Book Title: Murtipooja
Author(s): Khubchand Keshavlal Master
Publisher: Gyan Pracharak Mandal Sirohi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005282/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti-pUjA 105 phITanI uMcAInuM prI cAmukhajI AdizvarajInuM traNa mujalAnuM bhavyuM jinamaMdira-sI rahI (rAjasthAna) : lekhaka : mAstara khubacaMda kezavalAla (vAvavALA ) pArzva jaina pAThazALA -sirAhI (rAjasthAna ) Jain Ermelo wwwjanellbar Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***** ....... "0" ***S **** Jain Educationa International mUrti-pUjA amiyabharI mUrti racIre, upamA na ghaTe kAya; zAMta sudhArasa jhIlatI re, nIrakhata tRpti na heAya. vimalajina ! dIThAM lAyaNa Aja --ceAgIvarI AnaMdadhanajI. lekhaka : mAstara khubacaMda kezavaMlAla pAtha jaina pAThazAlA-sIrahI. (rAjasthAna) 99*O *****(c) w es For Personal and Private Use Only 00 100 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : bI. pI. sIdhI maMtrI- zrI jJAna pracAraka maMDaLa. - siAhI (rAjasthAna) mUlya rUA. 2-0-o vI. saM. 2481 vi. saM. 2011 011 AvRtti bIjI zAha maNIlAla chaganalAla dhI navaprabhAta prI. presa ghIkAMTADa, neveTI sInemA pAse, amadAvAda. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Maneklal N. Shah, /\ Paarl Jlteaker & eweller. 96, Bora Bazar, Fort, Hombay. mUrti pUjA pustakanI prathamAvRtti jyAre mArA jovAmAM AvI tyAre mane bAja AnaMda thayo. kemake AvA pustakanI A jamAnAmAM jarUrIyAta hatI. enA pracAra navayuvakAmAM karavAnI mArI bhAvanA jAgRta thavAthI prakAzakane keTalIka pratA mAkalavA me lakhyuM. paraMtu sIlIkamAM nahi hovAthI amane maLI zakI nahIM. bhavitavyatAnA yeAge ahIMnI pAThazALAnA mukhya zikSaka tarIke lekhaka mahAzaya zrI khumacaMdabhAinA ja yoga sIrAhI sa Mdhane maLyo. ane TuMka TAImamAM te teozrInI vidvatAe sIrAhI zaMdhanA AkhAla vRddhanAM dIla AkarSyA. A sayAgAne lAbha laI mUrti pUjA pustakanI dvItiyAvRtti taiyAra karavA teozrIne vAraMvAra huM preraNA karatA rahyo. eTalAmAM kudaratI ja eve sayAga upasthIta thayA ke prathamAvRttinA avalokanadvArA mUrti pUjA khaMDananI DA. ena. ke. gAMdhInI lekhamALA sthAnakavAsI mAsika jaina siddhAMtamAM zarU thaI, eTale teA amArA vadhu Agrahane vaza thaI lekhake te avalAkananI samAlAcanArUpe dvItiyA vRtti taiyAra karI. A pustakanA prakAzanamAM je bhAI aenAne saMpUrNa sahukAra maLyA che tene dhanyavAdane pAtra gaNI mUrti pUjA mahattva darzita keTalAka mahApurUSonA phoTA sahitanuM A pustaka vAMcakAnA karakamalamAM mukatAM amane AnaMda thAya che. guNagrAhI buddhie mamatvabhAvane tyAga karI mumukSu satyamA nA gaveSaka ane eja zubhecchA. Jain Educationa International lI. zrI. pI. sIdhI sirAhI ( rAjasthAna. ) For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjAnI prAcinatA ane sAkatA jainAgamA viSayAnukramaNikA prakaraNa 13. mUti viAdhakAnA sakSepa itihAsa... satya rakSaka bhAvanA prakaraNa rahyuM prakaraNa 3jI Jain Educationa International ... prakaraNa 4tha ... ... ... 400 pRSTha 1 thI 121 pRSTha 122 thI 175 pRSTha 176 thI 197 pRSThe 198 thI 222 A pustakamAM Apela phATAno paricaya tenA kramAMka pramANe A pustakanA pRSTha 212 thI pRSTha 216mAM darzAvela che tyAMthI jANI levA. pRSDa 196 me sudhArI vAMcavuM. lITI 17 mImAM e kroDa rUpIyA kharacyA hatA tema jaNAvyuM che tyAM 18 krAMDa ne 53 lAkha jANavA. lITI 19 mImAM eka kreDane 80 lAkha rUpIyA lakhyA che tyAM bhAre kADa ne trepana lAkha jANavA. For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanuM nivedana . mumukSu jenuM aMtima dhyeya janma maraNanA mahAna duHkhane aMta karI mokSa prApta karavAnuM ja hoya che. A pavitra uddezanI sIddhine mATe anyAnya sAdhanAmAM vizvavanda, jagapUjya, mahAna upakArI, vItarAga devanI narvikAra, zAntamudrA, dhyAnA vasthita mUrti eka mukhya sAdhana che. A nimittathI sAdhAraNa parIsthItimAM sthita vyaktiothI mAMDI ucca adhyAtma keTImAM ramaNa karavAvALA bhavyAtmAoe potAnuM Atmazreya sAdhyuM che. paramayogIvara zrI AnaMdaghanajI mahArAja jevAe paNu dravya ane bhAvathI mUrtipUjAne mahimA khUba game che. | bhUtakAlamAM akhila saMsAra mUrtipUjaka hatuM. ane Aje paNa koIne koI prakAre mUrtine satkAra saMsAra bharamAM thaI rahyo che, vaLI bhaviSyakALe paNa jyAM sudhI sRSTinuM astittva che tyAM sudhI barAbara mUrtinI sattA sthApita rahevAnI ja. mahApurUSoe kathita hakita vyAjabI che ke pravasattAnuM na to kyAre ya paNa utpanna che yA na kayAre ya paNa nAza che. tenuM astittva te sadAne mATe zAzvataja che. vidvAnee kahyuM che ke jeTale jJAnI purUSa upakAra karI zakatA nathI tenAthI paNa adhika ajJAnI purUSa apakAra karI zake che. kemake saMsAramAM jeTalI satya yuktio che tenA karatAM anaMtaguNI kuyuktio che. jyAre jJAnIo suyuktiothI kAma le che tyAre ajJAnI kuyuktiene prayoga karI jIvone ThagavAno prayatna kare che. ane tethI ja saMsAramAM samyagdaSTi jethI anaMtagaNuM mithyAdraSTi che. tema chatAM paNa zAnIone jJAnarUpI sUrya ajJAnInA aMdhakArane nAza karI potAnA jAjavalyamAna kiraNonA prakAzane bhavya prANIonA hRdaya sudhI pahacADI de che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjAnuM mahAtmya rzAvatI A pustakanI prathamAvRtti bhaLyAbhAne mUrti pUjAnI zraddhAatIva sudraDha banAvavAnA hetue me pragaTa karela hatI. paraMtu jema ghuvaDa sUte na dekhI zake tema bhagavAna mahAvIranA anuyAyI tarIke ja kahevAtA amArA keTalAka sthAnakavAsI bhAI Ane te arUcikara thaI. khIjI to koI rIte teo te pustakanA virAdha karI zake tema na hatA eTale te prathamAvRttimAM aMta bhAgamAM Apela kAvyo paikI DhuMDhaka pacavIsI kAvyanA nAme temaNe keTalAka uhApAta karyAM. ane te aMge sthAnakavAsI kAnpharanse mArI sAthe patra vyavahAra karyAM. A DhuMDhaka pacavIsI pUnA AcAye khanAvela che. ane je TAIme mUrtti pUjA virUddhanA jorajosathI pracAra hase te TAIme bhAna bhUlelAonI buddhi ThekANe lAvavA bhAva dhyAthI prerAI keTalAka kaDavA paNa satya zabda temAM uccAryAM che. tema chatAM paNa sthA. krAnpharansanA lAgaNI bharyA patrathI maitrI bhAve prerAI dvItiyA vRttimAM te pacavIsI nahI chapAvavAnI meM mArI IcchA temane pradarzita karI hatI. mArI A IcchAthI te mArI kamajorI samajyA. ane amArA -sthAnakavAsI bhAIne sateSa thayA nahIM. DhuMDhaka pacavIsInuM to temane eka mhAnuM hatuM paraMtu mUrti pUjAne sacoTa rIte sAkhIta karatuM sAhitya ja temane khuMcatuM hatuM. eTale keTalAka TAIma javA dai amArA te bhAI ee sthAnakavAsI jaina siddhAMta mAsikamAM mUrtti pUjA pustakanA avalAkanane nAme A saMgaThananA yugamAM vinA kAraNe jaina tIrthaMkarAnI mUrtiyAnuM apamAna, parameApakArI pUrvAcAryAnI nindA, jaina-zve-mUpU. samAja pratye mahAmithyAtva, gADha mithyAtva, abhiniveSa mithyAtva, dharmAMdhatA, sapradAyavAdi, tiraskAra Adi aneka kaTu zabdonA prayogo vALI DaoN. ena-ke gAMdhInI lekhamALA prakAzita karI potAnA mane vikArAne pradarzita karyo. AthI ghaNA mUrti pUjaka bhAI enAM dIla dubhAyAM. tyAM. adhurAmAM purUM. muni premacaMdajI e rAjakoTamAM devadravya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMge AkSepa pUrNa viSavANune dhaDAko karyo. mane ekayatAnI bhalAbhaNa karanAra sthAnakavAsI konpharansa e TAIme gupacupa besI rahI. A kAraNathI ja mAre DaoN. gAMdhInA avalokananA khulAsA rUpe A pustakanI dItiya vRtti taiyAra karavI paDI. mAtra mUrtipUjA pratyenA ja TheSathI prerAI che. gAMdhIe mUrtipUjA nIrarthaka TharAvavAne je dalIle te avalokanamAM karI che te tamAma lIle mUrtipUjA sivAyanI paNa jainadharmanA dareka anudAnanI ghAtaka che. eTale e dalIle vaDe mUrtipUjAnuM khaMDana karavAmAM bhAIzrI gAMdhIe sthAnakavAsI samAjanI paNa sevAne badale kusevAja bajAvI che te A pustaka sAdyuta vAMcI jaI manana karavAthI dareka vAcakane ApoApa samajAI jaze. hiMsA ane ahiMsAnuM svarUpa samajyA vinA tenI vyAkhyA karavA besanAra che. gAMdhI pitAnA hAthe ja pitAnA mAnI lIdhela siddhAMtanuM khaMDana karIne pitAne mate pite ja hiMsA karanAra puravAra thAya che. jinezvara devanI pUjAne bakarI IdanI kurabAnI sAthe sarakhAvanAra che. gAMdhIe temanA sthAnaka baMdhAvavAnA kAryane kenI upamA lAgu paDe te vicAryuM hota te jinapUjA pratye kaTAkSa karavAnuM temane sujhata nahi. AvI dalIlavALA avalokananA khulAsA rUpe sAhitya lakhavuM temAM akhila jana samAjanI sAcI sevA ja che ema mAnI satya hakikata meM prastuta pustakamAM darzAvI che. - prakaraNa pahelAmAM mUrtipUjAnI prAcinatA ane sArthakatAnI sAbItI siddha karavA sAthe nikSepAnuM savistRta varNana tathA hiMsAahiMsAnA mArganI vivekamaya samajaNa DaoNkaTara gAMdhInI dalIlenA saceTa khulAsA pUrvaka jaNAvavAmAM AvI che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bIjAmAM mUrti virodhanI utpatIne saMkSipta ItihAsa tathA zrImAna lekazAhanA mULa siddhAMtane ullekha temanA samakAlIna lekhakonI kRtionA anusAre darzAvyo che. je kRtio hastalekhita Aje paNa pATaNa AdinA jJAna bhaMDAremAM maujuda che. - prakaraNa trIjAmAM jainAga aMge spaSTatA karavA pUrvaka temAM pheraphAre keNe kyAM che? ane De. gAMdhIe paMcAMgImAM navuM ghusADI devAne jainAcAryo upara karela AkSepane khulAso jaNAvI kaNe kevI rIte ghusADI dIdhuM che te spaSTapaNe jaNAvyuM che. prakaraNa cothAmAM Aje jagatanA dareka dharmarAdhake pratyakSa yA parokSapaNe kevI rIte mUrti pUjAne anusarI rahyA che, ane temAM sthAnakavAsIonI pratyakSa gurumUrtinI pUjA mAravADanA gerI gAmamAM Avela harSacaMdrajInI pASANamaya pratimAnA tathA bharatapuramAM AryajI ddhAMjInI pAdukAnA pheTA dvArA darzAvI che. A phoTAo muni jJAna suMdarajInI lekhita mUrtipUjAnA prAcina itihAsamAMthI levAmAM AvyA che. tathA te hakita muni jJAnasuMdarajIne patrathI puchAvatAM teozrIe mane jaNuMvyuM che ke te mUrti mArI pratyakSa joelI che ane tethI ja temaNe te makAna tathA mUrtine pheTo levarAvI mUrti pUjAnA prAcina ItihAsa nAme pustakamAM pragaTa karyo hato. tathA teja prakaraNamAM laMkA matanI utpattI thayA bAda atyAra sudhImAM te matane vasIrAvI sagI munipaNuM aMgIkAra karavAvALA hajAre munIrAje paikI keTalAka vidvAna AcAryonA phoTA temanA saMkSipta paricaya pUrvaka ApavAmAM AvyA che. bAkI to prastuta pustakamAM mUrti pUjA aMge ghaNu hakikate darzAvavAmAM AvI che te vAMcakane sAyaMta vAMcI javAthI mAluma paDaze. A pustaka Do. ena. ke. gAMdhInA avalokananI samAlocanA rUpe haI temaNe karela viSaya khaMDananA ja khulAsA karavAmAM AvyA che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale prathamavRttimAMnA zloko-kAvyo-kathAe Adine A vRttimAM dAkhala karyAM nathI. pustakanI vadhu mAgaNI :cAlu haze te trIjI A%0ttimAM te viSayA tathA bIjA keTalAka jarUrI viSayeA dAkhala karavAmAM Avaze. prastuta pustakanA prakAzanamAM sIrAhI saMdha tathA pADIva sadha tathA khaluMTa saMdha tathA bhAizrI dalIca MdrajInA lAgaNI bharyAM prayatnathI gadgasaMdha, tathA bhAizrI caMdanamalajI nAgorI ( sIrAhIvALA ) nA prayatnathI kAlhApuranA keTalAka bhAIe e, vaLI eka dharmapremI udAra gRhastha ke jemaNe potAnu nAma mhAra nahi pADavAnuM jaNAvela te, A badhAee A dvItiyA vRttinI dhaNI nakalA agAuthI kharIdI laI A prakAzanamAM sahAnubhUti darzAvI che te mATe teezrInI lAgaNIne kema bhUlI zakAya ? ane dhI navaprabhAta prInTIMga presanA mAlIka maNIlAla bhAI e tvarIta rIte pustaka chApI ApyuM te mATe te presanA kA mATe jarUra sASa thAya che. vaLI A pustaka lakhavAmAM te mane khAsa sahAyakArI sunI jJAna sudarajI mahArAja che, ke jeo e teozrInu lakhela keTaluMka sAhitya mane mokalI mAdaka thayA che. ukta munIrAja sthAnakavAsI matamAMthI chuTA thai saMvegI munI anyA che. mahAna vidvAna che. A viSayane lagatI hakikatA temanI pAse visAla pramANamAM maujuda che. A mahAtmAne tathA pustaka lakhavAmAM mane utsAhIta banAvanAra sIrAhI saMdha. AcAya devazrI caMdrasAgara sUrIzvarajI mahArAja, tathA panyAsajI mahArAja zrI rAjeMdravijyajI mahArAja ( DahelAvALA) huM mahAna- AbhAra mAnuM chuM. huM kaI mahAna pati nathI ke zAstrane khAsa abhyAsI nathI. mAtra jInezvara devanI pratimAnI bhaktithI prerAi A pustaka lakhyuM che. vidvAnone temAM kai kSati jaNAya te mane kSamA kare. jinezvara devakathita Agama viddha kaMi lakhAyuM hoya to micchAmi dukakaDa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane kaI vyakti pratye vaimanasya nathI ja. bhAIzrI gAMdhI DaoNkTare karela mArI lakhela prathama vRttinA avalokanathI a5 abhyAsInI zraddhA smalIta thavA na pAme ane mUrtipUjAnI AvazyakatA dareka jIvane che ke nahi? te ja jaNAvavAne A prakAzanane hetu che. kaI mUrtipUjA mAne ke na mAne te amAre jovAnI jarUra nathI. paraMtu mUrtipUjA sAme ke mUrtipUjA samAja sAme koI miyA pralApa karaze te tene sacoTa pratikAra karavA mATe amArI kalama harahaMmezAM taiyAra ja raheze. ekyatAne bahAne evA miyA pralApa karanAra sAme ame kadApI mauna nahi ja besIe. - kaDavI paNa satya hakikata darzAvatI DheDhaka pacavIsInA prakAza nathI je amArA sthAnakavAsI bhAIone duHkha thatuM hoya to te pacavIsI A dvItiyA vRttimAM nahi chApavAnI amArI IcchA amoe jaNAvyA chatAM jaina siddhAMta mAsikanA taMtrI zrI te pacavIsIne vadhu prakAzamAM lAvyA che ane te banAvanAra mahAtmA upara bhASA samiti nahI sAca vavAno Aropa karI te mahAtmAe kaDavA zabdo zA mATe vAparyA che tene hetu darzAvatI te kavItAnI mukhya kaDIo uDAvI daI pitAne mana bhAnatI nIce mujabanI ja kaDIo pitAnA jaina siddhAMta mAsikanA sane 1954 nA DIsembara mAsanA aMkamAM pragaTa karI che. zrI jinapratimAthI nahi raMga, tene kabu na kIje saMga-e AMkaNuM. sarasvatI devI praNamI kahechyuM, jinapratimA adhikAra; navi mAne tasa vana capeTA, mAne tasa zaNagAra-zrI. 1 eNe mUDha jinapratimA uthApI, kumaTi haiyA phuTa te vinA kiriyA hAtha nA lAge, te te ghethA phUTazrI. 3 DhaMDhakavANuM kumatise nANI, sUrNa mata bhUle prANa, bedhi bIjanI karaze hANI, kema varaze zIvarANuM-zrI. 15 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ melAM kyAM meTuM bAMdhe, ghera ghera bhikSA pharatA; mAMdA mANasanI pare thavuM, bele jANe maratA-zrI. 17 TUMDhata hRDhata hRDhata prANuM, tehI dharma na pAyA; te mATe DhaMDhaka kahevANa, eLe janma gamAyA-zrI. 18 bhAva bhedane tatva na jANe, dayA dayA mukha bhAMkhe; mugdha lekane bhramamAM pADI, tene durgati nAMkhezrI19 bhASya cUrNa TIkA na mAne, kevaLa sUtra pikAre, te mAMhi nijamati kalpanA, bahu saMsAra vadhAre-zrI. 20 bAhira kALA mAMhikALA, jANIe kALAvALA, paMcama Are duSTa e pragaTyA, mahI mUDha vikarALA-zrI. 21 DhaMDhaka pacavIsI meM gAI, nagara naDela mejhAra; jazavaMta ziSya jinendraya paMthe, hita zikSA adhikAra-zrI. 25 uparanI kaDIothI jarUra amArA sthAnakavAsI bhAIone duHkha thAya ja. emAM kaMI Azcarya nathI. paNa pitAne duHkha pedA karatI kaDIe ja samAja sAme raju karI satya hakikata darzAvatI kaDI uDAvI daI taMtrIzrIe satya vastunuM khUna karyuM che. satya hakikata darzAvatI kaDIo vAMcake vicAre te temane spaSTa samajAI jase ke mUrti virodha upadeza karanArAonI bhramajALamAM mugdha janatA phasAIna jAya e mATe kRtikAre A kRti banAvI che. te pacavIsImAMnI mukhya kaDIo jaina siddhAMtanA taMtrIzrIe kaI kaI choDI dIdhI che te satya vastunA saMrakSaNanA hetue vAMcake samakSa jaNAvI daIe chIe. kevaLa nANuM nahi caunANuM, eNe same bharata mejhAra; jina pratimA jina pravacana jinane, e mATe AdhAra-zrI. 2 jina pratimA darzanathI daMsaNa, lahIye vratanuM mULa tehi ja mULa kAraNa utthApe, zuM thayuM e jagazaLa-zrI ja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhayakumAre mUkI pratibhA, dekhI AdrakumAra; prati bujhathA saMjama laI sidhyA, te sAro adhikAra-zrI 5 pratimA AkAre maccha nihALI, avaramaccha savi bujhe; samakti pAme jAti smaraNathI, tasa pUravabhava sa-zrI. 6 cha aMge jJAtA sUve, draupadIe jina pUjya evA akSara dekhe te paNa, mUDha mati navi bujhathA-zrI. 7 cAraNa munie caityaja vAMghAM, bhagavati aMgeraMge; maraDI arthe kare teNe sthAnaka, kumati taNe prasaMge-zrI 8 bhagavatI aMge zrI gaNadharajI, brAhmI lIpI vaMde, evA akSara dekhe te paNa, kumati kahe kema nIde-zrI 9 citya vinA anya tIrthi mujane, vaMdana pUjA niSedhe; sAtame aMge zAha ANaMda, samiti kIdhuM zu-zrI. 10 sUryAbhadeve vIra jina AgaLa, nATaka kIdhuM raMge; samakita draSTI teha vakhANe, rAyapAse upAMgezrI . 11 samakti draSTi zrAvakanI karaNI, jinavara biMba bharAve; te te bArame devaleke pahoMce, mahAnizIthe lAve-zrI. 12 aSTapada giri upara bharata, maNimaya biMba bharAvyAM; evA akSara Avazyaka sUtramAM, gautama vaMdana cAlyAM-zrI. 13 paraMparAgata pratimA pustaka, mAne te ja nANa; navI mAne tethI ja ajJAnI evI jinavara vANI-zrI. 14 khetarapALa bhavAnI dere, tyAM jAvuM navi vAre ' vItarAganuM deharUM vAre, te keNa sUtra AdhAre-zrI. 16 AgamanuM eka vacana utthApe, te kahIe anaMta saMsArI; AkhA jeo graMtha utthApe, tehanI zI gati bhArI-zrI. rara citra lakhI nArI jevaMtAM, vAdhe kAma vikAra; tema jina pratimA mudrA dekhI, zuddha bhAva vistAra-zrI. 24 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 Te haTha choDI bhavijana, pratimAthuM dIla rAkhe; jana pratimA jina pravacana jinane, anubhavane rasa cAkha-zrI24 AditiyAvRtti pUrI chApI taiyAra thatAM sudhImAM paNa A pacavIsI amee nahi chApavAne vicAra draDha rAkhe che paraMtu jaina siddhAMta mAsikanA taMtrIzrIe te kRtikAra mahAtmA upara mAtra doSA repa ja karavA mATe A kAvyanI mukhya kaDIo uDAvI devAthI amAre A kAvya aMge prastAvanAmAM ATalI spaSTatA karavI paDI che. taMtrI mahAzaye temanA mAsikamAM AkhuMya kAvya raju karI pitAnI buma raju karI hota to A prastAvanAmAM paNa amAre A aMge kaMI lakhavAnI AvazyaktA raheta ja nahi. vaLI muni jidranI bhASA samiti kayAM gaI? ema kahenAra taMtrIzrI bhASA samiti kone kahevAya te samajatA ja nathI ane bUma pADyA ja kare che. temaNe samajavuM joIe ke samiSTigata kathanamAM tathA vyaktigata kathanamAM bheda che. vyaktine apamAna janaka vacane na kahevAya e vidhAnamAM vadhe nathI paNa svarUpa nirUpaNa karavAmAM thatuM kathana nidAne pAtra nathI. gesalA-jamAli vIgerene vyaktigata kahevAmAM AvyuM che te paNa svarUpa nirUpaNanI buddhithI, nahi ke dhIkkAranI buddhithI kathanamAM anya pratyenA dhIkkAranI, apamAnanI ke potAne utkarSa manAvavAnI buddhi hevI joIe nahi. bhArgadarzananI manovRtti hoya te vAMdho nathI. anyane parAbhava karavA karAvavAmAM, pitAne utkarSa karavA karAvavAmAM, gaNavA gaNAvavAmAM vaparAtAM vacane niMdA ane TheSAdinAM sthAna gaNAya. A badhuM taMtrIzrIne samajAyuM hota te muni jineMdranI bhASA mi ti kayAM gaI? ema teo lakhata nahi. ekyatAne bahAne AvA satya vacane pratye tame leke uhApoha karaze te e zikhAmaNa tamAre pitAne levI paDaze. ane dayAdAnanA dharmanA saMrakSaNa mATe zrI suzIla kumArajI jevA munio terApaMthi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAme je pracAra karI rahyA che te pracArane paNa ridha thaze. asatya vastunI asatyatA pUrvAcAryoe jagata samakSa khullI na karI heta te Aje svecchAe mata pravartakane rAphaDo phATyo hota. ane tethI ja sAdhu vargamAM paNa pArzvastha-avasagna-zila-sazakta, ane yathA chaMda e pAMca prakAranA sAdhuone avaMdanIya jAhera karyA che. tevAo pratye aikayatAnI ke teonuM khaMDana nahi karavAnI buddhi rakhAI nathI. ejyatAnI buma pADavAthI ekayatA sAcavavAnI nathI. Aje ektA karavAnI vAte sahu kare che. keIpaNa samaju manuSya jagatamAM ekatAne na ja Icche evuM bane ja nahi. ekanI draSTie anya mANasa ektAne virodhI bhale lAgato hoya paraMtu vAstavIka rIte te ekatAne virodhI nathI ja sAcI ektA sAdhavAnuM icchanAre ektA kema rahetI nathI tenuM mULa vicAravuM joIe. mULane choDI DALIye vaLagavAthI kaMI vaLavAnuM nathI. Aje ekatAnI vAtane vAvaMToLa cAlI rahyo che, tema chatAM ektA TakatI nathI tenuM mULa kAraNa rUcine bheda che. e rUcibhedanA hisAbe amuka vakhata sudhI kadAca ektA TakI rahe che paNa te bhArelA agni jevI che. kAyamI rahevA pAmatI nathI. jeo ekatAnA sAcA Icchaka hoya teo e rUcine bheda TALavAne prathama prayatna karavo joIe. rUcine samAna banAvyA sivAya ekamati banavAne prayatna phalIbhUta thavAne ja nathI. rUcinI ekatA karavAno prayAsa karyA sivAya ja ekatA sthApavAnI vAte niSphaLa ja nIvaDavAnI che. rUcibheda TALyA sivAyanI ektA, kahevuM paDaze ke nyAya buddhimAMthI janmelI hovA chatAM paNa nyAyabuddhi samAna dekhAtI e aikayatAbuddhi ghaNIvAra satyanuM ja khUna karanArI hoya che. - je satyamArganI prarUpaNa anAdi kALathI jagatamAM cAlI AvatI hoya, mAnavasamAja eja mArge cAlI svakalyANa sAthe jato heya. te mArgane asatya kahenAra koI nutana varga upasthIta thAya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 tyAre te paNa satya che ema kahI devuM athavA pUrvakAlathI cAlyA AvatA satyamArgane cUkI nutana mArganA svIkAramAM zuM khalanA che te jagata AgaLa raju karavAmAM akyatAne bhaMga mAnI maunapaNe besI rahevAthI satya mArgane hAnI ja che. Aje jeo asatya matanA khaMDananI ke satya matanA maMDananI vAtane akyatA bhaMga tarIke gaNavAne dA kare che, teo paNa pitAnA matanuM khaMDana ane anya matanuM khaMDana te kare ja che. ane je nathI karatA te teo kayA AdhAre kahI zake che ke ame sAcA chIe ? ame sAcA chIe e kahevAne artha ja e che ke-amArA sivAya bIjAo beTA che. AvI dIvA jevI spaSTa vAtane paNuM DhAMkI daIne, jagatanA kalyANanI kAmanAthI eka parama satya matanuM khaMDana karavA mATe asatya matanuM khaMDana karanAra mahApurUSone aikyatA bhaMjakane ilkAba ApavA taiyAra thaI javuM e coka anyAya che. je mArga mATe maMDana khaMDana karavAne InkAra karavAmAM Ave che te mArgathI alaga thaI jeo svamata calAvI rahyA che temane to AjanI kahevAtI ekatAnI vAte lAbha kartA che. kemake ethI temanA nutana mArgane jarApaNa khalana thayA sivAya bahuja AbAda rIte saMrakSaNa maLI jAya che. eTale evAone AvI ekatAnI vAte rUce temAM zuM Azcarya ? bhagavAna mahAvIranA anuyAyI kahevAtA vargamAM ja jyAre rUcinI bhinnatA dekhAya, je sAdhana AlaMbanathI Atmazreya sAdhavAmAM mahAvIranA anuyAyI tarIke kahevA ja eka varga hiMsA mAne tyAre AvI bhinnatAthI sAcA Atmahitakane jarUra zaMkA udbhave ke A bemAM satya zuM? jyAM sudhI rUcibheda haze tyAM sudhI A be mAnyatAmAM satya zuM che? evI zaMkA zuM koIne nahi uddabhave ? keTalIka vakhata te maitrIbhAve maLela alaga alaga phirakAnA upadezakene ekatra thayelA joI uparokta zaMkA vadhu utpanna thAya che. evAonI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA samAdhAnamAM ekanuM maMDana karatAM zuM anyanuM khaMDana svayaM nahi AvI jAya tyAre kaho ke rUcibhinnatAthI akyatA kevI rIte sthAyI TakI zakaze? Aje jamAnAne nAme akayatAnI jhaMkhanA karanAra mahAzaya vicAre ke Ajano jamAne buddhivAdane che. eka jamAne e vItye che ke mAtra zraddhAne ja hatuM. te jamAnAnI janatA emaja samajatI hatI ke rUcibhinnatA bhale hoya paNa game tema teya mahAvIranA anuyAyI ekaja che. jyAre Aje ApaNe kadAca ema calAvI laIzuM paNa satyAsatyano viveka karI zakavAnI tAkAta dharAvanAra keIpaNa AtmA ema kabule tema nathI kesarva mata samAna che, sarva mata 'upAdeya che, agara keIpaNa mata anupAdeya nathI. e te emaja. kaheze ke sarvamata keIpaNa kALe upAdeya heI zatA ja nathI. ane upAdeya heya tene bhinna mata kahI zakAya ja nahi. vaLI e te AgaLa vadhIne emaja kaheze ke sarvamata upAdeya che, ekeya anupAdeya nathI te ekaja mahAvIranA anuyAyIomAM dhArmika anuSThAna-sAdhuveza-upadeza vagere ekaja karI nAkhe. paraMtu uparathI ekaja mAnanArA ApaNe aMtarathI te bhinnatA ja samajatA heI eka sarakhI rUci-pravRtti karI zakatA nathI. jethI Aje keTalAya jene ApaNuM rUcibhedathI kaMTALI mAtra nAmadhArI jaina tarIke rahI ArAdhanAnA mArgathI dUra ja rahe che. A hisAbe rUcibhinnatAnA saMyegemAM akayatA TakAvavI ApaNane mATe khUba ja muzkela che. eTale ApaNe te e ja IcchIe chIe ke e samaya kyAre Ave ke jaina tarIke kahevA varga ekaja rUcine dhAraNa karanAra bane, darekanI sAdhanA eka sarakhI ja cAle ane tevI eka sarakhI sadhAtI sAdhanA dvArAe lezamAtra paNa bhinnatA keIne lAge nahi. A saMyogomAMja sAcI ekayatA cirasthAyI banI raheze. sAmAnya sAmAnya matabhedathI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 jAti-samAja ke dharmanI kaMipaNu skhalanA thatI nathI, paraMtu kAi vizALa mattabheda hAya tethI ekaja jaina tarIke kahevAtA vargomAM ghaNI rakhata sa MdhaNu utpanna thAya che. evA saMdhathI samAja ghaNA nabaLA paDI jAya che, Itara samAja uparanuM vaCsva ghaTI jAya che. eTale AjanA pRthak pRthak phIrakAomAM vaheMcAI gayelA jaina samAjamAM aikayatA jarUra chavI joIe. ane akayatA sthApavAnA prayatna karaveza joie. paraMtu sAthe sAthe e to jarUra khyAla rAkhavu joIe ke rUcibheda TaLyA sivAya ApaNI te IcchA ke prayatna saphaLa thavA bahuja muzkela che. mA zI zukala purNimA sa.2011 pAdhdha jaina pAThazALA sirAhI (rAjasthAna) Jain Educationa International mAstara mukhacaMdra kezavalAla.. For Personal and Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArthana zrI jainazAsanamAM vitarAganI mUrti e bhavya AlaMbana che. tenI ArAdhanAthI kaMI AtmAo uccapadane pAmyAnA zAstramAM saMkhyAbaMdha vRttAMta che. atizaya jJAnIonA A virahakALamAM kharekhara e jabbara AlaMbana che. zrI jinAgama ane jinabiMba e ja A paMcama kALamAM mumukSuone AdhArabhUta che. mahaSaoe A bAbatanuM ghaNuM vivaraNa zAstromAM karyuM che, te paNa A vijJAnanA kALamAM purAtatvavidee zodhaLathI mUrtinI ati prAcinatA kayAranIye siddha karI che. buddhivAdanA A jamAnAmAM have mUrtipUjA tarapha vaMcIta rahela varga paNa vaLe che. kAraNa ke Aje mUti vagara jagatamAM vyavahAra paNa azakya che. sthApanA nikSepe Aje vizvamAM vyApaka che. eka pAIthI mAMDI lAkhanI noTone bahAra, citrothI zikSaNa, bAvalAo. oIla peInTIge, TreDamArke, pradarzane, calacitra vigere sthApanA nikSepaja che. ane te prakArAntare sAbita kare che ke mUrtithI preraNA prApta thAya che, ne bhAvanAnI abhivRddhi thAya che. sarakAra ane bIjAM maMDaLe paNa Aregya-dayA vigerenA pracAra mATe philma banAvI lekamAnasa keLave che, ane te jaDa cItronI aMtaHkaraNa para asara thAya che ema sAbIta thaI cukyuM che pUrvagrahathI hajI paNa mUrtine nahi mAnanAra varganA jIvana vyavahArane tapAsaze te khabara paDaze ke emane bahoLo bhAga phaTAo paDAve che-phI juve che-pradarzane paNa jue che. AthI teo samajI zake che ke zaMgArIka calacItrothI jema bhAvanA bagaDe che tema vitarAganI mUrtinA darzanAdithI zuddha bhAva prApta thaI zake che. to pachI siddhAcalajI Adi aneka tIrthonA darzana pUjanathI AtmAthIoe zA mATe vaMcIta rahevuM? mAnasazAstranA uMDA abhyAsIo paNa mUrti-citro AdivaDe te te prakAranI bhAvanA thavAnuM jaNAve che. A Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 yugamAM yuvA pUrvAMgrahamAM jakaDAI rahe e zakaya nathI. tema ja mUrtinI prAcinatAne upAdeyatA lAgatA Aje pUrvagraha tyAgI kei AtmAe mUrtinI AyatA tarapha vaLI rahyA che, ane vicArA samajI paNa zakayA che ke AraMbha samAraMbhamAM khadabadI rahelA evA ApaNe mUrtipUjAmAM kaMpI uThavuM e kevaLa AtmAne ThagavA jevuM che. mATe gRhasthAne zreyamArge caDhavA vitarAgadevanI dravya pUjA paNa Avazyaka che, ane AtmAti sanmukha thavAnA amedha upAya che. mUrtipUjA nAmanA A graMthamAM mUrti pUjA viSe sArA prakAza pADavAmAM Avyo che. aneka lIla ane zAstrIya pUrAvAthI tenI sAkhItI ApavAmAM AvI che. eTaluM ja nahi paNa mUrti pUjAthI pIchehaTa karanAra vaga kayAre upasthIta thaye ane temAM keTaluM tathya che vigere te vakhatanI samakAlIna aitihAsIka khInApara AdhArabhUta prakAza pADyo che. vaLI mUrtine nahi mAnanAra varganA upadezake paNa prakArAntare mUti svIkAre che. e bAbata phATA vigere ApI nakkara pramANo raju karyo che. tethI sAkhIta thaI zake che ke A rIte jo anyamUrtie svIkArAya te paramatAraka jinezvaradevanI mUrti to jarUra Avya che ane te nahi mAnavAnuM mahApApa bhavabhIrU AtmA nahi ja kare. mAstara khUbacaMdabhAie A graMthanI saMkalanAmAM sArI mahenata lIdhI che, je kAipaNa prakAranA pUrvagraha sivAya sarala hRdaye sAdyanta vAMcavAmAM Ave te tathyanA gadveSakAne AmAMthI dhaNuM jANavA maLaze eTaluM ja nahi paNa mUrti saMbaMdhI bhramano bhUkko thaze ane mUrti pUjA viSe sAcI zraddA thayA vinA nahi ja rahe. tr "" jaina lekha saMgraha, temaja mAnanIya ANujI kalyANajInI peDhI taraphathI tAjetaramAM pragaTa thayela jaina tItha sarvIsa graha nA vizALa kAvya graMthAmAM mUrtinI prAcinatA khAbata gaLAmuDa ( bharapura ) sAhitya vidyamAna che jemAM I. sa. pUrve ane vikramapUrvenA kaI jugajInA pratyakSa maLI AvelA ane meAjIda lekhA Aje DAMDIpITIne mUrtinI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 prAcinatA peAkArI rahela che. prastuta prakAzanamAM darzita kikatane te lekhA saMpUrNa pUrAvArUpe che. eTale AvA mananIya sAhityane jInnAsuee avalAkana karavAthI jarUra sAcI dizA maLaze. prastuta pustakanA lakhANa uparathI mAluma paDe che ke, sthAnaka vAsI andhu DaoN. ena. ke. gAMdhIe sadarahu pustakanI prathamA vRttinA karela avalAkanane pariNAme ja A pustakanI dvitiyA vRtti lekhakane lakhavAnI pharaja paDI che. avalAkananA nAme DaoN. gAMdhIe jinezvara devanA traNa nikSepA apUjanIya mUrti pUjAnI bakarI idanI kurabAnI sAthe sarakhAmaNI leAMkAzAhanA jIvana aMge asatya ghaTanA lakhavAna lekhaka upara AkSepa-mUrtipUjaka pUrvAcAryoe niyukti AdimAM manaH kapIta ghusADI dIdhela mUrtipUjA, Adi aneka khAkhato jaNAvela che. A rItanA avalAkanatho DaoN. gAMdhI mahAzaye akayatA sAdhavAnuM zI rIte mAnI lIdhuM haze? lekhaka mAstara khUkhada dabhAie DaoN. gAMdhIe karela avalAkananA mukhya mukhya muddAe sacATa khulAsA karyAM che. mUrti pUjAno viSaya draDhapaNe samajavA mATe keTalAMka pustAmAM praznottarI rUpe lakhavAmAM Ave che, paraMtu A pustakamAM mUrti pUjAne niSedha karanAra DaoN. gAMdhIe kahelI hakikata praznarUpe ane lekhaka mahAzaye tenI karelI samAlAcanA uttararUpe hAi prastuta pustaka svayaM praznAttarI rUpe ja banI gayuM che. svakalpIta praznaneAttarI karatAM ApeApa praznanAttarI rUpa banI gayela A pustakathI mUrtipUjAnA viSaya bahu ja suMdara rIte draDha thAya che ane satyAsatyane niNaeNya thAya che. akhila bhAratavarSamAM e samaya kayAre Ave ke bhagavAna jitezvara devanA anuyAyI tarIke kahevAtA dareka varga akayatA pUrvaka eka sarakhI ja ArAdhanA karanArI ane evI zubha AkAMkSA pUrvaka mArU A prAkathana samApta karUM chuM. mAgazI zukalaNa mA sa. 2011 jaina upAzraya-sirAhI (rAjasthAna) { } Jain Educationa International lI'- panyAsajI rAjendra vijayajI For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. lekhakaH-AcAryadeva-zrIcaMdrasAgarasUrIzvarajI mahArAja. che saMsAhitapUra-thazavarapAnAtha vinayatamA - sakla maMtra-taMtra-caMdrAdhirAjarAjezvara-zrI siddhacakramahAyaMtra-sthitatrikAlavati zrI deva, gurU, dharmane hRdayamAM dhAraNa karIne, ane vizvajanamane vAMchitapUraka-zrIzaMkhezvara pArzvanAthane bahumAna purassara vaMdana karIne A mUrti pUjA nAmanI pustikAnI ( dvitIyAvRttirUpe prasiddha thatI pustikAnI) prastAvanAne atra prAraMbha thAya che. graMthanuM sArthaka-nAma, A pustikAnuM nAma "mUrtipUjA" che. A nAma be zabdathI baneluM che. A nAmamAM eka zabda mUrti che, ane bIjo zabda pUjA che. A banne zabdathI banela sArthaka nAma mUrtipUjA pustikAnuM rAkhela che. vizvamAM anya darzanenA saMsthApakenI, anya mata-matAMterenA utpAdakenI, rAjA-mahArAjA-amaladAronI, dezanetAonI, deza mATe prANu samarpaNa karanArAonI, ane jinezvara bhagavatenI paNa mUrtio-AkAra-sthApanA-ci-chabIo pratibiMba-pALIyA vigerene mUrti svarUpa vidajajana samudAya mAne che, svIkAre che ane Adara bahumAnathI pUje che-satkAre che ane sanmAne che. te pachI A mUrtipUjA pustikAmAM jinezvara bhagavaMtanI ja mUrti ane te ja mUrtionI ja pUjA-darzana-vandana-satkAra sanmAna karavAM ucIta che; e zA uparathI svIkAravuM ? e atra prAsaMgika prazna thAya te saMbhavita che, paraMtu A upasthita thayela praznanuM samAdhAna sAhityakAra ane jainazAstrakAroe suMdara saraLa rItie kramazaH prasaMga prakaraNathI ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 cAra nikSepAnI vyavasthAthI nirNata karyuM che. prathamataH pustikAnA nAmamAM rahela zabdane prasaMga prakaraNathI vicArIye - eka rAma zabda aneka prasaMgamAM ane aneka prakaraNamAM vaparAya che. juo-rAme laMkA lIdhI, rAme pRthvI nakSatrIya (kSatrI vagaranI) karI, A bhAInA rAma ramI gayA, AgrA-dIlhImAM dalAla rAma-rAma karIne (kahIne) garAgane laIne vepArI sAme bese che; ane Aje sakhta nANAM bhIDa che ke daza rAme keI nANuM detuM nathI. A upara jaNAvelA prakaraNanA badhA prasaMgamAM sAhityakAra prakaraNa prasaMgathI rAma zabdanA judA judA artha kare che. kramazaH vicAre te prathama prasaMgamAM dazarathanA rAmacaMdranI bInA che, bIjA prasaMgamAM para zurAmane uddezIne rAmazabda che, trIjA prasaMgamAM maraNa pAmavAnA prasaMgamAM rAma zabda che, cethA prasaMgamAM rAma-rAma zabdathI be TakA dalAlIne nirNaya che, ane aMtima prasaMgamAM daza rAmathI=daza AnA vyAja nakakI thAya che. AthI kaMIpaNa prasaMga prakaraNamAM vaparAyela zabdane nirNata karavAnI sAhityakAronI A vyavasthA che. e ja rItie zAstrakAre prasaMga prakaraNathI nakkI thatA vAcya padArthone vAcaka zabdothI vyavasthita kare che. eTaluM ja nahi paNa koIpaNa darzanakAre je rItine apanAvI nathI evI padArtha nizcita karavAmAM aneka nikSepa karavAnI ane ochAmAM ochA cAra nikSepa karavAnI gahana nikSepa vyavasthArUpa nIti, rItine sarvajJa kathita jainazAstrakAroe apanAvI che. ane zAstrasthita padArthone nizcita karavAnI nikSepAdi vyavasthAne apanAvanAra te zAstrakAra sAmAnya kakSAnA nathI, paraMtu cauda pUrvadhara zrata kevalI zrI AvazyakAdi daza sUtra sthita padArthonA paramArthane pragaTa karanAra pUjya-niyaMtikAra-maharSi-zrIbhadrabAhu svAmIjI che. kalikAla sarvajJa zrI hecacaMdrasUri viracita abhidhAna ciMtAmaNi kaSamAM "chata vaDhino "i A padyathI nIce artha vanita kare che. AthI ja jana darzanamAM AMgaLInA veDhe gaNI zakAya tevA cha zrata Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 kevalIo paikinA A buta kevalI pAMcamA che. have A mUrtipUjA pustikAmAM mUrtinI pUjA mATenuM kathana che, te prasaMga prakaraNathI nizcita thayuM ke A graMthamAM gelekayanAtha tIrthakaranI vyavasthita rItie mUrtipUjAnI siddhi karI che. ane jaina zAstramAM cAra nikSepathI nakakI karavAnI trikAlAbAdhita nirNata vyavasthA paNa che. eTale mUrti zabdathI jinezvara bhagavatinI mUrti ane tenI pUjA saMbaMdhanuM varNana A graMthamAM suspaSTa che, ane tethI ja A graMthanuM nAma mUrtipUjA e guNa niSpanna sArthaka nAma che; te graMthanA nAmane nIti rItithI have ApaNe tapAsIe. ' sthApanAdi nikSepanI satyatA mUti viSayaka nAma-AkAra-dravya ane bhAva e cAramAMthI phakta eka vyavasthita thayela bhAva pUjyapaNe nizcita thaye heya te te mUrtinA nAmAdicAra paNa jarUra pujya svarUpe ja mAnavAnA svIkAravAnA heya che. A vAtane suspaSTa karatAM bahu mRtadhara-zAsanamAnya nyAyAcArya zrImadda yazovijayajI upAdhyAyajI mahArAja sthApanA nikSepane paMcAMgI pramANe siddha karatAM deDha gAthAnA stavana paikI cha DhAla maNe prathama DhAlanI gAthA 1ramAM jaNAve che ke - zuddha bhAva jehane che tehanA, cAra nikSepo sAcA; jehamAM bhAva azuddha che tehanA, eka kAce savI kAcA, ji. A uparanI gAthAmAM je padArthane bhAva zuddha che tenA cAra nikSepAzuddha che, paraMtu je padArthane bhAva azuddha che te padArthane eka bhAva nikSepa kA hevAthI sarva nikSepa azuddha-kAcA samajavA. , je bhAvane anusarIne mUrti-(AkAra-sthApanA-biMba-pratimA- pratibiMba) banI heya te mUrtinAM darzana-pUjana-satkAra-sanmAnAdi . svarUpe pUjA pravarte temAM navAI nathI, kAraNa ke jeha mUrti viSayaka bhAva satya sAce nirNata che, tenA nAma, dravya, AkAra paNa satya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vyavahAra rUpe pravarte che. eTale surAsura narendrone paNa bahumAna puraskara je devAdhideva darzanIya-pUjanIya--stavanIya--satkAra sanmAnIya che, teja devAdhidevanI mUrti, teja devAdhidevanu nAma ane teja devAdhidevanuM jIvadravya paNa darzanIya--pUjanIyAdi bhAve sAmAnya mANase mATe paNa pravarte che, ane zraddhA dharmone atIva draDhIbhUta kare che temAM zakAne sthAnaja nathI. mUrti pUjAnA kaTTara virodhIonA ane mUrti pUjAnA virAdhane pracAra saMbadhI matane janmaja nahAtA te avasare trikAlAbAdhita-avicchinna prabhAvazAlI jainazAsanamAM je padArthonA jeTalA nikSepA saMbhavI zake teTalA ane echAmAM ochA cAra nikSepanI vyavasthA cAlu hatI. te vyavasthA Agama graMthA vigere jaina sAhitya graMthAthI suspaSTa che, ane te prAcina vyavasthAne kharamI sadImAM thai gayelA mahAna jgyAtidhara, zrI kalikAla sarvajJa ke jeozrI aDhAra dezamAM amAri paDatu vajaDAvanAra, amAri paDahane anusaratI aneka kAvAhine siddha karI batAvanAra, pamAhat zrI kumArapALa rAjAne pratimAdha karanAra ane sADA traNa kroDa graMthanA racayitA zrI hemacandrAcAya sUrIzvarajI aitihAsika satyane pratipAdana karanArA hatA, teozrI triSaSThi zalAkA purUSa cAritranA prAraMbhamAM cAra nikSepArUpa niLa satyane raju karIne maMgaLarUpa nAma sthApanA dravya-bhAva arihatAnI upAsanA karIye chIe ema jaNAve che. ane te sa MbaMdhanuM vistRta vivecana " mUrti pUjAnI prAcinatA ane sArthakatA ' nAmanA graMthanA prathama prakaraNamAM graMtha sapAdaka pote paNa jaNAve che. eTale " nAmAkRtidravyamAve" A prAraMbhika padyanA paramAmAM kalikAlasarvajJa jaNAve che ke--kSetrathI pAMca bharata tathA pAMca airavata ane pAMca mahAvidehamAM ane kAlathI aneka avasarpiNImAM thaI gayela anata cevizIonA-anaMta vIzInA tIrthaMkara bhagavaMtAnA tathA viharamAna k Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 thanAra che. nAsatAka ahAha ucha pavAnA bhagavana, vartamAnamAM vartatA viharamAna bhagavatine ane bhAvimAM thanArI anaMta covizI-vIzInA tIrthakara-viharamAna bhagavatine samAveza karela che, nAmathI bhUta-vartamAna cevizInA ane bhAvi vizInA zrI padmanAbha tIrthakara AvatI utsarpiNuM vizInA prathama tIrthakara, AkRtithI temanI mUrti hAla udayapuramAM caturvidha saMdha darzana-vandana-pUjana karI kRtArtha thAya che, dravyathI te padmanAbha jIva ke je A avasarpiNImAM thaelA zrIvIra vibhunA zAsanamAM zreNika tarIke thaI gayA ane vartamAnakAle prathama narakamAM nArakIpaNene jIva dravya hoya ane bhAvathI bhAvimAM te zreNikane jIva narakathI nIkaLIne tIrthakararUpe mAtAnI kukSie Avaze, janma thaze, dIkSA leze, kevalajJAna pAmaze, tIrtha sthApaze ane mele jaze. e pAMca kalyANaka bhAvane anusarIne bhAvita thaze. A samudita paMca bhAva svarUpe ekaja bhAvanI vizuddhatAthI sahacarita nAma, AkRti, dravya vizuddhapaNe pUjita bane che, banyA che ane banaze e nirvivAda satya svIkaraNuya che. vimAM kAramAM nArAmAM zreNika nAmAkRtio? e paghathI bAramI sadInA atihAsika satyane raju karavAmAM kalikAla sarvare mUrtipUjAnI parApUrvanI prAcinatA ane sArthakatAne niryuktikAra-bhASyakArenI bhavya nItine punaH puravAra karI che. ane te mUrtipUjAnI prAcinatA ane sArthakatAnA piSaka jainAgama-sAhityanI killebaMdhI para paMdaramI zatAbdithI maMda AkramaNa zarU thayuM. kAraNa ke te avasare graMthalekhana kaLAkuzaLa lekazAhane tathA tenA anuyAyione vidhi alpajIvI hatuMparaMtu soLamI zatAbdInA aMtamAM ane sattaramI zatAbdinA madhya kAlamAM mUrtipUjA pratye - virodhane viSama vaTALA zarU thayuM. ane te vaMToLIyAne veravikhera karavAmAM virodha karanAre upalaka draSTie svIkArelA batrIza jaina Agama sthita sAkSipAThothI sthApanAne pUjanIya mAnavA-manAvavAmAM deDhaso gAthAnA stavananI racanA zrImad nyAyAcArya upAdhyAya zrI yazovi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayajI mahArAje karI che, ane sakala saMdhanI zraddhAne teozrIe kaDhIbhUta banAvI che. AthI graMthanuM mUrtipUjA nAma e nikSepanI rItithI paNa vyavasthita che. graMthanI viziSTatA - mUrtipUjA mATe cAra nikSepanI vAstavika vyavasthAne vizeSAvazyakanA kata bhASyakAra zrI jinabhadragaNi kSamAkSamaNanA zabdothI siddha karI batAvavAmAM, ane puravaNIrUpe prabhu mahAvIrathI kramazaH 44 cummAlImI pATe jeozrI zAsananA paTTadhara che, ane chaDuM guNa niSpannanAma jeozrInA nAmathI zarU che, te tapAgacchane ( prathama nigraMthanAma, 2 keTikanAma, 3 candragacchanAma, 4 vanavAsI ga7, 5 vaDagaccha ane te te pachI chaThuM nAma tapagaccha) pravartAvanAra pUjya zrI jagaccandra sUrizvarajI che, ane teozrInA ziSya zrI devendrasUrIzvarajIe satyavaMdana bhASyathI cAra nikSepanI mAnyatAne vadhu sudraDha banAvI che. mUrtipUjAnI prAcinatA ane sArthakatAnI siddhi mATe A graMthanA prakaraNa pahelAnA pR. 1thI pR. 121 sudhInAM pRSTho anekavidha rItie yukti, prayukita, dAkhalA dalIlanA lakhANamAM rekelAM che. cAra nikSepanI vyavasthA vAMcakonA hRdayamAM susthita bane e hetuthI zaMkA samAdhAnethI ane vizeSataH mUrti saMbaMdhanA sthApanA nikSepanI sArthakatAne zAstrIya paddhatithI vizeSAvazyaka, anuyogadvAra sUtranA sAkSipATha vigerethI tathA nAma nikSepane kalyANamaMdiranI gAthAthI AdaraNIya bInAthI jaNavela che. eTaluM ja nahiM paNa ahiMsAne paramArthane nahi pIchANanArAo sthApanArUpa arihaMtanI pUjAmAM hiMsA batAve che, ane apUjanIya mAne che tevAone paNa hetu-svarUpa--anubaMdha hiMsAnA svarUpa pratipAdanathI mUrtipUjAnI sArthakatA ahiMsA svarUpe jaNAvI che. eTaluM ja nahiM paNa sAthe sAthe ekAntavidhi niSedha ane svAda rahasyanA paramArthane zAstrIya sAkSipaThothI vadhu chaNavaTa karIne mUrtipUjAnI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 sAya katAne vadhu siddha karI batAvI che. AthI tIrthaMkara bhagavaMtanA cAra nikSepA paikI eka eka nikSepAnI vyavasthitapaNe pUjanIyatA A prakaraNamAM DAma ThAma pratipAdana karelI che. pUjya zrI tIrthaMkara devanA nAma sthApanA dravya bhAva e cAra nikSepane nahiM mAnanArA ane virodha pUrvaka avagaNanA karanArAo pU. zrI tIya karavAnA pAMce kalyANakA paNa nahiM ja mAnI zake; nahiM ja ArAdhI zake; ane sAthe sAthe tIrthaMkarAnI ka`kAya dharmAMkAya ane tattvakAya e traNa avasthAnA viveka paNa nahiM ja pAmI zake. manA--ghaDaMta kalpanAe nikSepAne kahevA vicAravA pracAravA lakhavA e pUrvAcAryAMnA vacanAnA anAdara karavA sAthe apalApa karavA jevuM che. kAraNa ke A graMthamAM saMpAdake je kAMI lakhyuM che te lakhANa potAnI javAbadArI ane jokhamadArI para lakhyuM nathI, paraMtu pUrva maharSiMenI viracita poMcAMgI pramANa sAkSipAthI pUravAra karIne ApyuM che. ane "paMcAMgI' e samaya purUSanA aMgo che. ane tene chedanAdubhavyanI kakSAmAM mukAya che ema pU. AtmajJAni zrI AnaMdadhanajI mahArAjanA zabdo svaviracita stavanamAM abhyAsIo mATe jaNAve che. eTaluM ja nahi paNa A graMthanuM Alekhana karavAmAM ane mUrtipUjA nA kaTTara virodhIne lakhIne tenI sAme pratikArarUpe te virAdhene nirasana karavAmAM pratyuttararUpe ApelAM samAdhAne paNu pUrvAcAryoMnA zloka kathanAdinA saMdarbha khatAvIne lekhaka mAstara khukhacaMdrabhAIe graMthanI viziSTatA spaSTa karI batAvI che. rA A AkhA graMthamAM jenA ( DaoN. gAMdhInA ) nAmathI virAdhe jaNAvyA che te virAdhane vAMcavAmAM Ave ane lekhake zAstrIya paddhattithI ApelAM samAdhAne vicAravAmAM Ave to vivekI vAMcakane spaSTa samajAya evuM che ke vidha karanArAne zAstrIya jJAna nathI, agara haladharanA gAMThIe gAMdhI thavA jevI ahIna vAto kare che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 kAraNa ke DaoN. gAMdhI je vAtane virAdha kare che te khIjA prasaMgamAM te potAnI meLe te virAdhane kabula kare che. eTale vAstavika vidhe nathI paNa narI ajJAnatAnuM digdarzana che. saMpAdake eka eka virAdhanI sAme pUrvAcAryonA sAkSipAThe pratyuttara rUpe raju karyo che, chatAM te pratyuttAnuM lakhANu jene mAnavuM nathI tene ajJAnatA vagara khIjI kAr3a kalpanAne sthAnaja nathI. A graMthanA saMpAdaka--lekhakanI bhUla batAvIne prAtaHsmaraNIya sUtrakAra-bhASyakAra-niyuktikAra-cUrNikAra ane zAstrakAronI bhUla tAvavA jevuM virAdha karanAre lagabhaga mithyAbhiniveSanu digdarzana karAvyu` che. aitihAsika satya A graMthamAM zraddhAne agrapada ApavAmAM Avela che. ane ThAmaThAma te zraddhA atIva draDhIbhUta ane tevAM atihAsika satyA raju karyAM. che. sakala atihAsika satyo paikI sakala samIhita pUraka zrIza Mkhezvara pArzvanAthajInI mUrti saMbaMdhanuM varNana-vicAra-AcAra dharmane vadhu draDhIbhUta banAve che. prabhU zrI vIra saMvata, vikramasaMvata, zakasaMvata, Isusavata ane te sivAyanA anekavidha saMvatanA prAraMbha thayA nathI tevA bhUtakALamAM (gatautsapi NImAM) thaI gayelA zrI dAmeAdara tItha karanA samayamAM zrI za Mkhezvara pArzvanAthanI mUrtine ASADhI zrAvaka bharAve che. A avasarpiNInA 23mA tIrthaMkara zrI pArzvanAthanA gaNadhara thanAra te pratimAne kema bharAve che ? kevI rIte aMjanAdi prANa pratiSThA karAve che? ane navamA vAsudevanA samayamAM jarAsadha sAthenI laDAImAM parAjayanI paraMparAne anubhavanAra zrI kRSNa vAsudeva te pratimAne kevI rIte prApta kare che? kevI rIte pUje che? te pratimAnA snAtra jalathI jarAsaMghe mukela jarA rAkSasIne kevI rIte bhagADI mUke che? ane te pratimAnuM zrI za Mkhezvara pArzvanAtha nAma kevI rIte sthApana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 cAya che? A badhA itihAsa zravaNa karavAthI, vAMcavAthI, vicAravAthI ane parizIlana karavAthI jarUra mithyAtvanA dhanAra vAdakSa vikherAi jAya che. purUSAdAnIya zrI pArzvanAthanA eka hajArane ATha nAma thayelAM che, te nAmathI vibhUSita thayela pratimA jude jude sthaLe vidyamAna che. ane te pratimAonA darzanAdi karaNIe karIne aneka bhavyAtmArUpa caturvidha sa MdhakalyANa sAdhI zake che. gata cAvIsInA zrI dAmeAdara tIthaMkaranA samaya sAthe saMkaLAyelA mukhya atihAsika satyane rajI karatAM bIjA aneka aitihAsika satyAne pUrvAcA A nIcenA padyamAM raju kare che. gauDIgrAme sthaMbhane cArutIrthe jIrAvalyAM pattane laudravAkhye / vANarasyAM cApi vikhyAtakIrti, zrIpArzvazaM naumi zaMkhezvarastham // 1 // A padyane bhAvArtha nIce mujaba cheH--gauDI grAmanA maDanabhUta zrI geADI pArzvanAthane, zrI sthaMbhanapuranA (kha MbhAtanA) zrI sthaMbhana prArzvanAthane, aNahilapura pATaNa najadika zrI cArUpatI pati zrI pArzvanAthane, zrI jIrAvali grAmanA zaNagAra bhUta zrI jIrAvali pAnAte, zrI pATaNa sthita zrI paMcAsarA-kAkA-zAmalAdi aneka nAmadhArI zrI pArzvanAtha, zrI laudravA gAmanA alaMkAra bhUta zrI laudravA pArzvanAthane, cyavana--janma ane dIkSA e traNa kalyANakAthI vibhUSita zrI vANArasI nagarIstha zrI pArzvanAthane ane sva-mRtyu tathA pAtAla leAkamAM jenI kIti prasiddha che ane pA'nAmane yakSa adhiSTAyaka che jene evA zrI za Mkhezvara tInA tIrthapati zrI zakhezvara pArzvanAthane trikaraNa yoge huM namaskAra karU chuM. prAcina teMAtra saMgraha nAmanA graMthamAM uparanA bhAvAtha sheje samajAya tevA zloka vAMcakanI draSTi sanmukha vAMcavA mATe, vicAravA mATe, ane aitihAsika satyanI zodha karanAra abhyAsIne jainazAsana mAnya mUrtinI jarUrIyAta ane mUrtinA darzana-vandana-pUjana-sanmA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 nAdi anivAyaeN Avazyaka svIkAravAnI bhalAmaNa kare che. eTaluM ja nahiM paNa aitihAsika satya zodhaka-suviveka-abhyAsIone mAdhikhIjanA lAbhAthe, prApta thayela dhimIjanA TakAvArtha, vandana--pUjanasatkAra-sanmAnAdi tathA viziSTa lAbhAthe, dravya-bhAva vighnonA vivekAthe, ane te sarva' viznone vidAraNa karIne nirUpadrava sthAnabhUta zrI paramapada prApti arthe, prabhu pratimAnI (prabhu AkRti-pratibiMba-AkAra-mUrtisthApanA khInI) paNa AvazyakatA svIkAryAM vagara cAle tema nathI ane A vAtane caityavaMdana bhASya ane " arihaMta ceyANu ityAdi sUtreA samarthana kare che. / satyanuM parIkSaNa ghaDIyALa vastunuM nAma khelavA sAthe te ghaDIyALa pAneA AkAra, te ghaDIyALa nAmanA padArthamAM vaparAela leAkhaMDanI tAMbAnI kAcanI hIrAnI saghaLI sAmagrIrUpa dravya ane niyamita avasara jaNAvatI cAlu dhaDIyALarUpa bhAva e cAre vibhAga najara sanmukha upasthita thAya che. seMkaDA padArthonA citrAmAMthI lAvA " AvuM kahenAra zikSakanA meDhAthI zabdo vidyAthI dhaDIyALanuM citra raju kare che. zikSaka khIssAmAMthI kADhIne vidyArthIne batAve che, para patthara sAthe athaDAvAthI phuTe che (kAca bhAMge che ), kAMTA judA paDe che. dhaDIyALane sAmAna vera vikhera thAya che te avasare paN dhaDIyALanuM citra nIkaLatAMnI sAthe potAnI ghaDIyALa ane batAvatAM bhoMya ' vidyAthI dhaDIyALa phuTI ema kahe che paNa kAca phuTaye leAkhaMDane bhaMgAra thayA '' vigere khelatA nathI. phuTelI ghaDIyALanA bhaMgAra leIne jatA vidyArthine puche te paNa te kahe che ke-- "( bhAMgelI ghaDIyALa ThIka karAvavA jAuM chuM' paNa dhaDIyALa sivAya bIjA zabdanA vaparAza karatA nathI. AthI ghaDIyALa rUpe nathI evI ghaDIyALanI sadhaLI sAmagrIne ghaDIyALa thanAra Jain Educationa International HH " ema kahe che For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 dravya tarIke bele che, ane pracAre che. bALaka paNa satya padArthane belavAmAM, lakhavAmAM, samajavAmAM, samajAvavAmAM, vyavahAra prasiddha satya padArthone a5lApa karI zakato ja nathI, kAraNa ke padArthanI parIkSA karavAmAM te cheka uttIrNa thayuM che. bhAMgI gayela ghaDIyAlanI veravikhera sAmagrIone dhAtune bhaMgAra, ane karansI beMkanI noTane kAgaLane TukaDo kahe emAM jeTalI mUrkhatA che tenA karatAM vadhu mUkhaI prabhupratimAne pASANane TukaDe kahevAmAM che, kAraNa ke AvuM mukhaI bhareluM belanAra, lakhanAra e bALaka jeTalI paNa parIkSaNa zakti vagarane che. vyavahArika satyenuM parIkSaNa karavAnI buddhi paNa prabaLa punya. prabhAve prApta thAya che. AthI ja prabhu pratimAne pASANane TukaDe kahevAnI-lakhavAnI bALa ceSTAo virAma pAmaze tyAre ja zrI geDI pArzvanAthanI gaMbhIra bInAo, zrI sthaMbhana pArzvanAthanI avihaDa ArAdhanA karanAra navAMgI vRttikAra zrI abhayadeva sUrijInI Azcarya cakita ghaTanAo, dareke dareka jinamaMdira, tIrthonI sthApanA-pratiSThAdi avasare jeonuM nAma zAsanamAM atIva prasiddha pAmela che te zrI jIrAvali pArzvanAthanA pavitra prasaMge, zrI cArUpa tIrthapatine zilAlekha sthita sAhitya-saMdarbho, ane pATaNa, vANArasI, zaMkhezvara tIrthanA mahimAvaMta prasaMge vAMcavAnuM-vicAravAnuM, parizIlana karavAnuM saubhAgya jarUra sAMpaDaze. je suvikinA hRdayamAM zAsanamAnya zraddhAne vega. akhalita vahyA kare che, tevAone A atihAsika satyAlaMbanathI. vicArajIvana ane vartana jIvana atIva pagabhara bane che. satyane apalApa mUrtipUjAne virodha kare eTale jainazAsananI saghaLI mAnyatAene ane ArAdhanAone virodha karavA jevuM che. ekalAM sUtra mAnanArA varga mUrtinA prasaMge kADhI nAkhIne gaNadhara bhagavaMtane paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ame nathI mAnatA ema pUravAra karI ApyuM che. eTale pU. gaNadhara bhASita sUtra arthane apalApa che. jaina che. mU. pUjaka saMdhanA prANabhUta sAhitya paikI rAmAyaNanI rasabharI kathAo kahevI che, pAMDava caritranA prasaMgethI hajArenI janatAne AkarSavI che, zrIpAla caritranuM vyAkhyAna karIne prabhu mArganuM pradarzana karavuM che; paraMtu satyanA apalApa karanArAone mUrtipUjAnA prasaMgene kADhI nAkhavA che agara mUrtinA sthAne muninA nAmane goThavIne sAhityakAranA sAhityanuM khuna karavAnuM ghera pAtaka karatAM paNa zaramAtA nathI. kAraNa ke satyane apalApa karavAmAM bIjuM trIjuM mahAvrata jAya che te teone samajAtuM nathI. have satyane apalApanI paraMparA tapAsIe: "paramAtmAnI upAsanA mATe jaDa padArthonI kaMIpaNa jarUrIyAta nathI." "A A virodhI sUra prathama mahamada pigambare talavAranA baLe pracAryo ane dhamadhatAnA kAraNe maMdire mUrtiyone teNe nAza karyo. paraMtu satyanA apalAparUpe te virodhI sUrano praveza hiMdusthAnamAM na hatA, ane paMdaramI zatAbdi sudhI saMpUrNa paramAtmAnI upAsanA mATe mUrtipUjAdi vidhAna ArAdhane" akhkhalita cAlu hatAM. zvetAMbara jaino be prakAranA deva mAne che ane tethI arihaMta zarIradhArI deva tathA siddha e zarIrarahita deva che. lagabhaga paMdaramI zatAbdI sudhI mUrtipUjAdi vidhAna ane ArAdhane akhaMDa rahyAM, paraMtu lokAzA lahiyAe satyane apalApa kema karyo ? kevA prasaMgamAM karyo ? ane te virodhanuM samarthana tenA samayamAM nahi (lekazAhanA samayamAM nahiM) paNa tenI pachI tenA anuyAyIoe karyuM che, te "mUrti viredhakone saMkSipta ItihAsa" e nAmanuM prakaraNa bIjuM pR. 22 thI pR. 175 sudhInuM lakhANa atIva mananIya kahevAthI vAMcake vAMcavAnI sAthe satyane apalApa karavAnuM ghera pAtaka svIkAravA haragIjha taiyAra thaze ja nahi. eTaluM ja nahi paNa lokAzA pachI paNa tenA anuyAyioe mUrtipUjAnI mAnyatAne vadhu vega paNa Avyo che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 che virodha karanAra khIjA prakaraNanI zarUAtamAM seALamI sadInA prAraMbhamAM lAMkAzAhe smRti saMbadhane virodha kema karyAM ? kevA prasaMgamAM karyAM ? A banne praznonA samAdhAna sAthe virodha karanAranI jIvana vyavasthA kevI che? te samayamAM zAsanamAnya AcAryo kayA kayA leAMkAzA te lekhaka nahi paNa lahIyA hatA ane temane jJAna paNa najIvuM hatuM vigere khInAnA prakAza pADIne graMthanI mahattA vadhArI che. je zatAbdimAM (seALamI zatAbdimAM ) navIna graMtheAnI racanA thayelI che, yavanAnA humalAo, rAjAnA AkramaNA, anyamatAvalakhiyAnA kALA kAramA julmone haTAvIne zAsananuM rakSaNa karanArA aneka AcAryAM hatA tevA samayamAM lAMkAzAnI virodhI vAtA AgIAnA prakAzanI jema adrazya jevI bhAsatI hatI. lAMkAzAnuM aMdha anukaraNa karanArane seALamI sadInA prasaMge spaSTa rItIe mAluma nathI ke lAMkAzAe mUrti pUjAno virodha karIne sAthe sAthe zAsanamAnya mAnyatAonA paNa apalApa karyo che, jenI noMdha jaina yuga mAsikanA varSe 5 muM aMka 1-2-3-10 jovA ane puravaNIrUpe yati kezavajInu muMbaI samAcAranuM lakhANa ane ajJAna-timira-bhAskara pR. 203 vAMcavuM, vicAravu. satya leAkAzAnA satyanA apalAparUpa mULa virAdhane bAju para mukIne maMdira bAMdhavAnA, mUrtio bharAvavAnA ane pratiSThA karAvyAnA ullekhA paNa mAjuda che. satyanA apalAparUpa pApamAMthI bacavA mATe akabara pratiAdhaka vijayahIrasUrijI pAse, hemavimala sUrijI pAse, ane zrI AnaMdavimaLa sUrijI pAse seMkaDA sAdhu samudAya sAthe dIkSAo thaI che ema itihAsa sAkSI pUre che. lAMkAzA mATe vadhu paDatuM lakhANu temanI kIrti vadhAravA mATe lakhanArA unmAnA Azraya sAthe satyane apalApa karanArA che. lAMkAzAnA mata mATe ekathI 28 lagabhaga prathA che te vAMcavAthI vivekIone Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 spaSTa mAlama paDe che ke satyanA alApa sivAya bIjuM kaMI teoe karyuM nathI. kAraNake kahevuM che ke amAre sUtra sivAya mAnavuM nathI, te mUrtipUjAnA prasaMgane vAstavika rItie apanAvanArA janakSetra mULa AcAryonA sAhityane sparza mAtra kare te tamArI mAnyatAnA hisAbe nukazAnakAraka che, chatAM tame te sAhityanA lakhANano durUpayega karIne managamatA goLA gabaDAve temAM satyane a5lApa che ane satyanuM khUna che. agIAra aMgane pAThI jamAlI te eka siddhAMtane apalApa karavAthI nindava bane che to mUrtipUjA saMbaMdhamAM aneka vidhA-vicAre ane anuSThAne virodha karanArAo nihva bane temAM navAI zI? mATe satyanA a5lApathI asaM. keSa dUra rahevAmAM sajajanatA che. mUrtipUjAnA itihAsa sAthe A avasarpiNanA thaI gayelA covIsa tIrthakare, teonA tIrtha saMbaMdhane, ane gata covIsIone tathA bhAvi covIsIone ItihAsa saMkaLAyela che, chatAM te avasare jainazAsana mAnya aitihAsika satyane apalApa kare agara aitihAsika satyane choDI devAnI dhRSTatA karavI te satyane apalApa che eTale zAsanamAnya satyanuM khUna che. eTaluM ja nahi paNa artha kahenArA tIrthakara bhagavaMtanI, sUtrakAranA sUtronI, bhASyakAranA bhASyanI, niyaMtikAranI niryuktionI, cUrNikAranI cUrNionI, vRttikAronI vRttionI, ane samasta sAhityakAranI maryAdAne bhaMga karIne badhA pUjya maharSionI avagaNanA karavAnuM gharapAtaka mUrti pUjAne virodha karavAmAM che. A pustikAnA pR. 3 jA upara Do. ena. ke. gAMdhIne virodha ne che, te virodha karanAra che. gAMdhI zAsana mAnya nikSepAnA paramArthathI bicArA ajANa ane ajJAnI che. AthI nikSepAnA paramArthane nahiM pIchANavAthI hRdayanI varALa kADhavAmAM kilaSTa kalezanI udIraNuM karIne zAsanamAnya sarva maharSio Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 para aNachAjatA zabdothI humalA karyA che. abhiniveza mithyAtvanI pakaDavALA te gAMdhIe noMdhAvelA te samasta virodhamAM nIce mujabanA zabda prayoga karyo che. jevA ke "nikSepAnuM upara coTIyuM jJAna, zabdane mana mA nikSepa kara, jinAjJAnI upekSA, aMdhazraddhAdi" anekavidha zabdo navAjIne pitAnI jAtane oLakhAve che ane potAnA jIvanane bhAre kare che te taddana dayAjanaka che. trIjA pAnA paranA virodha pachI paNa A pustikAmAM ThAma ThAma virodhone upara jaNAvela vyaktinA nAmathI vAMcyA vicAryA tyAre spaSTa zabdomAM kahevuM paDe che ke te badhA zabda pitAnA jIvana pratye lAgu pADIne aMdha zraddhAnA vegamAM jinAjJAnI upekSA nahiM paNa jinAjJAne IrAdApUrvaka bhaMga karIne sthAnakavAsI saMpradAyanA kadAgrahamAM cakakyura banIne spaSTa pragaTa sUryane nahiM dekhavAmAM ghuvaDa jevI dazA bhegavI rahyA che. virodha karanAranA virenI sAmenA samAdhAne vivekapUrvaka vAMce te jarUra te vire alpajIvI che ane alpajIvI raheze ema samajAyA vagara nahiM ja rahe. kAraNa ke mUrti pUjA pustakanA saMpAdaka pratyenA A virodha nathI paNa te virodha sUtrakAra maharSionA lakhANa pratyene ja che ane temanA pratyene gaMde pracAra che, te viki vAMcake ane virodha karanAre samajavuM joIe. saMpAdake te pitAnI javAbadArI-jokhamadArI lakhANamAM rAkhI nathI, paraMtu zAsana bhAnya maharSionA vacanane suparata karI che. - A pustikAnA prathama prakaraNa pR. 1 thI pR. 121 sudhInA pRSThomAM mUrtipUjAnI prAcinatA ane sArthakatAnI siddhi zAstra pAThothI siddha karI che. bIjuM prakaraNa pRSTha. 122 thI pR. 175 sudhInA pRSThomAM mUrti pratye aNagama dharAvanArAone saMkSipta ItihAsa vAMcavAthI virodhanI vAstaviktA spaSTa thAya che. trIjuM prakaraNa pR. 176 thI pR. 197 sudhInA pRSThomAM jainAgane Azraya laIne sUtrAdi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 pAThAmAM dhruvA pheraphAra karyo che? smRti viSayaka pATho batrIsa sUtreAmAM che ke nahiM te saMbadhanuM vAstavika ajJAna viSakAnuM kevuM hatuM ? sUtra mAnanArAo niyukti-vRtti AdinA AdhAre kevI rIte mAne che? sUtra sivAya TakhA mAnavAmAM paNa kevI bhIMta bhUlanArA che? TabbA mAnavAmAM mUrti pUjAno svIkAra kevI rIte karAyA che? amelakha rUSie hiMdI anuvAdamAM sUtra-arthAMnA kevA apalApa karyo che ? vigere vigere aneka khItAnA saMdarbhe samajanArane mAluma paDe che ke ninjIvapaNAne chAjatI ceSTA mUrti virAdhakAe karI che. ane chellA cothA prakaraNanA pR. 198 thI pR. 222 pRSThamAM " satyanuM saMrakSaNu karavAnI anivAya jarUra che " e bhAvane anusaratuM badhu lakhANa che. mUrti pUjAnA virAdhA potAnA gurUnI pratikRtio, pAdukAo vigere kevA prasaMgamAM kevuM kevuM mAne che te saMbaMdhanuM lakhANa phoTAe (citrA) sAthe raju karyuM" che. aMtimamAM jinaprati mAnI vAstavika mAnyatA-pUnyatA--danIyatA vigere bhAveAne samajAvI zake tevA sUtrAdinI sAkSI sAthenuM stavana Apelu che. A graMthane sAdyaMta vAMcanArA-vicAranArA jarUra mUrti pUjAnA virodhathI virAma pAmIne te mUrti pUjA pratye AdaravALA thaze eja eka zubhecchA. vasaMtapaMcamI The. zrI siddhacakrArAdhanatItha khArAkuvA, daherA khaDakI mu. ujjaina (madhyabhArata) Jain Educationa International si sva. dhyAnastha-paramapUjyaAgamAddhAraka AcAya deveza-gurUva zrIAnandasAgarasUrIzvaracaraNAravidra sevaka aisAgara For Personal and Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gorI grAmanA upAzrayanI eka dIvAlanI gekhamAM sthA. sAdhu haSacandrajInI mUrtine A pheTa che. praunI moharakaryaTana HETH paramezvaranI mUrti nahi mAnavAvAle samAja. pitAnA gurunI kevA prakAre pUjA kare che ? te to jarA sAco samaje. kaI sthA. sAdhu sAlavI dura-darathI darzana karavA Ave che. ane sthAnIka bhakta loka nAlIrAdithI pUjA ane sarvavandana kare che. Jan Educationa international For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramezvaranI mUrti nahI mAnavAvAlo sthA. samAja potAnA mRta sAdhu sAkhIonI kevA prakAre pUjA kare che? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only bharatapuramAM sthA. ArajiyAM IndrAjInuM samAdhi maMdira ane tenI aMdara pASANamaya pAdukAne A pheTuM che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only *degoJ* **os JdegdegdegdegJ**** mahAprabhAvika jenAcAya zrIhevimalasUri (samaya vi. sa'. 1572 taka) 11 laukAmatanA pUjya hAnASi, zrIpatiRSi, gaNapatiRSi, Adie ziSyasamudAya sAthe lau kAmatanA tyAga karI AcAryazrInI pAse jainavidhi anusAra vAsakSepapUrvaka, punaH jaina dIkSA dhAraNa karI rahyA che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only *#00degdegdegdegdegdeg socdegdegdegdegdegdegdegdeg! *degdegdegdeg>>>>deg4000* saMvegaragI, utravihArI prakANDatapasvI mahAprabhAvika jainAcArya zrI AnandavimalasUri ane mahApAdhyAya zrIvidyAsAgarajI (sa. 1597) O lAkAmatanA pUjya AnandarSi bhAjarSi khAlaRSi Adi potAnA ziSyAnI sAtha leAkAmatane cheDI AcAya zrInI pAse krI jainadIkSA svIkAra karI rahyA che. gaNi vidyAsAgarajIe paNa kaI leAkAmatione jainadIkSA dIdhI hatI. ************************00.. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samrATa akabara pratibaMdhaka jagataguru jainAcArya zrI vijayahIra surIzvarajI mahArAja Jain Educationa International karavAmAM RIsa . che akasTamara kerI mana tA.% For Personal and Private Use Only laukAmatAdhipati pUjya meghajIsvAmI pitAnA ziSya samudAyanI sAtha laMkAmatane tyAga karI AcAryazrInA caraNa kamalemAM punaH jaina dIkSA grahaNa karI rahyA che. te samaya sudhI te kAmatanA tamAma sAdhu muhapatti hAthamAM rAkhatA. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMjAba ke sAdhumArgI sAdhu zrIburAyajIe vi. saM. 1903 mAM muhapattine Dore trADa ane vi. saM. 1912 mAM gaNivara zrImaNivijayajI ma. nI pAse jainadIkSA lIdhI. prazrazaraadzaamrzavamassaman gaNivara zrI buddhivijayajI mahArAja, temanA parivAramAM Aje prAyaH 450 sAdhuo ane seMkaDe sAvi vidyamAna che. poezopozizowany Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMjAba sAdhumArgI sAdhu mUlacandajIe saM. 1903 mAM muhapattine Dora geDI vi. 1912 mAM saMvegI dIkSA lIdhI. scratcompanTZZZZRzraTazons pUjyapAda gaNivara zrImAna muktivijayajI mahArAja. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PROD 10 paMjAbI sAdhamArgI sAdhu vRddhicaMdajIe sa. 1903 mAM muhapattine DArA trADI vi. saM. 1912 mAM sarvaMgI dIkSA lIdhI. pUjyapAda zAntamUrti muni zrI vRddhi vijayajI mahArAja, ~~~~ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 pUjyapAda zrI vijayAnaMdasUrijI ( AtmArAmajI) mahArAja, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' AcAya deva zrI ajitasAgara surizvarajI mahArAja. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... .... DhuMDhaka dIkSA sa. 1942 janma sa 1932 svavAsa. 1977 muni mahArAjazrI ratnavijayajI mahArAja. Jain Educationa International ----------- For Personal and Private Use Only jainadIkSA 196 0 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | munIrAjazrI jJAnasuMdarajI mahArAja guNa nIzrI, guNasuMdarajI mahArAja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAranikSepA-- mUrti-pUjA smRti pUjAnI prAcinatA ane sAkatA, prakaraNa 1 lu I nAmAkRti dravyabhAvaiH punatastri jagajjanam / kSetre kAle ca sarvasminna, ItaH samupAsmahe // 1 // A zlokamAM parama upakArI, kalikAla sarvajJa, AcArya bhagavAna zrImad hemacaMdrasUrizvarajI mahArAja pharamAve che keH Jain Educationa International " sarvakAlamAM ane kSetramAM " nAma--AkRti-dravya ane bhAva e cAre svarUpa vaDe traNa jagatanA janene pavitra karanArA zrI aztitAnI ane upAsanA karIye chIce. For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA A lekamAMthI tAtparya e nIkaLe che ke- keIpaNa . TAIma ke kAIpaNa kSetra (sthAna) traNa lekamAM evuM nathI ke arihaMta paramAtmAnI upAsanA mATe nAma-AkRtidravya ane bhAva e cAre nikSepAo pikI eka paNa nikSepAnI niSphaLatA heya, arthAt e cAre nikSepAe arihaMta para mAtmAnI upAsanA mATe saphaLa che. A cAramAMthI eka paNuM nikSepAnI avagaNanA e samyaphatvanI prAptine rokanAra ane prApta thayela samyaktvane nAza karanAra che. keIpaNa vastunuM svarUpa jANavA mATe sAmAnya paNe ochAmAM ochA cAra nikSepa avazya karavAmAM Ave che. te A pramANe - 1 nAma nikSepa-vastuno AkAra ke guNa kaMI nahi, mAtra vastunuM nAma te "nAma nikSepa" kahevAya che. 2 sthApanA nikSepa-guNa rahita paraMtu nAma sAthe AkAra te sthApanA nikSepa kahevAya che. 3 dravya nikSepa-vastunA nAma ane AkAra tathA atIta ane anAgata (bhUtakALa ane bhaviSya kALa) guNe sahita, paraMtu vartamAna guNe rahita te dravya nikSepa kahevAya che. 4 bhAva nikSepa-vastunA nAma-AkAra ane vartamAna guNe sahita te bhAva nikSepa kahevAya che. jema - nAma jiNA jiNa nAmA, ThavaNa jiNA puNa jiNida pddimaao| daba jiNA jiNa jIvA, bhAva jiNA samavasaraNaththA // zrI jinezvara devanAM zAMtinAtha vigere nAme te nAma jina kahevAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjAnI prAcinatA ane sAkatA te paramAtmAnI pratimAe te sthApanA jina kahevAya che. tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM hoya evA zrI tItha kara paramAtmAnA jIva te dravya jina kahevAya che. samavasaraNamAM dharmopadeza ApavA mATe birAjamAna sAkSAt zrI jinezvara deva te bhAvajina kahevAya che. mUrttipUjA pustakanI prathamAvRttinA avalekanakAra DaoN. ena. ke. gAMdhI sthAnakavAsI jaina samAjanA " jaina siddhAMta" mAsika va 8: sa. aMka 87 ogaSTa 1954 ne pAne 223 thI avaleAkana zarU karatAM lakhe che keH-- nikSepAnuM upara cATIyuM jJAna laIne game te zabdano manamAnyA nikSepo karIne potAnI icchA mujam, vItarAganI zuddha AjJAnI upekSA karIne, aMdha zraddhAmAM taNAIne vItarAganI ahiMsA, saMyama, tapa, dharmarUpI AjJA vidhI pakSa grahaNa karIne samakitI thavAtuM nathI. temaja te kharI bhakita nathI. " rr zrImad jagaccaMdrasUri ke jemane AyakhilatapanA prabhAvathI citADanA rANAe vaza thaI " tapA " evu zmiTTha ApyuM. ane te rANAnI sabhAmAM kiMgamarAcAryA sAthe vAda karatAM hIrA peThe abheda rahyAthI jemane " hIralA jagaccada sUri" evuM paNa birUda rANAzrIe ApyuM hatuM . temanA ziSya devendrasUri mahArAjAe Avazyaka sUtranI cUrNi, niyukti, ane bhASya vagere siddhAMtAmAMthI ati sa MkSepamAM uddhRrI caityavaMdna maLya nAme graMtha manAvyA. te graMthamAM te mahApurUSa nAma niA niLanAmA e zleAka dvArA jinezvara devanA cAra nikSepA darzAvyA. e rIte jinezvara devanA cAra nikSepA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA kahenArane Do. gAMdhI nikSepAnuM upara ceTIyuM jJAna kahIMvItarAganI zuddha AjJAnA upekSaka- aMdha zraddhALu ane vItarAganI ahiMsA-saMyama-tapa dharma rUpI AjJAne virodha pakSa grahaNa karanAra tarIke mAnI samakitI nahi thavAnuM darzAve che. De. gAMdhIe kahelI A hakikata ane tyArabAda teoe kahelI hakikata A pustakamAM darzAvI tenuM samAdhAna karIye chIye te vAMcI vAMcake vicAre ke AjJAnA upekSaka-aMdha zraddhALu AjJAne virodhI ane samakita prApta nahi karanAra koNa che? have nikSepAnuM svarUpa vizeSapaNe vicArIye - anuga sUtramAM kahyuM che ke - kaththAM vaM trAnniA, nirva nirava re nive; jathya viya na jANejjA, caukagaM ve taththa. artha-jihAje vastumAM jeTalA nikSepo karavAnuM jANe tyAM te vastumAM teTalA nikSepa kare. je vastumAM adhikAnikSepa karavAnuM nahi jANI zake te vastumAM cAra nikSepa te avazya kare. temAM prathama nAma nikSepAnuM sAmAnyathI lakSaNa kahe che. pajjAyA'Na bhidheyaM, ThiamaNNatthe tayattha nikhakkhaM / 'jAicchiaMca nAma, jAva davvaM ca pAega. / / zrI vizeSAvazyaka, gAthA-25 asala vastunA paryAyethI jene vyavahAra na thAya, mULa zabdanA arthathI bIjA arthamAM sthita, mUla arthathI ! Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjAnI prAcinatA ane sAtA nirapekSa, yArdacchikapaNe sthApana karela evuM ane ghaNuM karIne jyAM sudhI dravya hoya tyAM sudhI rahe te nAma kahevAya che. jagatamAM koi manuSya yA prANI agara vastumAM traNa prakAre nAma rakhAya che. nAma rAkhavAnA prakAra A traNa sivAya ceAtheA kAI nathI. nAma sivAyanI kAi vastu hAI zake ja nahi. kAraNa ke kAine sa MbodhavAne yA tA keAInuM kathana karavAmAM nAmanI AvazyakatA tA rahe ja. eTale siddhAMtakAre nAmanuM nAmanikSepanA svarUpathI varNana karyuM" che. uparanI gAthAmAM khatAvela traNa prakAranA nAmeAnuM vistRta varNana A pramANe samajavuM. (1) jema mahAvIra nAma kAi khIjI vastumAM cA kaI anya manuSyamAM devAmAM Ave che. paraMtu siddhArathasuta-caramatIrthaMkara ItyAdi paryAyavAcaka nAmathI tene khelAvAya nahi. phakta te nAmavALI vyaktinA zarIra sa`kha'dhI dharmanA " mahA / ,, vIra " nAmamAM upacAra karavAmAM Ave che, ane te nAmavALI vyaktinuM zarIra mAtra eka " mahAvIra' sAMketIka zabdathI ja khelAvAya che. ( paNa te vyaktine siddhArathasUta-caramatIrthaMkara ItyAdi tenA paryAyeAthI na melAvAya ). vaLI e mahAvIra nAma sadbhAvathI ( kharA arthathI) tA caramatIrtha kara siddhAratha sUta zrI vahU mAna svAmImAMja hAya, ane amuka vyakitamAM te te mahAvIra nAmanA anI apekSA rahita kevaLasAMketIka ja hoya e pahelA prakAranA nAmanA tA. (2) mahAvIra-va mAna-siddhArathasUta-caramatItha kara Adi paryAMcavAcaka nAmeAnI sArthakatA pUrvaka je nAma bhaga Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA vAna mahAvIramAM hatuM te bIjA prakAranA nAmane tAtparya. (3) yadacchAthI eTale game tevuM artha vinAnuM hoya tevuM paNa keInuM nAma karAya te paNa nAma kahevAya che. jemake Diltha-kavittha vigere. e trIjA prakAranA nAmane tAtparya. A traNe prakAre nAmanA samajavA mATe saMkSepamAM kahI zakAya ke je nAma anya vastuomAM sthita hoI tenA paryAyavAcI bIjAM nAmane nahi jaNAve te pahelA prakAranuM nAma. je bhAva vastuonA nAma (arthAt paryAyanA nAma cAlyAM Ave che te bIjA prakAranuM nAma. ApaNI icchApUrvaka harakoI "nAma" rAkhI levuM te trIjA prakAranuM nAma. ahiM sUtrakAre nAmanikSepAnA lakSaNamAM prathama traNa prakAranA nAmanI vyAkhyA karI tene pheTa karyo tenuM kAraNa eja che ke A traNe prakAranA nAnA bhAva judA che. eTale akSara samuhathI tayAra thayela keI zabda aneka vastune vAcaka che paraMtu te zabda bolavAthI sarakhI nAmavAcaka vastuonA nikSepA sarakhA na kahI zakAya. paNa darekanA nAmAdi nikSepa alaga che. je e khyAlamAM na rAkhavAmAM Ave te sarakhI nAmavAcaka vastuonA nikSepamAM heya-neya -upAdeyane viveka cUkI javAya. keIeka nAmavAcaka vastune bhAva nikSepa upAdeya che. eTale tenA cAre nikSepa upadeyapaNe grahAya. paraMtu te ja nAmanI keI anya vastu ke jene bhAva judo che eTale heya che tenA nAmAdi nikSepa ane upAdeyabhAvavALI vastunA nAmAdi nikSepA eka mAnI tye te anartha thAya. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjAnI prAcinatA ane sArthaktA jemake keInuM "arihaMta" evuM mAtra (uparokata traNa prakAre pikI) pahelA prakAravALuM nAma che. te vyakti sadAcArathI bhraSTa che. tene nAma nikSepe ane jeo cAra ghAtI karmakSaya karI kevaLajJAna prApta karI tIrthaMkara nAmakarmanA udaye samavasaraNamAM bIrAjamAna thayela paramAtmA "arihaMta"ne nAma nikSepa e bane nAma nikSepa judA che. pahelA prakAranI vyaktine nAma nikSepa heya che, kAraNa ke te mANasanA dhyeya pUrvaka te nAma kaI paNa levA ke sAMbhaLavA khusI nathI. kemake tene bhAva nikSepo azuddha che. ane bIjA prakAranI vyakti ke je guNe karIne arihaMta che tene nAma nikSepa (tenA daya pUrvaka levAtuM nAma) pUjanIya smaraNIya che. kAraNa ke tene bhAva nikSepa pUjanIya che. e rIte te bannemAM bAkInA traNa nikSepa paNa samajI levA. mATe bhAva nikSepAne khyAlamAM rAkhI nAma-sthApanA ane dravya nikSepAnuM varNana karavuM joIe. cAhe eka saMjJAvALI aneka vastu hoya paraMtu jenA abhiprAyathI nakSepA vicArIye tene ja te nikSepa kahevAya. je je varNasamudAya (akSara samuhathI taiyAra thayela zabda) aneka vastunA vAcaka che. paraMtu sarakhA nAmavAcaka vALI aneka vastuonA cAre nikSepA bhinnabhinna ja thAya che. mATe samajavuM joIe ke - saMketita nAmanuM uccAraNa je vastunA abhiprAyathI thayuM hoya, te nAma sAMbhaLavA dvArA manane je Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA vastune baMdha karAve te nAma te ja vastunA nAmanizepAne viSaya samajavuM joIe. keI mANasa sImaMdhara svAminuM "sImaMdhara nAme maraNa karyA karate he tene ke mANasa ema kahe ke e nAme tAruM kaMI kalyANa thavAnuM nathI. kAraNa ke mArA ekarAnuM ya sImaMdhara evuM nAma che. tyAre te mUkha mANasane samajAvavuM paDe ke sImaMdhara nAmanuM uccAraNa je mahAvideha kSetramAM vicaratA viharamAna jinane uddezIne che. eTale e udeze karAtuM sImaMdhara nAmanuM smaraNa-yA uccAraNa sImaMdhara viharamAna jinane baMdha karAve che. nahi ke te nAmavALA tArA chokarAne! tuM tArA chokarAne uddezIne "sImaMdhara sImaMdhara" ema game tema bUma pADe te paNa tAruM temAM kaMI AtmakalyANa nathI. banenuM uccAraNa eka ja nAmathI che, paraMtu abhiprAya bannenA bhinna che. e rIte arihaMtanA nAmane age paNa vicAravuM. DaoN. gAMdhI lakhe che ke:-"paraMtu cAre nikSepomAM arihaMtane sarva nikSepAnA sarva vivecanamAM mukavAmAM Ave te phakta bhAva nikSepa pUjanIya che." A hisAbe mIgAMdhI, arihaMtanA nAma-sthApanA ane dravya e traNe nikSepa apUjanIya kahe che. eTale arihaMtane nAma nikSepe apUjanIya TherAvavAne teozrI arihaMtanA nAma nipAnI vyAkhyA svakalpanAnusAra nIce mujaba kare che. - "nAma arihaMta-(1) guNa vagarane koI mANasa deva ke kaI prANI arihaMta heya te pUjanIya nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjAnI prAcinatA ane sAkatA 9 (2) arihaMtane je nAma saMjJA hoya jemake ,, arihaMta " evuM bhAvavAcaka nAma athavA vizeSa nAma zrI rUSabhanAtha arihaMta te pUjanIya che. "" tr DA-gAMdhIe A rIte banne prakAranA ariha tAnA nAma nikSepo bheLaseLa karIne guNu vagaranA mAtra arihaMta nAmanA prANI ke manuSyAdinA nAmanikSepAne rUSabhanAthAdi arihaMtanA nAma nikSepAnA bheda (prakAra) mAM gaNI lIdhA che. paNa samajavuM joI e ke arihaMtamAM nAma arihaMtanI vyAkhyA karavI heAya tyAre kevalajJAna pAmI samavasaraNamAM birAjamAna ahun-kevalI-tItha kara--paramAtmAne uddezIne ja arihaMtanA nAma nikSepe vicAravAnA hoya. athanI apekSA rahita mAtra saketika arihaMtane an--tIya kara evA arihaMtanA nAmAdi nikSepAmAM gaNI zakAya ja nahi. je arihaMtanA bhAva nikSepe ApaNe svIkAravA che te ja arihaMtanA nAma nikSepAnI vyAkhyA ahIM karavAnI che. anya keAI guNa vagaranA deva ke prANI ke vastunuM nAma arihaMta heAya tenA nAma nikSepe arihaMtanA nAma nikSepAmAM bheLaseLa thaI zake nahi. Jain Educationa International mahAtmA gAMdhIjInuM kathAnaka cAlatuM hoya tyAM vaktA vAravAra mahAtmA gAMdhIjI ke mehanalAla karamacaMda gAMdhIjI ema nahi khelatAM phakta gAMdhIjI eTalA zabdanA uccAraNa pUrvaka ja vaktRtva calAve che. jagatamAM gAMdhIjIe tA ghaNAya che paraMtu zrotAvaga samaje che ke ahiyAM gAMdhIjI' .. "" For Personal and Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mUrtipUjA eTale mahAtmA gAMdhI mehanalAla karamacaMdanI vAta che. jethI temAM anya gAMdhInI hakikatano khulAso karavAnI jarUrIyAta rahetI ja nathI. e TAIme sabhAmAMthI koI ema kahe ke gAMdhIjI prazaMsanIya kahI zakAya ja nahi. kAraNa ke amuka anya mANasa paNa gAMdhIjInI aTaka vALe che, tenuM jIvana pavitra nathI, mAtra gAMdhIjI bolavAthI te paNa sAthe gaNAI jAya che. mATe ema che ke gAMdhIjInA be bheda (1) mahAtmA gAMdhI sivAyane gAMdhIjI evI aTakavALe te gAMdhIjInuM nAma. (2) mahAtmA gAMdhIjI temanuM gAMdhIjI nAma. A rIte gAMdhIjInA nAmanA be bheda gaNAya. AvI rIte nAmanA bheda pADavAnuM kahenArane te vakhate sabhAjane ema ja kahe ke tAruM DahApaNa rahevA de. jarA bhAna rAkho ke Aje kyA vyaktine uddezIne "gAMdhIjI" bolAya che ke tuM samajyA vinA gAMdhIjI zabdamAM mahAtmA gAMdhIjI sivAya bIjAnuM ya gAMdhIpaNuM bheLaseLa karI rahyo che. e rIte De. gAMdhIne arihaMtane nAma nikSepa apUjanIya TherAvavo che eTale ja nAma arihaMtanI vyAkhyAmAM bheLaseLa karI nAkhyuM che ane AgaLa jatAM jaNAvyuM che ke arihaMtane phakta bhAva nikSepa pUjanIya che, paNa samajavuM joIe ke - arihaMta-mahAvIra Adi nAmano Adara karavA vaDe tIrthakarone ja Adara karAya che, eTale kadAca arihaMta-mahAvIra e nAme bIjI vastuomAM hoya te paNa bAdhaka nathI. kAraNa ke je je vastunA abhi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjAnI prAcinatA ane sAkatA 11 prAyathI nAmanuM uccAraNa thAya te te vastuonA ja medha karAvavAmAM nAma upayAgI che. 66 eTale e dhyeyane anulakSIne " nAma niA ninAmA" zrI jinezvara devAnAM zAMtinAtha vIgere nAmeA te " nAmajina " kahevAya che, ema kahyuM te kharAkhara che. jo e pramANe nAma jinanI vyAkhyA na thatI hAta te legasa sUtramAM je cAvIse tIrthaMkaranAM nAma laIne stavanA karI che te nira ka Tharata. jinezvaranA nAMma uccAraNanA spaSTapaNe inkAra na karI zakAya eTale DaoN. gAMdhIe eka yukti upasthIta karI ke " nAmajina kahyuM te nAma saMjJA che. phakta nAma nathI." eTale teonuM kahevuM ema che ke jinezvaranuM je nAma che te nAma nikSepa na kahevAya. nAma sajJA ane nAma e bannene teo alaga gaNe che. vAMcaka vicAre ke nAma saMjJA-nAma ke nAma nikSepa e badhuM vastutAe kaI bhinna nathI. je je padA vasturUpe eka cIja che, tenI saMjJA samajavAne mATe vaNu samudAyanA nikSepe karIne samajavuM tenuM nAma nikSepa che. eTalA mATe nAma saMjJA-nAma ke nAma nikSepane bhinna bhinna kathAre ya paNa manAya nahi. leAgassanuM khIjuM nAma stava " kahevAya che. DA. gAMdhInA mata pramANe nAma jinane nAma nahi mAnatAM saMjJA manAtI hota teA leAgassanuM nAma paNa nAmastavane badale sajJAstava kahevAta. paNa ema nathI. nAma ,, jIe bhaktAmara steAtramAM zrI mAnatuMga sUrimahArAja zuM kahe che. ApAdakaDa murU zaMkhalavetiAMgA, gADha bRhannigaDa koTiniSTaja ghAH tvanAma mantra maniza' manujAH smarantaH saghaH svayaM vigatabandha bhayAbhavanti ! Jain Educationa International cr For Personal and Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 mUrtipUjA artha-pagathI mAMDIne gaLA paryata meTI sAMkaLa vaDe bAMdhyAM che ane jemanA evA ane atyaMta moTI beDIenI aNI vaDe niHzeSaNe ghasAtI che jeghAo jemanI evA paNa tamArA nAma rUpa maMtra (ajamAya namaH) ne niraMtara smaraNa karanAra manuSya tatkALa pitAnI meLe vizeSa gayuM che badhananuM bhayajenuM evA thAya che. vaLI kalyANa maMdira stotranA kartA kahe che ke - AstAmacinya mahimAjinI saMstavastu, nAmApipAti bhavate bhavate jaganti; tivA to pahata pAntha janAnni dAde, prIti paddhasarasaH saraganileDapi. artha-he jinezvara ! aciMtya mahimAvALuM tamAruM stavana dUra rahe. tamAruM nAma levAthI traNa jagatanuM bhava (saMsAra bhramaNa) thakI rakSaNa kare che. grISma rUtumAM pracaMDa -tApa vaDe pIDAyelA musApharone kamaLa vALA sarovarane ThaMDA pavana paNa khuzI kare che, arthAt ThaMDe pavana musApharone khusI kare te pachI pANInI zI vAta ? tema tamAruM nAma mAtra paNa bhavabhramaNa maTADe te pachI stavanano mahimA zuM varNavo? matalaba ke tamAruM nAma smaraNa ghaNA mahAmyavALuM che. uparokta lokamAM AcAryazrIoe mAtra nAmanuM ja mahAsya darzAvyuM. paNa ema na kahyuM ke tArI nAma saMjJA AvA mahAmya vALI che. mATe nAma saMjJA ane nAma nikSepAne alaga gaNI jinezvara devanA nAma nikSepane apUjanIya kahe te mithyA che ane mugdha janene phesalAvavAnI mAtra vAjALa che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjAnI prAcinatA ane sArthakatA 'have sthApanA nikSepanuM svarUpa vicArI:-- sthApanAnuM lakSaNa - jaMpuNa tayasthasunnaM, tayAbhippAeNatArisAgAraM . kIrai va nirAgAraM, ittaramiyaraM vasAThavaNA // 26 // ( vizeSAvazyaka ) artha-vaLI je te zabdanA mULa arthathI zunya ane te mULa vastunA abhiprAyathI te vastunA jevA AkAravALuM athavA tevA AkAra vinAnuM thAya te Itvara-alpakAlika ane yAvaskathika ema be prakAre sthApanA jANavI. 26 je vastumAM arihaMtanI sthApanA karAya te sthApanA arihaMta kahevAya che. te sthApanA arihaMtanA zabdanA arthathI rahita hoya paraMtu te sadbhUta arihaMtanA abhiprAyathI tenA AkAravALI mUrti-citra vageremAM hoya, ane tevA AkAra rahita te sthApanA akSa vigeremAM hoya temAM citra akSa vigere ivara alpa kAlika sthApanA ane naMdIzvara dvIpanA citya pratimA vigere yAvaskathika sthApanA che. AgamamAM kahyuM che ke " sthItimAM rahe te sthApanA" A sarvanuM tAtparya e che ke je vastu arihaMtAdine je artha tenAthI zunya hoya ane te arihaMtAdinI buddhithI tenA AkAravALuM athavA tene AkAravALuM na hoya te thoDA kALa sudhI athavA yAvatkathika kALa sudhI sthApAya te "sthApanA" kahevAya che. vaLI sthApanA lakSaNavALI gAthA kahe che - yattu tadartha viyuktaM, tadabhi prAyeNa yccttkrnni|| lepyAdi karma sthApaneti, kriyate'lpakAlaMca. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mUrtipUjA tAtparya-je je nAma nikSepanA lakSaNathI siddhasvarUpanI vastuo che te vastuonA guNothI rahita mAtra tenA sadazya AkRti athavA asadazya AkRti alpakALa mATe yA te thAvatkAlane mATe lepyAdika daza prakAramAM karIne te vastune samajavI tene sthApanA nikSepa rUpe manAya che. eTale ke je nAmavALI vastunA sadazarUpanI AkRtithI athavA asadaza rUpanI AkRtithI manamAM te vastune badhA thAya te te vastunA sthApanA nikSepane viSaya samaja. sthApane daza prakAranI A pramANe samajavI. 1 kASTamAM 2 citramAM 3 patra AdimAM 4 lepakarmamAM 5 guMthaNImAM 6 vepTana kriyAmAM 7 dhAtunA rasapUraNamAM 8 aneka maNanA samuhamAM 9 caMdrAkAra pASANamAM 10 keDImAM. A daza prakAramAMthI kaI paNa prakAramAM sthApanA sthApavI. vastunA bedhane arthe sthApanA jarUrI che e to A uparathI ja siddha thAya che. sthApanA dvArA baMdha na thato hota te zAstromAM A pramANe sthApanAnA prakAre aMgenI kaMI paNa hakikata hoI zakata ja nahi. eTale mUrtine jaDa kahI nirarthaka kahenArAo te A hakiktathI asatya ja Thare che. avalokanakAra mahAzaya Do. gAMdhIe sthApanAnA viSayane lakSamAM laIne sthApanA arihaMtanI vyAkhyA nIce mujaba karI che. "(2) sthApanA arihaMta-(1) sadbhuta vyakitagata arihaMtanI tAdraza chabI ke mUrti (2) asadbhUta koI paNa chabI ke mUrtinI arihaMta tarIke sthApanA A baMne bhedo pUjanIya nathI. (3) arihaMta evI akSara sthApanA te phakta smaraNa mATe upayogI che. (4) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjAnI prAcinatA ane sArthakatA 15 arihaMtanA Atma pradezonI avagAhanA kSetra rUpI AkRtinI manamAM sthApanA bhAvamAM sthira karavA mATe upayAgI che." DA. gAMdhIne eTaluM teA cAsa samajAyuM che ke bhAvamAM sthira karavA mATe AkRti (sthApanA) nI jarUrIyAta tA che ja. eTale ke AkRtithI (sthApanAthI) bhAvasthiratA thAya che. eTale ja teoe sthApanA jinanI karelI cAra byAkhyAo paikI chellI e vyAkhyAomAM darzAvela arihaMta evI akSara sthApanA ane AkRtinI manamAM sthApanAne jarUrI mAnI che. have jo dIrghadraSTithI vicArIye tA akSara sthApanA ane AkRtinI manamAM thatI sthApanA e banne jaDa hovA chatAM AtmAne bhAvamAM sthira karavA mATe upaceAgI che te pramANe sadbhUta vyaktigata arihaMtanI tAddaz chabI ke mUrtti ane asadbhUta koi paNa chabI ke mUrtinI arihaMta tarIkenI sthApanA te AtmAne bhAvamAM sthira karavA mATe upayegI kema na thAya ? vaLI AkRtinI manamAM sthApanA karavA mATe paNa prathama cakSudvArA AkRtinuM nirIkSaNa karavuM joIe. je vastunI AkRti draSTigocara na thaI hoya tenuM tANya citra yA AkAra manamAM paNa khaDuM thai zake ja nahi. paraMtu je vastu sAkSAt yAtA tenuM citra agara mUtti eka vakhata paNa joelI hoya tenI ja AkRti manamAM sthApI zakAya. A hisAbe zubha bhAva pedA karavAmAM ASTratinI sthApanA karavAnuM upayAgI mAnanArane sadbhUta vyaktigata arihaMtanI tAddaza chabI ke mUtti agara tA asadbhUta koI paNa chabI ke mUrtinI arihaMta tarIkenI sthApanAne upayAgI mAnavI ja paDaze. paraMtu peAtAnA saMpradAyanuM kharAkha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mUrti pUjA }, na lAge evI saMpradAya meAhanI lAgaNIthI prerAI " sthApanA arihaMtanI 'upara mujaba peAte karelI cAra prakAranI vyAgyAe paikI prathamanI e vyAkhyAomAM darzAvela sthApanA arihaMtanA prakAzamAM hiMsA che ema jANAvI DA. gAMdhI lakhe che keH-- nikSepAnA je bhedamAM hiMsA thAya che te bhedanI pUjAmAM hiMsA thAya ja che, ane jyAM hiMsA che tyAM dharma nathI. ane hiMsAne ahiMsA kahe athavA jemAM hiMsA che tyAM dharma kahe te mithyAtva che. mATe sAMsAranA aMta ANavA hAya ! zrutajJAnanuM rahasya buddhipUrvaka jANavuM ane vitarAganI ahiMsAnA tattvanuM kAipaNa kAraNe dhama' nimitte ulladhana karavuM nahi, ' "" ** dA. gAMdhIe ahiMsAnA bhAne sthApanA arihutanI pUjAmAM hiMsA kahI tene apUjanIya kahI che. paNa prathama te temaNe hiMsA-ahiMsAnuM svarUpa vivekapUrvaka sUkSmabuddhithI samajavu joie. DA. gAMdhI kadAca hiMsAnA bhaye sthApanA jinanI pUjA nahi karatA hoya tema chatAM temanI ja mAnyatAnusAra hiMsAnI pravRttivALI anya dharmakriyAe te teo ane temanI mAnyatAne anusaranArAo kare che tevuM kema ? dekhA ! te leAkA dharmakriyA karavA sthAnaka baMdhAve che te kAmAM hiMsA thAya che ke nahi ? kAine dIkSA maheAtsava-keAI sAdhujIne maraNa mahAtsava kare che, tathA saMgha samudAya sAthe maLIne gurUnAM darzana karavA jAya che tathA saMgha unnatinAM kAryo karavA saMmelana kare che. A badhAM kAryomAM hiMsA thAya che ke nahi ? vaLI A sivAya bIjA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtipUjA paNa munIrAje aMgenAM keTalAMka kAryo je A pustakamAM AgaLa kahevAse e badhAM kAryomAM hiMsA te thAya ja che e badhAM kA De. gAMdhI ane temanA matAnuyAyIonA siddhAMta mujaba akaraNeya kahevAya. hiMsAnA bahAne mUrti pUjAne niSedha karanArA kadAca uparokta kAryone paNa bhavidhyamAM niSedha kare te nA kahevAya nahi! mATe hiMsA ! hiMsA ! ema bUma pADyA pahelAM prathama hiMsAnuM svarUpa samaje. hA! eTaluM te cokkasa che ke mUrtipUjA yA te anya dharmakriyAo karatAM manuSya jayaNA avazya pALavI joIe, viveka sAcavo joIe, vinA hetue hiMsA thaI jAya tevI rIte AMkho mIMcIne dhamAdhama karatAM mUrtipUjA Adi dharmakAryo nahi karavAM joIe. jayaNa rahita karanAra lAbhane badale nukasAna vaherI le che, paNa temAM ekendriya jIvanI anivArya hiMsA che te to nivArI zakAtI nathI. ane pUjananA satya svarUpane pUjananI vidhine nahi jANa nArA-nahi samajanArAo pUjananI kriyAmAM viveka cUkI jatA hoya ethI karIne pUjya vastunuM pUjana darekane mATe baMdha thaI zakatuM nathI. vyApAra lAbhane mATe hoya paraMtu AvaDatanA abhAve lAbhane badale keI nukasAna vahorI letA hoya te tethI vyApAra karavAnuM keI baMdha karI detA nathI. have jue hiMsAnI vyAkhyA - jaina zAstramAM hiMsA traNa prakAranI batAvI che. (1) anubaMdha hiMsA (2) hetu hiMsA ane (3) svarUpa hiMsA. (1) anubaMdha hiMsA-cAhe gautama svAmi jevuM cAritra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 mUrtipUjA pALe, mAkhInI pAMkha jevAne paNa takalIpha na de paraMtu vItarAganI AjJA virUddha AcaraNa karavAvALA, usUtra bhASaNa karavAvALA, ane mithyAtvanuM sevana karavAvALA jIvone anubaMdha hiMsAnuM karmabaMdhana hoya che. jema jamAlI-gauzAle vagere tathA abhavya jIva paNa A gaNatrImAM Ave che. (2) hetu hiMsA-gRhastha loka pitAnA jIvana nirvAhane aMge judAM judAM kAma kare che jevAM ke ghara hATa karAvavA -rAI pANI karavAM. vyApArAdi kArya karI dhananuM upArjana karavuM, paMcendriyanA viSaya hetuhiMsA karavI ItyAdi hiMsAne hetuhiMsA kahevAya. samyagRSTi jIvane e hiMsAonA pratikramaNa-pazcAttApa karavAthI eTaluM karmabaMdhana hetuM nathI. (3) svarUpa hiMsA-je zubha ganI pravRtti karatAM dekhavAmAM hiMsA najare Ave che, paraMtu pariNAma vizuddha hevAthI tene azubha karmabaMdha nathI thato. jemake-gurUvaMdanadevapUjA-prabhAvanA-svAmivAtsalyatA, dIkSA mahotsava Adi dharmakAryo karavAmAM azubha karmanuM bandhana thatuM nathI. mATe jinapUjanAdi dharmakriyAo paikI ekapaNa dharma kiyAnI pravRttimAM hiMsA batalAvIne tene virodha kare e zAstranI anabhijJatA che. ane jinapUjana jevA ati kalyANakArI zAstrokta kAyane niSedha karavAthI ahiMsAne hAne anubaMdha hiMsAnuM pApa herI levAya che jarA nIce kahelA zAstrakAranA vacanane khyAla karavo joIe. nayakiMci vi paDisittaM, nANuNNAyaM jiNavariMdehi / mottaM mehuNabhAvaM, Na taM viNA rAgadosehiM / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA bhAvArtha-eka maithunane vajI anya kaImAM ekAntatva nathI. kemake mithunanI pravRtti rAgadveSa vinA thaI zakatI nathI. bAkInAM kAryomAM zubhAzubha ane prakAranA adhyavasAya heya che. mATe keIne ekAnta niSedha nathI ke ekAnta svIkAra nathI. syAdvAdanA rahasyane jarA samajavuM joIe. "apramattasya yoga nibandhanaprANa vyaparopaNasya ahiMsAtva prati pAdanAtha hiMsAto dharma, iti vacanam , rAgadveSa-mohatRSNAdi nibandhanasya prANa vyAropaNasya duHkha saMvedanIyaphala nirvartakatvena hiMsAco prapatteH" ityAdi "sanmati tarka zrI abhayadeva sUrikRta TIkA vibhAga pRSTha 73" bhAvArtha-apramAdinA vegathI kadAca hiMsA paNa hoya te tene ahiMsAja samajavI joIe. kAraNake rAga-dveSa mahAdi sahita pramAdinA manAdi gaja hiMsAnuM kAraNa hoya che, ane teone azAtA vedanIya vIgere karma baMdhAya che. paraMtu apramAdInI zubha yogathI je hiMsA paNa thAya che tethI zAtA vedanIya Adi karmonuM Agamana thAya che. kemake vItarAgAvasthAmAM paNa mana-vacana-kAyAnA yoganuM pravartana hevAthI hiMsA hevAne prasaMga Ave che. paraMtu temanA coga zubha hevAthI azAtA vedanIyAdi karmabanya nahi hetAM zAtA vedanIya karma baMdhAya che te paNa svalpa kALanuM. asuhapariNAmaheu jIvAbAhotti to mayahiMsA / jassauNa soNimittaM saMtoviNa tassasAhiMsA // vizeSAvazyaka sUtra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mUrtipUjA bhAvArtha-jIvahiMsA azubha bhAvanAnuM kAraNa bane te hiMsA kahevAya che. ane azubha bhAvanAnuM kAraNa na bane te te hiMsA ahiMsA samajavI joIe. jema pANImAM buDatI sAdhvIne bahAra kADhavI temAM dekhavAmAM apakAyanI hiMsA che paraMtu azubha bhAvanA nahi hevAthI te ahiMsAja che, "suna para no-ma-no-mA-ttamayAma" zrI bhagavatI sUtra za0 1-2 bhAvArtha-jyAM zubha ganI pravRtti che tyAM na to AtmAraMbha che na parAraMbha che agara na ubhayAraMbha che. arthAt zubha bhAvanA che te saMvaraja che. je jattiyAya heu bhavassate ceva tattiyA mukkhe / sarva eva ye trailokyo daravivara vartino bhAvA rAgadveSa mohAtmanAM pusAM saMsAra hetavo bhavanti, te eva rAgAdi rahitAnAM zraddhomatA majJAna parihAreNa bhavanti. iti / / zrI eghiniyukti sUtra" bhAvArtha-traNa lekamAM je padArtha rAgadveSa-meha evuM azubha bhAvanAvALAne rAga (karma bandhana)nuM kAraNa che teja padArtha rAgarahita apramAdi evI zubha bhAvanAvALA jIvane vairAgyanuM kAraNa thAya che. A pramANe zAstra vAkyothI dareka samajadAra barAbara samajI zakaze ke hiMsA-ahiMsAnuM mULa kAraNa zubhAzubha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA bhAvanA che. jethI pUjAdi dharmakAryomAM zubha bhAvanA che tyAM hiMsA hoI zakatI nathI. tyAM dekhavA mAtrathI hiMsA che paraMtu te karma nirjarA ane zubha karmano hetu che. devavaMdana-gurUvaMdana-AhAra-vihAra-nihAra tathA gurUnA AvAgamana vakhate sAmuM javuM, vihAra karatI vakhate mukavA javuM, e vigere dharmakAryomAM zubha ganI pravRtti hevAne kAraNe temAM hiMsA hovA chatAM paNa tene svarUpa hiMsAnuM rUpa daI deSAbhAvanuM (doSa abhAvanuM) kAraNa batAvyuM che. e prakAre pUjA-prabhAvanA-svAmivAtsalya, dIkSA mahotsava vagere dhArmika kriyAone aMge samajI levuM joIe. | svarUpa hiMsA yukta anya dareka dhArmika kAryo kabula rAkhavAM ane jinezvarenI mUrtipUjAmAM hiMsAnA dezane AgaLa karI te pUjAne niSedha kare tene mamatvabhAva ke kadAgrahaja kahevAya. vaLI DaoN. gAMdhIe sthApanA arihaMtanA prakAromAM sthApanAne ceAthe prakAra darzAvyo te zAstramAM kahelI daza prakAranI sthApanA pikI ekemAM nathI. eTale sthApanA nikSepe uDADI paNa na zakAya ane mAtra jinapratimAne ja niSedha karAya ema banne bAbate sAcavavA teozrIe (De. gAMdhIe) A cotho prakAra mAnya rAkhe. paraMtu e ceAtho prakAra paNa "azarIrI taddAkAra mUrtija che. eTale e rIte paNa mUrtipUjAnI AvazyakatA siddha thaIja jAya che mATe ja nipuNa nidhi parimALo eTale paramAtmAnI pratimAo te sthApanA jina ema kahyuM te barAbara che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA have dravyanikSepAnuM lakSaNa kahevAya che- davae duyate dora vayavo, vigAro gunnaannsNdaavo| davvaM bhavvaM bhAvassa, bhUa bhAvaM ca jaM joggaM // 28 // (vizeSAvazyaka.) je drave che-te te paryAne pAme che, athavA svaparyAthI pamAya che te, tathA sattAnA avayava athavA vikAra temaja guNane samudAya ane bhAvibhAva tathA bhUtabhAvane yegya je hoya te dravya kahevAya che. A pramANe ahIM dravyanuM lakSaNa karyuM. "te dravyanA bhUtakALamAM athavA bhaviSyakALamAM je kAraNarUpa padArtha che te dravya nikSepane viSaya che. kemake kAraNa vinA kAryanI utpatti hotI nathI. jema putrane paTTAbhiSeka karIne rAjya kAryathI nivRta thavAvALAne rAjA kahevAya che athavA rAjya prApta thavAvALA kuMvarane paNa rAjA kahevAya che. ghIne ghaDo ke jemAM ghI bharyuM hatuM te khAlI karyA bAda paNa ghIne ghaDo ja kahevAya che. ane ghI bharavAne lAvela ghaDe thI bharyA pahelAM paNa ghIne ghaDe ja kahevAya che. e bhUta ane bhAvinI apekSA pUrvaka tene te nAme kahevuM te dravyanikSepa kahevAya che. ahiM ApaNe arihaMta bhagavAnane dravya nikSepe vicAravAne che. dravya nikSepAnI uparokta karelI vyAkhyAnusAra tIrthakara nAma karma bAMdhyuM hoya evA tIrthakara paramAtmAne tIrthaMkarapaNuM udayamAM AvyA pahelAM ane tIrthakarapaNuM bhegavI nirvANa pAmyA bAda ema bane samayane deha te dravya tIrthakara che. mATe dravya arihaMtanI vyAkhyAmAM Dhava nija nir sIvA kahyuM che te barAbara che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 23 jema kAI paNa dravyanA cAre nikSepA thaI zake che tema jJAna guNAdi ke AvazyakAdinA paNa cAra nikSepA thaI zake che. tevA guNAttuinA nikSepA samajavA hoya tyAre dravya ane bhAva nikSepAmAM te AgamathI ane nAAgamathI ema e prakAre samajAya che. ane temAM paNa neAgama dravya nizcepAmAM jJazarIra-bhavya zarIra ane vyatiriktae traNa bheda thAya che. vyatiriktamAM paNa laukika-leAkeAttara ane kuMprAvacana ema traNa bhedo thAya che. jJAna guNAdi ke AvazyAdi mATe ATalA badhA prakArA vadhu drazya ane bhAva nikSepe vicAravAnuM kAraNa e ja che ke kaI jAtanuM jJAna ke kaI jAtanuM Avazyaka e spaSTa na heAya tyAM sudhI jJAna ke Avazyaka zabda kahevA vaDe sarva prakAranA jJAna ane sarva prakAranA AvazyakanA samudAyapaNe bhAva nikSepa vicAravA paDe. ane samudAyapaNe bhAva nikSepe vicAravAmAM Agama nAAgama Adi prakArAthI tenI bhinnatA vicAravI paDe. Agama ane nAAgamathI bhAva nikSepAmAM jenuM kathana hAya tenA dravya nikSepo paNa te ja pramANe Agama ane nAAgamathI vicArAya che. vaLI e rIte tevA guNAdinA nikSepA samajavA hAya tA kAI AdhAra vastuthI samajavA ceAgya che. ahiM eTaluM khyAlamAM rAkhavu joie ke nAAgama bhAvathI je hAya tenA dravya nikSepAmAM Agama dravyanA prakAra na ghaTI zake ane Agama bhAvathI je hAya tenA dravya nikSepAmAM nAAgama dravyanA prakAra na ghaTI zake. nAAgama bhAvamAM paNa nAAgama bhAvanuM je bhUtakALamAM ke bhaviSyakALamAM je kAraNarUpa hAya te ja nAAgama bhAvavALI vastunA dravya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA nikSepAmAM gaNAya. kAraNa ke dravya nikSepo aMge zAstramAM nIce mujaba vyAkhyA karI che- je je bhAva nikSepAnA viSayabhUta vastunA bhUtakALamAM athavA bhaviSyakALamAM je kAraNarUpa padArtha che te ja dravya nikSepAno viSaya che." mATe kaI paNa vastune dravya nikSepe vicAratAM prathama tenA bhAva nikSepA pratye lakSa rAkhavuM joIe. ane pachI te vastunA bhUta-bhaviSyakALamAM kAraNarUpa padArthane dravya nikSepAmAM gaNavuM joIe. kadAgrahane vaza thayelA mANase pitAnI mAnyatA sAcI TherAvavAne kaI vastunI evI beTI vyAkhyA karI bese che ke tene khyAla ja rAkhatA nathI ke asatya TakI zakaze.ja nahi. De. ena. ke. gAMdhIe arihaMta paramAtmAnA dravya nikSepAnI vyAkhyAo kevI rIte karI che ane te dvArA arihaMta paramAtmAnA dravya nikSepAne kevI rIte avaMdanIya TherAve che te have joIe. teoe (De. gAMdhIe) karela arihaMtanA dravya nikSepAnI vyAkhyA-- badravya arahiMta-(1) AgamathI dravya arihaMta-arihaMtanA varNananA zAstrane upaga vagara abhyAsa. (2) AgamathI dravya arihaMta- (1) gzarIra-siddha thayela arihaMtanuM mukeluM zarIra. (2) bhavya zarIra-je bhaviSyamAM te ja bhavamAM kevaLajJAna pAmavAnA che tenuM zarIra. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 25 (3) taddavyatirikta-(ka) laukika-cakravatI, vAsudeva, meTa rAjA. (kha) lekettara-kevalajJAna vagarane potAne ari. haMta kahevaDAvanAra sAdhu. jemake jamAli. (ga) kukAvacana-arihaMtanA guNa vigaranA miyA tI lekae kalpelA devo. jemake brahmA viSNu-zaMkara. DaoN. gAMdhI, arihaMta paramAtmAnA dravya nikSepAnI vyAkhyAo A pramANe karI arihaMta paramAtmAne dravya nikSepe apUjanIya TherAvavAne teo lakhe che ke - vAsudeva-cakravata athavA manuSyarUpI zatruono nAza karanAra rAjA AgamathI dravya arihaMta che. zuM AvA rAjA pUjanIya che? ahIM vicAravuM joIe ke-vAsudeva-cakravarti rAjA te bhAva nikSepanA viSayabhUta arihaMta-tIrthaMkara paramAtmAnA bhUtakALa athavA bhaviSyakALamAM kAraNarUpa che? te mujaba kAraNarUpa nathI to pachI tene dravya arihaMta kevI rIte kahevAya? je padArtha bhAva nikSepAnA viSayabhUta vastunA bhUtakALamAM ke bhaviSyakALamAM kAraNarUpa nathI te padArthane dravya nikSepamAM kahenAranuM dravya nikSepAnuM ajJAnapaNuM sUcave che. ahIM ApaNe bhAva nikSepanA viSayabhUta vastu "sarva vItarAga-arahA-jinakevalI che. te De. gAMdhIe darzAvela bhedAnusAra ne Agama bhAva arihaMta che. tenA bhUta ane bhaviSyamAM kAraNarUpa padArthe-te paNa De. gAMdhIe batAvela dravya arihaMtanA prakAre pikI kayA prakAramAM ghaTI zake ? te ja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA vicAra! je prakAra ghaTI zakatuM hoya te prakAra arihaMtane dravya nikSepa che. sarvajJavItarAga-arahAjina kevalInA bhUta ane bhaviSyamAM kAraNarUpa jJazarIra ane bhavya zarIra che. mATe arihaMtanuM jJazarIra ane bhavya zarIra te ja arihaMtane dravya nikSepa (dravya arihaMta) kahevAya. bAkI Agama arihaMta ke na Agama laukika-lokettara ke kujhAvacananI karela vyAkhyAo paikI eke dravya arihaMta tarIke kahI zakAya ja nahi. vaLI vAsudeva-cakavati ke rAjAne arihaMta kahevAya ja nahi. amuka hakikatanI saMjJA Ave che to te saMjJAne sarva leka te ja hakikata rUpe samaje che. jemake "paMkaja" e zabdane zabdArtha karIye te "paMka" eTale kAdava temAM "ja" eTale jImela (utpanna thayela) te "paMkaja" kahevAya. have je vicAra karIye te kAdavamAM bIjI ghaNuM cIje ghAsa vagere utpanna thAya che, tethI te sarve cIne paMkaja zabdathI oLakhavI joIe, tene badale mAtra kamaLane ja paMkaja zabdathI oLakhavAne saMketa bAMdhela che to te pramANe manuSyo paMkaja zabdathI kamaLane ja oLakhe che. e rIte ari-zatru ane haMta-haNanArA zatru (bhAvazatrukama) ne haNanArA te arihaMta zabda zrI tIrthakara-kevalI-paramAtmAne mATe ja saMketa karAyela che. duzmanane haNanArA rAjAene koI arihaMta kahetuM nathI. paNa zrI tIrthaMkara paramAmAne ja arihaMta tarIke sau manuSya oLakhe che. mATe dravya arihaMtamAM Agama laukika arihaMta tarIke vAsudeva Adine gaNavA te ayukta ja che. vaLI sarvajJa-vitarAga -arihA-jina kevalIne dravya tathA bhAva nikSepe spaSTa che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manananana mUrtipUjA ra7 tenA dravya ane bhAva nikSepAmAM bheda pADavAnuM hoya ja nahi. bhAva nikSepe spaSTa na hoya te vastu ke guNane samudAyapaNe grahaNa karavI paDe tyAre tenA Agama nA Agama Adi prakAro dvArA dravya tathA bhAva nikSepo vicArAya. arihaMta paramAtmAnA bhaviSyakALamAM ke bhUtakALamAM kAraNarUpa zarIra ane bhavya zarIra rUpa dravya nikSepamAM bIjA prakAranuM bheLaseLa karI pachI te badhA bhedane dravya arihaMta kahevA te ayogya ja kahevAya. jethI sva ni ni navA e vAkyAnusAra tIrthakara nAma kama bAMdhyuM hoya evA zrI tIrthaMkara paramAtmAne jIva te dravya jina kahevAya. e kahyuM che te ja dravya jinanI vyAkhyA tarIke barAbara che. De. gAMdhI lakhe che ke -- "trIjA nikSepamAM badravya jina" kahyA temanI pUjA karavI te zuddhaguNa sthAnanA vyavahAramAM nathI." ApaNe AgaLa vicArI gayA te mujaba arihaMtajina-kevalInAM jJazarIra ane bhavya zarIra ja dravya jina tarIke gaNAya. te pUjyanaya ja che je nIcenI hakIkatathI siddha thAya che. legasamAM covIse tIrthakaranAM nAma che. mUrtine nahi mAnanAre sthAnakavAsI varga paNa niraMtara dareka kriyAmAM legassa bele che, te vIse tIrthakaro te hamaNAM siddhanA bhAva nikSepe bIrAje che. teonA nAme je hamaNAM namaskAra karAya che te dravya nikSepe che. kAraNa ke te vistAra e parathI jANI zakAya che ke te vIse tIrthakare hAla Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mUrtipUjA siddha tarIke che, paNa temane arihaMta tarIke vaMdana karAya che. temanAmAM hAle bhAva arihaMtapaNuM te che nahi, paraMtu dravya arihaMta che. mATe legasTamAM je stuti karAya che te dravya arihaMtanI stuti che. vaLI je tIrthakare have pachI thavAnA che, teone vaMdana karavuM te paNa dravya nikSepe jANavuM. rUSabhadeva bhagavAnanA zAsanamAM caturvidha saMgha logassamAM bhavi* kyamAM thanArA trevIsa tIrthakarane dravya nikSepe vaMdanA karate hato. vaLI bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke-mahAvIre gautama svAmIne kahela ke baMdhaka sanyAsI ahIM Ave che, te dharma pAmaze ane cAritra leze. te sAMbhaLI gautama svAmI baMdhaka sanyAsInI sanmukha gayA. te baMdhaka sanyAsI sAdhu thaze, te sAdhupaNAne dravya nikSepe te vakhate che, mATe sAdhupaNAnA dravya nikSepAne laIne ja gautama gaNadhara sAme gayA, te zivAya anyadarzani (avaMti)nI sanmukha kema jAya ? vaLI rUSabhadeva bhagavAne bharata mahArAjane kahela ke marici tridaMDI (tAreputra) vIzame tIrthakara mahAvIra nAme thaze, tethI bharate te tridaMDaveSika maricine vaMdanA karI te mahAvIranA dravya nikSepAne aMge vaMdanA thaI jaMbudvIpa prajJapti sUtramAM zrI tIrthakaranA janma samaye tathA nirvANa samaye prakaTa vaMdana-namaskAra karavAne pATha che. te vaMdanA-namaskAra kyA nikSepane che? te jarA pakSapAtanI jaMjIramAMthI mukta banI vicAre eTale samajAze. kemake janma samayamAM (yAvat kevalajJAna nahi hetuM tAtparyata) bhAvanikSepa te nathI, paNa dravya nikSepaja che. tathA nirvANa samayamAM paNa bhAvanikSepa nathI, kevala tIrthakara mahArAjAnuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA zarIra mAtraja maujUda che te vyanikSepa che. te bane samayamAM vaMdanA namaskAranA pATha che, te have vicAra kare ke dravyanikSepa" vaMdanA namaskArane lAyaka kahevAya ke nahi? tyAre kahevuM paDaze ke kAMte zAstranuM vacana cheTuM, agara dravyanikSepAne avaMdanIya kahenAra beTA. zAstranA vacanane khoTuM nahi kahevAya paraMtu dravyanikSepAneja avaMdanIya kahenArAja khoTA che tema chatAM Abhinivezika mithyAtvanA jerathI jamAlInI peThe pitAne kadAgraha na choDe te temanI marajI. juo jaMbudvipa prajJaptinA pATha? jarA mAnane ghuMghaTa uce karI de te svayaM samajAI jaze. je samaya bhagavAna zrI rUSabhadeva svAmine janma thayo te samaye zake ke bhagavAna zrI rUSabhadeva svAmIne - ___ " NamotthUNaM bhagavao titthayarasta Aigarassa jAva saMpAviu kAmassa baMdAmi NaM bhagavaMtaM tatthagayaM iha gae pAsau me bhayavaM tatthagae iha gayaMti kaTaTu vaMdai NamaMsai" / / e rIte vaMdanA namaskAra karyo. tathA je samaye bhagavAna zrI rUSabhadeva svAminuM nirvANa thayuM te samaya zakeMdranuM Asana calAyamAna thayuM, avadhijJAnathI bhagavAnanuM nirvANa thayuM jANI huM paNa jaIne bhagavAna tIrthakarane nirvANa mahotsava karuM, e dilamAM nizcaya karI zakeMdra vaMdanA namaskAra karyo. te pATha e che- ___ "taM gacchAmi NaM ahaMpi bhagavato titthagarassa pariNivvANa mahimaM karemitti kaTu vaMdai NamaMsai " Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. mUrtipUjA tathA pUrvokta rItie vaMdanA namaskAra karI sarva sAmagrI sahita jyAM aSTApada nAme parvata che, jyAM bhagavAna tIrtha - karanuM zarIra che, tyAM zakeMdra AvyA, AvIne udAsa thaI, AnaMdarahita azru bharela netrovALA thaI zakeMdra tIrthaMkaranA -zarIrane traNa pradakSiNA de che. pradakSiNA daI nahi bahu najadIka ane nahI bahu dUra e rIte egya sthAnamAM suzruSA kare che. te pAThaH__"jennev aSTAvae pavvae jeNeva bhagavao titthagassa sarIra e teNeva uvAgacchai uvAgacchittA cimaNe NirANaMde aMsupuSNa NayaNe titthayarasarIraya tikkhutto AyAhiNaM payAhiNa kareha rattApacAsaNNe gAidUre sUssUsamANe jAva pajjuvAsai" // e rIte dravyanikSepa na sUtrAnusAra avazyameva vaMdanIya siddha thAya che. eTale zuddha guNasthAnanA vyavahAramAM na hovAthI trIjA nikSepAmAM " dravyajina"nI pUjA nahi karavAnuM . gAMdhInuM kathana asatya kare che. vaLa mUrtine nahi mAnanAra varga paNa mRtaka sAdhunA zarIrane (zabane) namaskAra kare che, tenuM satkAra sanamAnapUrvaka agni saMskAra kare che te paNa dravyanikSepe che. temAM te vakhate sAdhupaNuM nathI e te kALa karI bIjI gatimAM jaI utpanna thaI gayA hoya, temaja vaLI agAu thaI gayelA temanA sAdhuone yAdamAM lAvI, teonA guNagrAma kare che, te paNa dravya nikSepa che, kemake bhAva nikSepe te teo hamaNAM anya gatimAM che tathA je tIrthaMkara have Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA pachI thavAnA che te, padmanAbhAdinuM smaraNa ke namaskAra karavuM te paNa dravya nikSepe che. e rIte jene bhAva nikSepe pUjanIya che tene dravya nikSepe pUjanIya Thare che. anya pUjanIya bhAvanA dravya nikSepAne pUjanIya kahevA ane pUjavA jyAre tIrthaMkara paramAtmAnA dravya nikSepAne apUjanIya kahe e mAtra mamatvabhAva ke saMpradAyika kadAgrahaja che. mATe kaI rIte arihaMta paramAtmAnA dravya nikSepAne apUjanIya kahevAya ja nahi. vyavahArika kAryomAM paNa jene bhAva nikSepa mAnane ke Adarane pAtra che tene dravya nikSepe mAnane ane Adarane pAtra bane che. evA aneka dAkhalAo che. bahu tapasyA karanAra mANasane pAraNAne divase paNa tapasvI kahevAya che, je divase tene kaMI paNa tapasyA na hoya te divase paNa mANase tene tapasvI kahI Adara kare che. te divase te tapasyAnA dravya nikSepe kahevAya. tapasvIone pAraNAne divase ke attaravAyaNA (tapasyA karavAnA Agale divase)nA divase jamADAya che tene tapasvIonuM jamaNa che ema kahevAya che. vartamAna kALe vilAyata agara amerikA abhyAsa karavA janArane abhyAsAdi karI AvyA bAda te Adara sanmAna Ape che eTaluM ja nahi paNa abhyAsa karavA javA vakhateya paNa hajI abhyAsa na thayA hoya teya vidAya vakhate hAratorA enAyata karavA dvArA tenuM sanmAna thAya che. A paNa te vastunA dravya nikSepAnuM ja sanmAna che. mATe jene bhAva nikSepa pUjanIka heya tene dravya nikSepa pUjanIka che te uparokta kathAnakethI siddha thAya che. zuddha , Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 mUrtipUjA guNasthAnanA vyavahAramAM na hovAne aMge dravya jinane apUjanIya kahenAra ke avaMdanIya kahenAra haju paNa nIce jaNAvelI hakIkata vicAra! pratikramaNamAM trIjuM "vaMdana Avazyaka" Ave che, jemAM gurU mahArAjane vaMdana karAya che. have pratikramaNa te sAdhuo (mUrti pUjaka ke sthAnakavAsI) paikI dareka sAdhuo kare che. jenA gurU jIvatA hoya teya pratikamaNamAM trIjuM Avazyaka kare ane jenA gurU mRtyu pAmyA hoya teya kare. have jeo samudAyamAM moTA hoya, temanA gurUnI hAjarI na hoya teonA gurUnI anupasthitimAM vaMdanA kayA prakAre pUrI thAya? athavA to kayI rIte teonI trIjA "vaMdana Avazyaka" nI ArAdhanA kahevAya? kemake temanA gurUjI te kALa karI gayA hoya ane temanAthI moTA e vakhate kaI te saMpradAyamAM heya nahi, te batAve ke vaMdanA kene kare? trIjuM Avazyaka karyA vinA paDAvazyakanI saMpUrNatA nahi thavAthI pratikamaNa paNa na kahevAya! have je kahe ke prathama je gurU hatA temane vaMdana kare che te te gurU te vakhate sAdhu ke gurUnA bhAva nikSepamAM to che ja nahi, kemake teo te marI gayA bAda jJAnI jANe ke teo kayI gatimAM kaI dizAmAM haze? je te mRta gurUnI pAchalI avasthAne vicAra karI hAle game te gatimAM rahyA chatAM vaMdana karIe chIye ema kahevAthI to teonA dravya nikSepAne vaMdanA thaI, te pachI e rIte jinezvara devanA dravya nikSepane kema vaMdana na thAya? mRta pAmelA gurU paMcama guNa sthAnavatI paNa haze ke nahi tenI ye khAtrI nathI te paNa vaMdana thAya ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUti pUjA dravya jinane vaMdana na thAya ema kahevuM te mithyA che. have bhAva nikSepo aMge vicArIye - che. gAMdhI bhAva arihaMtanI vyAkhyA nIce mujaba kare che. bhAva arihaMta-(1) Agama bhAva arihaMta-arihaMtanA varNananA zAstrane upaga pUrvaka abhyAsa-arihaMtanA guNonA upagavALo chava. (2) Agama bhAva arihaMta-sarvajJa vItarAga ara hAjina kevalI. (3) tatpariNati bhAva arihaMta-arihaMtanA guNone pitAnA Atma bhAvathI anubhava karanAra chava. je vakhate te upagamAM heya te vakhatanA jIva. ahiM bhAva nikSepamAM paNa AgamathI bhAva arihaMta pUjanIya che. bAkInA be bheda upAdeya che eTale AdaravA gya che. vAMcaka! vicAre ke ahIM ApaNe sarvajJa vItarAga arihaMta jina kevalIneja bhAva nikSe vicAravAne che te vaMdanIya pUjanIya che ke nahi teno ja vicAra karavAne che. arihaMtanA guNonA upagavALA jIvanI ke arihaMtanA guNone pitAnA AtmabhAvathI anubhava karanArA jIvanI hakikata arihaMta paramAtmAnA bhAvanikSepAmAM gaNI tenA bhede pADavAnI zI jarUra che? eTale bhAva nikSepa je AtmAne spaSTa che temAM bIjA AtmAonI vyAkhyA vyartha kare che. mATe bhAva arihaMtanI vyAkhyAmAM "mAna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA ramavAnA samavasaraNamAM beThelA zrI tIrthaMkara paramAtmA te ekaja bheda ahIM bhAva arihaMtanI vyAkhyAmAM gaNI zakAya. juo ! bhAva nikSepanuM lakSaNa zuM che - bhAva vivakSita kriyA'nubhUti yukto vai samAkhyAtaH / / sarvajJa ridrAdiva diheMdanAdi kriyA'nu bhAvat // 1 // artha-vyAkaraNanI vyutpatti dvArAe, athavA zAstranA saMketathI, athavA lokenA abhiprAyathI, je je zabdomAM je je kriyAo mAnya karAI hoya te te kriyAonA te te vastuomAM ( arthAt padArthomAM) vartana hoya che tyAre te vastune "bhAvarUpa" sarvajJa purUSoe kahyuM che. jema parama aizvaryA pariNAmanA bhegane bhegavate idra che teja bhAva idrane viSaya che. kemake te kALamAM sAkSAt rUpa IdramAM parama aizvaryAnI kriyAne anubhava thaI rahyo che. e bhAvavarUpanI vastuone jena siddhAMtakAe "bhAva nikSepanA viSaya svarUpe mAnya che. eTale tAtparya e che ke je je vastuo sAkSAtapaNe che ane temanI pravRtti pitApitAnA kAmamAM thaI rahI che te ja bhAva nikSepanuM svarUpa che mATe nAma AkRti aura dravyakA, bhAvameM pratyakSa yoga / tinako bhAva nikSepasa, kahataha gaNadhara loga // bhAva vastunuM zravaNa kareluM nAma-tenI dekhelI AkRti ane te vastunI pUrva ane apara kALamAM dekheluM dravya svarUpa e traNene paNa pratyakSapaNe je bhAva vastumAM jaNAya che teja bhAva nikSepanA viSayabhUta padArtha che. eTale rUSabhadeva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rupa mUrtipUjA mahAvIra Adi je tIrthaMkaranuM nAma ApaNe belIye chIejenI AkRti dhyAvIye chIye jenI pUrvApara avasthA vicArIye chIye e traNenuM pratyakSapaNe hevApaNuM to samavasaraNamAM bIrAjamAna zrI rUSabhadeva-mahAvIra Adi tIrthaMkara paramAtmAmAMja che paNa arihaMtanA guNanA upagavALA jIvamAM ke arihaMtanA guNene pitAnA AtmabhAvathI anubhava karanArA anya keI AtmAmAM nathI. mATe mAtra zALar rAmavALA e bhAva jinanI vyAkhyA mATe barAbara che. A rIte rAmaji ninAmA e ka dvArA ari haMta paramAtmAnA cAra nikSepa darzAvyA te barAbara che. ane ene nikSepAne upara ceTIye Azraya kahenAra beTA che. vaLI e pramANeja jinezvara bhagavAnanA nikSepo thaI zake te vizeSAvazyaka bhASyanA nIcenA zlekathI vadhu sAbIta thAya che. ahavA vattha bhihANaM nAma, ThavaNAya jo tyaagaaro| kAraNayA se davvaM, kajjAvannaM tayaM bhAvo // 30 // athavA vastunuM je nAma te nAma, tene AkAra e sthApanA, (pariNAmI kAryanI) kAraNatA e dravya ane kAryapaNe pariNAma pAmavuM te bhAva. pitAnA manakalpita rIte arihaMtanA nikSepAnuM vivecana karI The. gAMdhI lakhe che ke- "nikSepanA sarva svarUpa pUjanIya nathI. phakta arihaMta vItarAganA zuddha guNavALA arihaMta pUjanIya che. nikSepanA badhA bheda Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 mUrti pUjA mAnya na rAkhIe te| nikSepAnI avagaNanA karI kahevAya. nikSepAnA avA bhedya mAnya rAkhavA chatAM e pUjanIya nathI. " jenA bhAva nikSepe pUjanIya che tenA nAmAdi traNa nikSepAne manakalpita bhedA karI apUjanIya kahevA e nikSepA mAnya rAkhavA chatAMya nikSepAnI avagaNanA karI kahevAya. ane jinAjJAnuM ullaMghana karyu kahevAya. vizeSAvazyaka bhASyamAM " nAmADhi paNa zuM tIrtha karAdinI jema pUjya che ? e pramANenA praznanA pratyuttaramAM jaNAvyuM che ke. che kiM puNa tamaNetiyamacataM cana jao siMhANAI | tavvivarIaM bhAve, teNa viseseNaM taM pujjaM // 55 // jethI e nAmAdi traNa anekAntika che. ane Atyantika nathI tathAbhAva tethI viparIta che, mATe te bhAva tenA nAmAdithI vizeSa pUjya che. nAma-sthApanA ane dravya anekAntika phaLavALA che, eTale teo ISTa phaLa sAdhe athavA na paNuM sAdhe, temaja Atyantika phaLa prApta karAvavAne samartha nathI; ane bhAvamagaLa tA tethI viparIta che, eTale ke ekAMtika ane Atyantika ISTaphaLa sAdhaka che mATe nAmAdi traNa karatAM bhAva vizeSa pUjaya che. ' ahIMyA nAmAdi traNane anekAntika phaLavALA kahevAnuM kAraNa e che ke keTalAka kliSTa karmavALA jIvane bhAvanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUti pUjA kAraNarUpa na paNa thAya. paNa ethI koIne ya bhAvanA kAraNa rUpa nahi thavAnuM mAnI levuM nahi. vaLI "traNa karatAM bhAva vizeSa pUjya che" e kathanathI nAmAdi traNa pUjaya te cheja. e traNa pUjya na hatA te traNa karatAM bhAva vizeSa pUjya che ema kahevAne badale mAtra bhAvaja pUjya che ema kaheta. A rIte zrI jinezvaradevanA cAra nikSepa samajavA. e cAra nikSepA sivAya keIpaNa vastunuM vastupaNuM siddha thaI zake nahi. jagatamAM jenuM hevApaNuM nathI tene uccAre karavAne keI zuddha zabda paNa nathI ke je zabda vaDe tene baMdha thaI zake. ane jenuM nAma na hoya tenI AkRti paNa koI prakAre banI zake nahi. jenuM nAma ane AkAra nathI tenI AgalI pAchalI avasthA kaMI nathI. ane jyAM nAma-AkAra ke sthApanA ane AgalI pAchalI avasthAnuM hovApaNuM nathI tyAM e traNene pratyakSa baMdha karAvanAra sAkSAt vasturUpa bhAva nikSepa te hAyaja kyAMthI? eTale jenuM nAma tenIja sthApanA-jenI sthApanA tenuM ja dravya ane jenuM dravya tene ja bhAva, ema dareka padArthomAM cAra nikSepa ekI sAthe rahelA che. ahiMyAM che. gAMdhI lakhe che ke - " mUrtimAM sthApanA dravya te pRthvIkAya jIvo che athavA ajIva heya paNa te arihaMtanuM Atmadravya nathI ja. vaLI pRthvIkAya ane achavane kSAyikabhAva hoyaja nahi." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 mUrtipUja . gAMdhI! nIcenI hakikata vicAre! dakSiNa pazcima uttara dizi mukha, vahAlA mArA ThavaNA jina upagArI re tasu AlaMbana lahiya aneka, tIhAM thayA samakti dhArIre bhavikajana harakhere (zrI devacaMdrajI) samavasaraNamAM pUrva dizi sanmukhanA bAraNe te zrI tIrthaMkaradeva pote mulage rUpe bese, ane dakSiNa-pazcima tathA uttara dizine bAraNe zrI arihaMtanAM pratibiMba bese. te pratimArUpa ThavaNu jina (sthApanA jina) che. te upakArI che. tenuM paNa AlaMbana pAmIne aneka jana tyAM samavasaraNane viSe samakitadhArI thayA te sthApanA nikSepAne upakAra che. De. gAMdhI vicAre ke-khuda tIrthaMkaranI hAjarImAM paNa pUjake e sAkSAt tIrthaMkaranI jema pratibiMba rUpI sthApanA jinane pUjA te pratibiMbamAM sthApanA dravya keNa hatuM? temAM arihaMtanuM Atmadravya hatuM? vaLI temAM (pratibiMbamAM) kSAyika bhAva hatA? tyAre tamArI mAnyatAnusAra kahI che ke te pratibiMbane pUjanArAoe bhUla karI! ane evI bhUlo jeTalA jeTalA tIrthaMkara bhUtakALamAM thaI gayA te sarvenI hAjarImAM thaI paNa te bhUla sudhAravAne pAchaLa pAchaLa thanArA keIpaNa tIrthaMkare ema na kahyuM ke A pratibiMbanuM nAma pratibiMba che, AnI aMdara ari. haMtanuM Atmadravya nathI, AmAM kSAyika bhAva nathI mATe AmAM mArA nAmAdi nikSepa ghaTI zake nahi, jethI te pratibiMbane nahi pUjatAM pUrvAbhimukha beThelA mAtra maneja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA pUje. mATe mUrtimAM sthApanA dravya pRthvIkAya kahenAra mI. gAMdhIe jarA khyAla kara joItuM hatuM. bharata rAjAe rAmacaMdrajInI mudrikAnuM pUjana karatAM A te pRthvIkAya che ane huM pRthvIkAyanI pUjA karuM chuM ema mAnyuM na hatuM. tamArI draSTie mUrtimAM sthApanA dravya bhale pRthvIkAya heya paraMtu sAdhakanI draSTimAM te pramANe nathI. paththarane kALe athavA dhoLe TukaDe che te pRthvIkAyane huM pUchuM chuM evA vicAre ke pratimA dekhIne A te pRthvIkAyanAM pudugale che e vicAre pUjA karanArane pUjA karyAnuM kazuMya phaLa maLavAnuM nathI, paraMtu pUjA karanAra manuSya mUrtimAM pUjApaNAnA guNanuM Aje paNa kare che tyAre tene mUrtie sAkSAt vItarAgaja hoya ema pratibhASita thAya che, tene ja te pUjA sArthaka che. jaDa vastumAM paNa vastunA guNenuM ApaNuM sthApavAmAM Ave che tyAre te jaDa vastu paNa upayogI ane kiMmatI banI jAya che, evAM aneka draSTAMta che. kere kAgaLa hoya tenI najIvI kiMmata hoya che paNa te kAgaLa upara sIkako lagAvI amuka rakamanI noTa tarIke chapAyA pachI e kAgaLa kiMmatI banI jAya che, kemake temAM nANAMnuM Are paNa thayuM che. tyAgI munIe paNa kere kAgaLa pAse rAkhaze paraMtu ekasenI ke hajAranI kiMmatanI noTane kAgaLane TukaDe mAnI pAse rAkhanAra sAdhu parigrahI ja gaNAze. eka hajAranI kiMmatanA neTa jeTalA sIkkAnI chApa vinAnA kerA kAgaLanA TukaDAne ciranAra rAjyadaMDa egya gunhegAra nahi gaNAya jyAre teTale ja kAgaLane TukaDo hovA chatAM je eka hajAranI neTa tarIke kahevAtuM hoya tene cAranAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 mUrti pUjA jelamAM jaze. kAraNa ke te kAgaLanA TukaDA heAvA chatAM temAM bhAva judo che. vepArInI dukAne vastu kharIdanAra pAse vepArI kahe ke paisA lAvA eTale rAkaDA paisA nahi hoya te neTa apAze. le ! bhAI ! paisA laI lye! kAgaLa laI le ema nahi kahe! kAgaLa che chatAM tenuM nAma paisA kaheze. eTale tyAM bhAva paisAnA hAvAthI kAgaLanuM nAma paisA-temAM sthApanA paisAnI ( nahi ke vanaspatikAyanI )-hAthamAM neTa heAte chate paisA aMge ja AgaLa pAchaLanI anukulatA-pratikulatAnA vicAro Avaze eTale temAM bhAva paNu paisAne ja che. vicAro ke kAgaLanA TukaDAmAM paisAnuM Are paNa karyo chate temAM nAma sthApanA dravya ane bhAva e cAre nikSeSA paisAnA ja che, nahi ke kAgaLanA ! tA pachI jinezvara bhagavAnanI mUrti dekhavAthI nAma-sthApanA-dravya ane bhAva e cAre nizceSA ApaNe keAnA vicArIzuM ? paththaranA ke jenI pratimA che te bhagavAnanA ? potAnA pitAnA phoTA dekhI je kAgaLa para kATo chapAyelA che te kAgaLanI AgaLa-pAchaLanI avasthA smRtimAM Avaze ke peAtAnA pitAnI ? te pachI mAnavuM ja paDaze ke jenuM nAma tenI sthApanA, jenI sthApanA tenuM dravya ane jenuM dravya tene ja bhAva. jenA abhiprAyathI mUrtinuM avalAkana karAya che tenA ja vicAro pragaTe che. mUrti bhale pASANunI hAya ke cAhe tenI banAvelI hAya paNa abhiprAyavALI vastunI ja sthApanA tathA dravya nikSepA rUpa AgalI pAchalI avasthA te mUrti ne jotAM smRtimAM Ave che. jinezvara devanA bhakta hAvA chatAM tenI mUti jovA dvArA uparokta prakAre bhAvA pragaTa thatA na hoya teA tenA duSkarmanA ja doSa che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUti pUjA prathamanA traNa nikSepAnA khyAlathI ja ceAthe bhAva nikSepe upayogI che bhAvanuM sAkSAta bhAna karAvanAra ekalo bhAva nathI paraMtu tenuM nAma-AkAra ane AgalI pAchalI avasthA e traNe maLIne ja keI paNa padArthanA bhAvane nizcita baMdha karAve che. e traNenA khyAla vinAnA AtmAne bhAva nikSepe (vastunI pratyakSatA) viparIta paNe grahaNa karavAne mATe saMbhava che. ane tethI anarthanuM kAraNa thaI paDe che. dAkhalA tarIke aNa samaju eka bALakanA hAthamAM jenuM kaI divasa paNa nAma sAMbhaLyuM na hoya ane tenA guNadoSathI AgaLa pAchaLa zuM lAbha ke nukasAna thayuM hoya te paNa jANyuM na hoya, dekhAvamAM te kevuM hoya tene paNa tene khyAla na hoya tevuM "samala" tene prApta thAya ane tene upayoga karavAthI te tenA anaWthI bacI zakato nathI tevI rIte keI paNa nAma-AkAra ane dravya e traNenA khyAla vinA kaI paNa vastunI pratyakSatA rUpa bhAva nikSepa vyartha che. eTale kaI paNa vastunI pichANa karavI hoya tyAre sauthI pahelAM tenuM nAma jANavAnI jarUra paDe che, nAma jANyA pachI te ja vastunI vizeSa pIchANa karavI hoya tyAre tenI AkRti--AkAra jANavAnI jarUra rahe che, pachI te ja vastu saMbaMdhI tethI paNa vadhAre jJAna meLavavuM hoya to tenA guNadeSane jaNAvavAvALI tenI AgalI pAchalI avasthAnuM niri. kSaNa karavuM paDe che. ane tyAra bAda te vastu pratyakSa maLe che tyAre lAbhakartA thAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 mUrtipUjA Do. gAMdhI lakhe che ke - "arihaMtanA guNe keLavavA e ja pUjA karanAranuM ane bhAva sUtra jJAna eTale anubhava jJAnathI ja thAya che. dhyeya che arihaMtanuM nAma sUtrathI jANIye chIye. AkAra manuSpAkArathI jANIye chIye. Atma dravya tathA guNe paNa sUtrathI jANIye chIye, mUrtinA khoTA AkAra ane dravyanI ApaNuM manamAM sthApanA karavAne badale manuSpAkAra ane pitAnA ja Atma dravyane manathI grahaNa karavAthI kAryanI sArthakatA maLI zake che." sUtramAM kahelI zAstriya hakikata ke ItihAsamAM kahelI ItihAsika hakikata ane bhUgoLa-khaLamAM kahelI pRthvI ke AkAzanI hakikata mAtra zAstro-ItihAsa-bhUgoLa ke khagoLanAM pustaka vAMcavA sAMbhaLavA sAthe te hakikatane lagatI cItarelI AkRtio pAse rAkhavAthI te hakikate aMge khyAla ke bhAva vizeSa pedA thAya che, te to darekane anubhava siddha viSaya che. kyAM kyAM gAmanadIo-parvate kayAM kyAM AvyAM te saMbaMdhI hakikata zIkhavA mATe vidyAthIo mAtra bhUgeLanuM pustaka ja nahi rAkhatAM tenI sAthe tenA nakazA pAse rAkhe ja che. ane nakazAthI ja sahelAIthI ane sArI rIte samaje che. te viSayane lagatAM pustakomAM paNa te te hakikato sAthe te te viSayanAM citra paNa Ape che. pustakamAM lakhela hakikata ochA pazamavALAne turata samajaNamAM nahi AvatAM te hakikatanA citrathI turata samajI zakAya che. tevI rIte arihaMtanA guNonuM ciMtavana mAtra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 mUrtipUjA sUtranA zravaNa karatAM padmAsane-kAryotsarga dhyAne-prazAMta mudrAvALI zrI tIrthaMkara paramAtmAnI mUtine jevAthI vizeSa prakAre karI zakAya che. je mahApurUSoe sakala karmane kSaya karI zAzvata sukha prApta karyuM che te aMgenI hakikata zAstra zravaNa dvArA jANI te mahApurUSanI pratimA sAme draSTi sthApI je paramAtmAnA nAmanI mUrti hoya tenI piMDa-padastha ane rUpAtIta avasthAo dhyAvavAthI AtmAne AtmasvarUpa prAptine ulAsa pedA thAya che. ane AtmAnuM zuddha svarUpa. zuM che tene citAra hRdayamAM khaDo thAya che. De. gAMdhI manudhyAkAra ane potAnA ja Atma dravyane manathI grahaNa karavA dvArA kAryanI sArthaktA thavAnuM lakhe che te bIlakula khoTuM che. manuSyAkArane jotAM ja ariMhata paramAtmAnA guNa keLavavAnI sArthakatA prApta thavAnuM kaI buddhizALI kabula nahi ja kare. kayAM manuSyAkAra ane kyAM padmAsane kAryotsarga dhyAne-zAMta mudrAkRtivALI arihaMtanI pratimAne AkAra? sAmAnya buddhivAn paNa nahi mAne ke manuSyAkArathI arihaMtanA guNe smRtimAM Ave ! jarA khyAla te karo ke duniyAnA game te mANasanA pheTA dvArA pitAnA vaDIlanA guNe samRtimAM Avaze kharA? jene pheTa hoya tenI ja hakikata smRtimAM Avaze. je e rIte keI vyaktinA guNe keLavI zakAtA hatA te duniyAmAM thaI gayelA aneka deza netAonAM bAvalAM sthApI tenA para puSpAdi caDAvavAne badale duniyA raste cAlatA hara keI mANasane ja ubhe rAkhI ema kaheta ke bhalA bhAI! jarA ubhe rahe! mAre tArA upara draSTi sthApI amuka dezanetAnA guNenuM citavana. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :44 mUrti pUjA karavu che ane puSpa caDAvavAM che. A pramANe DA. gAMdhInI salAha duniyA mAnya rAkhe te Aje aneka mahApurUSanAM mAvalAM agara teA pArakhaMdara zaheramAM ubhuM kareluM mahAtmA gAMdhIjInA maMdirAdinA kharaca thavA na pAmata! paNa bhalA ! A pramANe temanI (DA. gAMdhInI ) salAha kAIne jace ja nahi. teA pachI manuSyAkRti dvArA arihaMtanA guNA keLavavAnI sAktA kema mAnya rAkhI zakAya? cAra nikSepAmAMthI eka paNa nikSepe mAnyA vinA cAlaze ja nahi cAra nizceSA paikI eka paNa nikSepAne nahi mAnavAnuM kAIthI paNa kahI zakAya tema nathI. kadAgrahI buddhinA. vaze bhale kadAca kabula na kare paNa satya rIte te dareka manuSya cAre nizceSAne anusarI rahyo che. jIeH-kaI duSTa ApaNA pUjya yA te snehI vyaktinuM nAma laIne niMdA kare, gALA Ape, ke tiraskAra kare te zuM ApaNane gussA thatA nathI ? avazya thAya che. athavA teA pUjaya ke priyanA nAmathI temanI tArIph ke prazaMsA kare teA rAjI thatA nathI ? thaI e ja chIe ! AthI nAma nikSepo nakAmA che ema kahenAra khATA che. te ja pramANe peAtAnA pUjya vigerenA phoTA laIne koI duSTa AcAravALI strI AdinI sAthe rAkhI tenA uparathI kuceSTAvALI chabI utarAvI laI kAI nAlAyaka mANusa sthaLe sthaLe avarNavAda ele te tethI mUti nahi mAnanArAone paNa zuM krodha nahi caDe? avazya caDhaze ja. mATe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 45. sthApanA nikSepa paNa nakAme che e vAta kheTI che. nAma ane sthApanAnI jema potAnA pUjya AdinI AgaLa pAchaLanI avasthAnI burAI yA bhalAI sAMbhaLavAthI roSa yA te AnaMda pedA thAya che, ane pUjyane sAkSAt avarNavAda-. apazabda-apamAna sAMbhaLavAthI paNa tenA rAgI leka avazya dukhane pAme che. tethI cAre nikSepAomAM pRthaka pRthapaNe asara nIpajAvavAnI zakti pragaTapaNe rahelI che ema spaSTa thAya che. cAre nikSepA eka ja bhAvane pedA kare che je vastune jevA bhAvathI mAnavAmAM Ave che tevA. bhAvane tenA cAre nikSepa pragaTa kare che. ahIM keI zaMkA kare ke-A nAmAdi cAramAM bhAva ja vastu jaNAya che, kemake te ja prayajananI siddhi karanAra che. jevI rIte bhAva Indra dAnavone damavArUpa kArya sAdhavAmAM samartha che tevI rIte nAma IndrAdi samartha nathI, mATe nAma-sthApanAdinuM zuM prajana, che? AvI zaMkAne samAdhAna mATe juo zrI vizeSAvazyakamAM zuM kahyuM che? ahi ziSya zaMkA kare che ke- iha bhAvo cciya vatyu, tayattha sunnehi kiM va sesehiM ? nAmAdaovibhAvA, jaMtaM vi hu vatthu pajjAyA // 55 // ahiM bhAva e ja tAtvika vastu jaNAya che; tattva sivAyanA nAmAdi vaDe zuM ? (uttara) nAmAdi paNa tavarUpa. ja che, kAraNa ke te paNa vastunA paryAya (dharmo) che. sAmAnyathI bhAvane vastupaNe mAnavAmAM kaMI doSa nathI.. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA nAma-sthApanA ne dravya e paNa vastunA paryA-dharmo hevAthI bhAvanI avasthAe ja che, kAraNa ke paryAya-dharma-bheda-bhAva, e badhA zabda samAna arthavALA ja che. jemake keIe sAmAnyathI "Indra" ema kahyuM, tethI tene sAMbhaLanArAne nAmAdi cArenI pratiti thAya che, ne tethI zaMkA thAya che ke A manuSya nAma Idra kahyo, sthApanA Indra kahyo, dravya Indra kahyo ke bhAva kahyo? AthI IndrarUpa vastunA je nAmAdi cAre che te khuda vastunA paryAya-bhAva vize che. ne tethI ja viziSTa artha kiyA sAdhaka bhAva IndrAdika rUpa bhAvane Azrine vastupaNuM sAdhIe te kaMI hAnI nathI, kemake bhAva IndrAdi bhAvanI artha kriyAmAM nAmAdi paryAye paNa che ja, ane paryAye dravyamAM paraspara abhedathI rahe che. A saMsAramAM sAmAnya rIte tamAma vastuo (1) -tyAga karavA lAyaka (2) mAtra jANavA lAyaka ane (3) AdaravA lAyaka. e traNe bhedamAMthI kaIne kaI eka bhedanI hoya che. te traNa bhedamAMthI je bhede je je vastune bhAva nikSepa heya te te bhede tenA nAmAdi traNe nikSepa paNa jANavA. dAkhalA tarIke strI saMga. - sAdhuone strIonA sAkSAt saMgane niSedha karavAmAM AvyuM che. sAkSAt saMga e tyAga karavA gya che, tethI strIonAM nAma, AkAra ane dravyane paNa niSedha thaI jAya sAdhu purUSone strIone bhAva nikSepe jema tyAga karavA lAyaka che tema nAma nikSepAvALI strInI AgalI-pAchalI avasthA (bAlyAvasthA-mRtAvasthA) AdinA saMghaTTAne paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 47 niSedhyeA che. e rIte tyAga karavA rUpa vastunA cAra nikSepA tyAgarUpa ane che. mAtra bhAva nikSepe mAnanArAe strInA bhAva nikSepAne varjIne khAkInA traNe nizceSAnA Adara karI zakaze ? kIja nahi. e rIte jANuvA ceAgya vastunA bhAva nikSepe| jema jJAna prAptimAM nimitta banI zake che tema tenA cAre nizleSA jJAna prAptimAM nimitta khanI zake che. A viSaya vadhu niti karavAne vizeSAvazyaka bhASyamAM darzAvela nIcenI hakikata joIe. nAmADhi paNa bhAvamaMgaLanA kAraNa hAvAthI bhAvamaMgaLaja che, ema jaNAvavAne bhASyakAra mahArAja pote kahe che ke ahavA nAmaM ThevaNA- davvAI bhAvamaGgalaM gAI / pAeNa bhAva maGgala pariNAma nimitta bhAvAo || 56 // jaha maGgalA bhihANaM siddhaM vijaya jiNiMda nAmaM ca / soUNa pecchiUNaya jiNa paDimA lakkhaNAINi // 57 // pari nivya muNidehaM bhavya jai jaNa suvana mallAI / daNa bhAva maGgala parimANo hoi pAeNa ||58 || athavA nAma-sthApanA-ne dravya e traNe bhAva maMgaLarUpa pariNAmanA prAye nimitta hAvAthI bhAvamaMgaLanA kAraNeA che, jemake-siddha-vijaya--ne jinezvaranuM maMgaLakArI evuM nAma sAMbhaLIne, tathA jinapratimA-svastikAdi joI ne, temaja mukti pAmelA muninA deha tevIja rIte bhaviSyamAM sAdhu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 mUrti pUjA thanArA manuSyanA ane suvarNamALA vigerenA darzone karIne prAya: bhAva maMgaLanA pariNAma thAya che, keTalAka kilaSTa krama vALA jIvAne nAma Adi bhAva magaLanA kAraNurUpa na paNa thAya tethI mULamAM prAyaH zabda mUkayA che. A pramANe mahApurUSanA uparokta kathana mujaba nakkI thAya che ke heya jJeya ane upAdeyanA vivekamAM nAmAdi traNa nikSepA te vastunA bhAva nikSepane anusarIneja che. strIonA sAkSAt saMgane niSedha karavAmAM Avye che tethI strIonAM nAma-AkAra ane dravyanA niSedha thaI jAya che te vastune asatya TharAvavA DA. gAMdhI lakhe che ke - " lekhakanI A (strI aMgenI ) dalIla ke dAkhalA taddana khoTA che. zuM sAdhuo kAi strInuM nAma letA nathI? kAI strIne (AkArane) jotA nathI? zuM strInA Atma dravya athavA paugalIka zarIrane jANatA nathI ? sAdhue strIonAM nAma lIe che, strIne jIve che, jANe che, phkata temAM rAga dveSa karavAnA nathI. eTale A upamA dAkhala yogya sthAne nathI. "" DA. gAMdhIe ahiM vicAravuM joie ke je prakAranA sAkSAta saMganA niSedha hoya te prakAranA nAma-sthApanA ane dravyanA niSedha hAya! jema dharma zravaNAdi dharmakriyAmAM-dhama - sthAnamAM thatA saMganA niSedha nathI tema te te hetu e khelAtAM strInAM nAma-AkRti ane dravya paNa niSedha nathI. tema chatAMya temAM paNa maryAdA avazya hoya che. have dharma kArya sivAyanA TAImamAM strIonA saMganA niSedha che tA temAM dhaupadeza sivAya ke dhama hetu sivAya strIonAM nAma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA levAne-tenA phoTA ke citro jovAno ke dharmabhAvanA sivAya strIonI AgalI pAchalI avasthAonA varNana karavAne niSedha che ke jene strI kathA kahevAya che. strIonA nAma sthApanA ane dravyane niSedha kayAre che te mATe tenA bhAva pratye paheluM lakSa rAkhavuM joIe. kAraNa ke prathama kahevAI gayuM che ke nAmAdi traNa nikSepa te vastunA bhAva nikSepane anusarIne ja che. che. gAMdhInA kathana mujaba rAgadveSa kare nahi paNa sAdhuo strIonA nAma lIe-strIne juve-jANe temAM vadhe nathI. A siddhAMta anusAra te bahmacaryanI nava vATenI vyavasthA jJAnIoe karelI che te paNa vyartha kare che ane dazavaikAlIka sUtramAM citrAmaNanI strIne sAdhue nahi jovAnuM kahyuM che te paNa vyartha kare che. kAraNake jJAnIoe ema kahevuM joItuM hatuM ke brahmacaryanI vADanI kaMI jarUra nathI, temaja citrAmaNanI strIne sAdhue jovAmAM kaMI vAMdho nathI paNa temAM rAgadveSa kare nahi. paNa jJAnIone te eja vyAjabI lAgyuM ke dharmakArya sivAya uparokta strIonA saMgathI viSayabhAva pragaTavA saMbhava che mATe ja te pramANe niyame darzAvyA che. ane te hakikatane anusarIne ja ahIMyA strIonA cAre nikSepA agenI upamA ane dAkhalo apAyo che te vyAjabI ja che. cAre nikSepAnI mAnyatA anAdi kALanI che A pramANe cAre nikSepAnI mAnyatA anAdi kALanI che. e rItenI cAra nikSepa paikI ekapaNa nikSepAnI mAnyatA amuka TAImeja pracalita thaI che, yA te prAcina nahi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. mRtipUjA paNa arvAcina che ema keI kahe te asatya che, agara te tema kahevAmAM kahenAra vyaktinI buddhinuM devALuM che ke kadAgrahaja che. eTale cAre nikSepAnI mAnyatA anAdi kALanI che ema nirNita thavAthI temAM sthApanA (pratimA)nI mAnyatA sArthakatA anAdi kALanI siddha thaI cukI che. nAma karatAM sthApanA vizeSa lAgaNI pedA kare che vastunI hayAtinA abhAve tenA nAma karatAM AkAramAM ghaNI vizeSatAo che. AkAranA darzanAdithI jevI lAgaNI pedA thAya che tevI lAgaNuM nAma mAtrathI kadI thaI zakatI nathI. nAmathI lAgaNI pedA thatI nathIja ema kahevAno Azaya nathI paNa nAma karatAM AkAra vizeSapaNe lAgaNI pedA kare che. Da. gAMdhI lakhe che ke"mUrtinA darzanathI paugalika meha utpanna thAya che." Do. gAMdhInuM A pramANe kahevuM paNa vyAjabI nathI. kemake je dhayeyane anulakSIne mUrticitra yA te sajIva manuSyanA dehanuM darzana karAya che tevIja buddhi darzanathI pedA thAya che. drazya vastu bhale game te heya ke game tevI heya paraMtu draSTA je dhyeyathI jue che tevI ja buddhi tenAmAM pidA thAya che. ekanI eka vastu dareka draSTAne ekasarakhI lAgaNI pidA karanAra thatI nathI. jema eka mANasa tenA hitecchanI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA draSTimAM paDatAM te draSTAne AhAdanuM kAraNa thaI paDe che, jyAre te ja mANasa tenA duzmananI draSTimAM paDatAM te duzmanane vaimanasyanI lAgaNI pedA thAya che. vIsa varasanI yuvAna strI kAmI purUSanI draSTie paDatAM kAmI purUSane tenA zarIranI saundaryatA-zarIranAM aMge pAMga Adi saMbaMdhI kAma vikAra pedA karanAra thAya che jyAre te strI tenA pItAnI draSTie paDatAM saMtatI vAtsalyanI lAgaNuM khure che. Ama ekane eka vyakti dvArA dareka draSTAne pRthapha pRthapha lAgaNI pedA thavAnuM kAraNa eja che ke draSTAnA dhyeya upara lAgaNane AdhAra rahe che. e rIte vItarAga dazA ciMtavananA dhyeyapUrvaka mUrtinuM darzana karanArane mUti te paugalika meha utpanna karavAne badale pagalika moha dara kare che. bAkI mUrtinAM darzana zuM dayeyathI karavAnA che, kaI draSTie mUrti jevI tenuM jene bhAna na hoya tene te mUrtinA darzanathI game te bhAva pedA thAya che. bhaktane paugalika meha dUra karanAra che. jyAre kalAkArane paugalIka meha pedA karanAra che. te temAM jenAranI draSTineja de che, nahi ke mUrtine ! mUrtinA darzananI ane pUjananI paNa vidhi che. e vidhi e che ke e vidhipUrvaka darzana pUjana karanAra AtmasvarUpanI prAptimAM najIka najIka AvatA jAya che, ane padgalika meha dUra kare che. lAkha rUpiyAnI kiMmatane hIre hoziyAra jhaverInI draSTie lAkha rUpiyAnuM mahattva samajAvanAra che. jyAre hIrAnI samajaNathI ajJAta manuSyane te kAcane kaTakeja bhAse che. e rIte vItarAganI mati Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para mUrti pUjA pratye ghRNA karanArane paudgalika meAha utpanna kare che tethI sane mATe e rIte mAnI levAnuM nathI. eTale ahiM kahevAnA tApa e che ke nAma jANanAra ke sAMbhaLanArane nAma mAtra jANIne besI rahevA karatAM tenI AkRti jovAnI vizeSa tamannA rahe che. sarpanuM nAma jANanAre sAkSAta sarpane kadApi na joce hAya tene ArcitA sapanA yeAga prApta thAya che teA tenA paricayanA abhAve te sarpanA DaMzanA bhAga paNa banI jAya. kAraNake sarpanuM nAma teNe sAMbhaLyuM che, sarpanA guNadoSa jANyA che paraMtu te sarpa kevA hoya te jANyuM nathI. eTale sarpanA leTA samaye sarpanA DaMzathI sAvaceta thavA te udyamata thatA nathI. paNa sAkSAt sarpane kadApi nahi jonAra paNa sarpanuM citra joyuM haze teA te citranuM jANavApaNuM te prApta thayela pratyakSa sarpathI sAvaceta rakhAvaze. eTale nAma karatAM paNa sthApanA vadhu asara kare che, e vAta cAsa che. Aje meTA vepArIe peAtAnA kArakhAnAmAM anatA mAleAnI jAherAta Ape che temAM mAlathI thatA phAyadA darzAvavA sAthe tenAM citrA-AkAre dekhAvA paNa Ape che, enuM kAraNa tevAM citrA ke AkArA ke phaTA grAhakane vadhu AkarSe che. ahIM OM. gAMdhI lakhe che ke " ceApaDIomAM citrA khatAvelAM hoya che te phakta AkAra khyAla ApavA mATeja hoya che. '' Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa3 mUrtipUjA AkAranuM varNana te te copaDImAM paNa varNaveluM hoya che te uparathI AkArane khyAla capaDI vAMcanArane AvI jAya ! pachI citra ApavAnI zI jarUra ? cUMpaDImAM kaI purUSa ke strInI hakikata cAlatI hoya tyAM te purUSa ke strI kevAM heya (kevA AkAre heya) te cepaDI vAMcanAranI kalpanAmAM citra vinA paNa AvI jAya che. paraMtu ahiM samajavuM joIe ke mAtra lekhita varNana karatAM citra batAvavA dvArA te vastunI vizeSa lAgaNI pedA karAya che eTalA mATeja citro apAya che. sUtramAM kahelI zAstrIya hakikata ke ItihAsamAM kahelI ItihAsika hakikata ane bhUgoLakhagoLamAM kahelI pRthavI ke AkAzanI hakikata mAtra zAstroItihAsa ke bhUgoLa-khaLa vAMcavA sAMbhaLavA sAthe te hakikatane lagatI citarelI AkRtio sAthe rAkhavAthI te hakikate aMge khyAla ke bhAva vizeSa pedA thAya che, te te darekane anubhavasiddha viSaya che. pustakamAM lakhelI hakikata ochA kSapAmavALAne turata samajaNamAM na AvatAM te hakikatanA citrathI turata samajI zakAya che. tevI rIte arihaMtanA guNanuM ciMtavana mAtra sUtranA zravaNa karatAM padmAsanekAryotsarga dhyAne-prazAMta mudrAvALI zrI tIrthaMkara paramAtmAnI mUrtine jevAthI vizeSa prakAre karI zakAya che. jema gAma-nadIo-parvate kyAM kayAM AvyAM te saMbaMdhI hakita bhUgoLa zIkhavA sAthe tene nakasAthIja vadhu sulabha rIte prApta thAya che. tevI rIte je mahApurUe sakala karmane kSaya karI zAzvata sukha prApta karyuM che te aMgenI hakikata zAstra zravaNa dvArA jANI te mahApurUSanI pratimA sAme Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja mUrti pUjA draSTi rAkhI je paramAtmAnA nAmanI mUrti hoya tenI pi'Dastha-padmastha ane rUpAtIta avasthAe dhyAvavAthI AtmAne AtmasvarUpa prAptinA ullAsa pedA thAya che, ane AtmAnu zuddha svarUpa zuM che? tenA khyAla Ave che. mATe arihaMta paramAtmAnA yAna mATe arihaMtanI mUrtinI khAsa AvazyakatA che. mUrti dvArA cittanI ekAgratA sArI rIte sAdhI zakAya che. brahmacArI mahAtmAone strInI mUrti jovAnA niSedha karyAM paraMtu sAkSAta zrInA hAthe AhAra pANI levAnA niSedha karyAM nahi. strIo dana karavA ke vaMdana karavA Ave, kalAkA sudhI vyAkhyAna sAMbhaLavA esI rahe. dhama carcA samadhI pUchaparacha ke vArtAlApa kareItyAdi kAryomAM strInA sAkSAt paricaya hoya chatAM niSedha na karyAM ane strInA citrAmaNu vALA makAnamAM vasavAnA niSedha karyo tenuM zuM kAraNa ? citrAmaNanI strInI AkRtithI kAMI AhArapANI maLI zakatAM nathI, ke melavuM cAlavuM thaI zakatuM nathI. citrAmaNanI strI uThIne sparza karI zakatI nathI chatAM zAstrAkArAe tenA niSedha karyo. nAma karatAM sthApanA (citra ) vizeSa lAgaNI pedA kare che e hakikatanuM khaMDana karatAM DA, gAMdhI lakhe che keH---- - " AvI ( strInA citra a'genI) dalIla karatAM lekhaka Aka. paNunuM kAraNaja bhUlI jAya che. AkarSaNanuM kAraNa manamAM rahelA rAgadveSa che, rAgadveSathI citro jotAM tenA mananA pariNAma pramANe jonArane AkarSINa thAya che tevIja rIte sAkSAt dehAkAra jotAM paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA pa rAmadeSathI tevuja AkaSa~Nu thAya che, mATe rAgadveSanA nimittane dUra karavAnuM kaheluM che. eTale sAkSAta strI karatAM tene phATA vadhAre rAma utpanna kare ema mAnavuM e khATuM che. sAkSAt paricayamAM jene rAga thatA hAya tene thavAnAja. paraMtu paricaya na kare. to gAcarI ane dharmalAbha jAya tethI vyavahAranA lepa thAya tethI niSedha karela nathI. citra ke mUrti ajJAnIne khyAla ApavA mATe hAya paNa tethI te pUjanIya khanI jatAM nathI. lAgaNI te mAnasIka vicArothI utpanna thAya che, temAM citra ke mUrtinI jarUra rahetI nathI. vaLI jJAnIne te pyAlaja hAya eTale tene citra ke mUrtinI jarUra hAyaja nahi. tethI guNasthAna cAra ane tethI uparanAne arihaMtanuM citra ke mUrti jovAnI jarUra hAtI nathI. " AkaSa NunuM kAraNa rAgadveSanA nimittane dUra karavAnuM kaheluM che e kharAkhara che. paraMtu sAkSAta strI karatAM tenA phoTA ke citra vizeSapaNe rAga utpanna kare che enI kAIpaNa samaju mANusa nA pADI zake tema nathI. sAkSAta strI karatAM tenA phATA vadhu rAganuM nimitta mane e vastu mAnya karI le tA te mUrtipUjA paNa tene gaLe vaLagI jAya e bhale DA. gAMdhI tenA InkAra kare che paNa sUkSma buddhithI vicAratAM samajAze ke sAkSAt strInA darzana karatAM srInA citrane vadhu rAgadveSa upasthIta thavAnuM nimitta eTalA ja mATe kahyuM che keH-- citra ke mUrti tarapha jevI citanI ekAgratA thAya, manamAM kharAba sa'kalpa-vikalpa uThe, dharma dhyAnamAM AdhA pahoMce tathA kekhaMdhana thavAnA prasa MgeA upasthita thAya, tevA dharma nimitte sAkSAt paricayamAM AvanAra strI prasaMganA sabhavatA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA nathI. kAraNa ke tyAM azubha mAge cittanI ekAgratA karavAne avasara sAdhune bhAgye ja maLe che. jyAre makAnamAM strInI mUti hoya te te tarapha vAraMvAra dhArI dhArIne nihALavAnuM ane temAM cittanI ekAgratA tathA mananI lInatA thavAnuM avazya banI Ave tathA pariNAme dIlamAM kAma vikAre jAgRta thaI Ave, e vigere aniSTane pUrepUre bhaya che. sUtrakAra maharSienI AjJA niprajana ke vinA vicAre hoI zake nahi. eTale manuSyane cittamAM lAgaNI pedA karavAne sthApanA-AkAra-citra ke mUrti e amegha sAdhana che. citra ke mUrti ajJAnIne khyAla ApavA mATe nathI paNa jJAnIne ja khyAla ApavA mATe che. jenI mUrti ke citra banAvela hoya te vyakti koNa che? keNu thaI gaye? ke tenAmAM zuM guNa-avaguNa hatA? e hakikatathI ajJAta manuSyane te mUrti jevA mAtrathI hRdayamAM kaI asara pedA thatI nathI paNa je vyakti ke je vastunuM citra mUrti hoya te vyakti ke vastunuM zAstro-pustake-ItihAse ke keIna mukhathI varNana jANe tyAra bAda te vyaktinA guNanI anumodanA karavA rU5 vicAre-te mUrti tarapha ekAgracitte joyA karyAthI thAya che. DaoN. gAMdhI pote "jaina siddhAMta mAsika" sapTe. bara 1954 nA aMkanA pRSTha. 330 me "samaraNArthe ubhAM karelAM bAvalAM jonAranA manamAM gaurava pedA kare che" tenA javAbamAM lakhe che ke-je te purUSanAM guNadoSa jenAranA jANuvAmAM na hoya te te bAvalAM phakata kaLAnA mehamAM utAre che. eTale je vyaktinuM bAvaluM che te vyaktinA guNa dezanA jJAtAne ja bAvaluM guNanA smaraNa mATe upagI che ema Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 57 kahenAra De. gAMdhI! "jJAnIne khyAla ja heya eTale tene citra ke mUrtinI jarUra hoya ja nahi paNa ajJAnIne khyAla ApavA mATe heya" ema kahe che te khoTuM che. vaLI temanA kathana anusAra je zAstra zravaNathI vaMcita hoya ane arihaMtanA svarUpane jANatA na hoya tevAone paNuM ari. haMta paramAtmAnI mUrti jotAM ja A kenI mUrti che? e purUSa kevA thaI gayA? te zA mATe pUjanIya banyA e badhI hakikata jANakArane pUchI mAhitagAra thaI te paNa arihaMtanI ArAdhanAmAM zraddhALu bane e mATe ajJAnIne paNa mUti upayogI che. e rIte jJAnI ane ajJAnI bannene mATe mUrti upagI ane lAbhadAyaka che. vaLI arihaMtanA guNe pratye rAga-bhakti te samyakatvI jIvane ja thAya nahi ke mithyAtvane! ane samyaktva cethA guNa sthAnathI ja heya. arihaMtanuM dhyAna dharavA sAkSAt arihaMtanA abhAve arihaMtanI pratimAnI khAsa AvazyakatA rahe che. kAraNa ke A kALe sAlaMbana dhyAna ja thaI zake che. ane tethI jina pratimA bhavya AtmAne mahAna AlaMbanarUpa che. A kALe . nirAlaMbana dhyAna thaI zakatuM ja nathI. keI nirAlaMbana dhyAna yAvI zakavAnI vAta karatuM hoya te te asatya che. aneka mahApurUSoe A kALamAM nirAlaMbana dhyAnanA mAratha sevyA che paNa karI zakayA nathI. te ApaNA jevA pAmare zuM hisAbamAM? sAdhuone paNa jyAM sudhI pramAdapaNuM che tyAM sudhI nirAlaMbana thaI zakatuM nathI. chaThThA guNa sthAnaka sudhI pramAda dazA che. zrI ratnazekhara sUri mahArAje guNasthAna kamArohamAM kahyuM che ke - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 pramAdyAvazyaka tyAgAt, nizcala dhyAna mAzrayet // yosau naibAgamaM jainaM, vetti mithyAtva mohitaH // 1 // mUrti pUjA a--je sAdhu pramAdI chatAM avazya karaNInA tyAga karI nizcala nirAlakhana dhyAnane aMgIkAra kare che te sAdhu viparIta jJAnathI mUDha thakA zrI sarvajJa bhagavAnanuM kahela jaina Agamane jANatA ja nathI. mATe jyAM sudhI nirAlaMbana dhyAna na thaI zake tyAM sudhI avazya pratimAnI jarUra che. eTale guNasthAna ceAthu' ane tethI uparanAne arihaMtanu citra ke mUrti jovAnI jarUra nathI e pramANe DA. gAMdhInu kahevuM mithyA Dare che. mAnasIka bhUti mananI kalpanAthI utpanna karavAne mATe paNa prathama bAhya mUrti jovAnI AvazyakatA tA raheze ja. kemake kAi bAhya vastu joyA sivAya mananAM saMkalpa dvArA te vastu vicArI zakAtI nathI. A rIte mAtra jina nAma karatAM jina pratimA ajama asara kare che ahIM ApaNe jinezvara bhagavAnanI mUrtinI sevApUjA-bhakti AdinI sArthakatA vicAravAnI che. ane te paNa ApaNA vacanane anusare nahi paNa jJAnI purUSAnA vacanAnusAra samajavA-samajAvavAnI che. Aje sutarko karatAM kutarkoM ghaNA pedA karanAra che. eTale mithyAvAdIe kutarko dvArA aneka kuyuktiethI khAla jIvAne hRdayamAM bhramaNA utpanna karAvI pratimA pUjananA phUlamAM zakAvALA banAvI de che. paraMtu A cAre nikSepAtu' svarUpa sad gurUdvArA savistarapaNe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA patra jANI buddhimAna purUSa sthApanA jina (tIrthakaranI mUrti) pratye aDela zraddhAvALA banI rahe che. ane sthApanA nikSepAthI jinamUrtinI paNa sevA-pUjA anAdi kALanI che evI. draDha pratItIvALA thAya che. nAma karatAM AkAramAM ghaNI vizeSatAo che. jevA AkAranuM nirIkSaNa karavAmAM Ave tevA ja AkAra saMbaMdhI dharmanuM manamAM ciMtavana thAya che. cittanI ekAgratA sAdhavAmAM ke manane tallIna banAvavAmAM mAtra nAmasmaraNa karatAM pratimA ajaba asara kare che. jema makAne vigerenA plAna jevAthI tene jANakAne te vastuone turata khyAla Ave che paNa kevaLa nAma mAtrathI e badhe khyAla AvI zakata. nathI. e rIte paramezvaranA nAma karatAM paramezvaranA AkAravALI mUtithI paramAtmAnA svarUpane vadhAre spaSTa baMdha thAya che, ane paramAtmAnuM dhyAna karavA mATe ghaNI ja saraLatA prApta thAya che. eTale Atma svarUpanI prApti mATe jinezvara bhagavAnanuM nAma jeTaluM upayogI che tenA karatAM mUrti vizeSa upayogI che. vastunA sAkSAta abhAve tenA citra Adi sthApanA dvArA jambara asara pedA karanArAM keTalAMka draSTAMta. 1. kaI paNa mANasa potAnA nehIne viyegamAM tenI chabIne jotAM ja atyaMta harSane pAme che, ane te nehI pratyenA snehanI lAgaNIne te chabI dvArA tenA hadayamAM prAdurbhAva thAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 mUrti pUjA 2. skulamAM abhyAsa karatA vidyArthIone aneka dezadvIpa-samudro-nadIe grAme nagarA-zaheza vigere ane vastuonu jJAna nakazAo vigere jovAthI sahelAIthI thAya che. 3. aneka rAjA mahArAjAonAM tathA mahAna parAkramI purUSonAM khAvalAMe temanA smaraNArthe ubhAM karelAM sthAne sthAne najare paDe che, ane te mAvalAMne nihALatAM jAhera janatAnA hRdayamAM te purUSoe karela kArI mATe gaurava pedA thAya che. 4. peAtAnA vatananI bahAra dezamAM rahenArA snehionA hastAkSaranA patrane jovAthI paNa te snehio maLyA eTaleA ja sateSa anubhavAya che. 5. kAkazAstramAM strI purUSanA viSaya sevananAM cArAsI Asane Adine jovAthI kAmIjanAne tatkALa kAmavikAra utpanna thAya che. 6. ceAgAsananI judA judA AkAranI sthApanAAne jovAthI cegI purUSAnI matie ceAgAbhyAsamAM harSane dhAraNa karanArI thAya che. 7. lAkamAM kahevAya che ke-azoka vRkSanI chAyA ciMtAne dUra kare che. caMDALa purUSAnI ke rUtuvatI strIonI chAyA azubha asara nIpajAve che ane garbhavatI strInI chAyAnuM ullaMghana karavAthI bhAgI purUSanA purUSAtha kSaya kare che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 8. satI strIne pati paradeza gaye hoya tyAre te strI pitAnA patinI chabInuM reja darzana karI saMtoSa pAme che. zrI rAmacaMdrajI vanavAsa gayA tyAre temanA bhAI bharatarAjA rAmanI pAdukAnI rAma pramANe pUjA karatA hatA. sItAjI paNa rAmanI AMgaLInI mudrikAnuM AliMgana karI sAkSAt rAma majyA eTale AnaMda anubhavatAM hatAM. rAmacaMdrajI paNa hanumAne lAvelA sItAnA alaMkArane dekhavAthI atyaMta sukhane pAmyA hatA. vaLI droNAcAryanI pratimA karI tenI pAsethI lavya nAmanA bhIle arjunanA jevI dhanuSya vidyA sAdhI hatI. 9. vartamAna kALe dezasevA mATe pitAnA dehanuM bali dAna denAra manuSyanA zabane dezabhakto zaNagArelI meTara ke gADImAM suvADI tenA para puSponI DhagalAbaMdha vRSTi karI saraghasa AkAre jAhera rastAo para pheravI agnisaMskAra kare che. te zaba jaDa hovA chatAM nIrikSakanA hRdayamAM dezabhaktinI lAgaNI pedA kare che. te pachI paramAtmAnI mUrtinAM darzana karanArane paramAtmAnA svarUpanI lAgaNI utpanna thAya temAM zuM Azcarya ? 10. mUrtine nahi mAnanArAo paNa pitAnA mRtaka gurUnuM zarIra acetana hovA chatAM bIjAM kAma paDatAM mUkI tenAM darzana karavA deDI jAya che. tathA te mRta zarIrane paNa dhAmadhUmathI caMdananA lAkaDe bALe che, ane Jain Educationa International lonal For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA e kAryane gurUbhaktinuM kArya gaNe che. te pachI pratimAne vaMdana-pUjana Adi prabhubhaktinuM kArya kema na gaNI zakAya? ahIM AMka navamAM darzAvela dezabhaktanA zabane aMge De. gAMdhI kahe che ke - deza sevakanuM zaba teNe karela sevA, upakAranI yAda Ape che. ane bIjA tenuM anukaraNa kare te mATe tenA zabanuM sanmAna karavAmAM Ave che." jagatamAM teNe karelI sevA tathA upakArane yAda ApavA mATe tathA bIjA tenuM anukaraNa kare te mATe dezasevakanA zabane sanmAna ApavAnuM jarUrI mAnanAra De. gAMdhIne arihaMta paramAtmAnA guNone yAda ApavA mATe tathA bIjA AtmAone te guNonuM anukaraNa karAvavAne paramAtmAnI mUrtinuM sanmAna kema vyAjabI nahi lAgatuM hoya? vaLI aMka dazamAmAM batAvela mRta gurUnA zabane vAMdavA aMgenI hakikata mATe che. gAMdhI kahe che ke gurUnA zabane vAMdavuM e zuddha AcAramAM nathI. zarIranI yogya vyavasthA karavI te zrAvakene yogya vyavahAra che ke jethI jaina dharmanI hIlanA na thAya ane bIjA lekamAM sAdhunI pratiSThA vadhe." prabhunI mUrtipUjAne nirarthaka kahenAra pitAnA mRta gurUnA zabane punaH punaH vaMdana kare che eTaluM ja nahi paNa kAyamI vaMdana karavA mATe te zabanA pheTA paDAve che. ane te zaba sAthe temanA ziSya varganA sAdhuo paNa sAthe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA besIne pheTA paDAve che. vartana te vaMdananuM kare che ane kadAca mUrtipUjA gaLe vaLagI jAya eTale vacanathI kahe che ke gurUnA zabane vAMdavuM e zuddha AcAramAM nathI, AnuM nAma mAyA mRSAvAda kahevAya ke nahi ? vaLI jaina dharmanI halanA nA thAya teTalA pUratIja zabanI vyavasthA karavAnuM kahetA he to sAmAnya mANasanI mAphaka te zabanI vyavasthAnuM kArya patAvI levuM joIe, tene badale sukhaDanA DhageDhagathI bALavAnI ke mAMDavI zaNagArI vAjItranA ThATha sAthe samazAna yAtrA kADhavAnI zI jarUra? haiyAmAM sAkSAt gurU jeTalo ja te zabamAM bhaktibhAva hovA chatAM jaina dharmanI hIlanA na thavAnA bahAne vyavasthA karavAnuM kahevuM e mithyA che. vaLI zabanI ADaMbarapUrvaka zamazAna yAtrA kADhavAthI bIjA lokamAM sAdhunI pratiSThA vadhe ema kahe che te arihaMta paramAtmAnI mUrtinI paNa mahAna ADaMbara pUrvaka bhakita karavAthI bIjA lokomAM arihaMtanI pratiSThA vadhe ane mANase arihaMtadeva pratye zraddhALu bane ema kema mAnatA nathI? vaLI De. gAMdhI kahe che ke - "jema citra, chabI, nakazA vigere khyAla ApI zake che tema mUrti paNa amuka khyAla ApI zake che. paNa jema citra ke chabI mULa vastunuM kArya karI zakatI nathI tema mUrti paNa arihaMtanuM kArya karI zakatI nathI. tethI arihaMtanI jema pUjanIya thaI zakatI nathI." tamArA A hisAbe te arihaMtanuM nAma paNa ari Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA haMtanuM kArya karI zakatuM nathI mATe arihaMtanuM nAma pUjanIya thaI zake nahi. paNa tame pote ja prathama arihaMtanA nikSepAnI vyAkhyAmAM-"arihaMtane je nAma saMjJA hoya jemake "arihaMta" evuM bhAvavAcaka nAma athavA vizeSa nAma zrI rUSabhanAtha arihaMta te pUjanIya che" ema kahyuM che e hisAbe arihaMtanuM kArya karI nahi zakanAra arihaMtanI pratimAne pUjanIya na thaI zakavAnuM kahevAya ja nahi. vaLI agAu jaNAvela mRta gurUnuM zaba te gurUnuM kArya karI zakatuM nathI te paNa tene khUba ThAThamAThathI zaNagAre che e pUjakapaNuM che te bhagavAnanI pratimAne pUjavAmAM kema dveSa rAkhe che? vaLI AgaLa jatAM DaoN. gAMdhI jaNAve che ke - "mUrti joIne pitA potAnA devane khyAla prathama draSTie AvavA saMbhava che. eTale khyAlamAM nimitta kAraNa mUti bane che paNa upAdAna kAraNa te pahelAMnuM jJAna che ke A amuka bhagavAnanI mUrti che. have je e bhagavAnanA guNonuM jANapaNuM hoya te te guNamAM lIna thAya te kAmanuM paNa mUrtimAM lIna thavAthI zuM maLavAnuM hatuM?" prathama to che. gAMdhI pite ja ema kahetA hatA ke mUrtinA darzanathI pagalika moha utpanna thAya che, ane mUrtie pagalika vastu che tethI jJAnI purUSa tenI haMmezAM upekSA kare che teja haiM. gAMdhI have ema kahe che ke "mUrti joIne pitAnA devane khyAla prathama draSTie AvavA saMbhava che eTale khyAlamAM nimitta kAraNa mUrti bane che. A uparathI jaDa mUrti zuM karI zake ema kahenArAo Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA khoTA che te nakkI thaI gayuM. ane arihaMtanA khyAlamAM mUrti e nimitta kAraNa che e te De. gAMdhIe paNa kabulI lo. zAbAza! AmAM upAdAna kAraNa to pahelAnuM jJAna che e barAbara che paNa sAthe sAthe samajavuM joIe ke upAdAna kAraNane pamADanAra nimitta kAraNa che. upAdAna kAraNathI kArya nIpaje paNa nimitta kAraNane e dharma che ke upAdAna kAraNa pamADe, ane upAdAna kAraNa te kAryapaNe nIpaje e rIta che. mATe kAryapaNe nIpajavAmAM upAdAna kAraNa joIe ane upAdAna kAraNa pamADavAmAM nimitta kAraNuM joIe. mATe jinezvaradevanA dhyAna mATe nimitta kAraNarUpe jinezvaradevanI mUrtinI AvazyaktA siddha thAya che. have jema sAkSAt tIrthakarane joI te jonArane khyAla arihaMtanA AtmAne heI tenuM citta te zarIra dvArA tIrthaMkaranA AtmAnA dhyAnamAM ja lIna thAya che ane jema jema tenI draSTi te zarIrane vadhu ekI Taze nIhALe che tema tema tIrthakaranA AtmAmAM vadhu layalIna bane che. e rIte tIrthaMkaranI mUrtine jotAMja khyAla tIrthakaranA AtmAne ja pedA thatuM hoI te mUti tarapha ekITaze jenAra tIrthaMkaranA AtmAmAMja layalIna bane che. mATe dhyAna mATe mUrti e kharekhara AnaMbane che. ane cothA guNasthAnakathI mUrtinA AlaMbananI jarUra nathI ema Do. gAMdhIe prathama jaNAvela te asatya siddha thAya che. AgaLa jatAM mUrtinA AlaMbananI jarUrIyAta nahi darzAvavA De. gAMdhI bhagavAna mahAvIra tathA gautama svAmIne dAkhale ApatAM kahe che ke - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA "khuda mahAvIra svAmI upara rAgabhAva karanArane kevalajJAna na thayuM te mUrti paranA rAgathI zuM vaLavAnuM hatuM ane jyAM rAga dveSa rahitabhAva che ane zuddha AtmabhAva che tene kaI paNa avalaMbananI jarUra nathI. te pachI mUrtinA avalaMbananI kayAM jarUra rahe che?" kevala jJAnanI prAptine rAgabhAva rekanAra hato paraMtu gautamasvAmIne gaNadhara pada prApta karavA sudhInI dazAne te rAgabhAve rekI na hatI. mATe samajavuM joIe ke prazasta rAga jarUrI che. bhagavAna mahAvIra upara te prazasta rAga gautamasvAmIe na karyo hota to vItarAganA zAsananI prApti temane saMbhavI zakataja nahi. jene jinezvaradeva pratye rAga nathI te mANasane samakitIja kema kahevAya? jinezvaradeva pratyenA rAgI AtmAne jinezvaradevanI mUrti upara rAga pedA na thAya tevuM bane ja nahi. jinezvaradevanI mUrti pratyene rAga te vAstavikatAe jinezvaradeva pratye rAga che. vItarAga dazA prApta na thAya tyAM sudhI to jinavirahanA AkALe mUrtinA avalaMbananI jarUraja che. e avalaMbanathI cUkanArA AtmavikAsathI vaMcita rahI jAya che. rAgadveSa rahita bhAva (teramuM guNasthAnaka) prApta thayA pachI avalaMbananI jarUra nathI emAM te ame paNa kyAM nA kahIye chIye? vaLI De. gAMdhI jaNAve che ke - "khuda tIrthakaranI hAjarImAM ghaNuM sAdhuo zuddha AtmabhAva keLavyA vagara kALa karI svarge gayA te mUrti zuM karI zakavAnI hatI?" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA nimitta kAraNa hovA chatAM AtmAne upAdAna kAraNa na pidA thAya temAM nimitta kAraNane zuM deSa? sUryane prakAza hete chate paNa ghuvaDa na dekhI zake temAM sUryane zuM deSa? ghuvaDanA kamabhAgyanoja deSa. aneka AtmAoe bhagavAna mahAvIra tIrthaMkaranA jagane prApta karI zuddha AtmabhAva keLavavArUpa upAdAna kAraNa pedA thavA dvArA siddhatA rUpa kAryane siddha karyuM paNa keTalAka bhArekamI AtmAone te nimitta kAraNadvArA zuddha AtmabhAva keLavavArUpa upAdAna kAraNa pedA na thayuM temAM nimitta kAraNarUpa paramAtmAne zuM deSa? tevI rIte tIrthaMkara bhagavAnanI jema tIrthaMkara paramAtmAnI mUti paNa nimitta kAraNa che ema te De. gAMdhIe prathama kabulI lIdhuM che. eTale pratimArUpa nimitta kAraNadvArA zuddha AtmabhAva rUpa upAdAna kAraNa keIne pedA na thAya temAM pratimA zuM karI zakavAnI hatI ema kahI zakAya nahi. prabhunA citamAM tathA vairAgya utpanna karavAmAM nimitta rUpa mUrti bane che e kabula karIne pUjananA niSedha mATe Do. gAMdhI kahe che ke - "kaI vakhate prabhunA ciMtanamAM nimittarUpa mUrti bane athavA akasmAta rIte vairAgya utpanna karavAmAM nimittarUpa bane chatAM guNa rahita hovAthI pUjanIya nathI. ane mUrti mATe niyaMtrita sAdhana nathI." jinezvara bhagavAnanI mUrtimAM jinezvaranA guNone Arepa thato hoI te mUrtine guNarahita kahevAya ja nahi. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA guNarahita vastumAM paNa guNane Arepa karI te vastune Adara-satkAra-pUjana-bhakti vigere vyavahAramAM ane dharmamAM aneka bAbatomAM thAya che. je mUrtinI pUjAne niSedha karanArAo paNa te vastune Adara-satkAra-pUjana Adi kare che. juo! vyavahAra tathA dharma ema ubhayamAM Apa svIkAravAno rIvAja. mUti vA AkAra game te vastune banAvela hoya te paNa temAM jene jene Arepa karAya che tenuM tenuM nAmaja belAya che. rAjAne Arepa karyo hoya te rAjA tarIke manAya che ane A rAjA che ema bolAya che, vaLI jene Apa thAya che te jevI gyatAvALa hoya che tevIja cegyatA ( Adara-satkAra-pUjana yA to mAtra jevA pUratuM ja) sadara pratimAmAM manAya che, e badhuM ApaNane A dunIyAmAM najaro najara dekhAya che ane kAnekAna saMbhaLAya che. jagatamAM upacAra ane anupacAra e be jAtane vyavahAra che. ane te ane vyavahArane jagatanA sarve ja mAne che. te be vyavahAra vinA jagatanuM kAmakAja cAlI zakatuM nathI. kathaMcit asatamAM sane Aropa kare te upacAra ane kathaMcit satumAM satanuM pratipana karavuM (aMgIkAra karavuM ) te anupacAra. upacAra vyavahAranuM draSTAMta A pramANe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 69 rAjA-purUSa-strI-deva-gurU vagerenI mUrti banAvelI hoya temAM rAjA-purUSa-strI-deva-gurU vIgerenA guNNA nathI chatAM temAM mUrtine rAjA ItyAdi mAnavAnA je vyavahAra te upacAra vyavahAra kahevAya che. punaH anupacAra vyavahAranuM draSTAMta A pramANe-- rAjA vIgere hayAta che ne temAM rAjA vIgerenA guNA che teA tevA guNavALAne rAjA vagere mAnavAnA je vyavahAra te anupacAra vyavahAra che. arthAt rAjAnA guNavALA rAjAne rAjA tarIke svIkAra karavA te anupacAra vyavahAra che. rAjA sAkSAta hAjara na hoya te paNa rAjyazAhI vakhatamAM rAjAnI mUrti chabI besADIne paNa prajAjane tenA praNAma Adi Adara karatA. e guNahita vastu paNa guNArApathI pUjanIyaja banI rahetI e AthI siddha thAya che. vaLI koIkanA vArSika janma yA mRtyu divasa Ave che tyAre ema kahevAya che ke Aja amuka khAdazAha rAjA -mahAdeva-tIthaMkara vagerenA janma divasa che, jo ke janma divase te bAdazAha vIgere bALaka hoya che, mAtAnI suvAvaDa kriyA cAle che ane bIjI paNa keTalIka kriyAe thAya che temAMnuM A vArSika janma divasamAM kaMI paNa hotuM nathI. chatAM te vArSika divasamAM janma divasanA upacAra karI Aje rAjA vIgerenA janma divasa che ema kahevAya che ne te upacAra ( janmanA AreApa) karelA divasane mULa janma divasa jevuM mAna apAya che. tema ja vArSika mRtyu divasane paNa mRtyu divasa sarakhu mAna apAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 mUrtipUjA mUrtipUjAne nirarthaka kahenArAe kahe che ke jinapratimAne jina sarakhI mAnI pUjana kare che te jina sarakhA atizaya vagere te pratimAmAM kema nathI? tenA javAbamAM te pramANe belanArA jena hoya te tene ema kahevuM paDe ke tame jena hevAthI jinezvara bhagavAnanA janma mekSAdi kalyANakane (kalyANa karavAvALI tithi yA divasane) mAne che. te tithi yA divasa jyAre dareka varSe Ave che tyAre Aja bhagavAnane nirvANa divasa che ema Apa karI mAne che te bhagavAnanA janma vakhate aneka devadevIo AvI mahotsava kare che, sAte narake prakAza paDe che, ItyAdi jaina zAstramAM kahyA mujaba kAryo te Aropa karelA janma divase ke mekSa divase thatAM nathI, te te divasane bhagavAnane janma divasa kema mAne che? punaH Aje bhagavAnane janma divasa sarakho divasa che ema nahi belatAM "Aje bhagavAnane janma divasa che" ema ja bole che, ane "jina pratimA jina sarakhI che" e zabdo tamane acI kara thAya che te temAM doSa kene? vaLI e Arepita janma divasa te pratimAmAM Arepita karelA jinezvara sarakhe ja che chatAM jinezvarane baMdha karAvanArI jinezvaranI pratimA na mAnavI te eka jAtane bhrama che. vaLI e Arepita karelA vArSika janma divasa vagerene dareka dharmavALA mAna Ape che to jema janma lakSaNa rahita divasamAM janma divasane upacAra -Apa karI janma rahita divasane paNa janma divasa mAnavAmAM Ave che ane janma divasanI mAphaka ja te divasane Adara karAya che tema te padArthanA lakSaNa rahita evI mUrtimAM paNa te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 71 padAne Aropa karI te mUrtine tevA rUpe mAnavI te yukta ja che. teA paNa jenA magajamAM ema ThasI gayuM ke " pratimA mAnavI e bhUla che" tene eka jAtanA cittabhrama thayA sivAya khIjuM kAMI nathI. jevA bhAvathI jue tevA phaLane pAme jyAre pUjA karanAra manuSya mUrtimAM pUjyapaNAnA guNAnuM ArANa kare che tyAre tene mUrti e sAkSAta vItarAga ja hAya ema pratibhASita thAya che. khuda bhagavAna pote hAya te te eka mAMsanA leAcA che ane te ja pramANe bhagavAnanI pratimA e eka pattharanA kALA athavA dheALA TukaDA che. huM mAMsanA leAcAne ke pattharanA TukaDAne pUjuM chuM. evA vicAre pUjA karanArane pUjA karyAnuM phaLa kazuM ja maLavAnuM nathI paraMtu temAM je devatva raheluM che tene aMtaHkaraNamAM lAvIne jo enI pUjA-bhakti vigere karavAmAM Ave te ja deva pUjAnuM phaLa meLavI zakAya che. sAkSAta nemizvara bhagavAna vigere aDhAra hajAra sAdhu munirAjone vidhipUrvaka vaMdana karavA chatAM temAM sAdhuvaMdana- bhaktinA adhya vasAyanA abhAve kRSNu mahArAjAnI sAthe vaMdana karanArA vIrA zAlavIne gurUvaMdananA phaLanI kaI pazu prApti thaI zakI nahi. eTale mUrtine paNa je jevA bhAvathI jue tevA phaLane ApanArI thAya che. sAkSAta bhagavAna paNa taraNa tAraNa hovA chatAM tenI AzAtanA karanArane pUrAM phaLa maLe che tema mUrti paNa tAraka hovA chatAM tenI AzAtanA karanArane saMsAramAM DukhAvanArI paNa thAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 2 mUrtipUjA jaDa hovA chatAM dakSiNAvarta zaMkha Adi jagatamAM pUjanIka che jagatamAM je vastu pUjanIka gaNAya che te sajIvahe ke nijIva he paNa pUjanIya che ja. dakSiNAvarta zaMkhakAmakuMbha -ciMtAmaNI ratna-citrAvelI vigere padArtho ajIva ane jaDa hovA chatAM lekamAM pUjAya che, ane temane pUjanArAonA mananuM dhAryuM siddha paNa thAya che. jema e ajIva vastuo potAnA svabhAvathI pUjanArAonuM hita kare che tema zrI jina pratimA paNa pUjanAra AtmAone svabhAvathI ja zubha phaLa Ape che. je vastu jevA prakAre lAbha Ape tevI upamA tene ApI zakAya vastu vaDe je je kArya sAdhI zakAya te te prakAranI upamA ApavAne vyavahAra jaga prasiddha che. pustaka acetana hovA chatAM tene jJAna ke vidyAnI upamA apAya che, e rIte samyagajJAna tathA dharma e Atmika vastu hovA chatAM tene jaDa evA kalpavRkSa ane ciMtAmaNi ratnanI upamA apAya che. ane e pramANe paramAtmAnI mUrtithI paramAtmAnuM jJAna thAya che tethI te mUrtine paNa paramAtmA kahI zakAya che. karmakSayanAM be amogha sAdhana sAdhya biMdu tarIke mekSa ane te meLavavA mATe ati Avazyaka sakalakane kSaya--e mAnyatAo jaina saMskAre pAmela nAnuM bALaka paNa jANe che, ane bele che. paraMtu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 73 sAdhana vinA sAdhya siddha thatuM nathI. karmakSaya mATenA sAdhane aneka prakAranAM che. vyakti bhede karmakSayane pradhAna rAkhI te sAdhanane upayoga aneka prakAra che-thAya che, ane tevA sAdhane pikI jinabiMba ane jinAgama (jinezvara bhagavAne prarUpela zAstro) e be te amegha sAdhana che. vartamAnakALa e be sAdhananA avalaMbana vinA Atmaya sAthI karmakSayanI vAte karanArA ke tevAonI kaMIka kaSTamaya tyAga vRtti dekhI gAMDA ghelA banI janArAo bhAna bhUlI rahyA che. kAraNa ke A duSamakALe Atmazreya sAdhavAmAM jinamUrti ane jinAgama sivAya anya kaMI paNa avalaMbana nathI. eTalA ja mATe kavivarya zrI viravI jayajI mahArAje cesaTha prakArI pUjAmAM gAyuM che keviSamakALajinabiMba jinAgama, bhaviyaNakuM AdhAra, jimuMdA terI akhIyAM name avikArA. jina pratimAthI zubha adhyavasAya utpanna nahi thavAmAM pratimAnA heSionI kamanasIbI che vItarAga devanI pratimAne pUjaka te pratimA vaDe dhyAna dvArA vItarAga devanA guNe pratye atyaMta rAgavALe thAya che, ane te guNe pitAnAmAM kayI rIte pragaTa thAya te mATe prayatna AdarI kame vItarAga dazAne prApta karanAro bane che. vartamAna samayamAM viSama vAtAvaraNane aMge vicA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 mUrti pUjA rAnA aneka vAvaTAla caDe che ne AMdhI utpanna kare che. e AMdhImAM phasAyelA AtmAne vastu tattvanuM vAstavika dana thatuM nathI. jaina dharmanA paNa vAstava svarUpathI te AtmAe ajJAta che. AMdhIthI AcchAdita sthitimAM thayelI mAnyatAne te vAstavika samajI bese che. ane te bhramathI vivaza banI aneka prakAre zakti-sAmarthyanA durvyaya karI uthalapAthala karavA cAhe che. ane kare che. tevA prakAranA aneka bhramAmAM eka e bhrama paNa keTalAka seve che ke mUrtipUjA nirarthaka ane hiMsAtmaka che. paraMtu tevAonA te bhrama satyathI vegaLA che. kAraNa ke tevI bhramaNAvALA keTalAkanA magajamAM mUrtipUjAnI sAkatA aMdha besatI na hoya tethI kaMI anAdi kAlathI cAlI AvatI mUrtipUjAnI mAnyatAnA dhvaMsa kadApi thayA ja nathI ane thavAne paNa nathI. tevAone kadAca vItarAganI pratimAo joI ne virAgabhAva utpanna na thAya paraMtu halukamI jIvAne teA vItarAgadevanI zAMta mudrAnAM darzana thavAnI sAthe ja rAma rAma prema ubharAyA sivAya rahevAnA ja nahi. eTalAja mATe eka kavie kahyuM che ke-- patraM naiva yadAkarIra viTape, doSo basaMtasya kim ullako na vilokyate yadi divA, sUryasya kiM dUSaNam varSA naiva patanti cAtakamukhe, meghasya kiM dUSaNam yadbhAgyaM vidhinAlalATa likhitaM devasya kiM dUSaNam // 1 // karIra (kayaDA )nA jhADa upara pAMdaDAM na Ave temAM vasaMtarUtunA zo doSa ? ghuvaDa pakSIne divase na dekhAya temAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 75. sUryane ze aparAdha ? jalanI dhArA cAtaka pakSInA mukhamAM nathI paDatI temAM meghane za doSa? ane e ja prakAre bhAgyAnusAra phaLa bhegavavuM paDe temAM daivane paNa ze deSa gaNAya ? A pramANe jinezvaradevanI pratimA zubha adhyavasAya utpanna karavAnuM sAdhana che, te paNa tenA dveSI-azubha pariNAmI ane hInabhAgI jIvane bhAva utpanna na thAya te kharekhara temanI kamanazibI che. pariNAmanA vize Azrava te saMvaranuM kAraNa ane saMvara te AzravanuM kAraNa bane che. sAdhakane sAdhya prApta karavAmAM sAdhyane yogya sAdhana paratve paNa draSTibiMdu na hoya to sAdhyane gya sAdhana paNa nirarthaka nIvaDe che. ane kaI vakhate te ulaTuM tevA sAdhana pratye paNa sAdhakanI viparita draSTi hoya to sAdhyane yogya sAdhana paNa viparIta banI jAya che. ane eTalA ja mATe AcArAMgasUtramAM pharamAvyuM che ke -"je karavA te parivA, je savAre ANavA" eTale pariNAmanA vazathI je Azrava (karma AvavAnuM) kAraNa hoya te saMvara (kamane rekavA)nuM kAraNa bane che ane je saMvaranuM kAraNa hoya te AzravanuM kAraNa bane che. IlAciputra pApanA IrAdAthI gharethI nIkaLyA hatA ane temaNe prApta karela vAMsanuM deraDuM AzravanuM kAraNa hatuM, chatAM pariNAmanI vizuddhithI vAMsanA deraDA upara nAca karatAM keva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA lajJAna upArjana karI lIdhuM hatuM. bharata cakravatinuM ArIsA bhuvanamAM rUpa jevA javuM te AzravanuM kAraNa hatuM, paNa mudrikAthI zubha bhAvanAmAM ArUDha thatAM temane kevalajJAna prApta thayuM. teja rIte sAdhu munirAje saMvara ane nirjarAnuM kAraNa che chatAM temane duHkha devAthI temanuM buruM citavavAthI tathA temanI niMdA Adi karavAthI jIva azubha karmane Azrava kare che, paNa tethI sAdhu munirAjanuM pUjanikapaNuM naSTa thaI jatuM nathI. evI rIte jinezvara bhagavAnanI pratimA amuka ane bhaktivaza pariNAmanA abhAve nirjarA ke saMvaranuM kAraNa na bane tethI pratimAnI upagitA vyartha gaNAtI nathI. je prANione jina pratimA pratye bhaktirAga haze tene ja te saMvara ane nirjarAnuM kAraNa banaze. A pramANe saMvara ane nirjarAnA kAraNa aMge uparakta kathanane bhAva samajyA vinA DaoN. gAMdhIe ene artha udhe ja lIdhe che. kharekhara ! cATrI draSTi tAdraza kRSi jevI draSTi tevuM ja bhASe e nyAye pariNAmanA eThA nIce mUrtinI nirUpayogItA darzAvatAM DaoN. gAMdhI lakhe che ke - "Asrava ke nirjarAne mukhya AdhAra mananA pariNAma upara ja che ane nahi ke mUrti upara. te lekhaka pote ja kabula kare che te pachI mUrtinI upayogitA ja rahetI nathI. pariNAmanI vizuddhi upazama, kSaye pazama athavA kSAyika bhAvathI thAya che jenuM bAhya AlaMbana sUtrajJAna che." DaoN. gAMdhIe vastusvarUpa samajyA vinA A pramANe mUrtinI nirUpayegItA darzAvI te vyAjabI nathI. ahIM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA "" kahevAnA tAtparya e che ke " kAraNamAM karyo bhinnakA nA vyavasAye kAraNatA kare teA te bhinna kArya thAya paNa te ja kAnI te kAraNutA rahe nahi " eTale tethI te kAraNamAM kAraNatA naSTa thatI nathI paNa kAraNatA badalI jAya che. nimitta kAraNamAM kAraNutA aThThalAvavAmAM kartAnA pariNAma che. e ja tAtparya ahI' kahevAnA che. kAraNa padma ketAM jeha mAMhe kAraNapaNuM te chatA mUlagAdharma nathI, paNa utpanna che, ane te vAre te kartA kAryanA athI thaine je upakaraNa tathA mUlapiMDa ta rUpe kA paNa pravartAve te vAre te tehanuM kAraNa kahIye. jema daMDa-cakra vaDe kuMbhakAra ghaDA banAve te te daMDa-cakra ghaDAnuM nimitta kAraNa kahevAya ane ghaDA banAvavAnA vicAra adha karI bIje kAI ghATa anAvavAmAM tenA upayAga kare teA te daMDa-cakra te ghATanuM nimitta kAraNa kahevAya. ahI daMDa-cakramAM kAraNapaNuM naSTa thayuM nathI paNa ghaDAnuM kAraNapaNuM maTI khIjA ghATanuM kAraNapaNuM thayuM. ahIM kAraNapaNuM pheravI kArya karanAra kuMbhAra che mATe ghaDA ke anya kAI ghATa taiyAra karavAmAM AdhAra mAtra kuMbhArane vicAra ja che. jethI daMDa-cakranI jarUra nathI ema na kahI zakAya ! kAraNa ke ghaDI ke anya kAI ghATa paNa kuMbhArakartA te daMDa-cakra nimitta kAraNa vinA kevI rIte banAvI zakaze ? e rIte pariNAmanA vaze je vastu Azravane badale saMvaranuM kAraNa thAya jethI kAraNatAmAM pheraphAra che paNa Azrava yA savaranAM pariNAma utpanna karavAmAM Ala'anabhUta te amuka vastunI AvazyaktA joI se ja. ilAciputra ane bharata cakravatInA dAkhalAmAM pariNAma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only ano Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .78 mUrti pUjA utpanna thavAmAM nimitta kAraNa te vAMsa ane ArisabhUvana ja che ne ? kAryanI siddhatA upAdAna kAraNathI thAya che paNa tethI nimitta kAraNanI nirUpayeAgItA thaI jatI nathI. nimitta kAraNa haze teA ja upAdAna kAraNa peTThA thaze. AtmAne AtmasvarUpa prApta karavAne upazama-kSayApazama ane kSAyika bhAva te upAdAna kAraNa che ane tevA upAdAna kAraNarUpa bhAvane pedA karavAmAM jinezvara bhagavAnanI mUrti e nimitta kAraNa che. A pramANe upAdAna kAraNane mATe bAhya AlaMbananI jarUrIyAta te DA. gAMdhI peAte ja svIkAre che paNa jinapratimA pratye temane dveSa hoI AlaMbana tarIke sUtrajJAna che ema kahe che paNa jema sUtrajJAna Alamana che tenI nA nathI paNa tenA karatAMye jinamUrti e mahAn Alakhana che. jIeH--mUrti nahi mAnanAra evA paNa eka varga kahe che ke(One Picture is brings ten thousands words) " vana pikacara Ijha spriMgasa Tena thAunTenTasa va sa " arthAt eka mUrti daza hajAra zabdonI samAna jJAna karAve che. eTale vAMcana zravaNa karatAM paNa mUrti e vizeSapaNe nimitta rUpe ane che. jina pratimA jinavara sarakhIja che emAM lezamAtra zakA cheja nahi. ghaNA sUtramAM ghaNAja vistArathI jinapratimAne adhikAra bahuja AnaMdakArI vidyamAna hovAthI jina pratimA vattunIka pUjanIka che. prabhu pratimAnI pAse rahI bhAvanApUrvaka bhakti karavAthI sAkSat paramAtmA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA ge ApaNane yAda Ave che. jethI jIvAmAM koi apUrva jAgRti Ave che. pacIsaseva pahelAM thayela mahAvIra prabhu atyAre bhavya jIvAnA hRdayamAM temanI mUrtinuM vileAkana karavAthI sAkSAt thAya che, ane pApanA puja bhasmIbhUta thai jAya che, AtmAmAM navIna jAgRti Ave che, bhavabhramaNa naSTa thAya che, AtmAnA anaMtajJAna-darzanAdi guNAnA jina pratimA dvArA khyAla Ave che. ane karmonA samuhathI avarAi gayelA te guNAne pragaTa karI peAtAnuM AtmasvarUpa prApta karavAnI AtmAne tamannA jAge che. A pramANe jinamUtinAM darzana karI-bhakti karI-ghaNA bhavya jIve. samyaRRna pAmI anukrame kevaLajJAna lakSmI meLavI muktimAM birAjamAna thayA che. janma maraNanA kalezathI dUra thayA che mATe A paMcamakALamAM sAkSAt jinezvara bhagavAnanA virahe zrI jinezvara bhagavAnanI pratimA te jIvAne kama khapAvavA mATe pramaLa sAdhana che. abhayakumAre membrelI rUSabhadeva svAminI pratimA dekhI Ardra kumAra prati edha pAmyA ane samyaktva ratna prApta karI anukrame munipazu aMgIkAra karI Atma kalyANa karI gayA. dazavaikAlika sUtranA kartA zrI zayya bhavasarI zrI zAMtinAthanI pratimA dekhI prati medha pAmyA che. A pramANe jinezvara bhagavAnanI pratimA traNe kALamAM bhavya jIvAne mekSa prAptinuM parama Alamana ane che. traNe lAkamAM jinapUjananA akhaMDa mahimA zrI jinezvaradevanuM pUjana traNe leAkamAM akhaDa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA mahimAvaMtu che. zrI jinezvara devanA virahakALamAM ke hayAtikALamAM zrI jinamUrti dvArA zrI jinezvaradevanI pUjA aviratapaNe cAlu ja che. zrI jinapUjanano mahimA manuSyalekathI mAMDI devalAka sudhI sarvatra phelAela che. cAre nikAyamAM rahelA bhuvanapati-vyaMtara tiSka ane vaimAnika samyadraSTi de aleka ane urvalekamAM pitAnA bhuvane tathA vimAnomAM rahelAM zAzvatAM zrI jinabiMbanI arcA-pUjA- stavana Adi niraMtara kare che. samyagdaSTi AtmAo kaMI paNa sthAne ane kaI paNa kALe zrI jinapUjA sivAya rahI. zakate nathI. traNe lokamAM samyadraSTi AtmAo vidyamAna che. nAraka ane tiryaMca gatinA AtmAne cheDIne saghaLAya samyagdaSTi AtmAo pitapotAnA sthAnamAM zrI jinezvara devanA biMbanuM pUjana-arcana Adi karI pitAnA AtmAne kRtArtha mAne che. jinamUrti dvArA thatA AlhAdathI svakalyANa sAdhatA bhavya jI zrI jinezvara devane oLakhe tene e tArakanI pUjA karyA vinA cena paDe ja nahi. jenA nAmasmaraNathI taravuM hoya, jenA vacananA AlaMbanathI bhavasAyara pAra utaravuM hoya tyAM premane jhare akhaMDa dhArAe vaheteja hoya che. e tArakane AkAra joIne bhakatAtmAnuM zira muke che. saMsAramAM paNa manuSyane parama sanehine satata viraha hoya tyAre AkAra jeIne paNa haiyAmAM UchALe Ave che. rAgane atireka hoya che tyAM chabIne paNa bheTavAnuM ane haiye Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRti pUjA lagAvavAnuM mana thAya che, tema jyAM ema mAnyuM ke A traNalekanA nAtha che, amAre ane saune tAraka che. eja zaraNabhUta che. eTale enI AgaLa uttamamAM uttama vastu mukavAnuM mana thaI jAya temAM zuM Azcarya ? atyAre ApaNe ahIM bharatakSetramAM sAkSAta prabhunA abhAve temanA nAma smaraNathI tathA temanI jhalahalatI mUrtithI hajAro bake lAkhe che pitAnuM kalyANa karI rahyA che. zrI jina prati. mAnAM darzana karI, paramAtmAnA guNe yAda karI bhavya jI pitAnAmAM sArI chApa pADe che. mUrtipUjAnuM rahasya kadApI naSTa thavAnuM ja nathI. mUrti e saMsAranA samagra jIvenI sAcI unnatinuM sAdhana che. sukha saMpAdana karavAne ethI caDhiyAte ke tenI barobarI karI zake te anya mAga haju sudhI zedhI zakAze nathI. e mArgane batAvanArA jJAnI purUSo jeTaluM jJAna-buddhi ke dIrdhadarzitA-vartamAna mAnavIomAM pragaTa thaI zakyAM nathI. paraMtu markaTane ratna paNa kAcane kaTako jaNAya tema kAcI buddhinA manuSya mUrtipUjA jevA sarvottama anuSThAnane paNa nukasAna karanAra jaNAvIne vaDe, ke manaphAvatuM bole tenA upara sujJa manuSyae bIlakula vajana mukavuM joIe nahi. mUrti pUjana e apUrva kalyANane sAdhanArUM che, ema saMyamI purUSa zAstra AdhAre pharamAve che. bIjAone te na jaNAya to temAM teonI apakava matineja deSa samajavuM joIe. hajAro vidvAnene mUrtinuM je rahasya sUjhayuM tevAonI vidvatA ane sAmane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA lAkhame bhAga paNa jemanAmAM nathI tevAone na sUjhe teTalA mAtrathI tenuM rahasya naSTa thaI jatuM nathI. Da. gAMdhI lakhe che ke - "je mUrti AzravathI thaI te ja mUrti kaI divasa koIne saMvaranuM kAraNu apavAda mArga akasmAtakALa vagere pAMca samavAya yoge banI jAya temAM ekati nA nathI. jo ke temAM paNa pAMca samavAyanI mukhyatA che, mUrti che te pAMca mAMhenuM eka nimitta mAtra che. nimitto te badalAtAM rahe che. paNa utsarga dhorI mArge niyaMtrita sAdhana tarIke mUrtipUjA mokSanuM kAraNa nathI." mUrti AzravathI thaI zake tema kahevAya ja nahi. saMvaranA udeze karAtuM kArya te saMvaranuM ja kArya che, vaLI te mUtine apavAda mArgo ke akasmAta rIte saMvaranuM kAraNa naja kahevAya. je vastunA nimittathI akalpanIya kArya ociMtu kyAreka thaI jAya te akasmAta kAraNa kahevAya paraMtu mUtithI tema nathI. jinezvaradevanI mUrtine te dekhanAra mAtrane devatvane ja khyAla Ave, te mUtine dekhatAM anya kaI khyAla prAyaH na Ave. paNa keI bhAre kamI AtmAne te mUrtinA nimitta dvArA devatvanA khyAlane badale kaI bIje khyAla pedA thAya te bIjA khyAlane mATe akasmAtapaNuM mUrtinuM kahevAya. saMdhyA AdinA raMga-vRddha aLada vagere virAgyanAM akasmAta nimitte kahevAya te rIte jinezvaradevanI mUrtine saMvaranA akasmAta kAraNa mATe gaNavI te mUrkhatA che. mI. gAMdhI jevAne mUrti pratye dveSa hAI temanA jevA mATe akasmAta kAraNa kahevAya che te vyAjabI che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUti pUjA zubha bhAva utpanna karavA pratimAnI dravyapUjA. guNa prApta karavAnA utsAhathI zubha dayAnanI vRddhi thAya che, zubha dhyAnanI vRddhithI karmarajane nAza thAya che. ane tema chatAM mekSa mArganI sugamatA thAya che. eTale ja prema ane zraddhA dvArA zubha dhyAnanI prApti arthe jaina zAstromAM prabhu pUjAnA dravya ane bhAva ema be prakAre darzAvI dravyapUjA paMcaprakArI, aSTa prakArI, sattara prakArI yA te sarva prakArI ema bhede darzAvyA che. ane e bhedamAM jaLa-caMdana-puSpa-dhUpa-dIpaka-akSata-naivedya-phaLa vagere dravya sAmagrI vaDe gRhasthI prabhunI dravyapUjA kare che, ane e dravya vaDe pUjA karatAM bhagavAnanI traNa avasthAnuM ciMtavana kare che. 1. janmAvasthA-navarAvavuM, prakSAlana karavuM, aMga luMchavuM vigere karatI vakhate janmAvasthA bhAvavAnI che kehe prabhu ! jema jala prakSAlanathI A bAhya tApane nAza thAya che tema bhAvarUpI zuci jalathI mArA AtmA sAthe rahela kamaeNmala nAza pAme. rAyAvasthA-kesara, caMdana, phUlamALA, ghareNAM aMga racanA vigere karatI veLA rAjyAvasthA bhAve che ke ahe prabhu! Apane dhanya che ke A pramANe vastrAbhUSaNa-rAjayapATa cheDI saMyama grahaNa karI aneka bhavya jene Ape tAryA. huM paNa mArI alpabuddhi ane parigrahane cheDI e kayAre thaIza? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUja 3. zramaNAvasthA-bhagavAnanuM kezarahita mastaka-kAryotsagA sana vigere jeIne zramaNAvasthA bhAvavAnI che. A traNa avasthA piMDastha avasthAnA piTAbhede che. piMDastha avasthA eTale chadmastha avasthA (kevalajJAna pahelAMnI) che. ane tyArabAda padastha (kevalI) avasthAmAM ema bhAvanA bhAve ke he prabhe ! Ape kevalajJAnathI lokAlekanA bhAva jANIne bhavya jIvone dravya-guNa payayanuM svarUpa samajAvyuM. ghaNA jIvane vairAgya dezanA ApIne saMsAra samudranA pAraMgAmI banAvyA. dhanya che ApanA e pavitra jIvanane. ApanA pasAyathI mane tevI sthiti prApta thAya tevI huM namrabhAve vinaMtI karuM chuM. A kevalI avasthAmAM prabhu ATha pratihArya sahita hoya che. ane ratnajaDita siMhAsana para bese che. senAne niraMtara sparza karavA chatAM temane vitarAga bhAva jate rahete heta te gaNadhara mahArAja tathA iMdrAdi deve zA mATe vItarAga kahIne stuti karata? vitarAgapaNAne bhAva e bAhya padArtha nathI kintu atyaMtara vastu che. A pramANe bIjI padastha avasthA bhAvyA pachI trIjI rUpAtIta (mekSa) avasthA bhAvavAnI che. ane e avasthA bhAvavA dvArA AtmAnuM zuddha svarUpa bhAvavAnuM che. e rIte vividha vastuothI karAtI jina pratimAnI dravyapUjA sahetuka che, ke jethI Atma parINati-tyAga-vairAgyavALI ja bane. eka paNa dravyapUjA viSaya-kaSAyane puSTirUpa na banatAM pUjakanA AtmAmAMthI viSayakaSAyane maMda karavA rUpa che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtipUjA ane pratidIna A pramANe dravyapUjA karanAra AtmA krame kame aneka karmanI nirjarAvALa bane che. eTale jinezvara bhagavAnanI dravyapUjA vaDe thatuM pUjana sArthaka ane vyAjabI che A rIte jinezvaradevanI mUrtinI dravyapUjA aMge majAka karatAM De. gAMdhI lakhe che ke - "ene (pratimAnI pUjAne) sevA bhakti gaNavI ke mazkarI ? kAraNake jema brahmacArIne strI dharavI te bhakita nahi paNa mazkarI gaNAya tema abhegIne bhega dharavA, kaMcananA tyAgIne ghareNuM paherAvavAM, sacetanA tyAgI pAse saceta vastu mukavI, ahiMsAnI ghoSaNuM karanAranI bhakti mATe hiMsA karavI e sarvane bhakti gaNavI ke mazkarI?" ahIM samajavuM joIe ke je sAcA tyAgI che te bIjAnA banAyA bhegI kayAreya paNa banI zaktA nathI. je tyAgIo bhegI banI jAtA hota to tIrthaMkara samavasaraNamAM siMhAsana para bIrAje che, pAchaLa temanA prabhAmaMDala (tejomaMDala) upara azeka vRkSa, zira para traNa chatra, ratnajaDita suvarNamaya hAthAvALAM cAmaranuM vIMjhaNa devatAo kare che. AkAzamAM dharmacakra cAle che-prabhu suvarNa kamaLa para sadA cAle che te A cinha bhegIonAM che ke tyAgI enAM? je e citte hete chate tIrthakare bhegI banI jatA hatA te vItarAga kyAMthI kahevAta? eTale pratimA pUjanamAM paNa bhAvukAtmA jinamUrtinuM nimitta laIne janmAvasthAne lakSamAM rAkhI prakSAla karatAM ane rAjyavasthAne lakSamAM rAkhI mugaTa-kuMDala-hAra paherAvatAM chatA bhaktonuM kiSTibindu te vItarAganI bhakti karavAnuM che jethI bhaktanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUja 6 cittanI prasannatA thAya che ane kramaza: meAkSapadanI prApti thaI zake che. bhagavAnanI mUrtimAM guNurahitapaNuM kahI tenA pUjanane nirUpayAgI kahetAM DA. gAMdhI lakhe che ke:-- sAkAra bhagavAnanA mAMsanA locAne eTale zarIrane kAI pUjatuM nathI paNa te zarIramAM rahela AtmA tathA temanA kevalajJAna, kevaladarzana-sAyika samakti ane yathApyAta cAritrane sava pUje che. mUtimAM e guNeA nathI. bhagavAnanA zarIra upara rAga dharavAthI paNa kama baMdhana cAya che to pachI mUrtimAM rAga dharavAthI zuM zuM thAya che? tr DA. gAMdhInA uparokta kathana anusAra mUrtipUjAnI sAkatA siddha thAya che. zarIrathI AtmA bhinna hovA chatAM sAkSAta tIrthaMkaranA zarIranI pUjA te te tIrthaMkaranA AtmAnI tathA temanIja pUjA gaNAya che evI rIte mUti bhale nirjIva che paNa tIrthaMkaranA dhyeyapUrvaka thatI te mUrtinI pUjA tIrthaMkara tathA temanA guNanIja kahevAya che. zarIranI thatI pUjAmAM zarIranA rAga na gaNAya paNa zrI tIrthaMkara paramAtmA uparaneAja rAga kahevAya. tevI rIte mUrtinI thatI pUjAmAM mUrti uparanA rAga na gaNAya paNa zrI tItha kara paramAtmA uparanAja rAga gaNAya. tIrthaMkaranA zarIranA Adara te tIrthaMkara paramAtmAneAja Adara che tema mUrtinA Adara te paNa zrI tIrthaMkara paramAtmAneAja Adara che. jinezvaradevanI dravyapUjAmAM thatI bhaktine bakarI Ida sAthe sarakhAvavAnI duSTa ceSTA karatAM DA. gAMdhI lakhe che keH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtipUjA pUjA karanAra ane jaLa, caMdana, puSpa, dhUpa, dIpaka, akSata, naivedya, phaLa vigerenA jIvone jina bhagavAne sarakhA gayA che. te ekanI siddhi mATe bIjAne nAza (hiMsA) kema thAya? jema musalabhAne bekaDAne vadha karIne bakarI idamAM kurabAnInI bhAvanA bhAve che tema mUrtipUjAmAM pANI, phaLa, phula vigerene ghANa kADhIne karma kApavAnI bhAvanA bhAve che." - jinezvara bhagavAne ekendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhInA tamAma jIvone sarakhA gaNyA che e vAta barAbara che. paraMtu ekendriya jIvanI hiMsA karanArane ane paMcendriya jIvanI hiMsA karanArane sarakhA hiMsaka kahyA nathI. je sarakhA hiMsaka kahevAtA heta te deza virati ane avirati samyagadraSTi manuSya vaDe gRhakAryAdi AraMbhanA kAryamAM haMmezAM ekendriya onI hiMsA te jeTalI saMkhyAmAM thAya che teTalI saMkhyAmAM kasAIo vaDe paMcendriya jIvanI hiMsA thatI nathI. kasAI kadAca. rejanA pAMca pacavIsa bAkaDAne vadha karato haze paraMtu te divase kaI zrAvaka gRhastha pitAne rahevAnuM makAna baMdhAvate heya agara to dharma sthAnakanuM makAna baMdhAvatuM hoya temAM keTaluM sacitta jaLa teNe vAparyuM? sacitta pANInA eka biMdumAM asaMkhya apakAyanA jInuM tathA hAlanI vijJAnIka zedhathI siddha thayela eka pANInA biMdumAM 36450 trasakAyanuM (hAlatA cAlatA jInuM) astitva hovAthI cAlatA makAnanA kAmamAM vaparAyelA pANInA jIvenI saMkhyA keTalI thaI? kasAIe vadha karela bekaDAnI saMkhyA karatAM A vaparAyela pANImAM jInI saMkhyA vadhAre ke ochI? ekendriya ane paMcendriya jIvenI hiMsAmAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mUrti pUjA sarakhA hiMsaka kahenAra kahe ke te divase vadhu hiMsaka kasAI thayA ke A gRhastha ? kasAIne dekhIne te mANase tene krUra kaheze paNa gRhakArya mAM thatA ekendriya jIveAnI virAdhanAthI gRhastha pratye kasAI jeTalI ghaNA mANase nahi darzAve tenuM zuM kAraNa ? evA AraMbhanAM kAma karanAra gRhasthane tyAM sAdhu munirAja vaheAravA jaze paNa gRhastha karatAM ochI saMkhyAmAM paMcendriya jIvAne ghAta karanAra kasAIne tyAM munIrAja vaheAravA jase tA niMdAne pAtra banaze AnuM zuM kAraNa? A vicAra DA. gAMdhIne AvyeA hota teA prabhunI dravya pUjAne bakarI IdanI kurabAnInI bhAvanA joDe sarakhAvavAnI dRSTA ceSTA na karata. jinezvara devanI mUrtinI dravya pUjAmAM hiMsA--hiMsA ema bUmo pADI ane hiMsA vALI dharmakriyAnI bhagavAnanI AjJA hoI zake ja nahi evI kheATI dalIleA pUrvaka ajJAnI mANasAne uMdhu catu samajAvavA anekavidha prayatnAvALu lakhANa lakhyuM che ane jANe dayAne IjArA pAte ja lIdhA hoya ema pradarzita karyuM" che. paNa vAstavIka rIte hiMsA kone kahevAya te ja teo peAte samajatA lAgatA nathI. AgaLa sthApanA nikSepAnI hakikatamAM hiMsAnI vyAkhyA samajAvAI gaI che chatAM ahIM vizeSapaNe vicArIe. prabhunI dravya pUjAmAM hiMsA che ja nahi prabhunI dravya pUjAmAM keTalAka hiMsAne doSa mAne che. paraMtu te mAnyatA paNa khATI che kAraNa ke " jemAM jIva vadha thAya che te saghaLI kriyA hiMsaka ja che, athavA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA jIvane vadha thave tenuM ja nAma hiMsA che ema jainazAe kadI kazuM ja nathI." jainazAstra mujaba viSaya kaSAyAdinI pravRtti karatAM anya jIne prANa nAza thAya tenuM nAma hiMsA che. viSaya kaSAyAdinI pravRtti sivAya thatA prANuvyaparopaNa Adine paNa je hiMsA mAnavAmAM Ave te dAnAdi eka paNa dharma pravRtti thaI zakaze nahi. prAyaH evuM kaI paNa dharma kArya nathI ke jemAM hiMsA leza mAtra paNa nahAya. eTalA khAtara je dharma kArya tyAjya hoya te jagatamAM eka paNa kAryane upAdeya gaNI zakAze ja nahi. pratimA pUjanamAM vaparAtAM jaLa-puSpa -dhUpa-dIpaka vigere dravya sacitta hevAthI tenA vaDe thatI pUjAmAM ekendriya jIvanI hiMsAne deSa lAgavAnuM kahenArAo "daravAjA mekaLA ane khALe DUcA" nI kahevatane anusarI ahiMsAnA satya mArgathI cUkI jAya che. tevI mAnyatA dharAvanArAoe sAdhu lokenI pUjA paNa bhAvathI ja karavI joIe. seMkaDo kesagADI-gheDA-rela pramukha para caDhIne vaMdana karavA javAmAM zuM phAyade che? manathI ghare beThAM ja bhAvanA bhAvI levI joIe. paNa tyAM te DaoN. gAMdhI kahe che ke "keI tema karI (relve Adi dvArA) vaMdana karavA jAya te pApa kare teTaluM pApa ane dharmanuM kArya kare teTaluM saMvara nirjarA" te temanA gurU vaMdanathI saMvara-nirjarA karavA prathama musApharI dvArA hiMsA thaI tene teoe bakarI IdanI kurabAnInI hiMsA joDe kema na sarakhAvI? temanA gurUonI AhAra-pANI-vastra-ATha-pAtra-pATa vigerethI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUti pUrI dravya pUjA karatAM thatI hiMsAmAM temane jinezvaranI AjJAnA. ullaMghanane deSa nathI lAgate ane te hiMsAne ge zALAnI hiMsA joDe nathI sarakhAvatA, tyAM mAtra bhAva vaMdana ja nathI karavAmAM AvatuM te pachI temAM ekAMta nirjarA (karmakSaya) mAnanAra zrI jinamUrtinI draya pUjAmAM paNa hiMsAne doSa na mAnatAM nirAja zuM kAma nathI mAnatA mATe samaje ke A buddhivAdanA jamAnAmAM tamArI AvI prapaMcI buma nahi cAle! - sAdhu nadI utare-vihAra kare-gocarI kare-paDilehaNa kare ItyAdi kAryo kare che temAM paNa hiMsA dekhAya che te paNa temanAM pariNAma temAM hiMsAnAM nathI ane te kAmamAM bhagavAnanI AjJA che, jethI sAdhu zubha bhAvamAM vartatA hevAthI karma bAMdhe nahi. tema zrAvakane paNa prabhunI dravya pUjAmAM tathA sAdhune AhArAdi ApavAmAM zrI jinezvara bhagavAnanI AjJA che. ane temAM zrAvakanA pariNAma zrI devagurUnI bhaktinAM hevAthI anArI che. vaLI che. gAMdhI lakhe che ke - "sAdhu dravya pUjA nathI karatA tenuM kAraNa e che ke dravya pUjA sAvadya che. A uparathI sAbita thAya che ke bhagavAne te sAvadhA kriyAne niSedha karela che. chatAM mUrtipUjAne upadeza devAthI sAdhuo paNa karAvavuM ane karatA pratye anudana ApavAnI kaTimAM phasAyA che." | DaoN. gAMdhIe sAdhu dravya pUjA nathI karatA te uparathI dravya pUjAne sAvadya kiyA TherAvI dIdhI. paNa jarA vicAre to kharA ke amuka zubha kAma zrAvakane karavAnuM hoya te ja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TI. mUti pUjA kAma sAdhu mATe niSedhela hoya te zrAvakathI karAtuM te kAma tame sAvadya ja TherAvI deze? to juo! zrAvakane anukaMpAdAna devuM kape! vaLI raI pakAvI munirAjane vaherAvI bhakti karavAnuM kalpa ! A banne kAryo sAdhu munIrAjane karavAM kape nahi. to tamArI mAnyatA mujaba te A kAma sAdhu nathI karatA mATe sAvadya kAryo kahevAya. bhagavAne sAvadya kiyAne niSedha karyo che mATe zrAvake e anuMpAdAna ane rAI pakAvI munIrAjane vahorAvArUpa supAtradAna devAM joIe nahi. A siddhAMta pragaTa karaje. mATe ahiM vicAravuM joIe ke sacittAdinuM AraMbha tyAgeluM che tethI munIe dravya pUjA kare nahi. zrAvake e sarvathA prakAre AraMbha tyAgela nathI, mATe teo ja dravya pUjA karI zake. jema zrAvake sAdhuone AhAra pANI vaherAve che, temAM lAbha che te sAdhue raI pakAvIne bIjA munIne vaherAvI kema lAbha letA nathI tevI rIte dravya pUjAmAM lAbha che paNa sAdhuo karI zake nahi. jema sAmAyikavALA ane chUTA gRhasthamAM jeTalo phera teTalo ja sAdhuo ane zrAvakemAM phera samaje. te savalI matIe vicAravAthI tarata samajAya che. vaLI te kAryo sAdhuo pate jAte kare nahi paNa upadeza dvArA karAve ane anamedana kare. tevI rIte dravya pUjA paNa sAdhuo kare nahi paNa upadeza dvArA karAve ane anumedana kare. Do. gAMdhI pite jaina siddhAMta mAsika varSa-8 aMka-9 sapTembara 1954 nA pRSTha 359 meM lakhe che ke "zrAvaka jyAre saMsArI kAmamAM chUTa le che tyAre sAdhunI bhakti mATe chUTa lIe te temanA AcAranI maryAdAmAM che." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaTara mUti pUjA te pachI prabhunI dravya pUjAmAM chUTa le tene zrAvakanA AthAranI maryAdAmAM che ema kahevAmAM tamane zuM vAMdhe che? vaLI DaoN. gAMdhI pite jena siddhAMta mAsikanA upara mujabanA aMkamAM ja pRSTha 357 meM lakhe che ke - zrAvakane vyavahAra vepArI jevo che keTale lAbha ane keTaluM kharca e veLIne nake lIe paNa sAdhune A AcAra nathI." A pramANe Do. gAMdhIe zrI jina mUrtinI dravya pUjAne aMge paNa samajI levuM joIe. ane prabhunI dravya pUjAne hiMsAnA bahAne tyAga karavo joIe nahi. kAraNa ke zrI jina pUjAmAM pramAdanA adhyavasAya nathI paNa bhaktinA zubha adhyavasAya che ane tethI tene jaina zAstra mujaba hiMsA kadI paNa kahI zakAya nahi. keTalAMka kAryomAM pratyakSa hiMsA hovA chatAM paNa te te kAryone tevA prasaMgee AdaravAnI AjJA sAdhu munirAjane zA pharamAvI che. jemake - (1) ThANAMga sUtramAM tathA zrI bRhatkalpa sUtramAM kahyuM che ke -kAdavamAM tathA jalamAM khUMcelI sAdhvIne bahAra kADhatAM thaka sAdhu zrI jinAjJAne atikrame nahi. tathA sAdhu sAdhvInA pagamAM kAMTe ke khIle vAge athavA AMkhamAM raja paDe ane keI kahADhanAra na hoya te teo para spara kADhe. (2) zrI AcArAMga sUtramAM sAdhune nadI utaravAnI tathA khADAmAM paDI jAya te jhADanI DALI ke ghAsa vagere pakaDIne bahAra nIkaLavAnI AjJA che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 93 (3) zrI uvavAI sUtramAM kahyuM che ke ziSyanI parIkSA karavA sArU gurU tenA para beTA deSa Ape. sAdhune A pramANe adhika lAbha jANIne hiMsA lAge tevAM paNa kAryo karavAno hukama che te pachI zrAvakane dharma nimitta AraMbha karatAM pApa lAge ema kema bane? tevAM kAryone te bhagavAna zubhAnubaMdhi kahe che. jemake - sUryobha devanA sAmAnika dee bhagavAnane samavasaraNa Adi racI bhakti karavA IcchA batAvI, tyAre bhagavAne kahyuM ke-tamAre e dharma che. meM tathA bIjA tIrthakaroe AjJA Apela che. ItyAdi. eka jana pramANa jamIna sApha karavAmAM asaMkhyAtA vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya tathA bIjA jIvajatu Adine saMhAra thaI jAya chatAM bhagavAne te temAM devatAonI bhaktine pradhAna gaNI AjJA ApI che. (2) rAyapaNI sUtramAM citra pradhAna kapaTa karIne ghaDA deDAvI pradezI rAjAne zrI kezI gaNadhara mahArAjAnI pAse upadeza pamADavA laI gayo. temAM aneka jInA ghAta thayA chatAM zuddha pariNAmI hovAthI tene dharmanI dalAlI kahI che paNa pApanI dalAlI kahI nathI.. (3) tevI ja rIte zrI kRSNa mahArAje dIkSAnI dalAlI karI tene paNa dharmanI dalAlI kahI che paNa pApanI dalAlI. kahI nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 mUrti pUjA pradhAne zrI jitazatru pANIne sApha karavA (4) zrI jJAtA sUtramAM zrI subuddhi rAjAne samajAvavA sArUM gaMdA hiMsA karI te paNa dharmane vAste kahI che. (5) zrI mallinAtha svAmie cha rAjAne pratidhavA sArU meAhanaghara banAvI peAtAnA paranA meha haThAvavA sArU peAtAnA svarUpanI eka putaLI ubhI karI temAM hamezAM AhAra pANI nAkhatAM lAkhe| jIva utpanna thayA ane nAza pAmyA, chatAM tenuM pApa bhagavAnane lAgyuM nahi. te te te ja bhave mekSa sadhAvyA tethI jo pApa vRddhi thatI hota te teo tema kema kare ? ane karavA chatAM meAkSa kema maLe ? A pramANe AjJA sahitanAM kAmeAmAM svarUpe "hiMsA" hAya che, te paNa pariNAmanI vizuddhithI anubaMdhe "yA" che ema samajavuM joie. evuM kAI kArya nathI ke jemAM " dvavyahiMsA " na hoya paNuM zubha bhAvamAM vatAM thakAM dravyahiMsAnuM' pApa lAgatuM nathI. 7. e pramANe jinezvara bhagavAnanI dravyavaDe thatI pUjA zubha bhAva utpanna karavA dvArA saMvara ane nirjarAnuM kAraNa che dravyapUjA karanAra AtmAne te pUjA karavAnA ceAge jJAnAdi vividha dharmAMnI ArAdhanA thAya che. eTale hiMsAnA doSane AgaLa karI jinapUjAthI vaMcita rahenArA ke pUjAnA niSedha karanArA bicArA durbhAgI che. jina pUjAmAM dAnAdui dharmanI ArAdhanA. prabhu pUjAnA samayamAM puNyazAlI Asannasiddhika bhavya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUti pUjA jIne dAna-zIla-tapa-bhAvanI paNa amuka aMze jarUra ArAdhanA thAya che. te A pramANe TuMkamAM samajavI - prabhudevanI AgaLa cekhAne sAthie karIne naivedya mUke, AmAM prabhune akSatAdinuM dAna devAyuM ema samajavuM. ane A dAna mahA viziSTa phalane Ape che. suvarNapAtra samAna munIrAjane dAna devAthI zrI zAlibhadrAdi bhavya jIne aneka jAtanA lAbha maLyA, te A tethI adhika (caDhiAtA) ratnapAtra samAna prabhune dAna devAnuM phala vizeSa hiya emAM navAI zI? - pabhudevanI AgaLa naivedya dharanArA bhavya jIve evI uttama bhAvanA bhAve che ke-he prabhe! durjaya rasanendriyane vaza paDIne meM AvI miSTa tathA svAdiSTa vastuone cAkhavAnI lAlacamAM paDI bhava bagADyo, ane Ape te padA ne cheDIne nijaguNa ramaNatAne apUrva rasa cAkhe. mane teja paddhati ucita lAge che. ApanA pasAyathI tema thAya ema huM niraMtara cAhuM chuM. AthI samajAvyuM ke A pUjananA kAlamAM dAna ane bhAva dhamanI AMzika ArAdhanA thAya che, tema zIla ane tapanI paNa AMzika ArAdhanA thAya che. te zIla ane tapanI paNa AMzika ArAdhanA samajAya tevI sarala che. juo, pUjananA samaye prabhunI sAmeja najara rAkhavI joIe ema tivi inirikSA vize A pAThathI kahI zakAya. AthI AjubAju jevAne niSedha hovAthI ane prAye maunabhAva hevAthI asadAcAra (mithuna)nI bhAvanA lagAra paNa thatI nathI. kAraNake sArA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA nimittanA saMsargathI kubhAvanA thAyaja nahi. ema AMzika zIlanI ArAdhanA paNa thaI have AMzika tapanI ArAdhanA paNa vicArIe-khAte jAya ane pUjA karate jAya ema te bane ja nahi. mATe pUjananA samayamAM teTale aMze tapanI ArAdhanA paNa samAyelI che. A rIte dAnAdi cAranI ArAdhanA samajavI. vaLI prabhunA pUjana kAle amuka aMze bAra vratanI ArAdhanA thAya che te A pramANe prabhudevanI dravya pUjAnA adhikArI be jaNA hoya che. 1 avirita samyadraSTi. 2 dezavirati. Aja IrAdAthI maharSi bhagavaMte zrAvakanA 1 "darzana zrAvaka ane 2 vrata zrAvaka' ema be bheda pharamAvyA che. guNa sthAnakanA vicAre darzana zrAvakane cothuM avirati sammadraSTi guNa sthAnaka kahyuM che ane vratadhArI zrAvakane pAMcamuM dezavirati guNasthAnaka heya ema samajavuM. darzana zrAvaka jIva achavAdi navetAnA svarUpane jANakAra hoya che ane zrI jaina zAsanane ja parama kalyANakArI mAne che. vratadhArI zrAvaka tevI ja mAnyatA dharAvavAnI sAthe amuka aMze paNa virati dharmavALo (tyAga vRtti) hoya che. eTale pUz2a ne adhikArI e banne prakAranA zrAvake samyaktvanA dhAraka hoya che. evA zrAvake zarUAtamAM jinamaMdiramAM pese tyAre prathama "nisihI " ema belavA pUrvaka ghara vigerenA AraMbha samAraMbhAdine, tathA cAre vikathA ( rAjyakathA-bhaktakathA-dezakathA ane kathA)ne ane mArmika vacana-abhyAkhyAna vacana-apriya ane asatya vacana vigere balavAne tyAga kare che. ane prabhu maMdiranI thatI AzAtanA tyAga karIne pachI bIjI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUti pUjA nisihI belI dravyapUjA zarU kare, temAM maunapaNe tamAma kArya kare ane jarUra paDe nirdoSa vacana khapa pUratAM belI zakAya. A kArya purUM thayA bAda bhAvapUjAnI zarUAtamAM trIjI nisihI kahe che. A avasare pUjA karanAra bhavya zrAvakanuM jIvana mane gupti, vacanagupti, kAyaptimAM joDAya che. temaja pUjaka pAMce iMdriyone paNa kAbumAM saheje rAkhI zake che. tethI zabdAdi viSaya tarapha mana jatuM ja nathI. temaja - vapuzca vasanaM caiva, mano bhUmistathava ca / pUjo pakaraNaM nyAyyaM, dravyaM vidhi kriyA tthaa|| A pAThathI vastrazuddhi Adi sAta prakAranI zuddhi jALavavI joIe. zarIre khaNuM zakAya nahi, thuMkAya nahi, temaja keIpaNa prakAranI lagAra paNa (zIlabAdhaka) kAma (zRMgAra) ceSTA vagere thaI zake ja nahi. AvI rIte traNagupti vagere vartana jALave teja sAcI nisihI kahevAya, te sivAya nahi. ema traNa nirisahInI sUcanAthI samajAya che ke amuka aMze Azrava na sevavA e niyama jaLavAya che. A tamAma bInA sUkSama draSTithI vicArIzuM to samajAze ke A pUjanakAlamAM prANAtipAta viramaNa Adi pAMce aNuvratanI AMzika ArAdhanA rahI che. temaja pUjananA samaye tiviti nirotta vi eTale traNa dizA jevAne tyAga karavAnuM hoya che eTale prabhunI sAmeja jevAnuM hoya che, AjubAju vagere tarapha najara karAya ja nahi. ethI samajavuM joIe ke chaThThI vratanI paNa ArA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA dhanA thAya che. temaja pUjA TAIme bhega-upabheganA vyApAranI ciMtavanA balavuM vagereno sarvathA niSedha karAya che. ema sAtamA vratanI paNa ArAdhanA thAya che. tathA pUjananA avasare ja sAta prakAranI zuddhi jALavavA pharamAvyuM temAM manazuddhi jaNAvI. A badhA prakAro vicAratAM jaNAya che ke pUjanaDAle ArtadhyAnAdi thAya nahi. pramAda sevAya nahi, pApamaya upadezAdi karAya nahi, ema AThamA vatanI paNa ArAdhanA thAya che. bhAva pUjAnI zarUAtamAM trIjI nisihI bele ethI pUjaka samaje che ke mAre sAvadya vegane niSedha che, ane sAmAyikanuM svarUpa paNa tevuM ja kahyuM che ema pUjAnA TAIme navamA vratanI paNa AMzika ArAdhanA thAya che. pahelAM kahyuM ke-pUjAnA avasare prabhunI sAme jevuM. bAkInI traNa dizAmAM na jevuM, AthI dizAne saMkSepa karyo ane traNa nisihImAM bIjI ane trIjI nisihI kahetI vakhate pUrvanA Azrava niSedhane sakeca karAya che, jethI vratane saMkSepyA. ema pUjakAle e baMne rIte dazamA vratanI ArAdhanA thAya che. prabhudevanI pUjA karatI vakhate AhAra abrahma (maithuna) vagerene niSedha te heyaja che. AthI agIAramA vatanI AMzika ArAdhanA thAya che. jyAre aMgapUjA karIne uttama zrAvake apUjA kare che te vakhate prabhunI AgaLa naivedya vagere mUke che. A ranapAtrane dAna dIdhuM kahevAya. ema bAramA atithi saMvibhAga nAmanA vatanI paNa dezathI ArAdhanA thAya che. vaLI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA jinezvaradevanI pUjA karavAmAM sAmAyikAdI cha AvazyakanI paNa sAdhanA thAya che. prathama jaNAvyA mujaba bhAvapUjAnI zarUAtamAM trIjI nisihI bolavAthI sAmAyikanA svarUpamAM AvI jAya che eTale sAmAyika nAme prathama Avazyaka thayuM. cityavaMdanamAM legassa sUtra bAlavAvaDe cauvisa nAme bIjuM Avazyaka thAya che. * tyArabAda caiityavaMdana karatAM "jAvaMta kevisAhu" sUtra vaDe gurUvaMdana nAme trIjuM Avazyaka thayuM. - tyArabAda bhAvavAhI stavana vaDe pUjaka pitAnA pApa kRtyane pazcAttApa kare che te pratikramaNa nAme cothuM Avazyaka thayuM. pachI jayavIyarAya-arihaMta ceIANaMtassauttarIannagdha kahyA bAda kAusagga karAya che te pAMcamuM Avazyaka thayuM. tyArabAda prabhudeva sammukha yathAzakti paccakakhANa karAya che te chaDuM Avazyaka thayuM. A mahA lAbhadAyaka pUjanakALa che ema samajIne uttama bhavya zrAvakee trikAla jinapUjA karI mAnavabhava saphala karavuM joIe. mUrtipUjA anAdinI che tenI sAbitI mUrtipUjA anAdinI che tenI puSTimAM nIce mujaba dharmonA dAkhalA che. bauddhadharma ke jenA utpAdaka gautama muni Azare be Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 mUrtipUjA aDhI hajAra varSe upara thaI gayA. temanAthI bauddhadharma cAle. temAM AjasudhI mUrtipUjA cAlI Ave che. te dharmanI dareka zAkhA mArA samajavA mujaba mUrtipUjA mAnavAvALI che. bauddha dhamIonI saMkhyA duniyAmAM sahuthI adhika che. temAM mUrtipUjA asalanI che. tethI te dharma jyAre utpanna thaye tyAra pahelAM hiMdustAnamAM mUrtipUjA avazya levI joIe; enuM kAraNa e che ke-e dharma jyAre hiMdustAnamAM utpanna thaye te vakhate je mUrti pUjA nahi mAnanAranI saMkhyA hatA te te vakhatanA be matanI carcAnA graMthe paNa lakhAyA heta; paNa tevA keI graMthe te vakhatanA hoya tema jaNAtuM nathI. mATe te mUrtipUjAnI zarUAta asalanI hovI joIe. punaH hiMdustAnanA bIjA dharmo tarapha najara karIe chIe te vedane mAnanArAM keTalAM eka darzane junA vakhatamAM che. rAma, kRSNa, mahAdeva vagere mahAtmA purUne paramezvara yA paramezvaranA avatAra mAnavAmAM Ave che. e dharmane mAnanAranI saMkhyA paNa hajAro varSathI A bharatakhaMDamAM cAlI Ave che, teo paNa asalanA mUrtipUjaka hevA joIe. tenuM kAraNa paNa eja che ke te vakhate mUrti pUjA mAnanAra ane nahi mAnanAra evA be mate A bharatakhaMDamAM hatAja nahi. je heta te bane tenA paraspara khaMDanamaMDananA graMtho paNa vidyamAna heta; parantu hajAra be hajAra varSo pahelAMnA ItihAsa jotAM temAMnuM kaMIpaNa jaNAtuM nathI. A bharatakhaMDa je ghaNe bhAge Aryadeza kahevAya che, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 11 te Arya purUSanI dharmabhUmi che, ane meTA dharmonuM mULa sthAna che. A dezanA dharmomAM jevuM tAttvika jJAna samAyeluM che tevuM bIjA dezanA dharmomAM bhAgye ja haze. kAraNake pUrva . bhiva-Abhava-bhaviSyabhava-svarga-naraka mekSa-punya --pApa-jIvaajIva vagere samajAvanAra karma vigatanuM zAstra jevuM A dezanA dharmomAM che tevuM bIjA keIpaNa hiMdustAna bahAranA musalamAna-krizcIyana-jhoresTrIana-rAhudI vigere dharmomAM nathI, khudA jIvane mAre che ane banAve che, tene karma mujaba naraka-svargamAM nAkhe che, paNa A jIva pUrvabhavamAM A hato ane AvuM karma karyuM tethI A bhava pAmyo tevuM jJAna nathI. mATe A dezanA dharmomAM (upara kahI gayA mujaba hiMdu bauddha tathA jaina dharmomAM) mUrtipUjA asalanIja hatI ane A bhAratabhUmimAM prathama mUrtipUjA nahi mAnanAra kaI hatuMja nahi. - A AryabhUmimAM moTe dharma jaina nAme che. te dharmanA mANasanI saMkhyA hAla je ke theDI che paNa pahelAM te karaDe mANasanI saMkhyA hatI. vaLI jonanI saMkhyA hAlamAM thoDI hovAthI te dharma nAsune che ema samajavuM nahi. kAraNake te dharmanA jeTaluM sAhitya (the bIjA keIpaNa dharmanuM bhAgyeja jovAmAM Avaze, e dharma paNa A AryAvartamAM meTe dharma che. ane te anAdi kALane che, ane temAM mUrtipUjA paNa anAdinI mAnelI che. kharI rIte pUcho to mUrtipUjAnA upadezake jenaja che, ane temAMthI mUrtipUjA sarvatra phelAve pAmI che, tethI je jainadharma anAdine kare Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 mUrtipUja te mUrtipUjA paNa anAdinI samajavI. svAmI dayAnaMda sarasavatInA kathAnaka uparathI paNa siddha thAya che ke jaina dharmamAM mUrtipUjA anAdinI che. dayAnaMda sarasvatIe kahyuM che ke-adhAthI pahelI murti pUjAne prAraMbha jenIthI thayo che. ane jainetara lekenI mUrtipUjA janInuM anukaraNa che. je A vAta satya hAya te AjanI zeghaLanA kAmakAjane pariNAme bhUgarbhamAMthI IsvIsanathI paNa pAMca hajAra varSa pahelAMnI mUrtio upalabdha thAya che te jenenIja samajavI. A rIte mUrtipUjA prAcina che ke arvAcIna che te dareke samajI levuM joIe. . Ine koI prakAre paNa mUrtipUjAne dareka anusare che A jagatamAM mUrti nahi mAnanAra keI prANI nathI. ane jeo mukhethI phakta pikAra kare che ke ame mUrti nathI mAnatA teo avazya ThagAya che ane bIjA bheLA . prANIone paNa Thage che. haThAgrahI ane alpajJAnInI sabatane lIdhe zAstranA rahasthane jANyA vinA pitAne paMDita mAnI pratimA-mUrtinI pUjA bhaktithI kaI paNa phaLa maLatuM nathI evuM belanArA pUrvAparane vicAra kaMI karatA nathI ane keI niSpakSapAtI zAstrajJa gurUnI caraNasevA karI satyamArga meLavI zakatA nathI te aphasa che. paNa temAM kAMI Azcarya nathI, kAraNa ke A jagatamAM kusaMgati vicArazIla manuSyane paNa bhUlAvAmAM nAkhe che, keTalAka matavALA kahe che ke ame mUrtine mAnatA pUjatA nathI paNa teonuM e kahevuM vyartha che. kAraNa ke te saMbaMdhamAM teo dareka rItabhAta kare che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 103 AkAra karyA vinA kAI ne cAlatuM nathI. AkAra yA smRti vinA vastu paNa yathArtha samajI zakAtI nathI. mUrtine mAna Ape che chatAM teo kahe che ke ame mUti mAnatA ja nathI e eka jAtanI pIThAI che. teo kadAca ema kahetA hAya ke ame amArA devanI mUrti mAnatA nathI, teA te vAta keTaleka aze satya mAnI zakAya, paNa sarvathA mUrti mAnatA nathI ema kahe te te taddana khATu che. keTalAkane tA smRti-sthApanA e zabdo sAthe ja jANe verabhAva hoya tema teo make che ke " jaDane mAne te jaDa ja hAya " e rIte te akavAda kare che kharA, paNa vaNukamAM te emane kakko leza mAtra cAlate nathI. kAraNa ke teo paNa duniyAdArImAM keTaleka aMze mUrti-pratimA-AkAra-khAvalAM vagerene mAna Ape che te vicAravAthI samajAze. dd AjanA jamAnAmAM phATAnA dekhAva ghera ghera jovAmAM Ave che. rAjA ane prajA save AnaMdathI phATA paDAve che. temaja duniyAmAM je sArA nAmAMkti gRhasthA rAjA vagere thaI gayA che tenAM AvalAM (mUtiyA ) ubhAM karavAmAM Ave che. AgaLanA jamAnAmAM zUravIra purUSonA pALIyA rastAmAM ThAma ThAma ubhA karavAmAM AvatA, temaja devAne mATe paNa pAta peAtAnA devAnAM pagalAM tathA mRtiyA kAtarAvavAmAM AvatI, ane te bhUtiyA mATe paththaranAM meTAM maMdiro paNa banatAM hatAM te pramANe Aje paNa karavAmAM Ave che. phoTo cA bAvaluM hoya tene mAna ApavAthI te khAvaluM cA phATe jenA hAya tene ja mAna ApavA marAmara samaje che tathA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 104 te khAvalA cA phATAne IrSyAthI kAI nukasAna kare, gALe ele te te phATA yA khAvaluM jenuM heAya te nararatnane apamAna ApyuM samaje che. eTale sAkSAt manuSyane je Adara thAya che tevA ja Adara te phATA yA mAvalAnA thAya che. dezanA cinhanA dhvaja pharakAvatAM nAgirakA tathA adhikArI varga dhvaja vaMdana kare che. gheADAM varSo upara dayALu mahArANI vikaTAriAnA bAvalAne kaI e apamAna karyuM hatuM te khakhatamAM AkhI prajA te madamAza upara nArA ja thaI hatI. ane mAvalAne mAna ApanArane rAjya bhakta tarIke gaNatA hatA. vaLI kAI ThekANe rAjisaMhAsana athavA rAjayanI eka talavAra (rAjya nizAnI ) mUkavAmAM Ave che, tyAM AvanAra prajA teja vastune mAna Ape che te te khuda rAjAne mAna ApyuM samajAya che, ne te Asana para nahi besatAM AsananI sanmukha besAya che. vaLI keTaleka ThekANe te haMmezAM tA gAdIne namaskAra karI aMdara praveza karAya che. e pramANe rAjyanA cinhane mAna ApavAthI khuda rAjAne mAna ApyuM samajAya che te devanI mUrtine mAna ApavAthI je devanI te mUti che, te devane ja mAna ApyuM ema samajavAmAM mUrti phreSiene zuM aDacaNa che? rAjAnA phATA hoya te A rAjA che ema khAlAya che, temaja pitAnA phoTA hAya tA A pitA che, mAtAne phATA hAya te A mAtA che ane srInA phoTo heya te A strI che ema khelAya che. mUrtine mAnanArA ja e pramANe khele che eTaluM nahi paraMtu mUrtine nahi mAnanArA ane mUrtinA ati dveSIe paNa upara pramANe ja khele che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 105 mUrti pUjA nahi svIkAranArane bhagavAnanuM bhajana paNa thaI zake nahi tA have Izvara bhakti kayA mArge karavI ? zaktine je je mAga jovA jaIe chIe te te mAga mAM dareka ThekANe amuka amuka prakAranI smRti pUjA te rahelI ja che. juo! tadAkAra ane atadAkAra ema be prakAranI smRti che. temAM amuka jaDa vAcetana padArthanA jevA AkAra hAya che tevA AkAranI je mUrti karavI te tadAkAra mUrti kahevAya che, ane amuka jaDa vAcetana padmAne jeve AkAra che tethI judA AkAranI kRtrima yA akRtrima vastumAM te jaDa vA cetana padArtha mAnavAneA saketa karavA te atadAkAra bhUti kahevAya. jema khALakeA lAkaDI upara besI te lAkaDIne " mArA gheADA che" ema mAne che teA te lAkaDI gheADAnA AkAra vALI nahiM hAvA chatAM mALakIe te lAkaDIne ghoDA mAnavAnA sa Mketa karyAM te lAkaDIe gheADAnI ataddAkAra mUti kahevAya. A punaH tadAkAra mUrtinA paNa 1 zarIrI tadAkAra 2 azarIrI tadAkAra e be bheda che, temAM jIvatA manuSyAdinA mukha hasta paga vagerenA jevA AkAra che tevA AkAranI dhAtu pASAdinI mUrti ke chabI banAvavI te zarIrI tadAkAra mUrti, ane vidyamAna manuSyAdinA zarIrane athavA mUrtinA AkAra je ApaNA potAnA hRdayamAM rahe che, jemake amuka mANasa yA padArtha A raMganA ATale uMcA AvuM mukha hAtha-paga-netra vagere je hRdayamAM dhyAna gocara thAya che te azarIrI tadAkAra mUti kahevAya che, arthAt pUrva draSTa Jain Educationa International : For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 mUrti pUjA je padAnuM smaraNa karatAM te paTTAnu je pratibiMba hRdaya AgaLa khaDuM thAya che te azarIrI tadAkAra mUrti kahevAya che. e AkAra ( pratibiMba-mRti -chabI ) mananI sakalanAnA che ane te bahu thADIvAra TakavAvALeA che. temaja atadAkAra mUrtinA paNa 1 zabdAtmaka-2 varNAtmaka ane 3 taddagRtirikta e traNa bheda che. tyAM eka vA aneka akSaranA banelA amuka jaDa vAcetana padAtha ne oLakhavA mATe sa Mketa karAcelA je zabda meAlavAthI athavA sAMbhalavAthI te jaDa vA cetana padArthIne ApaNane edha thAya te zakhsa te jaDa vA cetana padArthanI zabdAtmaka aMtAkAra mUrti kahevAya che. jemake Izu-jarathAtI--allA-kRSNa--gADa-ma hA vI2 ItyAdi zabdo AlavAthI ke sAMbhaLavAthI te te padArtha ne oLakhI zakIe chIce. mUrtine nahi mAnanArAene paNa e zabdAtmaka kRti sivAya cAlatuM ja nathI, kAraNa ke mUrti nahi mAnanArAe paNa peAtAnA ISTa deva gurUnAM nAma japavAthI avazya lAbha mAne che. have jo vicAra karIye tA mAluma paDaze ke ISTa deva gurUtu' nAma japavuM te zabdarUpa che; ane zabda teA jaDa ane thuMkavALA mukhamAMthI utpanna thayelA, gheADIvAra TakavAvALA, ane devagurUnI oLakhANa mATe sa'keta karAyelA che chatAM te devagurUnA zabdajApa karavAthI te mATe lAbha thAya ane devagurUnI sadRza tadAkAravALI dhAtu pASANunI jaDa mUti kaI lAbha karanArI na thAya ema kahevu e keTaluM badhuM aghaTita che! kAraNa ke jema devagurUnI mUrti jaDa che tema devagurUnA zabdajApa paNa jaDa che, te ekamAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 107 lAbha ane ekamAM geralAbha kema mAnI zakAya? have amuka jaDa vA cetana padArthane oLakhavA mATe saMketa karelA amuka AkAramAM lakho te (lakhavAne mATe saMketa karAyelA AkArarU5) lipivarNAtmaka atadAkAra mUrti kahevAya. emAM a, I, , ka, kha, ga, ItyAdi (lakhavA mATe) saMketa karAyelA AkArarUpa lipio paNa aneka prakAranI che. temAMthI harakoI lipithI amuka jaDa vA cetana padArthane oLakhavA sArU je zabda lakhAte heya te zabda lakhavAthI athavA vAMcavAthI te te jaDa vA cetana padArthane bodha thAya che. mATe te lipi te jaDa vA cetana padArthanI varNAtmaka mUrti ja kahevAya che. jemake paramezvara God e traNa lipimAM lakhAyelA AkAre paramezvarane oLakhAve che ane muMbaI kuMvara Bombay e traNa lipimAM lakhAyelA AkAra samudra kinAre AvelA samRddhivALA muMbaI zaherane oLakhAve che, mATe e paramezvara ane muMbaIne oLakhAvanA saMketika AkAre te varNAtmaka atadAkAra mUrti che. punaH asadaza AkAravALA dhAtu pASANAdikamAM devAdikane Apa karI devAdhirUpe mAnIye te (tavyatirikta) mUrtirUpa trIjA bhedanuM varNana prathamanA bIja mULa bheda vakhate kahI gayela che. A mUrti vinA paNa jagatane vyavahAra bilakula cAlI zakatuM nathI. AvI rIte AkhA vizvane vyavahAra ane dharma e-be-mRtine AdhAre che chatAM haThavAda karI mUrti mAnatA nathI ema kahevuM te kevaLa dhIThAI che. vaLI e lipinA gujarAtI lipi zAstrI lipi baMga lipimarAThI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 mUrtipUjA lipi-IMglIza lipI-phArasI lipivagere aneka bheda che. e lipi vinA eka bIjAne oLakhAvavuM belAvavuM vagere kAmakAja karavuM muzkela che. vaLI amuka hakIkatanI saMjJA karavAmAM Ave che te te saMjJAne sarvaka teja hakikata rUpe samaje che, jemake "paMkaja" e zabdane zabdArtha karIye te paMka" eTale kAdava temAM "ja" eTale janmela (utpanna thayela) te "paMkaja" kahevAya. have je vicAra karIye te kAdavamAM bIjI paNa ghaNI cIje ghAsa vagere utpanna thAya che, tethI te sarva cIne paMkaja zabdathI oLakhavI joIe tene badale mAtra kamaLaneja paMkaja zabdathI oLakhavAne saMketa bAMdhela che te te pramANe sarva manuSyo paMkaja zabdathI kama-Lane ja oLakhe che tenuM kAraNa "paMkaja" e kamaLa padArthanI zabdAtmaka atadAkAra mUrtija che. temaja te zabda lakhavA vAMcavAthI je baMdha thAya che tenuM kAraNa varNAtmaka atadAkAra mUrti che. mATe samajavAnuM e che ke uparanA bane bhede jema te padArtha oLakhAvavAmAM avazya upayogI che, tema dhAtu pASANAdikanI tadAkAra mUrti paNa te padArtha oLakhavAmAM avazya upayogI che. guNasmRti mATe mUrtipUjA darekane mAnya che guNI purUSanA guNanI smRti mATe ane te guNe pitAnA AtmAmAM keLavavA mATe guNa purUSonI mUrtinI niSkalatA haiI zake ja nahi. mUrti pAsethI kaMI vastu mAgavI hAya agara pratyakSa rIte kaI madada kare tema tene madadanIsa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 100banAvavI hoya te te prayatna vyartha che mUrti nahi mAnavAvALA kadAca e dhyeye mUrtine niSedha karatA haze paNa evA dhyeyavALA guNa smaraNane mATe te mUrtipUjA svIkAre che. eTale je dhyeyathI jene mUrti pUjA kare che e dhyeya siddha karavAne mATe jagatanA mUrti virodhaka paMthamAMthI kaI paNa InkAra karI zake tema nathI. e rIte InkAra karanAra hoya te jana samAjamAM sthAnakavAsI bhAIo tarIke kahevAteja vaga che. jo ke AMtarIka rIte te teo paNa pheTA Adine guNa smRti mATe te svIkAra kare ja che. paraMtu mAtra jinezvara devanI mUrti mATe temane zreSa che. dunIyAmAM mUrti virodhaka tarIke kahevAte vaga musalamAne-kabIra-nAka-rAmacaraNa-IsAIo vIgere guNa maraNa mATe ane guNo keLavavA mATe paramAtmA sivAya temanA matanA prarUpakonI mUrtio sthApanAo vagere rAkhe che. ane e leke mAne che ke jaDa evI mUrti ke citra pAsethI kaMI - vastu na meLavI zakAya paNa guNanI smRti karavAmAM te cokkasa nimitta kAraNa thAya che. te kevI rIte mUrtio rAkhe che te AgaLa hakikata kahevAse che te pramANe vItarAga devanA guNe keLavavA mATe vItarAga devanI mUrti kema nirarthaka gaNAya? guNa keLavavAnuM AnA jevuM sahelAmAM raheluM anya kaI sAdhana A kALamAM nathI. kabIra-nAka-Isu ke dayAnaMda sarasvatI Adie mUrti pUjAnuM je khaMDana karyuM hoya te mUrtine nAme pageMdriya jIvonI ghora hiMsA thatI hovAthI keTalAka tevA sthAnamAM zarAba (dArU) Adi kephI vastuo Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -110 mUrtipUjA uDAvavA vaDe tephAna macAvatA hovAthI ane evA prakAranI mAnavatAne bhraSTa kare tevI AcaraNa mUrti pUjAnA nAme karatA hevAthI teoe te paMthanI mUrti pUjA pratye virodha darzAvyo hite. paNa mUrtipUjA vidhinA teonA dhyeyane khyAla karyA vinA guNasmRti mATe jinezvaradevanI mUrtipUjAno virodha to lukAzAhe jaina samAjamAM pahelavahele uThAvyo. upara kahelA mUrti vireAdhake paNa guNavAna mANasanA phaTA-mUrtio-bAvalAMne satkAra kare che. mAtra temanA devanI mUrtine nathI pUjatA tenuM kAraNa zuM che? e khyAla lokazAhe vicAryo hota te temane jinezvaradevanI mUrtipUjAne virodha uThAva paData nahi. have jina pratimAnuM pUjana zA mATe che te jenArane cokakasa ema lAgaze ke sthAnakavAsI jaina sivAya anya jeoe mUrti pUjAne virodha je dayeyathI karyo che temAMnuM keI kAraNa jina pratimAnA pUjanamAM nathI. mATe tevAo jinapratimApUjananA virodhI gaNI zakAca ja nahi. jinapratimAnI bhakitadvArA AtmaguNa prApta karavAnA che jainazAsanane pAmelA AtmAone jinamUrti pAsethI kaMI dravyanI prApti karavAnI nathI, kintu ! jinamUrtine nimitta rUpa banAvI samyagdarzanAdi dharmanI prApti pitAnA AtmAmAMthI ja pragaTa karavAnI che. jema sAkSAta tIrthaMkara paramAtmAnI temanA mULa AkAranI vidyamAna avasthAmAM temanI sevA bhaktithI samyagradarzanAdi guNene AvaraNa karanArAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 111 AvaraNe! khaseDI zakAya che ane AvaraNu khaseDavAthI jema peAtAnA AtmaguNAne pragaTAvI zake che, tema tItha kara paramAtmAnI avidyamAna avasthAmAM temanI pratimAnI sevAbhakitadvArA paNa samyagdarzanAdi guNAne AvaranArAM AvaraNAne haThAvI AtmaguNAne avazya pragaTAvI zake che. prasanna karavAnI jarUra na heAvAthI pratimA pUjananI niSphaLatA che ja nahi sAkSAta tI'kara paramAtmAnA dehathIja temAM cetanapaNuM hAvAthI sevApUjAnA phUlathI samyagdarzanAdi guNAnI prApti thAya che paraMtu pratimA jaDa hAvAthI tenI sevA pUjAthI te guNAnI prApti thatI nathI AvuM mAnanArAo ke kahenArAo vItarAga jinezvara kAne kahevAya teja purU' samajyA nathI. kAraNake jinezvara paramAtmAnI prasannatAnA AdhAre pUjAnuM phUla levAnuM nathI. jinezvare te prasanna ke aprasanna thatAja nathI, ane prasanna ke aprasanna thAya te jinezvara kahevAya nahi prasanna karavAnI jarUrIyAta hoya to jina pratimAnuM pUjana niSphaLa nIvaDe, paraMtu ema te che nahi. jainazAsanamAM paramAtmAnI sAkSAta avasthAnI pUjA paNu pUjayanA zubha pi AmanA AdhAre phaLa Ape che. jyAM sudhI pUjaka temanA pratye ArAdhaka manedizAvALA banatA nathI tyAM sudhI te kAMI paNa phaLane meLavI zakatA nathI. pUjakanA zubha parijIAmathIja pUjakane taravAnu che, e zubha pariNAmanI jAgRti mATe jinezvaranA sAkSAta deha jema vadana-pUjana-namaskArAdi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 mUrti pUjA dvArA nimitta bane che tema jinezvaranI pUjA ItyAdi dvArA pUjakanA pariNAmanI nirmaLatA ItyAdine sAdhI zakAya che. zrI vItarAganI sAkSAta-upAsanA-pUjA paNa jema zrI vItarAgane leza mAtra upakAra karanArI nathI ane tema chatAM jema pUjakane mATe te upakAraka thAya che, tema zrI vItarAganI pratimAnI pUjA-sevA-bhakti paNa zrI vItarAgane kaMI paNa lAbhadAyaka nahi hovA chatAM pUjakane te avazya lAbha kare che. kAraNake e dvArA pUjakane guNa bahumAna, kRtajJatA, vinaya ItyAdi guNonuM pAlana avazya siddha thAya che. deSa nivAraNa ane guNaprApaNa AdinI preraNA paNa avazya thAya che ane e ekaeka kAraNe anaMtI karma nijerAne sAdhI ApanAra che, mATe jema sAkSAta tIrthaMkaranA dehanI pUjAsevAe samyagdarzanAdi guNanI prAptinuM nimita che tema tIrthaMkara paramAtmAnI mUrtinI pUjA-sevA paNa te guNenI prAptinuM nimitta che. vastu svarUpa samajavA mATe AkAranI jarUra raheja. anupasthita pratyeka vastunuM yathArtha svarUpa kevaLa tenA nAma dvArA jANI zakAtuM nathI paraMtu AkAra dvArAja jANuM zakAya che. jema eka sarakhI saMkhyAnI bAdabAkI karatAM kAMI rahetuM nathI (jemake pacIsamAMthI pacIsa bAda karIe te kaMI bAkI rahe nahi te chatAM 00 be mIMDAM mUkAya che) te paNa kAMI rahe nahi te jaNAvavAne mIDuM mUkIe chIe, eTale je kAMI nathI te paNa tene jaNAvavA mATe mIMDAM rUpI AkRti mUkAya che. te pachI je nirmaLa svarUpavALA, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 mUrtipUjA thayA jemaNe ghaNA mANasone tAryA tevA prabhunI te pratimA jarUra kharekhara upayogI che. 'jina pratimA pratye jema prema vadhAre tema saMvara nirjarA vadhAre. - jema jema jinezvara bhagavAnanI pratimA pratye premanI vRddhi ane zraddhAnI sudraDhatA tema tema te pratimAnI pUjana bhaktithI saMvara ane nirjarA vizeSa paNe thAya che. kAraNake prema ane zraddhAnA baLe guNaprApti tarapha AgaLa vadhavA AtmA utsAhavaMta thAya che. haMmezAM jinapUjA karanArane thatA lAbha. haMmezAM jinapUjA karanAra AmA jinezvara prabhu pratye parama rAgavaMta bane che, ane AtmaguNe pragaTa karavAnI tamannAvALe bane che. AvI rIte uddabhavelI tamannAthI aneka vidha anIti bharyA apakRtya karavAnA saMskAra AtmAmAMthI dhIme dhIme nAbuda thAya che, ane AtmA pApabhIru bane che, vaLI haMmezAM pUjA karanAranuM thoDuM ghaNuM paNa dravya reja zubha kSetramAM kharacAya che. tIrthayAtrA karavAnI bhAvanA paNa pragaTe che, ane tIrthayAtrA karavAthI cittanI nirmaLatA, zarIranI nirogItA, dAna-zIla-tapabhAvanI vRddhi ItyAdi mahAna lAbha prApta thAya che. zarIranI mAMdagI AdinA kAraNe prasaMge sevApUjA na thAya te paNa niraMtara pUjA karanAra AtmAnuM dhyeya pUjAmAM ja rahetuM hovAthI kadAcita maraNa thAya te paNa jIvanI zubha gati thAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 mUti pUja mUrtipUjA pratye arUci dharAvavAthI thatuM nukasAna zrI jinezvara bhagavAnanI mUrtipUjAne nahi mAnya. karanArAo jinezvara devanI dravyapUjAthI vaMcita rahe che, jethI temanA dravyane samyaktva prApta karavAmAM ane karAvavAmAM mahAna sAdhanabhUta zrI jinamaMdiranA kAryomAM thatA vaparAsa baMdha thaI jAya che, ane zrI jinamaMdire jaIne prabhubhakti nimitte pitAnA samaya ane dravyane sadupayoga karanAra puNyavAna AtmAonI TIkA ane niMdA karavAnuM kArya vaherI ghora pApa upArjana kare che, ane tethI tevA AtmAone bodhi durlabhatAdi mahAna deSanI prApti thAya che. saMsAravRddhi karAvanAra mUrtipUjananI zaMkAnA kadA grahano tyAga karavo joIe. anaMtakALathI bhavacakramAM bhramaNa karatAM mAnava bhavAdi uttama sAmagrI maLI che. temAM jina pratimAmAM zaMkA rAkha nAra athavA nahi mAnanAra pAchA anaMtakALa bramaNa kare che. sUtrane eka akSara utthApana karanArane anaMta saMsArI kahyo che, te pachI ThekANe ThekANe sUtramAM kahelA jina pratimAne vaMdana karavAnA tathA pUjA karavAnA adhikArane usthApana karanArAone keTalo saMsAra vadhI jAya te sUma buddhithI vicAravuM joIe, prathamathI pakaDI rAkhela te amArAthI kema mUkAya tevA khoTA kadAgrahamAM muMjhAI rahevAthI AtmAne bhavacakramAM narakAdi durgatinA asahya duHkha sahana karavAM paDaze. kadAgraha mukavAmAM to duHkha leza mAtra thatuM nathI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUti pUjA 115 paraMtu uTe AnaMda prApta thAya che, AtmAmAM navIna jAgRti Ave che ane bhavabhramaNa naSTa thAya che. mUrtividhake prabhunI AjJAne virodha kare che. jinazAsana pAmelAomAM mUrti nahi mAnanArAo batrIsa AganI paNa niyukti-bhAgya ane cUrNi Adine nahi mAnatAM tethI virUddha svakapala kalpita TakA ane TabAo ke rAsAe Adi banAvI svaparane anarthanI bhayaMkara gartAmAM DubAvanArA bane che, vaLI pitAnuM daMbhIpaNuM pragaTa na thaI jAya te khAtara batrIsa AgamamAM darzAvelA mUrti pUjAnA maMDita pAThene uDAvI daI jinezvara bhagavAnanI satya AjJAne virAdhaka bane che. vaLI aneka kUtarko dvArA pratimAne jaDa savarUpa kahI tenI nirUpayegItA samajAve che. AvI rIte tevA loko aneka vidha apakArIo banI samasta saMsAranA adhapatananuM kAraNa bane che. mUrti vidhinA virodha pracArathI samAjane thatuM nukasAna." mUrtipUjAnA virodhI upadezake pitAnI kadAgrahita durgati dAyaka mAnyatA prasarAvI tevA unmArgagAmI paMthakanI vRddhi karavAne mATe mAna apamAnanI darakAra karyA vinA aneka sthaLoe alpajJAnI ke anabhijJa zrAvakethI vAsita pradezamAM vicarI bheLA lekene pitAnI vAjALathI bhramaNAmAM nAkhI mUrtipUjAnI zraddhAne naSTa karAvavA uparAMta suvihita sAdhu purUSanA niMdaka banAve che. AthI ekaja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUja dharmane mAnanAra vyaktiomAM dharma nimitte kusaMpanAM jherI bIje vavAya che. zrI jaina saMghanA ekyane moTo phaTako paDe che, jethI aiyatA pUrvaka cAlatI aneka dhArmika saMsthAene paNa dhakko pahece che jethI jaina dharma pratye jene tanuM je AkarSaNa hoya che te kudaratI ghaTI jAya che. bhArata varSamAM vikramanI soLamI sadI pahelAM jaina samAjanI sthIti bahuja unnatibhUta hatI. aneka vAra vividha prakAranAM AkramaNe itara samAja taraphathI AvyAM hase paNa tevA samayamAMya prabhAvika AcArya puganA agAdha jJAnazaktinA baLe janetara rAjA mahArAjAo upara paNa jainadharmanI suMdara chApa paDatI, aneka rAjAo jainadharma aMgIkRta karatA paNa soLamI sadIthI mUrtividhaka paMtha uparathIta thayA bAda jaina samAjanI AbAdIne dhakko pahe, ane jaina samAjane jaina tarIke kahevAtA potAnAja bhAIo sAthe (mUrtividhaka jaina sAthe) keTalIka vakhata dharmarakSAne mATe vaimanasyamAM utaravuM paDayuM. haju paNa amArA te bhAIo vicAre ke mUrtipUjAnI keTalI AvazyakatA che, te vinA cAlaseja nahi. meDA vahelI paNa te vastu svIkAravI ja paDaze. aneka prakAre dIrdha dRSTithI jotAM mUrtipUjAnI AvazyaktA siddha thAya che. AjanAM prAcina jinamaMdire-jinapratimAo jue! tenA upadezake ane te banAvarAvanArAonAM jIvanacaritro juo! te mahA purUSe keTalA prabhAvIka hatA te juo ! mAnavatAnA guNone keLavavA jinamUrtine dhyAnanA abhyAsanI AvazyaktAne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 117 vicAra kare te jarUra samajAze ke AtmAne vikAsa sAdhavA ke sAcI mAnavatA keLavavA jinamUti samAna anya kaI AlaMbana vartamAnakALe nathI ja, Aje te paMthI tarIke kahevAtAomAM paNa ghaNAone mUrtipUjA egya lAge che paNa samAjanA baMdhananI dAkSIyatA temane naDe che eTale pragaTa rIte haMmezAM pratimApUjana nahi karatAM kaI kaI vakhate tIrthasthaLoe jaI bhakitano lhAva mANe che, mATe samajavuM joIe ke dAna-zIla-tapa ane bhAva e cAre prakAranA guNe keLavavA e guNonI AtmAne khAsa jarUra che evA prakAranI pratitI draDha karavA jina pratimAnuM dhyAna khAsa jarUrI che. ( jinamaMdiranI paNa khAsa AvazyakatA. pratimAonI bhakti mATe maMdire ke daherAsaranI paNa khAsa AvazyaktA che. kaI paNa zubha pravRtti tene mATenA alaga sthAna. vinA anukuLa thaI zakatI nathI. zikSaNa levA mATe nizALa-kele AdinAM svataMtra makAnenI AvazyaktA sauthI prathama paDe che, tema devabhaktigurUbhakita ke dharmakriyA Adi karavA mATe paNa alaga sthAnenuM nirmANa thayA vinA te bhakita AdinI kriyAo nividane thaI zake nahi. bIjAM kAryo jema jarUrI che tema devabhakti ghaNI jarUrI che, athavA te bIjA badhAM kAryo karatAM devabhakita adhika jarUrI che. ema mAnanAra varga anekAneka sagavaDapUrvaka devabhakti thaI zake tevAM mane hara ane ramaNIya caityasthAnenI maMdiranI jarUrIyAta svIkAryA vinA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 mUrtipUja rahI zake ja nahi. jinamaMdire eTale ucca saMskRtinuM dhAma che. AvA ucca saMskRtinA dhAme pratye dveSa bhAva kara, anya sAmAjika unnatinAM kAmene hAne AvAM dhAmenI nirarthakatAnI gheSaNAo karavI e ucca saMskRtinI prAptine kuThArAghAta karavA samAna che. AvAM jinamaMdiranA nibhAva arthe amuka phaMDa paNa kAyama sthAyI joIe ke jene devadravya nAme oLakhAya che. te devadravya zabdane paNa manamAnya artha karI tenA pratye ghaNAdraSTie nihALI kAdava uDADanArAo paNa jaina saMskRtinA kaTTA dumane ja kahevAya. vicAre ke ! Aje bhUtakALa karatAM keLavaNInI saMsthAohAIskula-kolejo Adi keTaluM vadhI gayuM che. te kAyamI TakAvavA sarakArI khAtAomAMthI ke dAnavIre taraphathI sthAyI phaMDa keTakeTaluM alaga rAkhavAmAM Ave che, dezanA game tevA saMgomAM paNa A keLavaNu khAtAnI rakama tarapha anya kAryomAM kheMcI javAnI keIne paNa vRtti udabhavatI nathI. anya game teTalA kaparA saMge sahana karI laIne paNa A keLavaNInI saMsthAonA phaMDanI vRddhi mATe pahelI mahenata karavAnuM saune pasaMda che. kAraNa ke samAja samaje che ke A saMsthAomAM bALake jase to taiyAra thaI samAjane anekAneka rIte utkarSa sAdhI zakasete saMghasevA-samAjasevA-rASTrasevAnI saMskRtinA vicAranuM AMdolana utpanna karI tyAgabhAvanA keLavI, pitAnI maLela sAmagrIne anekanA hitamAM yathAzakti vyaya karI mUchabhAva tyAga karavArUpa guNanI prAptinA dhAmarUpI jinamaMdirane ke tenA nibhAvanA saMgrahita dravyane anya kAmamAM DhasaDI javAnI uddaSaNAo karavI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 119 te sAcI saMskRti pedA karavAnA sAdhanane ghAta karavA jevuM che. jinamaMdira ane prabhupUjanamAM vaparAtAM dravya mUcchabhAvane tyAga karI virAga bhAva pedA kare che zrI jinezvara de te maMgalamaya che ja, paraMtu e tArakonI bhakitamAM vaparAtAM dravyamAM paNa uttamatA AvI jAya che. enI e cIjo bIje heta te rAgAdi pedA karavAmAM nimitta banata, ane ahiM vaparAI eTale rAgadine nAza karavAmAM nimitabhUta banI. sAmAnya rIte bhagavAna upara caDhelAM puSpa bagIcAmAM ke tevA bIjA keI sthaLe hoya te turataja hAthamAM laI suMghavAnuM mana thaI jaze. keIno sAre kArIgarIvALo baMgala joIne e baMgale rahevA maLe te ThIka ema duniyAnA chane haju thAya, paNu gaganacuMbI jinamaMdira joIne evI IcchA kadApI na thAya. kAraNa ke e vastu evA sthAne goThavAI che ke rAgane badale virAga pedA karavAmAM nimitta bane. baha kamIne evA sthAne evI vastuone joIne viparIta vicAra Ave che te tenI mahAna nAlAyakAta che. bAkI sAmAnya niyama eja ke gya ane uttama jagyAe vaparAelI ucita sAmagrI te mehaka hovA chatAM paNa jenArane meha pedA karanAra nIvaDatI nathI, paNa mehanA nAzanI bhAvanAne pedA karanArI nIvaDe che. AbunI kArIgarI joI Itara jenArane paNa ema thAya ke A lokenI devabhakti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra0 mUrtipUjA jabarI. janAra yuropIyane paNa ema kahe ke puNyazALIe kamAla karI che. evA pavitra sthaLa ane evI kArIgarInA ge nIrikSaka itara darzanIone paNa AvA sthAna pratye bhakitanI lAgaNuM kure che. A badhA uparathI spaSTa rItIe samajI zakAze ke parama tAraka zrI jinezvaradevanAM gaganacuMbI maMdira banAvavA temAM maneharamAM manohara zrI jinabiMbane lAkhe ane keDanA vyayathI pratiSThita karavAM, te paramatArakee pharamAvelA dareke dareka mahesa AkhIye bhavya duniyAne AkarSI zake tevI rIte karavA ane tIrthayAtrA mATenA vizAla saMghe kADhavA, e badhuM ya AtmAne viSayethI virakata banAvavAnuM mahAna sAdhana che. sva ane parane samyakatva prAptinuM ane prApta thayela samyakatvane draDha banAvavAnuM AlaMbana che ane tethI ja ghaNA bhAgyazAlI jIe zrI zatruMjaya-gIranAra vigere mahA pavitra tIrthomAM pitAnI lakSamI puSkaLa kharacI puNyAnubaMdhI puNyane prApta karyuM che. vastupAla tejapAle karela potAnI lakSmIno sadvyaya mahAmaMtrI vastupAla-tejapAle traNa lAkha dravya kharacIne zatru ye teraNa baMdhAvyuM, traNahajAra ane be jIrNoddhAra karAvyA, teraseM jinamaMdira zikharabaMdha karAvyAM, eka lAkha ne pAMca hajAra navina jinabiMba bharAvyAM, aDhAra koDa ne cha- lAkha dravya zrI zatruMjaya tIrthe kharacyuM. bAra koDane trepana lAkha dravya zrI Abu tIrthamAM kharacyuM. pAMcase siMhAsana hAthI dAMtanAM karAvyAM, pAMcaseM samavasaraNa karAvyAM, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 1ra1 ItyAdi ghaNI lakSamI te bhAgyazALIoe kharacI mahAna punya upArjana karyuM, ane jinezvara devanA zAsananI prAptine kRtArtha karI Atmazreya sAdhI jagatamAMthI kALadharma pAmI gayA chatAM nAma samaraNarUpe hajI jANe jIvatA ja heyanI ema dharmiSTha jIvene yAda AvyA kare che. Aje aneka zrI jinamaMdire ane mUrtio sthaLe sthaLe zrI jinapUjAnI prAcinatA ane zAstrIyatAne jIvate jAgate khyAla Ape che. mesasa pratApacaMda enDa bradharsa sarApha-gujarI-kolhApura hamAre yahAM para hara tarahakA cAMdIkA mAla pAyajeba (toraDI) kaMdorA va pUjAkI DabIyAM vagaire phensI mAla, va-soneke dAne choTe baDe harasAijha meM yogya bhAvaseM mIlate hai va orDara mAphIka mAla geranTI ke sAtha bhejA jAtA hai. bhAvake lI patra vyavahAra kare. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 juM. mUrti viredhakane saMkSepa ItihAsa satya vastunA vaMza mATe tenA virodhake ke pitAnI viparIta mAnyatAne aMge sArthaka vastune nirarthaka mAnanArAone prayatna A duniyA para anekavAra thAya che tethI karIne satya vastunI satyatA kadApi naSTa thatI ja nathI. ane e rIte mUrti pUjAne vyartha mAnI tenuM umUlana karanArAo ghaNaya thaI gayA che paraMtu bhAvika AtmAoe tene anekavidha sAmano karI mUrtipUjA uparanA vizvAsa ane bhaktibhAvanI jagatamAM vRddhi karI che. ane jyAre jyAre adhikAdhika kaTekaTIne samaya Avyo tyAre te ulaTuM pUrva maMdire karatAM navina maMdire adhika saMkhyAmAM thayAM che. mUrtipUjAne prathama vizva vikramanI 7 mI zatAbdimAM arabastAnamAM mahamada pigambare karyo hato. te pahelAM te pAzcAtya pradezamAM paNa mUrtipUjAne mATe pracAra hate. esTriyAmAM bhagavAna mahAvIranI mUrtiamerikAmAM tAmramaya siddhacakane gaTTo, meMgelIyA prAMtamAM aneka bhagna mUrti enA avaze ane makkAmadinAmAM jaina maMdira je hAla tyAMthI pheravavAmAM AvyuM che e vigere mUrtipUjAnA pUrAvA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA che. Aje paNa mUrtipUjAnA pracAra vinAne kaI paNa pradeza jagatabharamAM zo ya jaDatuM nathI. pigambara mahammadane virodha kaI pramANe dvArA nahi paNa talavAranA baLe hatuM, ane e pramANe ja dharmAdhatAnA kAraNe A bhArata varSa upara musalamAnoe paNa hiMduonAM Adarza maMdira-mUtio ane zilpakaLAone teDI pheDI nAkhI aneka vidha lUMTaphATa calAvI ju gujAryA che. tema chatAM paNa 15 mI sadI sudhI potAnA Arya saMskAronuM gaurava mAnanAra bhArata varSanI Arya prajA upara anArya saMskRtine cheDe paNa prabhAva paDyo na hato. maraNAMta kaSTanI paNa darakAra karyA vinA ke dunyavI anekavidha sAhAbIothI leza mAtra paNa nahi lalacAtAM satI strIo jema pitAnA satItvathI acUka rahe che tema aneka prakAre ArkamaNe AvyA chatAM dharmavIra upara anArya saMskRtinI jarA paNa asara thaI nahatI. anArya saMskRtinI deSita asara ane tenuM aMdha anukaraNa karavAnuM bhayaMkara kalaMka bhArata varSane mATe vikramanI 16 mI sadImAM upasthita thayuM che. ane A maMdira ane mUtio tarapha kUra draSTithI jovAnuM ane kaMI paNa samajyA ane vicAryA vinA anArya saMskRtinuM aMdha anukaraNa karavAnuM te samayathI ja zarU thayuM che. "IzvaranI upAsanA mATe jarura padArthonI kaMI paNa jarUriyAta nathI" ema jAhera karIne zvetAMbara jemAM lokAzA, digambara jaine mAM tAraNa svAmi, zimAM gurU nAnaka, jIllAomAM kabIra, viSNamAM rAma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- ---- 124 mUrtipUjA caraNa, ane aMgrejomAM mArTina lyuthara vigere vyaktioe saMskRtinA AdhArarUpa maMdira ane mUrtionI virUddha ghoSaaNuo zarU karI mUrtio dvArA pitAnA ISTadevanI upAsanA karanArAone teoe AtmakalyANanA mArgathI cheDAvI dIdhA hatA. mithyAtvanA udayathI kyAreka asatya zraddhA paNa hasI jAya che ane pachI tenI AgaLa zAstro-yuktio ane ItihAsa dvArA game teTaluM samajAvavAmAM Ave te paNa hRdayamAM sthira thaI gayelI mAnyatA ukhaDatI nathI ane eja pramANe jema aneka navA paMthe ane mato nIkaLe che tema jainemAM paNa lokAzAe mati virodhane pitAne mata saMvata 1508 mAM ubhe karyo hate. DaoN. gAMdhI lakhe ' lekhake jANavuM joIe ke A badhAoe (mUrti vidhi ghaSaNa karanAra uparokta lekAzA vageree) pitatAnA dharma matamAMthI saDe dUra karavAnA prakhara prayatna karyA hatA ane teo saDe diMra karanAra ane vizuddhi karanAra Reformers gaNAya che." ahiMyAM hai. gAMdhIe itihAsathI pUravAra karI devuM joIe ke lokAzAhe zuM saDo dUra karavA no mata calA! paNa loMkAzAhe na mata kema calA tenI satya hakikata ame ahIM raju karIe chIe. ItihAsa dvArA spaSTa samajAya che ke lokazAhanA samayamAM je samAjanI kaI evI paristhiti na hatI ke jethI te samaye jaina samAjamAM keIpaNa prakAranI pariva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 125s tananI AvazyakatA hoya. je keIpaNa parivartananI AvazayakatA hatA te te samaye dhUradhara prabhAvazAlI janAcAryonuM astitva hatuM. laMkAzAhanA samayanA zilAlekho ane graMtha. nirmANa pramANathI siddha thAya che ke te samayanA AcAryo, paikI nIcenA AcAryo vadhu khyAtivaMta ane pratiSThita hatA. - (1) tapAgacchAcArya ratnazekharasUri (2) upakeza gacchAcAryadeva guptasUri (3) AMcala gacchAcArya jayasiMha sUri (4) Agama gacchAcArya hemaratnasUri (5) karaMTa gacchAcArya sArvadevasUri (6) kharataragacchAcArya jinacaMdrasUri (7) citra gacchAcArya malacaMdrasUri (8) thArApadra gacchAcArya zAntisUri (9) dharmazeSa gacchAcArya sAdhu ratnasUri (10) nAgeMdra gacchAcArya guNadevasUri (11) nANakaya gacchAcArya dhanezvarasUri (12) pIpala gacchAcArya amaracaMdrasUri (13) pUrNima gacchAcArya sAdhusiMhasUri (14) brAhmaNa gacchAcArya pajagasUri (15) bhAvahaDAcArya bhAvedevasUri (16) mAladhArI gacchAcArya guNanirmalasUri (17) rUdrapAlI AcArya semasuMdarasUri (18) vRddha gacchAcArya sAgaracaMdrasUri (19) saMDerA gacchAcArya zAntisUri (20) dvivandanI gacchAcArya kakasUri (21) harSapurIya gacchAcArya guNasundara sUri (22) nivRti garaSTAcArya mANacaMdrasUri (23) pAlIna vAla gacchAcArya yazodevasUri (24) vidyAdhara gacchAcArya hemacaMdrasUri (25) vidhipakSa AcArya jayakesarasUri (26) huMbaDa gacchAcArya siMhadevasUri (ra7) siddhAMta gacchAcArya semacaMdrasUri (28) ratnaparAgacchAcArya dharmacaMdrasUri (29) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 mUrtipUjA rAjagacchAcArya maliyAcaMdrasUri (30) harajI gacchAcArya mahezvarasUri. hai. gAMdhI lakhe che ke - lokAzAhane pati sAthe kaI jAtanuM vaimanasya ubhuM thayuM na hatuM, lokAzAhanA suMdara akSarathI AkarSAIne yatizrIe lekazAhane sUtranI nakala karavA ApelI. yationA zithilAcAranI zrAvakone khabara na paDe tethI yatioe zrAvakene sUtro vAMcavAnI baMdhI karelI. eTale zramaNopAsaka lokazAha pAse pahelavahelA ja sUtra AvyA." zuM badhA AcAryo zithilAcArI banI gayA hatA ke te mATe khabara na paDavA devA zrAvakane sUtre vAMcavAnI manAI karelI hatI? Ama kahenArane pramANa sahita sAbita karI devuM joIe. have kadAca ghaDIbhara mAnI ho ke sarva sAdhuomAM zithilatA AvI gaI hatI te kAzAhe te zithilAcArane virodha kare che te hatuM, paraMtu mUrtipUjAne vidha zA mATe karyo? che. gAMdhI lakhe che ke - lekazAhe yatizrIne nakala karI ApavA uparAMta potAnA mATe paNa ekeka nakala karI lIdhI. e sUtra uparathI temane samajAyuM ke mUrtipUjA sUtrAnusAra nathI. ane tethI te vAta temaNe jAhera karI." prathama yationA zithilAcAranI hakikata jaNAvI paNa temAM kaMI ItihAsika pUrA nahi hovAthI have mUrtipUra jAnI vAta besADI. ThIka ! paNa e vAta besADavA pahelAM vicAravuM joIe ke mUrtipUjA sUtrAnusAra na hatA te tene haThAvI devA mATe te TAIme aneka garonA AcAryo ane hajAre sAdhu vihAra karatA hatA teo laoNkAza karatAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 127 anekagaNuM vidvAna hatA teoe te vAta kema jAhera na karI? lokazAhamAM te jaina siddhAMta-syAdvAda-utsargopavAda AdinuM jJAna paNa nahatuM ke jethI mUrtipUjA sUtrAnusAra che ke nahi tenI temane mAluma paDe. te te mAtra lahiyAnuM (lakhavAnuM kAma karatA hatA. lahiyA kAma te eka kaLA che bAkI vidvatA nathI. Aje paNa ghaNAe lahiyAnuM kAma kare che. are! hAle te dIvAlo upara paNa zAstro ketarAvyAM che te tethI te chetaranArAo kotaravAnI kaLA jANe paNa ketarAyela sUtrano artha teo jANI zakatA nathI. eTale sAdhuonA zithilAcAra mATe ke mUrti pUjA sUtrAnusAra na hovAne kAraNe seMkAzAhe na mata calAvyAnI hakikata satyathI tadna vegaLI che. lokAzAhanA vakhatamAM mukhyataH ugra vihArI kriyApAtra munirAje vicaratA hatA. bAkI sAmAnyapaNe keIka zithilAcArI paNuM hoya te saMbhavIta che; kAraNa ke be hajAra varasomAM kaI kaI prakAranI uthalapAthala thaI hatI. vaLI moTI saMkhyAvALA samAjamAM kadAca kaI zithilAcArI rahI paNa jAya che temAM kaMI moTI vAta na kahevAya! tema chatAM paNa evA bhraSTAcArI na hatA ke duniyA temane bahiSkAra kare. arthAt lekazAhanA samayamAM eTale vikramanI soLamI zatAbdImAM evuM kaMI paNa kAraNa na hatuM. soLamI zatAbdI pahelAMnA kALamAM samagra bhArata upara temAM paNa vizeSataH jainazAsana upara keTalAke taraphathI saMkaTanAM vAdaLa keI vakhata AvI gayAM hatAM. jemake kaMI varSo sudhI bhISaNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 mUrtipUjA duSkALa paDyA, jaina sAdhuone pitAnA kaThina niyama pAlanamAM aneka prakAranAM saMkaTonuM sahana karavApaNuM, puSpamitra-mihiragula sundara pAMDava jevA adhama narezenuM jana dharma upara dArUNa AkramaNa thavuM, zaMkarAcArya jevA anya matAvalambinA tathA yavanenA humalA-kALanA kaluSita prabhAvathI kaI kaI sAdhuomAM AcArazathilyatA-cityavAsa AdinI vikaTa samasyAo vagere sagamAM jana dharmanuM saMrakSaNa karavAmAM eka sAdhAraNa prazna nahi hatA, to paNa te samaye jainAcAryoe aneka lakSyabindue draSTimAM rAkhI jainazAsananA rakSaNamAM aneka rIte Atmaga dIdhuM hatuM. paraMtu nave mata upasthita karI jainazAsanane chinnabhinna karI nAkhavAnuM bhayaMkara pApa keIe vaheryuM na hatuM. evA bhISaNa TAImamAM paNa jainAcAryoe jeTalA rAjAone jena banAvyA, jeTalA ajainone ' jena banAvyA, jeTalA tAtvika viSayanA graMtha banAyA, jeTalA zAstrArtho karI vijayapatAkAe pharakAvI teTalI kArya pravRtti pAchaLanA ItihAsamAM maLatI nathI. te samayamAM je kaI cityavAsI thaI gayA yA te kaI zithilAcArI haze teonA hRdayamAM paNa jaina dharma mATe ati gaurava hatuM. gacchA aneka hatA paraMtu jema eka vRkSane aneka zAkhAo heI te zAkhAo vaDe vRkSa suzobhita banI rahe tema garachorUpI zAkhAo vaDe jainazAsana rUpI vRkSa phAlyuM phulluM rahetuM, aneka gacche hevA chatAM paNa jinezvara devAe kathita vacanene anusaravAmAM matabheda na hatuM. te A badhA dhuraMdhara mahAn purUSe AgaLa kAzAha zuM hisAbamAM? kemake zrImAna laMkAzAhe nathI keI jabarajasta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 129 rAjAne pratikhAdha pamADI jaina dharmanA upAsaka banAyA, nathI koi ajanIne jaina anAyA, nathI koI jaina dharmanA staMbha svarUpa jaina maMdira-mUtiyAnI pratiSThA karAvI, nathI phAI rAjasabhAmAM jaI vyAkhyAna dIdhuM, ke jethI navA matanA utpAdaka tarIke temanI yAgyatA hatI ? vaLI kadAca peAtAnA maMtavyane majabuta rAkhavA ema paNa kAI kahe ke- jenAmAM hiMsA bahuja vRddhine pAmI hatI eTale vRddhi pAmatI hiMsAne rokavA mATe lAMkAzAhe dayA dharmanA pracAra karyAM. te A rIte leAMkAzAne dayA dharmanA pracAraka tarIke kahenArane vicAravuM joIe ke dayA dharmanA pracAra teA bhagavAna mahAvIre karyo hatA ane temanA pachI jainAcAryAe te dayA dharmanuM poSaNa karyuM. hatuM. paNa leAMkAzAhe kayI jAtanA navA dharma phelAvye ? ane kai jagyAe dayA paLAvI ? ke temanA pachI turataja thaI gayelA jainAcArya zrI vijayahIrasUrizvarajIe musalamAna bAdazAha akabarane dayAdharmamAM rakta banAvyA hatA tevI rIte lAMkAzAhe kAI ne hiMsAnA kRtyathI mukta karyo ? vaLI AgaLa vadhIne kAI kadAca ema kahe ke lAMkAzAhanA samayamAM madirAnA nAma para gheAra hiMsA thatI hatI tene baMdha karavAne lAMkAzAhe dayA dharmanA pracAra karyAM. tenA pratyuttaramAM kahevAnuM ke DhAMkAzAhe madirAnA virAdha karavAthI madirA kaI ochAM thayAM nahi paratu tethI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 130 tA teNe sutA samAjane jAgRta karyAM ane ulTI madirAmUrtionI khUba vRddhi thai. jethI mAluma paDe che ke lAMkAzAhe karelA virUddha upadezathI janatAnI zraddhA maMdira- mUrtiyeA para nyuna thavAne badale te zraddhA vizeSapaNe vRddhine pAmI, ane eja pUrAvA lAMkAzAhe karela prarUpaNA tarapha te samayanI janatAne virUddha darzAve che. maMdirAne nAme hiMsA thatI hovAnuM kahenArAone pUchIye chIye ke zuM maMdiUnA nAma para gheTAM bakarAM kapAtAM hatAM? ke manuSyAnuM alidAna devAtuM hatuM ? ke zuM thatuM hatuM ? ke jethI leAMkAzAhune te baMdha karAvavA navA mata utpanna karavA paDayo have kadAca teo ema kahetA hoya ke te samaye maMdirane mATe patthara-pANI-cUnA. tathA mUrti pUjAneaMge jala-caMdana-phUla-phUla-dhUpa AdinI prakriyAmAM je jIvahiMsA thatI hatI te lAMkAzAhe baMdha karAvI. kevI vicitra dalIla ! jANe dayAnA dariyA teja pAkayA ! aneka suvihita-pUra dhara jainAcAryAne je kAmamAM hiMsA na samajAI te kAmamAM lAMkAzAhane hiMsA samajAI. are! jainAcAryAnI vAta teA eka khAjI rahI paNa khuda tItha - rAne jemAM hiMsA na samajAI te zrImAn leAMkAzAhane samajAI ? A hisAbe tA tIrthaMkara karatAM paNa vadhu dayALu teo lAMkAzAhane mAnatA haze. kemake bhagavAna tIrthaMkarAnA samavasaraNamAM gADAMnAM gADAM bharAya teTalAM sacita puSpAnI vRSTi thatI hatI, aneka dhUpa-dIpa pragaTAvatA, samavasaraNanI bhUmimAM sugaMdhI jalanA chaMTakAva thatA te Ara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 171 bhanI te lekazAhanA anuyAyIo paNa anumodanA kare che te laMkAzAhe jinamUrtinI pUjAmAM thatI jala-puSpa- dhUpa AdinI pUjAmAM kevA prakAranI ghera hiMsA mAnI ? - ThIka! ghaDIbhara mAnI lo ke! tIrthaMkara paramAtmA karatAM vadhu dayAnA sAgara lokAzAhane te pUjAmAM ekendriya jIvanI hiMsAthI kaMpArI chUTI paNa: sAmAyika-pratikramaNadAna-dayA e kAryo pratye kaMpArI chUTI tenuM zuM kAraNa? ane prathama e kAryone niSedha karI pachI tenI chUTa ApI tenuM zuM kAraNa? 3. gAMdhI lakhe che ke - loMkAzAhe dAna devAnI kadI baMdhI karI ja nahotI te pachI pAchaLa dAna devAnI chuTa ApI ema kahevuM e paNa juThuM vidhAna che." bhAI gAMdhI! nIcenI hakikata vicAre te temane spaSTa mAluma paDI jAya ke satya vidhAna che ke juThuM vidhAna che? juo ! laMkAzAhanA samakAlIna traNa mahAna lekhake zuM kahe che? paM. lAvaNyasamayajI visaM. 1543 mati thoDI naI thoDaM jJAna, mahiyaLa baDu na mAne dAna / poSaha paDikamaNa paccakhANa, nahi mAne e isyo ajANa / jinapUjA karavA mati TalI, aSTApada bahu tIrtha valo / navi mAne pratimA prAsAda, te kumati siU kehu vAda / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta smRti pUjA luMTaka matanuM kisora vicAra, je puNa na karaI zaucAcAra / zoca vihuNA zrI siddhAnta, paDhatAM guNatAM doSa ananta // siddhAMta yayArdha na yuga varSa - 4-10 X X upAdhyAya kamala saMyama vi. saM0 1544 saMvata panara aThotara ujAMNi, luMko lahou mUlanI khAMNi sAdhu nindA ahanizi karaha, dharma dhaDAbaMdha dilAu dharaI teha naI ziSya malIyo lakhamasI, jehanI buddhi hiyethI khasI TAlaI jina pratimA naImAna, dayA dayA karo TAlaI dAna paDikamaNAne TAlaI nAma, bhrame paDiyA ghaNA teI grAma siddhAMtasAra cApAI jainayuga varSa-5 aMka-10 X X Jain Educationa International X muni vikAkRta asUtra nirAkaraNa attIsI ghara khUNaI te karaI vakhANa, chAMDaI paDikramaNa paccakhAMNa chAMDI pUjA chAMDiu dAna, jiNapaDimA kidhaU apamAna pAMcamI AThamI pAkhI nathI, mA chAMDI naI mAhI icchI vinaya viveka tijiU AcAra, cAritrIyAM nai kahaI khAdhAra // nainayuga bhAsiGa varSa- 24 1-2-3 x lAMkAzAhanA samakAlIna vidvAnAe lAMkAzAhanA siddhAMtAnI te samayanI samAleAcanA karelI che. tenA ullekha prAcina pustaka bhaDArAmAM maLe che. te anusAra khAtrI thAya 4 For Personal and Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smRtipUjA che ke leAMkAzAhanA siddhAMta sAmAyika-pauSadha-pratikramaNapratyAkhyAna-dAna-deva pUjAne nahi mAnavAnA hatA eTalu ja nahi paNa vadhumAM lekAzAha sAdhu ane jUnAgamAne paNa mAnatA nahi hatA. te a Mge te leAMkAzAhanA samakAlIna uparAkta traNa vidvAnAnA lekhita pUrAvA darzAvyA. te upAMta eka digaMkharI zAstranuM paNa pramANa maLe che. te dIgaarI AcArye te AvezamAM AvI jai vAMkAzAhane pApAtmA tarIke sakhAdhe che. te pApAtmA zabda temaNe kema vAparyo haze ? te te tee jANe, jIo:-~~ di. A ratnanadI. vi. saM. 1527 ke bAda ( lAMkAzAnA samakAlIna ) surendrAce jinendrAce, tatpUjAMdAtu muttatam / samutthApya sa pApAtmA, pratipojina sUtrataH // 16 // 133 bhadrabAhu caritra pR0 90 te samayanA zikharI ema kahI rahyA che ke vi sa0 1527 mAM zvetAMbarAmAM luMka nAme eka pApAtmAe jinendranI pUjA ane dAna utthApyA arthAt nahi mAnatA hatA. Jain Educationa International lAMkAzAhanA samakAlIna kaThuAzAha nAme eka vyakti thaI gayA. teoe paNa te samaye peAtAnA nAmathI kahu patha kADhavo, teNe jaina sAdhuo sAthe dveSa hAvAthI sAdhu saMsthAnAja bahiSkAra karyAM, paraMtu jaina maMdira mUrti For Personal and Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA jainAgama-paMcAMgI sahita tathA sAmAyikAdi mAkSa sAdhaka jaina kriyAone tA peAtAnA matamAM pUrNa mAnya rAkhyAM. ane teNe leAMkAzAhanA bhISaNa virodha karyAM, vaLI teNe (kahuAzAhe) eTalA sudhI udghASaNA karI ke leAMkAzAhanA matavAlAonA gharanA anna jala paNa nahi levAM joIe. te hAlatamAM samaju mANusa sheje samajI zakaze ke te samaye leAkeA lezAhune kevI draSTimAM dekhatA hatA ? upara mujaba dhai dianeka lekhakoe peAtapAtAnA graMthamAM leAMkAzAhanA viSayamAM ullekha karyo che, eTaluMja nahi paNa lAMkAzAhanAja anuyAyI yuti kezavajI ke jee lAMkA matamAM eka vidvAnanI paMktimAM gaNAtA hatA teoe paNa peAtAnA graMthamAM lAMkAzAhanA siddhAMta aMge lakhyuM che ke 134 Agama lakha manamAM zaMkaI, Agama sAMkhi dAna na disa pratimA pUjA na paDikkamaNuM, sAmAyika posaha piNakamaNuM zreNika kuNikarAya pradezI, tuMgiyA zrAvaka tatva gaveSI kiut paDikamaNuM navi kIdhuM, kiNai parane dAna na dIdhuM. sAmAyika pUjA chai Dola, yati calAvara iNavidha pola pratimA pUjA bahu saMtApa, to amhi karaI dharmanI thApa - yati kezavajI 0 catuvizati silogo ( tA. 18 julAI 36 IsvInA muMkhaI samAcAramAM ) A badhA pramANeA uparathI spaSTa samajAya che ke DhAMkAzAhe mAtra jinapUjAnA niSedha nahi karatAM sAmAyikAdinA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 135 paNa niSedha karyo che. A badhAM zubha anuSThAnanuM virodha karavAnuM kAraNa kAMI samAjanI ke dharmanI unnati yA dayAdharma na kahI zakAya. paraMtu keI kAraNasara te laMkAzA te vakhatanA yatIothI apamAnIta thayA hoya agara te yavanane saMyoga maLavAthI jaina dharmanA virUddha ne mata calAvyuM hoya te banavAjoga che. have lokAzAhe na mata kema zarU karyo te kAraNa ItihAsika viSayo dvArA tapAsIe e uparathI vAMcakane samajAze ke e matanI utpatti vyAjabI hatI ke gera vyAjabI hatI? lokazAha yationA upAzrayamAM lahiyAnuM kAma karatA hatA. tenI majurInA paisA zrAvake jJAna khAtAmAMthI ApatA hatA. eka vakhate pustakanI lakhAInA paisA ApI detAM sADA sattara dekaDA bAkI rahyA. tethI zrAvake ane . laMkAzA vacce ApasamAM takarAra pedA thaI laMkAzA yationI pAse gayA. yatioe kahyuM ke, laMkA ! ame te paisA rAkhatA nathI, mATe zrAvakethI tamArA hisAba karI le. e sAMbhaLI lokAne gusso Avyo ane te sAdhuonI nindA karatA karatA eka hATa upara AvIne beThA. tyAM eka musalamAna lahiyA musalamAnonAM pustaka lakhato hatuM ane lokAzAhane mitra hatuM, te tyAMthI nIkaLe. teNe lekazAhane pUchyuM ke he zAha lekA ! tArA kapAla para zuM che? kAzAhe kahyuM ke maMdirane staMbha (tilaka) che. te vakhate saiyade kAzAhane nAstikatAne upadeza Ape jethI bheMkAzAhanI buddhimAM vikAra thaze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 mUrtipUjA tyArabAda teNe saiyadanI saMgatithI jana dharmanI badhI kriyAene lepa karI potAne navo mata kAvyo. vIra zAsI. visaM1544 mAM thaI gayela u0 kamala saMcamajI paNa kahe che keehvii hUU pIrojjikhAna, teha naI pAtazAha daImAna pADaI deharA ane posAla, jinamata pIDeI duHkhama kAla lukA naI te miliyu saMyoga, tAva mAMhi jima sosaka roga u0 kamala saMyama cApAI vi0 saM0 1544 lukA yatike upAsare pustaka likhatA thA, usake dilameM beImAnI Anese eka pustakake 7 panne likhane choDa die / jaba yatijIne pustakako adhUro dekhI to lokAko upAlaMbha diyA, aura dUsare yatiyokobhI laukAse pustaka likhavAnA banda kara deneko kahA / isI kAraNa laukAne yatiyose virodha kara apanA nayA mata nikaalaa| . ajJAna timira bhAskara pRSTha 203 - upayukta ghaTanAo bhinna bhinna lakhAI che te paNa e sarvane sAra eja nikaLe che ke lekazAhanuM yatio dvArA apamAna thayeluM ane yavanane saMga maLavAthI jina dharma virUddha te mata alaga khaDe thaye. laMkAzAhanA e navA mata utpAdanamAM kaMI Azcarya jevuM cheja nahi. kAraNake Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 13 sAdhAraNa manuSya kaMI paNa AvezamAM AvIne kartavyAkartavyanA viSayamAM aMdha banI jAya che, te samaye tene hitAhitane jarApaNa khyAla rahetuM nathI. te samaye eka tarapha lakAsAhanuM Akasmika apamAna ane bIjI tarapha tatkAla saiiyadane saMjoga e bane thavAthI lokazAhe na mata upasthIta karyo. lekazAhane potAnA apamAnanA kAraNathI krodha utpanna thavAthI sAmAyikAdi kriyA sAdhu tathA jainAgamane asvIkAra karyo, ane jyAre te krodha zAnta thayo tyAre temane e vicAra Avyo ke meM A burU kAma karyuM. ane temaNe temanA pakSamAM rahenArAone kahyuM ke zuM? sAmAyikAdi dharmakriyAo vinA pitAnuM kAma cAlI zake kharuM? sAmAyika-pratikramaNa na hoya te ApaNA matamAM sAdhu kyAMthI thaze ? ane sAdhu vInA dharma lAMbe TAIma TakI zakaze nahi. tyArabAda temanA anuyAyioe dhIre dhIre saMyama kriyAone mAna devuM zarU karyuM. laMkAzAhanI pachI 3040 varSomAM kAgacchIya bhAnucaMdra nAmanA yati thaI gayA, temanA samayamAM kAzAhanA mULa siddhAMtomAM thoDuM thoDuM parivartana thayuM. loMkAzAhanA pratipakSI leka te laMkAzAnA mULa siddhAMtane AgaLa rAkhI kahetA ke loMkAzAha sAmA pI. prati pratyA dAna ane devapUjAne mAnatA nahi hatA. tenA javAbamAM bhAnacaMde te samaya (lekazAhanA mULa siddhAMtamAM pheraphAra thayo te samayamAM)nA lakAmatanA siddhAMtane prakAra nIce pramANe pitAnA hAthe lakhyo che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 mRtipUjA sAmAyika TAlai bobAra, parva pare posaha parihAra paDikamaNuM viNa varatana karai, paccakhANaI kima AgAra dharaI TAlaI asaMyatI naI dAna, bhAvapUjAbhI ruDau jJAna sUtra battIsa sAMcA sadahyA, samatA bhAve sAdhu lahyA siri loMkAnuM sAco dharama, bhrame paDIyA na lahaimarma niMdai kumati karai haThavAda, vIMchI karaDayo kapi unmAda . dayA dharama copAI vi0 saM0 1578 A pAIthI evA prakArane dhvanI nIkaLe che ke kAzAha sAmA pauSadha0 prati pratyA, dAna ane devapUjA, sAdhu tathA jenAgama vigere kaMipaNa mAnatA na hatA. paraMtu e te jainazAsananI mULa kriyAo che tenA vinA matano paMtha na cAlI zake e kAraNathI laMkAzAhe pitAnA aMtima samayamAM potAnA dUSita vicArane badalAvI nAkhyA haze ane tethI temane anuyAyI varga paNa e siddhAMta upara Avyo haze ke-sAmAyika divasamAM niyamita samaya para ekavAra, piSaha parva divasomAM, ane vratadhArI zrAvake pratikramaNAdi karavuM. dAna asaMyamIne nahi paraMtu saMyamIne devuM. dravyapUjA nahi paNa bhAvapUjA karavI. AgamemAM 32 sUtre mAnavAM. ane samatAvALA hoya te sAdhu thaI zake. ItyAdi mAnyatAo pAchaLathI sudhArI hoya te banavAjoga che. - bhAnucaMdra yatinI pachI te kAnuyAyio mUtine paNa mAnavA lAgyA. jethI svAmi maNilAlajIe pitAnI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 mUrtipUjA prabhu vIra paTAvalI "pRSTha 181 mAM lakhyuM che ke-vitra saM. 1608 mAM lakA matamAM TAlA (avyavasthA) thavA lAgyA" e goTALAne saMketa mUrtipUjA-pratiSThAne che. tyArabAda te dhIme dhIme lokazAhane mULamata pharI gaye, ane laMkAgacchanA yatio pitAnA upAzrayamAM mUrti onI sthApanA ane sAmAyikAdi kriyAo karavA lAgyAtathA kriyAmAM sthApanAjI Adi paNa rAkhavA lAgyA. je atyAra sudhI vidyamAna che. laMkAzAhanA anuyAyIo ane sAdhu varga mUrtipUjAne zAstra saMmata mAnavA lAgyo, eTa luMja nahi paNa teoe potAnA upAzrayamAM (lokAgacchI upAzrayamAM) maMdira mUrtinI pratiSThA karAvI. laMkAgacchanA AcAryoe je maMdira mUrtionI pratiSThA karAvI te maMdira mUrtio ane tenA upara aMkita zilAlekhe Aje paNa vidyamAna che. (bAbu pUrNacaMdrajI nAhara saMpAdita zilAlekha prathama khaMDa lekhAMka kAgacchanA AcAryoe pratiSThA karAvyAnA lekha che.) je je gAmamAM lokAgacchanA sAdhu nathI rahyA tyAMnA upAzrayamAMnI tIrthakaronI mUrtio te te nagaranA maMdiramAM padharAvI dIdhI che. ane kaI kaI sthAne pheMkAgacchIya upAzrayamAM adyApi paNa mUrtio vidyamAna che. laMkAgacchIya anuyAyIonI saMkhyA hajAro gharanI che. teo kAgacchIya kahevAtA chatAM mUrtipUjaka che. temanI gaNatrI paNa mUrtipUjakamAM thAya che. e rIte prathama kAgaccha te mUrtipUjaka sarva gacchathI alaga gaNAto hato. te mUrtipUjAdine bheda TaLI javAthI mUti pUjaka rUpa vRkSanI zAkhAe rUpa anya go hatA te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 mUrtipUjA rIte kAgacharUpI zAkhAnI gaNatrI paNa mUrtipUjaka rUpa vRkSamAMja gaNAvA lAgI. eTale mUrtipUjA pratye azraddhA dharAvanAra vargane laMkAgacchanA anuyAyI tarIke kahevAyaja nahi. Aje paNa lokAgacchanA yatio vidyamAna che. A pustaka huM jyAM lakhI rahyo chuM te sirohI nagaramAM paNa laMkAgacchane upAzraya vidyamAna che. laMkAgacchanA yatio ahiM vIseka varasa pahelAM hatA. teo mUrtipUjaka hatA. laMkAgacchIya yati kahevAtA. temanI ane temanA gurUonI pAdukAo atre vidyamAna che, tenA upara lekAgacchIyA AcArya e pramANe zilAlekha aMkita karAela che. loMkAgacchamAM mUrtipUjA Adi anuSThAnane mAnya nahi karanAra vikamanI aDhAramI zatAbdinA prAraMbhamAM thaI gayelA lekAgacchanA yatilavajI tathA dharmasiMhane lokAgacchanA zrI pUe gaccha bahAra karyA hatA. teoe calAvela paMtha sthAnakavAsI nAme kahevAye. zrImAna vA. me. zAhe eti koMdha pRSTha 117 me jaNAvyuM che ke saMvata solaha pacAsie, ahamadAvAda majhAra zivajI gurUke cheke, dharmasiMha huA gaccha bahAra lekazAhanA pachI prAyaH eka varSomAM kAmatanA paNa anuyAyI zrI pUjya yA yatio lekazAhanA matane tyAga karI mUrtipUjaka samAjamAM dIkSita thayA che. vADIlAla metIlAla zAha sthAnakavAsI samAjanA mAnanIya lekhakanI aitihAsika noMdhanA pRSTa 59 nA lekhAnusAra kAgacchanA pujya meghajI svAmIe 500 sAdhuonI sAthe AcArya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtipUjA vijaya hIrasUrijInI pAse jaina dIkSA svIkArI hatI. vaLI upAdhyAya dharmasAgarajInA matAnusAra pUjya meghajI sIvAya paNa pUjaya zrIpAlajI Adi ghaNu sAdhuoe AcArya hemavimalasUrinI pAse paNa jaina dIkSA svIkArI hatI. ane. pUjya AnandajI svAmIe keI sAdhuonI sAthe AcArya AnaMda vimala sUrinI pAse punaH dIkSA grahaNa karI hatI. A sivAya kAgarachamAM rahelA bAkInA sAdhuoe paNa mUrti pUjAne zAstra sammata mAnI potapotAnA upA zrAmAM mUrtinI sthApanA karI hatI. ane laMkAzAha dvArA niSedha karAyelI sarva kriyAone potAnA matamAM pharI sthAna ApyuM. e rIte mAtra lekazAhanA nAmanI smRti rUpe kevala laMkAgaccha nAma rahI gayuM che. A samaye sthAnakavAsIo pitAne lokazAhanA anuyAyI hovAnuM batAve che paraMtu teone loMkAzAhanA anuyAyI kahI zakAya ja nahi. kAraNa ke teo (sthAnaka vAsIo) te lokAgacchanA yatioe ga7 bahAra karelA yati lavajI ane dharmasiMga hanA anuyAyI che. lekazAhanA anuyAyI ane lavajInA anuyAyIomAM bahu ja zatrutA hatI ane teo ApasamAM eka bIjAne usUtra prarUpaka, niblava ane mithyAtvI batalAvI rahyA hatA. lavajInA aMge te lokAgacchanI paTAvalimAM evuM lakhyuM che ke- lavajI usUtra prarUpaka-gurUniMdaka, mukha upara muhapatti bAMdhI tIrthakarenI AjJAne bhaMga karI kuliMga dhAraNa karanAra che." A hAlatamAM sthAnaka mAgI samAja lekazAhanA anuyAyI kevI rIte kahI zakAya? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 mUrtipUjA De. gAMdhI lakhe che ke "lekazAha temaja sthAnakavAsIonA itihAsa prasiddha che. chatAM sthAnakavAsI sAdhuo ane zrAvake saMbaMdhamAM taddana kheTAM athavA ulaTAM vidhAne karavAM e sArA lekhakane chAjatuM nathI." amArI lakhelI lekazAha agara sthAnakavAsIonI hakikata asatya hoya te De. gAMdhIe itihAsIka pUrAvA sahita te sAbIta karI devI joIe. paNa vastutaH niSpakSa paNe ItihAsika draSTithI tapAsAya te kahevuM ja paDe ke sthAnakavAsI samAja pAse lekazAhanI hakikatanA pramANe pUro abhAva che. sthAnakavAsI samAja Aja paNa loMkAzAhanA viSayamAM kaI jANe che te paraMparAthI cAlI AvatI kivadantinA AdhArathI eTaluM jANe che. juo zrImAna vADIlAla motIlAla zAhe pitAnI noMdhamAM lekazAhanuM jIvana je sAdhanathI prApta karI lakhyuM che temAM teo zuM vyakta kare che? x x x amArA lekamAM ItihAsa lakhavAnI prathA ochI hovAthI eka jabardasta dharma sudhAraka ane jaina mizanarInA saMbaMdhamAM Aja ame ghaNuM karIne aMdhArAmAM chIe. * aitihAsika noMdha pRSTha-65 - "lekazAha koNa hatA? kayAM kayAM pharyA? ItyAdi vAta Aja ame pakI rIte kahI zaktA nathI 4 4 je kaMI vAte temanA aMge sAMbhaLavAmAM Ave che temAMthI mArA dhyAnamAM mAnavAne yogya che te mAnavI paDe che. * * * * aitihAsika neMdha pRSTa-66 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 143 "xx x paraMtu evA prakAranA kAI ullekha temanA nirguNa bhaktoe kayAMya nathI karyAM ke leAMkAzAha kayA sthAnamAM janmyA ? kayAre temanA dehAnta thayA? temanA gheAra saMsAra kevI rIte cAlatA hatA ? temanI pAse kayAM kayAM zAstra hatAM? vIgere ame kaMI paNa jANatA nathI. xx!" aitihAsika noMdha pRSTa-78 X x "xxx huM e vAtane kabUla karU chu ke mane maLelI hakIkatanA para mane vizvAsa nathI. kemake amArAmAM itihAsa lakhavAnI prathA na hovAthI judI judI yAdadAstImAM judI judI hakikata lakhI che. xxx !" aitihAsika noMdha pRSTa 87 sthAnakavAsI lekhaka mI. vADIlAlanA uparAkta kathAnaka uparathI siddha thAya che ke teoe tathA sthAnakavAsIemAM bIjA keAie lAMkAzAha sabaMdhI lakhela hakikata pAyA vInAnI che. sthAnakavAsI samAjamAM leAMkAzAhanA jIvana itihA" sanA viSayamAM paNa jyAre e hAlata che te pachI leAMkAzAhane mahA zAhUkAra, mahA vidvAna--atizaya dharmasudhAraka krAntikAraka vIgere vizeSaNAthI kayA AdhAre teo alaMkRta kare che? eka mAjI jenA itihAsanuM ajANapaNuM kahevuM teneja aMge khIjI bAju moTI moTI upamA ApavI e kayAMnA nyAya ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA vaLI ItihAsa lakhavAnI prathA na hatI e lakhavuM te mAtra potAnA bacAva pUratuM ja kahevAya. lokazAhane thayAne Aja phakta 450 varSa thayAM che paraMtu jaina sAhityamAM hajAra varSathI paNa adhika pahelAMnA ItihAse te vistArapUrvaka mejuda che. evA purANuM ItihAsa mAtra moTA meTA jaina dharmAvalambI rAjAe tathA jaina dharmanA AcAryonAja phakta che eTaluM ja nahi paraMtu jaina dharmamAM zraddhALu jaina sadgatanA ItihAsa paNa Aje keTalAya meLe che. jevA ke-"maMtrI vimala, udAyana, bAhata, zAstu mahetA, muMjala maMtrI, mahAmAtya, vastupAla tejapAla, jagaDuzAha, tribhuvanasiMha, saMgrAma sonI, rAjasiMha, semazAha, kammazAha, pethaDazAha Adi aneka mahApurUSonA ItihAsa mejuda che. are ! soLamI zatAbdIne ItihAsathI paNa jaina sAhitya etapreta bharyA paDyA che. te pachI eka laMkAzAhanA viSayamAM ema kema kahevuM paDe che ke amArAmAM ItihAsa-lekhana prathA na hatI? lekazAhanA samakAlIna eka kaDuzAha thayA, teoe paNa pitAnA nAma upara eka kaDuAta kADhayo hato, tene ItihAsa te maLe che te pachI lokazAhane ItihAsa na maLe tenuM zuM kAraNa? kadAca koI sAdhAraNa manuSyane te ItihAsa na hoya paraMtu jene sthAnakavAsIo sAte koDa jainothI Takkara levAvALA-mahAna-kAntikAraka-pitAnA nAmathI nava mata kADhanAra-vaijJAnika sahAyatA vinA thoDAja TAImamAM bhAratanA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUti pUjA 15 pitAne mata phelAvanAra-lA caityavAsine maMdira mUrti pUjA cheDAvI teone pitAnA navA calAvela dharmamAM dIkSita karanAra mAne che tevA kAzAhane ItihAsa kaI guphAmAM gupta rahI gaye te samajAtuM nathI. are! ItihAsa te dUra rahyo paNa temanuM gAma-ghara-janmasthAna ane janmatithi paNa sAcI mAluma na thAya te temanA anuyAyI tarIke kahevarAvanArane zuM zarama jevuM na gaNAya? vaLI laMkAzAhane ItihAsa maLato nathI te pachI sthAnakavAsI lekhakoe loMkAzAhanuM jIvana kayA AdhAra para lakhyuM che? jenA AdhAre te jIvana lakhAyAM che te AdhAra batAvavAmAM Ave te Ape Apa DaoN. gAMdhIne mAluma paDI jAya ke ame e lakhela loMkAzAha ane sthAnakavAsI aMgenI hakikata satya che ke asatya che? laMkAzAha na te svayaM vidvAna hatA ke na te temanA samakAlIna ke temanA matamAM vidvAna hatA. eja kAraNathI laMkAzAhanA samakAlina keI paNa laMkAzAhanA anuyAyIo lekazAhanuM jIvana lakhyuM nahi. eTaluM ja nahi paNa lekazAhanA anuyAyImAM e paNa patto na hate. ke laMkAzAhane janma kayA gAmamAM kayA kulamAM hato? kayA kAraNathI temaNe saMghamAM cheda bheda karI navemata khaDe karyo? tathA lekazAhanA navA matane karyo siddhAMta hate? sthAnakavAsIonI eka svamavat kalpanA che ke laMkAzAha eka nAmAMkti purUSa thayA che paNa enuM kaMI pramANa nathI. sthAnaka mAginA sAhityamAM to lekazAhanI kaMI paNa hakikata ItihAsika purAvA sahita che ja nahi. temaNe te sAmI zatAbdimAM thaI gayela paM. lAvaNyasamayajI ane upA, kama10 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 mUrtipUjA lasaMyamajIne mahAna upakAra mAnavo joIe ke jeoe svaracita graMthamAM nAmollekha karI lekazAhanuM astitva sthira rAkhyuM che. nahitara lekazAhanuM kaMI nAma nizAna paNa nahi hatuM ke laMkAzAha nAmanA keI vyakti saMsAramAM pragaTa thayA hatA. je lokAgacchanI AjJAne bhaMga karI temanA avaguNavAda balavAvALA yati lavajI ane dharmasiMhajIe pitAne mata jude kADho temanAja anuyAyI Aje pitAnA matanA saMsthApaka laMkAzAhane yAda kare che tenuM kAraNa e che ke pahelAM to kAgachanA zrI pUjya ane yatinI sAthe sthAnaka mArgIone ghera dvandatA cAlI hatI eTale sthAnakavAsIone lokAzAhanA ItihAsanI jarUra hatI ja nahI, paraMtu jyAre vi. saM. 1865 mAM amadAvAdamAM saMvega pakSiya mahAna paM. vIra vijayajI gaNi ane sthAnaka mAga sAdhu jeThamalajIne ApasameM zAstrArtha thayo tyAre temane dharmasiMhajI ane lavajInA ItihAsathI temanuM kAma na cAlyuM. eTale mUrtipUjA vidhimAM loMkAzAhane paNa yAda karavA paDyA. ane tyAre ja jeThamalajIe potAnA samakti sAranAme graMthamAM pRSTha 7 meM lekazAhanA viSayamAM thoDuMka lakhyuM che. basa! sthAnakamArgIonI pAse lekazAhanA viSayamAM je prAcinamAM prAcina pramANa kahevAtuM hoya te e jeThamalajIe lakheluM samakti sAranuM ja pramANa che. ane temAM jaNAvyuM che ke lokAzAha eka sAdhAraNa gRhastha hatA ane likhAIno dhaMdhe karatA hatA. eTale AjanI navI rezanInA karmazIla lekhake, janatA sAcuM samaje ke juThuM samaje tenI paravA karyA vinA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 mUrtipUjA keIkane kaI rUpamAM kAzAhanuM mahattva bharyuM jIvana prakAzita karI de te e kArya naitikatAthI jarUra virUddha kahevAya. sthAnakavAsI yuvaka lekhakane sAdhAraNa vyaktionAM paNa jIvana caritro vAMcI kadAca manamAM e bhAvanA pidA thavI svAbhAvika che ke amArA dharma sthApaka gurU zrImAna loMkAzAhanuM jIvana Ajaparyata paNa adheramAM kema? amAre paNa temanuM suMdara jIvanacaritra banAvavuM joIe e vicAra karI loMkAzAhanuM jIvanacaritra lakhavA te bese paNa tene sarvAga suMdara banAvavAne vAsta tadviSayaka sAmagrInI jarUra te paDe ja. sthAnaka mArgI pAse te sAmagrIne sarvathA abhAva che. laMkAzAhanA jIvana viSayamAM je kaI AdhAra pramANa maLe che te lekazAhanA samakAlIna temanA prati pakSiyanAM lakhelAM maLe che. e pramANe cAhe sarvaze satya heya paNa sthAnaka mAgI samAjane te para vizvAsa nathI. lokazAhanA jIvana ItihAsanA viSayamAM laMkAgacchIya zrI pUjya yativarganI pAse aneka paTAvali vIgere Aja paNa vidyamAna che. paraMtu sthAnaka mArgIone te rUcikara nathI. kAraNa ke te paTAvalimAM Akheya divasa muhapatti AMdhavAne nirdeza nathI. vaLI lokAzAhanI mAnyatAthI ane paramparAgata AcAra vyavahAranI virUddha cAlavAthI zrImAnuM dharmasiMhajI ane lavajI nAmanA yatine gaccha bahAra karyAne paNa ullekha e paTAvaliyAmAM aMkita karAela che. e sthitimAM sthAnaka mAgI samAjane pitAnA pUrvajonI satya sthiti (niMdA) batAvavAvALI paTAvaliye kayAMthI pasaMda hoI zake? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 mUrtipUjA paraMtu laMkAzAhanI pATa paramparA meLavavAne mATe thoDo ghaNe saMbaMdha ane nAmAvalI te paTAvaliyomAMthI lIdhA vinA kAma cAlI zake nahi. AthI lokAgacchanI paTAvaline aprAmANika mAnatA hovA chatAM paNa jyAM pitAnuM kAma rekAI jAya che tyAM tene AdhAra levo paDe che. sthAnika mAgIne je kaMI paNa ItihAsa che te lokAgacchanI paTAvaline AdhAreja che. kharI hakikata A pramANe hevA chatAM zrI. gAMdhI laMkAzAha temaja sthAnakavAsIonA ItihAsanI prasiddhatA kayA AdhAre kahe che te pramANa temaNe darzAvavuM joItuM hatuM. kAzAhanA viSayamAM Aja sudhI je sAhitya upalabdha che te vigatavAra nIce mujaba cheThAmAM vAMcakenA avalokanAthe darzAvIe chIe. te uparathI satya hakikata tarI Ave che. - - - - - na graMthanuM nAma | kartAnuM nAma ! saMvata 1 siddhAnta caupAI ] paM. munizrI lAvaNya samaya vi. saM. 1543 2 siddhAnta sAra caupAI | upAdhyAya kamala saMyama | vi. saM. 1544 3 usUtra nivAraNa chatrIsI munivikA vi. saM. 1544 ja vyAdharma caupAI lokagacchIya yati bhAnucaMdra vi. saM. 1578 5 taraNatAraNa zrAvaka cAra | di. tAraNa svAmI vi. saM. 16 viza 6 bhadrabAhu caritra di. ratnAnaMdI vi. saM. 16 viza of kumati vaMsa caupAI | paM. hIra kalasa saM. 1617 4 lepaka nirakaraNa caupAI | di. sumati kIrti vi. saM. 1627 hA lokAzAha jIvana ! tapAgacachIya kAtivijaya vi. saM. 1636 11 tapAgacchIya paTAvalI | u. dharmasAgarajI | vi. saM. 1648 G $ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUti pUjA 148 11 laoNkA. sileka 1 lekA yati kezavajI | | vi. saM. 17vIza 12. kaDuAta paTAvalI saM. zrA. kalyANajI vi. saM. 1684 13 kavitAmaya jIvana rUpacandra vi. saM. 1699 14 siddhAnta cAMpAI 5. guNa vinaya vi. saM. 17vIMza 15 vIra vaMzAvalI vi. saM. 186 16 samakti sAra sthA. sAdhu jeThamalajI vi. saM. 1865 17zAddhAra mImAMsAmeM | sthA. a. ne uddaghutakI vi. saM. 1883 18 ajJAna tirmira bhAskara je. A. vijayAnaMdasUri vi. saM. 1943 19 etihAsika nedha | vADI. meMtIlAla zAha vi. saM. 1965 zadvAra mImAMsA / sthA. sA. alakhavi. saM. 1976 RSijI jaina yugane eka lekha | jaina che. konpharansa patra | vi. saM. 1982 22 rAjaputAnekA ItihAsa | paM. gaurIzaMkara ojhA | vi. saM. 1983 jaina prabhu vIra paTAvalI ! sthA. sAdhu maNilAlajI | vi. saM. 1991 24 dharmaprANu lokAzAha | sthA. sAdhu saMtabAlajI | vi. saM. 1992 25 lekiAzAhakI paTAvalI | sthA. sAdhu nAgendracaMdajI, dvArA 26 muMbaI samAcAranA lekha sthA. sAdhu vinayarSi 4-4-36 ra7 upakeza ga7 paTAvalI | u sahaja suMdara 28 AMcala ga7 paTAvalI | paM. hIrAlAla haMsarAja A sivAya aneka graMtha paTAvalimAM lekazAhanA viSayamAM ullekha maLI zake che. jenA AdhArathI laMkAzAhane eka prAmANika ItihAsa paNa taiyAra thaI zake che. bAkI uparokta graMthe paikI prAcina graMthamAMthI pramANikapaNe sarva hakikate darzAvAya teja satya hakikatane lagate ItihAsa taiyAra thaI zake. DaoN. gAMdhIe mAtra saMpradAya mohathI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 mUrti pUjA sthA. munI jeThamalajI ane temanA pachInA sthAnakavAsI lekhakonA hAthe lakhAyela graMthA ja joyA hAya ema lAge che. temanA pahelAMnA graMthA teozrIe joyA-vAMcyA hota tA sthAnakavAsI sAdhue ane zrAvakA saMbaMdhamAM tadna khATAM athavA ulaTAM vidhAnA karavAnA apajazanA peTalA amArA upara ThAlavata nahi. khera ! kaMI vAMdhA nahi. haju te jaina siddhAMtA aMge spaSTapaNe AgaLanA prakaraNamAM kikata darzAvIzuM'. te vAMcI vAMcakAne khyAla Avaze ke khATAM vidhAnA kayAM ane kANe karyA che. vaLI yatizrIne nakala karI ApavA uparAMta TAMkAzAhe peAtAnA mATe paNa eka nakala karI lIdhAnuM Do. gAMdhI jaNAve che tA mULa nakalA ( leAMkAzAhanA hAthe lakhAyela sUtreA )nAM pAnAM keTalAM thAya ? evuM melu kAma teA hajArA pRSThomAM purUM thAya. te Aje khArIkAIthI tapAsa karatAM lAMkAzAhanA hastAkSarAvALuM eka paNa pRSTa upalabdha thatuM nathI, e hAlatamAM AjanA buddhivAdanA yugamAM vizvAsa kevI rIte pedA thAya ke leAMkAzAhe sUtreAnI nakala karI hatI ? caudamI paMdaramI sadImAM lakhAyelA aneka graMtho Aje upalabdha che te jeNe navA mata pravartAvyA tevA lAMkAzAhanA hastAkSaranA graMtho yA tA tenuM ekAda pAnuM paNa na maLe tenuM zuM kAraNa? sthA. sAdhu jeThamalajIe vi. sa0 1865 mAM samaktisAra nAmanA graMtha banAvye temAM kayAMya ema nathI lakhyuM ke lAMkAzAhe potAnA mATe sUtreAnI eka eka nakala Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 151 karI rAkhI hatI? vaLI visaM. 1578mAM laMkAgacchIya yati bhAnacaMde dayAdharma pAI lakhI laMkAzAhanuM jIvana varNavyuM che paraMtu temAM paNa sUtranI eka eka nakala karI lIdhAnuM kaMI jaNAvyuM nathI. jo emAM e hakikata heta te laMkAzAhanA 40 varSa pachInuM e pramANa jarUra mAnya kahevAya. vaLI bhAnucaMdra pachI 25-30 varSo bAda thayelA loMkAgacchI yati kezavajI rUSita lokAzAhanA silekamAM laMkAzAhane paisA kamAvA mATe lahIyAnuM kAma karanAra jaNAvyA che paraMtu sUtranI nakala karI lIdhAnI kaMIpaNa vAta temAM nathI. te pachI mI. gAMdhI ane AjanA nutana lekhake kAzAhe sUtranI nakala karI lIdhAnI vAta kyAMthI lAvyA? vaLI sthA. munI maNilAlajI to temanI lakhela prabhu vIra paTTAvalInA pRSTha 160 me lakhe che ke * * * teo lahIyA hatA ema asaMbaddha anumAna ApaNe kema karI zakiye? bIjuM kAraNa e ke temaNe pitAnA upadezathI lAkhe manuSyane sAraMbhI ane parigraha pravRttionI mAnyatA pheravI zuddha dayAmaya jaina dharmane prakAza karyo, evuM prabala kArya ane mahAbhArata kArya eka lahIyAthI thaI zake te vAta mAnavAmAM Ave kharI?" munI maNIlAlajIe pitAnA Adya dharma pravartaka, dharmagurU eka lahIyA jevA sAmAnya sthitivALA sAbita thAya e ThIka nahi lAgavAthI uparokta ugAre kADhayA che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 mUrtipUjA A uparathI lAMkAzAha lahiyA hovAnA paNa niSedha thAya pachI sUtreAnI nakala karyAnI vAta te sa'bhavIta kema ja hAI zake? vaLI DA. gAMdhI lakhe che ke " leAMkAzAhe je je sUtreAmAM ahiMsA, sayama, tapanuM utthApana nahotuM temaja je sUtreA banAvaTI na jaNAyA eTale ke je sUtreA jinAjJAne anusaratA hatA teja sAcA che ema sAbita karyu ane teja sutrA mAnya karyo che. ,, sUtranI satya ane asatyanI parIkSA karI zake evI DhAMkAzAhanI vidvatA aMge sthAnakavAsIonI pAse kaMIpaNa pramANa nathI. jIe ! saMtabAlajI (sthA muni saubhAgyacaMdrajI pAtAthI lekhamALAmAM zu lakhe che? akAzAha peAtAne puchavAvALAne kahe che keH-- huM upadezaka nathI, paNa sAdhAraNa lahIye 66 xxx "" chuM. x x ! x x x x ane mArI jevA garIba vANIyAnI zakti 66 X paNa zuM? sthAna. sAdhu saMtakhAlajInI lekhamAlA jaina prakAza 4-8-35 pRSTha 451 "" Jain Educationa International * A uparathIja siddha thAya che ke leAMkAzAha kAI vidvAna na hatA ke jethI amuka AgamA satya che ke asatya che te jANI zake. teo te eka sAmAnya vyakti ane For Personal and Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 153 madhyama sthitinA gRhastha hatA. temaNe kaI gurUnI pAse rahI vinaya-bhakti-yukta thaI jJAnAbhyAsa karyo hoya evuM kaI prAcina pustaka-paTAvalI ke ItihAsa dvArA siddha thatuM nathI. vaLI zAstronI parIkSA kare evI vidvatAvALA laMkAzAha hatA te temanA hAthe lakhAyela saMskRta-prAkRta bhASAnA graMtha-kavitA Aje jarUra vidyamAna heta. vaLI eka vAta te sAmAnya mANasa paNa jANI zake che ke sUtronuM satyapaNuM sAbita karanAra sAmAyika-pauSadha-pratikamaNa-pratyAkhyAnadAna ane devapUjAne niSedha kare khare? mATe sUtrone beTA TherAvavAne apajaza lokAzAha upara De. gAMdhI zuM kAma nAkhe che? kAzAhe bhale na mata calAve paNa ATalAMja sUtra sAcAM che te sivAyanAM sUtro-niryuktio-bhAgyacUrNi ke TIkA khoTA che evuM kayAMya kahyuM na hatuM. laMkAzAha pachI paNa lekazAhanA anuyAyIo niyukti-bhAgyaTIkAdinA AdhAre ja banAvela batrIsa sUtronA TabA mAnatA hatA. DaoN. gAMdhI je draSTirAga ane matapakSamAM bebhAna thaI lokAzAhane sUtronA sAcA parIkSaka ane vidvAna kahetA heya te te pachI terApaMthI loke bhIkhamajIne mATe paNa emaja kahe che tene paNa tamAre sAcuM mAnavuM ja joIe. je Apa terApaMthIonuM kahevuM satya nathI mAnatA to pachI tamAruM kahevuM ame kema sAcuM mAnIye ? jema terApaMthIonuM kahevuM nisAra che tema ApanuM kahevuM paNa nisAra che, kemake tame banne ekaja vRkSanI be zAkhAo Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 154 che. jo tame leAkeA leAMkAzAhanA anuyAyI tarIkenuM abhimAna dharAvatA hA te leAMkAzAhanA mULa siddhAMtA yA-- dAnanA tamAre paNa uccheda karI terApaMthI sAthe sahamata thaI javu joIe. vaLI mI. gAMdhI sAcAM hatAM teTalAMja sUtro lAMkAzAhe mAnya karyAnu kahe che jyAre sthAnakavAsI rUSi . amelakhaSijI lakhe che ke 32 sUtro sivAya badhAM sUtronA viccheda thayA hatA eTale 32 sUtreA mAnya rakhAyAM che. tA pachI 32 sivAyanAM bIjA sUtreAnI satyAsatyanA savAlaja kAM rahyo ? tyAre A bannemAM sAcu kANu ? mATe kahevu paDaze ke je jene jema phAvyuM tema lakhI nAMkhyuM che. amelakhaSinI vAta paNa vyAjamI TharatI nathI, kAraNake leAMkAzAhanI janmanI pahelAMnA paNa hastalekhita sUtra Aje prApta che. AthI siddha thAya che ke leAMkAzAhe potAnA mATe alaga 32 sUtreA lakhyAnI vAta mIlkula galata che. jainAgama mULa te adhamAgadhImAM ane te paranI TIkA saskRtamAM che. lAMkAzAha tA e bhASAnI anajJitAne kAraNe e Agama sUtreAthI parAGamukha hatA. pachI sUtramAM satyA satyanI parIkSA karI 32 sUtreA nIrNita karyAnI vAta satya kevI rIte mAnI zakAya ? ane tethI ja leAMkAgacchI saMpradAya pAchaLathI turata ja mUrtipUjAne svIkAra karI 5'cAMgI mAnavA lAgyA. 32 sUtronI mAnyatA kevI rIte thaI te AgaLanA prakaraNamAM jaNAvIzuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUti pUjA De. gAMdhI lakhe che ke pitAnI marajI pramANe ItihAsa joDI kADhIne zuddhi karanArane deSita batAvavA te mahApApa che" De, gAMdhInA A kathAnaka anusAra pheMkAzAhanuM jIvana pRthapha pRthapha rIte lakhI samAjane zaMkAzIla banAvavAnuM pApa te sthAnakavAsI lekhake eja veryuM che. saMtabAlajanI dharmaprANa lekazAhanI lekha mAlA, vADIlAla motIlAle lakhela aitihAsika nedha, sthA. muni jeThamalajIe lakhela samakti sAra gaMtha, sthA. muni maNilAlajIe lakhela prabhuvIra paTAvali A badhAmAM lekazAhanA jIvana aMge kyAMya paNa eka sarakhuM lakhANa nathI. AthI ja janatAmAM pAke vizvAsa pedA thAya che ke mAtra saMpradAya mehathI AkarSAI mUrti viredhaka matanA utpAdakane mithyA upamAothI lekhake navAjyA che ane janatAne temanuM dhyeya samajAI gayuM che. eTale aneka jaina ane jainetara vidvAnoe mUrtipUjA avazya jarUrI hovAnI udghoSaNAo karI che. juo nIcenA vidvAne zuM kahe che? yuropanA mahAna kAntikAra De. sekreTije (zukarAta) "mUrtipUjA chuDAnese legakI ajJAnatA ghaTegI nahi para ulTI baDhatI jAyagI yA te mizravAsika zAMti mUrti pUjA cheDa magara va bIlADAkI pUjA karegA yA nAstika hekara kuchabI nahIM karegA." itihAsa marmajJa aMgreja mahilA sTIvansana kahe che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA ke "hinda meM IslAma saMskRtikA Agamana hene ke bAda mUrti virodha ke Andolana prArambha hue." di. vidvAna nAthurAma premI kahe che ke-lekazAha para kisa dharmaka prabhAva paDAthA? merA khyAla haiki IslAma (muslIma) dharmakAhI prabhAvathA. aitihAsika-marmajJa prakArDa vidvAna zrImAn rAkhaladAsa vanajIe pitAne e abhiprAya pragaTa karyo che ke-AjathI 2500 varSa pUrve jaina dharmamAM mUrtipUjA hatI. zrImAna kezavalAla harSadarAya dhruva-bhAratIya purAtattvare jAhera karyuM che ke-kaliMga ke zilAlekhase spaSTa che jAtA heki Ajase 2300-2500 varSa pUrve paNa jainamAM mUrtipUjA Amataurase pracalIta thI. kauTilya arthazAstranA 3-18 ne kAnuna e batAve che ke sAmrATa caMdraguptanA rAjyamAM devamaMdiranI virUddha je keI jema tema bele te mahAna daMDane pAtra gaNate. AvA aneka abhiprAya uparathI sAbita thAya che ke vidvAne mUrtipUjAne kadApI vyartha kaheja nahi. Do. gAMdhI lakhe che ke laMkAzAhe ke temanA sthAnakavAsI anuyAyIoe sUtronA pAThamAM kAMI paNa pheraphAra karyo nathI. paraMtu mULa sUtronI niyuktio, bhAve, cUNuMo vagere banAvI tenI aMdara mUrtipUjAnI vAte, pATha ghusADI dIdhelA evA pAThavALI niryuktio vagere lekazAhe ane temanA anuyAyI sthAnakavAsIoe mAnya karela nathI. eTale ke mULamAM nahi tevuM navuM jinAjJA virUddhanuM ghusADavAnuM kAma te mUrtinA pakSakAree ja karela che." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 mUrti pUjA A jaina tarIke oLakhAtA keTalAka varganI utpatti bhagavAna jinezvara devAnI pratimAjInA leApavAne aMge ja thayelI hAvAthI teone TIkA, niyukti vigerenA pATha mAnavA pAlave ja nahi ane tethIja jagatamAM jema eka jIDAthI bacavA mATe aneka juDAM melavAnI pharaja paDe che. tema A mUrti vidhika matavALAne bhagavAna jinezvara devanI pratimAne uThAvavA jatAM niyukti Adi ane TIkA Adi zAstrA ke jeone AdhAre peAteja gujarAtImAM sUtronA arthA vigere lIdhA che te niyukti Adi ane TIkA Adine mAnya nahi rAkhavAnI pharaja AvI paDI che. matavALAe niyuktie mAnya kare tA--zrI Avazyaka niyu ktimAM AvatA bhagavAna mallInAthajInI mUrtivALu maMdira, bhagavAna vasvAmIjIe zAsana prabhAvanAne aMge phUlA ane tethI thayelA caitya pUjA dvArAe zAsananA mahimA-gRhasthAne saMsAra pAtaLA karavAmAM puSpAdike karAtI bhagavAna jinezva rAnI dravya pUjAnuM sAdhanapaNuM-salAkamAM rahelA ahi ta caitya (pratimA)nuM vaMdanIya, pUjanIyapaNuM vIgere ghaNI kikatA ekalI Avazyaka niyuktithIja mAnavI paDe. temaja dazavaikAlika niyuktimAM AvatA bhagavAna zayya bhavasUrijIne trileAkanAtha tIrthaMkara bhagavAnanI mUrtinAM danathI thayelI dharma prApti, zrI uttarAdhyayana sUtranI niyu*ktimAM zrI jinezvara mahArAjanA caityAdinA mahAtsava vakhate karAtI baMdha, mukti vigere tathA zrI AcArAMga niyuktinI aMdara aSTApaTTa vigere tIrthonI vaMdanIyatA tathA ArAdhyatA ane sUryaDAMga niyuktimAM Adra kumArane bhagavAna yugAdi devanI prati Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 mUrtipUjA mAnA darzanathI thayele dharmadha e vigere adhikAre jinezvaradevanI pratimAnI sattA-darzanIyatA ane pUjyanIyatAnI sAbitI karanArA che. te mUrti virodhaka matavALAone mAnavA paDe. tema chatAM paNa te matane anusaranArAne te vRtti AdinuM AlaMbana lIdhA sivAya chuTake ja nathI. kAraNake mUrtivireAdhaka varge dazavaikAlika Adi sUtronA artha karatI vakhate niyukti upara racavAmAM AveluM bhASya ane te bhASya ke niryukti upara racavAmAM AvelI cUrNi ke te eka, be ke traNamAMthI keIne paNa anusarI karavAmAM AvelI TIkAne AdhAreja artha karelA che. keIpaNa sUtrane kaI paNa artha ekalA vyAkaraNa mAtrathI teo karI zake tema nathI, kemake te sUtra adhyayana vigerenA uddeza, nirdeza ane nirgama vigere dvArene temaja te te te sUtromAM AvatA te te zabdonA naya, nikSepAnA vicAra sAthe te te sUtrone karavAnA prasaMge tathA te te sUtrone karanArA ke temAM AvatA purUSanA Iti vRtta teone niyukti Adi sivAya maLI zake temaja nathI. vaLI ame te mULa sUtramAM kahelI ja hakikatane mAnIe chIe ane sUtro-3ra ja che ema kahenArA teone te pratimAthI ja dveSa hovAthI pratimA sivAyanI bIjI keTalIka hakikate sUtramAM nahi AvatI chatAMya mAnya kare che. juo aMga upAMga vigerenI racanA sAdhuonA AcAra vicArane ja anusarIne thayelI che ane tethIja zramaNopAsaka ke jeo sAdhupaNAnI sthitimAM nathI teonA AcAra vicAranuM niyamana pUrve jaNAvelAM sUtro uparathI thaI zakaze ja nahi, kemake kaI paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 159 sUtramAM zrAvake navakAra gaNyA, pANI gaLyuM, lAkaDAM ane chANAM zodhyAM, cUlA pUjyeA, dhAnya ane zAka vagerenI apekSAe viveka karyAM e vigere mUti virodhakane paNa mAnya evI zramaNeANAsaka (zrAvaka)nI hakikatAnuM vidhAna temaNe mAnelA agara mAnya nahi karelA paNa sUtromAMthI kADhI zakAya tema nathI. A sarva hakIkatane vicAranArA manuSya sheje samajI zako ke bhagavAn jinezvara devAnI pratimA, caityA ane temanI pUjA ArAdhanA vigere sabaMdhI je zrAvakanI karaNI che tene sUtromAMthI DhekhavAnI ke dekhADavAnI AzA rAkhavI ane te hoya teAja pramANika mAnavuM e kevaLa buddhi rahitapaNAne ja AbhArI che, ema kahI zakAya. DA. gAMdhIe mahAna purUSA upara jinAjJA virUddha ghusADI devAnA AkSepa mUkayA pahelAM jarA vIcAravuM joIe ke niyukti AdinA racanAra purUSaSa atyAranA navA mata utpAdaka karatAM te ka'Ika vadhAre buddhizAlI hatA. AjanA mUrtipUjA viASaka paMthanA utpAdaka ane cauda pUrvanA mahAna jJAtA ane aneka rIte zAsana prabhAvaka niyukti AdinA racanArAonI sarakhAmaNI karavI e te merU ane sarasavanI sarakhAmaNI jevI sthiti che. zrI Avazyaka niyuktikAra bhadra ADu svAmIjI, vizeSa Avazyaka bhASyakAra bhagavAna umAsvAti vAcaka vigere mahA purUSo AgaLa AjanA navA mata utpAdako zuM hisAbamAM ? AvA dhuraMdhara zaktizALI purUSonA vacanane mAnya na rAkhatAM khATA vibhramamAM nAkhI thamane nAme saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra, atyAranA navA mata utpAdakanA vacanane anusaranArA kharekhara dIzA cUkI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 mUrtipUjA rahyA che. ane zAstra vacanene ulaMghI usUtra prarUpaNAnuM mahAna pApa vaherI rahyA che. bhagavAna nA rAkhyA Agamane vaLI temanA matane anusaranArAone vicchedaja na thAya ema dhArI teoe pIstAlIsa Agama paikI pratimAnA adhikArane darzAvatA Agamane uDAvI daI batrIsa Agamaja mAnya rAkhyAM. paNa temanAM mAnelAM sUtrothI paNa bhagavAna jinezvaradevanI zAzvatI ane azAzvatI ubhaya prakAranI mUrti ane tenAM maMdire sAbita na thaI zake tema to nathI ja. paNa evI bArIka buddhimAM utaryA sivAya De. gAMdhI kahe che ke "mULamAM nahi tevuM navuM jinAjJA virUddhanuM ghusADavAnuM kAma (mUrtipUjA) mUtinA pakSakAroeja karela che. paNa khuda AcAMrAga sUtranA bIjA zrutaskaMdhanA vasatinA adhikAramAMja zraddhAvALA zrAvakee karelAM devakulonI hakikatane vicAra karyo hota te spaSTapaNe mAluma paData ke jIvAjIvAdikanA tane jANanArA ane sArI zraddhAvALA zrAvake sthAna sthAna upara daherIe karAvatA hatA ema A (AcAMrAga 303-309) sUtro uparathI cekabe cekanuM samajI zakAya che. pachI navuM ghusADayuM che ke mULa sUtramAM paNa che tenI DaoNkaTara sAhebane khAtrI thAta, paNa saMpradAya mehanAM cazmAM heya tyAM sudhI vastu vastupaNe samajAya nahi. . gAMdhI kahe che ke samAM phakta ekaja zabda che ke jenA uparathI mUrti pakSe jabare goTALe utpanna karyo che. e zabda che= =catya. A caityazabdanA ghaNA artha thAya che jemake-vyaMtarAyana, bAga, cittA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 161 uparanuM smAraka, sAdhu jJAna, gativizeSa, vRkSavizeSa banAvavuM vagere. ane judA judA aMgasUtromAM A citya zabda judA judA arthamAM vaparAyela che tenA pATha sahita agAu ghaNI vakhata batAvAI gayuM che." ' DaoNkaTara sAhebe prathama te ema kahyuM ke mULa sUtromAM kayAMya pratimA ke maMdira aMge kaMI che ja nahi. ane have ema kahe che ke te aMge ratva zabda che te goTALe karanAra che. chaTakI javAne mATe mI. gAMdhI te zabdane goTALAvALe kahI tenA artha vicitra batAve che paNa juo - caitya zabdano satya (kho) artha zuM che? - tIrthakara gaNadhara tathA sarva nA darzanamAM je je AjJA rasika zAsana premI dhuraMdhara AcAryo thayA, te darekee caitya zabdane artha mUrti ke derAsara vagere karela che, kalikAla sarvajJa bhagavAna zrI hemacaMdrAcArye anekA saMgrahamAM A pramANe artha karela che. trinA urva cetyo nira mAtA citya eTale jinamaMdira, jina pratimA ane jina rAjanI sabhAnuM cerAbaMdha vRkSa A sivAya citya zabdane bIjo artha kaI jaina siddhAMtamAM nathI temaja amarakeSa Adi bIjA aneka kaSa graMthe che, te darekamAM upara mujaba ja artha karela che, bIjo artha thAya ja nahi, bAkI paramezvaranI mUrtinA utthApaka loke cetyanA bIjA artho (jJAna ke muni) karavAnAM bahu phAMphAM mAre che, paNa te artha duniyAbharanA kaI zAstrathI thaI zakato nathI. bAkI jene pitAnI marajI mujabaja vAta mAnya rAkhavI che ene mATe A badhAM bahAnAM che. nahitara sUtro paNa batrIsa ja kema mAne? batrIsa sUtrane mAnya rAkhavAnuM kahenAra naMdisUtra te mAne che ane naMdisUtranA mUla pAThamAM mahAnizItha sUtra ane mahAkalpa 11 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 mUrti pUjA sUtra AdinAM nAma che. jo e sUtreA apramANika hAta tA nadisUtramAM tenAM nAma kema darzAvata ? vaLI bhagavatI sUtramAM sApha kahyuM che ke niyukti mAnavI joie. je nathI mAnatA te sUtranA arthanA zatru che. A khAkhatamAM saTrUDu hAya tA bhagavatI sUtranA pATha nIce mujama che. nijjuti mantavyA sutattho khalu paDhamo bIo nijjutti missao bhaNIo taioya nirviseso esa vihIhoi aNuogo // A pAThamAM sArUM lakhyuM che ke prathama sUtrArthanuM kathana karavuM, phera niyukti sAthe bIjI vAra atha karavA ane trIjI vAra nivizeSa arthAt pUrA a karavA. AthI khyAla karavA joie ke A pAThamAM niyukti mAnavAnuM spaSTapaNe siddha thAya che. chatAMya mUti pratyenA dveSathI te khATu ghusADI dIdhAne vhAne niyukti Adine khATAM kahe tene zAstra pramANathI khIjAM zu pramANa ApI zakAya ? are tevA khatrIsa sUtreAmAMnI paNa ghaNI hakikata mAnatA nathI ane keTalIka khatrIsa sUtreA khahAranI hakikata mAne che . AvAonI mAnyatA sUtrAnusArI kahevAya ke svacchaMdAnusArI kahevAya ? jIe te batrIsa sUtreAnA aMdaranI zI zI vAtA nathI mAnatA temAMnI gheADI khAmatA utArIye te nIce mujaba-- (1) zrI bhagavatI sUtre ja dhAcArAdi muniye zAzvatI azAzvatI jinapratimAne vAMdI che te. (2) zrI jJAtAputranA seAlamA adhyayane draupadI satIe jina pratimAne pUjI che te. (3) zrI ThANAMga sUtre ceAthA tathA dazamA ThANe sthApanA (mUrti) satya ( mAnavAjoga ) kahela che te. (4) prazna vyAkaraNa sUtranA saMvara dvAramAM jina pratimAnuM vaiyAvacca muniye karavuM te bahu nirAnuM kAraNa che. (5) eja sUtranA paMcama saMvara dvAramAM sAdhunA 14 upagaraNu kathA che te pramANe te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 163 nathI rAkhatA te. 6 samavAyAMgamAM niyukti kahelI che (nivrutio sattvajJAo ) tene nathI mAnatA te (7) bhagavatImAM che ke niyu`kti vigere na mAne te pratyanika kahevAya tene te nathI mAnatA (8) devavAi sUtramAM aMkhaDa parivrAjakanA ziSyAe prabhu pratimA pUjI che te paNa te nathI mAnatA (9) zrI jIvAbhigame vijayadeve paramAtamAnI pratimAne pUjelI che te (10) rAyapasseNImAM sUryAladeve jinezvaradevanI mUrttine vistArathI pUjI che te (11) bhagavatI, AcArAMga, dazavaikAlika sUtre sAdhune dAMDA rAkhavAnu kahela che te paNa sthAnakavAsI sAdhue rAkhatA nathI. (11) uttarAdhyayane pazleiSNuvidhi kahela che te pramANe teo karatA nathI. (13) sUtramAM caturvidha sadhane dharmAMkaraNI karavAnA makAnane upAzraya vigere kahela che tenu teoe manakalpita cAnaka evuM nAma joDI dIdhuM. (14) zrI nisIyasUtranA pAMcamA uddezAmAM kahyuM che ke pramANa vagaranuM rajoharaNa (Adho) na rAkhavA ane te mati kalpanAe rAkhe che te. AvI ghaNI vAteA batrIsa sUtranA aMdaranI paNa sthAnakavAsI mAnatA nathI. vaLI pratimA pUjanane uDADI devA mATe e loko kahe che ke ame batrIsa sUtra mULaja mAnIye chIe, chatAM batrIsa sUtranA mULamAM nathI evI aneka bAbA (mAtra mUrttipUjA sivAya) bIjA siddhAMtAnI tathA TIkAniyukti sRSTi vigeremAMthI laIne mAne che. mAtra mUrti pUjAthI ja temane dveSa che, eTale nIcenI kikatA mAnatA haiAvA chatAM paNa khatrIsa ja sUtreA mAnavAnuM kahenAra khATA kahevAya. have atrIsa sUtranA mUlamAM nathI evI kaI kaI bAbatA teo mAne che. (1) cAvIsa bhagavAnanA mAbApanAM nAme (2) vIza viharamAna bhagavAnanAM nAmeA (3) cAvIza tIrthaMkarAnA gaNudharA (4) khAra cakravartinI sthiti ( AyuSya ) (5) khAra cakravatIonI avagAhanA (6) nava vAsudeva khaladevanI sthiti (7) nava vAsudeva khaladevanI avagAhanA (8) nava prati vAsudevanI sthitine avagAhanA (9) sagara cakravartinA sATha hajAra putrA (10) bhagIratha gaMgA nadI lAvyA te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 mUrti pUjA (11) bAhubala varSa divasa kAusagga rahyA. (12) hastipAla rAjAe mahAvIrane carama cAmAsAnI vina Mti karI te (12) prabhunI janmarAzi upara bhasmRgraha e hajAra varSanI sthitie e te (14) mahAvIranA nirvANuthI dIvALI cAlI ( cAlu thaI) che te. (15) cAvIse tI - karanA AMtarA (16) nava nAradonA nAma (17) zrI pArzva prabhunI strInuM nAma prabhAvatI (18) prabhune revatI zrAvikAe kALApAka vaheArAye (19) agIAra rUdra (20) khadhaka munInI khAla utArI te (21) araNuikamuninA adhikAra (22) khadhakaranA (49) ziSya dhANImAM pIlAyA (23) aSADhA bhUtinA adhikAra (24) surA naro ane abhayA rANInA adhikAra (25) ATha divasanA paNa karavAM te (26) kapaTathI celaNA rANIne zreNika rAjA paraNyA te (27) chappana kADiyAdava (28) dvArikAmAM sATha krADa dharA (29) dvArakAnI bahAra baheAMtera kraoNDa dhara (30) covIsa tIthaMkarAnA munionI sakhyA (31) vIza viharamAna bhagavAneAnA gaNadharA (32) cAvIsa bhagavAneAnI sAdhvIonI saMkhyA (33) cAvIsa tIrthaMkarezanA zrAvakAnI saMkhyA (34) covIsa tIya karAnI zrAvikAonI saMkhyA (35) pAMDavAe jugAramAM draupadIne hArI (36) kuMtAjInA putra kaNa (37) jarAsaMdhanI putrI jIvayazA (38) sItA satIe dhIja kayuM' te (39) lakSmaNujInI mAnuM nAma sumitrA (40) pavanajaya tathA ajanA satinA putra hanumAnanuM caritra (41) rAvaNunI nagarI laMkA sesAnAnI hatI te (42) rAvaNanI strInuM nAma maMdodarI (43) rAvaNunA putranuM nAma indrajIta (44) rAvaNunA tevI kharadUSaNa (45) rAvaNanI enanuM nAma surapanakhA (46) rAvaNanA bhAi kuMbhakarNe te bibhiSaNa (47) sItA satone rAvaNu harI gayA te (48) ja mukumArane dAyajAmAM navANu kreDa senaiyA AvyA te (49) prabhava pAMcase cAra sAthe AvyA te (50) jaMbukumAre A kathA kahI te (51) eka bhavamAM aDhAra nAtarAM thayAM te (para) jaMyunI ATha strIe ATha yA kahI te (53) jamusvAmInA mAbApanAM nAmeA (54) jaththukumAranuM pUrvabhavamAM bhavadevanAma ane strInuM nAgIlA nAma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA (55) abhayakumAranuM caritra (56) jabukumAranI ATha strIonAM nAma (57) kayavane zAhanuM caritra (58) zAlibhadra pUrvabhavamAM kSIranuM dAna dIdhuM te (59) dIvAlInA dIvase mahAvIre uttarAdhyayana 36 kahyA te (60) vasudevajI pUrvabhavamAM naMdiSeNa hatA teNe sAdhunI vaiyAvacca karI hatI te. (61) vasudevanI 72000 strIo hatI te (ra) harikezI munine pUrvabhava (63) bharata mahArAjAne deve sAdhune veza Ape te (64) pAMcamA ArAmAM che te varSe cha mahInAnuM AyuSya ghaTe te (65) pAMcamA ArAnI zarUAtamAM 12 varSanuM AyuSya (66) bharata cakrIe ArisA bhUvanamAM anitya bhAvanA bhAvI te (67) zrI rUSabhadeve pAraNAmAM 108 ghaDA zeraDI rasa vahe te. (68) marUdevIe 6pa000 peDhI dIThI te (69) marUdevI mAtAne retAM AMkhe paDelA AvyAM te (70) zrI AdinAthane zreyAMsakumArane pUrvabhava (71) bharate pUrvabhavamAM 500 muniyone AhAra lAvI dIdhe te (2) bAhubalie pUrvabhave pAMcaze munIonI vaiyAvacca karI te. (73) rUSabhadeva bhagavAne pUrvabhave baladone aMtarAya karyo tethI varasa divasa AhAra vinA vicaryA te (74) prAgna kumArane varasura hari gaye te (75) kuMbhakarNa tathA jIta mekSe gayA te (76) rahanemiye pacAze aMteurI tyajI te (77) pAMcamA ArAne cheDe jIvaNuyA adhyayana raheze te (78) caMdragupata rAjAne sela svapna AvyAM che. (79) paMcama ArAne cheDe dukha sahasUri thaze te. (80) vijaya zeTha ane viyA rANanuM caritra (81) rAI- devasI - 5khI - caumAsI ane saMvasarIe pAMce pratikramaNane vidhi (82) dhanAjIe e kI sAthe AThe strIo IDIne (83) saMthArA (anazana) nI jagyAe zAlibhadranI mAtAjI gayA te (84) zAlibhadranI batrIsa strIo (85) devalokanAM bAsaTha pratara (86) jaMbusvAmi-gautamasvAmI tathA sudharmasvAmInA AyuSyanuM mAna (87) bAra cakrI, nava vAsudeva, nava baladeva tathA nava prativAsudeva kayA kayA prabhunA vAre ke aMtare thayA te (88) sAte narakanA pAthaDAnuM aMtara, avagAhanA tathA sthiti (89) zrI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtipUjA puNiyA zrAvakane adhikAra (90) gautamAdi gaNadharane parivAra (91) aThThAvIsa labdhionA nAma tathA guNa (92) asajhAyanuM kAlamAna vagere (93) jaMbusvAmI pachI daza bela viccheda gayA te (94) raghulibhadrajI vezyAnA ghare rahyA te (95) siMha guphAvAsI sAdhu nepAla dezathI ratnakaMbala lAvyA te (96) pAMcamA ArAne cheDe phalga sAdhvI, nAgilazrAvakane satya zrI zrAvikA thaze te (7) bAhubalajI mahAtmAne brAhmI suMdarIe pratibodhyA (vIrAme rAgajathakI utare) te. (98) bharatacakrIne tyAM darareja dazalAkha maNa mIThuM joItuM hatuM te (9) sanakumAra cakrInuM rUpa jevA de AvyA te (100) zrI naMdinuM caritra (101) bharata bAhubalanuM yuddha (12) marUdevI mAtA hAthI upara beThe ja mekSe gayAM te (103) brAhmI suMdarI kuMvArI rahI te (104) anaMta covIsIo bele che te (105) celapaTTAnuM meTuM zIve che te (106) pAtro lAlata zyAma raMganA raMgo che te (107) 5khI 12 mAsI 20) ane saMvatsarI pratikramaNe 40 legassano kAusagna kare che te (108) zrAvaka zrAvikAne vrata devAne vidhi (100) celAelIne dIkSA devAne vidhi (110) piSaha levA tathA pAravAne vidhi (111) sAmAyika levA tathA pAravAne vidhi (112) samakitanA saDasaTha bela (113) caudarAjalakanuM pramANa (11) bIjI nathI ekeka rAjanI vRddhi (115) zrAvakanA ekavIsa guNa (116) kAusaganA ogaNusa doSa(17) sAmAyikanA batrIsa deSa (118) arihaMtanA bAra guNa (119) AcAryanA chatrIsa guNa (120) upAdhyAyanA pacavIza guNa (121) bhagavAnanI vANInA pAMtrIsa guNa (122) gautama gaNadhara devazarmAne pratibaMdhivA gayA (123) zrI jaina rAmAyaNane adhikAra (124) bhegu purohitanA pUrvabhavane adhikAra (125) jIvanA pa63 bhedanI gatAgati (126) ekase aDatAlIsa sattA prakRti (127) ekase vIsa baMdha prakRti (128) ekasa vIsa udaya prakRti adhikAra (128 daza prANu tathA daza guNa TANuM dvAra (130) sela satIonAM nAma (131) balabhadrajIe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 167 vanamAM mRgane prati te (132) zrI DhaMDhaNa munine adhikAra (133) metAraja munInuM vRttAMta (134) dhannA sArathavAhe munine dhatanuM dAna dIdhuM te (135) zrI pArzva prabhunA daza bhAva (136) zrI prArthanAthe nAga ugAryo te (137) zrI pArzvaprabhune kamaThe upasarga karyA te (138) zrIneminAtha ane rAjematinA nava bhava (139) rAjematI satInA bApanuM nAma ugrasena (140) zrI megharatha rAjAe pAre bacAvyA te (141) subhUmacakrI sAtame khaMDa sAdhavA gaye te (142) sagara cakravartIne adhikAra (143) brahmadatta cakrInI kathA (144) dIvAlInA divase aDhAra dezanA rAjAoe piSaha karela te (145 mirAjA, madanarekhA, ane yuga bAhunuM caritra te (146) karasaMDu pratyeka buddha te padmAvatI devIne putra (147) zrI trisalA devI ceDA mahArAjAnI bahena te (148) zrI prasannacaMdra rAjaSine adhikAra (149) zrI mahAvIra devanA saghalA tapa (150) zrI vIra paramAtmAnA jamAli bhANeja tathA jamAI che te (151) zreNika cAra kArya kare te narake na jAya te (152) abhayakumAre cesaNudevIne mahela bAle te (153) ceDA rAjAnI sAme putrI satI che te (15) zrI mahAvIrane puraNa zeThe vaharAvyuM te (155) zrI mahAvIra deve paganI AMgalI vatI merU kaMpAvyo te (156) zra mahAvIra sAthe gautama gaNadhare vAda karyo te (157) zrI vIra prabhue caMDa kezIone pratibo te (158) caMdanAe vIra prabhune cha mahInAnuM pAraNuM karAvyuM te (159) zrI vIrane saMgame upasarga karyo te (16) zrImati caMdanA dadhivAhana rAjAnI putrI te (11) zrI mahAvIra prabhune satAvIsa bhava (162) caMdanabAlA dhannAzeThanA ghera rahI te (163) jaMbu svAmi sAthe para7, jaNanI dIkSA vagere aneka bAbate batrIsa sUtromAM nathI chatAM (batrIsa sivAyanI) sthAnakavAsIo mAne che. sAcAM hatAM eTalAM ja sutra mAnya karyo ema kahenAra che. gAMdhIe vicAravuM joIe ke temanA saMpradAyanI draSTie asatya evA sUtro-niryuktio AdinI upara hakIkata kema mAne che ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA niyukti AdimAM navuM jinAjJA virUddhanuM ghusADI devAnu` DA. gAMdhI kahe che teTalA mAtrathI te khATI TharatI nathI. mAtra mUrtipUjAnA dveSathI ja teee ane temanA mAnya pathane anusaranArAenI e vAAla che. mAtra mUrti sivAya niyukti AdinI hakikatane kabula rAkhanArAonuM kahevuM keTaluM satya che te vAMcakeAne Ape|Apa samajAI jAya tevuM che. mUrtipUjA arvAcina che ema teA te koI rIte sASita karI zake tema nathI. temanAja paMthanA lekhake mUrtipUjAne arvAcina (navI) TherAvavAne ekabIjAthI bhinna bhinna rIte lakhavAthI temanu kapAla kalpitapaNuM ApeAApa siddha thaI jAya che jue te mATe temanA lekhaka kevI rIte pakaDAI jAya che? 168 (1) AjathI pacAsa sAeTha varSo pUrve sthAnakavAsI samAjanI mAnyatA evI hatI ke bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 1000 varSa sudhI eTale devidbegaNuM kSamAkSamaNe zAstro pustakArUDha karyAM tyAM sudhI zuddhAcArI pUrvadhara AcArya thayA, tyArabAda zithilAcArI AcAryAMe potAnA svArtha mATe mUrti enI sthApanA karI mUrtipUjA calAvI. (2) sthAnakavAsI sAdhu ha candrajIe peAtAnI " zrImad rAjacaMdra vicAra nirikSaNa " nAmanA pustakamAM pRSTha 22 me 5. becaradAsa racita jaina sAhityamAM vikAra thavAthI hAni " nAme pustakanA AdhAre lakhyuM che ke bhagavAna mahAvIra pachI 822 varSe jaina mUrtinI sthApanA thaI. te samaya pahelAM jainomAM mUrtipUjA na hatI. d Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA (3) zrImAna vADIlAla motIlAla zAha amadAvAdavALAe pitAnI etihAsika nedha" nAmanA pustakamAM pRSTha 18 meM lakhyuM che ke AcArya vAsvAmInA ziSya AcArya vajasenasUrinA samayamAM pAMca-sAta ema bAra varSane dukALa paDaze te samaye zithilAcArI AcAryoe mUrtipUjA pracalita karI. e samaya mahAvIra svAmI pachI chaThThI zatAbdIne hate. (4) sthAnakavAsI muni saubhAgyacandrajI (saMtabAlajI)e "jena prakAza" peparamAM dharmaprANa pheMkAzAhanI lekhamAlA lakhatI vakhate batalAvyuM che ke samrATa azekanA samayamAM jenamUrtio pracalita thaI. samrATa azekane samaya mahAvIra prabhunI bAda trIjI zatAbdIne che. pAchaLathI bIjI zatAbdInI mAnyatA svIkArI ane tyAra bAda baDalIvAlA zilAlekhathI bhagavAna mahAvIra pachI 84 meM varSe mUrtipUjA zarU thaI ema mAnavA lAgyA. (5) sthAnakavAsI muni maNilAlajIe pitAnI "jana dharmane prAcina saMkSipta itihAsa ane prabhu vIra paTTAvallI" nAme pustakanA pRSTa 109 tathA 131 mAM evA prakArane ullekha karyo che ke "mUrtipUjAnI zarUAta janamAM zrI vIra nirvANanA bIjA sikAnA antamAM thaI heya ema keTalAka pramANe parathI samajI zakAya che. x x x suvihita AcAryoe zrI jinezvaradevanI pratimAnuM AlaMbana batAvyuM tenuM je pariNAma meLavavA AcAryoe dhAryuM hatuM te pariNAma keTaleka aMze AvyuM paNa kharuM arthAt zrI jinezvaradevanI pratimAnI rathApanA ane tenI pravRttithI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 mUrti pUjA ghaNA jaina jainetara thatA aTakayA, ane tema karavAmAM e AcAryoe jaina samAja para mahAna upakAra karyo che ema karavAmAM jarAe atizayAkti nathI ! ' ahiyAM nipkSa mumukSuee vicAra karavA joI e ke bhagavAna mahAvIra svAmI pachI 980 varSe devaDhDhagaNi kSamAkSamaNajIe jana sUtrone pustakArUDha karyAM, tyAM sudhI te suvihita AcAryAM hovAnA svIkAra thaI jAya che, kAraNake te sUtro zvetAmbara samudAyanA traNe phIrakAne mAnya che arthAt te sUtro para Aja paNa zAsana cAlI rahyuM che. te samayanI pachI zithilAcAra ane mUrtio pracalita hAvAnu sthAnakavAsI samAja svIkAra kare che. jyAre sthA. sAdhu ha candrajI tenAthIye 158 varSa pahelAM eTale mahAvIra nirvANu khAda 822 varSe zithilAcAra ane mUrtinu astitva kahe che, ane vADIlAla meAtIlAla teA tethIe 400 varSa AgaLa vadhI mahAvIra nirvANu mAda 600 varSe zithilAcArI AcAryoM dvArA mUrti enI sthApanAnAM svapna dekhI rahyA che paNa e lakhavA samaye teozrI pAtAnA pUrvajonI kalpanAne mIlkula bhUlI jAya che ke bhagavAna mahAvIra svAmI pachI 200 varSomAM zithilAcAra samajAya tA 32 sUtra paNa zithilAcArIAe lakhelAM samajavAM joie. kAraNake sUtro tA mahAvIra nirvANu khAi 980 varSa eTale zrI vADIlAlanA abhiprAya mujaba zithilAcAra ane mUrti pUjA pravA pachI 400 vaSe lakhAyAM che. ahiyAM paurvAtya eva'pAzcAtya vidvAneAnI zeAdhakhALe prAcinatAnAM eTalAM badhAM sAdhana upasthIta karI dIdhAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 17 che ke amArA sthAnakavAsI munine potAnA pUrvajonI mAnyatAomAM parivartana karavAM paDyAM che ane sAthe sAthe pitAne ja mata paNa pragaTa kare paDyo che ke "jaina mUrtinI sthApanA bhagavAna mahAvIra bAda bIjI zatAbdImAM suvihita AcAryoe karI che. paraMtu temAM eka prazna utpanna thAya che ke teozrIe (sthA. muni maNilAlajIe) te kayA AdhAre lakhyuM che ke jemAM mUrtinI mAnyatA mahAvIra nirvANa bAda bIjI zatAbdIthI zarU thaI, ane suvihita AcAryoe te pravRttithI jaina samAja para mahAna upakAra karyo ItyAdi. Ape te aMge nathI. kaI pramANa batAvyuM agara nathI te vAta kaI prAcina. graMtha agara zilAlekhamAM maLatI, je mahArAja khAravelane zilAlekha yA hastiguphAnI prAcina mUti, mathurAnA kaMkAlI TIlenI prAcina jaina mUrtiyonA zilAlekhe, ame rIkAne siddhacakra yaMtra, AsTreliyAnI mahAvIra mUrti maMgeliyA prAntanAM jaina maMdiranAM vaMza vizeSAdi prAcina ItihAsa sAdhane paraja kalpanA karI hoya te temane abhyAsa aparyApta che. kAraNake pUrvokta pramANethI to bhagavAna mahAvIra pUrve paNa jaina samAjamAM mUrtipUjA pracalita hovAnuM siddha thAya che. ane e pramANe mAnanArane keI jAtanI Apatti nathI, kemake mahAvIra nirvANa bAda bIjI zatAbdImAM suvihitAcAryonA samayamAM mUrtipUjAnA pracArane svIkAra sthA. munIne hAthe ja thaI cukyo che ane vadhumAM vidvAnonI zedhakholanA pariNAme pratyakSa te vastuonI prAptinA lIdhe sAbIta thAya che, vaLI bIjI zatAbdInA AcAryonA banAvyAM Agama Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -172 mUrti pUjA pramANa che te temanI calAvelI mUrti pUjAnI paNa pramANika mAnyatA svayaM siddha thAya che. mUti vinA koInuM kAma nahi cAle. cAhe game te rUpe mAnA paNa smRti tA dareke mAnI che. khera ! pablikamAM Aja nahi te kAla paNa mUrtipUjA mAnyA vinA chUTakArA nathI. jema hAlanA sthAnakavAsIe temanA pUrvajonI apekSAe te mAnyatAmAM thoDA AgaLa vadhyA ( eTale prathama mahAvIra nirvANu khAdya 1000 varSa mUrti hovAnuM mAnyuM tethI AgaLa vadhIne mahAvIra nirvANu khAda 600 varSa mAnyu' ane tethI ce AgaLa vadhIne mahAvIra khAda bIjI zatAbdInuM mAnyuM) te rIte teonI pAchaLa hAvA vALA temanA karatAM paNa mAnyatAmAM theADA AgaLa vadhase. kAraNa ke Aje zeAdhakheALa eTalI badhI AgaLa vadhI rahI che ke vastunI prAcinatA pratyakSa rIte badhuM darzAvase ane hAle darzAvI rahI che. Aje jaina tarIke kahevAtA paNa mUrtipUjAne niraka mAnanArAonI e mAnyatA sajjaDa rUDha thaI gaI che ke ame 32 sUtreA mAnIye chIye. paraMtu jayAre 32 sUtreAnA vivaraNamAM temanI mAnyatAnI virUddhamAM ullekha batAvAya che tyAre teo ema kahe che ke ame mUla sUtro sivAya TIkAe vIgere mAnatA nathI, phera mULa sUtromAM evA pATha batAvAya che tyAre tenA atha viparIta kare che agara teA mULa sUtranA zabdamAM pheraphAra karI dIdhelA jaNAya che, jyAre temane smRtipUjA viSaya sivAya bIjI keTalIka agAu jaNAvelI hikakatA mATe TIkAe vIgerenI AvazyaktA jarUrI mAnavI paDI che tyAre vaLI tee eka navI yukti upasthIta karIne kahe Qing Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 173 che ke mULa sUtronI sAthe maLatI AvatI TIkAone ja ame lekamAnIye chIe, eTale ene e artha thAya che ke je TIkAmAM mUrtipUjAne ulekha na hoya te TIkAne ame mAnIye. chIye. A uparathI niSpakSapAtapaNe jenArane, jarUra samajAI jAya che ke AmAM satya zuM che? tema chatAM paNa saMsAramAM jJAnanI uttarettara vRddhi thavAne pariNAme cheDe ghaNe paNa prabhAva sthAnakavAsIo upara paNa paDyo che. jemAM sahuthI pahelo naMbara sthAnaka mAgI samAjanA dhuraMdhara vidvAna zatAvidhAnI munizrI ratnacandrajIne che ke jeoe ardhamAgadhI. keza banAvavAmAM niyukti-TIkAdi ghaNA graMthane AdhAra lIdhe che tathA sthA. munizrI maNilAlajIe "prabhuvIra paTTAvali" nAmanI pustaka racanAmAM 32 sUtra sivAya bIjA keI graMthane AdhAra lIdhe che. tathA sthA. pUjya zrI javAharalAlajI mahArAje terApaMthIonA khaMDanamAM "saddhamaMDana" nAme graMtha banAyo che jemAM niryukti-TIkA-cUrNi-bhASyadIpikA vagerenAM avataraNe vizALa pramANamAM ApyAM che ane teozrIe potAnA pUrvajonI saMkIrNatAne tIlAMjalI ApI mUla 32 sUtromAM maLatI hoya ke cAhe 32 sUtromAM je vAtanI gaMdha paNa na hoya te TIkAone paNa svIkAra karela che. je te avataraNanA utAre karIye te eka khAsa grantha taiyAra thaI jAya paraMtu vAMcaka mahAzayanA avakanArthe te "saddharmamaMDana" nAme graMthanAM mAtra pRSTha naMbara lakhuM chuM ke eka graMtha lakhavAmAM eTalA sthAna para niyukti TIkA cUrNi bhAgyAdinAM pramANa ApyAM che. te pRSTha saMkhyA 5, 5, 6, 6, 28,42, 46,48, 10, 5, 64, 5, 66, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -174 mUrti pUjA 68, 73, 92, 93, 104, 107, 109, 117, 122, 125, 149, 152, 232, 235, 239, 243, 244, 245, 251, 253, 255, 268, 275, 276, 324, 343, 352, 362, 363, 369, 384, 411, 412, 413, 420, 432, 436, 451, 454, 455, 487, 488, 490, 493, 494, 295, 496, 497, 498, 499, 504, 56. A sivAya 'satkramamaDana' graMthanA pRSTha 368, upara teA zrImAn pUjyajIe terApa'thIone bahu jorathI #mAyA che ane kamAve che ke " isa Ni kI AdhI khAta ke mAnanA era AdhI khAta kA nahi mAnanA e durAgraha sivAya Ara kuccha nahI hai. " A uparathI pUjyazrI javAharalAlajI cUrNinI vAtane sarvAze mAnavAnu` kahe che. DA. gAMdhIe pUyajInI A udghASaNAnA vicAra karyAM hota tA niyukti AdimAM sUtra virUddha chuSADavAnuM kahI pUrvAcAryAM upara kalaMka caDAvyAnuM ghAra pApa na heArata. niyukti TIkA vinA terApaMthIonAM paNa kAma cAlatAM nathI. terApa'thIonA pUjya jItamalajI svAmie * bhramavi*sana' nAme graMtha lakhyA che temAM paNa teoe niyukti -TIkA-cUrNi-bhASAdinAM kei sthAneA para pramANa dIdhAM che. A prakaraNathI vAMcakAne avazya samajAI gayu` che ke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 175 jainAgamAnI pramANiktAmAM kAi paNa prakAraneA saMdeha nathI tA paNa eka mUrti nahi mAnavAnA kAraNe mattadhArIyAne kevA kevA prakAranA mithyA prayatna karavA paDayA che te paNa te leAkAne peAtAne ISTa siddhinI prApti thaI nathI. ane Akhare pramANika AgamAnI sAme zira jhukAvavuM paDyuM che. jainAgamAnI pramANikatA kevI rIte che? AgamasUtrA--niyukti TIkAdinA banAvanAra kayA dhuraMdhara purUSo che? smRti vidhakAnA hAthamAM 32 ja Agama kevI rIte AvyAM ? teoe sUtrAmAM pheraphAra kevI rIte karyo te badhu have darzAvAze. ----------- ghare tathA pravAsamAM darzana karavAmAM upayAgI tathA prabhAvanA karavA lAyaka zuddha cAMdInA siddhacakrajI 1-4-0 plAsTIkanI DamI sAthe sAnAnA gIleTavALA cAMdInA siddhacakrajI 1-8-0 cAMdInA AMgI-mugaTa vIgere banAvanAra luhAra vallabhadAsa karasanadAsa pAlItANA (saurASTra ) ------------------------ ------------------------- Jain Educationa International -------------------------------- For Personal and Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 ju. jainAgamAM tIrthakara, kevalajJAnI, manaH paryavajJAnI, avadhijJAnI ane pUrvadharanA A viraha kALamAM kaI paNa vastune nirNaya karavAnuM sAdhana hoya jenAgAma-jainazAstra che. zAstra paNa prAraMbhamAM jeTalAM hatAM teTalAM Aje vidyamAna nathI. te paNa jeTalAM zAstro Aje bAkI rahyAM che teTalAM paNa jaina samAja mATe bahu lAbhadAyI che. jenAgomAM mULa te bAra aMga (dvAdazAMgI) che. (1) AcArAMga (2) sUtrakRtAMga (3) sthAnAyAMga (4) samavAyAMga (5) vivAha prajJapti (6) jJAtAMga (7) upAsaka dazAMga (8) aMtagaDha dazAMga (9) anutarAvavAI (10) prazna vyAkaraNa (11) vipAkasUtra (12) draSTivAda e bAra aMga che. A bAra aMge mAM AkhAye saMsAranA dhArmika tathA vyavahArika jJAnane samAveza thaI jAya che. bhagavAna mahAvIranI pachI 1000 varSomAM te bAramuM aMga draSTivAda sarvathA viccheda gayuM hatuM, ane agIAra aMga bAkI rahyAM hatAM. te paNa prAraMbhamAM je sthitimAM hatAM te sthitimAM Aje nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 177 prAraMbhamAM je aMganA lekenI saMkhyA jeTalI hatI teTalI saMkhyA bhagavAna mahAvIranA pachI980 varSe AcArya devadvigaNanA samayamAM paNa na rahI hatI. draSTivAda sivAya agIAre aMgamAM AvelA zlokenI kula saMkhyA 18824054763789000 prAraMbhamAM hatI. te devaddhigaNInA samayamAM pustakA rUDha samaye mAtra 35420 kenI ja saMkhyA rahevA pAmI hatI. te samaye pustakArUDha thayela Agamo AjasudhI vidyamAna che. pustakA rUDha thayA pachI khalanA thavA pAmI nathI. tenuM kAraNa e che ke jaina dharmAvalambiyanI majabuta mAnyatA e che ke aMgasUtre svayaM tIrthakaree pharamAvela ane caNadharee graMthita karelAM che. temAM je kaMI akSara mAtra paNa nyunAdhika kare tene anaMta saMsAra paribhramaNa karavuM paDe. eTale je rUpamAM kSamAkSamaNajIe lekhanI baddha karyo te ja rUpamAM anyunAdhikapaNe Ajadina sudhI cAlI rahyAM che. bhagavAna mahAvIra pachI ane zrI devagiNi kSamAkSamaNajI pUrve thaI gayelA kaMI sthaviree upAMgasUtre tathA kAlika-utkAlika zAstronI racanA karI hatI sarvane zrI kSamAkSamaNajIe pitAnA netRtvamAM lekhanI baddha karAvI dIdhAM hatAM, ane te sarve Agane ullekha teozrIe svaracita naMdisUtramAM karelo che. e rIte te samaye sarva AgamonI saMkhyA 84 nizcita hatI. tyArabAda keTalAka zAsana staMbha dharmarakSaka AcAryoe sAdhAraNa jJAnavAlA mumukSuone samajavAmAM sahelAM paDe te mATe AgamomAM batAvelA guDha 12 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 mUrtipUjA rahasyone sphaTa karavAnA uddezathI te Aga para niryukti, TIkA. cUrNi, bhASya ane nRtyAdinI racanA karI sUrya je prakAza phelA. e AcAryomAM khAsa vizeSatA e hatI ke judA judA AcAryoe judA judA samayamAM Agama para vIvaraNanI racanA karI che paraMtu te sarve AcAryoe AgamanI vAtanI ja puSTi karI che. keIe tarkanuM samAdhAna karyuM che to paNa Agane anukula rahI karyuM che. kadAca vivaraNa karatAM koIne stramajamAM na AvI to tene "kevalI gamya" kahI cheDI dIdhI che. paNa teoe kadApI evuM kahevAnuM sAhasa nathI karyuM ke Agame athavA vivaraNanI amuka vAta ja amAre mAnya che, kAraNa ke teo bhavabramaNanA vajapApathI haMmezAM bhayabhIta rahetA hatA. te jainAcAryoe aneka viSaye upara paryApta saMkhyAmAM graMthanI racanA karI che te racanAkArya paNa pitAnI matIthI nahi paraMtu jenAmenA AdhAre karI che. je te AcAryoe e pavitra kAryane mATe prayatna na karyo hota to Aje jaina darzananA mukhya siddhAMta syAdvAda-karmavAda-AtmavAda-paramANuvAdAdine samajavAne mATe anya kaI paNa sAdhana heta nahi. vaLI jaina sAdhuonI dIkSA-vaDI dIkSA-vAcanA-AlecanA tathA zrAvakonA sAmAyika-paSadhapratikramaNa Adi kiyAonI vidhithI paNa jana samAja vaMcita rahI na jAya te mATe te paropakArI AcAryo vidhi vidhAnAdinA paNa aneka graMthanI racanA karI gayA che. kAraNa ke zrI kSamA kSamaNajInA samayamAM je Agama munIone kaMThastha hatAM te lakhavAnI pahelI AvazyakatA hAI pracalita kriyAonA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 17 varNanane sthAna daI zakAyuM na hatuM. vaLI te dharmAcAryoe nyAya-vyAkaraNa tarka-chanda-alaMkAra-jyotiSAdi sAhityanA graMthe paNa banAvyA hatA. Aje jainasamAjanI saMkhyA ochI hevA chatAM paNa sarvasamAjamAM jenenAM Asana uMcAM che te phakta pUrvAcAryonA nirmANa karelA sAhityanuM ja pariNAma che. e rIte jaina sAhitya samudra jeTaluM hatuM jemAM Aje phakkata eka buMda barAbara bAkI rahyuM che. vaccenA samayamAM kaI jJAna bhaMDArene anAya leke jyAM tyAM naSTa karyA, yavanee jainazAstrone bhaThThiomAM bALI nAkhI garama pANI karI te pANIthI snAna karyA. ghaNA divase sudhI dharmAdha yavanoe bhAratIya sAhityanI heLIyAM saLagAvI uttamottama sAhityane naSTabhraSTa karyA. temAMthI yatkiMcita bacelA sAhitya mATe paNa jainasamAja Aje pitAnuM saubhAgya samaje che. pUrvokata duHkhada ane vikaTa paristhItine pAra karI je sAhitya bacyuM che tenI jana-jainetara-paurvAtya ane pAzcAtya vidvAna leka mukata kaThe bhUri bhUri prazaMsA karI rahyA che. e sthitimAM Aje mahAvIranA anuyAyI kahevAte keTalAka samudAya te sAhityamAM paNa aneka prakAranI truTinAM svapna sevI rahyo che, te keTalI duHkha ane khedanI vAta che. te leka kayAre ya vaLI ema kahe che ke ame ATalAM ja sUtra mAnIye chIye, bAkInAM nahi. vaLI kyAreka kahe che ke ame mULasUtra mAnIye chIye paraMtu niyukita-TIkA Adi nathI mAnatA. te lokone te niryukita ane TIkA eka baccAnA khela lAge che have ApaNe e paNa vicArIe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 mUrtipUjA ke Agama ane AgamanuM vivaraNa kyA kyA samayamAM banyuM tathA tenAthI zAzanane zuM zuM hAnI lAbha thayA? (1) arihaMtadeve Agamane artharUpamAM pharamAvyuM (2) te arthane gaNadharee sUtrarUpamAM saMkalita karyuM (3) te sUtro para vIra nirvANathI bIjI zatAbdImAM caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhesUrie e niryuktinI racanA karI (4) gaNadhara devoe saMkalita karelA sUtro para vikramanI trIjI zatAbdimAM AcArya gaMdhahastisUrie vistRta TIkA racI sUtromAM rahelA guDha rahasyane sugamya banAvyAM. zrI gaMdhahasti AcAryanI TIkA A samaye vidyamAna nathI paraMtu zIlAMgAcArye pitAnI TIkAmAM pharamAvyuM che ke " zAstra parIkSA vivaraNamatibaha, gahanaM ca gaMdha hastikRtaM tasmAt sukhabodhArtha, gAmyaha maJjasA sAraM // 3 // zrI AcArAMgasUtra pRSTa-3 gaMdhahastI AcAryane samaya vIrAbdanI sAtamI sadIne manAya che. ane te samaye dazapUrvadhara vidyamAna paNa hatA. AganI TIkA karavAnuM kAma kaI sAmAnya mANasanuM na hoya. e mahAna kAryamAM mahAna dhuraMdhara ane agAdha jJAnavALAonI AvazyakatA hatI. gaMdhahastI AcArya bAda 300 varSe thaI gayelA devAdhiMgaNu kSamA kSamaNe nandIsUtranI racanA karI te mAnya rakhAya che te pachI gandhahasti AcAryanI TIkA te tenAthI 300 varSa pahelAMnI heI adhika pramANika manAya. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 181 (5) AcArya gandhahastIsUrInI TIkA paNa kAlakramathI sAdhuone kaThIna paDavA lAgI tyAre vi. saM. 933 mAM zrI zIlAMgAcArya pUrva TIkAne svalpa vistAravALI ane sarala banAvI. temAMthI paNa AcArAMga ane suyaDAMga e be aMgonI TIkA sIvAya bAkInAM nava aMgenI TIkA vidhamIcenA atyAcArapUrNa AkramaNanA kAraNe anupalabdha thaI. (6) nava aMgenI TIkAnA abhAvathI vi. saM. 1120 mAM caMdrakulIya AcArya abhayadevasUrIe zAsanadevInI prera@AthI tenI sahAyatA vaDe nava aMge para punaH TIkAnI racanA karI je atyAre vidyamAna che. (7) zrI zIlAgAcArya kRta be aMgenI TIkA paNa alpAne mATe kaThIna thaI paDI tyAre vikamanI soLamI zatAbdImAM AcArya nihaMsasUrie AcArAMgasUtra upara eka dIpikA racI teozrI pharamAve che ke - "zIlAMgAcAryaracitA, vRttirastisavistarA zrIAcArAMgasUtrasya durvigAha taraMgataH anugRhAthai sabhyAnAM vyAkhyAtRNAMsukhAvahA zrIjinahaMsasUrIndaiH kriyatesma pradIpikA zrI AcArAMgasUtra pRSTha 2 (8) zrI zIlAMgAcArya evaM zrI abhayadevasUrikRta TIkAo ane jinahiMsasUri racita dIpikA paNa jayAre kene kaThIna lAgI, sAdhAraNa jJAnavAlA manuSyane tene lAbha uThAvavAne asamartha lAge tyAre vikamanI seLamI zatAbdImAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 mUrtipUjA zrI pArdhacaMdrasUrie te Agama para TIkA anusAra gujarAtI bhASAmAM anuvAda karI TambA banAvyA. teo lakhe che ke - praNamyazrIjinAdhIza, zrIguruNAmanugRhAt likhatesukhabodhArtha mAcArAMgarthavArtikam // 1 // sutarAMzabdazAstreNa, yeSAMbuddhi saMskRtA vyAmohojAyate teSAM, durgamevRtti vistare // 2 // tato vRtteHsamud dhRtya, sulabholokabhASaNa dharmalipsUpakArayAdi, mAMgA'thaH patanyate // 3 // zrI AcArAMga sUtra pRSTha 3 AcArya gandhahastasUri ane pArdhacandrasUrinI vacamAM lagabhaga 1300 varSanuM aMtara che. e 1300 varSomAM aneka caityavAsI kriye ddhAraka ga7 pedA thayA, paraMtu keIe eka paNa zabda evA prakArane ucAryuM na hatuM ke amuka Agama ke amuka TIkAdi amAre mAnya nathI. kAraNa ke te loke ucca keTInA vidvAna hatA. Agama niyukti ane TIkAnA saMbaMdhamAM jANatA hatA ke e cIje amArA mATe staMbha che. ane tenA paraja zAsana cAlyuM rahe che. eTale zAstronI paMcAMgImAM koIne paNa bhinnatA na hatI. laMkAzAhe ne mata upasthIta karyo te paNa kaMI zAstranA anusAre na karatAM svakalpanAye karyo hato. mata calAvavAmAM temaNe zAstrane Azraya lIdhAja na hato ke amuka zAstranA AdhAre mAruM kathana satya che, ane evA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 183 prakArane Agraha paNa temane na hato. tenuM kAraNa e hatuM ke-lekazAhanA samayamAM jenAgama prAkRta (ardhamAgadhI) bhASAmAM ane TIkAo saMskRtamAM hatI, jenuM DuM paNa jJAna laMkAzAhane na hatuM, lekazAhanA dehAntabAda temanA anuyAyioe zrI pArdhacandrasUrI kRta bhASAnuvAdanAM 32 sUtro meLavyAM. te TAIme laMkAzAha vidyamAna na hatA. kemake lokAzAhane dehAnta visaM. 1530mAM thaI cukya hato ane ahIM pArvacaMdrasUri pAsethI bhASAnuvAda sUtra meLavyAnI hakikata vi. saM. 1560 AsapAsanI che. laMkAzAhanA anuyAyI pAse kaMI jainAgama na hatuM. kAraNa ke prAkRta ane saMskRta jJAnanA abhAve te bhASAyukta jainAgama teo pAse kyAMthI hoya? eTale teoe pArdhacaMdrasUri pAse jaI prArthanA karI ke Apa jainasUtronA artha gujarAtI bhASAmAM karI Apo te amArA leke para Apano mahAna upakAra thaze. pArdhacaMdrasUri jANatA hatA ke A leke jaina dharmanA virodhI che jethI sUrijIe te leke sAthe traNa zarata karI ke (1) jaina mUrtinI niMdA karavI nahi. (23 jaina maMdiramAM jaI jina pratimAnAM darzana haMmezAM karavAM (3) pUrvAcAryanA avaguNavAda nahi balavA. A traNe vAtanI tame pratijJA le te huM tamane mUla sUtro upara gujarAtI TabbA (bhASAMtara) banAvI ApuM. lakAnuyAyioe te traNe zaratene svIkAra karyo. tyAre sUrijIkamazaH tenA TabA banAvI banAvI sUtra detA gayA. e rIte TakhA sahita 32 sUtro te te lekenA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 mUrtipUjA hAthe gayAM, paraMtu tyArabAda (laMkADanuyAyI) pitAnI pUrva pratijJAthI bhraSTa thayA. eTale pratijJAthI vicalita dekhI sUrijIe bAkInA sUtranA TabbA banAvI devA baMdha karyA. e rIte 32 sUtro te lokonA hAthe caDI gayAM te caDI gayAM. Agame te te TAIme 45 hatAM paraMtu temane batrIsa ja maLavAthI laoNkAzAhanA anuyAyiomAM e mAnyatA sajjaDa rUDha thaI gaI ke ame 32 sUtraja mAnIye chIe. e batrIsa sUtromAM mUrti viSayaka pATha che ke nahi e jJAna te lekene te samaye bakula na hatuM. je e jJAna heta te 32 sUtro paNa kadApI na mAnata. agara 32 sUtromAMthI paNa mUrti pUjAvAlAM sUtro judAM karI deta. paraMtu 32 sUtrAnA marma jANI zakayA nahi ane jeTalAM sUtra sUrijI pAsethI prApta thayAM tene jyAMne tyAM mAnatA rahyA. paraMtu kALakrame teone haThavAda dhIre dhIre dUra thaye ane bheMkAzAhanA anuyAyio mUrti pUjaka banavA lAgyA, pachI te sUtranA matabhedane ke mUrti pUjAne sarva prazna maTI gaye. tyArabAda dharmasIMha ane lavajIe laMkAmatane virodha karI sthAnakavAsI pantha na kADhyo ane jorajorathI mUrtine virodha kare zarU karyo, je paMtha atyAre paNa vidyamAna che. temaNe 32 sUtronI ja mAnyatA rAkhI. 32 sUtronA vivaraNamAM teonI mAnyatA virUddhamAM ullekha batalAvAte tyAre teo kahetA ke ame mULa sUtronA AlAvA-TIkAo vigere mAnanA nathI. vaLI mULa sUtromAM e mUrti pUjAnA) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUti pUjA 185 pAThe batalAvA lAgyA tyAre teone mata nimaeNla thavAnI taiyArImAM AvyuM. tyAre teoe prAcina TIkAo tathA pArdhacaMdrasUri kRta TabbAmAM mULasUtranA arthane badalAvAnI keziSa karavI zarU karI. ane keTalAka adha jainone bhramamAM pADyA. artha ja badalAvavAnuM kAraNa e hatuM ke dharmasiMha ane lavajIne tatvataH kaMI paNa jJAna na hatuM. je heta te te sUtrone arthana badalatAM mUrti samarthaka sUtrone bahiSkAra karavA mUla sUtramAM ja pheraphAra karI deta. paNa mUla sUtronA khyAla vinAnA dharmasiMhajIe pArdhacaMdrasUrI kRta TabAmAM mUrti viSayaka kaMI artho badalAvI pitAnA nAmathI sUtro para TakhA banAvI dIdhA. je dariyApurI TabAne nAme prasiddha che. tene pracAra ATha koTi samudAyamAM vizeSa hato. mAravADa-keTA-mAlavA AdinA sthAnaka mAgI sighADAmAM te pArdhacaMdra sUrikRta TambAne pracAra hate. sthAnakavAsI pUjya zrI hukamIcaMdajI mahArAje pitAnAja hAthathI 19 sUtra TambA sahita lakhyAM temAM te upAsaka dazAMga sUtramAM AnaMda zrAvakanA adhikAramAM teoe spaSTa rUpamAM lakhyuM che ke "anya tIthio dvArA grahaNa karAyelI jina pratimAne vaMdana namaskAra karavAnuM AnaMdane kape nahi. e rIte uvavAI sUtramAM aMbaDanA adhikAramAM paNa lakhyuM hatuM. vaLI zrI pIracandajI svAmi Adi keI AtmAthI sAdhuoe e prakAre zrI pArzvacandrasUrInuM ja anukaraNa karyuM. kAraNa ke te lake bhAvavRddhithI pharatA hatA. e lekhene dekhI ghaNuM samajadArenI zraddhA mUrti pratye thaI ane aneka mahAtmAo mUrtipUjaka samAjamAM bhaLI gayA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA pArzva candrasUrie je TakhkhA banAvyA hatA te pU TIkAonA AdhAre banAvyA hatA. je bhAva TIkAmAM hatA te bhAva sUrijIe TabbAmAM khatAbyA hatA. eTale TIkAtupUrvI te TakhkhAmAM keTaleka kALa sudhI teA kAi paNa jAtanI virAdhatA na hatI. paraMtu jyAre navA matanA pratrataka nIkaLyA ane teoe mUrtipUjAne pramala virodha karavAnI sAthe mUrti viSayaka TabbAne paNa badalI kayAMya sAdhu kAMca jJAna kAMya chadmastha tIrthaMkarAdi ItyAdi atha karI nAkhyA, tyAre leAkADanuyAyI te| zrI pArzvacaMdrasUrI kRta TakhkhAneja mAnatA ane dhamasIhuM tathA lavajInA anuyAyI sthAnaka mAgIe dharmasiMha kRta TakhkhAne mAnatA rahyA. TakhAmAM game te atha karyAM paNa prAkRta-sa MskRta bhASAnA jANakAra vidvAno dvArA jyAre mULa sUtreAnA pAThathI tathA TIkAothI temanA TakkhAmAM darzAvelA atha khATA sAbita thavA lAgyA tyAre sthAnakvAsI vamAMthI koI vidvAna munirAja satyA satya vastunuM rahasya samajAye chate sthAnakavAsI matane veAsI rAvI saMvegI munIpaNuM aMgIkAra karavA lAgyA. ane tenI asara sthAnakavAsI samAja upara jabarajasta paDavA lAgI. te vakhate sthAnakavAsI saMpradAyanuM dheAraNa judIja manedazA vALuM hatuM. dareka zAstrAnuM UMDuM rahesya jANavA mATe vyAkaraNa ane te samajI tanI kaseATI para kasavA mATenA nyAyazAsranA abhyAsa kAIpaNa sAdhu bhaNI zakatA nahI. saMpradAyanA e baMdhanamAM kaMIka gupta rahasya hovuM joIe evuM jANI keTalAka AtmArthI purUSoe vyAkaraNa ane sAhityane abhyAsa gurU AjJAthI virUddha thaIne paNa karavAthI emane 156 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 1875 saMpradAyanuM mAnasa samajAI gayuM. je jina pratimAo ane jinamaMdire emane kalyANanAM sAdhana lAgatAM hatAM tenI niMdA zA mATe thatI hatI tenuM rahasya paNa samajAI gayuM, aMte tevAoe abhyAsamAM AgaLa vadhI mULa sUtro upara pUrvAcAryoe racelI TIkA, bhASya. cUrNi, niyukti vagere paNa tevAoe jANuM letAM temane satya vastune khyAla AvI javAthI te matane tyAga karavA lAgyA, paraMtu sthAnakavAsI samAjanA keTalAka vidvAnane e ghaTADe kevI rIte sahana thAya? eTale A ghaTADo rokavA mATe sauthI paheluM sAhasa sthA. sAdhu amolakha rUSijIe karyuM. vi. saM. 199ramAM sahuthI paheluM murzidAbAda-nivAsI bAbu dhanapatasIMhajInI dravya sahAyatAthI jainAgama-mULaTIkA ane TambA sahita chapAyAM. tenuM saMzodhana leMkAgacchIya AcArya amRtacaMdrasUrinA vidvAna ziSya rAmacaMdra gaNi tathA temanA ziSya nAnacaMdrajIe bahuja sAvadhAnIthI karyuM. ane te Agama prAya: jaina samAjamAM sarvatra mAnanIya banI gayAM. paraMtu keTalAka sthAnakavAsI bhAIone te kAgacchIya vidvAnenA saMzodhita AgamathI saMtoSa thaye nahi. tenuM kAraNa e hatuM ke AgAmAM mUrti viSayaka mULapATha ane tene artha jyAMne tyAM hate. ane tethI te ulTa pitAnA samAjamAM thate sAdhuone ghaTADe vRddhi pAme eTale sthAnakavAsI sAdhu alakhajIe dakSiNa haidrAbAdamAM rahI sUtrone hiMdI anuvAda karavAne prAraMbha karyo. paraMtu jyAre te vAtanI mAhitI sthA. samAjane prApta thaI tyAre sAmayika patramAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 mUrtipUjA evA AzayanI noTIsa jAhera thaI ke jainAgane hiMdI' anuvAda kare hoya to saMskRtanA vidvAna paMDite ane TIkAonI sahAyatA avazya levI joIe. e saMgomAM rUSijIe pitAnA banAvela hindI anuvAdanI je kepIo chapAI gaI hatI tene radI khAtAmAM choDI devI paDI. - tyArabAda sastA bhADAno paMDita pagArathI rAkhI vi. saM. 1977 mAM anuvAdane prAraMbha karyo. rUSijI te cenakena prakAre mUrtipUjAnI pachavADe paDyA hatA, jyAM jyAM mUrtipUjAne pATha ane artha dekhe te raddo badalAvI devAmAMja pitAnuM pAMDitya samajatA hatA. paraMtu mUrtipUjA viSaya te eTalo vizAla ane sarvavyApaka che ke keI prakArathI chupAye chupI zakatuM nathI. rUSijIe anuvAda karatAM arthamAM pheraphAra karyo paraMtu mULa sUtronA mULa pATha paNa kyAM badalAvI dIdhA te mATe muni jJAnasuMdarajI temanI lakhela mUrtipUjAnA prAcina ItihAsamAM jaNAve sUtra zrI rAjaprazrIjI ane jIvAbhigama sUtramAM devatAoe zrI jina pratimAnuM pUjana karyuM che tyAM dhUpadevAnA viSayamAM mULa pATha e che ke - " pUrva vALA vidhavA TIkA - dhUpa datvA jinavarebhyaH pArdhacandra sUrikRta TabA- dhUpa dIdhu jinarAjane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA leAMkAgacchIonI mAnyatA-- dhUpa dIdhu jinarAjane C/C/ A mULa pAThe, TIkA ane TabbAthI e spaSTa thAya che ke jina pratimAne jinarAja samajI traNa jJAna sayukta sabhyadraSTi devatAe " dhUpa dIdhuM jinarAjane " e vAta mUrti pUjA vidhI leAMkAmatAnuyAyI ane sthAnakamANI 450 varSothI kharAkhara mAnatA AvyA che. paNa e vAta vamAna. kALanA phiSane na rUcI ane teoe te pATha badalI---- dhUvaM dAuNa parimANaM ,, 66 189 e pramANe rAkhI ene atha e karyo ke " dhUpa TrIyA pratimAjo " ane pratimAnA artha temaNe jina pratimA nahi karatAM anya pratimA arthAt kAmadevanI pratimA karyAM che. prathama te TakhkhAmAM artha badalAtA paNa mULasUtranA pAThathI te atha khATA TharatA eTale SijIe mULa pAThamAM pheraphAra karavAnuM maMgalAcaraNa karyuM. TIkAmAM ane mULapAThamAM kevA pheraphAro thayA che e te zAstra bhASAnA jANakAra paDi tAja vadhu lakhI zake. paraMtu vidvAneA dvArA saMbhaLAya che ke te pheraphAranu vistRta varNana karIye te lekhamALA keTalIye vadhI jAya. bheALA ajJAnI mANasAne khicArAone zI khabara paDe? te mUrtipUjAne zAstra saMmata nahi TherAvavAne ema ja kahe ke sUtranA mULapAThamAM mUrti pUjA kayAM atalAvI che? mATe mUrti pUjA khATI che, zAstra saMmata nathI. evAe pAse zAstranA pATho game teTalA raju karavAmAM Ave teA paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA vyartha che. jene sUtronA pheraphAra karavAmAM leza mAtra pApane Dara nathI evA keI kadAgrahIone sAcA sUtrapAThe batAvavAmAM Ave paNa huM kahuM te sAcuM ane mAruM lakheluM ja sAcuM mAnatA hoya tevAo pAse zAstronA pAThanI hakikata raju karavI paNa vyartha che. AtmAthI AtmAo te satya vastu ApoApa zedhI le che paNa sUrya kaMI chAbaDe DhAMko rahetuM nathI tema utsutra prarUpakenI prarUpaNAthI zAstronuM satya kathana kadApI DhAMkayuM rahetuM ja nathI. ItihAsanA pramANethI Aje dareka mANasanA hRdayamAM mUrtipUjA zAstra saMmata che ema spaSTapaNe manAI gayuM che. Aje bhUgarbhamAMthI keTalIye prAcinajina pratimAo nIkaLe che eTale mUrtipUjAnI prAcinitA ApoApa siddha thAya che. zodhakhoLane A jamAno ApoApa siddha karI Ape che ke kyAM sUtro satya che ane kyA sUtromA ghusADI dIdheluM che? eTale A jamAnAmAM mUrti pUjaka samAjanAM sUtronI hakikatane asatya kahenAra piteja ApoApa asatya kare che. keIe game tema karyuM hoya te kahevAnI amAre kaMI jarUra nathI paNa mUrtipUjaka samAja upara jainazAstromAM keTaluMya ghusADI devAne mI. gAMdhI AkSepa kare che tenA pratikAra rUpe amAre ATaluM lakhavuM paDe che. te paNa mAtra alpazabdomAM meM jaNAvyuM che. vistRta rIte kaMI jaNAvavA jarUra nathI. kAraNa ke satya vastu ApoApa dunIyAne samajAI jAya che. vartamAna avasarpiNI kAlamAM bhArata mahArAjAe aSTApada tIrtha upara 24 tIrthakarenI temanAM zarIra ane varNa pramANa mUrtio bharAvela che. te hakikta suprasiddha che. zrI saMkhezvara pArzvanAthajInI pratimA je gaI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 191 vIsInA navamA tIrthakara zrI dAmodara prabhunA samayamAM aSADhI zrAvake bharAvela che. tene Aje asaMkhyAta varSo thaI gayAM. te rIte zrI giranAra tIrthamaMDana zrI neminAtha svAmi zrI sthaMbhana tIrthAdhipati zrI sthaMbhana pArzvanAtha vagere pratimAjI TheTha Aje varSo pahelAnA prApta thAya che. AthI paNa mUrtipUjAne ItihAsa prAcina che e vize matabheda na heI zake. taduparAMta vartamAnanAM vaijJAnika sAdhanomAM gaNAtA zilAlekhanAM pramANa paNa mUrtipUjAnI prAcinatA mATe ghaNAM maLI rahe che. hamaNAM bhadrezvara tIrthanA bAMdhakAmane jIrNoddhAra karAvatAM eka zilAlekha prApta thayela che. jenI lIpIne ukela kalakattA reyala esIyAITIka sesAyaTInA maMtrI DabalyurUDelpha hArnale karatAM e hakita bahAra AvI ke bhagavAna mahAvIra svAmInA nirvANa bAda 23 varSa pachI devacaMdra nAmanA zrAvake zrI sudharmA svAmInA zubha haste pArzvanAtha bhagavAnI pratiSThA karAvela che. vaLI jena patra varSa 35 aMka 1 tA. 3-1-37 mAM prathama jaNAvAyuM hatuM keprabhAsa ItihAsaka saMzAdhaka maMDalane prabhAsa pATaNanA eka semapurA brAhmaNa pAsethI eka tAmrapatra prApta thayuM che. te tAmrapatranI bhASA eTalI badhI kaThIna che ke sAdharaNa paMDita te te vAMcI zake paNa nahi te paNa hindu vizvavidyAlayanA adhyApaka prakhara bhASAzAstrI zrImAnuM prANanAthajIe bahuja parizramathI te tAmrapatrane lekha vAMcI tene bhAva nIce mujaba pragaTa karyo che. "revA nA rAjya svAmi ......nAti seva For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 mUrti pUjA nevusa danejhara hue ve yadurAja (kRSNa) ke sthAna dvArakA AyA usane eka mandira sUrva... deva 'nemi' jo svarga samAna revata pabatakAdeva hai | usane mandira banA kara sadaiva ke lie arpaNa kiyA / " A narapatinA samaya, I. sana pUrve chaThThI zatAbdInA atAnyeA che tethI e anumAna thaI zake che ke rAjanepusadanejhara jaina dharmopAsaka hatA. ane teNe eka bhanya maMdira manAvI raivata ( giranAra ) girima'Dana zrI neminAtha bhagavAnane sadAne mATe apaNu karyuM' arthAt te maMdiramAM neminAthajI bhagavAnanIpratimAnI pratiSThA karAvI hatI. vAMcaka vicAre ke jainetara vidvAneAnA dvArA paNa jina pratimAnI prAcinatA pUravAra thatI hoya tyAM dhuraMdhara jainAcAryonI racita niyukita AdimAM darzAvela mUti viSayaka hakikatane khATI kahevI e te mAtra svamatanA kadAgraha sivAya khIjuM zuM kahevAya ? DA. gAMdhI te mUrtipUjA sUtramAM kayAMya nahi hovAnA purAvAmAM paMDita becaradAsa jIvarAje lakhela " jaina sAhityamAM vikAra thavAthI thayelI hAnI" nAmanA pustakanA AdhAra Ape che paraMtu te TAime becaradAse zuM dhyeyathI te pustakamAM te lakhANa lakhyuM haze te te tee jANe paNa atyAre teja becaradAsa mUrti pUjA viSayane darzAvatI TIkAo paNa pramANIka mAnavA lAgyA che tenI DA. gAMdhIne mAluma hoya tema lAgatu nathI. zAstranA saMpUrNa pAragAmI te! munIvarAja hAI zake. mAtra bhASAjJAnathI paDita banelAone sUtranA garbhita hetuonA khyAla hAi sakeja nahi. te jANuvAnuM kAma tA gItA munIenuM ja che. eTale evA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA kadAca kaI vakhata game tema svaka95nAe lakhI nAkhe ethI tene ja satya mAnI aneka gItArtha AcAryonAM vacanane mithyA kahevAM te ghora pApane upArjana karAve che. bAkI te paMDItajI atyAre AcArya devazrI abhayadevasUrI kRta navAMgI TIkAne aMge zuM kahe che te juo ! jana piparanA tA. 5-6-1954nA aMkamAM "abhayadeva sUrijInI asAdharaNa Agama sevA" e agralekhamAM paMDitajI kahe che ke - chevaTa e jarUrI che ke abhayadevasUrie vRttio na racI hota to Aje AgamonA kevA hAla hota te kahevuM muzkela che. vRtti chatAya Aje Agame upekSA pAtra banyAM che te vinA vRtti temanA tarapha kANu dhyAna Apata? paMDitajInA A zabdo mI. gAMdhI DokaTare vicAryA hata te paMDitajInA mULa AgamAM mUrti vidhAna na hevAnuM ane TIkAomAM khoTuM ghusADI devAnuM teozrI kadApI kahata nahi. paMDitajInA vacana upara zraddhA dharAvanAra De. gAMdhIe vRtti (TIkA)onI hakikatane paNa sAcI mAnavIja paDaze. vAMcaka vicAre ke pitAne anukula hoya teTaluM ja mAnavuM enuM nAma kadAgraha nahi te bIjuM zuM kahevAya? sajajana mANasanuM e kartavya che ke je vastu pitAne nisAra bhASatI hAya yA te potAnA hita mATe je vastu kAraNarUpe na pravartatI hoya paNa te vastu dvArA anyanuM hita sadhAtuM hoya te anyane mATe kadApI vidghabhUta thatA 13 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA nathI. paraMtu jeo vidanasaMtoSIo hoya che, jenA cakSumAM kamaLa hoya che teo bIjAnuM hita ke AbAdI kadApI sahana karI zakatA nathI. tevAmAM temanuM te ahita sAdheja che paraMtu sAthe sAthe bIjAonA hitamAM paNa paththara pheMkI veravikhera karavAnuM duSkRtya karI bhayaMkara pApanI gartAmAM paDe che. AvI vyaktiothI samAjane satata jAgRta rahevuM paDe che. mUrtipUjaka samAjanI AbAdI joI gaganacuMbI aneka jinAlaya-jina pratimA dvArA mUrtipUjaka samAjanI bhakti joI muktakaThe prazaMsA karatA jainetara vidvAnene mastaka namAvatA joI keTalAka mUti vireAdhakonA hRdayamAM IrSAnI javA lAe pragaTe che. tevA zAstrapATha dvArA mUrtipUjAne vyartha TheravavAmAM nahi phAvavAthI mUrtipUjA ane jinamaMdiranI mAnava dayAne nAme nirUpayegItAnI uddaghaSaNAo kare che. teo samaje che ke AjanA nAstikavAdanA yugamAM lekene dharma gamato nathI ane dharmAcaraNe pratye lokone saheje arUci vadhatI jAya che. te saMgone lAbha laI samAjanA ajJAna vargane uzkeravA mATe bekArIne nAme mUrti, maMdire ane mUrtipUjAnI sAme gaMdI ramata rame che. paNa emane ema khabara nathI hotI ke sUryanI sAme dhULa uDADanAranI AMkhamAMja dhULa paDe che. AjanA ajJAna varganI uzkeraNI mUrtipUjA ke maMdirone badale tamArAja davaMsa mATenI thaze. mUrtipUjA pAchaLa to mAnava dayAne ItihAsa chalochala bharyo che jyAre tevAonI (mUrti virodhakanI) pravRtti ke temanA anuyAyI varga dvArA sadhAtA kAryomAM mAnavadayAnA kAryane aMza paNa draSTigocara thato nathI. juo! Iti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 mUrtipUjA hAsa zuM kahe che? zilpa, sthApatya tathA kalAmAM Aje paNa ajoDa gaNAtA evA gaganacuMbI hajAre devamaMdirane baMdhAvIne koDo rUpIyAne savyaya karI prabhu bhaktinAM bhavya smArake udAra hAthe saMsAra samakSa mukanArAoe rASTrasamAja ke lAkha mAnavenA sukha, sagavaDa ke bhalA khAtara koDe kharacavAmAM kadI pAchI pAnI karI nathI. rASTra-samAja ke mAnavasevAnI bhAvanA te mahApurUSane jinezvaradevanI bhaktieja zIkhavI che. mUrtipUjaka jaina samAja udAratA-viveka tathA anukaMpAdimAM prathamathI ja pragatizIla che. jeo mejazekha-vilAsa ane svacchaMdAcAramAM lAkha kharacI rahyA che tenA karatAM pitAnA tAraka devAdhideva zrI vItarAga bhagavaMtanI khAtara temanI bhakti mATe lAkhe kharacanArA kharekhara asaMkhyAta guNa sArA che. dezanI AbAdI khAtara pacIsa hajAra mANasene bAra varasa sudhI cAlI zake teTaluM dhana udAra hAthe mahArANA pratApane samarpaNa karanAra kesarIyAjI tIrthane uddhAra karAvanAra vIra bhAmAzAha-parattarA duSkALamAM game teTalA pisA vaDe paNa anAjanA dANAnI aprAptinA samaye mAravADa-mevADa-gujarAta-kaccha ItyAdi pradezamAM sudhAthI pIDita mANasane poSavA mATe anAjanA ke ThAre khullA mukI denAra bhadresara tIrthoddhAraka zeTha jhagaDuzAha-saMkhyAbaMdha sthAnamAM dAnazALAo, dharmazALAo, vA, kuvAo karAvIne lAkhe mANasenA AzirvAde prApta karanAra mahAmaMtrI vastupAla tejapALa, mahArAjA saMprati, mahArAjA kumArapAla ItyAdi ve, mUrtipUjaka dharmAtmAoe zrI jinezvadevanI mUrti tathA maMdire mATe aDhaLaka dravya vAve evI vastu che, mUrtipUjaka Laka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 mUrti pUjA kharacavA chatAM saMsAramAM paNa dIna-duHkhI-anAtha mAnavIAne tathA abela prANione vipattiemAMthI macAvI puNyasaceAge maLela svalakSmInI sArthakatA karI gayA che Aje paNa zve. mUrtipUjaka saMpradAyanA yAtrA sthaaAmAM hajArAnI saMkhyAmAM garIba mAnavA potAnI AjIvikA prApta karI rahyAM che. A badhA uparathI samaju mANasa sheje samajI zake che ke zve. mUrtie tathA jinamaMdiza tenA anuyAyI vane mATe AtmasAdhaka hovAnI sAthe anya manuSyAne paNa keTalAM hitakArI che te ApoApa samajI javAya che. aneka vizAla jinamaMdira taiyAra thavA samaye keTalAya mANasonI rAjI cAlatI haze, ane te kArya dvArA rAjI meLavI garIkha mANasA te di badhAvanArane hRdayanA kevA AzirvAda ApatA haze te tA te TAime cAlatA kAmane jovAthIja anubhavAya che. kahe che ke vimalazA maMtrIzvare Akhu delavADAnA jinamaMdiranA kArya mAM paMdaraseA kArIgarA tathA be hajAra majurone traNa varasa sudhI rAkI sASakAraka rAjI ApI e kroDa rUpIyA kharacyA hatA. vastupAla tejapAle paNa Abu uparanA jinamadiramAM eka kroDane 80 lAkha rUpIyA kharacI te dvArA hajArA mANusAne rAhata ApI hatI. tathA paMdaramA saikAmAM dhanA poravAle para kroDa rUpIyA kharacI rANakapuranA jinamaMdiranuM kAma dara varasa calAvI hajAro mAnavAne rAhata ApI hatI. vartamAna kALe paNa aneka sthaLe jinamadirAnuM kAma cAlu hAI hujArA mANase te kAma karavA vaDe potAnI AjIvikA prApta karI rahyA che. vicAre...! ke jinama MdiranuM kAma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA keTalA mANasane rAhata Ape che? jinamaMdiranAM kAma cAlatAM heI ke calAvavAnAM hevAnuM sAMbhaLI potAne majurInuM kAma maLaze e AzAe te te sthaLane majura varga AnaMda pAme che ane AvAM vizAla kAma calAvanAra zve. mUrtipUjaka saMghane dhanyavAda Ape che temanI bhaktinI anu. madanA kare che jyAre arihaMta devanAja bhakta kahevaDAvanArA arihaMtanA nAma karatAM paNa vadhu upakArI tathA spaSTa Alabane te zrI arihaMtadevanI pratimA tathA jinamaMdirane dekhI zreSanI javAlAo kADhe che te e zecanIya na kahevAya? IIIIIIIIIIIIIIIIIIIII IIIIIIIIIIIIIIIIIn jena bhAIone khuza-khabara kesara, kasturI, aMbara, barAsa, kapUra, dazAMgadhUpa, sonA cAMdInA varakha, bAdaluM, kaTerI, agarabattI, sukhaDa tathA dareka jAtanA uMcA pIparAmULa, elacI, ane mALa-pratiSThA vagere pavitra anuSThAnamAM vaparAtI vastuo amAre tyAMthI khAtrIpUrvaka ane vyAjabI bhAve maLaze. eka vakhata amArI dukAne padhArI khAtrI karavA vinaMtI che. zAha zAMtilAla odhavajInI kaM. 317 jumA majIda muMbaI-2 IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII ITI IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIuliiniiiiiiiiiAta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. satya rakSaka bhAvanA jagatamAM Aje keTaleka varga mUrtipUjAne pragaTa rIte bhale virodha karatA hoya paraMtu parokSa rIte te tevAo paNa mUrtipUjakaja che. eTale ke pratyakSa yA te parokSa ema bane rIte tapAsatAM jagatamAM kaI paNa manuSya mUrtipUjAthI vaMcita che ja nahi. juo - 1. mahamada paigaMbaranA anuyAyIo pitAnI masjidamAM vIrenI AkRtio banAvI pUSpa-dhUpAdithI pUje che. tAjIyA banAvI tenI sAme revApITavAnuM kAma kare che, tathA yAtrArthe makkAmadInA jaIne tyAM eka kALA pattharane cuMbana kare che ane tethI pApane nAza thaye mAne che. * 2. mUrtipUjA nahi mAnavAvALA IsAIo zUlI para laTakatI ImAmazAhanI mUrti ane +(krosa) sthApita karI pitAnA carcamAM tene pUjyabhAvathI jue che. dravyabhAvathI pUjA kare che ane puSpahAra caDAve che. 3. kabIra-nAnaka-rAmacaraNa Adi mUti virodhIonA anuyAyIo potapotAnA pUjya purUSanI samAdhio banA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 mUrtipUjA vIne pUje che. samAdhionA darzana mATe bhakta varga dUradUrathI Ave che ane puSpAdi padArtho caDhAvIne pitAnI zraddhA vyakta kare che. 4. mUrtipUjA nahi svIkAranAra sthAnakavAsI ke terApaMthIo pitAnA pUne vaMdana karavAne dUradUra dezamAM beThA chatAM prAtakALe maraNamAM lAvI dhyAna dvArA temanA zarIranI AkRtine pitAnA hRdaya AgaLa khaDI karI kalpe che. ane temane namaskAra kare che. vaLI keTalAka pitAnA pUjanI samAdhipAdukA-citra-pheTAo banAvIne upAsanA kare che. ane kaI jANI na jAya te mATe phaTAo gupta paNe rAkhe che. AvI rIte kaI paNa paMtha-mata-saMpradAya-jAti-dharma-ke vyakti mUrtipUjAthI vaMcita nathI. tema chatAM paNa mUrti pUjA nahi svIkAranArAo paikI jeo mUrtipUjA viSaya saMbaMdhI khaMDana maMDanamAM utaryA sivAya koI prakAre paNa svaAtmazreya sAthe jatA hoya tevAo pratye sahiSNutA buddhi rAkhavAmAM keI nA pADatuM nathI. paraMtu beTA mamatvane vaza thayelA manuSyo temanA kadAgrahane vaLagI rahI pitAnI ja mAnyatAne satya mAnI te mAnyatAne pracAra karavA ane bhavya jIne mUrtipUjAnI mAnyatAthI bhraSTa karAvI mUrtipUjaka samAjamAM vikSepa pedA karAvavA sIdhe yA te ADakatare prayatna karatA hoya tevA samaye mUrtipUjaka samAje saveLA cetI javuM joIe. temanI vAjALathI bheLavAI na javuM joIe, ane emane saMsarga ocho karI nAkhavuM joIe. Aje keTaleka ThekANe mUrti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 mUrtipUjA vireAdhake pitAnI bAhya dekhAtI ADaMbarI tyAga tapazcaryA ke kiyA vaDe bheLA lokone mugdha kare che. juo ! amArAmAM dharmanI Teka keTalI che? ane tamArAmAM kaMI nathI. AvuM AvuM ThasAvI udhA pATA bAMdhe che. bheLA ajJAnI mANase te joI bhramaNAmAM paDI jAya che. ane mUrtipUjaka sAdhu ke zrAvaka varganI kriyA pratye arucivALA thaI mUrti vireAdhakanI kiyA ane tapazcaryAnI mukta kaMThe prazaMsA karavA mAMDe che. are! ApaNAmAM te kaMI nathI. ApaNAmAM te sAdhue ya aMdara aMdara laDe che. AvuM AvuM belI mUrti pUjaka sAdhuo pratye zraddhAhIna thaI jAya che. ane pachI tevAomAM mUrti vireAdhakane pitAnI zraddhA jamAvavAne lAga phave che. AvA sthAnamAM mUrtipUjaka samAje saveLA cetI javuM joIe. te pracAranA vegane rokavA tanatoDa prayatna kare joIe. temAM nahi dakSiNyatA rAkhavI joIe ke nahi bhaya rAkhavuM joIe. tene lagatA sAhityane khUba pracAra kare joIe. samAjanA agresare temAM upekSA sevavAthI mUrti pUjaka samAjanA aikyane jabarajasta phaTake pahoMce che. samAjanI sthiti veravikhera thayA pachI jAgRta thavuM e te raDayA pachI DahApaNu lAvavA jevuM bane che. je tAraka paramAtmAnI mUrtipUjA vaDe anaMta saMsArathI mukta thavAya, cAlu bhabhavanI rakhaDapaTTI TaLI jAya ane jenI ArAdhanAthI duHkhanA leza vinAnuM saMpUrNa ane sadAsthAyI sukha maLe te pratimAnA dveSIo pratimA pUjakemAM mUrtipUjAnI draDha zraddhAnAM mULa hacamacAvI nAkhavAne ke mUrtipUjakemAM aMdara aMdara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUti pUjA 21 vaimanasya pedA karAvavAne ati guptapaNe prayatna ke pracAra kare tevA samaye paNa jinapratimAnA ArAdhakanuM dIla valovAI na jAya, zakti mujaba e pracArane pratikAra karavAnI bhAvanA na jAge ane zakya upayoga karIne e Aphata TALavAnI pravRtti na karAya te ema ja kahevuM paDe ke kAM te e vastunA bhAva upara zraddhA nathI, kAMte ArAdhanA pilI che ane kAM te je dhyeyathI thavI joIe te dhyeyathI thatI nathI. pitAne taravAnI bhAvanA hoya, A vastu tAraka ja che ema hRdayanI sAcI zraddhA hoya, ane tAraka vastunA khaMDana karanAra ke khaMDana karAvavA prayatna karAvanAra sAme sAmano karavAnI pitAnAmAM zakti hoya te mUrtipUjakemAM azraddhA pedA na thAya ke aikayatA zithila banavA na pAme e mATenI pravRttithI e dUra rahI zake ja nahi. ane sadAne mATe jAgRta rahe. mUrtipUjaka samAjanuM hita dharAvatA sajajane pratye vireAdhake game tevAM vizva pidA kare, game tevuM aNachAjatuM vAtAvaraNa phelAve, paNa dhamijane temAM leza mAtra temane phAvaTa AvavA de ja nahi. A te zakti na hoya to paNa e virodhIone joIne enuM aMtara jarUra valovAI jAya. kaI zakti saMpanna e pracArane TALe eja enI jhaMkhanA hoya, ane jyAre sAMbhaLe ke amuke e mATe prayatna AraMbhyo che tyAre enuM aMtara khUba khUba praphulla banI jAya, ane heje tenA mukhamAMthI e rakSAne prayatna karanAra mATe "dhanyavAda" uccArAI jAya. eTaluM ja nahi paNa e pitAnA sanehi ke saMbaMdhI saune eka ja kahyA kare ke-huM pAmara chuM ke dharma virodhIonA pracArane rokI zakato nathI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 mUti pUjA paNa dhanya che amukane ke prayatnamAM paDyo che, ane bIjI kazI paNa paravA rAkhyA sivAya rakSAnuM kArya karyuM ja jAya che. mATe tamArI je kaMI sAdhana sAmagrI hoya te ene sape, ene dareka rIte madadagAra bane. AvA dharmanI dhagazavALA AtmAo paNa pitAnI zuddha bhAvanAnA yoge tarI jAya. sarvathA rakSA vinAnI ArAdhanA te prasaMge Itarajane mATe hAsyane viSaya paNa thaI paDe. jo! A pUjA karanAre bhagavAnane bhagata ! roja te pUjA karavAne mATe dehAdeDa kare ane maMdira upara Aphata AvI eTale bhAIzAba pibArA gaNe gayA. je! A gurU bhakta ! ja te vaMdana karyA vinA khAya nahi, vyAkhyAna kadI cUke nahi ane jyAM gurU upara AkramaNa AvyuM eTale upAzrayane rasto paNa tajI dIdho. AvA bhakto na hoya teya zuM cheTuM? AvuM Itara jane paNa bole. paNa Aje te ethAye kharAba hAlata keTalIkavAra jovAya che. AMkamaNa vakhate paDakhe te ubhA na rahe, dUrathI paNa madada te na kare, paraMtu ulTA sAmAne vagove. AkramaNane sAmane karanArane mUrkha kahe ane pote samatAnA sAgara bane. paNa eve TAIme dUra khasI javuM e DahApaNa che? zuM e samatA che? zuM ema karavAthI bhakti zebhe kharI? haragijha nahi. evA te ulTA virodhI pakSanA hathiyAra rUpa banI samAjamAM kusaMpanI cInagArI mUke che. jagatamAM jinezvara bhagavAnanI pratimA tAraka ja che e jAtinI aMtaramAM pUrepUrI pratiti thayA vinA rakSaka bhAvanA jAgatI ja nathI. kuladharmane aMge kriyAo thAya, paNa emAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 20 je cetana AvavuM joIe te Ave nahi te tevI kriyAAnA kaI artha ja nathI. vastune tAraka mAnyA pachI te ene rakSavA ane vika sAvavA AdamI hajArA prayatna kare che. deva-gurU ane dharma eja eka mAtra tAraka che. AvI draDha bhAvanA thaI jAya ane e sivAyanI khAkInI duniyAnI badhIja vastue AtmAne DUbAvanAra che ema samajAI jAya te duniyAnI saghaLI ya vastuonA bhAge paNa deva-gurU-dharmanI rakSA karavI joIe. ema lAgyA vinA raheja nahi. ane jo AvI bhAvanA pazu AvI jAya te Aje je je adhamanA pratikAra karanArI saMsthAone nANAM vigerenI muMjhavaNa rahe che te raheja nahi. dharmadrohIe Aje game tema khelIne vartI zake che, te mAlI zake ja nahi. ApaNe dhama drohIone haNavAnu kadI nathI kahetA. ApaNe te kahIye chIe ke e bicArA purA durbhAgI che, ke jethI AvA sarva zreSTa tAraka zAsananA paNa sacega pAmIne eja tArakanI pratimA tarapha temane durbhAva jAgyA che. gagana cuMmI jinAlayA ane kalpavRkSa jevI jinezvara bhagavAnanI pratimAo dekhI teonA haiyAmAM IrSyAnI vAlAe udbhave che. emanu' e durbhAgIpaNuM emane ja mAtra nukasAna karatuM heta aa ApaNe temane bacAvI levAnA prayatna karavA chatAM teo tevA ja rahevA mAgata te upekSA karata. paNa Aje te temanuM durbhAgIpaNuM temanA AtmahitaneA nAza karavA sAthe bIjA aneka AtmAone unmArge dorI raheluM jovAya che mATeja tenA pratikAra karavA paDe che. eTale evA samaye deva gurU dhama nA sAcA upAsaka peAtAthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 mUrti pUjA banatI dareka rIte rakSAnuM kArya kare ja. Do. gAMdhI AnA aMge lakhe che ke - A zabdomAM keTaluM badhuM dhamadhapaNuM che ke keTalI badhI aMdhazraddhA che te samaju vAMcanAra joI zakaze. jaina sUtramAM kayAMya dharmAdhapaNuM nathI. jene AtmakalyANa karavuM che teNe kadApraha, kaDakAI, nirdayatA, khoTA vAdavivAda, svArthabAjI vagerene dezavaTe devo paDe che." jene je sthAnamAM game tema carI laI sthAna ujajaDa banAvavAnuM sulabha karavAnI keziSa karavI che tene te sthAnanA rakSakanA rakSaNanA prayatnamAM dhamadhapaNuM bhASe temAM zuM Azcarya? A jamAne, atyAranI havA eTalI badhI bhayaMkara che ke--dharmasthAnamAM TakavuM ja ghaNuM bhayaMkara che. Aje keTalAka jaina nAma dharAvatA paNa khuda zrI jinezvara devane, emanAM Agamane, emanI AjJAne, A badhAne mATe yatheccha bele che; kAraNa ke emane baMdhana nathI. baMdhana vinAnA jamAnAmAM badhAe sAvadha rahevuM joIe ke e sAvadhagirinA ge sanmArgathI teo ApaNane eka tasu paNa calAvI zake nahi. je A mArgathI khasase tene hAnI che. jaina zAstramAM darzana nAcAranA ATha prakAro paikI sAtame prakAra sthIrikaraNa nAme che. A sthIrikaraNa AcAranI darekane ati jarUra che. A sthIrikaraNa AcAranuM svarUpa samajAya tene dharmarakSaNamAM kadApI dhamadhapaNuM lAge ja nahi. Aje ApaNA AtmAnA sahavAsamAM AvatA AtmAo zrI jinezvaradevanI pratimAnI pUjA-bhaktimAM kema sthira bane, e prayatna sthaLe sthaLe karavA. ane evI bhaktine vaMsa janaka vAtAvaraNa leza mAtra jyAM lAgatuM hoya tyAM vizeSa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- - - --- mUrtipUjA 205 paNe prayatna karavA. chatI zaktie je AtmAo e prayatnamAM pAchI pAnI kare te AjanA dharmanAzanA pApamAM bhAgIdAra thAya che. Aje keTalAka pradezamAM mUrtipUjAne himbaga banAvavAnA prayatna cAlI rahyA che. "niva" mUtinI ApaNA AtmAmAM parivartana karAvavAnI tAkAta zI che? Ama kahI zrI jinezvaradevanI mUrtine " niva" tarIke oLakhAvI, AtmAnA vikAsamAM tenI nirUpayogItA batAvanAra, pite kyA caitanyanA ge pitAne jIvatA mAne che, tenI khabara nathI paDatI ! paNa zrI jinezvaradevanI mUrti samakSa te uttama bhavitavyatAvALA ane anAgrahI evA anAcArinuM paNa zira sahasA jhuke. zrI jinezvaradevanI mUrtine dekhatAMnI sAthe ja eka vakhata te yogya AtmAmAM jarUra na prakAza paDyA vinA rahe nahi. anupama vastu jeTalI jeTalI jJAtie niyata karI che, te tarapha Aje bhayaMkara bhAvanAthI dekhanArAo sAme makkama paNe ubhA rahyA sivAya chUTako ja nathI. eTale AvA viSama vAtAvaraNanA jamAnAmAM mekSamArgamAM parama AlaMbanabhUtaparamatAraka jinezvara paramAtmAnI mUrtine vaMdana-pUjana-sta. vanAdikamAM bhavya cha dina pratidina adhikAdhika pravRttivALA banI rahe ane te zraddhAthI bhraSTa thavA na pAme te mATe mUrtipUjAnA rahasyane samajAvanAra vAtAvaraNane dharmAdhatA, kahevI te narI mUrkhAInuM ja pradarzana che. ajJAna AtmAo bhale tene dharmAdhatA kahe paraMtu samajadAra AtmAo to dharmanI sAcI khumArI kahe che. zrI jinamatanA sAcA abhyAsaka manuSya keI paNa asatya prarUpakene turata ja oLakhI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 mUrti pUjA le che, ane tenA saMgathI pote dUra thaI zake che temaja bIjAone paNa dUra karI zake che. vastu jema amulya, tema tenI rakSA karavI paNa muzkela. amulya vastune luMTAI jatI aTakAvavA mATe je pUrepUrI sAvadhagIrI rAkhavAmAM na Ave te te vastu sacavAI zakavI muzkela che. AjanA jamAnAnI luMTa ke judA ja prakAranI che. te luMTa evI che ke sAmAnya mANasa tene luMTa tarIke jANI zake ja nahi. ane luMTAya heya chatAM kamAya che ema ja samaje. bALakanA hAthamAMthI jhuMTavI levAya te te bALaka bumAbuma kare ane anya mANasa AvI caDatAM luMTavAne prayatna karanAra niSphaLa bane. paraMtu bALakane kaMI lAlaca ApI miSTa vacanethI saMbodhavAmAM Ave te te lAlacathI hitAhitanA khyAla vinAnuM bALaka hasate meDhe pitAnI pAse rahela vastu pheMkI de che. kAraNa ke te bALakanA vicA. renuM parivartana paheluM luMTanAre karyuM che eTale tenA AcArathI bhraSTa karavAmAM tene sulabhatA prApta thaI che. Aje paNa jinezvaradeve kathita mArgathI ajJAta evA manuSyane jaina zAsananI ArAdhanArUpa AcArathI bhraSTa karavAne dharmane bahAne ke ahiMsAne bahAne ke samAja sevAne nhAne zubha vicArene pheravavAnAM AMdolane cAle che. zubha vicAre eTale zubha anuSThAne pratyenI zraddhA. keI paNa AtmAne tenA kalyANa mArgathI bhraSTa kare che, te tene saraLamAM saraLa upAya e che ke-sauthI prathama tene tenA kalyANamAnI zraddhAthI bhraSTa karavo. mAnasa zAstrIonuM paNa kahevuM che kevicAra, e AcArane ghaDanArA che. keI mANasane sudhAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 297 cA bagADa haya, te sauthI pahelAM tenA vicArane pheravavA prayatna karavo joIe. jyAM sudhI te pitAnA vicAromAM makakama haze, tyAM sudhI tene tenA AcAra mArgathI khaseDa dura zakya che. vicAronI e makkamatAnuM nAma ja zraddhA che. e zraddhA jJAnathI ghaDAya che e vAta sAcI che, te paNa sarva prakAranuM jJAna zraddhAne ghaDanArUM ke draDha karanArUM ja thAya che, ema kahevuM e sAcuM nathI. jJAnathI jema vicAro ane zraddhA makkama bane che, tema jJAnathI ja vicAre ane zraddhA naSTa thAya che yA zithila bane che. zraddhAne ghaDanArUM sthira karanAruM ke vadhAranArUM jJAna jema sahAyaka ane AdaraNIya che, tema zraddhAne bagADanArUM, ukheDanArUM ke nAza karanArUM jJAna teTaluM ja anarthakAraka ane anAdaraNIya che. badhAne phalitArtha eja che ke mAnavIne caDhAva ke pADa hoya, te sauthI prathama enI vicAraNAne palaTAvavAnI ja moTAmAM moTI AvazyaktA rahe che ane eTalA mATe koI paNa kSetranA nAyake sauthI prathama prayatna tene mATe ja kare che. zrI jinezvaradevanI pratimA pUjananA kAryathI bhavya AtamAone Tyuta karavAne IrAdo dharAvanAra koI paNa AtmA pratimA pUjananA kAryane anusaranAra AtmAonI samyaka zraddhA upara prathama ghA kare che. zraddhA upara ghA karyA vinA kevaLa pratimA pUjanane beTI varNavavA prayatna karanArA pUjakane parAjita karavA mATe kadI paNa saphaLa thaI zakatA nathI. jeTalI saphaLatA teo zraddhAne nabaLI pADavAmAM meLavI zake che, teTalI ja saphaLatA teone tyAra pachI pUjakane pUjAnA kAryathI bhraSTa karavAmAM maLI zake che. A vastu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 mUrtipUjA dhyAnamAM rAkhIne ja, Aje zrI jainazAsanamAM utpanna thayelA keTalAka bahulakarmI AtmAo jinapUjAnI zraddhAnA pAyA hacamacAvavA bhAremAM bhAre prayatna karI rahyA che. teonA te prayatnamAM temane keTalI saphaLatA maLI che, te ughADI AMkhe dekhI zakAya evuM hovAthI tene ahIM carcavA jarUra nathI. paraMtu zAsanane pAye zraddhA che ane zraddhAne ja uDADavAne prayatna karanArA zAsananA pAyAne ja ukhADavAno prayatna karanArA che eTaluM ja samajAvavuM A sthaLe upayukta che. temanA uparokta prayatnane sulabha ane saphala banAvavAmAM temane AjanI kahevAtI sahiSNutAne eka jabarajasta sahAre maLI gayA che. sahiSNutAne artha TheSAbhAva karavAmAM Avato hoya te te kaI paNa nyAya priya vyaktine tenI sAme vAMdho uThAvavA paNuM heI zake ja nahi paraMtu Aje sahiSNutAne je svarUpa apAI rahyuM che e bahArathI nyAya vRtti dekhAvA chatAM paNa, paramArthathI nyAyanuM ja nikaMdana kADhanArI che. Atma kalyANanA mArgamAM dareka AtmA svataMtra che. amuka prakAre ja AcAranuM pAlana karavuM e te AcAra pAlakanA vicAranI vAta che. keI AtmAnI rUci ceca mArganuM svarUpa samajAvyA chatAMya te mAge AcaraNa karavAnI na hoya tethI tevA AtmAo pratye asahiSNutA pradarzita karavAnuM keI samaju mANasa kaheja nahi. tevA AtmAo pratye jJAnI purUSe madhyastha bhAvanAthI ja jue che. paraMtu je AtmAo svamAnyatAnA kadAgrahI banIne anya AtmAonI suzraddhAnAM mULa veravikhera karavA prayatna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArtapUjA 208 karatA hoya te te samaye yogya pratikAra karanAra upara asahiSNutAne doSAropa kare che tevA saMjogomAM te kadAgrahIone game tema pracAra karavA devAmAMja sahiSNutA rAkhavAnuM kahenArAo e arthamAMja sahiSNutAne pracAra karatA hoya te e pracAra gharamAM ghora anyAya keTine che ema ApaNe kahevuM ja paDe. dharmanA nAmeja thate adharmane pracAra aTakAvavA mATe, zrI jaina zAsane jagatamAM bhAremAM bhAre ane saphaLa prayAsa karyo che, jenA pariNAme anekAneka AtmAo unmArganA bhaMga thatA bacI javA pAmyA che. sanmArganI prApti karAvavA mATe zrI jainazAsane uThAvelI jahemata pAra vinAnI che. chatAM evI jahematane kyAreya keIe paNa dharmAdhatA nAme ke asahiSNutAnA nAme jAhera karI nathI. jyAre mAnavasamAjanA uddhAra ke adhapAtanI vAta karavI haze, tyAre satyAsatya matanI parIkSA upara paNa AvavuM paDe che. tevI parIkSA sivAya paNa kadApi cAlI zake tema nathIja. adhaHpAtane mArga cheDIne uddhAranA mArga upara je kaIne AvavuM haze, teNe satya ane asatyane vibhAga karaja paDaze ane e vibhAga karI asatyane cheDI satyanA makkama anuyAyI banavuM ja paDaze. jeo satyAsatyane vibhAga karavAnI ja nA pADe che agara asatyane paNa satyanI tulanAmAMja gaNI levAnuM zIkhave che teo mAnavasamAjanA uddhAranA ekanA eka vAstavika mArgane rUMdhavAnuM kArya karanArAo che. Aje ekaja jainadharma pALanArAomAM paNa aneka mate draSTigocara thAya che. emAM kayo mata sAcA jaina Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 mUrtipUjA matane anuyAyI che eja prazna upalaka draSTie bahuja muMjhavanAra che. ane tethI keTalAke te vastune AgaLa karI aneka manuSya mArgathI paribhraSTa thatA jovAya che, paNa vivekI buddhimAne mATe A prazna muMjhavanAre nathI ja. satyanI AkAMkSAe sthira citte Ane vicAra karavAmAM Ave te A prazna ukela ghaNeja saheluM che. paraMtu AvI vicAraNA vakhate satyane eka jarApaNa anyAya na thaI jAya tenI pUrepUrI saMbhALa rAkhavI joIe. aprAmANika matane svIkArI levAthI thanArA nukazAnane khyAla ane bhaya rakhAya che tema keIpaNa matane nahi svIkAravAthI thatA nukazAnane paNa bhaya ane khyAla lAvavAnI jarUra che. dharma pratye pramAdI ane bedarakAra banela AtmAonuM anukaraNa karIne, dharmanA atha AtmAoe paNa zuddha matane nahi zodhavA athavA dharmathI sarvadA bedarakAra banavuM, e nyAya saMgata nathI. jainadharma tarIke kahevAtA mato paikI satya matanI pramANikatA siddha karavA mATe khara upAya e che ke satyamatanA praNetAo muktinA parama pipAsu, bhavanA bhIrU ane jJAnakriyA ubhayane AcaranArA sarvazreSTha purUSa ja hoya che. te mahApurUSanA Azraye rahelAo paNa gurU AjJAmAM lIna, upazama rasanA bhaMDAra, saMvega ane nirvedanA pAtra, karUzunA nidhAna tathA zrI jina vacananA nizcaLa rAgI thayelA hoya che. eTale ke matanI pramANitAne AdhAra mukhyatve tenA nAyaka ane anuyAyIo upara rahe che. je matamAM yAkinI mahattarAsUnu zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA jevA supiMga, tathA kalikAla sarvajJa AcArya bhagavAna zrImad Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA ( 11 hemacandrasUrIzvarajI mahArAjA jevA munipatio ane jJAnakiyAnA akhaMDa pratipAlaka tathA birUddhAraka hIralA jagacandrasUrIzvarajI mahArAjA ane temanA uttamottama ziSyavaryo, tathA musalamAna bAdazAhane ahiMsA dharmane satya upAsaka banAvanAra zrI hIrasUrizvarajI mahArAjA tathA prakhara adhyAtmayegI AnaMdaghanajI mahArAja tathA darzanavettAnyAyanA saMpUrNa vettA upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA jevA dhuraMdhara purU thaI gayA che te matane paNa apramANika mAnave enA jevuM satyanuM khUna bIjuM e ke nathI. AcArya bhagavAna zrImad haribhadrasUrizvarajI mahArAjA Adi mahAnetAo paNa parama zAsana prabhAvaka carama dazapUrvadhara AcArya bhagavAna zrImadda vajesvAmijI mahArAjA Adi mahApurUSoe svIkArela ane Acarela samAcArIne aMgIkAra karanArA che, mATe teo parama pramANika che ane teonAja mArgane anusaranArA anya sarva mahApurUSe paNa teTalAja pramANika che. teonI AjJAmAM rahevuM, teonA mArge cAlavuM ane teonAM vacane vicAravAM, AcaravAM tathA pracAravAM, eja eka A apAra bhavasAgaramAMthI taravAne anupama mArga che; e mArganI virUddha ajANatAM paNa belivuM e mahApApa che, eTaluM ja nahi, paNa evuM vacana AmAne durlabha badhi ane sanmArgane virodhI banAvanAra che. bhavabhIra ane satyanA gaSaka AtmAo koI duSkarmanA ne game te saMgomAM rahevAvALA hoya paraMtu temanI satyanI gaveSaNa te cAluja hoya che ane aMte satya vastu prApta thaye chate pite sthita sagAne tIlAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 mUtipUjA jalI ApI satya mArganI ArAdhanAmAM joDAI javA lezamAtra pramAda karatA nathI. ane e pramANe laMkAmata ane sthAnakavAsI samudAyanA keTalAka vidvAna nAmADikata sAdhuoe zAstrone uMDo abhyAsa karyA bAda te AtmAthI mumukSee te matathI mukta banI zuddha sanAtana jaina dharmanI dIkSA grahaNa karI svaparanuM kalyANa karyuM che ane karI rahyA che. te mahAnubhAne saMkSipta paricaya citranI sAthe ahIM raju karIe chIe. - (1) zrImAna lakazAhanA dehAnta bAda 40-42 varSo vItye AcArya hemavimalasUrizvarajInA sadupadezathI rUSi hAnA, rUSi zrIpati, rUSi gaNapati, Adi loMkAgacchIya sAdhuoe pitAnI brAnita dUra karI AcAryazrInI pAse punaH dIkSA svIkArI hatI. te sarva sAdhuonI saMkhyA 37 nI hatI. - (2) marUdhara Adi prAntamAM pANInA abhAve keTalAka sAdhuonA akAla mRtyu thavAthI AcArya zrI semaprabhasUrie sAdhuone vihAra baMdha karAvyA hatA. jethI karIne te prAMtamAM lekA sAdhuone pitAne dharma pracAra karavAnI eka suMdara taka maLI gaI. paraMtu AcArya AnaMdavimalasUrI mahAprabhAvika-ugra vihArI-kaThora tapasvI ane zAstronA marmajJa hevAthI temaNe te pradezamAM bhramaNa karI lakAmatanA aneka sAdhuo ane gRhasthane sanmArga para lAvI pitAne ziSya banAyA. temanA samudAyamAM mahApAdhyAya vidyAsAgara gaNi chaTha tapanA pAraNA karatA hatA. ane brahmacArI hatA. temaNe paNa mAravADa Adi prAMtamAM vihAra karI laMkAmatIone samyakatva vrata ane pravajyA daI jina dharmamAM dIkSita karyA, jenI saMkhyA 78 nI kahevAya che. karatA hatA pI lokAtIoe paNa mAravA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 13 (3) lekA matAdhipati pUjaya rUSi meghajIsvAmIe pitAnA pacavIsa ziSyanI sAthe (sthA zrImAna vADIlAla motIlAlanA mate 500 ziSya sAthe) kAmatane tyAga karI amadAvAda nagare sakala rAjAdhirAja akabara bAdazAhanI AjJApUrvaka ane teja bAdazAhe Apela vAjIMtrAdi sAmagrInA ThAThapUrvaka samrATa akabara pratibodhaka jagatagurU jainAcArya zrI vijayahIrasUrIzvarajI mahArAja pAse punaH jaina dIkSA grahaNa karI hatI. (4) sthA. paMjAbI sAdhu buTerAyajI mahArAje potAnI janmabhUmi paMjAbanA uddhArane mATe vi. saM. 1903 mAM muhapattine Dere troDI paMjAba dezanI bhUlI bhaTakI janatAne sopadeza dvArA punaH jaina dharmanA satya patha para lAvavA lAgyA. tyAra bAda gujarAtamAM jaI pUjya gaNi zrImAna maNivijayajInI pAse jaina dIkSA svIkArI. ane mUrtimaMjakenI mAyA jAlane dUra karI dhamane khUba pracAra karyo. teozrInuM nAma pUjayapAda gaNivara buddhivijayajI mahArAja rakhAyuM hatuM. temanI paraMparAmAM Aje prAya: 430 sAdhuo ane seMkaDe sAdhvIo vidyamAna che. teozrI paMjAba dezamAM sthA. sAdhumArgiyAnA sAmrAjyamAM prAyaH lupta thayelA mUrti pUjaka dharmane punaH pratiSThita karavAmAM samartha thayA. keTizaH vaMdana ho evA sad gurUne.. (5) paMjAbI sAdhu mArgI thA. sAdhu mUlacaMdajIne janma paMjAbanA siyAlakeTa zaheramAM esavAla vaMzabhUSaNa sukhasAnI dharma patnI bakerabAInI pavitra kukSiAe vi. saM. 1886 mAM thayela hatuM. te mahAtmAe vi. sa. 1902 mAM svAmi buTe rAyajInI pAse sthAnakavAsI dIkSA lIdhI hatI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA 214 paraMtu zAstronA uMDA abhyAsa karyo bAda vi. saM. 1912 mAM buTerAyajInI sAthe dAdA maNivijayajI gaNinI pAse saMvegI dIkSA svIkArI jaina dharmanI khUba unnati karI. temanI ziSya paraMparAmAM Aja paNa pacAseka sAdhue ane sekaDA sAvIe vidyamAna che. (6) paMjAbI sthA. sAdhu vRddhicadajI paMjAba dezanA eka camakatA sitArA hatA. temaNe prathama mahAtmA khuTerAyajInI pAse sthA. sAdhumAgI dIkSA lIdhI hatI. paraMtu aMtamAM satyanI gaveSaNA karI mudghipattinA DArA trADI zrImAn yuTerAyajI mahArAjanI sAthe amadAvAdamAM dAdA zrI maNivijayajI gaNinI pAse punaH jaina dIkSAne dhAraNa karI teozrInA prabhAva jaina janatA upara khUba paDyo. jagaprasiddha AcAya vijaya dhama sUrijI tathA vijayanemisUrizvarajI jevA prakhara vidvAna ane dhama pracAraka temanA ziSya thayA. temanI paraMparAmAM Aja paNa padareka AcAryo, dADhaseka sAdhue ane kaMI sAdhvIe vidyamAna che. jeo pUjyapAda zAntamUrti zrI vRddhivijayajI mahArAjanA nAme prasiddha che. (7) sthA, sAdhu AtmArAmajI ( AcArya zrI vijayAnaMda sUzvirajI mahArAja ) nuM jIvana prasiddha che. teezrIe nIce jaNAvela 18 sAdhuonI sAthe muhapattinA Dare treADI sthAnaka mata vAsIrAvI gaNivara zrImAna buddhi vijayajI mahArAjanA caraNa kamaleAmAM puna: jaina dharmanI dIkSA lIdhI. Aje jeozrInI paraMparAmAM seMkaDA sAdhue ane sAdhvIe vidyamAna che. (1) AtmArAmajI (2) vizrvaca'dhrujI (3) caMpAlAlajI (4) hukamacaMdajI (5) salAmatarAyajI (6) DhAkamarAyajI (s) khUbacaMdajI (8) kanaiyAlAlajI (9) tula Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrti pUjA pa sIrAmajI (10) kalyANacaMdrajI (11) nihAlacaMdajI (12) nidhAnamalajI (13) rAmalAlajI (14) dharmacaMdrajI (15) prabhudayAlajI (16) rAmajI lAlajI (17) marAtIlAlajI ane (18) candanalAlajI, A pramANe aDhAra sthAnakavAsI sAdhuoe sa MvegI dIkSA aMgIkAra karI hatI. (8) sthA. sAdhu amISijI (AcArya zrI ajita sAgarasUrijI) kAThIyAvADa sthAnakamArgI samudAyanA eka agragaNya sAdhu hatA. para'tu jainAgamAnA khArIkIthI adhyayana karavAthI temane samajAi gayuM ke e sthAnakamAgI mataeva sAdhumAgI mata kalpita che. jethI peAtAnA ziSyAnI sAthe adhyAtmayAgI zAntamUrti AcArya zrI buddhisAgara sUrinA caraNa kamaleAmAM AvI bhAgavatI jaina dIkSAne svIkArI jaina dharmanA pracAra karavAmAM khUba prayatna karyAM. teozrInA parivAramAM Aje eka AcAya ane ghaNAM sAdhu ane sAdhvIjIe bhUmaMDala para vicarI rahyAM che. (9) zAntamUrti parama ceAgIrAja munizrI ratna vijayajI mahArAja prathama peAtAnI daza varasanI laghu vayamAM peAtAnA pitAnI sAthe sthAnakavAsI samudAyamAM dIkSIta thayA hatA. teozrI kucha dezanA mAMDavI nagaranA vatanI hatA. sthAnakavAsI sAdhupaNAmAM 18 varasa rahI prAkRta ane saMskRtane sArA abhyAsa karI jainazAstronuM adhyayana karyuM, te tezrIne mUrti nahi pUjavAnA mata kRtrima lAgyA. jethI sthA. sAdhupaNAne tyAga pharI jainAcArya zrI vijaya dharma sUrizvarajInI pAse puna: sa MvegI DhIkSA svIkArI. teozrIe gIranAra ane AbunA pahADomAM rahI caiAga sAdhanA karI hatI. (10) sAdhumAgI muni gayavaracandajI ( pUjyapAda Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 mUrtipUjA muni zrI jJAna suMdarajI mahArAja) mahArAje prathama sthA. pUjya zrI lAlajI mahArAjanA upadezathI dIkSA laI nava varasa sudhI zAstronA adhyayana karyA bAda sthA. matane tyAga karI esiyA tIrtha para vi. saM. 1972 mAM parama bhegI rAja munizrI ratnavijayajI mahArAja sAhebanA karakamalomAM saMvegI dIkSA aMgIkAra karI jana zAsananI bahu ja sevA karI. sAhitya pracArane te temane bahu ja zeka che. saMvegI dIkSA aMgIkAra karyA bAda teozrIe nAnA moTA 231 graMtha lakhI prakAzita karAyA che. hAla teozrI AcArya pade bIrAjamAna che. (11) sthA. sAdhu gaMbhIramalajI (sunizrI guNasuMdarajI mahArAja) e 16 varSanI laghuvayamAM sthA. mAM dIkSA lIdhI hatI. tyAM 22 varasa dIkSA pALI mUrtipUjA satya lAgavAthI sthA. sAdhu veSane tyAga karI saMvata 1983 mAM pUjyapAda munizrI jJAnasuMdarajI pAse saMvegI dIkSA aMgIkAra karI. teozrImAM vaiyAvaccane ati sAre guNa che. smaraNa zakti sArI hovAthI pratyeka jJAna zIvra kaMThastha karI le che. kavitA banAvavAnA bahu ja zekhIna che. A sivAya munizrI cAritra vijayajI mahArAja, upAdhyAya zrI sahana vijayajI mahArAja vagere aneka sAdhuoe mUrti nahi mAnavAvALAone mata kalpita samajI sapekaMcUkanI peThe te matane zIdhra cheDI daI saMvegI dIkSA aMgIkAra karI satyapadeza dvArA jaina zAsananI apUrva sevA karI che. paMjAbI sAdhamAgI samudAya tathA mAravADI-kAThiyAvADa samudAyanA seMkaDo sAdhuoe muhapattinA DerA troDI, mUrtipUjAne svIkArI satya dharmane ja pracAra karyo che ane karI rahyA che. jemAM paMDita rana munizrI caturavijayajI mahArAja, paM. raMgavimalajI, paM. rUpamunijI, gulAbamunijI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 217 ThA. 4 muni kanakacaMdajI, jinacaMdajI, praticaMdrajI, dhyAnacaMdrajI, padmavimalajI, kamalavijayajI ma. zivarAjajI, ratnacaMdrajI, rUpavijyajI, magnasAgarajI, ratnasAgarajI, vivekavijayajI, samatavijayajI, ItyAdi. eTaluM ja nahi paNa hajue prathA to Aja paNa vidyamAna che. hAlamAM sthAnakavAsI samudAyanA pratiSThita svAmi kAnajI, kalyANacaMdrajI, gulAbacaMdrajI vageree muhapattino re troDI mUrtipUjA svIkArI che. svAmI karmacaMdajI, bhAcaMdajI mUlacaMdajI vIgere vidvAnee pitAnI daSita mAnyatAne tyAga karI mUti pUjA rUpI zuddha ane sanAtana mArganuM avalaMbana lIdhuM che. eTaluM ja nahi paraMtu sthAnakavAsI samAjamAM seMkaDo vidvAna sAdhu pitAnI kAyaratAthI vADA bahAra nIkaLI zakatA nathI te paNa samaye samaye parama pavitra evaM Agama vihita zrI zatruMjaya, zrIgiranAra, zrIzikharajI, rANakapura, Abu, osiyA, kAparaDAjI jevA tIrthonI yAtrA karI khUba AnaMda luMTe che. vaLI keI terApaMthI sAdhuoe paNa muhapattine Dore troDI saMvegI dIkSA aMgIkAra karI che. kevaLa sAdhuee ja zAstrAbhyAsa karI sthAnakavAsI ane terApaMthI matane sadAne mATe tyAga karyo che eTaluM ja nahi paNa sthAnakavAsI ArthIoe paNa satyadharmanI zodha karI te kalipata matane tyAga karyo che. jemAM zrImatI sAdhvI dhanazrIjI, kalyANazrIjI, sumatizrIjI, ramaNikazrIjI, Adi keI sAdhvIoe paNa saMvegI jaina dIkSAne svIkAra karI che. vaLI sthAnakavAsI zrAvaka zrAvikAomAM te eka yA anekavAra tIrtha yAtrA karanAranI saMkhyA seMkaDo balake hajAre game maLI Ave che. sthAnakavAsI samAjamAM keTaloka samaju Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 mUrtipUjA. vaga te manamAM samajI gaye che ke jaina maMdiramAM nahi javAvALA ame leke sarAgIdeva ke jyAM mAMsa madirA caDhe che tyAM jAvA lAgyA chIe, ane amArA saMtAnamAM paNa e saMskAra paDI jAya che. jyAre evA devadevInI pAse paNa ame leke jaI zira jhukAvIye chIe, te jaina maMdiremAM te amArA pUjyArAdhya vIsa tIrthakarenI mUrtio sthApita che temanA darzana mAtrathI amArA dIlamAM te tIrthakaronI bhAvanA pedA thAya che. ane tyAM navakAra, namuthukuM, cityavaMdana, stavana, stuti bolavA vaDe tIrthakarenA guNa gavAya che. AthI maMdira mUrti e mahadayanA kAraNa che te mATe tIrtha yAtrA ane maMdira mUrtinA darzana ame haMmezAM karavA ja cAhIye chIye e rIte sthAnakavAsI tarIke kahevAtA hovA chatAM paNa harahaMmezAM darzana-pUjA karanAra paNa keTalAka AtmAo hAla vidyamAna che. eTale mUrti pUjAnI sArthakatA-AvazyakatA-satyatA keTalI che te AvA aneka mahAna purUSane satya gaSaNathI thayela hRdaya paTe ApaNane pAkI zraddhA karAve che. vaLI aitihAsika kSetramAM te mUrtipUjA viSayanuM sthAna ati majabuta banyuM che. jo ke sarvathI zreSTha pramANa to zAstronuM ja kahevAya. paraMtu jaina zAstra jainine ja mAnya che, bauddhazAstra bauddhone ja mAnya che, jenazAstramAM paNa navA pravartelA pantho ekabIjA upara navuM ghusADI devAne ke viparIta artha karyAno AkSepa karI bhinna mAnyatAmAM pravRtti rahyA che eTale A rIte viparIta mAnyatAomAM satya paNa zAstronA ulekhathI kadAca te vastunI satyatAnI sAbItimAM keI zraddhA na dharAve paraMtu ItihAsa sarvadezIya hevAthI mUrtipUjAnI chApa sa upara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA 219 paDe che, ane temAM paNa itihAsamAM darzAvelI mUrtionI pratyakSatA vizeSapaNe mUrtipUjAnI satyatA sAbIta kare che. ItihAsika zeLethI prApta thayelI ane tatva vettAoe I. sa. nI pUrvena kALanI hovAnuM sAbIta karelI keTalIka jina pratimAo lakhanau myujhiama vigere sthaLoe atyAre mejuda che je mUrtipUjAnI prAcinatA ApoApa siddha kare che. jo ke jainatIrthasthaLee te AvI prAcina pratimAo bahu ja che paraMtu tenI satyatA sAbIta karavAmAM AjanA vijJAnaka zodhakane prApta thayelI pratimAo vizeSa sAkSIbhUta che, vaLI mUrtipUjA zAstrokta rIte te barAbara siddha che. mUrti nahi mAnanArAonI mAnyatA evI che ke mUrtipUjA pAchaLathI zarU thaI che paNa devadvigaNi kSamAkSamaNa pahelAM te mUrtipUjA hatI te te teo paNa kabula kare che. A hisAbe zAstro pustakArUDha karanAra devaddhigaNI kSamAkSamaNa paNa mUrtipUjaka che. temanA pahelAM zAstro pustakArUDha na hatAM Aje devadvigaNi e ja pustakArUDha karela zAstro sthAnakavAsIone mAnya che. te mUrtipUjake pustakArUDha karela zAstrone mAnya rAkhanAra sthAnakavAsIo kayA hisAbe zAstromAM mUrti pUjA ghusADI devAnuM kahe che. jinezvara deve kathita zAstro mUrtipUjaka pAsethI ja prApta karI mUrtipUjAne asatya kahevI tenA jevI kRtajJatA bIjI kayI kahevAya? A pramANe dareka rIte mUrtipUjAnI satya sAbItI thAya che. bhavya jI kadAgrahane tyAga karI jarA zo-ane Atmazreya karavAmAM amegha sAdhanabhUta paramapakArI zrI jinezvaradevanI pratimA pratye zraddhALu banI sva ane paranuM kalyANa kare eja AkAMkSA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 mUrtipUjA zrI jinapratimAnuM stavana (e vrata jagamAM dIvo mere pyAre-e rAha) e jinapratimA pUje mere pyAre ! e jinapratimA pUje, jagamAM deva na duje mere pyAre! e jina pratimA pUje. 1 karajoDI jina pratimA vaMdI, ThANAMgane anusAra, ThavaNa nikhepAnI racanA kahIzuM, gurUgama vidhi sudhAre. mere2 zrI jina pratimA jinavara sarakhI, jinavara gaNadhara bhAkhI; munivara suranara vaMdana pUjA, aneka sUtra che sAkhI. mere3 jaMghA vidyAcAraNa munivara, jAtrA kAraNa jAve; pAMcame aMge bhagavatI sUtre, vIsame sataka dikhAve mere4 sUryAbhadeve jina pratimA pUjI, rAyapaNe bhAkhe; vijayadeva siddha pratimA pUcha, jivAbhigama dAkhe. mere. 5 iMdrAdika sarva deva maLIne, svargavimAne de; jinezvaranI dADhA pUje, jaMbupannattime dekhe. mereTa 6 siddhAratha rAjA trisalA rANI, nirmaLa samakita dhArI; aSTa dravya zuM pUjA kIdhI, kalpasUtre adhikArI. mere7 saMprati rAjA dharmane dherI, trikhaMDa kirati vyApa; savAlAkha jinadeza karAvyAM, savAkoDa biMba sthApI. mere. 8 aSTApada giri bharata narezvara, biMba covIzI thApI; Avazyaka sUtre gaNadhare bhAkhI, tehI na mAne pApI. mere 9 abhayakumAre jina pratimA bhejI, AdrakumAra baMdha pAye cAritra laIne mukti pAme, sUyagaDAMga pATha dikhAye. 10 0. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA, 221 manemati zuM kumati bele, uMdho pramukha batAve, sAhukAra ja nAma dharAve, sUtra AdhAra dikhAve. mere11 grahavAsamAM vasatA jinavara, jina pratimA nitya pUje; cha aMge malli jInezvara, eha adhikAre sUje. mere12 jinavara biMba vinA na pUjuM, ANaMdAdika bele; sUtra upAsaka gaNadhara bhakhe, nahi kaI ene tele. mere) 13 tuMgIyA nagarI zrAvaka bahulA, paMcamo aga dikhAve, jina pratimAnI pUjA karI, pachI gurUvaMdana jAve. mere. 14 sUtra samavAyAMga Avazyaka bele, jala thala kula lAve; samakita thApanA dhArI zrAvaka, prabhujIne phUla caDhAve mere15 kulapUjA pratimAnI karatAM, kumati pApa batAve : kameM dekhe phUlanI pUjA, nAgaketu kevaLa pAve. mere16 pAMcakeDI prabhu phUlaDe pUja, pAye deza aDhAra, ekAvatArI bhAvane pAmya, kumArapALa bhUpALa. mere. 17 jJAtAsUtre draupadI pUjA, karatI zivasukha mAMge; zakastavane pATha ja bhaNatI, prabhuguNa anubhava rAge. mere, 18 bhIMtamAM citranI nArI AlekhI, tyAM munine navi re, dazavaikAlika AThamA adhyayane, e nyAya pratimA levo. mere. 19 saNa ANAdhAraka munivara, jinamAraga satya bhAMkhe; vastugate je vastu prakAze, kuDakapaTa navi rAkhe. mere. 20 nija pakSapAtameM kumati paDiyA, jina pratimA navi mAne vidhavA nArI garbhane nyAye sUtra pATha rAkhe chAne mere. 21 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtipUjA cakSudarzana varaNI kumati, jina pratimA navi dekhe ! u prabhAte ravi jhalahala, ghuvaDa teja na pekhe mere. 22 pite manamAM kumati jANe, pratimA sUtramAM belI; nija jananI DAkaNa jANe, mukhazuM na kahe lI mere. 23 je jinavara pratimA na pUje, nava daMDaka te jAze; sUtra AdhAre pratimA pUje, muktitaNAM phaLa pAze mere. 24 cAra nikSepA ThANuge bhAkhyA, anujoga dvAra dikhAve; ekane Avare avarane chaDe, kumatine lAja na Ave mere25 sute mANasa zabda zuM jANe, jAgatA kabu na jAge; jANate jinavacana uthApe, samakti dUra bhAge mere. 26 ItyAdika sUtra pATha sUNIne, kumati dUra karIne; dravyabhAve prabhupUjA racA, narabhava lAhe lIje mere ra7 paMcame Are sAdhu zrAvakane, heya AdhAra satya jANe; zrI jinaAgama jinavara pratimA, saMhaNa kharI ANuM mere. 28 tapagaccha dinamaNI sarikhA dIpe, zrI harSavijaya gurU rAyA; tasa pada paMkaja caMdravijayagurU, hitavijaya guNa gAyA mere29 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taiyAra ho rahA hai| hindI bhASAmeM pRSTha 500 zrI paJca pratikramaNa sArtha sUtrANi zabdArtha, bhAvArtha, sphuTa noTa, vidhi, hetu Adi viSayosahita. pUbase grAhaka hone vAlese mAtra ru. 4 (cAra rupIyA) prati pustakakA liyA jAyagA. ataeva zighra grAhaka bane, kyoki ye pustaka pratyeka gharameM rakhane yogya hai. isa kitAba meM zabdArtha esA likhA gayA hai ki pAThazAlAke vidyArthiyo ko kaMThastha karanA ThIka ho, ataH eka eka zabdakA alaga alaga artha likha kara phira gAthA va usake nIce gAthAkA artha samajhAyA gayA hai, arthameM bhI jahAM taka ho zakA hai vahAM taka kaThina zabda nahIM DAlate bAlakoko samajhameM mA jAya vaise hI zabda DAle gaye hai. isa pustaka lene vAloko dusarI pustakeM dekhanekI jarurata nahIM paDe isIse isa kitAbameM paMca pratikramaNa mUla sUtra tathA artha, bharahesara sajjhAya ke vizeSa nAmoMkI yAdI, nausmaraNa mUla va artha, sAmAyika, pratikramaNa, caityavaMdana, devavaMdana, pauSadha, paDilehana, saMthArA paurasI Adi kI khulA. sAvAra vidhi aura unakA matalaba, paJcakkhANa mUla va artha, devaguru kI AzAtanA, sAmAyika doSa, muhapatike bola, kAussaggake doSa, rAsa, caityavaMdana, stavana, sajjhAya, stutI, gahu~lI, chaMda, stotra, AratI, maMgaladIvA, pratikramaNa saMbandhI bAto tathA unakA hetu, cauda niyama, bAraha vrata, sAdhuke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvata, tIrthaMkara, gaNadhara, Agama, viharamAna, Adi tAttvika bAtoMke nAma, codaha ratnoke nAma aura unakA prabhAva, abhakSya tathA anaMtakAya vastuke nAma vigere baDe baDe viSaya DAla pustakako pUrI taurase upayogI banAi gai hai. sUtrakA artha vAMca kara barAbara dhyAnameM rakhA jAyagA to sUtrocAraNa karatI vakta atyaMta AnaMda hogA. jaba taka matalaba samajhameM nahiM AtA hai taba taka kucha bhI AtmollAsa nahIM ho sakatA. isa liye hara eka zaksane cAhe use pratikramaNa sUtra AtA ho yA, nahIM AtA ho to bhI avazya sUtrArthakA paThana pAThana kara zake isa vAste isa pustakakA prakAzana kiyA jAtA hai. pustaka adhyayana karane yogya hai. pustakake grAhaka saMkhyA ke anusAra hI chapegI. ata eva pahilese grAhaka bana jAve tAki bAda meM pustaka binA na rahe jAya. pAThazAlAke kAryakartAoko cAhIye ki yaha pustaka vizeSa pramANameM kharIda kareM. kyoki yaha pustaka hindI bhASAmeM milanA bahota muzkela hai. isa lIye pAThazAlAo meM isa kitAba nA rakhanA bota jarurI hai. grAhaka banane vAlAko cAhIye ki isa kI kiMmata pahele bharakara rasIda le leve. ora pustaka chapane para grAhako ko bheja dI jAyagI. patra vyavahAra nice ke pattese kare: mAstara khUbacaMda kezavalAla TheH zrI pArzva jaina pAThazAlA sirohI ( rAjasthAna) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avazya vAMce ane vaMcAvA praznottarIrUpe mUrtipUjA agenI zaMkAonuM samAdhAna karanAra, jinapUjanamAM sAcavavA cAgya sAta zuddhinuM savistRta varNana darzAvanAra, ane chelle vidhithaddhatAmAM zrI devendrasUrI mahArAja racita caityavaMdana bhASyamAM darzita caityavaMdana aMgenI 2074 bAbatone sahelAIthI samajavA mATenuM prakAzanaH-- - bhakita bhAmaMDala vizeSamAM pustakane aMte snAtrapUjA-navaaMga tathA aSTaprakArI pUjAnA duhA tathA keTalAMka prAcina stavanathI saMgrahIta A pustaka dareke dareka gharamAM vasAvavA cagya che. pAThazALAo mATe A pustaka vizeSa jarUrI che. kiMmata rUA. 1-0-0 paTeja be AnA alaga. vizeSa nakale maMgAvanAre patravyavahAra karavo. prAptisthAnaH-- mAstara khubacaMda kezavalAla pAzva jaina pAThazALA - sirohI. ( rAjasthAna ) zA. navalamala talakAjI paramAra kolhApura - sITo. hamAre yahAMpara haratarahakA cAMdIkA mAla pAyajeba (toraDI) kaMdorA, va phensImAla va soneke dAne choTebaDe harasAijhameM yogya bhAvase milate hai. va orDara mAphIka mAla geranTIke sAtha bhejA jAtA hai. bhAvake lIye patravyavahAra kare. Jain Educational