________________
લાગસ મહાસૂત્ર
સંસ્કૃત ભાષામાં અષ્ટાક્ષરી છ ંદને અનુષ્ટુપૂની જાતિ ગણવામાં આવી છે અને તેના અસખ્ય ભેો માનવામાં આવ્યા છે. તેમાં છેલ્લા શબ્દો એ જણાવ્યા છે કે આ છંદમાં શ્રવ્યતાની પ્રધાનતા છે, એટલે કે મધુર લાગે તે પ્રમાણે અક્ષયેાજના કરાય છે. તા કે ક્ષેાકમાં જે લક્ષણા ઉપર જણાવ્યાં છે, તે માદક છે, પણ ચુસ્ત નિયમરૂપે નથી.
eo
આ વસ્તુ લક્ષ્યમાં રાખીને આપણે લેગસ્સસૂત્રની પ્રથમ ગાથાનું' નિરીક્ષણ કરીએ. તેની ઉત્થાપનિકા આ પ્રમાણે અને છે.
પ્રથમ ગાથાની ઉત્થાપનિકા છંદ પ્રકાર-સિલેાગે
પહેલું ચરણ જો નરસ૬ નો બાળ રે
માત્રાગણ
ગા ગા લ ગા ગા લ લ ગા
વણુ સંખ્યા ૧ ૨ ૩ ૪ ૫ ૬ ૭ ૮ ખીજી ચરણુ ધ ન્મ ત્તિ સ્થ ચારેક િળે
માત્રાગણ ગા લ ગા લ લ ગા લે ગા વણુ સંખ્યા ૧ ૨ ૩ ત્રીજી ચરણ
૪ ૫ ૬ ७८
હૈં તે જાત્ત इस्सं
માત્રાગણ ૯ લ ગા ગા ગા લ ગા ગા
૧. છંદમાં અક્ષરગણુ કે માત્રાગણને મેળ કેવી રીતે બેસે છે.
તે દર્શાવનારી રીતિ.
