NaM' parapASaNDapratimA svakIyaliGga parityajya anyadIyaM paradArzanikaliGgam upasaMpaca svIkRtya khalu 'viharejjA' viharet yathAvasaramupadravakAle parakIyaM liGgaM svIkRtyA'pi antaHkaraNena paJcamahAvrataM pAlayan viharan 'se ya icchejjA' sa ca parityaktasvakIyaveSo gRhItaparakIyaveSaH, antarbhAvitacAritraH, sa yadi 'doccaMpi' dvitIyamapi vAraM 'tameva gaNaM upasaMpajjittA gaM' liGgaparivartanakAraNe parisamApte sati tameva gaNaM yasmin gaNe pUrvamAsIt tameva gacchaM punarapi upasaMpadya prApya khallu vihatam icchet-vAJchet tadA 'natthi NaM tassa tappattie' nAsti khalla tasya kAraNavazAt svaliGga parityajya parapASaNDaliGgaM svIkRtya punarapi svagacche samAgacchataH tatpratyayikaH parapASaNDapratimAgrahaNanimittakaH 'kei chee vA parihAre vA' kazcicchedo vA parihAro vA, tasya tanmUlakaM chedanAmakaM parihAranAmakaM vA prAyazcittaM na bhavatItyarthaH / tat kimatra sarvathaiva prAyazcittA'bhAvaH ? tatrAha-'nannattha egAe AloyaNAe' nAnyatraikayA AlocanayA, AlocanA gurusamIpe svadoSANAM prakaTanarUpA, tAM vihAya nAnyat prAyazcittaM bhavati, iti AlocanAmAtrameva tasya prAyazcittaM bhavati / rAjA'zivAyupadravakAraNamAzritya parakIyaliGgadhAraNenApi tasya bhAvacAritrasadbhAvAt / yadi bhikSuH rAgadveSAdikAraNena svakIyagaNAdavakramya parapASaNDaliGgam upasaMpadya viharet, kaSAyakAraNe parisamApte sati dvitIyamapi vAraM tameva gaNamupasaMpadya vihartumicchet, athai kurvatastasya chedo vA parihAro vA prAyazcittamApadyeta anyadapi prAyazcittaM bhavati rAgadveSAdikAraNataH parakIyaliGgasya dhAraNAt, tAdRzasya parakIyaliGgapratipattau saMyamayatanAyA asaMbhavAceti vivekaH / atredaM bodhyam-bhikSuH tAdRzasya parapASaNDasya veSaM gRhNAti yasmin kSetre sAdhavo vicaranti tatratyo rAjA yasya parapASaNDasya matAvalambI bhavet evaM karaNe rAjA bhikSu nopadravati / kiyatkAlaparyantaM taM liGgaM dhArayedityAha-yAvatkAlaparyantaM tatra rAjAghupadavo nopazAmyati tAvatkAlaparyantaM talliGgadhAraNamAvazyakam / tathA-upazAnte'pi rAjAghupadrave yAvatkAlaM sAdharmikANAM sArthoM na milati tAvatkAlaM tenaiva liGgena kAlakSepaM kuryAt, tatkSetrasya sahasA tyaktumazakyatvAt / kathita ca bhagavatIsUtrasya paJcaviMzatitame zatake saMjayAdhikAre--'gRhasthaliGge'nyaliGge vA chedopasthApanIyaM cAritraM labhyate' iti / kAraNamAzritya liGga muktavAn kintu yasya cAritraM nirdoSaM vartate Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 sU0 34 avadhAvitasya punarAgamane vidhiH 43 sa tatra yadi kasyApi navadIkSitasya chedopasthApanIyasambadhI kAlaH samApto bhavettadA talliGgasthitasyaiva nirgranthA(niyaMThA)pekSayA, tathA sthAnAGgakathitacaturbhaGgayapekSayA ca taM navadIkSitaM cAritre sthApayituM kalpate iti / atradaM tAtparyam-pArzvasthAdisaMsaktaparyantAni paJca sUtrANi bhAvaliGgaparityAgaviSayakANi tatastatra prAyazcittadAnamabhihitam, iI parapASaNDapratimAsUtra tu dravyaliGgaparityAgaviSayakamato'trAlocanAM muktvA nAnyat prAyazcitaM pratipAditam // sU033 // pUrva bhAvaliGgadravyaliGgaparityAge vidhiH proktaH, sAmprataM dravyabhAvobhayaliGgaM parityajya gatasya tatraiva gaNe punarAgantumicchato vidhimAha-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakamma ohAvejjA, se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae, nasthi NaM tassa tappattie kei chee vA parihAre vA nannattha egAe sehovaTThAvaNiyAe // sU0 34 // chAyA-bhikSuzva gaNAdavakramyA'vadhAvet sa cecchet dvitIyapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihataM nAsti khalu tasya tatpratyayikaH kazcit chedo vA parihAro vA nAnyatra ekayA zaikSopasthApanikayA // sU034 // bhASyam --'bhikkhU ya' iti / 'bhikkhU ya' yaH kazcid bhikSuH 'gaNAo avakamma' gaNAdapakramya gaNAt svakIyagacchAt apakramya nirgatya 'ohAvejjA' avadhAvet paJcamahAvrataparyAyAt parAGmukho bhUtvA gRhasthaparyAyaM prati gacchedityarthaH 'se ya icchejjA' sa cecchet yaH gRhasthaparyAyamAzritaH sa punarapi sAdhUnAM sadupadezAt bhAgyavazAcca bhAvaparAvartanena icchet 'docvaMpi tameva garga' dvitIyamapi vAraM tameva gaNam 'upasapajjittA NaM viharittae' upasaMpadya svIkRtya vihattuM punaH tatraiva gaNedIkSAM gRhItvA saMyamayAtrAM nirvAhayitumicchet, punarAgamanaprazne kodRzaM prAyazcittaM dAtavyam ! na vA dAtavyam ! ityAha-'Nasthi NaM tassa' nAsti khala tasya 'tappattaie' tatpratyayikaH saMyamatyAganimittakaH 'kei chee vA parihAre vA' kazcit chedo vA parihAro vA, na bhavati khalu tasya kazcit chedanAmakaM parihAranAmakaM vA prAyazcitaM, tasmin chedaparihAraprAyazcittasya kAraNAbhAvAt / tahiM kiM karttavyam ? ityAha-'NaNNattha egAe sehovadyAvaNiyAe' nAnyatra ekayA zaikSopasthApanikayA tasya zaikSopasthApanikAM vihAya nAnyat kimapi prAyazcittaM dAttavyaM syAt , mUlata eva tasmai punarnutanAmeva dIkSAM dadyAt , tasya sarvathA gRhasthaparyAyasvIkRtatvAditi // sU0 34 // pUrva pArzvasthAdipratimAviSaye AlocanAvidhiH proktaH, sAmprataM bhikSuNA akRtyasthAne sevite tasyAlocanAdikaM kasya pArzve kartavyam ? iti tadvidhimAha-'bhikkhU ya' ityAdi / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre sUtram - bhikkhU ya annayaraM akiccadvANaM sevittA icchejA Aloittae jattheva apaNo AyariyauvajjhAe pAsejjA tesaMtiyaM AloejjA paDikammejjA niMdejjA garahejjA viuDejjA visohejjA akaraNayAe abbhuTThejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (1) / 44 no ceva appaNo AyariyauvajjhAe jattheva saMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA bahussu babhAgamaM tassaMtiyaM AloejjA paDikkammejjA nidejjA garahejjA viuTTejjA visojjA akaraNayAe abbhuTTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA ( 2 ) / no ceva saMbhoiyaM sAhammiyaM jattheva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA bahusuyaM babhAgamaM tassaMtiyaM AloejjA paDikkamejjA niMdejjA garahejjA viuTTejjA visojjA akaraNayAe abbhuTTejjA ahArihaM tatrokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (3) / no ceva annasaMbhoiyaM jattheva sAruviyaM pAsejjA bahussuyaM babhAgamaM tassaMtithaM AloejjA paDikamejjA niMdejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe anbhujjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (4) / no ceva sAruviyaM pAsejjA bahussuyaM babbhAgamaM jattheva samaNovAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA bahussu babhAgamaMtassaMtie AloejjA paDikammejjA niMdejjA gara hejjA viuvisojjA akaraNayAe abbhuTTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (5) / no ceva samaNovAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA bahussuyaM babhAgamaM jattheva sammaMbhAviyAI ceiyAI pAsejjA te saMtie AloejjA paDikamejjA niMdejjA garahejjA viuTTejjA visohejjA akaraNayAe abbhuTTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (6) / no caiva sambhAviyAI cehayAI pAsejjA, bahiyA gAmassa vA nagarassa vA nigamassa vA rAyahANIe vA kheDassa vA kabbaDassa vA maDabassa vA paTTaNassa vA doNa mu hassa vA Asamassa vA saMbAissa vA saMnivesassa vA pAINAbhimudde vAudINAbhimudde vA karayalaparigahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTTu evaM vaejjA - evaiyA me avarAhA evaikkhutto ahaM avaraddho arahaMtANaM siddhANaM aMtie AloejjA paDikamejjA nidezA garahejjA viTTejjA visohejjA akaraNayAe anbhuTujjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjAsi ( 9 ) tti bemi // sU0 35 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 1 sU. 35 AviyopAdhyAyAyekai kAbhAve AlocanAvidhiH 45 chAyA-bhikSuzcA'nyataramakRtyasthAnaM sevitvA icchedAlocayituM yatraivAtmana AcAryopAdhyAyAn pazyet teSAm antike pratikrAmet niMdet gata vyAvarteta vizodhayet akaraNatayA'bhyuttiSThet yathArha tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta 1 / no caivAtmana AcAryopAdhyAyAn yatraiva sAMbhogikaM sAdharmikaM pazyet bahuzrutaM bahvAgabhaM tasya antike Alocayet pratikAmet niMdet garheta vyAvarteta vizodhayet akaraNatayA abhyuttiSThet yathArha tapaHkarma prAyazcitaM pratipadyeta 2 / nA caiva sAMbhogikaM sAdharmikaM yatraivA'nyasAMbhogikaM sArmikaM pazyet bahuzrutaM bahvAgamaM tasya antike Alocayet pratikrAmet nidet gaheMta vyAvatteta vizodhayet akaraNatayA abhyuttiSThet yathAhaM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadheta 3 / no caivAnyasAMbhogikaM yatraiva sArUpikaM pazyet bahuzrutaM bahvAgamaM tasya antike Alocayet pratikrAmet nindet gaheMta vyAvatata vizodhayet akaraNatayA abhyuttiSThet yathAhaM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta 4 / no caiva sArUpikaM yatraiva zramaNopAsakaM pazcAtkRtaM pazyet bahuzrutaM bahvAgamaM kalpate tasyAntike Alocayet pratikrAmet nidet gaheMta vyAvatata vizAdhayet akaraNatayA abhyuttiSThet yathAhaM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta 5 / no caiva zramaNopAsakaM pazcAtkRtaM yatraiva samyagbhAvitAni caityAni pazyet teSAma antike Alocayeta pratikrAmeta nideta gata vyAvartata vizodhayeta akaraNatayA abhyuttiSThet yathAhaM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta 6 / no caiva samyagbhAvitAni caityAni pazyet bahigramisya vA nagarasya vA nigamasya vA rAjadhAnyA vA kheTasya vA karbaTasya vA maDambasya vA pattanasya vA droNamukhasya vA Azramastha vA saMbAdhasya vA saMnivezasya vA prAcInAbhimukho ghA udIcInAbhimukho vA karatalaparigRhItaM zirAvarta mastake aMjaliM kRtvA evaM vadet-patAvaMto me'parAdhAH etAvatkRtvaH ahamaparAddhaH, arhatAM siddhAnAm antike Alocayet pratikrAmet nidet garteta vyAvattata vizodhayet akaraNatayA'bhyuttiSThet yathAI tapAkarma prAyazcittaM pratipadyeta 7 iti bravImi // 0 35 // // iti prathamoddezaH samAptaH // 1 // bhASyam-'bhikkhU ya annayaraM' iti| 'bhikkhU ya annayaraM' bhikSuzca anyatarat anekeSu prANAtipAtAdiSvakRtyeSu madhye yatkimapyekam 'akiccaTThANaM' akRtyasthAnaM kartumayogyamakRtyam , akRtyaM ca tatsthAnamakRtyasthAnaM prANAtipAtAdilakSaNam 'sevittA' sevitvA 'icchejjA' icchet abhilaSet 'Aloittae' AlocayituM pApasyAlocanAM kartumicchet tathAhi-mohanIyakarmoMdayAdvA prANAtipAtAdilakSaNasyA'kRtyasya pratisevanaM kRtvA vigalitapramAdo duSkRtakarmaNaH kaTuvipAkamAlocya tAdRzakarmamalamapanetuM tasya karmaNaH prAyazcittaM grahItumicchediti / satyAmapyAlocanecchAyAM kutra kasyAne AlocanAM kuryAditi jijJAsAyAmAha-'jattheva' yatraiva sthAnavizeSe grAmAdau upAzrayavizeSe vA 'appaNo Ayariya uvajjhAe pAsejjA' Atmana AcAryopAdhyAyAn pazyet sa ca AlocanAM kartumicchuH AtmanaH svakIyagaNasambandhino natu paragaNA'vasthitAn AcAryopAdhyAyAn pazyet akRtyasya dUrIkaraNe satkRtyasya ca karaNe kAla. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 vyavahArasUtre kSepasya ayogyatvAt 'te saMtiyaM AloejjA' teSAm antike Alocayet teSAmAcAryopAdhyAyAnAmantike samIpe Alocayet AlocanAM kuryAt AcAryopAdhyAyAnAM samIpe svakRtA'ticArajAtaM mlAyatA vadanena vacanadvArA natu bhAvabhaGgayA janAntaramukhena vA prakaTIkuryAt / 'paDikamejjA' pratikrAmet pApAt pratyAvarttituM mithyAduSkRtaM dadyAt 'niMdejjA' niMdyAt svopArjitapApakarmaNaH svAtmAnameva sAkSIkRtya nindAM kuryAt 'garahejjA' garheta guru sAkSikaM vinirmAya svakRtapApakarmaNo jugupsAM kuryAt, sarvatrApi nindanaM garhaNaM ca etadubhayamapi paramArthatastadaiva bhavati yadA punaH tAdRzakarmakaraNataH sarvathaiva pratinivarttate tata Aha- 'viuTTejjA' vyAvatrtteta tasmAdakRtyapratisevanAt sarvathaiva pratinivRtto bhavet / pratinivarttane'pi pApakarmakaraNatastAdRzAtpApAt tadA mucyate yadA svakIyAtmano vizodhirbhavati, Atmano vizuddhayabhAve pratinivarttanamapi nirarthakamevetyAha- 'visohejjA' vizodhayedAtmAnaM, pApamalaprakSAlanenAtmAnaM nirmalIkuryAt / yathA bhUmiluThitAzva utthAya zarIrasaMlagnarajo'GgAni vidhUya pUrvApararajonirgamena nirmalIbhavati tathaiva bhikSuH pAparajo vidhUya nirmalIbhavet seyamAtmano vizuddhiH kRtasya pApasyAspunaHkaraNatAyAmeva saMbhavati, anyathA kRtakarmaNaH punaHkaraNatAyAmAtmavizuddherasaMbhavAt tatrAha -- 'akara - yAe abhuTTejjA' akaraNatayA punarabhyuttiSThet akaraNatayA 'punarevaM na kariSyAmIti nizcityA'bhyuttiSThet sAvadhAno bhavedityarthaH / punarakaraNatayA - abhyutthAne'pi pApAdvizodhiH prAyazcittapratipattyaiva bhavati, natu prAyazcittamantareNa pApApanodanam, ata Aha- ' ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA' yathArhaM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta, yathArha yathAyogyam pApAnusAri yena pApanivRttirbhavettAdRzaM tapaHkarma, tatra tapograhaNamupalakSaNaM tena chedAdikaM prAyazcittaM pApanAzakaM karma pratipadyeta svIkuryAt 1 | yadi AtmIyA AryopAdhyAyA na labhyante tadA kiM kuryAt ? tatrAha 9 " 'no ceva' ityAdi 'no cetra appaNo' no caiva naiva yadi punaH AtmanaH svagacchasya svagaccha - saMbandhinaH 'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyA Asannapradeze na vidyante dUrAdidezavyavadhAnato vA tAn na pazyet tadA - ' jattheva saMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA' yatraiva sAMbhogikaM sAdharmikaM pazyet, AcAryopAdhyAyAnAmalAbhe yatraiva khalu sthAnavizeSe upAzraye vA sAMbhogikaM sAmAnasAmAcArI kaM sAdharmikaM pazyet kIdRzaguNasaMpannaM sAdharmikam ? tatrAha - ' - 'bahussuyaM' ityAdi / 'bahussuyaM - babhAgamaM ' bahuzrutaM bahrAgamaM tatra bahuzrutaM nAmA'nekavidhachedAdisUtra marmakuzalam ubatavihAriNaM kriyApAtraM, bahvAgamaM sUtrato'rthatazca prabhUtAgamajJAtAraM pazyet, 'tassaMtiyaM AloejjA' tasyA'ntike Alocayet ityAdi yathArhaM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta, itiparyantaM pUrvavad vyAkhyeyam 2 / 'no veva saMbhoiyaM sAhammiyaM ' no caiva khalu naiva yadi khalu sAMbhogikaM sAdharmikaM, yadi punaH svakIyaM sAMbhogikaM sAdharmikaM bahuzrutaM bahvAgamaM na pazyet tadA kasya samIpe Aloca " Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u01 sU0 35 AcAryopAdhyAyAcekaikAbhAve AlocanAvidhiH 4 nAdikaM karttavyam ? tatrAha-'jattheva' ityAdi / yadi punaH sAMbhogika sAdharmikaM na pazyedAlocanArtha tadA 'jattheva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA' yatraivAnyasAMbhogikaM sAdharmikaM pazyet tatraiva sthAnavizeSa anyasAMbhogikam anyagacchIyaM svasaMbhogamaryAdAbhinnaM kintu sAdharmikaM samAnadharmikaM jinoktapaJcamahAvratArAdhakaM pazyet, tamapi kathambhUtaM sAdharmikaM tatrAha-'bahassuyaM' ityAdi 'bahussuyaM babbhAgama' bahuzrutaM chedAdiprAyazcittasUtrapaThanapAThanakuzalaM bahvAgamaM sUtrArthataH AgamajJAninaM pazyet 'tassaMtie 'AloejjA.' tasyAnyasAMbhogikasAdharmikasya savidhe Alocayet ityAdi sarva pUrvavada vyAkhyeyam 3 / 'no ceva annasaMbhoiyaM' no caiva anyasAMbhogikaM yadi punaranyasAMbhogikaM sAdharmikaM bahuzrutaM bahvAgamaM no pazyet no labheta tadA 'jattheva sArUviyaM pAsejjA' yatraiva sthAne upAzraye vA sArUpikaM samAnaM rUpaM sarUpaM tatra bhavaH sArUpikaH taM sArUpikaM svasamAnaveSam, svasamAnAlocanAkaraNecchukaM vA kazcinmuniM pazyet kathambhUtaM sArUpikam ? tatrAha-'bahussuyaM' ityAdi 'bahussuyaM babbhAgamaM bahuzruta bahvAgamaM pUrvoktaprakArakaM pazyet 'tassaMtiyaM AloejjA.' tasyAmantike mAlocayet, parasparamAlocanAM kuryAt ityAdi pUrvavaditi 4 / 'no ceva sArUviyaM' no caiva khalu sArUpikaM yadi punaH sArUpikaM bahuzrutaM bahvAgamaM naiva khalu pazyet no labheta tadA 'jattheva' yatraiva sthAne 'samaNovAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA' zramaNopAsakaM zrAvakaM kIdRzam ? 'pacchArDa'-pazcAtkRtaM yaH pUrva sAdhuparyAye sthitaH bahuzruto bavAgama AsIt tatastaM sAdhuparyAyaM muktvA gRhastho bhavati sa pazcAtkRtaH kathyate, taM pazyet kIdRzam ? 'bahussuyaM babbhAgama' bahuzrutaM bahvAgamaM 'tassatie' tasyAntike 'AloejjA.' Alocayet AlocanAdi sarvavidhiM pUrvoktaprakAreNaiva kuryAt 5 / / 'no ceva samaNovAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA' yadi pUrvoktaM zramaNopAsakaM pazcAskRtamapi na pazyet tadA-'jattheva sammaMbhAviyAI' yatraiva khalu sthAnavizeSe samyagbhAvitAni jinavacanavAsitAntaHkaraNAni 'ceiyAI' caityAni 'citisaM jJAne' iti dhAtoniSpannaM caitya, tAni samyagbhAvayuktAH gRhasthA ityarthaH, yeSAmantaHkaraNe na rAgo na ceA svaparaguNAvaguNavivekajJAH ke'pi gRhasthA bhaveyustAn pazyet, tanmadhyAt kazcidekaM vivekabuddhayA AlocanAdAnakuzalaM nirIkSeta, bahuvacanaM cAtra tAdRzagRhasthAnAM bahutvAt 'tesaMtiyaM AloejjA.' teSAmantike samIpe Alocayet, ityAdipadAni pUrvavadeva vyAkhyeyAnIti 6 / atha yadi 'no ceva sammaMbhAviyAI naiva samyagbhAvitAni caityAni tAdRzAn gRhasthAn no pazyet tadA-'bahiyA gAmassa vA' bahirgAmasya vA grAmaH vRtiveSTito jananiyAsaH, tasya grAmasya Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre bahibAhyadeze grAmasya bahiHpradeze, athavA 'nagarassa vA' nakarasya nagarasya vA, na karo gomahiNyAdInAM vidyate yatra tat nagaraM aSTAdazakaravarjitaM, tasya, 'nigamassa vA' nigamamya vA, tatra nigamaH prabhUtataravaNigjananivAsaH, tasya vA, 'rAyahANIe vA' rAjadhAnyA vA, tatra rAjJAdhiSThitaM nagaraM rAjadhAnI, tasyA vA, 'kheDassa kA' kheTasya vA, tatra pAMzuprAkAranibaddha kheTa, tasya vA, 'kabbaDasta vA' karbaTasya vA, tatra karbaTe kSullakanagaram, tasya vA, 'maDaMvassa vA' maDambasya, vA tatra maDambaH sArdhagavyUtyantargatagrAmAntararahitaH, tasya vA, 'paTTaNarasa vA' asya - pattanasya vA paTTanasya veticchAyA, tatra pattanaM samastavastuprAptisthAnaM jalasthalanirgamapravezaM nagaram, paTTanaM yat naubhireva gamyam , uktaJca pattanaM zakaTairgamya, ghoTakai nauMbhireva vaa| naubhireva ca yadgamya, paTTanaM tatpracakSate // 1 // iti tAdRzasya pattanasya vA paTTanasya vA, 'doNamuhassa vA' droNamukhasya vA, tatra droNamukhaM jalasthalapathopeto jananivAsaH, tasya vA, 'Asamassa vA' Azramasya vA, tatrAzramo nAma AzrayavizeSaH tApasAdInAM, tasya vA, 'saMbAhasya vA' saMbAdhasya vA, saMbAdho janasaMmardaH yathA yAtrAdau digmya Agatya sthAnavizeSe janAnAM samAvezaH, tasya vA, 'saMnivesassa vA' saMnivezaH senAnivezaH samAgatasArthavAhAdi nivAsasthAnaM vA, tasya bahiH pUrvoktAnAM prAmAdInAM bahiHpradeze gatvA tatra 'pAINAbhimuhe vA' prAcInA'bhimukho vA pUrvA'bhimukho vA athavA 'udINAbhimuhe vA udIcInA'bhimukho vA uttarAbhimukho vA san pUrvadigabhimukhaH athavA uttaradigAbhimukho vA bhUtvetyarthaH / atra pUrvottarayordizorgrahaNaM tayorevAlocanAyAM prazastatvajJApanArtha, pazcimada kSiNayordizorAlocanAyAmanarhatvAditi / tatra gatvA kiM kuryAt ? tatrAha-'karakala.' ityAdi / 'karayalapariggahiyaM' sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu' tatra karatalAbhyAM saMhatAbhyAM hastatalAbhyAM prakarSaNa gRhItaH sthApita iti karatalaparigRhItastam , tathA zirasi Avarttate dUramiva sImitadezaM gatvA punastatraiva nivarttate sa AvataH cakrAkRtiH, tadvat yasya, sa eva zirasAvarttaH, tAdRzaM mastake aMjaliM kRtvA sthApayitvA 'evaM vaejjA' evaM vadayamANaprakAreNa vadet , tadeva darzayati-'evaiyA me' ityAdi, 'evaiyA me avarAhA' etAvanto mamAparAdhAH akRtyasthAnasevanarUpAH etAvantaH santi 'evaikkhutto ahaM avaraddho' etAvatkRtvaH etAvato vArAn yAvadahamaparAddhaH akRtyasthAnasevanarUpA'parAdhayukto jAto'smi, evaM savinayamuktvA 'arahaMtANaM siddhANaM aMtie' ahartA siddhAnAM samIpe tAn sAkSI kRtyetyarthaH 'AloejjA' Alocayet, sarva svAparAdhajAtaM svavacasA prakaTIkuryAt , pratikrAmet, niMdeta, garheta, Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASm u0 1 sU0 35 prathamodezakasamAptiH 49 vyAvartteta vizodhayet akaraNatyA'bhyuttiSThet, yathAIM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta, iti / tathA ca arhatAM siddhAnAM purata tatsAkSipUrvakam AlocayedAtmano doSajAtaM prakaTayet, pratikrAmet mithyAduSkRtaM dadyAt, atmAnaM nidet, garheta, akRtyakaraNAdAtmAnaM vyAvartteta vinivartteta, kRtAtIcAravidhUnanena AtmAnaM vizodhayet, akRtyasya punarakaraNAtayA'bhyuttiSThet yathAyogyam akRtyasthAnAnusAri tapaHkarma tapaHkaraNarUpaM chedAdiprAyazcittaM pratipadyeta svIkuryAditi / 'tti bemi' iti bravImi evaM prakAreNa sudharmasvAmI jambUsvAminaM provAca - yadahaM prAyazcittaviSaye'zrauSaM tIrtha " karamukhAt tatte kathayAmi, iti sUtrArthaH // sU0 35 // iti zrI - vizvavikhyAta - jagadvallabha- - prasiddhavAcaka - paJcadazabhASA kalitalalita kalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhU chatrapati kolhApurarAjapradatta" jainAcArya " - pada bhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara - pUjyazrI - ghAsIlAla ti viracitAyAM "vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM prathama uddezakaH samAptaH // 1 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dvitIyodezakaH prArabhyateatha prathamoddezakasyAntimasUtreNa sahAsya dvitIyodezakaprathamasUtrasya kaH sambandha ! ityatrAha bhASyakAraH 'pucvaM' ityAdi / gAthA-punvaM ego sevai, pAvaTThANaM ca kiMpi tassa vihI / vutto'NegANaM iha, so vuccai esa saMbaMdho // 1 // chAyA-pUrvam ekaH sevate pApasthAnaM ca kimapi tasya vidhiH / proktaH anekeSAM iha sa procyate eSa sambandhraH // 1 // vyAkhyA-pUrva prathamode zakasya carame sUtre ekaH kazcit bhikSuH kimapi prANAtipAtAdikaM pApasthAna saivate tasya vidhiH proktaH / iha atra dvitIyodezakaprathamasUtre yAdInAM pApasthAnasevane sa vidhiH procyate, eSaH pUrvAparodezakayoH sambandho varttate // 1 // anena sambandhenAyAtasyAsya dvitIyodezakasyedamAdisUtram-'do sAhammiyA' ityAdi / sUtram-do sAhammiyA egayo viharaMti ege tattha annayaraM akiccaTThANaM paDisevittA AloejjA ThavaNijja ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM // sU0 1 // chAyA-dvau sAdharmiko pakato viharataH ekastatrA'nyatarat akRtyasthAnaM pratisevya Alocayet sthApanIya sthApayitvA karttavyaM vaiyAvRttyam // sU0 1 // bhASyam-'do sAhammiyA' iti / 'do sAhammiyA' dvau sAdharmikau, tatra dvau dvitvasaMkhyAviziSTau samAnaH sadRzo dharmaH zrutacAritralakSaNo vidyate yayostau dvau sAdharmiko samAnadharmiNau ekasAmAcArIkAvityarthaH 'egayao' ekataH ekatra samuditau santau / 'viharaMti' viharataH tiSThataH, 'ege tattha' ekaH kazcit tatra dvayormadhye 'annayaraM' anyatarat yat kimapyekam 'akiccaTThANaM' akRtyasthAnaM prANAtipAtAdilakSaNam 'paDisevittA'.pratisevya 'AloejjA' Alocayet svakRtAticArAdikaM svacasA svakIyAcAryAdisamIpe prakAzayet , tatra yadi agItArthakaH pratisevanAM prANAtipAtAdilakSaNaM pApaM pratisevitavAn tadA tAdRzAya AcAryoMdiH ? zuddhameva upavAsA''cAmAmlAdikameva tapo dadyAt na tu parihAratapaH, tasya jaDamatitvena parihAratapo'yogyatvAt / . atha yadi sa pratisevako gItArtho bhavet tarhi tasmai gItArthAya parihAranAmakaM tapo dadyAt / 'ThavaNijjaM ThAvaittA' sthApanIyaM tad yathAyogyaM dAtavyaprAyazcittaM sthApayitvA dattvA tatra yo'nyastaditaraH sAdhuH sa tasya 'karaNijja veyAvaDiyaM' vaiyAvRttyaM bhaktapAnAdinA zuzrUSaNaM karaNIyaM bhavediti // sU0 1 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u02 sU01-4 sahaviharatAM vyAdInAM tapovahanavidhiH 59 sUtram-do sAhammiyA egayao viharaMti dovi te aNNayaraM akiccaTThANaM paDisevittA AloejjA egaM tattha kappAgaM ThAvaittA ege Nivvisez2A aha pacchA sevi NivvisejjA // sU0 2 // chAyA-dvau sAdharmikau ekato viharataH dvAvapi tau anyatarat akRtyasthAnaM pratisevyA''locayetAm, ekaM tatra kalpasthitaM sthApayitvA eko nirvizet atha pazcAt so'pi nidhizet // sU0 2 // bhASyam-'do sAhammiyA' iti / 'dosAhammiyA' dvau sAdharmikau, tatra dvau samAnadharmiNau ekagacchIyau dvau zramaNau ityarthaH 'egayao viharaMti' ekataH ekatra dvau militvA viharataH tiSThataH, tayordvayormadhye 'dovi te' dvAvapi tau ubhAvapi 'aNNAyaraM' anyatarat aSTAdazapApasthAneSu kimapyekaM, mohanIyodayAt 'akiccaTThANaM' akRtyasthAnaM prANAtipAtAdikaM 'paDisevittA' pratisevya tAdRzAnyatarAkRtyasthAnasya pratisevanaM kRtvA 'AloejjA' AlocayetAm , svakIyaM svakIyamaparAdhamAcAryAdeH purataH kramazaH prakaTIkuryAtAm / tatra yadi dvAvapi zramaNau gItArthI bhavetAm , tataH 'egaM tattha kappAgaM ThAvaittA' tatra tayordvayormadhyAt ekaM yaM kamapyekaM kalpakaM kalpasthitamAnupArihArikaM sthApayitvA 'ege NivisejjA' ekaH tadanyaH kalpasthitAditaraH zramaNo nirvizet gRhItaparihAratapaH samApayet tayormadhye ekaM kalpasthitaM kalpayitvA tadanyaH parihAranAmakaM tapaH kuryAt / yazca kalpasthitaH sa eva cA'nuparihAriko bhavati, tatra tRtIyAdeH sAdhorabhAvAt, sa ca kalpasthita AnupArihArikastasya parihAratapaHprAptasya tAvatkAlaM vaiyAvRtyaM kuryAt yAvattasya parihAratapo na samApyate iti / 'aha pacchA sevi NivisejjA' atha pazcAt so'pi nirvizeSa, atha tasya pUrvapratipannasya parihAratapaHsamAphyamantaraM so'pi kalpasthito'pi nirvizet parihAratapo gRhItvA tatsamApayet / yaH parihAratapaHkaraNAya pravRttaH tasya parihAratapaHsamAptyanantaraM svayamapi svasya pApApanodAya parihAratapaH kuryAdityarthaH / yazca pUrva parihAratapaH kRtavAn sa kRtaparihAratapaHkarmA kalpasthito bhUtvA AnupArihAriko bhavati tena tasya vaiyAvRttyaM karaNIyaM, yAvatparyantaM tasya parihAratapasaH samAptirbhavet tAvattasya vaiyAvRttyamAcaret / tRtIyasya kasyacidapi zramaNasyA'bhAve dvAveva parasparaM kramazaH tapovAhako vaiyAvRtyakArakazca bhavediti bhAvaH / . atrAyaM vivekaH-yadi puna yormadhye ekataraH agItArtho bhavet tadA zuddhataporUpameva tasya prAyazcittaM bhavet na tu parihAratapaH, agItArthatvena parihAratapoyogyatAyA abhAvAt / atha yadi dvAvapi agItArthAveva bhavetAm tadA dvAbhyAmapi zuddhameva tapaH pratipadyate na tu parihAratapaH, dvayorapi parihArataporUpaprAyazcittasyAyogyatvAditi // sU0 2 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtra sUtram - bahave sAhammiyA egayao viharaMti ege tattha aNNayaraM akiJcadvANaM paDisevittA AloejjA, tattha ThavaNijjaM ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM // sU0 3 // chAyA - bahavaH sAdharmikAH pakato viharanti ekastatrA'nyatarad akRtyasthAna pratisevyA''locayet tatra sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRttyam // sU0 3 // 53 bhASyam -'bahave sAhammiyA' iti / 'bahave sAhammiyA' bahavo'neke trayazcatvAraH paJcAdikA vA sAdharmikAH zramaNAH 'egayao viharaMti' ekataH sahaiva viharanti - tiSThanti 'ege tattha' eka statra teSu bahuSu sAdhuSu madhye ekaH kazcit zramaNaH 'aNNayaraM akiccadvANaM' anyatarat akRtyasthAnam anekeSu prANAtipAtAdilakSaNA'kRtyasthAneSu madhyAd anyatarad yat kimapyekamakRtyasthAnaM prati sevitavAn / 'paDisevittA' pratisevya tAdRzA'nyataradakRtyasthAnaM sevitvA 'AloejjA' Alocayet AcAryAdInAM purataH prakaTIkuryAt, AlocanAnantaraM ' tattha' tatra tasminnAlocake sAdhau 'ThavaNijjaM ThAvaittA' sthApanIyaM sthApayitvA sthApanIyaM dAtuM yogyaM parihArataporUpaM prAyazcittaM sthApayitvA Aropya taM parihAratapasi pravezyetyarthaH taditaraH ko'pi sAdhuH kalpasthita AnupArihAriko bhUtvA tena AnupArihArikeNa kalpasthitena tasya 'karaNijjaM veyAvaDiyaM' vaiyAvRttyam AhArAdinA zuzrUSaNaM karaNIyamiti / ayaM bhAvaH--te bahavaH sAdharmikA gItArthA bhagItArthA mizrA vA bhaveyuH tatra yadi rat dvau trayazcaturAdikA vA akRtyasthAnapratisevino bhavanti tadA teSAm AnupArihArikatvaM kalpasthitatvaM tapovAhakatvaM vaiyAvRtyakArakatvaM ca sarvaM yathAyogyaM yathocitaM vidhinA karaNIyamiti // sU0 3 // sUtram - bahave sAhammiyA egayao viharaMti savvevi te aNNayaraM akicca - dvANaM paDisevittA AloejjA, egaM tattha kappAgaM ThAvaittA avasesA NivvisijjA aha pacchA sevi NivvisejjA // sU0 4 // chAyA - bahavaH sAdharmikA ekato viharanti sarve'pi te anyatarat akRtyasthAnaM pratisevyA''locayeyuH, eka tatra kalpakaM sthApayitvA avazeSAH, nirvizeyuH, atha pazcAt so'pi nirvizet // sU0 4 // bhASyam -'bahave sAhammiyA' iti 'bahave sAhammiyA' bahavo'neke sAdharmikAH 'egayao viharaMti' ekataH sahaiva viharanti - tiSThanti, kadAcit 'savvevi te' sarve'pi te zramaNAH 'aNNayaraM akiccadvANaM' anyatarad akRtyasthAnaM prati sevitavantaH 'paDisevittA' tAdRzA'nyatarad akRtyasthAnaM pratisevya 'AloejjA' AlocayeyuH pApasthAnasyAsslocanAM kuryuH, AlocanAM karttumiccheyuH, tadA 'egaM tattha kappAgaM ThAvaittA' ekaM kamapyekaM zramaNaM tatra prAyazcittakAle kalpakaM kalpasthitaM sthApayitvA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 2 sU0 5-6 glAna parihArakalpasthita bhikSostapovAhanavidhiH 53 tatraikaM kalpasthitaM kRtvA 'avasesA nivvisijjA' avazeSAH kalpasthitA'tiriktAH sarve'pi zramaNA nirvizeyuH parihAratapo gRhItvA tat samApayeyuH / 'aha' atha tataH parihAratapasi praviSTAnAM sarveSAM parihAratapasaH samApyanantarakAle 'pacchA' pazcAt 'sevi NivvisejjA' so'pi kalpasthito'pi nirvizet parihAratapo gRhItvA tatsamApayet / sarveSAM prAyazcittakaraNamAvazyakamiti ekaH kalpasthito bhUtvA sa sarvAnapi parihAratapaH kArayati / tadanantaraM teSAM parihAratapaHsamAptyanantaraM sa svayamapi parihAratapaH kuryAditi bhAvaH // sU0 4 // sUtram - parihAraka paDie bhikkhU gilAyamANe aNNayaraM akiccadvANaM paDisevittA AloejjA se ya saMtharejjA ThavaNijjaM ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM, se yaNo saMtharejjA aNupArihArieNaM karaNijjaM veyAvaDiyaM, se ya saMte bale aNupArihArieNaM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijjejjA se ya kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA / / 0 5 // chAyA - parihArakalpasthito bhikSuglayan anyatarat akRtyasthAnaM pratisevya Alocayet sa ca saMstaret sthApanoyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRttyam, / sa ca no saMstaret anupArihArikeNa karaNIyaM vaiyAvRtyam sa ca sati bale anupAridvArikeNa kriyamANaM vaiyAvRttyaM svAdayet tacca kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt // sU0 5 // bhASyam -- 'parihArakappaTThie' iti / 'parihArakappaTThie bhikkhU' parihArakalpasthito bhikSuH parihAranAmake tapasi sthito varttamAnaH parihAratapo vahan 'gilAyamANe' glAyan rogAdikAraNena glAnaH san 'aNNayaraM akiccadvANaM' anyatarat yat kimapyekam akRtyasthAnaM pratisevitavAn, 'paDisevittA' pratisevya AloejjA' Alocayet svakRtAparAdhajAtaM svavacasA AcAryAdisamIpe prakAzayet 'se ya saMtharejjA' sa ca saMstaret, sa ca glAnaH rogAdinA pIDito'pi yadi tAdRzAkRtyasthAnapratisevanasaM jAtapApavizuddhayarthaM saMstaret parihAratapaso vahane samarthoM bhavet glAyannapi akRtyasthAnapratisevanavizuddhibuddhayA parihAranAmakatapovahanAya samudyato bhavet ityarthaH tadA tasya 'ThavaNijjaM ThAvaittA' sthApanIyaM sthApayitvA taducitaprAyazcittaM dattvA ekena kena - cit sthApitena kalpasthitenA'nupArihArikeNa parihAratapo vahataH zramaNasya 'kara NijjaM veyAvaDiya' vaiyAvRttyaM bhaktapAnAdinA karaNIyaM tasya pArihArikasyA'nupArihArikeNa tathAvidhA paricaryA karttavyA yena nirvighnaM yathA bhavet tathA parihAratapasaH saMpUrNatA bhavediti / 'se ya No saMtharejjA' sa ca parihAratapovAhako rogAdipIDitatvena dhRtisaMhananabalA - bhAvAt na saMstaret parihArata povahane kaSTamanubhavan samartho na bhavet tadA 'anupArihArieNaM karaNijjaM veyAvaDiyaM' anupArihArikeNa tasya vaiyAvRttyaM yathAyogyaM paricaryArUpaM zuzrUSaNaM Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre karaNIyam / 'seya saMte bale' sa cA'dhikRtaH pArihArikaH sati dhRtisaMhananAdisAmarthye vidyamAne'pi nigUhitabalavIryaH san 'aNupArihArieNaM kIramANaM veyAvaDiyaM' anupArihArikeNa kriyamANaM vaiyAvRttyaM svakIyaparicaryA rUpam 'sAijjejjA' svAdayet anumodayet 'samyak kRtaM bhavatA yat glAnasya me etAdRzaM vaiyAvRttyaM kRtam' ityevaMrUpeNA'numodanaM kuryAt / balasadbhAve vaiyAvRttyasyA'numodanena prAyazcittamApadyate'taH 'se ya kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA' tadapi anumodanAdijanitaM prAyazcitaM kRtsnaM sarvaM tatraiva vahamAne parihAratapasyevA'nugraha kRtsnenA''ropayitavyaM syAt anyatarA'kRtya pratisevanajanitapApasyApi nivRttyarthaM yadaparaM prAyazcittaM prAptaM tasyApi samAvezastasminneva parihAratapasi karttavyaH natu prAyazcittAntaraM dAtavyamiti bhAvaH / pArihArakasya vaiyAvRtyaprakAro yathA - yadi pArihArako bhANDaM pratyupekSituM na zaknoti tadA'nupArihAriko bhANDaM pratyupekSate, bhikSArthaM hiNDituM na zaknoti tadA bhikSAmAnIya dadAti / evamuttuM na zaknoti tadA tamutthApayati, evamupaveSTumazaktamupavezayati, lepAdikharaNDitaM pAtra banmAdi prakSAlayituM na zaknoti tadA tat prakSAlayati / evaM pArihArako yad yat kAryaM karttuM na zaknoti tattaHsarvaM tasyAnupArihArikaH karoti / evaMvidhaM yathAyogyaM paricaryAkaraNarUpaM vaiyAvRttyamanupArihArikeNa karaNIyaM bhavet / tacca tAvat karaNIyaM yAvat parihAriko baliSTho jAyate / yatpunaH karttuM sAmarthyaM bhavet tadA tena svayamevAnigUhitabalavIryeNa karaNIyaM na tu svasya balavIrthaM gopanIyamiti bhAvaH || sU0 5 // sUtram - parihArakaSpaTThiyaM bhikkhu gilAyamANaM No kappar3a tasya gaNAvaccheyamassa NijjUhittae agilA tasya karaNijjaM vaiyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAyo viSpamukko, tao pacchA tassa ahAlahussae nAmaM cakhAre pahaviyacve siyA || sU0 6 // chAyA - parihAra kalpasthitaM bhikSaM glAyantaM na kalpate tasya gaNAvacchedakasya niryUhitum, aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyaM tAvad yAvat tato rogAtaGkAdvipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathA laghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 6 // bhASyam - 'parihArakappaTThiyaM' iti / 'parihArakappaTThiyaM' rihArakalpasthitaM parihAranAmake tapasi sthitaM parihAratapo varhatamityarthaH / 'bhikkhuM' bhikSu' 'gilAyamANaM' glAyantaM glAniM zarIramAnyamupAgataM parihAratapasA vAtapittAdyupacayApacayavazAt zarIrA'svAsthyamupagatamityarthaH ' No kapaDa' no kalpate nopayujyate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya yasya gaNAvacchedakasya samIpe Agato glAyan sAdhustaM tasya gaNAvacchedakasya na kalpate 'NijjUhitae' niryUhitu nivArayituM vaiyAvRtyASkaraNAdinA niSkAsayituM na kalpate / kintu 'agilAe' aglAnyA glAnirahito yathA bhavet tathA rAjA SeSTimiva 'veTha,' 'begAra' iti prasiddhaM tadvat rAjanirdezamivAnumanyamAnena ' sarvajJAdeza:' iti buddhayA karma Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 2 sU0 6-8 glAnA'navasthApyapArAJcikabhikSostapovAhanavidhiH 55 nirjaraNanimittaM 'tassa karaNijja veyAvaDiyaM' tasya rogAdinA glAnimupagatasya sAdhovIvRttyaM karaNIyaM gaNAvacchedakena / kiyatkAlaparyantaM vaiyAvRttyaM karaNIyam ? tatrAha-'jAva' ityAdi, 'jAva to rogAyaMkAo vippamukko' yAvatA kAlena tasmAt zarIrasaMsthitAt rogAtaGkAt vipramukto vinirmukto bhavet sAvattasya rogAtako nopazAmyati tAvadityarthaH 'to pacchA' tataH pazcAt rogavimuktyanantaram 'tassa' tasya pArihArikasya vaiyAvRttyakArakasya ca 'ahAlahussae nAmaM vavahAre' yathAlaghusvaka; stoko nAma vyavahAraH prAyazcittaM, yathAlaghusvaka iti stoko'lpaH, vyavahAraH prAyazcittam / uktaJca "vavahAro AloyaNa, sohI pAyacchitta hoti egaTThA / thovo ahAlahusso, paTThavaNA hoI tadANaM' // 1 // vyavahAraH alocanA zodhiH prAyazcittaM bhavanti ekArthAH / toko yathAlaghusvakaH prasthApanA bhavati tadAnaM (prAyazcittadAnam) // 'padvaviyavve siyA' prasthApayitavyo dAtavyaH syAt, rogavimuktyanaMtaraM tasmai pArihArikAya yathAlaghusvakaM stokaM prAyazcittaM dAtavyaM bhavediti bhAvaH / atra yathA laghusvakanAmakaM yat prAyazcitaM dAtavyatvena kathitaM tat pArihArikasya rogAtaGkAvasthAyAM yadaticArajAtamApannaM bhavettadviSayakam, vaiyAvRtyakArakasya tu tannimittamAhAsanayanAdiviSaye yadApannaM tad veditavyam evamagre'pi sarvatra vAcyam / ayaM yathAlaghusvako vyavahAraH paJcadivasAtmako bhavati, taM ca sadyorogamuktatvena nirvikRtikaM kurvan pUrayatIti / uktaJca "nivvigiyaM dAyavvaM, ahAlahussaMmi suddho va" iti nirvikRtika dAtavyaM yathAladhusvake zuddho vA (kriyate) iti cchAyA / athavA yasmin zramaNe yathAlaghusvako vyavahAraH prasthApayitavyo bhadet tadA yadi yaH pravacanaprabhAvanAdimahati kAraNe samupasthite manasi pApabhayaM nidhAya pratisevanamakarot tadA sa AlocanApradAnamAtrata va zuddhaH kriyate tacAcAryAdyadhInamiti vivekaH // sU0 6 // sUtram--aNavaThThappaM bhikkhU gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhitae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva to rogAyaMkAo vippamukko tao pacchA tassa ahAlahassae nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA // sU0 7 // chAyA -- anavasthApyaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya nirvRhitum aglAnyA tasya karaNIyaM vaigavRttyaM yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH tataH pazcAt yathA laghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 7 // bhASyam-'aNavaThThappa' iti / 'aNavaThThappaM' anavasthApyam-avasthApayitumayogyaM cauryAdirUpaM navamaM prAyazcittam tadvipayakatapo'nAcaraNena tad yogAt sAdhurapi anavasthApyaH punarutthApa Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasne nAyAmayogyaH anAcIrNatapovizeSatvena punarmahAvrateSu sthApitumanarha ityarthaH, sa ca trividho bhavati, uktaJca bahatkalpasUtre "to aNavaTTappA paNNattA taM jahA--sAhammiyANaM teNaM karemANe 1, aNNadhammiyANaM teNaM karemANe 2, hatthAdANaM dalamANe" 3 iti / trayaH anavasthApyAH prajJaptAH, tadyathA-sAdharmikANAM stainyaM kurvANaH 1, anyadhArmikANAM stainyaM kurvANaH 2, hastAtAlaM dadAnaH / iticchaayaa| asya vyAkhyA tatraiva (bRhatkalpasUtre) tatra draSTavyA / taM tAdRzaM navama-prAyazcittasthAnaM pratipannaM 'bhikkhu bhikhaM 'gilAyamANaM' glAyantaM rogAtaGkAdinA kadarthitazarIram 'no kappaI' no kalpate 'tassa gaNAccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjUhittae' nirvRhituM nirAkartum / zeSa sarva parihArakalpasthitasUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 7 // sUtram-pAraMciyaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAtaMkAo viSpamukke tao pacchA tassa ahA lahussage nAmaM vavahAre paThaviyavve siyA // sU0 8 // ___ chAyA-pArAJcitaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya nihitam aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyaM yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt ||suu0 8 // bhASyam--'pAraMciyaM' iti / 'pAraMciyaM' pArAzcitaM, pArAJcitaM nAma dazamaprAyazcittaM tadyogAt sAdhurapi pArAJcitaH pArAJciko vA, tatra pAraM tIraM tapaHpratisevanenAparAdhasya azcati gacchati tato dIkSate yaH sa pArAJciH sa eva pArAJcitaH pArAJciko vA, yadvA pAram , antaM prAyazcittAnAM tata utkRSTataraprAyazcittAbhAvAdaparAdhAnAM pAramaJcati gacchatItyevaMzIlaM pArAJcitaM, tadyogAt sAdhurapi pArAJcitaH / uktaJca vyavahArasutre-- 'tao pAraMciyA paNNattA taMjahA-duDhe-pAraMcie 1, pamate pAraMcie 2, annamannaM karemANe pAraMcie 3' iti / __trayaH pArAJcitAH prajJatAH, tadyathA-duSTaH pArAJcitaH 1, pramattaH pArAJcitaH 2, anyonyaM kurvANaH pArAJcitaH 3 / iticchAyA / ... vyAkhyA tatraiva draSTavyeti / taM tAdRzaM pArAJcitaM dazamaprAyazcittasthAnamApannam 'bhikkhu' bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM rogAtaGkAdinA glAnimupagacchantam 'no kappaI' no kalpate 'tassagaNAvacche yagassa nijjUhittae' tasya gaNAvacchedakasya nirvRhitam / ityAdi sarva pUrvavad vyAkhyeyam // sU0 8 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 2 sU0 9-13 kSiptacittAdibhikSUNAM vaiyAvRttyavidhiH 57 sUtram-khittacittaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nihittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA tassa ahAlahussae nAmaM vavahAre paTTaviyatve siyaa|| suu09|| chAyA-kSiptacittaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya nihitum aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyaM yAvattato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / sU0 9 // bhASyam--'khittacitta' kSiptacittaM kSiptaM bhayodvegAdinA vikSiptamavazaM cittaM yasya sa kSiptacittaH bhrAntacitta ityarthaH / yo rAgato bhayato rAjAdyapamAnato vA, ityAdikAraNavazAd bhrAntacitto bhavet , tam bhikkhuM' bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM rogAtakAdinA glAnimupagacchantaM 'no kappaI' no kalpate tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya nijjUhittae' nirvRhituM nirAkartum ityAdi sabai pUrvavadeva vyAkhyeyam / / sU0 9 // sUtram--dittacittaM bhikkhu gilAyamANaM nokappaDa tassa gaNAvaccheyagassa nijUhittae, agilAe tassa karaNijja yAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, to pacchA tassa ahAlaghussage nAmaM vava hAre paTTaviyanve siyA // sU0 10 // chAyA--dIptacitta bhirdhA glAyaMtaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya nirvRhitum , aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyam yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH / tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 10 // bhASyam--'dittacittaM' dIptacittam , tatra dIptaM pradIptam indhanenA'gniriva akasmAllAbhadurjeyazatrujaya-madAdinA mAnasikarogeNa vA dIptamiva dIptaM cittaM yasya sa akasmAllAbhAdinA vikSiptacitta ityarthaH, taM tAdRzaM dIptacittam 'bhik' bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM jvarAdirogAbhibhUtaM 'no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nihittae' na kalpate tasya gaNAvacchedakasya niyUhittuM nirAkartum , ityAdi sarvaM pUrvavadeva jJAtavyam // sU0 10 // sUtram-jakkhAiTTa bhikkhu gilAyamANaM no kappai tasya gagAvaccheyagassa nijjahittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva to rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA tassa ahAlahussage nAmaM kvahAre paTTaviyavve siyA // sU0 11 // chAyA- yakSAviSTaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya nirvRhitum , aglAnyA tasya karaNIyam vaiyAvRttyaM yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / sU0 11 / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 vyavahArave bhASyam - 'jakkhA iTThe' yakSAviSTam, yakSo nAma vyantaradeva vizeSaH, tena pUrvabhavAdivaimAzritena rAgaraJjitena vA AviSTaH yakSAviSTastaM tAdRzaM bhikkhu' bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM glAnimupagacchantam yakSAvezenaiva glAnabhAvamupagataM santam 'no kappar3a' no kalpate 'tassa mAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjU hittae' niryUhituM nirAkartum, ityAdi sarve pUrvavadeva vyAkhyAtavyam / sU0 11 // , sUtram - ummAyapattaM bhikkhu gilAyamANaM no kappara tassa gaNAgaccheyagassa nihittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vipyamukko, tao pacchA ahAlahassage nAmaM vavahAre padvatriyavve siyA || sU0 12 // chAyA - unmAdaprAptaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya niyUMhitum aglAnyA tasya karaNIya vaiyAvRttyaM yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 12 // bhASyam - 'ummAyapattaM ' unmAdaprAptam, mohanIya karmodayena vAtapittAdyudrekeNa vA unmAda prAptaH yaH kazcid taM tAdRzamunmAdaprAptaM 'bhikkhu' bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM tadvazAjjvarAdiromAkAntaM 'no kappar3a' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjU hittae' niyUMhituM nirAkartum, ityAdi sarvaM pUrvavadeva vyAkhyAtavyam || sU0 12 // sUtram - uvasaggapattaM bhikkhuM gilAyamANaM no kappara tassa gaNAvaccheyagassa nijjU hittae, agilAe tarasa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippakko, o pacchA tassa ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyanve siyA || sU0 13 // chAyA - upasargaprAptaM bhikSu glAyantaM no kalpate gaNAvacchedakasva niyUMhitum aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyam yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 13 // bhASyam - 'uvasaggapatta' upasargaprAptam, tatropasargo devamanuSyatiryaksamudbhUtaH, thathA devaH pUrvabhavavairamAsAdya bIbhatsa rUpadarzanAdinA upasargaM karoti, manuSyo vA dveSeNa IrSyAyA vA upasargaM karoti, tiryak - siMhavyAghrAdirvA upasarga karoti tAdRzaM trividhopasargaprAptam ' bhikkhu ' bhikSu zramaNaM 'gilAyamANaM' glAyantaM jvarAdirogeNa dainyamupagacchantam 'no kappara' no kapa 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjU hittae' niryUhituM nirAkarttum / zeSaM pUrvavadeva || sU0 13 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam u0 2 2014-15 sAdhikaraNAdibhiSagAM vaiyAvRtyavidhiH 59 sUtram-sAhigaraNaM bhikkhaM gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa, nihittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva to rogAyaMkAo viSamukke to pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA // sU0 14 // chAyA-sAdhikaraNa bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya nihitam , amlAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyaM yAvat sa tasmAt rogAtaGkad vipramukto bhavet, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 14 // bhASyam -'sAhigaraNaM' sAdhikaraNam , adhikaraNaM - kalahaH, krodhamAnamAyAlobhadveSAdi. anitaH, tena saha vidyate iti sAdhikaraNaH kalahajanyakrodhayuktastaM sAdhikaraNaM 'bhikkhu bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM kalahajanitajvarAdibhiglAnimupagatam 'no kappai' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijmUhittae' nihituM nirAkartum / zeSa pUrvakt // sU0 14 // sUtram-sapAyacchitaM bhika gilAyamANaM no kappaI tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhinae, agilAe tassa karaNijja veyAvar3iyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukke, to pacchA tassa ahAlahussage nAma vavahAre paTTaviyavve siyA // suu015|| chAyA-saprAyazcitaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya nihitum , mAlAgyA tasya karaNIya vaiyAvRttyaM yAvat rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathAghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / / sU0 15 // bhASyam -'sapAyacchita saprAyazcittaM, tatra prAyazcittaM parihArakAditapovizeSaH, tena prAyazcittena sahito yukta iti saprAyazcittaH, taM saprAyazcittam 'bhikkhaM' bhiDaM 'gilAyamANaM' glAyantaM prAyazcitabAhulyAdbhayabhItatvena saMjAtajvarAdikam 'no kappai' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gagAvacchedakasya 'nijjUhittae' nithuhituM nirAkartum, zeSaM vyAkhyAtapUrvam // sa 0 15 // sUtram-bhattapANapaDiyAikkhiyaM bhikkhuM gilAyamANaM no kappaDa tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijnaM veyAvaDiyaM jAva to rogAyaMkAo vippamukke, to pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA ||suu016|| chAyA -bhaktapAnapratyAkhyAtaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya niyUMhitam , aglAnyA tasya karaNIya vaiyAvRttyam yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU016 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre bhASyam-'bhattapANapaDiyAikkhiyaM' bhaktapAnapratyAkhyAtam , bhaktamodanAdikaM, pAnaM ca jalAdikam iti bhaktapAne, te ubhe bhaktapAne pratyAkhyAte parityakte yena sa bhaktapAnapratyAkhyAtaH pratyAkhyAtabhaktapAnaH taM 'bhikkhu' bhiDaM 'gilAyamANaM' glAyantaM vAtapittAdivyAdhinA prasyamAnaM 'no kappaI' no kalpate 'tassa gaNAvaccheya gassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjUhittae' nihituM nirAkattuM na kalpate kintu yadi tasya rogAdikAraNAd cirajIvanena bhayamutpadyate yathA'nAdyApyahaM mriye, na jAne'gre rogAdinA kA kA vyathA bhogyA bhaviSyatI'-ti vyagracittaM taM dhairyagarbhitavAkyairAzvAsayet yathA- bhaviSyati rogAnmuktiH sarva samIcInaM bhaviSyatI-ti nodvignatAM bhajatu bhavAn' ityevamAzvAsya taM tatra dRDhokuryAt kintu na niyUhet , na nissArayet , api tu 'agilAe' aglAnyA 'kadAyaM nIrogo bhaviSyati, kiyatkAlaM yAvadasya vaiyAvRttyaM karaNIyam' ityAdyAtmasaMkocarAhityena nirjarAbhAvaM manasi nidhAya dRDhamanobhAvenetyarthaH 'karaNijja veyAvaDiyaM' tasya vaiyAvRttyaM karaNIyaM yena tasya tad bhaktapAnapratyAkhyAnAkhyamanazanavataM cittasamAdhipUrvakaM samApyate / tad vaiyAvRttyaM tAvat karaNIyaM yAvat sa rogAnmukto bhavet / rogamuktyanantaraM tasya yathAlaghusvakaM prAyazcittaM dAtavyamiti sUtrasaMkSepArthaH / asya yat laghusvakaM prAyazcittaM kathitaM tat tasya bhaktapAnapratyAkhyAnAvasthAyAM rogakAle yat kimapi prAyazcittana mApannaM syAt tadapanodanaviSayakaM vijJeyamiti bhAvaH // sU0 16 // sUtram -- ajAyaM bhikkhu gilAyamANaM no kappaI tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukke, to pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre pahaviyatve siyA ||suu017|| chAyA-arthajAtaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya niyuhitum, aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyaM yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sa. 17 // bhASyam-'aTThajAya' arthajAtam , arthena dhanena jAtaM-kArya yasya saH arthajAtaH yadvA arthaH kimapi prayojanaM dhanArjanAdirUpaH, sa jAto yasya sa arthajAtaH, taM dhanArjanavAJchAbhibhUtaM bhiDaM 'gilAyamANaM' glAyantaM lobhodrekA rogAkrAntaM 'no kappai' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjUhittae' nirvRhituM nirAkartum , kintu arthalubdhaM tam arthasya nissAratApradarzanapUrvakaM pratibodhya 'agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM' tasya rogAkrAntasya bhaglAnyA AtmasaMkocarAhityena vaiyAvRttyaM karaNIyam / zeSaM pUrvavat / / sU0 17 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam uM0 2018-20 anavasthApya varAJcitayoH punarupasthApanavidhiH 61 pUrvasUtre'rthajAtabhikSorvaiyAvRttyakaraNaM proktam, sAmpratamanavasthApyasyopasthApanavidhimAha, tatrA'navasthApyasUtrasyArthajAtasUtreNa saha kaH sambandhaH ? iti sambandhapratipAdikAM gAthAmAha - 'ajAo' ityAdi / gAthA - ajAo puvvamutto, aTThAsa teNiyaM bhave / taNe aNaagppo saMbaMdho'ttha imo siyA // 1 // chAyA - arthajAtaH pUrvamuktaH arthasya stainyaM bhavet / tatstainye'navasthApyaH sambandho'trAyaM syAt // 1 // vyAkhyA----'aTThajAo' pUrvamarthajAto bhikSuruktaH arthajAta bhikSuviSaye vidhiH proktaH, arthasya dhanasya kadAcit stainyaM cauryaM bhavet, tataH tatstainye dhanasya caurya bhikSuranavasthApyo navamaprAyazcittabhAk syAt, ato'smin vakSyamANe sUtre anavasthApyabhikSuviSaye vidhiH pratipAdayiSyate / ayamevAtra saMbandhaH syAditi gAthArthaH || 1|| anena sambandhenAyAtamidamanavasthApyasUtramAha-'aNavaTu' ityAdi / sUtram -- aNavaTTappaM bhikkhu agiribhUyaM no kappai tassa gaNAtraccheyagassa uvaTThAvettae / aNavapaM bhikkhu giribhUyaM kappara tassa gaNAtraccheyagassa ubadvAvittae / 0 18 // chAyA - anavasthApya bhikSum agRhIbhUtaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasyopasthApayitum / anavasthApyaM bhidhuM gRhIbhUtaM kalpate tasya gaNAvacchedakasyopasthApayitum // su018 / / saH, bhASyam - 'aNavaTTappaM' anavasthApyam - gRhiNaH sAdharmikasya vA cauryeNa anavasthApyanAmakanatramaprAyazvittasthAnApannaM bhikkhu" bhikSu 'agiribhUyaM' agRhIbhUtam aprAptagRhasthaveSaM sAdhuparyAye eva sthitam sAdhuveSatyAgayogye navamaprAyazcitte prApte'pi yaH sAdhuveSaM na tyaktavAn taM tAdRzaM bhikSu' 'no kappar3a' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'uvaTThAvettae' upasthApayitum - mahAtrateSu samAropayitum punardIkSAM dAtumityarthaH / ayaM bhAvaHyadi kadAcid anavasthApyo bhikSuzcauryadoSazuddhayarthaM punazcAritrapratipattaye gaNAvacchedakasya samIpa - mAgacchet tadA tasya gaNAvacchedakasya na kalpate agRhItabhUm - asvIkRtagRhasthaveSaM tam anavasthApyaM bhikSumupasthApayituM punaH dIkSAM dAtuM na kalpate / sa yadi gRhobhUto bhavet tadA kiM karttavyam ? tatrAha - 'aNavapaM' ityAdi, 'aNavadvayaM bhikkhu ' anavasthApyam anavasthApyanAmakaprAyazcittasthApannaM bhikSu 'giribhUyaM gRhIbhUtaM pratipannagRhasthaveSaM 'kappar3a' kalpate 'gaNAvaccheyagassa' gaNAvacchedakasya 'uvaTThA vittae' upasthApayitum punaH dIkSAM dAtumiti / prakRtasUtrasya Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmmmmmmmm vyavahAra pUrvArddhabhAgenedaM pratipAditaM yat anavasthApyo bhikSuH saMvamamArgAt bhraSTatvena navamaprAyazcittabhAgI bhavati sa yadi sAdhuveSeNa samAgatya punaH saMyamapratipatyartha gaNanAyakasya samIpamAgacchet tadA nAsti adhikAro gaNanAyakasya yatpunarapi tathAvidhaM taM saMyame upasthApayet / / idAnI prakRtasUtrasyaivottarabhAgena cedaM pratipAditam-yat.- yadyanavasthApyo bhikSurgRhasthaveSamAdAya gaNanAyakasya samIpaM. punaH saMyamapratipatyarthamupasthito bhavet tadA gaNanAyakena tathAbhUtAya tasmai punarapi saMyamo daatvyH| tatra kena prakAreNa punaH sa cAritre upasthApanIyaH ! tadevottara. bhAgena pratipAdyate-navamaprAyazcittasthAna prAptaM zramaNaM gRhasthaveSasahaza veSaM kArayitvA gaNAvacchedakastaM saMyame upsthaapyet| gRhasthaveSaM kArayitvA punaH tasmai dIkSAdAne kAraNamidam yat-anavasthApyazramaNasya ye doSAste nAgarikANAM samakSa prakaTIbhUtAH Asan tato gRhasthaliGgadhAraNena teSAM nagaralokAnAM vizvAso jAyeta yadaneca navabhaprAyazcittabhAgitvena vAntasaMyama iti, tataH saMghasamakSaM gaNanAyakena tasmai prAyazcittaM dAtavyam , dattvA ca prAyazcittaM punastaM saMyame upasthApayet / evaM karaNe nAnye'pi gacchagatA sAdhava etAdRzapApA caraNAd bhItA bhaveyuH, 'putrIbhyo daNDadAnena snuSA bibhyati nityazaH' iti nyAyAt // sU0 18 // amavasthApyasUtramuktvA samprati pArAJcitasUtramAha - pAraMciyaM ityAdi / sUtram-pAraMciyaM bhikkhaM agihibhUyaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa uvadvAvittae pAraMciyaH bhikkhaM mihibhUyaM kappar3a tassa mamAvaccheagassa. uvaThThAvicae / / sU0 19 // chAyA-pArAJcitaM bhikSumagRhIbhUtaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasyopasthA. yitum / pArAscita bhikSu gRhIbhUta kalpate tasya gnnaavcchedksyopsthaapyitum|| sU0 12 // bhASyama-'pAraMciyaM pArAJcitaM pArAJcitanAmakadazamaprAyazcittasthAnaprAptam 'bhikkhu bhikSa zramaNam 'agihibhUya' agRhIbhUtam aparigRhItagRhasthaveSam 'no kappaI' no kalpate 'tassa gaNAMvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'upahAvittae' upasthApayituM punaH saMyame pravezayitum / yadi kadAcid yaH kazcitsAdhurdazamapArAzcitaprAyazcittasthAna prAptavAn , prApya cA'gRhIta gRhasthaveSa eva prAyazcittaM grahotuM punaH saMyamaM pratipatuM ca gaganAyakasamIpe samupasthito bhavet sa yAvatparyantaM gRhasthaveSaM na paridhArayet , sAdhuveSe eva vyavasthito bhavet tAvatparyantaM gaNanAyako na tamupasthApayet, na kathamapi saMyama tasmai dadyAditibhAvaH / kathambhUtaM pArAJcitamu sthApayediti sUtrottarArddhanAha - 'pAraMciyaM' ityAdi / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 2 sU0 21 dvayomaithunAbhyAkhyAne nirNayavidhiH 63 _ 'pAraMciyaM bhikkhaM pArAzcitaM bhikSa dazamaprAyazcittasthAnaprAptaM zramaNam 'gihibhUrya' gRhIbhUtaM gRhasthaliGge vartamAnaM punaH saMyamaprattipattaye gaNanAyakasya samIpamAgatam 'kappaI' kalpate tassa gaNAvaccheyagalsatasya gaNAvacchedakasya uvaTThAvittae' upasthApayituM punaH saMyame sthApayituM kalpate iti pUrveNa sambandhaH // sU0 19 // samprati sUtrakAraH svayameva anavasthApya-pArAzcitaviSaye'pavAdamAha-'aNavaTTapyaM' ityaadi| sUtram-aNavaThThappaM bhikkhu pAraMciya vA bhikkhu gihibhUyaM vA agihibhUyaM vA kappai tassa gaNAvaccheyagassa uvaSThAvittae jahA tassa gaNassa pattiyaM siyA // sU0 20 // chAyA-anavasthApyaM bhikSu pArAJcitaM pA bhikSu gRhIbhUtamagRhobhUtaM vA kalpate tasya gaNAvacchedakasyopasthApayitum , yathA tasya gaNasya pratyayaM syAt // sU020 // bhASyam --'aNavaThThappaM' anavasthApyam-anavasthApyanAmakanavamaprAyazcittasthAnaprAptaM bhikSum , evaM pArAzcitaM vA dazamaprAyazcittasthAnaprAptaM vA bhikSu 'gihibhUyaM vA' gRhIbhUtaM vA gRhasthaliGgadhAriNaM vA 'agihibhUyaM vA' agRhIbhUtaM vA gRhasthaliGgarahitaM sAdhuveSe eva sthitaM vA 'kappaha sassa gaNAvaccheyagassa' kalpate tasya gaNAvacchedakasya 'uvaTThAvittae' upasthApayituM punarapi saMyame pravezayitum / kathaM punastau upasthApanAyogyo bhavetAm ! tabAha -'jahA' ityAdi / 'jahA tassa gaNassa pattiyaM siyA' yathA yena prakAreNa tasya gaNasya yasya sa upasthApanIyo vidyate tasya gaNasya pratyayaM pratItiH tadviSayako vizvAsaH syAt , tathA kRtvA kalpate nAnyathA / atra yad agRhIbhUtasyopasthApanaM kathitaM tad apavAdaviSayakaM syAt tasyotsargataH pratiSiddhatvAt / ayaM bhAvaH -navamaprAyazcittasthAnaprAptaM dazamaprAyazcittasthAnaprAptaM vA bhikSu gRhasthaliGgavantaM kRtvA, yadvA-gRhasthaliGgavantamakRtvaiva gaNanAyakasya kalpate punastaM saMyame upasthApayitum , tadatra kAraNa mAha-yadi sa navamadazamaprAyazcittApannaH zramaNaH rAjJa upakArI bhavet tadA rAjAnuvRtyA tamagRhIbhUtamevopasthApayituM kalpate / yadvA sa anyatairthikaiH saha vAde vAdalabdhimAn bhavet , taiH saha bAdakaraNaM sAdhuveSeNaivocitaM bhavettadA tasya pravacanaprabhAvakatvAdagRhIbhUtasyaivopasthApanaM kalpate, ityAdipravacanaprabhAvanArUpakAraNairevaM karaNe gaNasya vizvAso bhavediti / yadvA'nyadapi kAraNaM bhaved yathA-yadi kazcidAcAryoM navamaprAyazcittasthAnaM dazamaprAyazcittasthAnaM vA namApadya gaNAvacchedakasamIpe tatprAyazcittArtha samupasthito bhavettasya gRhasthaliGgadAne tastha ziSyA vivadeyuH-yadi mamAcArya gRhasthaliMga kariSyatha tadA samudyatA vayamadhikaraNamutpAdaviSyAmaH, evaM karaNe'smAkramAcAryasya prAyazcittaM loke prakAzitaM bhaviSyati tena loke zaGkA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ im vyavahAra samutpayeta-yadanenAcAryeNa navamaM dazamaM vA prAyazcittasthAnaM sevitamiti vayaM na sahiSyAmaH / ityAdi kAraNairapi pravacanoDDAhabhayAdagRhIbhUtasyApyupasthApanaM karttavyaM syAdityapavAdasUtrasya bhAvaH // sU0 20 // pUrvamanavasthApya-pArAzcitayoH punarupasthApanavidhiH proktaH, sAmpratamekatraviharatoIyoH sAdharmikazramaNayomaithunapratisevanaviSayakavivAde nirNayaprakAramAha-'do sAhammiyA' ityAdi / sUtram-do sAhammiyA egayo viharaMti, ege tattha aNNayaraM akiccaTThANaM paDisevittA AloejjA, ahaNaM bhaMte ! amueNaM sAhuNA saddhi imaMmi ya kAraNami mehuNapaDisevI, paccayaheuM ca sayaM paDiseviyaM bhaNai tattha pucchiyavve kiM paDisevI ? apaDisevI ?, se ya vaejjA paDisevI parihArapatte / se ya vaejjA No paDisevI jo parihArapatte / jaM se pamANaM vayai se ya pamANAbho ghetavve siyA se kimAi bhaMte, saccapaiNNA vavahArA // sU0 21 // - chAyA - dvau sAdharmiko ekato viharataH, ekaH tatrA'nyataramakRtyasthAna pratisevya Alocayet - ahaM khalu bhadanta ! amukena sAdhunA sAddhaMmasmin kAraNe maithunapratisevo pratyayahetozca svayaM pratisevitaM bhaNati, tatra praSTavyaH kiM pratisevI ? apratisevI ?, saca vadet pratisevI parihAraprAptaH, sa ca vadet no pratisevI no prihaarpraaptH| yat sa pramANa vadati sa ca tasmAt pramANAt gRhItavyaH syAt / atha kimAhurbhadanta / satyapratikSA vyavahArAH // sU0 21 // bhASyam--'do sAhammiyA' dvau sAmikau samAnadharmiNau 'egayo viharaMti' ekata ekena saMghATena viharataH tiSThataH 'ege tattha' tatra tayoIyormadhye ekaH kazcit itarasyA'bhyAkhyAnanimittam 'aNNayaraM akiccaTThANaM' anyatarat prANAtipAtAdiSu yat kimapyekamakRtyasthAnaM pratisevitavAn 'paDi se vittA' pratisevya pratisevanaM kRtvA 'AloejjA' Alocayet svavacasA svakRtAticArajAtaM gurusamIpe kRtapApasthAnasyAlocanAM kuryAt / AlocanAprakArameva darzayati-'ahaNNaM bhaMte' ahaM khalu bhadanta ! he guro ! 'amueNaM sAhuNA' saddhi amukena yena kenacit anirdiSTanAmakena sAdhunA sArddham amukena sAdhunA sahito bhUtvetyarthaH 'imami ya kAraNaMmi' asmin pratisevanArthamAgrahAdikaraNe 'mehuNapaDisevI' maithunapratisevI maithunapratisevanaM kRtavAnityarthaH amukena sAdhunA saha vicaran tasyAgraheNa maithunasevI jAto'smIti bhAvaH / / . sa kasmAt kAraNAt AtmAnamapratisevinamapi pratisevinamabhyupagacchati na punaH kevalaM parasyA'bhyAkhyAnameva kathaM na dadAti ? tata Aha-'paccayaheuM ca' ityAdi, 'paccayaheuM ca sarya paDiseviyaM bhaNaI' pratyayahetuM ca svayamAtmAnamapi pratisevinaM bhaNati pareSAmAcAryANAM tathA'. nyeSAM ca sAdhUnAm 'eSaH satyameva vadati anyathA ko nAma svakIyamAtmAnamapratisevinaM prati Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam 30 2 0 21-22 maithunAbhyAkhyAne tannirNayavidhiH 65 sevinamabhibhanyeta / ityAkArako yaH pratyayo vizvAsaH sa sarveSAM bhavatu, asmAdeva kAraNAt svasyApyakRtyaM bhaNati / evamukte tasmin AcAryaH kiM kuryAdityAha - ' tattha' ityAdi, 'tattha pucchiyavve' tatra tAdRzaparisthitiprasaGge yasyopari abhyAkhyAnaM tena dattaM sa samAhUyAcAryeNa praSTavyaH, kathaM praSTavyaH ? ityAha-'kiM paDisevI apaDisevI' kiM bhavAn pratisevI vA athavA apratisevI ? iti bhavAn maithunaM sevitavAn vA athavA na sevitavAn ! evaM pRSTe sati yadi - ' se ya vaejjA paDisevI parihArapatte' sa ca vadet pratisevI satyamayaM vadati / ityevaM kathane sAdhuH parihAraprAptaH parihAratapoyogyo bhavati tataH tasmai tadakRtya pratisevanajanitapApAnnivRttyarthaM parihAranomakaM tapaH prAyazcittarUpeNa dAtavyam upalakSaNametat tasmAt chedamUlA'navasthApyapArAJcitanAmakamapi prAyazcittaM yathocitamakRtyapratisevakAya AcAryeNa dAtavyamiti bhAvaH / atha ca ' se yavaejjA No paDisevI No parihArapatte' sa ca vadet no pratisevI, nAhaM pratisevI abhyAkhyAnamAtrametat iti vadet tadA sa na parihAraprAptaH parihAranAmakatapobhAgU na bhavati / atheva sthite kathaM nizcetavyaM yadayamakRtyasthAnaM pratisevitavAn na vA ? tatrAha - 'jaM se pamANaM' ityAdi, se pamANaM vayai se ya pamANAo vetavve siyA' saH pratisevI yat pramANaM vadati tasmAt pramANAt sa grahItavyaH, sa ca abhyAkhyAnadAtA pratisevanAyAH pramANaM vadati kathayati, tasmAt pramANAtgRhItavyo 'ne cetavyaH syAt, tathA pratisevakasya kathanAnusAreNaiva nizcayaH karttavyaH yadayaM maithunaM pratisevitavAn, yadvA na pratisevitavAniti, tatra yadi pramANAd evaM nizcayo jAyate yadayaM maithunaM pratisevitavAn tadA tasmai parihArAdyanyatamaprAyazcittaM yathAyogyaM dAtavyam, yadyatra pramANAt ayamakRtyasthAnaM na pratisevitavAn ityAkArako niSedhaviSayako nizcaya AcAryasya bhavet tadA tasmai parihArAdi prAyazcittaM na dAtavyamiti bhAvaH / tadvacanAdeva sarvavyavasthA karttavyA bhavediti / ziSyaH pRcchati - ' se kimAhu bhaMte' atha kimAhurbhadanta ? atha kasmAt kAraNAt bhavAn evaM kathayati yat tatkathanAnusArameva prAyazcittaM dAtavyaM na vA dAtavyamiti atra kiM kAraNam ? Aha - 'saccapaiNNA vavahArA' satyapratijJAH vyavahArAH, he ziSya ! vyavahArAH jinazAsanavyavahArAH satyapratijJAH satyapratijJAvantastIrtha karairdarzitA iti satyameva pratijJA pramANaM ye te satya - pratijJAH vyavahArAH satyamUlakA evaite jinazAsane prarUpitA iti / atra kazcit zaGkate - kimartha - kaH sAra yasminnabhyAkhyAnamAropayati ? tatredaM kAraNaM saMbhavet - yaH kazcit ratnAdhikaH anyaM ratnAdhikamIryayA avamaratnAdhikaM kartumicchet yadahaM ratnAdhiko'smi nAyaM ratnAdhika iti garveNa kaSAyodayena vA evaM kuryAt / atrAyaM bhAvaH sadbhUtArthe jJAte sati yadi tatpratisevanaM dvayoH satyaM bhavettadA dvayorapi mUlaM dIyate / athAlIkamabhyAkhyAnaM tadA yo'bhyAkhyAtaH sa zuddha itaro'zuddhaH / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasne tasyAbhyAkhyAnadAturmUlaM prAyazcittaM na dIyate kintu tasmai alIkanimittakaM mRSAvAdapratyayaM caturgurukaM prAyazcittaM dAtavyamiti // sU0 21 // pUrva maithunAbhyAkhyAnaviSaye sanirNaya prAyazcittavidhiruktaH, saMprati-avadhAvakaviSayaM tadvidhimAha-'bhikkhUyaya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakkamma ohANupehI vaejjA, se Ahacca aNohAio se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae / tattha NaM perANaM imeyArUve vivAe samuppajjijjA-imaM ajjo ! jANaha kiM paDisevI kiM apaDisevI ? se ya pucchiyavve-kiM paDisavI ki apaDisevI ? se ya vaejjA paDisevI parihArapatte, se ya vaejjA no paDisevI. no parihArapatte, jaM se pamANaM vayai se ya pamANAo ghetavve, se kimAi bhaMte ! saccapaiNNA vavahArA / / mU0 22 // chAyA-bhikSuzca gaNAdavakramyA'vadhAvanAnuprekSI vrajet saH Ahatya anavadhAvitaH sa icchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihartum , tatra khalu sthavirANAmayametadrapo vivAdaH samutpadyeta-idam Arya ! jAnAsi kiM pratisevI apratisevI ? sa ca praSTavyaH ki pratisevI apratisevI ?, sa ca vadet pratisevI parihAraprAptaH, sa ca vadet-no pratisevI no parihAraprAptaH, yaM sa pramANaM vadati tasmAt pramANAt grahItavyaH / atha kimAhurbhadanta ! satyapratikSA vyavahArAH // sU0 22 // bhASyam-'bhikkhU ya' bhikSuzca 'gaNAo avakkamma' gaNAt svakIyagacchAt apakramya niHsRtya 'ohANupehI vaejjA' avadhAvanA'nuprekSI vrajet tatrA'vadhAvanam saMyamAdasaMyame gamanaM tadanuprekSI san vrajet gacchet , mohodayAd bhogAvalikarmodayAdvA saMyamatyAgecchayA gacchedityarthaH, 'se Ahacca aNohAio' sa Ahatya-kadAcit anavadhAvitaH sa prabalazubhakarmodayAd viSayavAJchopazamanena asaMyamamaprAptaH, etAdRzaH 'se ya icchejjA' sa ca punarapi icchet , kiM punaricchet ? tatrAha-'doccaMpi' ityAdi, 'doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae' dvitIyamapi vAraM punarapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihattu sthAtum zubhakarmodayAt saMghATakopadezAdvA aparityaktasAdhuliGgaH pApApratisevI eva punarapi tameva gaNamAgatya saMyama pAlayitumicchet ityarthaH, tasyAgamane 'tattha NaM' tatra khalu gacche vidyamAnAnAm 'therANaM' sthavirANAM 'imeyArUve' bhayametadrUpaH vakSyamANasvarUpaH 'vivAe' vivAdaH anekaprakAraka UhApohalakSaNaH 'samupajjijjA' samutpadheta, kIdRzo vivAdaH samutpadyeta ? tatrAha-'imaM ajjo' ityAdi, 'imaM ajjo, jANaha' idaM bho AryAH ! yUyaM jAnIta 'kiM paDisevI apaDisevI' kimayaM pratisevI atrato gatvA akRtyapratisevanaM kRtavAn ? athavA 'apaDisevI' apratisevI akRtyapratisevanaM na kRtavAn vA ? ityAkArako vivAdaH UhApoharUpaH parasparaM samutpadyata tadA evamupayuktaprakAreNa vivAde jAte sati 'se ya Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u02 sU0 23 mRte AcAryAdau tatpadapradAnavidhiH 67 pucchiyavve' tannirNayAya sa eva yaH avadhAvitaH sa eva, athavA asya sArdhe sAkSirUpeNa preSito bhavet sa vA sAdhu prssttvyH| kiM praSTavyaH ? tatrAha-'kiM paDisevI ? apaDisekI' ! prathamaM tamevA''hya gaNanAyakena sa praSTavyaH-ki bhoH! tvamatrato gatvA akRtyaM pratisevitavAnasi ! athavA na pratisevitavAnasi ? / yastena sAdhaM gataH so'pyevameva praSTavyaH-yadayam akRtya pratisevitavAn ! na ve ! ti / uparyuktaprakAreNa satyasvarUpaM jJAtuM gaNanAyakena pRSTaH san 'se ya vaejjA' sa ca vadet, sa pRSTaH sAdhuryadi dhadet-'paDisevo' pratisevI ahamakRtyapratisevanAM kRtavAnasmi tadA 'parihArapatte' parihAraprAptaH parihAratapoyogyo jAtaH, AcAryeNa pRSTaH pratisevako yadi svIkaroti pratisevanAM tadA tadIyameva vacanaM pramANIkRtyA''cAryaH tasmai parihAranAmakaM tapaH prAyazcittarUpeNa dadyAditi bhAvaH / 'se ya vaejjA no paDisevI no parihArapatte' sa ca yadi vadet no pratisevI tadA no parihAraprApto bhavati, na parihAratapaHprAyazcittabhAg bhavati / AcAryeNa pRSTaH saH yadi kathayetyat nAhamakRtyaM pratisevitavAnasmi tadA tadvacanameva pramANIkRtyA''cAryoM no parihAratapo dadyAt , tasmaiM apratisevakAya parihAranAmakaM tapo na dadyAditi bhAvaH / kathamevam ! tatrAha-'jaM se ityAdi, 'ja se pamAgaM vayai se pamANAbho ghettavve' yatsa pramANa vadati tasmAdeva pramANAt sa satyo'satyoveti nizcetavyaH, tadvacanapramANenaiva satyArthA'satyArthayonirNayaH karttavya iti bhAvaH / 'se kiM mAhu bhaMte !' atha kimarthaM kasmAddhetorevamAhurbhadanta ! he bhadanta ! kathamevamucyate yat tasya vacanapramANenaiva satyAsatyanirNayaH kartavyaH ? yAvatA evaM sati kutrApi satyArthanizcayo na syAt nahi ko'pi svakRtamakRtyasthAna patisevanaM prakAzayiSyati lajjayA lokanindAbhayAdvA tatkathamevaM tadvacanameva pramANIkriyate bhavatA ? iti ziSyasya jijJAsAyAmAcAryaH prAha-saccapaiNNA vavahArA' sAyapratijJA vyavahArAH prAyazcita rUpA vyavahArAH satyapratijJAH pratijJayaiva satyA jinairnirdiSTA // sU0 22 // divaMgate AcAryopAdhyAye taH pade'nyAcAryopAdhyAyasthApanavidhimAha-egapakkhiyassa'ityAdi / sUtram-egapakkhiyassa bhikkhuyassa kappai AyariyauvajjhAyANa ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhArittae vA jahA bA tassa gaNassa pattiyaM siyA // suu023|| chAyA-ekapAkSikasya bhikSukasya kalpate AcAryopAdhyAyAnAm itvarikAM dizaM anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA yathA vA tasya gaNasya pratyayaM syAt // s0 23 // bhASyam -'egapakkhiyassa' ekapAkSikasya ekaH samAnaH pakSa ityekapakSaH so'styasyetyekapAkSikaH pravrajyayA zrutena ca, tasya itthaMbhUtasya 'bhikkhuyassa' bhikSukasya AcArya Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasne upAdhyAye vA mRte sati 'kappaI' kalpate 'AyariyauvajhAyANaM' AcAryopAdhyAyayoH 'ittariyaM' itvarikAM kiyatkAlabhAvinIm alpakAlikIm yAvadanyo viziSTa tara AcAryopAdhyAyapadayogyaH pravajyAzrutAbhyAmekapAkSiko na labhyate tAvatkAlikIm itvaragrahaNamupalakSaNaM yAvatkathikAM ca yAvajjIvabhAvinIm 'disaM vA aNudisaM vA' tatra dizam AcAryatvamupAdhyAyatvaM vA, anudiza vA AcAryopAdhyAyapadadvitIyasthAnavatitvaM vA 'uddisittae' uddeSTu kartum, yadvA 'dhAricae vA' svayameva dhArayitum 'jahA tassa gaNassa pattiyaM siyA' yathA yena prakAreNa tasya gaNasya pratyayaM vizvAsaH syAt, tathA dizamanudizaM vA udizet , mRte AcAryopAdhyAye tatpade'nya kamapi sthApayet svamAtmAnaM vA sthApayet yena gaNasya vizvAsaH syAt tathaiva karttavyam yogyasyaikapAkSikasyAbhAve bhinnapAkSikamapi apavAdapadena sthApayet, kintu gaNamAcAryopAdhyAyazUnyaM na kuryAditi / ayaM bhAvaH-yadyAcAryopAdhyAyayorAkasmikamaraNAdimA gacche tadabhAve jAte sanAthayituM yAvatparyantaM padavIyogyaH zramaNo na milet tAvatkAlaM sAdhAraNamapi yasyopari gaNasya vizvAsaH syAt tAdRzaM sAdhumAcAryopAdhyAyapade sthApayituM kalpate anena prakAreNa sthApitaH AcAryaH upAdhyAyo vA itvaro'lpakAlikaH iti kathyate / atha yadi kazcighogyaH sAraNAvAraNAdigacchakAryadakSo bahuzruta ekapAkSikaH prApyate yadupari gacchasya vizvAsazca syAt . sa. yAvajjIvamAcAryapade upAdhyAyAde vA sthApayituM kalpate, sa ca yAvajjIvakaH yAvatkathika iti kathyate iti / atra pravrajyayA zrutena ceti padadvayasya caturbhaGgI jAyate, yathA ekaH pravajyayA zrutena ca ekapAkSikaH 1, dvitIyo na pravrajyayA kintu zrutena 2, tRtIyaH pravrajyayA kintu na zrutena 3, caturtho na pravrajyayA na zrutena 4 iti / atra prathamo bhaGgaH zuddhaH, caturtho bhaGgo'zuddhaH, tataH AyeSu triSu bhaGgeSu ekaikasyAbhAve uttarottaro grAhya iti / ekapAkSiko dvividhaH ekavAcanAkaH, ekapravrajyAkazca, tatra ekavAcanAkaH ekA samAnA parasparaM vAcanA yasya sa ekavAcanAkaH ekagurukulAdhInaH, ekapravrajyAkaH ekasmin kuLe pravrajyA yasya sa ekakulavartI, upalakSaNAt ekagacchavartI, sahAdhyAyI vA gRhyate iti / gacchAdhipatirAcAryo dvividho bhavati-abhyudyataparikarmA abhyudyatamaraNo vA, abhyuvataH udyuktaH parikarmaNi vihArAdiparikarmaNi yaH sa abhyudyataparikarmAH, dvitIyaH abhyudyatamaraNaH-abhyudyataH udyuktaH maraNe bhaktapratyA. khyAnAdinA asAdhyarogavizeSeNa vA yaH sa abhyudyatamaraNaH / eSa ekaiko dvividhaH-gacchasApekSo gacchanirapekSo vA, tatraiko gacchavyavasthAyAmapekSAvAn , anyo gacchavyavasthA prati nirapekSaH syAt / yo gacchasApekSaH syAt saH abhyudyatavihAraparikarmA vA abhyudyatamaraNo vA jIvanneva yaH kazcidekapAkSikaH pravrajyAzrutAbhyAM bhavettaM svapade pUrvameva sthApayati yena tadanurakto gacchaH kAlagate'pi tasminnAcAyeM parasparapremAnubhAvato na vinAzamupaiti / yaH punargacchanirapekSo bhavet Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 2 sU024 pArihArikA'pArivArika saMbhogavidhiH 69 sa gacchasya zubhAzubhavyavasthAmupekSya svayaM jIvan nAnyaM gacchayogyaM sAdhuM svapade yuvarAjatvena sthApayati tena tasmin kAlagate parasparakalahabhAvato gaccho vinAzamupaiti tasmAjjIvite eva svasmin AcArya upAdhyAyo vA sthApanIya iti / prastutaM sUtraM tu gacchanirapekSAcAryaviSayakam / evaM sati gacchavAsino yasmin vizvAsaH syAttamekapAkSikam apavAde bhinnapAkSikaM vA sAdhumAcAryopAdhyAyatvena sthApayeyuH , yenAsvAmiko gaccho na bhavediti // sU0 23 // sUtram - bahave parihAriyA bahave aparihAriyA icchejjA egayao egamAsaM vA dumAsaM vA timAsaM vA cAummAsaM vA paMcamAsaM vA chammAsaM vA vatthae te annamannaM saMbhujaMti annamannaM no saMbhuMjaMti mAsaMte to pacchA savvevi egayao saMjati ||suu024 // chAyA--bahavaH pArihArikAH vahavo'pArihArikAH iccheyuH ekatra ekamAsaM vA dvimAsaM vA trimAsa vA caturmAsaM vA paMcamAsaM vA SaNmAsa vA vastum te anyo'nya saMbhuJjate anyonyaM no saMbhuJjate mAsAnte tataH pazcAt sarve'pi ekatra saMbhuJjate // sU0 24 // bhASyam-'bahave parihAriyA' bahavo'neke dvitrAdayaH pArihArikAH saMprAptaparihAratapaHprAyazcittavantaH 'bahave aparihAriyA' bahavaH prabhUtA dvitrAdayo'pArihArikAH pArihArikabhinnAH doSAbhAvAt parihAratapovarjitAH zuddhA ityarthaH sarvaM te azivAdikAraNavazAt tapovahananimittaM vA 'icchejjA' iccheyuH, kimiccheyuste sa ? tatrAha-'egayao' ityAdi, 'egayo' ekataH ekatrasthAne 'egamAsaM vA' ekamAsaM vA mAsaikamAtraM vA 'dumAsaM vA' dvimAsaM vA mAsadvayaM vetyarthaH 'timAsaM vA' trimAsaM vA mAsatrayamityarthaH, 'cAummAsaM vA' caturmAsaM vA mAsacatuSTayaM yAvadityarthaH 'paMcamAsaM vA' paJcamAsaM vA mAsapaJcakamityarthaH, 'chammAsaMvA' SaNmAsaM vA mAsaSaTkaM vA 'vatthae' vastuM yAvad azivAdi nivatteMta tAvat ekatra vAsaM kartumiti, tatra 'te annamannaM saMbhuMjati' iti te pArihArikAH anyo'nyaM parasparaM pArihArikAH pArihArikaiH sArdhaM 'samuMjate' sarvaprakAraiH saMbhogaM kurvanti teSAM sAdRzyAt , 'annamannaM no saMbhujati' iti pArihArikAH yAvat kAlaparyantaM parihAratapo vahaMti tAvatparyantaM te parasparaM pArihArikAH pArihArikA milivA saMbhuJjate ityarthaH vA athavA apArihArikaiH sAkaM na saMbhuJjate / ayaM bhAvaH-ye pratipannaparihAratapovantaste, tathA ye. parihAratapo'dhunA na voDhumArabdhavantaste, ete parasparaM na saMbhujate, evaM pArihArikA apArihArikAzca ete'pi parasparaM na saMbhujate iti / pratipannaparihAratapasaH pArihArikAstu parasparaM saMbhujjate iti pUrvamuktameveti / 'mAsaMte' yaiH SaNmAsAH sevitAH teSAM yaH SaNmAsoparivartI mAsastaM yAvat , SaNmAsopari ekamAsaparyantamityarthaH te pArihArikAH parasparaM pArihArakaiH samamapArihArikai samamekatra na saMbhuJjate, AlApAdIni tu parasparaM kurvanti / 'tao pacchA' tataH pazcAt SaNmAsopari mAsaparipUrNAnantaram 'savvevi egayo saMbhuMjaMti' sarve'pi pratisevitaparihAratapasaH aparihArikAzcaikataH ekatra sthAne saMbhuJjate sarva prakAraiH saMbhogaM kurvanti, atra ye pArihArikAs Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 vyavahArastre pArihArikA durbhikSAdikAraNavazAdekatra vasanti teSAM madhye pratisevitaSANmAsikatapasaH SaNmAsopari eko mAsaH kathaM bhavet ! iti darzayituM gAthAmAha--'paNagaM paNagaM' ityAdi / "paNagaM paNagaM mAse, divasANaM vaDDhaNaM ca taM vajje / evaM chammAsesu ya, ego mAso ya vaDDhei" // 1 // chAyA--paJcakaM paJcakaM mAse, divasAnAM vardhanaM ca tad varjayet evaM SaNmAseSu ca, eko mAsazca vardhate // 1 // vyAkhyA---'paNagaM paNagaM mAse' divasANaM' mAse mAse yat divasAnAM paJcakaM paJcaka rAtrindivapaJcakam , 'vaDDhaNaM' vardhanaM parivardhanaM bhavati 'taM vajje' tad divasapaJcakaM pratyekasmin mAse paripUrNe tadupari paJca paJca divasAn varjayet saMbhoge / 'evaM chammAsesu ya' evam anena krameNa SaNNAM mAsAnAmupari eko mAso vardhate taM varjayet parityajet , SaNmAsAnantaraM taduparitanamAse'pi taiH saha saMbhoga varjayet AlApAdikaM tu kriyate / ayaM bhAvaH-yo hi kazcit zramaNo mAsikameva parihAratapaH prAptavAn , tasya mAsaM vahataH AlApanAdikaM sarva varjitaM bhavati / mAse vyUDhe sati yat tadupari paJcarAtrindive vyatIte AlApanAdIni sarvANi kriyante, kevalaM paJcarotrindivaM yAvat bhojanamAtrameva vaya'te / evaM yo dvau mAsau ApannaM parihAratapastasya mAsadvayopari dazarAtrindivaM yAvat AlApanAdIni kriyante kevalaM sahabhojanaM vaya'te / evaM yastrInmAsAn Apannastasya mAsatrayopari paJcadazarAtrindivaM yAvat, yazca caturo mAsAnApannastasya mAsa catuSTayopari viMzatirAtriMdivaM yAvat , yaH paJcamAsAnApannastasya paJcamAsopari , paJcazitidivasAn yAvat , yastu SaNmAsAnApannaH tasya SaNmAseSu vyUDheSu tadupari eka mAsaM yAvadekatra sthAne taiH saha kevalaM bhojanameva vaya'te, AlApanAdikaM tu sarva sarvatra kriyate eveti / atredamuktaM bhavati-tapovahanakAle tapovAhakena sAdha saMlApAdikamapi ko'pi na kuryAt kintu gRhItamAsatapovahanAnantaraM tadupari pratimAsaM paJcapaJcadivasakrameNa teSu divaseSu AlApanAdIni karttavyAni bhaveyuH, kintu sahabhojanaM tu yathAgRhItamAsopari yasmin ekamAsikAditapasi yAni rAtrindivAni labhyante teSu vyatIteSu kattu kalpate iti / nanu RtubaddheSu mAseSu kRtAparAdhasya varSAmAseSveva prAyazcittaM dIyate iti zrUyate tatra kiM kAraNam, ucitaM tu yena yadaiva yadAcaritaM pratisevanAdikaM tasya tadaiva prAyazcittaM dAtavyaM bhavet ? tatrAha-varSAkAle parihAratapaHprAyazcittadAne nAsti doSANAM saMbhAvanA pratyuta bahavo guNA eva bhvnti| ayaM bhAvaH- yadi Rtubaddhe kAle parihAratapo dIyeta, tataH tasmin datte sati yadi mAsakalpaH paripUrNo bhavati tadA tasya tatsthAnAt vihAra Avazyaka iti kRtvA viharanti tadA santApAdayo doSAH saMbhavanti / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 2 sU0 25 parihArakalpasthitAyA'zanAdidAnavidhiH 71 matha yadi vihAraM na kurvanti tatraiva tiSThanti tadA bhadrakaprAntakRtadoSA bhaveyuH / tatra bhadrakRtA doSA atiparicayAdudgamAdisaMbhavaH, prAntakRtadoSAH bahucirAdekatrAvasthAnena kSudrajanakRtAkSeparUpAH 'yadete'traiva tiSThanti na ca kutrApi viharantI'ti / varSAkAle tu ete doSAH prAyo na bhavanti / varSAkAle prAyo bahavaH prANA utpadyante tato bhikSAcaryA dIrghA na bhavati ! varSAkAlasya snigdhatayA sa kAlo baliSThastena tapaH kurvatAM balopaSTambhaM karoti / tathA varSA - kAlasya tapo'nuSThAnAzrayatayA sarveSAM saMgatatvena kasyA'pi vizeSato rAgasya dveSasya cA'saMbhavAditi / tathA kalpAdhyayanapratipAditA guNA api varSAkAle saMbhavanti / etasmAdeva kAraNAt varSAkAle eva vizeSataH parihAratapo dIyate iti // sU0 24 // pUrvasUtre pArihArikA'pArihArikANAmAhArAdisabhoge vidhiH pratipAditaH, sAmprataM pArihArikastapazcaraNena kSINazarIro bhavet tena tasya vikRtikAhAragrahaNamAvazyakamiti tasmai azanAdidAne vidhimAha - - ' parihArakappaTThiyassa' ityAdi / sUtram - parihAra kappa dviyassa bhikkhussa No kappara asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAu~ vA aNuppadAu~ vA therA NaM vaejjA imaM tA ajjo ! tuma eesiM dehi vA aNuSpadehi vA evaM se kappai dAu~ vA aNuppadAu vA kappara se levaM aNujANAvittae aNujANaha maMte ! levAe evaM se kappara levaM samAsevittara || suu025|| chAyA -- parihArakalpasthitasya bhikSonoM kalpate azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA dAtuM vA anupradAtuM vA, sthavirAH khalu vadeyuH imaM tAvat he Arya ! tvametebhyo dehi vA anupradehi vA, evaM tasya kalpate dAtuM vA anupradAtuM vA, kalpate tasya lepamanujJApayitum, anujAnIta bhadanta ! lepAya pavaM tasya kalpate lepaM samAsevitum // su0 25 // bhASyam - 'parihAra kappaTThiyassa' parihArakalpa sthitasya parihArakalpe parihAranAmatapovizeSe sthita iti parihArakalpasthitaH, tasya parihAratapaso vahanaM kurvataH parihArakalpasthitasya samApannapariharatapasa ityarthaH ' bhikkhussa' bhikSoH 'no kappar3a' no kalpate 'asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA' azanAdicaturvidhAhAravastujAtaM ' dAu~ vA aNuppadAuM vA dAtuM vA anupradAtuM vA parihArakalpasthitasya bhikSoH azanAdikaM vastuM dAtuM svahastena na kalpate na vA anupradAtu paramparayA'nyasakAzAd vA dApayitum / anupradAtumityatrA'nuzabdaH paraMparArthabodhakaH, tena sAkSAdapi dAtuM na kalpate na vA paramparayA dAtuM kalpate ityarthaH / evaM kiM sarvathA na kalpate ? ityatrAha - 'therA NaM' ityAdi, 'therA NaM vaejjA' sthavirA: khalu vadeyuH yadi punaH sthavirAH gaganAyakAH kaJcit sAdhuM vadeyurAjJApayeyuH / kiM vadeyuH ? tatrAha - 'imaM Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtra tA' imaM tAvat parihArakalpatthitaM bhikSum 'ajjo' he Arya ! 'tuma' tvam 'eesiM dehi vo aNuppadehi vA' etebhyaH pArihArakebhyaH dehi azanAdicaturvidhamAhAram, anupradehi vA paramparayA anyasakAzAddApaya, evaM pUrvoktaprakAreNa sthaviraiH anujJAte sati 'se kappai dAuM yA aNuppadAuM vA' tasyAjJApitasya sAdhoH kalpate dAtuM vA anupradAtuM vA / yadi tad azanAdikaM lepamayaM vikRti kAdirUpaM bhavet tadA pArihArakasya tad vikRti kAdikaM sthavirAjJAmantareNa bhoktuM na kalpate, tataH kiM kuryAdityAha-'kappai se levaM aNujANAvittae' kalpate tasya lepamanujJApayituM, tasya pArihArikasya kalpate leparUpavikRtikAdinimittamanujJApayituM tadbhojane AjJAM grahItuM kalpate, tadevAha-'aNujANaha bhaMte ! levAe' he bhadanta ! yUyamanujAnItha lepAya vikRtikAhArakaraNAya, 'evaM' evaMprakAreNAnujhApane kRte sati 'se kappai levaM samAsevittae' tasya pArihArikasya kalpate lepaM vikRtikAhAraM samAsevituM bhoktuM pArihArikatapo vahato dugdhAdigurukamAhAraM gariSTatvAnnocittaM bhavet tasmAt sthavirAjJAmAdAyaiva tatsevanamucittaM, sthavirANAM dravyakSetrAdibalAbalAdijJAyakatvAditi bhAvaH // sU0 25 // pUrva pArihArikasyA'zanAdidAnavidhiruktaH, sAmprataM pArihArikapAtragRhItA'zanAdibhojane apArihArikasya vidhimAha-'parihArakappaDhie' ityAdi / sUtram- parihArakappadie bhikkhU saeNaM paDiggaheNaM bahiyA appaNo veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya taM vaejjA-paDiggAhehi ajjo ! ahaMpi bhokkhAmi vA pAhAmi vA, evaM NaM se kappai paDiggAhittae, tattha No kappai aparihArieNaM parihAriyassa paDiggahasi asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA bhottae vA pAyae vA, kappai se sayaMsi paDiggahaMsi sayaMsi palAsagaMsi kamaDhagaMsi vA sayaMsi khuvvagaMsi pANiMsi vA uddhaTu uddhaTu vA bhottae vA pAyae vA, esa kappe aparihAriyassa parihAriyao // sU0 26 // chAyA-parihArakalpasthito bhikSuH svakIyena pratigraheNa bahirAtmano vaiyAvRttyAya gaccheta, sthavirAzca taM vadeyaH pratigRhNIyAH-Arya ! ahamapi bhokSye vA pAsyAmi vA, evaM khalu tesya kalpate parigrahItum, tatra no kalpate apArihArikeNa pArihArikasya pratigraha azanaM vA pAnaM vA khAdya vA svAdya vA bhoktuM vA pAtuM vA, kalpate tasya svakIye pratigrahe vA svakIye palAzake kamaDhake vA svakIye khuvvake vA pANau vA uddhRtya uddhRtya bhoktuM vA pAtuM vA eSa kalpo'pArihArikasya pArihArikataH // sU0 26 // -- bhASyam--'parihArakappaTTie' parihArakalpasthitaH 'bhikkhU' bhikSuH 'saeNaM paDiggaheNaM' svakIyena svAtmasaMbandhinA pratigraheNa pAtreNa 'bahiyA' bahiH upAzrayAd bahiH appaNo veyAvaDiyAeM' AtmanaH svasya vaiyAghRttyAya saMyamayAtrAM nirvAhayitumazanAdyAhArA''nayanAya 'gacchejjA' Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 2 0 26-2) pArihArikapAtre'pArihArikasya bhojananiSedhaH 73 gacchet svakIyasaMyamayAtrAnihAya pArihAriko bhikSaH svakIyapAtramAdAya bhikSAmAnetumAcAryAjJayA upAzrayAd bahirgacchedityarthaH, tatsamaye 'therA ya taM vaejjA' taM parihArikaM bhikSAmAnetuM bahiH prasthitaM mamArthamAhArAdhanetu dvitIyavAraM punargamane kaSTasaMbhavaH, iti vicArya sthavirAH vadeyuH madhuravacasA saMbodhya kathayeyuH / kiM kathayeyuH ? tatrAha-'paDiggAhehi'ityAdi, 'paDiggAhehi ajjo ! ahaMpi bhokkhAmi vA pAhAmi vA pratigRhNIyAH khalu Arya ! madarthamapyazanAdi ahamapi bhodaye pAsyAmi vA, he Arya ! tvaM gacchasi bhikSAmAnetumato'smayogyamapi azanAdikaM svakIyapAtrake eva gRhItvA Anaya, ahamapi tvadAnItaM bhokSye tvadAnItaM dugdhAdikamapi pAsyAmi, 'evaM NaM se kappar3a paDiggAhittae' evaM khalu pUrvoktaprakAreNa sthaviraiH kathite sati 'se' tasya pArihArikasya kalpate sthavirayogyamannapAnAdikamapi svakIye pAtre pratigrahItum / atha bhojanavidhimAha-'tattha No kappaI' tatra tasmin samAnIte'zanAdau no naiva kalpate 'apArihArieNaM' pArihAriyassa paDiggahaMsi' apArihArikeNa satA pArihArikasya pratigrahe pAtre 'asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA bhottae vA pAyae vA' azanaM vA pAnaM vA khAcaM vA svAdya vA bhoktuM vA pAtuM vA parihArakasya pAtre azanAdikaM bhoktumapArihArikasya sthavirasya na kalpate ityarthaH kintu-'kappaI se sayaMsi paDiggahaMsi' kalpate, tasyA'pArihArAdikasya sthavirAdeH svakIye pAtre kASThamaye pAtre 'sayaMsi palAsagaMsi kamaDhagaMsi' svakIye palAzake kamaDhake zuSkapalAzapatranirmite kamaDhake droNakAbhidhapAtravizeSe 'sayaMsi khuvvagaMsi vA' svakIye khuvake saMpuTitorddhamukhakarataladvayarUpe khovA iti prasiddhe 'sayaMsi pANisi vA' svakIye haste vA 'uddhaTu uddhaTu bhottae vA pAyae vA' uddhRtya uddhRtya avakRSyA'vakRSya bhoktuM vA pAtuM vA kalpate iti 'esa kappe apArihAriyassa pArihAriyao' eSaH pUrvoktaH kalpa AcAraH apArihArikasya parihAratapovarjitasya zuddhasya sAdhoH pArihArikataH pArihArikamadhikRtya kathitastIrthakarairiti // sU0 26 // sAmpratamapArihArikA''nItAzanAdibhojane pArihArikasya vidhimAha-'parihArakappaTTie' ityAdi / sUtram-parihArakappahie bhikkhU therANaM paDiggaheNaM bahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA therA ya vaejjA paDiggAhehi ajjo ! tumaMpi ettha bhokkhasi vA pAhasi vo evaM se kappai paDiggAhittae, tattha No kappai pArihArieNaM apArihAriyassa paDiggahaMsi asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA bhottae vA pAyae vA, kappai se sayaMsi vya, 11 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra savA sayaMsa palAsamaMsi kamaDhagaMsi vAsayaMsi khuvvagaMsi vA sayaMsi pArNisi ka banda udara bhottara vA pAyae vA esa kappe pArihAriyassa apArihAriyao timi // sU0 27 // vahArassa boo uddeso samatto // 2 // chAyA - parihArakalpasthito bhikSuH sthavirANAM pratigraheNa bahiH sthavirANAM vaiyAvRtyAya gacchet sthavirAzca vadeyuH parigRhANa Arya ! tvamapi atra bhokSyase vA pAsyasi vA, yaM tasya kalpate pratigrahItum, tatra no kalpate pArihArikeNA'pArihArikasya pratigrahe azanaM kA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA bhoktuM vA pAtuM vA, kalpate tasya svakIye pratipra svakIye palAzake kamaDhake vA svakIye khuvvake vA svakIye pANau vA uddhRttyoddhRtya bhoktuM vA pAtu vA eSa kalpaH pArihArikasyA'pArihArikataH, iti bravImi // sU0 27 // vyavahArasya dvitIya uddezaH samAptaH // 2 // bhASyam - 'parihAra kappaTThie bhikkhU' parihArakalpasthito bhikSuH 'therANa' sthavirANAM 'paMDiraheNaM' pratigraheNa pAtreNa 'bahiyA' bahirvasa terbahirbhAge 'therANaM veyAvaDiyAe' sthavirANAM vaiyAvRttyAya sthavirA bhikSAnayanAya 'gacchejjA' gacchet yadA gantuM prasthito bhavet tadA 'therA ya vaejjA' "nUnaM sarvagRheSu bhikSAyAH samamekakAlameva varttate tato'yaM pArihArikoStraitri bhikSAM prathamamAdAya pazcAdayamAtmayogyAM bhikSAmAnetuM nagare praviSTo na kimapi bhojyajAtaM lapsyate" iti vicintya sthavirA: pArihArikaM vadeyuH kathayeyuH 'ajjo' he Arya ! 'attha' atra asminneva madIye pratigrahe 'paDiggA hehi' pratigRhANa tvadarthamapi bhikSAM, tataH 'tumapi ettha bhokkhasi vA pAhasi vA' tvamapyatra madIyapAtre samAnItamazanAdi bhokSyasi vA pAsyasi vA 'evaM se kappara paDiggAhittae' evaM sthavirairukte sati 'se' tasya bhikSArthaM gatasya pArihArikasya kalpate pratigrahItum sthavirapAtre svanimittamapi bhikSAM grahItum / bhikSA''nayanA - nantaraM bhojanavidhimAha - 'tattha No kappar3a' ityAdi, 'tattha No kappai' tatra samAnItAzanAdau no kalpate 'pArihArieNa apArihAriyassa' pArihArikeNA'pArihArikasya 'paDiggaiMsi' pratigrahe pAtre 'asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA bhottara vA pAyae vA' azanaM vA pAnaM vA svAdyaM vA svAdyaM vA bhoktuM vA pAtuM vA / tarhi kathaM kalpate ? tatrAha - ' kappar3a' ityAdi, 'kappara se sayaMsi paDiggahaMsi' kintu kalpate 'se' tasya pArihArikasya svakIye pratigrahe pAtre 'sayaMsi palAsagaMsi kamaDhagaMsi vA svakIye palAzake zuSkapalAzapatranirmite kamaDhake droNakAbhidhapAtravizeSe vA 'sayaMsi khuvvagaMsi vA' svakIye khubbage saMpuTitakaratalarUpe khobA iti prasiddhe vA 'sayaMsi pArNisi vA' svakIye pANau vA 'uddhaTTadu uddhaTu' uddhRtyoddhRtya svapANinA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 2 sU0 27 dvitIyoddezasamAptiH 75 avakRSyAvakRSya 'bhoettae vA pAyattae vA' bhoktuM vA pAtuM vA kalpate // samprati upasaMhAramAha - 'esa kappe ' ityAdi, 'esa kappe pArihAriyassa apArihAriyao eSaH pUrvoktaH kalpaH pArihArikasya parihArakalpasthitasyA'pArihArikataH apArihArikamadhikRtya kathita iti / etat sUtradvayaM sthavirANAM pArzve anyavaiyAvRttyakArakA'pArihArika zramaNAbhAve jJAtavyamiti / 'zivemi' iti brabImi / sudharmasvAmI jambusvAminaM kathayati - yanmayAM bhagavatI varddhamAnasvAmino mukhAt zrutaM tattava bravImi kathayAmi na tu svamanISikayA kiJcidapi kathayAmi / etAvatA zrutasyAsprAmANikatA nirAkRtA // sU0 27 // iti zrI vizvavikhyAta - jagadvallabha - prasiddhavAcaka - paJcadazabhASA kalitalalitakalA pAlApakapravizuddha gadyapadyanaikagranthanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhU chatrapati kolhApurarAjapradatta"jainAcArya"- pada bhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara - pUjyazrI - ghAsIlAlavati viracitAyAM "vyavahArasatrasva" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM dvitIya uddezakaH samAptaH // 2 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha tRtIyoddezakaH prArabhyatevyAkhyAto dvitIyoddezakaH, samprati tRtIyaH prArabhyate, tatra dvitIyoddezakasya caramasUtreNa sahAsyatRtIyodezakAdisUtrasya kaH sambandhaH ! iti prathamaM sambandhapratipAdikAM gAthAmAha bhASyakAraH-'parihAriya.' ityAdi / bhASyam- parihAriyatherANaM, asaNANayaNe ya tassa pribhoge| vutto vihI ya puvvaM, gaNassa dhAraNavihI etya // 1 // chAyA-pArihArikasthavirayorazanAnayane ca tasya pribhoge| ____ ukto vidhizva pUrva gaNasya dhAraNavidhiratra // 1 // vyAkhyA- 'parihAriya0' iti / 'pucvaM' pUrva dvitIyodezakasya caramasUtre pArihArikasthavirayoH pArihArikatazevahamAnasya sthavirasya ca nimittamazanAdInAmAnayane, tasyAzanAdeH paribhoge paribhogaviSaye ca vidhiruktaH-pratipAditaH / pArihArikaH sthavirazca bhikSureva bhavatIti 'ettha' atra tRtIyodezakasyAdisUtre tasya bhikSoH gaNasya dhAraNe vidhiH kathayiSyate, ityeSa eva sambandhaH pUrvAparoddezakayorvijJeyaH // 1 // anena sambandhenA''yAtasyAsya tRtIyoddezakasyedamAdisUtram-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya icchejA gaNaM dhArittae. bhagavaM ca se apalicchaNNe evaM se no kappai gaNaM dhaaritte| bhagavaM ca se palicchanne evaM se kappai gaNaM dhArittae ||suu01|| __ chAyA-bhikSuzca icchet gaNa dhArayituM bhagAzca sa aparicchinnaH evaM tasya no kalpate gaNa dhArayitum, bhagavA~zca sa paricchannaH evaM tasya kalpate gaNa dhAra yitum // sU0 1 // bhASyam-'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca kazcit sAdhuH 'icchejjA' icchet 'gaNaM dhArittae' gaNaM sAdhusamudAyaM dhArayituM gaNasya gaNadharatvaM kartumicchet , ayaM bhAvaH-ko'pi bhikSuH kiyatAM sAdhUnAM gaNaM kRtvA 'imaM sAdhusamudAyaM mamAdhInaM kRtvA'nyatra vihariSyAmI'-ti buddhyA sAdhusamudAyasya gaNadharatvaM kartuMbhicchediti / 'bhagavaM ca se' gaNadhAraNecchuH sa anagAro bhagavAn yadi 'apalicchaNNe' aparicchannaH paricchedarahito bhavet parivAravarjito bhavet tatra paricchado dravyabhAvabhedato dvividhaH, dravyataH paricchadaH ziSyaparivAraH, bhAvataH paricchadaH AcArAGgAdicchedaparyantaM sUtrajAtam , dvidhApi paricchedarahitaH, tatra dravyataH svapravAjitasAdhusamudAyarahitaH, bhAvata AcArAGgAdisUtrajJAnarahitaH syAt 'evaM se' evam etAdRzasthitau tasyApariccha. nnasya bhikSoH 'no kappaI' na kalpate 'gaNaM dhArittae' gaNam anyadIyasAdhusamudAyarUpaM gacchaM dhArayitum tasya dravyabhAvato dvidhApi gaNadharaNayogyatAyA abhAvAditi / yadi 'bhagavaM Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 3 sU0 1-2 bhikSoNadhAraNavidhiH 77 ca se' bhagavAMzca saH anagAraH 'palicchanne' paricchannaH dravyabhAvaparicchedayukto bhavet 'evaM se' evaM sati etAdRzasthatau dravyabhAvaparicchedayuktatve sati 'se' tasya 'kappaI' kalpate 'gaNaM dhArittae' gaNaM dhArayitum , tasya dvidhA'pi gaNadharaNayogyatAyAH sadbhAvAditi / atra dravyabhAvamadhikRtya paricchannAparicchannaviSayA caturbhaGgI pradarzyate, tathAhiekaH-dravyato'paricchannaH, bhAvato'pi aparicchannaH 1 / dvitIyaH-dravyato'paricchannaH, bhAvataH paricchannaH 2 / tRtIyaH--dravyataH paricchannaH bhAvato'paricchannaH 3 / caturthaH-dravyataH paricchannaH, bhAvato'pi paricchannaH 4 / asyAM caturbhaGgayAM caturthabhagavartI zuddhaH, zeSA bhaGgatrayavartinaH azuddhA iti / atra prastutasUtre caturthabhagavartI eva gaNadharapade sthApayituM yogya iti sUtrArthaH // sU0 1 // pUrva dravyabhAvaparicchanno bhikSurgaNadharaNayogyo bhavatIti proktam , sAmprataM sa dravyabhAvaparicchanno bhikSuryadi manasyevaM cintayet -yat sUtre proktam -yo bhikSurdravyabhAvaparicchanno bhavetsa gagaM dhArayituM zaknoti tato'hamubhAbhyAmapi paricchanno'smi tataH kimahaM tanna kuryAm ! ato'haM gaNaM dhArayAmi kimatra sthavirANAM paripRcchAyAH prayojanam ! iti vicArya bhikSurgaNaM dhArayet, tatra sthavirAn anApRcchaya gaNaM dhArayituM bhikSorna kalpate iti pradarzayati sUtrakAraH--'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya icchejjA gagaM dhArittae no se kappai there aNApucchitA gaNaM dhaaritte| kappai se there ApucchittA gagaM dhAritae / therA ya se viyarejjA evaM se kappai gaNaM dhArittae, therA ya se no viyarejjA evaM se no kappai paNaM dhArittae / jaNNa therehiM aviiNNaM gaNaM dhArejjA se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 2 // ... chAyA-bhikSuzca icchet gaNa dhArayituM no tasya kalpate sthavirAn anApRcchaya gaNa dhArayitum / kalpate tasya sthavirAn ApRcchaya gaNa dhArayitum / sthavirAzca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate gaNaM dhArayitum / sthavirAzca no vitareyuH evaM tasya no kalpate gaNaM dhArayitum / yat khalu sthaviraiH avitIrNa gaNaM dhArayet tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA ||suu0 2 // bhASyam -'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca 'icchejjA' icchet 'gaNaM dhArittae' gaNaM dhArayituM sAdhusamudAyarUpaM gaNaM kRtvA tadupari gaNAdhipatyaM kartumicchet tadA tatra 'se' tasya bhikSoH 'no kappaI' no kalpate 'there aNApucchittA' sthavirAn anApRcchaya sthavirAjJAmanAdAya 'gaNaM dhArittae' gaNaM dhArayitum / tahiM kathaM kalpate ! ityAha-'se' tasya Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasva gaNadhAraNecchukasya bhikSoH 'kappaI' kalpate 'there ApucchittA' sthavirAn ApRcchaya sthavirAzAmAdAya 'gagaM dhArittae' gaNaM dhArayitum / pRSTeSu teSu yadi 'therA ya' sthavirAzca 'viya. rejjA' vitareyuH gaNadhAraNArthamAjJAM dadhuH 'dhAraya imaM gaNaM tvam' iti tadA 'se' tasya 'kappai' kalpate 'gaNaM dhArittae' gaNaM dhArayituM svasattAyAM kartum / 'therA ya' yadi pRSTAzca te sthavirAH 'no viyarejjA' pratikUladravyabhAvAdikAraNavazAt no vitareyuH gaNadhAraNasyAjJAM no dadhuH tadA 'no se kappai' no tasya kalpate 'gaNaM dhArittae' gaNaM dhArayitum-'mAjJApradhAnA jinavyavahArAH' ityataH sthavirAjJAmantareNa gagaM dhArayituM bhikSonoM kalpate iti bhAvaH / yadyAcAryaH pUrvoktasvarUpaM dravyabhAvaparicchannaM bhikSu smAraNAvAraNA dilabdhisampannaM gaNanAyakapadaM dhArayituM yogyaM matvA gaNadhAraNAjJAM dadyAt tadA sa gaNanAyakapade vyavasthito bhavitumarhati nAnyatheti tAtparyam / yadyevamakRtvA 'jaNNaM' yat khalu 'therehiM aviiNNa' sthavirairavitIrNam adattaM 'gaNaM dhArejjA' gaNaM dhArayet sthavirAjJAmantareNa tairanAjJaptaM gaNadhAraNaM kuryAt tadA 'se' tasya 'saMtarA' sAntarAt svakRtAdantarAd , yadvA yAvatkAlaM tena gaNo dhAritaH tAvatkAlikamantaramadhikRtya prAyazcittaM 'chee vA parihAre vA' chedo vA parihAro vA vAzabdAdanyadvA dezakAlocitaM prAyazcittamApannaM bhavatIti sUtrArthaH // sU0 2 // pUrva bhikSorgaNadhAraNavidhimupadarya sAmpratam upAdhyAyaH kIdRgguNasampanno bhavitumarhatIti upAdhyAyasUtramAha-'tivAsapariyAe' ityAdi / sUtram-tivAsapariyAe samaNe niggaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale panmattinusale saMgahakusale upaggAkusale akkhayAyAre abhinmAyAre asabalAyAre asaMkilihAyAre bahussue babbhAgame jahanneNaM AyArakappadhare kappai uvajjhAyatAe uhisittae // suu03|| chAyA-trivarSaparyAyaH zramaNo nirgrantha AvArakuzalaH saMyamakuzalaH pravacana kuzalaH prAptikuzalaH saMgrahakuzalaH upagrahakuzalaH akSatAcAraH abhinnAcAraH azabalAcAraH asaMkliSTAcAraH bahuzrutaH bahvAgamaH jaghanyena AcArakalpadharaH kalpate upAdhyAyatayA uddeSTum // sU0 3 // ___ bhASyam--'tivAsapariyAra' iti / trivarSaparyAyaH trINi varSANi paryAyaH dIkSAparyAyo jAto yasya sa trivarSaparyAyaH pravrajyAgrahaNAnantaraM trivarSAtmakaH kAlaH saMyamArAdhane yasya vyatIto bhavet sa trivarSaparyAyaH kathyate / itthambhUtaH kaH ? ityAha-'samaNe' ityAdi, 'samaNe' zramaNaH, tatra zrAmyati tapasyati saMyamArAdhanAya tapasyAM karoti yaH sa zramaNo bhikSukaH / zramaNastu kadAcit zAkyAdibhikSurapi bhavatItyataH teSAM vyavacchedAyAha-'NiggaMthe' nirgranthaH, tatra nirgataH dUraM gato granthAt dravyato dhanadhAnyahiraNyAdirUpAt , bhAvataH kaSAyamithyAtvA'viratyAdilakSaNAt Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga 30 3 sU0 3 trivarSaparyAyasyopAdhyAya padadAnavidhiH 79 yaH sa nirgranthaH, nahi bhavati zAkyAdibhikSurdavyabhAvo bhayagrantharahitaH ataH sa nirgrantho na bhavatIti nirmantha iti kathitam / sa punaH kathambhUtaH iti tadvizeSaNAnyAha - ' AyAra0' ityAdi, 'AyArakusale' AcArakuzalaH jJAnAdipazcA''cAradakSaH / kuzalo dvidhA bhavati - dravyato bhAva tazca / tatra kuzala iti kuzaM darbha lunAtIti kuzalaH, yaH kuzaM dAtreNa yathA lunAti na kacidapi kuzo dAtreNa vicchinno bhavati sa dravyakuzalaH, yaH punaH jJAnAdipaJcavidhAcArarUpeNa dAtreNa karmarUpaM kuzaM lunAti sa bhAvakuzala: jJAnAdyAcAreNa karmakuzalaH karmacchedako yaH sa AcArakuzalaH, AcAraviSayakasamyadaH parijJAnavAn ityarthaH, anyathA karma kuzacchedakA'nupapatteH / athavAkuzalazabdo dakSavAcI tenA''cAre jJAtavye prayoktavye vA kuzalo dakSaH sa AcArakuzala iti / ayaM bhAvaH -- AcAra kuzalaH, tatra AcAraH - jJAnAdyAcAravinayAcArabhedena dvividhaH / tatra jJAnAdyAcAro yathA - yaH svasvocite kAle svAdhyAyaM pratilekhanAdikaM svocitaM tapazca karoti, Atmano jJAnAdikamadhikaM nirmalataraM ca vAJchan sadaiva guruSu bahumAnaparo bhavati / eSa jJAnAcAcAraH pratipAditaH / yo ratnAdhikAnAmAgacchatAmabhyutthAnaM karoti, AsanaM dadAti, samAgatAnAM pIThaphalakAdyupanayati, gacchatAM prati AsanAdikaM nayati, tathA pratilekhanAnantaram Agatya AcAryAn prArthayati - Adizatu bhadanta ! kiM karomIti, abhyupetAnAmAtmasamIpavattitvaM karoti, yathAnurUpaM ratnAdhikAnAM kRtikarma karoti, madhuraM vadati, cApalyakau kucyavaJcanArahito varttate, ityAdiH sarvo'pi vIryAcAro'vaseyaH / evaM jJAnAdyAcAre vinayAcAre ca kuzalaH, sa AcArakuzala: kathyate / 'saMjamakusale' saMyama kuzalaH, tatra - saMyamaH pRthivIkAyasaMyamAdimedena saptadazavidhaH, tasmin saMyame jJAtavye paripAlane vA kuzalo dakSa iti saMyama kuzalaH / ayaM bhAvaH -saMyamakuzalo nAmaH yaH upakaraNAnAmAdAnaM nikSepaNaM ca pratilekhya pramArNya ca karoti / anena prekSAsaMyamaH pramArjanAsaM yamazvoktaH / etadgrahaNena tajjAtIyAH zeSA apyupekSAdisaMyamAnAM grahaNaM bhavati / tathA yaH zayyAmupadhimAhAraM ca udgamotpAdanaiSaNAzuddhaM gRhNAti saMyojanAdimaNDaladoSarahitaM ca bhuGkte, sthAnazayanAdyapi kurvANaH pratyupekSya pramArNya ca karoti / ya eteSu sarveSvapi saMyameSu smRti - mAn bhavati sa saMyamakuzalaH kathyate 'smRtimUlamanuSThAnamavitatham' iti vacanAt / punazca - aprazastAnAM manovAkkAyayogAnAmapavarjanam, zubhAnAM caiSAmabhiyojanaM karoti / tathA zrotrAdIndriyANAM krodhAdikaSAyANAM ca nigrahaM karoti / tathA zrotrAdInIndriyANi tattadviSaye no vyApArayati, prApteSu ca zubhAzubheSu tadviSayeSu zabdAdyartheSu rAgaM dveSaM ca na karoti / udayituM pravRtAn krodhAdIn niruNaddhi. udayaprAptAMstAn viphalIkaroti / tathA prANAtipAtAdyAzravAn pidadhAti / ArttaraudradhyAnaparihAreNa dharmye zukle ca dhyAne'nigUhitabalavIryatayA pravRtto bhavati / tatastrikaraNavizuddho yo ihalokAdyAzaMsAdivipramuktatvAt manasA'pyasaMyamAn abhilASAn nAbhi Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwww vyavahAra laSati sa saMyamakuzalaH kathyate / 'pavayaNakusale' pravacanakuzalaH, tatra pravacanaM jinavacanaM, tatparipAlane kuzalaH, tasmin jJAtavye tadupadeze vA kuzalo dakSo yaH sa pravacanakuzalaH / ayaMbhAvaH-pravacanakuzalo nAma yaH sUtrasya tadarthasya hetukAraNapratipAdanapUrvakaM dhArako na tu akSarArAdhanamAtradhArakaH, arthanirNayapradAnAdinA zrutasnAnAM nidhAnamiva pUrNaH pUrvAparA'vyAhatatvena pravacanasya nizcAyakaH, bahuzrutAcAryasakAzAd vAcanAgrAhitvAd vipulavAcanAdAyakaH, pravacanamadhItyAtmano hitamAcarati anyeSAM ca hitamupadizati, pravacanA'varNabhASiNAM nigrahe samarthaH. anigUhitasvazaktitvena pravacanaprabhAvakaH, svaparasaMsAranistAraNe samartho bhavati sa pravacanakuzalaH kathyate iti / 'pannattikusale' prajJaptikuzalaH, tatra prajJapti ma svasamayaparasamayaprarUpagArUpA, tathA ca svakIyazAstrapratipAditAni, tathA paradarzanapratipAditAni yAni padArthajAtAni teSAM jJAne kuzalo nipuNo yaH sa prajJaptikuzalaH / yaH svasamayaprarUpaNAniyamamadhikRtya kusamayAn mathnAti sa prajJaptikuzalaH kathyate iti bhAvaH / 'saMgahakusale' saMgrahakuzalaH-saMgrahe dakSaH tatra saMgrahaNaM samyagarUpeNopAdAnam iti / sa ca saMgraho dviprakArakaH, tadyathA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyataH saMgraha AhAropadhipAtrAdInAm , bhAvataH saMgrahaH sUtrArthayoH / tayoDhiprakArakayorapi saMgrahayoH karaNe kuzalo dakSo yaH sa saMgraha kuzalaH / ayaM bhAvaH-saMgrahakuzalo nAma-dravyabhAvataH sUtrArthAdivastujAtasya svAtmani saMgrAhakaH, tathAhi-gRhItamaunavratasyAbhASaNe kenApi kRtapraznasyottarabhASaNam , vAcanAdAnena klAnte gurau sAdhUnAM vAcanAdAnam , dezakAlAnusAreNa AcAryAdInAM glAnAdyanukampanasya smAraNam , yathAdezakAlaM bAlavRddhA'sahAnAmanukampanam , sAmAcAryA sIdatAM kathaJcid ruSTAnAM vA zAstropadezato'nuzAsanam , jJAnAcArAdiSu abhyudyatAnAmupavRMhaNam , yad yasyopakArakaM bhaktamupadhirvA tattasya svayamAnIya pradAnam , sauvanalepanAdikurvato dRSTvA-icchAkAreNa bhavata idamahaM karomoti bhaNanaM tatkaraNa kArApaNaM vA'nyasakAzAt ityAdiguNAnAM saMgraho yasmin vidyate sa saMgrahakuzala iti / 'uvaggahakusale' upagrahakuzalaH, tatropa - sAmIpyena grahaNamupagrahaH, sa copagraho dviprakArakaH, tadyathA-dravyato bhAvatazca / tatra yeSAM sAdhUnAmAcArya upAdhyAyo vA gaNapravartako na vidyate tAn AtmasamIpe samAnIya teSAmitvarAM dizaM itvarakAlabhAvinI dizam AcAryatvamupAdhyAyatvaM ca prakalpya tAn tAvatparyantaM dhArayati yAvadAcArya upAdhyAyo vA niSpAdyate, ayaM ca dravyata upagrahaH / yaH khalu vizeSeNa sarveSAmeva sUkSmabAdarajIvAnAmupakAre vartate sa bhAvata upagrahaH, tatra kuzala upagrahakuzalaH, tatra upagraho nAma-bAlAsamarthavRddhamArgagamanAdizrAntatapaHklAntavedanAtajAtarogAtaGkAnAM zayyAniSadyopadhibhaktapAnauSadhamaiSajyaupagrahikopakaraNAdibhirupagrahopaSTambhakaraNam / kathamityAha-pUrvoktabAlAdibhyaH pUrvoktaM zayyAdivastujAtaM svayaM dadAti, anyairvA dApayati, tathA svayaM vaiyAvRttyAdi karoti anyairvA kArayati, Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam i0 30 3-5 trivarSaparyAyasyopAdhyAyapadadAnavidhiH 81 kurvantamanyamanumodayati, upahitavidhi vA karoti tathAhi-yad yasya guruNA dattaM tattasyopanayati / tathA anupahitavidhi vA karoti; tathAhi-yatpunaryasya dattaM so'nyasmai gurUn anujJApya upanayati dadAti, yathA-idaM vastujAtaM sthaviraiH tvadartha dattamiti, evamupahitavidhiranupahitavidhiH / pUrvoktaguNayukta ca yo bhavet sa upagrahakuzalaH kathyate / 'akkhayAyAre' akSatAcAraH, tatra na kSataH khaNDita AcAro yasya so'kSatAcAraH paripUrNAcAraH, paripUrNAcAratA ca cAritre sati bhavati, vAritravatA niyamataH zeSAzcatvAro'pi jJAnAnAdyAcArAH sevyAH 'cAritravatazcAritraM syAt' iti canAt , tatazcA'kSatAcAra ityasya cAritravAnityoM bodhyaH, yaH AdhAkarmAdidvicatvAriMzaddoSarahitasyA''hArasya grahItA bhoktA ca bhavati so'kSatAcAraH, sAdhvAcArasya parizuddhAhAragrahaNamulakatvAditi / 'abhinnAyAre' abhinnAcAraH, na bhinno na khaNDitaH kenacidapi aticAravizeSeNa vanitatvAd AcAro jJAnAcArAdiko yasya so'bhinnAcAraH akhaNDitajJAnAcAravAnityarthaH 'asabalAyAre' azabalAcAraH zabaladoSavarjitaH / 'asaMkilihAyAre' asaMkliSTAcAraH, tatrA'saMkliSTa ihalokaparalokA''zaMsAlakSaNaklezarahita AcAro yasya so'saMkliSTAcAraH krodhAdivarjanena saMkliSTapariNAmarahita ityarthaH / 'bahussue' bahuzrutaH bahu-adhikaM zrutaM zAstraM yasya sa bahuzrutaH AcArAdichedaparyantasUtradhArakaH / 'babbhAgame' bahvAgamaH-bahuradhika Agamo'rtharUpo yasya sa bahvAgamaH / bahvAgama iti kim ? tatrAha-'jahanneNaM AyArapakappadhare' jaghanyenAcAraprakalpadharaH AcArAGga nizIthA'dhyayanasUtrArthadhara ityarthaH / jaghanyata AcAraprakalpagrahaNAd utkarSato dvAdazAGgadhara iti jJAtavyam / atra AcAraprakalpadharastrividhaH-sUtrato'rthataH tadubhayatazca, atra sUtrArthadharatvamadhikRtya caturbhaGgI bhavati, tathAhi-sUtradharo no arthadharaH 1, no sUtradharaH arthadharaH 2, sUtradharo'pi arthadharo'pi 3, no sUtradharo nApyarthadharaH / eSu caturtho bhaGgaH zUnyaH, ubhayavikalatayA AcAraprakalpa. dhAritvavizeSaNAsaMbhavAt / AdyAnAM tu trayANAM bhaGgAnAM madhye yastRtIyabhagavartI sa upAdhyAyatvena uddeSTuM yogyaH, asya sUtrArthobhayadhAritayA gacchasya samyakparivardhakaguNasaMpannatvAt / tadabhAve dvitIyabhagavartyapi upAdhyAyatvena uddeSTumarhati tasyArthadhAritvena gacchaparivarddhakatvaguNasaMbhavAt, kintu prathamabhaGgavartI nopAdhyAyapadayogyaH, tasya sUtramAtradhAritvena zAstramarmAnabhijJatvAt / evaM dazAkalpavyavahAradharAdipadeSvapi vyAkhyAnaM karttavyamiti / pUrvoktavizeSaNaviziSTaH zramaNo nirgranthaH 'kappai uvajjhAyattAe uddisittae' kalpate upAdhyAyatayA uddeSTum / trivarSaparyAyAdiguNagaNaviziSTo bhikSurupAdhyAyapade sthApayituM yujyate ityarthaH // sU0 3 // athopAdhyAyapadAyogyaM zramaNanirgrantha vivRNoti--'sacceva Na' ityAdi / satram-sacceva NaM se tivAsapariyAe samaNe NiggaMthe no AyArakusale no saMjamakusale no pavayaNakusale no pannattikusale no saMgahakusale no uvaggahakusale khayA vya, 1 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArastre yAre bhinnAyAre sabalAyAre saMkilihAyAre appasue appAgame no kappai uvajjhAyattAe udisittae // sU0 4 // chAyA-sa eva khalu atha trivarSaparyAyaH zramaNo nirgrantho no AcArakuzalo no saMyamakuzalo no pravacanakuzalo no prAptikuzalo no saMgrahakuzalo no upagrahakuzalaH kSatAcAro bhinnAcAraH zabalAcAraH saMkliSTAcAro'lpazruto'lpA''gamo no kalpate upAdhyAyatayA uddeSTum ||suu0 4 // bhASyam-'sacceva NaM se' iti / 'se' atha 'sacceva NaM' iti sa eva khalu trivarSaparyAyaH yaH zramaNo nimranthaH tRtIyasUtre kathitaH sa eva trivarSaparyAyo yadi pUrvoktAcArakuzalatvAdiguNarahito bhavet sa upAdhyAyatayA uddeSTuM na kalpate iti sUtrabhAvArthaH / atra AcArakuzalAdipadAni niSedhaparatvena sarvANi vyAkhyeyAni, teSAM padAnAmartho'traiva tRtIyasUtre vistAreNa prati. pAditaH / navaram 'appassue appAgame' iti, atrAlpazabdaH abhAvavAcakaH zrutAgamajJAnavikalaH, iti vyAkhyeyam // sU0 4 // pUrva trivarSaparyAyaviSayakamupAdhyAyasUtraM vyAkhyAya samprati pAJcavArSikaparyAyamAzritya AcAyopAdhyAyasUtramAha-paMcavAsapariyAe' ityAdi / sUtram-paMcavAsapariyAe samaNe NiggaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannattikusale saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre asavalAyAre asaMkiliTThAyAre bahussue babbhAgame jahanneNaM dasAkappavavahAradhare kappai AyariyauvajjhAyattAe uddisittae // sU0 5 // chAyA-paJcavarSa paryAyaH zramaNo nigraMtha AcArakuzalaH saMyamakuzalaH pravacanakuzalaH prakSaptikuzalaH saMgrahakuzalaH upagrahakuzalo'kSatAcAro'bhinnAcAro'zabalAcAro'saM. kliSTAcAraH bahuzruto vahvAgamo jaghanyena dazAkalpavyavahAradharaH kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum // sU0 5 // bhASyam-'paMcavAsapariyAe' paJcavarSaparyAyaH paJca varSANi paryAyaH pravrajyAparyAyo jAto yasya sa paJcavarSaparyAyaH, dIkSAgrahaNakAlAdArabhyedAnIntanakAlaM yAvat yadi saMgRhyate, tadA sa kAlaH paJcavarSamito yasya bhikSorvyatIto SaSThazca varSaH prArabdho bhavati sa paJcavarSaparyAyaH 'samaNeNiggaMthe' zramaNo nirgranthaH 'AyArakusale' AcArakuzalaH, ityAdipadAnAM vyAkhyA tRtIyasUtrakRtavyAkhyAvadeva jJAtavyA, navaram 'bahussue' bahuzrutaH bahu-prabhUtaM zrutaM sUtrarUpaM yasya sa bahuzrutaH 'vabhAgame' bahAgamaH bahurAgamo'rtharUpo yasya sa bahvAgamaH 'jahanneNaM daMsAkappavavahAradhare' Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0|| sU0 6-8 __paJcASTavarSaparyAyasyAcAryAdipadadAnavidhiH // jaghanyena dazAkalpavyavahAradhara: dazAzrutaskandhavyavahArasUtradhArakaH etAdRzaguNagaNaviziSTaH zramaNo nimranthaH 'kappai' kalpate 'AyariyauvajjhAyattAe uddisittae' AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum AcAryopAdhyAyapade sthApayitum / yaH zramaNo nirgranthaH pUrvoktA''cArakuzalAdiguNagaNaviziSTaH paJcavarSAtmakadIkSAparyAyayuktazca bhavet sa AcAryapadamupAdhyAyapadaM vA svIkatte yogyo bhavediti bhAvaH // sU0 5 // ____ atha pUrvasUtrAd vaiparItyenAcAryopAdhyAyapadAyogyaparakaM sUtramAha-'sacceva NaM' ityAdi / sUtram-sacceva se paMcavAsapariyAe samaNe NigaMthe no AyArakusale no saMjamakusale no pavayaNakusale no pannattikusale no saMgahakusale no uvaggahakusale khayAyAre bhinnAyAre sabalAyAre saMki liTThAyAre appasue appAgame no kappai Ayariya uvajjhAyattAe udisitae // suu06|| - chAyA-sa eva khalu atha paJcavarSaparyAyaH zramaNo nirgrantho no AcArakuzalo no saMyamakuzalo no pravacanakuzalo no prajJaptikuzalo no saMgrahakuzalo no upagrahakuzalaH kSatAcArI bhinnAcAraH zavalAcAraH saMkliSTAcAro'lpazruto'lpAgamo no kalpate AcAryopAdhyAyatayoddeSTum // sU0 6 // bhASyam-'sacceva Na se' atra 'se' zabdaH athArthavAcakastena 'se' atha sa eva khalu 'paMcavAsapariyAe' paJcavarSaparyAyaH pUrvavat paJcavarSAtmakakAladIkSitaH 'samaNe NiggaMthe' amaNo nirgranthaH AcArakuzalAdivizeSaNaviziSTo na bhavettadA tasyAcAryopAdhyAyapadaM na kalpate iti sUtrAzayaH / atra AcArakuzalAdipadAni 'no'-zabdamadhikRtya niSedhaparakatvena pUrvavad vyAkhyeyAni / navaram, pUrvoktAcArakuzalAdivikalaH zramaNo nirgranthaH 'no kappai AyariyaupajjhAyattAe udisittae' no kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum AcAryopAdhyAyapade sthApayitum / AcArakuza satvAdiguNarahitaH zramaNo nimranthaH AcAryapade upAdhyAyapade vA sthApayituM yukto na bhavatIti bhAvaH / / sU06 // athASTavarSaparyAyamadhikRtyAcAryAdipadadAnavidhimAha-'aTThavAsapariyAe' ityAdi / sUtram --aTThavAsapariyAe samaNe NiggaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannattikusale saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre abhinnAyAre asabalAyAre bahussue babbhAgame jahanneNaM ThANasamavAyadhare kappai AyariyattAe uvajjhAyattAe gaNavaccheyagattAe uddisittae ||suu07|| chAyA--aSTavarSaparyAyaH zramaNo nirgranthaH AcArakuzalaH saMyamakuzalaH pravacanakuzalaH prajJa kuzalaH saMgrahakuzalaH upagrahakuzalo'kSatAcAro'bhinnAcAraH azabalAcAraH asaMkliSTAcAro bahuzrutaH vahvAgamaH jaghanyena sthAnasamavAyadharaH kalpate AcAryatayA upAdhyAyatayA gaNAvacchedakatayA uddeSTum // sU0 7 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre bhASyam - 'aThavAsapariyAra, aSTavarSaparyAyaH tatrA'STau varSANi paryAyaH pravrajyAparyAya yasya so'STavarSaparyAyaH 'samaNe migmaMthe' zramaNo nirmanthaH 'AyArakusale' AcAra kuzalaH, ityAdipadAnAM tRtIyasUtre vyAkhyA kRtA tatrato'kseyA / nakaram ' jahanneNaM ThANasamavAyadhare' jaghanyena sthAnAGgasamavAyAGgaghara: sthAnAGgasUtrasya samavAyAnasUtrasya ca sUtrAdhArako bhavet saH 'kappai' kalpate 'AyariyattAe' AcAryatayA 'uvajjhAyattAe' upAdhyAyatayA 'gaNAvaccheyagattAe' gaNAvacchedakatayA 'uhisittae' uddeSTuM, saMsthApayitum AcArakuzalAdimuNagaNope - to'STavarSaparyAyaH zramaNo nirgranthaH AcAryapade upAdhyAyapade gaNAvacchedakapade ca saMsthApayituM yogyo bhavati / atra gaNAvacchedaketi caramapadagrahaNena pravartakAdIni madhyasthAni padAnyapi grahItavyAmi tenAyAti pUrvoktaguNayuktaH zramaNa AcAryAdIni sarvANi padAni gRhItuM yogyo bhavatIti bhAvaH / / sU07 // 84 pUrvoktaguNarahitastu AcAryAdipade samupasthApayituM na yogya iti pradarzayati- 'saccevaNaM' ityAdi / sUtram - saccevaNaM aTThavAsapariyAe samaNe NimgaMthe no AyArakusale no saMjamakusale no patrayaNakusale no pannatikusale no saMgahakusale no ummahakusale khayAyAre bhinnAyAre sabalAyAre saMkiliTThAyAre appasue appAgame no kappar3a AyariyA uvajjhAyasAe gaNAvaccheyagattAe u sittae / sU08 // chAyA - sa eva atha khalu aSTavarSaparyAyaH zramaNo nirgranthoM no AcArakuzalo no saMyamakuzalo no pravacanakuzaloM no prajJaptikuzalo no saMgrahakuzalo no upagrahakuzalo kSatAvAro bhinnAvAraH zabalAcAraH saMkliSTAcAracito'lpazruto'lpAgamaH na kalpale AcAryatayA upAdhyAyatayA gaNAvacchedakatayoddeSTum // sU0 8 // bhASyam - 'sacceva NaM' atha sa eva khalu ' ahavAsa pariyAra' aSTavarSaparyAyA aSTa varSANi paryAyaH pravrajyAparyAyo yasya so'STavarSaparyAyaH 'samaNe nimgaye' zramaNo nirgranthaH, zeSapadAni niSedhaparakatvena pUrvavad vyAkhyeyAni trivarSaparyAya - paJcavarSa paryAyA'STavarSaparyAyayuktasya zramaNanirbranthasya AcAra prakalpAdivarasya upAdhyAyAdipadasthApane'yaM niSedhaparako niSkarSo bodhyaH atropAdhyAyAcAryAdayo yugAnurUpA AcAraprakrapada zAkalpamyavahAragharAdayaH, taponiyamasvAdhyAyAdiSu udyuktA dravyakSetrakAlabhAvocitayatanAparAyaNAH tattatpadayogyA jJAtavyAH, tathAhi trivarSapaya yasyaekamevopAdhyAyalakSaNaM sthAnamanujJAtaM na tu dvitIyamAcAryatvalakSaNaM sthAnam, , yato'sau alpaparyAyatathA prabhUtakhedasahiSNutvAbhAvAdAcAryapadayogyatAyA abhAvena nAcAryapadayogyoM bhavitumarhatIti / paJcavarSaparyAyasya dve sthAne anujJAte, tathAhi upAdhyAyatvamAcAryatvaM ceti, tasya bahutaravarSaparyAya Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 3 sU0 9 niruddhaparyAyayasya punaHkSAyAmAcAryAdipadavidhiH 85 tayA khedasahiSNutvazaktisaMpannatvAditi / aSTavarSaparyAyo viprakRSTaH punaH sarvANyapi sthAnAmi voDhuM zaknoti tatastasya AcAryatvamupAdhyAyatvaM pravartakatvaM gaNitvaM gaNadharatvaM gaNAkcchedakAvaM cAnujJAtam, tAdRzasya tasya bahutamavarSaparyAyatvena sakalagacchasamApatitakhedasahiSNutvAvizaktisaMpannatvAditi / yatazca tasyASTavarSaparyAyasya dIrghakAlikenASTavarSapramANena indriyanoindriyANi nigRhItAni bhavanti, bahubhiH karttavyaizca tasyAtmA khalu bhAvito bhavati tatastasya yogyatvena sarvANi sthAnAnyanujJAtAni bhagavateti bhAvaH // sU0 8 // ___ pUrvasUtre dIkSAparyAyamadhikRtyAcArakuzalatvAdiguNayuktasya AcAryAdipadadAnavidhiruktaH, samprati niruddhaparyAyasyAcAryAdipadadAnavidhimAha-niruddhapariyAe' ityAdi / sUtram-niruddhapariyAe samaNe NiggaMthe kappai tadivasaM AyariyauvajhAyattAe uddisittae, se kimAhu bhaMte !, atthiNaM therANaM tahArUvANi kulANi kaDANi patiyANi thejjANi- vesAsiyANi saMmayANi sammuiyakarANi aNumayANi bahumayANi bhavaMti, tehiM kaDehi tehiM pattiehi tehiM yejjehiM tehiM vesAsiehiM tehiM saMmaehi tehiM saMmuikarehi tehi aNumaehiM tehiM bahumaehiM jaM se niruddhapariyAe samaNe NiggaMthe kappA AyariyauvajjhAyattAe udisittae tadivasaM // suu09|| chAyA-niruddhaparyAyaH zramaNo nigranthaH kalpate tadivase AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum / atha kimAhuH bhadanta ! santi khalu sthavirANAM tathArUpANi kulAni mRtAni pratyayikANi sthairyANi vaizvAsikAni saMmatAni saMmuditakarANi anumatAni bahumatAni bhavanti / taiH kRtaH, taiH pratyayikaiH taiH sthaiH, tairvaizvAsikaiH taiH saMmatai, taiH saMmuditakaraiH, tairanumataiH, tairbahumataiH yat sa niruddhaparyAyaH zramaNo nirgranthaH kalpate AcAryopAdhyAyatayoheSTuM tahivase // sU0 9 // bhASyam --- 'niruddhapariyAe' niruddhaparyAyaH, tatra niruddho vinaSTo'ticArAdisevanema paryAyaH pravajyAparyAyo yasya yena vA sa niruddhaparyAyaH kniSTadIkSAparyAyaH sa punarAgatya dIkSito. bhavet' tAdRzaH 'samaNe jiggaMthe' zramaNo nimranthaH etAdRzaH niruddhaparyAyaH zramaNaH 'kappai' kalpate 'tadivasaM AyariyaubajhAyattAe uddisittae' tadivase AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum , tatra tasmin divase yasmin divase punaH praghrajyAM gRhItavAn tasmin divase, pUrvaparyAyastasya prabhUtatara AsIt tatastasmin divase eva sa kalpate AcAryopAdhyAyatayA udeSTum , AcAryapade upAdhyAyapade vA vyavasthApayituM kalpate ityarthaH / atra ziSyaH-praznayati-'se kimAhu bhaMte' atra 'se' zabdo'thazabdArthakaH, tathA ca-atha kimAhubhadanta hebhadanta ! kiM kathaM kasmAt kAraNAt bhagavanta evamAhuryathA-tadivase eva kalpate tasya niruddhaparyAyasyA''cAryopAdhyAyatayA vyavasthApayitum , na khalu pravajitamAtrasya tadine evA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtra sscAryatvAdIni AropyamANAni ghaTante, agItArthatvAt , iti ziSyapraznaH / AcAryaH prAha'atthi NaM' ityAdi, 'asthi NaM' iti santi khalu 'therANaM' sthavirANAmAcAryANAM gacchanAyakAnAm 'tahArUvANi' tathArUpANi AcAryAdiprAyogyAni 'kulANi' kulAni sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikArUpANi 'kaDANi' tena kRtAni gacchaprAyogyatayA nirvarttitA ni saMpAditAni yena yat yathAkAlaM tebhyaH tatprAyogyaM bhakkAdikapadhizcopajAyate, upalakSaNametat-tena na kevalaM tathArUpANi kulAni kRtAni api tu AcAryabAlavRddhaglAnAdayo'pyanekathA saMgrahopagrahaviSayIkRtAH, ityapi draSTavyamiti / na kevalaM tathArUpANi kulAnyeva tAni kRtAni kintu-'pattiyANi' pratyayi kAni gacchasya prItikarANi vinayayukAni kRtAni / 'the jANi' sthairyANi naikavAraM dvivAraM vA gacchasya prItikarANi kRtAni apitu sthairyANi anekavAraM gacchasya prIti karANi vinayavaiyAvRttyAdinA sthAyitvena kRtAnIti / athavA sthairyANi prItikaratayA gacchacintAyAM pramANabhUtatayA sthirIkRtAni, yadA khalu gacche eva vicAraNA bhavet yat gacchasya kaH sthAyI prItikaraH ? tadA etAnyeva kulAni pramANatayA samupasthitAni bhavanti / evaM gacchacintAyAM pramANabhUtatayA sthirIkRtAnIti / na kevalametAvadeva api tu 'vesAsiyANi' vaizvAsikAni AtmanaH anyeSAM ca gacchavAsinAM mAyArahitIkRtatayA vizvAsayuktAni kRtAni / yata eva vizvAsayuktAni mata eva 'saMmayANi' saMmatAni teSu teSu prayojaneSu iSTAni 'saMmuiyakarANi' saMmuditakarANi jinavacane'nurAgamutpAdya jinadharme pramodakarANi kRtAni / 'aNumayANi' anumatAni yato gacche bahuzaH klezAdiSu samutpanneSu gacchasyAnukUlAni kRtAni, ata eva 'bahumayANi' bahumatAni bahUnAmanekeSAM bAlavRddhAlAnAdInAm atizayata iSTAnIti bahumatAni bhavanti tataH 'jaM se' yat yasmAt kAraNAt sa zramaNo nimranthaH tehiM kaDehiM tehiM pattiehi tehiM thejjehiM tehiM vesAsiehi tehiM saMmaehiM tehiM saMmuiyakarehiM tehiM aNumaehiM tehiM bahumaehi taiH kRtaiH, taiH pratyayikaiH, taiH sthairyaiH, tairvaizvAsikaiH, taiH saMmataiH, taiH samuditakaraiH, tairanumataiH, tairbahumataiH pUrvoktasvarUpaiH kulaiH gacchaprAyogyakaraNAdikAraNAt kadAcit tatkaraNe mohakarmodayAt , tattatprasaGgaprAptakAraNavizeSAdvA 'niruddhaparicAe' niruddhaparyAyaH tyaktasaMyamaparyAyo bhavet , punazca zubhakarmodayAt sAvadhAnIbhUya dIkSAM gRhNIyAt etAdRzaH sa zramaNo nimranthaH 'kappai' kalpate 'AyariyauvajjhAyattAe' AcAryopAdhyAyatayA AcAryatayA upAdhyAyatayA ca 'uddisittae tadivasa' uddeSTuM tadivase yasmin divase dIkSA gRhItA tasminneva divase sa gacchopakArakaguNavattvAt AcAryopAdhyAyapade sthApayituM yogyo bhavatIti bhAvaH / ayaM bhAvaH-yena muninA pUrvadIkSAkAle sAdhukulAni sAdhvIkulAni zrAvakakulAni zrAvikAkulAni ceti, caturvidhasaGghakulAni bahuza AcAryagacchAdiprAyogyAni kRtAni prItikarAdipadavAcyAni kRtAni bahuzo bAlavRddhaglAnAdayaH saMgrahopagrahAdiviSayIkRtAH, taiH tAdRzaiH Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 3 0 10-11 asamAptazrutaniruddha paryAyasyAcAryAdiSadavidhiH 87 kAraNakalApaiH yadi kadAcit so'zubhakarmodayAt tattatsambandhikAraNavizeSAdvA niruddhaparyAyo bhUtvA punaH zubhakarmodayAddIkSAM gRhNAti, evaM tasya pUrvaparyAyakAle samAcaritAn saMghopakArakaguNAn smRtvA tasya taddivase eva AcAryopAdhyAyapadavIM dAtuM kalpate ityanujJAtaM bhagavateti na ko'pi doSa iti ziSyapraznasamAdhAnamiti / sU0 9 // pUrva niruddhaparyAyasya punardIkSite sati taddivasa evAcAryAdipadadAnavidhiruktaH, sAmprataM tAdRzasyaiva'samAptazrutasya tadvitrimAha - 'niruddhavAsapariyAra' ityAdi / sUtram - niruddhavAsa pariyAe samaNe NiggaMthe kappai AyariyauvajjhAyattAe uddisi - tara samuccheyaka paMsi tassa gaM AyArapakappassa dese avaTThie seya 'ahijjissAmi' -tti ahijjejjA evaM se kappai AyariyauvajjhAyattAe uddisittae, se ya 'ahijjissAmi' - tti no ahijjejjA evaM se no kappai AyariyauvajjhAyattAe uddisittae taddivasa // sU0 10 // chAyA - niruddhavarSa paryAyaH zramaNo nirgranthaH kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum, samucchedakalpe tasya khalu AcAraprakalpasya dezo'vasthitaH sa ca 'adhyeSyAmI' - ti adhIyIta, evaM tasya kalpate AcAryopAdhyAyatayoddeSTum / sa ca 'adhyeSyAmI' - ti no adhIyIta evaM tasya no kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddeSTuM taddivasam // sU0 10 // bhASyam - 'niruddhavAsapariyAe ' niruddhavarSaparyAyaH, niruddho vinaSTo varSaparyAyo yasya sa niruddhavarSaparyAyaH / ayaM bhAvaH- triSu varSeSu paripUrNeSu yasya asamAptazrutasya pUrvaparyAyo niruddho vinaSTo bhavet / athavA apUrNeSu triSu varSeSu samAptazrutasya varSaparyAyo niruddhaH syAditi, etAdRzaH 'samaNe Niggaye' zramago nirgranthaH ' kappar3a' kalpate 'AyariyauvajhAyattAe uddisittae' AcAryopAdhyAyatayA AcAryatayA upAdhyAyatayA vA uddeSTuM sthApayitum, trivarSaparyAyaH zramaNo nirgranthaH AcAryatayAupAdhyAyatayA vA uddeSTuM kalpate iti bhAvaH / kadA kalpate : ityAha- 'samuccheyakappaMsi' ityAdi, 'samuccheyaka paMsi' samucchedakalpe kalpasya samucchedakAle AcArye gaNanAyake kAlaM gate satItyarthaH anyasya bahuzrutsya lakSaNapUrNasya cA'sattve tasya AcAryatayA upAdhyAyatayA vA uddeSTu kalpate / kathaM kalpate ! ityatra vidhimAha - ' tassa NaM' tasya khalu prastuta zramaNa nirgranthasya yadyapi saH abahuzruto - ssti kintu adhyayana samartho bhavet tAdRzasya tasya yadi ' AyArapakappassa' AcAraprakalpasya AcArAGganizIdhAdhyayanasya 'dese' dezaH kizcitpramANo'zaH 'avaTThie' avasthitaH - apaThitarUpeNa sthito varttate, kiJcitpramANo'zo nAdhItaH, sUtramadhItam arthastu nAdyApyadhIta iti, 'se ya' taM ca Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. vyavahArasUtre yosrtharUpo'zo'vaziSTa varttate tam avaziSTamartharUpamaMzaM yadi saH 'ahijjissAmi' adhyeSye iti kathayitvA yadi 'ahijjejjA' aghIyeta AcArAGgAdeH zeSabhAgaM paThet yadavaziSTaM tat sarva pazcAt adhyeSye ityuktvA yadi tatkAlamevA'dhIte adhyetuM prArameta tadA - ' - ' evaM se kappara AyariyauvajjhAyattAe uddisittae' evaM sati tasya kalpate taddivase AcAryopAdhyAyatayA uddeSTuM sthaapyitum| yadi punaH 'seya ahijjissAmi tti no ahijjejA' taccAvaziSTamaMzam adhyeSye iti kathayitvA'pino adhIyeta paThanavacanAnantaraM 'na mama tadadhyayanasAmarthyaM varttate' iti vadet tadA evaM se no para AyariyauvajjhAyattAe uddittie taddivasaM' evaM sati tadA tasya no kalpate AcAyAcA upAdhyAya tathA vA uddeSTuM sthApayituM saddine tasminneva divase iti // sU0 10 // pUrvaM tadivasa evAcAryAdipadadAnavidhiruktaH, samprati kAlagate AcAryopAdhyAye navadIkSitAdibhirAcAryopAdhyAya rAhityena na bhAvyamiti tadvidhimAha - 'niggaMthassa NaM' ityAdi / sUtram -- NiggaMthassa NaM nava - Dahara - taruNassa AyariyauvajjhAe bisabhejjA no se kappas aNAyariyauvajjhAyattAe hottae, kappara se puvvaM AyariyaM uddisAvettA pacchA uvajjhAyaM se kimAhumaMte 1 dusaMgahie samaNe NiggaMce taM jahA Aya'rieNa uvajjhAeNa ya // sU0 11 // chAyA - nirgranthasya khalu nava- Dahara - taruNasya AcAryopAdhyAyo niSkambhet / mo tasya kalpate anAcAryopAdhyAyatayA bhavitum, kalpate tasya pUrvamAcAryamuddezApya tataH kazmAt upAdhyAyam, atha kimAhurbhadanta ! dvisaMgRhItaH zramaNo nirgranthaH tadyathA AcApopAdhyAyena ca // sU011 // bhASyam -- 'NiggaMthasla NaM' nirgranthasya khalu 'nava - Dahara - taruNassa' naba - Dahara - taruNasya, tatra navI navadIkSitaH asya zrINi varSANi dokSAparyAyasya vyatItAni bhaveyuH sa nava ucyate / Dahara :- janmaparyAyeNa varSacatuSTayAdArabhya yAvat paripUrNAni paJcadazavarSANi SoDazAd varSAdarvA sa DaharakaH procyate, tato varSacatuSTayAdArabhya paripUrNa paJcadazavarSaparyanta janmadokSAparyAyavAniarthaH / taruNaH - janmanA paryAyeNa vA SoDazavarSAdArabhya yAvat catvAriMzadvarSANi tAvat sa taruNaH procyate iti navaDaharataruNeti - padatrayasya vyAkhyA / tataH paraM yAvada ekonaSaSTicarmANi tAvanmadhyamaH, tataH SaSTivarSAdArabhya tadupari yAvajjIvettAvat sthavirapadavAcyo bhavazAMti | sAdRzasya nabasya Daharasya tarupAsya ca 'AyarithauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH AcAryaH upAdhyAya vetyarthaH / 'vIsaMbhejjA' viSkambhet mriyeta navAdizramaNAnAM madhye pratyeka yadyAcArthI mriyate tadA 'no se kaSNai aNAyaricandrAvatAra hota Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u03 sU0 11-12 AcAryAdyanizrayA nirgranthasyAvasthAnaniSedhaH 89 no tasya kalpate anAcAryopAdhyAyatayA bhavitum 'se' tasya nigranthasya navasya Daharasya taruNasya cA'nAcAryopAdhyAyatayA AcAryopAdhyAyavirahitatayA bhavituM gaNe vartituM sthAtuM va kalpate / AcAryopAdhyAyarahitaH san sa gaNe na vaset anAyakasthito anekadoSasaMbhavAt tasmAtkAraNAt 'se puvvaM. AyariyaM uhisAvecA' sa navAdiH zramaNaH pUrva prathamataH AcArya gaNanAyakam uddezya gaNe . gaNanAyakaM sthApayitvA 'to pacchA uvajjhAyaM' tataH pazcAdAcAryasya sthApanA'nantaram upAdhyAyamuddezya sthApayitvA punaH kalpate sthAtumiti bhAvaH / evamAcAryopAdhyAyasya vidyamAnatayA bhavituM kalpate / evamAcAryasya vacanaM zrutvA ziSyaH pRcchati-'se kimAhu bhaMte' iti. 'se kimAi bhaMte' ! atha he bhadanta ! kiM kasmAt kAraNAt bhagavanta evamAhuH kathayanti yat nirgranthasya nabaDaharataruNasya AcAryamaraNe prathamamAcArya sthApayitvA tatpazcAt upAdhyAyaM sthApayitvA tayonizrayA sthAtuM kalpate iti kathamevam ! tatrA''cAryaH prAha-'dusaMgahie' ityAdi / 'dusaMgahie samaNe NiggaMthe' dvisaMgRhItaH zramaNo nirgranthaH, dvAbhyAM saMgRhItaH saMrakSita eva zramaNo nirgranthaH sadA bhavati / zramaNena nimranthena sadaivAcAryopAdhyAyayuktenaiva bhavitavyam , na tu tAbhyAM virahitena kadAcidapi bhAvyamiti / kAbhyAM dvAbhyAm ? tatrAha-'taMjahA' iti / 'taMjahA' tadyathA'AyarieNaM uvajjhAema ya' AcAryeNa upAdhyAyena ca saMgRhIta eva zramaNo nimranthaH sadA bhavatIti / nanu kimarthamevamuktam yat AcAryopAdhyAyarahitA navadIkSitA DaharAH taruNAzca sthAtuM nArhanti ? tatrAha -AcAryopAdhyAyasaMrakSaNarahitAnAmasvAmikAnAM teSAM svaparasamudbhavA bahavo doSAH samApa-' tanti, tathAhi-saMrakSaNarahitA bAlasAdhavaH 'anAthA vaya'-miti kRtvA'nyagaNe gacchanti, na zAstramadhIyate, pratyupekSaNAdikamapi yathAsamayaM na kurvanti, saMyame zithilA bhavanti, yathecchaM bhramanti, . gRhasthaparyAye vA gaccheyuH, ityAdisvasamudbhavA doSA iti / parasamudbhavA doSA yathA-pArzvasthAdayo gRhasthAH paratIrthikA vA kSullakAn 'asvAmikA ete' iti kRtvA tadgacchAd niSkrAmayeyuH, tataH pArzvasthAstAn pArzvasthatve pariNamayanti, gRhasthAstAn gRhasthaparyAye pariNamayanti, anyatIrthikAH anyatIrthikAn kurvanti, ityAdikA bahavo doSA navAnAM viSaye samutpadyante / tathA DaharANAmime doSAH-'anAthA vayaM jAtAH' iti manasyAghAtena kSiptacittA bhavanti, stenA vA svapakSe parapakSe cottiSThanti, te tAn vipariNamayya haranti, anyatra nayanti, aparipakvabuddhitvena parISahai: khinnAH saMyame kampamAnA bhaveyuranyatra vA svayaM gacchantItyAdayaH ddhrdossaaH| taruNAnAM tu doSakalApasaMbhavaH, tAruNyasya tathAsvabhAvAt , tathAhi-na vartate'smAkamAcArya upAdhyAyo vA, svatantrA vayamiti buddhayA na saMyamaM sucArutayA paripAlayanti, gRhasthaiH saha rAjakathAdikAM caturvidhAM vikathAM yathecchaM kurvanti, na yathAsamayaM pratilekhanAdikriyAM kurvanti, AcAryAdipadapipAsayA vA'nyatra gamanaM vya. 12 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 vyavahArastre kurvanti, saMyamayoge sIdatAM saMyamAdhvani apravarttamAnAnAmapamAbhU bhavati tenA'dharmazraddhAkA bhUtvA gaNAdapakramya svacchandAH paribhramanti / kecittaruNAH AcAryapipAsayA nAsmAkamAcAryamantareNAnutaro jJAnadarzanacAritralAbho bhavati tasmAdavazyamasmAbhiranyAcAryasamIpe varttitavyamityAcAryalAbhavAJchayA te'pyanyatra gaccheyuH / keciddharmazraddhAlavo'pi smAraNAvAraNAdikarturabhAve gacchAntaraM gaccheyurityAdayastaruNadoSAH / tathA madhyamAH sthavirAzca kecidevaM cintayeyuH - yathA sarvakAlamadyaprabhRti vayaM gurubhiH zrAvakaitra mAnitA Asan, samprati gurUNAmabhAve nAstyanyaH ko'pi asmAkamAdarasaskArakArakaH, zrAvakeSvapi na mAnaM lapsyAmaH iti cintayitvA svApamAnabhayAdanyatra gaccheyuH / yasmAdete doSAstasmAt navaDaharataruNaiH madhyamaiH sthaviraizca sAdhubhirAcAryopAdhyAya rahitairna sthAtavyam, ata eva sUtre proktam- 'no se kappai aNAyariyauvajjhAyattAe hottae' iti // sU0 11 // pUrvaM nirgranthamadhikRtya navaDaharataruNasUtraM kathitam samprati nirgranthImadhikRtya tadevAha - 'NiggaMthI NaM' ityAdi / " sUtram -- NiggaMthIe NaM navaDaharataruNIe AyariyauvajjhAe vIsaM bhejjA no se kappara aNAyariyauvajjhAyattAe hottae, kappara se puvaM AyariyaM uddisAvettA tao uvajjhAyaM, tao pacchA pavittiNi, se kimAhu bhaMte ! tisaMgahiyA samaNI niggaMthI taM jahA AyarieNaM uvajjhAeNaM pavittiNIe ya / / sU0 12 // chAyA - nirgrandhyAH khalu navaDaharataruNyAH AcAryopAdhyAyo viSkammet no tasyAH kalpate anAcAryopAdhyAyatayA bhavitum, kalpate tasyAH pUrvamAcAryamuddizApya tata upAdhyAyam, tataH pazcAt pravartinIm / atha kimAhu bhadanta ! trisaMgRhItA zramaNI nirgrathI tadyathAbhAcAryeNa upAdhyAyena pravarttinyA ca // sU0 12 // bhASyam - 'NiggaMthIe NaM' nirgranthyAH skhalu 'navaDaharataruNIe' navaDaharataruNyAH tatra-- nirgranthasUtroktasvarUpAyA navAyAH DaharAyAstaraNyAzca - 'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH AcAyasahita upAdhyAyaH - AcArya upAdhyAyazca 'vIsaMbhejjA' viSkambhet, viSvagbhavedvA kadAcida mriyeta kAgato bhavet tadA 'no se kappar3a' no tasyAH navaDaharataruNyAH kalpate 'aNAyariyauvajjhAyattAe hottae 'anAcAryopAdhyAyatayA, AcAryopAdhyAya rahitatayA upalakSaNametat tena pravarttinI rahitatayA cApi na kalpate gaNe sthAtumiti / kintu - ' kappar3a se puvvaM AyariyaM uddisAvettA' kalpate tasyAH pUrvaM prathamam AcAryaM gaNanAyakamuddizApya sthApayitvA 'tao uvajjhAyaM' tata AcAryasthApanAnantaram upApAdhyAyamuddezApya sthApayitvA 'tao pacchA pavittiNi' tataH pazcAt AcAryopAdhyAyasthApanAt paraM pravarttinIM sthApayitvA / tataH eteSAM sthApanAnantaraM navaDaharataruNyA nirgrandhyAH gaNe sthAtuM kalpate, nA'nyathA / ziSyaHprAha - ' se kimAhu bhaMte' atha kasmAt kAraNAd bhadanta / evaM kathyate Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 3 sa0 12-13 AcAryAnizrayA:nimrandhyA avasthAnaniSedhaH 11 yadAcAryAdInAM saMsthApanAnantarameva nimranthyA gaNe'vasthAnaM kalpate ! iti ziSyasya praznaH / AcAryaH prAha-'tisaMgahiyA samaNI niggaMthI' trisaMgRhItA zramaNI nirgranthI, tribhiH saMgRhItA saMrakSitA zramaNI nirgranthI bhavati / kaitrimiH saMgRhItA bhavati ! tatrAha-'taM jahA' ityAdi, 'taM jahAAyarieNaM uvajjhAeNaM pavittiNIe ya' tadyathA-AcAryeNa upAdhyAyena pravarttinyA ca AcAryAdInAM trayANAM saMrakSaNe eva zramaNInirgranthIbhiravasthAtavyamiti / nanu kiM kAraNamatra yannimranthI tribhiH saMgRhItA bhavati ? atrAha-AcAryopAdhyAyapravartinIrahitAyAH svaparasamudbhavA bahavo doSAH samApatanti, tatra svasamudbhavA doSA yathA-saMrakSakarahitAstAH svacchandatvena strIsvabhAvAd rAjakathAdivikathAM kartuM pravartante tena tAsAM saMyamaghAtasaMbhavaH / krIDAkandapoMdrekotpAdinI vAkkAyaceSTAM vA kurvanti, bakuzatvaM zarIropakaraNavibhUSAkaraNarUpaM prApnuvanti, ityAdyaneke doSAH samApatanti / parasamudbhavA doSA yathA-anAyakAM nirgranthIM vijJAya ko'pi asaMyataH puruSaH striyo hRdayasaukumAryAt tanmano vipariNamayya tasyA haraNaM karoti, tAM nItvA mAtApitrorvA samarpayati, mAtApitrAdayastAM gRhasthaveSAM kurvanti / nArIzarIrasya puruSalubdhakatvAnna nArI svavazA bhavitumarhati / uktazca-- "jAyA pitivasA nArI, dattA nArI pativvasA / therA puttavasA nArI, nasthi nArI sayavasA" iti // chAyA-jAtA pitRvazA nArI, dattA nArI ptivshaa| sthavirA putravazA nArI, nAsti nArI svayaMvazA // iti / uktaThacAnyadarzane'pi "pitA rakSati kaumAre, bhartI rakSati yauvane / putrazca sthAvire bhAve, na strI svAtantryamarhati" // iti / ato nirgrandhyA anAcAryopAdhyAyapravarttinyA na kadAcidapi bhAvyam / atrA''cAryopAdhyAyasaMgrahe ime guNAH, tathAhi -yathapi AcArya upAdhyAyo vA saMyatInAM dUre'pi vartate tathApi dUrasthasyApi puruSasya gauraveNa bhayena vA na ko'pi saMyatInAm upasarga karoti yadimA amukasyA''cAryasyopAdhyAyasya vA saMyatyo vatante iti buddhayA, pratyuta svapakSe parapakSe vA subahumAnaM tAsAM jAyate-yadimA amukAcAryopAdhyAyasyA''jJAvarttinyaH saMyatyaH zuddhasaMyama pAlayanti ato bahumAnayogyA etA iti / athavA AcAryopAdhyAyabhayatastAsu na kAcidapi saMyatI AcArakSati kattuM zaknoti / yadi AcArakSati kattuM pravRttA bhavettadA tRtIyA saMgrAhikA pravartinI tAM sAvapTambhaM zikSayati - 'yadyevaM kariSyAsa tadA'hamAcAryasya upAdhyAyasya vA samIpe kathayiSyAmI'ti lokabhayena dharmabhayena ca sA na tathA karoti pravarttinyA AjJAyAM tiSThati, ityAdayanisaMgrahe'vasthAne Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra nirmandhyA bahavo guNAH bhavantItyato nirgranthyA AcAryopAdhyAyapravarttinI sahitayaiva sthAtavyaM na tadrahitayeti bhAvaH / sU0 12 // . 52 pUrvaM nirgranthanirmanthIbhirAcAryAdinizrAM vinA na sthAtavyamiti proktam, sAmprataM gaNAnnirgatya pratisevitamaithunasyAcAryAdipadadAne vidhimAha - 'bhikkhU ya' ityAdi / sUnnam - bhikkhU ya gaNAo avakkamma mehuNaM paDisevejjA tiNNi saMvaccharANi tasya tappattiyaM no kappar3a AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyattaM vA uddisittae vA dhAritae vA, tihiM saMvaccha rehiM vIikkaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa - uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa NintrigArassa, evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyatta vA uddisittae vA dhAritae vA // sU0 13 // chAyA - bhikSuzca gaNAdavakramya maithuna pratiseveta trINi saMvatsarANi tasya tatprasyaya no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, triSu saMvatsareSu vyatikrAnteSu caturthe saMvatsare prathite sthitasya upazAntasya uparatasya prativiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yacit gaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 13 // bhASyam - 'bhikkhU ya' bhikSuzca 'gaNAo' gaNAt svakIyagacchAt 'avakkamma' avakramya gaNAdvahirniHsRtya sAdhuveSaM svaktvetyarthaH 'mehuNaM' maithunaM 'paDisevijjA' pratiseveta mohanIyakarmodayato maithunapratisevanaM kRtavAnityarthaH, tataH pazcAt zubhakarmodayAdbhAvavipariNAmena punardIkSAMgRhNAti tadanantaram 'tiSNi saMvaccharANi' trIn saMvatsarAn dIkSAdivasAdArabhya trisaMkhyakAnivarSANi yAvat 'tassa taSpattiyaM' tasya punargRhItasaMyamasya zramaNasya tatpratyayikaM maithunasevanakA - raNakaM maithunasevanAparAdhajanitaM kAraNamAzrityetyarthaH 'no kappar3a' no kalpate 'AyariyataM vA' AcAryatvaM vA AcAryasya gaNanAyakasya yatpadaM sthAnaM tadvA 'jAva gaNAvaccheyagataM vA' yAvat gaNAva - cchedakatvaM vA gaNAvacchedakasya padamityarthaH atra yAvatpadena upAdhyAyatvasya pravarttakatvasya sthavirasya gaNino gaNadharasya ca saMgraho bhavatIti tenAcAryAdAramyagaNAvaccheda padaparyantaM kimapi padaM tasya dAtuM vA paNa sambandhaH / tatrAcAryaH - yo jaghanyato'STavarSapratrajyAparyAyaH zramaNo nirgranthaH AcArakuzalaH saMyama kuzalaH prabacana kuzalaH prajJapti kuzalaH saMgrahakuzalaH upagrahakuzalo'kSatA cAro'bhinnAcAro'balA cAro'saMkliSTAcAro bahuzruto bahAgamo jaghanyena sthAnasamavAyagharaH utkarSeNa dvAdazAGgadhairaH sa AcAryaH 1 / upAdhyAyastu yaH sUtrapAThakaH saH 2 / pravartakastu ya AcArya kathanAnusAreNa vaiyAvRtyaviSaye sAdhUn pravarttayati sa pravarttakaH kathyate 3 / yaH saMyameM sIdataH zramaNAn sthirIkaroti upadezAdipradAnena sa sthairyasaMpAdanAt sthavira iti kathyate 4 | gaNI tu sa bhavati yaH sUtramarthaM Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 3 sU0 13-15 maithunasevibhikSukAdeH punarAgamane padadAnavidhiH 93 ca bhASate sUtrArthayorupadeSTA gaNI bhavati 5 / gaNadharaH gaNasya smAraNAvAraNAkArakaH 6 / gaNAvacchedakastu yaH paramAdizati, zramaNasamudAyasya gaNavAsinaH saMrakSaNaM karoti, tathA sAdhusamudAya gRhItvA tadAdhArAya navInakSetrasyopadhyupakaraNAdInAM ca gaveSaNArthamanyAnyajanapade samyak vihRtya gacchArthamavAhopagrahAdikaM karoti sa gaNAvacchedakaH kathyate 7 / etat pUrvoktaM sarvamAcAryAdi. padasamUham 'uddisittae vA dhArittae vA' uddeSTuM vA anujJAtumityarthaH dhArayituM vA tasya svayaM dhArayituM vA no kalpate iti kintu-tihiM saMvaccharehi' atra tRtIyA saptamyarthasya dyotakA tatazca punargRhItadIkSAparyAyasya triSu varSeSu 'vIikkatehiM' vyatikrAnteSu gateSu varSatrayeSvityarthaH yasmin dine punardIkSAM gRhItavAn tadivasAdAramya yAvatparyantaM varSatrayaM parisamAptaM bhavet iti bhAvaH 'caunthagaMsi saMvaccharaMsi' caturthe saMvatsare 'paTTiyaMsi' prasthite saMprApte caturthe varSe pravatitumArabdhe sati 'Thiyassa' sthitasya sthitapariNAmasya, punaH kiMviziSTasya ? tatrAha-'uvasaMtassa' upazAntasya upazAntavedodayasya, taccopazAntatvaM maithunaviSayaka pravRttipratiSedhamAtreNApi saMbhavati tAha-'uvarayassa' uparatasya maithunAbhilASAt pratinivRttasya, maiM thunAbhilASapratinivRttatvaM tu dAkSiNyavazamAnato'pi bhavitumarhati tata Aha-'paDivirayassa' prativiratasya prati-maithunAbhilASaprAtikUlyena virataH tadviSayakaviratimAn iti prativirataH tasya, prativiratasya, etAdRzaprativiratatvaM vikArA'darzanamAtreNApi saMbhavet tatrAha-'NighigArassa' nirvikArasya lezato'pi maithunAbhilASavikArarahitasya zramaNasya 'evaM se kappai AyariyattaM vA' evaM pUrvoktaprakArake zramaNe jJAte sati caturthavarSArambhe 'vastuto'yaM pUrvoktaguNaviziSTo jAtaH' iti nirNaye satItyarthaH tasya tAhazasya upazAntatvAdiguNayuktasya zramaNasyA''cAryatvaM vA 'jAva gaNAvaccheyagattaM vA' yAvat upAdhyAyatvaM vA pravartakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNagharatvaM vA gaNAvacchedakatvaM vA 'udisittae vo' uSTuM vA samanujJAtuM vA 'dhArittae vA' svayaM vA dhArayituM tasya kalpate // sU0 13 // sAmpratamaparityaktagaNAvacchedakapadasya maithunasevane AcAryAdipadasya niSedhasUtramAha-'gaNAvaccheyae' ityAdi / sUtram - gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagataM anikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA jAvajjIvAe tassa tappattiya no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 14 // ___ chAyA-gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvamanikSipya maithunadharma pratiseveta yAvajjIvaM tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatva vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // 50 14 // bhASyam-'gaNAvaccheyae' gaNAvacchedakaH gaNasya sAghusamudAyasya dhArakaH 'gaNAvaccheyagatta' gaNAva chedakatvaM svasya gaNAvacchedakapadavIm 'anikkhivittA' anikSipyA'parityajya gaNAvacche Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra dakapadayukta eva sAdhuveSeNaivetyarthaH 'mehuNadhamma paDisevejjA' maithunadharma pratiseveta tadA 'jAvajjIvAe' yAvajjIvaM jIvanaparyantaM 'tassa' tasya zubhakarmodayAt punargRhItadIkSasya 'tappattiyaM' tatpratyayikaM tatkAraNam tatkAraNamAzrityetyarthaH 'no kappai' no kalpate 'AyariyattaM vA' AcAryatvaM vA 'jAva gaNAvaccheyagattaM vA' yAvat upAdhyAyatvaM pravartakatvaM sthaviratvaM gaNitvaM gaNadharatvaM gaNAvacchedakatvaM vA 'uddisittae vA' udeSTumanujJAtuM vA 'dhArittae vA' svayaM dhArituM vA no kalpate / maithunasevanA'nantaraM punardIkSitasyA'yaM vidhivijJeya iti bhAvaH // sU0 14 // syaktagaNAvacchedakapadasya maithunasevane acAryAdipadadAnavidhimAha-'gaNAvacheyae' ityAdi / sUtram-gaNAvaccheyae gaNAvaccheyatta nikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA tiNNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uhisittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM vIitehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nivigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyaga vA udisittae vA dhArittae vA / / sU0 15 // __ chAyA-gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvaM nikSipya maithunadharma pratiseveta trINi saMvatsarANi tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatva vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhAriyitu vA triSu saMvatsareSu vyatikrAntepu caturthake saMvatsare prasthite sthitasyopazAntasyoparatasya prativiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvaraNAvacchedakatva vA uddeSTuM vA dhArayitu vA // sU0 15 // bhASyam-'gaNAvaccheyae' gaNAvacchedakaH 'gaNAvaccheyagattaM' gaNAvacchedakatvaM svakIyaM gaNAvacchedakapadaM 'nikkhivittA' nikSipya muktvA anyasmai dattvA gRhasthaveSeNetyarthaH 'mehuNadhamma paDisevejjA' maithunadharma pratiseveta, kazcit gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvaM svakIyaM padaM parityajya tato maithunadharma pratiseveta tadA tasya punardIkSitasya 'tiNi saMvaccharANi' trINi saMvatsarANi punardIkSAgrahaNAnantaraM tadivasAdArabhya varSatrayaM yAvat / zeSaM sarvaM trayodazabhikSusUtravad vyAkhyeyam // suu015|| gaNAvacchedakasya svapadasahitAsahitabhedena maithunasevane AcAryAdipadA'dAnadAnaviSayaka sUtradvayaM kathitam , saMprati acAryopAdhyAyayorapi viSaye tadeva sUtradvayaM vyAkhyAtuM prathamamanikSitapadaviSayakaM sUtramAha -'AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram -AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM anikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA uddisittae bA dhArittae vA // sU0 16 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 3 sU0 16-18 avadhAvitabhikSukAdeH punarAgamane padavidhiH 95 chAyA --- AcAryopAdhyAya AcAryopAdhyAyatvam anikSipya maithunadharma pratiseveta yAvajjIvaM tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvat gaNAvacchedakatvaM vA uddeSTu bA dhArayituM vA // sU0 16 // bhASyam - 'Ayariya uvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH, AcAryazca upAdhyAyazcetyarthaH 'AyariyauvajjhAyattaM' AcAryopAdhyAyatvam AcArya padamupAdhyAyapadaM ca ' anikkhivittA' anikSipya aparityajyaiva / ityAdi sarvaM gaNAvacchedakasya caturdazasUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 16 // AcAryopAdhyAya padasahitasyAcAryAdipadadAnaviSayakaM sUtraM vyAkhyAya sAmprataM tyaktatatpadasya dvidhimAha - 'AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram - AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM nikkhivittA mehuNadhammaM paDi sevejjA tiNi saMvacchrANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA uddisittae vA dhAritae vA, tihiM saMvaccharehiM vIikkatehiM cautthagaMsi savaccharaMsipadviyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa par3ivirayassa NivvigArassa evaM se kaSpai AyariyattaM vA jAva gaNa vaccheyagattaM vA uddittie vA dhAritae vA // sU0 17 // chAyA - AcAryopAdhyAyaH acAryopAdhyAyatvaM nikSipya maithunadharma pratiseveta trINi saMvatsarANi tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTu dhArayituM vA triSu saMvatsareSu vyatikrAnteSu caturthake saMvatsare prasthite sthitasya upazAntasya uparatasya prativiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvadguNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 17 // bhASyam - 'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH, AcAryazcopAdhyAyazcetyarthaH / 'AyariyauvajjhAyattaM nikkhivittA' AcAryatvamAcArya padavIm upAdhyAyatvamupAdhyAyapadavIM ca nikSipya parityajya gRhastho bhUtvetyarthaH 'mehuNadhammaM' maithunadharma 'paDi sevejjA pratiseveta / ityAdi zeSaM sarvaM trayodazabhikSusUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 17 // 9 pUrvaM maithunadharmasevanaviSayANi paJca sUtrANi, tatra bhikSuviSayakamekaM gaNAvacchedakasya svapadAtyAgatyAgaviSayakaM sUtradvayam, evamAcAryopAdhyAyasya tAdRzameva sUtradvayam evaM paJca sUtrANi vyAkhyAya sAmpratamanenaiva prakAreNA'vadhAvanaviSayANi bhikSukAdInAM paJca sUtrANi procyante tatra prathamaM bhikSusUtramAha-'bhikkhu ya' ityAdi / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 vyavahAras sUtram - bhikkhU ya gaNAo avakkamma ohAyai, tiSNi saMvaccharANi tassa tappaaiyaM no kappara AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhAritae vA, tihiM saMccharehiM bIikkaMtehiM cautthagaMsi saMccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa utrarayassa paDivirayassa nivvigArassa evaM se kappara AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisitae vA dhAritae vA // sU0 18 // chAyA - bhikSuzca gaNAdavakrasyA'vadhAvati, trINi saMvatsarANi tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, triSu saMvatsareSu vyatikrAnteSu caturtha ke saMvatsare prasthite sthitasyopazAntasya uparatasya prativiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvadguNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 18 // " bhASyam - 'bhikkhU ya' bhikSuzca 'gaNAo avakkamma' gaNAd avakramya 'ohAyai' avadhAvati-"ahaM vedodayaM dhArayituM na zaknomi gaNasthitena mayA maithunasevanaM na kartavyaM pravaca noDDAhAdisadbhAvAt mA bhavatu pravacanoDDAhaH, atrAhaM sAdhuveSeNa viharan dharmakathAprabandhAdiranekazaH kRta iti atra nivAsino janA mAM jAnanti dezAntare ca sukhena maithunaM seviSye" iti buddhayA sadorakamukhavastrikArajoharaNAdirUpaM dravyaliGgaM parityajya maithunasevanabhAvanayA dezAntaraM gacchati, tatra maithunadharma pratisevate tataH kadAcidvedopazamanAnantaraM zubhakarmodayAt punarAgatya dIkSAM gRhItvA saMyato bhattA 'sa' tasya upazAntavedasya punardIkSitasya 'tiSNi saMvaccharANi' trINi saMvatsarANi yaddivase saMyamo gRhItaH tadivasAdArabhya varSatrayaM yAvat 'tappattiyaM' tatpratyayikam avadhAvanakAraNakam avadhAvanakAraNamAzrityetyarthaH 'no kappar3a' no kalpate 'AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA' AcAryatvaM vA yAvat upAdhyAyatvaM vA pravarttakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNadharatvaM vA gaNAvacchedakatvaM vA 'uddisittae vA' uddeSTum anujJAtuM vA 'dhAritae vA' dhArayituM vA / ityAdi zeSaM sarve maithuna pratisevanaviSayakatrayodazabhikSusUtravadeva vyAkhyeyam / / sU0 18 // avadhAvanaviSayakaM bhikSusUtramuktvA samprati padavIsahitAvadhAvanaviSayakaM gaNAvacchedakasUtramAha - 'gaNAvaccheyae' ityAdi / sUtram - gaNAtraccheyae gaNAvaccheyagattaM anikkhivittA ohAejjA jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA uddisittae vA dhAritae vA / / sU0 19 // chAyA - gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvaM anikSipyAvadhAvet yAvajjIvaM tasya tatpratyayikaMno kalpate AcAryatvaM vA yAvad gaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU. 19 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 3 sU0 19-22 avadhAvitasya punarAgamane padadAnavidhiH 97 bhASyam - 'gaNAvaccheie' gaNAvacchedakaH 'gaNAvaccheyagattaM' gaNAvacchedakatvam gaNAva - cchedakapadavIm 'anikkhivittA' anikSipya aparityajya sAdhuveSeNaivetyarthaH 'ohAvejjA' avadhAvet maithunArthaM dezAntaraM gacchet, gatvA ca tadveSeNaiva maithunaM pratisevate, pratisevya punarAgatya dIkSAM gRhNAti tadA 'jAvajjIvAe tassa' yAvajjIvaM jIvanaparyantaM tasya tAdRzasyAvadhAvitasya punargRhItadIkSasya 'tappattiyaM' tatpratyayikaM maithunArthamavadhAvanakAraNakam 'no kappar3a' no kalpate 'AyariyattaM vA uvajjhAyattaM vA / ityAdi sarvaM pUrvoktapadavI sahita maithunadharmasevigaNAvacchedakasUtracaturdazavadeva vyAkhyeyam // sU0 19 // samprati tyaktapadavIkagaNAvacchedakasyAvadhAvanasUtramAha - 'gaNAvagaccheyae' ityAdi / sUtram - gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagattaM nikkhivittA ohAejjA tiSNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappar3a AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddi sittae vA dhAritae vA, tirhi saMvaccharehiM vIikkaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa parivizyassa nivvigArassa evaM se kappara AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA ddittie vA dhAritae vA / / sU0 20 // chAyA - gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvaM nikSipyA'vadhAvet troNi saMvatsarANi tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadguNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM . vA, triSu saMvatsareSu vyatikrAnteSu caturthake saMvatsare prasthite sthitasya upazAntasya uparatasya prativiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvadguNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 20 // bhASyam - 'gaNAvaccheie' gaNAvacchedakaH gaNAvaccheyagattaM gaNAvacchedakatvaM gaNAvacchedakapadavIm 'nikkhivittA' nikSipya parityajya 'ohAvejjA' avadhAvet maithunasevanArthaM dezAntaraM pratyavadhAvanaM kuryAt, tatra maithunaM pratisevate iti bhAvaH / pratisevya ca zubhakarmodayAt punaH pratyAvRtya dIkSito bhavet, tadA tasya 'tiSNi saMvaccharANi' trINi saMvatsarANi ityAdi sarva padavIparatyAgapUrvaka maithunasevigaNAvacchedakapaJcadazasUtravad vyAkhyeyam // sU0 20 // pUrva padavIsahita padavI parityAgapUrva kAvadhAvakagaNAvacchedakaviSayakaM sUtradvayamuktvA samprati tadviSayakamevA''cAryopAdhyAya - sUtradvayamucyate, tatra prathamaM padavI sahitAvadhAvanaviSayakamAcAryopAdhyAyasUtramAha- 'AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram - AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM anikkhivittA ohAejjA jAvajjIvare tassa tappattiyaM no kappar3a AyariyattaM vA jAva gaNAvacchreyagataM vA uddittie vA dhAritae vA // sU0 21 // vya. 13 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra chAyA-AcAryopAdhyAyaH AcAryopAdhyAyatvamanikSipya apadhAvet vAdhajjIvaM tasya tatpratyAyakaM no kalpate AcAryatvaM vA upAdhyAyatvaM pA yAvad gaNApacchedakatva vA uddeSu vA dhArayituM vA // sU0 21 // bhASyam-'Ayariya uvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH, AcAryazca upAdhyAyazca 'Ayariya uvajjhAyatta anikkhivittA' AcAryatvamAcAryapadavIm, tathA upAdhyAyatvamupAhAyapadavIm anikSipyA'parityajya 'ohAejjA' avadhAvet tadA yAvajjIvaM tasya no kalpate AcAryopAdhyAyatvamuddeSTuM vA dhArayituM veti anikSiptapadavIkamaithunasevyAcAryopAdhyAyaSoDazasUtravad vyAkhyA karttavyeti // sU021 // - sUtram-AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyatta nikkhivittA ohAejjA tiNNi saMbaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA udisittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM vIikkaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDi virayassa nivigArassa evaM se kappar3a AyarittaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // suu022|| chAyA-AcAryopAdhyAyaH AcAryopAdhyAyatvaM nikSipya avadhAvet trINi saMvatsarANi tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, triSu saMvatsareSu vyatikrAnteSu caturthake saMvatsare prasthite sthitasya upazAntasya uparatasya prativiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvat gaNAvaccheda katvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 22 // bhASyam -'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH, AcAryaH upAdhyAyazca 'AyariyauvajjhAyattaM' AcAryopAdhyAyatvam AcAryatvamupAdhyAyatvaM ca, svakIya padamAcAryAdi padam tat 'nikkhivittA, nikSipya parityajya 'ohAejjA' avadhAvet / zeSa sarva nikSiptapadamaithunasevyAcAryopAdhyAyasaptadazasUtravad vyAkhyeyam / ___ svapadasyAnikSepaNe nikSepaNe ca gaNAvacchedakAcAyopAdhyAyaviSaye ajApAlakadRSTAntadvayaM yathA-eko'jApAlakaH svakIyamajAvarga kasmai asamarpya gataH tasyAjAvargazcoreNa coritaH / sa punarAvRtto yAvajjIvaM so'jAvarga na labdhavAn / anyo'jApAlakaH svakIyam ajAvarga kasmai samayaM gataH / tataH pratinivRttena tena yathAvasthito'jAvargo lbdhH| evaM gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyaviSaye'pi bhAvanIyam / atra maithunadharmapratisevanamadhikRtya paJca sUtrANi santi, tatraikaM sUtraM sAmAnyena bhikSuviSayakam 1 / gaNAvacchedakapadAparityAgamadhikRtyaikaM gaNAvacchedakasUtram 2 / svapadaparityAgamadhikRtya dvitIyaM gaNAvacchedakasUtram 3 evameva AcAryopAdhyAyasUtradvayaM padA'pari Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 3 sU0 23-25 bahuzo mAyAmRSAdisevane AcAryAdipadaniSedhaH 1 tyAgaparityAgaparakamiti paJca sUtrANi maithunasevanaviSayANi santIti 5 / evamevA'vadhAvanamadhikRtyaikaM bhikSusUtram 1, padA'parityAgaparityAgamAzritya gaNAvacchedakasUtradvayam 3, AcAryopAdhyAyasUtradvayaM cetyavadhAvanaparakANi paJcasU trANi 5 / evaM daza sUtrANi trayodazasUtrAdArabhya dvAviMzatisUtraparyantAmi prAyaH samAnavyAkhyAnAni santItyavadheyam / ayaM bhAvaH-svapadA'nikSepaNasUtradvike gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAH pratyAgatA anarpitAjAvargAjApAlakavat yAvajjIvamAcAryAdipadAnAmanIM eva / svapadanikSepaNasUtradvaye tu apitAjAvargAjApAlakadRSTAntena pUrvoktaprakAreNa trisaMvatsarAtikrame AcAryAdipadAnAM yogyAH bhavantIti // sU022 // pUrvamavadhAvanamadhikRtya bhikSuprabhRtIni paJca sUtrANi vyAkhyAtAni, sAmprataM mAyAdiyuktabahuzrutabahvAgamabhikSugaNAvacchedakAcAryopAdhyAyaviSayANi sapta sUtrANi vakSyante, tatraiSAmevaikavacanamAzritya trINi sUtrANi 3 / evaM bahuvacanamAzritya trINi sUtrANi 6 / tathA eSAmeva samuccayena bahuvacanamAzrityekaM sUtram 7 / evaM sapta sUtrANi kathayiSyante, tatra saptasu sUtreSu prathamamekavacanena bhikSusUtramAha--'bhikkhU ya bahussue' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya bahussue babbhAgame bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNemu bhAI musAbAI asuI pApajIvI, jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 23 // chAyA-bhikSuzca bahuzruto bahvAgamaH bahuzo bahuSu AgADhAgAheSu kAraNeSu mAyI mRSAvAdI azuciH pApajIvI yAvajjIvaM tasya tatprayAyakaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatva vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 23 // bhASyam-'bhikkhU ya' 'bhikSuzca 'bahussue' bahuzrutaH bahu-adhikaM zrutaM sUtramabhyAse yasya sa bahuzrutaH anekaprakArakasUtrajJAtetyarthaH / tathA 'babbhAgame bahvAgamaH bahuradhika AgamaH AgamArthaparijJAnaM yasya sa bahvAgamaH anekA'nekavidhasUtrArthatadubhayajJAtetyarthaH 'bahusu' bahuSu bahuprakArakeSu 'AgADhAgADhesu kAraNesu' AgADhAgADhakAraNaM yat sacittAcittaviSaye vivAdAspadIbhUtamapi kulagaNasaMghasyAhAropadhizayyAdyupagrahe vartate, tAdRzeSu AgADhAgADheSu kAraNeSu 'bahuso' bahuzo'nekavAram 'mAI' mAyI mAyAvI paracchidrAnveSitvAt, tena mAyitvena 'musAvAI' mRSAvAdI asatyabhASaNakArI ata eva 'asuI' azuciH azuddhA''hArAdisevanAdazuddhAntaHkaraNaH, ata eva 'pAvajIvI' pApajIvI pApakarmaNA jIvanazIlaH mAyAdikapaTamAzritya bahuzo'kRtyakaraNAt pApiSTha ityarthaH / etAdRzo yo bhikSaH 'tassa' tasya bhikSoH 'jAvajjIvAe' yAvajjIvaM jIvanaparyantam 'tappattiyaM' tatpratyayikaM mAyAmRSAdikAraNakam 'no kappaI' no kalpate AyariyattaM vA jAva maNA Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 vyavahArasUtre baccheyagattaM vA AcAryatvamAcAryapadavIM vA yAvat upAdhyAyatvaM vA pravarttakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNadharatvaM vA gaNAvacchedakatvaM vA 'uddisittae vA dhAritae vA' uddeSTumanujJAtuM .vA svasya vA AcAryapadavIM dhArayituM tasya bhikSorna kalpate || sU023|| atha saptasu sUtreSu dvitIyaM gaNAvacchedakaviSayaM sUtramAha-- 'gaNAvaccheie' ityAdi sUtram - gaNAvaccheie bahussue babhAgame bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAra - su mAI musAvAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM va jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhAritae vA // sU0 24 // chAyA -- gaNAvacchedakaH bahuzrutaH bahnAgamaH bahuzaH : bahusu AgADhAgADheSu kAraNeSu mAyI mRSAvAdI azuciH pApajIvI yAvajjIvaM tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvat gaNAvacchedakatvaM vA uddeSTu vA dhArayituM vA // su0 24 // bhASyam - 'gaNAvaccheie' gaNAvacchedakaH gaNavyavasthAkArakaH 'bahussue bhAga me' bahuzrutaH bahnAgamaH pUrvoktasvarUpaH 'bahuso' bahuzo'nekavAram 'bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu ityAdi zeSaM sarva bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam / ayaM bhAvaH ya -yadi gaNAvacchedako bahuzruto bahnAgamo - 'pi kimapi kAraNamAsAdyApi bahuzo mAyimRSAvAdiprabhRtivizeSaNaviziSTo bhavet tadA tasya tatkAraNamAzritya yAvajjIvamAcAryAdipadavIdAnaM punaH kathamapi na kalpate // sU0 24 // sAmprataM tRtIyamAcAryopAdhyAyaviSayaM sUtramAha - ' AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram - AyariyauvajjhAe bahussue babhAgame bahuso bahusu AgADhAgADhesu kArasu mAI musAvAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappara AyariyattaM vA jAva gaNAtraccheyagattaM vA uddisittae vA dhAritae vA / / sU0 25 // chAyA - AcAryopAdhyAyo bahuzruto bahnAgamo mAyI mRpAvAdI azuciH pApajIvI yAvajjIvaM tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakattvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 25 // bhASyam - 'AyariyauvajjhAe' iti / idamapi sUtraM bhikSusUtravadetra vyAkhyeyam / ayaM bhAvaH - AcAryaH upAdhyAyo vA bahuzruto bahvAgamospi yaM kamapi kAraNavizeSamAsAdyApi kiM punarakAraNakaM bahuzo mRSAbhASaNAdikaM karoti tasya mRSAvAdAdiviziSTasyAcAryasya upAdhyAyasya vA mRSAvAditvapratyayikaM yAvajjIvaM punarAcAryAdipadavIdAnaM dhAraNaM vA kathamapi na kalpate iti // sU0 25 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 3 0 26-29 bhikSukAdInAM bahuzo mAyAdisevane padaniSedhaH 101 atha caturtha bhikSumadhikRtya bahuvacanena sUtramAha-'bahave bhikkhuNo' ityAdi / . sUtram--bahave bhikkhuNo bahussuyA babbhAgamA bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAvAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // sU0 26 // chAyA-bahavo bhikSavaH bahuzrutAH bahvAgamAH bahuzo bahusu AgADhAgADheSu kAraNeSu mAyino mRSAvAdino'zucayaH pApajIvino yAvajjIvaM teSAM tatpratyAyakaM no kalpate AcAryatva vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArIyatuM vA // sU0 26 // bhASyam -- 'bahave bhikkhuNo' bahavo'neke bhikSavaH / idamapi sUtraM bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam / vizeSa etAvAneva yat tatraikavacanamAzritya vyAkhyA kRtA, atra bahuvacanamAzritya vyAkhyA kartavyeti // sU0 26 // atha bahuvacanena gaNAvacchedakaviSayaM paJcamasUtramAha-'bahave gaNAvaccheyayA' ityAdi / sUtram -bahave gaNAvaccheyayA bahussuyA babbhAgamA bahuso bahumu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAbAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 90 27 // chAyA-bahavo gaNAvacchedakAH bahuzrutAH bahvAgamAH bahuzo bahusu AgADhAgA. DheSu kAraNeSu mAyino mRSAvAdinaH azucayaH pApajIvinaH yAvajjIvaM teSAM tatpratyayika no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuvA dhArayituM vA ||suu0 27 // bhASyam-'bahave gaNAvaccheyayA' bahavo'neke tricatuHprabhRtayaH gaNAvacchedakAH / zeSaM sarva bahuvacanena bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam / sU0 27 // athA cAryopAdhyAyaviSayaM SaSThaM sUtramAha-'bahave AyariyauvajjhAyA' ityAdi / sUtram-bahave AyariyauvajjhAyA bahussuyA babbhAgamA bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAIM musAbAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // sU0 28 // chAyA bahavaH AcAryopAdhyAyAH bahuzrutAH bAgamAH bahuzo bahuSu AgADhAgADheSu kAraNeSu mAyino mRSAvAdino'zucayaH pApajovino yAvajjovaM teSAM tatpratyayika no kalpate AcAryatvaM vA yAvat gaNAvacchedakatvaM vA uddaSTuvA dhArayituM vA // sU0 28 // bhASyam- 'bahave AyariyauvajjhAyA' bahavo'neke tricatuHpramRtayaH prAcAryopAdhyAyAH AcAryAH upAdhyAyAzca / zeSaM sarva bahuvacanena bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 28 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 906 vyavahArasUtre atha bhikSukAdIn sarvAn saMgRhya bahuvacanena saptamaM samuccayasUtramAha - 'bahave bhikkhuNo' ityAdi / sUtram - bahave bhikkhuNo bahave gaNAvaccheyayA bahave AyariyauvajjhAyA bahubabhAgamA bahuso bahusu agADhAgADhesu kAraNe mAI musAvAI asuI pAvajIvI jAvajjIvA tesiM tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA uddittie vA dhAritae vA // sU0 29 // // vavahArakappe taio uddeso samatto // 3 // chAyA - bahavo bhikSukA bahavo gaNAvacchedakAH bahava AcAryopAdhyAyA bahuzrutAH bahrAgamAH bahuzo bahuSu AgADhAgADheSu kAraNeSu mAyino mRSAvAdinaH azucayaH pApajIvino yAvajjIvaM teSAM tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvad gaNAvacchedakatvaM bA uddeSTu N vA dhArayituM vA // sU0 29 // // vyavahArakalpe tRtIya uddezaH samAptaH // 3 // bhASyam - 'bahave bhikkhuNo' bahavo bhikSukAH tathA 'bahave gaNAvaccheyayA' bahavo'neke gaNAvacchedakAH 'bahave AyariyauvajjhAyA' bahavo'neke AcAryopAdhyAyAH / zeSaM sarvaM bhikSubahutvamadhikRtya bahuvacanena bhikSusUtravyAkhyAvad vyAkhyA karaNIyA / ayaM bhAvaH - aneke bhikSukA gaNavicchedakA AcAryopAdhyAyA bahuzrutAyA api abhIkSNaM mAyA - mRSAvAdAdikaM yadi kuryuH tadA mikSukAdInAM sarveSAmapi mRSAvAdAdijanitAparAdhena jIvanaparyantameSAmAcAryAdigaNAvacchedakA - sapadavyA dAnaM dhAraNaM ca na kalpate iti // sU0 29 // iti zrI vizvavikhyAta -jagaddallabha-prasiddhavAcaka - paJcadazabhASA kalitalalitakalAmAlApakapravizuddha gadyapadyanaikapranthanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhU chatrapati kolhApurarAjapradatta"jainAcArya" - padabhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara - pUjyazrI - ghAsIlAlavrati viracitAyAM "vyavahArasutrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM tRtIya uddezakaH samAptaH // 3 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha caturthIdezakaH prArabhyatevyAkhyAtastRtIyodezakaH, samprati caturtha uddezaH prArabhyate, tatrAsyAdisUtrasya kRtIyodezakAntimasUtreNa saha kaH sambandhastatrAha bhASyakAraH- 'Ayariya0' ityAdi / bhASyam-AyariyamAiyANaM, mAippabhiINa no parya dejjA / uubaddhAiyakAle, viharejjA tesi vihimestha // 1 // chAyA-AcAryAdInAM mAyiprabhRtInAM no padaM dadyAt / RtubaddhAdikakAle vihareyusteSAM vidhimatra // 1 // vyAkhyA-'AyariyamAiyANaM' iti / pUrva tRtIyodezakasyAntimasUtre mANiprabhRtInAM mAyimRSAvAdyazucipApajIvinAm AcAryAdInAm AcAryasyopAdhyAyasya pravartakasya sthavirasya gaNino gaNadharasya gaNAvacchedakasya cetyarthaH padam AcAryopAdhyAyAdipadaM yAvajjIvaM no dadyAt iti proktam , te ca 'uubadAiyakAle' RtubaddhAdikAle hemantagrISmakAle varSAvAsakA ca 'viharejjA' vihareyuH vicareyuH tadA kathaM vicareyuH ? iti teSAM vicaraNasya vidhim atra caturthoddezakasyAdau kathayiSyate, ityeSa pUrvAparoddezakayoH sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya caturthoddezakasyedamAdau AcAryopAdhyAyAdiviSayakaM sUtrASTakamAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappaiAyariya uvajjhAyassa egANiyassa hemaMtagimhAmu carittae // 1 // kappai AyariyauvajjhAyassa appabiiyassa hemaMtagimhAsu carittae // sU0 2 // no kappai gaNAvaccheyayassa appabiiyassa hemaMtagimhAsu carittae / suu03|| kappai gaNAvaccheyayassa appataiyassa hemaMtagimhAsu carittae // sU0 4 // no kappai AyariyauvajjhAyassa appabiiyassa vAsAvAsaM vatthae / sU0 5 // kappai AyariyauvajjhAyassa appataiyassa vAsAvAsaM vatthae // sU0 6 // no kappar3a gaNAvaccheyayassa appataiyassa vAsAvAsaM vatthae ||suu0 7 // kappai gaNAvaccheyayassa appacautthassa vAsAvAsaM vatthae // sU0 8 // chAyA-no kalpate AcAryopAdhyAyasya ekAkino hemantagrISmeSu critum||suu01|| kalpate AcAryopAdhyAyamya AtmadvitIyasya hemantagrISmeSu caritum // sa0 2 // no kalpate gaNAvacchedakasya AtmadvitIyasya hemantagrISmeSu caritum // sU0 3 // kalpate gaNAvacchedakasya AtmatRtIyasya hemantagrISmeSu caritum // suu04|| no kalpate AcAryopAdhyAyasya AtmadvitIyasya varSAvAsaM vastum // sU0 5 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 vyavahArasUtre kalpate AcAryopAdhyAyasya AtmatRtIyasya varSAvAsaM vastum // sU0 6 // no kalpate gaNAvacchedakasya AtmatRtIyasya varSAvAsaM vastum // sU0 7 // kalpate gaNAvacchedakasya Atmacaturthasya varSAvAsaM vastum // sU0 8 // bhASyam-'no kappaI' iti / 'no kappaI' no kalpate 'AyariyaujvajhAyassa' AcAryasya upAdhyAyasya ca 'egANiyassa' ekAkinaH advitIyasya 'hemaMtagimhAsu' hemantagrISmeSu, atra varSasya traya eva bhAgA vivakSitAH, hemantakAlaH grISmakAlaH varSAkAlazceti, tatra hemantagrISmakAlaH zeSakAlanAmnA RtubaddhakAlanAmnA vA prasiddhaH, so'STamAsAtmako navamAsAtmako vA bhavati tena zeSakAle'STamAsAtmake navamAsAtmake vA hemantagrISmarUpe. sUtre bahuvacanaM hemantagrISmayoraSTanavamAsAtmakatvAt , teSu aSTasu navasu vA mAseSu ityarthaH AcAryopAdhyA. yasya ekAkinaH 'carittae' carituM vihattai na kalpate, AcAryopAdhyAyasya hemantagrISmakAle mAsakalpena viharaNaM bhavati gacchazca sabAlavRddhAkulaH tatastatra tiSThataH tasya vaiyAvRttyAdikaM bahu karttavyaM bhavet sUtrArthatadubhayAnAM smaraNe mA vighno bhUyAditi gacchAd bahiH pRthaga ekAkI sthAtu micchet tadA naikAkitvena sthAtuM kalpate, yato gacchaH anAcAryopAdhyAyo na karttavya iti // suu01|| tarhi kathaM kalpate iti dvitIya sUtramAha-'kappaI' ityAdi / kappai kalpate 'AyariyauvajjhAyassa' AcAryopAdhyAyasya 'appabiiyassa' AtmadvitIyasya 'hemantagimhAsu' hemantagrISmeSu aSTasu mAseSu 'carittae' carituM vihantum // sU0 2 // __ atha gaNAvacchedakaviSayaM niSedharUpaM tRtIyasUtramAha-'no kappai gaNA0' ityAdi / 'no kappaI' no kalpate 'gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'appaviiyassa' AtmadvitIyasya AtmA svayaM dvitIyo yatra sa AtmadvitIyaH dvitIyena Atmabhinnena sAdhunA sahitaH, tasya 'hemaMtagimhAsu' hemantagrISmeSu 'carittae' caritum // sU0 3 // caturtha gaNAvacchedakaviSayamAjJAsUtramAha-'kappai gaNAH' ityAdi / 'kappai' kalpate 'gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'appataiyassa' AtmatRtIyasya, tatra AtmA svayaM tRtIyo yatra sa AtmatRtIyaH dvAbhyAmAtmabhinnAbhyAM sAdhubhyAM sahitaH, tasya 'hemaMtagimhAsu' hemantagrISmeSu caritum // sU0 4 // atha varSAvAsamadhikRtya niSedhaviSayaM paJcamamAcAryopAdhyAyasUtramAha -'no kappai0' ityAdi / 'no kappaI' na kalpate AyariyauvajjhAyassa' AcAryopAdhyAyasya 'appabiiyassa' Atmadvitoyasya dvitoyasAdhusahitasya 'vAsAvAsaM' varSAvAsaM 'vasthae' vastuM sthAtum // sU0 5 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU0 1-9 AcAryAdInAM zeSakAlavarSAkAlaviharaNavidhiH 105 SaSThamanujJAsUtramAha- kappai Ayariya0' ityAdi / 'kappai' kalpate 'AyariyauvajjhAyassa' AcAryopAdhyAyasya 'appataiyassa' mAtmatRtIyasya AtmA svayaM tRtIyo yatra sa AtmatRtIyaH dvAbhyAmAtmabhinnAbhyAM sAdhubhyAM sahitastasya 'vAsAvAsaM vatthae' varSAvAsaM vastum // sU0 6 // arthasaptamaM varSAvAsamadhikRtya niSedhaviSayaM gaNAvacchedakasUtramAha-'no kappaI' ityAdi / no kappaI na kalpate 'gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'appataiyassa AtmatRtI yasya Atma bhannasAdhudvayasahitasya 'vAsAvAsaM vatthae' varSAvAsaM vastum / sU0 7 // athASTamamanujJAsUtramAha- 'kappai gaNA0' ityAdi / 'kappaI' kalpate 'gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'appacautthassa' AtmacaturthasyaAtmA svayaM caturtho yatra sa AtmacaturthaH AtmabhinnaistrimiH sAdhubhiH sahitasya 'vAsAvAsaM vatthae' varSAvAsaM vastum kalpate iti sUtrASTakasaMkSepArthaH / ayaM bhAvaH-hemantagrISmakAlamadhikRtyAcAryopAdhyAyaviSayaM niSedhAnujJAgarbhitaM sUtradvayam , tatrAghasUtre hemantagrISmayorekAkina AcAryopAdhyAyasya viharaNaniSedhaH, dvitIyasUtre AtmadvitIyasya tasya viharaNAnujJeti sUtradvayamAcAryopAdhyAyaviSayakam 2 / evaM sUtradvayaM gaNAvacchedakasya hemantagrISmakAlaviSaye bhAvanI yam, tatrAdyasUtre AtmadvitIyasya pratiSedhaH, dvitIyasUtre tvAtmatRtIyasyAnujJA 4 / evameSAmeva catvAri sUtrANi varSAvAsaviSayANi veditavyAni, tatrAye dve sUtre AcAryapAdhyAyasya yathA -prathamasUtre AcAryopAdhyAyasyAtmadvitIyasya pratiSedhaH, dvitIye tvAtmatRtIyasyAnujJA 6 / tRtIyasUtre gaNAvacchedakasyAtmatRtIyasya pratiSedhaH, caturthe tvAtmacaturthasyAnujJeti sUtrASTakabhAvArthaH 8 / atra RtubaddhakAle varSAkAle ceti kAladva ye jaghanyato yathAkramaM gacchaH paJcakaH saptakazca bhavitumarhati, paJcaparimANamasyeti paJcakaH, samaparimANamasyeti saptakaH, kimuktaM bhavati-RtubaddhakAle paJcako gacchaH paJcasAdhusamudAyarUpaH, varSAkAle ca saptakaH saptasAdhusamudAyarUpo gaccho bhavati / kathamityAha-Rtubaddhe kAle jaghanyata AcArya upAdhyAyo vA AtmadvitIyaH gaNAvacchedakastvAtmatRtIya ityevaM paJcako gaccho bhavati / varSAkAle jaghanyata AcArya upAdhyAyo vA AtmatRtIyaH, gaNAvacchedakazcAtmacaturtha ityevaM saptako gaccho bhavati / utkarSataH kAladvaye'pi dvAtrizatsahasrasAdhusamudAyarUpo gaccho bhavati, yathAhi-bhagavata RSabhadevasvAmino jyeSThasya gaNadharasya RSabhasenasya puNDarIkA'paranAmno dvAtriMzatsahasro gaccha AsIt / zeSaparimANo jaghanyotkRSTamadhyagato gaccho madhyamo bhavati / atra sUtrASTake jadhanyaparimANo gacchaH pratipAdita iti // sU0 1-8 // -- vya. 11 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 vyavahArasUtre pUrvam RtubaddhakAlavarSAkAlamadhikRtya ekaikAcAryopAdhyAyagaNAvacchedakaviSayaM kalpAkalpasUbrASTakaM pratipAditam, sAmprataM tadeva kAladvayamadhikRtyA'nekAcAryopAdhyAyagaNAvacchedakaviSaya sUtradvayamabhidhAtukAmaH pUrvaM hemantagrISmakAlamadhikRtya sUtramAha-'se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram-se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDaMbasi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMbAhaMsi vA saMnivesaMsi vA bahUNaM AyariyauvajjhAyANaM apabiiyANaM, bahUNaM gacchAvaccheyayANaM appataiyANaM kappai hemaMtagimhAmu carittae annamannanissAe // sU0 9 // chAyA-atha prAme vA nagare vA rAjadhAnyAM vA kheTake vA kabbaDe vA maDambe vA pattane vA droNamukhe vA Azrame vA saMbAhe vA saMniveze vA bahUnAmAcAryopAdhyAyAnA. mAtmadvitIyAnAm bahUnAM gaNAvacchedakAnAmAtmatRtIyAnAm kalpate hemantagrISmeSu caritum anyo'nyanizrayA // sU0 9 // bhASyam-'se gAmaMsi vA' iti / 'se' atra 'se' zabdo'thazabdArthakaH, tathAca- athAnantaraM pratyekAcAryAdiviSayakavidhipratiSedhapradarzanAnantaram 'gAmaMsi vAH' prAme vA grAmaviSaye, tatra grAmI vRtiveSTitaH, tasmin 'nagaraMsi vA nagare vA, tatra nagaraM gomahiNyAdInAmaSTAdazakaravarjitam , tasmin 'nigamaMsi vA' nigame vA, nigamaH vaNijAM vyApArasthAnam , tasmin vA, 'rAyahANIe vA' rAjadhAnyAM vA, tatra rAjadhAnI rAjJo nivAsasthAnam , tatra vA, 'kheDaMsi vA' kheTe vA, tatra kheTo dhUlinimitaprAkArapariveSTitaM jananivAsasthAnaM, tasmin , 'kabbaDaMsivA' karbaTe vA kutsitanagare 'maDaMbaMsivA' maDambe vA, maDambaH-sArdhakrozadvayAntargatagrAmarahitaH pradezaH, tatra, 'paTTaNaMsi vA' pattane vA, pattanaM jalapattanaM sthalapattanamiti dvividham , naubhiH zakaTairvA prApyaM nagaraM pattanaM bhavati, tatra vA, 'doNamuhaMsi vA' droNamukhe vA, tatra droNamukho nAma jalasthalamArgayoH saMmelanasthAnam , tatra vA, 'AsamaMsi vA' Azrame vA tApasAdInAM nivAsasthAne vA 'saMvAhaMsi vA' saMbAhe vA, tatra saMbAhaH kRSivalairdhAnyarakSArtha nirmitaM durgabhUmisthAnam , tatra vA, 'saMnivesaMsi vA' sanniveze vA, tatra saMniveza:samAgatasArthavAhAdinivAsasthAnam , tatra vA, 'bahaNaM' bahUnAmanekeSAM dvitriprabhRtInAm 'AyariyauvajjhAyANa AcAryopAdhyAyAnAm AcAryANAmupAdhyAyAnAM cetyarthaH / kathambhUtAnAm ? tatrAha 'appaviiyANaM' AtmadvitIyAnAm , AtmanA dvitIyAnAm AtmabhinnaikasAdhuyuktAnAm 'bahUNaM gaNAvaccheyayANaM' bahUnAmanekeSAM gaNAvacchedakAnAm 'appataiyANaM' AtmatRtIyAnAm AtmanA saha tRtIyAnAm dvau sahAyako tRtIyazca svayaM teSAm 'kappai' kalpate 'hemaMtagimhAsu' hemantagrISmeSu RtubaddhakAle ityarthaH 'carittae' carituM vihartum / kathaM kalpate ! ityAha-'annamannanissAe' anyo'nyanizrayA parasparopasaMpadamAzrityeti yathA-ekasyAcAryasyaikaH ziSyaH, dvitIyaH svayam , evaM pratyekaM dvitIyAdInAM dvau dvau militvA catuHsaMkhyakAdaya AcAryAH, evamekasya gaNAvacchedasya Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU0 10-11 AcAryAdau kAladharmaprApta viharaNavidhiH 107 dvau ziSyo ekazca svayamiti pratyekaM dvitrAdInAM trayastrayo militvA SaTsaMkhyakAdayo gaNAvacchedakAsteSAM hemantagrISmeSu vihartuM kalpate iti bhAvaH / / suu09|| sUtram-se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDaMbasi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi bA AsamaMsi vA saMbAiMsi vA saMnivesaMsi vA bahUNaM AyariyauvajjhAyANaM appataiyANaM, bahaNaM gaNAvaccheyayANaM appacautthANaM kappai vAsAvAsaM vatthae annamannanissAe // sU0 10 // __chAyA-atha prAme vA nagare vA rAjadhAnyAM vA kheTe vA kabbaDe vA maDambe vA pattane vA droNamukhe vA Azrame vA saMbAhe vA bahUnAmAcAryopAdhyAyAnAmAtmatRtIyAnAm bahUnAM gaNAvacchedakAnAmAtmacaturthAnAM kalpate varSAvAsaM vastumanyo'yAnazrayA // sU0 10 // bhASyam - 'se gAmaMsi vA' ityAdi / 'se' athAnantaram gAmaMsi vA' grAme vA pUrvanirdiSTasvarUpeSu prAmAdiSu 'bahUNaM' bahUnAmanekeSAM 'AyariyauvajjhAyANaM' AcAryopAdhyAyAnAM pratyekamanekeSAmAcAryANAm tathA pratyekamanekeSAmupAdhyAyAnAm 'appataiyANaM' AtmatRtIyAnAm AtmanA saha tritvasaMkhyAviziSTAnAm, tathA 'bahUNaM gaNAvaccheyayANaM' bahUnAmanekeSAM gaNAvacchedakAnAm 'appacautthANaM' AtmacaturthAnAm AtmanA saha catuSkasaMkhyAviziSTAnAm 'kappaI' kalpate 'vAsAvAsaM' varSAvAsaM cAturmAsyam 'vatthara' vastuM vAsaM kartum / kalpate AtmatRtIyAnAmAcAryANAM bahUnAm, tathA-AtmacaturthAnAM bahUnAM gaNAvacchedakAnAM varSAvAsaM vastum / kathamityAha'annamannanissAe' anyo'nyanizrayA parasparopasaMpadA cAturmAsye ekatra vAsaM kattuM kalpate / atrAyaM bhAvaH yathA-ekasyAcAryasya dvau ziSyo ekazca svayamiti trayaH, evaM pratyeka dvivAdInAM saMkhyAmelanaM bhavatIti parasparaM militvA, evamekasya gaNAvacchedasya trayaH ziSyAzcaturthaH svayamiti catvAraH, evaM pratyekaM dvitrAdInAM saMkhyAmelanaM bhavatIti parasparaM militvA teSAM varSAvAsa sthAtuM kalpate iti / yat kSetraM yasyAnukUlaM bhavati tannizrayA varSAvAse sthAtavyamiti // sU0 10 // sUtram-gAmANugAmaM dUijjamANe bhikkhU jaM purao kaTu viharai se Ahacca vIsaMbhejjA atthi yA ittha anne kei utrasaMpajjaNArihe se uvasaMpajjiyavve, Natthi yA ittha anne kei uvasaMpajjaNArihe tassa appaNo kappAe asamatte kappai se egarAiyAe paDimAe jaNaM jagaNaM disaM anne sAhammiyA viharaMti taNNaM taNNaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi niTThiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo egarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM ega Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .108 vyavahAsUtre rAyAo vA durAyAo vA vatthae jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // suu011|| chAyA--grAmA'nugrAmaM dravan bhikSurya purataH kRtvA viharati sa Ahatya viSvagbhavet, asti cAtrA'nyaH kazcit upasaMpadArhaH upasaMpattavyaH, nAsti kazcit upasaMpadArhaH tasya AtmanaH kalpo'samAptaH kalpate tasyaikarAtrikyA pratimayA yAM yAM khalu dizamanye sAdharmikA viharanti tAM tAM khalu dizamupalAtum, no tasya kalpate tatra vihArapratyayaM vastum, kalpate tasya tatra kAraNapratyayaM vastuma, tasmizca kAraNe niSThite paro vadeta ghasa Arya! ekarAtraM vA dvirAtraM vA evaM tasya kalpate ekarAtra vA dvirAtra vA vastum, no tasya kalpate paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vastum, yattatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA / / sU011 // bhASyam-'gAmANugAma' ityAdi / 'gAmANugAma' prAmAnugrAmam ekasmAd trAmAdgAmAntaram 'dUijjamANe' dravan gacchan etAvatA RtubaddhaH kAlaH pradarzitaH / 'bhikkha' bhikSuH zramaNaH 'jaM purao kaTu viharai' yaM purataH kRtvA puraskRtya yamAcAryamupAdhyAyaM vA purataH kRtvA yannizrayetyarthaH viharati 'se Aicca visaMbhejjA' sa AcArya upAdhyAyo vA gacchanAyakaH Ahatya kadAcid AyurdalikaparikSayAt vizvagbhavet zarIrAtpRthag bhavet kAlagato mRto bhavedityarthaH tadA 'atthi yA ittha anne kei uvasaMpajjaNArihe' Asta cA'tra samudAye'nyaH kazcit AcArya upAdhyAyo gaNI gaNadharaH pravartakaH sthaviro vA upasaMpadA'rhaH upasaMpadyogyaH padavIyogya ityarthaH tadA 'se uvasaMpajjiyavve' sa evopasaMpattavyaH AcAryAditvena sthApayisvA tannizrAyAM sthAtavyamityarthaH / 'nasthi yA ittha anne kei uvasaMpaNArihe' yadi nAsti cAtra kazcidanya AcAryAdiH, gaNI pravartakAdirvA samudAye upasaMpadArhaH AcArAGganizIthAdetA tadA 'appaNo kappAe asamatte' AtmanaH svakIyasya kalpaH AcArakalpaH asamAptaH AcArakalpaH pUrNo na paThito bhavettadA tadane paThanasyAvazyakatA vartate evaM sati 'kappai se egarAiyAe paDimAe' kalpate tasya ekarAtrikyA pratimayA ekarAtrAbhigraheNa 'atrataH prasthito'haM gantavyasthAnAdarvAg apAntarAle ekarAtrAdadhikaM na sthAsyAmi' ityabhigrahamAdAyetyarthaH 'jaNaM jaNaM disaM' yAM yAM khalu dizaM-yasyAM yasyAM dizi yatra yatra pradeze 'anne sAhammiyA viharaMti' anye kecit sAdharmikAH samAnadharmANo viharaMti 'taM NaM taM gaM disaM uvalittae' tAM tAM khalu dizaM-tasyAM tasyAM dizi upalAtum gantumityarthaH kintu 'no se kappai tattha vihAravattiyaM vatyae' no tasya bhikSukasya kalpate apAntarAle vihArapratyayaM nivAsanimittakaM AhAropakaraNAdilobhAttatrAvasthAnakAraNakaM vastuM vAsaM kartum / 'kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae' kalpate tasyAntarAle kAraNapratyayaM kAraNamAsAdya glAnAdevaiyAvRttyAdikAraNamAlabhya ekadvirAtrAdadhikamapi Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU0 12 araraat area prApte viharaNAvidhiH 109 1 vastuM vAsaM karttum / 'taMsi ca NaM kAraNaMsi niTThiyaMsi tasmiMzva khalu kAraNe niSThite samAte sati yadi 'paro vaejjA' paro'nyaH tatratyaH zramaNaH saMgho vA vadet kathayet, kiM vadettatrAha'vasAhI' - yadi, 'sAhi ajjo' vasa nivAsaM kuru he Arya ! ' egarAyaM vA durAyaM vA' ekarAtraM vA dvirAtraM vA yAvad atrAdhikaM vasa, iti yadi paro vadet tadA evaM se kappa garAyaM vA durAyaM vA thae' evamanyena prArthanAyAM kRtAyAM tasya zramaNasya kalpate ekarAtraM vA dvitraM vA vastum, kintu 'no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae' no kalpate tasya ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paramadhikaM tatra vastum, 'jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasaI yad - yadi tatra paramadhikamekarAtrAdvA dvirAtrAdvA kAraNaM vinA vasati tadA 'se' tasya 'saMtarA chee vA parihAre vA' sAntarAt svakRtAdantarAt antararUpAparAdhAt gantavyasthAnaprApaNe yAvadaivasikamantaraM bhavet yAvanti dinAni gantavyasthAnaprApaNe tatra vyavadhAnIkRtAni tAvaddivasaparimitaH chedo vA parihAro vA chedanAmakaM vA parihAranAmakaM vA prAyazcittaM bhavettasyeti / atrAyaM sUtrAzayaH -- yannizrayA bhikSugramAnugrAmaM viharati tasmin kAlagate sati gacche yadi upasampadAH padavIyogyaH ko'pyanyo bhavettadA taM tatra upasaMpadAyAM sthApayitvA tannizrAyAM sthAtavyam, tadanantaraM svasya paThitumArabdhakalpasyAgre paThanaM karttavyam / yadi upasaMpadAhaH - padavIyogyo'nyaH ko'pi gacche na bhavet, svakIyaH kalpazcA'samApto varttate'tastatpUraNArthamagre paThanamA - vazyakaM vartate svanizrAyAM katicit sAdhavo bhaveyuH, evaM sati svanizrAgatAn sarvAn sAdhUn gRhItvA gamanaM karttavyam / tatra ekarAtrikAbhigraheNa gacchet, yathA atrato nirgamanAnantaraM gantavyasthAnAdarvAg apAntarAle ekarAtrAdadhikaM kutrApi na sthAsyAmIti / evaMvidhAbhigraheNa yasyAM dizi kalpapAThakAH sAdharmikAstiSThanti tAM dizaM prati prasthAtavyam, tatrApAntarAle gokulAdau dugdhadadhyAdilAbharUpaM pratibandhamakurvan gacchet kintu mArge AhArAdilAbhamapekSya sthAtuM na kalpate / yadi mArge sthitAnAM sAdhUnAM glAnAdyavasthAyAM vaiyAvRttyAdikAraNamupasthitaM bhavettadA tasya tatkAraNapratyayamekarAtrAdadhikamapi tatra vastuM kalpate / samApte ca kAraNe tatrato nirgantavyam / yadi tatratyAH zramaNAH punaradhikaM vastumAgrahaM kuryuH tadA ekarAtraM vA dvirAtraM vA tatra sthAtuM kalpate / tatrAhAropadhyAdilobhAdekadvirAtrAdadhikaM vaset tadA tasya bhikSorapAntarAle gantavyasthAnaprAptau yAvadinAvadhikamantaraM bhavet tAvatparimita chedaH parihAratapo vA kalpapaThanAntarAyakAraNakaM samApadyeti sUtrAzayaH // sU0 11 // tadevaM RtubaddhakAlasUtraM vyAkhyAya samprati varSAvAsasUtre vyAkhyAtumAha - ' vAsAvAsaM' ityAdi / sUtram - vAsAvAsaM pajjosavio bhikkhU ya jaM purao kaTu viharai se Ahacca aribhejjA asthi yA ittha anne kei uvasaMpajjaNArihe se uvasaMpajjiyabve, natthi yA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 vyavahArasUtre ittha anne uvasaMpajjaNArihe tassa appaNo kappAe asamatte kappai se egarAiyAe paDimAe jaNa jaNaM disaM anne sAhammiyA viharaMti taNaM taNaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae / taMsi ca NaM kAraNaMsi nihiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo egarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappaI paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasaI se saMtarA chee vA parihAre vA / / sU0 12 // chAyA-varSAvAsaM paryuSito bhikSuzca yaM purataH kRtvA viharati Ahatya sa viSvagbhavet asti cA'trA'nyaH kazcidupasaMpadArhaH sa upasaMpattavyaH, nAsti cAtra kazcidupasaMpadArhaH tasya cA''tmanaH kalpo'samAptaH kalpate tasyaikarAtrikyA pratimayA yAM yAM khalu dizamanye sAdharmikA viharanti tAM tAM khalu dizamupalAtum, no tasya kalpate vihArapratyayaM vastum, kalpate tasya kAraNapratyayaM vastum , tasmizca khalu kAraNe niSThite' paro sa Arya ! ekarAtraM vA dvirAtraM vA, evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM yA vastum no tasya kalpate paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vastum, yasttatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA / / sU0 12 // bhASyam -'vAsAvAsaM' ityAdi / 'vAsAvAsaM' varSAvAsaM varSAkAlaM 'pajjosavio' paryuSitaH varSAkAle vAsaM kurvan sthitaH 'bhikkhU ya' bhikSuzca 'jaM purao kaTu viharai' yamAcAryAdikaM purataH kRtvA yannizrayetyarthaH viharati varSAvAse tiSThati 'Ahacca se vIsaMmejjA' Ahatya sa viSvagbhavet kadAcit sa AcAryaH zarIrAt pRthagbhavet mriyeta ityarthaH tataH 'asthi yA ittha anne kei uvasaMpajjaNArihe' asti vidyate atra samudAye kazcidanyo nAyakaH upasaMpadAhaH upasaMpattiyogyaH AcAryAdipadayogyaH tadA 'se uvasaMpajjiyavve' sa upsNpttvyH| zeSa sarvamekAdazasUtroktaRtubaddhakAlasUtravad vyAkhyeyam // sU0 12 // pUrvamAcArye kAlagate bhikSumadhikRtya RtubaddhakAlavarSAkAlavihAraviSayakaM sUtradvayaM pratipAditam , sAmpratamAcAryopAdhyAyasya maraNAvasthAyAM padavIdAnavidhimAha-'AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram-Ayariya uvajjhAe gilAyamANe annayaraM ejjA ajjo ! mamaMsiNaM kAlagayaMsi samANaMsi ayaM samukkasiyavve, se ya samukkasaNArihe samukkasiyanve, se ya no samukkasaNArihe no samukkasiyavve, atthi yA ittha anne kei samukkasaNArihe se samukkasiyanve / natthi yA ittha anne samukkasaNArihe se ceva samukkasiyavve / taMsi caNaM samukkiTuMsi paro vaejjA dussamukkiTuM te ajjo ! nikkhivAhi, tassa NaM nikkhi Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU013 maraNAsannAcAryAnuzAte tatpazcAtpadadAnavidhiH 111 vamANassa natyi kei chee vA parihAre vA, je sAhammiyA AhAkappeNaM no abbhuDAe viharaMti samvesi tesi tappattiyaM chee vA parihAre vA // sU0 13 // chAya-acAryopAdhyAyo glAyan anyataraM vadet-mArya ! mayi khalu kAlagate sati ayaM samutkarSayitavyaH, sa ca samutkarSaNAhaH samutkarSayitavyaH / sa ca no samutkarSaNAhano samutkarSayitavyaH, asti cA'trA'nyaH kazcit samutkarSaNArhaH samutkarSayitavyaH / nAsti cAtrAnyaH kazcit samutkarSaNArhaH sa eva ca smutkrssyitvyH| tasmiMzca khalu samutkRSTe paro vadet dussamutkRSTa te AryaH! nikSipa, tasya khalu nikSipato nA'sti kazcit chedo vA parihAro vA, ye sAmikA yathAkalpena no abhyuthAya viharanti sarveSAM teSAM tatpratyayika chedo vA parihAro vA // sU0 13 // bhASyam--'AyariyauvajjhAe' ityAdi / 'AyariyauvajjhAe' AcAryaH upAdhyAyo vA 'gilAyamANe' glAyan dhAtukSobhAdinA glAnimupagacchan AsannamaraNaH sannityarthaH 'annayara' anyataram upAdhyAya-pravartaka-sthavira-gaNi-gaNadhara-gaNAvacchedaka-gItArthabhikSUNAM madhyAt yaM kamapyekaM gacchasApekSaH san 'vaejjA' vadet-kathayet , kazcidgaNanAyaka AcAryAdiH dhAtukSobhAdinA'niSTAdinimittadarzanena vA svakIyaM kAlagamanaM saMbhAvya gacchasaMcAlanArtha gacchavAsinamekaM kamapi zramaNaM samAhya kathayatItyarthaH / 'ajjo !' he Arya ! 'mamaMsi NaM kAlagayaMsi samANaMsi' mayi khala kAlagate mayi mRte sati 'ayaM samukkasiyavve' ayaM samutkarSayitavyaH ayaM paridRzyamAnaH zramaNaH matsamIhitaH samutkarSayitavyaH AcAryapade sthApanIyo bhavadbhiH / tataH kAlagate AcArye 'se ya samukkasaNArihe' sa ca yadi samutkarSaNArhaH samutkarSaNayogyaH AcAryAdipadavIyogyaH abhyudyatamaraNamabhyudyatavihAraM vA na svIkRto bhavet tadA sa eva 'samukkasiyanve' samutkarSayitavyaH gaNanAyakapade sthApanIyo nAnyaH, yadi sa vadet-ahamabhyudyatavihAraM jinakalpAdikamabhyudyatamaraNaM pAdapopagamaneGgitabhaktAtyAkhyAnarUpaM vA pratipatsye iti tadA kiM kuryAt ! tatrAha-'atthi yA ittha' ityAdi, 'atthi yA ittha anne kei samukkasaNArihe' asti cA'tra gacche'nyaH ko'pi zramaNaH samutkarSaNArhaH gaNanAyakapadavoyogyaH zramaNasamudAyAbhISTastadA 'se samukkasiyavve' sa samutkarSayitavyaH gaNanAyakapade sthApanIyaH / atha yadi 'natthi yA ittha kei samukkaNArihe' nAsti cA'tra gacche. 'nyaH ko'pi zramaNaH samutkarSaNArhaH gaNanAyakapadavIyogyaH tadA kiM kuryAdityAha-tadA 'se ceva' sa eva yo'bhyudyatavihArAdikaM svIkartukAmaH sa eva saMprArthya 'samukkasiyavve' samutkarSayitavyaH gaNanAyakapade sthApanIyaH, saMprArthanA yathA-gItArthAH saMprArthanApurassaraM taM bruvate-yUyaM gaNanAyakapadaM kizcit kAlaM yAvat svIkuruta, paripAlayantazca bhavanta ekamasmAkaM kazcana zramaNaM gItArtha nirmA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 / .. vyavahArako payata, tadanantaraM tatpadaM nikSipya bhavadbhirabhyudyatavihArAdikaM yadiSTaM tat pratipattavyam / gItAbherevamukte tena gaNanAyakapadaM pratipadya kazcanApyekaH zramaNo gItArthatvena nirmApitaH / tatpazcAttasya manasi evaM vicAraH samutpadyeta-yathA abhyudyatavihArAdyapekSayA gacchaparipAlanaM vipulataraM nirjahetukamityahameva paripAlayAmi gacchamiti / evamanyagItArthe niSpanne sati gacchagatA gItArthAstaM bruvate-nikSipa gaNanAyakapadamiti gItArthe revamukte sa brUte-na nikSipAmi padavI kintu icchAmi gacchaM paripAlayitum / evamukte te gItArthAH kSubhyanti, tataH 'taMsi ca NaM samukkiTuMsi' tasmiMzca khalu samutkRSTa pUrva gaNanAyakatvena sthApite 'paro vaejjA' paraH gItArthaH gaccho vA vadet 'ajjo' he Arya ? 'te' tava 'dussamukkiTa' duHsamutkRSTam anucitamidaM gaNanAyakapadaM tasmAt 'nikkhivAhi' nikSipa tyajedaM padam , yat pUrva tvayA necchitaM gaNanAyakapadaM pazcAdidAnoM yadyapi tava rocate tathApi nAsmAkaM rocate ato duHsamutkRSTaM khalu tavedaM gaNanAyakapadaM vartate / evaM taiH kathite yadi sa svapadaM nikSipati tadA 'tassa NaM' tasya samutkRSTasya khallu 'nikkhivamANassa' nikSipataH svapadavI vimuJcataH 'natthi kei chee vA parihAre vA' nA'sti ko'pi chedo vA dIkSAchedarUpaH, parihAro vA saptarAtraM vA tapaH, na tasya kimapi prAyazcittaM samApatediti bhAvaH / atha 'je sAhammiyA' ye sAdharmikAH ye punaH sAdharmikA gacchasAdhavaH 'ahAkappeNaM' yathAkalpena AvazyakAdiSu yathoktavinayakaraNalakSaNena, tathAhi-Avazyake kriyamANe yo vinayaH tasyA''cAryasya karttavyo bhavettaM ca na kurvanti, sUtramartha vA tatsamIpe na gRhNanti, AcAryaprAyogyaM bhaktaM tasya na prayacchanti, tasya purato nAlocayanti AcAryasya vastrapAtrakambalAdipratyupekSaNAthai nopasthitA bhavanti, nApi tasya kRtikarma vandanakamanyadvA kurvanti, na ca tasya yAstisraH saMstArakabhUmayastAapi dadati evaM yathAkalpena yadi 'no abbhuTAe' no abhyutthAya tasya padavItyAgaM no kArayitvA 'viharaMti' viharanti tiSThanti tadA 'savvesiM tesiM' sarveSAM teSAM yathAkalpamanabhyuttiSThatAM pUrvoktAM kriyAM kurvatAmityarthaH pratyekaM sarveSAM padavIdhArakasya ca 'tappattiya' tatpratyayikaM yathAkalpAnabhyutthAna kAraNakaM 'chee vA parihAre vA' chedo vA dIkSAcchedaH, parihAraH saptarAtraM vA tapaH prAyazcittaM samApatati // sU0 13 / / / pUrva sApekSe AcAryopAdhyAye kAladharmaprApte tatkathitAnusAreNa tatpade'nyAcAryasthApane vidhiruktaH, sAmpratamAcAryopAdhyAyasya avadhAvane tadvidhimAha,-athavA pUrva bhavajIvitAnmaraNaviSayakaM sUtramUktam , sAmprataM saMyamajIvitAnmaraNaviSayakaM sUtraM pratipAdyate-'AyariyauvajjhAe ohAyamANe' ityAdi / - sUtram-AyariyauvajjhAe ohAyamANe annayaraM vaejjA ajjo ! mamaMsiNaM ohAviyaMsi samANaMsi ayaM samukkasiyavve, se ya samukasaNArihe samukkasiyatve, se ya no samukkasiNArihe no samukkasiyavve, asthi yA ittha aNNe kei samukkasaraNArihe se samukkasiyanve, natthi yA ittha anne kei samukkasaNArihe se ceva samukkasiyavve Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU0 14-15 maraNAsannAcAryAdyanujJAte tatpazcAtpadadAnavidhiH 113 tesiM ca NaM samukilusi paro vaejjA dussamukiTaM te ajo nikkhivAhi, tassa NaM nikkhivamANassa natthi kei chee vA parihAre vA, je sAhammiyA ahAkappeNaM no abbhuTAe viharaMti savvesi tesi tappattiyaM chee vA parihAre vA // sU0 14 // ___ chAyA--AcAryopAdhyAyo'vadhAvan anyataraM vadet Arya! mayi khalu avadhAvite sati ayaM samutkarSayitavyaH, sa ca samutkarSaNAhaH samutkarSayitavyaH sa ca no samutkarSaNAhoM no samutkarSayitavyaH, asti cAtra'nyaH kazcit samutkarSaNArhaH samutkarSayitavyaH, nAsti cAtrA'nyaH kazcit samutkarSaNArhaH sa eva samutkarSayitavyaH, tasmiMzca khalu samutkRSTe paro vadet duHsamutkRSTaM te Arya ! nikSipa, tasya khalu nikSipato nAsti kazcit chedo vA parihAro vA, ye sAdharmikAH yathAkalpena na abhyutthAya viharanti sarveSAM teSAM tatpratyayikaM chedo vA parihAro vA // sU0 14 // __ bhASyam-'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAya AcArya upAdhyAyazca 'ohAyamANe' avadhAvan mohena rogeNa vA liGgaM sadorakamukhavastrikArajoharaNalakSaNaM parityajya gacchA. nissaran ayaM gacchasApekSo'to gamanAtprAgeva 'annayaraM' anyataram upAdhyAyaM pravartakaM sthaviraM gaNinaM gaNadharaM gaNAvacchedakaM vA 'vaejjA' vadet , kiM vadet ! tatrAha 'ajjo ! mamaMsi NaM ohAviyali' he Arya ! mayi khalu avadhAvite cAritraliGga muktvA gate sati 'ayaM samukkasiyavyo' ayamamukaH zramaNaH matsthAne samutkarSayitavyaH-mama sthAne sthApanIyaH / zeSaM sarvaM trayodazasUtravadeva vyAkhyeyam // sU. 14 // pUrvamavadhAvitAcAryopAdhyAyaviSayakaM sUtramuktam , avadhAvitazca sa yadi bhagnavrato jAyeta, bhagnavato bhUtvA tato yadi sa zubhakarmodayAtpazcAttApapUrvakaM punarupatiSThati, punarupasthite sati tasmin upasthApanA kartavyA bhavati, tatprasaGgAd upasthApanApratipAdanArthaM sUtramAha-'AyariyauvajjhAe saremANe' ityAdi / sUtram - Ayariyauna jjhAe saremANe paraM caurAyapaMcarAyAo kappAgaM bhikkhu no uvaTThAvei kappAe, asthi yAI se kei mANaNijje kappAge Natthi yAI se kei chee vA parihAre vA, Nasthi yAI se kei mANaNijje kappAe se saMtarA chee vA parihAre vA // suu015|| chAyA-AcAryopAdhyAyaH smaran paraM caturAtrapaJcarAtrAt kalpAkaM bhikSu no upasthApayati kalpAke, asti tasya mAnanIyaH kalpAkaH nAsti cApi tasya ko'pi chedo vA parihAro vA, nAsti cApi tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkaH tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 15 // vya. 15 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre bhASyam -- 'AyariyauvajjhAe' AcAryaH upAdhyAyazca 'saremANe' smaran ayamupasthApanAha iti jAnAna: navadIkSito'yaM chedopasthApanIyacAritraM prAptuM yogyo'sti ityevaM jAmAnaH 'paraM caurAya paMcarAyAo' 'paraM catUrAtrAt pazcarAtrAdvA 'kappAgaM' kalpAkaM yaH SaDjIvanikAdi - sUtrArthaM prAptastaM 'bhikkhu' bhikSu navadIkSitaM munim 'No uvadvAvei' no upasthApayati--chedopasthApanIyacAritraM na samarpayati tadA AcAryasyopAdhyAyasya vA chedaparihArAdi prAyazcittamApadyate / tatra yadi kadAcit 'kappAge' kalpAke chedopasthApanIyacAritraprAptiyogye tasmin sati 'asthi yAI se kei mANaNijje kappAge' asti cA'pi 'se' tasya mahAtrataropaNayogyanavadIkSitazramaNasya kazcit mAnanIyaH saMsAraparyAyikaH pitA jyeSTho bhrAtA, anyo vA kazcit svAmI kalpAkaH bhAvI paJcamahAvratAropaNayogyaH saH navadIkSitaH pratikramaNaM na jAnAti paJcarAtreNa dazarAtreNa pazcadazarAtreNa vA sahaiva mahAvratAropaNamAvazyakaM bhavet tadA 'se' tasya AcAryasya upAdhyAyasya vA 'Natthi yA se kei chee vA parihAre vA' nAsti na bhavati kazcittasyAcAryasyopAdhyAyasya vA chedo vA parihAro vA upalakSaNAdanyadapi dazarAtratapaHprabhRtikaM vA prAyazcittam / yadi navadIkSitasya mahAvratAropaNa yogyatAyuktasyA'pi yadi mAnanIyaH pitAdirbhavati sa ca dazarAtrAtparaM pratikramaNAbhyAsA'nantaraM mahAvratasyAdhikArI bhaviSyatIti jJAtvA AcAryaH 'ubhayoH sahaiva paJcamahAvratAropaNaM kariSyAmi' iti kRtvA pUrvadIkSitasyopasthApane vilambaM karoti tadA AcAryasya upAdhyAyasya vA chedAdikaM prAyazcittaM na bhavati, mAnanIye'nutthApite tasyopasthApanAyAH ayogyatvAditi / 'natthi yAiM se kei mANaNijje kappAge' atha nAsti cA'pi kazcit navadIkSitasya mAnanIyaH bhAvI kalpAkaH upasthApanAyogyaH pitAdiH tadA catUrAtrAt paJcarAtrAdvA paramapi nopasthApayati tadA 'se' tasyAcAryasyopAdhyAyasya vA 'saMtarA chee vA parihAre vA' sAntarAt svakRtAt-antarAt aparAdhAt yAvanti dinAni tasyopasthApane'ntaritAni tAvanti dinAnItyarthaH chedo vA parihAro vA chedanAmakaM parihAranAmakaM paJcarAtrAdikaM tapaHprabhRtikaM vA prAyazcittaM bhavati / ayaM bhAvaH - yadi catUrAtrAtparamanyAni catvAri dinAni yAvat nopasthApayati tadA AcAryasya upAdhyAyasya vA pratyekaM pratyekaM dinacatuSTaye - prathamacatuSTaye dvitIyacatuSTaye ca prAyazcittaM caturgurukaM bhavati / atha yadi prathamadvitIyacatuSkAdanantaramanyAni catvAri dinAni laGghayati tatra nopasthApayati tadA SaDUlaghukaM prAyazcittaM bhavati, tato'pyanyAni catvAri dinAni ativAhayati cet tadA SaDgurukaM prAyazcittaM bhavati / tato'pi yadyanyAni catvAri dinAni laGghayati tadA caturgurukazchedaH prAyazcittaM bhavati / tataH paraM yadyanyAni catvAri dinAni laGghayati, tadA SaDgurukazchedaH prAyazcittaM bhavati / tadanantaramekaikadivasAtikrame mUlA'navasthApyapArAcitAni prAyacittarUpeNa bhavantIti / 114 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU0 16-17 kalpAkasyopasthApanAvidhiH 115 ayamAzayaH-vivakSite bhikSau kalpAke pazcamahAvatAropaNayogye jAte sati yadi kadAcit tasya kalpAkasya mAnanIyo janakAdirupasthApayitavyo vidyate parantu adyAvadhi kalpAko na jAtaH AvazyakasUtrArthayoJjatA na sampannastahi sa jaghanyataH paJcarAtraM yAvat pratIkSyaH, madhyamato dazarAtraM yAvat , utkarSataH paJcadazarAtraM yAvat pratIkSyaH, tadanantaramapi yadi mAnanIyo janakAdivargoM na kalpAka upajAyate tadA tatpratIkSAM dUrato'pahAya sa kalpAko bhikSurupasthApanIya eva / tatra yadi AcAryaH upAdhyAyo vA nopasthApayati tadA AcAryasya upA. dhyAyasya vA anutthApananimittakaM chedaH chedanAmakaM, parihAraH parihAranAmakaM vA prAyazcittaM bhavati / atha yadi tasya kalpAkasya mAnanIyo janakAdiH bhAvI kalpAko na vidyate, tadA teSAM pitrAdInAmabhAve yadi taM kalpAkaM catUrAtramadhye paJcarAtramadhye vA nopasthApayati tadA tasyAcAryasya upAdhyAyasya vA chedaH parihAro vA prAyazcittaM bhavati // sU0 15 // sUtram-AyariyauvajjhAe asaramANe paraM caurAyapaMcarAyAo kappAgaM bhikkhu no uvaTThAvei kappAe, asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe natthi se kei chee vA parihAre vA, nasthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 16 // chAyA-AcAryopAdhyAyaH asmaran paraM catUrAtrapaJcarAtrAt kalpAkaM bhikSu no upasthApayati kalpAke, asti cA'tra kazcit mAnanIyaH kalpAkaH nA'sti tasya kazcit chedo vA parihAro vA, nAsti cA'tra tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkaH tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA / / sU0 16 // bhASyam-'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAya AcAryo vA upAdhyAyo vA 'asara. mANe' asmaran pramAdavazAt kAryavyagratvena vA navadIkSitopasthApanasya smaraNamakurvan 'paraM caurAyapaMcarAyAo' catUrAtrAt paJcarAtrAdvA param 'kappAgaM bhika no ubadAveI' kampArka sUtrArthaprAptam samyak SaijIvanikAdijJAtAraM bhikSu navadIkSitaM zramaNam no upasthApayati chedopasthApanIyacAritrAropaNaM na karoti, atha 'kappAe' kalpAke abhyastaSaDjIvanikAdike tasmin vidyamAne 'asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe' asti vidyate cA'trA'smin gacche 'se' tasya navadIkSitasya kazcit ko'pi mAnanIyaH pitRbhrAtRprabhRtikaH bhAvI kalpAkaH tadA asmarataH AcAryasya upAdhyAyasya vA 'natthi se kei chae vA parihAre vA' nAsti na bhavati tadA 'se' tasyAcAryasya upAdhyAyasya vA chedo vA parihAro vA / yadi navadIkSitasya kazcit pitRbhrAtRprabhRtiko mAnanIyaH tasmin gacche bhAvo kalpAka upasthApanAyogyo bhavet tadA paJcarAtrAt paramapi navadIkSitasyA'nupasthApane asmarato'pi AcAryasya upAdhyAyasya vA chedanAmakaM parihAranAmakam anyadvA saptarAtrAdikatapaHprabhRtikaM prAyazcittaM na bhavatIti bhAvaH / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre 'nathi ya ittha se mANaNijje kappAe' atha yadi nA'sti na vidyate atrA'smin gacche 'se' tasya mAnanIyaH pitA jyeSThabhrAtAdirvA kalpAkaH sUtrArthaprAptaH kazcit tadA catUrAtrAt paJcarAtrAdvA paramasmarataH 'se' tasya AcAryasya upAdhyAyasya vA 'saMtarA chee vA parihAre vA' sAntarAt yAvanti dinAni tasyopasthApane vyavadhAnIkRtAni tAvadinaparamitaH chedo vA parihAro vA chedanAmakaM parihAranAmakaM saptarAtraM vA tapaH prAyazcittaM bhavatIti // sU0 16 // sUtram-AyariyauvajjhAe saramANe vA asaramANe vA paraM dasarAyakappAo kappAgaM bhikkhu no uvaTThAvei kappAe, asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe natthi ya ittha se kei chee vA parihAre vA, natthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe saMvaccharaM tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA uvajjhAyattaM vA pavattayattaM vA therattaM vA gaNittaM vA gaNaharattaM vA gaNAvaccheyayattaM vA uddisittae vA // sU0 17 // __chAyA-AcAryopAdhyAyaH smaran vA asmaran vA paraM dazarAtrakalpAt kalpAkaM bhikSuno upasthApayati kalpAke, asti cA'tra kazcit mAnanIyaH kalpAkaH nA'sti tasya kazcit chedo vA parihAro vA, nAsti cA'tra tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkaH saMvatsaraM tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA upAdhyAyatvaM vA pravartakatvaM vA sthaghiratvaM vA gaNitvaM vA gaNadharatvaM vA gaNAvacchedakatvaM vA uddeSTum // sU0 17 // bhASyam-'AyariyauyajjhAe' AcAryaH upAdhyAyo vA 'saramANe vA asaramANe vA' smaran 'ayaM navadIkSitaH zramaNa upasthApanAyogyaH' ityevaM smaran, vismaran vA yasmin kAle smaraNa karoti 'ayamupasthApanayogyaH' iti tatsamaye upasthApanAsAdhakaM prazastalagnanakSatramuhartAdikaM na milati, yadA tu sAdhakaM lagnanakSatrAdikamanukUlamupasthitaM bhavati, tadA saMghakAryAdivyAkSepAt na smarati tata evaM kathyate yat smaran vA asmaran vA 'paraM dasarAyakappAo' paraM dazarAtrakalpAt kAlaH samayaH addhA, kalpaH, iti samAnArthakAH kAlavAcakAH zabdAH, tato'tra kalpazabdaH kAlArthakaH tathAca-smaraNe'pi paJca, asmaraNe'pi paJceti smaraNAsmaraNamizrasUtratvena dazarAtrAtkalpAditi dazarAtrAtmakakAlAt paramadhikaM kAlaM yAvat 'kappAgaM' kalpAkaM prAptasUtrArtham 'bhikkhu" bhikSu 'no uvaTThAvei' no upasthApayati mahAvate nA''ropayati 'kappAe' kalpAke'dhigatasUtrArthe tasmin vidyamAne sati tatra yadi 'asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe' asti cA'tra tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkaH, yadyatra gacche tasya abhinavadIkSitasya mAnanIyaH pitRbhrAtRprabhRtikaH samIpatarakAle bhAvikalpAko vidyate tadA nopasthApayati abhinava dIkSitaM tarhi tu 'natthi ittha se kei chee vA parihAre vA' nAsti na bhavati tasyA'nupasthApayiturAcAryasyopAdhyAyasya vA kazcit chedo vA parihAro vA chedanAmakaM parihAranAmakaM Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 2018 bhikSogaNAntaragamane tatrAvasthAnavidhiH 117 dazarAtraprabhRtikaM vA prAyazcitam / atra tasya bhAvikalpAkasya mAnanIyapitrAdikasya sadbhAve yadi navadIkSitaM tatkAraNamAzritya nopasthApayati tadA''cAryAdarna kimapi chedaparihArAdikaM prAyazcittamApatati, mAnanIyakalpAkopasthApanAnantarameva laghuvayaskanavadIkSitasyAdhikAraprAptatvAditi bhAvaH / atha 'natthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe' nAsti na vidyate cA'tra gacche tasyA'bhinavadIkSitasya kazcinmAnanIyaH pitrAdi vikalpAkaH tarhi tasyA'bhinavadIkSitasya tatkAlamevopasthApanamakartarAcAryasya upAdhyAyasya vA chedanAmakaM parihAranAmakaM dazarAtraM vA yadyattapaH tattaprabhRtikaM prAyazcittaM bhavatyeva / atha yadi sa chedaM parihAraM tadubhayaM vA tapo dhRtikAyabalAdhabhAvena voDhuM na zaknuyAt tadA 'saMvaccharaM tassa tappattiyaM' saMvatsaraM varSaparyantaM yAvat tasyA'nupasthApayiturAcAryasya upAdhyAyasya vA tatpratyayikam-anupasthApananimittakam 'no kappaI' no kalpate 'AyariyattaM vA' AcAryatvaM vA gaNanAyakapadaM vA 'pavattayattaM vA' pravartakatvaM vA 'therattaM vA' sthaviratvaM vA 'gaNittaM vA gaNitvaM vA 'gaNaharattaM vA' gaNadharatvaM vA 'gaNAvaccheyayattaM vA' gaNAvacchedakatvaM vA 'uddisittae vA' uddeSTumanujJAtuM vA saMvatsaraparyantam AcAryAdipadaM tyAjayitvA tatsakAzAd gaNo hiyate, amusmin aparAdhe tapovahanAzaktasya AcAryAdeH padApaharaNamAtradaNDasyaiva vidhAnAditi // sU0 17 // pUrvasUtra AcAryasya gaNApaharaNamuktam, tato gurorgaNaharaNaM dRSTvA gaNastho bhikSuH 'me gurorgaNaH kimiti hRtaH' iti vicintyAsmAdevApamAnakaraNAd bhikSuranyatra gaNAntare gacchet, yadvA yasya gaNo hRtaH sa eva vA gaNaharaNApamAnena kaluSitaH san anya gaNaM vrajedityanyagaNopasampatpratipAdanArthamAha--'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakamma annaM gaNaM uvasaMpajjicA NaM viharejjA taM ca kei sAhammie pAsittA vaejjA-kaM ajjo ! uvasaMpajjittA gaM viharasi ? je tattha savvarAiNie taM vaejjA, aha bhaMte kassa kappAe ! je tattha bahussue taM vaejjA jaM vA se bhagavaM vakkhai tassa ANAuvavAyavayaNanidese cihissAmi // sU018 // chAyA-bhikSuzca gaNAdavakramya anyaM gaNamupasaMpadya khalu viharet taM ca kazcit sAdharmiko dRSTvA vadet kam Arya ! upasaMpadya viharasi / yaH tatra sarvaratnAdhikaH taM vadet, atha bhadanta ! kasya kalpena yastatra bahuzrutastaM vadet yaM vA sa bhagavAn vakSyati tasyAzopapAtavacananirdeze sthAsyAmi // sU0 18 // bhASyam-'bhikkhU ya' bhikSuzca 'gaNAo avakkamma' gaNAt svakIyagacchAt avakramya niSkramya 'annaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharejjA' gaNaharaNakAraNaM, yadvA viziSTasUprArthanimittamanyakAraNanimittaM vA anyam anyadIyaM gaNaM gacchamupasaMpadya parakIyagacchaM prApya viharet tiSThet 'taM ca kei sAhammie pAsittA vaejjA' taM zramaNaM ca kacit anekabhikSAcarAdi Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 vyavahArasUtre samAkule grAme bhikSAdyartha bhramantaM dRSTvA samyagavalokya kazcitsAdharmiko vadet pRcchedityarthaH, kiM pRcchedityAha - 'kaM' ityAdi, 'ke ajjo ! uvasaMpajjittA NaM viharasi' he Arya ! kamAcAryavizeSamupasaMpadya kasyAcAryasya nizrAyAM tiSThan khalu tvaM viharasi evaM sAdharmikeNa pRSTaH san 'je tattha savvarAiNie' yastatra yatra gacche gatastasmin sthAne sarvaratnAdhiko gItArtha AcAryo bhavettaM vadet amukasya ratnAdhikasya nizrAyAM tiSThAmIti vadet / tasminnevamukte sa parikalpayati-yamayaM vyapadizati sa tu agItArthaH, na cA'yamagItArthanizrayA viharati tataH sa sAdharmikaH punarapi pRcchati-'aha bhaMte' ityAdi 'aha bhaMte kassa kappAe' atha bhadanta ! kasyAcAryasya kalpena kasya nizrayA viharasIti / sUtre 'kappAe' ityatra strItvaM prAkRtatvAt / evamukte 'je tattha bahussue taM vaejjA' yaH ko'pi tatra sthAne bahuzrutastaM vadet tasya sarvaratnAdhikasyAcAryasyA'gItArthasya yo gItArthaH ziSyaH sUtrArthaniSNAtaH samastasyApi gaNasya tRptikArakastasya nAma gRhNIyAt, yad amukasya nizrayA'haM viharAmIti vadet -'jaM vA se bhagavaM vakkhai' yaM vA sa bhagavAn jJAnAdisaMpadAsampannaH vakSyati kathayiSyati yathA'mukasyA''jJA tvayA paripAlanIye-ti, 'tassa ANAuvavAyavayaNanidese cihissAmi' tasyaiva AjJopapAtavacananirdeze AjJA ca upapAtazca vacananirdezazceti samAhAradvandvaH, tena mAjJAyAm upapAte-samIpe, vacananirdeze AdezapratIkSAyAM ca sthAsyAmIti // suu018|| pUrvasUtre mAjJAyAM sthAsyAmInyuktam , ityanena gurUNAmAjJA balavatI bhavati-'AjJAsArazca gacchavAsaH' iti dhvanitam tataH zarIrasya pratiroddhumazaktaM zvAsocchAsanimeSAdikriyAvyApAra muktvA sarveSu vyApAreSu gurvAjJA pAlanIyeti tadarthapratipAdanArthamidaM sUtramAha-'vahave sAhammiyA' ityAdi / sUtram--bahave sAhammiyA icchejjA egayao abhinicariyaM cArae No NhaM kappai there aNApucchittA egayao abhinicariyaM cArae, kappai NhaM there ApucchittA egayao abhinicariyaM cArae, therA ya se viyarejjA evaM haM kappai egayao abhinicariyaM cArae, therA ya se no viyarejjA evaM haM no kappai egayao abhinicariyaM cArae, jaM tattha therehi aviiNNe egayao abhinicariyaM caraMti se aMtarA chee vA parihAre vA // sU0 19 // chAyA-bahavaH sAdharmikA iccheyurekato'bhinicarikA caritum no khalu kalpate sthavirAnanApRcchaya ekato'bhinicarikAM caritum , kalpate khalu sthavirAnApRcchaya ekato'bhinivarikAM caritum , sthavirAzca te vitareyuH evaM khalu kalpate ekato'bhinicarikAM caritum sthavirAzca te no vitareyuH evaM khalu no kalpate'bhinicarikAM caritum , yattatra sthavirairavitINe ekato'bhicarikAM caranti teSAM sAntarAt chedo vA parihAro vA / / suu019|| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU0 19-20 anekasAdharmikANAmekato viharaNavidhiH 119 bhASyam - 'bahave' bahavo'neke triprabhRtikAH 'sAhammiyA' sAdharmikAH samAnadharmavantaH sAmbhogikAH 'icchejjA' iccheyuH, kimiccheyuH ? tatrAha - ' egayao' ityAdi / egayao ekataH ekatra sahitA ityarthaH 'abhinicariyaM cArae' abhinicarikAM caritum, tatra ekatra militvA vicaraNam, ekatra militvA vAsakaraNam, ekatra militvA calanaM abhinicarikA, tAM karttuM bahavaH zramaNA iccheyuH, evaM prakAreNa teSAmicchatAm 'no heM kappai yere aNApucchittA' no khalu sUtre 'paha' iti sarvatra khalvarthe' teSAmabhinicarikAM carituM kalpate sthavirAn gacchanAyakAn anApRcchya anAmantrya, sthavirANAmAjJAM vinA teSAmicchatAmapi abhinicarikAM carituM kathamapi na kalpate svacchandacAritvadoSasaMbhavAt / tarhi kathaM kalpate ? ityAha- ' kappara hUM' ityAdi, 'kappai ha there ApucchittA ears abhinicariyaM cArae' yasmAt kAraNAt svacchandacAritvadoSApAtastasmAt kAraNAt kalpate khalu teSAM sthavirAn gaNanAyakAn ApRcchaya Amantrya tadAjJAM labdhvetyarthaH ekato'bhinicarikAM caritumiti / 'therA ya se viyarejjA evaM haM kappai egayao abhinicariyaM cArae' ApRcchAyAM kRtAyAM satyAM yadi sthavirAzca teSAM vitareyuranujAnIyuranujJAM dadyurityarthaH tadA evaM khalu kalpate teSA - micchatAM bahUnAmekatra militvA ekato'bhicarikAM gamananivAsAdirUpAM caritum / atha yadi Apa - cchAyAM kRtAyAmapi 'therA ya se no viyarejjA' sthavirAzca teSAM no vitareyuH anujJAM yadi no dastadA evaM haM no kapar3e egayao abhinicariyaM cArae' evaM khalu teSAM na kalpate na kathamapi yujyate ekataH ekatra militvA abhinicarikAM caritum / 'jaM tattha therehiM aviiNNe' yat punaH tatra sthaviraiH gaNanAyakairavitIrNe'nanujJAte sati 'egayao abhinicariyaM caraMti' ekata ekatra - militvA abhinicarikAM caranti kurvanti 'se saMtarA chee vA parihArevA' se teSAM pratyekaM sAntarAt tatsthAnAdapratyAvarttanarUpAt yAvanti dinAni te'bhinicarikAM caranti tAvaddinaparimitakAlamAzrityetyarthaH chedo vA parihAro vA chedanAmakaM parihAranAmakaM dazarAtrikaM tapaH prabhRtikaM vA prAyazcitaM bhavatIti // sU0 19 // pUrvasUtra sthavirAjJayA'bhinicarikA proktA, sAmpratamanAjJAvicarato bhikSoH prAyazcittamAha'cariyApaviTTe' ityAdi / sUtram - cariyApaviTThe bhikkhU jAva caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA sacceva AloyaNA sacceva paDikkamaNA sacceva oggahassa puvvANunnavaNA ciTThA ahAlaMdamavi uggahe / / sU0 20 // chAyA -- carikApraviSTo bhikSuryAvat catUrAtrapaJcarAtrAdvA sthavirAn pazyet saiva AlocanA tadeva pratikramaNam saivopagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati yathAlandamapyava - prahe // sU0 20 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 vyavahArasUtre bhASyam -'cariyApaviTe bhikkhU' carikAnimittaM ye zramaNA grAmAnugrAmagatAH teSAM madhyAt ekataraM zramaNamadhikRtya kathyate carikApraviSTo bhikSuH zramaNaH svagacchIyasthavirANAmAjJAmantareNa vihattuM pravRttaH sAdhuH 'jAva caurAyapaMcarAyAo' yAvat catUrAtrAtpazcarAtrAdvA, atra yAvatpadena- 'ekadvitri' iti padaM gRhyate tatazcAyamarthaH-ekadvitricatuHpaJcarAtrAt , yathA ekarAtrAt dvirAtrAt trirAtrAt catUrAtrAt paJcarAtrAdvA paraM 'there pAsejjA' sthavirAn svakIyagaNanAyakAn pazyet ekAdipaJcarAtrAnantaraM yadA pUrvathaviraiH saha miledityarthaH tadA tasya sthaviraiH saha militasya 'sacceva AloyaNA' saivAlocanA tiSThati yA khalu AlocanA anyasmAdgaNAdAgate upasaMpadyamAne vitIrNA 'sacceva paDikkamaNaM' tadeva parikramaNam anyagaNAdAgatya tasmin gaNe upasaMpadyamAne yat tasmAt pApasthAnAt pratyAvarttanarUpaM tadeva, 'sacceva oggahassa puvANunnavaNA ciTTaI' saiva cAvagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati yA anujJApanA anyadIyagaNAdAgate upasaMpadyamAne ca sAdharmikAvagrahasyA'nujJApanAkRtA AsIt saiveti 'ahAlaMdamavi uggahe' yathAlandamapyavagrahe yathAkAlamapi, atrApizabdaH saMbhAvanAyAm tena na kevalaM yathAkAlameva kintu ciramapi yathAkAlaM yAvattato gacchAt tasya bhAvo na vipariNamati tAvadavagrahe avagrahasya saiva pUrvA'nujJApanA tiSThati, AjJAmantareNa vihArapravRttaH sAdhuvit ekadvitricatUrAtrapaJcarAtraparyantaM vihRtya sthavirAn dRSTvA bhavadAjJAmantareNAhaM vihAraM kRtavAn ityevaMrUpeNA''locanA karttavyA, pratikramaNaM karttavyam / tathA yatraitAvatkAlaM sthitaH tatratyasthavirAjJAmAdAya punaH yasya sthavirasya pArzve pUrvamAsIt tadAjJAyAmeva bhUyo'vasthito bhavet / tathA yAvatparyantaM hastarekhA zuNyet tAvatkAlamapi sthavirAjJAmantareNa na tiSThediti bhAvaH // sU0 20 // sUtram-cariyApavihe bhikkhU paraM caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa parihArassa uvaTThAejjA bhikkhubhAvassa aTTAe doccaMpi oggahe aNunnaveyavve siyA, kappai se evaM vadittae-aNujANaha bhaMte ! mioggahaM ahAlaMda dhuvaM niyayaM nicchaiyaM veuTTiyaM tao pacchA kAyasaMphAsaM // sU0 21 // chAyA-carikApraviSTo bhikSuH paraM catUrAtrapaJcarAtrAdvA sthavirAn pazyet punarAlocayet punaH pratikramet punazchedasya parihArasyopatiSThet bhikSubhAvasyArthAya dvitIyamapyavagraho'nujJAtavyaH syAt kalpate tasya evaM vaktum-anujAnIta bhadanta ! mitamavagraham yathAlanda dhruvaM niyataM naizcayikaM vyAvRttam tataH pazcAt kAyasaMsparzam // sU0 21 // bhASyam-'cariyApavidve bhikkhU' carikApraviSTaH sthavirAjJAmantareNa ekato vihArAdinimittaM gato bhikSuH 'paraM caurAyapaMcarAyAo' paraM catUrAtrAt paJcarAtrAdvA ityatra vyAkhyAnato vizeSapratipattistataH paramityasyAyamarthaH-param pariNate bhAve catuHpaJcarAtrAt pUrva parato vA yadi carikApraviSTasya zramaNasya bhAvo vipariNato bhavet yathA ko'tra sthAsyati, atrato mayA niSkramitavya Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M .. bhASyam u04 sU0 21-22 parikAnivRttasya punarAgamane vidhiH 125 miti paribhUtaH san tatazcatUrAtrAt paJcarAtrAdvA parataH 'there pAsejjA' sthavirAn svakIyagaNanAyakAn pazyet punarapi ca tasya bhAvaH pratyAvRtto bhavet tadA sa bhUyo'pi prathamopasaMpadIva yathA pUrva tatprathamatayA upasaMpadi sthitaH tadvat teSAM sthavirANAM pArve 'puNo AloejjA' punarapi prathamopasaMpadIva bhUyo'pyAlocayet AlocanAM kuryAt svakIyAparAdhaM gurusamIpe vacasA prakAzayet 'puNo paDikkamejjA' punarbhUyo'pi pratikAmet tatpAphsthAnAt punarakaraNatayA pratyAvartanarUpaM pratikramaNaM kuryAt 'puNo cheyassa parihArassa uvadvAejjA' punabhUyo'pi chedAya chedaprAyazcittagrahaNAya parihArAya vA parihAratapograhaNAya vA upatiSTheta upasthito bhavet , vipariNate aparipate vA bhAve yatkiJcit prAyazcittasthAnaM prAptavAn , tasmin pApasthAne Alocite pratikrAnte sati gaNanAyakena yat chedanAmakaM parihAranAmakaM vA prAyazcittaM nirdiSTam tatsamyak zraddhAya tasya karaNArthamupatiSTheta abhyudyato bhavet / prathamaM svagacchAt vinirgataH punarbhAvaparAvarttanena svagacchaM samAgataH tadanantaramAcAryeNa yat prAyazcittaM dIyate tasya sarvasyApi paripAlanAya samudyato bhavediti bhAvaH / kimarthaM chedAdiprAyazcittArthamabhyudyato bhavet ! tatrAha-'bhikkhubhAvassa aTThAe ' bhikSubhAvasya bhikSutvasyA'rthAya prayojanAya 'yathA'vasthitaM me bhikSutvaM punarapi bhUyAt' ityevamartham , athavA bhikSubhAvo nAma-smAraNA, vAraNA, nodanA, pratinodanA, tatra vismRte'the smAraNA 1, aticArAdeH pratiSedhanaM vAraNA 2, skhalitasya punaH zikSaNaM nodanA 3, skhalitasya punaH punarniSThuraM zikSApaNaM pratinodanA 4 / etAbhiryathAvasthito bhAvo bhikSubhAvaH, etA yathA pUrvamAsIran tathedAnImapi syurityevamartham 'doccaMpi oggahe aNunnaveyanve siyA' dvitIyamapi vAramavagraho'nujJAtavyaH syAt bhavet , dvitIyavAramavagrahAnujJAM gRhNIyAt 'kappai se evaM vadittae' kalpate 'se' tasya evaM vakSyamANaprakAreNa vaktum / kathamityAha-'aNujANaha bhaMte' anujAnIta bhadanta ! he bhadanta ! 'mioggaI' mitamavagraham , atrAvAhetyupalakSaNaM gamanAdInAm , tathAcA'yamarthaH-mitaM pramANayuktaM maryAdAyuktamavagraham , mitaM gamanaM prayojanavazataH, mitamavasthAnam vizrAmanimittam , mitaM niSIdanaM, mitaM- tvagvartanAdikam / tatra mitaniSIdanaM svAdhyAyAdinimittam , mitatvagvarttanaM pArzvaparitApakAraNAt , AdizabdAt mitabhASaNaM kArye samApatite bhASaNAvasarabhAvAt , mitabhojanam ekakukSipUraNamAtrasya bhagavatA'nu. jJAtAt , he bhadanta ! tatsarvamanujAnIta 'ahAlaMda' yathAlandaM yathAkAlaM 'dhuvaM' dhruvam gacchamaryAdayA yadavazyaM karttavyam 'niyayaM' niyataM yAvadavadhAvanikAmaryAdA tAvadahamapi na tyakSyAmi avazyakaraNIyam 'nicchaiyaM' naizcayika yAvat sahAyAn na labhe tAvat avazyaM nizcayabhAvenA'nuSTheyam tathA 'veuTTiyaM' vyAvartitam pratidinaM pakSacAturmAsikasaMvatsarAdau kSAmaNAdiSu vA anekaprakAramAjJAvilopanaM kRtam , ityetatsarvamanujAnIta kSamadhvamityarthaH / 'tao pacchA kAyasaMphAsaM' vya. 16 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 vyavahAra tato guruNA'bhyupagate sati pazcAt kAyasaMsparzam kAyasya caraNayugalalakSaNasya zirasA saMsparza karoti gurozcaraNadvayaM zirasA vandate ityarthaH, athavA kRtikarmAdiSu Agamane gamane ca yaH kAyasaMsparzaH zarIrasaMghaTTAdirjAtastamapyanujAnIta gamanAgamane ca bhavadAsanAdInAM saMghaTTAdikaM jAtaM tasyA'pi kSamA dadatu ityarthaH // sU0 21 // pUrva carikApraviSTasya sUtradvayenA''locanAdikaM proktam , samprati carikAnivRttasya sUtradvayenA''locanAdikamAha-'cariyAniyaTTe bhikkhU' ityAdi / ___ sUtram-cariyAniyaTTe bhikkhU jAva caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA sanceva AloyaNA sacceva paDikkamaNA sacceva uggahassa punvANuNNavaNA cihai AhAlaMdamavi uggahe ||suu0 22 // chAyA-carikAnivRtto bhikSuH yAvat catUrAtrapaJcarAtrAt sthavirAn pazyet saivA. ''locanA tadeva pratikramaNam saivA'vagrahasya pUrvA'nujJApanA tiSThati yathAlandamapyavaAhe // sU0 22 // bhASyam-'cariyAniyaTTe bhikkhU' carikAnivRtto bhikSuH yaH sAdhuH sthavirAjJAM vinA gattvA tatsthAnato nivRttaH 'jAva caurAyapaMcarAyAo' yAvat catUrAtrapaJcarAtrAt yAvatpadena ekarAtrAt dvirAtrAt trirAtrAdvA paraM ityasya saMgraho bhavati / zeSaM sarvaM carikApraviSTaviSayakaviMzatitamasUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 22 // atha carikAnivRttaviSayakaM dvitIyasUtramAha-'cariyAniya? bhikkhU' ityAdi / sUtram -cariyAniyaTTe bhikkhU paraM caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvaTAejjA bhikkhubhAvassa aTTAe doccaMpi oggahe anunnaveyavve siyA, aNujANaha bhaMte ! mioggahaM ahAlaMda dhuvaM nitiyaM niyacchiyaM veuTTiyaM tao pacchA kAyasaMphAsaM // sU0 23 // __chAyA-cArikAnivRtto bhikSuH paraM catUrAtrapaJcarAtrAt sthavirAn pazyet punarAlocayet punaH pratikramet punazchedaparihArasthopatiSThet bhikSubhAvasyArthAya dvitIyamapi avagrahaH anujJAtavyaH syAt anujAnIta bhadanta ! mitamavagrahaM yathAlandaM dhruvaM niyataM naizcayikaM vyAvRttam tataH pazcAt kAyasaMsparzam // sU0 23 // bhASyam- 'cariyAniyaTTe bhikkhU' carikAnivRtto bhikSuH AjJAmantareNa anyagaNe grAmAnugrAmavihAre vA gatvA tataH pratinivRtto bhikSurityarthaH 'paraM caurAyapaMcarAyAo' catUrAtrapaJcarAtrAt / pUrva parato vA 'there pAsejjA' sthavirAn pazyet / zeSaM sarvaM carikApraviSTaviSayakaviMzatitamasUtravad vyAkhyeyam / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 4 sU0 23-25 dharmadvayasyaikata viharaNavidhiH 123 atha yadi carikApraviSTasUtradvayavadeva carikiAnivRttasUtradvayamapi varttate tadA kimarthamanayoH sUtrayoH pRthagupAdAnaM kriyate carikA praviSTasUtrAbhyAmeva anayozca rikAnivRttasUtrayorgatArthatvAt yato yaiva carikApraviSTAnAM zramaNAnAM sAmAcArI saiva sAmAcArI carikAnivRttAnAM sAdhUnAmapIti / atrocyate - kevalamuccArite carikApraviSTasUtradvaye, anuccArite ca carikAnivRttasUtradvaye yathaiva prAyazcittadAnasAmAcArI carikApraviSTAnAm saiva sAmAcArI carikAnivRttAnAmapItyartho na labhyate etAdRzArthapratipAdakasUtrapadA'bhAvAt, padena hi padArthoM jJAyate padA'bhAve padArthajJAnasyAsaMbhavAt tataH sUtradvayamuccArya yaiva sAmAcArI carikApraviSTAnAM saiva sAmAcArI carikAnivRttAnAmapIti bodhanAya carikAnivRttasUtradvayaM nihitam, anyathA - etatsUtradvayAbhAve carikAnivRttAnAmanyaiva kApi sAmAcArIti kalpyeta tataH kalpanAntaraM mA bhUdityevamartha carikAnivRttasUtradvayamiti // sU0 23 // " sUtram - do sAhammiyA egayao viharaMti taM jahA seho rAyaNie ya, tattha sehata e palicchanne rAyaNie apalicchanne, sehatarAeNaM rAyaNie uvasaMpajjiyavve bhikkhovavAyaM ca dalayai kappAgaM // sU0 24 // chAyA - dvau sAdharmiko pakato viharataH tadyathA - zaikSo rAtnikazca tatra zaikSatara:paricchannaH ratniko'paricchannaH, zaikSatareNa rAtnika upasaMpattavyaH bhikSAmupapAtaMca dadAti kalpyakam // sU0 24 // bhASyam - 'do sAhammiyA' dvau sAdharmikau samAnagurukulau sahAdhyAyinau ekasya gurorantevAsino 'egao viharaMti' ekataH sahaiva dvAvapi viharataH 'taMjahA' tadyathA - 'seho rAyaNie ya' zaikSakaH paryAyavidyAdimizca nyUnaH rAtnikazca ratnAdhikaH, 'tattha' tatra tayordvayoH zaikSarAtni kayormadhye yaH zaikSataraH laghuparyAyaH saH 'palicchanne' paricchannaH dravyaparicchadena ziSyAdinA parivRtaH saMyuktaH tathA 'rAyaNie apalicchanne' rAtniko ratnAdhikaH aparicchannaH dravyaparivAreNa ziSyarUpeNA'paricchannaH ziSyaparivArarahita ityarthaH, tatra 'sehataraeNaM rAyaNie uvasaMpajjiyadhve siyA' zaikSatarakeNa laghuparyAya sAdhunA 'rAyaNie' rAtniko ratnAdhika upasaMpattavyaH syAt zaikSatarako ratnAdhikamupasaMpadyeta ratnAdhikasya parivAratvena sthAtavyamityarthaH tathA zaikSataraH ratnAdhikAya ' bhikkhovavAyaM ca dalayai kalpAgaM' bhikSAmupapAtaM dadAti kalpAkam zaikSatarako ratnAdhikasya bhikSAm azanAdicaturvidhamAhAram upapAtaM samopopavezanaM vinayAdikaM ca dadAti, bhikSAdikaM sarvamapi kalpanIyaM ratnAdhikasya dadAti tatsamIpe daivasikI rAtrikI cAlocanA karttavyA sarvamapi vinayavaiyAvRttyAdikaM ratnAdhikasya kuryAditi bhAvaH // sU0 24 // pUrvasUtre zaikSaH parivArasahitaH ratnAdhikazca parivArarahitaH iti tayordvayorekatra vAsavidhiH pradarzitaH, sAmprataM tadvaiparItyena tayorekatra vAsavidhimAha - 'do sAhammiyA' ityAdi / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 namaha vyavahArasUtra sUtram--do sAhammiyA egayo viharaMti, taMjahA-sehe ya rAyaNie ya, tattha rAyaNie palicchaNNe sehatarAe apalicchaNNe, icchA rAyaNie sehatarAgaM uvasaMpajjejjA, icchA no uvasaMpajjejjA icchA bhikkhovavAyaM dalayai kappAgaM icchA no dalayai kappAgaM // 25 // chAyA-dvau sAdharmiko ekato viharataH, tadyathA-zaikSazca rAtnikazca, tatra rAtnikaH paricchannaH zaikSatarako'paricchannaH, icchA rAtnikaH zaikSatarakamupasaMpadyeta icchA no upasaMpadheta icchAbhikSopapAtaM dadAti kalpyakam icchA no dadAti kalpyakam // sU0 25 // bhASyam-'do sAhammiyA' dvausAdharmiko 'egayao viharaMti' ekataH sahaiva viharataH 'taMjahA' tadyathA 'sehe ya rAyaNie ya' zaikSazca rAnikaca, tatra zaikSaH laghuparyAyaH rAnikaH ratnAdhikaH paryAyajyeSThaH 'tattha' tatra tayoIyoH zaikSakarAtnikayormadhye rAyaNie' rAtniko ratnAdhikaH paryAyajyeSThaH 'palicchaNNe' paricchannaH paricchadena ziSyaparivAreNa sahitaH 'sehatarAe apalicchaNNe' zaikSatarako'paricchannaH ziSyaparivAreNa rahito bhavet , evaM sati tatra 'icchA' icchA-rAnikasya icchA yadi bhavati tadA 'rAyaNie' rAtnikaH 'sehatarAgaM uvasaMpajjejjA' zaikSatarakamupasaMpadyeta yadi rAnikasyecchA bhavet tadA sa ratnAdhikaH zaikSatarakaM svamaryAdAyAM gRhNIyAt 'icchA' icchA paryAyajyeSThasya vAjchA taM zaikSatarakaM 'no uvasaMpajjejjA' no upasaMpadyetA'pi / tathA 'icchA bhikkhovavAyaM dalai kappAgaM' icchA bhikSAmupapAtaM ca dadAti kalpyakam / yadi ratnAdhikasyecchA bhavati tadA zaikSakAya bhikSAmazanAdicaturvidhAhAramAnIya ziSyadvArA AnAyya vA kalpanIyaM dadAti, 'icchA no dalayai kappAgaM' icchA no dadAti kalpyakam , yadi kadAcit ratnAdhikasyA'dAtumicchA tadA kalpanIyaM bhikSAdikamAnIya nApi dadAti zaikSakAya / ayaM bhAvaH-zaikSako yadi saparivAro bhavettadA niSparibAraM ratnAdhikamupasaMpadya vihattuM kalpate kintu ratnAdhikaH saparivAraH zaikSako'parivAraH etAdRzyAM sthitau ratnAdhika icchAnusAraM vartate, zaikSakaM svopasaMpAdAyAM gRhNIyAt no gRhNIyAt , paryAyajyeSTasya dravyakSetrakAlabhAvAdijJAtRtvena aicchika pravRttitvavidhAnAt , idamuktaM bhavati-yadi sa zaikSatarako'lpaparyAyaH kintu tulyazrutaH tadA sa ratnAdhikazcintayati-etasya bhikSAhiNDanavyAkSepeNa mA sUtrArthA nazyeyuH, tataH saMghATakaM dadAti, athavA eSa mama samAnagurukulavAsI sahAdhyAyI dravyaparicchedenA'paricchado mA bhUyAditi sahAdhyAyAntevAsisnehena saMghATaM sAdhuparivAra dadAti, AlocanAM ca prayacchati, yadyalpazrutastadA tu parivAramupasaMpadaM vA dadAtIti / atha sa zaikSatarako ratnAdhikAdbahuzrutastadA niyamata upasaMpattavyaH, parivArazca tasya dAtavyaH, ratnAdhikasya sUtrArthagrahaNakAmukatvAditi / yadi zaikSatarako'bahuzrutastadA na dadAtIti 'icchA no icchA' ityasya vivekaH // sU0 25 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 4 sU. 26-32 dvibahugaNAvacchedakAdInAmekato viharaNavidhiH 125 itaH paraM caturthodezakasamAptiparyantaM bhikSugaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAM dvitvabahutvasaMkhyAmadhikRtya saptasUtrI procyate, tatra prathamaM bhikSusUtramAha-'do bhikkhuNo' ityAdi / sUtram--do bhikkhuNo egayao viharati no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai NaM ahArAiNiyAe annamannaM uvasaMpajjitA NaM viharittae // sU0 26 // chAyA-dvau bhikSuko ekato viharataH no khalu kalpate anyo'nya upasaMpadya khalu vihartum / kalpate khalu yathAratnAdhikatayA upasaMpadya khalu vihartum // sU0 26 // bhASyam - 'do bhikkhuNo' dvau bhikSuko anyAnyAcAryanizrAko 'egayao viharanti ekataH saMmilito santau viharataH / kathamekato militau ! iti cintyate-dvAvAcAryoM anyasminnanyasmin kSetre sthitau bhavetAm , tau ca parasparaM sAMbhogikau tau dvAvayAcAroM svaM svaM bhikSu kSetrapratyupekSaNAkaraNArthamupadhigaveSaNArtha vA preSitavAn tayorgantavyamArgasyaikatvAt pathi saMmilito bhavetAmiti / saMmilitau yadi tiSThetAM tadA 'no NaM kappai annamannaM uvasaMpajitta NaM viharittae' no khalu kalpate'nyo'nyaM parasparamupasaMpadya samAnatAM svIkRtya khallu vihartum / tarhi kathaM kalpate ? ityAha-'kappai NaM ahArAiNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viha rittae' kalpate khalu yathArAtnikatayA laghujyeSThaparyAyamaryAdayA'nyo'nyaM parasparamupasaMpadya parasparamaryAdAM svIkRtya vihartum / dvau sAdhU sahaiva viharato samatayA'pi laghujyeSThamaryAdayA vandanAdikaraNaM vinA bhavasthAtuM na kalpate kintu paryAyajyeSThamekaM ratnAdhikamaGgIkRtya vihartuM kalpate iti bhAvaH // sU0 26 // . matha gaNAvacchedakAdInAzritya zeSaM sUtraSaTkamAha-do gaNAvaccheyayA' ityAdi / sUtram-do gaNAvaccheyayA egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai NaM ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // sU0 27 // do AyariyauvajjhAyA egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM vihritte|| sU0 28 / / bahave bhikkhuNo egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae kappai ahArAiNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // sU0 29 // bahave gaNAvaccheyayA egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA gaM viharittae, kappai NaM ahArAiNiyAe anamanna uksaMpajjittA NaM viharittae // sU0 30 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre bahave AyariyauvajjhAyA egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai NaM ahArAiNiyAe annamannaM usaMpajjittA NaM viharittae // sU0 31 // bahave bhikkhuNo bahave gaNAvaccheyayA bahave AyariyauvajjhAyA egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittANaM viharittae, kappai ahArAiNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // mU0 32 // // vavahAre cauttho uddeso samatto // 4 // chAyA-dvau gaNAvacchedako ekato viharataH no khalu kalpate'nyo'nyamupasaMpada vihartum , kalpate yathA rAtnikatayA'nyo'nyamupasaMpadya khalu viharttam // sU0 27 // dvAvAcAryopAdhyAyau ekato viharataH no khalu kalpate'nyo'nyamupasaMpadya khalu vihartum , kalpate yathArAnikatayA'nyo'nyamupasaMpadya vihartum // sU0 28 // bahavo bhikSukA ekato viharanti no khalu kalpate'nyo'nyamupasaMpadya khalu vihattum , kalpate yathArAnikatayA'nyo'nyamupasaMpadya khalu vihartum // sU0 29 // bahavo gaNAvacchedakA ekato viharanti no khalu kalpate'nyo'nyamupasaMpadya khalu vihartum , kalpate yathArAnikatayA'nyonyamupasa padya khalu viharttam // sU0 30 // ___ bahava AcAryopAdhyAyAH ekato viharanti no khalu kalpate'nyo'nyam upasaMpadya khalu viharttam , kalpate yathArAnikatayA'nyo'nyamupasaMpadya khalu vihartum / / sU0 31 // bahavo bhikSukAH bahavo gaNAvacchedakAH bahava AcAryopAdhyAyAH ekato viharanti no khalu kalpate anyo'nyamupasaMpadya khalu viharttam, kalpate yathArAnikatayA anyo'nyamupasaMpadya khalu vihartum ||suu. 32 // // vyavahAre caturtha uddezaH samAptaH // 4 // bhASyam--etAni 'do gaNAvaccheyayA' ityAdIni caturthoddezasamAptiparyantAni SaDapi sUtrANi SaDviMzatitamabhikSusUtravadeva vyAkhyeyAni / eSAbhayaM bhAvaH-'do gaNAvaccheyayA' iti dvayorgaNAvacchedakayoH eka ratnAdhikaM prakalpya vihattaM kalpate // sU0 27 // evameva 'do AyariyauvajjhAyA' iti dvayorAcAryayoH dvayorupAdhyAyayorapi eka paryAyajyeSThamAcAryamupAdhyAyaM ca svIkRtya vihattuM kalpate // sU0 28 // evaM 'bahave bhikkhuNo' iti bahUnAm ekadvitriprabhRtInAM bhikSukANAM yathArAsnikamaryAdayA vihattuM kalpate // sU0 29 // tathA 'bahave gaNAvaccheyayA' iti bahUnAM gaNAvacchedakAnAM yathArAtnikamaryAdayA vihartuM kalpate // sU0 30 // tathA 'bahave Ayariyauva Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 sa0 32 catuhizakasamAptiH 127 jjhAyA' iti bahUnAmAcAryANAM bahUnAmupAdhyAyAnAM ca yathArAtnikamaryAdayA vihantuM kalpate // sU0 31 // evameva 'bahave bhikkhuNo, bahave gaNAvaccheyayA bahabe AyariyauvajjhAyA' iti bahavo bhikSukAH, bahavo gaNAvacchedakAH, bahavaH AcAryAH, bahavaH upAdhyAyAzca, ete sarve militvA ekato viharanti tadA'pi teSAM yathocitAM rAtnikamaryAdAM laghujyeSThAdirUpAM maryAdA svIkRtyaiva vihattuM kalpate nAnyathA / iti sUtraSaTkasya bhAva iti // sU0 32 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadhapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlacativiracitAyA "vyavahArasUtrasya" .. bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM caturtha uddezakaH samAptaH // 4 // SENK Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha paJcamoddezaH prArabhyatevyAkhAtazcaturthoddezakaH, samprati paJcamoddezako vyAkhyAyate, tatra pUrva caturthodezakasya caramasaptasUtryAmekato viharatAM bhikSuprabhRtInAM yathArAtnikamaryAdA pratipAditA / atra paJcamodezaka pravartinIpramRtInAM RtubaddhakAlaviharaNavarSAkAlanivAsaparakAM maryAdAmAha-tatra bhASyakAro dvayoruddezayoH sambandhapratipAdanArtha gAthAmAha-'egavihAre' ityAdi / gAthA-egavihAre vuttA, bhikkhuyamAINa vasaNamajjAyA / uubaddhAisu vuccai, pavattiNIe ya sA ceva // 1 // chAyA- ekavihAre proktA, bhikSukAdInAM vasanamaryAdA / RtubaddhAdiSu procyate, pravatinyAzca saiva // 1 // bhASyam--pUrvam 'egavihAre' iti ekato vihAre ekatra saMmIlya viharaNe bhikSukAdInAM bhikSakagaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAM vasanamaryAdA yathArAtnikatvena ekatra vAsamaryAdA prokA, atra nirgranthAnantaraM nirgranthInAM prasaGga iti paJcamoddezake RtubaddhAdiSu RtubaddhakAle hemantagrISmayorviharaNe AdizabdAd varSAvAse ca pravartinyAzca pravartinyAH cakArAd gaNAvacchedinyAzca saivetti maryAdA viharaNasya nivAsasya ca maryAdA procyate, eSa eva caturthodezakAntimasUtraiH sahAsya paJcamodezakAdisUtrANAM sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya paJcamoddezakasyedamAdimaM sUtram-'no kappai pavittiNIe' ityAdi / sUtram--no kappai pavattiNIe appabiiyAe hemaMtagimhAsu carie // sU0 1 // chAyAno kalpate pravartinyA AtmadvitIyAyAH hemantagrISmayozcaritum // sU0 1 // bhASyam--'no kappaI' no naiva kalpate 'pavattiNIe' pravarttinyAH pravartinIpadadhAriNyAH zramaNyAH 'appabiiyAe' AtmadvitIyAyAH AtmanA svena saha dvitIyAyAH 'hemantagimhAsu' hemantagrISmayoH hemantakAle grISmakAle cASTamAsarUpe 'carie' carituM vihartum / / sU0 1 // kathaM kalpate ? tatrAha- 'kappaI' ityAdi / sUtram--kappai pavattiNIe appataiyAe hemantagimhAsu cArae / sU0 2 // chAyA- kalpate pravarttinyA AtmatRtIyAyAH hemantagrISmayozcaritum // sU0 2 // bhASyam--'kappai pavattiNIe' kalpate pravartinyAH 'appataiyAe' AtmatRtIyAyAH mAtmanA saha tritvasaMkhyAviziSTAyAH ekA svayam dve ca sahakAriNyau ityarthaH tAdRzyAstasyAH 'hemantagimhAsa' hemantagrISmayoH 'cArae' caritum // sU0 2 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwvvv bhASyam u0503-8 sAdhvInAM hemantagrISmavarSAvAsanivAsavidhiH 121 sUtram-no kappai gaNAvaccheiNIe appataiyAe hemantagimhAsu cArae // suu03|| chAyA--no kalpate gaNAvacchedinyAH AtmatRtIyAyAH hemantagrISmayozcaritum // suu03| bhASyam--'no kappai' no kalpate 'gaNAvaccheiNIe' gaNAvacchedinyAH 'appataiyAe' AtmatRtIyAyAH sahAyikAdvayayuktAyAH hemaMtagimhAsu' hemantagrISmayoH zeSakAle ityarthaH 'cArae' carituM vihartum / sahAyikAdvayAyuktA'pi gaNAvacchedinI hemante grISme ca vihattuM na zaknoti iti bhAvaH // sU0 3 // gaNAvacchedinyAH kathaM kalpate ? ityAha-'kappai' ityAdi / sUtram--kappai gaNAvaccheiNIe appacautthIe hemaMtagimhAsu cArae // sU0 4 // chAyA-kalpate gaNAvacchedinyAH AtmacaturthAyAH hemantagrISmayozcaritum // suu04|| bhASyam--'kappar3a gaNAvaccheiNIe' kalpate gaNAvacchedinyAH 'appacautthIe' AtmacaturthAyAH AtmanA svena caturthasaMkhyAviziSTAyAH sahAyakazramaNItrayasahitAyAH 'hemantagamhAsu' hemantagrISmayoH 'cArae' carituM vihartum / yadA khalu gaNAvacchedinI AtmanA saha caturthasaMkhyAviziSTA bhavet ekA svayam sahacAriNyastisrastadA gaNAvacchedinyA hemantagrISmakAle tasyAH vihAraH kalpate iti bhAvaH // sU0 4 // atha pravarttinyA varSAvAsasUtradvaye prathamaniSedhasUtramAha--'no kappai' ityAdi / sUtram--no kappaI pavattiNIe appataiyAe vAsAvAsaM vatthae // sU0 5 // chAyA--no kalpate pravartinyA AtmatRtIyAyAH varSAvAsaM vastum // sU0 5 // bhASyam--'no kappai' no kalpate 'pavattiNIe appataiyAe' pravarttinyAH AtmatRtIyAyAH AtmanA saha tRtIyAyAH ekA svayam dve ca sahakAriNyau etAdRzyAH 'vAsAvAsaM' varSAvAsaM varSAkAle 'vatthae' vastu vAsaM kartum AtmatRtIyAyAH pravarttinyA varSAsamaye vAsaM kattuM na kalpate iti bhAvaH // sU0 5 // atha dvitIyaM pravarttinyA varSAvAse vidhisUtramAha- 'kappaI' ityAdi / sUtram--kappai pavattiNIe appacautthIe vAsAvAsaM vatthae // sU0 6 // chAyA- kalpate pravattinyA AtmacaturthAyAH varSAvAsaM vastum // sU0 6 // bhASyam --'kappai' kalpate 'pavattiNIe appacautthAe' pravarttinyAH AtmacaturthAyAH AtmanA svena saha caturthasaMkhyAviziSTAyAH 'vAsAvAsaM vatthae' varSAvAse cAturmAsye vastuM Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAramA vArsa kartum / yadA khelu pravartinI AtmacaturthI bhavati sadaiva tasyA cAturmAsyaM kartuM kalpate na tu tanyUnAyA iti bhAvaH // sU0 6 // gaNAvacchedinyA varSAvAsasUtradvaye prathamaM niSedhasUtramAha--'no kappai' ityAdi / sUtram--no kappai gaNAvaccheiNIe appacaMutthIe vAsAvAsaM vatthae // sU0 7 // chAyA- no kalpate gaNAvacchedinyAH AtmacaturthAyAH varSAvAsa vastum // sU0 7 // bhASyam- 'no kappaI' no kalpate 'gaNAvaccheiNIe appacautthIe' gaNAvacchedinyAH AtmacaturthAyAH AtmanA saha catuHsaMkhyakAyAH 'vAsAvAsa vasthae' varSAvAsaM vastuM vAsaM kartum yadA khalu gaNAvacchedinI catuHsaMkhyAviziSTA bhavet tadA tasyA varSAkAle vAso kalpanIyo bhavatIti bhAvaH // sU0 7 // atha dvitIyaM gaNAvacchedinyA varSAvAse vidhimAha-kaMppai' ityAdi / sUtram-kappai gaNAvaccheiNIe appapaMcamAe vAsAvAsaM vatthae // sU0 8 // chAyA - kalpate gaNAvacchedinyAH AtmapaJcamAyAH varSAvAsaM vastum / / sU0 8 / bhASyam--'kappaI' kalpate 'gaNAvaccheiNIe' gaNAvacchedinyAH 'appapaMcamAe' AtmapaJcamAyAH AtmanA svena saha paJcatvasaMkhyAviziSTAyAH 'vAsAvAsaM vatthae' varSAvAsaM varSAkAlaM yAvat vastuM vAsa kattum / yadA khalu gaNAvacchedinI AtmapaJcamA bhavet tadaiva varSAkAle vAsaM kartuM zaknoti na tu tato nyuunaa| idamuktaM bhavati-eSu aSTasu sUtreSu prathamaM sUtraM pravarttinyA hemantagrISmayorAtmadvitIyAyA viharaNaniSedhaparakam 1 / dvitIyamAtmatRtIyAyA viharaNavidhiparakamiti pravartinImadhikRtya hemantagrISmaviSayakaM sUtradvayam 2 / tRtIyaM sUtraM gaNAvacchedinyA AtmatRtIyAyA hemantagrISmayorviharaNaniSedhaparakam 3 / caturtha sUtramAtmacaturthAyA viharaNavidhiparakamiti gaNAvacchedinImadhikRtya hemantagrISmaviSayakaM sUtradvayam 4 / paJcamaM sUtra pravarttinyA AtmatRtIyAyAH varSAvAsaniSedhaparakam 5 / SaSThamAtmacaturthAyA varSAvAsavidhiparakamiti pravartinImadhikRtya varSAvAsaviSayakaM sUtradvayam 6 / saptamaM sUtraM gaNAvacchedinyA AtmacaturthAyA varSAvAsaniSedhaparakam 7 / aSTamaM cAtmapaJcamAyA varSAvAsavidhiparakamiti gaNAvacchedinImadhikRtya varSAvAsaviSayakaM sUtradvayam 8 / ityaSTAnAM sUtrANAM niSkarSaH // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 5 0 9-10 bahupravattinyAdInAM hemantapoSmavarSAvAsanivAsavidhiH 131 ___ atra dvitIyacaturthasUtrayorayaM bhAvaH- saMyatInAM RtubaddhakAle saptakaH samAptakalpa iti RtubaddhakAle pravarttinyA AtmatRtIyAyAH gaNAvacchedinyAzcA''tmacaturthAyA viharaNaM kalpate ityukta tat RtubaddhakAle pravartinIgaNAvacchedinyoH saptakarUpasya samAptakalpasya sadbhAvAduktam / SaSTASTamasUtrayorayaM bhAvaH-saMyatInAM varSAkAle navakaH samAptakalpo bhavatIti varSAkAle pravartinyA AtmacaturthAyAH, gaNAvacchedinyAzcAtmapaJcamAyAH sthAtuM kalpate ityuktaM tat navakarUpasya samAptakalpasya sadbhAvAdukkamiti / / mU0 8 // atha pravartinI gaNAvacchedinInAM bahutvamadhikRtya hemantagrISmakAle prAmAdiSu viharaNavidhimAha'se gAmaMsi vA' ityaadi| mUtram-se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paTTaNaM si vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMmivesaMsi vA bahUNaM pavattiNINaM appataiyANaM, bahUNaM gaNAvaccheiNINaM appacautthINaM kappai hemaMtagimhAsu cArae annamannanissAe // sU0 9 // chAyA-atha grAme vA nagare vA nigame vA rAjadhAnyAM vA kheTe vA karbaTe vA maDambe vA pattane vA droNamukhe vA Azrame vA saMbAhe vA saMnivese vA bahUnAM pravartinInAm AtmatRtIyAnAm, bahUnAM gaNAvacchedinInAmatmacaturthAnAM kalpate hemantagrISmayozcaritu. manyo'nyanizrayA // suu09|| bhASyam--'se gAmaMsi vA' iti / 'se' athAnantaram ekekasyAH pravarttinyAH RtubaddhakAle viharaNapratiSedha-vidhikathanAnantaram 'gAmaMsi vA' grAme vA 'nagaraMsi vA' nagare vA 'nigamaMsi vA' nigame vA 'rAyahANIe vA' rAjadhAnyAM vA 'kheDaMsi vA' kheTe vA 'kabbaDaMsi vA' karbaTe vA 'maDaMbaMsi vA' maDambe vA 'pattaNaMsi vA' pattane vA paTTane vA 'doNamuhaMsi vA' droNamukhe vA 'AsamaMsi vA' Azrame vA 'saMbAhaMsi vA' saMbAhe vA 'saMnivesaMsi vA' saMniveze vA caturthodezakanavamasUtroktArthaviziSTeSu prAmAdiSu 'bahUNaM pavattiNINaM' bahUnAmanekAsAm ekadvitriprabhRtInAM pravartinInAM 'appataiyANaM' AtmatRtIyAnAM sahAyakadvayayuktAnAm / 'bahUNagaNAvaccheiNINaM' bahUnAmanekAsAm ekadvitriprabhRtInAM gaNAvacchedinInAm 'appacautthINaM' AtmacaturthAnAm AtmanA ca catuHsaMkhyAyuktAnAm 'kappai hemaMtagimhAsu' kalpate hemantagrISmayoH RtubaddhakAle ityarthaH 'cArae' carituM vihartum tacca 'annamannanissAe' anyo'nyanizrayA parasparopasaMpadA parasparaM samAnatayA militvA paryAyajyeSThAM puraskRtya tatastadAjJayA vihattuM kalpate taasaamityrthH| yadA khalu anekAH pravartinyo AtmatRtIyA AtmatRtIyAH sarvAH, anekA gaNA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtra vacchedinya AtmacaturthAH AtmacaturthAH sarvAH, tadA sarvA api paryAyajyeSThAyA upasampattvena parasparaM militvA RtubaddhakAle vihAraM kartuM zaknuvantIti bhAvaH // sU0 9 // atha AtmacaturthAnAM bahUnAM pravartinInAm AtmapaJcamAnAM bahUnAM gaNAvacchedinInAM varSAsamaye vAsAnujJAM darzayati-se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram-se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaM si vA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMbAhaMsi vA saMnivesaMsi vA bahUNaM pavattiNINaM appacautthINaM, bahUNaM gaNAvaccheiNINaM appapaMcamANaM kappai vAsAvAsaM vatthae annamannanissAe // sU0 10 // chAyA-atha grAme vA nagare vA nigame vA rAjadhAnyAM vA kheTe vA karbaTe vA maDambe vA pattane vA droNamukhe vA Azrame vA saMbAhe vA saMniveze vA bahUnAM pravartinInAmAtmacaturthAnAm, bahUnAM gaNAvacchedinInAmAtmapaJcamAnAM kalpate varSAvAsaM vastumanyonyanizrayA / sU0 10 // bhASyam-'se gAmaMsi vA' atha grAme vA 'nagaraMsi vA' nagare vA 'nigamaMsi vA' nigame vA 'rAyahANIe vA' rAjadhAnyAM vA 'kheDaMsi vA' kheTe vA 'kabbaDaMsi vA' karbaTe vA 'maDabasi vA' maDambe vA 'paTTaNaMsi vA' pattane vA paTTane vA 'doNamuhaMsi vA droNamukhe vA 'AsamaMsi vA' Azrame vA 'saMbAhaMsi vA' saMbAhe vA 'saMnivesaMsi vA' sanniveze vA atrA'pi 'gAmaMsi vA' ityArabhya 'sanivesaMsi vA' ityantapadAnAmAH vistarataH caturthoMdezake navamasUtre pradarzitAH tAdRzeSu prAmAdiSu ityarthaH 'bahUNaM pavattiNINaM appacautthANaM' bahUnAmanekAsAM pravartinInAmAtmacaturthAnAM, tathA 'bahUrNa gaNAvaccheiNINaM appapaMcamANaM' bahUnAmanekAsAM gaNAvacchedinInAmAtmapaJcamAnAm 'kappai vAsAvAsaM vatthae' kalpate varSAvAsaM vastum anyo'nyanizrayA parasparopasaMpadA laghujyeSThaparyAyamaryAdayA parasparaM militvA tAsAmanekAsAM pravartinIgaNAvacchedinInAM varSAvAse vastuM kalpate // sU0 10 // pUrva saMyatyA RtubaddhakAlaviharaNavidhiH varSAvAsavidhizca pradarzitaH, viharannyAzca tasyAH pravartinI kadAcit kAladharma prApnuyAt tadA kiM karttavyamiti tadvidhi pradarzayati-'gAmANugAma dUijjamANA' ityAdi / - sUtram--gAmANugAma duijjamANA NiggaMthI ya jaM purao kAuM viharejjA sA ya Ahacca vIsaMbhejjA atthi ya ittha kAi annA uvasaMpajjaNArihA sA upasaMpajjiyavvA, natthi ya ittha kAi annA uvasaMpajjaNArihA tIse ya appaNo kappae asamatte evaM se Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 5 sU011-13 pravartinImaraNe nigranthyA viharaNavidhiH 133 kappai egarAiyAe paDimAe jaNaM jaMNaM disaM annAo sAhammiNIo viharaMti taM NaM taM gaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae kappai, se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi niTThiyaMsi parA vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAzro vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 11 // ___ chAyA-grAmAnugrAma dravantI nirgranthI ca yAM purataH kRtvA viharet sA cA''hatya viSvagbhavet asti cA'tra kAcit upasaMpadArhA sA upasaMpattavyA, nA'sti cA'trA'nyA upasaMpadArhA tasyAzcAtmanaH kalpo'samAptaH evaM tasyAH kalpate ekarAtrikyA pratimayA yAM khalu yAM khalu dizamanyA sAdharmiNyo viharati tAM khalu tAM khalu dizamupalAtum , no tasyAH kalpate tatra vihArapratyayaM vastum , kalpate tasyAH tatra kAraNapratyayaM vastuma tasmitha kAraNe niSThite parAvadet vasa Arye ! ekarAtraM vA dvirAtraM vA evaM tasyAH kalpate ekarAtra vA dvirAtra vA vastum , no tasyAH kalpate paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vastuma , yat tatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasyAH sAntarAt chedo vA parihAro vA / sU011 // bhASyam--'gAmANugAma' prAmAdnAmAntaram ekasmAt prAmAdaparaM grAmam 'daijjamANA NiggaMthI ya' dravantI vihAraM vurvantI nirgranthI ca 'jaM purao kAuM viharejjA' yAmadhiSThAtrI pravattinI purato'gre kRtvA viharet yasyA nizrAyAM viharedityarthaH / zeSaM sarva vyAkhyAnaM caturthodezagataikAdazasUtravadeva strIliGgavyatyayena karttavyam // sU0 11 // sUtram--vAsAvAsaM pajjosaviyA NiggaMthI ya jaM purao kAuM viharai sA Aicca vIsaMbhejA asthi ya ittha kAi annA upasaMpaNArihA uvasaMpajjiyavvA, natthi ya ittha kAi annA uvasaMpaNArihA tIse ya appaNo kappAe asamatte kappai se egarAiyAe paDimAe ja NaM ja NaM disaM annAo sAhammiNIo viharaMti taM gaM taM NaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi caNaM kAraNaMsi nihiyaMsi parA vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 12 // chAyA--varSAvarSa paryuSitA nirgranthI ca yAM purataH kRtvA viharati sA Ahatya viSvag bhavet asti cA'tra kAcit anyA upasaMpadarhA sA upasaMpattavyA, nA'sti cA'tra kAcidanyA upasaMpada: tasyAzcAtmanaH kalpo'samAptaH kalpate tasyA ekarAtrikyA pratimayA yAM khalu Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 vyavahArasUtre yAM khalu dizam anyAHsAdharmiNyo viharaMti tAM khalu tAM khalu dizamupalAtum , no tasyAH kalpate tatravihArapratyayaM vastum , kalpate tasyAstatra kAraNapratyayaM vastum . tasmizca kAraNe niSThite parA vadet vasa Arye ! ekarAtraM vA dvirAtraM vA, evaM tasyAH kalpate ekarAtra vA dvirAtra vA vastum , no tasyAH kalpate paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vastum , yattatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasyAH sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 12 // bhASyam -'vAsAvAsaM pajjosaviyA' varSAvAsaM varSAvAsanimittaM paryuSitA nivAsArtha sthitA 'niggaMthI' nirgrnthii| zeSaM sarvaM caturthoddezagatadvAdazasUtravyAkhyAnavat strItvanirdezena vyAkhyAtavyam // sU0 12 // sUtram--pavattiNI ya gilAyamANI annayaraM vaejjA mae NaM ajjo ! kAlagayAe samANIe imA samukkasiyavyA sA ya samukkasaNArihA samukkasiyavvA, sA ya no samukkasaNArihA no samukkasiyavyA, atthi yA ittha annA kAi samukkasaNArihA samukkasiyavvA, natthi yA ittha annA kAi samukkasaNArihA sAceva samukkasiyavA, tAe NaM samukkiThAe parA vaejjA dussamukkiDaM te ajje ! nikkhivAhi, tAe NaM nikkhivamANIe natthi kei chee vA parihAre vA, jAo sAhammaNIo ahAkappeNaM no uTThAe viharaMti sambAsi tAsiM tappattiyaM chee vA parihAre vA // sU0 13 // chAyA-pratinI ca glAyantIanyatarAM vadet mayi khalu AyeM ! kAlagatAyAM satyAmiyaM smutkrssyitvyaa| sA ca samutkarSaNArhA samutkarSayitavyA, sA ca no samutkarSaNAr2yA no samutkarSayitavyA, asti cA'cA'nyA kAcitsamutkarSaNArhA sA samutkarSayitavyA nAsti cAtrA'nyA kAcit samutkarSaNArhA saiva samutkarSayitavyA , tasyAM ca khalu samutkRSTAyAM parA vadet duHsamutkRSTaM te Arye ! nikSipa, tasyA nikSipyamANAyAH nAsti kazcit chedo cA parihAro vA, tA yadA sAdharmiNyo yathAkalpena no utthAya viharanti tAsAM sarvAsAM tatpratyaya chedo vA parihAro vA / / sU0 13 // bhASyam -'pavattiNI ya' pravartinI ca 'gilAyamANI' glAyantI rogAdinA glAnimupagatA maraNAsannA satItyarthaH 'annayaraM vaejjA' anyatarAM saMyatI vA vadet kathayet / zeSa sarvaM catuthodezagatAcAryopAdhyAyAtmakatrayodazasUtravadeva vyAkhyeyam navaraM kevalamatra vizeSo'yam-yattatra 'se ya no samukkasaNArihe' ityasyArthe samudyatavihArajinakalpasamudyatamaraNaM prattipattukAmaH, ityuktam atra ca pravartinIsUtre 'sA ya no samukkasaNArihA' ityasya bhaktapratyAkhyAnaM pratipattukAmA yadi bhavet ityarthaH karttavyaH, etAvAnevAtra bhedaH, anyacca tatra puMstvena nirdezaH atra tu strItvena nirdezaH kurtavyaH // sU0 13 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 5 sU0 14-15 pravarttinvadhAvane tatpazcAtpadadAnavidhiH 135 sUtram -- pavattiNIya ohAyamANA annayaraM vaejjA mae NaM ajjo ! ohAviyAe samANIe imAsamukkasiyanvA, sAya samukkasaNArihA samukka siyavvA, sA ya no samuksaNArA no mukkasiyanvA, asthi ya ittha annA kAi samukkasaNArihA sA samukkasiyA, natthi ya ittha annA kAI samukkasaNArihA sA caiva samukkasiyavvA, tAe NaM samufarare parAvajjA dussamukkidvaM te ajje ! nikkhivAhi, tAe NaM nikkhivamANIe natthi ke chee vA parihAre vA, jAo sAhammiNIo ahAkapeNaM no uDAe viharaMti savvAsi tAsiM tappattiyaM chee vA parihAre vA / / sU0 14 // * chAyA - pravattinI cA'vadhAvamAnA anyatarAM vadet mayi khalu AyeM ! avadhAvitAyAM satyAm iyaM samutkarSayitavyA, sA ca samutkarSaNArhA samutkarSayitavyA, sA ca no samukarSaNAno samutkarSayitavyA, asti cAtrA'nyA kAcit samutkarSaNA samutkarSayitavyA, nA'sti cA'trA'nyA kAcit samutkarSaNA- saiva samutkarSayitavyA, tasyAM ca samutkRSTAyAM parA vadet duHsamutkRSTaM te AyeM ! nikSipa, tasyAH khalu nikSipyamANAyA nAsti kazcit chedo vA parihAro vA, yAH sAdharmiNyo yathAkalpena notthAya viharanti sarvAsAM tAsAM tatpratyayaM chedo vA parihAro vA // sU0 14 // bhASyam - 'pavattiNI ya' pravarttinI ca 'ohAyamANA' avadhAvamAnA dravyaliGgaM saDorakamukhavastrikArajI haraNAdilakSaNaM parityajya mohanIyakarmodayAt / zeSaM sarvaM caturthoddezagatAvadhAvamAnAcAryopAdhyAyasya caturddazasUtravadeva vyAkhyeyam, AcAryopAdhyAyasUtrAtpravartinI sUtre yo vizeSaH so'traiva trayodazasUtre pradarzita eva zeSaM sarvaM tadvadeva // sU0 14 // sUtram - NiggaMthassa navaDaharataruNassa AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe paribbhaTThe siyA se ya pucchiyavve - keNa te ajjo ! kAraNeNaM AyArapakappe NAmaM ajjhayaNe paribbhaTThe kiM bAheNaM udAhu pamAeNaM ? se ya vaejjA-no AvAheNaM pamAeNaM, jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyayattaM vA uddisittara vA dhAritae vA, se ya vaejjA - AvAheNaM no pamAeNaM, se ya saMThavessAmIti saMThavejjA evaM se kappar3a AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyayattaM vA uddisittae vA dhAritae vA, se ya saMThavessAmIti no saMThavejjA evaM se no kappara AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyayattaM vA uddisittae vA dhArita vA / / sU0 15 / / chAyA -- nirgranthasya navaDaharataruNasya AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTaM syAt sa ca praSTavyaH - kena te Arya ! kAraNena AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTam kimAbAdhena utAho pramAdena ? / sa ca vadet-no AbAdhena pramAdena, yAvajjIvaM tasya tatpratyayaM Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA / sa ca vadetAbAdhena, no pramAdena, sa ca-saMsthApayiSyAmIti saMsthApayet , evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, sa ca-saMsthApayiSyAmIti no saMsthApayet evaM tasya no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 15 // bhASyam-'niggaMthassa' nirgranthasya zramaNasya 'navaDaharataruNassa' navaDaharataruNasya, tatra navaH-dIkSAparyAyeNa trivArSikaH, DaharaH-janma-paryAyeNa SoDazavArSikaH, taruNaH-catuzcatvAriMzadvArSikaH uktaJca-"tivariso hoi navo, AsolasagaM DaharagaM beMti / taruNo caucattAlo, majjhimo therao seso // 1 // ___ chAyA--trivarSoM bhavati navaH, ASoDazakaM DaharakaM avanti / taruNazcatuzcatvAriMzatko madhyamaH sthaviraH zeSaH // 1 // iti / tasya tAdRzasya nirgranthasya yadi 'AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe' AcAraprakalpo nAmA. dhyayanam-AcArAGganizIthAdisUtram 'paribhaDhe siyA' paribhraSTa-paTitaM sad vismRtaM syAt tadA 'seya pucchiyavve' sa ca adhItavismRto nirgranthaH sthavireNa praSTavyaH, kiM praSTavyastatrAha-'keNa te kAraNeNaM ajjo' he Arya ! te tava kena kAraNena 'AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe paribbhaTe'-AcAraprakalpo nAmAdhyayanaM paribhraSTaM-tvayA vismRtam !, kiM kAraNamAzritya tvayA''cAraprakalpAdhyayanaM vismRtamiti pRcchedityrthH| tatra kAraNameva vivicya pRcchati-kimityAdi, 'ki AbAheNa udAhu pamAeNaM' kim AbAdhena-rogAdikAraNena vismRtam ? utAho-athavA kiM pramAdena-AtmanaH pramAdabhAvena vismRtam ! / evaM sthavireNa pRSTaH san 'se ya vaejjA' sa ca zramaNo vadet-kathayet he bhadanta ! 'no AbAheNaM pamAeNaM' AbAdhena rAgAdikAraNena no vismRtaM kintu pramAdena AtmanaH pramAdabhAvena vismRtam / evaM kathite sati 'jAvajjIvAe tassa' yAvajjIva-jIvanaparyantaM tasya zramaNasya 'tappattiyaM' tatpratyayaM pramAdato vismaraNanimittaM 'no kappaI' no kalpate 'AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyayattaM vA' AcAryatvaM vA yAvat upAdhyAyatvaM vA pravartakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNadharatvaM vA evaM gaNAvacchedakatvaM vA 'udisittae vA' uddeSTuM vA anujJAtum 'dhArittae vA' svayaM dhArayituM vA na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / ___ atha kadAcit 'se ya vaejjA' sa ca vadet-he bhadanta ! adhItamAcArakalpo nAmAdhyayanaM mayA 'AbAheNaM No pamAeNaM' AbAdhena-rogAdikAraNena vismRtaM kintu no pramAdena pramAdabhAvamAzritya no vismRtamiti, 'se ya saMThavessAmIti saMThavejjA' sa ca saMsthApayiSyAmi vismRta Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam 0 5 sU0 16 nirgrandhyA AcAraprakalpe naSTe padadAnA'dAnavidhiH 137 mAcArakalpAdhyayanaM punaH smariSyAmIti kathayitvA yadi saMsthApayed vismRtaM punarapi saMsmaret ' evaM se kappa' evaM prakAreNa punaH smRte AcArakalpAdhyayane sati tasya kalpate 'AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyayattaM vA' AcAryatvaM vA yAbad gaNAvacchedakatvaM vA 'uddisittae vA dhAritae vA' uddeSTuM vA dhArayituM vA kalpate iti sambandhaH 'se ya' sa ca yadi 'saMThavessAmIti no saMThavejjA' saMsthApayiSyAmIti kathayitvA no saMsthApayet tadA 'evaM se no kappai' evaM saMsmaraNAbhAve tasya no kalpate 'AyasyittaM vA jAva gaNAvacheyayattaM vA' AcAryatvaM vA yAvad gaNAvacchedakatvaM vA 'uddisitara vA dhArita vA' uddeSTuM vA dhArayituM veti // sU0 15 // nirmanthasUtramabhidhAya samprati nirgranthIsUtramAha - 'niggaMthIe NaM' ityAdi / sUtram - NiggaMthIe NaM nakDaharataraNIe AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe paribhaTThe siyA, sAya pucchriyavvA keNaM te kAraNa ajje ! AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe paribbhaTThe kiM vANaM udAhu pamAeM ? sA ya vaejjA no AbAheNaM pamAeNaM, jAvajjIvAe tIse tappattiyaM no kappara pavatiNitaM vA gaNAvaccheiNittaM vA uddittie vA dhAritae vA, sAya vaejjA - AvAhANaM no pamANaM sA ya saMThavessAmitti saMThavejjA evaM se kappai pavattiNitaM vA maNAvaccheiNittaM vA uddisittae vA dhAritae vA, sAya saMThavessAmIti no saThabejjA evaM se no kappara pavattiNitta vA gaNAvaccheiNittaM vA uddisittae vA dhArie vA // sU0 16 // chAyA -nirgrandhyAH khalu navaDaharataruNyAH AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTa syAt sA ca praSTavyA - kena te kAraNena AyeM ! AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTam ? kim AbAdhena utAho pramAdena ? sA ca vadet no AbAdhena pramAdena, yAvajjIvaM tasyAstatpratyayaM no kalpate pravartinItvaM vA gaNAvacchedinItvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA / sA ca vadet AbAdhena no pramAdena sA ca saMsthApayiSyAmIti saMsthApayet evaM tasyAH kalpate pravattinItvaM vA gaNAvacchedinItvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, sA ca saMsthApayiSyAmIti no saMsthApayet evaM tasyAH no kalpate pravarttinItvaM vA gaNAvacchedinItvaM vA uddeSTu vA dhArayituM vA // sU0 16 // bhASyam - 'NiggaMthIe NaM' nirgrandhyAH khalu zramaNyAH 'navaDaharataruNIe' navaDaharataruNyAH tatra navadIkSitA navA trivarSAtmaka dIkSAparyAyavatI, DaharA - janmaparyAyeNa aSTAdazavArSikA, taruNI-adhigatayuvAvasthA, janmatazcatvAriMzadvarSikA vA, uktaJca - vya. 15 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 "tivarisA hoi navA, taruNI ya jAva juvaI, aTThArasiyA ya DahariyA hoI / cattAlisiyA ya vA taruNI" // 1 // chAyA -- trivarSA bhavati navA, aSTAdazikAca DaharikA bhavati / taruNI ca yAvada yuvatiH, catvAriMzA ca vA taruNI // 1 // vyavahArastre tasyAH 'Ayarapakappe NAmaM ajjhayaNe' AcAraprakalpo nAmA'dhyayanam AcArAGga nizIthAdikam 'paribbhaTThe siyA' paribhraSTaM syAt adhItamAcAraprakalpA'dhyayanam vismRtaM bhavettadA 'sAya pucchiyavvA' sA cA'dhItavismRtA saMyatI sthavireNa praSTavyA - 'keNa te kAraNeNa ajje !' heM Arye ! kena khalu kAraNena te tava, 'AyArapa kappe nAmaM ajjhayaNe pari0bhaTThe' AcAraprakalpo nAmAdhyayanaM paribhraSTam - adhItamAcAraprakalpAsdhyayanaM tvayA vismRtaM kena kAraNena vismRtamiti pRcchedi - tyarthaH / tatra kAraNameva vivicya pRcchati - kimityAdi, 'kiM AbAheNaM udAhu pamAeNaM' kimAbAdhena--rogAdikAraNena utAho - yadvA pramAdena vismRtamiti / evaM pRSTA satI - 'sAya vaejjA' sAca vadet - 'no AbAheNaM pamAeNaM' no AbAdhena rogAdikAraNena kintu pramAdena mayA'dhItamapi-AcAraprakalpAdhyayanaM vismRtamiti, evaM kathite sati 'jAvajjIvAe' jAvajjIvaM - jIvana - paryantamityarthaH tasyA vismRtakalpA'dhyayanAyAH zramaNyAH 'tappattiyaM' - tatpratyayaM pramAdato vismaraNanimittam 'no kappai' no kalpate 'pavattiNIttaM vA' pravarttinItvaM vA 'gaNAvaccheNittaM vA ' gaNAvacchedinItvaM vA 'uddisittae vA dhAritae vA' uddeSTumanujJAtuM vA svayaM dhArayituM vA etAdRzyAH punaH pravarttinIpadasyA'nujJApanaM na karttavyamAcAryeNa na vA sA svayameva punaH pravarttinItvaM gaNAvacchedinItvaM vA dhArayituM zaknotIti / 'sA ya vaejjA' atha yadi sA saMyatI evaM vadet-he bhadanta ! mayA 'AbAheNa no pamAeNaM' AbAdhena rogAdinA adhItamapi punavismRtam, natu pramAdena vismRtamiti 'sAya saMThavessAmIti saMThavejjA' sA ca saMyatI vismRtamadhyayanaM saMsthApayiSyAmi - punarapi smariSyAmIti kathayitvA saMsthApayet - punarapi saMsmaret ' evaM se kappai' evaM prakAreNa punaH smRte'dhyayane sati tasyAH kalpate 'pavattiNIttaM vA gaNAvaccheiNittaM vA' pravarttinItvaM vA gaNAvacchedinItvaM vA 'uddisittae vA dhAritae vA' uddeSTumanujJAtuM vA svayaM dhArayituM vA / atha kadAcit naSTamadhyayanam 'sA ya saMThavessAmIti no saMTavejjA' saMsthApayiSyAmIti kathayitvA no saMsthApayet na tasya saMsmaraNaM kuryAt ' evaM se no kappai pavattiNIttaM vA gaNA - vaccheNittaM vA uddisittara vA dhArittae vA' evaM tahiM tasyAH saMyatyAH no kalpate pravattinItvaM vA gaNAvacchedinItvaM vA uddeSTumanujJAtuM vA svayaM dhArayituM vA // sU0 16 // 9 pUrvaM navaDaharataruNa nirganthanirgranthInAm AcAraprakalpA'dhyayanaM pramAdato vismaraNena asaMsthApanena ca yAvajjIvaM padadAnA'bhAvaH pratipAditaH asmin sUtre tu sthavirANAM sthavirabhUmiprA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 5 sU0 17-18 sthavirANAmAcAraprakalpe naSTe'pi padadAnavidhiH 139 sAnAM ca AcAraprakalpanAmakA'dhyayanasya vismRtau saMsthApane asaMsthApane vApi AcAryAdipadaM dAtavyaM bhavediti pradarzayannAha--'therANaM' ityAdi / .. - sUtram-therANaM therabhUmipattANaM AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribhahe siyA kappai tesi saMThavettANa vA asaMThavettANa vA AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyayattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 17 // chAyA-sthavirANAM sthavirabhUmiprAptAnAmAcAraprakalpo mAmAbhyayanaM paribhraSTa syAt kalpate teSAM saMsthApayatAmasaMsthApayatAM vA AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM ghA uddeSTuM vA dhArayituM pA // sU0 17 // bhASyam-'therANaM' sthavirANAm-ye jJAna-darzana-cAritre sIdatAmihalokaparalokA'pAyaM pradarya tAn saMyame saMsthApayanti teSAm-zrutasthavirANAM SaSTivarSANAM vA 'therabhUmipattANaM' sthavirabhUmiprAptAnAm-AcAryapadaprAptAnAm 'AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribhaTTe siyA'-AcAraprakalpo nAmAdhyayanam-AcArAGganizIthasUtrAdikaM paribhraSTa-naSTa-vismRtaM syAtbhavet 'kappai tersi' kalpate teSAM sthavirANAM sthavirabhUmiprAptAnAm 'saMThavettANa vA' saMsthApayatAM punaradhItya saMsmaratAm 'asaMThavettANa vA' asaMsthApayatAM punarasaMsmaratAM vA 'AyariyattaM jAva gaNAvaccheyayattaM vA-AcAryatvaM vA upAdhyAyatvaM vA pravartakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNadharatvaM vA gaNAvacchedakatvaM vA 'uddisittae vA' uddeSTumanujJAtuM vA, jIrNatvamahattvakAraNena teSAM sUtradhAraNAyAH sAmarthyAbhAvAt 'dhAritae vA' svayaM dhArayituM vA / sthaviraviSaye atra caturbhaGgI yathA... jINoM no mahAn , yastaruNa eva san jarayA pariNataH, ityekaH 1 . no jIrNaH kintu mahAn, yo vRddho'pi san dRDhazarIra iti dvitIyaH 2 / ... jIrNo'pi ca mahAnapi ceti tRtIyaH 3 / no jIrNo no mahAn iti caturthaH 4 / ..mayaM caturtho bhaGgaH zUnyaH / zeSANAM tu trayANAmekataro na zaknoti saMsthApayitumiti tasyAcAraprakalpo nAmAdhyayanaM paribhraSTaM bhavediti. kalpeta tAdRzasyAsaMsthApane'pi mAcAryAdi* padamuddeSTu vA dhArayituM veti // sU0 17 // .. ... sUtram-therANaM therabhUmipattANa Ayarapakappe gAma ajjhayaNe paribhaTTe siyA kappai tesiM saMnisaNNANa vA saMtuyadhANa vA uttANayANa vA pAsalliyANa vA AyArapakappe nAma ajyayaNe doccaMpi taccapi paDipucchittae vA paDisArettae vA ||suu018|| Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArastre chAyA-sthavirANAM sthavirabhUmi prAptAnAm AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTa syAt kalpate teSAM sanniSaNNAnAM vA tvagvatayatAM vA uttAnakAnAM vA pArzvavatAM (pArzvataH sthitAnAm) vA AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM dvitIyamapi tRtIyamapi pratipraSTuM vA pratisArayituM vA // sU0 18 // bhASyam--'therANaM' sthavirANAm 'therabhUmipattANaM' sthavirabhUmiprAptAnAm-AcAryapadaprAptAnAm , athavA-ativRddhabhAvaM prAptAnAm , 'AyArapakappe nAma ajjhayaNe' AcAraprakalpaH-AcArAGganizIthAdisUtraM nAmA'dhyayanam 'paribmaTe siyA' paribhraSTa-vinaSTaM vismRtamityarthaH syAt-bhavet 'kappai tersi' kalpate yujyate teSAM vismRtAdhyayanAnAm 'saMnisaNNANa vA'-sanniSaNNAnAM vA-niSadhAgatAnAM samupaviSTAnAmityarthaH 'saMtuyahANa vA' tvagvarttanena sthitAnAM suptAnAmityarthaH 'uttANayANa yA' uttAnakAnAM vA-hRdayabhAgamUvIkRtya zayanaM kurvatAm 'pAsalliyANa vA' pArzvavatAM vAmAdipArvataH sthitAnAm AzrayamAdAyopaviSTAnAM vA 'Ayarapakappe nAma ajjhayaNe'-AcAraprakalpanAmakamadhyayanam 'doccapi taccapi' dvitIyamapi vAraM tRtIyamapi vAram apizabdAt caturthAdivAramapi 'paDipucchittae vA' pratipraSTuM vA tadviSayAM pRcchAM kartum 'paDisArettae vA' pratisArayituM vA saMsmat grahItuM vA kalpate iti pUrveNa saMbandhaH // sU0 18 // pUrva nirgranthanirgranthInAM vismRtAcAraprakalpAdhyayanasya paThanamAzritya kathitam , sAmprataM nimrathanimranthInAM dvAdazavidhaH sambhogo bhavati tatra ko'pi doSa Apatito bhavettadA tasyA''locanA kartavyetyAlocanAvidhiM pradarzayati-'je NiggayA NiggaMdhIo ya' ityAdi / sUtram-je NiggaMthA NiggaMdhIo ya saMbhoiyA siyA, no NhaM kappaDa annamannassa aMtie Aloettae, asthi yA ettha kei AloyaNArihA kappai se tesi aMtie Aloettae, natthi yA ettha kei AloyaNArihA evaM NhaM kappai annamannassa aMtie Aloesae // sU0 19 // chAyA-ye nirgranthA nimrandhyazca sAMbhogikAH syuH no khalu kalpate anyo'nyasyA'ntike Alocayitum , santi cAtra kecit mAlocanArhAH kalpate tasya teSAmati bhAlocayitum , na santi vA kecitra AlocanArhAH evaM khalu kalpate anyo'nyasyA. ntike Alocayitum // sU0 19 // bhASyam-'je NiggaMthA' ye nimranthAH 'NiggayIbho ya' nimranthyazca 'saMbhoiyA siyA'-sAmbhogikAH syuH, tatra saMbhogaH upadhyAdivastUnAM parasparamAdAnapradAnam , sa ca bhodhato Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyam u05 sU019 nirgranthanirgranthInAM parasparamAlocanAvidhiH para dvAdazavivaH, uktazcamAthA-'uvahi-suya-bhattapANaM, aMjalipagaho ya dAkNA NeyA / chaTheM nikAyaNaM taha, abbhuTThANaM ca kiikammaM // 1 // veyAvacca casamo-saro nisajjA kahApabaMdhau ya / bArasaviho ya eso, saMbhogI moghao Neo // 2 // iti, chAyA-upadhi-zruta-bhaktapAnam aJjalipragrahazca dApanA jnyeyaa| SaSThaM nikAcanaM tathA, abhyutthAnaM ca kRtikarma // 1 // vaiyAvRttyaM samavasaraNaM niSadyA kathAprabandhazca / dvAdazavidhazcaiSa saMbhoga oghato jJeyaH // 2 // iti / tathAhi-upadhiviSayaH 1, zrutaviSayaH 2, bhaktapAnaviSayaH 3, aJjalipragrahaviSayaH 4, dApanAviSayaH, dApanA-zayyAhAropadhisvAdhyAyaziSyagaNAnAM pradAphnaM tadviSayaH 5, nikAcanaviSayaH, nikAcanaM nimantraNa tadviSayaH 6, abhyutthAnaviSayaH 7, kRtikarmaviSayaH 8, vaiyAvRtyaviSayaH 9, samaksaraNaM vyAkhyAnAdikaraNe gRhasthasAkSAt paraspasmantike upavezanaM, tadviSayaH samavasaraNaviSayaH 10, saMniSadyAviSayaH 11, kathAprabandhaviSayazceti 12 dvAdazavidhaH saMbhogastadviziSTAH sAMbhogikA bhaveyuH 'no NhaM kappai annamannassa aMtie Aloettae' no-naiva 'I' iti vAkyAlaGkAre kalpate'nyo'nyasya-parasparasya antike-samIpe nimranthasya nimranthIsamIpe, nimrAzca nimranthasamIpe mAlocayitum-AlocanAM kattum svakIyaM svakIyamatIcArajAtaM prakaTayituM no kalpate iti sambandhaH / evaM tarhi kutra kalpate ! ityAha-'asthi yA' ityAdi / 'atthi yA eltha kA mAloyaNArihe' santi-bidyante cetra samudAye kecidAlocanAharhAH mAlocanAdAnayogyAH sthAnAGgasUtrasya dazamasthAnoktadazaviSaguNavanto nirmanthAstadA-'kappar3a se tersi aMtie Aloettae' kalpate tasya-Alocakasya teSAm mAlocanArhANAmantike samIpe Alocayitum / AlocanAhaH sthAnAGgasatrasya dazamasthAnoktadazavidhaguNadhArako mavet / uktaJca "dasahi ThANehiM saMpanne aNagAre arihai AloyaNaM paDicchittae, taM jahA-AyAravaM 1, avahAravaM 2, vavahAravaM 3, ovIlae 4, pakuvvae 5, aparissAI 6, nigjAvae 7, bhavAyadaMsI 8, piyadhamme 9, daDhadhamme 10" // chAyA-AcAsvAn 1, avabhAravAn 2, vyavahAravAn 3, apanIDakaH 4, prakurvakaH 5, mArinAvI 6, niryApakaH 7, apAyadarzI 4, priyadharmA 7 dharmA 10 iti / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 vyavahArasUtre vyAkhyA - dazasthAnasaMpanno'nagAraH Alocakena dIyamAnAmAlocanAM prahItumarhati, kIdRzaH sa bhavitumarhati ? 'taM jahA' tadyathA - AcAravAn - jJAnAdyAcAravAn 1, avadhAravAn - avadhAraNAvAn 2, vyavahAravAn - AgamAdipazcaprakAravyavahArakhAn 3, apatrIDakaH - lajjApanodakaH yathA paraH sukhamAlocayati 4, prakurvakaH - Alocite'ticAre zuddhikaraNasAmarthyavAn 5, niryA - pakaH - niryApanakArakaH tathA prAyazcittaM dadAti yathA sa nirvoDhuM zaknoti 6, aparisrAvI - zrutAlocakadoSANAM na kasmaicitkathanazIlaH 7, apAyadarzI - Alocakasya pAralA kikAspAyadarzakaH 8, priyadharmA-dharmapriyaH 9, dRDhadharmA - Apadyapi dharme vicala 10 iti / tasya, tathA jyeSThasya ca samIpe AlocanA kartavyA / yadi tatra dazavidhaguNayukto na bhavettadA paryAyajyeSThasya samIpe daivasikaM rAtrikaM sAmAnyama ticArajAtamAlocayediti / athApavAdamAha - atha yadi - 'natthi yA ittha ke AloyaNArihe' na santi na vidyante cedatra N kecidAlocanArhA nirgranthAH ' evaM hUM kappara annamannassa aMtie Aloettara' evam - etAdRzyAM paristhitau khalu kalpate'nyo'nyasyA'ntike-samIpe Alocayitum - AlocanAM karttumiti / -- ayaM bhAvaH - AlocanA ca na vipakSe, sapakSe'pi nAgItArtheSu bhavitumarhati tatra guptAtivArasya prakaTanAyogyatvAt / tatra vipakSaH saMyatAH saMyatInAm, saMyatyazca saMyatAnAmiti / sapakSaH saMyatAH saMyatAnAm saMyatyazca saMyatInAM bhavati / yataH - vipakSe AlocanAyAM caturthatratAdiguptAticArANAM prakaTane parasparaM bhAvabhedaH saMbhavati, tasmAd bhagavatA anyo'nyAlocanApratiSedhakamidaM sUtraM pratipAditam / apavAdapakSe gADhAgADhakAraNe samutpanne parasparAlocanA vidhipratipAdakaM sUtraM pravarttitam / tatrApi vivekaH pravarttayitavyaH, yathA - Alocako yuvako vRddho vA AlocanA nirgranthI vRddhA'vazyambhAvinI / AlocikA yuvatirvRddhA vA AlocanAhoM nirgrantho vRddhoMSvazyaMbhAvI yujyate, evaM parasparAlocanAvidhipratipAdakaM sUtraM pravarttanIyamiti / AlocanAhaiH kIdRzairbhavitavyam ? tatrAha bhASyakAraH - 'gIyatthA' ityAdi / gAthA - " gIyatthA kayakaraNA, poDhA pariNAmiyA ya gaMbhIrA / ciradikkhiyA ya vuDDhA, jaiNo aloyaNAjoggA // 1 // " chAyA--gItArthAH kRtakaraNAH, prauDhAH pAriNAmikAzca gambhIrAH / ciradIkSitAzca vRddhAH, yataya AlocanAyogyAH // 1 // vyAkhyA - gIyatthA' iti / gItArthAH - sUtrArthatadubhayaniSNAtAH kRtakaraNAH - anekvaarmaalocnaadaane sahAyIbhUtAH, prauDhAH - samarthAH sUtrato'rthatazca prAyazcisadAne pazcAtkarttumazakyAH, pAriNAmikA:- AlocanAyAH pariNAma cintAkuzalAH, gambhIrAH Alocakastha mahati Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mASyam u0 5 sU 19-20 nirgranthanimranthInAM svapakSavipakSe caiyAvRttyavidhiH 143 doSe'pi zrute aparisrAviNaH na kasmaicidapi prakaTanazIlA ityarthaH, ciradIkSitAH-prabhUtakAlapatrajitAH, vRddhAH-zrutena paryAyeNa vayasA ca mahAntaH, evambhUtA yatayaH-sAdhavaH upalakSaNAt sAdhvyazca AlocanAdAnayogyAH AlocanAdAne samucitA bhavantIti // 1 // atrAha bhASyakAraH'AloyaNAe' ityAdi / gAthA-"AloyaNAe je dosA, veyAvaccevi te punno|' - tamhA annonnabhAveNaM, veyAvaccaM na kArae" // 1 // chAyA-AlocanAyAM ye doSA vaiyAvRttye'pi te punH| tasmAd anyo'nyabhAvena vaiyAvRttyaM na kArayet // 1 // vyAkhyA-ye ca khalu-vipakSe-AlocanAyAM doSAH kathitAH, te sarve'pi doSAH vaiyAvRttye'pi parasparaM vaiyAvRttyakAraNe'pi bhavanti tasmAd anyo'nyabhAvena vipakSe vaiyAvRttyaM na kArayediti sUtrAkSarArthaH / ayaM bhAvaH-vipakSAtU-vaiyAvRttyaM zArIrikaM hastapAdAdisaMvAhanarUpaM kArayataH sAdhoH kadAcit caJcalacittAyAH sAdhvyA viSaye mano vikRtaM bhavet tena vratabhaGgadoSa Apayeta, mAhArAghAnayanaviSaye ca zramaNyA samAnItamannAdikaM bhuJjataH sAdhorAjJAbhaGgAdidoSAH, zaGkitAdidoSAzca bhaveyuH / uktaJcAtra samaNIe ANIya, muMjai asaNAi jattha samaNo ya / gaccho napuMsao so, evaM samaNINa dhammakahA // 1 // chAyA--zramaNyA AnItaM bhuGkte azanAdi yatra zramaNazca / ___ gaccho napuMsakaH saH, evaM zramaNInAM dharmakathA // 1 // ayaM bhAvaH-yasmin gacche zramaNyA samAnItamazanAdikamakAraNe zramaNo bhuGkte sa gaccho napuMsako vijJeyaH / evaM zramaNAnAM sadbhAve zramaNyA dharmakathA'pi bodhyA / zramaNasattAyAM zramaNI yadi paTToparyupavizya pariSadi dharmakathAM karoti yasmin gacche sa gaccho'pi napuMsaka eveti // 1 // punazca-AhArAnayane-'anyanmanasi-anyadvacasi' ityAdiduSTalakSaNalakSitA saMyatI kadAcid aneSaNIyamapyazanAdikamAnIya samarpayati, ityAdi doSabAhulyAt kathamapi kimapi saMyatena saMyatIbhiH kimapi vaiyAvRttyaM na kaaryitvymiti| evaM saMyatyAH saMyatervaiyAvRttyakAraNe doSAH Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samunneyAH / apavAde mAyamADhakAsme vivekaH karttavya iti / vizeSata mAlocanAdoSA vaiyAilAdoSAzca sthAnAGgasUtrAjJAtavyAH // sU0 19 // / pUrva vipakSe'nyo'nyavaiyAvRttyakaraNaM niSiddham , gADhakAraNe cAjJA pratipAditA, sAmprataM sthavirakalpikajinakalpikayorapavAdotsargoM pratipAdayannAha-'NiggaMthaM ca NaM' ityAdi / sUtram-NiggaMthaM ca gaM rAo nA vinAle cA dIhapaTTho kA lUsejjA ityI vA purisassa omAvejjA puriso kA itthIe bhogAvejjA, evaM se kappai evaM se ciTThaI parihAraM ca no pAuNai esa kappe therakappiyANaM / evaM se no kappai evaM se no ciTThai parihAraM ca no pAuNai esa kappe jiNakampiyANaM ti bemi // sU0 21 // vavahArassa paMcamo uddeso samatto // 5 // chAya-nirgranthaM ca khalu rAtrau vA vikAle vA dIrghapRSTho lUpayet strI yA purupasyApamArjayet puruSo vA striyA apamArjayet, evaM tasya kalpate evaM tasya tiSThati parihAraM ca no prApnoti eSa kalpaH sthavirakalpikAnAm / evaM tasya no kalpate evaM tasya no tiSThati parihAraM ca no prApnoti eSaH kalpo jinakalpikAnAm, iti bravImi // sU0 20 // vyavahArasya paJcama uddezaH samAptaH // 5 // bhASyam-'NiggaMthaM ca NaM' nimranthaM zramaNam cakArAt-nirgranthIM ca khalu 'rAo vA viyAle vA' rAtrau vA vikAle-sAyaMkAle prAtaHkAle tadanyakAle vA yadi-dIDapaTTho vA lUsejjA' dIrghapRSThaH sarpaH lUpayet-dazet tatra-'itthI vA purisassa omAvejjA' strI zramaNI puruSasya sAdhoH svahastena taM viSamapamArjayet mantrauSadhAdinA nivArayet 'puriso itthIe omAvejjA' puruSaH sAdhuH striyAH zramaNyAH svahastena viSamapamArjayet / yadi-sAdhuH sAdhvI vA sarpadaSTA bhavet tatrA'sati vyaktyantare sAdhuH zramaNyAH viSaM hastena pramArjayet , zramaNI vA zramaNasya viSaM hastenA'pasArayediti bhAvaH / 'evaM se kappaI' evam etAdRzyAM paristhitau tasya sthavirakalpikasya kalpate, 'evaM se cihaI' evam-anena prakAreNa apavAdamAsevamAnasya tasya sthavirakalpikasya tiSThati paryAyaH na tu saH sthavirakalpikatvAt paryAyaparibhraSTo bhavati ata eva 'parihAraM ca se no pAuNaI' parihAraM ca tapaH sa sthavirakalpikaH prAyazcittarUpeNa na prApnoti parihAranAmakaM prAyazcittaM ca tasya na bhavati 'esa kappe therakappiyANaM' eSaH-sUtroktaH kalpaH-AcAraH sthavirakalpikAnAM kathitaH / samprati jinakalpikamadhikRtya utsargamArga pradarzayitumAha-'evaM se no' ityAdi, 'e se no kappaI' evam-uttaprakAreNa sapakSeNa vipakSeNa vA vaiyAvRttyakAraNaM 'se' tasya binakalpikasya no naiva kathamapi kalpate, 'evaM se no ciTaI' evam-anena prakAreNa apavAdapadAsevanena tasya jinakalpikasya jinaparyAyo na tiSThati, jinakalpikatvAt patito bhavatItyarthaH / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 5 sU0 20 paJcamoddezakasamAptiH 145 'parihAraM ca se no pAuNai' parihAraM ca-parihAranAmakaM tapovizeSa sa na prApnoti apavAdAnAsevitvAt, 'esa kappe jiNakappiyANaM' eSa kalpaH-prakAro jinakalpikAnAmuktaH / 'ttiva bemi'sudharmA svAmI jambUsvAminaM kathayati-he ziSya ! iti-uktaprakAreNa ahaM tIrthakaramukhAd yathA yat zrutam tattathA tubhyaM bravImi -kathayAmi, iti / sU0 20 // iti zrI vizvavikhyAta-jagadallabha prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadhapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta"jainAcArya" padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabativiracitAyAM "vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM pazcama uddezakaH samAptaH // 5 // .. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha SaSThodezakaH prArabhyate vyatha paJcamoddezakasya caramasUtreNAsya SaSThodezakasyAdisUtreNa saha kaH sambandhaH ? iti sambandhaM pradarzayannAha bhASyakAraH - 'paMcama' ityAdi / gAthA- - "paMcamauddesaMte, gilANabhAvo padaMsio muNiNo / so icchai nAyavirhi saMbaMdho esa nAyavvo" // 1 // chAyA - paJcamoddezakAnte glAnabhAvaH pradarzito muneH / sa icchati jJAtavidhi, sambandha paSa jJAtavyaH // 1 // vyAkhyA - 'paMcama uddesaMte' - paJca moddezakasyAnte caramasUtre 'muNiNo' muneH-niryanthasya 'gilANabhAvo' glAnabhAvaH - sarpadaMzena manodaurbalyarUpaH 'padaMsio' pradarzitaH / 'so' saH - maraNAzaGkAdinA khinnaH san 'NAyavihiM' jJAtavidhi, tatra - jJAtA :- mAtApitrAdayaH tatsaMbandhIbhUtAvA, teSAM vidhiM jJAtasambandhamAzritya tattatsaMbandhIbhUtaM jJAtabhedam anyasvajanAn vA 'icchA' icchati teSAM samIpe gantumicchedityarthaH / athavA svajanA glAnA maraNAsannA vA bhaveyusteSAM darzanadAnAdyarthaM vA gantumicchediti SaSThodezakasyAdau jJAtavidhiH pradarzyate, eSa sambandhaH pUrvAparodezakayorjJAtavya iti / / 1 / / tatrAdimaM sUtramAha - "bhikkhU ya icchejjA' ityAdi / sUtram - bhikkhU ya icchejjA nAyavihiM ettae, no se kappai there aNApucchittA nAya - vihiM ettae, kappara se there ApucchittA nAyavihiM ettae, therA ya se triyarejjA evaM se nous nAyavihiM ettae, therAya se no viyarejjA, evaM se no kappai nAyavihiM ettae, jaM tattha therehiM aviNe nAyavihiM ei, se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 1 // " chAyA -- bhikSuzca icchet jJAtavidhi no tasya kalpate sthavirAnanApRcchaya jJAtavidhimetum kalpate tasya sthavirAn ApRcchya jJAtavidhimetum sthavirAzca tasya vitareyuH, evaM tasya kalpate jJAtavidhimetum, sthavirAzca tasya no vitareyuH, evaM tasya no kalpate jJAtavidhimetum, yattatra sthaviraiH avitIrNo jJAtavidhimeti tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 1 // bhASyam -- ' bhikkhU ya icchejjA' bhikSuH - zramaNaH ca - zabdAt zramaNI ca icchet, kimicchettatrAha - 'nAyavirhi' ityAdi, 'NAyavihiM ettae' jJAtavidhiM svajanabhedam, jJAtA - mAtApitrAdayaH, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAjyam u0 6 sU0 1-5 bhikSoH svajanamilanArthagamanavidhiH 147 athavA pUrvasaMstutA mAtApitrAdayaH, pazcAtsaMstutAH zvazrUzvazurazyAlakAdayaH, tanni mittena yaH sambandhaH sa jJAtavidhirucyate, mAtA pitRzvazrUzvazurAdiviSaye'neke bhedA bhavanti, ato vidhizabdo'tra bhedavAcako jJAtavyaH, teSAM gRhe darzanadAnAdyartham etuM-prAptuM gantumityarthaH tadA-'no se kappai there aNApucchittA nAyavihiM ettae' 'no'-na kathamapi 'se' tasya-zramaNasya kalpate sthavirAn gacchanAyakAn anApRcchaya sthavirAjJAmantareNetyarthaH jJAtavidhimetum AtmanaH svajanagehe gantum / 'kappar3a se there ApucchittA nAyavihiM ettae' kalpate tasya sthavirAn gacchanAyakAn ApRcchaya gacchanAyakasyA''jJAM labdhvA ityarthaH jJAtavidhimetu-svajanagRhe gantumiti / pracchane yadi-therAya se viyarejjA' sthavirAzca 'se' tasya vitareyuH-gamanAyA''jJAM dadyaH 'evaM se kappai nAyavihiM ettae' evaM gacchanAyakasyA''jJAsaMprAptyanantaram 'se' tasya zramaNasya kalpate jJAtavidhimetum 'therA ya se no viyarenjA' yadi sthavirAzca tasya svajanagRhe gantumAjJAM no vitareyuH no dadhuH 'evaM se no kappai nAyavihiM ettae' evam-AjJAvitaraNAbhAve tasya no kalpate jJAtavidhimetum / 'jaM tattha therehiM aviiNNe nAyavihiM ei' yat yadi zramaNastatra sthavirairavitIrNo'nanujJAtaH jJAtavidhimeti prApnoti stha verAjJAmantareNa yadi kazcit zramaNaH svajanagRhaM yAti gacchati 'se saMtarA chee vA parihAre vA' 'se' tasya-zramaNasyAjJAmantareNa jJAtavidhiM kurvataH sAntarAt svakRtAd antarAt AjJollaJcanarUpA'parAdhAt chedo vA parihAro vA, gacchanAyakAjJAmullaMdhya jJAtavidhikaraNe zramaNasya chedanAmakaM parihAranAmakaM vA prAyazcittaM bhavati, iti bhAvaH // sU0 1 // jJAtavidhimetuM kasya na kalpate ? tatrAha-'no se kappaI' isyAdi / sUtram-no se kappai appamuyassa appAgamassa egANiyassa nAyavihiM ettae // 202 // chAyA-no tasya kalpate alpazrutasya alpAgamasya ekAkino zAtavidhimetum ||suu02|| bhASyam-'no se kappaI' no-na kalpate kathapi 'se' tasya zramaNasya, kIdRzasyetyAha'appamuyassa' alpazrutasyA'gItArthasya, 'appAgamassa' alpAgamasya-AgamajJAnavikalasya laukikazAstreSvatiparrAi catasya svazAstraviSayakajJAnavaJcitasya, punazca gItArthe satyapi 'egANiyassa' ekAkinaH sahAyakarahitasyAdvitIyasya 'NAyavihiM ettae' jJAtavidhimetum-prAptum, alpazrutenaalpAgamena ekAkinA'gItArthena zramaNena svajanagRhe gamanaM na karttavyamityarthaH // sU0 2 // jJAtavidhemetuM kasya kalpate ! iti tadvidhimAha--'kappai se je tattha' ityAdi / sUtram-kappai se je tattha bahussue babbhAgame teNa saddhiM nAyavihiM ette|03|| chAyA - kalpate tasya yastatra bahuzruto babAgamaH tena sArca hAtavidhimetum // suu03|| Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre bhASyam - 'kappara se je tattha bahussue bahAgame' kalpate 'se' tasya zrama Nasya yastatra - gacche bahuzrutaH sUtrApekSayA, bahnAgamaH arthApekSayA 'teNa saddhiM nAyavihiM ettae' te bahuzrutena bahvAgamena sArdhaM jJAtavidhimetum - svajanagRhaM gantuM kalpate iti saMbandhaH, naikAkinA zramaNena svajanagRhe gantuM zakyate kintu - tasmin gacche yo bahuzruto bahvAgamaH tena sAkaM militvA gantuM zakyate iti bhAvaH || sU0 3 // 48 svajanagRhe gate sati tatrAhAragrahaNavidhimAha - ' tattha se' ityAdi / sUtram -- tattha se puvvAgamaNeNaM puvvAute cAulodaNe, pacchAune bhiliMgasuve kappara se cAulodaNe paDiggAhittae no se kappara bhiliMgasve paDiggAhittae / 0 4 // chAyA - tatra tasya pUrvAgamanAt pUrvAyuktaH tandulaudanaH pazcAdAyuktaH bhiliGgasUpaH kalpate tasya tandulaudanaH pratigrahItum, no tasya kalpate bhiliGgasUpaH pratigrahItum // sU0 4 // bhASyam - ' tattha se' iti tatra - -gRhasthagRhe tasya - bhikSArthamAgatasya sAdhoH 'puvvAgamaNeNaM' sUtre paJcamyarthe tRtIyA ArSatvAt tena AgamanAtpUrvaM sAdhorAgamanAtprAgeva puvvAutte' pUrvAyuktaH pUrvaM randhanakAle eva AyuktaH radhyamAnaH gRhasthaiH svanimittaM paktumArabdhaH 'cAulodaNe' tandulaudanaH vartteta 'pacchAune bhiliMgasave' pazcAdAyuktaH sAdhorAgamanAnantaraM radhyamAnaH 'bhiliMgasU ve' iti masUra dAlirbhavet upalakSaNametat sarvadAlInAm, tatra tayormadhye 'kappai se' kalpate tasya sAdhoH 'cAulodaNe' tandulaudanaH 'paDiggAhittae' pratigrahItum tandulaudanasya pUrvAyuktatvAt, kintu 'no se kappai' no - naiva - tasya - sAdhoH kalpate 'bhiliMgasve' masUra - sUpaH 'paDiggAhittae' pratigrahItuM tasya pazcAdAyuktattvAt // sU0 4 // punarevAha--' tattha punvAgamaNeNaM' ityAdi / sUtram - tattha puvvAgamaNeNaM puvvAutte miliMgasUve, pacchAune cAulodaNe, kapa se miliMga paDiggAhittae, no se kappai cAulodaNe paDiggAhittae / sU0 5 // chAyA - tatra pUrvAgamanena pUrvAyukto bhiliGgasUpaH pazcAdAyuktastandulaudanaH kalpate tasya bhiliGgasUpaH pratigrahItum, no tasya kalpate tandulaudanaH pratigrahItum // sU0 5 // bhASyam - asmin sUtre bhiliGgasUpaH sAdhoH pratigrahItuM kalpate pUrvAyuktatvAt kintu tandulaudano na kalpate tasya pazcAdAyuktatvAditi sUtrabhAvaH || sU0 5 // sUtram - tattha se pUvvAgamaNeNaM dovi puvvAutte kappara se dovi paDiggAhittae | sU0 6 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 6 sU0 6-11 tandulaudanabhiliGgasUpayorgrahaNavidhiH 149 chAyA - tatra tasya pUrvAgamanena dvAvapi pUrvAyuktau kalpate tasya dvAvapi pratigrahItum // sU0 6 // bhASyam - asmin sUtre tandulaudano bhiliGgasUpa ceti dvAvapi pratigrahItuM kalpate tayodvayorapi pUrvAyuktatvAt // sU0 6 // sUtram -- tattha se pUvvAgamaNeNaM dovi pacchAute no se kappara dovi paDigAttie | sU0 7 // chAyA - tatra tasya pUrvAgamanena dvAvapi pazcAdAyuktau no tasya kalpate dvAvapi pratigrahItum // sU0 7 // bhASyam -- asmin sUtre bhiliGgasUpastandulaudanazca dvAvapi no kalpate dvayorapi pazcAdAyuktatvAt // sU0 7 // atra kalpane kAraNaM pradarzayati- 'je se tattha' ityAdi / sUtram -je se tattha puvtrAgamaNeNaM puvtrAutte, se kappar3a paDiggAhittae / sU0 8 // chAyA - yaH saH tatra pUrvAgamanena pUrvAyuktaH sa kalpate pratigrahItum // sU0 8 // bhASyam- yaH saH ko'pi padArtho gRhasthagRhe sAdhuprAyogyaH azanAdiH sa sarvo'pi sAdhorAgamanAtpUrvamAyuktaH - sampannaH sa kalpate pratigrahItumiti tAtparyArthaH // sU0 8 // athA'kalpane kAraNamAha-- ' je se' ityAdi / sUtram --je se tattha punvAgamaNeNaM pacchAune, no se kappai paDiggAhittae | 09 // chAyA - yaH sa tatra pUrvAgamanena pazcAdAyukto no tasya kalpate pratigrahItum ||suu09 // bhASyam - yaH sa ko'pi padArthaH sAdhorgrahaNayogyo'zanAdirgRhasthagRhe sAdhorAgamanAtpazcAdAyuktaH - sampannaH sa ko'pi padArthaH sAdhorna kalpate iti bhAvaH // sU0 9 // pUrvaM bahuzrutabahvAgamasya jJAtavidhigamane vidhiH pradarzitaH / jJAtavidhiM kRtvA tataH pratyAvartya upAzraye Agacchati tatra pAdaprasphoTanAdi cAvazyaM karotIti tadviSaye AcAryopAdhyAyasya paJcAtizeSAn darzayati-- 'AyariyauvajjhAyassa' ityAdi / sUtram - AyariyauvajjhAyasya gaNaMsi paMca aisesA pannattA, taM jahA AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa pAe nigijjhiya nigijjhiya paSphoDemANe vA pamajjamANe vA no aikkamai // sU0 10 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 vyavahArastre chAyA-AcAryopAdhyasya gaNe paJca atizeSAH prAptAH tadyathA-AcAryopAdhyAyaH anta upAzrayasya pAdau nigRhya nigRhya prasphoTayan vA pramArjayan vA no atikrAmati ||suu010|| bhASyam-'AyariyauvajjhAyassa' AcAryopAdhyAyasya AcAryazcopAdhyAyazcetyAcAryopAdhyAyaH AcAryarUpa upAdhyAyaH yadvA AcAryeNa sahita upAdhyAyaH AcAryopAdhyAyaH, tasyAcAryopAdhyAyasya 'gaNaMsi' gaNe-gacchamadhye ityarthaH 'paMca aisesA pannattA' paJca-paJcasaMkhyakA atizeSAH- atizayAH sAmAnyasAdhoranAcaraNIyatvAt prajJaptAH-kathitAH / tAneva paJcAtizayAn darzayitumAha-taM jahA' ityAdi, 'taM jahA' tadyathA-'Ayariya uvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH, AcAryazcopAdhyAyazcetyarthaH, 'aMto uvassayassa' antaH upAzrayasya vasatemadhye ityarthaH, 'pAe' pAdau svakIyacaraNau 'nimijjhiya niginjhiya' nigRhya nigRhya-bhUmau yatanayA-AsphAlyAsphAlya 'papphoDemANe vA' prasphoTayan-tadgatadhUlyAdimapanayan 'pamajjamANe vA' pramArjayan vA vastrAdinA proJchayan vA 'no aikkamaI' no atikrAmati-tIrthakarAjJA nolatyati, bAhyata Agatasya sAdhoH pAdapramArjanamupAzrayAvahireva karaNIyaM bhavet kintu AcAyopAdhyAyasya tadatizayattvena pratipAdanAnna doSaH, yata AcAryopAdhyAyA na kimapi kAraNaM vinA evaM kurvanti, bahigRhasthAnAmupasthitau evaM karaNe zAsanoDDAho bhavati, yadete asabhyA jainasAdhavaH ye upasthitajane dhUlimuDDApayantItyAdi kAraNavazAtte evaM kurvanti tato na teSAmAjJAbhaGgAdi doSaH samApadyeta teSAmatizayatvena bhagavatA pratipAditatvAt / eSaH eko'tizayaH ||suu010|| atha dvitIyamAha-'Ayariya' ityAdi / sUtram-AyariyauvajjhAe anto uvassayassa uccArapAsavaNaM vigiMcamANe vA visohemANe vA no aikkamai // sU0 11 // chAyA--AcAryopAdhyAyaH anta upAzrayasya uccAraprasravaNaM vigiJcayan vA vizodhayan vA no atikrAmati // sU0 11 // bhASyam -'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH 'aMto uvassayassa' antaHmadhye upAzrayasya 'uccArapAsavaNaM' uccAraprasravaNam 'vigiMcamANe vA' vigiJcayan-vyutsRjan vA, 'visohemANe vA' bhUmi vizodhayan vA 'no aikkamai' no atikrAmati, upAzrayamadhye uccAraprasravaNaM kurvan AcAryaH tasya yat purISAdikaM vizodhayan uccArAdipariSThApako'pi nAtikrAmati / AcAryopAdhyAyasya yadi prasravaNAdivego bhavet , tadA sa upAzrayamadhya eva tat kuryAt , yadanyaH kazcid uccArAdi pariSThApako bhavettarhi -AcAryaH, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 6 sU0 12-16 AcAryopAdhyAyasyAtizayanirUpam 151 dvitIyavAraM tRtIyavAraM vA upAzrayAdvahiruccArAdyarthaM gantuM na zaknuyAt, yato hi-muhurmuhurbahirgamane zrAvakairvAraM vAraM vinayAdikaM kartuM na pAryeta, ityavajJayA zAsanasya laghutA syAt, ata eva dvitIyAdivAraM yadyuccArAdizaGkA bhavet tadA tatraiva tat tena karttavyam, tasya bahirgamane tadanupasthitau yadi ko'pi anyatairthiko vAdI sAmAyAti kastaM nivArayet ityAdikAraNa saMbhavAt tasya vizodhako'pi ziSyo vizuddhiM kurvan tIrthakarAjJAM nAtikrAmati pratyuta mahAnirjarAM karotIti bhAvaH / iti dvitIyo'tizayaH 2 // sU0 11 // " , atha tRtIyamatizayamAha - 'AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram - AyariyauvajjhAe pabhU veyAvaDiyaM icchA karejjA icchA no karejjA // sU0 12 // chAyA -- AcAryopAdhyAyaH prabhuH vaiyAvRttyam icchA kuryAt icchA no kuryAt // sU0 12 // bhASyam --- 'Ariya uvajjhAe pabhU' AcAryopAdhyAyaH prabhuH samarthaH zarIrasAmarthyavAnapi 'veyAvaDiyaM icchA karejjA' vaiyAvRttyam anyasAdhumyo bhaktapAnAdInAmAnayanAdikam icchA kuryAt yadIcchA bhavettadA kuryAt karttuM zaknoti, 'icchA no karejjA' icchA no kuryAt, yadIcchA na bhavettadA na kuryAt, AcAryopAdhyAyasya sAmarthye'pi vaiyAvRttyakaraNapratibandhAbhAvAt, yadIcchet tasyecchA bhavet tadA vaiyAvRttyaM kuryAt yadi necchA bhavet, tadA na kuryA tasyAtizayavattvAt / eSa tRtIyo'tizayaH 3 // sU0 12 // atha caturthamatizayamAha - 'AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram -- 'AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkamai / / sU0 13 // chAyA-- AcAryopAdhyAyaH antaH upAzrayayasya ekarAtraM vA dvirAtraM vA vasan no atikrAmati // sU0 13 // bhASyam - 'AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa' AcAryopAdhyAyaH antaH- madhye upAzrayasya vasateH 'egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe' ekarAtraM vA dvirAtraM vA ekAkI vasan 'no akkama ' nAtikrAmati kathamapi tIrthaGkarAjJAM nollaGghayati, tasyopAzrayamadhye ekA kivAso'pi kalpate atizayavattvAt / eSazcaturtho'tizayaH 8 // sU0 13 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 vyavahArasUtre atha paJcamamatizayamAha-- 'AyariyauvajjhAe' iyAdi / sUtram - - AyariyauvajjhAe bArhi uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkama || sU0 14 // chAyA -- AcAryopAdhyAyo bahirupAzrayasya ekarAtraM vA dvirAtraM vA vasan no atikrAmati // sU0 14 // bhASyam - 'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH 'bAhi uvassayassa' bahirupAzrayasya vasaterbahirbhAge 'egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkamai, ekarAtraM vA dvirAtraM vA kAraNavazAd ekAkI vasan no atikrAmati na kathamapi aticArAdikaM prApnoti kAraNikajJAnavattvAt / iti paJcamo'tizayaH / 5 / ityete paJcAtizayA AcAryopAdhyAyAnAmeva bhavanti teSAmAgamakuzalatvena aucityato varttanazIlatvAt // sU0 14 // uktA AcAryopAdhyAyasya paJcAtizayAH, samprati gaNAvacchedakasyAtizayadvayaM bhavediti pradarzayannAha - 'gaNAvaccheyayassa' ityAdi / sUtram - gaNAvaccheyayassa NaM gaNaMsi do aisesA pannattA taM jahA - gaNAvacchecheyae aMto uvassassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkamai / sU0 15 // gaNAvaccheyae bAhiM uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkamai || sU0 16 // chAyA - gaNAvacchedakasya khalu gaNe dvAvatizeSau prazaptau tadyathA - gaNAvacchedakaH anta. rupAzrayasya ekarAtraM vA dvirAtraM vA vasan no atikrAmati // sU0 15 // gAvacchedako bahirupAzrayasya ekarAtraM vA dvirAtraM vA vasan no atikrAmati // 016 || bhASyam - 'gaNAtraccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'gaNaMsi' gaNe svagaNamadhye 'do aisesA pannattA' dvau - dvisaMkhyakau atizeSau - atizayau prajJaptau natu sAdhAraNataH AcAryopAdhyAyavadasya pazcAtizayA bhavanti / tadevAtizayadvayaM pradarzayati- 'taM jahA ' ityAdi / taM jahA ' tadyathA - 'gaNAva - ccheyae aMto uvassayassa' gaNAvacchedako'ntaH - madhye upAzrayasya ' egarAyaM vA durAyaM vA ' ekarAtram - ekarAtriparyantaM vA, dvirAtraM vA rAtridvayaM vA 'vasamANe' vasan nivAsaM kurvan, 'no aikka - mai' no atikrAmati - aticArabhAg na bhavati, iti prathamo'tizayaH 1 // sU0 15 // dvitIyamAha - 'gaNAvaccheyae' gaNAvacchedakaH 'bAhi uvassayassa' bahirbAhyabhAge upAzrayasyavasateH, 'egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe ekarAtram - ekarAtriparyantaM vA, dvirAtra rAtridvayaM vA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 6 sU0 17 agotArthAnAmekaprAkArAdivasativAsavidhiH 153 vasan nivAsaM kurvan 'no aikkamai' no kathamapi atikrAmati aticAravAn na bhavati, kAraNAkAraNajJAnakuzalatvAt / etau dvAvapi sUtroktAvatizayau tasyaiva gaNAvacchedakasya bhavataH, yo hi gaNAvacchedako niyamataH AcAryoM bhavitA bhaviSyati vA / yaH punargaNAvacchedako gaNAvacchedakatve vartamAna AcAryapadAnahaH tasya sUtrokto atizayo na bhavataH // sU0 16 // ___ utA AcAryopAdhyAyagaNAvacchedakAnAmatizayAH, samprati vasativAsaprasaGgAt agI. tArthAnAmekaprAkArAdiyuktavasatau vAsaniSedhamAha-'se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram-se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA egabagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNappavesAe no kappai bahUNaM agaDasuyANaM egayao vatthae, asthi ya itya NhaM kei AyArapakappadhare natthi ya ittha NhaM kei chee vA parihAre vA, natthi ya ittha NDaM kei AyArapakappadhare se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 17 // chAyA-atha grAme vA yAvadrAjadhAnyAM vA ekavagaDAyAM vA ekadvArAyAM vA ekaniSkramaNapravezAyAM vA no kalpate bahUnAm-akRtazrutAnAmekato vastum , asti cAtra khalu kazcidAcAraprakalpadharaH nAsti cAtra khalu kazcit chedo vA-parihAro vA, nAsti cAtra kazcid AcAraprakalpadharaH teSAM sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 17 // bhASyam-'se gAmaMsi vA' atra 'se'-zabdo'thazabdArthavAcakaH, tatazca 'se' atha grAme, 'jAva rAyahANisi vA' yAvad rAjadhAnyAM vA, atra yAvatpadena-'nagaraMsi vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDaMbaMsivA doNamuhaMsi vA paTTaNaMsi vA NigamaMsivA AsamaMsi vA saMbAhaMsivA saMnivesaMsi vA' iti saMgrAhyam / nagare vA kheTe vA karbaTe vA maDambe vA droNamukhe vA paTTane vA (pattane vA) Azrame vA saMbAhe vA saMniveze vA, iticchaayaa| tatra grAmaH-vRtiveSTitaH, AkaraH-suvarNaratnAdyutpattisthAnam , nagaram-aSTAdazakaravarjitaM jananivAsasthAnam, kheTaM-dhUliprAkAraparikSiptam, karbaTam-- kutsitanagaram , maDambaM-sArdhakrozadvayAntanAmAntararahitam, droNamukhaM-jalasthalapathopeto jananivAsaH, pattanaM-samastavastuprAptisthAnam tad dvividhaM bhavati- jalapattanaM sthalapattanaM ceti, naubhiryatra gamyate tajjalapattanam , yatra ca zakaTAdibhirgamyate tat sthalapattanam , yadvA zakaTAdibhi bhirvA yadgamyaM tat pattanam , yat kevalaM naubhireva gamyaM tat paTTanam , uktaJca - "pattanaM zakaTairgamyaM, ghoTakainai:bhireva ca / naubhireva tu yadgamyaM, paTTanaM tat pracakSate" // 1 // vya, 20 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 vyavahArasUtre nigamaH-prabhUtataravaNigjananivAsaH, AzramaH-tApasairAvAsitaH, pazcAdaparo'pi lokastatrAgatya vasati, saMbAhaH-kRSIvalairdhAnyarakSArtha nirmitaM durgabhUmisthAnam parvatazikharasthitajananivAsaH, samAgataprabhUtapathikajananivAso vA, saMnivezaH-samAgatasArthavAhAdinivAsasthAnam / eSu grAmAdiSu, 'egabagaDAe' ekavagaDAyAm ekA vagaDA parikSepaH prAkAraH prakoTA iti lokaprasiddho yasyAM sA-ekavagaDA, tasyAmekavagaDAyAm / tathA-'egaduvArAe' ekadvArAyAm ekaM dvAraM yasyAH sA ekadvArA tasyAm, tathA 'eganikkhamaNapavesAe' ekaniSkramaNapravezAyAm , eka niSkramaNaM-bahinigamanamArgaH, ekaH pravezaH-pravezamArgoM yasyAH sA ekaniSkramaNapravezA tasyAm etAdRzyAM vasatau iti zeSaH, 'no kappaI' no kalpate-na yujyate / keSAmetAdRzavasatau vAso na kalpate ? tatrAha-'bahUNaM' ityAdi, 'bahUNaM agaDamuyANaM' bahUnAm-anekeSAm akRtazrutAnAm-anadhigatAcArAGganizIthAdisUtrANAm agItArthAnAmazivAdikAraNavazAdekatra saMprAptAnAm 'egayao' ekataH-ekatra ekasthAne militvA vastuM-vAsaM karttam RtubaddhakAle varSAkAle vA na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yataH agItArthasaMgasya doSabAhulyAt teSAm RtubaddhakAle vasatAM mAsalaghu, varSAkAle caturlaghukaM prAyazcittaM bhavatIti / apavAdamAha---'asthi ya ittha NhaM kei AyArapakappadhare' atra 'haM' zabdo vAkyAlaGkAre, asti cAtra yathoktavizeSaNaviziSTAyAM vasatau kazcit AcAraprakalpadharaH-AcArAGga-nizIthAdisUtradhArakaH eko'pi yadi bhavet tadA tAdRzavasatau RtubaddhakAle varSAkAle vA nivAsakaraNe'pi, 'nasthi ya itya Nha kei chee vA parihAre vA' nAsti-na bhavati atra vasato vAse'pi teSAM vasatAM kazcit chedo vA parihAro vA, AcAraprakalpadharAdhiSThitayathoktavasatau bahUnAmakRtazrutAnAM varSAkAle RtubaddhakAle vA nivasatAM chedanAmakaM parihAranAmakamanyadvA prAyazcittaM na bhavatIti bhAvaH / gItArthena saha vasatAM kena kAraNena prAyazcittaM na bhavati, yato hi-gItArthasteSAM mArgadezako bhavati, yathA kecitpuruSA aTavyAM mArgabhraSTA bhavanti tatra kazcinmArgadezakastAn mArga pradarya nagaraM pravezayati, evaM gItArtho'pi mokSapathaparibhraSTAnAM mokSapathapradarzako bhavati tena saha vasatAM na kimapi prAyazcittaM bhavati, na tathA agItArtha iti / 'natthi ya ittha NhaM kei AyArapakappadhare' nAsti-na vidyate cAtra yathoktavasatau khalu kazcidAcAraprakalpadharaH -AcArAGganizIthAdisUtrArthajJAtA, tadA tAdRzavasatau vAsakaraNe 'se saMtarA chee vA parihAre vA' teSAM sAntarAt yAvato divasAn tatra sthitAstAvatpramANarUpAt svakRtAt aparAdhAt chedo vA parihAro vA, AcAraprakalpadharA'nadhiSThitavasatau vAsakaraNAt teSAM chedanAmakaM parihAranAmakamanyadvA yathAzAstraM yathAkAlaM ca prAyazcittaM bhavatIti bhAvaH // sU0 17 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwww bhASyam u0 6 sU0 18 agotArthAnAM pRthakprAkArAdivasativAsavidhiH 155 pUrvasUtre agItArthAnAme kaprAkAraikadvArAdiviziSTavasatimadhikRtya niSedhaH kRtaH, samprati anekadvArAnekapAkAraviziSTavasatau gItArthanizritA ye vasanti tAnadhikRtya pradarzayitumAha'se gAmaMsi vA' ityaadi| sUtram-se gAmasi vA jAva rAyahANisi vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhinikkhamaNapavesAe no kappai bahUNaMpi agaDasuyANaM egayo vatthae, asthi ya ittha NhaM kei AyArapakappadhare, je taiyaM rayaNi saMvasai, natthi ya ittha kei chee vA parihAre vA, natthi ya itya kei AyArapakappadhare je taiyaM rayaNi saMvasai savvesiM tesiM tappattiyaM chee vA parihAre vA ||suu0 18 // chAyA-atha grAme vA yAvad rAjadhAnyAM vA abhinivagaDAyAm abhinidvArAyAm abhiniSkramaNapravezAyAm no kalpate bahUnAmapi akRtazrutAnAm ekato vastum , asti cAtra kazcid AcAraprakalpadharo yastRtIyAM rajanI saMvasati, nAsti cAtra kazcit chedo vA parihAro vA, nAsti cAtra kazcid AcAraprakalpadharo yastRtIyAM rajanI saMvasati, teSAM sarveSAM tatpratyayaM chedo vA parihAro vA // suu018|| bhASyam - 'se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA' athA'nantaraM grAme vA atra yAvatpadena nagare vA kheTe vA, karbaTe vA, maDambe vA, droNamukhe vA, paTTane vA (pattane vA) nigame vA Azrame vA, saMvAhe vA, saMniveze vA, iti saMgrAhyam , prAmAdirAjadhAnIparyanteSu jananivAsasthAneSu 'abhiNinvagaDAe' abhinivagaDAyAm , tatrA'bhi-pratyekaM pRthak pRthak niyatA vagaDA parikSepo yasyAM sA abhinivagaDA tasyAM pRthak pRthak parikSepavatyAM vasatau 'abhiniduvArAe' abhinidvArAyAm pratyekaM pRthak pRthaga niyatadvAravatyAm, 'abhiNikkhamagapavesAe' abhiniSkramaNapravezAyAm, tatrA'bhi-pratyekaM pRthak pRthag niSkramaNaM bahirgamanaM pravezo'ntargamanaM niSkramaNapravezamAgoM yasyAM sA-abhiniSkramaNapravezA tasyAM vasato . 'no kappaI' no kalpate, 'bahUNaMvi agaDasuyANaM' bahUnAmanekeSAmapi akRtazrutAnAm, na kRtAni-nAdhItAni zrutAniAcArAGganizothAdisUtrajAtAni yaiste-akRtazrutAH anadhItasUtrArthAH- agItArthA ityarthaH, teSAmakRtazrutAnAmanekeSAmapi 'egayao vatthae' ekata ekatra vastuM-nivAsaM kattuM na kalpate iti, kiM sarvathaivA'kRtazrutAnAm ekatra vasatau nivAso na kalpate ? iti na, yadi tatra tanmadhye ko'pi-AcAraprakalpadharo vidyate, tadA-teSAM tatra gItArthasya nizrayA ekatra vAsaH kalpate, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre tadeva darzayati-'atthi' ityAdi, 'asthi ya ittha kei AyArapakappadhare' asti-vidyate cA'tra kazcid AcAraprakalpadharaH-AcArAGganizIthAdisUtrArthayorzAtA gItArthaH, 'je taiyaM rayaNi saMvasaI' ya AcAraprakalpadharaH tRtIyAM rajanIM rAtri tRtIyarAtrau ityarthaH akRtazrutasaMvAsAnantaraM rAtridvayaM muktvA tRtIyasyAM rajanyAmAgatya tairanekairakRtazrutaiH saha saMvaset taiH saha militvA tatra nivAsaM kuryAt , yadi-etAdRzaH kazcidAcAraprakalparo bhavet yastRtIyadivase taiH saha milet tadA-'natthi ya itya kei chee vA parihAre vA' nAsti cAtra kazcit chedo vA parihAro vA, akRtazrutasahavAsajanitaM chedanAmaka parihAranAmakamanyadvA'pi prAyazcittaM na bhavati, teSAM gItArthanizrAprAptattvAt / atha ca 'natyi ya ittha kei AyArapakappadhare' nAsti cAtra kazcidAcAraprakalpadharaH 'je taiyaM rayaNi saMvasaI' ya AcAraprakalpadharastRtIyAM rajanIrAtriM saMvAsAnantaraM tRtIyasyAM rajanyAmityarthaH taiH saha saMvasati, yadi-tatra kazcidAcAraprakalpa. dharastRtIyasyAM rAtrAvapi samAgatya tatra na vaset, yo hi taiH saha tRtIyadivase'pi saMmilito na bhavet tadA-'savvesiM tersi tappattiyaM chee vA parihAre vA' sarveSAM teSAM tatra vasatAM nirgranthAnAM tatpratyayam-agItArthasahavAsanimittakaM chedo vA parihAro vA, yadi tatra kazcid gItArtho na bhavet tadA-tatra vasatAM sarveSAmapi akRtazrutAnAM chedanAmakaM--parihAranAmakamanyadapi dezakAlocitaM prAyazcittaM bhavatyeveti // sU0 18. // pUrvamakRtazrutAnAmakRtazrutasaMbandhenaH ekAkinAM gItArthasahavAsamantareNa vastuM na kalpate iti proktam , ekAkiprasaGgAdatra pRthak pRthag dvArAdiyuktAyAM vasatau bahuzrutabahvAgamasya bhikSukasyaikAkino vastuM na kalpate iti pradarzayannAha-se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram-se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhinikkhamaNapavesAe no kappai bahussuyassa babbhAgamassa bhikkhuyassa vatthara. kimaMga puNa appAgamassa appasuyassa ||suu0 19 // chAyA-atha grAme vA yAvad rAjadhAnyAM vA abhinivagaDAyAm abhinidvArAyAm abhiniSkramaNapravezAyAm no kalpate bahuzrutasya bAgamasya bhikSukasya vastum kimaGga punaralpAgamasyA'lpazrutasya // sU0 19 // bhASyam-'se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA' atha grAme vA yAvad rAjadhAnyAM vA 'abhinivvagaDAe' abhinivagaDAyAm-anekaprAkAraparikSiptAyAm 'abhinivArAe' abhinidvArAyAm-anekadvAravalyAm, 'aminikkhamaNapavesAe' abhiniSkramaNapravezAyAm Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 6 sU0 19-21 bahuzrutasyaikaprAkArAdiyuktavasativAsAnujJA 157 yatrA'neko niSkramaNasya pravezasya ca mArgo bhavati tasyAmanekaniSkramaNapravezamArgAyAM vasatau no kappaI' no kalpate 'bahussuyassa' bahuzrutasya- sUtrato'dhItA'nekAgamasya 'babhAgamassa' bahvAgamasya -arthato jJAtA'nekAgamasya, ya AvazyakadazavaikAlikottarAdhyayanajJAnavAn sa bahvAgama AkhyAyate, yaH punardvi trisUtrajJAnavAn so'lpazrutaH, yastu sUtrANi anekAni jAnAti, artha tu dvitrANAmeva so'lpA''gamastasya 'bhikkhuyassa' bhikSukasya sAdhorekAkinaH 'vasthae' vastuM--nivAsaM kattuM na kalpate 'kimaMga puNa appAgamassa appasuyassa' kimaGga punaH -kimuta alpazrutasyA'lpAgamasya ekAkinaH sAmAnyabhikSukasya pRthaga nivAsaH kalpate tasya sutarAmeva na kalpate--iti tAtparyam / yadA--bahuzrutasya bAgamasyaikAkino nivAso na kalpate tadA--alpazrutasyA'lpAgamasyaikAkinastu kathamapi na kalpate iti bhAvaH // sU0 19 // pUrvamekAkinA vasaterantarbahirvA na vastavyamityadhikRtya kathitam, samprati--bahuzrutasyobhayakAlaM bhikSubhAvaprAptasyaikAkino'pi ekavagaDAdiyuktAyAM vasatau vAsaH kalpate, ityadhikRtya sUtramAha--'se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram-se gAmaMsi vA nagaraMsi vA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe kappai bahussuyassa babhAgamassa egANiyassa bhikkhussa vatthae, duhao kAlaM bhikkhubhAvaM paDijAgaramANassa / / sU0 20 // chAyA-atha grAme vA nagare vA yAvad rAjadhAnyAM vA ekavagaDAyAm pakadvArAyAm ekaniSkramaNapravezAyAm kalpate bahuzrutasya bahvAgamasya ekAkino bhikSorvastum , ubhayakAlaM bhikSubhAvaM pratijAgrataH // sU0 20 // bhASyam -'se gAmaMsi vA nagaraMsi vA jAva rAyahANisi vA' atha grAme vA nagare vA yAvad rAjadhAnyAM vA 'egavagaDAe' ekavagaDAyAM vA-ekaprAkAraviziSTAyAM vasato, 'ekavArAe' ekadvArAyAM ekameva dvAraM yatra tasyAm, 'eganikkhamaNapavesAe' eka niSkramaNapravezAyAm yatra eka eva niSkramaNamArgaH pravezamArgazca tathAvidhAyAM vasato, 'kappai' kalpate 'bahussuyassa' bahuzrutasya-sUtrApekSayA'nekazAstrakuzalasya 'babbhAgamassa' bahvAgamasya-arthApekSayA'nekAgamajJAnavataH, 'egANiyassa' ekAkinaH sahAyakarahitasyetyarthaH, 'bhikkhussa' bhikSoH-zramaNasya 'vatthae' vastu-vAsaM kartum / kathamekAkinaH kalpate tatrAha-'duhao' ityAdi, 'duhao kAlaM' ubhayakAlam upalakSaNAdahorAtram , 'bhikkhubhAvaM' bhikSubhAvam-bhAvabhikSutAM niraticAracAritramityarthaH 'paDijAgaramANassa' pratijAgrataH-dattAvadhAnena paripAlayataH, cAritrArAdhanArtha yA sAmAcArI tAM kurvataH, cAritre doSalezo nApadyateti, tatra aharnizaM yatanAM kurvataH evambhUtasya ekavagaDAdivizeSagaviziSTAyAM vasatau vastumekAkino'pi kAraNe kalpate nAnyasyeti bhaavH| Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtra aSTaguNavAn bhikSurekAkivihArapratimApratipanno bhavitumarhati uktaJca-sthAnAGge dazame. sthAne--'ahahiM ThANehiM aNagAre arihai egallavihArapaDimaM uvasaMpajjittANaM viharittae taMjahA-saDDhI purisajAe 1, sacce purisajAe 2, mehAvI purisajAe 3, bahussue purisajAe 4, sattimaM 5, appAhigaraNe 6, dhiimaM 7, vIriyasaMpanne 8, chAyA-zraddhI puruSajAtam (puruSa-prakAraH) 1, satyaH puruSajAtam 2, medhAvI puruSajAtam 3, bahuzrutaH puruSajAtam 4, zaktimAn 5, alpAdhikaraNaH 6, dhRtimAn 7, vIryasaMpannaH 8 // iti sU0 20 // pUrva bahuzrutabahvAgamasyA'harnizaM bhikSubhAvaM pratijAgrata ekAkivAsaH pratipAditaH, evaM tarhi ekavagaDAdiyuktavasatau sAmAnyazramaNasyaikAkivAse ko doSaH ? iti zramaNasyaikAkivAse doSAn pradarzayannAha-'jattha ee bahave' ityAdi / sUtram-jattha ee bahave itthIo purisA ya paNhAveMti tattha se samaNe niggaMthe annayaraMsi acittasi soyaMsi mukkapoggale NigyAyamANe hatthakammapaDisevaNapatte Avajjai mAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // sU0 21 // . chAyA-yatra ete bahavaH striyaH puruSAzca praznuvanti tatra sa zramaNo nirgrantho'nya. tarasmin acitte srotasi zukrapudgalAn nirghAtayan hastakarmapratisevanaprAptaH Apadyate mAsikaM parihArasthAnamanudghAtikam // sU0 21 / / / bhASyam-'jattha ee bahave' yatra-yasyAm ekavagaDAdivizeSaNaviziSTAyAM vasatau ete pratyakSataH paridRzyamAnAH bahavo'neke 'itthIo purisA ya striyaH puruSAzca 'paNhAvaMti' praznubanti-praspandante-ekAntasthAnatvena tatra saMmIlya maithunaM sevitumArabhante 'tattha se samaNe niggaMthe' tatra tasmin pradeze yatra pradeze bahavaH strIpuruSAH maithunaM prArabhamANAstiSThanti tAdRzakSetravizeSe teSAM maithunakarma cakSuSA'valokya ya ekAkI sthitaH sa zramaNo nigranthaH tata udIrNavedaH san 'ko'tra mAM pazyati' iti kRtvA 'annayaraMsi acittaMsi soyaMsi' anyatarasmin acitte srotasi, tatrAnyatarasmin-hastakarmAdhucite yuganAlikAdichidre 'sukkapoggale NigyAyamANe' hastakarmabhAvanayA zukrapudgalAn nirghAtayan-niSkAsayan 'itthakammapaDisevaNapatte' hastakarmapratisevanaprAptaH-hastakarmabhAvanayA tatrAsaktatvAt hastakarmapratisevanAdoSaM prAptaH san 'Avajjai' mApadyate-prApnoti 'mAsiyaM' mAsikam 'parihAraTThANaM aNugyAiyaM' parihArasthAnam anudghAtikam , gurucAturmAsikamanudghAtikaM parihAranAmakaM prAyazcittaM prApnotIti bhAvaH, tasmAt zramaNena ekAkinA ekAntasthAne na sthAtavyamiti sUtrAzayaH // sU0 21 // pUrva hastakarmapratyayikaM prAyazcittasUtramuktam , samprati maithunapratyayikaprAyazcittAbhidhAyaka sUtramAha-'jatya ee bahave' ityaadi| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 6 sU0 22-23 nirgranthasya hastakarmAdipratyayika prAyazcittavidhiH 159 sUtram - jattha ee bahave itthIo purisA ya paNhAveti tattha se samaNe NiggaMthe annayaraMsi acittaMsi soyaMsi sukapoggale NigdhAyamANe mehuNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM aNugghAiyaM // sU0 22 // chAyA - yatraite bahavaH striyaH puruSAJca praznuvanti tatra sa zramaNo nirgrantho'citte aafe zukralAn nirghAtayan maithuna sevanAprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnamanudghAtikam // sU0 22 // bhASyam - 'jattha' yatrapradeze 'ee' ete - pratyakSata upalabhyamAnAH 'itthIo purisAya' striyaH puruSAzca 'paNhAveMti praznuvanti maithunAkhyamabrahmakarma samAcaranti 'tattha se samaNe NiggaMthe' tatra - tasmin pradeze maithunakarma dRSTvA udIrNamoha :- saMyamAccalitamanAH sa zramaNo nirgranthaH 'annayaraMsi' anyatarasmin 'acittaMsi soyaMsi' acitte - maithunAdyucite srotasi yuganAlikA chide 'sukka - pogale NigvAyamANe' zukrapudgalAn nirghAtayan 'mehuNapaDi sevaNapatte' maithuna pratisevanaprAptaH maithunakarmapratisevanabhAvanayA prasakto bhavati, sa ca tathA prasaktaH 'Avajjai' Apadyate - prApnoti, 'cAumAsi parihAraTThANaM aNugdhAiyaM' gurucAturmAsikaM parihArasthAnaM parihAranAmakaM prAyazcittasthAnam anudghAtikam / idaM sUtradvayaM nirgranthIviSaye'pi anusandhAtavyamiti // sU0 22 // pUrva bhinivagaDAdikA vasatiruktA, tatra vasato nirgranthasya prAyazcittavidhiH pratipAditaH, samprati-tAgvasatau nirganthyo'pi saMvasanti, tatra tAsAM madhye kAcinnirgranthI vasatidoSeNa udIrNaprabalodA doSabahulA sAmAcArIpramAdaparA satI gaNAdapakrAmet, tayA saha nirgrantha-niryanthIbhiH kathaM varttitavyamiti tadvidhisUtramAha-- 'no kappar3a' ityAdi / sUtram - no kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA nimgaMthiM amnagaNAo AgayaM khuyAyAraM sabalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa dvANassa aNAloyAvettA aDikkama vettA aniMdAvettA agarihAvettA avidyAvettA avisohAvettA akaraNAe aTThAvetA ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM apaDivajjAvettA uvadvAvettae vA saMbhujitta vA saMvasietta vA tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhArie vA / / sU0 13 / / chAyA -no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA nirgranthIm anyagaNAdAgatAM kSatAcArAM zabalAcArAM bhinnAcArAM saMkliSTAcAracAritrAM tasya sthAnasya anAlocya apratikrAmya anindayitvA agarhayitvA avikuTaya avizodhya akaraNAya anabhyutthApya Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 vyavahArasUtre yathA prAzcittaM tapaHkarma apratipAdya upasthApayituM vA saMbhoktuM vA saMvastuM vA tasyA itvarikAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA / sU0 23 // bhASyam - 'no kappar3a' no kalpate NiggaMthANa vA niggaMthINa vA' nirgranthAnAM zramaNAnAM punazca nirgranthInAM zramaNInAm 'NiggaMthiM' nirgranthIM - zramaNIm 'annagaNAo AgayaM' anyagaNAt gaNAntarAd AgatAm pApasthAnasevane prAyazcittagrahaNabhayAt AgatAm kIdRzImityAha--'khuyAyAraM' kSatAcArAm-kSato viniSTa AcAro - jJAnAdyA''cAro yasyAH sA kSatAcArA tAm / 'sabalAyAraM '' zabalAcArAm zabalaH- va - karbura: dUSitaH AcAro vinayAdirUpaH sAdhvAcAro yasyAH sA zabalAcArA dUSitAcArA tAm / 'bhinnAyAraM ' bhinnAsscArAm - bhinnaH - bhedamApanna AcAro yasyAH sA bhinnAcArA tAm / 'saMkiliTThAyAracaritaM' saMkliSTA''cAracAritrAm saMkliSTaM krodhAdinA malinam AcAraviziSTaM cAritraM yasyAH sA tathA tAm, punazca tassa ThANassa' tasya sthAnasya yasmin sthAne pratisevite sati kSatAcArAdiviziSTA jAtA tasya sthAnasya 'aNAloettA vA ' anAlocya - tasya pApasthAnasyAsslocanAmakArayitvA 'apaDikkamAvettA' apratikramya tasmAtpApasthAnAdaparAvartya 'aniMdAvetA' anindayitvA tasya pApasthAnasyA''tma sAkSikIM nindAmakArayitvA 'agarihAvettA' agarhayitvA - gurusAkSikIM garhAmakArayitvA 'aviuTTAvettA' avikruTaca-aticArasambandhamavicchedya aticArAt pRthag akRttvetyarthaH ' avisohAvetA' avizodhya tasya pApasthAnasya zodhana makArayitvA 'akaraNAe aNabhuTTAvettA' tasya pApasthAnasya punarakaraNAya abhyutthApya 'ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM apaDivajjAvettA' yathAhai - yathAyogyaM prAyazcittaM tapaHkarma apratipAdya - asvIkArya tAM nirgranthIm 'uvadvAvettae vA' punarmahAvrateSu upasthApayitum, 'saMbhuMjittae vA' saMbhoktuM vA tayA akRtaprAyazcittayA saha ekamaNDale AhArAdi karttum, 'saMvasittae vA' saMvastuM vA tayA saha vasatau sthAtuM vA, punazca - 'tIse' tasyAH 'itariyaM disaM vA' itvarikAM dizaM vA alpakAlikIM pravartinyAdipadavIm 'aNudisaM vA' anudizaM vA yAvajjIvikAM vA pravarttinyAdipadavIm 'uddisittae vA' uddeSTuM dAtuM na kalpate evam ' dhAritae vA' dhArayituM vA tasyAH svasyAH padavIM dhartuM vA na kalpate, pUrvoktavizeSaNaviziSTayA nirgranthayA saha kimapi prakArakaM paricayajAtaM nirgrandhyA nirgranthasya na kalpate, yathA kuthitanAgavallIdala saMparkeNa akuthitAnyapi dalAni kuthitAni jAyante tathaiva kSatAcArAdivizeSaNaviziSTAyA nirgrandhyAH sahavAsAdanyA api nirgranthyastAdRzyo bhavanti / atrAzaGkate kospi - ' pamAyara hiyA jA u sA kahaM sabalA bhave' pramAdarahitA yA tu sA kathaM zabalA bhavet ? uttaramAha-'saMbAsamA idoseNA'sabalA sabalA bhave' saMvAsAdidoSeNa azabalA zabalA bhavet, iti // 1 // tasmAttAdRzyA nirgranthyAH sahavAso varjanIya iti / evaM pUrvoktavizeSaNa- viziSTasya nirgranthasya viSaye'pi sUtramanusaMdhAtavyamiti // sru0 23 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ awww bhASyam u0 6 0 24 anyagaNAgatanirgranthIgrahaNavidhiH 161 pUrva kSatAcArAdivizeSaNaviziSTAyA nimranthyAH sahavAso niSiddhaH, sAmprataM tadviparyaye sUtramAha-kappai' ityAdi / sUtram-kappai NiggaMthANa vA NigaMthINa vA NiggaMthi annagaNAo AgayaM khuyAyAraM sabalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracarittaM tassa ThANassa AloyAvettA paDikkamAvettA niMdAvettA garihAvettA viuTTAvettA visohAvettA akaraNAe anbhuTAvettA ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajjAvattA uvaTThAvettae vA saMbhuMjittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhArittae vA / / sU0 24 // // vyavahAre chaTTo uddeso samatto // 6 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA nirgranthIm anyagaNAdAgatAM zatAcArAM zabalAcAra bhinnAcArAM saMkliSTAcAracaritrAM tasya sthAnasyA''locya pratikAmya nindayitvA garhayitvA vikaTaya, vizodhya akaraNAya abhyatthApya yathAI prAyazcita karma pratipAdya upasthApayituM vA saMbhoktuM vA saMvastuM vA, tasyA itvarikAM diza vA anudizaM vA udeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 24 // vyavahAre SaSTha uddezakaH smaaptH||6|| bhASyam-'kappaI' kalpate 'NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA' nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA 'NiggaMthi annagaNAo AgayaM' nirgranthIM-zramaNIm anyagaNAt -parakIyagacchAdAgatAm 'khuyAyAraM' kSatAcArAm-vinaSTAcAravatIm , ita Arabhya saMkliSTAcAracaritrAmitiparyantAnAM vyAkhyA pUrva sUtre gatA, 'tassa ThANassa AloyAvettA' tasya sthAnasya yasmin sthAne pratisevanAM kRtavatI tasTa pApasthAnasya Alocya-alocanAM kArayitvA 'paDikkamAvettA' pratikrAmya-pApasthAnAt parAvartya 'niMdAvettA' niMdayitvA-AtmasAkSikI nindA kArayitvA 'garihAvettA' garhayitvA gurusAkSikI nindA kArayitvA 'viuTTAvettA' vikuTya-cAritraM nirmalaM kArayitvA 'visohAvenA' vizodhya-pApanya vizodhi kArayitvA 'akaraNAe abbhuTAvettA' akaraNAya bhaviSyati punarakaraNAya abhyutthApya punarna kariSyAmIti pratijJAm kArayitvA 'ahArihaM pAyacchittaM tavokamma' yathArha- yathAyogyam yasya pApasthAnasya yAdRzaM prAyazcittaM zAstre kathitam tAdRzaM prAyazcittaM tapaHkarma 'paDivajjAvettA' pratipAdya prApya dattvetyarthaH 'uvaTThAvettae vA' upasthApayituM vA-mahAvrateSu punaH sthApayitum 'saMbhuMjittae vA' saMbhoktuM vA ekamaNDalyAmAhArAdi kartuM vA 'saMvasittae vA' saMvastuM vA tayA saha ekatra vasatau nivAsaM kartuM vA, tathA vya. 20 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tIse ittariyaM disaM vA' tasyAH prAyazcittadAnena vizuddhAyA nimrandhyAH itvarikAM dizamalpakAlikI padavIm 'aNudisaM vA' anudizaM vA-yAvatkAlikI pravarttinyAdipadavIM vA 'uddisittae vA' uddeSTumanujJAtuM vA 'dhArittae vA' dhArayituM vA dAtuM vA kalpate iti / anena-nirgranthIkathitaprakAreNa nirthanthasya anyagaNAdAgatasya kSatAcArAdimato'pi vidhirjJAtavyaH // sU0 24 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta"jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabati-viracitAyAM "vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM SaSTha uddezakaH samAptaH // 6 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha saptamoddezakaH // gataH SaSTha uddezaH, sAmprataM saptamo vyAkhyAyate, pUrvoddezenAsya kaH sambandhastatrAha gothadvayaM bhASyakAraH-'sAmannao' ityAdi / gAthA -- sAmannao duyANaM, NimgaMthI AgayA AloyaNaM karAviya, kappara tIe ya khuyAyArA / saMbhogo // 1 // ii buttaM pubvaM iha, niggaMthIe na kappae evaM | niggaMthamaNApucchiya, saMbaMdho ettha vinneo // 2 // chAyA - sAmAnyato dvayAnAM, nirgranthI AgatA kSatAcArA / AlocanAM kArayitvA, kalpate tayA ca saMbhogaH // 1 // ityukta pUrvamiha nirgranthayA na kalpate evam | nirmanthamanApRcchaya, sambandha vijJeyaH // 2 // vyAkhyA--sAmAnyataH samuccayena dvayAnAM nirgranthAnAM nirgranthInAM ca yA kAcid nirgranthI AgatA - anyagaNAt samAgatA kIdRzItyAha - 'khuyAyArA' kSatAcArA upalakSaNAt zabalAcArAdivizeSaNaviziSTA bhavettadA 'AloyaNaM karAviya' AlocanAm upalakSaNAt pratikramaNAdikaM kArayitvA kalpate tayA saha saMbhogo nAnyatheti // 1 // 'ii vRttaM ' ityAdi, iti evaM prakAreNa pUrvaM SaSThoddezakasya caramasUtre uktam, ihaasmin saptamoddezakasyAdisUtre nirgrandhyAH kevalaM nirgrandhyAH nirgrantham, atra jAtAvekavacanaM tena nirgranthAn sAmbhogakAn AcAryAdikAn anApRcchaya apRSTvA evam pUrvoktaprakAreNa anAlocita - pApasthAnayA nirgrandhyA saha saMbhogaH karttuM na kalpate, sa yathA Adizet tathA kuryAditi bhAvaH, eSo'tra sambandho vijJeya iti // 2 // anena sambandhenAyAtasyAsya saptamoddezakasya idamAdimaM sUtram - "je NiggaMthA ya ityAdi / sUtram - je NiggaMthA ya NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA no kappas NiggaMthINaM NiggaMthe aNApucchittA NiggaMthiM annagaNAo AgayaM khuyAyAraM sabalAyAraM bhinnAyAraM saMki lihAyAracaritaM tassa ThANassa aNAloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchittaM tavokamma apaDivajjAvettA pucchittae vA vAettae vA uvadvAvettae vA saMbhuMjittae vA saMbasitae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhAritae vA // sU0 1 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 vyavahArasUtre chAyA ye nirgranthAzca nirgranthyazca sAmbhogikAH syuH no kalpate nirgranthInAM nimranthAnanApRcchaya nirgranthImanyagaNAdAgatAM kSatAcArAM zabalAcArAM bhinnAcArAM saMkliSTAcAra. caritrAM tasya sthAnasya anAlocya yAvad yathArha prAyazcittaM tapaHkarma apratipAdya praSTuM vA vAcayituM vA upasthApayituM vA saMbhoktuM vA saMvastuM vA, tasyA itvarikAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhAriyatuM vA // sU0 1 // __ bhASyam- 'je NiggaMthA ya NiggaMdhIo ya' ye nirgranthAH zramaNAH tathA nimranthyaH zramajyazca, 'saMbhoiyA siyA' sAmbhogikAH syuH dvAdazaprakArakasambhogayuktA ekatra prAmAdiSu bhaveyu:tiSTheyuH, upalakSaNAt kalpAnusAreNa sArddhakrozadvayaparimite dUre'pi vA tiSTheyuH, teSAM madhye 'no kappai NiggaMthINaM NiggaMthe aNApucchittA' no na kathamapi kalpate nimranthInAM nimranthAn sAmbhogikAn AcAryAdikAn anApRchya teSAmAjJAmantareNetyarthaH / kiM na kalpate ! tatrAha-NiggaMthi' ityAdi, 'NiggaMthi annagaNAo Agaya' nigranthoM zramaNImanyagaNAd -anyagacchAd AgatAM - samAgatAm, kathambhUtAmanyagaNAdAgatAM zramaNIm ? tatrAha-'khuyAyAraM' ityAdi, 'khuyAyAraM' kSatAcArAm zabalAcArAm bhinnAcArAm saMkliSTAcAracaritrAm, eSAM padAnAM vyAkhyA SaSThodezake trayo. viMzatitamasUtre gatA, etAdRzakSatAcArAdivizeSaNayuktAmanyagaNAdAgatAM zramaNIm , 'tassa ThANassa aNAloyAvettA' tasya pApasthAnasyAnAlocya yenAparAdhena sA malinA jAtA tAdRzAparAdhasthAnasya mAlocanAmakArayitvA tatpApasthAnamaprakaTayitvetyarthaH jAva ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM apaDivajjAvettA' yAvad yathArha prAyazcittaM tapaHkarma apratipAdya-adattvA, atra yAvatpadena 'apaDikkamAvettA aniMdAvettA agarihAvettA aviudyAvettA avisohAvettA akaraNAe aNabbhuTAvettA' ityeteSAM vizeSaNAnAM saGgraho bhavati, eSAM padAnAmapi vyAkhyA SaSThoddezakasya trayoviMzatitame sUtre gatA, yena pApasthAnena sA dUSitA tAdRzapApasthAnasya pratikramaNAdikamakArayitvetyarthaH, yathArha-yathAyogyaM zAstroktaM prAyazcittaM tapaHkarma apratipAdya tasya pApasthAnasya yathAyogyaM prAyazcittarUpeNa tapaHkarmAsdattvetyarthaH 'pucchittae vA vAettae vA' praSTuM vA vAcayituM vA, yadi pUrvoktakSatAcArAdiyuktA anyagaNAt kAcit zramaNI samAgacchet tAM gaNanAyakasyA''jJAmantareNa sukhazAtAdikaM praSTuM na kalpate, tathA tasyai vAcanAmapi dAtuM na kalpate zramaNInAmityarthaH, tathA-'uvahAvettae vA' upasthApayituM vA mahAvateSu AropayituM na kalpate, tasyAzchedopasthApanIyacAritramapi na deyam , 'saMbhuMjittae vA saMvasittae vA' saMbhoktuM vA saMvastuM vA etAdRzapUrvoktadUSaNaviziSTazramaNyA saha ekamaNDalyAM nA''hArAdivyavahAraH karaNIyaH, tathA tayA saha ekasminnupAzrayAdau nivAso'pi na karaNIya iti, 'tIse ittariyaM disaMvA aNudisaM vA uddisittae vA dhArittae vA' tasyAH itvarikAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, etAdRzadoSopetAyai zramaNyai itvarikAM dizam alpakAlikI pravarttinyAdipadavIm , anudizam yAvajjIvanakAlikI vA padavIm , uddaSTum-anujJAtum dhArayituM padavI dAtuM vA na kalpate // sU0 1 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 7 sU0 2-3 anyagaNAgatanigranthIgrahaNavidhiH 165 pUrvamanyagaNAdAgatAyA anAlocitapApasthAnAyAH sAmbhogika nirgranthAjJAmantareNa sukhazAtApracchanAdi nirgranthInAM na kalpate iti proktam, samprati tadviparyaye sUtramAha - 'je NigaMthA ya NiggaMthoo ya' ityAdi / sUtram - je NiggaMthA ya NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA kappara NiggaMthINaM NiggaMthe ApucchittA NiggaMthiM annagaNAo AgayaM khuyAyAraM sabalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajjAvettA pucchittae vA vAettae vA uvadyAvettae vA saMbhuMjittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhAritae vA / / sU0 2 // chAyA - ye nirgranthAraca nirgranthyazca sAMbhogikAH syuH kalpate nirgranthInAM niryanthAnA''pRcchaya nirgranthImanyagaNAdAgatAM kSatAcArAM zabalAcArAM bhinnAcArAM saMkliSTAcAracaritrAM tasya sthAnasyA''locya yAvad yathArha prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya praSTuM vA vAcayituM vA upasthApayituM vA saMbhoktuM vA saMvastu vA tasyA itvarikAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 2 // bhASyam - jeNiggaMthAya' ye nirgranthAzca zramaNAH, 'NiggaMthIo ya' nirgrandhyaH zramaNyazca 'saMbhoiyA siyA' sAmbhogikAH syuH tanmadhyAt 'kappar3a' kalpate 'NigaMthINaM' nirgranthInAM zramaNI - nAm 'NiggaMthe ApucchittA' nirgranthAn sAmbhogikAcAryAn ApRcchaya -- pRSTvA tadAjJAmAdAyetyarthaH, kimityAha - 'NiggaMthiM' ityAdi, 'NiggaMthiM annagaNAo AgayaM' nirgranthImanyagaNAt- gacchAntarAt AgatAm 'khuyAyAraM ' kSatAcArAm zabalAcArAm bhinnAcArAm saMkliSTAcAracaritrAmityeSAM padAnAM vyAkhyA SaSThoddezakasya caturviMzatitamasUtre vilokanIyeti, 'tassa ThANassa' tasya sthAnAparAdhasthAnasya saMsevanena kSatAcArAdikA jAtA tasyAparAdhasthAnasya 'AloyAvettA' Alocya - AlocanAM kArayitvA 'jAva' yAvat, atra yAvatpadena 'paDikkamAvettA niMdAvettA gari vettA viTTAvettA visohAvettA akaraNAe anbhuTThAvettA' eteSAM padAnAM saMgrahaH, vyAkhyA ca SaSThoddezakasya caturviMzatitame sUtre'valokanIyeti, 'ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajjAvettA' tasya pApasthAnasya yathArha-yathAyogyaM prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya pApasthAnocitaM prAyazcirUpeNa tapo dattvetyarthaH, tadanena krameNa tapaHkarmaNA samyak tAM vizuddhIkRtya tataH pazcAt 'pucchittae vA ' sukhazAtAdi praSTuM vA, 'vAttae vA' vAcayituM vA vAcanAM dAtuM vA 'uvaDAvettae vA' upasthApayituM vA punarmahAvrateSu samAropayituM vA, 'saMbhuMjittae vA' saMbhoktuM vA tayA saha ekamaNDalyAmAhArAdikaM karttuM vA 'saMvasittae vA' saMvastuM vA ekatra militvA vAsaM kartuM vA 'tI se ittariyaM disaM vA' tasyA upayuktaprakAreNa prAyazcittAdinA vizuddhAyAH kRte itvarikAm alpakAlikIM pravarttinyAdipadavIm, 'aNudisaM vA' anudizaM vA yAvajjIvana kAlikoM pravarttinyAdipadavIM vA 'uddisittae vA' uddeSTuM vA anujJAtuM vA, 'dhAritae vA' dhArayituM vA - tAdRzapadavyAH dhAraNaM kArayituM vA kalpate // sU0 2 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre __ pUrva nirgranthImadhikRtyAnyagaNAdAgatakSatAcArAdidoSavatyAH svagaNe sthApane vidhiruktaH, samprati nimranthamadhikRtya tadvidhimAha--'je NiggaMthA ya' ityAdi / sUtram-je NiggaMthA yaNiggaMdhIo ya saMbhoiyA siyA, kappai NiggaMthANaM NiggathIo ApucchittA vA aNApucchittA vA NiggaMthi annagaNAo AgayaM khuyAyAraM sabalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajjAvettA pucchittae vA vAettae vA uvaTThAvettae vA saMjittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhArittae vA, taM ca NiggaMthIo no icchejjA sevameva niyaM ThANaM // sU0 3 // _ chAyA-ye nimranthAzca nirgranthyazca sAmbhogikAH syuH, kalpate nirgranthAnAM nirgranthIH ApRcchaya vA anApRcchaya vA nimranthImanyagaNAdAgatAM kSatAcArAM zabalAcArAM bhinnAcArAM saMkliSTAcAracaritrAM tasya sthAnasyA''locya yAvat yathArha prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya praSTuvA vAcayituM vA upasthApayituM vA saMbhoktuM vA saMvastuM vA, tasyA itvarikAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTuvA dhArayituM vA, tAM ca nirgranthyo no iccheyuH seveta eva nijaM sthAnam // suu03|| bhASyam--'je NiggaMthA ya NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA' ye nimranthAzca nirgranthyazca dvaye'pi sAmbhogikA ekasmin prAmAdau syuH, tatra 'kappai NiggaMthANaM' kalpate nimranthAnAm 'NiggaMdhIo ApucchittA vA aNApucchittA vA' nirgranthIH zramaNoH ApRcchaya vA anApRcchya vA, nimranthIH pRccheyurna veti svecchA zramaNAnAm 'NiggaMthiM annagaNAo AgayaM' nirgranthImanyagaNAdAgatAm 'khuyAyAraM' kSatAcArAm 'sabalAyAraM' zabalAcArAm 'bhinnAyAraM' bhinnAcArAm 'saMkilichAyAracarita' saMkliSTAcAracaritrAm , vyAkhyA pUrvavat 'tassa ThANassa' tasya sthAnasya yAdRzapratisevanAjanitena malinA jAtA tasya pApasthAnasya 'AloyAvettA' AlocyaAlocanA kArayitvA 'jAva' yAvat yAvatpadena pratikrAmyAdipadAnAM saMgraho'rthazca pUrvavadeva 'ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajjAvettA' yathAhaM tasya pApasthAnasya yathAyogya prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya, tadanantaram-'pucchittae vA' praSTuM vA sukhazAtAdikaM praSTuM kalpate 'vAettae vA' vAcayituM vA-sUtrAdivAcanAM dAtuM vA, 'upahAvettae vA' upasthApayituM vA-mahAvrateSu samAropayituM vA, 'saMbhuMjittae vA' saMbhoktuM vA-ekamaNDale bhojanAdivyavahAraM zramaNIbhiH saha kArayitumityarthaH, 'saMvasittae vA' saMvastuM vA ekatra zramaNIbhiH saha nivAsaM kArayitumityarthaH kalpate, 'tIse ittariyaM disaM vA' tasyAH kRtaprAyazcittAyAH zramaNyAH itvarikAm-alpakAlikI dizam pravartinyAdipadavIm 'aNudisaM vA' yAvatkathikAM pravarttinyAdipadavIm 'udisittae vA' Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyam 70 7 sU04 sAmbhogikasya visAmbhogikakaraNe vidhiH 167 uddeSTumanujJAtuM vA, 'dhArittae vA' dhArayituM vA-tasyAH pravartinIpadaM dAtuM kalpate ' taMca NiggaMdhIo no icchejjA' tAM ca nimranthyo neccheyuH, yadi kadAcit zramaNena prAyazcittadAnAdinA kRtazuddhAmapi anyagaNAdAgatAM tAM zramaNIM tAH sAmbhogikA nirgranthyaH anApRcchAdikAraNavazAt svagaNe sthApayituM neccheyuH tadA 'sevameva niyaM ThANaM' seveta eva nijaM sthAnam , tatra sthAnamalabhamAnA sA svakIya yatsthAnaM-svakIyagaccharUpaM, tadeva seveta tatraiva punaH parAvRttya gacchediti bhAvaH / tAsAM tasyAH nirgranthyAH svasamIpe AzrayAdAne imAni kAraNAni saMbhavanti-prathamaM tu kAraNaM nimranthIranApRcchaya tasyAH zuddhiH kRteti neccheyuH, punazca yasyAH sA ziSyA tayA saha tAsAM maitrI tatastasyA atra rakSaNe asyAH pravartinI gururvA asmAkamupari kopaM kariSyatIti matvA tAM neccheyuH, athavA sA karmAnubhAvena svabhAvataH prAyaH sarvajanasyA'pi dveSyeti tAM neccheyuH / yadi vA pUrva bhAvAnubhAvataH pravarttinyA apriyeti, athavA sA pravartinI zuddhikarttaNAM sAmbhogikAnAM viSaye kenApi kAraNena paramparAtaH kupitA vartate / yadi vA gacchasyopari kupitA varttate, athavA saMyatyA yo nimranthIsamudAyastasya tadviSaye pravarttinyAH pratispardhA bhavet-yadiyaM na kasyA api ziSyA karttavyeti, athavA tAH sarvA api saMyatyaH zRGkhalAbaddhAH parasparaM gRhAvasthAsambandhinyastataH 'nUtanaiSA'smAkamapamAnaM kariSyati, nAsmAkaM yAdRcchikamAhAravihArAdikaM bhavipyati' isyAdikAraNairyadi tAmudyatAmapi neccheyustadA svagacche eva tayA prasannacetasA pratyAvartitavyaM tadeva tasyAH zreya iti / upalakSaNAdidaM sUtratrayaM nimranthaviSaye'pi anusandhAtavyam // sU0 3 // pUrvamanyagaNAdAgatAM nirgranthIm AlocanAdinA vizodhya tayA saha sambhogaH kalpate iti pratipAditam . sAmpratam nirgranthAnusandhAnAt sAmbhogikanimranthasyAsAmbhogikakaraNe vidhi pradarzayannAha-'je NiggaMthA ya' ityaadi| sUtram--je NiggaMthA ya NiggaMdhIo ya saMbhoiyA siyA, no NhaM kappai parokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, kappai NhaM pacakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA-ahaM NaM ajjo ! tumAe saddhiM imaMmi kAraNaMmi paccakkhaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karemi / se ya paDitappejjA evaM se no kappai paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, se ya no paDitappejjA evaM se kappai paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae // sU0 4 // chAyA-ye nirgranthAzca nirgranthyazca sAmbhogikAH syuH, no khalu kalpate parokSe pratyekaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM kartum / kalpate khalu pratyakSapratyekaM sAMbhogikaM visAmbhogikaM katam / yatraivA'nyo'nyaM pazyet tatraiva evaM vadet-ahaM khalu Arya! tvayA sArcamasmin kAraNe Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 vyavahArasUtre pratyakSaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM karomi, sa ca pratitapet evaM tasya no kalpate pratyakSa pratyekaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM kartum, sa ca no pratitapet evaM tasya kalpate pratyakSaM pratyekaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM kartum // sU0 4 // bhASyam - 'je NiggaMthAya NiggaMthIo ya' ye nirgranthAzca nirgranthyazca 'saMbhoiyA siyA' sambhogikAH dvAdazaprakAraka saMbhogavanto bhaveyuH, teSAM nirgranthAnAM nirgranthInAM dvayAnAM madhye nirgranthAnAM nirgranthapadasya pUrvaM prayuktatvAt, 'no hUM kappara parokkhaM' atra 'I' zabdo vAkyAslaGkAre no kalpate khalu parokSe anupasthitau yadA sa upasthito na bhavettadetyarthaH 'pADi ekkaM ' pratyekam, atra nirgranthamuddizya sUtrapravRtteH kamapi nirgrantham 'saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karettae' sAmbhogikaM -sambhogayogyamapi zramaNaM visAmbhogikaM - bhaktapAnAdisambhogarahitaM karttuM na kalpate iti pUrveNAnvayaH / tarhi kathaM kalpate ! tatrAha - yadi visambhogaviSayaM kimapi kAraNamutpadyate tadA - ' kappar3a paM paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' kalpate khalu pratyakSaM tadupasthitau tatsaMskhamityarthaH pratyekaM nirgrantha-nirgranthI-sAmbhogiketi trayANAM madhye ekaikasya sAmbhogikaM visAmbhogikaM karttum / kayA rItyA kalpate ? tatrAha - ' jattheva ' ityAdi, ' jattheva annamannaM pAsejjA' yatraiva sthalavizeSe'nya ekaH, anyamaparaM pazyet 'tattheva evaM vaejjA' tatraiva sthale evaM vakSyamANaprakAreNa vadet-kathayet, kiM vadet tatrAha - ' ahaM NaM ajjo ' ahaM khalu he Arya ! 'tumAe saddhiM imami kAraNaMmi paccakkhaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karemi adyAnantaraM tvayA sArddham asmin kAraNe- aticArAdikAraNe- aticArAdikAraNavizeSamAsAdya 'paccakkhaM' pratyakSa tvatsaMmukhameva 'saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karemi' sAmbhogikaM tvAM visAmbhogikaM - saMbhogarahitaM karomi aticArAdikAraNavizeSamAsAdya tvayA sahA''hArAdivyavahAraM pRthakkaromItyarthaH / ' se ya paDitappejjA' kAraNe kathite sati sa zrotA sAmbhogikaH zramaNo yadi paritapet paritApaM kuryAt yathA 'mayA nedaM suSThu kRtaM yenedAnIM parityakto bhavAmi, nAdya prabhRti evaM kariSyAmi, kRtasya cA'zubhakarmaNo mithyAduSkRtaM dadAmi na punaretAdRzaM duSTaM karma kariSyAmI' - ti pazcAttApaM kuryAditi bhAvaH ' evaM se no kappar3a paccakkhaM pADi ekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' evaM - mithyAduSkRtAdidAne 'se' tasya visAM bhogikaM karttuM pravRttasya na kalpate pratyakSaM pratyekaM trayANAM madhye ekaikasya sAmbhogikaM visAmbhogikaM karttum / yadi pratipannapApasthAnaH zramaNaH pazcAttApaM kuryAt mithyAduSkRtaM dadyAt prAyazcittaM ca svIkuryAt tadA sAmbhogikaM visAmbhogikaM karttuM na kalpate zramaNAnAM zramaNInAM veti bhAvaH / yadi pratyakSaM pUrvoktaprakAreNa kathite'pi 'se ya no paDitappejjA' sa ca yadi no paritapetyadi kadAcit kRtakarmaNo nimittaM pazcAttApaM pUrvoktarUpeNa na kuryAt, svakRtAticArasyAsslocanayA pratikramaNena tadubhAbhyAm, vyutsargeNa tapasA evaM prakAreNa yAvat pArAzcitena prAyazcittena vizodhi naM kuryAt evaM se kappar3a paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karitae' evaM tadA ' se ' tasya visAmbhogikakartuH kalpate pratyakSaM pratyekaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM karttumiti // sU0 4 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Manoramanar bhASyam u0 7 sU0 5 sAmbhogikasyA'sAmbhogikakaraNe vidhiH 169 pUrva nirgranthamadhikRtya sAMbhogikasya pratyakSaM tatsaMmukhaM visAMbhogikakaraNe vidhiruktaH, samprati nirgranthImuddizya sAMbhogikAyAH parokSam-tasyA anupasthitau visAMbhogikakaraNe vidhimAha-'jAo NiggaMthIo vA' ityAdi / sUtram--jAo NiggaMdhIo vA NiggaMthA vA saMbhoiyA siyA, no haM kappai paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, kappai NhaM pArokkhaM, pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, jattheva tAo appaNo AyariyauvajjhAe pAsejjA tattheva evaM vaejjAahaM NaM bhaMte ! amugIe ajjAe saddhiM imami kAraNaMmi pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM kremi| sA ya se paDitappejjA evaM se no kappai pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, sA ya se no paDitappejjA, evaM se kappai pArokkhaM pADi ekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae // suu05|| chAyA--yA nirgranthyo vA nirgranthA vA sAMbhogikAH syuH, no khalu kalpate pratyakSaM pratyekaM sAmbhogikI visaMbhogikI kartum , kalpate khalu parokSaM pratyekaM sAmbhogikI visAMbhogikI kartama, yatraiva tA AtmanaH--AcAryopAdhyAyAna pazyeyaH tatraiva evaM vadeta-ahaM kha bhadanta ! amukyA AryayA sArddham asmin kAraNe parokSaM pratyekaM sAMbhogikI visAMbhogikI kromi| sA ca tasyAH pratitapet , evaM tasyAH no kalpate parokSa pratyekaM sAMbhogikI visAMbhogikI kartum / sA ca tasyAH no pratitapet , evaM tasyAH kalpate parokSa pratyeka sAmbhogikI visAMbhogikI karttam // sU0 5 // bhASyam - 'jAo NiggaMdhIo vA NiggaMthA vA' yAH kAzcana nimranthyaH zramaNyaH nirgranthAH zramaNA vA 'saMbhoiyA siyA' sAmbhogikAH syuH-bhaveyuH, teSAM dvayAnAM madhye nirgranthInAm , atra nigranthIpadasya pUrva prayuktatvAt , 'no NhaM kappai paJcakkhaM paDiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' no khalu kalpate pratyakSaM pratyekaM sAmbhogikI visAMbhogikI kartum / tAsAM zramaNInAM no kathamapi kalpate pratyakSaM -tasyAH saMmukhamityarthaH pratyekam-ekaikasyAH saMyatyAH pratyakSarUpeNa sAMbhogikI-bhaktapAnAdivyavahAravatI zramaNI visAMbhogikI-saMbhogarahitAM parityAjitabhojanAdivyavahArAM kartum / tarhi kathaM kalpate ? ityAha-'kappai NDaM pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' kalpate khalu parokSaM pratyekaM sAmbhogikI visAMbhogikI kartum, kalpate parokSaM-parokSarUpeNa tadanupasthitau pratyekaM sAMbhogikI visAMbhogikI kartum / tadvidhimAha-'jattheva tAo appaNo AyariyauvajjhAe pAsejjA' atha yatraiva sthale tAH AtmanaH svasaMghATakasya AcAryopAdhyAyAn-AcAryAn-gacchanAyakAn upAdhyAyAn vA pazyeyuH 'tattheva evaM vaejjA' tatraiva sthale tAsu madhye ekA evam-vakSyamANaprakAreNa vadet / kiM vadedityAha-'ahaM NaM' ityAdi / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170-. myavahArasUtra 'ahaM NaM bhaMte !' ahaM khalu bhadanta ! 'amugIe ajjAe saddhiM imaMmi kAraNami' amukyAnirdiSTanAmnyA AryayA sArddham asmin kAraNe aticArAdirUpe 'pArokkhaM paDiekkaM saMbho. iyaM visaMbhoiyaM karemi' parokSaM-parokSarUpeNa tadanupasthitau bhavatpAce, na tu tatsaMmuvaM, pratyekam ekaketyarthaH sAMbhogikI visAMbhogikI karomi / atha sAdhvInAm evaM prakArakaM vacanaM zrutvA AcAryopAdhyAyAstaduktaM tasyAH kathayanti, kathite sati yadi 'sA ya se paDitappejjA' sA ca saMprAptadoSA 'se' tasyAH kathane pratitapet , tatpradattadoSaviSaye paritApaM kuryAt pazcAtApavatI bhavedityarthaH 'satyaM duSTha mayA kRtaM, naivaM mama kartuM yujyate' ityevaM yadi mithyAduSkRtadAnena pazcAttApaM kuryAt / yadi pApasthAnaM na sevitaM bhavettadA asattadAkhyAnamityuktvA pratyAkhyAyet tatkathanaM nirAkuryAt AcAryopAdhyAyebhyastadakaraNe vizvAsaM kArayedityarthaH 'evaM se no kappai pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' evaM sati 'se' tAsAM samudAyasya no kalpate parokSaM pratyekaM sAMbhogikI visAMbhogikI kartum / 'sA ya se no paDitapejjA' sA ca tAsAM kathane no paritapet , atha yadi sA zramaNI tatkathane mithyAduSkRtadAnAdi na samAcaret 'evaM se kappai pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' evaM sthitau tAsAM kalpate parokSaM pratyekaM sAMbhogikI visAMbhogikI katai kalpate iti pUrveNa sambandhaH, evaM rItyA karaNe AcAryopAdhyAyAstAbhyo na kamapi upAlambhaM prayacchanti / atra parokSapratyakSaviSaye zaGkApUrvakaM samAdhatte bhASyAkaraH- 'NiggaMthANa ya' ityAdi / gAthA-"NiggaMthANa ya paccakkhaM, parokkhaM saMjaINa kiM / NiggaMthA sahaNaM kujjA, asahA sA ya bhaMDae" // 1 // chAyA-nirgranthAnAM ca pratyakSaM, parokSaM saMyatInAM kim| nirgranthAH sahanaM kuryAt , asahA sA ca bhaNDayet // 1 // ayaM bhAvaH-atrAzaGkate-saMyatasaMyatInAM viSaye viparyayeNa kathane kiM prayojanam / / uttaramAha-saMyatAH sahanazIlA bhavanti parizIlitazAstratvAt, saMyatyazca na tathA sahanazIlA bhavanti strIsvAbhAvyAt, tatastAH kupitAH satyaH bhaNDayeyuH dharmasya, saMyatasaMyatInAM ca bhaNDanAM kuryurato'tra viparyayeNa proktamiti // sU0 5 // ___ pUrva nirgranthInAM sAMbhogikInAM visAmbhogikakaraNe vidhiH pradarzitaH, atha nimranthAnAM svaziSyAkaraNanimittaM nirgranthyAH pravrAjananiSedhamAha-'no kappai' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM niggaMthiM appaNo aTThAe payAvettae vA, muMDAvettae vA, sehAvettae vA, uvaTThAvettae vA, saMbhujittae vA, saMvasittae vA, tIse ittariya disaM vA aNudisaM vA udisittae vA dhArittae vA // sU0 6 // . Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 7 0 6-10 nigranthanirgranthyoH pravAjanavidhiH 171 chAyA--no kalpate nirgranthAnAM nirgranthImAtmano'rthAya pravrAjayituM vA muNDApayituM vA upasthAyayituM vA saMbhoktuM vA saMvastuM vA, tasyA itvarikAM dizaM vA anudizaM ghA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 6 // bhASyam - 'no kappai NiggaMthANaM' no kalpate nirgranthAnAm 'nimgaMthiM' nirgranthIm 'apaNo aDAe' Atmano'rthAya - svasya ziSyAkaraNAya ' iyaM mama ziSyA bhaviSyatI' - tibuddhayA' 'pavvAvettae vA' pravrAjayituM vA - sAmAyikAropaNena pravrajyAM dAtuM' vA 'muMDAvettae vA' muNDA - payituM vA-locAdikaraNena muNDitAM kartu vA 'sehAvettae vA' zikSayituM vA - grahaNAsevana zikSAM dAvA, 'uvadvAvettavA' upasthApayituM vA chedopasthApanacAritre AropayituM vA 'saMbhuMjittae vA' saMbhoktuM vA dvAdazavidha saMbhogAnAM madhye'nyatamaM saMbhogamAcaritu vA pradAnarUpaM vyavahAraM karttumityarthaH, 'saMvasittae vA' saMvastu vA - tayA saha vAsaM kartum - ekatra sthAtu N na kalpate / tathA-'tIse ittariyaM disaM vA' tasyAH saMyatyA itvarikAm - alpakAlika dizaM pravarttinyAdipadavIm 'aNudisaM vA' anudizaM vA - yAvajjIvikAM padavIM vA 'uddisittae vA dhArita vA' uddeSTum - anujJAtuM vA dhArayituM vA na kalpate // sU0 6 // bhaktapAnAdyAdAna pUrvaM nirgranthAnAM svanimittaM nirgrandhyAH pravrAjanAdiniSedhaH kathitaH samprati - anyapravarttinyAdinimittaM tatkalpate, iti viparyaye sUtramAha - ' kappara NiggaMthANaM' ityAdi / sUtram - kappara NiggaMthANaM NiggaMthiM annAsiM aTThA pavAveta, vA, muMDAvettae vA, sehAvetta vA uvadvAvettae vA, saMbhuMjittae vA, saMvattie vA, tIse ittariyaM disaM vA, aNudisaM vA, uddittie vA dhAritae vA // sU0 7 // chAyA -kalpate nirgranthAnAM nirgranthIm anyAsAmarthAya pravrAjayituM vA, muNDApayituM vA, zikSayituM vA, upasthApayituM vA saMbhoktuM vA, saMvastu vA tasyA itvarikA dizaM vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 7 // bhASyam - 'kappara NiggaMthANaM' kalpate nirgranthAnAm 'NiggaMrthi' nirgranthIm ' annAsi aTTAe' anyAsAmarthAya tatra anyAsAm pravarttinyAdInAm arthAya prayojanAya. 'etA etasyA upagrahaM kariSyantI'- tyabhiprAyeNa, na tu svAtmahitAyetyarthaH, 'pavvAvettae vA' ityAdi sa pUrvavadeva vyAkhyeyam // sU0 7 // nirgrandhAnAM nirgranthIviSaye pravAjanAdividhiruktaH, samprati nirgranthInAM nirgranthaviSaye tanniSedhamAha - 'no kapa' ityAdi / sUtram - no kappai NiggathINaM NiggaMtha apaNo aTThAra pavAvettae vA muMDAvettae vA, sehAvettae vA, uvadyAvettae vA, saMbhuMjittae vA, saMvasittae vA, tassa itariya disaM vA, aNudisaM vA, uddittie vA dhAritae vA // sU0 8 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 vyavahArasUtre - chAyA-no kalpate nirgranthInAM nirgranthamAtmano'rthAya pravAjayitu vA, muNDApayitu vA, zikSayitu vA, upasthApayituM vA, saMbhostu vA, saMvastu vA, tasyA itvarikAM dizaM vA, anudizaM vA, uddeSTuM vA dhArayitu vA // sU0 8 // bhASyam-"no kappai NiggaMthINaM' no kalpate nimranthInAm NiggaMtha' nimrantham 'appaNo aTThAe' Atmano'rthAya-AtmanaH-svasyAH prayojanAya 'pavvAvettae vA' pravAjayituM vA, ityAdi sarva pUrvavadeva vyAkhyeyam // sU0 8 // pUrva nirgranthInAM svanimittaM nimranthasya pravrAjanAdi na kalpate iti proktam , samprati paranimittam-AcAryAdinimittaM kalpate iti tadviparya ye sUtramAha- 'kappai NiggathINaM' ityAdi / sUtram-kappaI NiggaMthINaM NiggaMthaM NiggaMthANaM aTThAe pavAvettae vA, muMDAvettae vA, sehAvettae vA, uvaTThAvettae vA, saMbhuMjittae vA, saMvasittae vA, tassa ittariya disaM vA, aNudisaM vA, udisittae vA, dhArittae vA // sU0 9 // ___ chAyA--kalpate nirgranthInAM nirgranthaM nirgranthAnAmarthAya pravrAjayituvA, muNDApayitu vA, zikSayitu vA, upasthApayituvA, saMbhoktuMvA, saMvastuM vA, tasya itvarikAM dizaM vA anudizaM vA, uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 9 // bhASyam--'kappai niggaMthINaM' kalpate-nirgranthInAm 'NiggaM' nimrantham NiggaMthANaM ahAe' nirgranthAnAM zramaNAnAmAcAryopAdhyAyAdInAmarthAya-prayojanAya 'pavvAvettae' vA pravrAjayituM vA, ityAdi sarva pUrvavad vyAkhyeyam // sU0 9 // pUrva svanimittaM dIkSAdAnaM niSidhya anyArtha dIkSAdAnamuktam , anyArtha dIkSAdAnaM datvA ca yannizrAmadhikRtya dIkSA dattA tadAcAryAdisamIpe preSaNArtha niyamAttasya vihAraH kArayitavyaH, iti prathamaM nimranthImadhikRtya vihAravidhimAha-'no kappaI' ityaadi| sUtram-no kappai NiggaMthINaM viikiTThiyaM disaM vA, aNudisaM vA, uddisittae vA dhArittae vA // sU0 10 // ___ chAyA--no kalpate nirgranthonAM vyatikRSTa dizaM vA, anudizaM vA, uddeSTuM vA, dhArayitu vA // sU0 10 // bhASyam-'no kappai NiggaMthINaM" no kalpate nimranthInAm "viikidviyaM disaM vA aNudisaM vA" vyatikRSTAM dUrasthAM dizaM vA, anudizaM vA, tatra vyatikRSTAm , vyatikRSTA dig dvividhA bhavati kSetrato bhAvatazca, tatra kSetrataH kSetramAzritya dUradezarUpA, bhAvato dUrasambandhagatAcAryAdirUpA, tatra saMyatasya-AcAryopAdhyAyarUpA dvividhA / saMyatyAzca AcAryopAdhyAyapravartinIrUpA trividhA dig bhavati, tAM kSetrato bhAvatazca viprakRSTAM-dUrasthAM dizam 'aNudisaM vA' anudizam-vizeSato viprakRSTAM dizam "uddisittae vA" uddeSTum-anyamanyAM vA'nujJAtuM tAdRzadigga Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 7 sU0 11-15 vyatiSThadiggamanAdhikaraNagyavazamanavidhiH 173 mAjJAM davA, "dhArittae vA " dhArAyituM svasya gamanaM svIkartuM svasya gantumityarthaH na kalpa iti pUrveNa sambandhaH / kSetrato viprakRSTA dig- dUradezarUpA, tatra gacchantInAM saMyatInAM strIzarIratvAd bahavo doSA AtmasaMyamavirAdhanAdayo bhavanti / bhAvato viprakRSTA - anyagacchIyAcAryAdirUpA tatrAdhikaraNAdi saMbhavAditi // sU0 10 // samprati nirgranthamadhikRtya vihAravidhimAha - ' kappar3a' ityAdi / sUtram - kappara NiggaMthANaM viigiTTiyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhAritae vA // sU0 11 // chAyA - kalpate nirgranthAnAM vyatikRSTAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 19 // bhASyam - ' kappai' kalpate 'NiggaMthANaM' nirgranthAnAm ' viigiTThiyaM disaM vA vyatikRSTAM dizaM vA vyatikRSTAm kSetrato bhAvatazca viparItAM, kSetrato dUrasthAm, bhAvato'nyagacchIyAcAryAdirUpAm 'aNudisaM vA' anudizaM vA - ativiparItAm 'uddittie vA dhAritae vA ' uddeSTumanujJAtum dhArayituM svayaM gantuM vA // sU0 11 // pUrvaM nirgranthAnAM viprakRSTadiggamane vidhiH proktaH, samprati, viprakRSTaprasaGgAd viprakRSTAdhikaraNajanyAparAdhakSamApane nirgranthamadhikRtya sUtramAha - 'no kappai NiggaMthANaM' ityAdi / sUtram - no kappai niggaMthANaM viigiTThAI pAhuDAI viosavittae ||012 // chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vyatikRSTAni prAbhRtAni vyavazamayitum // s0 12 // bhASyam - 'no kappar3a' na kalpate 'NiggaMthANaM' nirgranthAnAm 'viigiTThAI ' vyatikRSTAni - dUradezakRtAni 'pAhuDAI' prAbhRtAni kaThoravacanAdijanitAdhikaraNAni 'viosaMvittae' vyavazamayitum tatrasthAnAmeva upazamayitum, kintu - yatraiva sthAnavizeSe'dhikaraNaM samuspannaM tatraivopazamayituM kalpate, klezamutpAdya nAnyatra gamanaM yuktiyuktamiti bhAvaH / atrApi vyatikRSTAdhikaraNakSamApanaM dvividham- kSetrato bhAvatazca, eSaH kSetrato vyatikRSTAdhikaraNakSamApanavidhiruktaH / bhAvatastu anyena zramaNena sArddhaM kRtAdhikaraNasyA'nyasamIpe kSamApanam evamapi karttu na kalpate iti sUtrAzayaH // sU0 12 // " samprati nirgranthImadhikRtya vyatikRSTAdhikaraNakSamApanavidhimAha - ' kappai NiggaMthINaM' ityAdi / sUtram - kappara NiggaMthINaM viigiTThAI pAhuDAI viosavittae | sU0 13 // chAyA -- kalpate nirmanthInAM vyatikRSTAni prAbhRtAni vyavazamayitum // sU0 13 // bhASyam - 'kappai' kalpate 'NiggaMthINaM' nirgranthInAm ' viigiTThAI' vyatikRSTAni kSetraTho bhAvatazca dUradezakRtAni 'pAhuDAI' prAbhRtAni - adhikaraNAni tatrasthitAyA eva 'vio - Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 vyavahArasUtre savittae' vyavazamayitum - upazamayituM kSamApayitumityarthaH, nirgranthInAM dUradezagamane strIzarIratvAt saMyamAtmavirAdhanAdi bahudoSa saMbhavAditi // sU0 13 // pUrvaM nirgranthanirgranthInAM vyatikRSTA'dhikaraNakSamApanavidhiH pradarzitaH, samprati nirgranthamadhikRtya vyatikRSTakAle svAdhyAyaniSedhamAha - 'no kappara niggaMthANaM' ityAdi / sUtram-no kappara NiggaMthAgaM viigiTThe kAle sajjhAyaM karie // sU0 14 // chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vyatikRSTe kAle svAdhyAyaM karttum // s0 14 // bhASyam - no kappai' no kalpate 'NiggaMthANaM' nirgranthAnAm 'viigiTThe kAle' vyatikRSTe kAle - vikRte viparIte kAle asvAdhyAyakAle yasya svAdhyAyasya yaH kAlavizeSo nirNItaH zAstre tadatirikte kAle, vikRtakAlo dvividhaH - kAlika utkAlikazceti / tatra kAlikaH prathamapauruSyA anantaraM caturthapauruSItaH pUrvo yaH kAlaH saH / vikRtotkAlikaH - sUryodaya sUryAstayoH sandhikAlaH arddharAtrizceti / evambhUte vikRte kAle 'sajjhAyaM' svAdhyAyam - AcArAGga nizIthasUtraprabhRtInAM mUlapAThasyA'dhyayanam 'karitae vA' kartum // sU0 14 // nirgranthInAM vyatikRSTe kAle svAdhyAyaM karttuM kalpate iti tadvidhimAha - ' kappar3a NiggaMthINaM' ityAdi / sUtram - kappara NiggaMthINaM viigiTThe kAle sajjhAyaM karita NiggaMthanissAe // 15 // chAyA -kalpate nirmanthInAM vyatikRSTe kAle svAdhyAyaM karttu nigranthanizrayA // 15 // bhASyam--'kappai' kalpate 'NiggaMthINa' nirgranthInAm 'viigiTTe kAle' vyatikRSTe kAle-vikAle'pItyarthaH 'sajjhAyaM karittae' svAdhyAyaM AcArAGga - nizIthasUtrANAmadhyayanaM kartum / nanu pUrvasUtre vyatikRSTakAle nirgranthAnAM svAdhyAyasya niSedhaH kRtaH, prakRtasUtreNa zramaNyAH kRte svAdhyAyasya vidhAnaM kriyate asvAdhyAyakAlastu sarveSAM samAna eva bhavatIti nyAyasya samAnatvAt kathamasvAdhyAyakAle nirgranthInAM svAdhyAyasya vidhAnaM kRtam ? tatrAha -- kAraNikamidaM sUtram, yathAM kAcinnavadIkSitA sUtrAvRtiM karoti strIsvabhAvatvAd vismaraNazIlA ca sA, saMprati svAdhyAyAkaraNe'syAH sUtraM vismRtaM bhaviSyatItyAdikAraNamAdAya nirgrantha AjJAM dadAti tadA tadAjJayA tasyAH kRte vyatikRSTa kAle'pi svAdhyAyasya vidhAnaM kRtamiti nAtra doSApattirata Aha- ' NiggaMtha 0 ' ityAdi, 'NiggaMthanissAe' nirgranthanizrayA - zramaNasyAjJayA zramaNyA sUryodaya sUryAstasandhikAlArddharAtrarUpAsvAdhyAye'pi kAle svAdhyAyaH kalpate, niSedho'tra svAtantryeNa saMyatyAH vikRtakAle svAdhyAya - karaNaviSayako vijJeya iti // sU0 15 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyam 3. 7sU0 16-20 svAdhyAyAsvAdhyAyavidhiniSedhani0 175 ... samprati samuccayena svAdhyAyaniSedhamAha-'No kappaI' ityAdi / sUtram-No kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA asajjhAie sajjhAyaM karitae // sU0 16 // . chAyA-no kalpate nigraMthAnAM vA nirgranthInAM vA asvAdhyAyike svAdhyAyaM kartum // sU0 16 // bhASyam-'no kappaI' no kalpate 'NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA' nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA 'asajjhAie' asvAdhyAyike svAdhyAyena nirvRttaM svAdhyAyikaM, na svAdhyAyikam asvAdhyAyikam , tasmin-yadA yatra vA asvAdhyAyasambandhi kimapi kAraNaM bhavet tatsamaye tatsthAne vA 'sajjhAyaM karittae' svAdhyAyaM kartum, yaH khaluH asvAdhyAyikaH kAlastasmin kAle svAdhyAyaM kartuM saMyatAnAM saMyatInAM vA na kalpate / asvAdhyAyikaprakaraNaM savistaramuttarAdhyayanasUtrasyaikonatriMzattame'dhyayane matkRtAyAM priyadarzanIvyAkhyAyAmAlokanIyam // sU0 16 // atha svAdhyAyakAle svAdhyAyo'vazyaM karttavya iti svAdhyAyasUtramAha-'kappai' ityAdi / sUtram - kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA sajjhAie sajjhAyaM karittae // 17 // chAyA- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA svAdhyAyike svAdhyAyaM kartum // 17 // bhASyam-'kappaI' kalpate 'niggaMthANa vA' nirgranthAnAM vA 'niggathINa vA' nirgranthInAM vA 'sajjhAie' svAdhyAyike-svAdhyAyakAle 'sajjhAyaM' svAdhyAyam 'karittae' kartum kalpate, svAdhyAyakAle nirgranthanirgranthIbhiravazyaM svAdhyAyaH kartavyaH, nA'tra pramAdaH kArya iti bhAvaH / kasya sUtrasya kaH svAdhyAyakAlaH ? kasya sUtrasya ko'svAdhyAyakAlaH ? ityAdi sarvaM nandIsUtre draSTavyam // suu017|| asvAdhyAyikaM dvividhaM bhavati-AtmasamutthaM parasamutthaM ca, tatrA''tmasamutthamasvAdhyAyikamAha-'no kappai' ityAdi / - sUtram-no kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA appaNo asajjhAie sajjhAyaM karittae, kappai NhaM aNNamaNNassa vAyaNaM dalaittae // suu018|| chAyA- no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA Atmano'svAdhyAyike svAdhyAyaM kartum , kalpate khalu anyo'nyasya vAcanAM dAtum // sU0 18 // bhASyam-'no kappaI' no kalpate 'NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA' nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA, 'appaNo' AtmanaH svasaMbandhini svasmAdutthite ityarthaH 'asajjhAie' asvA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 vyavahArasUtra dhyAyike 'sajjhAyaM karittae' svAdhyAyaM kartuM na kalpate iti sambandhaH, kintu 'kappai NiM annamannassa' kalpate khalu anyo'nyasya-parasparasya 'vAyaNaM dalaittae' vAcanAM dAtum anyatra anyasthAne anyadvArA vA / tatrAtmasamutthamasvAdhyAyikaM zramaNasyaikaM bhavati rogajam, zramaNyAzca dvividham-rogajam RtujaM ca, tatra rogajam arzobhagandaravaNAdiviSayam , RtujaM ca RtuviSayam / tatra zramaNasya raktapUyAdidarzanaM yAvat , zramaNInAM ca raktapyarajodarzanaM yAvad asvAdhyAyika bhavati, tasmin kAle nirgranthanirgranthInAM svAdhyAyaM kartuM na kalpate, kintu vraNAdisthAnamaSTapuTavastreNAcchAdyA'nyo'nyasya-parasparasya vAcanAM artharUpAM dAtuM zrotuM vA kalpate // sU018 // pUrvamasvAdhyAyike svAdhyAyaniSedhaH, svAdhyAyike svAdhyAyavidhizca pradarzitaH, samprati svAdhyAyike nityasvAdhyAyakArakaH zramaNaH padavIyogyo bhavati, sa cA'lpaparyAyo'pi bahuparyAyavatyAH zramaNyA upAdhyAyatayA AcAryatayA ca uddeSTuM kalpate iti sUtradvayenAha-'tivAsa.' ityaadi| sUtram-tivAsapariyAe samaNe NiggaMthe tIsaMvAsapariyAyAe samaNIe NiggaMthIe kappai uvajjhAyacAe udisittae // sU019 // chAyA-trivarSaparyAyaH zramaNo nirgranthaH triMzadvarSaparyAyAyAH zramaNyAH nirgranthyAH kalpate upAdhyAyatayA uddeSTum // sU0 19 // bhASyam--'tivAsapariyAe' samaNe NiggaMthe' trivarSaparyAyaH zramaNo nimranthaH, trivarSa--varSatrayaM yathA syAt paryAyo-dIkSAgrahaNasamayo vidyate yasya sa trivarSaparyAyaH zramaNo nimrantho bhavettadA saH 'tIsaMvAsapariyAra' triMzadvarSaparyAyAyAH-triMzadvarSadIkSAparyAyavatyAH 'samaNIe NiggaMthIe' zramaNyA nimranthyAH 'kappai uvajjhAyattAe udisittae' kalpate upAdhyAyatayA uddeSTuMsvIkartum, triMzadvarSaparyAyavatyAH zramaNyAH trivarSapayAyaH zramaNaH upAdhyAyo bhavitumarhatIti bhAvaH // 19 // punarAha-paMcavAsapariyAe' ityAdi / sUtram-paMcavAsapariyAe samaNe niggaMthe sahivAsapariyAyAe samaNIe nigaMthIe kappai AyariyattAe uddisittae // sU020 // chAyA-paJcavarSaparyAyaH zramaNo nirgranthaH SaSTivarSaparyAyAyAH zramaNyA ninthyAH kalpate AcAryatayA uddeSTuM // sU0 20 // bhASyam-'paMcavAsapariyAe' paJcavarSaparyAya:--paJcavarSadIkSAparyAyaH 'samaNe niggaMthe' zramaNo nirgrantho yadi bhavettadA saH 'sadvivAsapariyAyAe' SaSTivarSaparyAyAyAH- SaSTivarSadIkSAparyAyavatyAH 'samaNIe niggaMthIe' zramaNyA nimranthyAH 'kappaI' kalpate, 'AyariyatAe' AcAryatayA Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u07 sU0 21-22 bhikSomatadehapariSThApanavidhiH 177 AcAryarUpeNa 'uddisittae' uddeSTuM--svIkartum, paJcavarSaparyAyaH zramaNaH SaSTivarSaparyAyavatyAH zramaNyAH AcAryoM bhavitumarhatIti bhAvaH / atra viSaye asyaiva vyavahArasUtrasya tRtIyodezakasya tRtIyasUtre trivarSaparyAyasya zramaNanigranthasyopAdhyAyatvam , paJcame sUtre ca paJcavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya ca AcAryopAdhyAyatvaM kalpate iti proktmityubhyorbhedH| nanu triMzadvarSaparyAyAyAstrivarSaparyAya upAdhyAyaH, pazcavarSaparyAyazca SaSTivarSaparyAyAyA AcAryazca bhavettadA'dhikaparyAyavatI zramaNI alpaparyAyasya zramaNasya kathaM vandanAdivyavahAraM kuryAta , etadanucitaM pratibhAti ? tatrAha-naivaM zaGkanIyam jinazAsane puruSajyeSThasya dharmasya tIrthakaraiH pratipAditatvAditi, kiM bahunA--zramaNa ekadivasaparyAyo'pi zatavarSaparyAyAyAH zramaNyA vandanIyo bhavatIti zAstrasaMmatam // sU0 20 // pUrva paryAyamAzritya padavIdAnavidhiH pradarzitaH, samprati--mRtazramaNadehasya pariSThApanavidhimAha'gAmANugAma' ityAdi / sUtram-gAmANugAmaM dUijjamANe bhikkhU ya Ahacca vIsaMbhejA taM ca sarIragaM kei sAhammie pAsejjA kappai se taM sarIragaM na sAgAriyamiti kaTu thaMDile bahuphAsue paDile hittA pamajjittA parihavettae, atthi ya ittha kei sAhammiyasaMtie uvagaraNajAe pariharaNArihe kappai se sAgArakaDaM gahAya doncaMpi oggahe aNuNNavettA parihAraM pariharittae // sU0 21 // chAyA-grAmAnugrAmaM dravan bhikSuzcAhatya viSvagbhavet, taM ca zarIrakaM kazcitsAdhamikaH pazyet kalpate tasya taccharIrakaM na sAgArikamiti kRtvA sthaNDile bahuprAsuke pratilekhya pramANaM paristhApayitum / Asti cAtra kiJcit sAdharmikasatkamupakaraNajAtaM pariharaNAham, kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA dvitIyamapi avagrahamanujJApya parihAra parihartam // sU0 21 // bhASyam--'gAmANugAma' grAmAnugrAmam-ekasmAd prAmAd prAmAntaram 'daijjamANe dravan-vihAravRttyA gacchan , 'bhikkhU ya' bhikSuzca zramaNaH 'Ahacca' mAhatya-kadAcit 'vIsaMbhejjA' viSvagbhavet-zarIrAd viSvak-pRthagbhavet-mriyeta-kAlagato bhavedityarthaH 'taM ca sarIraMga kei sAhammiyA pAsejjA' tacca zarIrakaM kazcit sAdharmikaH-sahagataH zramaNaH pazyet-ayaM mRta iti jAnIyAttadA 'kappaI' kalpate 'se' tasya sAdharmikasya bhikSoH 'taM sarIragaM' tanmRtazarIram 'na sAgariyamiti kaTu' na sAgArika-sAgArasaMbandhi-gRhasthasaMbandhi mA bhavatu gRhasthA idaM mRtakazarIraM mA spRzantu 'iti kaTu' iti kRtvA-iti buddhayA kya. 23 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 vyavahAra 'thaMDile' sthaNDile-ekAntabhUmirUpe, kIdRze ! ityAha-'bahuphAsue' bahuprAsuke-dIndriyAdijIvavivarjite 'paDilehittA' tatsthaNDilaM pratilekhya-pratyupekSya dvIndriyAdiprANivarjitaM samyagavalokya tataH 'pamajjittA' pramArya-pramArjanaM kRtvA tatsthAnAt dvIndriyAdikaM pRthak kRtvA, 'parihavittae' paristhApayitum sAdhUnAM sAdharmikasya mRtasya saMyatasya zarIraM gRhasthA mA spRzantu iti buddhayA dvIndriyAdijIvavivarjitapradeze pratilekhanapramArjanaM kRtvA tat zarIraM pariSThApayituM kalpate ityarthaH / pariSThApanAnantaram 'asthi ya ittha kei sAhammiyasaMtie uvagaraNajAe pariharaNArihe' asti cAtra kiJcit sAvarmikasatkamupakaraNajAtaM pariharaNArham , asti-vidyate cAtra mRtasAdhuzarIrasamIpe kiJcit sAdharmikasaMyatasabandhi-upakaraNajAtaM bhaNDopakaraNAdikaM pariharaNAI-paribhogArham upabhogayogyaM bhavettadA 'kappai se sAgArakaDaM gahAya' kalpate 'se' tasya sAgArakRtaM gRhItvA, tatra-sAgArakRtaM nAma nAsmanA svIkaroti kintu AcAryasambandhi etat , AcArya eva tasya jJAyakaH, evamavagrahapUrvakaM gRhItvA''cAryANAM samarpayet , AcAryoM yadi yasmai kasmaiciddadyAt tadA saH 'matthaeNa vandAmi tahati' iti buvANaH AcAryavacaH svIkuryAt gRhIte sati 'doccaMpi oggaI aNuNNavettA' dvitIyamapi vAram avagraham-AjJAM bhaNDopakaraNAghupabhogArthamanujJApya-gRhItvA 'parihAraM pariharitae' parihAraM parihartum-AcAryAnujJApanAnantaramupabhogayogyaM vastu AcAryapradattamupabhoktuM kalpate pariha miti tyAgAnujJAyAM tyaktuM kalpate, anyasmai dAtuM pariSThApayituM vA kalpate / / sU0 21 // samprati- upAzrayasya avakrayavikrayaviSayamadhikRtya zayyAtaravidhi pradarzayitumAha'sAgArie' ityAdi / sUtram-sAgArie uvassayaM vakaeNaM pauMjejjA, se ya vakkaiyaM vaejjA imammi ya imammi ya ovAse samaNA NiggaMthA parivasaMti se sAgArie parihArie, se ya no vaejjA cakkaie vaejjA se sAgArie parihArie, dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA // sU0 22 // chAyA-- sAgArikaH upAzrayamavakrayeNa prayuJjItaH sa cA'vakrayikaM vadet-asmizca asmizca avakAze zramaNA nirgranthAH parivasanti, sa sAgArikaH parihAryaH, sa ca no vadet avakrayiko vadet sa sAgArikaH parihAryaH, dvAvapi tau vadeyAtAm dvAvapi sAgAriko parihAyyau // sU0 22 // bhASyam-'sAgArie' sAgArikaH upAzrayasvAmI 'uvassayaM' upAzrayam-vasatim 'vakkaeNaM' avakrayeNa, kiyatkAlamavakrayeNa-bhAdakapradAnena 'paJjejjA' prayuJjIta-vyApArayet , Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 7 sU0 22-23 / / zayyAtarA'zayyAtaraparijJAnavidhiH 179 zrAvako bhATakapradAnapUrvakamanyasmai upAzrayaM dadyAt ityarthaH, 'se ya vakkaiyaM vaejjA' sa ca sAgArikaH, . avakrayika bhATakenopAzrayapratigrAhiNaM vadet upAzrayagrahaNasamaye kathayet / kiM vadet ! tatrAha-'imammi' ityAdi, 'imami ya imami ya ovAse samaNA NiggaMthA parivasati' asmizca asmiMzca avakAze-upAzrayasyA'mukAmukapradeze zramaNA nirgranthAH parivasanti-nivAsaM kurvanti, sa sAgArikaH yasmai bhATakagrahaNAya upAzrayaM dadAti, taM prati upAzrayapradAnasamaye evaM vadet-yadahaM tubhyaM bhATakapradAnapUrvakamupAzrayaM dadAmi kintu upAzrayasyA'mukapradeze sAdhavo vasanti atastaM pradezaM vihAyopAzrayaM dadAmIti / tasmAt sAdhusthitikamupAzrayasya pradezaM vihAyA'vaziSTa evopAzrayasya pradezo bhATakapradAnapUrvakaM tvayA grahItavyaH 'se sAgArie parihArie' evamukta sa sAgArikaH parihAryaH-pariharttavyaH / upAzrayaM bhATakapradAnapUrvakaM dadataH zayyAtarasya gRhAt sAdhubhirbhaktapAnAdikaM na grahItavyamityarthaH / 'se ya no vaejjA vakkaie vaejjA' kadAcit sa copAzrayasvAmI no vadet avakrayika eva-bhATakenopAzrayagrahItaiva vadet , yathA-asmiMzca asmiMzcAvakAze zramaNA nivAsaM kurvantu, 'se sAgArie parihArie' sa sAgArikaH-so'vakrayikaH sAgArikaH zayyAtara iti parihAryaH -pariharttavyaH, tadgRhAdapi bhaktapAnAdikaM sAdhubhina grahItavyamiti / 'dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA' dvAvapi tau vadeyAtAm , dvAvapi sAgAriko parihAryo / atha dvAvapi bhATakadAtA bhATakena pratigrahItA ca vadeyAtAm prathamamupAzrayasvAmI vadet-etAvati upAzrayasyA'vakAze zramaNA nimranthAH sthAsyantIti, pazcAdavakrayiko brUyAt-etAvati pradeze zramaNA nigranthAstiSThantu na me kA'pi hAniH, evaM yadi tau dvAvapi vadeyAtAm tadA tau dvAvapi sAgAriko zayyAtarau iti dvAvapi parihAyyauM, tayordvayorapi gRhAtsAdhubhirbhaktapAnAdikaM na grahItavyamiti / yadi-zayyAtaro bhATakenopAzrayaM kasmaiciddadAti tathA pradAna samaye kathayet-yAmahaM dadAmi vasatim , tasyA vasateramukA'mukapradeze zramaNA nirgranthAH parivasanti, atastattatpradezaM parityajyopAzrayasya pradezAntarameva tvayA grahItavyam , itthaM kathayataH zayyAtarasya bhaktapAnAdikaM zramaNaina grahItavyam / yadi zayyAtaraH sampUrNamevopAzrayaM bhATakena dadyAt ato'mukapradeze zramaNA stiSThantIti vaktuM na pArayet-kathayituM na zaknuyAt , kintu-yo bhATakena gRhNAti sa eva vadet-yadamukA'mukapradeze zramaNA nirgranthAstiSThantu, tadA sa bhATakena upAzrayapratigrahItA zayyAtara iti tasyA'pi bhaktapAnAdikaM grahItuM sAdhUnAM na kalpate / yadi upAzrayasyAdhipatiH bhATakena grahItA ca ubhAvapi vadeyAtAm tatra prathamo vadet-amukapradeze zramaNA nigranthAH sthAsyantIti, upAzrayagrahItA'pi vadet-yadupAzrayasyA'mummin avakAze Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtra zramaNA nimranthAstiSThantu tadobhAvapi zayyAtarau iti dvayorapi tayorbhaktapAnAdikaM sAdhubhirna grahItavyamiti bhAvaH // sU0 22 // sUtram-sAgArie uvassayaM vikkiNijjA se ya kaiyaM vaejjA imami ya imaMmi ya ovAse samaNA NiggaMthA parivasaMti, se ya sAgArie parihArie, se ya no vaejjA kaie vaejjA se sAgArie parihArie, dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA // sU0 23 // chAyA-- sAgArika upAzrayaM vikrINIta, sa ca krayikaM vadet-asmizca asmizca avakAze zramaNA nirgranthAH parivasanti, sa ca sAgArikaH parihAryya:, sa ca no vadet , avakrayiko vadet sa sAgArikaH parihAryaH, dvAvapi tau vadeyAtAm dvAvapi sAgAriko parihAyyauM / sU0 23 // - bhASyam-'sAgArie' sAgArikaH-zayyAtaraH 'uvassayaM' upAzraya--vasatim 'vikiNijjA' vikrINIta-upAzrayasya vikrayaM kuryAt mUlyena dadyAdityarthaH tasyopAzrayasya yAvanmUlyaM tad gRhItvA tamupAyaM mUlyadAtre dadyAt , 'se ya kaiyaM vaejjA' sa ca krayikaM vadet sa copAzrayasya vikretA sAgArikaH yo mUlyaM datvA upAzrayaM gRhNAti taM prati vadet-'imaMmi ya imami ya ovAse samaNA NiggaMthA parivasaMti' tvayA mUlyena gRhItasyAsyopAzrayasya asmiMzcAsmiMzca avakAze zramaNA nimranthAH parivasanti-asyopAzrayasyAmukapradeze sAdhavastiSThanti, atastAdRzaM dezaM parityajyopAzrayaM bhavate dadAmi, 'se ya sAgArie parihArie' sa ca sAgArikaH zayyAtaraH iti zayyAtaratvAt sa parihAryaH-parihartavyaH bhaktapAnAdikaM gRhNadbhiH tasya pratiSedhaH kAryaH / 'se ya no vaejjA' sa ca-pUrvasvAmI yadi kizcidapi na vadet kintu 'kaie vaejjA' krayikaH-yo mUlyaM dattvA upAzrayaM gRhNAti sa eva vadet-yathA-asyopAzrayasyA'mukapradeze matkrIte'pi zramaNA nimranthAH yathAsukhaM tiSThantu, tadA-'se sAgArie parihArie' sa ca kretA sAgArikaH zayyAtara iti kRtvA parihAryaH-pariharttavyaH, tadgRhaM bhaktapAnAdyarthe parivarjanIyamiti / 'dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA' athavA dvAvapi tau pUrvaprakAreNa vadeyAtAm tadA dvAvapi sAgAriko zayyAtarau parihAryo-pariharttavyau / atha yadi dvAvapi vadeyAtAm yathA pUrvasvAminA kathitam'etAvatyekadeze zramaNA nirgranthAstiSThantu' parantu tAvati pradeze zramaNAnAM samAvezamadRSTvA mUlyena grahItA vadet-etAvati madIye'pi pradeze tiSThantu zramaNA nirgranthAH, tadA dvAvapi sAgArikozayyAtarau iti to dvAvapi parihAroM-parihartavyau, tadgRhebhyo bhaktapAnAdikaM kadAcidapi na prAyam // sU0 23 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u07 sU0 25-26 vasativAsAvagrahAnujJApanAvidhiH 185 pUrvamupAzrayamadhikRtya zayyAtaravidhiH pradarzitaH, sAmpratamupAzrayasyA'vagrahavidhimAha'vihavadhUyA' ityAdi / sUtram--vihavadhUyA nAyakulavAsiNI sAvi yAvi oggahaM aNunnaveyavvA kimaMga! puNa piyA vA bhAyA vA putte vA sevi yAvi oggaraM ogihiyavve // sU0 24 // chAyA-vidhavaduhitA jJAtakulavAsinI sA'pi cApi avagrahamanuzApayitavyA kimA? punaH pitA vA bhrAtA vA putro vA so'pi cApi avgrhmvgrhiitvyH| sU024 // bhASyam-'vihavadhyA' vidhavaduhitA tatra vigataH dhavaH-patiryasyAH sA vidhavApatirahitA, duhitA-upAzrayasvAminaH kanyA, kIdRzItyAha-'nAyakulavAsiNI' jJAtakulavAsinIpatipakSarahitatvena pitRgRhavAsinI pitRpakSavAsinI pitRpitAmahAdigRhavAsinI vA 'sAvi yAvi oggahaM aNunnaveyavvA' sA'pi cApi-sA'pi cAvagrahamanujJApayitavyA-avagraham-AjJA prati anujJApayitavyA-AjJAgrahaNayogyA bhavati, sAdhubhirvAsAya eSA'pi praSTavyetyarthaH, etasyA anujJAmAdAya upAzraye vAsaH karaNIyo na tvAjJAmantareNa nivaseditibhAvaH / yadi pitRgRhasthitA vidhavA'pi AjJAgrahaNArtha yogyA bhavati tarhi--'kimaMga ! puNa piyA vA bhAyA vA putte vA' kimaGga punaH pitA vA bhrAtA vA putro vA, 'sevi yAvi' so'pi ca sutarAm 'oggahaM ogeNhiyavve' avagrahamavagrahItavyaH / yadi vidhavA duhitA sthAnArthamanujJApayitavyA bhavettadA kA kathA pitRbhrAtRputrA dInAm, ataste sarve'pi nivaasaarthmnujnyaapyitvyaaH| tatra putrAdayo dviprakArakAH prajJaptAH prabhavaH sattAdhAriNaH, aprabhavaH--sattAvarjitAH, tatrA'prabhava ete gRhItabhAgaH pRthagbhUto bhrAtA 1, putro vA 2, prAdhUrNakaH 3, dAsaH 4, bhRtakaH 5, jAmAtre dattA pitRpakSadviSTA kanyA ca 6, ete nissattAkA aprabhavo nAnujJApanIyAH, eteSAmupAzrayAjJA na grahItavyA zramaNairiti bhAvaH / atha ca-aprabhUNAmanujJApane sambhavantyete doSAH, tathAhi-aprabhUnanujJApya yadi kutracit upAzraye gRhe vA zramaNaH sthAsyati tadA--yadA gRhasvAmI AgamiSyati, atha yadi tasya sAdhunivAso nAnumato bhavet tadA sa gRhasvAmI divA rAtrau vA upAzrayAt zramaNAnniSkAsayet / tatra--niSkAzane loke mahatI nindA syAt , kathayiSyanti ca lokAH yat ime sAdhavo duSTAH azubhakarmakAriNaH santIti pratibhAti, ata eva amukena zrAvakena svopAzrayAnniSkA-- sitA iti, kadAcit sthAnAntaramalabhamAnAnAmakiJcanAnAmiva yatra tatra paribhramaNaM syAt, ityAdibahavo doSAH sNbhveyuH| tathA-ada tAdAnadoSo'pi syAt, tenA''jJAbhaGgAdayo doSA api samApateyuH, tasmAt gRhasvAmino vA tannirdiSTAdvA vasaterAjJA grahItavyeti bhAvaH // sU0 24 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 vyavahArasUtra pUrva caturvizatitamasUtre nagare vasatA zramaNenA'vagrahayAcanA karttavyeti kathitam sa ca zramaNo yathAnagare tiSThati tathA vihAraM kurvan zramaNaH kadAcidaTavyAmapi vasediti vane'pi tiSThatA zramaNena tatrApi avagrahayAcanA kartavyeti darzayituM paJcaviMzatitama sUtraM vyAkhyAtumAha-'pahevi ogga ityAdi / sUtrama-pahevi oggahaM aNunnaveyave // sU0 25 // chAyA-pathi api avagrahamanuzApayitavyaH // sU0 25 // bhASyam-pathi api, tatra pathi-mArge apizabdAd vRkSAdyadhaH aTavyAdau ca 'oggahaM' avagraham-nivAsArthamAtmano nivAsaviSayakaM yAcanaM prati ko'pi vRkSAdisvAmI bhavet saH 'aNunnaveyavve' anujJApayitavyaH, tatsakAzAnnivAsaviSayAjJA grahItavyeti bhAvaH / mArge yatra vRkSAdau chAyAyAM vizrAmyanto ye yatra pathikAH prathamaM sthitAstiSThanti tAnapi pRSTvA tatra zramaNastiSThet, apRSTvA tu tatrApi na sthAtavyam / yatra te sAgArikA vaseyurvRkSAdimUle te tu sutarAmeva anujJApayitavyAH, tato bhavanti te zayyAtarAH / yatra vRkSasyA'dhastAt anyatra vA ekasya parigrahe anekeSAM vA parigrahe sAdhavo rAtrau vasanti tarhi yadisaMstareyustadA sarvAneva tAn zayyAtarAn kuyuH athAhArAdyalAbhena na saMstareyustadA tanmadhye eka eva zayyAtaratvena sthApayitavyaH, ityeSA zeSeSu sAgArikeSu bhajaneti // sU0 25 // pUrva zayyAtarAvagrahAnujJApanAvidhiruktaH, samprati rAjaparAvarte'vagrahAnujJApanAvidhimAha-'se rajjaparipapaTTesu' ityaadi| sUtram-se rajjaparipaTTesu saMthaDesu abbogaDesu avocchinnesu aparapariggahiesu sacceva oggahassa puvvANunnavaNA ciTThai ahAlaMdamavi oggahe // sU0 26 // __chAyA-tasya rAjaparAvarteSu saMstRteSu avyAkRteSu avyavacchinneSu aparaparigRhIteSu saivA'vagrahasya pUrvAnumApanA yathAlandanamapi avagrahaH // sU0 26 // bhASyam-'se rajjaparipaTTesu' 'se' tasya zramaNasya rAjaparAvarteSu rAjJaH parAvarttane jAte sati, tatra-rAjaparAvattoM nAma pUrva yo rAjA zAsanaM kurvannAsIt sa rAjA kAlagato'bhUt navInazca rAjA tasmin sthAne'bhiSiktaH, teSu rAjaparAvarteSu / punaH kathambhUteSu ! tatrAha -'saMthaDesu' saMstRteSu-samyagurUpeNa samartheSu-na ko'pi pratyantararAjA tadIyarAjyaM vilumpituM zaknoti tAhazeSu sAmarthyavatsu / punaH kathambhUteSu rAjaparAvarteSu ? 'ayogaDesu' avyAkRteSu--vyAkRtarahiteSu yeSAM dAyAdAnAM tadAjyasAmAnya tairdAyAdairavibhakteSu dAyAdabhAgavarjiteSu / punaH kathambhU. teSu rAjaparAvarteSu ? tatrAha-'avocchinnesu'avyavacchinneSu-vaMzaparamparAgataM tadAjyamadyAvadhi na Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u07 sU0 27 rAjyaparAvarte'vagrahAnujJApanAvidhiH 183 vyavacchinnaM paramparAgatameva vartate tAdRzeSu, ata eva 'aparapariggahiema' aparaparigRhIteSu-na pareNa kenApi rAjJA parigRhIteSu rAja parAvarteSu 'sacceva oggahassa punvaNunnavaNA' sA eva pUrvAvagrahasyA'nujJApanA yA pUrvarAjJaH sakAzAd gRhItA-anujJApanA kRtA saivA'vagrahasyA'nujJApanA tiSThati / kiyantaM kAlaM saiva pUrvA'nujJApanA tiSThati ? tatrAha-'ahAlaMdamavi oggaheM' yathAlandamapyavagrahaH, landazabdo'tra kAlavAcakastena yAvantaM kAlaM sa rAjavaMzo'nuvartate tAvantaM kAlam, athavA yAvatkAlaM zramaNastatra tiSThet tAvatkAlaparyantamapi avagrahe pUrvarAjA'vagrahe saiva pUrvA'nujJApanA vartate, na punarasmin rAjJi siMhAsane upaviSTe sa bhUyo'pi avagrahaM prati anujJApayitavyaH / sAdhuH sAdhvI vA pUrvarAjA kAlagataH, dvitIyo rAjye'bhiSiktaH anena prakAreNa rAjye parivartanaM jAtam parantu samprati-tasmin deze prathamasya rAjJa AjJA na gatA, dAyAdeSu vibhAgo na jAtaH, vaMzaparamparAgatasya rAjJo vicchedo na jAtaH, vaMzaparamparAgata eva tatrAbhiSiktaH, pratyantararAjanyena kenApi rAjyaM na parigRhItam tAvatkAlaparyantaM pUrvarAjJa eva avagrahAnujJapanayA sthAtavyaM zramaNairiti bhAvArthaH // sU0 26 // atha pUrvoktasya viparyaye sUtramAha-'se rajjapariyaTTesu' iyAdi / sUtram--se rajjapariyaTTesu asaMthaDesu vogaDesu vocchinnesu parapariggahiesu bhikkhubhAvassa aTThAe doccaMpi oggahe aNunaveyave siyA // sU0 27 // // vavahAre sattamo uddeso // 7 // chAyA-tasya rAjaparAvarteSu asaMstRteSu vyAkRteSu vyavacchinneSu paraparigRhIteSu bhikSubhAvasyA'rthAya dvitIyamapi avagraho'nujJApayitavyaH syAt // sU0 27 // __ // vyavahAre saptama uddezaH // 7 // bhASyam-'se rajjapariyaTesu' 'se' tasya zramaNasya rAjaparAvarteSu yatra pUrvarAjJaH parivartanaM jAtam pUrvarAjJi kAlaMgate sati tatrAparo rAjA'bhiSiktastaddezeSu 'asaMthaDesu' asaMstRteSu asamartheSu - apararAjA''kramaNanivAraNArthamazakteSu, ko'pyanyo rAjA tatrAgatya tadrAjyaM vilumpituM zaknoti tAdRzeSu truTitapUrvarAjyasaMsthitiSvityarthaH 'vogaDe' vyAkRteSu-vikRti prApteSu anyavaMzIyairdAyAdaiA vibhajya svAyattIkRteSu 'vocchinnesu' vyavacchinneSu-vyapagateSu pUrvavaMzIyarAjazAsaneSu, ataeva 'parapariggahiema' paraparigRhIteSu, pareNa pratyantararAjJA svAdhInIkRteSu 'bhikkhubhAvassa aTThAe' bhikSubhAvasyA'rthAya, tatra bhikSoH-zramaNasya bhAvaH-jJAnadarzana-cAritrarUpaH, tasyA'rthAya prayojanAyaya thA'vasthitabhikSubhAvasaMpAdanAyetyarthaH 'mama bhikSubhAvo mA khaNDito bhUyAt paripUrNo bhavatu tadartha'miti, athavA bhikSubhAvo'cauryAkhyaM tRtIyaM vrataM tasyA'rthAyaacauryavrataparirakSAyai 'doccapi' dvitIyamapi vAram , ekavAraM pUrvarAjasamIpe avagrahasyA'nujJApanA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtA''sIt , rAjaparAvarte jAte dvitIyamapi vAram-tasiMhAsanA sInarAjasamIpe 'oggahe aNunnaveyave siyA' avagraha:--anujJApayitavyaH syAt , tAdRzaparisthitisadbhAve dvitIyamapi vAramavanahasyA'nujJApanA kartavyeti bhAvaH / yatra pradeze pUrvarAjA kAlaM gataH tasya pUrvAvasthitasya rAjJo rAjyasthitirapi parAvRttA dAyAdaivibhAgo'pi kRtaH, anyena vA kenacit rAjJA tadAsanaM samAsAditaM tAdRzeSu rAjaparAvarteSu dvitIyamapi vAraM zramaNaiH svakIyabhAvasya jJAna-darzana-caritrarUpasyA'cauryavratasya ca rakSArthamavagraho'nujJApayitavyaH, anyathA adattAdAnadoSaH samApateti bhAvArthaH / evaM dvitIyamapi vAram anugrahA'nanujJApanAyAmAtmavirAdhanA saMyamavirAdhanA ca saMbhavati, yathA-sa nUtano rAjA nirviSayatvaM kuryAt , jIvanasya bhedaM vA kuryAdityAdyAtmavirAdhanAsaMbhavaH, saMyamavirAdhanA cAjJAbhaGgAdirUpeti tasmAt yatra sthiro jAtaH sa eva punaranujJApayitavyaH // sU0 27 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadhapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabati-viracitAyAM "vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM saptama uddezaH samAptaH // 7 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha assttmoddeshkH|| vyAkhyAtaH saptamodezakaH, athASTamaH prArabhyate, asya saptamoddezakena saha kaH sambandhaH ! iti sambandhapratipAdanArthamAha bhASyakAraH-'puvvaM carame' ityAdi / gAthA-puvvaM carame raNo, oggaha'NuNNAvaNA to pacchA / saMthAraga kAyavvaM, kijjai iha vaNNaNaM tassa // 1 // chAyA-pUrva carame rAzaH avagrahAnujJApanA tataH pazcAt / saMstArakaM karttavyam, kriyate iha varNanaM tasya // 1 // vyAkhyA-'pubcha' iti / pUrva saptamoddezake carame-caramasUtre saptamoddezakasyA'ntime sUtra 'raNNo' rAjJaH *avagrahAnujJApanA-vasativAsArthamAjJAmArgaNA kathiteti zeSaH 'tao pacchA' tataH pazcAt tadanantaraM 'saMthAraga' luptavibhaktikamidaMpadaM tena saMstArakaM padaikadeze padasamudAyopacArAt zayyAsaMstArakaM zayyA ca saMstArakazceti samAhAre tat karttavyaM bhavediti / iha-asmin aSTamoddezakasyAdisUtre tasya zayyAsaMstArakasya varNanaM kriyate, ityanena sambandhenAyAtasyA'syASTamodezakasyedamAdimaM sUtram-'gAhA' ityAdi / sUtram-gAhA u pajjosavie tAe gAhAe tAe paesAe tAe ovAsaMtarAe jamiNaM jamiNaM sejjAsaMthAragaM labhejjA tamiNaM tamiNaM mameva siyA, therA ya se aNujANejjA tasseva siyA, therA ya se no aNujANejjA evaM se kappai ahArAyaNiyAe sejjAsaMthAragaM paDigAhettae // suu01|| chAyA-gAthAyAm Rtau paryuSitaH tasyAM gAthAyAM tasmin pradeze, tasmin abakAzAntare yadidaM yadidaM zayyAsaMstArakaM lameta tadidaM tadidaM mamaiva syAt, sthavirAzca tasyA'nujAnIyuH tasyaiva syAt , sthavirAzca tasya no anujAnIyuH evaM tasya kalpate yathArAtnikatayA zayyAsaMstArakaM parigrahItum // suu01|| bhASyam-'gAhA' gAthA, gAthAzabdo'tra gRdvavAcakaH 'gAthApatiH-gRhapati'riti sarvatra labhyamAnatvAt , tena gAthA-gRhaM yadavagraheNa prAptam , gRhasya trividho'vagraho bhavati, tathAhi-RtubaddhasAdharmikAvagrahaH 1, varSAvAsasAdharmikAvagrahaH 2, vRddhAvAsasAdharmikAvagrahazca 3 iti / tatra 'uu' Rtau Rtubaddhe kAle, varSAvAsAtirikte hemantagrISmarUpe, upalakSaNAd varSAkAle vRddhAvAse vA 'pajjovasie' paryuSitaH-nivasita iti gAthAyAm Rtau paryuSitaH 'tAe gAhAe' tasyAM gAthAyAM vya, 24 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 vyavahArasUtre yasmin gRhe RtubaddhekAle nivasati tasmin gRhe 'tAe pasAe' tasmin pradeze yasmin gRhapradeze tiSThati tasmin pradeze - antarbahirAdilakSaNe 'tAe ovAsaMtarAe' tasmin avakA zAntare - dvayormadhyabhAgalakSaNe 'jamiNaM jamiNaM sejjAsaMthAragaM labhejjA' yadidaM yadidaM zayyAsaMstArakam - zayyA ca saMstArakazceti samAhAre zayyAsaMstArakam yad yat zayanopayogi sthAnaM madabhilaSitaM labheta prApnuyAt 'tamiNaM tamiNaM mameva siyA' tadidaM tadidaM sarvaM mamaiva syAt - bhavatu iti brUte zramaNastadA yadi 'therA ya se aNujANejjA' sthavirAzca gacchanAyakA AcAryAH tasyAzaThabhAvam avagamya, azaThebhAvo nAma - mama zleSmA praspandate svapato mama zleSmAdhikyaM jAyate ato nirvAtasthAnamanujAnIta, athavA amukaM sAdhumahaM sadaiva pratipRcchAmi tata etatpArzve mama zayyA saMstArakabhUmiM yUyamanujAnIta, ityAdiviSaye tasya RjubhAvaM jJAtvA 'aNujANejjA' anujAnIyuH - AjJAM dadyuH, yathA - ' yadidaM yadidaM tvayA labdhaM tatsarvaM zayyAsaMstArakaM tavaiva bhavatu ' tadA tatsarvaM zayyAsaMstArakam ' tasseva siyA' tasyaiva - yo hi zramaNa evaM brUte - mamedaM sarvaM tasyaiva tat zayyAsaMstArakaM syAt bhavet / atha yadi kadAcit yAcakasya zramaNasya pUrvoktaviSaye zaThabhAvo lakSyate tadA 'therA ya se No aNujANejjA' sthavirAzca tasya zramaNasya zaThabhAvena kathanAt no anujAnIyuH - nAjJAM dadhuH tadA evaM se kappara ahArAyaNiyAe' evam sthavirA - jJAyA abhAve tasya kalpate yathArAtnikatayA : ratnAdhikamaryAdayA yallabhyate tat 'sejjAsaMthAragaM paDiggAhie' zayyAsaMstArakaM pratigrahItum svIkattu kalpate, na tatretastataH karttavyamiti bhAvaH / Rtubaddhe kAle varSAkAle vA gRhe vasan sAdhuH tatra gRhe tatpradeze tadavakAzAntare vA yad yat zayyAsaMstArakaM labhate tattat sarvaM sthavirAnujJayaiva laghujyeSThAdimaryAdayA pratigrahItuM kalpate na tu svecchayeti tAtparyam // sU0 1 // pUrvaM zayyA saMstArakasthAnavidhiruktaH samprati zayyAsaMstArakagaveSaNavidhimAha - 'se ya' sUtram --se ya ahAlahussagaM sejjAsaMthAragaM gavesejjA jaM cakkiyA egeNaM hattheNaM ogijjha jAva egAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA parivahittae esa me hemaMtagimhAsu bhavissai // sU0 2 // chAyA- - sa ca yathAlaghusvakaM zayyAsaMstArakaM gaveSayet yat zaknuyAt ekena hastenA'vagRhya yAvadekAhaM vA dvayaha vA tryahaM vA adhvAnaM parivoDhum etanme hemanta -- grISmeSu bhaviSyati // sU0 2 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 8 sU02-5 alpabhArazayyAsaMstArakagrahaNavidhiH 187 bhASyam-'se ya' sa ca bhikSuH 'ahAlahussagaM' yathAlaghusvakam-ekAntato laghukamiti yathAlaghusvakam atyantA'lpabhAramityarthaH 'sejjAsaMthAragaM' zayyAsaMstArakam tatra zayyA zarIrapramANA saMstArakaH sArdhatRtIyahastapramANakaH, ubhayoH samAhAre zayyAsaMstArakaM tat 'gavesejjA' gaveSayet , kIdRzaM yathAlaghusvakam-'jaM cakkiyA egeNa hattheNa ogijjha' yat-yAdRzaM zayyAsaMstArakaM zaknuyAt-samartho bhavet ekena hastenA'vagRhya-gRhItvA 'jAva egAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA' yAvadekAham-ekavizrAmaparyantam, vyaham dvivizrAmam tryahamtrivizrAmaM yAvat , 'addhANaM parivahittae' adhvAnam-mArga parivoDhuM zaknuyAt / 'ahan'zabdo'tra vizrAmavAcakaH AhArazayyAsaMstArakAdeH krozadvayAdupari nayanasya zAstre pratiSThiddhatvAditi / kimarthamevaM kuryAt ! tatrAha-'esa me hemaMtagimhAsu bhavissaI' etanme zayasaMstArakaM hemantagrISmeSu-hemantagrISmamAseSu upayogi bhaviSyati // sU0 2 // etadeva varSAvAsamadhikRtyA''ha se ya' ityAdi / sUtrama-se ya ahAlahussagaM sejjAsaMthAragaM gavesejjA jaM cakkiyA egeNa hattheNa ogijjha jAva egAI vA duyAha vA tiyAI vA addhANaM parivahittae, esa meM vAsAvAsAsu bhavissai // sU0 3 // chAyA-sa ca yathAlaghusvakaM zayyAsaMstArakaM gaveSayet yat zaknuyAt ekena.hastenA'vagRhya yAvat ekAhaM vA dvayahaM vA vyahaM vA adhvAnaM paribodum, etanme varSAvAseSu bhaviSyati // sU0 3 // bhASyam-'se ya' sa ca bhikSuH 'ahAlahussagaM' yathAlaghusvakam ekAntato laghukam, ityAdi sarva pUrvasUtravadeva vyAkhyeyam , navaram-ayaM vizeSaH-'esa me vAsAvAsAsu bhavissaI' etat zayyAsaMstArakaM me-mama varSAvAseSu-varSAkAlikamAseSu upayogi bhaviSyatIti // sU0 3 // etadeva punaH vRddhAvAsamadhikRtyA''ha--'se ya' ityAdi / sUtram -se ya ahAlahussagaM sejjAsaMthAragaM gavesejjA jaM cakkiyA egeNa hattheNaM ogijjha jAva egAha vA duyAhaM vA tiyAhaM vA cauyAha vA paMcAhaM vA daramavi addhANaM parivahittae, esa me vuDDhAvAsesu bhavissai / / sU0 4 // chAyA-sa ca yathAlaghusvakaM zayyAsaMstArakaM gaveSayet yat zaknuyAt ekena hastena avagRhya yAvadekAhaM vA dvayahaM vA vyahaM vA caturahaM vA paJcAhaM vA dUramapi adhvAnaM paribodum , paSa me vRddhAvAseSu bhaviSyati // sU0 4 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre " bhASyam - 'se ya' sa ca zramaNaH 'ahAlahussagaM' yathAlaghusvakam ityAdi sarvaM dvitIya sUtravadeva vyAkhyem, vizeSo'trAyam - yatpUrvasUtradvaye tryahaM yAvada vahanaM pratipAditam atra tu - 'egAI vA duyAhaM vA tiyAhaM vA cauyAha vA paMcAhaM vA' iti ekadivasAdArabhya paJcadivasAn yAvat, paJca vizrAmAn yAvat iti kathitam, punazcAyaM vizeSaH - ' dUramavi addhANaM parivahittae' paJcavizrAmaparyantaM dUramapi adhvAnaM parivoDhuM zaknoti cet taM gaveSayediti / ayaM bhAvaH - vRddhatvena paJcavizrAmAn kRtvA netuM kalpate kintu te paJca vizrAmA api kozadvaye eva bhavitumarhanti na tu tadupari netuM kalpate, athavA zarIradaurbalyAd dvitrAdidivasAnapi mArge sthitvA sthitvA gamyate kintu tena mArgeNa krozadvayaparimitenaiva bhAvyam, eSA zAstramaryAdeti / kimarthamityAha'esa me vuDDhAvAsesu bhavissaI' etat zayyAsaMstArakaM me vRddhAvAseSu upayoga bhaviSyatIti // sU0 4 // 108 pUrvaM zayyA saMstArakasya mArgavahanasUtraM proktam, mArgavahanaprasaGgAt sthavirabhAvenA'sahAyAnAM sthavirANAM daNDakAdi kalpate iti bhikSAcaryAyAM tadgrahaNasthApanavidhimAha-- 'therANaM' ityAdi / sUtram - therANa ra bhUmipattANaM kappara daMDae vA bhaMDae vA chattae vA matta vA laTThiyaM vA bhise vA cele vA celacilimili vA camme vA cammakose vA cammapaliccheyaNa vA avirahie ovAse ThavettA gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA pavisittae vA nikkhamitta vA, kappara ha saMniyaTTacArANaM doccaMpi oggaha aNunnavettA parihAraM pariharie / sU0 5 // chAyA - sthavirANAM sthavirabhUmiprAptAnAM kalpate daNDakaM vA bhANDakaM vA chatrakaM vA mAtrakaM vA yaSTikAM vA bhisaM vA celaM vA celacilimilIM vA carma vA carmakoSaM vA carmaparicchedanakaM vA avirahite avakAze sthApayitvA gAthApatikulaM bhaktAya vA pAnAya vA praveSTuM vA niSkramituM vA, kalpate khalu saMnivRttacArANAM dvitIyamapi avagrahamanuzApya parihAraM parihartum // sU0 5 // bhASyam - 'therANaM' sthavirANAM vRddhAnAm - jaGghAbalakSINAnAm - jarasA jIrNAnAm 'therabhUmipattANaM' sthavirabhUmiprAptAnAm dIkSA - zruta-vayobhirvRddhAnAM jvarAdikAraNena gantumazaknuvatAM vA 'kappar3a' kalpate 'daMDae vA' daNDakaM - rajoharaNadaNDakaM vA 'bhaMDae vA' bhANDakaM vA - anekavidha - mupakaraNajAtaM mRtpAtraM vA 'chattae vA' chatrakaM vA mastakAcchAdanakaM vastram natu lokaprasiddhaM chatraM tasyA'nAcIrNarUpatvena dazavaikAlike niSedhAt 'mattae vA' mAtrakaM vA tatra mAtrakamuccAraprasravaNa " Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 8 0 5--7 sthavirANAmupakaraNaprakAravidhi 189 khelasambandhipAtram 'laTThiyaM vA yaSTikA - rsArddhadvihastapramANA yadAlambanena gamyate tAm 'bhise vA' 'bhisa' iti munInAmupavezanapaTTikA, yA mAzrityo pavizati tAm, 'cele vA' celaM vA-celaM - dehAcchAdanavastraM 'pachevaDI' 'cAdara' iti prasiddham, 'celacilimiliM vA' vastranirmitAM javanikAM 'camme vA' carma vA tatra carma - sUcikayA vastrasandhAnasamaye aMgulIrakSArthaM carmanirmitAGgulIyakaM vA, 'cammako sevA' carmakoSaM carmakutthalikAM yA kaNTakoddharaNakaNTakarakSaNArthaM dhiyate tAm, 'cammapariccheyaNae vA' carmaparicchedanakaM vA carmaveSThanakam etAni vastUni 'avirahie ovAse' avirahite'vakAze sthApayitvA tatra avirahite - janavirahavarjite yatra janA gRhapatirvA varttate tatra nirApadi avakAze pradeze 'ThavettA' sthApayitvA 'gAhAvaikulaM' gAthApatikulaM gRhasthagRham 'bhattAe vA pANAe vA' bhaktAya vA pAnAya vA bhaktapAnAdiprAptaye 'pavisittae vA' praveSTuM vA-gAthApatigRhe pravezaM kartum 'nikkhamittae vA' niSkramituM vA praviSTAnAM pratyAvarttituM vA kalpate iti pUrveNa sambandhaH / sthavirAdikAraNena kalpyatvena pratipAditAni daNDAdivastUni azUnye gRhAdau sthApayitvA bhikSAcaryArthe gRhasthagRhe gamanaM kalpate na tu tAni gRhItvetyarthaH / bhikSAtaH pUrvaM yad yad vastu daNDAdikaM gRhasthagRhe sthApitaM tat punargRhasthAjJAmAdAyaiva upabhoktuM kalpate ityAha-- ' kappara' ityAdi, 'kappara ha' kalpate khalu 'saMniyahacArANaM' saMnivRtta cArANAm - saMnivRttaH - pratinivRttaH cAraH - caraNaM - bhramaNaM yeSAM te saMnivRttacArAsteSAm - bhikSAcaryAtaH pratyAgatAnAmityarthaH sthavirANAm ' doccaMpi' prathamaM tu AjJayA gRhItAnyeveti prathamataH 'doccapi' iti kathitam, dvitIyamapi vAram 'oggaha' avagraham, 'aNunnavettA' anujJApya - anujJAmAdAyetyarthaH ' parihAraM' parihAram - upabhogyaM vastujAtam 'pariharittae' parihartumdhAraNena paribhogena copabhoktuM kalpate, svasya sthApitasyApi vastunaH punarbrahaNasamaye zramaNai gRhasthAjJA anujJAtavyeti bhAvaH / sU0 5 // " pUrvaM sthavirAnadhikRtyopakaraNagrahaNasthApanavidhiruktaH, sAmpratamupAzraya sthitazayyAsaMstArakasyAnyatra nayane niSedhamAha - 'no kappara Nigga' yANa vA' ityAdi / sUtram - no kappara NiggaMthANa kA NiggaMthINa vA pADihAriyaM vA sAgAriyasaMtiyaM vA sejjAsaMthAragaM doccaMpi oggahaM aNaNunnavettA bahiyA nIharittae / sU0 6 // chAyA - no kalpate nirmanthAnAM vA nirgranthInAM vA prAtihArikaM vA sAgArikasatkaM vA zayyAsaMstArakaM dvitAyamapi vAramananujJApya bahirnirhartum // sU0 6 // bhASyam - 'no kappar3a' no kalpate 'NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA' nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA 'pADihAriyaM vA' prAtihArikaM vA alpakAlAyopabhogArthaM gRhasthagRhAdA Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArastre nItam , 'sAgAriyasaMtiyaM vA' sAgArikasatkaM vA-zayyAtarasambandhi vA yadupAzraye sthitaM, yad anyasatkaM vA tasya zayyAtarasya tadanyasya vA saMbandhi yat 'sejjAsaMthAraga' zayyAsaMstArakam pIThaphalakAdikamupakaraNajAtaM tad yadi pUrNe mAse bahiranyatra gantukAmo muniryat zayyAtarAdidattaM zayyAtarAdisaMbandhi vA tatra pUrvIpAzraye sthitaM zayyAtarAdisaMstArakamanyatrA'lAmasaMbhave bahirnetumicchettadA pUrvamavagraho'nujJApito'pi 'doccaMpi' dvitIyamapi vAraM punarapItyarthaH 'oggaha aNaNunnavettA' avagrahamananujJApya pIThaphalakAdisvAmina AjJA na gRhItvA 'bahiyA nIharittae' bahiAmAntarAdau poThaphalakAdi nirhartum-netuM na kalpate iti sambandhaH / ayaM bhAvaH-ko'pi sAdhuH sAdhvI vA pUrNe mAse'nyatra gantumicchettadA-anyatra tadalAbhasambhave tasya tasyA vA zayyAtarA'nyazrAvakasambandhipIThaphalakAdeH pUrvamAjJA gRhItA'pi bahirnayanasamaye punardvitIyavAramapi pIThaphakAdisvAmina AjJAmantareNa vasaterbahistAdRzamupakaraNajAtaM nItvA gantuM na kalpate iti // sU0 5 // ___pUrva pUrvagRhItazayyAsaMstArakasyA''jJAmantareNA'nyatra nayanaM niSiddham , samprati anyatra tadalAbhe kiM karttavyamiti tadvidhimAha - 'kappaI' ityAdi / sUtram-kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA pADihAriyaM vA sAgAriyasaMtiyaM vA sejjAsaMthAragaM doccaMpi oggahaM aNunnavettA bahiyA nIharittae // sU0 7 // chAyA- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA prAtihArikaM vA sAgArikasatkaM vA zayyAsaMstArakaM dvitIyamapi avagrahamanujJApya bahinihartum // sU0 7 // bhASyam-atrAsmin sUtre pUrvoktaM zayyAsaMstArakamAjJAmAdAya bahirnetuM kalpate, etAvAneva vizeSaH, zevaM pUrvavadeva // sU0 7 // zazyAsaMstArakasya samarpaNAnantaraM tasya punargrahaNe niSedhamAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram -- no kappai NiggaMthANa vA NiggathINa vA pADihAriyaM bA sAgAriyasaMtiyaM vA sejjAsaMthAragaM savvappaNA appiNittA doccaMpi oggahaM 'aNaNunnavettA ahidvittae, kappai aNunavettA // sU0 8 // ___ chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA prAtihArikaM vA sAgArikasatkavA zayyAsaMstArakaM sarvAtmanA-arpayitvA, dvitIyamapi vAram avagrahama nanuzApyA. 'dhiSThAtum , kalpate'nujJApya // sU0 8 // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 308 sU0 8-11 zayyAsaMstArakAvaprahAnujJApanAvidhiH 191 bhASyam - 'no kappar3a' no kalpate 'NiggaMthANa vA' nirmanthAnAM vA 'NiggaMthINa bA' nirgranthInAM vA, 'pADihAriyaM vA' prAtihArikaM vA kAryAnantaraM pratyAvarttanIyam ' sAgAriyasaMtiyaM vA' sAgArikatsakaM vA zayyAtarasambandhi vA 'sejjAsaMthAragaM' zayyA saMstArakam - pITha - phalakAdikam 'savvapaNA appiNittA' sarvAtmanA sarvasvatvanivRttipUrvakaM yathA syAt tathA vastusvAmine samaya yadi dattopakaraNasya punarapyAvazyakatA bhavet tadA 'doccaMpi dvitIyamapi vAram 'oggahaM aNaNunnavettA' avagrahamananujJApya - punarapi AjJAmanAdAya ' ahittie' adhiSThAtum punastasyopakaraNasyopabhogaM karttuM na kalpate / tarhi kathaM kalpate ? tatrAha - 'kappar3a' ityAdi, 'kappai aNunnavettA' kalpate'nujJApya - AjJAmAdAya upabhoktuM kalpate iti bhAvaH // sU0 8 // pUrvasUtre pIThaphalakAdikamAzritya vidhiniSedhau kathitau samprati - upAzrayamAzritya grahaNAgrahaNayorvidhiniSedhau kathayitumAha - 'no kappar3a' ityAdi / sUtram - no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA puvvAmeva oggaha ogihittA ta pacchA aNunnavettae || sU0 9 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA pUrvameva avagrahamavagRhya tataH pazcAt anujJApayitum // sU0 9 // - bhASyam - 'no kappara' no kalpate 'NiggaMthANa vA' nirgranthAnAM vA 'NiggaMthINa vA ' nirgranthInAM vA 'puvvAmeva' pUrvameva - AjJA grahaNAtpUrvakAla eva 'oggahaM ogiNhittA' avagrahamavagRhya-pITaphalakAdikaM gRhItvA 'tao pacchA' tataH pazcAt tadanantaram ' aNunnavettae' anujJApayitum - AjJAM grahItuM na kalpate / ayaM bhAvaH - pUrvaM vastusvAmisakAzAt pIThaphalakAdi prApyartham anujJA grahotavyA / AjJAM vinaiva kimapi vastujAtaM gRhItvA tadanantaraM tadviSaye AjJAM gRhNIyAttanna kalpate, adattAdAna doSApatteH, evaM karaNe zrAvakasaMyatayoH kalahasambhavo'pi // sU0 9 // pUrvaM vastu svAyattIkRtya pazcAdanujJApanaM niSiddham, samprati tadviparyaye sUtramAha - ' kappar3a' ityAdi / sUtram - kappara NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA puvvAmeva oggaha aNunnavettA aa pacchA ogaoihattae | sU0 10 // chAyA - kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA pUrvamevA'vagrahamanujJApya tataH pazcAd avagrahItum // sU0 10 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwww vyavahArasUtra bhASyam -'kappaI' kalpate- 'NiggayANa vA' nirgranthAnAM vA 'NiggayINa vA' nirmanthInAM vA 'puvAmeva oggaraM aNunnavattA pUrva prathamam vastugrahaNAt prAgeva avagraham anujJApya-zrAvakebhyaH pIThaphalakAdigrahaNaviSayiNImAjJAmAdAya 'tao pacchA' tataH pazcAt-anujJApanAnantaram , 'ogiNhittae' avagrahItum-pIThaphalakAdi grahItuM kalpate iti // sU0 10 // pUrvamAjJAmAdAya pazcAt pIThaphalakAdi grahItavyamityuktam , samprati pIThaphalakAdInAmanyapAlAme kiM karttavyamiti tadvidhimAha-'aha puNa' ityAdi / sUtram-aha puNa evaM jANejjA iha khalu NiggathANa vA NiggaMthINa vA No mulabhe pADihArie sejjAsaMthArae-tti kaTu evaM Nha kappai punnAmeva oggaha ogiNhittA tao pajchA aNunnavettae, mA duhao ajjo ! vai aNulomeNa aNulomiyavve siyA // suu011|| chAyA--atha punarevaM jAnIyAt iha khalu nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA no sulabhaM prAtihArikaM zayyAsaMstArakam , iti kRtvA khalu kalpate pUrvameva avagrahamavagRhya tataH pazcAt anujJApayitum, mA dvidhAta AryAH ! vadata anulomena anulomayitavyaH syAt // sU0 11 // bhASyam-'aha puNa evaM jANejjA' atha yadi kadAcit punaH evametajAnIyAt , kiM jAnIyAttatrAha-ihetyAdi, 'iha khalu' iha-atra grAmAdau khalu 'NiggathANa vA' nirgranthAnAM vA, 'NiggINa vA' nirgranthInAM vA, 'no sulabhe' no sulabhaH-na sukhena labhyaH-saralatayA na prAptavyaH 'pADihArie sejjAsaMthArae' prAtihArikaM zayyAsaMstArakaM pIThaphalakAdikamupakaraNajAtam RtubaddhakAlagrAhyaM varSAkAlagrAhyaM vA, 'tti kaTu' iti kRtvA-iti vijJAya 'evaM NhaM kappai' evam anena kAraNena khalu 'kappai' kalpate, 'puvAmeva oggahaM ogiMNhittA' pUrvamevA'nujJApanataH prathamameva avagraha-pIThaphalakasthAnakAdikamavagRhya-gRhItvA 'to pacchA' tataH pazcAt-avagrahagrahaNAnantaram 'aNunnavettaeM anujJApayitum anujJAM grahItum / prathamamavagrahagrahaNaM kartavyam tadanantaramanujJApanA karttavyetyarthaH, evaM karaNe yadi tadadAne sAdhusaMyatAnAM vivAdo bhavetadA AcAryAH zramaNAn prati buvate-'mA duha o ajjo vaI' mA he AryAH ! dvidhAto vadata, eka tu-asya zayyAsaMstArakaM vasatiM vA gRhNItha dvitIyaM paruSANi bhASadhve, he AryAH ! ayaM gRhasvAmI etadAjJayaiva vastujAtaM grahItavyam iti paramparAprApto munInAM vyavahArastasmAt kSamadhvam , ityAdinA 'aNulomeNa' anulomena- anukUlena vacasA, yadi bhavadbhiH kAraNavazAd gRhasvAmina ajJAmantareNa vasatyAdivastujAtasya grahaNaM kRtam tadA'nena gRhasvAminA saha Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www bhASyam u0 8 sU0 12 patitopalabdhopakaraNaviSayo vidhaH 193 vivAdo na vidhAtavyaH, kintu zamatAM puraskRtyaiva AjJA yAcadhvam , evaM prakAreNA'nukUlena vacasA sa vastusvAmI 'aNulobheyavve siyA' anulobhayitavyo'nukUlayitavyaH syAt anukUlavacobhiH sAgArikasaMyatAnAM kalahaH samUlamupazamayitavyo bhavet , tamanukUlena vacasA'nukUlayitvA tatra tiSTheyuH saMstArakaM vA gRhNIyuriti / / sU0 11 // uparyuktasUtre vasatimAzritya kathitam , samprati yadi kazcid bhaktapAnAdikamAnetuM zrAvakagRhaM gato bhikSArthaM hiNDan vA yadi kasyacitsAdhoH kimapyupakaraNajAtaM tatra patitaM pazyettadA ki karttavyamiti tadvidhiM darzayitumAha-'Niggathassa NaM gAhAvaikulaM' ityAdi / sUtram-Niggathassa NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNupaviTThassa ahAlahussae upagaraNajAe paribbhaTe siyA taM ca kei sAhammie pAsejjA kappai se sAgArakaMDaM gahAya jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA-ime bho ajjo ! kiM parinnAe ? se ya vaejjA-parinnAe tasseva paDiNijjAyatve siyA, se ya vaejjA-no parinnAe taM no appaNA paribhujejjA no annamannassa dAvae ega te bahuphAmue thaMDile pariTabeyavve siyA // sU0 12 // chAyA--nirgranthasya khalu gAthApatikulaM piNDapAtapratikSayA anupraviSTasya yathA laghusvakamupakaraNajAtaM paribhraSTaM syAt tacca kazcit sArmikaH pazyet kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA yatraiva anyamanyaM pazyet tatraiva evaM vadet-idaM bho Arya ! kiM parikSAtam ? sa ca vadet-parijJAtam tasyaiva pratiniryAtavyaM syAt / sa ca vadet-no parikSAtam tanno AtmanA paribhuJjIta no anyasyA'nyasya dadyAt ekAnte vahuprAsuke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt / / sU0 12 // bhASyam-'Niggathassa NaM' nirgranthasya khalu 'gAhAvaikulaM' gAthApatikulam-gRhasthagRham 'piMDavAyapaDiyAe' piNDapAtapratijJayA, tatra-piNDam-bhaktaM pAnaM vA, tasya pAtapratijJayA grahaNecchayA 'aNupaviTThassa' anupraviSTasya-bhaktaM pAnaM vA AneSyAmItyAkArabuddhayA gRhapatigRhaM praviSTasya bhikSAcI hiNDato vA yasya kasyacit zramaNasya 'ahAlahussae' yathAlaghusvakam -ekAntalaghukaM jaghanyaM madhyamaM vA 'uvagaraNajAe' upakaraNajAtam-upakaraNavizeSaH laghupAtrAdikaM vA 'parinbhaTe siyA' paribhraSTaM-gRhasthagRhe mArge vA patitaM syAt / atha ca yasya kasyacidupakaraNajAtaM patitaM tasya madIyamupakaraNaM patitamevaMprakArikA smRtirapi apagatA bhavettadA 'taM ca kei sAhammie pAsejjA' tacca patitaM zrAvakagRhe'nyatra vA upakaraNa1 yahA~ pUrvAcAryabhASyagA. 147 se 152 meM sAdhubhASA ke viruddha bhAcaraNa likhA hai| vya. 25 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 vyavahArasUtre jAtaM kazcidanyo munirbhikSApAnArtha hiNDan tatra gato vA sAdharmikaH zramaNaH pazyet tathA idamupakaraNa na gRhasthasya, kintu kasyacitsAdhoreva ityevaMlakSaNaparijJAnena jAnIyAt, tadA 'kappara se sAgArakaDaM gahAya' kalpate 'se' tasya upakaraNajAtadarzakasya sAdharmikasya sAdhoH sAgArakRtam agArasahitam yathA-yasyedamupakaraNajAtamasti sa yadi miliSyati tadA tasmai dAsyAmIti buddhyA gRhItvA tadanantaram ' jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA' yatraiva sthAne'nyamanyam aparA'paraM zramaNaM pazyet tatraiva sthAne evam - vakSyamANaprakAreNa vadet yaM yaM pazyet zramaNaM taM tameva pRcchedityarthaH / kiM pRcchettatrAha - 'ime bho ajjo ! parinnAe' idamupakaraNajAtam bho Arya ! parijJAtam ? upalabdhamupakaraNajAtaM niSkAzya sAdharmikAntaraM darzayitvA pRcchet - yad bho Arya ! parijJAtaM - svasakAzAtpatitamupakaraNajAtaM tvayA smRtaM kim ? jAnAsi kim idamupakaraNajAtaM mama ? ityevaM taM zramaNaM pRcchedityarthaH evaM pRSTe sati 'se ya vaejjA' sa ca vadet 'parinnAe ' parijJAtam - ahaM jAnAmi etadupakaraNajAtaM madIyaM patitam ityevaM vadet tadA 'tasseva paDiNijjAyanve siyA' tasyaiva evaM vadataH pratiniryAtavyam - tasmai samarpayitavyaM syAt, yo vaded madIyametadupakaraNam tattasmai tadA dAtavyamiti bhAvaH / atha yadi 'seya vajjA' sa ca vadet pRSTaH san kathayet, 'no parinnAe' no parijJAtam yasyopakaraNaviSaye bhavAn pRcchati tadahaM kasyeti na jAnAmi, tadA tattasmai na samarpaNIyam / tarhi kiM karttavyamityAha- 'taM no' ityAdi, 'taM no appaNA paribhuMjejjA' tadupakaraNajAtaM no AtmanA svayaM paribhuJjIta na vyavahiyAt, 'no annamannassa dAvae' na vA anyA - nyasya - anyAnyasmai dadyAt tad upakaraNajAtaM na vA'nyasmai dAtavyamityarthaH / atha - yadi upalabdhaM tadupakaraNam anadhikAriNe na dadyAt, na vA svayamupabhuJjIta tadA kiM karttavyamityAha'egaMte' ityAdi, 'egaMte bahuphAsue thaMDile paridvaveyanve siyA' ekAnte bahuprAsu sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt, tatraikAnte - vijane - janasaMcaraNarahitapradeze bahuprAsuke- dvIndriyAdijIvaparivarjite sthaNDile - bhUbhAge pariSThApayitavyamiti // sU0 12 // " pUrva bhikSAcaryAyAM gatasya sAdhoH patitalabdhopakaraNaviSaye vidhiruktaH, samprati vicArabhUmi vihArabhUmiM vA gatasya patitopakaraNaviSaye vidhimAha - 'NiggaMthassa NaM bahiyA' ityAdi / sUtram - NiggaMthassa NaM bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmiM vA nikkhaMtassa ahAla hussae ubagaraNajAe paribhadve siyA taM ca kei sAhammie pAsejjA kappar3a se sAgArakaDe gahAya jattheva annamannaM pAsejjA- vattheva evaM vaejjA - ime bho ajjo ! Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 8 sU013-15 patitopalabdhopakaraNaviSayo vidhiH 195 kiM parinnAe ? se ya vaejjA-parinnAe tasseba paDiNijjAyavve siyA, se ya vaejjA no parinnAe taM no appaNA paribhujejjA no annamannassa dAvae egaMte bahuphAsue thaMDile paridRveyabve siyA" // sU0 13 // chAyA --nirgranthasya khalu bahirvicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkrAntasya yathAlaghusvakamupakaraNajAtaM paribhraSTaM syAt tacca kazcit sAdhArmikaH pazyet , kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA yatraivA'nyamanyaM pazyet tatraiva evaM vadet-idaM bho Arya ! kiM parikSAtam ?, sa ca vadet parijJAtam , tasyaiva pratiniryAtavyaM syAt , sa ca vadet no parikSAtam tat no AtmanA parimuJjIta, no anyasyA'nyasya dadyAt ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt // sU0 13 // bhASyam -'NiggaMthassa gaM' nirgranthasya-zramaNasya khalu 'viyArabhUmi vA' vicArabhUmi vA bAhyabhUmim uccAraprasravaNabhUmim , athavA 'vihArabhUmi vA' vihArabhUmi vA svAdhyAyAdibhUmi prati 'NikkhaMtassa' niSkrAntasya vicArAdyartha bahirgatasya zramaNasya,avaziSTaM sarvaM pUrvavad vyAkhyeyam / sU0 13 // pUrva vicArabhUmi vihArabhUmi vA gatasya sAdhoH paribhraSTopalabdhopakaraNajAtaviSaye vidhiraktaH, samprati grAmAnugrAmaM viharatastadvidhimAha-'NiggaMthassa NaM gAmANugAma' ityAdi / sUtram --NiggaMthassa NaM gAmANugAmaM dUijjamANassa annayare uvagaraNajAe parinbhaTe siyA taM ca kei sAhammie pAsejjA kappai se sAgArakaDaM gahAya dUrameva addhANaM parivahittae, jattheva annamannaM pAsejjA tattheba evaM vaejjA-ime bhe ajjo ! kiM parinnAe?, se ya vaaijjA parinnAe tasseva paDiNijjAyavve siyA, se ya vaejjA-no parinAe taM no appaNA paribhujejjA no annamAnassa dAvae, egaMte bahuphAsue thaMDiLe paridvaveyavye siyA // sU0 14 // chAyA-nirgranthasya khalu grAmAnugrAma dravato'nyatarad upakaraNajAtaM paribhraSTaM syAt tat kazcit sAdharmikaH pazyet kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA dUramevAdhvAnaM parivodum , yatraivA'nyamanyaM pazyet tatraiva evaM vadet-idaM bho Arya ! kiM parijJAtam ? sa ca vadet parikSAtam tasyaiva pratiniryAtavyaM syAt , sa ca vadet -no parikSAtam tat no AtmanA paribhujIta no anyasyA'nyasya dadyAt , ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt / sU0 14 // bhASyam -'NagaMthassa NaM' nimranthasya khalu 'gAmANugAma duijjamANassa' grAmAnugrAma dravataH-ekasmAd grAmAd prAmAntaraM prati vihAraM kurvataH, 'annayare uvagaraNajAe' anyatarat-yat Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre kimapi prakArakamupakaraNajAtaM-vastrapAtrAdikam 'paribhaTTe siyA' paribhraSTaM-patitaM-vismRtaM vA syAt 'taM ca kei sAhammie pAsejjA' tacca patitamupakaraNajAtaM yaH ko'pi sAdharmikaH zramaNaH pazyet tadA 'kappai se sAgArakaDaM gahAya' kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA 'dUrameva addhANaM parivahittae' dUramevAdhvAnaM parivoDhum-dUramArgaparyantaM tasyopakaraNasya vahanaM kartum , tadanantaram 'jattheva annamannaM pAsejjA' yatraiva mArge'nyamanyaM-sAdharmikAntaraM pazyet, ityAdi sarva dvAdazasUtravad vyAkhyeyam // sU0 14 // pUrva prAmAnugrAma viharato muneH paribhraSTopalabdhopakaraNajAtaviSaye vidhiraktaH, samprati nimranthanirgranthIbhiranyo'nyasya gRhItAdhikapAtrAdi yamuddizya gRhItaM tasyA''jJAmantareNA'nyasmai na dAtavyamiti tadvidhimAha-'kappai NiggaMthANa vA' ityAdi / sUtram-kappai NigaMthANa vA, NiggaMthINa vA airegaM paDiggaI anamannassa aTThAe dUramavi addhANaM parivahittae vA dhArittae vA pariggahittae vA, so vA NaM dhAressai ahaM vA NaM dhAressAmi anno vA NaM dhAressai, no se kappai taM aNApucchiya aNAmaMtiya annamannesi dAuM vA, aNuppadAuM vA, kappai se taM Apucchiya AmaMtiya annamannesi dAuM vA aNuppadAuM vA // sU0 15 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA atirekaM pratigraham ( patadgraham ) anyonyasyArthAya dUramapyadhvAnaM parivoduvA dhArayituM vA parigrahItuM vA, sa vA tad dhArayiSyati, ahaM vA tad dhArayiSyAmi, anyo vA tad dhArayiSyati, no tasya kalpate tamanApRcchaya, anAmantrya anyAnyeSAM dAtuM vA, anupradAtuM vA, kalpate tamApRcchaya Amantrya anyAnyeSAM dAtuM vA anupradAtuM vA ||suu. 15 // bhASyam-'kappaI' kalpate 'niggathANaM vA' nimranthAnAM vA 'NiggaMthINa vA' nimranthInAM vA 'airega paDiggaha" ati rekaM pratigrahaM-patadgrahaM vA, upalakSaNAd vastrAdikaM vA, tatrAtirekaM nAma yAvatpramANakaM vastra-pAvAdyupakaraNaM zAstrasaMmataM tato'dhikaM yat tad atireka pratigraham, 'annamannassa aTThAe' anyAnyasya arthAya-prayojanAya, tatrA'nyasyA'nyasyamamukA'mukasya zramaNA'ntarasya prayojanamuddizya, tatra-anyasyA'rthAya-idamavizeSitaM sAmAnyavacanam, tenAnyasyAnyasyeti amukasyA'mukasya sAdharmikasyA'rthAya prayojanAya gRhItaM natu samuccayarUpeNa gRhItamityoM bodhyaH, tat 'daramavi addhANaM parivahittae' dUramapi adhvAnaM-mArga parivoDhumgRhItvA dUramapi mArga gantum , 'dhArettae vA pariggahittae vA' dhArayituM vA parigrahItuM vA, kalpate anyasya zramaNasya anyasyAH zramaNyA vA kRte pramANAdadhikamapi vastrapAtrAdikaM parivoDhum Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 8 sU016 adhikapAtrAdivahanatadAnavidhiH 197 dhArayituM parigrahItuM vA kalpate ityarthaH, yaduddizya gRhItaM tatprakAraM pradarzayati-'so vANaM dhAressai' sa vA'muko nimrantho yanmayA gRhItaM tad dhArayiSyati grahISyati, 'ahaM vA NaM dhAressAmi' ahaM vA tad dhArayiSyAmi, 'anno vA dhAressaI' anyo vA'muko gaNI vAcaka upAdhyAyo vA tad dhArayiSyati, sa vA dhArayiSyati, ityAdi vizeSitavacanam , tenA'muko gaNI vAcako'nyo vA zramaNaH syAttasyedaM bhaviSyatIti bhAvaH, ahaM vA dhArayiSyAmi mamaiva bhaviSyatItyarthaH, sa vA dhArayiSyati, ityevaMprakAreNa gRhItaM vastrapAtrAdikam 'no se kapii taM aNApucchiya aNAmaMtiya' no- naiva tasya-pAtrAdivAhakasya kalpate taM yadarthe gRhItaM taM zramaNaM-vAcakaM-gaNinamupAdhyAyaM vA anApRcchaya-tasya pRcchAmantareNa, anAmantrya-yathA-gRhNAtu bho idaM vastrapAtrAdikaM yanmama samarpitam, ityevaM tamakathayitvA 'annamannersi dAuM vA aNuppayAuM vA' anyeSA. manyeSAM dAtuM vA ekavAram, anupradAtuM vA vAraM vAram, yadarthamatirekaM pAtrAdikamupakaraNaM gRhItaM dhAritaM taM vyaktivizeSamanApRcchayA'nAmantrya anyasmai dAtumanupradAtuM vA na kalpate 'kappai se taM Apucchiya AmaMtiya annamannesiM dAuM vA aNuppadA uM vA' kalpate tasya pAtrAdivAhakasya tamApRcchaya Amantrya anyeSAmanyeSAM dAtuM vA anupradAtuM vA, sa zramaNo yaM vyaktivizeSamuddizyA'tirekaM vastrapAtrAdikaM gRhItavAn taM vyaktivizeSa gaNinaM vAcakamupAdhyAyaM vA pRSTvA Amantrya-samyak kathayitvA tato yasmai kasmaicinnimranthAya nirgranthyA vA tadupakaraNaM dAtuM kalpate ityarthaH // sU0 15 // pUrvamupadheratirekaviSaye sUtramuktam , samprati upadheratirekavadAhArAtireko muninA na karttavyaH, yataH sAdhotriMzatkavalaparimita AhAraH pramANaprAptaH kathyate, tato nyUnAhAre sAdhuralpAhArAdivizeSaNaviziSTo bhavatIti tat prakAraM pradarzayannAha- 'aTThakukkuDiaMDa0' ityAdi / sUtram -aTThakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NigaMthe appAhAre, duvAlasakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe avaDUDhomoyarie, solasakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe dubhAgapatte, cauvIsaMkukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe tibhAgapatte siyA omAyarie, egatIsaMkukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe kiMcUNomoyarie, battIsaM kukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe Niggathe pamANapatte / etto egeNa vi kavaleNaM UNagaM AhAraM AhAremANe samaNe Nigga the no pakAmabhoI-tti vattavvaM siyA // sU0 16 // // vavahAre ahamo uddeso samatto // 8 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre chAyA - aSTakukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nirgrantho'lpAhAra:, dvAdazakukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nirgrantho'pArghA'vamaudaryaH, SoDazakukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nirgrantho dvibhAgaprAptaH, caturthizatikukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nirgranthastribhAgaprAptaH syAdavamaudaryaH, ekatriMzatkukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nirgranthaH kiJci dUnAsanaudaryaH, dvAtriMzat kukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nirgranthaH pramANaprAptaH / ita ekenA'pi kavalena UnakamAhAramAharan zramaNo nirgrantho no prakAma bhojI - ti vaktavyaM syAt // sU0 16 // // vyavahAre aSTama uddezakaH samAptaH // 8 // 198 bhASyam - 'advakukkuDippamANamette kavale' aSTakukkuTANDapramANamAtrAn-kukkuTANDapramANAn, yaH puruSasya mukhe kSiptaH san sukhena caryate tathA galAntarALe avilagna eva gale pravizati etAvatpramANameva kavalamaznIyAdityetAvatpramANaH kavalaH kukkuTANDazabdenopamIyate yataH kukkuTyA aNDakamAkArapramANena sadA sarvadA samAnameva bhavati na nyUnaM nAdhikamiti tatpramANena gRhItam, anyatrApi cAndrAyaNavatAdau kavalo'nenaiva zabdenopamito labhyate upamAmAtrameveti / yasya pramANaprApta AhAro yAvatparimito bhavettasya dvAtriMzattamo bhAgaH kavalazabdena gRhyate tatastAdRzAn aSTau kavAn ' AhAraM AhAremANe' pramANaprAptAhArAccaturthIzarUpam aharan - AhAraM kurvan 'NiggaMthe' nirgranthaH zramaNaH 'appAhAre ' alpAhAro bhaNyate / 'duvAlasakukkuDiaDappamANate kavale AhAraM AhAre mANe' kukkuTANDapramANamAtrAn dvAdaza kavalAn AhAra- pramANaprAptAhAracaturthAMzataH kiJcidadhikaM dvAdazakavalapramitam aharan 'NiggaMthe' nirgranthaH ' avaDDhomoyarie' apArghAvamaudaryaH kathyate / 'solasakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe' SoDazakukkuTANDapramANamAtrAn kavalAnAhAraM - pramANaprAptAdardham Aharan - AhAraM kurvan 'Niggaye' nirmanthaH 'dubhAgapatte' dvibhAgaprAptaH - dvibhAgena UnodaraH kathyate / 'cauvIsaMkukkuDianDappamANamece kavale' caturviMzatikukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn 'AhAraM AhAremANe NiggaMthe' AhAramAharan - kurvan nirgranthaH 'tibhAgapatte siyA omoyarie' tribhAgaprAptaH syAt ranaudarya iti kathyate / ' egatI saMkukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe ' ekatriMzat kukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan 'NiggaMthe' nirgranthaH 'kiMcUNomoyarie' kiJcidUnA'vamaudaryaH kathyate / 'battI saMkukkuDiaMDa ppamANamette kavale AhAraM AhAremANe' dvAtriMzat kukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan 'Niggathe' nirgranthaH ' pramANapatte' pramANaprAptaH kathyateH / etto egeNavi kavaleNaM UNagaM AhAraM itaH - dvAtriMzatkukku Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhApyam uddezaparisamAptiH 199 TANDapramANAt ekenApi kavalena UnakaM-hInam AhAram Aharan kurvan 'samaNe Niggaye' zramaNo nimranthaH 'no pakAmabhoi-tti vattavvaM siyA' no prakAmabhojIti vaktavyaM syAt, tato'dhikabhojI-prakAmabhojI kathyate'taH sAdhunA naivaM bhAvyamiti bhAvaH // su0 16 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya'-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabati-viracitAyA "vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAmaSTama uddezaH samAptaH // 8 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // nvmoddeshkH|| vyAkhyAto'STamoddezakaH, sAmprataM navamaH prArabhyate-tatra asya navamoddezakasyAdisUtreNa sahA'STamoddezakasya caramasUtreNa saha kaH sambandhaH ? iti saMbandhapratipAdanArthamAha bhASyakAra:'butto AhAro' ityAdi / gAthA-vutto AhAro aha, Aeso taM ca tattha jai bhuMjai / sAhUNe taggahaNe, kappAkappassa ettha viho // 1 // chAyA- ukta AhAraH atha AdezastaM ca tatra yadi bhuGkte / sAdhUnAM tadgrahaNe, kalpyAkalpyasya atra vidhiH // 1 // vyAkhyA-vutto' iti / aSTamoddezakasya caramasUtre 'AhAro vutto' AhAra uktaH, AhArapramANaM pratipAditam , taM cAhAram AdezaH Adizyate-satkArapurassaram AhUyate yaH sa Adeza:-prAghUrNakaH, jJAtakaH, svajanaH, mitraM, kulagurvAdiprabhuH, paratIthiko vA 'tattha' iti-tatra sAgArikagRhe bhuGkte tadA 'taggahaNe' tadgrahaNe- tasya tannimittaM kRtasya grahaNe 'sAhUNaM' sAdhUnAm 'kappA-kappassa' ettha vihI kalpyA'kalpyasya 'ettha' atra-navamodezakasyAdisUtre vidhiHprocyte||1|| eSa eva sambandhaH, anena sambandhena AyAtasya navamoddezakasyedamAdimaM sUtram'sAgAriyassa' ityAdi, / sUtram-sAgAriyasya Aese anto vagaDAe bhuMnai nihie nisiTie pADihArie tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae // 20 1 // chAyA-sAgArikasya AdezaH antarvagaDAvAM bhuGkte niSThitAn nisRSTAn prAtihArikAn tasmAd dadAti no tasya kalpate pratigrahItum ||suu0 1 // bhASyam-'sAgAriyassa' iti / 'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya, ya upAzrayasyA''jJAM dadAti sa sAgArikaH kathyate, tasya 'Aese' AdezaH yaH satkArapurassaramAdiSTaH-AhUtaH sa AdezaH kathyate, AvezovA-ya Avizati-bhojanArthaM gRhe pravizati sa AvezaH bhojanArtha gRhamAgataH, sa ca prAghUrNakAdiH 'aMto vagaDAe' antarvagaDAyAm, tatra vagaDAnAma-parikSepaH gRhamityarthaH, tasya antarmadhye-gRhamaSye 'bhuMjaI' bhuGkte padArthAn odanAdIn , kiMviziSTAn odanAdIn bhuGkte ? tatrAha-'nihie' niSThitAn-niSThAM nItAn prAghUrNakAdyartha niSpAditAn ityarthaH 'nisidvie' nisRSTAn-prAghUrNikAdibhyo dattAn , niSThitanisRSTayorayaM bhedaH-yat prathamaM randhanakriyAyAm , dvitIyaM tu-dAnakriyAyAma , prAghUrNakAdyarthaM pAcitavAn , tadartha dattAn, prAtihArikAn-zayyAtareNa prAtihArikarUpeNa dattAn , zayyAtaraH prAghUrNakAdIn vakti Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u09 sU02-6 sAgarikamAghUrNakAderAhAragrahaNAgrahaNavidhiH 201 yathAruci bhujyatAM zeSaM mametyevaM rUpeNa dattAn bhuGkte 'tamhA dAvae' tasmAt pariniSThitAdivizeSaNaviziSTaudanAdimathyAt niSkAsya yad dadAti sAdhave 'no se kappai paDiggAhittae' no-na tasya- zramaNasya kalpate pratigrahItuM-svIkartum atyaktasattAkatvena zayyAtarapiNDatvAt , ayaM bhAvaH- zayyAtarasya prArNakAdirghahebhuGkte, yaM zayyAtaraH prAghUrNakAdyartha kRtvA praghUrNakAya avaziSTagrahaNapratijJayA prayacchati taM prAghUrNako bhuGkte, tadbhuktAvaziSTAhAramadhyAdAhAraM yayyAraH sAdhave yadi dadAti tadA tAdRza AhAro na kalpate sAdhUnAm / yataH sa AhAraH za yAtareNa prAghUrNakAdibhyaH prAtihAriko datto'taH sa zayyAtarasva. tvena zayyAtarapiNDa iti // 0 1 // pUrvaM gRhAnta jiprA pUrNakAdisaMbandhizayyAtarasvatvayuktAhArasya niSedhaH proktaH, sAmprataM zayyAtarasvatvarahitatAdRzAhAratya grahaNavidhimAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa Aese aMto bagaDAe muMjai niTThie nisihe apADihArie tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhettae ||suu0 2 / chAyA--sAgArikasya AdezaH antarvagaDAyAM bhuGkte niSThitAn nisRSTAn aprAtihArikAn , tasmAt dadAti evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 2 // __ bhASyam- 'sAgAriyassa' sAgArikasya' ityAdi pUrvasUtravad vyAkhyeyam , vizeSastvayamsAgArikabhya gRhe prAghUrNakA daryAn padArthAn bhuGkte tAn padArthAn zayyAtaro yadi svasvatvanivRttipUrva prAghUrNakAdibhyo dadyAt tadA sAdhoH pratigrahItuM kalpate tadevAha-'appaDihArie' ityAdi, 'appaDihArie' aprAtihArikAn apunargrahaNapratijJayA dattAn sa prAghUrNakAdirbhuGkte 'tamhA dAvae' tasmAt pariniSThitAdiviziSTaudanAdibhojana jAtamadhyAt sAdhave dadyAt , 'evaM se kappai paDigAhittae' evam-anena prakAreNa kalpate tasya sAdhostAdRzamAhArajAtaM pratigrahItum / zayAtarasya prAghUrNakAdistasya gRhe AhArajAtaM bhuGkte tad gRhapatinA tadartha nipAditaM tAdRzamAharajAtaM gRhapatirbhoktuM prAghUrNakAdibhyo dattvA kathayet-bhojanAnantaraM yadavaziSTaM bhavetrat tvadIyameve ti, tat prAghUrNakena na punargRhapataye samarpitaM bhavet , tadaprAtihArikamucyate tAdRzamAhArajAtaM yadi prAghUrNakAdiH sAdhave dadyAt tadA tAdRzamAhArajAtaM sAdhUnAM pratigrahItuM kalpate iti bhAvaH // sU0 2 // saMprati zayyAtarasya gRhabahirmojimAghUrNakAdisaMbandhibhojanajAtasya zayyAtarasvatvAsvatvaviSaye niSedhaM vidhiM ca sUtradvayenAha-'sAgAriyassa Aese' ityAdi / vya. 26 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 vyavahAra sUtram-sAgAriyassa Aese bAhi vagaDAe bhujai nihie nisiTe pADihArie tamhA dAvae, no se kappai paDigAhittae // suu03|| sAgAriyassa Aese bAhiM vagaDAe niTThie nisiDhe apADihArie, tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae / sU0 4 // chAyA-sAgArikasyA''dezo bahirvagaDAyAM bhuGkte niSThitAn nisRSTAn prAtihArikAn tasmAt dadAti, no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 3 // sAgArikasya Adezo bahirvagaDAyAM muphte niSThitAn nisRSTAn aprAtihArikAn tasmAd dadAti, evaM kalpate pratigrahItum // suu4|| ___bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya 'Aese' AdezaH-prAdhUrNakAdiH 'bAhiM vagaDAe' bahirvagaDAyAm gRhasya bahirbhAge ityarthaH, zeSaM sarva pUrvasUtradvayavadeva vyAkhyeyam / tAtparyametAvadeva prAghUrNakAdidattamAhAraM tRtIyasUtroktaM prAtihArikatvAnna sAdhUnAM kalpate / caturthasUtroktaM ca kalpate aprAtihArikatvAttasyeti vijJeyam // sU0 3-4 // ___pUrva prAghUrNakAdibhyo dattasya zayyAtarAhArasya niSedho vidhizca pradarzitaH, samprati dAsAdibhyaH pradattAhAraviSaye niSedhaM vidhiMca sUtradvayenAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa dAsei vA, pesei vA, bhayaei vA, bhaiNNaeI vA aMtovagar3Ae muMjai nihie nisiDhe pADihArie tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 5 // sAgAriyassa dAsei vA pesei vA bhayaei bhaiNNaei vA aMto bagaDAe muMjaI nihie nisiDhe appADihArie tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // sU0 6 // chAyA--sAgArikasya dAsa iti vA preSya iti vA bhRtya iti vA bhRtaka iti vA antarvagaDAya bhuGkte niSThitAn nisRSTAn prAtihArikAn tasmAd dadAti no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 5 // sAgArikasya dAsa iti vA preSya iti vA bhRtya iti vA bhRtaka iti vA antarvagaDAyAM bhuGkte niSThitAn nisRSTAn aprAtihArikAn tasmAd dadAti evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 6 // bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya 'dAsei vA' dAsa iti vAAjanmamaraNAvadhi kiGkaraH / 'pesei vA preSya iti vA, tatra-preSyo yo grAmAntare preSaNArtha kiGkaraH prAmAntarasambandhi kArya karotItyarthaH / 'bhayaei vA' bhRtya iti vA-tatra-mRtyaH kazcitkAlaM mUlyena dhRtaH, 'bhaiNNaei vA' mRtaka iti vA prabhUtakAlArtha krayakrItaH / 'aMto vagaDAe' antarvagaDAyAm Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9 sU0 7-9 sAgArikadAsAderAhAragrahaNAgrahaNavidhiH 203 gRhamadhye 'muMjai' bhuGkte, ityAdi sarva pUrvavad vyAkhyeyam / vizeSastvayam-asmin paJcame sUtre zayyA tareNa prAtihArikatayA dattatvAttadAhArajAtaM sAdhUnAM na kalpate tatra zayyAtarasvatvatvAt // sU0 5 // SaSThe sUtre ca aprAtihArikatvena dattatvAttadAhArajAtaM kalpate ityetAvadevA'ntaraM pazcamaSaSThasUtrayoriti // sU0 6 // pUrva dAsAdikamadhikRtyA'ntarvagaDAsUtradvayaM proktam, samprati bahirvagaDAsUtradvayamAha'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa dAsei vA, pesei vA, bhayaei vA bhaiNNaei vA, bAhi vagaDAe muMjai niTThie nisihe pADihArie, tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae ||suu07|| sAgAriyassa dAsei vA pesei vA bhayaei vA bhaiNNaei vA bAhiM vagaDAe jai nihie nisiDhe appADihArie tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // 908 // - chAyA-sAgArikasya dAsa iti vA preSya iti vA bhRtya iti vA bhRtaka iti vA bahirvagaDAyAMbhu Gkte niSThitAn nisRSTAn prAtihArikAn tasmAt dadAti no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 7 // sAgArikasya dAsa iti vA preSya iti vA bhRtya iti vA-bhRtaka hAta vA bahirbagaDAyAM bhuGkte niSThitAn nisRSTAn aprAtihArikAn tasmAd dadAti, evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 8 // bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya 'dAse ivA' dAsa iti vA, ityAdi pUrvavadeva vagaDAyA bahirdAsAdibhojanagrahaNaM saptamasUtre prAtihArikatvena dattatvAnna kalpate // sU0 7 // aSTamasUtre ca aprAtihArikatvena dIyamAnatvAt kalpate iti bhAvaH // sU0 8||atr sUtrASTakasyAyaM bhAvaH-atrAditazcatvAri sUtrANi bagaDAyA antarbahirAdezamadhikRsya kathitAni 4 / catvAri ca vagaDAyA antarbahirdAsAdikamadhikRtya kathitAni 4 (8) / tatra-yatra yatra prAtihArikaM tatra tatra zayyAtarasvatvatvAt zayyAtarapiNDa iti na kalpate / yatra yatra punaraprAtihArikaM tatra tatra zayyAtarasvatvarahitatvAnna sa zayyAtarapiNDa iti kalpate sAdhUnAM pratigrahItum / yathA prathama-tRtIya-pazcamasaptamasUtreSu zayyAtarapiNDagrahaNadoSApatterakalpyamAharajAtam / dvitIya-caturtha-SaSThA'STamasUtreSu zayyAtarasvatvarahitatvAnna tatra zayyAtarapiNDatvamiti tat kalpyamiti // atrA''zaGkate ziSyaH catvAri sUtrANi AdezaviSayANi, catvAri ca dAsAdiviSayANIti aSTAnAM sUtrANAM pRthak pRthak kathanaM nirarthakam, Adezasya caturveva sUtreSu tena sArddha dAsAdInAmapi samAvezasaMbhavAt ? tatrA''ha-zRNu AdezaH kazcidapi kadAcidAgacchati tatastasyA'ni Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vyavahArasUtre yataM dIyate, dAsAdInAM ca hastotpATitaM niyatameva dIyate, tathA AdezAya satkArapurassaraM dIyate, na tathA dAsAdikRte, tathA-Adezasya bhojanavidhisaMpAda nAya mahAn prayatnaH sasaMbhrama vidhIyate, dAsAdInAMtu na tAdRzaH prayatnaH kriyate, ityata Adezasya dAsAdezca sUtrANAM pRthakkaraNa mucitameveti bodhyam // sU0 7 8 // uparyuktasUtrASTake AdezAdiviSayamadhikRtya kathitam, samprati jJAtakamadhikRtyaikagRhaviSayaM sUtracatuSTayamAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram -sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagaDAe aMto egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhitae // sU0 9 // chAyA-sAgArikasya zAtakaH syAt sAgArikasya-ekavagaDAyAmantaH ekaprajAyAM sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 9 // bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya, 'nAyae siyA' jJAtakaH-sAgArikasvajanaH syAt, tatra-jJAtako nAma-svajanaH pUrvasaMstutaH 1, yadi vA pazcAtsaMstutaH 2, yadi vA ubhayasaMstutaH svajanaH 3, tatra pUrvasaMstutaH-mAtApitRpakSavartI 1, pazcAtsaMstutaH kalatrapakSagataH 2, ubhayasaMstutaH-ubhayapakSavartI 3 bhavet, 'sAgAriyassa sAgArikasya-zayyAtarasya 'egavagaDAe' ekavagaDAyAm-ekasmin gRhe, tasya gRhasya-'aMto' antaH- madhye, 'egapayAe' ekaprajAyAma, tatra prajAnAma-cullI, tadarthastu-prakarSeNa jAyate pAkaniSpattirasyAmiti prajAculhI, tasyAm, athavA-'egapayAe' ityasya ekapacAyAmiti cchAyA, tatra pacyate odanAdiryatra sA pacA culhItyarthaH, ekA pacA ekapacA tasyAm, 'sAgAriyaM copajIvai' sAgArikaM copajIvati, sAgArikamAzrityaiva jIvanayAtrAM nirvahati sAgArikasya kASThalavaNagorasamudgAdisUpodakAmlazAkaphalAdigrahaNapUrvakamupajIvati 'tamhA dAvae' tasmAt-tAdRzAt sAgArikasaMbandhisvajanAzanamadhyAd azanAdikaM dadyAt 'no se kappai paDigAhittae' no tasya-sAdhostata kalpate pratigrahItum, zayyAtarasvajanapiNDasyApi zayyAtaravastusaMyogAt zayyAtarapiNDatvadoSa sdbhaavaat| nanu-zayyAtarasya tajjJAtakasya ca kimarthamekA culhI bhavati ? tatrAha--yatastatra culhIkaraM rAjye gRhNAti, yA yA pRthak culhI bhavati tasyAstasyAH karamapi pRthag gRhNAtIti tatratyarAjyaniyamAt karabhItA lokA ekasyAmeva culhikAyAM pAkakriyAM kRtvA svasvabhAgaM sarve gRhNAnti tatastatra zayyAtaravastusaMmizraNaprasaGgAtsa AhAro'pi zayyAtarapiNDadoSadUSito bhavediti na kalpate // sU0 9 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 sU0 10-13 sAgArikAtakAhAragrahaNAgrahaNavidhiH 205 sUtram - sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae anto sAgAriyassa abhinippayAe sAgAriyaM copajIvai tamhA dAvae no se kappara par3igAhittae / sU0 10 // chAyA - sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasyaikavagaDAyAm antaH sAgAri kasyAbhiniprajAyAM sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // 10 // bhASyam - 'sAgAriyassa nAyae siyA' sAgArikasya - zayyAtarasya jJAtakaH - pUrvoktasvarUpaH syAt sa ca 'sAgAriyassa egavagar3Ae anto' sAgArikasya - zayyAtarasya - ekavagaDAyAm - ekasmin gRhe tadantaH pradeze eva nivasati, tathA - ' sAgAriyassa abhinipayAe ' abhiniprajAyAM tatra-abhi-pratkaM ni-niyatA viviktA prajA abhiniprajA pRthakculhotyarthaH, tasyAm, sAgArikAdabhiniprajAyAm, sUtre paJcamyarthe SaSThI ArSatvAt tataH sAgarikAt zayyAtarAt pRthakculhikAyAM randhanAdikaM karoti kintu - ' sAgAriyaM covajIvai' sAgArikamAzritya copajIvati, zayyatarasyaiva kASThalavaNAdikaM vyavaharati / ' tamhA dAvae' tasmAta - sAgArikagRhasthitapRthakcullikAsaMpAditabhaktapAnAdikartRsvajanAt annAdikaM sAdhave dadyAt 'no se kappai par3igAhittae' tadapyAhArajAtaM no - kathamapi na 'se' tasya - zramaNasya kalpate pratigrahItum / yadyapi - zayyAtaragRhe vidyamAnaH svajanaH pRthak culhikAyAM randhanAdikaM saMpAdayati tathApi zayyAtarasya kASThAdikaM vyavaharatastasya bhaktAdikamapi zayyAtarapiNDatvAt kathamapi sAdhubhirna grahItavyamiti bhAvaH // sU0 10 // sUtram - sAgAriyana nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae bAhiM sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM copajIvai, tamhA dAvae no se kapai pAr3igAhittae / sU0 11 // chAyA - sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasya ekavagaDAyAM bahiH sAgAri kasyaikaprajAyAM sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 // bhASyam - 'sAgAriyassa' sAgArikasya - zayyAtarasya, 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt, sa ca ' sAgAriyasa egavagar3Ae ' sAgArikasya - zayyAtarasya ekavagar3AyAm - ekasmin - gRhe bahiH pradeze 'sAgAriyassa egapayAe ' sAgArikasya - zayyAtarasya - ekaprajAyAm - ekasyAmeva culhikAyAm bhojanAdikaM niSpAdayati 'sAgAriyaM covajIvai' sAgArikamupajIvati - zayyAtarapradattakASThajalAdibhirAhAraM niSpAdayati 'tamhA dAvae' tasmAt sAgArikopajIvisvajana Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 vyavahArako sambandhibhaktAdito dadyAt 'no se kappai paDigAhittae' no tAdRzamannam 'se' tasya zramaNasya kalpate pratigrahItuM, zayyAtarapiNDatvAt // sU0 11 // sUtram-sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae bAhiM sAgAriyassa abhiNipayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai par3igAhittae // sU0 12 // chAyAsAgArikasya zAtakaH syAt sAgArikasya ekavagaDAyAM bahiH sAgArikasya abhiniprajAyAM sAgArikaM copajIvati tasmAt dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum ||suu012|| - bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt 'sAgAriyassa egavagar3Ae bAhiM' sAgArikasya zayyAtarasya-gRhapateH ekavagar3AyAmekasmin gRhe bahiH sAgArikasya gRhAdahi ge 'sAgAriyassa abhinipayAe' sAgArikasya abhiniprajAyAM-pRthak culhikAyAM randhanAdikaM karoti, zeSaM sarva pUrvavad vyAkhyeyam // ayaM bhAvaH- zayyAtarasya kazcit svajano bhavet , sa ca zayyAtarasya yad gRham tasya bahirbhAge pRthak pRthakU culhikAyAM bhojanAdikaM saMpAdayati, parantu-zayyAtarasya jalalavaNAdinA saMpAditasvajanapAkAd yadi sAdhave odanAdikaM samarpayati, tAdRzamodanAdikaM pratigrahItuM zramaNasya na kalpate, tAdRzodanAderapi zayyAtarapiNDatvAt // sU0 12 // pUrva sAgArikasya prakaraNena-ekaM gRhamAzrityA''hArasyA'nAdeyatvaM kathitam sampratipRthak pRthag gRhamAzritya zayyAtarapiNDasya-anAdeyatAM kathayitumAha--'sAgAriyassa ityAdi / sUtram--sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhiNiyagar3Ae egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe anto sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 13 // chAyA-sAgArikasya zAtakaH syAt sAgArikasya-abhinibagar3AyAmekadvArAyAm ekaniSkramaNapravezAyAm antaH sAgArikasyaikaprajAyAm, sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 13 // bhASyam- 'sAgAriyassa' sAgArikasya-gRhapateH 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt / 'sAgAriyassa abhiNivagar3Ae' sAgArikasya-zayyAtarasya abhinivagaDAyAm, tatra-abhipratyekaM ni-niyatA viviktA-pRthagbhUtA vagar3A--gRham iti -abhinivagaDA, tasyAm-zayyAtara Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9 sU0 14-16 sAgArikazAtakAhAragrahaNAgrahaNavidhiH 207 gRhAt pRthaggRhe ityarthaH kintu 'egaduvArAe' ekadvArAyAm ekameva dvAraM yasyAM sA ekadvArA tasyAmekadvArAyAmabhinivagaDAyAm, punazca 'eganikkhamaNapavesAe' ekaniSkramaNapravezAyAm eka eva niSkramaNeti niSkramaNamArgaH pravezeti pravezamArgazca yatra tathAbhUtAyAm abhinivagaDAyAm 'anto' antamadhye--etAdRzagRhasyA'bhyantare 'sAgAriyassa egapayAe' sAgArikasya ekaprajAyAm ekasyAmeva prajAyAM--culhikAyAm yatra culhikAyAm sAgArikaH pacati tatraiva tasya svajano'pi randhanAdikaM karotItyarthaH, 'sAgAriyaM covajIvaI' sAgArikaM--zayyAtaramAzritya upajIvati-- jIvanaM yApayati / zeSaM sarva pUrvavyAkhyAtavadeva bodhyam // sU0 13 // sUtram-sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhinivagar3Ae egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe aMto sAgAriyassa abhiNipayAe sAgAriyaM ca uvajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 14 // chAyA-sAgArikasya zAtakaH syAt sAgArikasya abhinivagar3AyAm ekadvArAyAm ekaniSkraNapravezAyAm antaH sAgArikasya abhiniprajAyAm sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 14 // bhASyam- 'sAgAriyassa' sAgArikasya 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt sa ca svajanaH 'sAgAriyassa abhinivvagaDAe' sAgArikasya abhinivagaDAyAm pRthaggRhe ityarthaH kintu 'egaduvArAe' ekadvArAyAm-ekadvArayuktAyAm , 'eganikkhamaNapavesAe' ekaniSkamaNapravezAyAm, eka eva niSkramaNasya pravezasya ca mArgoM yatra tAdRzyAmekavagar3AyAm / 'anto' antarmadhye 'sAgAriyassa abhinipayAe' sAgArikasya abhiniprajAyAm-pRthagbhUtAyAM culhikAyAm, randhanAdikaM karoti, ityAdi sarvaM pUrvavadeva vyAkhyeyam // sU0 14 // sUtram-sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhinivvagaDAe pagaduvArAe eganikkhamaNapavesAe bAhiM sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 15 // chAyA-sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasya abhinivagaDAyAm ekadvArAyAm ekaniSkramaNapravezAyAm bahiH sAgArikasya ekaprajAyAm sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 15 // bhASyam- 'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt sa ca 'sAgAriyassa' sAgArikasya 'abhinivvagaDAe' abhinivagar3AyAm-pRthagbhUtAyAM vasatau pRthak pRthaga gRhe iti yAvat , kintu 'egaduvArAe' ekadvArAyAm , eganikkhamaNapavesAe' Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArace ekaniSkramaNapravezAyAm 'bAhi' bahirbhAge ityarthaH ' sAgAriyassa egapayAe ' sAgArikasya ekaprajAyAm ekasyAmapi culhikAyAmityAdizeSasya sarvasyApi pUrvavad vyAkhyAnaM karttavyamiti // 15 // 208 sUtram - sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhinivvagaDAe egaduvArAe Raftaar dare bAhiM sAgAriyassa abhinippayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae' / / sU0 16 // chAyA -- sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasya- abhinibagaDAyAm pakadvArAyAm ekaniSkramaNa pravezAyAM bahiH sAgArikasya abhiniprajAyAm sAgArikaM copajIvati, tasmAt dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 16 // bhASyam - 'sAgAriyassa' sAgArikasya 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt sa ca sAgArikasya svajanaH 'sAgAriyassa' sAgArikasya zayyAtarasya 'abhinivvagaDAe' abhinivagar3AyAmpRthagvasatA kintu ' egaduvArAe' ekadvArAyAm 'ega nikkhamaNapavesAe' ekaniSkramaNapravezAyAm 'bAhiM' bahiHpradeze 'abhinipayAe' abhiniprajAyAm pRthakUculhikAyAm, zeSaM sarvaM vyAkhyAtapUrvasUtravad bodhyam / atra jJAtakamadhikRtya navamasUtrAdAramya SoDazasUtraparyantAni aSTa sUtrANi santi, tatrAdimAni catvAri (9-12) sUtrANi sAgArikasyaikagRhaviSayANi santi, tAni yathA- " 2 sUtradvayaM gRhAntaH ekaculhikAviSayaM pRthakculhikAviSayaM ceti / 2 -sUtradvayaM ca gRhAdvahireka culhikAviSayaM pRthakculhikA viSayaM ceti catvAri 4 / caramANi catvAri (13-16) sUtrANi ca - ekadvAraikaniSkramaNa pravezayuktapRthaggRhaviSayANi santi, tAni yathA-2 sUtradvayaM gRhAntaH ekaculhikAviSayaM pRthak culhikAviSayaM / 2 sUtradvayaM ca grahAdvahireka culhikA viSayaM pRthak culhikAviSayaM ceti ca / , evamaSTa sUtrANi santi, eSu cASTasvapi sUtreSu pradarzitamazanAdi sAdhUnAM pratigrahItuM na kalpate, tatra sarvatra sAgArikajJAtayoH parasparaM kASThalavaNatakAdivyavahArasambandhena zayyAtarapiNDadoSasaMbhavAt / nanu caturSu prathama- tRtIya- pazcama- saptamarUpeSu sAgArikajJAtakayorekaculhotvena tatra niSpAditAzanAdau sAgArika piNDadoSasambhavaH, kintu sAgArikakASThalavaNAdivyavahArarahitasya tatra nivAsamAtreNa sthitasya jJAtakasya pRthakculhIniSpAditasyA'zanAdergrahaNe ko doSaH ? yena tadapi agrAhyatvena bhagavatA pratipAditam ? tatrAha tatrApi bhadrakaprasaGgAdyanekadoSasambhavaH, bhadraka Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9 sU0 17-18 cakrikAzAlAgatavastugrahaNAgrahaNavidhiH 209 doSA yathA-bhadrakaH sAgArikazcintayati-yadahaM zayyAtaro'smIti sAdhavo me bhikSAM na gRhNanti tenAhaM sAdhupratilambhanAd vazcito bhavAmIti vicArya taM jJAtakaM bUte-ete sAdhavaH zayyAtaratvena mamAzanAdi grahItuM necchanti tatastvametebhyaH prabhUtamazanAdikaM dehi, yattvaM dAsyati tadahaM tava pratidAsyAmIti / jJAtakazcaivaM kuryAt / athavA sa svayaM tasyAzanAdau svakIyAzanAdeH prakSepaNaM kuryAditi prakSepAdirUpabhadrakadoSAH saMbhavanti / prasaGgadoSA yathA-sAgArikagRhasthitajJAtakAzanAdergrahaNe sAgArikagRhaprasaGgAlloke zayyAtarapiNDagrahaNAzaGkA'vazyambhAvinIti prasaGgadoSasambhavaH, ato bhagavatA-ekagRhapRthaggRhaikaculhIpRthakaculhImiSpAditaM sarvavidhamapi azanAdikaM sAgArikagRhasambandhAt sAdhUnAmakalpyatvena pratipAditamityalaM vistareNetyaSTasUtrIbhAvaH // sU0 9-16 // pUrva sAgArikagRhasthitisaMbandhAttatra nivasatastatsvajanasyA'pi azanAdi sAdhUnAM pratigrahItuM na kalpate iti proktam, sAmprataM paNyazAlAsthitasya sAdhuyogyavastujAtasya grahaNe sAgArikasaMbandhAsambandhamadhikRtya yathAyoga vidhiniSedhaM pradarzayan cakrikAzAlAdiSoDazasUtrImAha'sAgAriyassa cakkiyAsAlA' ityAdi / sUtram--sAgAriyassa cakkiyAsAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 17 // chAyA--sAgArikasya cakrikAzAlA sAdhAraNAvakrayaprayuktA tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 17 // bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya 'cakkiyAzAlA' cakrikAzAlA tailavikrayazAlA, kIdRzItyAha-'sAhAraNavakkayapauttA' sAdhAraNAvakrayaprayuktA, tatra-sAgArikasya anyasya bhAgikasya ca dvayoH sAdhAraNaH-ptamAno'vakrayaH vikrayaNaM tena prayuktAniyojitA, yat tasyAM zAlAyAM tilAdi prakSipyate, yazca tatra lAbho bhavet tatsarvaM sAgArikeNa bhAgikena ca sAdhAraNaM-samAnaM, tajjAtalAbhAdeH samAno bhAgo nyUnAdhiko vA bhAgo bhaviSyatIti niyamena prayuktA cakrikAzAlA bhavet, 'tamhA dAvae' tasmAd dadyAt, tasmAt-sAdhAraNAvakrayazAlAgatavastujAtamadhyAd yadvastu sAdhoryogyaM tailAdikaM tadanyadvA sAdhave dadyAt tadA tadvastu 'no se kappai paDigAhittae' no-naiva 'se' tasya-zramaNasya kalpate pratigrahItum / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre artha bhAvaH - - kasyacit zayyAtarasya tailazAlA vidyate tasya anya eko'nekevA'dhikAriNo bhaveyuH, zAlAtastailAdInAM vikrayakaraNena yo lAbho jAyate sa ekasya na bhavati, kintu -anekeSu vibhajyate, tatra yo vikretA sa yadi sAdhave tailAdikaM kimapi dadyAt tAdRzaM vastu-tailAdikaM sAdhUnAM grahItuM na kalpate iti niSedhasUtram // sU0 17 // 210 atha vidhisUtramAha-- ' sAgAriyassa' ityAdi / sUtram -- sAgAriyassa cakkiyAsAlA nissAhAraNa vakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kapa paDigAhittae // sU0 18 // chAyA - sAgArikasya cakrikAzAlA nissAdhAraNA'vakrayaprayuktA, tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 18 // bhASyam - 'sAgAriyassa' sAgArikasya - zayyAtasya - gRhasthasya 'cakkiyAsAlA' cakrikAzAlA - tailavikrayazAlA varttate kintu sA 'nissAharaNavakkayapauttA' niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA nissAdhAraNaH---sAgArikabhAgarahito'vakrayo vikrayaNam atra yatkiJcittailAdi, tatsaMjAtalAbhazca bhaviSyati tatsarvaM tavaiva na mama, ityevaMrUpeNa prayuktA-niyojitA bhavet, svatantrarUpeNa tasyaiva cakrikasya na tu sAgArikasya tatra bhAgo vidyate ' tamhA dAvae' tasmAt tAdRzaniHsAdhAraNacakrikAzAlAmadhyAt yat sAdhUcittaM tailAdikamanyadvA vastu ApaNasthavikretA dadhAt ' evaM se kappai paDigAhittae' evaMprakAreNa dIyamAnaM tailAdikam ' se' tasya - zramaNasya kalpate pratigrahItum / 9 yA khalu zAlA sAdhAraNA sAgArikabhAgayuktA bhavet tanmadhyAd dIyamAnaM vastu sAdhUnAM na kalpate pratigrahItumiti saptadazasUtrasyAzayaH / yA tu khalu nissAdhAraNA - sAgArikabhAgavarjitA bhATakena gRhItA, vyApAramAzritya cakrikasya svatantrA zAlA bhavettanmadhyAd dIyamAnaM tailAdikaM vastu sAdhUnAM kalpate pratigrahItum / ityaSTAdazasUtrasyAzayaH, evamagre'pi gauDikazAlAdisUtrANi bodhyAnIti // sU0 18 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9 sU0 19-32 . gauDikazAlAdigatavastugrahaNAgrahaNavidhiH 211 atha gauDikazAlAdicaturdazasUtrANyAha-'sAgAriyassa goliyasAlA' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa goliyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae / sU0 19 // sAgAriyassa goliyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhittae / sU0 20 // sAgAriyassa bodhiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappar3a paDigAhittae // sU0 21 // sAgAriyassa bodhiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae / sU0 22 // sAgAriyassa dosiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappA paDigAhittae // 0 23 // sAgAriyassa dosiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA vamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // sU0 24 // sAgAriyassa sottiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 25 // - chAyA--sAgArikasya gauDikazAlA sAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt, no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 19 // " sAgArikasya gauDikazAlA niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA, tasmAt dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 20 // - sAgArikasya bodhikazAlA sAdhAraNAvakrayaprayuktA tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 21 // sAgArikasya bodhikazAlA niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 22 // ..sAgArikasya dauSikazAlA sAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 23 // sAgArikasya dauSikazAlA niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt , evaM tasya kalpate pratigrahItum / sU0 24 // - sAgArikasya sautrikazAlA sAdhAraNA'vakrayaprayuktA, tasmAd dadyAt , no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 25 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 vyavahArastre sAgAriyassa sottiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // sU0 26 // sAgAriyassa boMDayasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 27 // sAgAriyassa boDayasAlA nissAhAraNabakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // sU0 28 // sAgAriyassa gaMdhiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 29 // sAgAriyassa gaMdhiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // sU0 30 // sAgAriyassa soDiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappaI paDigAhittae // sU0 31 // sAgAriyassa soDiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // sU0 32 // ... chAyA-sAgArikasya sautikazAlA niHsAdhAraNAvakrayaprayuktA tasmAd dadyAt , evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 26 // sAgArikasya boMDajazAlA sAdhAraNAvakrayaprayuktA, tasmAd dadyAt no tastha kalpate pratigrahItum // sU0 27 // .. sAgArikasya boMDajazAlA niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 28 // ..... sAgArikasya gAndhikazAlA sAdhAraNAvakrayaprayuktA tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum / / sU0 29 // ....... sAgArikasya gAndhikazAlA niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 30 // sAgarikasya zauNDikazAlA sAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt mo tasya kalpate pratigrahItum // sU0 31 // .. sAgArikasya zauNDikazAlA niAsAdhAraNAvakrayaprayuktA tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 32 // .. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhISyam u0 9 sU0 33-36 auSadhyA phalagrahaNAgrahaNavidhiH 213 bhASyam - 'sAgAriyasa goliyasAlA' ityAdIni ekonaviMzatitamasUtrAdArabhya dvAtriMttamasUtraparyantAni caturdaza sUtrANi cakrikAzAlAvat prAyaH samAnavyAkhyAnAni santi, tatra viSamapadavyAkhyA pratanyate-'goliyasAlA' gauDikazAlA - guDavikrayazAlA // sU0 19 // 20 // 'bodhiyasAlA ' bodhikazAlA - tandulAdikrayANakavikrayazAlA // sU0 21 / 22 // 'dosiyasAlA' dauSikazAlA - vastravikrayazAlA // sU0 23 / 24 // 'sottiyasAlA' sautrika - zAlA - sutravikrayazAlA // sU0 25 / 26 // 'boMDayasAlA' boNDajasAlA - karpAsavikrayazAlA // sU0 27 / 28 // 'gaMdhiyasAlA' gAndhikazAlA - gandhadravyavikrayazAlA / / sU0 29 / 30 / / 'sauDiyasAlA' zauNDikazAlA - 'sukhaDI' - tiprasiddhamiSTAnnavikrayazAlA kAndavikApaNa ityarthaH // sU0 31 / 32 // tathAvidhA anyA api zAlA bhaveyuH, tAsu sarvAsu zAlAsu madhye yA yA 'sAhAraNavakkayapauttA' sAdhAraNAvakrayaprayuktA - sAgArikabhAgayuktA bhavettanmadhyAddIyamAnaM kimapi guDAdivastujAtaM sAdhUnAM grahItuM no kalpate, tatra sAgArikabhAgasatvena zayyAta rapiNDadoSasadbhAvAt / tathA-yA yA ca ' nissAhAraNatrakkayapauttA' nissAdhAraNAvakrayaprayuktA - sAgArika bhAgavarjitA svatantrA guDAdivikretureva svAdhInA na tu tatra kasyApyanyasya sAgArikasya vA AMziko'pi bhAga varttate tasyA lAbhAdigrAhI tadadhikArI ca sa eka eva bhavet, athavA sAgArikavyatiriktA aneke vA bhAgino bhaveyuH kintu yatra sAgArikabhAgo na bhavettAdRzyAH zAlAyA madhyAddIyamAnaM guDAdivastujAtaM sAdhUnAM pratigrahItuM kalpate, tatra sAgArikabhAga rahitatvAnna tadgrahaNe doSaH / ityekonaviMzatitamasUtrAdArabhya dvAtriMzattamasUtraparyAntAnAM caturdazasUtrANAM tAtparyam // eSu caturdazasu sUtreSu madhye saptasu prathama- tRtIya - pazcama-saptama navamai-kAdaza-trayodaza-rUpeSu (19-2123-25-27-29-31) zayyAtarabhAga sattvAttattacchAlAto dIyamAnaM vastujAtaM sAdhUnAmakalayam / tathA saptasu - dvitIya - caturtha - SaSThA'STama- dazama dvAdaza- caturdazarUpeSu (20-22-24-2628-30-32) zayyAtarabhAgarAhityena tattacchAlAto dIyamAnaM vastujAtaM sAdhUnAM kalpyamiti caturdazasUtrAzayaH / sU0 19-32 // pUrva sAgArikazAlA madhikRtya kalpayAkalpyavidhiH pradarzitaH, sAmprataM sUpakArarasavatyAM pathyamAnA auSadhIradhikRtya sAgArikA'sAgArikAhAre kalpayAkalpyavidhiM sUtradvayenAha - 'sAgA - riyatsa osahIo' ityAdi / sUtram - sAgAriyassa osahIo saMthaDAo tamhA dAvae no se kappara paDigAhittae / sU0 33 // sAgAfrayassa osIo asaMthaDAo tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // su0 34 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m vyavahAra 3 chAyA-sAgArikasya auSadhayaH saMstRtAH tAbhyo dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 33 // sAgArikasya auSadhayo'saMstRtAH tAbhyo dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // suu034|| bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya 'osahIo' auSadhayaH--zAlivrIhigodhUmAdayaH, tanniSpAditAni bhojyajAtAnyapi auSadhizabdena vyavahriyante tena zAlyAdiniSpAditAni bhojyajAtAni, tadanyA vA oSadhayaH suNThyAdayo yA bhavanti 'saMthaDAyo' saMstRtAH--sUpakArarasavatyA sarvasAdhAraNatayA saMskRtAH pAcitAH, sAdhAraNA iti yatrA'nyepi svatvAnnAdikaM pAcayanti tataH sarveSAM saMmilitA ityarthaH 'tamhA dAvae' tasmAd-aoSadhisambandhibhojanajAtAt sUpakAraH zramaNAya dadyAt 'no se kappai paDigAhitae' sAdRzaM dIyamAnamannAdikaM no-naiva 'se' sasya-zramaNasya kalpate pratigrahItum // sU0 33 // atha ca yA auSadhayaH asaMstRtAH ----asAdhAraNAH sAgArikabhAgarahitAH, vibhajya tanmadhyAt zayyAtarabhAgo niSkAsito bhavettAdRzabhojanamadhyAd yadi sUpakAro dadyAttadA kalpate sAdhUnAM pratigrahItum / ___ ayaM bhAvaH-sUpakArasya pAkazAlAyAM vivAhAdivividhamahotsavaprasaGge lokA vividhA auSadhIH pAcayanti tatra sAgAriko'pi pAcayati, tA dviprakArakA bhavanti saMstRtAH sAdhAraNAH sarveSAM bhAgayuktAH, asaMstRtA:-asAdhAraNAH anyabhAgarahitA iti / tatra yA auSadhayaH zayyAtareNa saha sAdhAraNAH -zayyAsareNA'vibhaktIkRtAH, tA auSaSayo dIyamAnA api sAdhUnAM na kalpate pratigrahItum , sAgArikabhAgAvibhataravena tAsAM sAgArikapiNDatvasyaiva sdbhaavaat| tA eva vibhaktIkRtAH sAgArikapiNDarUpA na bhavanti tatazca tAH pratigrahItuM kalpate sAdhUnAmiti sUtratyabhAvaH // sU0 -34 // pUrvamopaSiviSayaM kalpyAkalpyasUtramuktam , sAmpratamAtraphalAnyadhikRtya kalpyAkalpyavidhi . sUtradvayenAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram - sAgAriyassa aMbaphalA saMthaDA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 35 // sAgAriyassa aMbaphalA asaMthaDA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae chAyA-sAgArikasya--AmraphalAni saMstRtAni tebhyo dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 35 // - sAgArikasya--AmraphalAni asaMskRtAni tebhyo dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 36 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam 70 9 sU0 37 saptasaptakikAbhikSupratimAsvarUpam 215 bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya 'aMbaphalA' AmraphalAni zarkarAdizastraparijatAmraphalAnItyarthaH sacittAnAmakalpyatvAt 'saMthaDA' saMstRtAni avibhaktAni yathA-anyasya yatrAdhikAraH zayyAtarasyA'pi tatrAdhikAro bhavet 'tamhA dAvara' tebhyastAdRzebhyo'cittaphalakhaNDebhyaH sAdhave dadyAt tadA 'no se kappai paDigAhittae' tAdRzAni dIyamAnAni AmrakhaNDAni na kathamapi 'se' tasya zramaNasya pratigrahItuM--svIkartuM kalpate // sU0 35 // atha ca yadi 'sAgAriyassa' sAgArikasyA'cittAni AmraphalakhaNDAni 'asaMthaDA' asaMstRtAni-sAgArikabhAgarahitAni bhaveyuH, tadA tanmadhyAdIyamAnAni tAnyAmraphalAni sAdhUnAM kalpate // sU0 36 // pUrva zayyAtarapiNDo na grAhya iti proktam , tasyA'grahaNe'jJAtabhikSAgrahaNarUpo'bhigraho jAtaH, pratimA'pi cAbhigraha evetyabhigrahaprasaGgAt pratimA vidhimAha-'sattasattamiyA NaM' ityAdi / sUtram-sattasattamiyA NaM bhikkhupaDimA egNapannAe rAIdiehiM egeNa channaueNaM bhikkhAsaraNaM ahAmuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammakAeNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavai // sU0 37 // chAyA--saptasaptakikA khalu bhikSupatimA ekonapaJcAzatA rAtriMdivairekena SaNNavatena bhikSAzatena yathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArga yathAtathya samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrttitA AzayA anupAlitA bhavati // sU0 37 // bhASyam-'sattasattamiyA NaM bhikkhupaDimA' saptasaptakikA khalu bhikSupratimA, tatra- sapta saptakAni vidyante yasyAM sA saptasaptakikA, athavA-saptabhiH saptakairantaH samAptiyasyAH sA saptasaptakikA, 'sattasattamiyA' ityatra kakArasya makAraH prAkRtatvAt 'NaM zabdo' vAkyAlaGkAre, saptasaptakikA-saptasaptakadivasayuktA pratimA (49) ekonapaJcAzadivasasaMpAdhA pratimetyarthaH / tadevAha-sA ca pratimA-abhigrahavizeSarUpA saptasaptakikA pratimA, 'egRNapannAe rAidiehi' ekonapaJcAzatA rAtriMdivaiH, saptAnAM saptabhirguNane jAyante ekonapaJcAzadrAtrindivAni, taiH, tathA-'egeNa channaueNaM bhikkhAsaeNaM' ekena SaNNavatena bhikSAzatena, dinAnAM saptasaptake ekonapaJcAzad divasA bhavanti, tatra ca paNNavatyadhika bhikSAzataM bhavati / tathAhi-prathamasaptake pratidinamekaikA dattirAhArasya pAnasya ca gRhyate 7 / dvitIye saptake dve dve dattI 14 / tRtIye saptake tisrastisro dattayaH 21 / caturthe saptake catanazcatamro Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre dattayaH 28 / paJcame saptake paJca paJca dattayaH 35, SaSThe saptake SaT SaT dattayaH 42 / saptame saptake sapta sapta dattayo gRhyante 49 / iti saptabhiH saptakairekonapaJcAzadivasairjAyate. SaNNavatyadhikamekaM zatam (196) bhikSAdattInAmiti / // saptasaptakikAbhikSupratimAkoSTakam // saMkalanam 7 / dattiH / dattiH dattiH / Im] 3 / 3 m| dattiH 4 28 0| dattiH 5 | dattiH 42 dattiH 49 saMkalanam saMkalanam 28 | 28 | 28 | 28 | 28 | 28 | 28 | 196 eSA ca saptasaptakikA bhikSupratimA 'ahAsuttaM' yathAsUtram-sUtramanatikramya yad bhavatitat , sUtroktaprakArAn anatikramyetyarthaH / 'ahAkappaM' yathAkalpa-kalpamanatikramya sAdhukalpAnusAramityarthaH / 'ahAmaggaM' yathAmArgam mArgaH-jJAna-darzana-cAritrarUpaH, tamanatikramya yad bhavati tat , jJAna-darzana-cAritrANAmavirAdhanenetyarthaH / 'ahAtaccaM' yathAtathyaM , tathyaM-vAstavikatA, tad anatikramya-ekAntataH sUtrAnusAreNa saMpAditaM satyatayetyarthaH / 'sammakAeNaM' samyagyathArthatayA kAyena kAyagrahaNAt trividhenApi manovAkkAyayogena 'phAsiyA' sparzitAvirAdhanArakSaNataH sevitA, 'pAliyA'pAlitA samyagUrUpeNa paripAlanAt , ata eva 'sohiyA' zodhitA ISadapi aticArAbhAvat 'tIriyA' tAritA tIraM-pAraM-nItA-prAptA paryantaM nItetyarthaH, 'kiTTiyA' kIrtitA-AcAryANAM purataH kathitA yathA mayA pratimA samApteti, 'ANAe aNupA. liyA bhavaI' AjJayA-tIrthakarAjJayA-tIrthakarAjJAnusAreNa anupAlitA-samyagUrUpeNa pratipAlitA bhavati sA saptasaptakikA bhikSupratimA // sU0 35 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9 sU0 38-39 aSTASTakikAM bhikSupratimAmAha - 'aTThaaTThamiyA' ityAdi / sUtram - aahamiyA NaM bhikkhupaDimA causaTThIe rAIdiehiM dohi ya aTThAsI rhi bhikkhA ehiM ahAsutaM ahAkappaM aAmagaM ahAtacca sammakAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavai || sU0 38 // chAyA - aSTASTakakA khalu bhikSupratimA catuSSaSTyA rAtrindivaiH dvAbhyAM cASTAzItAbhyAM bhikSAzatAbhyAM yathAsUtram yathAkalpam yathAmArgam yathAtathyam samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA korttitA AjJayA'nupAlitA bhavati / / sU0 38 / / bhAgyam- 'aahamiyA NaM bhikkhupaDima!' aSTASTakikA - aSTa aSTakAni dinAnAM pramANaM yasyAM sA aSTASTakikA etAdRzI bhikSupratimA 'causaThThIe rAIdie hiM' catuSSaSTyA catuSSaSTikaiH - catuSSaSTisaMkhyakai rAtrindivaiH - ahorAtraiH, tathA 'dohi ya aTThAsIehiM bhikkhAsa ehiM ' dvAbhyAmaSTAzItAbhyAM nikSAzatAbhyAm, tathAhi - aSTa aSTakAnIti aSTa aSTabhirguNane catuSSaSTirahorAtrANi asyAH smpannatAyAM bhavanti / eSu catuSSaSTisaMkhyakeSu divaseSu prathame'STake ekaikA dattiriti aSTa dattayaH 8, dvitIye'STake dve dve dattI iti SoDaza dattayaH 16, tRtIye'STake tisrastisro dattaya iti caturviMzatirdattayaH 24, caturthe'STake catasrazcatasra iti dvAtriMzad dattayaH 32, paJcame'STapaJca paJceti catvAriMzadattayaH 40, SaSThe'STa SaT SaDiti aSTacatvAriMzadattayaH 48, saptame'STake sapta saptetiM SaTpaJcAzaddattayaH 56, aSTame'STake'STASTa dattayo bhikSAyA iti catuSSaSTirdattayaH 64 | AsAM sarva saMkalane catuSSaSTidivasairjAte aSTAzItyadhike dve zate (288) bhikSAdattInAmiti / etAvadbhikSAdattibhireSA aSTASTakikA bhikSapratimA yAvadAjJayA'nupAlitA bhavati / zeSaM sarvaM pUrvavadeva vyAkhyeyam // sU0 38 // // aSTASTakakA bhikSupratimAkoSTakam // 1 2 3 4 dattiH 1 dattiH 2 dattiH 3 dattiH 4 dattiH datti: datti: dattiH 5/10 67 8 1 2 3 vya 28 4 6 60 8 36 36 1 2 3 4 5 6 7 16 8 36 1 2 3 | 0 | sw 6. aSTASTaaar-rana kakAbhikSu pratini0 217 8 36 G 1 2 3 4 5 6 7 8 36 1 2 3 8 5. 6 60 | 8 5 6 7 8 36 36 1 2 3 4 6 7 8 36 7 16 24 32 40 48 56 64 196 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 vyavahArasUtre atha navanavakikAM bhikSupratimAmAha -'navanavamiyA NaM' ityAdi / sUtram-'navanavamiyA NaM bhikkhupaDimA egAsIe rAidiehiM cauhi ya paMcuttarehiM bhikkhAsarahiM ahAsuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammakAeNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTiyA ANAe aNupAliyA bhavai / / sU0 39 // . chAyA-navanavakikA khalu bhikSupratimA ekAzItyA rAbandivaiH caturbhizca paJcosaraibhikSAzataiH yathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArga yathAtathyaM samyakAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrtitA AkSayA'nupAlitA bhavati // sU0 9 // bhASyam-'navanavamiyA NaM bhikkhupaDimA' navanavatikA naveti navasaMkhyakAni navakAni yasyAM sA navanavakikA bhikSupratimA 'egAsIe rAiMdirahi' ekAzItyA rAtrintidaiH ekAzItisaMkhyakairahorAtrairityarthaH 'cauhi ya paMcuttarehiM bhikkhAsA hi' paJcottaraiH pacAdhika: caturbhizca bhikSAzataiH / tathAhi-prathame navake pratidinamekaikA dattiriti nava 9, dvitIye navake dve dve dattI iti aSTAdaza 18, tRtIye navake tisrastisra iti saptaviMzatiH 27, caturthe navake catasrazcatasra iti SatriMzat 36, paJcame navake paJca paJce te paJcacatvAriMzat 45, SaSThe navake SaT paDiti catupaJcAzat 54, saptame navake sapta sapteti triSaSTiH 63, aSTame navake aSTASTheti dvisaptatidattayaH 72, navame navake nava naveti--''kAtirdattayaH 81, AsAM sarvasaMkalane ekAzItidivasaiH paJcottarANi catvAri zatAni (405) bhikSAyA bhavanti / etAvA kSAdattibhireSA navanavakikA bhikSupratimA yAvadAjJayA'nupAlitA bhavati / zeSaM sa sa saptakikAbhikSupratimAsUtravad vyAkhyeyam // sU0 39 // // navanavakikAbhikSupratimAkoSTakam // datti: | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 9 | dattiH | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 18 dattiH | 3 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 27 dattiH | dattiH 5 | 03 dattiH | dattiH dattiH dattiH 82 saMkalanam | 45/45 45 45 45 45 45 45 45105 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9 sU0 40 dazadazakikAbhikSupratimAnirUpaNam 219 atha dazadazakikAM bhikSupratimAmAha- 'dasadasamiyA gaM' ityAdi / sUtram-dasadasamiyA NaM bhikkhupaDimA egeNaM rAiMdiyasaeNaM addhachaThehi ya bhikkhAsaehiM ahAmuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammaMkAeNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTiyA ANAe aNupAliyA bhavai / sU040 // chAyA-dazadazakikA khalu bhikSupratimA ekena rAtrindivazatena arddhaSaSThezca bhikSAzataiH yathAsUtram yathAkalpam yathAmArgam yathAtathyam samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrttittA AzayA anupAlitA bhavati // sU0 40 // bhASyam-'dasadasamiyA NaM bhikkhupaDimA' dazadazakikA khalu bhikSupratimA, tatra dazadazakikA-daza dazakAni yasyAM sA dazadazakikA, etAdRzI bhikSupratimA abhigrhvishessH| sA ca bhikSupratimA 'egeNaM rAiMdighasaeNaM' ekena rAtrindivazatena, daza dazabhirguNitAH bhavati zatamekaM rAtrindivAnAmiti rAtridivAnAmekazatena, tathA zatasaMkhyakadivaseSu 'addhachaTehi ya bhikkhAsaehi' arddhaSaSThaizca bhikSAzataiH, arddha paSThaM zataM bhikSANAM yatra tAni arddhaSaSThAni bhikSAzatAniH, taiH paJcAzadadhikaiH paJcabhiH zatai ratyarthaH (550), zatasaMkhyakai rAtrindivaiH, tatsaMbandhibhiH paJcAzadadhikapaJcazata( 550)saMkhyakaiH bhikSApramANaireSA dazadazakikA bhikSupratimA yathAsUtraM yathAkalpa yathAmArga yathAtathyaM samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrtitA AjJayA anupAlitA bhavati / atha bhikSupratimAnAM kAlapramANaM bhikSApramANaM tatpramANAnayanavidhizca pradarzyate, tathAhitatra saptasaptakikAyAH kAla: ekonapaJcAzad rAtrindivAni 49 / aSTASTakikAyAH pratimAyAH kAlaH catuSSaSTI rAtrindivAgi 64 / navanavakikAyA ekAzItI rAtrindivAni 81 / dazadazakikAyAH paripUrNa zataM rAtrindivAnAm 100 / sarvapratimAnAmadhikRtasUtracatuSTayopetAnAM pRthak pRthagetAvAneva bhavati kAla iti kAlapramANam / ___ samprati bhikSAparimANamAha-saptasaptakikAyAM bhikSAparimANaM SaNNavatyadhikaM zatam (196) bhikSANAM bhavati / aSTASTakikAyAm-aSTAzItyadhike dve zate (288) bhikSANAM bhvtH| navanavakikAyAM paJcottarANi catvAri zatAni (405) / dazadazakikAyAM pratimAyAmarddhaSaSThAni paJca zatAnIti paJcAzadadhikAni paJca zatAni (550) bhikSANAM bhavanti / bhikSApramANAnayanavidhiH pradazyate - tathAhi-saptasaptakavargadivasAH ekonapaJcAzat (49) te mUladivasaiH saptabhiryutAH kriyante, tato jAtAH SaTpaJcAzat (56) / te'rdhIkriyante, tato jAtA aSTAviMzatiH (28) / sA mUlena saptakena guNyate, tadA-AgataM SaNNavatyadhikaM zatam (196) / saptasaptakikApratimAbhikSAparimANam / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasa tathA-aSTA'STakavargadivasAH catuSSaSTiH (64) / te mUladivasairaSTabhiH saMmizrayante jAtA dvAsaptatiH (72) / tasyA ardha kriyate, tato jAtAH SatriMzat ( 36 ) / te mUleguNyante jAte dve zate'STAzItyuttare - ( 288) aSTASTakikApratimAbhikSAparimAgam // 220 evaM navanavakikAyAM dazadazakikAyAM ca bhikSupratimAyAM yathoktaM bhikSAparimANaM jJAtavyam // sU0 40 // // dazadazakikA bhikSupratimAkoSTakam // 1 1 1 1 1 2 dattiH dattiH dattiH dattiH dattiH dattiH dattiH dattiH dattiH dattiH 10 10 saMkalanam 4 n4 | 10 | 5 | 1 7 0 gAthA - 2 mr | 20 | 5 | u 5 1 0 0 2 2 | 4 | 0 | 5 | 1 0 0 0 2 10 | 4 | 20 5 | 9 0 0 2 0 0 0 6 m s oce 4 r m | 20 | 5 4 20 s w 1 7 0 2 1 1 no w 1 7 0 2 4 4 3 19 0 0 2 3 r 20 g ur | 9 || 4 5. 6 7 2 3 4 5 6 6 uu 8 80 9 9 90 10 10 10 | 10 10 10 10 100 55 55 55 55 55 55 55 55 55 55 550 saptasaptakakAdibhikSupratimAcatuSTayasya kAlabhikSAparimANAdisaMgrAhakaM gAthApaJcakamAha - 'paDhamAe' ityAdi / - ' paDhamAe paDimAe, kAlo egUNapanna divasAgaM / bIyAe usaTTI, egAsII ya taiyA // 1 // cotthI sayamegaM, divasANaM hoi cauNha parimANaM / bhikkhANaM parimANaM, vocchaM causuMpi paDimAsu // 2 // dattI paDhame egA, niccaM vajji evamikkikkaM / satta-'TTha-navama-dasamaM N, sattagamAIM ca bhikkhANaM // 3 // 20 30 40 50 60 70 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 1 sU0 40 saptasaptakakAdipratimAnAM kAlabhikSAparimANani0 221 chaNNauyaM sayamegaM, aTTAsII ya do sayA yA / paMcuttarA causayA, paNNAsa'hiyA ya paMca sayA // 4 // paDimA caupi ya, bhikkhAparimANamettha puvvattaM / kamaso eyA savvA, ANAe pAliyA hoMti" // 5 // iti / prathamAyAH pratimAyAH kAla ekonapaJcAzadivasAnAm | dvitIyAyAzcatuSSaSTiH, ekAzItizva tRtIyAyAH // 1 // caturthyAH zatamekaM divasAnAM bhavati catasRpratimAnAm / bhikSANAM parimANaM vakSye catasRSvapi pratimAsu // 2 // dattiH prathame ekA nityaM varddhayed evamekaikAm / saptamA'STama-navama-dazamaM, saptakAdi ca bhikSANAm // 3 // SaNNavataM zatamekam, aSTAzItizca dveze te jJeye / chAyA paJcottarANi caturazatAni paJcAzadadhikAni ca paJca zatAni // 4 // pratimAsu catasRSvapi ca, bhikSAparimANamatra pUrvoktam / kramaza etAH sarvAH, AzayA pAlitA bhavanti / / 5 / / iti // kAlaH, vyAkhyA - 'paDhamAe' iti / prathamAyAH pratimAyA ekonapaJcAzadivasA : ( 49 ) ekonapaJcAzadivasaiH prathamA saptasaptakikA bhikSupratimA saMpadyate 1 / evaM dvitIyA aSTA'STakikA bhikSupratimA catuSSaSTisaMkhyakai divasaiH (64) saMpadyate 2 / tRtIyA navanavatrikA bhikSupratimA ekAzotidivasaiH (81) saMpadyate 3 / gA0 1 // caturthI dazadazakikA bhikSupratimA zatasaMkhyakairdivasaiH (100) saMpadyate / etatkAlaparimANaM catasRSvapi bhikSupratimAsu bhavati // gA0 2 || atha bhikSAyA dattigrahaNaparimANaM pradarzyate - 'dattI' iti Asu catasRSvapi pratimAsu prathame saptakAdike iti prathame saptake, prathame'STake, prathame navake, prathame daza ekaikA dattirbhojanasya ekA pAnasya ca gRhyate / evam anena prakAreNa nityaM sadA dvitIyAdisaptakAdiSu ekaikAM datti bhikSANAM varddhayet / kiyatparyantamityAha - 'sattaTTha0' ityAdi, saptamA - SSTama - navama - dazamadazakaM yAvat / ayaM bhAvaH - saptasaptakikAyAM pratimAyAM saptamaM saptakaM yAvaditi saptamasaptakaparyantaM varddhayet / aSTASTakikAyAM pratimAyAm aSTamASTakaparyantaM varddhayet / navanavakikAyAM pratimAyAM navamanavakaparyantaM varddhayet / dazadazakikAyAM pratimAyAM dazamadazakaparyantamekaikAM datti varddhaye - diti // gA0 3 // atha - - bhikSAparimANamAha-- ' chaNNauyaM' ityAdi / 'chaNNauyaM sayamegaM' iti SaNNavataMSaNNavatyadhikamekaM zataM (196) saptasaptakikApratimAyAM bhikSANAM bhavati 1 / 'aTTAsII ya do sayA' iti - aSTAzItyadhikaM zatadvayam (288) aSTASTakikApratimAyAM bhikSANAM Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 vyavahArasUtre bhavati 2 / 'paMcuttarA causayA' iti-paJcottarANi catvAri zatAni (405) navanavakikApratimAyAM bhikSANAM bhavanti 3 / 'paNNAsa'hiyA ya paMca layA' iti-paJcAzadadhikAni paJca zatAni (550) dazadazakikA pratimAyAM bhikSANAM bhavanti 4 // gA0 4 // atra-catasRSvapi pratimAsu 'kamaso' kramaza:-anukrameNa pUrvoktam-anupadadarzitaM bhikSAparimANaM bhavati / upasaMharannAha-eyA' iti-patAH sarvAH- catasro'pi saptasaptakikAdayo bhikSupratimAH 'ANAe' AjJayA tIrthakarAjJayA 'pAliyA' pAlitA - anupAlitA bhava-taM ti // gA0 5 // iti // / bhikSupratimAnAM divasaparimANabhikSAparimANakoSThakam // pratimAnAmAni divasaparimANam bhikSA parimANam saptasaptakikA 196 aSTASTakikA 288 navanavakikA 81 405 dazadazakikA 100 // iti bhikSupratimAprakaraNaM samAptam // sU0 40 // pUrva saptasaptakikAyA Aramya dazadazakikAparyantaM bhikSupratimAcatuSkaM pradarzitam, pratimAprasaGgAt sAmprataM mokapratimAdvayaM pradarzayannAha-'do paDimAo' ityAdi / sUtram-'do paDimAo pannattAo taMjahA--khuDDiyA vA moyapaDimA' 1, mahalliyA vA moyapaDimA 2 / khuDDiyaNNaM moyapaDimaM paDibannassa aNagArasrA kappai paDhamasarayakAlasamayaMsi vA caramanidAhakAlasamayaMsi vA bahiyA ThAviyabyA gAmassa vA jAva rAyahANIe vA varNasi vA vaNaduggaMsi vA pabvayaMsi vA pavyayaduggaMsi vA, bhoccA Arubhai cauddasameNaM pArei, amoccA Arubhai solasameNaM pArei, jAe jAe moe Aviyatve, diyA Agacchai Aviyavve, rAI Agacchai no Aviyavve, sapANe matte Agacchai no Aviyavve, appANe matte Agacchai Aviyabbe, savIe matte Agacchai no Aviyatve, abIe matte Agacchai Aviyavve, sasaNiddhe mate Agacchai no Aviyavve, asaNiddhe matte Agacchai Aviyavve, sasarakkhe matte Agacchai no Aviyavve, asarakkhe matte Agacchai Aviyanve / jAe jAe moe Aviyavve, taMjahA-appe vA bahue vA / evaM khalu esA khuDhiyA moyapaDimA ahAmuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammakAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavai // sU0 41 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9 sU0 41 kSudrikA mokapratimAyAlanavidhiH 223 chAyA - dve pratime prajJapte tadyathA kSudrikA vA mokapratimA 1, mahatikA vA mokapratimA 2 | kSudrikAM khalu mokapratimAM pratipannasya anagArasya kalpate prathamazaratkAlasamaye vA caramanidAghakAlasamaye vA bahiH sthApayitavyA, grAmasya vA yAvadrAjadhAnyA vAvane va vanadurge vA parvate vA parvatadurge vA, bhuktvA Arohati caturdazena pArayati, abhuktvA Arohati SoDazena pAsyati, jAtaM jAtaM mokamApAtavyam, divA Agacchati ApA tavyam, rAtrau Agacchati to ApAtavyam, saprANaM mAtram Agacchati no ApAtavyam, aprANaM mAtram Agacchati ApAtakam sabIjaM mAtram Agacchati no ApAtavyam, abIz2aM mAtram Agacchati ApAtavyam, sasnigdhaM mAtram Agacchati no ApAtavyam asnigdhaM mAtram Agacchati ApAtavyam, sarajaskaM mAtram Agacchati no ApAtavyam, arajaskaM mAtram Agacchati ApAtavyam / jAtaM jAtaM mokamApAtavyam tadyathA - alpaM vA bahukaM vA / evaM khalu papAdrikA mokapratimA yathAsUtram yathAkalpam yathAmArgam yathAtathyam samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrttitA AjJayA anupAlitA bhavati // sU0 41 // bhASyam - 'do paDigAo pannattAo dve - dviprakArike pratime prajJapte kathite, 'taMjahA ' tadyathA - 'khuDDiyA vA moyapaDigA mahalliyA vA moyapaDimA ' kSudrikA vA mokapratimA mahatikA vA mokapratimA / tatra mokaM kAyikI, tatpradhAnA pratimA mokapratimA, mocayati pApakarmabhyaH sAdhumiti mokaM tatpradhAnA pratimA gokapratimA, asyAM pratimAyAM siddhAyAM kacinmuniH kAlaM kurvan karmavimuktaH siddho bhavati, devo vA maharddhiko bhavati, athavA rogAdvimucyate zarIreNa kanakavarNo jAyate / utsargamArga pradhAneyaM pratimA, tAM na kAtaraH pAlayituM zaknoti / tatra prathamaM kSullikA mokapratimAsvarUpaM pradarzayati- 'khuDiyaM NaM moyapaDimaM paDivannassa aNagArassa' kSudrikA mokapratimAM pratipannasya prAptasyAna parasya sAdhoH 'kappar3a' kalpate 'paDhamasarayakAlasamayaMsi vA ' prathamazaratkAlasamaye- zaratkAlasya prathamasamaye - mArgazIrSe 'carama nidAhakAlasamayaMsi vA' caramanidAghakAlasamaye - uSNakAlasya caramasamaye ApADhamAse 'bahiyA ThAveyavvA' bahiH sthApayitavyA bahirgatvA samAcaraNIyA, kasya vahirityAha- 'gAmassa vA jAva rAyahANIe vA grAmasya vA yAva - drAjadhAnyA vA bahiH, yAvatpadena - Akara nagara nigama kheTakarvaTamaDambadroNamukhapattanAzrama saMbA hasannivezAnAM saMgrahastena AkaranagarAdirAjamanIparyantAnAM bahiriti bhAvaH / kutra sthAne ? ityAha- 'varNasi vA duggaMsi vA' vane vA - eka nAtIya vRkSasamudAyarUpe, vanadurge vA nAnAjAtIya saghana vRkSasamudAyarUpe, 'panca vA pavvayaduggaMsi vA' parvate vA prasiddhe, parvatadurge vA anekaparvatasamudAyarUpe gatveyaM kSudrikA mokapratimA samAcAraNIyA bhavet / bhoccA Arubhai' bhukvA bhojanaM kRtvA Arohati, tathAhi -moka pratimApratipanno munirniSadyAM colapaTTe kAyikIMpAtrakaM ca gRhItvA grAmAderbahirgatvA ekAnte pratimAM pratipadyate / tatra kAyako samAgame tAM mAtrake vyutsRjyAnApAte'saMloke dizAlokaM kRtvA Apibet / tAM pratimAM yadi 'bhoccA Arumai' bhuktvA svIkaroti tadA - 'caudasa meNaM pArei' caturdazenaca-turdazabhaktena Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre SabhirupavAsaiH pArayati - pAraNAM karoti 'abhoccA Arubhai solasameNa pArei' atha yadi abhuktvAbhojanamakRtvA Arohati pratimAM pratipadyate tadA SoDazena SoDazabhaktena saptabhirupavAsaiH pArayati pAraNAM karoti / tatra vidhimAha - pratimAsamAcaraNakAle ' jAe jAe moe Aviya ve' jAtaM jAtaM mokaM mAtrakaM prasravaNamityarthaH ApAtavyam, tatrApi yat ' diyA Agaccha Aviyavve' divA divase Agacchati mokaM tat ApAtavyam 'rAI Agacchai no Avive' yat rAtrau Agacchati tad no ApAtavyam rAtrau vIryaprANAderadarzanAt kintu pariSThApayitavyam, evamagre'pi yojyam / mokaM dvividhaM bhavati - svAbhAvikaM taditaradvA, tatra svAbhAvikaM prANAdivarjitaM taditarat prANAdisaMmizram, tatra svAbhAvikaM pAtavyam, asvAbhAvikaM pariSThApanIyam, tadevAha - tatrApi divasespi yadi 'sapANe matte Agaccha no triyavve' saprANaM jIvaviziSTaM mAtrakam Agacchati tadA no ApAtavyaM na pAtavyam, 'apANe matte Agacchai Aviyavve' aprANam - prANivivarjitaM mAtramAgacchati tadA ApAtavyam / saprANaM mokamevaM bhavet - udare kRmayo bhaveyuste coSNaprakRtyA tApitAH santo mokena sArddhamAgaccheyuH, tA~zca chAyAyAM niHsRjet, 'sabIe matte Agacchai no Aviyavve' sIjaM bIjamiti vIryam vIryaviziSTaM mAtrakamAgacchati tadA no ApAtavyam, 'abIe matte Agaccha Aviyanve' yadi abIjaM vIryarahitaM mAtrakamAgacchati tadA ApAtavyam / 'saddhei matte Agaccha no Aviyavve' sasnigdhaM snehaviziSTaM cikkaNaM mAtraka mAgacchati tadA no ApAtavyam, 'asaNiddhe matte Agacchai Aviyanve' asnigdhaM cikaNatAvarjitaM mAtrakam Agacchati tadA ApAtavyam / zaukAH pudgalA dvividhA bhavanti - cikaNA acikkaNAzca tatra acikkaNA vIryarahitA ityarthaH, cikkaNAH savIryAH sasnigdhA ucyante, te ubhaye'pi dehasya "zaithilye tapojanitauSNyena tApitAH santo mokena sArddhaM prapatantIti, 'sasarakkhe matte Agaccha no Aviyavve' sarajaskaM rajoviziSTaM prameha rogajanyakaNikAmizritaM mAtrakamA - gacchati tadA na ApAtavyam kintu pariSThApanIyam ' asarakkhe matte Agacchara Aviyanve' arajaskaM rajorahitaM mAtrakramAgacchati tadA ApAtavyam / tanmokaM kiyatparimitaM pAtaMtryam alpaM va sarvaM vA ? tatrAha ' jAe jAe' ityAdi, 'jAe jAe moe Aviyanve' jAtaM jAtaM mokaM mAtrakaM sarvamApAtavyam / 'taMjA' tadyathA - 'appe vA bahue vA' alpaM vA bahukaM vA tatsarvaM mokaM pAtavyam / athopasaMharannAha 224 ' evaM khalu esA khuDiyA moyapaDimA ahAsuttaM' ityAdi 'jAtra aNupAliyA bhavai' ityantam evam kathitaprakAreNa khalu eSA kSudrikA mokapratimA yathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArgaM yathAtathyaM samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrttitA AjJayA tIrthakarAjJayA anupAlitA bhavati, eteSAM padAnAM vyAkhyA pUrvasUtre gatA // sU0 41 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9 sU0 43 pAtradhArisaMkhyAdattikabhikSukabhikSAvidhiH 225 pUrva kSudikAmokapratimA pradarzitA, sAmprataM mahatIM mokapratimAM pradarzayati - 'mahalliyaM' ityAdi / sUtram -- mahalliyaM NaM moyapaDimaM paDivannassa aNagArassa kappar3a se paDhamasarayakAlasamayasi vA carama nidAhakAlasamayaMsi vA bahiyA ThAviyantrA, gAmassa vA jAva yahANIe vA varNasi vA vaNaduggaMsi vA pavvayaMsi vA pavtrayaduggaMsi vA, bhoccA Arubhai solasameNa pArei, abhoccA Arubhai aTThArasameNa pArei, jAe jAe moe Aviyavve taha caiva jAva aNupAliyA bhavai // sU0 42 // chAyA - mahatIM khalu mokapratimAM pratipannasya anagArasya kalpate tasya prathamazaratkAlasamaye vA caramanidAghakAlasamaye vA bahiH sthApayitavyA grAmasya vA yAvadrAjadhAnyA vA vane vA vanadurge vA parvate vA, parvatadurge vA bhuktvA Arohati SoDazena pArayati abhuktvA Arohati aSTAdazena pArayati, jAtaM jAtaM mokamApAtavyam tathaiva yAvad anupAlitA bhavati // sU0 42 // bhASyam - 'mahalliyaM NaM moyapaDimaM mahatIM khalu mokapratimAm 'paDivannassa' pratipannassa-prAptasya 'aNagArassa' anagArasya - zramaNasya 'kappar3a' kalpate 'se' tasya zramaNasya 'paDhamasa rayakAlasamayasi vA ' prathamazaratkAlasamaye - mArgazIrSamAse vA 'caramanidAhakAlasamayaMsi vA' caramanidAghakAlasamaye vA - ASADhamAse vA 'bahiyA ThAveyavvA gAmassa vA jAva rAyahANIe vA' bahiH sthApayitavyA - bahiH samAcaraNIyA bhavati, kasyetyAha-grAmasya vAyAvadrAjadhAnyA vA 'varNasi vA vaNaduggaMsivA' vane vA - vanaviSaye vA vanadurge - vanadurgaviSaye vA, 'pavvayaMsi vA pancayaduggaMsi vA' parvate vA parvatadurge vA zramaNasya pratimAM grahItuM kalpate iti pUrveNAnvayaH / atha yadi zramaNaH 'bhoccA Arubhai' bhuktvA yadi pratimAmArohati - svIkaroti tadA 'solasameNa pArei' SoDazena - SoDazabhaktena - saptopavAsarUpeNa pArayati pAraNAM karoti 'abhoccA Arubha aGkArasameNaM pArei' atha yadi abhuktvA pratimAmArohati - svIkaroti tadA - aSTAdazena bhaktena aSTopavAsarUpeNa pArayati - pAraNAM karoti, asyAM pratimAyAm ' jAe jAe moe Aviyabve' jAtaM jAtaM mokaM kAyikItyarthaH, ApAtavyam / 'taha ceva' tathaiva kSudrikApratimAvadeva sarvo'pi AlApako'tra grahItavyaH kiyatparyantamityAha - 'jAva ANAe aNupAliyA bhavai' yAvada AjJayA anupAlitA bhavati, iti paryantam / atrasthAnAM sarveSAM padAnAM vyAkhyA kSudrikAmokapratimAvat krttvyaa| ete dve api pratime dhRtibalasaMpannasyaiva bhavati na tu kAtarasyeti // sU0 42 // stha. 29 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 vyavahArastre pUrva mokapratimAdvayaM pratipAditam, pratimAdhArI ca dattirUpeNa bhikSAM gRhNAti, tatra kiM nAma dattiriti-dattisvarUpaM pradarzayati--'saMkhAdattiyassa NaM' ityAdi / sUtram-saMkhAdattiyassa NaM bhikkhussa paDiggahadhArissa gAhAvaikulaM piMDavAya paDivAe aNuppavidvassa jAvaiyaM kei anto paDiggahassa uccittA dalaejjA tAvaiyAo dattIo vattavvaM siyA, tattha se kei chabbaeNa vA dUsaraNa vA cAlaeNa vA aMto paDiggahassa uccittA dalaejjA sAvi NaM sA egA dattI vattavvaM siyA, tattha bahave bhujamANA savve te sayaM sayaM piMDaM sAhaNiya aMto paDiggahassa uccittA dalaejjA savvA viNaM sA egA dattI vattavyaM siyA // sU0 43 // chAyA-saMkhyAdattikasya khalu bhikSoH patigrahadhAriNo gAthApatikulaM piNDapAta pratikSayA anupraviSTasya yAvatkaM kazcit antaH pratigrahasya uccaiH kRtvA dadyAt tAvatyo dattayo vaktavyaM syAt, to tasya kazcit chabbakeNa vA dUSyakeNa vA cAlakeNa vA antaH pratigrahasyoccaiH kRtvAH dadyAt sApi khalu sA ekA dattiH vaktavyaM syAt, tatra bahavo bhujAnAH sarve te svakaM svakaM piNDaM saMhRtya antaH pratigrahasya uccaiH kRtvA dadyAt sarvA'pi khalu sA ekA dattiH vaktavyaM syAt // suu043|| bhASyam-'saMkhAdattiyassa NaM' iti / saMkhAdattiyassa NaM' saMkhyAdattikasya khalu saMkhyA ekadvitrAdiparimANarUpA, tAmAzritya dattiH bhikSAyA avyavacchinnatayA nipAtanam dattirUpA'nnasya pAnasya ca bhikSA yasya sa saMkhyAdattikaH, tasya saMkhyAdattikasya 'bhikkhussa' bhikSoHdattirUpAbhigrahadhArizramaNasya, kIdRzasya--paDiggahadhArissa' pratigrahadhAriNaH-pAtrasahitasyetyarthaH, 'gAhAvaikulaM' gAthApatikulaM-gRhasthagRham 'piMr3avAyapar3iyAe' piNDapAtapratijJayA-AhAragrahaNecchayA 'aNuppavidvassa' anupraviSTasya--gRhasthagRhe gatasya 'jAvaiyaM yAvatkaM-yAvadvAram Achidya Achidya dvitrAdivAraM kRtvA'nna-pAnaM ca 'anto paDiggahassa' antaH pratigrahasya pAtrasya madhye 'uccittA' uccaiH kRtvA--uparita uddhRtya 'dalaejjA' dadyAt 'tAvaiyAo dattIo' tAvatya eva dattayo bhavantIti 'vattavyaM siyA' vattavyaM syAd / ayaM bhAvaH-ekasyAmapi bhikSAyAmupari utpATitAyAM yAvato vArAn Acchidya--vicchidya viramya viramya sAdhoH pAtre annaM pAnaM ca prakSipati tAvatyastatra dattayo bhavantIti / tatra hastakena pAtrakeNa vA utpATitA sA bhikSeti kathyate / dattayaH punastAmeva bhikSAM yAvato vArAn avacchidya avacchidya kSipati tAvatyo dattayo bhavantIti tAtparyam / __ 'tattha se kei' tatra 'se' tasya-sAdhoH kazcit zrAvakaH, 'chabbaeNa vA' chabbakena vA vaMzadalamayena pAtreNa 'chAbar3I' ti lokaprasiddhena, 'dUsaraNa vA' dRSyeNa-vastreNa vA, 'cAlaeNa vA' cAlakena vA-'cAlanI'-ti lokaprasiddhena pAtreNa 'aMto paDiggahassa' antaH patadgrahasya pAtramadhye 'uccittA' uccaiH kRtvA bhikSAmuparyutpATya 'dalaejjA' dadyAt 'sAvi NaM sA egA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9 sU0 44 pANipAtrasaMkhyAdattikabhikSubhikSAvidhiH 227 dattI vattavvaM siyA' sA'pi khalu sA-ekA dattiriti vaktavyaM syAt / idamekajanamAzritya kathitam, samprati-anekajanAnAzritya kathayati-'tattha se have' ityAdi, 'tattha ba ba have bhuMjamANA' tatra-gRhasthagRhe bahavo'neke bhuJjAnA bhojanaM kurvANA bhaveyuH 'sabve te sayaM sayaM piMDaM' sarve te svakaM svakaM-svakIyaM svakIyaM piNDamannAdi 'sAhaNiya' saMhRtya-ekatrIkRtya 'aMto paDiggahassa' antaH patadgrahasya pAtramadhye 'uccittA' uccaiH kRtvA--uparitaH 'dalaejjA' dadyAt 'savvAvi NaM sA egA dattI vattavvaM siyA' sarvA'pi khalu sA bhikSA ekA dattiriti vaktavyaM syAt / ayaM bhAvaH-odanAdikaM dadAno gRhastho yAvatkaM bhojanajAtamekavAreNa pAtre kSipet sA ekavAraM patitA bhikSA dattirucyate / pAnakasya ca dAne yAvat pAnakadhArA truTayate tAvadekAdattiH kathyate / AhArajAte ekavAreNa pAtre patite--pAnakadravyasya dhArAvicchede ca yadi dAtA punarnikSipet tadA sA dvitIyA dattirbhavet / evaM tRtIyacaturthAdivAreNa tRtIyacaturthAdirdattirjAyate / tathA-gRhasthasya gRhe pathikAH karmakarA vA ekAGgaNe pRthak pRthak upaskRtya bhuJjate, teSAmekaH pariveSakaH syAt , sAdhuzca tatra tatsamaye bhikSArthamanupraviSTo bhavet tataH sa pariveSakaH 'dadAmI'-tei sAdhave nivedayati tatsamaye bhuJjAnAste sarve vadeyu:- yat pratyekamasmadIyabhojanamadhyAdapi sAdha bhikSAM dehIti, tatastena pariveSakeNa teSAM sarveSAM bhojanamadhyAd gRhItvA gRhItvA ekatrIkRtya tad bhojanajAtaM sAdhoH pAtramadhye'vacchinnaM prakSipettadA bahujanabhikSAsadbhAve'pi sA ekaiva dattirbhavet ekenaiva vAreNA'vyavacchinnatayA pAtre patitatvAditi / atra bhikSA dattizceti padadvayamadhikRtya dvikasaMyoge caturbhaGgI bhavati, tathAhi-ekA bhikSA--ekA dattiH 1, ekA bhikSAanekA da tayaH 2, anekA bhikSA--ekA dattiH 3, anekA bhikSA anekA dattayaH 4, iti / atra prathamabhaGge dAyakenA'vyavacchinnA ekenaiva vAreNa dattA tata ekA bhikSA-ekA dattiH 1, dvitIyabhaGge vyavacchidya vyavacchidya datteti-ekA bhikSA-anekA dattayaH 2, tRtIyabhaGge anekA bhikSA ekA dattiH, atra dAyakena sarveSAM bhojanajAtamekatrIkRtyaikavAreNa avyavacchinnatayA dattA, atra 'tattha bahave bhuMjamANA' iti sUtrasya pUrvokto bhAvo ghaTate 3 / caturthe bhaGge anekA bahujanasatkA bhikSA vyavacchidya vyavacchidyA'nekavAreNa datteti-anekA bhikSA-anekA dattayaH 4, iti bhaGgacatuSTayasya spaSTIkaraNam / evam-ekAnekadAyaka-bhikSA-dattIti padatrayamadhikRtya trikasaMyoge caturbhaGgI pradarzyate-eko dAyakaH ekA bhikSA ekA dattiH, atra eko dAyaka ekAM bhikSAmekavAreNA'vyavacchinnatayA dadAtIti prathamo bhaGgaH 1, eko dAyakaH ekA bhikSA anekA dattayaH, atra-eko dAyaka ekA bhikSA bahuzo vArAn vicchidya vicchidya dadAtIti dvitIyo bhaGgaH 2, eko dAyakaH anekA bhikSA ekA dattiH, atra Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 vyavahArasUtre eko dAyakaH anekAM bhikSAmekatrIkRtya ekavAreNA'vyavacchinnatayA dadAtIti tRtIyo bhaGgaH 3, eko dAyakaH anekA bhikSA anekA dattayaH, atra-eko dAyako'nekAM bhikSAM bahuzo vArAn vicchidya vicchidya dadAtIti caturtho bhaGgaH 4, iti // sU0 43 // ___ pUrvoktaM sUtraM patadgrahamadhikRtya dattiviSayakaM kathitam , samprati pANipatadgrahaviSayakaM sUtramAha'saMkhAdattiyassa NaM ityAdi / sUtram-saMkhAdattiyassa NaM bhikkhussa pANipaDiggahiyassa gAhAbaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviTThassa jAvaiyaM kei aMto pANissa uccittA dalaejjA tAvaiyAo dattIo vattavvaM siyA, tattha se kei chabbaeNa vA dUsaraNa vA cAlaeNa vA ato pANissa uccittA dalaejjA sAvi NaM sA egA dattI vattavvaM siyA, tattha se bahave bhuMjamANA savve te sayaM sayaM piMDaM samAhaNiya aMto pANissa uccittA dalaejjA savvAvi NaM sA egA dattI vattavvaM siyA // sU0 44 // chAyA-saMkhyAdattikasya khalu bhikSoH pANipatadgrahikasya gAthApatikulaM piNDatipAtapratikSayA anupraviSTasya yAvatkaM kazcid antaH pANeH uccaiH kRtvA dadyAt tAvatyo dattayo vaktavyaM syAt , tatra tasya kazcit chabbakena vA dUSyeNa vA cAlakena vA antaH pANeH uccaiH kRtvA dadyAt sarvA'pi khalu sA ekA dattiH vattavyaM syAt , tatra tasya bahavo bhujAnAH sarve te svakaM svakaM piNDaM saMhRtya antaH pANeH uccaiH kRtvA dadyAt sarvA'pi khalu sA ekA dattiH vaktavyaM syAt // sU0 44 // bhASyam-'saMkhAdattiyassa NaM bhikkhussa' saMkhyAdattikasya saMkhyAmAzritya dattirUpeNa bhikSAgrAhiNaH khalu bhikSoH, kIdRzasya tasya ? ityAha-'pANipaDiggahiyassa' pANipatadgrahikasya bhikSoH pANireva patadgraha-pAtraM yasya saH pANipatadgrahaH, sa eva pANipatadgrahikaH, yaH pANAveva kare evAnnapAnAdikaM dhRtvA bhuGkte tasya 'gAhAvaikulaM' gAthApatikulaM-gRhasthagRham piMDavAyepaDiyAe' piNDapAtapratijJayA-AhAragrahaNecchayA 'aNuppaviTThassa anupraviSTasya gRhasthagRhe bhikSArtha gatasya 'jAvaiyaM' yAvatkaM-yAvadvAramAchiyAchidya dvitrAdivAram , ityAdi zeSaM sarvaM pUrvokta patadgrahadhArisutravad vyAkhyeyam , vizeSa etAvAneva-pUrvasUtre 'aMto paDiggahassa' ityasya sthAne 'aMto pANissa' iti paThanIyam , 'aMto pANissa' antaH pANeH hastasya madhye iti vyAkhyA kartavyeti // sU044 .. pUrva patadgrahadhAriNaH pANipatahikasya ca dattirUpo bhikSA'bhigrahaH pratipAditaH, sAmpratamabhigrahaprasaGgAd upahRtameva gRhNAtoti-upadvatasvarUpamAha-'tivihe uvahaDe' ityAdi / sUtram-'tivihe uvahaDe pannatte, taMjahA-suddhovahaDe, phalihovahaDe, saMsahovahaDe // 45 // chAyA-trividhamupahRtaM prakSaptam , tadyathA-zuddhopahataM phalikopahRtaM saMsRSTopahatam // sU0 45 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 9 sU0 45-47 upahRtAdibhikSAbhigrahadhArisvarUpam 229 bhASyam - upahRtAbhigrahI sa upahRtaM gRhNAti tat 'tiviha' trividhaM - triprakArakam 'uvahaDe pannatte' upahRtaM prajJaptam kathitam, upa samIpe - anyasya bhoktuH samIpe pariveSaNArthaM hRtam gRhItam upahRtaM kathyate, tat trividhaM prajJaptam taMjahA' - tadyathA 'suddhovahaDe' zuddhopahRtam 1, 'phalihovahaDe' phalikopahRtam 2, 'saMsaTThovaha De' saMsRSTopahRtam 3, tatra zuddhopahRtaM yathA - yadi vyaJjanarahitaM kevalaM taNDulAdikaM gRhItvA dAsyati tadA grahISyAmIti zuddhopahRtam 1 | phalikopahRtaM yathA phalikaM kASThapAtram, yadi kASThapAtre gRhItvA dAsyati tadA grahISyAmi iti phalikopahRtam 2 | saMsRSTopahRtaM yathA - yadi 'zAkAdikharaMDitapAtre gRhItvA dAsyati tadA grahISyAmIti saMsRSTopa - tam 3 / etattrividhamupahRtamupahRtAbhigrahadhArI bhikSArUpeNa gRhNAtIti // atha zuddhAdipadAnAmarthamAha- atra khalu yat alepakRtaM kAJjikena pAnIyena vA na sanmizrIkRtaM tat-zuddham, athavA vyaJjanAdirahitaM zuddhodanaM zuddham / tacca niyamato'lepakRtam 1 / phalikaM nAma yat kASThapAtre gRhItam, athavA phalitamiti vyaJjanairnAnAprakArakai bhaujyavastubhirviracitamiti 2 / saMsRSTaM nAma-bhoktukAmena gRhItam, yat sthAle pariveSitam tato grahaNAya haste, kSipto na tumukhe prakSipati, atrAntare bhikSArthaM kazcit sAdhuH samAgataH yat zAkAdinA lepakRtamalepakRtaM vA tat saMsRSTamiti kathyate 3 / upahRtaM tu yad bhoktukAmena gRhItaM tadupahRtamityucyate // sU0 45 // athAvaprahitAbhigrahasvarUpamAha - 'tivihe' ityAdi / sUtram - tivihe oggahie paNNatte, taM jahA - jaM ca ogiNhai jaM ca sAiraha jaM ca AsagaMsi pakkhiva ege evamAhaMsu || sU0 46 // chAyA - trividhamavagrahitaM prajJaptam, tadyathA - yadavagRhNAti yacca saMharati yacca Asyake prakSipati, eke evamAhuH // sU0 46 // bhAgyam - 'tivihe' trividham - triprakArakam, 'oggahie paNNatte' avagrahitam, abagrahitaM nAma abhigrahavizeSaH prajJaptaM - kathitam 'taM jahA ' tadyathA - 'jaM ca ogiNhai' yaccA'vagRhNAti - bhoja - nArthaM gRhNAti, 'jaM ca sAharai' yacca saMharati, yacca bhojana pAtrAd niSkrAmayati, 'jaM ca AsagaMsi pakkhivai' yaccAsssyake mukhe prakSipati, evamavagrahitaM trividhaM bhavati / 'ege' eke kecana AcAryAM evaM pUrvoktaprakAreNa trividhamavagrahitam AhuH - kathayantIti // sU0 46 // atrAnyAcAryamatamAha - 'ege puNa' ityAdi / sUtram - ege puNa evamAhaMsu - duvihe oggahie pannatte, taMjahA - jaM ca ogiNhas jaM ca AsagaMsi pakkhivai // 47 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra chAyA--pake punarevamAhuH-dvividhamavagrahitaM prAptam, tadyathA-yaccAvagRhNAti yaccA''syake prakSipati // sU0 47 // bhASyam- 'ege puNa evamAiMsu' eke punarAcAryA avagrahitaviSaye evaM vakSyamANaprakAreNa AhuH kathayanti / tathAhi-'duvihe 'oggahie pannatte' dvividhaM dviprakArakamavagrahitaM prajJaptaM kathitaM bhagavatA, avagrahitaM nAma avagrahavizeSaH 'taMjahA' tadyathA 'jaM ca ogiNhaI' yaccA vagRhNAti bhojanArtha sthApayati, 'jaM ca AsagaMsi pakkhibaI' yaccA''syake mukhe prakSipati tat , eva mavagrahitaM dvividhaM bhavatIti // nanu pUrvamatrAvagrahitaM yaccAvagRhNAti, yacca saMharati yaccAsye prakSipatIti trividhamuktvA punaratra dvividhaM prokam tatkathaM zAstre vAkyadvaividhyam ? atrAha-atra :yad vAkyadvaividhyaM tadAdezAntareNa bhavati / Adezo nAma yad bahuzrutairAcIrNa, na ca tadanyairyugapradhAnairvAdhitaM bhavet sa bhavati nAma Adeza ityeSaH zAstrasaMmatatvAd grAhyaH tato nAtra vAkyadvaividhyaM zaGkanIyamiti / ___punaH zaGkate atra yaduktam 'jaM ca AsagaMsi pakkhivai' asyAyamarthaH yad Asyake mukhe prakSipati tad gRhNAtIti taducchiSTaM bhavediti loke sAdhoravahelanA bhavet yadayaM sAdhurucchiSTaM bhuGkte iti tat kathaM tad gRhyate ? atrAha-mukhe iti svamukhe prakSipatIti na, bhoktumupaviSTAnAM dattvA pariveSako'vaziSTaM bhojanajAtaM bhUyo bhojanasthApanapAtrasya piTharAdermukhe prakSipati, tatprakSipan sAdhave dadyAt tad gRhnnaatiityrtho'vseyH| tataH piTharAdimukhamadhikRtyedaM sUtraM pravartitam // sU0 47 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApaka___ pravizuddhagadhapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya" padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavati-viracitAyA "vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM navamodezaH samAptaH // 9 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha dazamodezakaH // tadevaM navamamuddezaM vyAkhyAya saMprati - dazamodezakaH prArabhyate, asya dazamoddezakaprathama. sUtrasya navamodezakacaramasUtreNa saha kaH sambandhaH ! ityAha bhASyakAra : - 'puvvaM oggahiyAbhiha' ityAdi / gAhA - puvaM oggahiyAbhiha, abhiggaho desio caramasute / paDimA abhiggaho iha, vuccara eseva saMbaMdho // bhA0 gA0 // 1 // chAyA - pUrvam avagrahitAbhidhaH abhigraho dezitazcaramasUtre / pratimAbhigraha iha, procyate eSa eva sambandhaH // bhA0 gA0 1 // vyAkhyA - pUrvamiti pUrvaM navamoddezakasya caramasUtre avagrahitAbhidhaH avagrahitanAmakaH abhigraho dezitaH kathitaH / iha - dazamodezakasya prathamasUtre pratimA'pi abhigraha eveti kRtvA pratimAbhigrahaH yavamadhya - vajramadhya - candrapratimAdvayarUpo'bhigrahaH procyate tata eSa eva saMbandho navamadazamodezakayoriti // bhA0 gA0 1 // anena saMbandhenA''yAtasyAsya dazamodezakasyedamAdimaM sUtram - 'do paDimAo' ityAdi / sUtram - do paDimAo pannattAo taM jahA - javamajjhA ya candapaDimA vairamajjhA ya caMdapaDimA / javamaM NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa niccaM mAsaM vosaTTakAe ciyadehe je ke parIsahovasaggA samuppajjaMti divvA vA maNussagA vA tirikkhajoNiyA aNulomA vA paDilomA vA, tattha aNulomA tAva vaMdejjA vA narmasijjA vA sakkA - rejjA vA sammANejjA vA kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjupAsejjA, paDilomA tAva annayareNaM daMDeNa vA aTThiNA vA jotteNa vA vetteNa vA kaseNa vA kAe AuTTejjA te savve upapanne sammaM sahai khamai titikkhara ahiyA sei // sU0 1 // chAyA - dve pratime prajJapte tadyathA - yavamadhyacandrapratimA ca vajramadhyacandrapratimA ca / yavamadhyAM khalu candrapratimAM pratipannasyA'nagArasya nityaM mAsaM vyutsRSTakAye tyaktadehe ye kecitparISahopasargAH samutpadyante divyA vA mAnuSakA vA tairyagyonikA vA - anulomA vA pratilomA vA, tatrA'nulomA tAvad vandeta vA namasyed vA satkArayedvA saMmAnayed vA kalyANaM maGgalaM daivataM caityaM paryupAseta, pratilomA tAvat anyatareNa daNDena vA asthA vA jotreNa vA vetreNa vA kazayA vA kAyam AkuTayet tAn sarvAn utpannAn samyak sahate kSamate titikSate adhisahate // sU0 1 // bhASyam -'do paDimAo pannattAo' - dviprakArike pratime prajJapte kathite, tatra pratimAyA dvaividhyaM darzayitumAha- 'taM jahA' ityAdi 'taM jahA' tathathA - 'javamajjhA ya caMda paDimA varamajjhA ya caMdapaDimA ' yavamadhyA ca candrapratimA vajramadhyA ca candrapratimA, tatra - yavamadhya Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 vyavahArastre candrapratimAyA yavenoSamA candreNa copamA, yavasyeva madhyaM pRthulatvena yasyAH sA yavamadhyA candrAkArA pratimeti vyutpatteH / evaM vanamadhyacandrapratimAyAH vajreNa 'candreNa ca sAdRzyam vajravad madhyabhAgastanukatvena yasyAH sA vajamadhyA candrAkArA pratimA vajramadhyacandrapratimA, ityevaM dviprakArike pratime iti / tatra-'javamajhaM NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa' yavamadhyAM khalu candrAkArAM pratimAM pratipannasya-prAptasya-pratipannayavamadhyacandrapratimasyA'nagArasya bhikSoH 'niccaM mAsaM' nityaM-sadA divA rAtrau mAsam ekamAsaM yAvat yAvAn pratimAkAlastAvatkAlaparyantam 'vosahakAe' vyutsRSTakAye vyutsRSTaH mamatvAbhAvena visarjitaH etAdRzazcAsau kAyazca asthyAdicayAtmakatvAtkAyaH zarIramiti vyutsRSTakAyastasmin mamatvavarjite zarIre ityarthaH / vyutsRSTakAyo dvividhaH-dravyato bhAvatazca, tatra dravyato malamalino'pyakRtasnAnaH vibhUSAvarjitaH bhUmizAyitvAdirUpaH, bhAvato-vyutsRSTakAyo yo vAtika-paittika-zlaiSmikarogAtakaiH spRSTo'pi kAyamamatvAbhAvAnna kAJcidapi auSadhabhaiSajyAdinA kAyaviSayAM paricAraNAdirUpAM cintAM karoti yaH, etAdRze mamatvavarjite kAye, yato vyutsRSTakAyastataH 'ciyattadehe' tyaktadehe kAyamamatvarahitatvena tyakta iva tyaktazcAsau dehazca tasmin tyaktadehabhAve pariNatAtmabhAve zarIre / etAdRzaM dehaM yadi ko'pi hanyAd badhnIyAt, rundhyAt , tADayedvA tathApi taM na nivArayati pratyuta dhRtanirjarAbhAva evaM vibhAvayati-'nedaM zarIraM mama, zarIramanyad ahaM cAnyo'taH ko mAM mArayituM zaknoti ajarAmaro'ham etena vaghabandhanAdinA mama karmanirjarA bhavati' iti bhAvanayA bhAvitasyAnagArasya tAdRze dehe 'je kei parIsahovasaggA' ye kecit parISahopasargAH pahISahAzca upasargAzceti parISahopasargAH, tatra paroSahAH-kSutpipAsAdayo dvAviMzatividhAH, upasargA devAdikRtAstrividhAH 'samuppajjati' samutpadyante upasthitA bhavanti, ke te upasargAH ! iti upasargAn pradarzayati - 'divvA vA maNussagA vA tirikkhajoNiyA vA' divyA vA mAnuSyakA vA taiyagyonikA vA, tatra divyA-devakRtA bhApanasaMharaNAdayaH, mAnuSyakA vadhabandhanAdayaH, tairyagyonikAH zvApadAdikRtAH, ete trividhA api upasargAstasmin tyaktamamatve dehe samutpadyante / ta ime trayo'pi parISahopasargAH pratyekaM caturdhA bhavanti, sarvasaGkalanayA dvAdaza, tatra divyA upasargAzcatvAraH-hAsAt pradveSAt vimarzato vimAtrAto vA / evaM manuSyakRtA api catvAraH-hAsAt pradveSAt vimarzAt kuzIlapratisevanAt / tairazcA api caturvidhAH-bhayAt pradveSataH, AhArakAraNAd , apatyarakSAkAraNatazceti bhaveyuH / te punaH 'aNulomA vA' anulomAH-prItikarA upasargAH, 'paDilomA' pratikUlA vA / 'tattha aNulomA tAva' tatrA'nulomapratilomopasargayormadhye ye'nulomA devAdikRtAH tAvat ko'pi devAdiH pratimAbhraMzakaraNArtha sAdhum 'vaMdejjA' vandeta vandanaM kuryAt 'namaMsijjA' namasyet-namaskAraM kuryAt 'sakkArejjA' satkArayet-sAdhoH satkAraM kuryAt 'saMmANejjA vA' sammAnayet-saMmAnaM vA kuryAt 'kalyANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjupAsejjA' kalyANaM Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 10 su0 2 yavamadhyacandrapratimAsvarUpam 233 kalyANakaraM, maGgalaM-maGgalasvarUpaM, daivataM-dharmadevasvarUpaM, caitya-jJAnasvarUpaM bhavantaM paryupAse' ityuktvA paryupAseta-samIpopavezanAdirUpAmupAsanAM kuryAt / nanu anulomAstu manogamyA bhavanti tathA'pyete upasargAH kathaM bhaveyuH, upasargAstu pIDotpAdakA bhavantItyatrAha-pratimApratipattitazcalitakaraNahetukatvAdAtmano bhAvapIDotpAdakatvAdete upasargazabdena saMbodhitA bhagavateti / 'paDilomA' pratilomAH-pratikUlA upasargAstAvat 'annayareNa' anyatareNa tADanasAdhanAnAM madhye kenApi-anyatareNa ekena, tathAhi-'daMDeNa vA' daNDena vA-lakuTena, 'aTTiNA vA' asthanA vA asthirUpatADanasAdhanena, 'jotteNa vA' jotreNa vA--jotramiti gobalIvardAdibandhakasthUladavarikArUpeNa 'vetteNavA' vetreNa vA 'beMta' iti lokaprasiddhena vA / 'kaseNa vA' kazayA vA 'cAbUka' iti lokaprasiddhena vA, etAdRzaistADanasAdhanabhUtaiH vastubhiH sAdhoH 'kAeAuddejjA' kAyaM--zarIram-AkuTayet tAr3ayet 'te savve uppanne' tAn-uparyuktAn sarvAn eva samupasthitAn 'samma' samyag manomAlinyarAhityena 'sahai' sahate sahanaM karoti 'khamai kSamate satyAmapi nivAraNazaktau kSamA karoti 'titikkheI' titikSate-nirjarAbhAvena sahate 'adhiyAsei' adhisahate adhi-nizcalabhAvena vAsIcandanavRkSavat sahate / uktaJca vAsIcaMdaNakappo, jaha rukkho iya suhaduhasamo u / rAgaddosavimukko, sahai aNuloma-paDilome // 1 // iti // chAyA-vAsIcandanakalpo, yathA vRkSa iti sukhaduHkhasamastu / / rAgadveSavimuktaH, sahate anuloma-pratilomAn // 1 // iti / / sU0 1 // matha-yavamadhyacandrapratimAyAH pratipattisvarUpaM pradarzayati - 'javamajhaM NaM' ityAdi / sUtram-javamajhaM NaM caMdapaDimaM paDivarannassa aNagArassa sukkapakkhassa pADivae kappai egaM dattiM bhoyaNassa paDigAhittae egaM pANagassa, samvehiM duppayacauppayAiehiM AhArakaMkhIhi sattehiM paDiniyattehiM annAyauMchaM suddhovahaDaM NijjUhittA bahave samaNamAhaNa-aihi-kivaNa-vaNImagA. kappai se egassa bhuMjamANassa paDigAhittae no doNha no tiNhaM -no cauNDaM no paMcahaM no gunviNIe no vAlavacchAe no dAragaM pejjamANIe / no se kappai aMto eluyassa dovi pAe sAhaTu dalamANIe. no vAhiM eluyassa dovi pAe sAhaTu dalamANIe, aha puNa evaM jANejjA egaM pAyaM aMto kiccA egaM pAyaM bAhiM kiccA eluyaM vikkhaMbhaittA eyAe esaNAe esamANe labhejjA AhArejjA, eyAe esaNAe esamANe no labhejjA no AhArejjA biijjAe se kappai doNNi dattIo bhoyaNassa paDigAhittara doNi pANagassa, savvehiM duppayacauppayAiehiM jAva no AhArejjA / evaM taiyAra tiNNi jAva paNNarasIe paNarasa / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 vyavahArasUtre bahulapakkhassa pADivae se kappai codasadattIo, bIyAe terasa jAva codasIe ega datti bhoyaNassa egaM pANagassa savvehiM dupSayacauppayAiehiM jAva no AhArejjA, amAvAsAe se ya abhattaThe bhavai / evaM khalu esA javamajjhacaMdapaDimA ahAsuttaM ahAkappaM ahAmaggaM sammaM kAraNaM phAsiyA-pAliyA sohiyA tIriyA kiTiyA ANAe aNupAliyA bhavai // sU0 2 // chAyA-yavamadhyAM khalu candrapratimAM pratipannasyA'nagArasya zuklapakSasya pratipadi kalpate ekAM datti bhojanasya pratigrahItum ekAM pAnakasya sarvadvipadacatuSpadAdibhirAhArakAMkSibhiH sattvaiH pratinivRttaiH ajJAtoMcha zuddhopahRtaM niryuhya bahUn zramaNa-mAhanA-'tithikRpaNa-vanIpakAna , kalpate tasyaikasya bhujAnasya pratigrahItum no dvayoH no trayANAm no caturNAm no paJcAnAm , no gurviNyAH no bAlavatsAyAH no dArakaM pAyayantyAH, no tasya kalpate, antarelukasya dvAvapi pAdau saMhRtya dadatyAH, no bahirelukasya dvAvapi pAdau saMhRtya dadatyAH, atha punarevaM jAnIyAt ekaM pAdamantaH kRtvA-ekaM pAdaM bahiH kRtvA elukaM viSkambhayitvA etayA eSaNayA eSayan labheta Aharet, etayA eSaNayA eSayan no labheta no Aharet / dvitIyAyAM tasya kalpate dve dattI bhojanasya pratigrahItum dve pAnakasya sarvaiH dvipadacatuSpadAdibhiryAvanno Aharet / evaM tRtIyAyAM timro yAvat paJcadazyAM pnycdsh| bahulapakSasya pratipadi tasya kalpate caturdaza dattIH, dvitIyAyAM trayodaza yAvaccaturdazyAmekAM datti bhojanasya, ekAM pAnakasya sarvaidvipadacatuSpadAdibhiryAvat no haret, amAvAsyAyAM sa cAbhaktArthoM bhavati / evaM khalu eSA yavamadhyacandrapratimA yathAsUtra yathAkalpaM yathAmArga samyaka kAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrtitA AzayA'nupAlitA bhavati // suu02|| bhASyam-'javamajhaM NaM caMdapaDima' yavamadhyAM khalu candrapratimAm , yavamadhyacandrapratimAyAH yavena candreNa copamA yavavanmadhyabhAgaH-pRthulo yasyA sA yavamadhyA / tathA candrAkArA pratimA candrapratimA- candrAnusAriNItyarthaH / ayaM bhAvaH-zuklapakSasya pratipattithau candravimAnasya paJcadazabhAgIkRtasya ekaiva kalA dRzyA bhavati, dvitIyAyAM tithau dve kale candravimAnasya dRzyete, tRtIyAyAM tisraH, evaM pUrNimAyAM paripUrNAH paJcadazA'pi kalAH dRzyante / tataH kRSNapakSasya pratipadi ekayA kalayA hono dRzyate candrasya caturdaza kalA dRzyante ityarthaH / dvitIyAyAM tithau trayodaza kalA dRzyante, tRtIyAyAM dvAdazaiva, yAvadamAvAsyAyAmekA'pi kalA na dRzyate / tadevamayaM mAsaH Adau UnaH madhye saMpUrNaH ante punarapi parihInaH / yadvA-AdAvante ca tanuko madhye vipulaH / evaM bhikSuko'pi zuklapakSasya pratipadi tithau ekAM dattiM bhikSAyA gRhNAti, dvitIyAyAM zuklapakSasya he gRhNAti, tRtIyAyAM tisro dattIH gRhNAti yAvat paJcadazyAM paJcadaza dattIhAti / kRSNapakSasya pratipadi punazcaturdaza dattIguhAti, dvitIyAyAM trayodaza, evaM krameNa yAvat caturdazyAbhekaikonatvena ekA datiM gRhNAtIti tena amA. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 2 yavamadhyacandrapratimAsvarUpam 235 vAsyAyAM copoSito bhavati, caturthabhaktaM karotItyarthaH / tatazcacandrAkAratayA candrapratimA AdAvante ca bhikSAyAstanutvAt madhye vipulatvAt yavamadhyopamitamadhyabhAgA, evambhUtAM yavamadhyacandrapratimAm 'paDivannassa' pratipannasya 'aNagArassa' anagArasya - sAdhoH svIkRtayavamadhyacandrapratimasya bhikSoH, 'sukkapakkhasta pADivae' zuklapakSasya pratipattithau ' kappar3a' egaM dattiM bhogaNassa paDigAhittae' kalpate ekAM dati bhojanasya pratigrahItum, tathA - ' egaM pANagassa' ekAM datti pAnakasya pratigrahItuM kalpate / kadA kalpate ? ityAha- 'savvehiM' ityAdi, 'savvehiM duppayaca uppayAiehiM AhArakaM vIhiM sattehiM paDiNiyattehiM' sarvairdvipadacatuSpadAdibhirAhArakAGkSibhiH sattvaiH--prANibhiH AhAraM kRtvA pratinivRttaiH atra saptamyarthe tRtIyA prAkRtatvAt tena sarveSu dvipadacatuSpadAdiSu AhArakAGkSiSu sattveSu pratinivRtteSu satsu ityarthaH / ayaM bhAvaH - : - tasmin samaye sAdhurbhikSArthaM gacchet yadA sarve'ti dvipadacatuSpadAdayo jIvA AhArakAMkSiNaH AhAraM kRtvA pratinivRttA bhaveyustadavasare sAdhurbhikSArthaM paribhramediti / kIdRzamAhAraM gRhNIyAttatrAha-'annAyauMchaM' ajJAtoMcham, ajJAtasya - aparicitakulasya uJcham - alpamalpaM 'suddhovahar3a' zuddhopahRtam nida SamAhAraM dAtumutthApitam, yadvA zuddhena - sacittAdisaMparkarahitena gRhasthena upahRtam-dAtuM haste gRhItaM tat anyasmai dattvA avaziSTaM syAdbhavet / 'nijjU hittA bahabe samaNa-mAhaNa-ahi- kivaNa- vaNImagA' bahUn zramaNa - mAhanA 'tithi - kRpaNa-vanIpakAn, tatrazramaNaH-zAkya bhekSuH, mAhano bhikSAvRttiko brAhmaNaH, atithiH - prAghurNakAdiH, kRpaNaH dInaH, vanIpako - yAcakaH, ityetAn sarvAn niryUha - - bhikSAgrahaNapravRttAn varjayitvA yadA te bhikSAM gRhNanto bhaveyustadA tatra sAdhunA nikSArthaM na gantavyamiti bhAvaH / tatsamaye tatra gatasya 'kappar3a se egassa bhuMjamANassa paDigAhittae' kalpate tasya gRhasthagRhe praviSTasya, tatra ekasya bhuJjAnasya pratigrahItum, eka eva puruSo yA bhuGkte tasya hastAdevAnnapAnAdikaM pratigrahItuM kalpate kintu - 'no doNhaM no tiha no dvayoH puruSayorbhuJjAnayostrayANAM vA bhuJjAnAnAm evam- 'no caunheM no paMcahe ' no caturNAM novA paJcAnAM hastAd bhikSAM pratigrahItuM kalpate, evam 'no guvviNIe' no gurviNyA garbhavatyA hasta t 'no bAlabacchAe' no bAlavatsAyAH yasya bAlo'vyaktaH, sa na tasyA virahe tiSThati etAdRzyA hastAt, evam- 'no dAraMga pejjamANIe' no dArakaM pAyayantyAH - bAlakaM stanyaM dhAyantyAH, yA strI bAlakaM stanyaM pAyaryAti taddhastAdapi bhikSAM grahItuM na kalpate, punazca 'no se kappai aMto elayassa dovi pAe sAhadaTu dalamANIe' na tasya zramaNasya kalpate'ntarmadhye elukasya - gRhadehalyAH drAvapi pAdau - caraNau saMhRtya - sthApayitvA dadatyAH, gRhadvArAbhyantare pAdadvayaM saMhRtya yA bhikSAM dadAti taddhastAdapi no grahItuM kalpate 'no bAhiM eluyassa dovi pAe sAhahu dalamANIe' no-na vA bahi: - bahirbhAge elukasya - gRhadvArasya dvAvapi pAdau saMhRtya bhikSAM dadatyAH, gRhasya bahirbhAge caraNadvayaM sthApayitvA yA bhikSAM dadAti taddhastAdapi grahItuM na kalpate iti Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 vyavahArasUtre pUrveNa sambandhaH / tadA kathaM kalpate ? ityAha- 'aha puNa evaM jANejjA' atha punarevaM jAnIyAt - 'egaM pAyaM aMtA kiccA' ekaM pAdamantardvArasya kRtvA, 'egaM pAyaM bAhi kiccA' ekaM pAdamellukasya-dvArasya bahiH- bahirbhAge kRtvA 'eluyaM vikkhabhattA' elukaM - gRhadvAraM viSkambhayitvA dvayozcaraNayormadhye kRtvA dadavyA hastAtkalpate, 'eyAe esaNAe esamANe labhejjA etayA eSaNayA eSayan yadi labheta, tadA ' AhA rejjA' Aharet- AhAraM kuryAt tAdRzamannapAnAdikaM grahItuM kalpate iti bhAva: 'eyAe esaNAe esamANe No labhejjA No AhArejjA' etayA eSaNayA eSayan yadi no labheta tadA no Aharet AhAraM no kuryAt / eSaH prathamadinabhikSAgrahaNavidhiruktaH, evaMrI - tyaiva dvitIyAditithiviSaye'pi yojanIyamiti / evam 'biiyAe se kappara doNi dattIo bhoNasa paDigAhittae do pANagassa' dvitIyAyAM tithau 'se' tasya yavamadhyacandrapratimAM pratipannasyA'nagArasya kalpate dve dattI bhojanasya - bhaktaudanAdeH pratigrahItuM tathA dve dattI pAnakasya pratigrahItum / kadA-kalpate ? tatrAha - - ' savvehiM duppayaca uppayAiehiM AhArakaMkhIhiM sattehiM paDiniyatterhi' sarveSu dvipadacatuSpadAdiSu AhArakAGkSiSu satveSu - prANiSu pratinivRtteSu anAuMchaM suddhovaha jAva no AhArejjA' ajJAtoLaM zuddhopahRtaM yAvat no Aharet, ityAdi padAni pratipadAlApa koktavad vyAkhyeyAni / ' evaM taiyAe tiNi jAva paNNarasIe paNNarasa' evaM tRtIyAyAM tithau timro yAvat paJcadazyAM paJcadaza, pUrvoktakrameNa ekaikAM datti varddhayan paJcadazyAM - pUrNimAyAM paJcadaza dattIbhajanasya, paJcadaza pAnakasya pratigrahItuM kalpate / mAsasya zuklapakSe dattInAM varddhamAnatAmupadartha mAsasya kRSNapakSe dattInAM hrAsatAM darzayitumAha - 'bahulapakkhassa' ityAdi, 'bahulapakkhassa pADivara se kappara codasa dattIo' bahulapakSasya - kRSNapakSasya pratipadi prathamadivase tasya - yavamadhyacandrapratimAM pratipannasyA'nagArasya caturdaza dattorbhojanasya tathA caturdaza dattIH pAnakasya pratigrahItuM kalpate iti bhAvaH / evam 'bIyAe terasa' dvitIyAyAM trayodaza 'jAva' yAvat yAvatpadena tRtIyAyAM dvAdaza, caturthyAmekAdaza, paJcamyAm daza, evaM krameNa hApayan 'codasIe egaM dartti bhoyaNassa' caturdazyAmekAM datti bhojanasya 'egaM dartti pANagassa' ekAM datti pAnakasya pratigrahItuM kalpate / kadA ? ityAha - 'duppayacauppayAie hiM' dvipadacatuSpadAdiSu bhojanakAGkSiSu sattveSu - prANiSu prativRtteSu, ityAdi 'jAva no AhArejjA' yAvat no Aharet, etayA eSaNayA eSayan labheta Ahareta, etayA eSaNayA no labheta no Aharediti pUrvavad vyAkhyeyam, tataH 'amAvAsAe se ya abhataTTe bhavai' amAvAsyAyAM -mAsasya carame divase sa ca abhaktArthaH, na bhakkamabhaktaM - bhojana rAhityaM tadeva prayojanaM yasya so'bhaktArthaH, upoSito bhavatIti / ' evaM khalu esA evamuparyuktaprakAreNa eSA - pUrvapradarzitA yavamadhyacandrapratimA 'ahAsutaM' javamajjhacaMdaM paDimA ' yathAsUtram - sUtrAnati - Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10. sU0 3 vajramadhyacandrapratimAsvarUpam 237 krameNa, 'ahAkappaM yathAkalpam-sUtroktasAdhukalpAnatikrameNa, 'jAva aNupAliyA bhavaI' yAvad anu pAlitA bhavati, yAvatpadena yathAmArga samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIttitA AjJayA, ityeteSAM grahaNaM bhavati / tatra yathAmArga jJAna-darzana-cAritrAnatikramaNa, samyag niraticAraM kAyena sparzitA sevanataH, pAlitA jIvarakSAtaH, zodhitA gurukathanAnusArato niraticArAcaraNataH, tIritAparyantaM nItA, kIrtitA-AcAryANAmane 'mayA pratimA saMpAditA' iti niveditA, tIrthakarANAmAjJayA anupAlitA bhavatIti // sU0 2 // yavamadhyacandrapratimAkoSThakam zuklapakSe prati. dvi. tR. ca. paM. Sa. sa. a. na. da. ekA. dvA. trayo. catu. pUrNimA 1 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 kRSNapakSe prati. dvi. tR. ca. paM. pa. sa. a. na. da. ekA. dvA. trayo. catu. amA. / / / / / / / / / / / / / / / 14. 13, 12,11, 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, 0 ___ abhaktArthaH pUrva zuklapakSamAzritya kriyamANA yavamadhyacandrapratimA pradarzitA, sAmprataM-bahulapakSAdArabhya kriyamANAM vajramadhyacandrapratimAM pradarzayati- 'vairamajhaM NaM' ityAdi / sUtram-'vairamajjhaM NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa NiccaM mAsaM vosaTTakAe ciyattadehe je kei parisahovasaggA samuppajjati taMjahA-divvA vA mANussagA vA tirikkhajoNiyA vA aNulomA vA paDilomA vA / tattha aNulomA tAva vaMdejjA vA namaMsejjA vA-sakkArejjA vA saMmANejjA vA kalyANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsejjA / paDilomA annayareNaM daMDeNa vA adviNA vA jotteNa vA vetteNa vA kaseNa vA kAe AuddejjA te savve uppanne sammaM sahejjA khamejjA titikkhejjA ahiyAsejjA ||suu0 3 // chAyA-vajramadhyAM khalu candrapratimAM pratipannasyA'nagArasya nityaM mArsa vyutsRSTa kAye tyaktadehe ye kecit parISahopasargAH samutpadyante tadyathA-divyA vA-mAnuSakA vA tiryagyonikA vA anulomA vA pratilomA vA, tatrA'nulomA tAvat vandeta namasyet satkArayet saMmAnayet kalyANaM maGgalaM daivataM caityaM paryupAseta / pratilomA anyatareNa--daNDena Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 vyavahArasUtre vA asthamA vA jotreNa vA vetreNa vA karAyA vA kAyamAkuTyeta, tAn sarvAn samutpannAn samyak saheta kSameta titikSeta adhisaheta // sU0 3 // bhASyam - varamajjhaM NaM caMdapaDimaM' vajramadhyAM khalu candrapratimAm, tatra-vajrasyeva madhyaM yasyAH sA vajramadhyA candrAkArA - candratulyA pratimA - vajramadhyacandrapratimA, vajravad Adau ante ca sthUlA, madhye tanuketyarthaH / kRSNapakSacandrA'nusAritvAt candrAnusAriNI bhavati / ayaM bhAvaH-vajramadhyacandrapratimAyAM kRSNapakSa Adau kriyate tata evaM bhAvanA - kRSNapakSasya pratipattithau candravimAnasya caturdaza kalA dRzyante, dvitIyAyAM candravimAnasya trayodaza kalA dRzyante, tRtIyAyAM dvAdaza yAvat caturdazyAm ekaiva kalA dRzyate, amAvAsyAyAM tu ekApi kalA candravimAnasya na dRzyate / tataH punarapi zuklapakSasya pratipadi candravimAnasyaikA kalA dRzyate dvitIyAyAM dve kale dRzyete, tRtIyAyAM tisraH kalA dRzyante, evaM yAvat paJcadazyAM paJcadazA'pi kalA dRzyante / tadayaM mAsaH Adau avasAne ca pRthulo madhye tanukaH, vajramapi AdAvante ca vipulaM madhye tanukam / evaMprakAreNa zramaNo'pi bhikSAM gRhNAti, kRSNapa kSasya pratipadi caturdaza, dvitIyAyAM trayodaza, tRtIyAyAM dvAdaza yAvat caturdazyAmekaiva, amAvAsyAyAm upoSito bhavati / tataH punarapi zuklapakSasya pratipadi ekAM bhikSAM gRhNAti, dvitIyAyAM dve bhikSe, tRtIyAyAM tisro bhikSAH yAvat paJcadazyAM paccadaza / tata eSA kRSNapakSagatacandrAkAratayA candrapratimA AdAvante ca vipulatayA madhye ca tanutayA vajramadhyopamitamadhyabhAgA iti vajramadhyacandrapratimA bhavatIti / etAdRzIM vajramadhyacandrapratimAm 'paDivannassa' pratipannasya 'aNagArassa' anagArasya sAdhoH 'NiccaM mAsaM vosaTukAe' nityaM mAsaM mAsaparyantaM vyutsRSTakAye - parityakta parikarmaNi kAye ata eva 'ciyattadedde' vyakta dehe tyatAtmabhAve dehe anayordvayoH padayoH savistaramartho yavamadhya candrapratimAsUtre vilokanIyaH, etAdRze dehe 'je kai parIsahovasaggA samuppajjaMti' ye kecit parISahopasargAH zarIravighAtakAH parISaddAH upasargAzca samutpadyante - samAgacchanti tAn sarvAn eva so'dhisa he te - tyagrimeNa smbndhH| te ke parISahopasargA iti tAn nAmagrAhaM darzayitumAha - 'taMjahA' ityAdi, tayathA - 'divvA vA mANussagA vA tirikkhajoNiyA vA' ityAdi, zeSaM sarva sUtraM yavamadhyacandrapratimAbad vyAkhyeyam // sU0 3 // pUrvaM vajramadhyacandrapratimAyAH svarUpaM pradarzitam, samprati tasyAH pAlanaprakAraH pradarzyate - 'varamajyaM NaM' ityAdi / sUtram - vairamajjhaNaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagAramsa bahulapakkhassa pADivae says pannarasa dattIo bhoyaNassa paDigAhittae - pannarasa pANagassa, savvehiM duppayaca upayAiehi AhArakaMkhIhi jAva No AhArejjA | bitiyAe se kappara cauddasa dattIo bhoyaNassa, cauddasa pANagassa paDigAhittae jAva No AhArejjA / evaM jAva paNarasIe Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 4 vajramadhyacandrapratimAsvarUpam 239 egA dttii| sukkapakkhassa pADivae kappai do dattIo, bIyAe tiNNi jAva cauddasIe paNarasa, puNNimAe abhattaDhe bhavai / evaM khalu esA vairamajjhA caMdapaDimA ahAsutaM ahAkappaM ahAmaggaM jAra aNupAliyA bhavai // suu04|| chAyA-vajramadhyAM khalu candapratimAM pratipannasyA'nagArasya bahulapakSasya pratipadi kalpate tasya paJcadaza dattIrbhojanasya pratigrahItum paMcadaza pAnakasya, sarvaidvipadacatuSpadAdibhirAhArakAMkSibhiH yAvat no Aharet / dvitIyAyAM tasya kalpate caturdaza dattI - janasya pratigrahItuM caturdaza pAnakasya yAvat no Aharet / evaM yAvat paJcadazyAm (amAvAsyAyAm) ekA dttiH| zuklapakSasya pratipadi kalpate dve dattI, dvitIyAyAM tisraH yAvaccaturdazyAM paJcadaza, pUrNimAyAm abhaktArtho bhavati / evaM khalu eSA vajramadhyA candrapratimA yathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArga yAvat anupAlitA bhavati // suu04|| bhASyam-'vairamajha NaM caMdapaDima' vajramadhyAM khalu candrapratimAm 'paDivannassa' aNagAramsa' pratipannasyA'nagArasya-sAdhoH 'bahulapakkhassa' bahulapakSasya kRSNapakSasyetyarthaH 'pADivae' pratipadi-pratipattithI prathamadivase ityarthaH, 'kappai pannarasa dattIo bhoyaNassa paDigAhittae' kalpate paJcadaza datnI janasya-bhaktaudanAdeH pratigrahItum, tathA-'pannarasa pANagassa' paJcadaza dattIH pAnakasyApi pratigrahItuM kalpate, kadA ? ityAha-'savvehiM duppayacauppayAiehiM AhArakaMkhIhiM jAva No AhArejjA' sarveSu dvipadacatuSpadAdiSu AhArakAMkSiSu pratinivRtteSu yAvad no Aharet, etayA sUtroktayA eSaNayA eSayan yadi labheta tadA-Aharet, etayA eSaNayA eSayan no labheta tadA no Aharediti sarvatraiva yojanIyam / atra-yAvatpadagRhItasya sarvasyApi pAThasyAoM yavamadhyacandrapratimAsUtre vilokanIyaH / "bitiyAe caudda sadattIo bhoyaNassa paDigAhittae jAva No AhArejjA' kRSNapakSasya dvitIyAyAM tithau dvitIyadivase ityarthaH 'se' tasyA'nagArasya kalpate caturdaza dattIrbhojanasya-bhaktaudanAdeH pratigrahItum caturdaza pAnakasya pAnasyApi caturdazaiva dattIH pratigrahItuM kalpate, tatra yadi etayA sUtroktayA eSaNayA eSayan labheta tadA-Aharet yadi no labheta tadA no Aharet , iti / evaM jAva paNarasIe egA dattI' evam-anena prakAreNa yAvat tRtIyAta Arabhya kramaza ekaikonatvena paJcadazyAM tithau-amAvAsyAyAm ekA dattirgrahItavyA bhavati, ekAM datti pratigrahItuM kalpate / tadanantaram 'mukkapakkhassa pADivara' zuklapakSasya pratipattithau kalpate sAdhoH ve dattI pratigrahItum, 'vIyAe tiNNi' dvitIyAyAM tisraH 'jAva cauddasIe paNarasa' yAvat tRtIyAta Arabhya kramaza ekaikavRddhayA caturdazyAM tithau paJcadaza, 'puNNimAe abhattadve Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArastre bhavai' pUrNimAyAM paurNamAsyAM tithau sa pratimAdhArI sAdhuH abhaktArthaH- bhaktaprayojanarahitaH upoSito bhavati / evaM khalu esA vairamajjhA caMdapar3imA' evam uktaprakAreNa eSA - kathitasvarUpA vajramadhyA candrapratimA, 'ahAsutaM ahAkappaM jAva aNupAliyA bhavai' yathAsUtraM yathAkalpaM yAvadanupAlitA bhavati, eSAM padAnAmartho yavamadhya candrapratimA sUtre'valokanIyaH evaM prakAreNa vajramadhya candrapratimA nirUpitA bhavati / etAvAnatra bhedo dvayoryavamavyavajramadhyacandrapratimayoH yat yavamadhyA candrapratimA AdAvavasAne ca tanukA madhye ca vipulA / vajramadhyacandra pratimA tu - AdAvavasAne ca vipulA madhye tanuketi / sUtre'rthe ca sati dhRtibalasaMpanna eva yavamadhyAM vajramadhyAM ca candrapratimAM pratipadyate iti vijJeyam // sU0 4 // 240 tithiH dattiH vajramadhyacandrapratimA koSTakam kRSNapakSe prati. dvi. tR. ca. paM. pa. sa. a. na. da. ekA dvA. tryo. ca. amA. 111 15, 14, 13, 12, 11, 10, 9, 8, 7, 6, 5, 8, | | | | | | | | | | | | prati dvi. tR. ca. paM. pa. sa. a. na. tithiH dati: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, | | | | | | zuklasukSe | | | 9, 10, 3, 20 daza. e. dvA. trayo. ca. pU. 11 11, 12, 13, 14, 15, abhaktArthaH 1 1 1 1 pUrvaM pratimA proktA, pratimAM cAgamAdivyavahArakuzala evaM pAlayituM samartho bhavediti paJcavidhaM vyavahAraM pradarzayati - 'paMcavihe vavahAre pannatte' ityAdi / sUtram - paMcavihe vavahAre pannatte taM jahA - Agame 1, sue 2, ANA 3, dhAraNA 4, ate 5 / jattheva tattha Agame siyA AgameNaM vavahAraM paTTavejjA, no se tattha Agame siyA, jahA se tattha sue siyA sueNaM vavahAraM paTTavejjA, no se tattha sue siyA jahA se are ANA siyA ANAe vavahAraM paTTavejjA, no se tattha ANA siyA jahA se tattha dhAraNA siyA dhAraNAe vavahAraM paTTavejjA no se tattha dhAraNA siyA, jahA se tatthajIe, Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0-5 AgamAdipaJcavidhavyavahAranirUpaNam 241 siyA jIeNaM vavahAraM paTTavejjA, eehiM paMcahi vavahArehiM vavahAraM paTTavejjA taMjahA-AgameNaM sueNaM ANAe dhAraNAe jIeNaM / jahA jahA Agame sue ANA dhAraNA jIe tahA tahA vavahAraM paTThavejjA / se kimAhu bhaMte ? AgamabaliyA samaNA NiggAMthA / icceyaM paMcavihaM vavahAraM jayA jayA jahiM jahiM tayA tayA tahiM tahiM aNissiovassiyaM bavahAraM vavahAremANe samaNe NiggaMthe ANAe ArAhae bhavai // sU0 5 // chAyA-paJcavidho vyavahAraH prajJaptaH tadyathA-AgamaH 1, zrutam 2, AjJA 3, dhAraNA 4. jItam 5, yatraiva tatrAgamaH syAt / Agamena vyavahAraM prasthApayet 1, no atha tatrAgamaH sthAt yathA atha tatra zrutaM syAt zrutena vyavahAraM prasthApayet 2, no atha tatra zrutaM syAt yathA atha tatrAzA syAt AjJayA vyavahAraM prasthApayet 3, no tatrAzA syAt yathA atha tatra dhAraNA syAt dhAraNayA vyavahAraM prasthApayet 4, no atha tatra dhAraNA syAt yathA atha tatra jItaM syAt jotena vyavahAraM prasthApayet 5, / ebhiH paJcabhirvyavahArairvyavahAraM prasthApayet tadyathA-Agamena zratena, AzayA, dhAraNayA jItena, yathA yathA AgamaH zratam AkSA dhAraNA jItam tathA tathA vyavahAraM prasthApayet / atha kimAhurbhadanta !, AgamabalikAH zramaNA nirgrnthaaH| ityetaM paJcavidhaM vyavahAram yadA yadA yatra yatra tadA tadA tatra tatra anizritopazritaM vyavahAraM vyavaharan zramaNo nirgranthaH AzayA ArAdhako bhavati ||suu05|| bhASyam - 'paMcavihe vavahAre pannatte' paJcavidhaH paJcaprakArako vyavahAraH, tatra-vyavaharatIti vyavahAraH prajJaptaH-kathitaH, tameva paJcavidhatvaM darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'Agame' AgamaH, tA''gacchati prApto bhavati mokSarUpo'rtho'nena, jJAnadarzanacAritrarUpo vA'rthe 'nena ityAgamaH dvAdazAGgagaNipiTakarUpaH sAdhUnAM pravRttinivRttirUpo vyavahAra ityarthaH, atra guNaguNinorabhedopacArAd guNena guNI gRhyate tena Agama iti AgamavyavahArI sa ca kevalajJAnI 1, manaHparyavajJAnI 2, avadhijJAnI 3, caturdazapUrvadharaH 4, dazapUrvadharaH 5, navapUrvadharazceti SaDete AgamavyavahAriNo bhavanti 6 / eteSu SaTsu uttarottaraM grAhyaH 'sue' zrutam-zrutavyavahArI AcAraprakalpanizIthAdisUtradhArI, satra zrutazabdena navA dipUrvANAmapi grahaNaM bhavati, tena navapUrvAdidharA api sUtravyavahAriNaH kathya te 2 / 'ANA' AjJA-AjJAvyavahArI, yathA-kecidgItArthA AcAryAdayaH dUradezasthitA jAbalakSINatvena vihRtyAgantuM na samarthA bhaveyusteSAmAjJayA, tIrthakarAjJayA zAstradvArA vA vyavaha ti prAyazcittAdi dadAti sa AjJAvyavahArIti 3 / 'dhAraNA' dhAraNAvyavahArI, yo dhAraNaya vyavaharati sa dhAraNAvyavahArI, dhAraNA nAma gItArthagurvAdibhiH kasmaiciddattA zodha dRSTvA taddattA zodhi zrutvA vA dhAryate sA dhAraNA kathyate tayA vyavahA dhAraNAvyavahArI procyate, yathA-yaH kazcid gItArthavyavahArI kasmaicit prAyazcittAdi dadAti tactvA -taduktaM dhArayitvA yaH prAyazcitaM dadAti sa dhAraNAvyahArIti kathyate 4 / 'jIe' jItam-guruparamparAgata- mya, 31 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 vyavahAra prakriyArUpaM tena yo vyavaharati sa jItavyavahArI, yaH pUrvAcArya paramparAmanusRtya prAyazcittAdi dadAti sa jItavyavahArI kathyate 5 / ___ eSu paJcasu madhye ekaikAbhAve uttarottareNA''locanA grahItavyeti pradarzayati-'jattheva tattha' ityAdi, 'jattheva tattha Agame siyA AgameNa vavahAraM paTTavejjA' yatraiva yatra sthAne AgamaH AgamavyavahArI bhavet tatra sthAnavizeSe Agamena-AgamavyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet, tatra vyavahAranirNayamAgamavyavahAriNaiva kArayet-AgamavyavahAripArzva eva AlocanAM gRhNIyA. diti bhAvaH / AgamavyavahAriNo jinendrANAmAjJayaiva yathAvasthitaM vyavahAraM vyavaharanti kintunAdhikaM na nyUnam , teSAM rAgadveSavinirmuktatvAt / uktaJca "te AgamavavahArI, havaMti je rAgadosanimmukkA / jiNavaraANAe je, vavahAraM vavaharaMti jahatatthaM" // 1 // chAyA-te AgamavyavahAriNo, bhavanti ye raagdvessnirmuktaaH| jinavarAjJayA ye vyavahAraM vyavaharanti yathAtathyam / 1 // iti / ataH prathamaM teSAM pArve vyavahAraM prasthApayediti / 'no tattha Agame siyA' atha ca yatra no AgamaH-AgamavyavahArI na syAt na bhavet tadA 'jahA se tattha mue siyA' atha yathA tatra zratam-zratavyavahArI bhavet tahA 'sueNaM vavahAraM paTTavejjA' zrutena zrutavyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet zrutavyavahAritaH prAyazcittaM gRhNIyAdityarthaH / 'no se tattha sue siyA' atha no tatra zrutam-zrutavyavahArI syAt kintu 'jahA se tattha ANA siyA' yathA tatrAjJA syAt yadi zrutavyavahArI na bhavet kintu-AjJAvyavahArI bhavet tadA 'ANAe vavahAraM paTTavejjA' AjJayA AjJAvyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet AjJAvyava. hAridvArA prAyazcittaM gRhNIyAdityarthaH / 'no se tattha ANA siyA jahA se tattha dhAraNA siyA' atha no tatrA''jJA syAt atha yathA tatra dhAraNA syAt , yadi kadAcit yatrAjJAvyavahArI na bhavet kintu dhAraNAvyavahArI bhavet tadA 'dhAraNAe vavahAraM paTTavejjA' dhAraNayA-dhAraNAvyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet / 'no se tattha dhAraNA siyA jahA se tattha jIe siyA jIeNaM vavahAraM paTTavejjA' atha no tatra dhAraNA-dhAraNAvyavahArI syAt atha yathA tatra jItaM-jItavyavahArI syAt tadA jItena jItavyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet , dhAraNAvyavahAriNo'bhAve jItavyavahAridvAreNaiva AlocanAvyavahAraM kuryAdityarthaH / 'eehiM paMcahi vavahArehi vavahAraM paTTavejjA' etaiH- uparidarzitaiH paJcabhirvyavahAribhirvyavahAraM prasthApayet kuryAt , 'taMjahA' tadyathA-'AgameNaM sueNaM ANAe dhAraNAe jIeNaM' Agamena 1, zrutena 2 AjJayA 3, dhAraNayA 4, jItena 5 / 'jahA jahA Agame 1, sue 2, ANA 3, dhAraNA, Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyam u0 10 sU0 5 AgamAdipaJcavidhavyavahAranirUpaNam 243 jIe' yatha yathA AgamaH 1, zrutam 2, AjJA 3, dhAraNA 4, jItam 5 'tahA tahA vavahAraM paTTa vejjA' AgamavyavahAriNo'bhAve tathA tathA tena tena zrutavyavahAryAdiprakAreNa vyavahAra prasthApayet / 'se kimAhu bhaMta ?' atha kimevamAhurbhadanta ! he bhadanta ! kathamevaM kathayasi yat prathamamAgamavyavahAriNaiva vyavahAra prasthApayedityAgamasya prAthamyaM dadAti ? tatrAha-'AgamabaliyA samaNA NigaMthA' AgamabalikAH Agama eva balaM yeSAM te AgamabalikAH AgamAdhAravanta eva zramaNA nimrathA bhavanti, Agamabalenaiva zramaNA nirgranthA Agamenaiva vyavaharanti, Agamasya tIrthakaraiH svamukhA~ccaritatvAditi / 'icceyaM paMcavihaM vavahAraM' ityetaM-pUrvapradarzitaM paJcavidhaM paJcaprakAraka vyavahAram ; 'jayA jayA jahi jahi' yadA yadA yatra yatra ye ye AgamAdivyavahANio bhavanti 'tayA tayA tarhi tarhi' tadA gadA tatra tatra-teSAM teSAM samIpe, 'aNissiovassiyaM' anizritopazritaM yathA syAttathA kasyApi nizrAM varjayitvA-yathA amukasya nizrayA''locanAM karoti tadA-sa nyU prAyazcittaM dAsyatItyevaMrUpAM nizrAM vivarNya 'vavaharamANe samaNe NiggaMthe ANAe ArAhae bhavaI' vyavaharan-vyavahAraM kurvan zramaNo nimranthaH AjJAyAH-tIrthakarAjJAyA ArAdhako bhavatIti / / ___atrA''gamAdipaJcasu vyavahAriSu krameNa vyavahAraH prasthApayitavyaH, yadi vyutkrameNa vyavaharati tadA catvAro gurumAsAH prAyazcittaM bhavati, ayaM bhAvaH-Agame vidyamAne zrutAdibhirvyavahAraM karoti / zrute vidyamAne AjJAdibhirvyavaharati / AjJAvyavahAre vidyamAne dhAraNAvyavahAraM prasthApayati / dhAra gAyAM vidyamAnAyAM jItena vyavahAraM prasthApayati / ityevaM vyutkrameNa vyavahAraprasthApane sAdhuzcaturgurukAdiprAyazcittabhAg bhavatIti vijJeyam / prathamaM mukhyatayA AgamavyavahArisamIpe evAlocanA karttavyA bhavet / AgamavyavahAriNo'pi SaividhA bhavanti tatrApi krameNaiva vyavahAraH prasthApanIyaH, yathA prathamaM kevalajJAnisamIpe AlocanA karttavyA, sa cAlocakasya sarvamaticAraM jAnAti, na tasya samIpe mAyA kattuM zakyate 1, tadabhAve manaHparyavajJAnipAce 2, tadabhAveavadhijJAnipazrve 3, tadabhAve caturdazapUrvadharasamIpe 4, tadabhAve dazapUrvadharasamIpe 5, tadabhAve navapUrvadharasamIpe 6, AlocanA grahItavyA / pUrvapUrvA'bhAve uttarottaro grAhyaH / evamagre zrutavyavahArAdiviSaye'pi maryAdA bodhyA / nanu yasmin kAle bhagavanto gaNadharAH 'vavahAre paMcavihe pannatte' ityAdi sUtraM nibaddhavantastasmin kAle bAdhitarUpeNA''gama AsIdeva tataH kasmAt kAraNAt AjJAdayo jItAntA vyavahArAH sUtre tairnibaddhAH, AgamAdeva sarvavyavahArasaMbhavAt, na hi sUryaprakAzasattAyAM cAkSuSkakAryasaMpAdanAya pradIpAdInAmalpaprakAzAnAM saMgraho :bhavati ! atrAha-te'vadhijJAnAdinA jJAtavantaH, yat sa etAdRzaH kAlaH samAgamiSyati yasmin kAle sUtramanAgataviSayaM bhaviSyati Agamasya Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 vyavahArasUtre vyucchedo bhaviSyati tadA zeSairvyavahArairvyavaharttavyaM bhaviSyatIti kRtvA zrutAdivyavahArAnapi sUtre nibaddhavantaH / tatrApi vyavahAraH kSetraM kAlaM ca prApya yo yathA saMbhaviSyati, tena tathA vyavahAraH karaNIyo bhaviSyatIti / ayaM bhAvaH--yasmin yasmin kAle yo yo vyavahAro vyavacchinno'vyavacchinno vA bhavidhyati tasmin tasmin kAle prAguktakrameNa sAdhavo vyavahAraM vyavahariSyanti / tathA yasmin yasmin kSetra yugaprathAnairAcAryAdibhiyAM yAM vyavasthA vyavasthApayiSyanti tayA tayA vyavasthayA anizritopazrita vyavahAraH pravartito bhaviSyatIti vicArya AgamAdipaJcavyavahArasUtraM te nibaddhavanta iti / ____ api ca-AgamAdikA dhAraNAntAzcatvAro vyavahArAH yAvattIrthapravRttistAvad bhaviSyati, jItavyavahArastu yAvaccaturvidhaH saGghaH pracaliSyati tAvatkAlaparyantaM sthAsyati tasmAt kAraNAt jItavyahAropAdAnaM kRtamiti vivekaH / sUtre yaduktam-sUtroktavyavahAraM vyavaharan zramaNo nirgrantha AjJayA ArAdhako bhavatIti, sA cA''rAdhanA khalu triprakArikA bhavati yathA-uskRSTA''rAdhanA 1, madhyamA''rAdhanA 2, jaghanyA''rAdhanA ca / tatrotkRSTAyA ArAdhanAyAH phalam--eko bhavaH, madhyamAyA ArAdhanAyAH phalam dvau bhavau, jaghanyAyA ArAdhanAyAH phalam-trayo bhavAH / athavA yadi tadbhave mokSo na jAtastadA utkRSTAyA ArAdhanAyAH phalam-jaghanyasaMsaraNam dvau bhayo / madhayamAyA ArAdhanAyAstrayo bhavAH, jaghanyAyA ArAdhanAyA utkRSTA aSTau bhavA bhaveyurityArAdhanAyAH phalaM vijJeyam / sUtroktavyavahArapadavyAkhyA yathA-yenA''gamAdinA zramaNo vyavaharati-vyavahAraM karoti so'pyAgamAdirvyavahAraH, vyavahriyate'neneti vyutpattyA-AgamAderapi vyavahArasvAta, yadyapi vyavaharttavyaM vastupratikramaNapratilekhanAdikaM munirvyavaharati so'pi vyavahAra eva / vyavahiyate yaH sa vyavahAra iti karmasAdhanAt tadevaM karaNe karmaNi ubhayatrApi vyavahArazabdaH prayujyate zAbdikamaryAdAbalAt // sU0 5 // pUrva vyavahArAH pradarzitAH, te ca puruSAdhInA bhavantIti tAn samyagjJAnavantaH puruSA eva vyavahartumarhantIti / puruSAzcArthakarA mAnakarA iti dvividhA bhavantIti teSAM caturbhaGgI pradarzyate'cattAri' ityAdi / sUtram-cattAri purisajAyA pannatA taMjahA-aTTakare nAma ege no mANakare 1, mANakare NAmaM ege no aTTakare 2, ege aTThakare vi mANakare vi 3, ege no aTTakare no mANakare // suu06|| Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU. 6-7 catuSpuruSajAtaprakaraNam 245 chAyA-catvAraH puruSajAtAH prajJaptAH, tadyathA-arthakaro nAma eko no mAnakaraH 1, mAnakaro nAma eko no arthakaraH 2, ekoarthakaro'pi mAnakaro'pi 3, eko no arthakaro no mAnakaraH 4 // sU0 6 // bhASyam- 'cattAri' catvAraH 'purisajAyA' pannattA' puruSajAtAH-catuSprakArAH puruSAH prajJaptAH-kathitAH, tAneva caturo bhedAn darzayati-taMjahA' tadyathA-'atthakare nAma ege no mANakare' arthakaro nAma ekaH no mAnakaraH, tatrArtha upakAraH tAdRzamathaM karoti so'rthakaraH pareSAM hitakArako'hitanivArako bhavet kintu na maankrH| pareSAmupakAraM kRtvA'bhimAnaM na karotIti prathamaH 1 / 'mANakare NAma ege No aTTakare' mAnakaro nAma ekaH na tvarthakaraH kazcidetAdRza. puruSaH, yo hi mAnaM karoti, na punaH karoti kadAcidapi kasyApi kamapyupakAram, eSa dvitIyaH 2 / 'ege aTThakarevi mANakarevi' eko'rthakaro'pi mAnakaro'pi, tRtIyastu sa hi bhavati yo mAnaM karoti upakAramapi karoti 3 / 'ege no aTThakare no mANakare' ekazcaturthaH saH, yo no arthakaroM no vA mAnakaraH ubhayamapi na karoti, caturtha prakArakaH saH, yo na pareSAmupakAraM karoti na mAnamapi karoti 4 / ete catvAraH catubhirbhadairbhinnAzcaturvidhAH puruSA bhavantIti / ayaM bhAvaH- eko'rthakaraH AcAryasya vaiyAvRttyasaMpAdako na tu mAnakaraH 1 / dvitIyo nArthakaraH kevalaM mAnakara eva rAjavaMzIyo'ham, dhanikavaMzIyo'haM veti jAtikulAdyabhimAnavAneva 2 / tRtIya ubhayakaraH arthakaro'pi mAnakaro'pi, mAnaM kurvannapi bhAcAryAdeH kAryasaMpAdakaH 3 / caturtho nArthakaro, na vA mAnakaraH, arthamAcAryAdena kimapi kArya karoti, mAnam-abhimAnamapi na karoti hai / atra-catuSprakArakeSvapi puruSeSu madhye prathamatRtIyau-aryakarobhayakarau saphalau, itaraudvitIyacaturthI-mAnakaro no arthakaro nobhayakarazcetyetau dvitIyacatuthau puruSau niSphalau / atha dRSTAntamAha- ekasmin nagare keciccatvAraH puruSAH kenApyaparAdhena rAjJA nirviSayIkRtAH santo dezAntare gatvA kasyacidrAjJaH sevAyAM sthitavantaH / tatra teSu catuSu madhye ekastasya rAjJaH kArya saMpAdayati nAbhimAnaM karoti, tathA-rAjJo'bhyutthAnAsanadAnAdinA vinayaM ca karoti 1 / dvitIyo rAjJaH kArya tu saMpAdayati kintu-mAnaM karoti nAbhyutthAnAsanadAnAdinA kamapi vinayaM karoti-'ahamapi rAjavaMzIyaH kulajAtyAdimAnasmi, ahamapi jAtikulAdinA'nena samAna evA'smI'-tyabhimAnaM karoti 2 / etau dvau prathamatRtIyabhaGgapradarzitau puruSau staH / zeSayoIyormadhye eko mAnaM karoti-'ahametAdRzo'smi, mama pUrvajAH samRddhizAlina bhAsan' ityAdirUpeNa mAnamAtraM karoti kintu na rAjJaH kArya saMpAdayati 1, dvitIyastu rAjJo Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtra na kamapi kArya sAdhayati mAnamapi na karoti / etau dvau dvitIyacaturthabhaGgoktau puruSau staH / tatra rAjA ca prathamatRtIyabhaGgavattiSuruSAbhyAM yathAyogaM vRttiM dattavAn , dvitIyacaturthabhaGgavartipuruSAbhyAM na kAmapi vRttiM dattavAn / iti dRSTAntaH / evameva puruSacatuSTayadRSTAntena ko'pi sAdhurAcAryasyAyaM karoti na ca mAnam, sa cetthamAcAryavaiyAvRttyAdi bhedairdazaprakAraM vaiyAvRttyaM saMpAdayati, athavA-AcAryasya samAgacchato'bhyusthAnam 1, AsanAdidAnad 2 kRtikarma 3, vizrAmaNA 4, uccArapAtrakasya-prasravaNapAtrakasya zleSmapAtrakasya copanayanam 7, saMstArakasya karaNam 8, AcAryasamIpe AsanakaraNam 9 ityAdiprayojanabhedato'nekaprakArakA arthA bhavanti, tatkaraH arthakaraH procyate 1 / dvitIyo bhavati mAnakaraH, yathA-samAgacchata AcAryasyA'bhyutthAnaM na karoti yadi vA-'AcAryeNa na me'bhyarthanA kRtA na vA mama prazaMsA kRtA' . ityAdirUpeNa mAnaM karoti na kiJcitkArya saMpAdayatIti mAnakaro nArthakaraH 2 / tRtIya AcAryasyA'rthakaro'pi mAnakaro'pi AcAryasya vaiyAvRttyAdi karoti kintu mAnavazAdabhyutthAnAdi na karoti 3 / caturtho no arthakaro no vA mAnakaraH ayamAcAryasya dvayamapi na karoti / tatra dvitIyacaturtho no karmanirjarAyA lAbhavantau bhavataH, na tayorAcAryAH sUtramarthamubhayaM vA prayacchanti / prathamatRtIyayostu sUtrArthatadubhayasya nirjarAyAzca lAbho bhavati arthakAritayA AcAryasya manaHprasAdakatvAt , / tasmAt prathamatRtIyAbhyAmiva vartitavyam na tu kadAcidapi dvitIyacaturthAbhyAmiveti / tadevaM catvAraH puruSajAtAH pradarzitAH // sU0 6 // pUrvamAcAryasyA'rthakaramAnakarapuruSajAtacaturbhaGgI pradarzitA, samprati gaNamadhikRtya caturbhaGgImAha'cacAri' ityAdi / sUtram-cattAri purisajAyA pannattA taMjahA-gaNakare nAma ege no mANakare 1, mANakare nAma ege no gaNaTakare 2, ege gaNahakarebi mANakarevi 3, ege no gaNaTakare no mANakare // 4 // sU0 7 // chAyA catvAraH puruSajAtAH prakSaptAH tadyathA--gaNArthakaro nAma eko, no mAnakaraH 1, mAnakaro nAma eko no, gaNArthakaraH 2, eko gaNArthakaro'pi mAnakaro'pi 3, eko no gaNArthakaro no mAnakaraH 4 // sU0 7 // bhASyam - 'cattAri' catvAraH-catuSprakArAH 'purisajAyA' puruSajAtAH-puruSaprakArAH 'pannattA' prajJaptAH / tAneva caturo bhedAn darzayati-taMjahA' ityAdi / 'taMjahA' tadyathA-'gaNakare' NAma ege no mANakare' gaNArthakaro nAma-eko no mAnakaraH tatra-gaNo nAma gacchaH-samudAyaH tasya gaNasya yo'rthaH-kAryam tasya gaNakAryasya karaH-saMpAdako yaH sa gaNArthakaraH gacchakAryasaMpAdaka ityarthaH, no mAnakaraH gaNasya kArya kRtvA'pi mAnamabhimAnaM na karoti, etAdRzaH Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANyam u0 10 sU08-9 catuSpuruSajAtaprakaraNam 247 puruSaH prathamaH 1 / 'mANakare NAma ege no gaNar3hakare' mAnakaro nAma eko no gaNArthakaraH mAnaM karoti no karoti gaNasyArtha-kAryam sa ca dvitIyaH 2 / 'ege gaNaTakarevi mANakarevi 3, eko gaNArthakaro'pi mAnakaro'pi-gaNasyA'rthasaMpAdako'pi bhavati tathA mAnakaro'pIti tRtIyaH 3 / ege No gaNaTTakare No mANakare' eko no gaNArthakaro no mAnakaraH, na khalu gaNasyA'rtha-kAryameva karoti na vA mAnamabhimAnaM karotIti caturthaH puruSaH 4 teSu caturvapi purujhajAteSu ye sAdhoH samAnarUpadhAriNo muNDitaziraskA bhikSATanazIlAH, tathA daivacintakAH nidarzanaM dRSTAnto bhavati / tatra- daivacintakA nAma te ye zubhAzubhaM rAjJe kathayanti, zakunAdizAstrajJA ityarthaH, ta evAtra dRSTAntaH, tathAhi-prathamaH saH yo hi rAjJA pRSTo'pRSTo vA zubhAzubhaM sAdhayati, kintu-mAnaM na karoti 1 / dvitIyo mAnaM karoti na ca mAnAdeva kiJcit pRSTo'pi kathayati 2 / tRtIyo yadi pRcchati tadA kathayati no pRcchati tadA na kathayati 3 / caturtho na kimapi kathayati na vA mAnameva karoti 4 / tatra dvau prathamatRtIyau saphalau, dvau ca dvitIyacaturthI viphalau / evaM dRSTAntagatena prakAreNa gaNe'pi prathamatRtIyau saphalau, dvau ca dvitIya-caturtho viphalAveva jJAtavyau / teSAM caturNAmapi sAdhUnAM madhye prathama AhAropadhizayanAsanAdibhirgacchasyopakAraM karoti, na ca kadAcidapi mAnaM karoti 1 / dvitIyo mAnaM karoti na ca gaNadharasyopakAraM karoti 2 / tRtIyo gacchasyopakAramapi karoti mAnamapi karoti 3 / caturthastu-na gacchasyopakAraM karoti na vA mAnameva karoti 4 / ta ime catvAro muniprabhedA bhavantauti // sU0 7 // atha gaNasaMgrahamadhikRtya caturbhaGgImAha--'cattAri purisajAyA' ityAdi / sUtram-cattAri purisajAyA pannattA taMjahA-gaNasaMgahakare nAmaM ege no mAnakare 1 ege mANakare no gaNasaMgahakare 2, ege gaNasaMgahakarevi-mANakarevi 3, ege no gaNasaMgahakare no mANakare 4 // sU0 8 // chAyA-catvAraH puruSajAtAH prajJaptAH, tadyathA-gaNasaMgrahakaro nAma eko na mAnakaraH 1, eko mAnakaro no gaNasaMgrahakaraH 2, eko gaNasaMgrahakaro'pi mAnakaro'pi 3, eko no gaNasaMhagrakaro no mAnakaraH // sU0 8 // bhASyam-'cattAri purisajAyA' catvAraH puruSajAtAH, tatra-catvAraH-catuSprakArakAH puruSajAtAH-puruSAH 'pannattA' prajJaptAH, tAneva medAn darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'gaNasaMgahakare NAmaM ege no mANakare' gaNasaMgrahakaro nAma eko na mAna Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 vyavahArasUtre karaH, tatra gaNasya- gacchasya saMgraha - dravyabhAvabhedabhinnaM karoti-saMpAdayati yaH sa gaNasaMgraha - karaH, saMgraho dvividho dravyato bhAvatazca tatrA''hAravastrapAtrAdikaM dravyasaMgrahaH, sUtrArthajJAnAdikaM bhAvasaMgrahaH, tadubhayamapi saMgrahaM saMpAdayati no mAnakaraH - no- na kathamapi mAnakaraH AhAravastra pAtrAdinA jJAnAdinA ca gacchasyopagrahaM karoti kintu nAbhimAnaM karotIti prathamaH 1 / 'ege mANakare no gaNasaMgahakare 2' eko mAnakaro no gaNa saMgrahakaraH - svasya jAtikulAde - manameva karoti gaNasaMgrahaM na karotIti dvitIyaH 2 / ' ege gaNasaMgahakarevi mANakarevi' eko gaNasaMgrahakaro'pi mAnakaro'pi gaNasyApi saMgrahaM karoti mAnamapi karotIti tRtIya 3 / 'ege no gaNasaMgahakare no mANakare 4' eko no gaNasaMgrahakaro no mAnakaraH, dvayamapi na karotIti caturthaH 4 / ayaM bhAvaH tatra prathamabhaGgIyaH sAdhuH dravyata AhAropadhizayyAdidvArA saMgrahakaro bhavati, bhAvato jJAnAdinA saMgrahakaro bhavati, graNanAyake AcArye'samarthe sati yadA guruH zArIrikAdisAmarthyA'bhAvena vAcanAdAne zakto na bhavati tadA ziSyAt prAtIcchakAt vAcayati eSaH prathamaH 9 / dvitIyastu - mAnaM karoti na tu dravyato bhAvato vA gaNasya saMgrahaM karoti 2 / tRtIyastu - gaNasya dravyato bhAvatazca saMgrahaM karoti 3 / caturthastu na dravyato na bhAvato gaNasya saMgrahaM karoti 4 / tadevaM catvAraH puruSA bhavanti // sU0 8 // atha gaNazobhAmadhikRtya caturbhaGgImAha - ' cattAri purisajAyA' ityAdi / sUtram - cattAri purisajAyA pannattA, taMjaso kare 1, mANakare nAmaM ege no gaNasohakare 2, ege ege no gaNasohakare No mANakare 4 / / sU0 9 // gaNahAhakare nAma ege no mANa gaNa sohakarevi mANaka revi 3, chAyA - catvAraH puruSajAtAH prazaptAH, tadyathA- gaNazobhAkaro nAma eko no mAnakaraH 1, mAnakaro nAma eko no gaNazobhAkaraH 2, eko gaNazobhAkaro'pi mAnakaro'pi 3, eko no gaNazobhAkaro no mAnakaraH 4 // sU0 9 // bhASyam - ' cattAri' catvAraH 'purisajAyA' puruSajAtAH - puruSaprakArAH 'pannattA' prajJaptAH / tAneva caturbhedAn puruSAn darzayitumAha - 'taM jahA ' tadyathA - ' gaNa sohakare nAma ege no mANakare1' gaNazobhAkaro nAma eko no mAnakaraH, tatra gacchasya catuviSasaGghasya zobhAM gaNasya khyAtiM pravacanaprabhAvanArUpAM vA karoti sa 'gaNazobhAkaraH, no mAnakaraH na tu kadAcidapi gaNasya zobhAkaraNAt svamanasi mAnam abhimAnaM karoti, etAdRzaH prathamaH puruSaH 1 / 'mANakare nAma ege no gaNasohakare2' mAnakaro nAma eko no gaNazobhAkaraH, mAnameva karoti kintu kadAcidapi gaNasya zobhAM na karoti, eSa dvitIyaH 2 / 'ege gaNa Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 10 catuSprakArapuruSajAtanirUpaNam 249 sohakarevi mANakarevi' ekastRtIyaH saH-yo gaNazobhAkaro'pi mAnakaro'pi zobhAmAnayorubhayorapi kArakaH sa tRtIyaH 3 / 'ege no gaNasohakare no mANakare' ekazcacaturthaH sa puruSo yo na kadAcidapi gaNazobhAkaro na vA mAnakaro bhavati ubhayavarjitazcaturthaH 4 / atrApi-caturSu bhaGgeSu madhye prathamatRtIyau saphalau, dvitIyacaturthabhaGgau viphalAviti // tatra-gaNazobhAkaro nAma-yo gaNaM zobhayati, zobhA khalu vAdijayapravacanoDDAhanivAraNAdibhirbhavati, tathAhi-vAdena vAdinaM parAjitya gaNaM zobhayati, utsUtraprarUpakaM sUtrArtha samyak pradarya jinamArge sthApayati, pravacanAkSepakAn sUtrapramANaM pradarzya pravacanaprabhAvanAM vardhayati dharma-kathAdibhinimittaiH, tathA vidyAdibhizconmArgagatAn yathAyogaM jinadharme Anayati, ityevaMprakAreNa sadA gaNaM zobhayati / ayaM bhAvaH- yadA kadAcit sakaladarzanapAradRzvA vAdI samAgatya gaNanAyakasya purata evaM vadati-bho AcAryamatapracAraka ! sAdho ! yadi tvayi pANDityaM bhavet , yadi vA pANDityena svakIyaM mataM loke vyavasthApathasi, tarhi rAjAdiparivRtapariSadi mayA saha vAdaM kuru, yadi mAM vijeSyasi tadA tvanmatasya saMsthApanaM syAt, ahaM tava dharma svIkariSyAmi, no cet kevalaM vipratArakameva tvAM manye / tadA yadi prativAdinA vAdaM kattai sa gaNanAyako na zakko bhavet tadA mahatI zAsanasyA'pratiSThA syAt iti manyamAno vAdanipuNaH sAdhustaM durdAntavAdinaM sarvajJasiddhAntoktamanekAntavAdaM puraskRtya parAjayati, parAjitya ca taM vAdinaM jinadharme sthApayitvA zAsanasya zobhAM vardhayati / evaMprakAreNa sa gaNasya zobhAkaro bhavati / na kevalaM vAdenaiva parAjitya gaNazobhAkaraH kintu dharmakathAM kRtvA gaNaM zobhayati / tathA nimittAdizAstraM samyag jJAtvA nimittAdikathanadvArA rAjAnamAvarjayitvA zAsanasya khyAti loke saMpAdayati / evaM vidyAdibalAt mahato'pi saGghaprayojanasya sAdhanAd gaNaM zobhayati / yadA kadAcit saGghasya mahatkArya samupasthitaM bhavet kArya ca tAdRzaM prakArAntareNa sAdhitaM na bhavati, tadA sa sAdhuH vidyAtizayaprabhAveNa saGghasya tAdRzaM kArya sAdhayan gaNazobhAkaro bhavatIti // sU0 9 // atha-zodhimadhikRtya caturbhaGgImAha-cattAri purisajAyA' ityAdi / sUtram-cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA gaNasohikare NAma ege no mANakare 1, ege mANakare no gaNasohikare 2, ege gaNasohikarevi mANakarevi 3, ege no gaNasohikare no mANakare // sU0 10 // chAyA-catvAraH puruSajAtAH prajJaptAH, tadyathA-gaNazodhikaro nAma eko no mAnakaraH, eko mAnakaro no gaNazodhikaraH 2, eko gaNazodhikaro'pi mAnakaro'pi 3, eko na gaNazodhikaro no mAnakaraH / / sU. 10 // mya. 32 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 vyavahArasUtre bhASyam - 'cattAri' catvAraH catuHsaMkhyakAH 'purisajAyA pannattA' purupajAtA puruSaprakArAH prajJaptAH, tAneva caturaH prakArAn darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi / 'taMjahA' tadyathA-'gaNasohikare NAma ege no mANakare 1' gaNazodhikaro nAma eko no mAnakaraH / tatra-gaNasya zodhiM prAyazcittadAnena dharmaprarUpaNayA ca vizuddhiM karotIti gaNazodhikaro na tu mAnakaraH 1 / 'ege mANakare no gaNasohikare 2' eko mAnakaro bhavati no na tu kadAcidapi gaNasya zodhikaro bhavati 2 / 'ege gaNasohikarevi mANakarevi 3' eko gaNazodhikaro'pi mAnakaro'pi 3 / 'ege no gaNasohikare no mANakare 4' eko no gaNazodhikaro no mAnakaraH 4 / atrApi prathamatRtIyabhaGgo saphalau, dvitIyacaturthabhaGgo viphalAviti / atrAyaM dRSTAntaH ekasmin nagare janapadavihAreNa viharanta AcAryA anekairmunisaGghATakaiH saha samavasRtAH / tatra sAdhusaGghATakAH pRthak 2 bhikSArtha grAme praviSTavantaH, tatraikasmin gRhasthagRhe ekaH saMghATako bhikSArtha gataH, tatra tasya gRhe tadA prAghuNakAdinimittaM bahulaM modakAnAM bhojyaM sampAditamAsIt tatastasmai sAdhusaGghATakAya vipulA modakAH prtilaabhitaaH| tadanantaramakasmAd dvitIyaH saGghATako'pi tatraiva gataH, tenApi vipulA modakA labdhAH / evaM tRtIyazcaturthaH saGghATako'pi tatra gataH modakAMzca labdhavAn / AgatAH sarve upAzraye, AcAryebhyo bhikSA prdrshitaa| sarveSAM sadRzabhikSAlAbhena teSAM sAdhUnAM manasi zaGkA jAtA yadeteSAM modakAnAmudgamA azuddhAH saMbhaveyuH sAdhUnAgatAn zrutvA sAdhvarthamime saMpAditA iti lakSyate / iti zaGkite gatvA tadgRhaM draSTavyaM sa praSTavyazca bhavet bho zramaNopAsaka ! adya tava gRhe saMkhaDirvartate prAdhuNakA vA samAgatAH ?, athavA sAdhUnAM kRte modakAH saMpAditAH krItA veti / tatra ca gRhe bhojanavelAyAM na ko'pi pravezaM labhate, ka etAdRzaH sAhasikaH sAdhuryoM bhojanavelAyAM gRhasthagRhe pravizet , pRcchAM vinA etadazanAdi sAdhubhirna bhoktavyam , eSa sAdhukalpaH / tatraikaH ojasvI sAdhuH tadgRhajanAnAM paricitazca sa tasmin gRhe'nivAritaprasarastad duSpravezaM gRhaM pravizati / pravizya ca teSAM modakAnAmudgamaM pRcchApratipRcchAdinA vijJAya zuddha eSAmudgamaH, iti nizaGkitaM karoti / AgatyA''cAryapAdamUle nivedayati na mAnaM karoti, eSa prathamaH puruSajAto yo'mAnena gatvA''hArasya zodhiM kRtavAn tenAyaM zodhikaro no mAnakara iti 1 / evaM dvitIyaH kevalaM mAnakaraH kintu zodhikaraNe'samarthaH 2 / tRtIyaH zodhimapi karoti, kRtvA mAnamapi karoti 3 / caturthastu nobhayakaraNasamarthaH 4 / iti bhaGgacatuSTayabhAvanA // sU0 10 // pUrva zodhimAzritya caturbhaGgI proktA, tatra zodhiriti vA dharma iti vA ekArthaH, dharmazca rUpato bhAvatazceti dvidhA bhavati tato rUpadharmobhayamadhikRtya caturbhaGgImAha-'cantAri' ityAdi / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 11-19 catuSprakAra puruSajAta nirUpaNam 251 sUtram - cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA - rUvaM nAma ege jahai no dhammaM 1, dhammaM nAma ege jahai no rUvaM2, ege rUvaMvi jahai dhammaMvi jahai3, egeno rUvaM jaes no dhammaM jaha4 // sU0 11 // chAyA - catvAraH puruSajAtAH prajJaptAH, tadyathA - rUpaM nAma eko jahAti no dharmam 1, dharma nAma eko jahAti no rUpam 2; eko rUpamapi jahAti, dharmamapi jahAti 3. eko no rUpaM jahAti no dharma jahAti4 || sU0 11 // bhASyam - - ' cattAri' catvAraH 'purisajAyA' puruSajAtAH puruSaprakArAH 'pannattA' prajJaptAH, tAneva caturo bhedAn darzayitumAha - ' tajahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA 'rUvaM nAma ege jahai no dhammaM rUpaM nAma eko jahAti no dharma jahAti, prayojane samupasthite sati rUpaM - svakIyaM liGgaM jahAti parityajati, svaliGgaM parityajyApi sAdhayati kAryam, kintu dharmaM zrutacAritralakSaNaM kadApi na jahAti, iti prathamaH 1 / 'dhammaM nAma ege jahai no rUvaM' dharma nAma eko jahAti no rUpam, yathA-pArzvasthaH iti dvitIyaH 2 / 'ege vaMvi jahai dhammaMvi jahai' eko rUpamapi jahAti dharmamapi jahAti, yathA - ekAntato mithyAdRSTiriti tRtIyaH 3 / 'ege no rUvaM jahai no dhammaM jahai' eko no rUpaM jahAti no dharmaM jahAti yathAjJAnAdiratnatrayA''rAdhakaH, iti caturthaH 4 / atra yaH sadorakamukhavastrikArajoharaNAdirUpo muniveSaH sa rUpamucyate, tathA dharmo jJAna-darzana- cAritralakSaNaH, dharmazabdena trayANAM ratnAnAmeva grahaNaM bhavati / ayaM bhAvaH - kazcid bhAvato jJAnAdiratnatraya samanvito'zivAdi - mithyAdRSTirAjAdi-kAraNavazAd anyaliGgaM gRhiliGga vA pratipadyamAnastyaktaliGgo'tyaktadharmazca kathyate / atra dRSTAntaH-- AsIt kasmiMzcinnagare kanakadatto nAma rAjA mahAmidhyAdRSTirnAstikavAdI vAvadUkaH vAcAlaH paNDitAbhimAnI paNDitaiH saha vAdaM dattvA tadbuddhimevopajIvya paNDitAn apamAnayati / atha kadAcit kAlAntare pravRddha mithyAvAsanaH sarvajJamatopAsakAn sAdhUn apavadrAvayituM pravRttaH / sa cAhya sAdhUn kathayati - yadi yuSmAkaM dharmaH satyastarhi bhavadbhirmayA saha vAdaH kriyatAm / yadA sAdhavo vAdAya samAgacchanti tadA kiJcidvAdaM kRtvA tAnapamAnya svadezAdeva niSkAsayati / tatastasyaitAdRzamapadrAvaNakaraNena sarve'pi sAdhavaH zrAvakAzca paramodvignA jAtAH, parasparaM vicAraNAM ca kuryuH - kathametasya rAjJo vAde parAjayaH syAt ayaM paNDitAbhimAnI duHkhAyati sAdhUn / tatastatrAsIt kazcit vAdalabdhisampannaH khecaralabdhimAMzca sAdhuH saH 'saMghasya apamAno Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 vyavahAramo bhavatIti vicArya svakIyaliGgaM parityajya anyaliGgaM vidhAya vAdakaraNAya rAjasamIpaM gatavAn / gatvA ca tena niveditam-yadekaH sAdhurvAdAya samAgataH / tacchRtvA saJjAtakutuhalo rAjA vAdakaraNAya sAdhumAhUtavAn , samAgataH sa sAdhurvAdAya / tadanantaraM dvayoH sAdhurAjJorvAdaH pracalitaH, pracalite vAde rAjA'lpamatitvAt niruttaro jAtaH / sAdhuzca vAdalabdhisampanno rAjAnaM mUkabad vacanarahitaM kRtavAn / tadanantaraM sa rAjA'lpazaktimattvAt , alpamatikatvAcca svapakSaM nirvAhayitumasamarthaH krodhAgnisaMtaptaH sAdhorvacasA'pamAnakaraNe pravRttaH / tato rAjasamIpato'pamAnaM jJAtvA sa sAdhurvAdadarpasphoTanAya rAjJo mastakaM pAdenA''kramya vAyuriva AkAze utSlutya tatsthAnAt palAyanaM kRtvA svasthAnamAgataH / eSa prathamaH puruSatyaktasvaliGgo'tyaktadharmA 1 / . dvitIyastyaktadharmA'tyaktarUpaH, sa khalu svaliGge sati pratipattavyaH, sa ca pArzvasthAdInAmanyatamo niSkAraNapratisevI avadhAvitukAmo vA jJAtavyaH, tasya bhAvatastyaktadharmatvAt svaliGgasya ca dhAraNAt 2 / tRtIya ubhayatyaktaH, rUpaM sAdhuveSamapi tyajati zrutacAritrarUpaM dharmamapi tyajati, saJjAtaikAntamithyAdRSTig2ahiliGge vartamAno jJAtavyaH 3 / caturthastu ubhayasahitaH sAdhuveSamapi na tyajati svadharmamapi na tyajati, tatra svaliGgena sadorakamukhavastrikArajoharaNAdirUpeNa yuktaH dharmeNajJAna-darzana-caritra-lakSaNaratnatrayeNa yuktaH svamatasiddhaH zramaNaH 4 // sU0 11 // atha-gaNamaryAdA dharma cAdhikRtya caturbhaGgImAha-'cattAri' ityAdi. / sUtram--cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-dhamma nAmege jahai no gaNasaMThiiM 1, gaNasaMThiI nAmege jahaI no dhamma 2, ege dhammapi jahai gaNasaMThiiMpi jahai 3, ege no dhammaM jahai noM gaNasaMThiI 4 ||suu0 12 // chAyA--catvAraH puruSajAtAH prakSaptAH, tadyathA-dharma nAma eko jahAti no gaNasaMsthitim 1, gaNasaMsthitiM nAma pako jahAti no dharmam 2, pako dharmamapi jahAti gaNasaMsthitimapi jahAti 3, eko no dharma jahAti no gaNasaMsthitim 4 // sU0 12 // bhASyam-'cattAri purisajAyA pannattA' catvAraH puruSajAtAH-puruSaprakArAH prjnyptaaH| tAnevAha-'taMjahA' tadyathA--'dhamma nAmege jahai no gaNasaMThiI'dharma nAma eko jahAti no gaNasaMsthitim / tatra gaNasya gacchasya saMsthitiH-maryAdA yathA-tIrthakarasyeyamAjJA-yat anyagacchIyo vAcanAgrahaNayogyaH sAdhurbhavettadA tasya tIrthakarAjJApramANena sUtravAcanAM dAtuM kalpate iti, kintu kazcid gacchaH svacchandatayA tIrthakarAjJAviruddhAM svagacchasya maryAdAM kuryAt- yad anyagacchIyaM yogyamapi sAdhuM na vAcayediti / evamekaH puruSo dharma tIrthakarAjJArUpaM jahAtiyogyamapyanyagacchIyaM sAdhuM na vAcayati, kintu gaNasaMsthitim anyagacchIyasAdhuvAcanAdAnaniSedharUpAM gaNamaryAdAM na jahAti, eSa prathamo bhaGgaH 1 / dvitIyo gaNasaMsthitiM jahAti yogyamanyagacchIyaM sAdhu vAcayati, tenA'nyagacchIyasya vAcanAdAnaniSedharUpAM maryAdAM tyaktavAn kintu Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u 10 sU0 13-14 catuSprakArAcAryasvarUpanirUpaNam 253 dharma jinAjJArUpaM yad yogyaM sAdhumanyagacchIyaM vAcayedityetAdRzaM dharma na tyaktavAn , eSa dvitIyaH 2 / tRtIyo dharma-gaNasaMsthitirUpamubhayamapi jahAti, yathA ayogyasya vAcanAdAnAddharma tyaktavAn , anyagacchIyasya vAcanAdAnAd gaNasaMsthitimapi tyaktavAn , eSa tRtIyaH 3 / caturthaH punarubhayamapi na tyajati, yathA-anyagacchIyasAdhoH ziSyam 'ayaM medhAvI pravacanopagrahakaro bhaviSyatItyAdiguNayuktamupalabhya tacchedaprAyazcittadAnena svaziSyaM kRtvA vAcayati tena dharma tIrthakarAjJArUpaM na tyaktavAn , svaziSyatvena kRtasya vAcanAdAnAd anyagacchIyavAcanAdAnaniSegharUpAM gaNamaryAdAmapi na tyaktavAn , eSa caturthaH 4 / etamubhayaM-gaNasaMsthitiM dharma cAvalambamAnaM mahApuruSaM vandAmahe / iti sUtraspaSTArthaH // sU0 12 // atha priyadharma-dRDhadharmetipadadvayamadhikRtya caturbhaGgImAha-'cattAri' ityAdi / sUtram -cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA -piyadhamme NAmaM ege no daDhadhamme 1, daDhadhamme nAma ege, no piyadhamme 2, ege piyadhammevi. daDhadhamme vi, 3, ege no piyadhamme no daDhadhamme 4, // sU0 13 // chAyA-catvAraH puruSajAtAH prAptAH, tadyathA--priyadharmA nAmaiko no dRDhadharmA 1, dRDhadharmA nAmaiko no priyadharmA 2, ekaH priyadharmA'pi dRDhadharmA'pi 3, eko no priyadharmA no dRDhadharmA // sU0 13 // . bhASyam-'cattAri' catvAraH 'purisajAyA pannattA' puruSajAtAH--puruSaprakArAH prajJaptAH, tAneva catuSprakArAn darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'piyadhamme nAma ege no daDhadhamme' priyadharmA nAmaiko no dRDhadharmA, tatra- priyaH-sarvebhyo'pi abhilASayogyo dharmo yasya sa priyadharmA, no dRDhadharmA, dharme dRDhA-nizcalA matiryasya sa tathA, tAdRzo na, so'yaM prathamaH 1, daDhadhamme NAmamege no piyadhamme 2' dRDhadharmA dharme dRDhA matirbhasya sa tathA, tAdRzaH kintu priyadharmA na, dharmastu na tAdRzaH priyaH 2 / 'ege priyadhammevi daDhadhammevi' ekaH priyadharmA'pi dRDhadharmA'pi, sa cAyaM tRtIyaH 3 / 'ege no piyadhamme no dadhamme 4' ekaH puruSo na priyadharmA na vA-dRDhadharmA, eSa caturthaH 4 // atrAyaM bhAvaH-priyadharmA saH yo yasmAd vAcanAdi gRhNAti tasya dravyata AhArAdinA, bhAvato manaHsupraNidhAnAdinA vaiyAvRttye upatiSThate na kAlAntare'nyasyopatiSThate, dRDhadharmA tu sarveSA mavizeSeNa vaiyAvRttye upatiSThate sarvatra niraticArazceti, ayaM priyadharma-dRDhadharmayorvizeSaH / prathamabhaGgabhAvanA yathA-prathamaH puruSo dazaprakArakasya vaiyAvRttyasyA'gre vakSyamANasyA'nyatamasmin vaiyAvRttye priyadharmatayA jhaTityudyamaM karoti kintu adRDhadharmatayA'tyantaM na nirvahati tasyAlpadhRtivIryatvAditi prathamo bhaGgo bhavati 1 / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 vyavahArasUtre dvitIyastu vaiyAvRttyanirvAhakatvAd dRDhadharmA yo gRhItaM vaiyAvRttyaM yAvatkAlaM tadAvazyakatA bhavettAvatkAlaparyantaM nirvAhayati, no priyadharmA yo'priyadharmatayA mahatA kaSTena kathaM kathamapi prathamaM vaiyAvRttyaM grAhyate sarvasAdhAraNavaiyAvRttyakaraNabhAvarAhityAt , sa eSa dvitIyabhaGgavartI 2 / ubhayataH kalyANakarastRtIyabhaGgavartI 3 / caturthastu na priyadharmA nApi dRDhadharmA, ityAkArako gacchanirAkRto jJAtavyaH 4 // sU0 13 // sAmpratamAcAryapadamadhikRtya caturmaGgImAha-'cattAri' ityAdi / / sUtram-cattAri AyariyA pannattA, taMjahA-pavyAyaNAyarie nAma ege No uvadvAvaNAyarie 1, ubaDhAvaNAyarie nAma ege no panvAyaNAyarie 2, ege pavvAyaNAyarievi ubaTTAvaNAyarievi 3, ege no pavvAyaNAyarie no uvahAvaNAyarie 4 dhammAyarie 4 // sU014 // chAyA--catvAra AcAryAH prajJaptAH, tadyathA--pravrAjanAcAryoM nAmaiko no upasthApanAcAryaH 1, upasthApanAcAryoM nAmaiko no pravrAjanAcAryaH 2, ekaH pravrAjanAcAryo'pi upasthApanAcAryo'pi 3, eko no pravrAjanAcAryoM no upasthApanAcAryo dharmAcAryaH 4 ||suu014 // bhASyam-'cattAri' catvAraH AyariyA pannattA' AcAryAH-gaNanAyakAH tatra-AcAryalakSagaM yathA Acinoti ca zAstrArtham , AcAre sthApayatyapi / svayamAcarate yasmAt , tasmAdAcArya ucyate // 1 // .. asyArthaH- yasmAt kAraNAt zAstrArtha-zAstrapratipAdyaM vastu-padArthajAtam AcinotiekatrIkaroti-zAstrapratipAditapadArthajAtaM svamanasi avadhArayati, tathA zAstrapratipAditasAdhumaryAdAparibhraSTAn sAdhUn AcAre-zAstrapratipAditavyavahAre sthApayati, zAstrapratipAditapadArthAn jIvAjIvAdikAn-avabodhayati, tathA svayamAcarati-zAstrapratipAditaM samitiguptyAtmakaM zramaNadharmamAcarati, svayaM pAlayati, tasmAtkAraNAt sa AcArya iti kathyate / etAdRzA AcAryAzcatuSprakArakAH prajJaptAH / samprati tAneva caturo bhedAn darzayitumAha'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA--'pancAyaNAyarie nAmaM ege no uvaTThAvaNAyarie' pravrajanAcAryoM nAmaiko na tUpasthApanAcAryaH, kevalaM pravrAjayati--samyaktvotpAdanena dIkSonmukhaM kRtvA sAmAyikacAritraM dadAti na tu chedopasthApanIyacAritre upasthApayati sa prathamaH 1 / . 'uvaTThAvaNAyarie nAmamege no pancAyaNAyarie' upasthApanAcAryoM nAmaiko no pravrAjanAcAryaH, samyaktve upasthitAn paJcamahAvate upasthApayati na pravrAjayati-na dIkSAM dadAtIti dvitIyaH 2 / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 15-16 caturvidhAntevAsisvarUpanirUpaNam 255 'ege pancAyaNAyarievi uvaTThAvaNAyarievi 3' ekaH pravrAjanAcAryo'pi upasthApanAcAryo'pi, sa eva pravrAjayatyapi sa evopasthApayatyapi, iti tRtIyaH 3 / / ___ 'ege no pancAyaNAyarie no uvahAvaNAyarie 4, eko no pravrAjanAcAryoM no na vA upasthApanAcAryaH / nanu ya ubhayavikalaH sa kathamAcAryaHprocyate paoNvadubhayacaraNahInatvAt / tatrAha'dhammAyarie' dharmAcAryaH, eSa no pravrAjayati na vA upasthApayati kintu kevalaM dharmameva zrutacAritralakSaNaM grAhayati tato dharmadezaktvAd dharmAcAryaH / eSa caturthaH dharmopadezalabdhimAn zramaNo bhavatIti / ___ ayaM bhAvaH--prathamabhaGge pravrAjanAcAryaH sUcito bhavati 1 / dvitIyabhaGge upasthApanAcAryaH sUcitaH 2 / tRtIyabhaGge--ubhayaH sUcitaH pravrAjanAcArya upasthApanAcAryazceti3, tatra--prathamasyA'scAryasyA''tmArtham parArtha vA kevalapravrAjanAdhikAraH, ya AtmanimittaM paranimittaM vA kevalaM pravAjayati sa prathamaH pravrAjanAcAryaH 1 / dvitIyastu prabajitaM kevalamupasthApayati, pravajitasya puruSasyopasthApanAM mahAvratAropaNarUpAM karoti 2 / tRtIyastu punarAcArvaH svAtmArtha parArtha vA pravrAjanamupasthApanaM cobhayamapi karoti 3 / yastu-no pravrAjayati na vA mahAvrateSu upasthApayati sa caturthaH, eSa dharmopadezakaH kevalaM jinoktaM dharma grAhayatIti 4 / ___ atraivaM yojanA vijJeyA-ekaH kazcid dharmAcAryaH yaH prathamatayA dharma grAhayati 1 / dvitIyaH pravrAjanAcAryoM yaH pravrAjayati 2 / tRtIyo gururupasthApanAcAryoM yo hi prANAtipAtaviramaNAdipaJcamahAvateSUpasthApayati 3 / eSu triSu kazcit tribhirapi saMpanno bhavati, yathA-kadAcitsa eva dharmagrAhayati,sa eva pravrAjayati, sa eva upasthApayatyApi mahAvrateSu kazcid dvAbhyAmeva saMpanno bhavati, yathA-sa eva dharma grAhayati, sa eva pravrAjayati; athavA pravrAjayati upasthApayati ca / kazcidekenaiva guNena yukto bhavati, yathA-yo dharmameva grAhayati, kazcit kevalaM pravrAjayatyeva, kazcit kevalamupasthApayatyeveti // sU0 14 // atha punarAcAryaprakArAnevAdhikRtya caturbhaGgImAha-'cattAri' ityAdi / sUtram-cattAri AyariyA pannattA, taMjahA--uddesaNAyarie nAma ege no vAyaNAyarie 1, vAyaNAyarie nAmaM ege no uddesaNAyarie 2, ege uddesaNAyarievi vAyaNAyarievi 3, ege no uddesaNAyarie no vAyaNAyarie dhammAyarie 4 // sU0 15 // chAyA-catvAra AcAryAH prAptAH, tadyathA--uddezanAcAryoM nAmaiko no vAcanA cAryaH 1, vAcanAcAryoM nAmaiko no uddezanAcAryaH 2, eka uddezanAcAryo'pi vAcanAcAryo 'pi 3, eko no uddezanAcAryo- no vAcanAcAryoM dharmAcAryaH 4 // sU0 15 // bhASyam-'cattAri' catvAraH 'AyariyA pannattA' AcAryAH / prajJaptAH tAneva caturo bhedAn darzayati-'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'uddesaNAyarie nAma ege no vAyaNAyarie 1' uddezanAcAryoM nAma-eko no vAcanAcAryaH prathamaH, ya uddizati zrutokkakriyAkalApAdi Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre zikSaNato dvAdazAGgAdizrutAdhyayanayogyatAM saMpAdayati kintu zrutaM na vAcayati-tAdRzazrutasya vAcanAM na dadAti 1 / 'vAyaNAyarie nAmege no uddesaNAyarie 2' vAcanAcAryoM nAmaiko no uddezanAcAryaH, zrutavAcanAM dadAti natUdizati-na zrutAdhyayanayogyatAM saMpAdayati 2 / ege uddesaNAyarievi vAyaNAyarievi 3' eka uddezanAcAryo'pi vAcanAcAryo'pi--uddizatyapi vAcayatyapi 3 / 'ege no uddesaNAyarie-no vAyaNAyarie-dhammAyarie 4' ekastu no uddezanAcAryoM na vA vAcanAcAryaH kintu dharmAcAryaH / ayaM bhAvaH-tatraikaH prathamaH zrutamuddizati-zrutaguNAn pradarzayati parantu na vAcayati, yathAmaGgalabuddhayA prathamata AcArya uddizati 1, tadanantaramupAdhyAyo vAcayati 2 / atrAcAryaH prathamabhaGgavartI 1, upAdhyAyastu, dvitIyabhagavartI, AcAryeNoddiSTamupAdhyAyo vAcayati 2 / ya evodizati sa eva vAcayati, iti tRtIyo bhaGgaH 3 / yo no udizati zrutaM na vA vAcayati, ityeSazcaturthaH 4 / eSa dharmAcAryo dharmopadezakatvAt, sa punaH zrutAdhyetA gRhastho vA zramaNo vA jJAtavyaH / sU0 15 // athAntevAsino'dhikRtya caturbhaGgImAha-'cattAri' ityAdi / sUtram-dhammAyariyassa cattAri antevAsI pannattA taMjahA-uddesaNaMtevAsI nAma ege no vAyaNaMtevAsI 1, vAyaNaMtevAsI nAmaM ege no udesaNaMtevAsI 2, ege uddesaNaMtevAsIvi vAyaNaMtevAsI vi 3, ege no uddesaNaMtevAsI no vAyaNaM tebAsI-dhammate vAMsI 4 // sU0 16 // chAyA-dharmAcAryasya catvAro'ntevAsinaH prajJaptAH, tadyathA-uddezanAntevAsI nAmaiko no vAcanAntevAsI 1, vAcanAntevAsI nAmaiko no uddezanAntevAsI 2, eka uddezanAntevAsI api vAcanAntevAsI api 3, eko no uddezanAntevAsI no vAcanAntevAsI dharmAntevAsI 4 ||suu0 16 // bhASyam---'dhammAyariyassa cattAri aMtevAsI pannattA' dharmAcAryasya catvAro'ntevAsinaH-ziSyAH prajJaptAH, tatra-antaM nAma-antikamadhyAsa AsannaM samIpaM cetyeko'rthaH, tatpu. narantaH-samIpe vasati-zikSAgrahaNAya gurusamIpaM vasati so'ntevAsI AcArya pratItyaiva zrutagrahaNa. niyamAt / tathA cA''cAryasyA'nte-samIpaM vasatItyevaMzIlo yaH so'ntevAsI, te cAntevAsina AcAryavadeva catuSprakArakA bhavanti / AcAryasya caturvidhatvena tadantevAsinAmapi caturvidhatvasaMbhavAt , tAneva caturo bhedAn darzayati-taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'udesaNaMtevAso nAma ege no vAyaNaMtevAsI' uddezanAntevAsI nAma-eko no vAcanAntevAmI, tatra-uddezanamuddezaH sUtrokazikSetyarthaH / kevalamuddezamevAdhikRtya yo'ntevAsI sa uddezanAntevAsI kathyate. etAdRza ekaH kintu no vAcanAntevAsI vAcanAmadhikRtya no antevAsI vAcanAgrahaNabuddhayA'ntevAsI neti prathamaH 1 / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 su0 17-18 trividhasthavirabhUmi-zaikSabhUminirUpaNam 257 'vAyaNaMtevAsI nAma ege no uddesaNaMtevAsI 2, vAcanAntevAsI nAma-eko na tu uddezanAntevAsI, yaH kevalaM vAcanAmeva gRhNAti na tUddezamiti dvitIyaH 2 / 'ege uddesaNaMtevAsIvi vAyaNaMtevAsIvi' eka uddezanAntevAsI-api, vAcanAntevAsI-api, ya ubhayamapi gRhNAtiuddezamapi gRhNAti tathA zrutasya vAcanAmapi gRhNAti sa tRtIyaH 3 / 'ege no uddesaNaMtevAsI no vAyaNaMtevAsI dhammaMtevAsI 4' eko no uddezaM gRhNAti, na vA vAcanAmeva zrutasya gRhNAti kintu kevalaM dharmazravaNamAtramadhikRtyA''cAryAntike vasati sa dharmAntevAsIti caturthaH 4 / / ayaM bhAvaH- yo yasyAnte-uddezanamevAdhikRtya vasati sa tasyAcAryasyodezanAntevAsI prathamaH / yo yasyAcAryasya antike kevalaM vAcanAmevAdhikRtya vasati sa tasya vAcanAntevAsI dvitIyaH 2 / yastu yasyA''cAryasyAntike uddezanaM vAcanAM cetyubhayamapi adhikRtya vasati, sa tasyAcAryasyobhayAntevAsI, iti tRtIyaH 3 / yastu yasyAcAryasya samIpe no uddezanaM nA'pi vAcanAmadhikRtya vasati, kintu-dharmazravaNamAtramadhikRtyaiva vasati, sa taM prati ubhayavikalo dharmAntevAsIti caturthaH 4 / atraivaM yojanA karttavyA, tathAhi-prathamaM kazcit dharmazrotRtvena dharmAntevAsI 1 / kazcit zrutoktazikSAgrA hitvena uddezAntevAsI 2 / kazcit zrutavAcanAgrAhitvena vAcanAntevAsI 3 / kazcid uddezanaM vAcanAM cetyubhayasyApi grAhitvena ubhayAntevAsIti catvAro'ntevAsino bhavantIti 4 / ___ atra-dharmAdimizraNenApi paJcavidhA antevAsino bhavanti, tathAhi-kazcid dhamoMdezanavAcanetitribhiH samanvito bhavati 1 / kazciddharmavAcanAbhyAM samanvito bhavati 2 / kazcid dharmoddezanAbhyAM samanvito bhavati 3 / kazcidvAcanoddezanAbhyAM yukto bhavati 4, kazcid- ekenaiva yukto bhavati dharmeNa vA uddezanena vA-vAcanayA vA'ntevAsI bhavatIti // sU 16 // pUrvamantevAsinAM caturbhaGgI prarUpitA, antevAsinazca sthavirANAM bhavantIti sthaviravaktavyatAmAha-'tao therabhUmIo' ityAdi / sUtram-'to therabhUmIo pannattAo, taMjahA- jAithere suyathere pariyAyathere y| sahivAsajAe jAithere ThANasamavAyadhare suyathere 2, vIsavAsapariyAe pariyAyathere 3,||suu017|| ___ chAyA--tinaH sthavirabhUmayaH prajJaptAH, tadyathA-jAtisthaviraH 1 zrutasthaviraH, 2 paryAyasthavirazca 3 / SaSTivarSajAto jAtisthaviraH 1, sthAnasamavAyadharaH zrutasthaviraH 2, viMzativarSaparyAyaH paryAyasthaviraH 4 / / sU0 17 // vya, 33 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 vyavahArasce bhASyam -'to' tisraH-triprakArikAH 'therabhUmIo pannattAo' sthavirabhUmayaH prajJaptAH tatra-bhUmiH sthAnaM kAla ityekArthaH tenAyamarthaH-sthavirasya bhUmiH-avasthArUpaH kAlaH, tAstisraH prajJaptAH, tA evAha-'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'jAithere' jAtisthaviraH, 'suyathere' zrutasthaviraH, 'pariyAyathere ya' paryAyasthavirazca / tatraiSAM trayANAM sthavirANAM vyAkhyAnaM sUtrakAraH svayaM karoti-'sahivAsajAe' ityAdi, 'sadvivAsajAe' SaSTivarSajAtaH-janmataH SaSThivarSAyuSkaH sAdhuH 'jAithere' jAtisthaviraH kathyate 1 'ThANasamavAyaghare suyadhare' sthAnasamavAyadharaH-sthAnAGgasamavAyAGgadharaH zrutasthaviraH procyate 2 / 'vIsavAsapariyAe pariyAyathere' viMzativarSaparyAyaH- viMzativarSadIkSAparyAyavAn paryAyasthavira ucyate 3 iti / __eSAM trayANAmapi sthavirANAM satkArasammAnAdipUrvakaM tadyogyaM vaiyAvRttyamanyasAdhubhiH karttavyam, tathAhi-yo hi jAtisthaviraH SaSTivarSajAtaH, tasya sthavirasya deza-kAla-svabhAvAnumatAhArapAnIyAditavyaH / upadhiryAvatA saMstarati tAvatpramANako dAtavyaH / tathA-zayyAvasatiranukUlA dAtavyA / saMstArako mRduko deyaH / tathA kSetrAntaragamanasamaye jAtisthavirasyopadhyAdikamanye vahantIti jAtisthavirasya vaiyAvRttiprakAraH 1 / tathA-zrutasthavirasya zratena tapasA, vRddhasya kRtikarma-vandanAdikaM karttavyam, tasya chandato 'nuvarttanaM karttavyam / evamAgatasya zrutasthavirasyA'bhyutthAnamabhivAdanaM pAdapramArjanAdikaM karttavyam / tadyogyamAhArAdikamAnIya samarpaNIyam / tadIyaguNAnAM prazaMsanaM karttavyam / yatra zrutasthavira upaviSTo bhavet tatra tadapekSayA nIcaiH zayyAyAmupaveSTavyam / tasyA''jJA sarvadA paripAlanIyA / evaMprakAreNa zrutasthavirasya saMmAnapUrvakaM vaiyAvRttyaM vidheyamiti zrutasthavirasya vaiyAvRttyaprakAraH 2 / tathA paryAyasthavirasya apravrAjakasyApi vAcanAmadAturapi Agacchato'bhyutthAnAdikaM saharSa kartavyam / yogyamAhArAdikamAnIya tasmai samarpaNIyamiti paryAyasthavirasya vaiyAvRttyaprakAra iti // sU0 17 // pUrva tisraH sthavirabhUmayaH pradarzitAH, sthavirANAM vaiyAvRtyAdikaM zaikSa eva karttamarhatauti zaikSasUtramAha-athavA sthavirapakSAH zaikSA iti sthavirasUtrAnantaraM zaikSasUtramAha--'to' ityAdi / sUtram--'to sehabhUmIo pannattAo, taMjahA-sattarAiMdiyA, cAummAsiyA, chmmaasiyaa| chammAsiyA ya ukkosiyA, cAummAsiyA majjhamiyA, sattarAiMdiyA jahannA // suu018|| __ chAyA-tisraH zaikSabhUmayaH prajJaptAH, tadyathA-saptarAtriMdivA, cAturmAsikI, paannmaasikii| pANmAsikI cotkRSTrA, cAturmAsikI madhyamA, saptarAtrindivA jaghanyA' ||suu018|| Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 su. 19-21 avasthAmAzritya dIkSAdAnavidhiH 259 bhASyam ---'tao sehabhUmIo pannattAo' timraH-trisaMkhyakAH zaikSabhUmayaH, zaikSakANAMziSyANAM bhUmayaH-upasthapanAkAlarUpAH prajJaptAH-kathitAH, tAneva bhedAn darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'sattarAIdiyA' saptarAtrindivA-saptarAtriMdivapramANA, 'cAumAsiyA' cAturmAsikI-caturmAsapramANA, 'chammAsiyA' pANmAsikI SaNmAsapramANA, tatra-tAsu tisRSu madhye 'chammAsiyA ya ukkosiyA' pANmAsikI, utkRSTA zaikSabhUmiH pANmAsikI-bhavati / tathA'cAummAsiyA majjhamiyA' cAturmAsikI, madhyamA zaikSakabhUmiH cAturmAsikI bhavati / 'sattarAiMdiyA jahannA' saptarAtriMdivA jaghanyA, jaghanyA zaikSakabhUmiH saptarAtriMdivapramANA bhavati / tA etAH tisraH zaikSakabhUmayo bhavantIti / ___ ayaM bhAvaH--yaH zaikSakaH pUrvaM gRhItapravrajyaH utpravrajito bhUtvA punarapi pravrajyAM pratipannavAn sa zaikSakaH saptame divase upasthApanIyaH / tasya hi yAvadbhirdinaiH pUrvavismRtasAdhusAmAcArIrUpaghaDadhyayanAtmakamAvazyakamadhItaM bhavet tadA dIkSAdinA sapmame divase chedopasthApanIye cAritre upasthApayitavyaH, eSA jaghanyA bhuumiH| yadyetAvadineSu AvazyakaM nAbhyastaM bhavettadA sa caturthe mAse upasthApanIyaH, eSA madhyamikA bhUmiH / caturbhirmAsairapyAvazyakaM nAdhItaM bhavet tadA SaSThe mAse upasthApayitavyaH, eSA utkRSTA bhUmiH / durmedhasaM dharmamazraddadhAnaM ca pratItya utkRSTA pANmAsikI bhUmirbhavatIti / atreyaM bhAvanA-yadi saptasu divaseSu AvazyakamabhyastaM na bhavettadA caturthamAsi upasthApayitavyaH / tato'pi yadi na bhavedabhyastamAvazyakaM tadA SaSThemAse upasthApayitavyaH / tato'pi na bhavet tadA yadA bhvettdopsthaapyitvyH| jaghanyabhUmiprAptaH zaikSo dharmazraddhApariNatatvena pariNAmakaH kathyate / pariNAmako dviprakArako bhavati, yathA-AjJApariNAmako dRSTAntapariNAmakazca / tatra AjJApariNAmakaH AjJayaiva--jinAjJAmAtreNaiva pariNato bhavati 'tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehi paveiyaM tadeva satyaM nizzakaM yajjinaiH praveditam, ityevaMprakAreNa jinoktAni jIvA-jIvAditattvAni nizzakaM zraddadhAti na kAraNaM jAnIte na vA kAraNaM pRcchati sa AjJApariNAmakaH zaikSaH / yastu parokSahetukamarthaM pratyakSaprasiddhadRSTAntadvArA Atmabuddhau-Aropayati nAnyathA, sa dRSTAnta pariNAmakaH / dRSTAntena vivakSitama) pariNamayati svabuddhau sa dRSTAntapariNAmaka iti // sU0 18 // pUrva zaikSakasyopasthApanAkAlaH proktaH, sAmprataM zaikSakasyA'vasthAmadhikRtyopasthApanAprakAramAha-'no kappai nigaMthANa vA' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA NiggaMthINa vA khuDDagaM vA khuDDiyaM vA UNaTThavAsajAya uvaTThAvettae vA saMbhujittae vA // sU0 19 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasUtre chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA kSullaka vA kSullikA vA UnAvarSajAtamupasthApayituM vA saMbhoktuM vA // sU0 19 // bhASyam-'no kappai' no-naiva kalpate, 'NiggaMthANa vA' nirgranthAnAM zramaNAnAM vA 'NigaMthINa vA' nimranthInAM zramaNInAM vA 'khuDDagaM vA khuDiyaM vA' kSullakaM kSullikA vA-tatrakSullako'lpavayaskaH tam, kSullikA-alpavayaskA tAm, tAdRzaM punaH kathambhUtam, tatrAha-'UNa?' ityAdi, 'UNahavAsajAyaM' UnASTavarSajAtam UnAni kiJcinnyUnAni aSTa varSANi jAte janmani yasya sa UnASTavarSajAtaH-aSTavarSAd alpAvasthAkaH, tam , tAM vA kSullakaM kSullikAM vA, 'uvadvAvara' upasthApayituM paJcamahAvrateSu-upasthApayituM-pravrAjayitumityarthaH / tathA--saMbhuMjittae' saMbhoktuM vA ekamaNDalyAM sahopavizya tena saha saMbhoktum-AhArAdisaMbhogaM kartum zramaNasya zramaNyA vA na kalpate, yathAhi-aSTavarSAnsUnavayaske bAlake upasthApitaM cAritraM materaparipakvatvena na samyag avatiSThate, tadavasthAyAzcaJcalasvabhAvattvAt , yathA Ame ghaTe nihitaM jalaM nAvatiSThate ghaTasyA''matvena jalaM nizIryate tathaivAtrApi vijJeyam // sU0 19 // pUrvam UnASTavarSajAtaM kSullakAdikaM na dIkSayedityuktaM tenA''yAtaM pUrNASTavarSajAtaM tu dIkSayediti tannirAkaraNAya sUtramAha-'kappai' ityAdi / sUtram -kappai NiggaMthANa vA NigaMthINa vA khuDDagaM vA khuDDiyaM vA sAiregaaTThavAsajAyaM ubahAvettae vA saMbhuMjittae vA // sU0 20 // chAyA-kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA kSullakaM vA kSullika vA sAtirekA'STavarSajAtam upasthApayituvA saMbhoktuM vA // sU0 20 // bhASyam-'kappaI' kalpate, "NiggaMthANa vA' nirgranthAnAM vA 'NiggaMthINa vA' nirgranthInAM vA 'khuDDagaM vA' kSullakaM-bAlakaM vA, 'khuDDiyaM vA' kSullikAM-bAlikAM vA, 'sAiregaavAsajAyaM' sAtirekASTavarSajAtam 'janmanA'STavarSAdadhikavayaskam 'uvaTThAvettae vA' upasthApayituM-pravrAjayituM vA, tathA 'saMbhuMjittae vA' saMbhoktuM vA-tena tayA vA saha AhArAdisaMbhogaM kattu kalpate, yataH sAtirekASTavarSAyuSke matirvikasituM prArabhate tato bhagavatedaM pratipAditam // sU0 20 // pUrva sAtirekASTavarSAyuSkaM dIkSayediti proktam , samprati tAdRzasyApi AcAraprakalpanAmAdhyayanasya niSedhakAlaM pradarzayati-'nokappai' ityAdi / sUtram - nokappaI NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA khuDagassa vA khuDiyAe vA avvaMjaNa jAyassa AyArakappe nAmaM ajjhayaNe uddisittae ||suu0 21 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 22-25 dIkSA paryAyamazritya sUtrAdhyApana vidhiH 261 chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA kSullakasya vA kSullikAyA vA avyaJjanajAtasya AcArakalpo nAmA'dhyayanamuddeSTum // sU0 21 // bhASyam - 'no kappara' no naiva kalpate, 'NiggaMthANa vA niggaMdhINavA' nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA, 'khuDDagassa vA khuDDiyAe vA' kSullakasya vA kSullikAyA vA, 'avvaMjaNajAyassa' avyaJjanajAtasya tatra vyaJjanAni yuvatvasaMsUcakakSAlomAdIni tAni na jAtAni na samutpannAni yasya yasyA vA so'vyaJjanajAto'vyaJjanajAtA vA, tasya tasyA vA aprAptaSoDazavarSasya kSullakasya, aprAptayauvanAyAH kSullikAyA vetyarthaH ' AyArakappe nAmaM ajjhayaNe' AcArakalpo nAmA'dhyayanam, atra AcArapadena AcArAGgaM kalpapadena nizIthamiti AcArAGgasUtraM nizIthasUtraM ca ' uddisittae' uddeSTuM samupadeSTum / uktaJca -- "yAvanna yauvanA''zaMsi, lomalajjodgamaH sphuTam / tAvannizIthasUtrANAM kalpate'dhyayanaM nahi" // 1 // yAvatkAlaparyantaM yauvanA'bhivyaJjaka lomarAjiH netrAdyaGgapratyaGge lajjodgamaH sphuTaM nAvabhAseta tAvatkAlaparyantaM bAlasya dIkSitasyApi zramaNasya zramaNyA vA nizIthasUtrAdikamadhyApayituM zramaNAnAM zramaNInAM vA na kalpate, apakvamatikAle tadadhyayanasya niSedhAt / yathA-UnASTavarSo bAlazcAritradhAraNe samartho na bhavatIti aprAptA'STamavarSasya dIkSaNaM pratiSiddham / evamevAprAptavyaJjanasyA''cArAGga - nizItha - sUtrAdikaM nA'dhyApyate, aparipakva buddhitayA'pavAdazAstrasya dhAraNe'yogyatAmAkalayya sthavirAstAn ajJAtavyaJjanAn AcArAGga-nizIthasUtrAdikaM nA'dhyApayantIti // sU0 21 // athA''cAraprakalpanAmAdhyayanakAlamAha - ' kappai NiggaMthANa vA' ityAdi / sUtram - kappara NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA khuDDagassa khuDDiyAe vA vaMjaNajAyassa AyArakappe nAmaM ajjhayaNe uddittie / sU0 22 // chAyA - kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA kSullakasya kSullikAyA vA vyaJjanajAtasya AcArakalpo nAmAdhyayanamuddeSTum // sU0 22 // bhASyam - 'kappar3a' kalpate 'NiggaMthANa vA' nirgranthAnAM vA 'NiggaMthINa vA' nirgranthInAM vA 'khuDDagassa vA khuDDiyAevA' kSullakasya bAlakasya vA, kSullikAyA vA, bAlikA 'vajaNa jAyassa' vyaJjanajAtasya saJjAtayuktva sUcakakakSAromAdivyaJjanasya tAdRzasya zramaNasya zramaNyA vA 'AyArakappe nAmaM ajjhayaNe' AcArakalpo nAmAdhyayanaM AcArAGga-nizItha-rUpam 'uddittie' uddeSTuM samudeSTum adhyApayitum, kasmAtkAraNAditi ced atra brUmaH - tAdRzo hi Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasne yuvA paripakvabudvitayA'pavAdazAstrasyA'pi jJAne samarthoM bhavati, atastasya jAtavyaJjanasyA'dhyApana vidhIyate iti // sU0 22 // pUrva jAtavyaJjanAyA''cAraprakalpAdhyayanamuddeSTavyamiti proktam, etAdRzastu alpakAla. dIkSito'pi bhavettadA tAdRzAya zramaNAya tat samuddeSTavyaM na vA ? iti jijJAsAyAM sUtrakAro dIkSAparyAyamAzrityA''cArAGgAdisUtrAdhyayanakramaM paJcadazabhiH sUtraH pradarzayati, tatra prathamaM tricatuHpaJcASTAdazavarSaparyAyasaMbandhi sUtrapaJcakamAha-'tivAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram- tivAsapariyAyassa samaNassa niggaMthassa kappai AyArakappe nAmaM ajjhayaNe udisittae / sU023 // chAyA-trivarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate AcArakalpo nAmA'dhyayana muddeSTum // sU0 23 // bhASyam -'tivAsapariyAyassa' trivarSaparyAyasya trINi varSANi paripUrNAni paryAyasya dIkSAkAlasya jAtAni yasya sa trivarSaparyAyaH prArabdhacaturthavarSaparyAya ityarthaH, yasya dIkSAparyAyo varSatrayAtmakaH paripUrNo jAtazcaturthazca praviSTastasya 'samaNassa NigaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappaI' kalpate 'AyArakappe NAmaM ajjhayaNe' AcArakalpo nAmAdhyayanam AcArAGganizIthAdisUtram, 'uddisittae' uddeSTum adhyApayitum / jAtavyaJjanasyApi trivarSaparyAyasyaiva zramaNanimranthasya AcArakalpo nAmA'dhyayanamuddeSTavyaM bhavet nA'nyasyeti bhAvaH // sU0 23 // sUtram--cauvAsapariyAyassa samaNassa NigaMthassa kappai sUyagaDe nAma aMge uddisittae // 24 // paMcavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai dasAkappavavahAre uddisittae / // 25 // chAyA- caturvarSaparyAyasya pramaNasya nirgranthasya kalpate sUtrakRtaM nAmAGgamuddeSTum // 24 // paJcavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate dazAkalpavyavahArAn uddeSTum // 25 // bhASyam - 'cauvAsapariyAyassa' iti, caturvarSaparyAyasya paripUrNacaturvarSadIkSAkAlasya zramaNanirgranthasya 'sUyagaDe nAma aMge' sUtrakRtaM nAmAGgaM-dvitIyamaGgasUtramuddeSTuM kalpate // sU0 24 // evam-'paMcavAsapariyAyassa' iti, paJcavarSaparyAyasya saJjAtaparipUrNapaJcavarSadIkSAkAlasya zramaNanimranthasya 'dasAkappayavahAre' dazAkalpavyavahArAn-dazAzrutaskandhaH, bRhatkalpaH, vyavahArazceti vyavahArasUtraM ceti trINi sUtrANi uddeSTuM kalpate, asya pazca-SaT-saptavarSadIkSAparyAyarUpeSu Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 26-29 dokSAparyAyamAzritya sUtrAdhyApanavidhiH 263 triSu varSeSu trINi sUtrANi uddeSTavyAni yenA'gre sa sthAnAGga-samavAyAGga-sUtroddezanayogyatA prApnuyAttadartham agrimasUtre'STavarSaparyAyasya sthAnasamavAyodezanaM pratipAditam ||suu025|| atha--aSTavarSaparyAyarUpaM caturthasUtramAha-'ahavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtramahavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai ThANasamavAyA uddisittae // sU0 26 // chAyA-aSTavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate sthAnasamavAyau uddeSTum // s0 26 // bhASyam-- 'ahavAsapariyAyassa' aSTavarSaparyAyasya, yasya dIkSAparyAyo'STavarSAtmako vyatItaH navame ca praviSTastasya tAdRzasya, 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nimranthasya 'kappaI' kalpate 'ThANasamavAyA udisittae' sthAnasamavAyo-sthAnAGgaM samavAyAGgaM ceti sUtradvayam uddeSTumadhyApayitum / ____ aSTanavAtmake varSadvaye sthAnAGgasamavAyAGgeti sUtradvaye uddiSTe sati tasya vyAkhyAprajJaptyaGgodezanayogyatA syAt, agrimasUtre dazavarSaparyAyasya vyAkhyAprajJapteruddezanasya pratipAditatvAt ||suu0 26 // tadevAha-'dasavAsa.' ityAdi / sUtram- dasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai vivAhe nAmaM aMge udisittae // sU0 27 // chAyA- dazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate vivAho nAmAGgamuddeSTum // 27 // bhASyam--'dasavAsapariyAyassa' dazavarSaparyAyasya, yasya dIkSAkAlo dazavarSAtmako vyatItastAdRzasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya-nirgranthasya 'kappaI' kalpate, 'vivAhe nAmaM aMgaM uddisittae' vivAhanAmakamaGgaM-vyAkhyAprajJaptisUtra-bhagavatIsUtrAparaparyAyaM sUtram uddeSTumadhyApayitum / trivarSaparyAyAdArabhya dazavarSaparyAyaparyantAnAM paJcAnAM sUtrANAmayaM bhAvaH-trivarSaparyAyasyA''cAraprakalpAdhyayanodezena sa sAdhvAcArasya samyak paripAlanasamartho bhavati tatra sAdhvAcArasya prtipaadittvaat||suu0 23 // caturvarSaparyAyasya sUtrakRtAGgoddezanamanujJAtam , yatazcaturvarSaparyAyo dharme dRDhamatirbhavet hInaparyAyo matibhedena mithyAtvaM prApnuyAt , sUtrakRtAGge ca triSaSTayadhikAnAM trayANAM pAkhaNDizatAnAM dRSTayaH prarUpitAH, tadadhyayanena sa kusamayai pahiyate // sU0 24 // paJcavarSaparyAyo'pavAdajJAnayogyo bhavatIti kRtvA tasya dazAzrutaskandha-vRhatkalpa-vyavahArAdhyApanamanujJAtam // suu025|| eSAM trayANAM sUtrANAmadhyayanaM paJcaSaT-sapteti varSatrayaM yAvat karoti tataH sa vikRSTaparyAyo Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 vyavahArasUtre jAyate tena kAraNena aSTavarSaparyAyasya sthAnAGgaM samavAyAGgaM ceti sUtradvayasyA'dhyayanamaSTamanavametivarSadvaye karoti etatsUtradvayasya dvAdazAnAmapi, aGgAnAM madhye prAyeNa maharddhikatvAt // sU0 26 // tatastAbhyAM parikarmitamaterdazavarSaparyAyasya vyAkhyAprajJaptiruddizyate / iti sUtrapaJcakAzayaH // sU0 27 // athaikAdazavarSaparyAyaM zramaNanimranthamadhikRtya sUtramAha-'ekkArasavAsapariyAyassa' ityaadi| sUtram-- ekkArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai khuDDiyAvimANa pavibhattI mahalliyAvimANapavibhattI aMgacUliyA vaMgacUliyA vivAhacUliyA nAma ajjhayaNaM udisittae // sU0 28 // chAyA-ekAdazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate kSullikAvimAnapravibhaktirmahatI vimAnapravibhaktiraGgacUlikavargacUlikA vivAhacUlikA nAmA'dhyayanamuddeSTum // sU0 28 // bhASyam-'ekkArasavAsapariyAyassa' ekAdazavarSadIkSAparyAyasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappaI' kalpate khuDiyAvimANapavibhattI' kSullikAvimAnapravibhaktiH, yatrakalpeSu vimAnA varNyante, 'mahalliyAvimANapavibhattI' mahatI vimAnapravibhaktiH, yatra kalpeSu vimAnAnyeva vistArapUrvakaM pratipAdyante, 'aMgacUliyA' aGgacUlikA, tatrA'GgAnAm upAsakadazAprabhRtInAM paJcAnAM cUlikA nirayAvalikA ityaGgacUlikA / 'vaMgacUliyA' vargacUlikA mahAkalpazrutasya cUlikA vargacUlikA / 'vivAhacUliyA' vivAhacUlikA-vyAkhyAprajJaptezcUlikA 'nAma ajjhayaNaM' etannAmakamadhyayanaM zAstram 'uddisittae' uddeSTumadhyApayitum // sU0 28 // dvAdazavarSaparyAyamAzrityAha--'bArasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram-'bArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai aruNovavAe garulovavAe varuNovavAe dharaNovavAe vesamaNovavAe velaMdharovavAe nAma ajjhayaNaM uddisittae // sU0 29 // ____ chAyA-dvAdazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate aruNopapAto garuDopapAto varuNopapAto dharaNopapAto vaizramaNopapAto velaMdharopapAto nAmAdhyayanamuddeSTum // sU0 29 // bhASyam-'bArasavAsapariyAyassa' dvAdazavarSaparyAyasya yasya sAdhordIkSAparyAyo dvAdazavarSAtmako vyatItaH, yena dvAdazavarSaparyantaM zrAmaNyaM pAlitaM tasya, tAdRzasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappaI' kalpate 'aruNovavAe' aruNopapAtaH-aruNopapAtanAmakamadhyayanam, atra 'nAma ajjhayaNaM' iti pratipade saMyojyam / 'garulovavAe' garuDopapAtaH-garuDopapAtanAmakamadhyanam / 'varuNovavAe' varuNopapAtaH-etannAmakamadhyayanam / 'dharaNovavAe' dharaNopapAta: Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 30-31 dIkSAparyAkrameNa sUtrAdhyApanavidhiH 265 etannAmaka madhyayanam / 'vesamaNovavAe' vaizramaNopapAtaH - etannAmako'dhyayanavizeSaH / tathA'velaMdharoaare nAma ajjhayaNaM' velaMdharopapAto nAmAdhyayanam 'uddisittae' uddeSTuM vAcayitumadhyApayitumityarthaH / eteSAmaruNopapAtAdinAmA'dhyayanAnAmadhiSThAtArastattadadhyayanasadRzanAmAno'ruNAdayo devAH santi tAnaruNAdidevAn hRdaye saMpradhArya ye zramaNA yadA aruNopapAtAdikAni adhyayanAni parAvarttante tadA teSAmantike svakIyasvakIyA'dhyayanaparAvarttanA'nugRhItAste devA aJjalimukulitahastA dazA'pi diza udyotayantaH prAdurbhavanti, prAdurbhUya ca kiGkarabhUtAH santo'dhyayanaparAvarttakAn paryupAsate, velandharA dharaNA varuNAzca devAH velandharopapAtAdipAThakAnAmantike gandhodakAdi varSA varSAnti, tathA - aruNA garuDA vaizramaNAzca devA aruNopapAtAdikAssdhyayanaparAvarttanenAssvarjitAH santaH tattadantikamupAgatya suvarNarajatAdInAM vRSTi kurvANA dAsavad upAsate bruvate ca zramaNA ! Adizata kiM kurmo vayamiti // sU0 29 // atha - - trayodazavarSaparyAyamadhikRtyAha -- ' terasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram - terasavAsapariyA yassa samaNassa NiggaMthassa kappara uTThANasue samuTThAree deviMdoaare NAgapariyAvaNiyA nAmaM ajjhayaNaM uddittie | sU0 30 // chAyA - trayodazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate, utthAnazrutaM samutthAnazrutaM devendropapAto nAgaparyApanikA nAmAdhyayanamuddeSTum // sU0 30 // bhASyam - 'terasavAsapariyAyassa' trayodazavarSaparyAyasya yasya dIkSAparyAyastrayodazavarSotmakaH kAlo vyatItastAdRzasya, 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya ' kappar3a' kalpate, 'udvANasu' utthAnazrutam etannAmakamadhyayanam / tathA - 'samutthAnasue' samutthAnazrutam - etannAmakamadhyayanam / tathA 'deviMdo vAe' devendropapAtaH - devendropapAtakanAmakamadhyayanam / 'nAgapari - yAvaNiyA nAma ajjhayaNaM' nAgaparyApanikAnAmakamadhyayanam ' uddisittae' uddeSTum, trayodazavarSapaya yasya zramaNasya utthaanshrut| dinAmakAni - adhyayanAni adhyApayituM kalpate // eteSAmadhyayanAnAmayamatizayaH - trayodazavarSaparyAyaH zramaNo nirgrantho yatra sthAnavizeSe suce - tasA manaHpraNidhAnapUrvakam utthAnazrutaM parAvarttayati tatraiva sthAnavizeSe kulagrAmadezA uttiSThanti udvazIbhavanti, tadanantaraM kArye niSpanne sati samutthAnazrute parAvarttyamAne punarapi te kulagrAmadezA svasthIbhUya nivasanti / evamuparyuktaprakAreNa svanAmasadRzadevendropapAta iti devendraparyApanikA - nAgaparyApanikA'dhyayanAt devendrA nAgadevAzca svasvAdhyayanAdhyetRRNAM samIpe samAgacchanti, samAgatya ca kiGkaravat tAn paryupAsate, eSa evAtizaya utthAnAdizrutAnAm || sU0 30 // nya. 34 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 vyavahArasUtre __caturdazavarSaparyAyamadhikRtyAha-..'cauddasavAsapariyAyassa samaNassa' ityAdi / sUtram- cauddasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai sumiNabhAvaNA NAma ajjhayaNaM uddisittae // sU0 31 // __ chAyA-caturdazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate svapnabhAvanA nAmAdhya. yanamuddeSTum // sU0 31 // - bhASyam-'cauddasavAsapariyAyassa' caturdazavarSadIkSAparyAyasya-yasya zramaNasya dIkSAparyAyo-dIkSAgrahaNakAlaH caturdazavarSAtmako vyatItaH tAdRzasya, 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nimranthasya 'kappaI' kalpate 'sumiNabhAvaNA NAma ajjhayaNaM' svapnabhAvanAmAdhyayanam , / yasminnadhyayane sAmAnyataH trizatsvapnAH vizeSato dvA catvAriMzat svapnAH pratipAditAH, kIdRzasya svapnasya kIdRzaM zubhamazubhaM vA phalaM bhavati, etatpratipAdakamadhyayanaM svapnabhAvanAdhyayanam iti kathyate / tAdRzaM svapnabhAvanAnAmakamadhyayanam 'uddisittae' uddeSTumadhyApayituM kalpate iti / ayaM bhAvaH- yadA khalu mano nidrAvasthAyAM hRdaye'vasthitaM bhavati tadA dRSTazrutAn arthAn pazyati sa svapnaH kAraNabhedAt triprakArako bhavati, rogabalAt vAsanAbalAt , adRSTabalAcca / tatra-rogastrividhaH paittiko vAtikaH plaiSmikazca / tatra-jvarAdirogAkrAntaH svapne'gnidAhAdikaM pazyati / vAtaromAkrAnto rAtrau--AkAzagamanAdikaM pazyati, zlaiSmikarogapIDitastu jalasaMtaraNAdikaM pazyati, so'yaM svapno rogajanitaH kathyate / vAsanAjanitastu sa yo vAsanayA samutpadyate, tatra-vAsanAdivase dRSTasya zrutasya vA viSayajAtasya saMskAravazAd rAtrau zayAnaH tameva padArthajAtaM pazyati yaH sa tAdRzaH / imau dvAvapi svapnau na phaladAyako bhavato vAsanAjanitaH svapnaH kathyate / tRtIyastu -adRSTajanitaH--bhAgyajanitaH sa zubhamazubhaM vA phalaM dadAti / tatrA'dRSTajanitAH sAmAnyatastriMzat svapnAH vizeSato dvAcatvAriMzat svapnAH, saGkalanayA dvAsaptatisaMkhyakA bhavanti / taduktamamukasvapnasya phalam - "yadA karmasu kAmyeSu, striyaM pazyati puruSaH / ariSTaM tatra jAnIyAt , tasminsvapnanidarzane // 1 // ___ ityAdinA zubhAzubhaphalasUcakatvaM svapnasya darzitam / svapne khararohaNAdIni jaghanyAni vastUni pazyanti, tena 'azubhaphalasUcanaM bhavati / vizeSatastu-svapnAdhyAyAdeva draSTavyam // sU0 31 // paJcadazavarSaparyAyamadhikRtyA''ha--'pannarasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram - pannarasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai cAraNabhAvaNA NAma ajjhayaNaM uddisittae // sU0 32 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyam u0 10 sU0 32-37 dIkSAparyAkrameNa sUtrAdhyApana vidhiH 267 chAyA -- paJcadazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate cAraNabhAvanA nAmAdhyayana muddeSTum // sU0 32 // bhASyam - 'panna rasavAsapariyAyassa' paJcadazavarSaparyAyasya yasya paJcadazavarSAtmako dIkSAkAlo vyatItastAdRzasya, 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya ' kappai' kalpate, 'cAraNabhAvaNA nAma ajjhayaNaM' cAraNabhAvanAnAmakamadhyayanam 'uddisittae' uddeSTumadhyApayituM kalpate / paJcadazavarSaparyAyasya sAdhoH cAraNabhAvanAnAmakamadhyayanam adhyApayituM kalpate / asyAyamatizayaH- cAraNabhAvanAnAmakA'dhyayanAdhyetuzcAraNalabdhirutpadyate, athavA yena tapovizeSeNa kRtena jaGghAcAraNa- vidyAcAraNa- labdhirjAyate iti tatraiva varNanamupalabhyate // su0 32 // SoDazavarSa paryAyamAzrityAha - 'solasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram - solasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai teyanisagge nAma ajhayaNe uddittie' || sU0 33 // chAyA - SoDazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate tejonisarge nAmAdhyayanamuddeSTum // sU0 33 // bhASyam - 'solasavAsapariyAyasta' SoDazavarSaparyAyasya yasya sAdhodakSAkAlaH SoDazavarSAtko vyatItaH sa SoDazavarSaparyAyastasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappar3a' kalpate teyanisagge nAmaM ajjhayaNe' tejonisargo nAmakamadhyayanam ' uddittie ' uddeSTum - adhyApayitum / tejonisargA'dhyayanAdhyetustejoniHsaraNaM bhavati - tejaso nissaraNaM prAdurbhAvo jAyate, ayamevAtizayaH // sU0 33 // saptadazaparyAyamadhikRtyA''ha - 'sattarasavAsapariyA yassa' ityAdi / sUtram -- sattarasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai AsIvisabhAvaNA nAma ajjhayaNe uddisittae // su0 34 // chAyA - saptadazavarSaparyAyasya zramaNasya nitthasya kalpate AzIviSabhAvanA nAmA'dhyayanamuddeSTum // 34 // bhASyam - 'sattarasavAsapariyAyassa' saptadazavarSaparyAyasya yasya dIkSAkAlaH saptadazavarSAtmako vyatItaH saH saptadazavarSaparyAyaH, tAdRzasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappara' kalpate 'AsI visabhAvaNA nAma ajjhayaNaM' AzIviSabhAvanAnAmakamadhyayanam 'uddisittae' uddeSTum - - adhyApayituM kalpate, AzIviSabhAvanA'dhyayanapAThakasya AzIviSalabdhiH Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra 268 samutpadyate / athavA yairAcaraNairAzIviSatvena karma badhyate teSAmAcaraNAnAmupavarNanamatrAzIviSabhAvanAdhyayane samupalabhyate / eSa evAstyatizayaH / / sU0 34 // aSTAdazavarSaparyAyamAzrityA''ha - 'aTThArasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram - 'aTThArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappara diiivasabhAvaNANAma ajjhayaNaM uddittie / sU0 25 // chAyA - aSTAdazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate dRSTiviSabhAvanAmAdhya. yana muddeSTum // sU0 35 // bhASyam - 'aTThArasavAsapariyAyassa' aSTAdazavarSaparyAyasya yasya dIkSAkAlo'STAdazavarSAtko vyatItaH so'STAdazavarSaparyAyaH, tAdRzasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kapa' kalpate, 'diDivisabhAvaNA NAmaM ajjhayaNaM' dRSTiviSabhAvanA nAmA'dhyayanam 'uddi - sittae' ueSTum / asyAdhyayanasyAdhyeturdRSTiviSanAmnI labdhiH prAdurbhavati, tatprabhAvAdasya zramaNasya dRSTyA viSamupazAmyati / athavA yaiH samAcaraNairmanuSyoM dRSTiviSatayA karma vadhnAtItyatra tadvarNanamupalabhyate // sU0 35 // athaikonaviMzativarSaparyAyasUtramAha-- ' egUNavIsavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram -- egUNavIsavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappara diTThivAyaM nAme aMge uddisittae | sU0 36 // chAyA--- ekonaviMzativarSaparyAyasya bhramaNasya nirgranthasya kalpate dRSTivAdaM nAmAGgamuddeSTum // sU0 36 // - ekonaviMzativarSaparyAyasya bhASyam - ' egUNavIsavAsapariyAyassa' yasya sAdhoH dIkSA paryAya ekonaviMzativarSapramANo vyatIto bhavet sa ekonaviMzativarSaparyAyaH, tAdRzasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappar3a' kalpate 'diTTivAyaM nAme aMge uddisittae' dRSTivAdaM nAmAGgaM dRSTivAdAkhyaM dvAdazamaGgam uddeSTum adhyApayitum / yo hi zramaNa ekonaviMzati varSapramANaka dIkSA paryAyaH sa dRSTivAdanAma kamaGgamadhyetuM zaknoti etAvadvarSadIkSAparyAyasyaiva dRSTivA - dAdhyayanayogyatAyA bhagavatA pratipAditatvAt // sU0 36 // pUrva dRSTivAdAGgaparyantazrutAnAmuddezanayogyatA pradarzitA, tataH paraM zramaNaH kIdRzIM yogyatAM prApnotIti pradarzayannAha - 'vIsaivAsapariyAe ' ityAdi / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 38 dazavidhavaiyAvRttyanirUpaNam 269 sUtram-vIsaivAsapariyAe samaNe NiggaMthe savvasuyANuvAI bhavai // sU0 37 // chAyA-viMzativarSaparyAyaH zramaNo nirgranthaH sarvazrutAnupAtI bhavati // sU0 37 / bhASyama-vIsaivAsapariyAe' viMzativarSaparyAyaH, yasya dIkSAparyAyo viMzativarSapramANako jAtastAdRzaH, 'samaNe NiggaMthe' zramaNo nirgranthaH 'savvasuyANuvAI bhavaI' sarva zrutAnupAtI bhavati, sa AcArAGgAdidvAdazAGgagaNipiTakadhArako jAyate / ayaM bhAvaH-atrAcArAGgAdidRSTivAdaparyantAnAM yogyatAkrameNoddezanavidhiH pradarzitastena pAtrasyaiva yathocite kAle tattadyogyatAM vicArya yasya yaducitamaGgaM jJAyate tattasya dAtavyaM bhavet na tvanyat / apAtre dAne mahatI zrutAzAtanA jAyate // sU0 37 // pUrva zrutAdhyayanayogyatA pradarzitA, sA ca karmalAghavena samupalabhyate, karmalAghavaM cAcAryAdInAM vaiyAvRttyena jAyate, iti sAmprataM dazavidhavaiyAvRtyaM tatphalaM ca pradarzayati-'dasavihe veyAbacce' ityAdi / sUtram-dasavihe veyAvacce paNNatte taMjahA-AyariyaveyAvacce 1, uvajjhAyaveyAvacce 2, theraveyAvacce 3, tavassiveyAvacce 4, sehaveyAvacce 5 gilANaveyAvacce 6 sAhammiyaveyAvacce 7 kulaveyAvacce 8 gaNaveyAvacce 9 saMghaveyAvacce 10 // 38 // chAyA-dazavidhaM vaiyAvRtyaM prakSaptam , tadyathA-AcAryavaiyAvRttyam 1, upAdhyAya vaiyAvRttyam 2, sthaviravaiyAvRttyam 3, tapasvivaiyAvRttyam 4, zaikSaveyAvRttyam 5, glAnavaiyAvRttyam 6, sAdharmikavaiyAvRttyam 7, kulavaiyAvRttyam 8, gaNavaiyAvRttyam 9, savaiyA. vRttyam // sU0 38 // ___ bhASyam -'dasavihe veyAvacce pannatte' dazavidhaM dazaprakArakaM vaiyAvRttyaM prajJataM kathitam / tAneva daza bhedAn darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'AyariyaveyAvacce' AcAryavaiyAvRttyam , tatrAcArthasya gaNanAyakasya vaiyAvRttyaM bhaktapAnAdinA tasya sevAkaraNamiti prathamaM vaiyAvRttyam 1 / 'uvajjhAyaveyAvacce' upAdhyAyavaiyAvRttyam , tatropAdhyAyasya yasya-upa-samIpe AgatyAdhIyate sUtrArthatadubhayamiti sa upAdhyAyastasya vaiyAvRttyamiti dvitIyaM vaiyAvRttyam 2 / 'theraveyAvacce' sthaviravaiyAvRttyam sthavirasya zrutaparyAyAvasthAbhedena trividhasya sthavirasya vaiyAvRttyaM tRtIyaM vaiyAvRtyam 3 / 'tavassiveyAvacce' tapasvivaiyAvRttyam , tatra tapo bAhyAbhyantarabhedena dvividhaM, tatkaroti yaH sa tapasvI, tasya tapasvino vaiyAvRttyaM caturthe vaiyAvRttyam 4 / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 vyavahArasUtra 'sehaveyAvacce' zaikSavaiyAvRttyam , tatra zaikSaH zikSyate zAstradarzitavidhirjJAyate vratAticArAdiyasya saH zaikSaH zikSayituM yogyaH zaikSaH, yadvA grahaNAsevanazikSAyogyaH zaikSastasya vaiyAvRtyam samaye samaye tasya vaiyAvRttyaM grahaNAsevanIzikSApradAnarUpaM paJcamaM vaiyAvRttyam 5 / 'gilANaveyAvacce' glAnavaiyAvRttyam tatra-glAno rogatapobhedena dvividhaH, rogeNa glAnastapasA vA glAnastasya vaiyAvRttyam auSadhAnnapAnAdibhirabhibhAvanamiti SaSThaM vaiyAvRttyam 6 / 'sAhammiyaveyAvacce' sAdharmikavaiyAvRttyam , tatra samAna eko dharmaH zrutacAritralakSaNo yeSAM te sAdharmikAH samAnadharmAcaraNazIlAH sAdhavasteSAM vaiyAvRtyaM saptamaM vaiyAvRttyam 7 / 'kulaveyAvacce' kulavaiyAvRttyam tatra kulam ekaguruparivArarUpaH sAdhusamudAyastasya vaiyAvRttyam aSTamaM vaiyAvRttyam 8 / ___ 'gaNaveyAvacce' gaNavaiyAvRtyam , gaNasya ekaguruparamparAgata sAdhusamudAyasya vaiyAvR. syaM navamaM vaiyAvRtyam 9 / 'saMghaveyAvacce' saGghavaiyAvRttyam, tatra saMghasya sAdhusAdhvIrUpasya bhaktapAnavastrapAtrAdinA, caturvidhasaMghasya vA paratIrthikavivAdanivAraNAdinA sadupadezAdinA ca vaiyAvRttyam dazamaM vaiyAvRttyam 10 / etaddazavidhaM vaiyAvRtyaM bhagavatA prarUpitamiti // sU0 38 // pUrva dazavidhaM vaiyAvRttyaM nAmanirdezapUrvakaM pradarzitam , sAmprataM sarveSAM mukhyatvena prathamamAcAryavaiyAvRttyasya phalaM pradarzayati-'AyariyaveyAvaccaM' ityaadi| sUtram-AyariyabeyAvaccaM karemANe samaNe NigaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // sU0 39 // chAyA-AcAryavaiyAvRtyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // sU0 39 // 'AyariyaveyAvacce' AcAryavaiyAvRttyam , tatrAcAryasya gaNanAyakasya vaiyAvRttya, tacca trayodazabhiH prakAraiH kriyate, atra gAthAdvayamAha - bhattaM pANaM ca' ityAdi / "bhattaM 1 pANaM 2 ca sejjA 3, AsaNadANaM 4 taheva paDilehA 5 / pAyapamajjaNa 6 osaha 7, addhAgamaNe 8 ya rAyaduTTe ya 9 // 1 // teNA 10 pattaggahaNaM 11, gelanne 12 pattaDhoyaNaM 13 ceva / evaM AyariyANa, veyAvacaM karei mokkhaTTI" // 2 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyam u0 10 sU0 39-48 dazavidhavaiyAvRttyaphala nirUNam 271 chAyA - bhaktaM pAnaM zayyA, AsanadAnaM tathaiva pratilekhA / pAdapramArjana mauSadhaH, adhvagamane ca rAjadviSTe ca // 1 // stenAt pAtragrahaNaM; glAne pAtraDhaukanaM caiva / evamAcAryANAM vaiyAvRtyaM karoti mokSArthI // 2 // " ayaM bhAvaH - bhaktaM pAnaM ca yathAsamayaM dIyate iti 2, 'sejjA' zayyA saMstArakaM kriyate 3, samIpAgamane'bhyutthAnapUrvaka mAsanadAnam 4, evameva teSAM kSetravastrapAtrAdInAM pratilekhanAkara - Nam 5, bahiH pradezAdAgatAnAM pAdapramArjanakaraNam 6, glAnatve auSadhabhaiSajyAdinA paricara - Nam 7, adhvagamane - mArgagamane teSAmupadhervahanam vizrAmaNayopaSTambhanaM ca 8, rAjadviSTe - rAjJi dviSTe sati tatkRtopadravAnnistAraNam 9, 'teNA' stenAt zarIropadheH stenAdrakSaNam 10, pattaggahaNaM vicArabhUmita AgatAnAM pAtrAdInAM svahaste dhAraNam 11, glAne yad yogyaM pathyAdi tadAnIya samarpaNam 12, 'pattaDhoyaNaM' pAtraDhaukanam - - uccAra - prasravaNa- khela - sambandhipAtratrikasya tadagre sthApanam 13 / evaM trayodazabhiH prakArairAcAryANAM vaiyAvRtyaM yo mokSArthI zramaNaH sa karoti tasya mokSaprAptihetukatvAt iti gAthAdvayArthaH // 2 // evaM trayodazaprakArairvaiyAvRttyam 'karemANe' kurvan nirjarAbhAvena saMpAdayan 'samaNe NiggaMthe' zramaNo nirgranthaH 'mahAnijjare' mahAnirjaraH mahatI nirjarA - karmazAtanArUpA yasya sa mahAnirjaraH, AcAryasya vaiyAvRttyakriyAyAmAyuktaH zramaNo'nusamayaM karmakoTiM kSapayati / yataH karmakoTikSapakastato'yam 'mahApajjavasANe bhAi' mahAparyavasAno bhavati, tatra mahat punarabandhakatvena paryavasAnaM jJAnAvaraNIyAdyaSTavidhakarmaNAM pari-samantAdAtmapradezAd avasAnam anto jAto yasya sa mahAparyava sAnaH sarvakarmakSayakaro bhavati jAyate sa tadbhave eva mokSagAmI bhavatIti bhAvaH // sU0 39 // pUrvamAcAryavaiyAvRttyasya phalamuktam, evameva zeSANAmupAdhyAyAdInAmapi vaiyAvRttyakaraNe etadeva phalaM bhavatIti upAdhyAyAdInAM navAnAM vaiyAvRtyaphalaM pradarzayan navasUtrImAha-uvajjhAya 0 ' ityAdi / sUtram -- uvajjhAyaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // sU0 40 // theraveyAvacca karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai sU041 tavassi veyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai 42 chAyA - upAdhyAyavaiyAvRtyaM kurvANaH zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // sU0 40 // sthaviravaiyAvRtyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // sU041 tapasvi vaiyAvRtyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // sU0 42 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 mmam vyavahArasUtre sUtrama-sehaveyAvaccaM karemANe samaNe niggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 43 // gilANaveyAvaccaM karemANe samaNe jiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhvi||44|| sAhammiyaveyAvaccaM karemANe samaNe Niggathe mahAnijjare mahApajvasANe bhavai // 45 // kulaveyAvaccaM karemANe samaNe NigaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 46 // gaNaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 47 // saMghaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 48 // vavahAre dasamo uddeso samatto // 1 // chAyA-zaikSavaiyAvRtyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati ||suu0 43 // glAnavaiyAvRttyaM kurvANaH zramaNo nirgrantho mahAnirz2aro mahAparyavasAno bhavati // 44 // sAdhamikavaiyAvRttyaM kurvANaH zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // 45 // kulavaiyAvRttyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // 46 // gaNavaiyAvRttyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // 4 // saMghavaiyAvRttyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahA paryavasAno bhavati // 4 // bhASyam - uvajjhAyaveyAvaccaM karemANe' iti sUtrAdArabhya 'saMghaveyAvaccaM karemANe' iti sUtraparyantAnAM navAnAmapi sUtrANAM vyAkhyA-AcAryavaiyAvRtyasUtravadeva krttvyaa| ayaM bhAvaH-AcAryAdInAM dazAnAmapi vaiyAvRttyaM kurvan zramaNo nimrantho mahAnirjarI mahAparyavasAno bhavati / nirjarAbhAvena kRtasya vaiyAvRtyasya mokSaprApakatvena bhagavadupadiSTatvAt // suu040-48|| iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadhapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta"jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabati-viracitAyAM"vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM dazama uddezaH samAptaH // 10 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI-vyavahArasUtrasya mUlapAThaH sUtram-je bhikkhU mAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM // 1 // je bhikkhU domAsiyaM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMghiya AloemANassa domAsiyaM, paliucipa AloemANassa timAsiyaM // 2 // je bhikkhU temAsiya parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa temAsiyaM, paliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM // 3 // je bhikkhU cAummAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM // 4 // je .bhikkhU paMcamAsiyaM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMghiya AloemANassa paMcamAsiyaM, paliuMciya AloemANassa chammAsiyaM // 5 // teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA // 6 // ___ je bhikkhU bahusovi mAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM // 7 // je bhikkhU bahusovi domAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa domAsiyaM, paliuMciya AloemANassa temAsiyaM // 8 // je bhikkhU bahuzovi semAsiyaM parihAraTTANaM paDisevittA AloejjA, apali. uMciya AloemANassa temAsiyaM, paliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM // 9 // je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA,. apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM // 10 // je bhikkhU bahusovi paMcamAsiyaM parihAraTThANaM paDisevitA AloejjA, apaliuMghiya AloemANassa paMcamAsiyaM, paliuMghiya AloemANassa chammAsiyaM // 11 // . Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teNa paraM paliu~cie vA apaliuMcie vA, te ceva chammAsA // 12 // je bhikkhU mAsiyaM vA, domAsiyaM vA, temAsiyaM vA cAumAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANANaM anayaraM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM vA domAsiyaM vA temAsiyaM vA cAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM vA temAsiyaM vA cAummAsiyaM paMcamAsiyaM vA chammAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie bA apaliuMcie vA te ceva chammAsA // 13 // je bhikkhU bahusovi mAsiyaM vA bahusovi domAsiyaM vA, bahusoci temAsiyaM vA, bahusovi cAummAsiyaM vA, bahusovi paMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANANaM annayaraM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM vA, domAsiyaM vA, temAsiyaM vA; cAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM vA, temAsiya vA, cAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, chammAsiya vA; teNa paraM paliuMcie vA, apaliuMcie vA, te ceva chammAsAH // 14 // je bhikkhU cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihAradvANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAiregapacamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM bA chammAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te cetra chammAsA // .. je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM vA, bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA bahusovi paMcamAsiyaM vA bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihAraTTANANaM annayaraM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcathAsiyaM vA, paliuMciya AloemA Nassa paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA chammAsiyaM vA, tega paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA // 16 // - je bhikkhU cAummAsiyaM vA, sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihAradvANANa annayaraM parihAraTThANaM paDisevittA Alo. ejjA, apaliuMciya AloeNANassa ThavaNijja ThAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyabve yA, sipuvvaM paDiseviyaM puvaM Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AloiyaM 1, puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliu~cie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM AloemANassa sabameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paTThavaNAe paTTavie nivisamANe paDisevai sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA // 17 // je bhikkhU cAummAsiyaM vA, sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, paliuMciya AloemANasa ThavaNijja ThAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA, puvvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 1, puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM3, pacchA paDiseviyaMpacchA AloiyaM 4, / apaliuMcie apaliuMciyaM 1,apaliuMcie paliuMciyaM 2,paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4, / paliuMcie paliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paTTavaNAe paTTavie nivvisamANe paDisevai sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA // 18 // je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM vA bahusovi sAiregacAummAsiMyaM vA, bahusovi paMcamAsi vA bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANANaM annayaraM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANatsa ThavaNijja ThAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA, puvaM paDiseviya puvaM AloiyaM 1, puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4, apadhiuMcie apaliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paTTavaNAe paTTavie nivvisamANe paDisevai sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA // 19 // je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM vA bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA bahusovi paMcamAsiyaM vA bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihArahANANaM mannayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, paliuMciya AloemANassa ThavaNijja Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThApaittA, karaNijjaM veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyabbe siyA, punvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 1, puvvaM paDisevivaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / paliuMcie paliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paThavaNAe paThabie nimcisamANe paDisevai. sevi kasiNe tattheva Aruhiyabve siyA // 20 // bahave parihAriyA bahave aparihAriyA icchejjA egayao abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA ceittae no NDaM se kappai there aNApucchittA egayao abhinisejja vA abhinisIhi yaM vA ceittae, kappai NhaM se there ApucchittA egayo abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA ceittae, therA ya NhaM se viyarejjA evaM NhaM kappai egayao abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA ceittae, therA ya haM se no viyarejjA evaM NDaM no kappai egayo abhiniseja vA abhinisIhiyaM vA ceittae / jo NhaM therehiM aviiNNe abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA ceei se saMtarA chee vA parihAre vA // 21 // parihArakappaDhie bhikkhU bahiyA therANa veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya se sarejjA kappai se egarAiyAe paDimAe jaM NaM ja NaM disaM aNNe sAhammiyA viharaMti taMNaM taM gaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tatya kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca Na kAraNaMsi niDhiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo ghA durAyAo vA vatthae, je tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre // 22 // ___ parihArakappaThie bhikkhU bahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA, gherA ya se no sarejjA kappai se nivvisamANassa egarAiyAe paDimAe jaMNaM ja NaM disaM anne sAhammivA viharaMti taM gaM taM gaM disaM uvalittae, no se kappai tatya vihAravattiyaM batthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae, tasi ca NaM kAraNaMsi niTTiyaMti paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA. evaM se kappai egarAyaM vA durApaM vA vathae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vatthae, jaM tattha paraM egarasyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 23 // Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parihArakappaTTie bhikkhU bahiyA therANaM veyAvaDiyAe gajchejjA, therA ya se sarejjA vA no sarejjA vA kappai se nivisamANassa egarAiyAe paDimAe ja gaMjaNaM disaM anne sAhamniyA viharaMti taM gaM taM gaM disaM uvalittae, no se kappaI tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae, tasi ca Na kAraNaMsi nihiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM kA durAyaM vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthai, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 24 // __bhikkhU ya gaNAo avakkamma egallavihArapaDimaM upasaMpajjittA NaM viharejjA, se ya icchejjA dIccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viha rittae atthi yA itya sese puNo AloejjA paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvaDhAejjA // 25 // gaNAvaccheyae ya gaNAo avakamma egallavihArapaDimaM uvasaMpajuittA NaM virejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjitA NaM viharittae puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvaThThAvejjA // 26 // AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakkamma egallavihArapaDimaM uvasaMpajjittA gaM ghiharejjA, se ya icchejcA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvahAejjA // 27 // . bhikkhU ya gaNAo avakkamma pAsatthavihArapaDimaM upasaMpajjittA NaM viharejA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM vabasaMpajjittA NaM viharittae, atthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvaTThAvejjA // 28 // bhikkhU ya gaNAo avakkamma jahAchaMdavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae, asthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvaTThAvejjA // 29 // bhikkhU ya gaNAo avakkamma kusIlavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA, se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae asthi yA ittha sese puNoM AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvaTThAvejjA // 30 // - bhikkhU ya gaNAo avakkamma osannavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharejA. se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae asthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA upahAvejjA // 3 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikkhU ya gaNAo avakkamma saMsattavihArapaDimaM urvasaMpajjittA NaM viharejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae atthi yA itya sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvahAvejjA // 32 // bhikkhU ya gaNAo avakkamma parapAsaMDapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM upasaMpajjittA NaM biharittae, natthi NaM tassa tappattie kei chee vA parihAre vA, nannattha egAe AloyaNAe // 33 // bhikkhU ya gaNAo avakkamma ohAvejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae, nasthi NaM tassa tapyattie kei chee vA parihAre vA nannattha egAe sehovaNiyAe // 34 // bhikkhU ya annayaraM akiccaTThANaM sevittA icchejjA Aloittae jatyeva appaNo ApariyauvajjhAe pAsejjA tesatiyaM AlojjA paDikkamejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe anbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAya jitaM paDivajjejjA (1) / .. no ceva appaNo AyariyauvajjhAe jattheva saMbhoiyaM sAhammiya pAsejjA bahussurya banbhAgamaM tassaMtiyaM AloejjA paDikkamejjA niMdejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe unbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (2) / no ceva saMbhoiyaM sAhammiya, jattheva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA bahussuyaM babbhAgamaM tassaMtiyaM AloejjA paDikkamejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNAe abhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (3) no ceva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM jatyeva sArUviyaM pAsejjA bahussuyaM babbhAgabhaM tassaMtiyaM AloejjA paDikkamejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe abbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (4) / ___ no ceva sArUviyaM pAsejjA bahussuyaM banbhAgamaM jattheva samaNovAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA bahussuyaM babbhAgamaM tassaMtie AloejjA paDikkhamejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe abbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (5) / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... no ceva samaNovAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA bahussuyaM babbhAgamaM jattheva sammabhAviyAI ceiyAiM pAsejjA tesaMtie AloejjA paDikakmejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe anbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (6) / ... no ceva sammaMbhAviyAI ceiyAI pAsejjA, bahiyA gAmassa vA nagarassa vA nigamassa vA rAyahANIe vA kheDassa vA kabbaDassa vA maDaMvassa vA paTTaNassa vA doNamu issa vA Asamassa vA saMvAhassa vA saMnivesassa vA pAINAbhimuhe vA udINAbhimuhe vA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu evaM vaejjA-evaiyA me avarAhA evaikkhutto ahaM avaraddho arahaMtANaM siddhANaM aMtie AloejjA paDikkamejjA niMdejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe abbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjAsi (7) ti bemi // 35 // // vavahAre paDhamo uddeso samatto // Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // bIo uddeso // . do sAhammiyA egayao viharaMti ege tattha annayaraM akiccaTANaM paDisevittA AlopajjA ThavaNijja ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM // 1 // do sAhammiyA egayao viharaMti dovi te aNNayaraM akiccaTThANaM paDisevinA AloejjA egaM tattha kappAgaM ThAvaittA ege NivvisejjA aha pacchA sevi NinvisejjA // 2 // 1. bahave sAhammiyA egayo viharaMti ege tattha aNNayaraM akiccahANaM paDisevittA AloejjA, tattha ThavaNijja ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM // 3 // bahabe sAhammiyA egayao viharaMti samvevi te aNNayaraM akiccaTThANaM paDisevittA AloejjA, ega tattha kappAgaM ThAvaittA avasesA NivvisijjA, aha pacchA sevi NibisejjA // 4 // parihArakappaTTie bhikkhU gilAyamANe aNNayaraM akiccaTThANaM paDisevicA AloejjA se ya saMtharejjA ThavaNijja ThAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, se ya No saMtharejjA aNupArihArieNaM karaNijja veyAvaDiyaM, se ya saMte bale aNupArihArieNaM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijjejjA se ya kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA // 5 // ___parihArakappaTTiyaM bhikkhU gilAyamANaM No kappai tasya gaNAvaccheyagassa NijjUhittae agilAe tasya karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAyo vippamukko, to pacchA tassa ahAlahussae nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA // 6 // aNavaThThappaM bhikkhuM gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijahittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko tao pacchA tassa ahAlahussae nAmaM vavahAre paTTaviyatve siyA // 7 // pAraMciyaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjahittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyakAo vippamukko to pacchA tassa ahAlahussage nAmaM vavahAre paThaviyavve siyA // 8 // khittacittaM bhikkhu giLAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva to rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA tassa ahAlahussae nAmaM vavahAre paTTabiyavve siyA // 9 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dittacittaM bhikkhaM gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nihittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko tao pacchA tassa ahAlahussage nAma vavahAre paTTaviyavve siyA // 10 // __jakkhAiTa bhikkhU gilAyamANaM no kappai tasya gaNAvaccheyagassa nijnahittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, to pacchA tassa ahAlahussage nAma vavahAre paTTaviyavve siyA // 11 // __ummAyapattaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA ahAlahussage nAma vavahAre paTTaviyavve siyA // 12 // uvasaggapattaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaveyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA tassa ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA // 13 // sAhigaraNaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa, nijjahittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko tao pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA // 14 // sapAyacchittaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA tassa ahAlahussage nAma vavahAre paTTaviyatve siyA // 15 // bhattapANapaDiyAikkhiyaM bhikkhuM gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva to rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA ahAlahussage nAma vavahAre paTTaviyatve siyA // 16 // aTThajAyaM bhikkhaM gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyanve siyA // 17 // aNavaTuppaM bhikkhaM agihibhUyaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa uvadyAvettae / aNavaThThappaM bhikkhU gihibhUyaM kappai tarasa gaNAvaccheyagassa uvaTThA vittae // 18 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAraMciyaM bhikkhu agiribhUyaM no kappara tassa gaNAcaccheyagassa uvadvAvittae / pAraMciyaM bhikkhu gibhUiyaM kappara tassa gaNAvaccheyagassa udvAvitta // 19 // aNavapaM bhikkhu pAraMciyaM vA bhikkhuM giribhUyaM vA agiribhUyaM vA kappara tassa gAvaccheyassa uvAvittae jahA tassa gaNassa pattiyaM siyA // 20 // do sAhammiyA egayao viharaMti, ege tattha aNNaya raM akiccaTThANaM paDisevittA AloejjA, ahaSNaM bhaMte ! amueNaM sAhuNA saddhiM imaMmi ya kAraNaMmi mehuNapaDisevI, paccayaheu ca sayaM paDiseviyaM bhaNai tattha pucchiyanve kiM paDisevI ? apaDisevI ?, se ya vaejjA paDisevI parihArapatte / se ya vaejjA No paDisebI No parihArapatte / jaM se pamANaM vayai se ya pamANAo ghetavve siyA se kimAhu bhaMte !, saccapaiNNA vavahArA // 21 // bhikkhU ya gaNAo avakmma ohANupehI vaejjA, se Ahaca aNohAio, seya icchejjA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae / tattha NaM therANaM imeyArUve vivAe samuppajjijjA imaM ajjo ! jANaha kiM paDisevI kiM apaDisevI ? se ya vaejjA paDi sevI parihArapatte se ya vaejjA no paDisevI no parihArapatte, jaM se pamANaM vayai seya pamANAo ghetavve se kimAhu bhaMte !, saccapaiNNA vavahArA ||22|| egapavikhayassa bhikkhuyassa kappar3a AyariyauvajjhAyANaM ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddittie vA dhAritae vA jahA vA tassa gaNassa pattiyaM siyA || 23 // ard parihAriyA bahave aparihAriyA icchejjA egayao egamAsaM vA dumAsaM vA timAsaM vA cAummAsaM vA paMcamAsaM vA chammAsaM vA vatthae te annamannaM saMbhujati annamannaM no saMbhuMjaMti mAsaMte tao pacchA savvevi egayao saMbhuMjaMti ||24|| parihArakapaTThiyassa bhikkhussa No kappara asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vAdA vA aNuSpadA vA, therA NaM vaejjA imaM tA ajjo ! tumaM eesiM dehi vA * aNuppadehi vA evaM se kappara dAu~ vA aNuSpadADaM vA, kappara se levaM aNujANAvittae aNujANA bhaMte ! levAe evaM se kappara levaM samAsevittae // 25 // parihArakapaTTie bhikkhU saraNaM paDimgaheNaM bahiyA appaNo veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya taM vajjA - paDiggAhehi ajjo ! api bhokkhAmi vA pAhAmi vA, evaM NaM se kappai paDiggAhiMttara, tattha No kappara aparihArieNaM parihAriyassa Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDiggahaMsi asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA bhottae vA pAyae vA, kappai se sayaMsi paDiggahaMsi sayaMsi palAsagasi kamaDhagaMsi vA sayaMsi khuvvagaMsi pANisi vA uddhaTu uddhaTu vA bhottae vA pAyae cA, esa kappe apArihAriyassa pArihAriyao // 26 // parihArakappaTThie bhikkhU therANaM paDiggaheNaM bahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA therA ya vaejjA paDiggAhehi ajjo ! tumaMpi ettha bhokkhasi vA pAhasi vA, evaM se kappai paDiggAhittae, tattha No kappai pArihArieNaM apArihAriyassa paDiggahaMsi asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA bhottae vA pAyae vA, kappai se sayaMsi paDiggahaMsi vA sayaMsi palAsagasi kamaDhagaMsi vA saMyaMsi khubvagaMsi vA sayaMsi pANisi kA uddhaTu uddhaSTu bhottae vA pAyae vA esa kappe pArihAriyassa pArizArivaotti bemi // 27 // // vakhAre bIbho uddeso samayo // 2 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // taio uddeso // bhikkhU ya icchejjA gaNaM dhArittae bhagavaM ca se apalicchaNNe evaM se no kappai gaNaM dhArittae / bhagavaM ca se palicchanne evaM se kappai gaNaM dhArittae // 1 // - bhikkhU ya icchejjA gaNaM dhArittae no se kappai there aNApucchittA gaNaM dhArittae / kappai se there ApucchittA gaNaM dhArittae / therA ya se viyarejjA evaM se kappai gaNaM dhArittae, therA ya se no biyarejjA evaM se no kappai gaNaM dhArittae / jaNaM therehiM aviiNNaM gaNaM dhArejjA se saMtarA chee vA parihAre vA // 2 // tivAsapariyAe samaNe niggaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannattikusale saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre abhinnAyAre asavalAyAre asaMkilidAyAre baDussue babbhAgame jahanneNaM AyArakappadhare kappai uvajjhAyattAe uddisittae // 3 // ___ sacceva NaM se tivAsapariyAe samaNe NiggaMthe no AyArakusale no saMjamakusale no pavayaNakusale no pannattikusale no saMgahakusale no uvaggahakusale khayAyAre bhinnAyAre sabalAyAre saMkiliTThAyAre appamue appAgame no kappai uvajjhAyattAe ghisittae // 4 // paMcavAsapariyAe samaNe NigaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannattikusale saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre asabalAyAre asaMkiliTThAyAre bahussue babbhAgame jahanneNaM dasAkappavavahAradhare kappai AyariyauvajjhAyattAe udisittae // 5 // ____sacceva NaM se paMcavAsapariyAe samaNe NigaMthe no AyArakusale no saMjamakusale no pavayaNakusale no pannattikusale no saMgahakusale no uvaggahakusale khayAyAre bhinnAyAre sabalAyAre saMkiliTThAyAre appasue appAgame no kappai AyariyauvajjhAyattAe udisittae // 6 // avAsapariyAe samaNe NiggaMthe AyArakusale saMjamakusale pacayaNakusale pannattikusale saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre abhinnAyAre asabalAyAre bahussue babbhAgame jahanneNaM ThANasamavAyadhare kappai AyariyattAe uvajjhAyattAe gaNAvaccheyagatAe uddisittae // 7 // sacceva NaM aTThavAsapariyAe samaNe NiggaMthe no AyArakusale no saMjamakusale no pavayaNakusale no pannattikusale no saMgahakusale no uvaggahakusale khayAyAre bhinnAyAre Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 sabalAyA ki liTThAyAre appasue appAgame no kappai AyariyattAe uvajjhAyattAe gaNAvaccheyagattAe uddisittae ||8|| niruddhapariyAe samaNe NiggaMthe kappara tadivasa AyariyauvajjhAyattAe uddisittae, se kimAhu bhaMte!, asthi NaM therANaM tahArUvANi kulANi kaDANi pattiyANi thejjANi sAsiyANi saMmayANi sammuiyakarANi aNumayANi bahumayANi bhavaMti, tehiM kaDehiM tehiM pattirhi tehiM thejjehiM tehiM vesAsiehiM tehiM saMmaehiM tehiM saMmuiyakarehiM tehiM aNuma e hiM tehi bahumahiM jaM se niruddhapariyAe samaNe NiggaMthe kappai AyariyauvajjhAyattAe uddittie taddivasaM // 9 // niruddhavAsa pariyAe samaNe NiggaMthe kappai AyariyauvajjhAyattAe uddisittae samuccheyaka paMsi tassa NaM AyArapakappassa dese avaTThie seya 'ahijjissAmi'- tti ahijjejjA evaM se kapai AyariyauvajjhAyattAe uddi sittae, se ya 'advijjissAmi'-- tino ahijjejjA evaM se no kappai AyariyauvajjhAyattAe uddittie taddivasaM // 10 // NiggaMthassa NaM nava - Dahara - taruNasya AyariyauvajjhAe vIsaMbhejjA no se kappai aNAyariyauvajjhAyattAe hottae, kappar3a se puvvaM AyariyaM uddisAvettA tao pacchA utra jhA, se kimAhu bhaMte ! dusaMgahie samaNe NiggaMthe taMjahA AyarieNa uvajjhAeNa ya // 11 // NiggaMthIe NaM nava Dahara - taruNIe AyariyauvajjhAe vIsaMbhejjA no se kappai aNAyariyauvajjAyattAe hotae, kappara se puvvaM AyariyaM uddisAvettA tao uvajjhAyaM, tao pacchA pavittiNi, se kimAhu bhaMte ! tisaMgahiyA samaNI niggaMthI taMjahA - AyarieNaM uvajjhANaM pavittiNIe ya // 12 // bhikkhU ya gaNAo avakrkramma mehuNaM paDisevejjA tiNNi saMvaccharANi tassa tuppattiyaM no kappai AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddittie vA dhAritae vA, tihiM saMvaccha rehiM vIikkatehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDi virayassa givvigArassa, evaM se kappara AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhAritae vA // 13 // gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagattaM aNikkhivittA mehuNadhammaM paDisevejjA jAvajjI vAe tassa tappattiyaM no kappara AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA uddisittae vA dhAritae vA // 14 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagattaM NivikhavittA mehuNadhamma paDisevejjA tiNNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA, tihi saMvaccharehiM vIikkaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nivigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 15 // AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // 16 // __ AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA tiNNi saMvaccharANi tassa tappaciyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM vIikkaM tehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTriyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa NibigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 17 // bhikkhU ya gaNAo avakkamma ohAejjA, tiNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappaDa AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM bIikkaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nivigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhAricae vA // 18 // gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagattaM aNivikhavittA ohAejjA jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagattaM NikkhivittA ohAejjA tiNNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA gaNAvacheyagattaM vA jAva udisittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM vIikkaMtehiM cautyagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nivigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagatta vA udisittae vA dhArittae vA // 20 // AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA ohAejjA jAvajjIvAe tassa pappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 21 // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA ohAejjA tiNNi saMbaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM vIikkaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTTiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nivigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 22 // bhikkhU ya bahussue babbhAgame bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musA. vAI asuI pApajIvI, jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 23 // ____ gaNAvaccheyae bahussue babhAgame bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAvAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // 24 // ___ AyariyauvajjhAe bahussue babbhAgame bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAbAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tassa tappattiyaM nau kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 25 // bahave bhikkhuNo bahussuyA babbhAgamA bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAbAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 26 // bahave gaNAvaccheyayA bahussuyA babbhAgamA bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAbAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 27 // bahave AyariyauvajjhAyA bahussuyA babhAgamA bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAvAI amuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 28 // bahave bhikkhuNo bahave gaNAvaccheyagA bahave AyariyauvajjhAyA bahussuyA babbhAgamA bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAvAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // // vavahAre taio uddeso samatto // 3 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // cauttho uddeso|| no kappai AyariyauvajjhAyassa egANiyassa hemaMtagimhAsu carittae // 1 // kappai AyariyauvajjhAyassa appabiiyassa hemaMtagimhAmu carittae // 2 // no kappai gaNAvaccheyagassa appabiiyassa hemaMtagimhAsu carittae // 3 // kappai gaNAvaccheyagassa appataiyassa hemaMtagimhAsu carittae // 4 // no kappaI AyariyauvajjhAyassa appaviiyassa vAsAvAsaM vatthae // 5 // kappai AyariyauvajjhAyassa appataiyassa vAsAvAsaM vatthae // 6 // no kappai gaNAvajcheyagassa appataiyassa vAsAvAsaM vatthae // 7 // kappaI gaNAvaccheyagassa appacautthassa vAsAvAsaM vatthae // 8 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDabaMsi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMbAhaMsi vA saMnivesaMsi bahUNaM AyariyauvajjhAyANaM appabiiyANaM, bahUNaM gacchAvaccheyagANaM appataiyANaM kappai hemaMtagimhAsu carittae annamannanissAe // 9 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMnivesaMsi vA bahUrNa AyariyauvajjhAyANaM appataiyANaM, bahUNaM gaNAvaccheyagANaM appacautthANaM kappai vAsAvAsaM vatthae annamannanissAe // 10 // ____gAmANugAmaM dUijjamANe bhikkhU jaM purao kaTu viharai se Ahacca vIsaMbhejjA, asthi yA ittha anne kei uvasaMpajjaNArihe se uvasaMpajjiyavve, Natthi yA ittha anne kei uvasaMpajjaNArihe tassa appaNo kappAe asamatte kappai se egarAiyAe paDimAe jaNaM jaNaM disaM anne sAhammiyA viharaMti taNaM taNaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiya vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi niDiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAya vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 11 // vAsAvAsaM pajjosavio bhikkhU jaM purao kaTu viharai se Ahacca vIsaMbhejjA atyi yA ittha anne kei uvasaMpajjaNArihe se uvasaMpajjiyanve, nasthi yA ittha anne kei uva Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpajjaNArihe tassa appaNo kappAe asamatte kappai se egarAiyAe paDimAe jaNaM jaNNaM disaM anne sAhammiyA viharaMti taNNaM taNNaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae / taMsi ca NaM kAraNaMsi niTThiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 12 // AyariyauvajjhAe gilAyamANe annayara ejjA ajjo ! mamaMsiNa kAlagayaMsi samANaMsi ayaM samukkasiyabve, se ya samukkasaNArihe samukkasiyavve, se ya no samukkasaNArihe no samukkasiyavve, atthi yA ittha anne kei samukkasaNArihe se samukkasiyavve, natthi yA ittha anne samukkasaNArihe se ceva samukkasiyavve / taMsi ca NaM samukisi paro vaejjA dussamukki8 te ajjo ! nikkhivAhi, tassa NaM nikkhivamANassa natthi kei chee vA parihAre vA, je sAhammiyA ahAkappeNaM no abbhuTTAe viharaMti savvesiM tersi tappattiyaM chee vA parihAre vA // 13 // AyariyauvajjhAe ohAyamANe annayaraM vaejjA ajjo ! mamaMsi NaM ohAviyaMsi samANaMsi ayaM samukkasiyavve, se ya samukkasaNArihe samukkasiyavve, se ya no samukkasiNArihe no samukkasiyave, atthi yA ittha aNNe kei samukkasaNArihe se samukkasiyavve, nasthi yA ittha anne kei samukkasaNArihe se ceva samukkasiyavve, taMsi ca NaM samukilusi paro vaejjA dussamukiTaM te ajjo ! nivikhavAhi, tassa NaM nikkhivamANassa natthi kei chae vA parihAre vA, je sAhammiyA ahAkappeNaM no abbhuTThAe viharaMti savvesiM tesiM tappattiyaM chee vA parihAre vA // 14 // __ AyariyauvajjhAe saramANe paraM caurAyapaMcarAyAo kappAgaM bhikkhu no uvaTThAvei kappAe, atthi yAI se kei mANaNijje kappAge, Natthi yAiM se kei chee vA parihAre vA, Natthi yAiM se kei mANaNijje kappAe se saMtarA chae vA parihAre vA // 15 // AyariyauvajjhAe asaramANe paraM caurAyapaMcarAyAo kappAgaM bhikkhu no uvaTThAvei kappAe, atthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe natthi se keI chee vA parihAre vA, natthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe se saMtarA chee vA parihAre vA // 16 // AyariyauvajjhAe saramANe vA asaramANe vA paraM dasarAyakappAo kappAgaM bhikkhu no uvaTThAvei kappAe, atthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe natthi ya ittha se kei vya. 3 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ra chee vA parihAre vA, natthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe saMvaccharaM tassa tappattiyaM no kappa AyariyataM vA uvajjhAyattaM vA pavattayattaM vA therattaM vA gaNittaM vA gaNaharattaM vA gAvacche vA uddisittae vA dhAritae vA // 17 // bhikkhU ya gaNAo avakamma annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA taM ca kei sAhammie pAsittA vajjA - kaM ajjo ! uvasaMpajjittA NaM viharasi ? je tattha savvarAiNie taM vajjA, aha bhaMte ! kassa kappAe ? je tattha bahussue taM vaejjA jaM vA bhagavaM vakkhai tassa ANAuvavAyavayaNanide se ciTThissAmi // 18 // bahave sAhammiyA icchejjA egayao abhinicariyaM cArae No NhaM kappara there torycchittA gao abhinicariyaM cArae, kappai vhaM there ApucchittA egayao abhinicariyaM cArae, therA ya se viyarejjA evaM haM kappai egayao abhinicayiM cArae, rAya se no viyarejjA evaM haM no kappar3a egayao abhinicariyaM cArae, jaM tattha there aviNe egao abhinicariyaM caraMi se saMtarA chee vA parihAre vA // 19 // cariyApaviTThe bhikkhU jAva caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA sacceva AloyaNA sacceva paDikkamaNA sacceva oggahassa puvvANuNNavaNA ciTThA mahAlaMdamavi uggahe // 20 // cariyApaviTThe bhikkhU paraM caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA puNo AloejjA puNo pakkime puNo cheyassa parihArassa uvahAejjA bhikkhubhAvassa aTThAe doccaMpi ohe aNuNadeos siyA, kappara se evaM vadittae - - aNujANaha bhaMte ! mioggahaM ahAlaMM dhuvaM niyayaM necchaiyaM veuTTiyaM tao pacchA kAyasaMphAsaM // 21 // cariyAniTTe bhikkhU jAva caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA sacceva AloyA sacceva paDikkamaNA sacceva uggahassa puvvANuNNavaNA ciTThA AhAlaMdamavi uggahe || cariyAniTTe bhikkhU paraM caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvahAejjA bhikkhubhAvassa aTThAe doccaMpi ohe aNuNNaveyavve siyA, aNujANaha bhaMte ! mioggahaM ahAlaMdaM dhuvaM niyayaM necchaiyaM veuTTiyaM tao pacchA kAyasaMphAsaM // 23 // do sAhammiyA egayao viharaMti taMjahA - seho rAyaNie ya, ettha sehata e pacchinne rAyaNie apalicchanne sehatarAeNaM rAyaNie uvasaMpajjiyacve bhikkhovAyaM ca dalayai kappAgaM // 24 // do sAhammiyA egayao viharaMti, taMjahA - sehe ya rAyaNie ya, tattha rAyaNie palicchapaNe seharAe apalicchapaNe, icchA rAyaNie se hatarAgaM uvasaMpajjejjA, icchA Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no uvasaMpajjejjA, icchA bhikkhovavAyaM dalayai kappAgaM, icchA no dalayai kappAgaM // 25 // do bhikkhuNo egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai NaM ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // 26 // ___do gaNAvaccheyagA egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai NaM ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // 27 // do AyariyauvajjhAyA egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // 28 // bahave bhikkhuNo egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // 29 // bahave gaNAvaccheyagA egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai NaM ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // 30 // bahave AyariyauvajjhAyA egayo viharaMti no NaM kappai anamannaM upasaMpajjittA Na viharittae, kappai NaM ahArAyaNiyAe annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae // 31 // bahave bhikkhuNo bahave gaNAvaccheyayA bahave AyariyauvajjhAyA egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA gaM viharittae, kappai ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // 33 // // vavahAre cauttho uddeso samatto // 4 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // paMcamo uddeso // no kappai pavattiNIe appaviiyAe hemaMtagimhAsu cArae // 1 // kappai pavattiNIe appataiyAe hemaMtagimhAsu cArae // 2 // no kappai gaNAvaccheiNIe appataiyAe hemaMtagimhAsu cArae // 3 // kappai gaNAvaccheiNIe appacautthIe hemaMtagimhAsu cArae // 4 // no kappaI pavattiNIe appataiyAe vAsAvAsaM vatthae // 5 // kappA pavattiNIe appacautthIe vAsAvAsaM vatthai // 6 // no kappai gaNAvaccheiNIe appacautthIe vAsAvAsaM vatthae // 7 // kappai gaNAvaccheiNIe appapaMcamAe vAsAvAsaM vatthae // 8 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMnivesaMsi vA bahUNaM pattiNINaM appataiyANaM, bahUNaM gaNAvaccheiNINaM appacautthINaM kappai hemaMtagimhAsu cArae annamannanissAe // 9 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paNasi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMnivesaMsi vA bahUNaM pavattiNINaM appacautthoNaM, bahUgaM gaNAvaccheiNINaM appapaMcamANaM kappai vAsAvAsa vatthae annamannanissAe // 10 // gAmANugANaM duijjamANA NiggaMthI ya jaM purao kAuM viharejjA sA ya Ahacca vIsaMbhejjA asthi ya ittha kAi annA uvasaMpajjaNArihA sA uvasaMpajjiyacA. nasthi ya ittha kAi annA uvasaMpajjaNArihA tIse ya appaNo kappAe asamatte evaM se kappaI egarAiyAe paDimAe jaNaM jaNaM disaM annAo sAhammiNIo viharaMti taM gaM taM gaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca Na kAraNaMsi niTThiyaMsi parA vaejjA vasAhi ajje ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae. jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA basai se saMtarA chee vA parihAre vA // 11 // vAsAvAsaM pajjosaviyA NigaMthI ya jaM purao kAuM viharai sA Ahacca vIsaMbhejA atthi ya ittha kAi annA uvasaMpajjaNArihA uvasaMpajjiyavvA, natthi ya itya Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAi annA uvasaMpajjaNArihA tIse ya appaNo kappAe asamatte kappai se egarAiyAe paDimAe jaNaM jaM NaM disaM annAo sAhammiNIo viharaMti taM NaM taM gaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi nihiyaMsi parA vaejjA vasAhi ajje ! egarAyaM vA dugayaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durA. yAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo cA durAyAbho vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 12 // pavattiNI ya gilAyamANI annayaraM vaejjA mae NaM ajjo ! kAlagayAe samANIe imA samukkasiyavvA, sA ya samukkasaNArihA samukkasiyavvA, sA ya no samukkasaNArihA no samukkasiyavvA, asthi yA ittha annA kAi samukkasaNArihA samukkasiyavvA, natthi yA ittha annA kAi samukkasaNArihA sA ceva samukkasiyavvA, tAe NaM samukkichAe parA vaejjA dussamukkidraM te ajje ! nikkhivAhi, tAe NaM nikkhiyamANIe natthi kei chee vA parihAre vA, jAo sAhammaNIo ahAkappeNaM no abbhuTThAe viharaMti savvAsi tAsi tappattiyaM chee vA parihAre vA // 13 // pavattiNI ya ohAyamANI annayaraM vaejje mae NaM ajne ! ohAviyAe samANIe imA samukkasiyavvA, sA ya samukkasaNArihA samukkasiyabvA, sA ya no samukkasaNArihA no samukkasiyavvA, atthi ya ittha annA kAi samukkasaNArihA sA samukkasiyavvA, natthi ya ittha annA kAi samukkasaNArihA sA ceva samukkasiyavvA, tAe NaM samukkiThAe parA vaejjA dussamukkiDaM te ajje ! nikkhivAhi, tAe NaM nikkhivamANIe nasthi kei chee vA parihAre vA, jAo sAhammiNIo ahAkappeNaM no abbhudAe viharaMti savvAsiM tAsiM tappattiyaM chee vA parihAre vA // 14 // NiggaMthassa navaDaharataruNassa AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe paribhaTTe siyA, se ya pucchiyavve-keNa te ajjo ! kAraNeNaM AyArapakappe NAmaM ajjhayaNe parinbhaTe kiM AbAheNaM udAhu pamAeNaM ? se ya vaejjA-no AbAheNaM pamAeNaM, jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA, se ya vaejjA-AvAheNaM no pamAeNaM, se ya saMThavessAmitti saMThavejjA evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA, se ya saMThavessAmitti na saMThavejjA evaM se no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae // 15 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiggathIe NaM navaDaharataruNIe AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribhaTTe siyA, sA ya pucchiyavvA keNaM te kAraNeNaM ajje ! AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe parimbhahe ki AbAheNaM udAhu pamAeNaM ? sA ya vaejjA no AbAheNaM pamAeNaM, jAvajjIvAe tIse tappattiyaM no kappai pavattiNittaM vA jAva gaNAvaccheiNittaM vA udisittae vA dhArittae vA, sA ya vaejjA-AbAheNaM no pamAeNaM sA ya saMThavessAmitti saMThavejjA, evaM se kappai pavattiNitaM vA jAva gaNAvaccheiNittaM vA uddisittae vA dhArittae vA, sA ya saMThavessAmitti no saMThavejjA evaM se no kappai pavattiNitta vA jAva gaNAvaccheiNitta vA uddisittae vA dhArittae vA // 16 // therANaM therabhUmipattANaM AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribhaTTe siyA kappai tesi saMThavettANa vA asaMThavettANa vA AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // 17 // therANaM therabhUmipattANaM AyArapakappe NAma ajjhayaNe paribha siyA kapai tesiM saMnisaNNANa vA saMtuyaghANa vA uttANayANa vA pAsalliyANa vA AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe doccaMpi taccaMpi paDipucchittae vA paDisArettae vA // 18 // je NiggaMthA NiggaMdhIo ya saMbhoiyA siyA, no ehaM kappai annamannassa atie Aloettae, atthi yA ettha kei AloyaNArihA kappaha se tesi aMtie Aloettae, natthi yA etya keha AloyaNArihA evaM NDaM kappai annamannassa aMtie Aloettae // 19 // NiggaMthaM ca NaM rAmo vA viyAle vA dIDapaTTho vA lusejjA itthI vA purisassa omAvejjA puriso vA itthIe omAvejjA, evaM se kappai evaM se ciTThai parihAraM ca no pAuNai esa kappe therakappiyANaM / evaM se no kappai evaM se no ciTThai parihAraM ca no pAuNai esa kappe jiNakappiyANaM ti bemi // 21 // // vavahArassa paMcamo uddeso samatto // 5 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||chttttho uddeso|| bhikkhU ya icchejjA nAyavihiM ettae, no se kappaI there aNApucchittA nAyavihiM ettae, kappai se there ApucchittA nAyavihiM ettae, therA ya se viyarejjA evaM se kappai nAyavihiM ettae, therA ya se no viyarejjA, evaM se no kappai nAyavihiM ettae, jaM tattha therehiM aviiNNe nAyavihiM ei, se saMtarA chee vA parihAre vA // 1 // no se kappai appamuyassa appAgamassa egANiyassa nAyavihiM ettae // 2 // kappai se je tattha bahussue banbhAgame teNa saddhiM nAyavihiM ettae // 3 // tattha se puvvAgamaNeNaM punvAutte cAulodaNe, pacchAutte bhiliMgasUve kappai se cAulodaNe paDiggAhittae, no se kappai bhiliMgalave paDiggAhittae // 4 // tattha puvAgamaNeNaM punvAutte bhiliMgasve, pacchAutte cAulodaNe, kappai se miliMgasUve paDiggAhittae, no se kappai cAulodaNe paDiggAhittae // 5 // tattha se puvvAgamaNeNaM dovi puvvAuttA kappai se dovi paDiggAhittae // 6 // tattha se puvvAgamaNeNaM dovi pacchAuttA no se kappai dovi paDiggAhittae // 7 // je se tattha puvvAgamaNeNaM puvvAutte, se kappai paDiggAhittae // 8 // je se tattha punvAgamaNeNaM pacchAutte, no se kappai paDiggAhittae // 9 // AyariyauvajjhAyasya gaNaMsi paMca aisesA pannattA, taM jahA-AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa pAe nigijhiya nigijjhiya papphoDemANe vA pamajjemANe vA no aikkamai // 10 // AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa uccArapAsavaNaM vigiMcamANe vA visohemANe vA no aikkamai // 11 // AyariyauvajjhAe pabhU veyAvaDiyaM icchA karejjA icchA no karejA // 12 // AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkamaI // 13 // AyariyauvajjhAe bAhiM uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkamaI // 14 // gaNAvaccheyagassa NaM gaNaMsi do aisesA pannattA taM jahA-gaNAvaccheyae aMtoM uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkamai // 15 // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAvaccheyae bAhiM uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkamai // 16 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA egabagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNappavesAe no kappai bahUrNa agaDasuyANaM egayao vatthae, atthi ya ittha NDaM kei AyA. rapakappadhare nasthi ya ittha NhaM kei chee vA parihAre vA, natthi ya ittha NhaM kei AyArapakappadhare se saMtarA chee vA parihAre vA // 17 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhinikkhamaNapavesAe no kappai bahUNaM agaDasuyANaM egayao vatthae, atthi ya ittha NhaM kei AyArapakappadhare, je taiyaM rayaNi saMvasai, natthi ya ittha kei chee bA parihAre vA, natthi ya ittha kei AyArapakappadhare je taiyaM rayaNi saMvasai savvesi tesiM tappattiyaM chee vA parihAre vA // 18 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhinikkhamaNapavesAe no kappai bahussuyassa babbhAgamassa bhikkhuyassa vatthae, kimaMga puNa appAgamassa appasuyassa // 19 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egaduvArAya eganikkhamaNapavesAe kappai bahussuyassa babbhAgamassa egANiyassa bhikkhussa vatthae, duhI kAlaM bhikkhubhAvaM paDijAgaramANassa // 20 // jattha ee bahave ityIo purisA ya paNhAveMti tattha se samaNe niggaMthe annayaraMsi acittaMsi soyaMsi mukkapoggale NigyAyamANe hatthakammapaDisevaNapatte Avajjai mAsiya parihArahANaM aNugdhAiyaM / 21 // jattha ee bahave itthIo purisA ya paNhAveMti tattha se samaNe NiggaMthe annayaraMsi acittaMsi soyasi mukkapoggale NigyAyamANe mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihAraTThANaM aNugghAiyaM // 22 // no kaMppai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA niggaMthi annagaNAo AgayaM khuyAyAraM sabalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa hANassa aNAloyAvettA apapaDikkamAvettA aniMdAvettA agarihAvettA aviuhAvettA avisohAvettA akaraNAe aNabhuhAvettA ahArihaM pAyacchittaM tavokarma apaDivajjAvettA ucaDhAvettae vA saMbhaMjittae vA saMkasietta vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA udisittae vA dhArittae vaa||23|| Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappai NigaMthANa vA pibaMdhINa. vA mithiannagaNAo AgayaM khuyAyAra sabalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA paDikkamAvettA niMdAvettA garihAvettA viudyAvettA visohAvettA akaraNAra aNDAvettA' ahArihaM pAyacchittaH tapokambhaM paDivajjAcetA uvaTThAvettae vA saM{bhittae kA, saMvasitae kA, tIse ittarivaM disaM vA aNudisa vA uddisisae vA dhArisae kA // 24 // // vavahAre chaTTho uddeso samatto // 7 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sasamo uddesI // je nimgaMthA yaNimgaMthIo ya saMbhoiyA siyA no kappar3a NiggaMthINaM NigaMce aNApucchittA NiggaMthiM amnagaNAo AmayaM khuyAyAraM sabalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa ThANassa aNAloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM apaDivajjAvettA pucchittae vA vAecae vA uvadvAvettae vA saMbhujittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhAritae vA // 1 // je NiggaMthA ya NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA kappai niggaMthINaM NiggaMthe ApucchittA NiggaMthiM annagaNAo AgayaM khuyAyAraM sabalAyaraM bhinnAyAraM saMki liTThAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA jAtra ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajjAvettA pucchittae vA vAttae vA uvadvAvettae vA saMbhuMjittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhAritae vA // 2 // je NiggaMthA ya NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA, kappara NiggaMthANaM NiggaMthIo ApucchittA vA aNApucchittA vA NigaMrthi annagaNAo AgayaM khuyAyAraM sabalAyAraM bhinnAyAraM saMki liTThAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajjAvettA pucchittae vA vAetae vA uvaTTAvettae vA bhuMjittaesaM vA saMvattie vA, tose ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddittie vA dhAritae vA taM ca NiggaMthIo no icchejjA sevameva niyaM ThANaM // 3 // je NiggaMthAya NiggaMdhIo ya saMbhoiyA siyA, no huM kappai parokkhaM pADi ekkaM saMbhoyaM visaMbhoiyaM karittae, kappar3a haM paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA -ahaM NaM ajjo ! tumAe saddhiM imaMmi kAraNami paccavakhaM pADievakaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karemi / se ya paDitappejjA evaM se aratus pacca pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, se ya no paDitappejjA evaM se kapa paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karie // 4 // // jAo NiggaMthIo vA NiggaMthA vA saMbhoiyA siyA, no vhaM kappai paccakkhaM pADi - ekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, kappai haM pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karie, jattheva tAo appaNo AyariyauvajjhAe pAsejjA tattheva evaM vaejjA - ahaM NaM bhaMte ! amugIe ajjAe saddhi imaMmi kAraNaMmi pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaM Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moiyaM karemi / sA ya se patitapSejjA evaM se no kappai pArokkhaM pAMDiekaka sabhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, sA ya se no paDitappejjA, evaM se kappai pAroklaM pAhiekaka saMbhoiyaM ksiMbhoiyaM karittae // 5 // no kappai niggaMthANaM niggaMthiM appaNo aDhAe pavvAvecae vA, muMDAvettaemA, mehAvez2ae vA, uvAvejae vA, saM z2inae vA, saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA kAdisaM vA uddisittae vA dhAricae vA // 6 // . kApyA jiggavANaM NiggathiM annAsiM ajhae pabbAvettae vA, muMDAvettae vA, sehAvettae vA, ukchAdhettae bA, saMbhujittae vA, saMvasijae vA, tIse ijariyaM disaMbA aNudisaM vA, udisittae vA, dhArittae vA // 7 // mo. kApaDa NigavINaM NigaMthaM apaNo aTAe pancAvettae vA muMDAvettae vA, sehAvettae nA, uvahAvettae vA, saMbhuMjittae.vA, saMvasittae vA, tassa itariya-disaMbA, apadisaMvA udikhilae vA // 8 // kappai NiggaMthINaM NiggaMtha NiggaMthANaM aTThAe pavAvettae vA, muMDAvettae cI, sevetae vA, uvahAvelae bA, saMbhujitae bA, saMvasittae vA, tassa-ittariyaM disaM vA, aNudisaM yA adisittae vA dhAstira vA // 9 // ___ no kappai 'NigaMthINaM 'viigiThiyaM disa vA aNudisaM vA, uddisittae vA cArittae vA // 10 // kappai NiggaMthANaM viigiTTiyaM disaM vA aNudisaM vA udisittae vA dhArittae vA // no kappai niggaMthANaM viigiTThAI pAhuDAI viosacittae // 12 // kappai NiggaMdhINaM viigiTThAI pAhuDAI viosavittae // 13 // no kappai NiggaMthANaM viigihe kAle sajjhAyaM karittae // 14 // kapai NiggaMdhINaM digiTTe kAle sanjhAyaM karittae NiggaMthanissAe // 15 // No kappai NiggaMthANa vA NiggayINa vA asajjhAie sajjhAyaM karisae // 16 // kappai NiggaMthANa vA 'NiggaMdhINa vA sajjhAie sajjhAyaM karittae // 17 // no kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA appaNo asajjhAie sajjhAyaM karittae kappai NDe aNNamaNNassa vAyaNaM dalaittae // 18 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiprAsaperiyAra samaNe NigaMthe tIsaMvAsapariyAyAe samaNIe NigaMthIe kapaI upAyattAe udhisittae // 19 // paMcavAsapariyAe samaNe niggaMthe sahivAsapariyAyAe samaNIe niggathIe kappai mAyariyatAe udisittae // 20 // __gAmANugAma duijjamANe bhikkhU ya Ahacca vIsabhejA taM ca sarIraMga kei sAhammie pAsejjA kappai se taM sarIragaM na sAgAriyamiti kaTu thaMDile bahuphAsue paDilehitA pamajjittA parihavettae, asthi ya ittha kei sAhammiyasaMtie uvamaraNajAe pariharaNArihe kappai se sAgArakaDaM gahAya doccaMpi oggahe aNuNNavettA parihAraM pariharittae // 21 // sAgArie ubassayaM vakkaeNaM pauMjejjA, se ya vakkaiyaM vaejjA imammi ya imammi ya bhISAse samaNA gigaMdhA parivasati se sAgArie parihArie. se ya no vaejjA vakkaie vaejjA se sAgArie parihArie, dovi te ejjA dovi sAkAriyA parihAriyA // 22 // sAgArie ukssayaM vikkiNijjA se ya kaiyaM vaejjA imaMmi ya imaMmi ya ovAse samaNA NiggaMthA parivasati, se ya sAgArie parimArie, se ya mo vaekatA kaie vaejjA se sAgArie parihArie. dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA / / vihavadhUyA nAyakulavAsiNI sAvi yAvi oggahaM aNunnabeyavvA kimaMga ! puNa piyA vA bhAyA vA putte vA sevi yAvi oggahaM ogiNhiyavve // 24 // pahevi oggahaM aNunnaSeyavve // 25 // se rajjapariyajhesu saMthaDesu avvogaDesu avocchinnesu aparapariggahiemu sacceva oggahassa puvvANunnavaNA ciTai ahAlaMdamavi omgahe // 26 // se rajjapariyaTema asaMthaDesu ghogaDesu vocchinnesu parapariggadiemu bhikkhubhAvassa aTThAe oggahe aNunnabeyavve siyA // 27 // // vavahAre sattamo uddeso samatto // 7 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // aTTamo udeso // gAhA upajjosavie tAe gAhAe tAe paesAe tAe ovAsaMtarAe jamiNaM jamiNaM sejjAsaMthAragaM labhejjA tamiNaM tamiNaM mameva siyA, merA ya se aNujANejjA tasseva siyA, therA ya se no aNujANejjA evaM se kappara ahArAyaNiyAe sejjAsaMthAraMga DiggAhie || 1 // se ya ahAlahussagaM sejjAsaMthAragaM gavesejjA jaM cakkiyA egeNaM ittheNaM ogijjha jAegAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA parivahittae esa me hemaMta gimhAsu bhavislai // 2 // seya ahAlahussagaM sejjAsaMthAraMga gavesejjA jaM cakkiyA egeNa hattheNa ogijjha jAegAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA addhANaM parivahitae, esa me vAsAvAsAsu bhavissa // 3 // seya ahAlaharusagaM sejjAkaMthAraMga gavesejjA jaM cakkiyA emeNa ittheNa ojha jAemA vA duyAhaM vA tiyAhaM vA caDyAhaM vA saMcAI kA duzmaci parivahittae, esa me vuiDhAvAsesu bhavissai ||4|| rANaM berabhUmipattANaM kappara daMDae vA bhaMDae vA chattara vA matsara vA laTThiyaM bA mise vA vele vA cela cilimilI vA camme vA cammako sevA sammapaliccheyaNae vA atrirahie ovA se ThavettA gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA pavisittae vA nikkhamittae vA, sus of saMniyacArANaM do caMpi omgrahaM aNunavettA parihAraM pariharicara // 5 // ? no kapa ggiMthANa vA NiggaMthINa vA vADihAriyaM vA sAgAriyasaMtiyaM vA sejjA saMthAgaM dospi ohaM aNaNunnavesA bahiyA nIharie // 6 // atus NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA pADihAriyaM vA sAgrAsyi saMtiyaM vA sejyAsaMarti doccapi oort aNunavettA bahiyA nIharitae ||7|| no kappara NiggaMthANa vA NimgaMthINa vA pADihAriyaM vA sAgArikasaMtiyaM vA sejjAsaMthAragaM savvapaNA appiNittA doccaMpi ohaM aganavetA attie, kampai annA // 8 // no as nimgaMthANa vA niggaMthINa vA puSvAmeva omgaMha bhogivhisA tatha pacchA annave ||9|| Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappai NiggaMthANa vA NigaMthINa vA puSyAmeva oggahaM aNunnavettA to pacchA opiNDitAe // 10 // aha puNa evaM jANejjA iha khalu NimpaMthANa vA NiggathINa vA No sulabhe pADihArie senmAsaMthArae-ti kaTu evaM haM kappai puSyAmeva oggahaM ogiNhitA to pajchA aNunnavettae, mA duhao ajjo ! vai aNulomeNa aNulomiyavye siyA // 11 // NigaMthassa gAhApAikulaM piMDavAthapaDiyAe aNupavihassa ahAlahussae upagaraNamAe paribho siyA taM ca kei sAhammie pAsejjA kappai se sAgArakaDaM gahAya jastheva annamannaM vAsejjA tattheva evaM vaejjA-ime bho ajjo ! kiM parinmAe ? se ya vaejjAparinnAe ttasseva paDiNijmAyavave siyA, se ya vaejjA-no parinnAe taM no appamA paribhuMjejjA no annamannassa dAvae egaMte bahuphAsue thaMDile parihaveyavve siyA // 12 // nirNayassa NaM bahiyA viyArabhUmi pA vihArabhUmi vA nikkhaMtassa ahAlahussae uvagaNanAe parima siyA taM ca kei sAhammie pAsejjA kappai se sAgArakaDaM gahAya jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA-ime bho ajjo ! kiM parinnAe ? se yasaejjA-parintAe taraseva paDiNijjAyanye siyA, se ya vaejjA-no parinnAe taM-no apamA pari nejjA no annamannassa dAkae gate bahuphAsue thaMDile pariTuveyave siyA // 13 // himAMvarasa NaM gAmANugAma duijjamANassa annayare ughagaraNajAe paribhADe siyA taM ca kei sAhammie pAsejjA kappaise sAgArakaDaM gahAya dUrameva adbhANaM parivahittae, jattheva annamannaM pAsejjA tastheva evaM vaejjA-ime bho ajjo ! kiM paritnAe se ya vaejjA parinnAe tasseva paDiNijjAyave siyA, se ya vaejjA-no parinnAe saM'no appaNA parimuMjejjA no annamannassa dAvae, egate bahuphAsue thaMDile parihaveyave siyA // 14 // kApai jigmaMyANa vA, NiggaMthINa vA airegaM paDiggahaM annamannassa advAe daramavi zraddhAgaM parivaMhitae thA dhAritae pA pariggahittae vA, so vANaM dhAressai, ahaM vA NaM dhArissAmi anno vA gaM dhAressai no se kappai taM aNApucchiya aNAma. tiya annamantesiMdAuM vA, amuppadAvA, kappai setaM ..Apucchiya AmaMtiya annamannesi dAuM vA aNuppadAuM vA // 15 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 kukkuDiaMDa pamANamette kavaLe AhAraM AhAremANe NiggaMthe appAhAre, duvAlasakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe avaDDhomoyarie, solasakukkuDiaDappamANamette kavale AhAra AhAremANe NiggaMthe dubhAgapatte, cauvIM saMkukkuDiaMDapaNANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe tibhAgapatte siyA omArie, egatI kukkuDiaDappamANamette kavale AhAra AhAraimANe jigye kiNomorie, battIsaM kukkujiaMDa pamANamete kavaLe AhAraM AhAremANe nigrgayeM pmaanptte| esI egeNavi kavaleNaM UNagaM AhAraM AhAremANe samaNe NiggaMthe nau pakAmamoha - siM vattava siyA // 16 // // vavahAre ahamo uddeso samatto // 8 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // navamo uddeso // sAgAriyasya Aese ato vagaDAe bhujai niTThie nisiDe pADihArie tamhA dAvae noM se kappara paDiggAhittae || 1 || sAgAriyasa Apase aMto bagaDAe muMjai niTriTThae nisiThe apADihArie tamhAdAe evaM se kappar3a pahigAhira // 2 // sAgAriyarasa Apase bAhiM vagar3Ae bhuMjaI niTThie nisiTThe pADihArie tamhA dAvae, no se kappai paDigA hittae // 3 // sAgAriyassa Aese bArhi vagaDAe bhuMjai niTTie nisiTThe apADihArie, tamhA dAva evaM se kappara paDigAhittae // 4 // sAgAriyassa dAsei vA, pesei vA, bhayaei vA bhaiNNaei vA aMto vagar3Ae jhuMjai niTTie nisi pAsihArie tamhA dAvae no se kappara paDigAhittae ||5|| sAgAriyarasa dAse vA pesei vA bhayaei bhaiNNaei vA aMto bagaDAe jhuMjai niTThie nisi appADihArie tamhA dAvae evaM se kappara paDigAhie || 6 || sAgAriyassa dAsei vA, pesei vA, bhayaei vA bhaiNNaei vA, bAhiM vagaDAe bhuMjai fafe nisi pADihArie, tamhA dAvae no se kappara paDigAhittae ||7|| sAgAriyassa dAsei vA pesei vA bhayaei vA bhaiNNaei vA bAhiM vagaDAe muMjai free fafe appADihArie tamhA dAvae evaM se kappara paDigAhie ||8| sAgAriyasa nAyae siyA sAgAriyassa egavagaDAe aMto egapayAe sAgAriyaM covajIvas tamhA dAvae no se kappara paDigAhittae || 9 || sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae aMto sAgAriyassa abhiniSpayAe sAgAriyaM copajIvaI tamhA dAvae no se kappai par3igAhittae // 10 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egabagar3Ae vAhi~ sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM copajIvai, tamhA dAvae no se kappara par3igAhie // 11 // sAgAriyasa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae bAhiM sAgAriyassa abhiNipayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 12 // sAgAriyasa nAyae siyA sAgAriyassa abhiNivvagar3Ae egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe aMto sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappara paDiMgAhittae // 13 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhinivvagaDAe egaduvArAe eganikkhimaNapavesAe aMto sAgAriyassa abhiNipayAe sAgAriyaM ca uvajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 14 // ___sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhinivvagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe bAhiM sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 15 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhinivvagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe bAhiM sAgAriyassa abhinippayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvara no se kappai paDigAhittae // 16 // ____sAgAriyassa cakkiyAsAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 17 // sAgAriyassa cakkiyAsAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhitae // 18 // sAgAriyassa goliyasAlA sAhAraNavakyapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 19 // sAgAriyassa goliyasAlA nissAhAraNavakayaSauttA tamhA dAvae evaM se kappai paGigAhittae // 20 // ___ sAgAriyassa bodhiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 21 // sAgAriyassa bodhiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // 22 // - sAgAriyassa dosiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 23 // ____sAgAriyassa dosiyasAlA nissAhAraNakkkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappara paDigAhittae // 24 // sAgAriyassa sottiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDi gAhittae // 25 // sAgAriyassa sottiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhittae // 26 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 sAgAriyasa bauMDasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappara paDiga hittae ||27| sAgAriyassa boMDayasAlA nissAhAraNa bakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappara paDigAhittae ||28|| sAgAriFsa gaMdhiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 29 // sAgAriyassa gaMdhiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhitya ||30|| sAgAriyassa sauMDiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittaya // 31 // sAgAriyassa sauDiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae / 32 || sAgarassa osIo saMthaDAo tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 33 // sAgAriyasa osIo asaMthaDAo tamhA dAvae evaM se kappara paDigAhittae / sAMgAriyasa aMbaphalA saMthaDA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae ||35|| sAgAriyassa aMbaphalA asaMthaDA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae || 36 || sattasattamiyA NaM bhikkhupaDimA egUNapannAe rAIdiehiM egeNa channau eNaM bhikkhAsaNaM ahAsuyaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtacca sammaM kAraNa phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavai ||37|| amiyA NaM bhikkhupaDimA causaTThIe rAidiehiM dohi ya aTThAsI ehiM bhikkhAsahiM ahAsutaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammaM kAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavai ||38|| navanavamiyA NaM bhikkhupaDimA egAsIe rAIdiehiM cauhi ya paMcuttarehiM bhikkhAsahitaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammaM kAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNuvAliyA bhavai // 39 // dasadasamiyA NaM bhikkhupaDimA egeNaM rAIdiyasaeNaM addhachadvehi ya bhikkhAsaehiM ahAttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtacca sammaM kAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kaTTiyA ANare aNupAliyA bhavai ||40|| do DimAo pannattao taMjahA - khuDDiyA vA moyapaDimA 1, mahalliyA vA moyapaDimA 2 | khuDDiyAM moyapaDimaM paDivannassa aNagArasta kappai paDhamasarayakAlasamayaMsi vA carama nidAhakAlasamayaMsi vA bahiyA ThAviyavvA gAmassa vA jAva rAyahANIe vA varNasi Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA vaNaduggaMsi vA pavvayaMsi vA panvayaduggaMsi vA, bhoccA Arubhai cauddasameNaM pArei, abhoccA Arubhai solasameNaM pArei, jAe jAe moe Aviyavve, diyA Agacchai Aviyavve, rAI Agacchai no Aviyavve, sapANe matte Agacchai no Aviyavve, appANe matte Agacchai Aviyavve, sabIe matte Agacchai no Aviyatve, abIe matte Agacchai Aviyave, sasaNiddhe matte Agacchai no Aviyamve, asaNiddhe matte Agacchai Aviyatve, sasarakkhe matte Agacchae no Aviyavve, asarakkhe matte Agacchai Aviyanve / jAe jAe moe Aviyave, taMjahA-appe vA bahue vA / evaM khalu esA khuDDiyA moyapaDimA ahAmukta ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammaM kAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA nIriyA kiTTiyA ANAe annupaaliy| bhavai // 41 // mahalliyaM NaM moyapaDimaM paDivannassa aNagArassa kappai se paDhamasarayakAlasamayaMsi vA caramanidAhakAlasamayaMsi vA bahiyA ThAviyavvA, gAmassa vA jAva rAyahANIe vA varNasi vA vaNaduggaMsi vA pavvayaMsi vA pabbayaduggasi vA, bhoccA Arubhai solasameNa pArei, abhoccA Arubhai aTThArasameNa pArei, jAe jAe moe Aviyatve taha ceva jAva aNupAliyA bhavai // 42 // ___ saMkhAdattiyassa NaM bhikkhussa paDiggahadhArissa gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavidrassa jAvaiyaM kei aMto paDiggahassa uccittA dalaejjA tAvaiyAo dattIo vattabvaM siyA, tattha se kei chabbaeNa vA dUsaraNa vA cAlaeNa vA aMto paDiggahassa uccittA dalaejjA sAvi NaM sA egA dattI vattavvaM siyA, tattha bahave bhuMjamANA savve te sayaM sayaM piMDaM sAhaNiya aMto paDiggahassa uccittA dalaejjA savvA vi NaM sA egA dattI vattavvaM siyA // 43 // __ saMkhAdattiyassa gaM bhikkhussa pANipaDiggahiyassa gAhAbaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavidvassa jAvaiyaM kei aMto pANissa uccittA dalaejjA tAvaiyAo dattIo vattavaM siyA, tattha se kei chabbaeNa vA dusaraNa vA cAlaeNa vA aMto pANissa uccittA dalaejjA sAvi NaM sA egA dattI vattavyaM siyA, tattha se bahave bhuMjamANA savve te sayaM sayaM piMDaM sAhaNiya aMto pANissa uccittA dalaejjA sancAvi NaM sA egA dattI vattavvaM siyA // 44 // 'tivihe uvahaDe pannatte, taMjahA-muddhovahaDe, phalihovahaDe, saMsahovahaDe // 45 // tihive oggahie paNNatte, taM jahA-jaM ca ogiNhai jaM ca sAharai jaM ca AsagaMsi pakkhivai ege evamAsu // 46 // ege purNa evamAhaMsu-duvihe oggahie pannatte taMjahA-jaM ca ogiNhai jaMca AsagaMsi pakkhivai // 47 // // vavahAre navamo uddeso samato // 9 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dasamo uddeso // do DimAo pannattAo taM jahA - jabamajjhAya caMdapaDimA vairamajjhA ya caMdapaDimA / janamajjhaM NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa niccaM mAsaM vosakAe ciyadet je ke parIsaha vasaggA samuppajjaMti divvA vA mANussagA vA tirikkhajoNiyA ar alomA vA paDilomA vA, tattha aNulomA tAva vaMdejjA vA namasijjA vA sakkArejjA vA sammAjjA vA kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjupAsejjA, paDilomA tAba annayareNa daMDeNa vA ahiNA vA joteNa vA kaseNa vA kAe AuTTejjA, te savve uppanne samma sahai khamai titikkhai ahiyAsei // 1 // janamajjhaM NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa sukka pakkhassa pADivara kapa evaM dattiM bhoyaNassa paDigAhittae egaM pANagassa, savehiM duppayacauppayAiehiM AhArakaMkhIhiM sattehiM paDiniyattehiM annAyauMchaM suddhovahaDaM NijjUhittA bahave samaNamAhaNaahi vaNavaNImA, kappara se egassa bhuMjamANassa paDigAhittae no donhaM no tiha no unhaM no paMca no gubviNIe no bAlavacchAe no dAragaM pejjamANIe / no se kapa aMto elayassa dovi pAe sAiDa dalamANIe no bAhiM eluyassa dotri pAe sAhadaDa dalamANIe, aha puNa evaM jANejjA egaM pAye aMto kiccA evaM pAyaM bAhi kiccA elayaM vikkhabhaittA eyAe esaNAe esamANe labhejjA AhArejjA, eyAe esaNAra esamA no labhejjA no AhArejjA / biijjAe se kappai doNi dattIo bhoyaNassa paDigAhittae doNi pANagassa, savvehiM duppayaca uppayAiehiM jAva no AhArejjA / evaM tajhyAe tiNNi jAva paNNarasIe paNarasa / bahulapakkhassa pADivara se kappa codasadattIo, bIyAe terasa jAva codasIe evaM dartti bhoyaNassa evaM pANagassa sahaM duppayaca uppayAiehiM jAva no AhArejjA, amAvAsAe se ya abhattaTTe bhavai / evaM khalu esA javamajjhacaMda par3imA ahAsutaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammaM kAraNaM siyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavai ||2 // irama NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa NiccaM mAsaM vosahakAra ciyattadehe je kei parisahovasaggA samuppajjaMti taMjahA - divvA vA mANussagA vA tirikkhajo - NiyA vA aNulomA vA paDilomA vA / tattha aNulomA tAva vaMdejjA vA namasejjA vA sakkArejjA vA samANejjA vA kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsejjA / paDilomA annayareNaM daMDeNa vA aTTiNA vA joteNa vA vetteNa vA kaseNa vA kAe AuTejjA te sav upapanne sammaM sahejjA khamejjA titikkhejjA ahiyAsejjA // 3 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairamajjhaM NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa bahulapakkhassa pADivae kappar3a pannarasa dattIo bhoyaNassa paDigAhittae-pannarasa pANagassa, savvehi duppayacauppayAiehiM AhArakaMkhIhiM jAva No aahaarejjaa| vitiyAe se kappai cauddasa datIo bhoyaNassa, cauddasa pANagassa paDigAhittae jAva No AhArejjA / evaM jAva paNarasIe egA dattI / mukkapakkhassa pADivae kappai do dattIo, bIyAe tiNi jAva cauddasIe palarasa, puNimAe amattaTe bhavai / evaM khalu esA vairamajjhA caMdapaDimA ahAsuttaM ahAkA ahAmagaM jAva aNupAliyA bhavai // 4 // paMcavihe vavahAre pannatte taMjahA-Agame 1, sue 2, ANA 3, dhAraNA 4, jIe 5 / jattheva tattha Agame siyA AgameNaM vavahAraM paTTavejjA, no se tattha Agame siyA, jahA se tattha sue siyA sueNaM vavahAraM paTTavejjA, no se tastha mue siyA jahA se tattha ANA siyA ANAe vavahAraM paDavejjA, no se tattha ANA siyA jahA se tattha dhAraNA siyA dhAraNAe vavahAraM paTTavejjA, no se tattha dhAraNA siyA jahA se tattha jIe siyA jIeNaM vavahAraM paTTabejjA, eehi paMcarhi vavahArehiM vavahAraM paTTavejjA taMjahA-AgameNaM muraNaM ANAe dhAraNAe jIeNaM / jahA jahA Agame sue ANA dhAraNA jIe tahA bar3A vavahAraM paTThavejjA / se kimAhu bhaMte ! AgamabaliyA samaNA NiggaMthA / icceyaM paMcavihaM vavahAraM jayA jayA jahiM jahiM tayA tayA tahi tahiM aNissiovassiyaM vavahAraM vavahAremANe samaNe NiggaMthe ANAe ArAhae bhavai // 5 // cattAri purisajAyA pannattA taMjahA-aTThakare nAmaM ege no mANakare 1, mANakare NAma ege no ahakare 2, ege aTukare vi mANakare vi 3, ege no aTTakare no mANakare // 6 // catvAri purisajAyA pannattA taMjahA-gaNahakare nAma egeno mANakare 1, mANakare nAma ege no gaNaTakare 2, ege gaNahakarevi mANakarevi 3, ege no gaNaTakare no mANaka 71 cattAri purisajAyA pannattA taMjahA--gaNasaMgahakare nAma ege no mANakare 1 ege mANakare no gaNasaMgahakare 2, ege gaNasaMgahapharevi-mANakarevi 3, eme mo gaNasaMgahare no mANakare 4 // 8 // cattAri purisajAyA pannatA, taMjahA-gaNasohakare nAma ege no mANakare 1, mANakare nAma ege no gaNasohakare 2, ege gapasohakarevi mANakarevi 3, ege no gaNasohakare No mANakare 4 // 9 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catvAri purisajAyA pannattA, taMjahA gaNasohikare NAmaM ege no mANakare 1, ege mANakare no gaNasohikare 2, ege gaNasohikarevi mANakarevi 3, ege no gaNasohikare no mANakare // 10 // cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-rUbaM nAma ege jahai no dhamma 1, dhammaM nAma ege jahai no rUvaM 2, ege ruvaMvi jahai dhammavi jahai 3, ege no rUvaM jahai no dhamma jahai 4 // 11 // cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-dhamma nAmege jahai no gaNasaMThiI 1, gaNasaMThiI nAmege jahai no dhamma 2, ege dhammapi jahai gaNasaMThiiMpi jahai 3, ege no dhamma jahai no gaNasaMThiiM 4 // 12 // . cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-piyadhamme NAmaM ege no daDhadhamme 1, daDhadhamme nAma ege, no piyadhamme 2, ege piyadhammevi, daDhadhammevi, 3, ege no piyadhamme no daDapamme 4 // 13 // cattAri AyariyA pannatA, taMjahA-pancAyaNAyarie nAma ege No uvaTThAvaNAyarie 1, uvaTThAvaNAyarie nAma ege no pacAyaNAyarie 2, ege pavvAyaNAyarievi uvaTThAvaNAyarievi 3, ege no paJcAyaNAyarie no ubaDhAvaNAyarie-dhammAyarie 4 // - cattAri AyariyA pannattA, jahA-uddesaNAyarie nAma ege no vAyaNAyarie 1, vAyaNAyarie nAma ege no uddesaNAyarie 2, ege uddesaNAyarievi vAyaNAyarievi 3, ege no uddesaNAyarie no vAyaNAyarie-dhammAyarie 4 // 15 // dhammAyariyassa cattAri aMtevAsI pannattA taMjahA-uddesaNaMtevAsI nAma ege no saMyaNaMtevAsI 1, vAyaNaMtevAsI nAma ege no uddesaNaMtevAsI 2, ege uddesaNaMtevAsIvi vAyaNaMtevAsI vi 3, ege no uddesaNaMtevAsI no vAyaNaM tevAsI-dhammaMtevAsI 4 // 16 // 'to therabhUmIo pannattabho, taMjahA-jAithere 1, suyathere 2, pariyAyathere 3, ya / sahicAsajAe jAithere 1, ThANasamavAyaghare suyathere 2. vIsavAsapariyAe pariyAyathere 3. 'tao sehabhUmIo pannattAo, taMjahA-sattarAIdiyA, cAummAsiyA, chammAsiyA / chammAsiyA ya ukkosiyA, cAummAsiyA majjhamiyA, sattarAIdiyA jahannA // 18 // no kappai nimagaMyANa vA jiggaMdhINa vA khuDDagaM vA khuDiyaM vA UNavAsajAya upahAvettae vA saMbhaMjittae vA // 19 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA khuDDagaM vA khuDDiyaM vA sAiregaahavAsajAya ubaTThAvettae vA saMbhujittae vA // 20 // nokappai NiggaMthANa vA thiggaMthINa vA khuDDagassa vA khuDDiyAe vA avvaMjaNajAyassa AyArakappe nAma ajjhayaNe udisittae // 21 // kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA khuDDagassa vA khuDDiyAe vA vaMjaNajAyassa AyArakappe nAmaM ajjhayaNe udisittae // 22 // tivAsapariyAyassa samaNassa niggaMthassa kappai AyArakappe nAma ajJayaNe uddisittae // 23 // cauvAsapariyAyassa samagassa NiggaMthassa kappai sUyagaDe nAma aMge uddisitte||2 paMcavAsapariyAyassa samaNassa NigaMthassa kappai dasAkappavavahAre udisittae // 25 ahavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai ThANasamavAyA uddisittae // 26 // dasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai vivAhe nAmaM aMge uddisittae // 27 ekArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai khaDDiyAvimANapavibhattI mahalliyAvimANapavibhattI aMgacUliyA vaMgacUliyA vivAhacUliyA nAmaM ajjhayaNaM uddisittae / 'bArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai aruNovavAe garulovavAe varuNovavAe dharaNovavAe vesamaNovavAe velaMdharovavAe nAmaM ajjhayaNe uddisittae // 29 // terasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai uTThANamue samuTThANasue devi. dobavAe NAgapariyAvaNiyA nAmaM ajjhayaNaM uddisittae // 30 // cauddasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai sumiNabhAvaNA NAmaM ajjhayaNaM uddisittae // 31 // pannarasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai cAraNabhAvaNA NAma ajjhayaNaM uddisittae // 32 // ___solasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai teyanisagge nAma ajjhayaNe uddisittae // 33 // ____sattarasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai AsIvisabhAvaNA nAma ajjhayaNe udisittae // 34 // 'aTThArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai didvivisabhAvaNA nAma ajhayaNa uddisittae // 35 // Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sittae // 36 // V sadA saparivAyarasa samaNassa nimmAMthassa karapai diTTivAe nAma aMge uddi bIsavAsapariyAra samaNe NiggaMthe samvasuyANuvAI bhavai // 37 // dasavihe veyAvacce paNNatte taMjahA - AyariyaveyAvacce 1, uvajjhAyaveyAvacce 2, referred 3, tavasiveyAvacce 4, sehaveyAvacce 5 gilANaveyAvacce 6 sAhammi. yaveyAvacce 7 kulaveyAvacce 8 gaNaveyAvacce 9 saMghaveyAvacce 10 || 38 // - AyariyaveyAvacca karemANe samane NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // uvajjhAyaveyAvacca karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // thairiveyAvacca karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai ||41 // datedyAvacca karemANe samaNe jimaye mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // sehaveyAvacca karemANe samaNe niggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 43 // gilANa yAvacca karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai || sAhammiyaveyAvaccaM karemANe samaNe Nimthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai / kulaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 46 // Tutani karemA samaNe pimgaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavaH // 47 // pAva karemAne samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 48 // // vavahAre dasoM udeso samatto // 10 // // iti vyavahArasUtrasya mUlapAThaH samAptaH // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- _