Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatattva prahara bAlAvabodho eka adhyayana sAdhvI vistIrghAri
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatatva prakaraNa bAlAvabodha 9 eka adhyayana 0. bA.bra. vistarNAjI mahAsatIjI ema.e., pIeca.DI. CAU * phalA sAtha, crA 2 * zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa 13bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhu mArga, pAlaDI, amadAvAda-380 007
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Navtatva Prakran Balavbodh by Vistirnaji Mahasatiji (c) lekhaka prathama AvRtti : me, 2003, saMvata 2059 prata : pa00 pRSThasaMkhyA : 332 + 12 kiMmata : rU. 100/prAptisthAna : 0 rohitabhAI gAMdhI ka, harerAma phleTsa, paMcavaTI bIjI lena, AMbAvADI, amadAvAda-380 006 * phona : 1431502 2 saurabhabhAI kAmadAra saurabha pustaka bhaMDAra, pahele mALe, kelIko Doma sAme, rIlIpha roDa, amadAvAda-380 001 * phona : 2131230 mudraka : virala TreDarsa, golavADa sAme, khADiyA, amadAvAda-380001 phona : (o.) 2143473 (ghara) 7485756 graMtha sahAyadAtA navIna insTiTyUTa opha spIrIcyuMala sAyakolojI C/o. navIna hAusa, saradAra paTela sevA samAja sAme, navaraMgapurA, amadAvAda-380 009 zrI kAMtilAla vrajalAla khaMdhAra parivAra (lIMbaDI) haste : vasaMtabhAI : kokilA 3 kizorabhAI : suSmA mahendrabhAI : vINA 3 ramezabhAI : arcanA hasamukhabhAI : surekhA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ satprayAsa aura zrutabhakti kI anumodanA yaha jAnakara mana ko atyaMta prasannatA milI ki bahana mahArAja zrI vistIrNAjIne 'navatattva prakaraNa : bAlAvabodha' ke AdhAra para jo mahAnibaMdha likhanA prAraMbha kiyA thA; vo pUrNa ho gayA aura yunivarsiTIne vo mahAnibaMdha mAnya bhI kara liyA ! yunivarsiTI ke dvArA mahAnibaMdha ko mAnyatA denA yaha bahana zrIvistIrNAjI ke satprayAsa kA samAdara hai ! navatattvoM ko purAtana evaM arvAcIna saMyogo me sugamya banAne ke lie Apane yaha jo prayAsa kiyA hai, maiM Apake isa prayAsa ko bhUri-bhUri anumodanA karatA hUM aura Apase kahanA cAhatA hUM ki yaha to Apane pahalI sIr3hI para apanA pAMva rakhA hai abhI zikhara to dUra hai / Apako anavarata zrutajJAna kI satviSaya svarUpa ina sIr3hiyoM para kramazaH caDhate hI rahanA hai; rUkanA nahIM hai / dharmatIrtha kI sthApanA ke samaya bIjabuddhi ke dhanI, prakRSTa jJAnI jijJAsu vyaktiyoMne sarvajJa, sarvadarzI tIrthaMkara bhagavaMto se mAtra 'kiM tattaM' tattvaviSayaka jijJAsA hI to prastuta kI thI ! tattvaviSayaka jijJAsA aura tatsaMbaMdhI samAdhAna hI jaina paraMparAsaMbaMdhI yA loka, aloka meM vyApta tattva saMbaMdhI sUkSmAtisUkSma samyag - yathArtha jJAna kA mUla hai / isa bAta kI sAkSI ke lie pratyeka tIrthaMkara bhagavaMta kA jIvana caritra dekhA jA sakatA hai| navatattvoM kI mahattA aura upayogitA ke viSaya meM navatattva prakaraNa kI do gAthAoM ko uddhRta karanA cAhatA hUM. sammattaM jIvAr3anavayayatthe, jo jANar3a tassa hoi sammattaM 1 bhAveNa saddahaMto, ayANamANe vi aMtomuhattamittaM pi, phAsiyaM hujja tesiM avaDDapuggalapariyaTTo ceva saMsAro jehiM jo jIva ajIvAdi navatattvoM ko samyag rItyA jAnatA hai usako samyaktva hotA hai; yA phira jo navatattvoM ko nahI jAnatA hai magara samyag bhAva pUrvaka una para zraddhA rakhatA hai to bhI usako samyaktva hotA hai / 3 / / 51 / / sammattaM I / / 53 / /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAdikAlIna bhavabhramaNa karate hue jina jIvoM ne mAtra aMtarmuhUrta pramANasamaya taka bhI yadi samyag darzana kA sparza kiyA hai to unakA saMsAra meM bhramaNa ardhapudgalaparAvarta samaya se adhika nahIM rahatA ! itanA mahattva hai navatattvoM kA samyag darzana ke lie / samyag darzana ke binA mukti asaMbhava hI hai / navatattva to mUla bhI haiM aura sAra bhI haiM zrutajJAna ke / navatattva jaina paraMparA ke AtmavAda, karmavAda kA vizad vivecana hai / cAhatA hUM ki navatattva viSayaka Apake isa satprayAsa kA jana-jana lAbha utthaae| pauna:punyena Apake satprayAsa kI evaM zrutabhakti kI anumodanA ke sAtha viramAmi / sari vikrama Mgs viziSTa graMtha kI upalabdhi viduSI sAdhvI vistIrNAjI ne jaina dharma ke pradhAna tattva jIvAdi nau tattvoM para vistArapUrvaka vivecana karanevAlA grantha navatattva bAlAvabodha (ajJAtakartRka) para apanI viziSTa zailI meM mahAnibaMdha likhakara eka viziSTa grantha upalabdha karavAyA hai / yaha grantha mananIya to hai hI sAdhvIzrIne apane DhaMga se usakA sundara vivecana kara use adhika janopayogI banAyA hai / isa kaThina puruSArtha ke lie sAdhvIjI dhanyavAda ke pAtra hai hI / pAThaka bhI isa mananIya tattvaciMtana pradhAna graMtha ko par3hakara dhanyatA kA anubhava kareMge aisA merA maMtavya hai / rUpendrakumAra pagAriyA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ pipAsA amRtapAnanI bhAratIya saMskRtimAM jainadarzana temaja AdhyAtma sAdhanAnuM sarvopari ane anupamasthAna raheluM che. AdhyAtmika sAdhanAnuM caramalakSya che karmabaMdhathI mukti ! AtmAnubhUtino AsvAda ! ane eja mAnavIyajIvananI niSpatti che. AjanA tanAvagrasta mAnavanI sukha ane zAMti prApta karavAnI caitasikavRtti tene vijJAna jagatamAM haraNaphALa bharAvI rahI che. A vaijJAnika yugamAM yaMtra sattAnI dhUlazakti dvArA mANase aneka yAMtrika siddhio meLavI che. mANasa bhautikaspardhAmAM vidyutavege doDI rahyo che. vijJAne dharatInA peTALa bhedI khanijasaMpatti bakSI, agAdha sAgaranAM UMDANa mApI amUlya-alabhya vastu sahaja banAvI, avakAzayAnanA nirmANathI AkAzanAM aMtara alpa karyo, avakAzamAM vasavATa karavA avakAzI rahasyo ukelyAM ane agaNita bhautika upalabdhio prApta karI, paraMtu AdhyAtmika jagata ane naitika jIvananuM avamUlyana vRddhi pAmatuM rahyuM che. vijJAnanA cakravAtI vAyuthI tattvajJAnano dIpaka prAya: bujhAI gayo che, tyAre Atmazaktine ujAgara karavA temaja AtmazAMti mATe jarUrI che tattvajJAnano Aloka ! manuSya zarIramAM jevuM mahattva mastakanuM che, vRkSamAM jeTaluM mahattva mULanuM che tevuM ja mahattva jIvanamAM tattvajJAnanuM che. bAlyavayamAM mAruM vighaupArjana suSupta ane alpa rahyuM paraMtu saMyamajIvana svIkAryA bAda gurUNIzrIonI amIdaSTi, mArAM baMne mAsIsvAmInA Atmika siMcane ane mArI agrajA bhaginInAM sahavAse jJAnopArjananI ruci tIvratara banatI gaI. I. sa. 1989nA Disembara mAsanI eka namaNI sAMje mArAM agrajA bhaginI jitapUrNAjIe mArI jJAnapipAsAne DhaMDhoLIne tIvratama banAvI ane prAraMbha thayo A jJAnayajJano ! koI agamya saraNA ane vAtsalyapUrNa AzIrvAdanA saMbala sAthe ema.pI. ArTsa kaoNlejamAM praveza meLavI gujarAtI sAhityamAM bI.e. tathA ema.e. karyuM. tyArabAda pharI ekavAra mana mUMjhavaNamAM sarI paDyuM ke have pIeca.DI. mATe viSayanI pasaMdagI kema karavI ? jainadarzananA mUrdhanya maniSIo zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA, DaoN. kumArapALabhAI desAI vagerenI sAthe vicAravimarza karatAM nirNaya levAyo ke koI AdhyAtmika viSaya ke tattvajJAnanAM viSaya upara saMzodhana karavuM.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAthosAtha mArA manamAM eka icchA e paNa jAgI ke A saMzodhana kArya te DaoN. kumArapALabhAI desAInA mArgadarzana heThaLa ja karavuM. bIjo vicAra e paNa Avyo ke koI prAcIna hastalikhita graMnthane kendramAM rAkhIne saMzodhana karavuM, jethI eka paMtha do kAja' thAya. ekatarapha jainatattvajJAna ane sAhityano abhyAsa paNa thAya ane bIjI tarapha prAcIna lipi ane hastapratio vagere ApaNAM tejasvI pUrvajoe ApelA vArasAnuM avalokana paNa thAya tathA kuzaLa mArgadarzaka evA zrI kumArapALabhAI desAI sAhebanA bahoLA anubhavano lAbha paNa meLavI zakAya. AvA dhyeya sAthe zrI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya vidyAmaMdiranA hastaprata vibhAgamAM khoja karatAM "harSavardhanagaNikRta navatattvaprakaraNa bAlAvabodha' (vikramanI 15mI sadI AsapAsa)nI prata ke je aprakAzita hatI te prApta thaI ane zarU thaI A zodhaprabaMdhanI yAtrA ! prastuta "navatattvaprakaraNabAlAvabodha'meM zodhaprabaMdha mATe eTalA mATe pasaMda karyo che ke jIvanamAM jeTalI havA-pANInI AvazyakatA che eTalI ja AvazyakatA navatattvanA parijJAnanI che. pAmaramAMthI paramAtmA banavA mATenI kaLA navatattvamAM guMthAyelI che. A pramANe jinezvara prarUpita AgamamAM guMthAyela navatattvanA agAdha rahasyamAMthI yatkiMcit uddaghATita karavAno meM alpamatie yatna karyo che. "jenI vahAlapanI vasaMtamAM viharatA meLavI A "jita', vitarAga zAsananI "chAyA'mAM vAmayI kRpA abhivardhita, ciMtAmaNI'nA anugrahathI vidyA vyAsaMge banI pramudita, 'vistIrNa thajo vANIno parispada AzISa yAcuM thaI vinIta." A adhyayanamAM pAyAnI iMTa samAna mArA janmadAtA mamatALu mAtuzrI raMjanabena tathA sva. premALa pitAzrI mahAsukhalAla nAraNadAsa zAha che. jemaNe "sAdu jIvana ucca vicAra'nA nyAye saMtAnomAM susaMskAronuM siMcana karyuM. bALapaNamAM jJAna-vairAgyanI javalaMta kathAo dvArA mArA jIvanane saMyamamArge vALavAmAM mArA sva. nAnImAM maraghAbena lallubhAI khaMdhArano anaMta upakAra che. mArA A kAryanI saphaLatA temanA upakAra ane saMskAronI prasAdI che. mArA para asImakRpAnI varSA varasAvI saMyamanuM dAna ApanAra pU. gurUbhagavaMto temaja vAtsalyavAridhi pU. velabAI mahAsatIjI, bahuzrutA siddhAMtapremI pU. mANekabAI mahAsatIjI, zAsanaratnA viduSI bA.bra. pU. ujjavalakumArIbAI mahAsatIjI ane tapasvIratna, sevAnA guNathI samAlaMkRta mArA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaDila mAsIsvAmI pU. chAyAbAI mahAsatIjI Adi gurUNIva prati huM zraddhA sumana arpaNa karuM chuM. mArA saMyama saMrakSikA ane mArI unnati mATe satata prayatna karanAra mAsIsvAmI bA.bra. pU. ciMtAmaNIjI mahAsatIjI tathA mArI pratyeka pravRttimAM jemanuM satata sAnidhya, preraNA ane amUlya yogadAna maLI rahyuM che tevAM mArA vaDila bhaginI bA. bra. jitapUrNAjInI huM AjIvana RNI rahIza. mArA A mahAnibaMdhamAM viSayanI pasaMdagImAM, lekhanakAryamAM jemanuM mane satata mArgadarzana maLyuM che te mArAM mArgadarzaka zikSaka DaoN. kumArapALabhAI desAInI huM khUba khUba AbhArI chuM. A kAryamAM zrI harivallabhabhAI bhAyANI, zrI lakSmaNabhAI bhojaka jevA vidvAnonA samaye samaye sUcano prApta thatA eno AnaMda vyakta karuM chuM. prAdhyApikA sva. nIlA zAhe sAhityakSetramAM mArI ruci jagADI hatI temanuM smaraNa karuM chuM. A kAryamAM dAminIbahena desAIe nispRhabhAve mane tamAma prakAranI suvidhA karI ApI mArA kAryane vega Apyo emane huM kaI rIte bhUlI zrI lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira - amadAvAda, AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnabhaMDAra - kobA, gujarAta vidyApITha lAibrerI, bhoLAbhAI jesIMgabhAI vidyAbhavana ane insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA kAryakartAoe ApelI hastapratonI suvidhA temaja pustaka prAptinI savalata mATe AbhAranI lAgaNI vyakta karuM chuM...... !!! A mahAnibaMdhane pustakarUpe prakAzita karavAmAM samAjaratna udAradila zrI navInabhAI zAhe prAraMbhathI aMta sudhI tana, mana, dhanathI sahayoga ApI kAryane pUrNatAnA Are pahoMcADyuM che temaja zrI kAMtilAla vrajalAla khaMdhAra parivAre udAratA dAkhavI jJAnadAnanuM gaurava vadhAryuM che. A uparAMta mArA A kAryamAM mane pratyakSa ke parokSarUpe madadarUpa thanAra nAmI anAmI sarve prati AbhAra vyakta karuM chuM. aMtamAM prastuta mahAnibaMdhamAM mArI alpamati tathA chapasthatAnA kAraNe jinAjJAthI viruddha kaMI lakhAyuM hoya to micchAmi dukkaDaM. tA.4-5-2003 sAdhvI vistIrNAjI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhAtapanI phalazruti jJAna e tapa che, paraMtu sAdhu ke mahAsatIjIne mATe to e ati kaThina mahAtapa che. koI saMzodhakane graMtha meLavavo hoya to e tarata hAthavago bane che, paraMtu koI sAdhu ke mahAsatIjIne AvA graMthanI prApti mATe kaThina puruSArtha karavo paDe che. sAdhvI vistIrNAjI mahAsatInA AvA avirata jJAnapuruSArthanA ane zrutabhaktinA sAkSI banavAnuM banyuM tene mArA jIvananI eka mahattvanI ghaTanA mAnuM chuM. saMzodhananA kSetramAM paNa gujarAtI madhyakAlIna sAhityanA viSayane laIne kAma karavuM ati duSkara che. sau prathama to e mATe hastaprato meLavavI judAjudA graMthabhaMDAronI sUci jovI. emAMthI hastapratanI pasaMdagI karavI ane chelle e graMthabhaMDAramAMthI hastapratanI nakala meLavavI - A badhI bAbato samaya mAganArI ane muzkela hoya che. ATalA badhA koThA bhedavAnA hovAne kAraNe Aje gujarAtI madhyakAlIna sAhityamAM pAMca AMgaLInA pUrA veDhA gaNI zakAya eTalAya saMzodhako sAMpaDatA nathI. vaLI madhyakAlIna padyaracanAo vize puSkaLa kheDANa thayuM che, paraMtu madhyakAlIna gadya vize ochuM saMzodhana kArya thayuM che. Ave samaye "navatattva prakaraNa" graMthano bAlAvabodha viSayarUpe pasaMda karavo e svayaM moTo paDakAra hato. pUjya mahAsatIjIe A viSayanuM UMDANabharyuM saMzodhana kArya karyuM ane sauthI vadhu to nAnAmAM nAnI vigata rahI jAya nahIM tenI cIvaTa rAkhI. "navatattva prakaraNa" paranI maulika racanAo ane tenA para lakhAyelA bAlAvabodhanI hastaprato joI ane e pratyeka hastapratanuM jarUrI tAraNa paNa ApyuM. eTaluM ja nahIM paNa e hastapratanA lekhananI azuddhio ane pAThabhedanI paNa carcA karI. AnA racanAkAra zrI harSavardhanagaNi vize koI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSa mAhitI maLatI nathI. tema chatAM prApya sAmagrInA AdhAre teo AcAryazrI somasuMdarasUrinA ziSya hovAnuM tAravyuM che. jenatattvajJAna ane emAMya enA hArdarUpa navatattvanuM saMpUrNa nirUpaNa ahIM ApyuM che. madhyakAlIna gujarAtI gadya para aMgrejI ke anya bhASAnI chAyA nathI. AthI enA bAlAvabodha tathA tenA zabdono artha ApIne pU. mahAsatIjIe gujarAtI gadyanI eka prakAre sevA karI che. vaLI bAlAvabodhamAM AvatA pAribhASika zabdo ApavAnI sAthosAtha eka mahattvanI bAbata te bAlAvabodhano zabdakoza che. A zabdakoza atyaMta mUlyavAna gaNAya. bAlAvabodhamAM AvatI gAthAo, udhdharaNo temaja navatattva viSayaka hastalikhita pragaTa sAhityanI sUci - A badhuM ApIne eka viSayanuM teozrIe saMpUrNatayA saMzodhana karyuM che. pU. mahAsatIjIno A zodhanibaMdha jarUrI sudhArA-vadhArA sAthe graMtharUpe pragaTa thAya che te AnaMdanI vAta che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA saMzodhanamAM A graMtha mahattvanA umerArUpa banaze ane AzA rAkhuM chuM ke pU. mahAsatIjI dvArA AvAM vadhune vadhu saMpAdano maLatA rahe, je dharmatattva jijJAsu ane sAhityapipAsuo baMnene upayogI banaze. 12-5-2003 - kumArapALa desAI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ viziSTa saMzodhanagraMtha jainadharmano prANa athavA mukhya pAyo navatattva che. jainadharma ane navatatva eka bIjAnA pUraka che. purANA samayamAM je dharmo pracalita hatA temAM IzvarakRpA upara atizaya bhAra mUkavAmAM Avyo hato. tathA yajJo ane kriyAkAMDamAM ja samAja phasAyo hato, jemAM pazuhiMsA puSkaLa pramANamAM thatI hatI. du:kha nivAraNa mATe A jAtanA dharmo pracalIta hatA. jainadharme navIna vicArasaraNI ApI ane A badhI rUDhicUsta prathAono niSedha karyo ane navA vicAramAM evI sthApanA karI ke tamArA pUrvakarmo jevA hoya tevA sukhaduHkhanA pariNAma mANase bhogavavA paDe che. vAve tevuM laNe, khADo khode te paDe ane hAthanA karyA haiye vAge - evI zANapaNa bharelI kahevato ApaNe sAMbhaLIe chIe. paNa A kahevato A jIvanane lakSamAM rAkhIne racAI che. A vicArone navatattva ane karmavAdamAM siddhAMta tarIke jainadharme vistRta karyA che. ane tenuM dhyeya AvatA janmamAM mokSaprApti karavAnuM che. Ama punarjanma ane paraloka, mokSa ane narka jevA tattvo e siddhAMtamAM vaNAyA che. navatattvanI racanA paurANika kALamAM thaI hatI tethI tenI bhASA ane tenA pAribhASika zabdo Adhunika samAjamAM samajAya tema nathI. ane abhyAsa mATe e ati-kaThina ane samajavA durlabha che. AthI Adhunika samayamAM tene lokagrAhya banAvavA mATe : (1) saraLa gujarAtI bhASAmAM tenI rajUAta thAya te khUbaja jarUrI che. (2) vaLI navatattvamAM TIkA ane vivaraNavALA pustako maLe che. paNa ghaNA ja TUMkA ane saMkSipta anuvAdo jovAmAM nathI AvatA. (3) vaLI pAribhASika zabdonI yogya ane spaSTa vyAkhyA darzAvatA graMtho bahu ja ochA che. bA. bra. mahAsatIjI vistIrNAjIe je junI gujarAtIno navatattvano graMtha pasaMda karyo che, te vartamAna badhI jarUrIyAtone saMtoSe che, ane temanuM pustaka A dRSTie jainadharmanA abhyAsane mATe paMDito ane mumukSune samajAya tevo graMtha hovAthI teno upayoga lokagrAhI thAya tevI AzA vyakta karuM chuM. vividha viSayo upara abhyAsa karIne jaina sAdhu-sAdhvIjIo pIeca.DI.nI padavI meLave che te eka ghaNuM ja AvakArya pagaluM che. Ama karavAthI temanA upadezamAM vyavasthita ane vaijJAnika dRSTikoNano ughADa thaze. zrI navInabhAI zAha
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ preraNArUpa jJAnayAtrA parama pUjya sAdhvI vistIrNAjInA dharma ane sAhityanA abhyAsamAM saMsthA rUpe ema.pI. ArTsa koleja nimittarUpa banI teno AnaMda anubhavuM che. pU. sAdhvIjIe jaina tattvajJAnanA kSetramAM abhyAsa karavAno vicAra karyo. Avo vicAra karavo te paNa sAhasa gaNAya. kAraNa ke e samaye teo esa.esa.sI. paNa pAsa nahotA. A samaye sAdhvIjIne jAgRtibahena maLyA ane emaNe ema kahyuM ke esa.ena.DI.TI. yunivarsiTInI praveza parIkSA ApavAthI epha. vAya. bI.e.mAM eDamizana maLe che. sAdhvIzrIne mATe jJAnaprAptinI navI kSitija ughaDI gaI ! teo navA vADajathI vihAra karIne rAyapuramAM AvelI ema.pI. ArTsa kaoNlejamAM AvyA. A samaye kaoNlejanA te samayanA AcArya zrI caturabhAI paTela bahAra gayA hatA, prinsipAla zrI caturabhAI paTela AvyA ane emaNe jANyuM ke eka sAdhvIzrI teone maLavA AvyA hatA eTale teo jAte sAdhvIzrIne maLavA doDI AvyA. A ghaTanAthI sAdhvIzrInA abhyAsano prAraMbha thayo ane 1993mAM emaNe bI.e.nI padavI meLavI. 1996mAM ema.e. thayA ane tyArabAda 1999mAM pIeca.DI.nI padavI mATenuM phorma bharyuM. tattvajJAnamAM ruci ane sAhityano viSaya - A baMneno saMyoga muzkela gaNAya, paNa A baMne kSetromAM vidvAna evA sAhityakAra ane jainadarzananA ciMtaka Do. kumArapALa desAI teone pIeca.DI.nA mArgadarzaka tarIke maLyA, te subhaga saMyoga gaNAya. sAdhvIzrIe emanA mArgadarzana heThaLa pIeca.DI.nI padavI prApta karI eTaluM ja nahi, kiMtu gujarAta yunivarsiTImAM gujarAtI viSayamAM pIeca.DI.nI padavI prApta karanAra prathama sAdhvI banyA che. ema.pI. ArTsa kaoNlejanA pUrva AcArya tarIke AnuM huM gaurava anubhavuM chuM ane sAdhvIjInI A jJAnayAtrA saune preraNArUpa banaze tema nizaMka paNe mAnuM chuM. pU. sAdhvIjInAM caraNomAM vaMdanA karIne emanA vidyAtapamAM mane ane mArI saMsthAne nimitta banAvavA mATe upakArano bhAva anubhavuM chuM. pri. zrI esa. ena. saMghavI pUrva AcArya ema.pIArTsa eNnDa ema. eca. kaoNmarsa kaoNleja
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama 1. 2. 3. anukrama vigata madhyakAlIna sAhityano paricaya navatattvaviSayaka sAhitya ane prastuta saMpAdana bAlAvabodhakAra ane racanA samaya jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 4. 5. bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyanI samIkSA 6. navatattvaprakaraNa bAlAvabodha (mULa) 1. zabdasUci 2. saMskRta, prAkRta uddharaNo, gAthAono AkArAdikrama 3. navatattvaviSayaka sAhityanI sUci pAnA naMbara 1 17 39 43 119 149 251 306 310
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 madhyakAlIna sAhityano paricaya sAhitya ane sAhityaprakAro : jemAM vANI ane arthano samatola, sucAru vyavahAra thAya che tevuM 'sahitatva' jemAM che te sAhitya. mammaTe lakhyuM che te mujaba 'rAmavivat titavyaM'no jIvanasaMdeza sAhityamAMthI prApta thAya che. jenAthI bhASAmAM, vyavahAramAM saMskAritA, zAlInatA ane sauhArda jhaLahaLe che tathA jIvanamAM sAttvika bhAvonuM sarjana ane saMvardhana thAya che te sAhitya. mATe ja zabdasvAmI kAlidAsane yAda karIne kahIe to zabda ane artha (sAhitya) e jagatanAM mAtA-pitA che. sAhityamAM je kaMI varNana, kathana ke lekhana karavAmAM Ave che temAM kavi, lekhaka ke vaktA potAnA hRdayanI Urmio ane bhAvajagatanI hRdayaMgama anubhUtinI abhivyaktinuM, sUkSma vicAronA aTapaTA tANAvANAonuM guMphana potAnI AgavI lAkSaNika zailImAM karatA hoya che. temAM Urmio ke kalpanAonA bhAtIgaLa potanuM suMdara citraNa thAya che. UrmipradhAna, kalpanApradhAna vADmayane 'lalita vADmaya' prakAranuM sAhitya kahevAya che. gana vicArataMtuonA tarkapradhAna nirUpaNane 'zAstra' kahevAya che. A dRSTikoNathI kAvyamImAMsAkAra rAjazekhara (9mI zatAbdI)nA 'vADmayanumayathA zAstra AvyuM T / ' A kathanane mUlavavuM joIe. madhyakAlIna sAhityano paricaya 1
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicArapradhAna ane buddhipradhAna viSayo - vizva, vizvanuM sarjana, vibhAjana, AtmA, mokSa vagere tAttvika chaNAvaTa - jemAM che te zAstra kahevAya che. arthazAstra, darzanazAstra, rAjanIti, zilpa, vyAkaraNa vagere viSayone AvarI letAM zAstro bhAratIya sAhityaparaMparAmAM traNa dhArAomAM mukhyatayA dRSTigocara thAya che. hindu paraMparAmAM veda, vedAMga zAstra tarIke oLakhAya che. jaina paraMparAmAM Agama, prakaraNa vagere zAstra tarIke pracalita che ane bauddha paraMparAmAM tripiTakono zAstra tarIke ullekha che. Urmi ane kalpanAono rasAtmaka vANIpravAha te kAvya kahevAya che. Urmio tathA bhAvone jhaMkRta karatA lalita vADmaya-sAhityanA baMdhAraNanI bAhya kakSAe be vibhAga che - gadya ane padya. jemAM chaMdanA baMdhAraNanuM baMdhana nathI chatAM rasathI bharapUra evuM anibaddha sAhitya te gadya che ane jemAM chaMdazAstra anusAra mAtrAonuM, akSaronuM ane paMktionuM baMdhana che te padya che. AmajanatAmAM jenAthI vAgavyavahAra cAlato hoya ane abhivyaktinuM je grAmasvarUpa te bolIo tathA sAhityamAM sthAna pAmelI ane vyavahAranuM ziSTa svarUpa te bhASAo. A bolIo ane bhASAonAM nAma sthaLa, samaya AdinA kAraNe judAM paDatAM hoya che. bhAratanA AryonI bhASA te bhAratIya AryabhASA. A bhASAno vikAsa traNa tabakkAmAM jovA maLe che. 1. prAcIna bhAratIya Arya bhASAkALa : (I. sa. pUrve 1500thI I. sa. pUrve 500) vaidika bhASA ane praziSTa saMskRta bhASA vagere. 2. madhyama bhAratIya Arya bhASAkALa : (I. sa. pUrve 500 thI I. sa. 1000) pAlI bhASA, prAkRta bhASA parivAra vagere. 3. arvAcIna bhAratIya Arya bhASAkALa : (I. sa. 1000thI atyAra sudhI) hindI, baMgALI, gujarAtI, marAThI vagere prAdezika bhASAo. vedakAlIna lokabhASAmAMthI prAcIna pAlI, ardhamAgadhI vagere bhASA ane zilAlekhanI bhASA udbhavI. pradeza ane samayabhede anukrame sAmAnya janatAnI navatattva prakaraNa bAlAvabodha
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bolIomAMthI sAhityika prAto ane apabhraMzano paNa vikAsa thayo. I. sa.nI pAMcamI zatAbdI pachI apabhraMza bhASA sAhityika bhASA tarIke udaya pAmI. tyArabAda dhIre dhIre apabhraMzamAMthI vartamAna prAdezika bhASAo pracalanamAM AvatI gaI. Avo parivartanano kALa ke saMkrAntinI prakriyA I. sa. nA agiyAramA zatakathI zarU thaI gaNAya. dasamI-bAramI sadImAM apabhraMzottara bhASAbhUmikAvALI hiMdI, rAjasthAnI, gujarAtI bhASA vikasavA lAgI tethI AjanI gujarAtI bhASAno udgamakALa dasamI-bAramI sadI gaNI zakAya. paNa te dasamI-bAramI sadInI gujarAtI bhASA AjanA gujarAtanI sImAo paryata maryAdita na hatI. AThamI sadIthI agiyAramI sadI sudhI pazcima rajapUtAnA ane uttara gujarAtano ghaNo bhAga saMyuktapaNe gurjaratrA tarIke oLakhAto. cInI musAphara hyu-ena saMge joyeluM gurjaronuM rAjya te bhinnamAlanuM rAjya hatuM. dasamA zatakanA madhyabhAgamAM uttaradizAthI musalamAnonAM AkramaNa thavA lAgyAM. tenAthI bacavA mATe gurjaroe bhinnamAla choDI atyAranA uttara gujarAtamAM vasavATa karyo tyArathI gurjarone Azraya ApanArI bhUmi tarIke e pradeza "gurjaratrA bhUmi' tarIke oLakhAvA lAgyo. A "gurjaradeza' eTale uttaramAM mAravADa- mevADa, kaccha, dakSiNamAM koMkaNa, pUrvamAM mALavA, khAnadeza ane pazcimamAM arabI samudra enI vacceno pAghaDIpanAno pradeza te gurjaratrA bhUmi. prAcInakALamAM A bhUmi samaye samaye Anarta, gurjaradeza, anUpa, zUrparaka ane lATa nAmathI oLakhAyela che. sAtamI sadImAM daMDIe apabhraMzane AbhIronI bhASA tarIke oLakhAvI che. AbhIro siMdha, rAjasthAna, gujarAta temaja saurASTrathI khAnadeza ane varADa, vraja sudhInA pradezo sAthe saMbaMdha dharAve che. dasamI sadImAM kAvyamImAMsAkAra rAjazekhara to mAravADa, saurASTra vagere pazcima kAMThAnA pradezone apabhraMzanA pradeza tarIke gaNAve che. taduparAMta upalabdha apabhraMza sAhitya vidarbha temaja gujarAta-rAjasthAnanA jaina kavionuM ja che. hemacaMdrAcAryajIe apabhraMza bhASAnuM vistRta vyAkaraNa AlekhyuM che. temAMthI paNa sUcita thAya che ke apabhraMzane pazcima pradeza sAthe vizeSa saMbaMdha hato. te vAta nirvivAda che tethI apabhraMza bhASA ane gujarAtI bhASAno saMbaMdha mAtA-putrIvat che. madhyakAlIna sAhityano paricaya
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstavika rIte gujarAtI bhASAno vikAsakALa traNa yugamAM vibhakta thAya che. pahelo yuga : dasamA-agiyAramA zatakathI caudamA zataka sudhIno kALa te prAcIna gujarAtI bhASAyuga. hemacaMdrAcAryajIe (I. sa. 1088-1172) siddhahaimavyAkaraNamAM apabhraMzanA vyAkaraNamAM je duhAo udAharaNa arthe prayojyA che te bhASAne pazcimI vidvAna griyarsana ane bhAratIya vidvAna ke. ha. dhruva prAcIna gujarAtI tarIke oLakhAve che. apabhraMzottara bhASA prAdezika laDhaNa sAthe cheka mathurAthI dvArakA sudhI pracalanamAM hatI. DaoN. tesitorI tene prAcIna rAjasthAnI bhASA gaNAve che. zrI ke. ha. dhruva tene apabhraMza ke prAcIna gujarAtI kahe che. zrI narasiMharAva diveTiyA tene aMtima apabhraMza ke gurjara apabhraMza tarIke oLakhAve che. zrI umAzaMkara jozIe tene mAru-gurjara tarIke saMbodhI che. ke. kA. zAstrI tene gurjarabhASA ke jUnI gujarAtI tarIke ullekhe che. bIjo yuga : paMdaramA zatakathI sattaramA zatakanA pUrvArdha sudhIno bhASAkALa te jUnI gujarAtI . madhyakAlIna gujarAtI bhASAyuga. I. sa. 1297mAM allAuddIna khIlajIe gujarAta para AkramaNa karyuM ane gujarAtanI rAjadhAnI pATaNane jItI lIdhI tyArathI gujarAtamAM muslima rAjyanAM maMDANa thayAM ane te samayathI gujarAta-rAjasthAnanA saMbaMdhamAM ochapa AvI. saMparka tUTato gayo. I. sa. 1407mAM gujarAta svataMtra saltanata banyuM, dilhI sAtheno teno saMbaMdha paNa kapAI gayo ane gujarAtI bhASA tathA rAjasthAnI bhASAne cheTuM paDavA lAgyuM. I. sa. 1411mAM gujarAtanI rAjadhAnI pATaNathI amadAvAda AvI. gujarAta rAjya musalamAna sattAnA amala nIce AvyuM. tenA kAraNe musalamAna saMparka vadhavAthI gujarAtI bhASAmAM arabI, phArasI ane turkI zabdono pesAro zarU thayo. A muslima zAsananA prAraMbhakALamAM prajA kSubdha banI gaI paraMtu thoDA samayamAM navA zAsakonI nIti-rItine svIkArI laIne prajA dhIre dhIre pUrvavat svastha banI gaI. A bAhya pratikULa saMyogomAM ja gujarAtI bhASAnA vikAsane mATe anukULa samaya prApta thayo. A samaya daramyAna gujarAtI bhASAmAM sAruM evuM sAhitya sarjana pAmyuM. I. sa. paMdaramI sadInA AraMbhamAM gujarAtI rAjasthAnI jUthamAMthI navatattva prakaraNa bAlAvabodha 4
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sauthI pahelI jayapurI judI paDI. tyArabAda paMdaramI sadImAM ja gujarAtI, mAravADI, mALavI vagere bhASA paNa alaga paDe che ane tyArathI AjanA gujarAtanI gujarAtI bhASA vikasavA lAge che. trIjo yuga H sattaramA zatakanA uttarArdhathI Aja sudhInI bhASAno kALa arvAcIna gujarAtI bhASAyuga. sattaramI sadInA uttarArdhathI arthAtu premAnaMdanA samayathI gujarAtI bhASAno DhAMco baMdhAyo, tenuM svarUpa nizcita thayuM, tenAM aMgarUpo, dhvaniparivartano ane rUpAMtronuM svarUpabaMdhAraNa thayuM ane te sthira banyAM. tyAra pachI uccAraNa, vyAkaraNa jevI bAbatamAM koI mUlagata pheraphAra ke umero thayo nathI. pachInA samayamAM aMgrejI bhASAnA saMparkane kAraNe gujarAtI bhASAnA zabdabhaMDoLamAM vRddhi thaI. anukrame gujarAtI bhASAnI narmada, govardhanarAma, nAnAlAla, baLavaMtarAya jevA sAkSaravaryonA hAthe gUDha zaktio AvirbhAva pAmI. TUMkamAM, gujarAtI bhASAnA vikAsanI kramabaddha bhUmikA temaja te te samayamAM sarjAyela sAhityanA prakAro jotAM gujarAtI bhASAnA kramika vikAsane sArI rIte samajI zakAya che. gujarAtI sAhityanI prAthamika bhUmikAo samajavA mATe apabhraMza sAhityane samajyA sivAya prAcIna gujarAtI sAhityanuM mUlyAMkana karavuM duSkara che. apabhraMzamAMthI gujarAtI bhASAmAM parivartananI prakriyA jotAM apabhraMza sAhitya ane jUnA gujarAtI sAhityane biMba-pratibiMba jevo saMbaMdha che ema kahI zakAya. apabhraMzottara bhUmikAnAM lakSaNovALI prAcIna gurjara bhASAmAM bAramIteramI sadImAM racAyela sAhityakRtio jovA maLe che; jema ke - vajasena kRta (I. sa. 1199 Azare) "bharatezvara-bAhubalighora zAlibhadrakRta (I. sa. 1185) bharatezvara-bAhubali rAsa.' dharmakRta (I. sa. 1210) "jaMbusAmi cariya." A kRtio jotAM khyAla Ave che ke prAcIna gujarAtI bhASA bAramI sadInA uttarArdhamAM to sAhityabhASA tarIke apanAvAI cUkI hatI. tyArabAda sAhityanA eka vistRta samayapaTano AvirbhAva thayo tenuM nAma madhyakAlIna sAhitya. teno aMtima cheDo cheka dayArAma sudhI vistaryo. madhyakALamAM gujarAtanI prajAnA jIvanarasane TakAvavA temaja prajAnA manane madhyakAlIna sAhityano paricaya
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azvasta karavAmAM ke naitika baLa pUravAmAM ane manoraMjanasabhara banAvavAmAM kaviono phALo bahumUlya che. muslima AkramaNa ane rAjakIya vipatti samaye jainoe koI jAtanA bhedabhAva sivAya upAzrayanA bhaMDAromAM bhUgarbhamAM jainajainetara sAhityane gopavI rAkhyuM che. tethI A hastalikhita madhyakAlIna sAhitya dvArA gujarAtI bhASAnA vikAsano kramabaddha itihAsa jANI zakAya che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityanI eka mukhya vizeSatA e che ke sAhityanuM mukhya vAhana padya rahyuM che arthAt moTAbhAganuM sAhitya padyamAM sarjAyuM che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityanI najare caDe evI bIjI viziSTatA e che ke madhyakALanA jaina ke jainetara badhAM sAhityamAM kendrasthAne dharma rahyo che. jaina sAdhuonA hAthe lakhAyela rAsa, phAgu, prabaMdho, caritro, dharmakathAo, pado, stavana-sajhAyo ke bAlAvabodho vagere koI paNa prakAranuM sAhitya cAhe zRMgArika hoya, paurANika hoya, sAmAjika hoya ke sAhityika hoya paraMtu dareka kRtine aMte dharmanA mahimAne ke vairAgyanA pariNAmane Alekhela che. jainetara kavioe paNa je pado, bhajano, gIto, rAsa, copAI, duhA, AkhyAno vagere sAhitya lakhyuM che temAM bhagavAna-bhakti-bhaktano mahimA temaja saMsAranI kSaNabhaMguratA, asAratAne darzAvI IzvaraprAptimAM ja jIvananI sArthakatA che evAM vairAgyaprada gAna mukta kaMThe gAyAM che. Ama madhyakAlIna sAhitya bahudhA dharmamUlaka hovAthI temAM kalA karatAM dharmane vadhAre sthAna-mAna maLyuM che. madhyakAlIna sAhityamAM paralokanI ciMtA vadhAre hovAthI temAM samakAlIna jIvananA raMgo ekaMdare ochA purAyA che. vairAgya-bhakti-dharmanA kuMDALAne pharatuM sAhitya ja prAyaH racAyuM che tema chatAM mAnavIya saMvedano prema, viraha, harSa, zoka, parAkrama AdinuM varNana paNa ThIka ThIka pramANamAM jovA maLe che. prakRti temaja pazupaMkhIonuM varNana paNa dRSTigocara thAya che. aitihAsika tathA bhaugolika mAhitI paNa jovA maLe che temaja sAmAjika rItarivAjonA varNananuM pratibiMba paNa kyAMka jhaLake che. DhagalAbaMdha madhyakAlIna sAhityanA sarjaka vizALa kavivRMdamAM badhA varNanAtanA kavio samAviSTa thAya che. te darekane samAjamAM mAnadRSTithI jovAmAM AvatA. sAhityasarjanamAM teone dharma, varNa, jAti ke UMca-nIcanA bhedo kyAMya naDyA nathI. A kavionA sarjanamAM ghaNuM sAmya jovA maLe che kAraNa ke eka ja viSaya upara aneka kavioe potAnI lekhanakaLA ajamAvI che tethI eka navatattva prakaraNa bAlAvabodha
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja vastunA varNanamAM anukaraNa sAhajika lAge che jenA kAraNe virala kavipratibhA bhAgye ja jovA maLe che." madhyakAlIna sAhityanA prakAro I. sa. caudamA saikAthI laI aDhAramA saikA sudhInA kAlakhaMDane madhyakAlIna gujarAtI sAhityano yuga kahevAya che. A samaya daramyAna aneka sAhityasvarUpo ubhavyAM, vikAsa pAmyAM, parivartita thayAM ane naSTa paNa thayAM. madhyakAlIna sAhityanA prakAromAM lokasAhityano prabhAva aneka rIte jovA maLe che. A sAhityane preraNA ApanAra dhArmika ane sAmAjika paribaLo hatAM. madhyakAlIna sAhityasvarUpo arvAcIna sAhityasvarUpo karatAM ghaNAM judAM paDe che. A samayanI padyaracanAo vaividhyasabhara, rasamaya kAvyaprakArothI samRddha che. gujarAtI sAhityamAM bhaktimArgI Adya kavi narasiMha mahetA pahelAMnuM upalabdha sAhitya prAyaH jaina sAhitya che. eno artha evo na thaI zake ke jainetara nahIM racAyuM hoya paraMtu jainonI jJAna pratyenI bhakti-bahumAna, navasarjana ane prApta sAhityane surakSita rAkhavAnI nItinA kAraNe jaina sAhitya vyavasthita rIte sacavAyuM che ane samRddha banyuM che. I. sa. 1450 thI 1600 sudhIno samaya jaina sAhitya mATe puSTivAna ane vegavaMta che. A samaya daramyAna jaina sAdhu, sAdhvI temaja zrAvakoe potAnI kavitvazaktithI vividha sAhityapravAha vaheto karyo. madhyakAlIna sAhityamAM be prakAranI padyaracanAo maLe che : (1) Urmi kavitA, (2) kathAtmaka kavitA. A yugamAM sAhitya, samAja ane dharma ekabIjA sAthe ghaniSTha bhAve saMkaLAyelAM hatAM. AthI ekano eka prakAra judA judA nAme oLakhAto. sAhitya dharmapracAranuM mAdhyama hovAthI upadezAtmaka sAhityaracanA vadhAre maLe che. A racanAmAM dhArmika vAtAvaraNa cokkasa dekhAya che. madhyakAlIna sAhityano udbhava ane vikAsa te abhyAsako mATe managamato abhyAsano viSaya che. madhyakAlIna sAhityano prAraMbha prAyaH muktakathI manAya che. 1. muktaka : muktakamAM kavio saMkSipta racanA dvArA sahelAIthI rasapravAha vahAvI madhyakAlIna sAhityano paricaya
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zake che, mATe saMskRta bhASAnA kavio ane gujarAtI bhASAnA kavione muktaka kAvyaprakAra atipriya che. muktakanA svarUpano nirNaya ka2vA mATe saMskRta kAvyagraMtho ghaNA upayogI bane che. temAM paNa kAvyAdarzanI vRttimAM kahyuM che tema, 'muktaka svataMtra padya che, temAM eka chaMda tathA cAra caraNa hoya che ane te camatkArakSama hoya che.pa muktaka laghukAvya prakAra che. te naisargika RjutAbharI zailIvALuM manAya che. muktako svataMtra rUpe tathA prabaMdho, rAsAo, kathAo ane lokavArtAnA duhAmAM upalabdha che. hemacaMdrAcAryanA apabhraMza vyAkaraNanA udAharaNamAM AvatAM paghothI zarU thatAM gujarAtI bhASAnAM muktako zAmaLa, narabherAma sudhI vikAsa pAme che. muktakano eka viziSTa prakAra prahelikA paNa che. prahelikA eTale bIjAne saMzayamAM nAkhavA varNanIya vastunuM nAma gupta rAkhavuM te. A prahelikAno upayoga vidvAnono samaya pasAra karavA, mAnavInI vyavahAru buddhino tAga meLavavA, svayaMvaramAM yogya patinI pasaMdagI karavA mATe thato hato. 2. rAsa : madhyakAlIna jaina sAhityano Agavo kahI zakAya tevo kAvyaprakAra te 'rAsa' che. A prakAra moTAbhAge jaina sAdhu ane zrAvaka kavionA hAthe kheDAyelo che. 'rAsa' eTale sugeya kAvyaprabaMdha. sugeya eTalA mATe ke temAM chaDDaNiyA, paddhaDiA jevA dezyarAgomAM tenI racanA karavAmAM AvatI. rAsa zabda chaMdazAstra pramANe eka chaMdanuM nAma che. rAsa samUhageya rUpamAM athavA to samUhanRtyanA rUpamAM pracalita che. A rAsamAM keTalIka vAra goLa goLa pharatAM tAlIo pADavAmAM AvatI te tAlArAsa athavA maMDalarAsa tarIke oLakhAto. keTalIka vAra dAMDiyAthI 2mAto te daMDakarAsa. latAnI jema ekabIjAne vaLagIne nRtya karatA te latA2Asa kahevAto. sauprathama rAsa 'zAlibhadrasUrino bharatezvara-bAhubali rAsa che.' (racanA saMvata 1241 I. sa. 1297). tyAra pachInAM baso varSanA samayagALAmAM eTalA rAso lakhAyA che ke 'te samaya rAsAyuga tarIke oLakhAya che. - zarUAtanI rAsAkRtio nAnI ane nAjuka che. I. sa.nA paMdaramA zataka pachInA rAsomAM kathA ane kathAnako vadhavA mAMDyAM. kRtine vistRta banAvavA mATe avAntara kathAno Azraya levo te viziSTa gaNAto. zrotAone mugdha navatattva prakaraNa bAlAvabodha 8
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ banAvavA mATe camatkAronuM varNana karavAmAM AvatuM. jaina rAsAomAM prAyaH IzvarakRta camatkAro nathI AvatA paraMtu zIlanA prabhAvathI rogamukti; potAnA cAritra viSenI zaMkA dUra karavA agni parIkSA melI vidyAthI manuSyanuM prANImAM parivartana vagere Ave che. rAsakAroe samAjane nIti ane dharmano upadeza ApavAnA hetuthI kathAnAyako tarIke paurANika, dhArmika, aitihAsika pAtronA jIvanane potAnA rAsAmAM vaNI lIdhAM che. rAsAmAM kathAghaTakonI bharamAra vadhatAM temAM Urmitattva AchuM ane ochuM thatuM gayuM. te rAsAonI eka maryAdArUpa banI gayuM. aitihAsika rAsonI racanAmAM jovA maLatI mahattvanI aitihAsika hakIkato parathI jANI zakAya che ke rAsa itihAsane paNa jALavI rAkhe che.13 rAsa dvArA kauTuMbika vyavahAro temaja prajAnI rAjakIya jAgRtino khyAla Ave che. prajA rAjAne mAna Ape, tenI AjJA mAne ane chatAMya jo rAjAjJA prajAnA hita viruddha hoya to prajA rAjakIya hiMmata dAkhavatI. rAjAne padabhraSTa karI yogya vArasadArane sattA soMpatI. AvA kAryamAM prajA mahAjananA avAjane anusaratI hatI. A pramANe rAsa dvArA tatkAlIna samAjajIvananI paNa thoDAghaNA aMze jhAMkhI thAya che. 3. phAgu (saM. ` = vasaMtaRtu). phAgaNa mAsanA vihAranuM varNana je gItakAvyamAM karavAmAM Ave te phAgu phAgunI racanA chaMdobaddha ane alaMkArayukta hoya che. phAgu e khaMDakAvya samAna nAnuM prasaMgakAvya che. phAgunI zarUAta saMskRtanAM RtukAvyone AdhAre thaI haze evuM mAnI zakAya. phAgunI racanAno viSaya vasaMtaRtu hovAthI temAM vasaMtaRtunuM varNana, priyatama-priyatamAnA saMyoga-viyoganuM varNana karAtuM hovAthI temAM Urmitattva ane rasadarzana sArI rIte thAya che. vasaMtanA svAbhAvika sauMdaryanA mAdhyama dvArA saMyoga-viyogathI utpanna thatA zRMgArarasanuM varNana kavi sumadhura rasAsvAdathI kare che. praNaya ke zRMgArakAvyanuM bIjuM nAma phAgu. jaina phAguono AraMbha zRMgArarasathI karavAmAM Ave che paNa aMtamAM tyAga, saMyama ane upazamabhAva dvArA pUrNAhuti pAme che. jaina ane jainetara kavionA hAthe kheDAyelA A madhyakAlIna sAhityaprakAramAM phAguonI racanA A pramANe karavAmAM Ave che : madhyakAlIna sAhityano paricaya
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ haina jhagu - sthUlibhadra jhagu (saM. 1380 - 1400, 6. sa. 13341344); 4napadmasUrikRta Adi aMta pahANo, naMdau so sirithUlibhadda jo jugaha maliyau jiNi jagi mallasalla raivallahamANo, kharataragaccha jiNapadmasUrikiya phAgu ramevau, khelA nAcai caitramAsi raMgihi gAvevau ..... / / 27 / / vainetara jhagu - puruSottamayAMyapAMDavajhaga (vi. paMharabho saio); ajJAta. Adi - paNamiya pAsajiNaMda paya anusarasai samarevI, thUlabhadda muNivai bhaNisu phAgu baMdhi guNakevI.... / / 1 / / niyakuma pariNAviya paMDunasara sANaMdu, hatthaNauri puri Aviyau, sAthi kariu goviMdu ..... / / 1 / / saMta - jAdava pAMDavakumara save te guNahi samiddhA, uttima dhamma pavitta gutta trihu bhuvaNi prasiddhA / rAja karaMtau dharaha jagatra rikhi tIratha vaMdau, suvithAra riddhi vRddhi pAvau ciru naMdau / / 24 / / 3. pArabhAsI : prAyaH A kAvyomAM bAremAsanuM viziSTa rIte varNana karavAmAM Ave che. bAramAsI kAvyano prAraMbha aSADha mAsathI thato hoya che, kyAreka vaizAkha mAsathI paNa zarUAta karAya che. bAramAsI kAvyomAM RtuonAM varNana, nAyakanAyikAnA viraha-milananI vAto AvatI hovAthI bAramAsI kAvyane prakRtikAvya ane virahakAvya kahevAmAM Ave che. prakRtinA varNana sAthe nAyikAnA virahanuM du:kha paNa vaNAyeluM hoya che, chevaTe nAyakanuM milana thAya tyAre sukhAnta varNana Ave che. sauprathama bAramAsI kAvya jaina kavinA hAthe lakhAyeluM 'neminAtha catuSpadikA' che. jainetara kavionAM bAramAsI kAvyono navatattva prakaraNa bAlAvabodha 10
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya prAyaH rAdhAkRSNa hatAM. surati = suratA, dhyAna-smaraNa evuM arthaghaTana karI rAdhAne kRSNanuM smaraNa thAya te varNavyuM che. jJAnanA upadeza mATe jJAnanI carcA, citta kaI rIte nirmaLa bane ?, jJAna mAsathI zuM phaLa prApta thAya ? te jJAnamAsamAM darzAvyuM che.15 samAjajIvananuM darzana karAvatA mAso paNa racAyA che. dhanaprApti arthe paradezagamana karanAra puruSone svajanono viyoga thAya che. temanI priyatamAne kuTuMbanI javAbadArI upADavI paDe che tenuM varNana karatA mAso paNa racAyA che.16 samAjamAM kheDUtanI pratiSThA, mahattA, teno svataMtra mijAja, ayAcaka vrata, kaThina parizrama batAvanArI bAra mahinAnI dinacaryA, dainika jIvanamAM banatA banAvonI noMdha vagerenuM varNana kaNabInA mAsamAM karavAmAM AvyuM che. mRtasvajana, dAtAra, vIra vagerenI gerahAjarI paNa prasaMge prasaMge satAve che. samAjamAM vyasanI patinA kAraNe gRhiNInA du:khane vyakta karI samAjasudhArano suMdara upadeza paNa ApavAmAM Avyo che.19 Ama madhyakAlIna ane arvAcIna kavioe potAnI kavitvazaktino paricaya bAramAsI kAvyonI racanA karI darzAvyo che. AkhyAna : rAsA-sAhityanA pracAra mATe jaina muniono moTo phALo hato tema AkhyAnonA pracAra mATe mANabhaTTono moTo phALo che. jhArane pUrvavRttapitta: - pahelAM banI gayelA banAvomAM lokonI ruci anusAra thoDo pheraphAra karI kathAnA ghaTaka tattvamAM samakAlIna samAjajIvananA raMgo pUrI kathA karavI te AkhyAna. - AkhyAnano kathAvistAra lAMbo hoya che. zrotAono rasa jaLavAI rahe te mATe AkhyAnakAra kathApaTane kaDavAM (kaDavaka) nAmanA mukhya vibhAgamAM rajU kare che, ane A kaDavAMomAM vividha rAgomAM gAI zakAya tevI DhALonI racanA karavAmAM Ave che. tethI vividha rAgamaya DhALabaddha kaDavAM' e AkhyAnanuM mukhya lakSaNa gaNAvI zakAya. te AkhyAno moTAbhAge rAtrinA samaye loko samakSa mANabhaTTa dvArA mANa upara vIMTInA tAlapUrvaka gavAtAM, vagADAtAM ane bhajavAtAM hatAM. AkhyAno moTAbhAge rAmAyaNa, mahAbhArata, bhAgavata parathI racAtAM. kyAreka bhaktajIvananA prasaMgo parathI paNa AkhyAno racAtAM; jemake sagALazA AkhyAna, kuMvarabAInuM mAmeruM, vallabhAkhyAna vagere. keTalIka vAra sudhArA-vadhArA madhyakAlIna sAhityano paricaya 11
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI mULa graMthamAM na hoya tevA prasaMgonuM paNa Alekhana karavAmA Ave che, jemake abhimanyu AkhyAnamAM abhimanyune marAvI nAMkhavA zrIkRSNa karelI yuktionuM varNana tathA naLAkhyAnamAM matsyasaMjIvana ane hAracorInA prasaMganuM nirUpaNa karyuM che. AkhyAnakAromAM rasasaMkramaNanI kaLA sArI jovA maLe che. AkhyAnakAronI dRSTi zrotAone vadhu lakSamAM rAkhatI hovAthI AkhyAnanAM pAtromAM bhavyatA ochI jovA maLe che.22 saMskRta sAhityamAM AkhyAna ke AkhyAyikA nAmano kAvyaprakAra prasiddha che, paraMtu te gadyakathA ke prabaMdharUpe hoya che. kathAvArtA H sAmAnya prajAjano, rAjavIo ane rAjapuruSo mATe ekasarakhI manoraMjaka banatI kathAvArtAoe gujarAtI sAhityanA madhyakAlano ghaNo badho bhAga rokyo che. kathAvArtA dvArA zrotAone sahelAIthI manoraMjanapUrvaka vinoda-cAturya, nIti-sadAcArano upadeza, mammaTe kahyuM che tema kAntAvatuM apAto. m eTale kahevuM, A saMskRta dhAtu mujaba kathA eTale je kahI zakAya te. kathAmAM eka pAtra dvArA bIjA pAtrane kathA kahevAtI hoya che. manoraMjanano hetu hovAthI kathAmAM adbhuta rasa, vIrarasa ane zRMgArarasane prAdhAnya apAtuM. kathAnuM mALakhuM ekasarakhuM rahetuM. temAM AvatAM rAjA, nagara, nAyikAnAM aMgo, RtuonuM varNana ekasarakhuM bIbAMDhALa AvatuM. pAtro moTAbhAge lokamAMthI AvatAM. A kathAnA viSayavarNanamAM pazu-pakSIone paNa kathAno viSaya banAvatAM. kAraNa ke kathAvastu paurANika; aitihAsika nahi paraMtu laukika rahetAM. jaina kavionA hAthe lakhAyelI A vArtAne aMte dharmanuM baMdhana jovA maLe che. zarUAtamAM zRMgArarasanuM sumadhura varNana hoya che, chevaTe vairAgya ane saMsAratyAganA mahattvane darzAvatA saMsAra pratye audAsInyabhAva keLavavAno upadeza apAto hato. gujarAtInI jema saMskRta ane prAkRtamAM lokakathAo para AdhArita kRtio maLe che; jemake bRhakathA (saM.), taraMgalolA (prA.). kathAsAhitya mAtra manoraMjaka hovAthI amuka kathAo upara aneka kavioe potAno kavitAkasaba kaMDAryo che.24 navatatva prakaraNa bAlAvabodha
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyakAlIna sAhityane nIrasa gaNanArAo mATe A vArtAsAhitya jIvanano thAka ane nIrasatAne dUra karI AnaMdadAyI kalpanAvihAra karAvanAra che. gadya sAhitya : AraMbha ane vikAsa I. sa.nA caudamA saikAthI zarU thayelo sAhityano mukhya evo je bIjo prakAra maLe che te gadya che. padyanAM vividha svarUpomAM jeTaluM viSayavaividhya che, teTaluM gadyamAM nathI. saMskRta, prAkRta vagere bhASAomAM jaina AgamagraMtho, bauddha tripiTakagraMtho, vaidika graMthomAM brAhmaNa, AraNyakagraMtho, vyAkaraNanA graMtho vagere saiddhAMtika sAhitya uparAMta kAdambarI, paMcataMtra, bRhadkathA, kuvalayamAlA vagere sAhityika graMthomAM saMskRta-prAkRta bhASAnA gadyanuM vizada kheDANa thayuM che. gadya racanAmAM kavine potAnI pratibhA vikasAvavAno bharapUra avakAza maLe che. 'navaM vInAM nivuM vanta' arthAt gadyasvarUpa kavipratibhAnuM parIkSaNa che. padyanI apekSAe gadya sAhitya maryAdita che. je kAMI gadya sAhitya upalabdha che te saMskRta, prAkRta bhASAnA anuvAdarUpe athavA to vivaraNarUpe che paNa gadyavArtArUpe alpa pramANamAM jovA maLe che. tema chatAM bAlAvabodhomAM vivaraNa sAthe prasaMgane anurUpa dRSTAMta ApavAmAM AvyAM che te arvAcIna sAhityamAM vikasita thayelI vArtAonuM bIja che. gadya sAhityanA prakAromAM sauthI vadhAre saMkhyAmAM bAlAvabodho maLe che. kAraNa ke bAlAvabodhono pravAha I. sa.nA caudamA zatakathI laIne vIsamA zataka sudhI paNa cAlu rahyo che. temAM aneka prakAranuM vaividhya ane mAhAtmya raheluM che. A mUlyavAna sAhitya gadyano vikAsa, kathAnA prakAro ane zabdonI dRSTie amUlya mUDI samAna che. bAlAvabodha : bAlAvabodha eTale bAla + avabodha. arthAt samaja ane jJAnanI dRSTie je bAlajIvo che tene avabodha eTale jJAna thaI zake tenuM nAma bAlAvabodha. bAlAvabodhanI racanAono mukhya uddeza saMskRta-prAkRta bhASAnuM jJAna dharAvatA na hoya tevA sAmAnya loko paNa zAstranuM jJAna, dharmanuM jJAna pAme te hato te mATe madhyakAlIna yugamAM jaina vidvAno te samayanI pracalita bhASAmAM bAlAvabodhonI racanA karatA hatA. bAlAvabodhanI racanAno samaya I. sa.nI teramI zatAbdIno aMtabhAga madhyakAlIna sAhityano paricaya 13
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahI zakAya, paraMtu bAlAvabodhanI paraMparAne anusaratI kRtio I. sa.nI caudamI zatAbdIthI maLe che. AgamagraMtho, caritro, paMcataMtra jevI lokapriya kRtio bAlAvabodhanI racanA karavAmAM upayogI nIvaDI che AcArapradhAna SaDAvazyaka, yogazAstra vagerenA bAlAvabodha che. upadezamAlA, zIlopadezamAlA, bhavabhAvanA aupadezika kathApradhAna vagerenA bAlAvabodho che. bAlAvabodhanI racanAmAM taruNaprabhAcArya, somasuMdarasUri, hemahaMsaNa, mANikyasuMdara, merusuMdaragaNi, harSavardhanagaNi vagere aneka AcAryAdi munirAjoe mahattvanuM pradAna karela che. AcArapradhAna, kathApradhAna, tattvajJAnaviSayaka graMtho para saMkhyAbaMdha bAlAvabodho racAyA che. AcAranI bAbatonuM varNana ArAdhanApatAkA bAlAvabodhamAM paNa jovA maLe che. avazya karavA yogya kriyAonuM varNana SaDAvazyaka bAlAvabodhamAM karela che. ahiMsA, satya, dAna, dayA, tapa, zIla vagere bAbatonuM varNana zIlopadezamAlA, upadezamAlA bAlAvabodhamAM che. karmabaMdhanAM kAraNo, bhedo, baMdha, udaya, udIraNA vagerenuM jJAna SaSTizataka bAlAvabodhamAM jovA maLe che. jaina dharmanuM pAyAnuM maulika jJAna, jIva-ajIvanI jANakArI, puNyapApanAM kAraNo, karmapravAhanuM AvavuM, AvatA pravAhane kevI rIte rokavo, tapa dvArA karmanAza, karmano baMdha ane tenAM kAraNo, jIvanuM zuddha svarUpa vagerenuM vistRta varNana 'navatattvaprakaraNa' bAlAvabodhamAM Ave che. gati loka-alokanA vibhAga, yugonAM parivartana, sUrya-caMdra AdinI vagere gaNitaviSayaka bAbatonuM varNana kSetrasamAsa, saMgrahaNI, jaMbudvIpaprajJapti jevA bAlAvabodhamAM jovA maLe che. Ama bAlAvabodhasAhityano viSaya kathA uparAMta AcAra, karma, tattvajJAna, gaNita, nyAya ane darzana vagere paNa che. bAlAvabodhamAM keTalIka vAra mULa graMthanuM bhASAMtara hoya che, to keTalIka vAra zabdArtha, zabdaniSpatti, padArthavivaraNa ane dRSTAMto dvArA graMthano vistAra karelo paNa jovA maLe che. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 14
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAvabodhane saMskRta ke prAkRta bhASAmAM racAyela zAstrIya, tAttvika, dhArmika ke upadezAtmaka graMthonA gujarAtI bhASAnA TIkAgraMtho ke vivaraNagraMtho kahIe to khoTuM nathI, kAraNa ke jevI rIte saMskRta ke prAkRta bhASAnA graMthonI vRttiomAM zabda, teno paryAya, teno artha, udAharaNa ane udAharaNane samajAvavA mATe prati udAharaNo dvArA arthanuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. tevI ja rIte bAlAvabodhomAM zabda, artha, paryAya ane mahattvanAM lakSaNonI chaNAvaTa karI arthanuM vivaraNa karavAmAM Ave che. tethI bAlAvabodhane mAtra anuvAda ja nahi, paNa vivaraNagraMtha kahI zakAya. A pramANe jevI rIte saMskRta-prAkRta bhASAonI padya racanAone anusarIne rAsAo vagere gujarAtI padya sAhitya racAyuM, tevI rIte teramI sadInA uttarArdhathI vikasita thayeluM gujarAtI gadya sAhitya aneka rUpomAM jevAM ke vRttigraMthorUpe bAlAvabodho, zabdanA bhASATippaNa svarUpe staba ko kathAsAhityarUpe caritro vagere maLe che. TippaNo 1. "gujarAtI sAhitya' (madhyakAlIna), prakaraNa 1, pR. 3 ejana, pR. 1 ejana, pR. 4 ejana, prakaraNa 3, pR. 31 "kAvyAdarza' - prabhATIkA, pari. 1, zloka 13 "muktakazailI', pro. DolararAya mAMkaDa, 'zarada' vArSika - 1939 pR. 122-126 muktakazailI' pro. ba. ka. ThAkora, "vivaraNa' pR. 7, 8 latArAsaka nAma syAd tattredhA rAsakaM bhavet / daNDarAsakamekaM tu tathA maNDalarAsakam / / gujarAta sAhityanAM svarUpo', pR. 75 9. "madhyakALanA sAhityaprakAro', prakaraNa 7, pR. 308 10. "AnaMdakAvya mahodadhi', mauktika 1 aMtargata "premalAlacchIrAsa', adhikAra 7, pR. 435 11. ejana, pR. 434 12. A "AnaMdakAvya mahodadhi', mauktika 1 aMtargata "premalAlacchI rAsa', adhikAra 3, pR. 3pa9 je * = 9 0 = madhyakAlIna sAhityano paricaya
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. B ejana, mauktika 3 aMtargata 'surasuMdarIrAsa', DhALa 17, pR. 299 C ejana, mauktika 3 aMtargata 'jayAnaMdakevaLIrAsa', DhALa 3, pR. 137 A prAcIna gurjara kAvyasaMgraha, 'samarAsu', pR. 27 B ejana, 'kambulIrAsa', pR. 59 C ejana, 'pethaDarAsa', pariziSTa naM. 10, pR. 24 14. 'AnaMdakAvya mahodadhi', mauktika 1 aMtargata 'premalAlacchIrAsa', adhikAra 4, pR. 368 'AnaMdakAvya mahodadhi', mauktika 3 aMtargata 'jayAnaMdakevaLIrAsa', ullAsa 1, DhALa 3 15. 'gujarAtI sAhityanAM svarUpo', pR. 298 thI 303 16. ejana, pR. 321 17. ejana, pR. 335 18. ejana, pR. 333 19. ejana, pR. 337 20. 'gujarAtI sAhitya', praka. 4, pR. 42 21. ejana, praka. 4, pR. 42 22. 'madhyakALanA sAhityaprakAro', pR. 436 23. 'gujarAtI sAhityanAM svarUpo', pR. 196 24. 'gujarAtI sAhitya' prakaraNa 4, pR. 39 25. 'zIlopadezamAlA' bAlAvabodha, bhUmikA, pR. 1 navatattva prakaraNa bAlAvabodha 17
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatatva prakaraNa navatatva prakaraNa : jainAcAryoe sAhityanAM vividha kSetro-nyAya, darzana, kAvyo, caritro, vyAkaraNa vageremAM potAnI ucca pratibhAno prakAza pAtharyo che ane uttama sAhityanuM sarjana karyuM che. temAM AgamagraMthomAM AvatA vividha padArthonA saMdarbhamAM racanAnI dRSTie je maulika racanA hoya tene prakaraNasAhitya kahevAya che. keTalAka graMthonAM nAma pachI prakaraNa zabda Ave che, keTalAka graMthonAM nAma pachI prakaraNa zabda Avato nathI. jema ke - (1) tattvArthasUtra, (2) prazamarati prakaraNa, (3) bRhadsaMgrahaNI, (4) karmagraMtha vagere. navatattva prakaraNa" jainadarzananI rahasyamaya ane sArabhUta evI nava bAbatone rajU kare che. je pratyeka ahiMsApremI jijJAsu mATe Avazyaka zeya che ane tene jANavI ati Avazyaka che. nava bAbato te ja navatattva. tenAM nAmo A pramANe che - (1) jIvatattva, (2) ajIvatattva, (3) puNyatattva, (4) pApatattva, (5) Azravatattva, (ka) saMvaratattva, (7) nirjarAtattva, (8) baMdhatattva, (9) mokSatattva. vividha graMthakAroe eka ja nAma heThaLa saMkhyAbaMdha racanAo karI che. navatarU prakaraNa 17.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ jemake - karmagraMtha (prAcIna ane navya), saMgrahaNI (bRhad laghu), kSetrasamAsa (bRhandulaghu). tevI ja rIte "navatattvaprakaraNa"nI racanA aneka graMthakAronI maLe che. navatattva prakaraNa upara maulika racanAo : (1) zrI jayazekharasUri viracita "navatattva prakaraNa" (gAthA - 30) jIvA'jIvA puNNaM pAvAsava saMvaro ya nijjaraNA / baMdho mukkho ya tahA navatattA huMti nAyavvA / / 1 / / zrI devaguptasUri praNIta "navatattva prakaraNa' (gAthA - 15) sammaM ca mokkhabIyaM taM puNa bhUyatthasaddahaNaruvaM / pasamAiliMgagammaM suhAyapariNAmarUvaM tu / / 1 / / AvA svataMtra graMtho uparAMta keTalAka graMthakAroe potAnI kRtiomAM navatattvanuM varNana karyuM che. (1) vAcaka umAsvAti viracita prazamarati (bAramA adhikAra - aMtargata zloka - 34) jIvAjIvA: puNyaM pApAzravasaMvarA: sanirjaraNAH / baMdho mokSazcaite samyak cintyA nava padArthAH / / 1 / / devendrasUri racita dharmaratna prakaraNa aMtargata gAthA - 107 jIyaajIya punna pAvAsava saMvara nijjarA u baMdhammi / mukkha tti tattavagge sayA ruI hoi kAyavyA / / 1 / / (3) kalikAlasarvajJa hemacandrasUri racita triSaSThizalAkA puruSacaritra aMtargata zloka - 140 jIvAjIvAvAzravazca saMvaro nirjarA tathA / bandho mokSazceti sapta tattvAnyAhurmanISiNaH / / 1 / / zrI devAnaMdasUri racita samayasAra aMtargata savvannU mokkhamakkhaMti cauvaggammi uttamaM / suhaM jao tivaggammi diTThamegaMtiaM na hu / / 1 / / navatattva viSayaka maulika graMtho upara prAcIna ane arvAcIna graMthakAroe navatattva prakaraNa bAlAvabodha 18
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRta gujarAtI vageremAM vivaraNa sAhitya racyuM che. devaguptAcAryanA navatattva upara abhayadevasUrinuM "bhASya." 2. ajJAtakartaka navatattva prakaraNa upara ciraMtanAcAryanI "avacUrNi." 3. sAdhuratnasUri kRta "avacUrNi" 4. devendrasUri nirmita "vRtti' 5. zAsanasamrATa vijayanemisUri ziSya upA. udayavijayagaNi viracita "bRhavRtti 6. navatattva prakaraNa upara vijayadharmasUri viracita "sumaMgalATIkA' jainadarzanamAM navatattvanA tAtvika mUlyano prabhAva eTalo badho che ke jainAcAryoe samaye samaye navatattvanuM varNana karatuM sAhitya saryuM che. madhyakAlamAM jyAre gujarAtI bhASA sAhityasarjananuM mAdhyama banI tyAre bIjA vividha viSayonI jema jainAcAryoe navatattva viSayaka rAsAo, copAI, stavana, bAlAvabodho vagerenI paNa racanA karI che. (le. saM. 1573mAM somasuMdarasUri tapA.) bAlAvabodhanI racanA karI. (saM. 1766 pATaNamAM bhAgyavijaya tapA.) 198 kaDI pramANa navatattva stavana racyuM che. (saM. 1872 damaNamAM vivekavijaya tapA.) DhAla-11, duhA-14, 98 kaDI pramANa navatattva stavananI racanA karI. (saM. 1861mAM jJAnasAramuni kharatara.) 33 kaDI pramANa bhASA navatattva prakaraNanI racanA karI. Ama navatattvanA viSayamAM prAcIna-arvAcIna sAhitya saMskRta, prAkRta ane gujarAtI bhASAmAM gadya ane padya baMne prakAranuM maLe che. navatattva upara vividha bAlAvabodho : madhyakAlIna gujarAtImAM "navatattva prakaraNa' upara saMkhyAbaMdha bAlAvabodho judA judA samaye racAyelA maLe che. temAMthI agatyanA bAlAvabodhonI yAdI nIce pramANe che. 1. navatattva vivaraNa bAlAvabodha : kartA - zrI sAdhuratnasUri, 2. saM. navatatva prakaraNa 19
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. 1456 AsapAsa, (le. saM. 1759) patra-saM. 12 bhASA saMskRta, bhaMDAra - lA. da. - bhe. sUcikramAMka 29200 AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobAnA bhaMDAramAMthI prApta thayela hastapratonI yAdI 2. puSpikA : zrI sAghuratnasUrimiH kRta samAjJamiti haiM / / gacchanAya paramArAdhya paramaguru bha. prabhu zrI somasuMdarasUri pAdaprasAdena sA. kheDhAkena li. pustakaM ciranaMdanAt bha. zrI jayaccaMdrasUri pAdaprasAdena li. sarvasomagaNi nityaM praNamati kheDhau vAratrayaM / -- prata naM. 99132, patra saM. 48 Adipada : zrI vIra vizvavinuM zrImiidhavakSa cchanAya gurum | zrI merutuMgasUrIn natvA tattvAni vivRNomi / puSpikA : e~ // graMthAgraM sarva zloka 3000 trini sahasra paripUrNa likhitaM. saMvata 1531 varSe kArtika vadi paMcamI dine zrI bahAdurapUre zrI mUnakhAna rAjye zrI tapAgaccheza prabho bhaTTAraka zrI hemahaMsasUri paTTamukaTa zrI hemasamudrasUri paTTAlaMkAra AcArya zrI hemaratnasUri u. zrI hemasAraziSya likhitaM. yAddizaM pustake dRSTavA tAddizaM likhitaM mayA, yadi zuddhamazuddha vA mamadoSo na dIyate. // 1 // lekhaka pAThakayo zubhaM bhavatu "gg| zrI || || zrI || prata naM. 12238, patra saM. 16 Adipada // // 3 namo zrI vItarAgAya | zrI gurubhyo nama: | zrI merU tuMgasUrIn natvA tatvAni vivRNomi / puSpikA : itizrI navatattva bAlAvabodha samAptA // OM / saMvat 1568 varSe mAgha mAse zuklapakSe catuthyAM tithau guruvAsare zrI aNahillapurapattana vAstavya ApyaMtara nAgarajJAtIya travADI haridAsa likhyataM tu // zubhaM bhavatu / kalyANamastu // g // // 3 // g yei Hag || || seungrig ||9|| || 7|| || J||||| 30 ||| navatattva prakaraNa bAlAvabodha 20
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. 4. prata naM. 20522, patra saM 85 Adipada : // paM. zrI vItarAya | zrI vIraM vizvavibhuM zrI aMcalagacchanAyakAMzca gurun / - zrI mentasUrIna natvA tattvani vivRfma paIT. puSpikA : RG | graMthAOM 2951 BIG yAdRzaM pustake dRSTavA tAdRzaM likhitaM mayA / yadi zuddhamazuddhaM vA mama doSo na dIyate / / 1 / / saMvata 157ra varSe zAke 1437 pravartamAne mAgha sudi 15 zane lakSitA zubha bhavatu ! AzrI parUpAIjI. prata naM. 20530, patra saM. 13 Adipada : | II moM namo zrI vItarAgI ! jIvAjIvA punnaM pAvAsava saMvaro ya nijjaraNA / baMdho mukho ya tahA navatattvA huMti nAyavvA / / 1 / / puSpikA : iti zrI navatattva bAlAvabodha samAptaH | saMvata 1901 varSe kArtika vadi ra zubha dine likhita, vA. buddhiprabhA loDhAgotra zrI vIjaTTo paThanArtha zubhamatuM ne zrI II prata naM. 93100, patra saM. 11 Adipada : 6 nAma mahAvIra naravarvivaviya nighaM . ___ navatattassa viyAraM saMkhneveNaM bhaNissAmi / / 1 / / atha navatattva vicAra likhIyai chai. puSpikA : rUca siriarataragacche pADha varamANiIsef | sumaikalaseNa muNiNA lihio saparovayArAya ya / / 1 / / iti zrI navatattvabAlAvabodha: saMpUrNA: prata naM. 57476, patra saM. 25 Adipada : // u. moM nama: II zrI ninayvanAya navatattvagAthA bAlAvabodho likhate. yathA - yathAsthiti sAcauM je vastunuM svarUpa te tattva kahI. navatatva prakaraNa 21 6.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. puSpikA : iti navatattvabAlAvabodhaH sarvabhavyajIva hitArtha. zrI tapAgacchanAyaka prabhu zrI somasuMdarasUri pArdarviracita: sAdhAraNAgRhAt | iti bhadram //| saMvata 1972 varSe jyeSTa sudi 11 ravI likhitamiti | zubhamastu che prata naM. 20763, patra saM. 31 Adipada : puo 3 nama: zrI ninapravacanAya ! navatattvagAthA bAlAvabodho likhate - yathA sthiti sAcau je vastunuM svarUpa te tattva kahI puSpikA : iti zrI navatattva bAlAvabodhaH sarvabhavyajIvahitArtha zrI tapAgacchanAyaka prabhu zrI somasuMdarasUri pArdarviracita:JS I navatattva bAlAvabodhaH samApta | 8 | S II sAha amarasI paThanArtha || 8 || prata naM. 02813, patra saM. 17 Adipada : | G zrI jinAya nama: || navatattva gAthA bAlAvabodha likhate yathA - yathA sthiti sAcau je vasturUpa te tattva kahiyai. puSpikA : itizrI navatattva prakaraNa samApta. saM. 1998 varSe AsADha sudi 9 dine vA. zrI sukhanidhAnagaNi tat ziSya paM. guNasanamuni svavAcanArtha. zubha bhavatu || zrI || prata naM. 8800, patra saM. 22 Adipada : IC, NISaa nIvALIvA punna pavAsava saMvaro 4 nijhara | baMdho mukkho ya tahA nava tattA huMti nAyavvA / / 1 / / puSpikA : iti zrI navatattva bAlAvabodha saMpUrNa zrI rastI zrI || saMvata 1995 varSe mAgha mAse zuklapakSe saptamI ravivAsare upAdhyAya jinaratnamaNi likhita sAdhvIzrI vidyAzrI paThaNArtham | zrIratu lekhaka-pAThakayo: // zrI // zrI zramaNa saMghasya zAMtirbhavatu / zrI: IL navatattva prakaraNa bAlAvabodha 9. 22
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. prata naM. 11157, patra saM. 23 Adipada : I .II zrI jinapravacanAya nama: II jIvAjIvA puNNaM pAvAsava saMvaro ya nijjaraNA / baMdho mukkho ya tahA nava tattA huMti nAyavvA / / 1 / / puSpikA : etalaI navatattva no vicAra pUrNa thayeluM. saMvata 1705 varSe caitra sudi navamyAM tithI somavAre.... bRhatara kharataragaccha bha. zrI jinavaddharmAna... 11. prata naM. 11139, patra saM. 12 Adipada : I d II nama: zrI vItarAgAya che navatatva bAlAvabodha likhate. yathAsthita sAcuM je vastunuM svarUpa te tattva kahI. itizrI vidhipakSagacchaza zrI pUjyazrI jayazekharasUri viracita navatattva prakaraNasya bAlAvabodhaH | li. zrI vaDanagare saM. 1742 varSe bhAdrapada kRSNa pakSe 6 tithI zrI saumyarSiNA. 12. prata naM. 17778 patra saM. 24 Adipada : || G | 3OM nama: I zrI sarvajJAya namaH | navatattvagAthA bAlAvabodha likhate. yathA - yathAsthita sAcale je vastunuM svarUpa te tattva kahIi. puSpikA : itizrI navatattva bAlAvabodha sarva samApta saMpUrNa ! saMvata 1771 varSe phAgaNa sudi 1 dine lakhIta. 13. prata naM. 12230, patra saM. 41 Adipada : |4 zrI paramagurubhyo namaH | zrI vIraM vizvavibhuM zrI aMcalagacchanAyakAMzca gurun / zrI merutuMgasUrIn natvA tattvAni vivRNomi / / 1 / / puSpikA : zrI pU za zrImejItuM zUriguru prasannatattvavicAro likhito'sti yadutsUtraM mayAlekhi rAbhasyAnmati mauDhyata / kRpAM vidhIya saMzodhyaM tad budhai vizadAzayaiH / / 1 / / navatatva prakaraNa 23
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti bAlAvabodho likhiyaM(ta) saM. 1786 varSe zA. 1651 miti jyeSTadhavalacaturthI budhe zrI mahiSadurge zubhaM bhUyAt / 14. prata naM. 59850, patra saM. 13 Adipada : u. oM namo zrI vItarAgAya namaH navatattvagAthA bAlAvabodho likhate yathA - yathAsthita sAcake je vastunuM svarUpa te tattva kahIche. puSpikA : iti navatattvabAlAvabodha: sarva bhavya jIva hitArtha. zrI tapAgacchanAyaka prabhu zrI somasuMdarasUri pAda viracita: || -. | iti zrI navatattva bAlAvabodha: samApta. graMthAgraMtha 790 / saMvata 1796 varSe jeSTa vadi saptamI tithI zanIvAsare navAnagara madhye likhita RSi zrI pa. AsakaraNa tacchiSya RSi jaganAtha paThanArtha zrIraDu | kalyANamastu che yAdRzaM pustakaM dRSTvA tAdRzaM likhitaM mayA / yadi zuddhamasuddhaM vA mama doSo na dIyate / lekhaka-pAThakayo: zubhaM bhUyAt / / tyAra pachI mUla bhAva 5 nAM nAma ApyAM che ane nikSepAnI gAthA lakhI che. 15. prata naM. 4575, patra saM. 19 Adipada : zrI gurumo nama: | jIvAjIvA puNNaM pAvAsava saMvaro ya nijjaraNA / baMdho mukkho ya tahA nava tattA hu~ti nAyavvA / / 1 / / puSmikA : iti navatattva bAlAvabodha sarva samakitadhArI jIvane hitArthe zrI vidhipakSa gacchIya muni zrI maticaMdra viracita: samApta: | zubha bhavatAt | saM. 1817 varSe kArtika mAse zuklapakSe dazamyAM tithI bhImavAsare prAtasamaye RSi cimanarAma lipIkRta. kRSNagaDha maLe, zubha bhavatu, kalyANamastu zubha zreya | navatattva prakaraNa bAlAvabodha 24
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ savaiyA : 17. 16. prata naM. 54896, patra saM. 14 Adipada : puSpikA : puSpikA : deha acetana pretadarI [] 2ja reta bharI malakheta kI kyArI, vyAdhi kI poTa ArAdhikI auTa, upAdhi kI joTa samAdhi sauM nyArI, re jiya deha karai sukhahAni id para tohi tau lAgata pyArI, deha tau tohi ta%0gI nidAMna maiM tUhi tajai na kyuM deha kI kyArI // 1 // puSpikA : prata naM. 2247, patra saM. 27 Adipada : 6 // jIvAjIvA punnaM pAvAsava saMvaro ya nijjaraNA / baMdho mukkho ya tahA nava tattA huMti nAyavvA / / 1 / / iti zrI navatattva prakaraNa samApta. saMvata 1825 varSe zAke 1690 pravartamAneM mAhamArse zukalapakSe 15 pUrNamAsyAM ttithI bhomavAsareM karNapUranagare lipikRtA likhatAM dipasAgareNa lipikRtA | zrI || sAdhavIzrI rAdhakApura madhye lakhyI che. zrI gauDIjI pArzvanAtha prAsAdAt zrI bhavatu svAhA ||1|| lA. da. bhA. saM. vi. amadAvAdanA saMgrahamAMthI prApta thayela hastapratonI noMdha : 1. prata naM. 3154/2, patra saM. 17 Adipada : | CII zrI pArzvanAtha prasAdAya | zrI || navatattvasya bAlAvabodha lakhyate. eda yathAsthita sAcauM je vastunuM svarUpa te tattva kahIi. itizrI navatattva bAlAvabodha samApta, saMvat 1893nA varSe kArtika amAvAsyA tIrtho lakhAvItaM navatattva gAthA bAlAvabodho likhyate. yathAsthiti sAcuM je vastunuM svarUpa te tattva kahIyai. iti zrI navatattva samApta. bAlAvabodha sarvajIva hitArtha zrI tapAgacchanAyaka prabhu zrI somasuMdarasUri pAdai navatattva prakaraNa 25
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. 3. viracitaH graMthAgra: 751 saMvata 1593 varSe posa sudi catuthI dine bRhaspativAre zrI alAvalapure. suzrAvikA punya..... bAijINI vAcanArtha | subha bhavatu | kalyANamastu..... ! likhita AtmArthe... kisena dausa (kisanadAsa ?). paThanArtha zrIratu zrI aNaMtI pAvarAsImo jayA udayamAgayA / tayA itthittaNaM pAvae sammaM jANAhi goyamA / / 1 / / prata naM. 37893, patra saM. 15 Adipada : 1. namaH zrI jinapravacanAya navatattvagAthA bAlAvabodho likhaMte. yathA - yathAsthita sAcake je vastunuM svarUpa te tattva kahI. puSpikA : iti navatatva bAlAvabodhaH sarvabhavya jIvahitArtha zrI tapAgacchanAyaka prabhu zrI somasuMdarasUri pArTa viracita: // zubha bhavatu IS prata naM. 25829, patra saM. 33 Adipada : L. zrI vIraM vizvavibhuM zrI aMcalagacchanAyakAMzca gurun / zrImerutuMgasUrIn natvA tatvAni vivRNomi / / 1 / / puSpikA : graMthAgraM 2951 Id || saMvat 1600 varSe | paramaguru zrI ANaMdavimalasUri ziSya paM. zrI dhanavimalagaNi zrI karNazivavimala, sIhavimala paThanArthe. prata naM. 21897/10. patra saM. 24 Adipada : || 5 | namaH zrI jinapravacanAya ! navatattvagAthA bAlAvabodho likhate. yathAsthita sAcale je vastunale svarUpa te tattva kahIi. puSpikA : iti navatattva bAlAvabodhaH sarva bhavyajIva hitArtha mahAma(samApa?) dekhI somasuMdarasUri viracitaM samApta. graMthAOM 751 saMvat 1650 varSe phAlgaNa vadi 1 soma dine avaMtIpurI madhye likhita | zubha bhavatu | kalyANa cA zrI ANaMdavimalasUri pa. vIravimala. 4. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 26 ,
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. S. 9. prata naM. 639, patra saM. 24 khAdhipaTa : puSpiA : prata naM. 28178, patra saM. pa DUPEYE : 11 (11 puSpiA : // zrI vardhamAnasya padAbjayugmamanekalabdhipradamAnatAnAM / natvA prakurve navatattvasUtra - vyAkhyAM samairmutkalalokavAkyaiH / / 1 / / iti navatattvAvacUrNikA lokoktyA harSavardhanagaNirnavatattvacUrNikAM vihitavAn sugamArthAm / bAlabodhanakRte janatoktyA zodhayaMtu jinAgamavijJA: / iti navatattvAdikanI vicAraNA samAptaH / zubhaM bhava / graMthAgra zloka 925 jJAtavyA. lekhaka pAThakayoH zubhaM bhavatu / kalyANa'stu 1 // jJa // zrI // AryA rupAijI AryA lIlAM 2 puSpiA : prata naM. 23385, patra saM . 50 hipa : // 5 // zrI vIraM vizvavibhuM zrImadvidhipakSagacchanAtha gurun / zrI merutuMgasUrIn nattvA tattvAni vivRNomi / / 1 / / chati navatattva AsAvodha saMpUrNaH // te // saMvat 1705 varSe bhAgrazara suddi 3 vAre lobhe sajitaH // ba // graMthA 3000||AUM // zrI vIraM vizvavibhuM zrI aMcalagacchanAyakAMzca gurun / zrI merutuMgasUrIn natvA tattvAni vivRNomi / / 1 / / iti zrI navatattva bAlAvabodha samApta: saMvat 1680 varSe bhAdrapada mAse kRSNapakSe paMcamyAMtithau zanivAsare likhatA zrI sIrohImadhye likhatA. celA TAhA likhatAM. graMthA 2851 || La // navatattva prakaraNa 27
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. prata naM. 17724, patra saM. 131 Adipada : II zrI jinAya nama: | atha navatattva bAlAvabodha livaMtuM ! zrIari(ha)taM jinaM natvA tadiSTa bhAva cakru(kraM) vA / navatatvArthavivaraNaM kurvehaM bAlabodhAya / / 1 / / prazasti : saMvat satare pasaeN=1766 pArzvajanmasuvicAra, tidina graMtha pUraNa bhayo svAti RSi guruvAra //// kharatara kI sAkhA bhalI dhorI birUda vakhANa, zrI jinacaMdasUrisva prathama ziSya paradhAna rA padamacaMda guru paragaDA rocaka he jasu vANa, tAsu prasAda meM lahI dikhyA dikhyA jANa hall siMdhu desameM sohato thaTTo nagara suvANa, paMcadasama jinavara taNI dAse kiyau vakhANa III nirakho eka ri ArasI jJAna padAratha sAra, do do locana saba laha para jJAnI anaMta apAra pA. jJAna bhAnu sama jANIyeM jJAna zuddha guNa ThAMNa, jJAnI bhavahIna saMcare kare chuM mukta payANa kA. bhaNe gurNa vAce surNa likhe likhAvai joI, janma saphaLa nara sau kare sulabha bodha phuna hoI III puSpikA : iti zrI navatattvabAlAvabodha saMpUrNa | zrI ratu . zubha bhavatu | kalyANamastu I lekhapAThakayo: zubha bhUyAt | zrIAdezvarajIprasAdAt II zrI ! | zrI | saMvat 1894 nA varSe kArtika mAse zuklapakSe pUrNamAsyAyAM tIthI ravIvAsare lakhAvIta garaNIjI hetasarIjI, lakhata travADI bhANajI zrI pAdaliptanagare. prata naM. 3pa683, patra saM. 122 Adipada : zrI gaNapataye nama: navatattva prakaraNa bAlAvabodha 28
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. 11. 1. puSpikA : prata naM. 22594/12, patra saM. 18 Adipada puSpikA : zrI iSTadevatAbhyo namaH / atha navatattva bAlAvabodhe likhyate. jJAna paMcavidha proE 1 iti zrI navatattva bAlAvabodha saMpUrNa: saM. 1933nA miti posa sUdI 11 dIne hiM. paM. narendrasAgareNa zrI bhRgupure kabIrapUrA madhye: zrI ajitajina prAsAdAt zrI subhaM / / zrAddha: anopacaMda malukacaMda svAtmArtha: / : atha navatattvanA nAma kahe che. iti navatattva bAlAbodha samApta: saMvat 1959nA asADha sudI 11 la. upAdhyA jeSThArAma devakRSNa zrI vardhamAnapurI madhye vAstavya. lekhaka-pAThakayo: zubhaM bhavatu // // OM | || zrI || || zrI || || || zrI | prata naM. 31730, patra saM. 135 Adipada : nama puSpikA : namaH siddha | zrI vItarAgAya namaH / atha dalapatarAyajI kRta moTA navatattva lIte. IM itizrI bhuvanadIpakAnI niddhi tattva samApta || zrI || e sAstra lakhatAM gAthA, pada, akSara, kAno, mAtrA, mIMDI kAMI paNa ocho, adhiko, lakhANo hoya to zrI kevalI bhagavaMtanI sAkhe mIchAmI dukaDaM hojo. saMvata 1979nA Aso vada 13 bhomavAre saMpUrNa: lIpI. lahIyA chaganalAla avicalabhAI / / rahIza pAlIyAda zrI rastu / / / / subhaM bhavatu / / zrI kalyANamastu // OM / *** navatattvabAlAvabodha. kartA : ajJAta. le. saM. 1675, patra saM. 28 bhaMDAra : iMDiyA oNphisa lAyabrerI, baroDA. navatattva prakaraNa 29
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adipada : navatattva bAlAvabodha likhate. yathAsthita sAcuM je vastu tehanuM svarUpa te tatva kahIi. puSpikA : samyaktvanuM pariNAma Avai tu eha pudgala parAvartanA addhai ji mokSi jAI. navatattvabAlAvabodha, kartA : ajJAta le. saM. 1774, poSa vadi 9, patra naM. 9 bhaMDAra : iMDiyA oNphisa lAyabrerI, baroDA. puSpikA : pahelo jIvatattva jIvato jJAnamaya, sukhaduHkha bhoktA te jIva kahIMcha. puSpikA : samyaktva hui tehane ardhvapudgalasaMsAra paryaTana karatAM mokSa siddhi sahI. iti navatattva TabArtha. saMpUrNa. 3. navatattvanA bAlAvabodha. kartA : le. saM. 1772, patra saM. 16-11 bhaMDAra : jasa vijayasaMgraha Adipada : OM namaH 108 zrI Adi tIrthakarAya nama: 108. paM. zrI 108 zrI dhIrakuzalagaNi gaNizrI 2OOO gajakuzalagaNi. paramagurubhyo nama: 108. zrI zAradAya nama: 108, zrI jinAya nama: 108, zrI gaNezAI nama: 108. atha navatattva prakaraNa vivaraNa artha bhAsA prAkRta bAlAvabodha yathArtha artheNa likhate. puSpikA : saM. 177ra varSe zrI azvini mAse zrI kRSNa pakSe vadi tritayA jyAmAM zrI siMdhU dezeSa zrI siMdhu saMgama samudra jihAjabaMdira zrI ghaThA nagare paM. zrI (10 vAra) vRddhi kuzalagaNi mokSyadharmalAbhaH | 4. navatattva prakaraNa bAlAvabodha athavA vivaraNa. le. saM. 1893, kartA : mAnavijaya (guNavijayaziSya tapA.) bhaMDAra : pA. hai. jJAnamaMdira (pATaNa), patra saM. 19 navatatva prakaraNa bAlAvabodha 30
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adipada : zrImattapagaNabhartR zrIvijayarAnaMdasUrirAjAnaM, tatpeTTe'laMkurvati sUrivare vijaya rAjA''have / / 1 / / vibudhavaraguNavijayAMtiSadA, budhamAnavijayagaNinAmnA, navatattvA'rtho'yaM likhitaH svAnyopakArAya ||2|| 'navatattva prakaraNa bAlAvabodha' para jJAta ke ajJAta kartAonI aneka hastaprato amadAvAda, pATaNa, vaDodarA, rAjakoTa, lIMbaDI, jesalamera vagere aneka sthaLonA jaina graMthabhaMDAromAM jovA maLe che. (I.sa. 1374-1433, vi. saM. 1430-1499)mAM tapAgacchanA AcArya zrI somasuMdarasUri thayA. jemane aneka vidvAna ziSyo hatA. teoe vividha viSayo upara sAhityanuM sarjana karyuM che. temAM prastuta bAlAvabodhanA kartA zrI harSavardhanagaNinuM nAma jovA maLatuM nathI. temaja A harSavardhanagaNinI anya koI kRti hoya tevuM paNa jANI zakAyuM nathI. 'navatattva prakaraNa' bAlAvabodhanI racanA karI lekhake tattvajJAna jevA gahana viSayane sAdI saraLa bhASA dvArA sAmAnyajana (bAlajana) paNa samajI zake tevo prayAsa karyo che. temAM AvatI prakSipta gAthAo, vizeSa padArtha vivaraNa temaja "Izu bhagavatI pramukha siddhAMti kahiuM, karmaprakRti pramukha graMtha-mAMhi kahiuM, tattvArthagraMtha kartA isivuM kahai" vagere vAkyAMzo jotAM prastuta 'navatattva prakaraNa' eka ajJAtakartRka saMgrahagraMtha cokkasapaNe mAnI zakAya. A uparathI evuM nakkI karI zakAya ke harSavardhana gaNinA samayamAM ane tenI pahelA ane pachI paNa 'navatattva prakaraNa' upara saMkhyAbaMdha bAlAvabodho racAyA che. prati paricaya : prastuta saMpAdanamAM je cAra hastapratono upayoga karyo che temAM be navatattva prakaraNa 31
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ hastaprato lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira - amadAvAdanI che. ane be hastaprato hemacaMdrAcArya jaina jJAnabhaMDAra hastapratonI saMjJA A pramANe che. pATaNanI che. te cAra (2) L2 (3) P1 (4) P2 (1) LI L.1: lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranA saMgrahanI hastapratano naMbara bhe. sU. 5520 che. tenuM parimANa 25.8 X 10.8 se.mi. che. patra 40 che. prati patra upara 15 paMkti lakhavAmAM AvI che. prati paMktimAM prAya: 45 akSaro che. patra naMbara jamaNI bAju hAMsiyAmAM batAvyA che. lekhanasamaya prAyaH paMdaramA zatakano uttarArdha athavA soLamA zatakanI zarUAta gaNI zakAya. kAraNa ke hastapratamAM lekhanasaMvata darzAvyo nathI. pratanI sthiti sArI che. lipi prAya: zuddha che. tattvanAM lakSaNo saMskRtamAM che. be-traNa padArthonA vivaraNamAM citra ApavAmAM AvyA che. be-cAra sthAne padArthanA vivecanamAM kramabhaMga thayelo paNa jovA maLe che. zarUAtamAM oma namaH che. aMtamAM bhale mIMDuM che. Adi - aMta (AryA chaMda) zrIvIraM tIrthapatiM sUrizrIsomasuMdaraguruzca zrImattapogaNezAn praNamya vivRNomi tattvAni api ca zrI vIrakramakamalaM, natvA navatattvasUtravivRttimaham / prAkRtavacanairjanato-payogibhirmutkalaiH kurve 11 1 prazasti (vaMzastha chaMda) tapAgaNe zrIgurusomasuMdara - kramAbjabhRMgo gaNiharSavardhanaH / vicArasiMdhau navatattvasUtre bAlAvabodhaM racayAMcakAra / / 1 / / utsUtramatrAkhilamasti kiMcit rAbhasyato vA dhiSaNAvimohAt / saMzodhanIyaM karuNAM vidhAya zuddhAzayaistad vibudhaiH prasadya IRII navatattva prakaraNa bAlAvabodha 32 ||? ||
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ L.2: lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranA saMgrahanI hastapratano naMbara 3615 che. pratanuM parimANa 27 X 11.2 se.mi. che. patra 20 che. prati patra upara 14 paMkti che. prati paMktimAM prAya: 45 akSaro che. patra kramAMka jamaNI bAju hAMsiyAmAM batAvyA che. lekhanasamaya saMvat 1558 (I. sa. 1502) che. pratanI sthiti prAyaH sArI kahI zakAya. lipi suvAcya che. tattva vagerenAM lakSaNo kyAMka saMskRtamAM darzAvyAM che. kyAMka padArthanI chaNAvaTa mAtra gAthArUpe ja karela che. zarUAtamAM ahIM che. aMtamAM bhale mIMDuM che. Adi - (AryA chaMda) zrIvIrakramakamalaM, natvA navatattvasUtravRttimaham / prAkRta-vacanairjanato-payogibhirmutkalaiH kurve / / 1 / / (upajAti chaMda) zrIvardhamAnaprabhupAdapadmamanekalabdhipradamAnatAnAM natvA prakurve navatattvasUtravyAkhyAM samairmutkala lokavAkyaiH / / 2 / / aMta - harSavardhanagaNirnavatattva cUrNikAM vihitavAn sugamArthAm / bAlabodhanakRte janatoktyA zodhayaMtu sujinAgamavijJAH / / 1 / / puSpikA : iti navatattvavivaraNaM bAlAvabodha samAptaM / / 6 / / saMvata 1558 varSe bhAdrapadamAse kRSNapakSe paMcamyA tithau - budhavAsare sanna ranavatnamena netri zrI || P1: hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira - pATaNanA hastapratanA graMthAgAramAM saMgrahAyelI A hastapratano naMbara 1096 che. pratanuM parimANa 10.1 X 4. se mi. che. tenA patra 14 che. pratyeka patramAM 14 paMktio che. pratyeka paMktiomAM prAya: 45 akSaro che. patranaMbara jamaNI bAju - - navatattva prakaraNa 33.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAMsiyAmAM darzAvyA che. pratanI sthiti sArI che. lipi suvAcya che. koI koI jagyAe viSayavarNana TUMkamAM ApyuM hovA chatAM bahu ja spaSTa rIte samajAvyuM che. Adi - zrI hIravijayasUri ziSya paMDita zrI guNavijayagaNi gurubhyo nama: (upajAti chaMda) zrIvardhamAnaprabhupAdayugmamanekalabdhipradamAnatAnAM natvA prakurve navatattvasUtravyAkhyAM samairmutkalalokabodhAM / / 1 / / aMta - iti navatattvacUrNi lokoktyA - harSavardhanagaNirnavatattvacUrNikAM vihitavAn sugamArthAm / bAlAvabodhakRte janatoktyA zodhayaMtu jinAgamavijJA: / / 1 / / iti zrI navatattva bAlAvabodha: samApta: / / zrI rastu / / zrIhIravijayasUrIzvaraziSyapaMDitazrIguNavijayagaNicaraNakamala-madhukarasamAna paM. dharmavijayenAlekhi svaparopakArAya. / / zubhaM bhavatu / / P2: hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira - pATaNanA hastapratanA graMthabhaMDAramAM saMgrahAyelI A hastapratano naMbara 1097 che. hastapratanuM parimANa 10.1 X4.2 se.mi. che. patrasaMkhyA 22 che. temAM prathama patra nathI. dareka patramAM 14 paMktio che. dareka paMktimAM prAya: 45 akSaro che. patranA kramAMko jamaNI bAju hAMsiyAmAM darzAvyA che. hastapratanI sthiti sArI che. akSaro prAya: suvAcya che. aMta - iti navatattvacUrNi lokoktyA - harSavardhanagaNi navatattvacUrNikAM vihitavAn sugamArthAm / bAlabodhanakRte janatoktyA zodhayaMtu sujinAgamavijJA: / / 1 / / iti navatattvAvacUrNi: samAptA / / 6 / / pasaMdagInI pratanI vizeSatA : prastuta saMpAdanamAM je cAra hastapratono upayoga karyo che temAM mAnI navatattva prakaraNa bAlAvabodha 34
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ hastaprata (lA.da.bhA.maM.- amadAvAda sUci kramAMka 5520)ne A zodhanabaMdha taiyAra karavA mATe mukhya prata tarIke svIkArI che. prastuta saMpAdananA upayogamAM levAyelI hastapratomAMthI lekhanavarSa (saM. 1558) darzAvatI hastaprata, jenI saMjJA L.2 che. teno upayoga pAThAntara levAmAM karyo che. kAraNa ke temAM padArthanI chaNAvaTamAM, varNanamAM kyAMka kyAMka asaMgatatA che. vaLI pATho bhraSTa paNa ghaNA che. Ama anya pratonI apekSAe L.1nI hastaprata prAyaH lipinI zuddhatAvALI che. kyAMka apavAda bAda karatAM padArthonI chaNAvaTa viziSTa rIte karavAmAM AvI che. bAlAvabodhanI racanAmAM mULa gAthA saMskRta yA prAkRtamAM ApI teno anuvAda karavo, aspaSTa zabdonI samajUtI ApavI A prathA hoya che. prastuta bAlAvabodhanA kartA paNa e ja prathAne anusaryA che. A bAlAvabodhamAM kula 78 gAthAo che. teno vistAra 1750 graMthAgra jeTalo che. A bAlAvabodhamAM keTalAka padArthonuM vivaraNa mULagraMtha navatattva ane tenA bIjA bAlAvabodhamAM na hovA chatAM anya AgamagraMtho, prakIrNaka graMthonA AdhAre ka2vAmAM AvyuM che. te padArthono viSayanirdeza A pramANe che. jIvatattva : 1. 1. 1. bAdara pRthvIkAyamAM kRSNarAjInuM sacitra varNana. bAdara apakAyamAM tamaskAyanuM sacitra varNana. bAdara vanaspatikAyamAM vanaspatinA bhedo, prabhedo, soLa saMjJAnuM svarUpa, temAM kaI vanaspatine kaI saMjJA hoya tenuM varNana. 1. jIvanA cauda bhedamAM cauda guNasthAnanuM vistRta varNana. ajIvatattva : 1. Azravatattva : 1. = 1. saMvaratattva : 1. pudgalAstikAyanA cAra bhedamAM 52mANunuM vizada varNana karyuM che. karma AvavAnAM kAraNomAM pAMca indriyanuM svarUpa tenA viSayanuM vistRta varNana che. ATha karmono Azrava darzAvyo che. cAritranA pAMca bhedanuM bheda-prabheda sahita vistArathI varNana che. navatattva prakaraNa 35
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarAtattva : 1. baMdhatattva : 1. che. 1. bAhyatapamAM anazananA bhedamAM upavAsamAM kevuM pANI kalpe tenuM varNana che. navatattva bAlAvabodha kRtinuM AMtarika mUlyAMkana karatAM paNa evuM jaNAyuM che ke saM. 1558mAM lakhAyela prata karatAM prastuta prata prAcIna che. kAraNa ke temAM prayojAyelA prAcIna zabdaprayogo, pUrAM vAkyo ane padArthavivaraNamAM vizadatA vagere dRSTie paNa L.1 prata prAcIna lAge che, tethI mukhya prata tarIke teno AdhAra lIdho che. lipi paricaya : pratanA paricayamAM lipi paricayane alaga ApavAno viziSTa uddeza mULa pratamAM AvatA padArthanI spaSTa samajUtI thaI zake ane lipi zailIno khyAla Ave tethI alaga Apela che. 2. ATha karma, karmanI uttara prakRti, karmanI sthiti, abAdhAkALa, pradezabaMdha vagerenuM paryApta varNana che. uparokta vizeSatAone dhyAnamAM laI L.1 pratane mukhya prata tarIke lIdhI lipi paricayane samajavA mATe amuka udAharaNo darzAvela che. lipikAra paMktiomAM pheraphAra, vadha-ghaTa ane akSaronI vadha-ghaTa aMge kaMI sUcanA ApatA nathI; jema ke durbhaganAma ane duHsvara nAmakarmamAM paMktimAM pheraphAra thayo che. te sudhAravAnuM cihna nathI. paccIsa kriyAnA varNanamAM paMkti nirarthaka bevaDAyela che. agocara masUra. ahIM 2 ane ma paDI gayA che. agoca sUra anavyavasthita aNajANItau = jANItau ahIM aNu vadhArAno che. anavasthita. temAM vya vadhArAno che. lipikAra kyAreka zabdo azuddha lakhe che, na nA sthAne Na vApare che, zabdomAM avagraha kare che. - = navatattva prakaraNa bAlAvabodha 37
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ abAlA = abAdhA Tga = nAga yogini = yoginI mati jJAna = matiajJAna 3. lipi vizeSatA : lipikAre padano kramabhaMga thayo hoya to yogya krama darzAvavA aMka ApelA e Tihu mAhira AhAra = e tridu AhAramAhi. 4. hasva ikAranuM cihna pUrvanA zabda ane mAtrA cihananI vaccethI pasAra kare che. bhaktadi = bhaktAdi avyakSipta = avyAkSipta guNAcchAdana zabdamAM "ccha" upara chekI nAMkhavAnuM cihna che. te kAM to lipikAranI bhUla thaI che athavA to prAcIna pratimAM "ccha' bhrAmaka haze. saMpAdana zailI : bAlAvabodhanI viziSTa paraMparAne dhyAnamAM rAkhI prastuta saMpAdanamAM nIce pramANe niyamo jALavyA che. 1. prAkRta gAthAo moTA akSaromAM lakhI che. tenA kramAMka saLaMga ApyA che. gAthAonI zuddhi mATe bAlAvabodhanI pratono AdhAra na rAkhatA prasiddha navatatvanA graMtho joIne pAThazuddhi karela che. * graMthAMte bAlAvabodhamAM AvatI gAthAonA prathamapadanI sUci akArAdi kramathI ApI che. 2. mULa gAthA pachI "bhAvArtha" evA zIrSakathI gAthAonA bhAvAnuvAda ApyA che. "bAlAvabodha" evA zIrSaka pachI bAlAvabodha Apyo che. bAlAvabodhamAM AvatAM saMskRta-prAkRta uddharaNo judAM tAravyAM che. kayA padArthane samajAvavA kayuM udAharaNa ApyuM che te pAMcamA prakaraNamAM samajUtI sAthe darzAvyuM che. navatatva prakaraNa 37.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. 4. 5. Ga. je gAthAo apUrNa hatI te mULa graMthonA AdhAre kauMsamAM pUrNa karela che. bAlAvabodhamAM AvatA viziSTa padArtha vivaraNanI zarUAtamAM zIrSaka ApyAM che. aMtamAM be svastikanI nizAnI karela che. bAlAvabodhanA saLaMga gadyakhaMDanA pariccheda pADI jarUra jaNAya tyAM virAmacihno, zabdArtha sArI rIte samajI zakAya te mATe lekhake Apela paryAyo, artho ne barAbara(=)nA cihnathI darzAvyAM che; jema ke eka sAmayika = eka samaya pramANa jIvanuM vIrya uchAha = vizeSa sattva rUpa satyaM = sAcau vacana para pratyayone spaSTa karavA zabda ane pratyayanI vacce Deza(-)nuM cihna karyuM che. jemake : AhAra-thiku, svabhAva-tau, udaya-thiku azuddha zabdAdinuM zuddha rUpa goLa kauMsa ( ) mAM mUkela che. * pAThanI saMgatatA mATe umerelA zabdAdi corasa kauMsa [] mAM mUkyA che. saMdigdha zabdAdi pachI (?) praznArthacihna mUkela che. pAThabhedanI noMdhamAM zAbdika ane arthathI bhinna pAThonI noMdha karI che. zabdo azuddha hoya tene lipidoSa gaNI sudhAro karyo che. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 38
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAvabodhakAra ane racanA samaya prastuta bAlAvabodhakAra harSavardhanagaNi suprasiddha jainAcArya somasuMdarasUrinA ziSya hatA, tevI mAhitI bAlAvabodhanA Adizloka, prazasti ane puSyikAnA AdhAre jANavA maLe che. Adi zloka : zrIvIraM tIrthapati, sUrizrIsomasuMdaraguruMzca / zrImattapogaNezAn, praNamya vivRNomi tatvAni / / 1 / / prazasti : tapAgaNe zrIgurusomasuMdara-kramAbja go gaNiharSavardhanaH / vicArasiMdhau navatattvasUtre bAlAvabodhaM racayAMcakAra / / 1 / / puSpikA zrIcandragacchamaMDanabRhat tapAgaNAlaMkAra, zrIdevasuMdarasUripaTTAlaMkaraNa, yugottamabhaTTArakaprabhugacchAdhirAjazrIsomasuMdara-ziSya harSavardhanagaNikRta: navatattvasya saddhArtA sArdha saptadazImitA / kRtA bAlAvabodhArthaM harSavardhanasAdhunA / graM. 1750. tethI prastuta bAlAvabodhanA maMgala zloka, prazasti ane puSyikAnA AdhAre niSkarSa nIkaLe che ke harSavardhanagaNinA guru AcArya somasuMdarasUri hatA. bAlAvabodhakAra ane racanA samaya 39
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ somasuMdarasUrino janma gujarAtanA pAlanapura nAmanA gAmamAM sajjana nAmanA zreSThine tyAM mAlhaNadevI nAmanAM dharmapatnInI kukSie saMvata 1430 | I. sa. 1374mAM thayo. somakumAranA mAtA-pitA vividha tIrthonI yAtrA, dAna-puNyanA kAryo karI jainadharmanuM sArI rIte AcaraNa karatAM hatAM. bAlyAvasthAmAM dharmanA raMge raMgAyelA somakumAra saM. 1437 | I. sa. 1381mAM sAta varSanI uMmare mAtA-pitAnI anumatipUrvaka tapAgacchanA jayAnaMdasUri pAse dIkSita banyA. tyArathI temanuM nAma "somasuMdara' rAkhavAmAM AvyuM. saMyama grahaNa karyA bAda satata zAstrono abhyAsa karI vidvatA prApta karI. saM. 1450 | I. sa. 1394mAM devasuMdarasUrie somasuMdaramunine 20 varSanI uMmare pATaNamAM upAdhyAya-vAcaka padathI vibhUSita karyA. upAdhyAyanI padavI pAmyA pachI vividha prakAranI zAsanasevA karI, jinazAsanano prabhAva vadhAryo. tyArabAda saM. 1457 | I.sa. 1401mAM devasuMdarasUrie somasuMdara upAdhyAyane 27 varSanI uMmare pATaNamAM adbhuta mahotsavapUrvaka AcAryapada ApyuM. tyArathI teo somasuMdarasUri tarIke prasiddha thayA. AcArya padArUDha thayA bAda jainadharmanA mahotsavo jevAke - maMdira nirmANa, AcAryapada, upAdhyAyapada pradAna, tenI ujavaNI, giranAra-zatruMjaya vagere tIrthonI saMghayAtrA, tIrthono jIrNoddhAra vagere anekavidha zAsanasevAo karI. sAthe sAthe prApta jJAnadhanane vyavasthita sAcavavA mATe jJAnabhaMDAronI saMbhALa tathA graMtho-tADapatrIya pratomAMthI kAgaLanI pratomAM lekhana Adi mUlyavAna jJAnasevA paNa bajAvI hatI. tethI somasuMdarasUrinA jIvanakALanA A mahattvanA ardhazatakane somasuMdarayuga" evuM nAma ApI zakAya che. somasuMdarasUri svayaM kuzaLa sAhityakAra hatA. sAhityaracanA dvArA temanA pAMDitya ane bhASAkauzalyano supere paricaya thAya che. somasuMdarasUrie sAhityaracanAmAM mukhyatayA bAlAvabodhone sthAna ApyuM che. jevA ke - upadezamAlAbAlAvabodha : ra. I. sa. 1429 | vi. saM. 1485 SaSTizataka bAlAvabodha : 2. I. sa. 1440/vi. 1496 (prakA.) yogazAstra bAlAvabodha : - - (aMzataH prakA.) paDAvazyaka bAlAvabodha : navatatva prakaraNa bAlAvabodha 40
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatattva bAlAvabodha : gautamapRcchA bAlAvabodha : bhaktAmarastotra bAlAvabodha : ArAdhanApatAkA bAlAvabodha : anekavicAra saMgraha bAlAvabodha : Ama vividha viSayo para bAlAvabodhonI racanA karI che. te uparAMta gujarAtImAM stavanonI racanA paNa karI che. jevAM ke - arbudAcalastavana', "giranArastavana', "navakhaMDastavana', "staMbhanapArzvanAtha vagere. A uparAMta temanI saMskRta kRtionI racanA paNa maLe che - bhASyatra cUrNi", "ratnakoza', "kalyANastavana", "navastavana' vagere saMskRta bhASAnI racanA che. "ArAdhanA rAsa' prAya: prAkRtamAM racAyo che. Ama vividha bhASAomAM racanA jotAM temanI sarvadezIya vidvattAno paricaya thAya che. somasuMdarasUrino ziSya parivAra paNa vizALa ane vidvAna hato. temanA keTalAka ziSyo lekhako hatA, koI upadezako hatA to koI vAdIo to koI graMthakAro paNa hatA. temanA paTTadharaziSya munisuMdarasUri sahasAvadhAnI hatA. temaNe zAntikarastava', "adhyAtmakalpadruma", "upadezaratnAkarasvopajJavRtti sahita', naividhyagoSThI', "gurnAvalI" Adi aneka graMthonI racanA karI che. bIjA ziSya jayacaMdrasUrie "pratyAkhyAnasthAnavivaraNa", "samyaktvakaumudI', pratikramaNa vidhi' Adi graMthonI racanA karI che. bhuvanasuMdarasUrie parabrahmotthApanasthalavAdagraMtha' "laghumahAvidyA viDaMbana', vyAkhyAna dIpikA', AdinI racanA karI che. ratnazekharasUrie "zrAddhapratikramaNa' tathA "paDAvazyaka upara arthadIpikA', 'AcArapradIpa", "haimavyAkaraNa para avacUri' vagere graMthonI racanA karI che. bIjI eka noMdhanIya bAbata e che ke - madhyakAlIna sAhitya ane sAhityakArono paricaya aneka graMthomAM che temAM mukhyatve - 1. jainasAhityano itihAsa (pR. 466-67)mAM zrI somasuMdarasUrinA vizALa ziSyAdi parivArano ullekha che. bAlAvabodhakAra ane racanA samaya 41
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. jaina paraMparAno itihAsa - bhAga 3 3. paTTAvalI parAgasaMgraha (dvitIya pariccheda - mR. 150) 4. somasaubhAgya kAvya 5. guruguNaratnAkara vagere graMthomAM zrI somasuMdarasUrinA ziSyamaMDaLanI yAdI che temAM paNa harSavardhanagaNino nAmollekha nathI. harSavardhanagaNino janma kyAM thayo ? temanA mAtA-pitA koNa hatA ? gaNijI kyAre ane kyAM dikSIta thayA ? temano ziSya parivAra keTalo hato ? harSavardhanagaNie kevA prakAranI zAsanasevA karI ? te kyAre svargavAsI thayA vagere koIpaNa prakAranI mAhitI maLatI nathI. prApta sAdhanasAmagrInA AdhAre evuM maMtavya rajU karI zakAya ke "navatattva prakaraNa bAlAvabodha'nA kartA zrI harSavardhanagaNi AcAryazrI somasuMdarasUrinA ziSya hatA. prastuta bAlAvaboMdhamAM AvatA viSayonI vizada chaNAvaTa jotA eTaluM to spaSTa mAnI zakAya ke zrI harSavardhanagaNi aneka AgamagraMthonA temaja prakIrNaka graMthonA sArA jANakAra haze. tenA phalataH eka svataMtra kahI zakAya tevA graMthanI racanA karI potAnI vidvattAno sAro paricaya karAvyo che. prastuta bAlAvabodhanI racanAno samaya prazastimAM spaSTa Apyo nathI. paraMtu maMgalazlokamAM "zrImat tapALazAna" ane puSyikAmAM "acchAdhirAjha' ema vizeSaNo ApyA che te somasuMdarasUrinA che eTale somasuMdarasUri gacchAdhipati banyA (saM. 1457) pachInI A racanA hoI zake. ane L2 saMjJaka hastaprata jeno le. saM. 1558 che tenA karatAM prastuta prata prAcIna jaNAI che tethI A bAlAvabodhano samaya saM. 1457 thI saM. 1558 vacceno mAnI zakAya. temaja prastuta hastapratanI lekhanazailI, lipi, akSaronA maroDa vagere jotAM DaoN. bhAyANIsAhebanA abhiprAya mujaba A prata paMdaramI sadInA uttarArdha ke soLamI sadInA pUrvArdhanI che. AthI prastuta bAlAvabodhano racanA samaya saM. 1457 thI 1500no mAnI zakAya. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 42
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa jainadarzananI tattvadhArAno AraMbha gaNadhara bhagavaMtonA prazna "yavaM SThi tattta"thI thAya che. tIrthaMkara bhagavaMto tenA javAbarUpe - "ppannerU vA vigameD vA veD yA", A tripadInI prarUpaNA kare che. jenA dvArA sApekSa rIte tattvanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che ke "je utpAda, vyaya, ane dhrauvya guNothI yukta che te tattva che." A utpAda-vyayAtmaka (asthira) ane dhrauvyAtmaka (sthira)no siddhAMta pratyeka padArtha, prANI ane paristhiti sAthe sApekSa rIte saMkaLAyelo che. A sUcaka tripadI dvArA jainadarzananA zAstranI zarUAta thAya che. A zAstramAM je bAbatonuM varNana Ave che te kAM to padArtha viSayaka che, kAM to khagoLa-bhUgoLa AdinI gaNatarInuM che, kAM to sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAnA AcAra-kriyA, heyopAdeya, kartavyAkartavyano viveka vagere viSayaka che, athavA to dharmakathA viSayaka che. A cAra anuyoga arthAt vyAkhyA dvArA AgamomAM tattvaviSayaka carcA thaI che. "tattvajJAna e to jainadarzanano merudaMDa che" tethI tene samajAvavA mATe alaga-alaga dRSTikoNathI bhinna bhinna saMkhyAmAM tattvonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. tattvonI saMkhyAmAM ochA-vattApaNAnuM kAraNa jijJAsu jo kuzAgrabuddhino hoya to tattvanuM pratipAdana saMkSepathI karavAmAM Ave che ane - jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 43
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ jijJAsu jo maMdabuddhino hoya to pratipAdana vistArathI karavAmAM Ave che. syAdvAdane mAnanArA jainadarzanamAM sApekSarIte judI judI saMkhyAmAM je tattvono svIkAra karyo che temAM sauthI vadhu pracalita navatattvo che. keTalAka ThekANe sAtatattvo darzAvyAM che. temAM puNyatattva ane pApatattvane AzravatattvamAM samAviSTa karyA che. zeya, heya ane upAdeya rUpa traNa prakAranAM tattvo paNa kahyAM che. sAdhaka AtmA jIva ane ajIvane jANe nahi tyAM sudhI te saMyamane kevI rIte samaje ? tethI jIva ane ajIvane zeya = jANavA yogya kahyA che. janmamaraNarUpa saMsAranuM kAraNa Azrava, puNya, pApa ane baMdha che. tethI te heya = choDavA yogya che. janma-maraNanA baMdhanamAMthI mukti meLavavI te mokSa che, te mokSanA sAdhanarUpa saMvara ane nirjarA che tethI saMvara, nirjarA ane mokSa upAdeya = AdaravA yogya che. samastavizvanI racanA caitanya ane jaDanA kAraNe che. jIva ane ajIvanA saMyoga-viyogathI Azrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa thAya che. temAM puNya, pApa, Azrava ane baMdha e jaDanI arthAt yugalanI avasthA che tethI teno samAveza ajIvatattvamAM thaI jAya che. saMvara, nirjarA ane mokSa e caitanyanA paryAya che tethI teno samAveza jIvatattvamAM thaI jAya che. Ama saMkSepathI be tattvo paNa gaNAvyAM che. jainadarzana mAnya tattvanuM je lakSaNa che - "tasya mAvastattva te be, traNa, pAMca, sAta ke nava padArthomAM ghaTI zake che. jIva, ajIva vagere padArthomAM "tattvatA' sAmAnya che, paraMtu vivaraNa, vibhAgIkaraNanA dRSTikoNathI saMkhyAmAM tAmya jovA maLe che. jIva - jJAtA, bhoktA, zubhAzubhakarmono kartA, karmabaMdha ane karmakSayano vidhAyaka che mATe tattvomAM sau prathama jIvatattva kahyuM che. deha, indriya dvArA daSTigocara thatA jIvano pudgala sAthe ghaniSTha saMbaMdha hovAthI temaja gamanAgamana vagere kriyAomAM ke spardhAdi viSayone grahaNa karI sukhaduHkhano anubhava karavAmAM pudgalanuM prabaLa AlaMbana hovAthI jIva pachI bIjA naMbare ajIvatattva mUkyuM che. jIve karela karmabaMdhanuM pariNAma puNya ane pApa che. jagatamAM jIva mAtra sukhanI AkAMkSA rAkhe che, duHkhane icchato nathI tethI jIva-ajIva pachI puNya ane pApatatva kahyAM che. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 44
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhaduHkhanA vedananuM je kAraNa che te rUpa je karmano pravAha Ave te Azrava. tethI kAryanA nirUpaNa pachI kAraNarUpa Azravatattva kahyuM che. Azrava dvArA AvatA karma pravAhane aTakAvanAra saMvara che tethI Azrava pachI saMva2tattva varNavyuM che. tyArabAda sattAmAM paDela bhUtakALanAM karmonuM nAzaka nirjarAtattva kahyuM che. Azrava dvArA AvelAM karmono Atmapradeza sAthe saMbaMdha thavo te baMdha. A baMdhatattva mokSanuM virodhI hovAthI mokSatattvanI pUrve baMdha tattva kahyuM che. mokSa e AtmAnuM zuddhasvarUpa che. jIva ane pudgalano viyoga thatAM mokSaprApti thAya che tethI aMtamAM mokSatattva varNavyuM che. jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa A nava padArthone jainadarzanamAM ati mahattvapUrNa tattva tarIke nirUpita karavAmAM Avela che. temAM samagra saMsAranuM utpatti, sthiti ane layanuM varNana sApekSa2Ite garbhita che. jemake jIva caitanyasvarUpe che. te jyAre karmabaMdha kare tyAre ajIva evA karmanA saMyogathI jIva saMsAranuM sarjana kare che arthAt dareka jIvo jyAre jevA prakAre karmano baMdha kare che tenA phalasvarUpe te te jIvo deva, manuSya, tiryaMca ane narakagatimAM janma dhAraNa kare che, tyAM jIvana vyatIta kare che ane tedeha saMbaMdhI Ayu pUrNa thatAM mRtyu pAme che. Ama caitanyasvarUpa jIva ane jaDarUpa ajIva karmanA saMyoge saMsAranI utpatti, sthiti ane laya sarjAya che. -- Azrava, saMva2 ane nirjarA A traNa tattvonA varNanamAM jainadarzana mAnya AcArasaMhitA darzAvelI che. puNya ane pApa A baMne tattvo karmaprakRtinA vivaraNa svarUpa che. baMdhatattvathI jIvano karma sAtheno saMbaMdha prakRti, sthiti, pradeza ane anubhAga (rasa) evA cAra pAribhASika vibhAgo dvArA sUcavyo che. mokSa e jIvanuM aMtima lakSya che je sarva bhAratIya AryadarzanonuM aMtima dhyeya paNa che. jIvanI azuddha evI vibhAvadazA, tenAM kAraNo, mokSarUpa zuddha svabhAva dazA ane tenAM kAraNonuM zAstrIya paribhASAmAM varNana che. ajIvatattvamAM jIva ane pudgalanI gatino hetu, sthiratAno hetu, AkAza, kALa, pudgala vagere jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 45
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhautika bAbatono jaina saiddhAMtika abhigama rajU thayo che. temAM AkAzanA varNanamAM jainadarzanasammata bhUgoLa-khagoLanuM varNana che. kALanA varNanamAM samayanuM atisUkSma samayathI mAMDIne atizaya vizALa parimANa-sAgaropama, pudgalaparAvarta sudhI nirUpita thayuM che. pudgalanA varNanamAM sauthI nAno ekama aNu, pradeza, deza ane skaMdha vagere vibhAgo dvArA dazya thatuM padArthonA bhautikasvarUpanuM vivaraNa che. Ama navatattvamAM jIva-ajIva vagere dvArA jainadarzananI AdhyAtmika ane bhautika mAnyatA rajU thAya che. jainadharmanA paramArtha, rahasyane samajavAnA hetuthI jijJAsuo navatattvano abhyAsa kare che. jenA dvArA jainadarzananA mULabhUta siddhAMtane sArI rIte samajI zakAya che. jIvatattva mULagraMthamAM jIvanuM lakSaNa nathI ApyuM paraMtu bAlAvabodhakAre jIvanuM lakSaNa ApyuM che ke - jIva jJAnamaya che, sukhaduHkha bhogavanAra che, karmano kartA che, caitanyasvarUpa che. jIvo jJAnamaya: sukhaduHkhabhoktA svayaMkRtakAryasaMsmAraka: ityAdi cetanAsvarUpa: cetanyAtmaka ane jJAnAtmaka jIva : jainadarzanamAM jIvane jJAnamaya ane caitanyasvarUpa kahyo che. caitanyasvarUpa hovAnA kAraNe kriyAzIla che, jaDa nathI. tethI jIvamAM svayaMkRta karmanuM kartutva ane bhostRtva ghaTI zake che. jainadarzana anusAra caitanyayukta AtmA jJAnanA kAraNe karma kare che ane phala paNa pote ja bhogave che evuM kahyuM che. jIva jo jJAnamaya na hoya to caitanyadharma vinAno jIva anya jaDa padArthanI jema niSkriya hota. karmano kartA ane bhoktAH jIva ja karmano kartA ane bhoktA hovAthI je jIva pUrvanI kSaNamAM hato te jIva uttaranI kSaNamAM che evuM svIkAravAthI ja karmanuM kartutva ane bhostRtva navatarU prakaraNa bAlAvabodha 47
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvamAM saMbhavI zake che. jIvane karmano kartA svIkAravAthI te saMsArI avasthAmAM Ave che ane jyAre jIva sarvathA karmano bhogavaTo karI le tyAre siddhAvasthA pAme che. AthI ja jIvanA saMsArI ane siddha evA tArkika bhedo zakya bane che. karmanA svayaMkartA ane svayaM bhoktA evA jIvane anya koI A saMsAramAM lAvI zakatuM nathI ane saMsArathI bahAra laI jaI zakatuM nathI paraMtu jIva karmanA kartRtva ane bhoktatvathI pote ja potAnA saMsAranuM sarjana ane visarjana kare che. upayogAtmaka jIva : jainadarzana pramANe upayoga e jIvanuM lakSaNa che. upayoga eTale jenA dvArA jIva te te padArthanuM jJAna kare che ane padArthanA jJAna pratye vyApArazIla (pravRtta) bane che. padArthanA jJAna pratyenI vyApAra kriyAthI, dravya, kaSAya, yoga, sAkAratA ke anAkAratA, jJAna, darzana, cAritra ane vIryamAM jIvano jJAtRttva vyApAra ghaTato hovAthI jIva-AtmAnA ATha prakAra kahyA che." svasaMvedya jIva : 'jhIvo aLAniho'- jIva anAdi nidhana che, arUpI che, chatAM saMvedyatAnA tarkathI anubhava gamya che ane zarIranA mAdhyamathI dRSTigocara thAya che. sukha-duHkha Adi saMvedanAnI anubhUti sarva sajIva dehadhArIone anubhavAya che paNa nirjIvamAM saMvedanAnI anubhUti thatI nathI. iMdriya ane mana sAdhana che ane indriyonA viSayono anubhava karanAra tathA manana karanAra AtmA che. jyAre dehamAM AtmA na hoya tyAre akSata evI pAMce indriyo jovA vagere viSayonI anubhUti karI zakatI nathI kAraNa ke anukULa ke pratikULa ke padArthanI pratikriyA nirjIva padArthamAM thatI nathI. jIvanI siddhi : indriya viSayAnubhUti ane manana zakti e pratyakSa guNo che. tenA kAraNe AtmAnuM astitva siddha thAya che. jema AkAra, raMga vagere pratyakSa guNothI ghaTapadArthanI siddhi thAya che kAraNa ke jenA jenA guNo pratyakSa hoya che te te dravya hayAta hoya che.8 saMzaya vagere jJAnanA prakAro che. jene AtmA che jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 47
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka nAha ? evo saMzaya thato hoya tene jJAna che. jenA astitva ke nAstitva viSe carcA thatI hoya te vastu haMmezA vidyamAna che, tethI paNa AtmAnuM astitva siddha thAya che. koI mANasa AkAzapuSpo ke kharaviSANanA guNo varNavI zakato nathI ke tenA astitvanI carcA paNa thatI nathI. bhAratIya chae darzanomAM AtmAnA astitva ane tenA guNo viSe carcA thayelI che e bAbata ja siddha kare che ke AtmAnuM astitva che. jIva zabdanI siddhi : nIta- na dhArati : 4 nI:'_ je jIvanane dhAraNa kare, prANone dhAraNa kare te jIva kahevAya. "kavitavanto navanti naviNanIti vA vIra: 10 jIvanA A lakSaNa dvArA jIvanI trikAlAbAdhita sattAno svIkAra karavAmAM Ave che. prANa eTale jIvanazakti. prANone dhAraNa kare te jIva. A prANadhAraNanI prakriyA zarIradhArI AtmAone ja ghaTe che, mukta AtmAone nahi. jenA dvArA saMsArI jIvo janma dhAraNa kare che ane mRtyu pAme che te prANo daza prakAranA che. sarvasaMsArI jIva potapotAnI yogyatA anusAra prANone dhAraNa kare che. sAmAnyatayA pAMca indriyanA pAMca prANa, manabaLa, vacanabaLa, kAyabaLa, zvAsocchavAsa ane AyuSya A daza nAmo ja pracalita che. jyAre "uttarAdhyayana strInI bRhadavRttimAM pAMca indriya, mana, krodha, mAna, mAyA ane lobha A daza nAmo bhAvajIvanA lakSaNa tarIke jaNAvyAM che. kaSAyanuM prANomAM varNana karavAthI prANadhAraNanI prakriyA dehadhArI AtmAone ja ghaTe che. kaSAya e saMsAra vRddhinuM kAraNa hovAthI kaSAyonI prANomAM gaNatarI karavAmAM Ave che. A hetuthI ahI evA siddhone to jIva kahyA ja nathI.12 anaMtajJAna, darzana, cAritra ane vIryAtmaka evA siddhonuM svarUpa to nakArAtmaka zabdothI varNavyuM che.' jIvanA paryAyavAcI nAmo: narakAdi cAra gatimAM zvAsocchavAsa rUpa jIvanane dhAraNa karatAM jIvanA navatatva prakaraNa bAlAvabodha 48
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANI, bhUta, jIva, sattva, AtmA, dehI vagere ekArNavAcaka nAmo che. TIkA vageremAM tenA tAttvika bhedo A pramANe che - je audArika Adi pAMca zarIramAMthI karmAnusAra je zarIrane dhAraNa kare che tene devI tarIke oLakhavAmAM Ave che. jIva deha vagere audayikabhAvomAM, jJAnAdika kSAyopazamika bhAvomAM tathA gati vageremAM satata bhame che mATe jIvane AtmA kahe che. svakRta zAtA, azAtAnA udayathI sukha-duHkhane bhogave te sarva. je narakAdi cAragatimAM jIve che te jIva. je prANone dhAraNa kare te prANI. je thAya che, thayA che ane thaze te bhUta kahevAya che. bAlAvabodhakAre jIvanA lakSaNanuM varNana karyA pachI jIvanA mukhyatayA cauda bheda gAthA dvArA varNavyA che. temAM - ekendriyanA sUkSma, bAdara, aparyAptA, paryAptArUpa - 4 bheda, beindriya, te indriya, caurindriyanA aparyAptA, paryAptArUpa - bheda, ane paMcendriyanA asaMzI, saMjJI, aparyAptA, paryAptA rUpa - 4 bheda, ema sarve maLIne kula 14 bheda. bAdara ekendriyanA pAMca bhedomAM bAdara pRthvIkAyanAM nAmo jevAM ke - hiMgalo, pAro, ratna, kRSNarAjI vagere batAvyA che. temAM pRthvIkAya rU5 kRSNarAjInuM vistRta varNana ApyuM che. kRSNarAjI : ATha kALI rekhA samAna kRSNa pudgalothI niSpanna A kRSNarAjI pAMcamA brahmadevalokanA trIjA riSTa nAmanA iMdrakavimAnanA prataramAM sacittAcitta rUpa che. te kRSNarAjIno vidhvaMbha-saMkhyAtayojanano ane AyAma asaMkhyAtayojanano che. pUrva, pazcima, uttara ane dakSiNa dizAnA babe cheDe ATha kRSNarAjI rahelI che. temAM pUrva ane pazcimamAM bahAranA bhAganI be kRSNarAjI SaTkoNa AkAranI che. uttara ane dakSiNamAM bahAranA bhAganI be kRSNarAjI trikoNAkAra che. aMdaranI cAre kRSNarAjI catuSkoNAkAre che. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa ,
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSNarAjI gADha aMdhakAramaya hovAthI bhayabhIta thayelA devone pracchanna = chUpAvAnuM sthAna che. A kRSNarAjImAM vaimAnikadevo vaikriyalabdhithI gAjavIja sahita nirjIva pudgalono varasAda varasAve che. bAdara apakAyanA varNanamAM akAyarUpa tamaskAya vistRta varNavela che-- tamaskAya : aruNavarasamudranA uparanA talathI UMcA uchaLelA pANI rUpa mahAkRSNa bAdara apakAyarUpa tamaskAya che. A tamaskAyanuM pANI 1721 yojana upara jaI pachI trAMsu vistAra pAmI saudharma, IzAna, sanatakumAra ane mAhendra A cAre devalokane AvarI laI pAMcamA brahmadevalokanA ariSTa nAmanA trIjA pratara upara thaI cAre dizAmAM phelAI rahyuM che. A tamaskAya paNa ghora aMdhakArarUpa hovAthI trasta devone AzrayasthAna che. tyAM paNa asurakumAra Adi devo athavA vaimAnika devo vaikriyalabdhithI gAjavIjayukta varasAda varasAve che. bAlAvabodhakAre paMcendriyajIvonA saMjJI tathA asaMjJI bhedanA varNanamAM traNa prakAranI saMjJAnuM varNana karI kone saMzI ane kone asaMzI kahevAya te batAvyuM che. hetuvAdikI saMjJA : dehanA pAlana mATe iSTanuM grahaNa ane aniSTano tyAga. dRSTivAdikI saMjJA : jinezvaroe kahelAM tattvone sArI rIte jANe. dIrghakAlikI saMjJA : manamAM AgaLa-pAchaLano vicAra karIne kArya kare. je jIvone dIrghakAlikI saMjJA hoya te saMjJIjIva kahevAya. asaMzIjIvomAM saMjJAno sadaMtara abhAva che evuM nathI paraMtu temanI saMjJA spaSTa ke vyakta nathI hotI paNa avyakta hoya che, eTale asaMjJI kahevAya che. A bAbatane bAlAvabodhakAre dInAranA dRSTAMtathI samajAvI che-- "jima navatattva prakaraNa bAlAvabodha 50
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ dInAra mAtriiM karI dhanavaMta na kahAI tima beMdriyAdika saMpUrA manobala pAkhaI saMjJIyA na kahI." soLa saMzAnuM svarUpa : jagatanA dareka jIvone zArIrika pravRttinA nimittarUpa keTalIka mAnasika vRttio jevI ke- AhAranI icchA, bhayanI lAgaNI, kAmabhoganI abhilASA, saMgrahavRtti, mUrchA, Aveza, ahaMkAra, phUDa-kapaTa, lAlasA, kaMIka vizeSa jANavAnI vRtti, sAmAnya rIte kArya karyA karavuM, prasaMgopAta sukha-duHkhano anubhava, matinuM muMjhAI javuM, kAryaprasaMge cittabhrAMti thavI, AghAta lAgavo, potAne iSTa lAge te pramANe dharmanuM pAlana karavuM vagere che. temAM AhAra, bhaya, kAmabhoganI abhilASA, saMgrahavRtti, Aveza, ahaMkAra, kapaTa ane lAlasA e bahulatayA svacittAvalaMbI che arthAt potAnA mAnasika paribaLo upara nirbhara che, temAM bAhya paribaLo ocho bhAga bhajave che. koI bAbatanA vizeSajJAna mATe bahulatayA bAhya paribaLanI apekSA rahe che. je kriyA je rIte thatI hoya tene te rIte karavA mATe paraMparAnI apekSA 2he che. sukha, du:kha, moha, zokano anubhava, cittabhrAMti, iSTadharma pAlana vagere svata: ane parata: baMne rIte hoI zake che. tenA kAraNo parataH hoya che paNa tenI anubhUti svataH hoya che. jainadarzane jIvanI A vRtti-pravRttine saMjJA nAma ApyuM che. saMjJAnA upAdAna kAraNarUpa jIve bAMdhelAM te te prakAranAM karmone mAnyAM che. arthAt vedanIya ane mohanIyakarmanA udayathI tathA jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI judA judA prakAranI je je icchA thAya te te pramANe jIva pravRtti kare tenuM nAma saMjJA. A saMjJAo sarva prANIne anubhavagamya che tenA soLa prakAra A pramANe che-- 1. AhAra saMjJA : kSudhAvedanIyanA udayathI AhAraarthe pudgalone grahaNa karavAnI icchA te AhArasaMjJA. 2. bhaya saMjJA : bhayamohanIyanA udayathI utpanna thanAra trAsa rUpa pariNAmano vicAra te bhayasaMjJA. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 51
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. 4. 6. 7. 8. 9. maithuna saMjJA : puruSaveda athavA strIveda athavA napuMsakavedanA udayathI kAmabhoganI je abhilASA te maithunasaMjJA. parigrahasaMjJA : tIvralobhanA udayathI parigrahanI je abhilASA, lobhanA vipAkodayathI mUrchA pariNAma utpanna thAya te parigraha saMjJA. krodha saMjJA : krodhamohanIyanA udayathI Aveza utpanna thavAthI kaThora hAvabhAva, ceSTA, aMgo dhrUjavA vagere pariNAma jaNAya te krodhasaMjJA. mAnasaMzA mAnamohanIyanA udayathI ahaMkAra, garva Adi pariNAma jaNAya te mAnasaMjJA. mAyA saMjJA : mAyAmohanIyanA udayathI azubha saMkalezathI mithyAbhASaNa vagere kriyA jenAthI jaNAya te mAyAsaMjJA. lobhasaMjJA : lobha mohanIyanA udayathI lAlasAthI sacitta, acitta vagere padArthonI jhaMkhanA jenA dvArA jaNAya te lobhasaMjJA. loka saMjJA : matijJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI vizeSa avabodha (jANavAnI) kriyA te lokasaMjJA. 10. ogha saMjJA : matijJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI sAmAnya jANavAnI kriyA te oghasaMjJA. 11. sukha saMjJA : zAtAvedanIyanA udayathI je sukhanI anubhUti thAya te sukha saMjJA. 12. duHkha saMjJA : azAtAvedanIyanA udayathI je duHkhanI anubhUti thAya te duHkha saMjJA. 13. moha saMjJA : darzanamohanIyanA udayathI mithyAdarzana rUpa je jaNAya te mohasaMjJA. 14. vitigicchA saMjJA : mohanIyanA udayathI cittabhramatA jaNAya te vitigicchA saMjJA. 15. zoka saMjJA : zokamohanIyanA udayathI du:khanI lAgaNI, AghAta anubhavAya te zokasaMjJA navatattva prakaraNa bAlAvabodha para
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. dharma saMjJA : mohanIyakarmanA kSayopazamathI kSamA, komaLatA, saraLatA, Adi pariNAma jenA dvArA jaNAya te dharmasaMjJA. uparokta soLa saMjJAmAMthI prathama dasa saMjJA trasa ane sthAvara baMne prakAranA jIvone hoya che. bAkInI cha saMjJA trasa jIvone ja hoya che. prathama dasa saMjJAo sthAvara jIvomAM kaI rIte hoya te vanaspatinI AhAra, vikAsa, saMkocana vagere vividha pravRttio dvArA siddha thAya che. AMbalI, kamaLa vagere keTalIka vanaspatiomAM nidrA tathA jAgrata avasthA dekhAya che, to keTalIka vanaspatio meghanA garjAravathI ke zItaLa maMda vAyuthI harSita thAya che khIle che. tathA tilaka vagere vRkSo navayauvanAnA saMsparzathI maithunaviSayaka sukhAzikAnA AbhAsa rUpe pallavita thAya che vagere bAbatone bAlAvabodhakAre A pramANe rajU karI che. svavALa natAhAro = vRkSo pANI dvArA poSaNa meLave che te dvArA vanaspatimAM AhAra saMjJAnI siddhi thAya che. saMgenijha mAM saMpaTT =2 lajAmaNInA choDane sparza karatAM te saMkocAya che tethI temAM bhaya saMjJA jovA maLe che. niyataMtuehiM veDhar3a vallI rukkhe pariggahe ya =3 velaDIo potAnA taMtu=tAMtaNAothI vRkSane vIMTaLAya che te parigrahasaMjJAno vikAra jaNAya che. itthipariraMbhaNeNaM kurubagataruNo phalanti mehuNe =4 padminIstrInA pAdaprahArathI azokavRkSa, bakulavRkSa navapallavita thAya che tatkALa phaLa Ape che. te maithunasaMjJAno vikAra jaNAya che. tannonaissavoduMgare mujhaphoDheLa = raktakamaLano kaMda paga aDADavAthI huMkAra kare che tethI krodha saMjJAnI siddhi thAya che. 6 jui aMta rudravaMtI nAmanI vanaspati ahaMkAranA kAraNe rudana kare che ke - 'huM suvarNasiddhi karAvanAra chuM chatAM loko du:khI kema che ?' chAyar3a vallI phalAI mAyAe = - velaDIo potAnA pAMdaDAthI phaLane DhAMkI de che te dvArA mAyA saMjJA abhivyakta thAya che. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 53
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ lobhe billa-palAsa khivaMti mUle nihANuvariM 8 zvetArka lobhane vaza thaI nidhAnadhana upara potAnAM mULa phelAve che arthAt mULa vaDe dhanane DhAMke che te lobha saMjJA che. - racaLI! saMoDa manAnuM soLasannA! =%0sUryathI kumuda (kamaLo) saMkocAya che te lokasaMjJAnuM pratika che. oghe cayaMti maggaM caDaMti rukkhesu vallIo 10 velAo potAno mArga choDe che ane vRkSa upara caDhe che te odha saMjJA jaNAya che. A pramANe ekendriya-sthAvara jIvomAM avyaktarUpamAM rahelI saMjJAono sadbhAva jANI zakAya che. paryAptinuM svarUpa koIpaNa jIva je bhavamAM utpanna thAya che temAM jIvanamAM karavA yogya Avazyaka kAryo mATe je AhAra levo vagere kriyAo mATe je zakti utpanna karavI paDe che tenuM nAma paryApti. jIva sau prathama AhAra svIkAre che te AhArano yogya paripAka thatAM zarIra baMdhAya che, zarIrano vikAsa thavAthI iMdriyo vagereno spaSTa AkAra sarjAya che. jIva yonimAM utpanna thAya tyAre prathama samaye je pudgalo grahaNa karyA hoya te ane samaye samaye grahaNa karAtA AhAradi pudgalone rasa, kUcA rUpe pariNamAvavAmAM taijasazarIra kAraNarUpa che. AtmAnI pudgalanA samUhathI prApta thayelI zakti tenuM nAma paryApti. paryApti: yiA risamAptirAtmanaH' / AtmA ane pudgalano saMbaMdha thavAthI AhAra vagere pudgalone svIkA2vAnI ane tenA yogya pariNAma ApavAnI zakti tenuM nAma paryApti. jIva pratisamaye pudgalo grahaNa kare che temAMthI je pudgalo zarIra, indriya vagere rUpe pariNamavAnuM sAmarthya dharAve te pudgalone te te rUpe pariNamAvavAnuM AtmAnuM sAmarthya tenuM nAma paryApti. koIpaNa jIva audArika ke vaikriyapudgalo dharAvatI yoni (utpattisthAna)mAM utpanna thAya che te ja samaye A audArika ke vaikriyapudgalonA saMbaMdhanA kAraNe, prakaTa thayelI potAnI zakti dvArA potAnI AjubAjumAM rahelA AhAra yogya pudgalone grahaNa kare che ane AhAra, navatattva prakaraNa bAlAvabodha 54
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra, indriya, zvAsa levA-mUkavAnI zakti, bolavAnI zakti ane vicAravAnI zakti rUpe pariNamAve che. jIva utpattinA prathama samaye AhArayogya pudgalone grahaNa kare che tenuM kAraNa pUrvabhavathI sAthe raheluM taijasa-kArpaNa zarIra che. kAryaNazarIranA kAraNe utpattisthAnamAM rahelA pudgalo jIva dvArA grahaNa karAya ane judI judI zaktirUpe pariNata karavAnuM kArya taijasazarIranuM che. je judI judI zaktio prApta thAya che tene jainadarzanamAM paryApti nAma ApyuM che. teno krama A pramANe che 1. AhAraparyApti, 2. zarIraparyApti, 3. indriyaparyApti, 4. zvAsocchavAsaparyApti, 5. bhASAparyApti, 6. manaparyApti. AhAraparyApti : je zakti dvArA jIva AhArayogya pudUMgalone grahaNa karI sAra ane asArarUpe pariNamAve te AhA25ryApti. athavA zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mana e pAMcaprakAranI yogyatAvALA pudgalone grahaNa karavAnI kriyAnI pUrNatAne AhA25ryApti kahe che. zarIraparyApti : je zaktivaDe sAra rUpa pudgalone sAtadhAtu rUpe pariNamAve ane zarIranI racanA kare te zarIra paryApti. athavA prathamasamaye grahaNa karela pudgalasaMghAtamAMthI zarIranI racanAne yogyapudgalo dvArA zarIra racanAnI kriyAnI pUrNatA te zarIraparyApti. indriyaparyApti : je zakti dvArA sAtadhAtu rUpe pariNata pudgalone yathAyogya indriyarUpe pariNamAve te indriyaparyApti athavA prathama samaye grahaNa karela pudgalo dvArA indriyo racanAnI kriyAnI pUrNatA te indriyaparyApti. zvAsocchavAsa paryApti : je zakti dvArA prathamasamaye gRhIta pudgalone zvAsocchavAsarUpe pariNamAve arthAt zvAsarUpe le ane ucchavAsarUpe mUke te zvAsocchavAsa paryApti. athavA zvAsa levAnI ane ucchavAsa mUkavAnI zakti rUpa kAryanI pUrNAhuti te zvAsocchavAsaparyApti. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 55
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASA paryApti : je zakti vaDe bhASA yogya pudgalone grahaNa karI ane tyAga kare te bhASAparyApti. manaparyApti : mana yogya pagalone grahaNa karI visarjana karavAnI zakti vizeSa te manaparyApti. sarvajIvo svayogya paryAptione bAMdhavAnI zarUAta eka sAthe kare che. paraMtu pUrNAhuti judA judA samaye kare che. temAM kayA jIvo kaI paryApti keTalA samayamAM niSpanna kare che te darzAvatAM bAlAvabodhakAre kahyuM che ke - vaikriya zarIradhArI ane AhAraka zarIradhArIone zarIraparyApti eka aMtarmuhUrtamAM niSpanna thAya che. ahIM AhAraka zarIradhArIono ja ullekha che te vicAraNIya che. kAraNa ke prathama karmagraMthanI svopajJa TIkAmAM zrI devendrasUrijIe te viSayaka gAthA Apela che ke - _veuvviya pajjatti sarIra aMtamuha sesa igasamayA / AhAre igasamayA sesA aMtamuhu orAle / . artha : vaikriya zarIradhArIone zarIraparyApti AMtarmuhUrtikI ane bAkInI pAMca paryApti eka sAmayikI hoya che. audArika zarIravALAne AhAraparyApti eka sAmayikI ane bAkInI pAMca AMtarmahurtikI hoya che. utpattinA eka aMtarmuhUrtanA samaya sudhI sarva jIvo aparyApta avasthAmAM ja hoya che, tyAra pachI keTalAka jIvo aparyAptarUpe maraNa pAme che ane keTalAka jIvo potAnI paryApti pUrNa kare che. je jIvo svayogya paryAptio pUrNa kare nahi ane maraNa pAme te aparyApta ane je jIvo svayogya paryAptio pUrNa kare te paryApta. aparyApta ane paryApta baMne prakAranA jIvonA be be prakAra che. aparyApta jIvonA labdhiaparyApta ane karaNa aparyApta e be prakAra che. labdhi aparyApta H je jIvo svayogya paryAptio pUrNa karyA pahelA ja maraNa pAme te labdhi aparyApta kahevAya. jyAM sudhI prathama traNa paryAptio pUrNa na thAya tyAM sudhI parabhavanuM navatattva prakaraNa bAlAvabodha 51
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSya bAMdhI zakAtuM nathI ane parabhavanuM AyuSya baMdhAyA pachI ja maraNa thaI zake che. tethI labdhi aparyApta jIva prathamanI traNa paryApti (AhAra, zarIra, indriya) pUrNa kare che, paraMtu cothI paryApti (zvAsocchavAsa) pUrI karI zakato nathI mATe te jIva labdhiaparyApta kahevAya che. karaNa aparyApta H je jIva paryApta thavAno che paraMtu jyAM sudhI svayogya paryApti pUrNa na kare tyAM sudhI karaNa aparyApta kahevAya. paryApta jIvonA be prakAra - labdhiparyApta ane karaNaparyApta. labdhi paryApta : je jIvo svayogya paryApti pUrNa karIne maraNa pAme te labdhi paryApta. karaNa paryApta je jIvoe svayogya paryAptio pUrNa karI lIdhI hoya te karaNaparyApta. A cha paryAptimAMthI ekendriyajIvone prathama cAra paryApti hoya che. | vikalendriya, asaMjJItiryaMca ane asaMjJImanuSyane pAMca paryApti hoya che. saMjJItiryaMca, saMjJI manuSya, deva ane nArakIne cha paryApti hoya che. anya rIte paNa jIvanA caudabheda gaNAvatAM bAlAvabodhakAra cauda guNasthAnaka dvArA jIvanuM vistRta varNana kare che. guNasthAnaka pramANe jIvanA cauda bheda AtmazaktinA vikAsanI kramika avasthA te guNasthAna. AtmAnuM vAstavika svarUpa zuddhacetanA che. te mithyAtva Adi pariNAmothI DhaMkAyeluM che, te azubha pariNAmonI tIvratA maMda thatAM dhIre dhIre AvirbhAva thatI AtmazaktinA alpatama vikAsathI mAMDI pUrNa vikAsa sudhInI avasthA te guNasthAnaka. 1. mithyAtva guNasthAnaka : AtmAnI A bahirmukhI avasthA che. bahirmukha eTale anAtmika bAbatomAM rAcavuM te. jenA kAraNe jIva kaSAyonI udIraNA karato hoya, jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 57.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMyamI banI pramAdI banato hoya che. A anAtmaka abhigama dharAvatI vRttipravRttinuM kAraNa jaina darzana mAnya mithyAtva mohanIya che. A gADha mithyAtva= avAstavika ane mUMjhavanArI potAnI vRttio jIvanI sAthe nigodAvasthAthI pragADha rIte saMkaLAyelI hoya che. 2. sAsvAdAna guNasthAnaka H anAdikAlIna nigodAvasthAmAM jIvanI bhavitavyatAnA paripAkane kAraNe akAnirjarA karatAM karatAM tenI yogyatA pragaTavAthI ane mithyAtvanI tIvratAmAM ghaTADo thavAthI kaSAyanA pariNAmomAM thoDI komaLatA Ave che, jevI rIte parvatamAMthI nIkaLatI nadIno paththara jyAM tyAM TakarAI TakarAIne goLa ane lIso banI jAya che tevI ja rIte aneka duHkhone sahana karatAM karatAM jIva paNa kaMIka komaLa ane zuddha pariNAmI banI jAya che. pariNAmonI zuddhatAnA kAraNe jIva AyuSya karmane choDI bAkInAM sAta karmonI sthiti eka kroDAkroDI sAgaropama nyUna kare che. mithyAtvamohanIya karmanI tIvra gAMTha jyAM sudhI bhedAya nahi tyAM sudhI samyakRtva pAmI zakAya nahi. AtmA adhyavasAyanI zuddhithI tIvra gAMThane bhedavAnI kriyA kare che tene yathApravRttikaraNa kahe che. A gAMTha bhedavAnI pahelI zarUAta thavAthI apUrvakaraNa tyArapachI anivRttikaraNa ane aMtaHkaraNa kare che. aMtaHkaraNa pUrNa thayA bAda jIva samyakRtvano AsvAda mANe che. ahIM jIva mithyAtvamohanIyanA dalikono saMpUrNa nAza nathI karI zakato tethI anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thavAthI samyaktva nAza pAme che ane mithyAtvano udaya thAya che. mithyAtvanI prApti pUrve jIvane yathArthatAno yatkiMcit AsvAda te sAsvAdAna. jANe ke 'aMdhakAra chavAya te pahelAM dhuMdhaLI banelI saMdhyAno ujAsa.' 3. mizra guNasthAnaka H upazama samyaktva pAmyA pachI jIvanI cittavRtti traNa prakAranI hoya che. zuddha, ardhazuddha ane azuddha. upazama samyaktvano samaya pUrNa thayA pachI jIvanA pariNAmomAM zuddhatA vadhAre hoya to kSAyopazamika samyaktva pAme che ane ardhazuddhatA hoya to jIva zubha (satya) ane azubha (asatya) vacce jhUlato rahe che. AvI anirNayAtmaka yA sandehazIlatAnI sthiti trIjA navatattva prakaraNa bAlAvabodha 58
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ mizraguNasthAnakamAM hoya che. AvI cittavRtti aMtarmuhurta sudhInA alpasamayanI ja hoya che. 4. sadaSTi avirata guNasthAnaka samyagudarzana prApta thatAM jIvanI zraddhA zuddha bane, tattvanI ruci pragaTe, tattvanA sAcA svarUpane jANI zake. AnA kAraNe jIvanA manojagatamAM kaSAyanuM gADha dvandra jAmatuM nathI. ane kadAca koI kAraNasara kaSAyane vaza bane to paNa cittanI viSama sthiti sama banI jAya che arthAt viveka jAgrata thAya che. keTalIkavAra jIva sAcuM samajavA ke jANavA chatAM tene AcaraNamAM mUkI zakato nathI. vicArone AcArarUpa mUrta karI zakato nathI te tenI durbaLatA che. A durbaLatAnuM kAraNa cAritramohano udaya che. AvuM sAcuM samajavA chatAM AcaraNamAM asamartha cittavRttine jainadarzanamAM aviratasamyagudRSTi guNasthAna kahe che. 5. dezavirati guNasthAnaka : A sthAnamAM jIvanI cittavRtti satyapAlana karavA tatpara bane che paraMtu jIva pUrNarUpathI pApa utpanna karanArI kriyAono tyAga karI zakato nathI paNa AMzika rIte AcaraNano prAraMbha thaI jAya che. AvA prakAranI cittavRttine jainadarzanamAM viratAvirata athavA dezavirati guNasthAnaka kahe che. 6-7. pramattasaMyata ane apramattasaMvata guNasthAnaka : satya pratyenI zraddhAnI prabaLatAnA kAraNe sAdhaka saMpUrNa sAvadhano tyAga kare che pUrNarUpe cAritranI ArAdhanA kare che chatAM tenuM AcaraNa pUrNa zuddha kahevAtuM nathI kAraNa ke ahIM mada, viSaya, kaSAya, niMdA ane vikathA rUpa pramAdanI sattA rahelI che tethI chaThThA guNasthAnane pramattasaMyatanuM sthAna kahevAmAM Ave che. ane AtmavIrya skurAyamAna thatAM sAdhaka pramAdarahita banI AtmasAdhanAmAM lIna bane che tyAre apramatta saMyata kahevAya che. Ama saMyama sAdhanAmAM pramatta ane apramattadazAnuM vandra cAlu rahe che. utAra-caDhAva rUpa baMne guNasthAnonI parivartanA vAraMvAra thatI rahe che. jevI rIte dIpakanI jyota pavanathI caMcaLa bane che, tevI rIte saMjvalanakaSAyanA udayathI cittavRttimAM paNa jenadarzanamAM tattvanuM svarUpa
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMIka asthiratA Ave che. ane saMjvalanakaSAyanI upazAMtatAthI pharI cittavRttimAM thoDI sthiratA Ave che. sAdhakanA cittanI AvI DolAyamAna avasthAne pramattasaMyata guNasthAna ane apramattasaMyata guNasthAna kahe che. 8. nivRttibAdara (apUrvakaraNa) guNasthAnaka : jemAM skUla kaSAyanI nivRtti thAya che te nivRttibAdaraguNasthAnaka. A guNasthAnamAM apUrvavizuddhi arthAt pUrvaguNasthAnomAM AtmAmAM je adhyavasAya prApta nathI thayA evA zuddhapariNAma= apUrvaadhyavasAya prApta thAya che. jenA kA2Ne sAdhaka guNazreNino prAraMbha kare che. zreNi be prakAranI mohane upazAMta karI AgaLa vadhato jIva upazamazreNino AraMbha kare che. mohano kSaya karI AgaLa vadhavAvALo jIva kSapakazreNi ArUDha thAya che mATe A guNasthAnane apUrvakaraNa paNa kahe che. 9. anivRtti bAdara guNasthAnaka H AThamA guNasthAnavartI jIvanA adhyavasAyonI vizuddhi karatAM anivRtti bAdaraguNasthAnavartI jIvanA parimANonI vizuddhi anaMtaguNI adhika hoya che. ahIM upazama ke kSapakazreNi prApta jIva sthUla ane sUkSma baMne rUpe krodha, mAna, mAyA A traNe kaSAyonuM upazamana athavA kSaya kare che paraMtu lobha vidyamAna che tethI A guNasthAnanuM nAma anivRtti bAdaraguNasthAnaka che. 10. sUkSmasaMparAya guNasthAnaka : A sthAnamAM atialpAMze lobha vidyamAna rahe che arthAt sUkSma lobhakaSAyano udaya hoya che tethI tene sUkSmasaMpa2AyaguNasthAnaka kahe che. 11. upazAMtamoha guNasthAnaka : jema DahoLA pANImAM phaTakaDI nAkhavAthI mela nIce besI jAya che, upara svaccha pANI dekhAya che tema kaSAyonA upazamanathI jeno moha aMtarmuhUrta mATe zAMta thAya che tevI cittavRttine upazAMtamoha athavA upazAMtakaSAya kahevAya che. mohano upazama thatAM AtmAnA adhyavasAyamAM svacchatA-vItarAgatA AvI jAya che paraMtu ghAtIkarmonuM AvaraNa bAkI raheluM che tethI te jIva chadmastha navatattva prakaraNa bAlAvabodha 60
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. jema svaccha thayela pANImAM kAMkarI nAMkhatA pANI pharI DahoLuM bane che tema upazama alpakAlIna hovAthI mohano udaya thatAM AtmA punaH patana pAme che. tethI A guNasthAnane upazAMta kaSAya-chabastha-vItarAga guNasthAnaka kahe che. 12. kSaNamoha guNasthAnaka ? kaSAyono nAza karavA kaTIbaddha thayela AtmA, dasamA guNasthAnanA aMtamAM lobhanA caramaaMzano kSaya karI A sthAnamAM mohathI saMpUrNa mukta thaI jAya che tevI avasthAnuM nAma kSaNamoha ke kSINakaSAya che. 13. sayogI kevalI guNasthAnaka : mana, vacana, kAyAnI pravRttine yoga kahevAya che. A yoga sahita hoya te sayogI kahevAya. jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa mohanIya ane aMtarAyano kSaya thavA para je sarvajJa, sarvadarzI thayA che paraMtu jenA vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra karmanI hAjarInA kAraNe mAnasika, vAcika, kAyika pravRttio zeSa rahe che mATe te sayogI kevaLI kahevAya che. 14. ayoga kevaLI guNasthAnaka ? AdhyAtmikavikAsanI A caramotkRSTa avasthA che. zukladhyAnanI prakarSatAthI mana, vacana, kAyAnI pravRttino sarvathA nirodha karI AtmA yogarahita = ayogI bane che ane chevaTe niSpakaMpa sthitine pAmI siddhAvasthA prApta kare che. Ama bAlAvabodhakAre AtmAnA AdhyAtmika vikAsanA kramika sopAna - guNasthAnaka dvArA caitanyanI azuddhatamamAMthI vizuddhatama avasthAnI apekSAe jainadarzana mAnya prasiddha guNasthAnaka pramANe jIvanA cauda bheda varNavyA che. bAlAvabodhakAre jainadarzananI anekAntadRSTino paricaya karAvatAM jIvanA bhedono mULagraMthamAM ullekha na hoya tevA prakAro paNa viziSTa samajaNa mATe ahIM varNavyA che. te mATe bAlAvabodhakAre pote ja kahyuM che ke - "mUlasUtri aNa kahiyAI adhikAra hetu bhaNI prasaMgihi kahiA.' jenadarzanamAM tattvanuM svarUpa 61
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsArIjIvonA vividhaprakAre bhedo A pramANe che cetanAguNanI apekSAe eka prakAre jIva te caitanyalakSaNa. du:kha pratikAraka ceSTA karavAne samartha-asamarthanA bhedathI be prakAre jIva te trasa ane sthAvara. jAtIyasaMjJAnI pradhAnatAthI traNa prakAre jIva te puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda. saMsArIjIvo jemAM gamana kare che te gatinI apekSAe cAra prakAre jIva te nAraka, tiryaMca, manuSya, deva viSayonA jJAnanA sAdhana bhUta indriyonI pradhAnatAthI pAMca prakAre jIva te ekendriya, beindriya, teindriya, caurindriya, paMcendriya. bAhyazarIranI mukhyatAnA AdhAre cha prakAre jIva te pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya, trasakAya. I A rIte dasa prakAre, vIsa prakAre, covIsa prakAre ane batrIsa prakAre jIvonA bhedo gaNAvyA che. A sarvabhedo svamatithI nahi paNa zAstrasammata che te darzAvavA mATe bAlAvabodhakAre nIce pramANe gAthAo ApI che. vavahAriyara nigoyA paritta puDhavAI cugaipaNidI vigalatige caudasa, cau-tasa paNigiMdi suhamiyarA || micche sAsaNa mIse aviraI dese patta-apamatte niyaTTi aniyaTTi suhumuvasama khINa sajogI ajogI guNA H caudasa vA paNigiMdiya tiri nara sanniyara niraya sura vigalA / paNigiMdiya vigalA sura nara nAraya jala thala khagAya 11 1 puDhavi daga agaNi mAruya vaNassaiNaMtA paNidiyA cauhA 1 vaNapatteA vigalA duvihA ya savve vi battIsaM 11 Ama bAlAvabodhakAre jIvatattvanA varNanamAM jIvanuM lakSaNa ApyuM pachI saMsArIjIvonA vividha bhedo darzAvyA che temAM mULagraMtha karatAM ghaNuM ja spaSTatA pUrvaka samajAveluM che. navatattva prakaraNa bAlAvabodha
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ || jIvatattvapUrNa || ajIvatattva dhammAdhammAgAsA tiya tiya bheA taheva addhA ya / khaMdhA desa paesA paramANu ajIva caudasahA / / ajIvatatva kone kahevAya ? jenAmAM jIva na hoya te ajIva. je padArtha caitanyarahita, upayogarahita hoya te ajIva kahevAya. te ajIvanA mukhya pAMca bheda ane cauda peTAvibhAga che. uparokta gAthA dvArA bAlAvabodhakAre ajIvatattvanA mukhya pAMca ane gauNa cauda bhedo darzAvyA che. mukhya bhedo gauNa bhedo dharmAstikAyanA dravya (skaMdha), deza, pradeza 3 bheda che. adharmAstikAyanA dravya (skaMdha), deza, pradeza 3 bheda che. AkAzAstikAyanA dravya (skaMdha), deza, pradeza 3 bheda che. kALano eka bheda 1 bheda che. pudgalAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza, paramANu 4 bheda che. ajIvatatvanA kula 14 bheda ahIM bAlAvabodhakAre dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA traNa bhedo - dravya, deza ane pradeza gaNAvyA che arthAt dharmAstikAyAdimAM aMdha saMjJA kahI nathI kemake dharmAstikAyAdi akhaMDa dravyarUpa che temAM saMyojana, vibhAjana thatuM nathI tethI dharmAstikAyadravya, adharmAstikAya dravya, AkAzAstikAya dravya kahyuM che. pudgalAstikAyamAM saMyojana-vibhAjana thAya che mATe pudgalamAM skaMdha saMjJA kahI che. arthAt pudgalAstikAyanA cAra bheda - skaMdha, deza, pradeza, paramANu ema cAra gaNAvyA che. mULagAthAmAM ghammaghammA'THI pada che. tenI sAthe joDAyela astikAya zabdano artha bAlAvabodhakAre spaSTatApUrvaka samajAvyo che ke "asti kahAI pradeza teha taNau kAya bhaNIi saMdhAta=samUha" astikAya = pradezono samUha. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 63
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNe dravyo pradezasamUhAtmaka, cauda rAjalokavyApta ane amUrta che. tene carmacakSu vaDe joI zakAtA nathI. A akhaMDa traNeya dravyonA kalpita skaMdha, deza, pradeza evA vibhAgo che. skaMdha : padArthano Akho bhAga arthAt eka samUharUpa saMpUrNa te skaMdha. deza : padArthathI saMlagna amukabhAga athavA buddhikalpitabhAga te deza. pradeza : padArthano nirvibhAga aMza athavA sarvathI sUkSmaaMza te pradeza. dharma, adharma ane AkAza dravyamAMthI eka paNa pradeza koI kALe chUTo paDato nathI tethI temAM paramANuno bheda ghaTita thato nathI. paramANuM eTale padArthathI bhinna avibhAjya aMza. pudgaladravyanA skaMdhamAMthI Avo nirvibhAga aNu-aMza chUTo paDe che mATe pudgaladravyanA skaMdha, deza, pradeza ane paramANurUpa cAra bhedo che. pradeza ane paramANu avibhAjya aMzanI dRSTie samAna ja che. paraMtu pradeza eTale aMdhathI abhinna nirvibhAga aMza ane paramANu eTale skaMdhathI bhinna nirvibhAga aMza. kALa dravyanA pradezo hotA nathI tethI kALano bheda phakta kALa rU5 eka ja che. bAlAvabodhakAre ajIvatattvonuM varNana karatAM cha dravyanuM svarUpa samajAvyuM che temAM paNa vizeSa karI pAMca ajIvadravyanuM vistRta varNana karyuM che. cha dravyanuM svarUpa samagravizvamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, kALa ane jIvAstikAya A cha dravyo ja che. temAM jIvadravya caitanyasvarUpa che ane bIjAM pAMca dravyo acetana che. A cha dravyamAM pudgalane sparzI zakAya che, cAkhI zakAya che, suMghI zakAya che joI zakAya che ane sAMbhaLI zakAya che tethI pudgala dravya mUrti (rUpI) che ane bAkInA pAMcadravyo indriyagocara na hovAthI amUrta (arUpI) che. cha dravyamAM - jIvadravya ane pudgala dravya kriyAzIla che, bAkInAM cAra dravyo niSkriya che. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 94
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha dravyamAM - dharmAstikAya, adharmAstikAya ane jIvAstikAyanA pradezo asaMkhyAtA che, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane kALanA pradezo anaMtA che. cha dravyamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya A pAMca dravyo pradezasamUhAtmaka hovAthI astikAya kahevAya che. jainadarzanamAM A paMcAstikAya atiprasiddha che. kALa dravya eka ja che tenA pradezono samUha bhego thato nathI mATe kALadravya astikAya nathI. cha dravyamAM AkAza dravya lokAloka vyApta che, bAkInAM pAMca dravyo lokavyApta che. - cha dravyo samasta jagatamAM eka samaye kevI rIte vyApIne rahe ? evI zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM bAlAvabodhakAre dRSTAMta ApyuM che ke - jevI rIte eka gadIANA pArAmAM auSadhanA prabhAvathI so diANA pramANa sonuM samAI jAya to paNa pArAnA vajanamAM vadhAro thato nathI tevI rIte dravyonI arUpitAnA kAraNe dravyo vizvamAM eka samaye eka sAmaTA vyApIne rahI zake che. dharmAstikAya: dharmAstikAya eTale gatinuM sahAyaka dravya. koIpaNa vastu eka sthAnathI bIjA sthAna para gamanAgamana kare te gatitatvanA mAdhyama dvArA ja thaI zake che. jema mAchalImAM taravAnI zakti svAbhAvika hoya che. chatAM te pANI vinA tarI zakatI nathI arthAt mAchalIne taravA mATe pANInI apekSA che, e ja rIte jIva ane pudgalamAM gamana karavAnI zakti svAbhAvika rahelI che paraMtu calanasvabhAvI dharmAstikAyanI sahAyatA vinA jIva ane pudgala svayaM gati karatA nathI. kriyAzIla evA jIva ane pudgalane gati kriyAmAM madada karanAra dharmAstikAya che. te eka akhaMDa dravya che, caudarAjaloka vyApta che, anAdianaMta, nitya, amUrta ane asaMkhyAta pradezono eka puMja che. adharmAstikAya : pratyeka vastunI sthiratAnuM kAraNa adharmAstikAya che. jo lokamAM adharmAstikAya nAmanuM dravya na hoya to jIva ane pudgalonI avirAmagati jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa upa
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAlu ja rahe, paraMtu gatinA virodhAbhAsI sthira svabhAvavALuM adharmAstikAya padArthone sthiratAmAM sahayoga kare che. jema uDatA pakSIne besavA mATe vRkSa, parvatanuM zikhara ke bhUmi sahAyaka thAya che tema sthiti kriyA pariNata jIvapugalamAM sthitvano svAbhAvika guNa-zakti che paraMtu jIva ane pulane sthira thavAmAM adharmAstikAya udAsInabhAvathI potAnA svabhAva anusAra sahAyaka bane che. adharmAstikAya eka akhaMDa dravya, saMpUrNa loka vyApta, anAdi - ananta, asaMkhyAta pradeza ane amUrta che. AkAzAstikAya ? jagatamAM rahelAM badhA dravyone AdhAranI apekSA hoya che. jema vRkSa, makAna vagere pRthvInA AdhAre rahelA che tema jIva ane pudgalone AdhAra ane avakAza Ape te AkAza "vAdinakSai viza:" avagAha = jagyA ApavAnI kSamatA. AkAza be prakAranuM - lokAkAza ane alokAkAza. je AkAzakhaMDamAM dharma, adharma, pudgala, kALa ane jIva A pAMcadravyo che te lokAkAza. tenAthI viparIta arthAt je AkAzakhaMDamAM A pAMca dravyo nathI te alokAkAza. AkAzAstikAya te eka akhaMDa dravya, sarvatra = lokAlokavyApta, anAdi-anaMta amUrta ane jagyA ApavAnA svabhAvavALuM che. pulAstikAya ? vRd + antu A be dhAtumAMthI pugala zabdanI siddhi thAya che. pRd = bharAI javuM, anna = ogaLI javuM tethI pudgalo pUraNa, galana svabhAvavALA kahyAM che. jemAM pUraNa = ekI bhAva ane galana = pRthabhAva hoya te pudgala. "pUranti natti 2 punA." ! dazyamAna saMpUrNa jagata pudgalamaya che. jIvanI jeTalI paNa pravRttio hoya che te pudgalanI sahAyatAthI ja thAya che. pudgaladravya mUrti che tethI tattvArthasUtra anusAra tenI paribhASA che ke "arasAndhavarNavatta. putti: | (adhyAya - 5, sU. 23) arthAt jemAM sparza, rasa, gaMdha ane varNa hoya che te pagalAstikAya kahevAya. navatatva prakaraNa bAlAvabodha
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. pudgala dravyanA vizeSa paryAyo yAne bhinna bhinna avasthAo A pramANe saddadhayAra - ujjoya, pabhA chAyA tavo i vA / vannamaMdharasALAsA, puAtAnuM tu lALa || (utta.sUtra. 7. 28, T. 12) zabda = dhvanirUpa pariNata pudgalo te zabda. A zabdanA be prakAra che. prAyogika ane vaisasika. koI prayatna dvArA utpanna thato zabda te prAyogika. jemake - mukhanI havA dvArA vagADAto zaMkha, baMsarI vageremAMthI nIkaLato avAja te prAyogika zabda. svAbhAvikapaNe utpanna thato avAja jemake meghagarjanA te vairusikazabda. zabdanA bIjI rIte paNa traNa prakAra che. ajIvazabda ane mizrazabda. jIvazabda, aMdhakAra= gADha kALA varNanA pudgalothI niSpanna thato tama te aMdhakAra kahevAya che. te prakAzano virodhI ane paudgalika che. udyota= caMdra, candrakAntamaNi AdinA zItalaprakAza ne udyota kahevAya che. prabhA = prakAzarUpa pudgalomAMthI nIkaLato Acho Acho prakAza tene prabhA kahe che. jemake ratnomAMthI nIkaLatAM razmi te ratnonI prabhA kahevAya che. chAyA - pratibiMba ne chAyA kahevAya che. prakAza upara AvaraNa AvavAthI je paDachAyo athavA pratibiMba paDe tene chAyA kahe che. varNa Atapa= je svayaM uSNa nathI paraMtu temAMthI nIkaLatA prakAzanI uSNatA anubhavAya che te Atapa. jemake - sUryano prakAza. -- gaMdha = rasa = raMga ne varNa kahe che. te pAMca prakArano - kRSNavarNa, nIlavarNa, raktavarNa, pItavarNa ane zvetavarNa. gaMdha be prakAranI sugaMdha ane durgaMdha. rasa pAMca prakAranA - tiktarasa, kaTurasa, Amlasa, kaSAya rasa ane madhu2sa. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 65
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ sparza = sparza ATha prakAranA - karkazasparza, mRdusparza, gurusparza, laghusparza, rukSasparza, snigdhasparza, uSNasparza ane zItasparza. A varNa, gaMdha, rasa ane sparza paulika che. pudgalAstikAyanA dravya anaMta che, cauda rAjalokavyApta, anAdi anaMta, ane mUrta arthAt varNa, gaMdha, rasa, sparza yukta che. kALadravya : "jyate nena ti zrAta:" | jenA dvArA paristhitinuM kalana = jJAna thAya che te kAla kahevAya che. kAla nAmanuM koI vAstavika dravya nathI paraMtu te anumeya che. anAgatasyAnutpatteH; utpannasya ca nAzataH / pradezapracayAbhAvAt kAle naivAstikAyatA / / bhaviSyakALa haju utpanna thayo nathI, bhUtakALa naSTa thaI cUkyo che ane kALa te vartamAna samayarUpa che. samayano vibhAga thaI zakato nathI tethI kALa apradeza che. pradezano samUha na hovAthI kALane astikAya paNa kahevAto nathI. jenAthI kALane jANI zakAya che tevAM kAryo dvArA paNa kAraNarUpa kALane oLakhAvatA tattvArthasUtramAM kALanuM lakSaNa - kALanA upakAro batAvyA che ke - vartanA pariNAma: kriyAparavAparatve venisya ' (adhyAya - 5, sUtra - 22) vartanA - sattA. koIpaNa samayamAM koIpaNa svarUpe dravyanuM TakI rahevuM te vanA. pariNAma - parivartana. arthAt navya, purANAdi avasthAonuM palaTAvuM. kriyA - ceSTA, gati. paravAparatva - pUrva ane pAzcAtya temaja yeSTha ane kaniSTha e prakArano je vyavahAra thAya che te paravAparatva che. Ama kAlanI upayogitA svayaM siddha thAya che. gati, sthiti, kriyA vagere jenA AdhAre nirdhArita thAya che te kALa dravya che. koI paNa kArya kALanI sahAyatA vinA asaMbhava che. evA anAdi-anaMta, amUrta kALanA vyAvahArika vibhAgo nIce pramANe che - navatattva prakaraNa bAlAvabodha 18
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ || || || || || | atisUkSma yAne avibhAjyakAla = eka samaya asaMkhyAta samaya = eka AvalikA 256 AvalikA = eka kSullaka bhava (ochAmAM ochuM AyuSya) 17.5 kSullakabhava = eka ucchavAsa-zvAsa (prANa) sAta prANa = eka sToka sAta sToka = eka lava 38.5 lava = eka ghaDI (24 miniTa) 77 lava (be ghaDI) = eka muhUrta 30 muhurta (70 ghaDI) == eka ahorAtra (divasa-rAta) 15 ahorAtra = eka pakSa (pakhavADIyuM) be pakSa = eka mAsa be mAsa = eka Rtu traNa Rtu (cha mAsa) = eka ayana be ayana = eka varSa pAMca varSa = eka yuga 84 lAkha varSa = eka pUrvAga 84 lAkha pUrvAga = eka pUrva asaMkhyAta varSa = eka palyopama 10 kroDAkoDI palyopama = eka sAgaropama 10 kroDAkoDI sAgaropama = eka avasarpiNI kALa 10 kroDAkoDI sAgaropama = eka utsarpiNI kALa 20 kroDAkoDI sAgaropamAM = eka kALacakra anaMta kALacakra = eka pudgalaparAvarta. ajIva astikAya ? tenA be prakAra - puttei = pulAstikAya, no putte = pudgalAstikAya na hoya te no pudgalAstikAyanA traNa bheda - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 19
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgalAstikAyanA cha prakAra A pramANe che (1) sUkSma - indriyothI agocara skaMdha, karmavargaNA, bhASAvargaNA. (2) sUkSmasUkSma - atyaMta sUkSma, avibhAjya aMza, paramANu (3) sUkSmabAdara je joI zakAya nahi paraMtu bAkInA cAra indriyagamya che te rasa, gaMdha, vAyu vagere (4) bAdara sUkSma taDako, dhummasa, prakAza vagere je joI zakAya paNa grahaNa na karI zakAya te (5) bAdara je alaga thaI pharI joDAI zake te pravAhI padArtha, tela, pANI, dUdha vagere - (6) bAdarabAdara je kaMdhanA TukaDA thayA pachI pharI maLe ke joDAya nahi te patthara, lAkaDI, mATI, kAca vagere. || ajIvatattvapUrNa | puNyatattva pUrvakAlamAM jIva dvArA mAnasika, vAcika ane kAyika zubha pravRttio dvArA je zubha karmano baMdha thAya che, te zubhakarmanuM je phaLa te puNya che. satkarmone puNya kahevAya che. te satkarmo jevAM ke nirAdhArane Azraya Apavo, bhUkhyAne bhojana ApavuM, bIjAnA hita sukhane vicAravuM, dIna du:khIne yathocita vastuonuM dAna ApavuM, dhArmika pravRttio, dharmakriyA temaja anuSThAna vagere karavAM, pIDitonA du:khamAM sahabhAgI thaI temane sahAya karavI vagere puNyabaMdharUpa kAryo che. - ---- puNyatattvamAM, udayamAM AvelI zubha prakRtionA phalasvarUpa prApta thatI zubha sAmagrIonuM varNana che. zubhayogathI utpanna thatAM puNyanuM phaLa jIva 42 prakAre bhogave che te A pramANe che vedanIyakarmanI eka prakRti zAtAvedanIya te puNya prakRti che. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 70
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. zAtAvedanIya : sukhAnubhUti. je sukhakAraka saMvedana te zAtAvedanIya AvuM sukhasaMvedana manuSyabhavamAM alpAMze ane devabhavamAM adhikAMze hoya che. 2. 3. 4. 5. 6 8. 6. devAnupUrvI : vigrahagati (bhavAMtara)thI jIvane je karma potAnA devayogya utpatti sthAnamAM laI jAya te devAnupUrvInAma. manuSyagati : je karmanA udayathI AtmA manuSya paryAyane prApta kare te manuSyagati nAma. 9. devAyuSya : je karmanA udayathI jIva devarUpamAM jIvana dhAraNa kare te devAyuSya. manuSyAyuSya : je karmanA udayathI jIva manuSyarUpamAM jIvana vyatIta kare te manuSyAyuSya. 11. tiryaMcAyuSya : je karmanA udayathI jIva tiryaMcanA avatArane dhAraNa kare te tiryaMcAyuSya. devagati : je karmanA udayathI AtmA devaparyAyane prApta kare te devagati nAma. manuSyAnupUrvI vigrahagatithI jIvane je karma manuSyayogya potAnA utpattisthAne laI jAya te manuSyAnupUrvInAma. paMcendriyajAti : je karmanA udayathI jIvane sparzana, rasana, ghrANa, cakSu ane zrotra e pAMca indriya prApta thAya tevA jIvono samUha te paMcendriyajAti, zarIra je zIrNa yAne kSaNakSaNamAM kSINa thavAno jeno svabhAva che te zarIra. tenAM pAMca prakAra che. 10. audArika zarI2 : je udAra arthAt sthUla pudgalothI baneluM hoya, jemAM asthi, mAMsa, rakta vagere saptadhAtuo hoya temaja je saDana-paDana vidhvaMsana svabhAvavALu hoya te audArika zarIra. sAmAnyathI manuSya ane tiryaMcane A zarIra hoya che. = vaikriya zarIra : jenA dvArA ekarUpa, anekarUpa, nAnuM-moTuM dRzya, adRzya Adi vividha kriyAo karI zakAya tathA maryA pachI je jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 71
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra ApoApa visarAla thaI jAya arthAtu kapUranI jema UDI jAya te vaikriya zarIra. tenA be prakAra che - (1) utpanna thatAMnI sAthe svAbhAvikapaNe je maLe te aupapAtika vaikriya zarIra. A deva ane nArakIne hoya che. (2) tapa Adi dvArA zakti vizeSathI prApta thatuM vaikriya te labdhipratyaya vaikriya zarIra. te manuSya ane tiryaMcane prApta thaI zake che. 12. AhAraka zarIra : caturdaza pUrvadhara muni potAnI zaMkAnuM nirAkaraNa karavA athavA tIrthakaranuM aizvarya jovA mATe labdhivizeSathI eka hAtha pramANa atyaMta jAjvalyamAna sphaTika samAna vizuddha je zarIra banAve te AhAraka zarIra. 13. taijasa zarIra : teja: pudgalothI niSpanna zarIra taijasa kahevAya che. A zarIra AhAra Adine pacAvavAnuM kAraNa tathA tejomaya tejovezyAnuM paNa kAraNa che. 14. kArpaNa zarIra : karma pudagalonuM baneluM zarIra te kArmaNa zarIra. AtmAnA pradeza sAthe lAgelA aSTakarmanA pudgalono samUha te kArmaNa zarIra. 15. audArika aMgopAMga : je karmanA udayathI audArikazarIra pariNata pudgalothI aMgopAMga bane te audArika aMgopAMga. 17. vaikriya aMgopAMga : je karmanA udayathI vaikriyazarIra pariNata pudgalothI aMgopAMga bane te vaikriya aMgopAMga. 17. AhAraka aMgopAMga : je karmanA udayathI AhArakazarIra pariNata pudgalothI aMgopAMga bane te AhAraka aMgopAMga. 18. vajaRSabhanArAca siMhanana : vaja = khIlI, RSabha = pATo, nArAca = markaTabaMdha. jemAM be lAMbA hADakAne majabUta joDANa thayeluM hoya te markaTabaMdha arthAt nArAca hoya tenI upara pATAnI jema goLa hADakuM vIMTaLAyeluM hoya te RSabha ane tenA madhyamAM vadhu majabUtAI mATe khIlInI jema eka hADakuM ArapAra gayeluM hoya te vaja. AvI asthisaMracanAne vajaRSabhanArAca saMghayaNa kahevAya che. 19. samacaturasasaMsthAna : sama=samAna, catur = cAra, asa=khUNA navatatva prakaraNa bAlAvabodha 72
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt je zarIranA cAre khUNA samAna hoya eTale ke padmAsane beThela vyaktinA jamaNA DhIMcaNathI DAbA khabhA sudhInuM ane DAbA DhIMcaNathI jamaNA khabhA sudhInuM aMtara tathA lalATathI Asana sudhInuM aMtara ane baMne jAnu vaccenuM aMtara samAna hoya te samacaturasasaMsthAna. 20. zubha varNa : je karmanA udayathI zarIrano raMga zubha hoya te zubhavarNanAma. 21. zubha gaMdha : je karmanA udayathI zarIramAM sugaMdha utpanna thAya te zubhagaMdhanAma. 22. zubha rasa : je karmanA udayathI zarIramAM zubha rasonI utpatti thAya te zubharasanAma. 23. zubha sparza : je karmanA udayathI zarIrano sparza zubhaMkara hoya te zubhasparzanAma. 24. zubha vihAyogati H je karmanA udayathI jIvanI cAla haMsa, gaja vagerenI jema prazasya bane te zubha vihAyogati. 25. agurulaghunAma : atizaya bhAre paNa nahi ane atizaya halakuM paNa nahi. jo ati bhAre hoya to hAlavA-cAlavAmAM takalIpha paDe ane atizaya haLavuM hoya to sthira na rahI zake. je karmanA udayathI samatolapaNuM jaLavAI rahe te agurulaghunAma. parAghAtanAma : je karmanA udayathI jIva zaktizALI baLavAnonI dRSTimAM paNa ajeya gaNAya arthAt koIthI parAbhava na pAme ane durgharSa virodhIone paNa parAjita karI zake te parAghAtanAma. 27. ucchavAsanAma : je karmanA udayathI jIvane zvAsocchavAsanI zakti prApta thAya. bahAranI havAne nAsikA dvArA aMdara levI te zvAsa ane zarIranI aMdaranI havA nAsikA dvArA bahAra kADhavI te ucchavAsa nAma. 28. Apa nAma : je karmanA udayathI jIvanuM zarIra anuSNa hoya 26. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 73
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMtu teno prakAza uSNa hoya, je bIjAne AtApa Ape te Atapa nAma. 29. udyota nAma : je karmanA udayathI jIvonuM zarIra uSNa sparzarahita arthAt zIta prakAzayukta hoya te udyota nAma. 30. nirmANa nAma : je karmanA udayathI zarIranA mastaka vagere aMgo ane AMgaLI vagere upAMgo zarIranA pratiniyata jagyAe goThavAI jAya te nirmANanAma. 31. tIrthaMkara nAma : je karmanA udayathI jIva tIrthaMka2 padane prApta kare ane aparimita aizvaryano bhoktA bane te tIrthaMkaranAma. 32. trasa nAma : je karmanA udayathI jIvane trasakAyanI prApti thAya te trasa arthAt taDakA vagere du:khothI trAsa pAme ane chAyA vagere sukhanA kAraNe gamanAgamana kare te trasa nAma. 33. bAdaranAma : je karmanA udayathI jIva bAdara arthAt sthUla pariNAmI bane che te bAdaranAma. 34. paryAptanAma : je karmanA udayathI jIva svayogya paryApti pUrNa karI zake che te paryAptanAma. 35. pratyekanAma : pratyeka eTale alaga-alaga, svataMtra. je karmanA udayathI ekeka jIvane ekeka zarIra hoya te pratyeka nAma. 36. sthira nAma : je karmanA udayathI zarIranA dAMta, asthi, mastaka, grIvA vagere avayavo sthira rahI zake te sthiranAma. 37. zubha nAma : je karmanA udayathI nAbhithI uparanA avayavo zubha hoya che te zubhanAma. je karmanA udayathI jIva cAhe anya prati upakAra kare athavA na paNa kare to paNa sarvajanane priya thAya te saubhAgyanAma. 38. saubhAgyanAma :. 39. susva2nAma : je karmanA udayathI jIvano avAja madhura, karNapriya ane sukhakArI hoya te susvaranAma. 40. Adeya nAma : Adeya = svIkArya. je karmanA udayathI jIvanuM vacana sarvamAnya hoya te AdeyanAma. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 74
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41. yaza: kIrtinAma : je karmanA udayathI saMsAramAM yaza ane kIrti phelAya te yazaHkIrtinAma. 42. uccagotra : zreSThakuLa. je karmanA udayathI jIva loka sanmAnita pratiSThita kuLane prApta kare te uccagotra. Ama 42 prakAranI puNya prakRtimAM vedanIyakarma, AyuSyakarma, nAmakarma ane gotrakarma ema cAra aghAtIkarmano samAveza thAya che te ahIM koSTakarUpe gaNAvI che. vedanIyakarma zAtAvedanIya AyuSyakarma nAmakarma devAyu manuSyAyu tiryaMcAyu gati jAti zarIra aMgopAMga saMghayaNa saMsthAna varNAdi AnupUrvI vihAyogati pratyekaprakRti trasadazakanI - 2 uccagotra 1 3 1 1 4 2 1 7 10 gotrakarma 37 // puNyatattvapUrNa // pApatattva atItakALamAM mana, vacana, kAyAnI azubha pravRtti dvArA baMdhAyela jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 75
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ azubhakarmanuM je phaLa te pApa. asatkarmone pApa kahevAya che. jIvahiMsA karavI, asatya bolavuM, saMgraha karavo, bIjAnAM chidro = doSa jovA, cADI cugalI karavI, rAga-dveSa karavA, mAyA-kapaTa karavAM, koInI niMdA karavI vagere pAparUpa kAryo che. pApatattvamAM asatkAryo dvArA prApta thatI azubha sAmagrIo eTale ke duHkhakara phaLonuM varNana che. azubhayogothI utpanna thatAM azubhakarmonuM phaLa jIva 82 prakAre bhogave che. te A pramANe che. jJAnAvaraNIya karma - jJAnane avarodha - AvaraNa karanAra karma. jevI rIte vAdaLAMothI DhaMkAyela sUryano prakAza saMpUrNarIte phelAto nathI, tevI rIte karmanA AvaraNathI AcchAdita AtmAno jJAnaprakAza pUrNa pragaTa thato nathI. te jJAnanuM AvaraNa pAMca prakAranuM che. 1. matijJAnAvaraNa : pAMca indriya ane mananI sahAyatAthI thavAvALuM jJAna te matijJAna. tene AvaraNa karanAra karma te matijJAnAvaraNa. zrutajJAnAvaraNa : zAstra sAMbhaLavAthI je jJAna thAya te zrutajJAna. te zrutane AvaraNa karanAra karma te zrutajJAnAvaraNa. avadhijJAnAvaraNa; indriyanI sahAyatA vinA maryAdita rUpI padArthonuM je jJAna thAya te avadhijJAna. A jJAnane DhAMkanAra karma te adhijJAnAvaraNa. mana:paryavajJAnAvaraNa : saMjJIpaMcendriya jIvonA manovargaNAnA pudgala arthAt manogatabhAvane jenA dvArA jANI zakAya te mana:paryavajJAna ane A jJAnane avarodha karanAra karma te manaHparyavajJAnAvaraNa. kevalajJAnAvaraNa : kevala = pratipUrNa. je anupameya che te kevalajJAna A jJAnane tirohita karanAra karma te kevalajJAnAvaraNa. 3. 4. 5. darzanAvaraNIya karma darzana = sAmAnyabodhane AvaraNa karanAra karma. AtmAne prameya padArthonA sAmAnyabodhamAM avarodha utpanna karanAra karma te darzanAvaraNa. jevI rIte rAjAne maLavA Atura hoya paNa dvArapALa tene aTakAve tevI rIte AtmAnI jovAnI zakti hovA chatAM jenA kAraNe AtmA zeya padArthone joI zakato nathI te darzanAvaraNIya karma. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 66
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ cakSudarzanAvaraNa : cakSu = AMkhanA mAdhyamathI thatA zeya dravyonA sAmAnya avabodhane AvaraNa karanAra cakSudarzanAvaraNa. acakSudarzanAvaraNa : cakSu sivAya bIjI indriyo ane mananA mAdhyama dvArA thatA padArthonA sAmAnyabodhane avarodha karanAra te acakSudarzanAvaraNa. 8. avadhidarzanAvaraNa : indriya ane mananI sahAyatA vinA rUpI padArthonA sAmAnyabodhane aTakAvanAra te avadhidarzanAvaraNa. kevaladarzanAvaraNa : samagradravyonA sAkSAt sAmAnyabodhane AvaraNa karanAra te kevaladarzanAvaraNa. darzanAvaraNIya karmanA udayathI nidrAno udaya thAya che. temAM taratamatAnA kAraNe pAMca prakAro che. 10. nidrA : sahelAIthI jAgI javAya te nidrA. 11. nidrAnidrA : ghaNA prayatnapUrvaka jAge arthAt sahelAIthI na jAge te nidrA-nidrA. 12. pracalA : beThAM beThAM ke UbhA UbhA UMgha Ave te pracalA. 13. pracalA pracalA : haratAM-pharatAM, hAlatAM-cAlatAM UMgha Ave te pracalA pracalA. 14. syAnagRddhi : divase ciMtaveluM kaThinakArya rAtre uMghamAM karI Ave to paNa potAne khabara na paDe evI je nidrA te sthAnaddhi nidrA. vedanIya karma - indriyajanya sukhaduHkhanuM vedana = anubhava karAve te vedanIya karma. A karmane madhulipta khagadhArA samAna kahyuM che. temAM madhurasa samAna je sukhakAraka saMvedana te zAtAvedanIya, jIllAbhedana samAna je duHkhakAraka saMvedana te azAtAvedanIya. 15. azAtAvedanIya : duHkhAnubhUti. indriyanA viSayonI aniSTa - apriya je anubhUti, duHkharUpa je vedanA te azAtAvedanIya. AvuM duHkha saMvedana tiryaMcamAM alpAMze ane narakamAM adhikAMze hoya che. mohanIya karma - jIva potAnA vAstavika svarUpa temaja hita-ahitane jANI na zake te mohanIya karma. tene madyapAna jevuM kahyuM che. jema madirAnA nazAmAM matta banela vyaktine vivekanuM bhAna rahetuM nathI tema jenA dvArA AtmA mohita thAya, vAstavika-avAstavikamAM muMjhAya te mohanIya karma. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanIyakarmanA mukhya be prakAro - (1) darzanamohanIya ane (2) cAritramohanIya darzanamohanIyanA traNa peTAvibhAgamAMthI eka mithyAtvamohanIya che. 16. mithyAtvamohanIya : sat vastumAM asat buddhi ane asatuM vastumAM sabuddhi te mithyAtva. tattvonA yathArtha svarUpanI zraddhA-rucIno abhAva tathA deva-guru ane dharmanI bAbatamAM khoTA khyAla te mithyAtvamohanIya. mohanIyano bIjo prakAra cAritra mohanIya che. tenA be bheda - kaSAya ane nokaSAya. jenA dvArA saMsAra vRddhi thAya, cittanA pariNAmo saMkSipta bane te kaSAya. A kaSAyanA 10 prakAra che. 17 thI 20. anaMtAnubaMdhI kaSAyaH je jIvane anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhramaNa karAve te anaMtAnubaMdhI kaSAya. tenA cAra bheda-krodha, mAna, mAyA, lobha. 21 thI 24. apratyAkhyAna kaSAya : jenA udayathI jIvane alpatyAgarUpa pratyAkhyAna karavAnI icchA paNa na jAge te apratyAkhyAna kaSAya. tenA cAra bheda - krodha, mAna, mAyA, lobha. 25 thI 28. pratyAkhyAna kaSAya : je sarva sAvaghanA tyAgarUpa pratyAkhyAnane aTakAve te pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya. tenA cAra bheda - krodha, mAna, mAyA, lobha. 29 thI 32. saMjvalana kaSAya : je alpAMze jalana pedA kare arthAt cittanI aMdara kaSAyanI pariNati thoDI hoya te saMjavalana kaSAya. tenA cAra bheda - krodha, mAna, mAyA, lobha. A cAreya kaSAyonA bhedone samajAvavA judI judI upamAo ApavAmAM AvI che. te A pramANe che. kaSAyanuM nAma krodha mAna mAyA lobha anaMtAnubaMdhI parvatamAM paDela pattharanA staMbha vAMsanI jaDa kiramajanA tirADa samAna samAna samAna raMga samAna navatatva prakaraNa bAlAvabodha 78
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ apratyAkhyAna taLAvamAM paDela hADakAnA staMbha gheTAnA TraMga gADAnA tirADa samAna khaMjana samAna pratyAkhyAna retImAM lITI kAjalanA samAna raMga samAna vAMsanI chAla haLadaranA samAna raMga samAna saMjvalana kaSAya samAna samAna lAkaDAnA staMbha gaumUtrikA samAna samAna pANImAM lITI netaranA staMbha samAna samAna anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnI pratyAkhyAnI saMjvalana sthiti guNano nAza jIvanaparyaMta narakati samyaktva dezivarati tiryaMcagati bAramAsa cAramAsa sarvavirati manuSyagati ardhamAsa (ekapakSa) yathAkhyAtacAritradevagati nokaSAya eTale jenA dvArA kaSAyo vadhu prajvalita bane te nokaSAya. 33. hAsyamohanIya : je karmanA udayathI kAraNa sahita athavA niSkAraNa hasavuM Ave te hAsyamohanIya. 34. ratimohanIya : je karmanA udayathI gamatA padArtho pratye rAga prIti utpanna thAya te ratimohanIya. gati 35. atimohanIya : je karmanA udayathI aNagamatA-apriya padArtho pratye aruci - udvega utpanna thAya te ati mohanIya. 36. bhayamohanIya : je karmanA udayathI sakAraNa ke akAraNa bhaya utpanna thAya te bhaya mohanIya 37. zokamohanIya : je karmanA udayathI iSTa vastuno viyoga thavAthI athavA niSprayojana mAthuM phUTe, nisAsA nAMkhe, udAsa banI jAya te zoka mohanIya. - 38. jugupsAmohanIya : je karmanA udayathI dhRNAspada padArthone joIne duguMchA = sUga utpanna thAya te jugupsA mohanIya. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 79
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39. puruSaveda : je karmanA udayathI puruSane strI sAthe bhoga bhogavavAnI icchA thAya te puruSaveda. 40. strIveda : je karmanA udayathI strIne puruSa sAthe viSayasukha bhogavavAnI icchA thAya te strIveda 41. napuMsakaveda : je karmanA udayathI puruSa ane strI baMne sAthe bhoga bhogavavAnI icchA thAya te napuMsakaveda. veda upamA jadhanya sthiti utkRSTa sthiti 1. puruSaveda tRNadAhasamAna aMtarmuhUrta 2. strIveda karISAgnisamAna(kousamAna) eka samaya sAdhika sAgara zatapRthakva pUrvoTi pRthakvAdhikadezottara so palya anaMtokAla 3.napuMsakaveda nagaradAhasamAna eka samaya AyuSyakarma - je karmanA udayathI jIva jIvana dhAraNa kare ane te pUrNa thatAM mRtyu pAme che te AyuSyakarma. A karma beDI samAna che. 42. narakAyuSya : je karmanA udayathI AtmA nArakarUpamAM jIvana dhAraNa kare te narakAyuSya. nAma karma - nAmakarmane citrakAra samAna kahyuM che. jevI rIte citrakAra anekavidha citro banAve che tevI rIte nAmakarma vividha prakAranA deva, manuSya vagerenA aneka citra-vicitra AkAronI racanA kare che. 43. tiryaMcagati : je karmanA udayathI AtmA tiryaMca paryAyane pAme che te tiryaMcagati nAma. 44. tiryaMcAnupUrvI : vigrahagatithI jIvane je karma tiryaMcayogya potAnA utpatti sthAnamAM laI jAya te tiryaMcAnupUrvI. 45. narakagati H je karmanA udayathI AtmA nAraka paryAyane pAme te narakagatinAma. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 80
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46. narakAnupUrvI : je karma jIvane vakragatithI nArakayogya utpatti sthAnamAM laI jAya te narakAnupUrvI. 47. ekendriyajAti : je karmanA udayathI jIvane phakta eka ja indriya yA ne sparzanendriya prApta thAya tevA jIvono samUha te ekendriyajAti. 48. beindriyajAti : je karmanA udayathI jIvane be indriyo arthAt sparzana ane rasanendriya prApta thAya tevA jIvono samUha te beindriyajAti. 49. te indriyajAti : je karmanA udayathI jIvane traNa indriyo sparzana, rasana ane dhrANendriya prApta thAya tevA jIvono samUha te te indriyajAti. 50. caurendriya jAti : je karmanA udayathI jIvane sparzana, rasana, prANa tathA cakSu A cAra indriyo prApta thAya tevA jIvono samUha te caurindriyajAti. 51. RSabhanArAca saMhanana : be hADakAne majabUta joDANa thayeluM hoya ane tenI upara pATAnI jema trIjuM hADakuM vIMTaLAyeluM hoya tevI asthi racanA hoya tene RSabha nArAja saMhanana kahevAya. para. nArAca saMhanana : jemAM baMne tarapha hADakAne majabUta joDANa hoya tevI asthi saMracanA te nArAca saMhanana. . 53. ardhanArA saMhanana : je racanAmAM hADakAnA joDANamAM eka tarapha markaTa baMdha hoya ane bIjI bAju khIlI hoya te ardhanArAcasaMhanana. 54. kIlikA saMhanana : jemAM hADakAnuM joDANa mAtra khIlIthI ja thayeluM hoya tevI asthiracanA te kIlikAsaMhanana. papa. sevArta saMvanana : jemAM be hADakAonI saMdhi mAtra sparza saMbaMdhathI joDAyelI hoya te sevArta saMhanana. kayA jIvone kayuM saMhanana hoya che ? saMjJI paMcendriya yAne garbhajamanuSya ane garbhajatiryaMcane cha saMhananuM hoya che. ekendriya, beindriya, te indriya, caurindriya ane asaMjJI paMcendriyane eka sevArta saMvanana hoya che. deva ane nArakane saMhanana hotAM nathI. jenadarzanamAM ttvanuM svarUpa 81
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayA saMhananavALo kaI gati prApta kare che ? jIvomAMthI vajaRSabhanArAcasaMghayaNavALA anuttaravimAnamAM to koI na2gatimAM jAya. RSabhanArAcasaMghayaNanA dhArakajIvomAMthI koI navapraiveyakamAM to koI chaThThI narakamAM jAya. nArAcasaMghayaNavALA koI jIva bAramA devalokathI navamA devaloka sudhImAM to koI pAMca naraka sudhI jAya. ardhanArAcasaMghayaNanA dhAraka jIvo koI AThamA ke sAtamA devaloka sudhImAM to koI cothI naraka sudhI jAya. koI mokSamAM, koI kIlikAsaMghayaNa dharAvanAramAMthI koI chaThThA ke pAMcamA devaloka sudhImAM to koI trIjI naraka sudhI jAya. sevArtasaMghayaNavALA jIvomAMthI koI cothAthI pahelA devalokasudhImAM ane koI bIjI ke pahelI naraka sudhI jAya. 58. 57. sAdi saMsthAna : je zarIramAM 56. nyagrodhaparimaMDala saMsthAna : nyagrodha = vaTavRkSa. tenI samAna je zarIramAM nAbhithI uparanAM avayavo pramANasara hoya ane nAbhithI nIcenAM avayavo apramANasara hoya te nyagrodhaparimaMDala saMsthAna. nIcenAM avayavo pramANasahita hoya ane uparanAM avayavo pramANahana hoya te sAdi saMsthAna. vAmana saMsthAna : jenA udayathI ThIMgaNApa, prApta thAya athavA je zarIramAM hAtha-paga Adi avayavo TUMkAM hoya ane pITha, hRdaya, udara vagere pramANayukta hoya te vAmanasaMsthAna. 59. kubja saMsthAna : jenA udayathI kUbaDApaNuM prApta thAya athavA je zarIramAM hAtha-paga Adi avayavo sapramANa hoya ane pITha, uMdara, hRdaya vagere hIna hoya te kubja saMsthAna. 60. huMDa saMsthAna je za2I2mAM sarva avayavo kaDhaMgA-beDoLa hoya te huMDa saMsthAna. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 82
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayA jIvone kayuM saMsthAna hoya che ? devo ane yugalika manuSyone eka samacaturasasaMsthAna hoya che. nArakI, pAMca sthAvara, traNa vikalendriya ane asaMjJIpaMcendriyane eka huMDasaMsthAna hoya che. saMjJI manuSya ane saMjJI tiryaMcane cha saMsthAnamAMthI game te hoya che. 61 thI 94. azubha varNa catuSka : je karmanA udayathI zarIramAM azubhavarNa, azubhagaMdha, azubharasa ane azubha sparzanI prApti thAya te azubhavarNa catuSka. upa. azubha vihAyogati : je karmanA udayathI jIvanI cAla UMTa, gadheDA Adi jevI azubha hoya, te azubha vihAyogati. ka6. upaghAtanAma : je karmanA udayathI jIva pote potAnA ja avayavo jevAke - paDajIbha, coradAMta, rasoLI vagerethI duHkhI thAya te upaghAta nAma. sthAvaranAma : je sthira rahe arthAt garamI vagere tApano parivAra karavA mATe gamanAgamana kriyAmAM je asamartha te sthAvara. 18. sUkSmanAma : je karmanA udayathI jIva sUkSma pariNAmI arthAt carmacakSuthI agrAhya bane te sUkSma nAma. 19. aparyApta nAma : je karmanA udayathI jIva svayogya paryApti pUrNa karavAmAM asamartha hoya te aparyApta nAma. 70. sAdhAraNa nAma : je karmanA udayathI anaMtajIvonuM eka ja zarIra hoya te sAdhAraNa nAma. 71. asthira nAma : je karmanA udayathI karNa, jIbha, bhramara Adi avayavo capala hoya te asthira nAma. 72. azubha nAma : je karmanA udayathI nAbhithI nIcenAM avayavo azubha hoya te. azubhanAma. 73. daurbhAgyanAma : je karmanA udayathI upakAra kare to paNa apriya bane te daurbhAgyanAma. jenadarzanamAM tattvanuM svarUpa 83
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74. duHsvara nAma : je karmanA udayathI jIvano avAja karkaza, sAMbhaLavAmAM apriya lAge te duHsvara nAma. 75. anAdeyanAma : je karmanA udayathI jIvanuM vacana samIcIna-pramANabhUta hovA chatAM mAnya na thAya te anAdeyanAma. 76. ayazanAma : je karmanA udayathI lokamAM apayaza - apakIrti maLe te ayaza nAma. gotra karma - A karmane kuMbhakAranI upamA ApI che. jevI rIte kuMbhakAra mAMgalika kAryanA hetubhUta uttama kalazAdi banAve che ane surA bharavA mATe ghaDo banAve che tevI rIte gotrakarma jIvane ucca athavA nIcakuLamAM janma Ape che. 77. nIca gotra : adhamakuLa. je karmanA udayathI jIvane niMdita, aprasiddha kuLa prApta thAya te nIca gotra. aMtarAya karma - rukAvaTa. aMtarAya karma bhaMDArI sadaza che. jevI rIte rAjAne dAna ApavAnI icchA hoya paraMtu bhaMDArI temAM rukAvaTa UbhI kare tema AtmAne prApta thayelI zaktiono upayoga karavAmAM aMtarAyakarma vighnaaDacaNa UbhI kare che. 78. dAnAntarAya : suyogya pAtra, dAtAnI icchA, dAnanI sAmagrI ane dAnathI thatA lAbhanuM jJAna A badhuM hovA chatAM jIva dAna na ApI zake te dAnAttarAya. 79. lAbhArAya : dAtAnI udAratA, deya vastunI upalabdhi, yAcakanI kuzaLatA hoya to paNa jenA kAraNe abhISTa vastunI prApti na thAya te lAbhAntarAya. 80. bhogAntarAya : bhoganAM sAdhano upalabdha hovA chatAM jenA kAraNe jIva bhogya padArthone bhogavI na zake te bhogAntarAya. upabhogAntarAya : sukha sAmagrI prApta hovA chatAM je kAraNathI jIva te sAmagrIno upabhoga na karI zake te upabhogAntarAya. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 84
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82. varyAntarAya : zaktizALI hovAchatAM jIva je kAraNe sAmarthya-zaktino upayoga na karI zake te varyAntarAya. Ama 82 prakAre bhogavatA pApanAM phaLomAM ghAtI-aghAtI karma svarUpa AThe karmano samAveza thaI jAya che. te koSTakarUpe A pramANe che. jJAnA varaNIya karma darzanA vedanIya varaNIya karma karma mohanIya AyuSya nAmakarma gotrakarma aMtarAya karma karma matijJAnAva darzana-4 azAtA- mithyAtvamoha narakAyu gati-2 nIcagotra dAnAnta zrutajJAnAva, nidrA-5 vedanIya kaSAya-17 jAti-4 lAbhAnta avadhijJAnA nokaSAya-9 saMghayaNa-5 bhogAnta mana:paryAvajJAnA saMsthAna-pa upabhogAnta kevalajJAnAva varNAdi-4 varyAnta AnupUrvI-2 vihAyogati-1 pratyekaprakRti-1 sthAvaradazaka-10 ne pApatattvapUrNa | Azravatattva jIva jenA udayane kAraNe zubha ke azubha anubhavo kare che, sukha-duHkha bhogave che tenA kAraNarUpa karma jenA kAraNe baMdhAya che te Azrava. 'AAvo mavahetu: cAt' AzravanA kAraNe jIva caturgatirUpa saMsAramAM bhame che mATe Azrava saMsAranuM kAraNa che. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ je je mAdhyamo dvArA karmara AtmadravyamAM ekatra thAya che te Azrava. mAsamantati sani pravitti ja neti matrava: | A Azrava pAMca che - indriya, kaSAya, avrata, yoga ane kriyAo. iMdiya kasAya avyaya jogA paMca cau paMca tinni kammA / kiriyAo paNavIsaM imAu tAo aNukkamaso / AzravanA mukhya pAMca prakAra che tenA peTA vibhAga 42 che te A pramANe - indriya pAMca, kaSAya cAra, avrata pAMca, yoga traNa, kriyA paccIsa. 1. indriya : - cetana - acetanamAM bheda utpanna karanAra cihnane indriya kahevAya che. jenI sahAyatAthI AtmA jJAna prApta karI zake arthAt jJAnanuM je sAdhana te indriya. indriya pAMca prakAranI che. - (1) jenAthI sparzanuM jJAna thAya te sparzendriya, (2) jenAthI svAdanuM jJAna thAya te rasendriya, (3) jenAthI gaMdhanuM jJAna thAya te dhrANendriya, (4) jenAthI rUpanuM jJAna thAya te cakSuindriya, (5). jenAthI zabdanuM jJAna thAya te zrotrendriya. A indriyonA mukhya be bheda che temAM - (1) je pudgalanI AkRti vizeSa te dravyandriya, (2) jANavAnI yogyatArUpa AtmAnI zakti te bhAvendriya. dravyandriyanA be bheda che. (1) indriyonI vizeSa AkAra racanA te nivRtti dravyandriya. (2) potapotAnA viSayane grahaNa karavAnI paulika zakti te upakaraNa dravyandriya. bhAvendriyanA be prakAra che (1) jJAnAvaraNIya Adi karmono kSayopazama thavA para viSayonuM jJAna karavAnI prApta thatI zakti vizeSa te labdhi bhAvendriya (2) A zakti vizeSa prApta thavA para viSayone jANavAnI AtmAnI je pravRtti te upayoga bhAvendriya. navatatva prakaraNa bAlAvabodha
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriyanA AkAra, viSayakSetra, jADAI, pahoLAI vagerenuM koSTaka nAma | bAhyAkAra viSayagrahaNanuM kSetra | indriyonI indriyonI | pahoLAI jADAI jaghanya utkRSTa sparzendriya vividha prakAra aMgulano | navayojana dUra | aMgulanA videhapramANa asaMkhyAtamAM rahelA padArthonA | asaMkhyAtamAM bhAga | sparzane anubhavI | bhAga jeTalI zake rasendriya | astrA jevo aMgulano | navayojana dUra | aMgulanA aMgulapRthatva asaMkhyAtamo. rahelA rasane asaMkhyAtamAM bhAga | anubhavI zake bhAga jeTalI dhrANendriya | atimuktaka aMgulano | navayojana dUrathI | aMgulanA AtmAgulano phUla jevo | asaMkhyAtamo AvatI gaMdhane asaMkhyAtamAM asaMkhyAtamo bhAga | anubhavI zake )bhAga jeTalI, bhAga cakSurindriya masUranI dALa aMgulano | sAdhika lakSayojana aMgulanA |AtmAgulano saMkhyAtamo dUrathI aprakAzita asaMkhyAtamAM asaMkhyAtamo padArthone joI zake bhAga jeTalI | bhAga prakAzita padArthosUrya vagerene 21 lAkha, 24 hajAra, para7 yojana dUrathI paNa joI zake che. zrotrendriya | kadaMba puSpa aMgulano bAra yojana dUrathI aMgulanA AtmAgulano jevo | asaMkhyAtamo AvelA zabda |asaMkhyAtamAM asaMkhyAtamo bhAga | sAMbhaLI zake che. bhAga jeTalI bhAga (AtmAMgulathI samajavuM) bhAga jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAdikAlIna adhyavasAyanA saMskArathI indriyo prAyaH aprazasta yogamAM pravartatI hoya che mATe te Azrava che. 2. kaSAya : jenAthI jIvanA zuddha adhyavasAyamAM malinatA Ave te kaSAya. sAmAnyataH jIvonA pariNAmo saMkliSTa thavAthI krodhAdi cAra kaSAya utpanna thAya che. krodha, mAna, mAyA ane lobha. A cArene eka zabdamAM kaSAya kahevAya che. A kaSAyanAM kAraNo prAyaH aprazasta hoya che tethI kaSAyo Azrava che. 3. avrata : vratano abhAva te avrata. krUratA, dAMbhikatA (rahasya), viSayavAMchA, bIjAnuM laI levAnI vRtti, mUrchA, AvI manovRttionA kAraNe jIva hiMsA, asatya, corI, kuzIla Adi je kAMI pApAcaraNa kare che te mahApApa rUpa hoya che. A pApone jainadarzananI paribhASAmAM prANAtipAta, mRSAvAda, adAttAdAna, maithuna ane parigraha kahyA che. A pApono tyAga na karavo te avrata che. enuM AcaraNa karavAthI, Adeza ApavAthI ke tenuM samarthana karavAthI AtmAmAM karmono praveza thAya che mATe te Azrava kahevAya che. 4. yoga : mana, vacana, kAyA dvArA thatI ceSTA athavA prayatna te yoga, kriyAtmaka rUpe thato AtmAno vyApAra = prayatnane yoga kahevAya che. te yoganA mukhya traNa prakAra che. 1. manoyoga : manana abhimukha AtmAno mana dvArA thato vyApAra te manoyoga. tenA cAra prakAra che. (1) satya tarapha mananI je pravRtti te satyamanoyoga, (2) asatya taraphI mananI je pravRtti te asatya manoyoga, (3) kAMIka satya, kAMIka asatya taraphI mananI je mizra pravRtti te mizra manoyoga, (4) vyavahAramAM je pramANabhUta gaNAtuM hoya te taraphI mananI je pravRtti te vyavahA2manoyoga. 2. vacanayoga : bhASA dvArA thato AtmAno je vyApAra te vacanayoga. tenA cAra prakAra (1) satyanA viSayamAM thatI vacananI pravRtti te navatattva prakaraNa bAlAvabodha 88
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ satyavacanayoga. (2) asatyanA viSayamAM thatI vacananI pravRtti te asatya vacanayoga, (3) satya-asatyanA mizra aMzomAM thatI vacananI pravRtti te mizra vacanayoga, (4) lokamAM je ucita gaNAtuM hoya tevI vacananI pravRtti te vyavahAravacanayoga. 3. kAyayoga : zarIranI pravRtti dvArA AtmAno je vyApAra te kAyayoga. tenA sAta bheda che. (1) manuSya ane tiryaMca zarIra paryApti pUrNa karyA pachInA samayathI jIvanaparyata zArIrika je kriyAo kare te audArikakAyayoga. (2) manuSya ane tiryaMcanA jIvo jyAM sudhI zarIra paryApti zarIranuM baMdhAraNa pUrNa karatA nathI tyAM sudhI kArpaNa ane audArika ema mizrakAyayoga hoya che. (3) deva ane nArakIne zarIraracanA pUrNa thayA bAda zArIrika je kriyAo thAya che te vikriyakAyayoga, (4) naraka ane devagatine prApta thayela jIvane aparyAptAvasthAmAM kArpaNa ane vaikriyamizrakAyayoga hoya che. (5) viziSTa labdhivaMta muni AhArakazarIranI saMracanA pUrNa karyA bAda je kriyA kare tene AhArakakAyayoga kahevAya, () AhArakazarIranA visarjana samaye audArika ane AhArakamizrakAyayoga hoya che. (7) vigrahagatimAM jIva je samaye AhAra grahaNa nathI karato te samaye tene kArmaNakAyayoga hoya che. 5. kriyA : kriyA eTale kArya. koI kriyA zArIrika pravRttirUpa hoya ke koI mAnasika rUpe thAya, to koI ajAgratatA asAvadhAnI pUrvaka mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane yoga dvArA thAya che. te kriyAnA 25 prakAra che. 1. kAyikI kriyA : kAyA dvArA thavAvALI kriyA te kAyikI kriyA. te be prakAranI che. (1) sAvadyayogothI yukta jIva je pravRtti kare te anuparatakAyikI kriyA, (2) sAvadyayogothI virata thayelo jIva upayoga rahita je pravRtti kare te anupayuktakAyikI kriyA. AdhikaraNikI kriyA : adhikaraNa eTale zastra, tenAthI niSpanna thatI kriyA te AdhikaraNikI kriyA. tenA be bheda che. (1) jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 89
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvanirmita hiMsAkArI sAdhanono saMyoga meLavavo te saMyojanAdhikaraNikI kriyA, (2) khaDga, bhAlA, charI, hiMsAkArI sAdhanonuM nirmANa karavuM te nivartanAdhikaraNikI kriyA. 3. prAdeSikI kriyA : dveSa athavA matsara bhAvathI thatI kriyA te prAdeSikI kriyA. cappu vagere 4. 7. 7. 8. 9. pAritApanikI kriyA H je prayatna dvArA svane ke parane pIDanaparitApa utpanna thAya te pAritApanikI kriyA. prANAtipAtikI kriyA : prANAtipAta eTale prANono vinAza. pote AtmahatyA kare ke bIjAne jAnathI mArI nAkhe te prANAtipAtikI kriyA. AraMbhikI kriyA : sAMsArikavyavahAra ane saMsAranA vyApAranA AraMbhathI thatI kriyA te AraMbhikI kriyA. pArigrahikI kriyA : dhana-dhAnyAdika nava prakAranI vastuno mamatvabhAve saMgraha karavo te parigraha. tenAthI niSpanna thatI kriyA te pArigrahiphI kriyA. mAyApratyayikI kriyA : chala karavuM, kapaTa karavuM, khoTI sAkSI bharavI ke anyane chetaravA ityAdi mAyAnA kAraNe thavAvALI kriyA te mAyApratyayikI kriyA. mithyAdarzanaprayikI kriyA : jinavacanamAM zraddhA na rAkhe athavA viparItazraddhArUpa mithyAdarzananA kAraNe thatI kriyA te mithyAdarzana pratyayikI kriyA. 10. apratyAkhyAnikI kriyA : virati, tyAga, niyama, vratanA abhAvathI lAgavAvALI kriyA te apratyAkhyAnikI kriyA. 11. dRSTikI kriyA : jIva ke ajIvane kutUhalatAthI ke rAga dRSTithI jove ke tenA vakhANa karavAthI je kriyA lAge te dRSTikI kriyA. 12. sRSTikI kriyA H jIva ke ajIva ne rAga pUrvaka sparza karavAthI je kriyA lAge te spaSTikI kriyA. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 90
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. prAyayikI kriyA : bIjAnI unnati joI rAga-dveSa karavAthI je kriyA lAge te prAtyayikI kriyA. 14. sAmaMtopanipAtikI kriyA: ghara, nATaka, sarakasa vagere jovA ghaNA loko bhegA thayA hoya tyAM potAnI vastunA vakhANa sAMbhaLI AnaMda pAme athavA sAcI-khoTI vAta lokone kahevAthI lAgatI kriyA te sAmaMtopanipAtikI athavA gorasa, dUdha, ghI, tela rasayukta padArthonA vAsaNa khullA rahI javAthI ghaNAM jIvono nAza thAya tenA dvArA je kriyA lAge te sAmaMtopanipAtikI kriyA. 15. nezastrikI kriyA : rAjAjJAthI hiMsAkArI sAdhano banAvavAthI je kriyA lAge athavA yaMtra dvArA kUvo vagere khodavAthI je kriyA lAge te nezastrikI kriyA. 17. svAhastikI kriyA : potAnA hAthe jIva hiMsA kare athavA zastra Adi dvArA jIvahiMsA kare te svAhastikI kriyA. 17. AjJApanikI kriyA : sattAbaLa ke vidyAbaLathI jIva ke ajIva upara AjJA karavI athavA jIva ke ajIvane Anayana eTaleke maMgAvavuM te AjJAnika kriyA. 18. vidAraNikI kriyA : sajIva ke nirjIvane phoDavA, phADavA ke - vidAravAthI je kriyA lAge te vidAraNikI kriyA. 19. anAbhogyanI kriyA ? bhUlathI ke upayoga na rahevAnA kAraNe avidhithI vastu levA-mUkavAthI je kriyA lAge te anAbhogyanI kriyA. 20. anavakAMkSikI kriyA : sva-para hitane vicAryA, samajyA vinA lokaviruddha AcaraNa= duSkRtya karavAthI lAgatI kriyA te anavakAMkSikI kriyA. 21. prAyogikI kriyA : mana, vacana, kAyAnA sAvaghavyApAro arthAt duSTa pravRttithI thatI kriyA te prAyogikI kriyA. 22. sAmudAyikI kriyA : je kriyA dvArA ghaNA loko bhegA maLI karmabaMdha kare te sAmudAyikI kriyA. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 91
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23. premapratyayikI kriyA : mAyA ke lobha dvArA bIjAne rAga upajAvanArAM vacano kahevAthI je kriyA lAge te premapratyayikI kriyA. karma 24. aSikI kriyA : krodha ke mAnapUrvaka bIjAne dveSa utpanna thAya tevuM kArya karavuM te kreSikI kriyA. 25. iryApathikI kriyA : yatanA yAne upayogapUrvaka cAlatA-pharatAM je kriyA lAge te iryApathikI kriyA. A paccIsa kriyAo karmabaMdhamAM kAraNabhUta che mATe te Azrava che. Azrava eTale AtmAmAM karmanuM Agamana. te karmapraveza yoga ane kaSAyajanya aneka prakAranI pravRttimAMthI kaI kaI pravRtti dvArA kayA karmano baMdha thAya che ane tenuM phaLa kevuM hoya tenuM varNana vistArathI ApavAmAM AvyuM che tene koSTakarUpe rajU karyuM che. 1. jJAnAvaraNIya 2. darzanAvaraNIya 3. vedanIya 1. azAtA vedanIya karmabaMdhanA kAraNo jJAna ke jJAnI pratye dveSa rAkhavo, tenI avahelanA ke anAdara karavo, virodha karavo, jJAna ke jJAnIno apalApa-niSedha karavo, koIne jJAnaprAptimAM vighna nAMkhavuM vagere.... tattva pratye ke tattvajJAnI pratye azraddhA rAkhavI arthAt darzana ke darzanInI upekSA, anAdara karavo, dveSabhAva rAkhavo, tenA avarNavAda bolavA vagere... anyane duHkha ApavuM, prahAra karavo, AkraMda karAvavuM, saMtApa Apavo, navatattva prakaraNa bAlAvabodha 92 vipAka (phaLa) ajJAnatA, prayatna karavA chatAM bhaNI na zake. mUDhatA, aMdhatva vagere pratikULa saMyogo, duHkhAnubhUti
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. zAtA vedanIya 4. mohanIya 1. darzana mohanIya 5. AyuSya 1. narakAyuSya 2. cAritra mohanIya viratidharane aMtarAya pADe, teno apalApa kare, dIna-garIbano upahAsa kare, pApajanya vividha krIDAmAM AnaMda pAme, guNo pratye irSyA, kharAba vyaktinI sobata, hitakara AcAronI niMdA kare tenA tarapha aNagamo rAkhe, mAyA-kapaTa, ThagavRtti, svadArA saMtoSa, kAmabhoganI tIvra abhilASA, parastrIgamana vagere. 2. tiryaMcAyuSa 3. manuSyAyuSa 4. vAyuSya zoka karAvavo, vilApa karAvavo, athavA pote-svayaM duHkha, kheda, paritApa, rudana vagere karavA, prANImAtra upara karuNAbhAva, asahAyane sAya karavI, supAtradAna ApavuM, koI paNa jIvane saMtApa-paritApadu:kha ApavA nahIM. arihaMta, siddha, vItarAga dharma, caturvidha saMghanI niMdA kare, dveSa buddhi rAkhe, kAgraha rAkhe, avarNavAda bole vagere..... sAnukULa saMyogo, sukhAnubhUti jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 93 satyadharma pratye aruci, samyaktva aprApti mahAAraMbha, vipulaparigraha, krUratApUrvaka nArakajanma0 jIvono ghAta kare, mAMsAhAra vagere dharmano khoTo upadeza Ape, chala-prapaMca tiryaMca-pazupaMkhIno bhava kare, jUThuM bole, khoTA tola-mApa rAkhe vagere.. viratinI aprApti alpa AraMbha, saraLasvabhAva, mRdutA, manuSyajanmanI prApti bIjA pratye adekhAI na kare vagere. rAga sahita saMyama pAlana, zrAvakavratonuM pAlana, bAlatapa=mithyA deva bhava
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. nAmakarma 1. azubhanAma 2. zubhanAma 3. tIrthaMkaranAma 7. gotrakarma 1. uccagotra 2. nIcagotra 8. aMtarAya dRSTionuM vivekarahita tapa, mokSanI abhilASA rahita kaSTa, du:kha sahana karavAM vagere. daMbhAcaraNa, vakratA, hiMsAdikare, dharmanA nAme corI kare, raheNI karaNI viSama rAkhe, khoTI sAkSI Ape vagere. manathI bIjAnuM hita icche, bhASAmAM ekarUpatA rAkhe, kAyAthI hiMsAdi na kare, anyane madada kare, khoTA jhaghaDA-vAda-vivAda na kare vagere... daDhazraddhA, vinayasaMpannatA, arihaMtasiddha-AcArya vagere vIsa sthAnakanuM ArAdhana, sAdharmika vatsalatA rAkhe vagere arihaMta vagerenI bhakti, zAstra pratye ruci, bIjAnA guNonI prazaMsA, garvatyAga vagere ATha mada - ahaMkAra kare, para niMdA ane svaprazaMsA kare, bIjAnA guNone chupAve doSo pragaTa karavA vagere dAna detAM aTakAve, bIjAne kAMI lAbha thato hoya temAM vighna nAMkhe, pAMce indriyanA viSayone bhogavavAmAM aMtarAya nAkhe, zubha kAryamAM Atmika zaktino upayoga na kare vagere navatattva prakaraNa bAlAvabodha 94 beDoLa zarIra, khoDakhAMpaNa, apayaza0 zarIra sauSThava, yazaHkIrti trailokyapUjyatA pratiSThita kuLanI prApti adhama-hIna kULanI prApti balInatA, sAmagrInI prApti na thAya athavA prApta sAmagrIno bhogavaTo na karI za
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramANe sAmAnyathI ATha karmanA AzravanuM svarUpa jANavuM. zubhakarmono Azrava te puNyatattva ane azubhakarmono Azrava te pApatattva. Ama puNyatattva ane pApatattvano AzravatattvamAM samAveza thato hovAthI koI sAtatattva paNa mAne che. // AzravatattvapUrNa // saMvaratattva AtmAmAM thatA karmapravezanuM jenA dvArA rUMdhana thAya te saMvara, arthAt Azravano nirodha te saMvara. saMvara AtmAnA zuddha pariNAma (adhyavasAya) rUpa che. 'saMpriyanta niSyante rmAragana mena bhAvena sa saMvara: / ' A saMvaranA 57 bheda daza yatidharma, bAra bhAvanA ane pAMca cAritra che. samii gutti parisaha jadhammo bhAvaNA caritANi / paNa ti duvIsa dasa bAra paMca bheehiM sagavannA / / 1. samiti : - pAMca samiti, traNa gupti, bAvIsa parISaha, - sAdhakanI samyak-vivekayukta pravRtti te samiti. zramaNane saMyamadharmanuM sucAru jatana thAya tevA prakAre jIvana nirvAhanI kriyAo goThavavI. A kriyAo jevI ke - cAlavuM, bolavuM, jIvana mATe Avazyaka vastuo meLavavI, vastuo sAvadhAnI pUrvaka levI, mUkavI, nirarthaka padArthono tyAga karavo vagere kriyAo sabhyapravRtti rUpe tyAre bane jyAre A pravRttio vivekapUrvaka karavAmAM Ave tyAre tene satpravRttirUpa samiti kahevAmAM Ave che. te pAMca prakAranI che. iryAsamiti : iryA = gamana. upayogapUrvaka cAlavuM te iryAsamiti. sAdhaka cAlatA samaye cittanI caMcaLatAno tyAga karI, cittane jJAnanA upayogamAM joDI, nIcI dRSTi rAkhI, sADAtraNa hAtha pramANa jamIna joIne vivekapUrvaka cAle tene iryAsamiti kahevAya. bhASAsamiti : bhASA yAne bolavuM. sAdhaka hita, mita, parimita, arthAt hitakAraka, pramANasara ane gaMbhIratAyukta vivekapUrvaka bhASA bole tene bhASAsamiti kahevAya. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 95
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ eSaNA samiti : eSaNA eTale grahaNa karavuM, meLavavuM. jainadarzanamAM sAdhakanA jIvananirvAhanI Avazyaka vastuo bhojana, vastra vagere prApta karavA mATenA viziSTa niyamo darzAvyA che te mujaba koIne paNa duHkha, pIDA pahoMcADyA vinA zuddha, sAttvika AhAra, vastra, pAtra vagere vivekapUrvaka grahaNa kare tene eSaNA samiti kahevAya. AdAna-nikSepa samiti : AdAna levuM ane nikSepa = mUkavuM. sAdhaka pAse vastra, pAtra, pustaka, Adi je kAMI upakaraNo che tene jIvonI hiMsA na thAya tema sArI rIte joIne, pramAjI vivekapUrvaka levA - rAkhavA tene AdAna nikSepa samiti kahevAya. pAriSThApanikA samiti : pariSThAna-tyAga karavo. nirjanasthAna arthAt jIva-jaMturahita jagyA joIne anAvazyaka padArtho eTale ke pheMkI devA yogya nirarthaka vastuono vivekapUrvaka tyAga karavo tene pAriSThApanikA samiti kahevAya. 2. guptiH | gupti = gopana, nigraha. mana, vacana, kAyAnI azubha pravRtti rokavI tenuM nAma gupti. gupti arthAt rakSaNa. aprazasta vicAra, vANI ane vartanamAM prayukta thatAM mana, vacana, kAyAnuM rakSaNa karavuM te gupti. tenA traNa prakAra che. managupti H aprazasta vicArono nigraha te manogupti. tenA traNa prakAra (1) manamAMthI duSTa vicAro kADhI nAkhavA arthAt zubhavicAronuM ciMtavana (2) manane sadA dharmadhyAnamAM lIna rAkhavuM (3) yoganirodhanI avasthAmAM AtmAmAM saMpUrNalInatA. vacanagupti H bolavAnI kriyAno nigraha te vacanagupti. tenA be prakAra (1) saMpUrNa mauna rAkhavuM, saMketa Adi paNa na karavA. (2) jarUra paDe tyAre mukha AcchAdita karI upayogapUrvaka pramANasara ane hitakAraka bolavuM. kAyaguptiH zArIrika kriyAono nigraha te kAyagupti. tenA be prakAra (1) upasarga Ave tyAre ane dhyAnAvasthA samaye zarIranI sthiratA. navatattva prakaraNa bAlAvabodha
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ra) sUtA ke jAgatAM koIpaNa zArIrika kriyA - kArya karatAM samaye zarIranuM niyamana karavuM. bhASAsamiti ane vacanaguptimAM taphAvata e che ke - sAvadyabhASAno saMpUrNa tyAga te bhASAsamiti. samitimAM satkAryamAM pravRtti mukhya hoya che. ane guptimAM nivRtti mukhya hoya che. tethI niravadya evA paNa vacanano tyAga te vacanagupti. 3. parISaha : cAre bAjuthI sahana karavuM parISaha. arthAt nirjarArthe svecchAe kaSTa sahana karavAM tene parISaha kahevAya. te parISaho bAvIsa che. 1. bhUkhane samabhAva pUrvaka sahana karavI te kSudhA parISaha. 2. tRSA-tarasane samabhAva pUrvaka sahana karavI te tRSA parISaha. 3. ThaMDI eTale zIta havAne zAMtabhAve sahana karavI te zIta parISaha. 4. AkuLa-vyAkuLa thayA vinA uSNatA-garamIne samabhAvapUrvaka sahana kare te uSNa parISaha 5. DAMsa-macchara vagere jIvonA upadravathI thatI pIDAne manamAM udvega rAkhyA vinA zAMtipUrvaka sahana kare te daMza-masaka parISaha. 6. acela yAne vastrarahita (jinakalpI) ane maryAdita - alpa vastradhAraNa karanAra (sthavara kalpI). vastra cAhe meluM, jUnuM ke navuM hoya to paNa manamAM dinatA ke harSa na kare te. acela parISaha 7. svIkArela cAritramAM manane udvigna karanAra koIpaNa paristhitine samabhAvapUrvaka sahana karavI te arati parISaha. 8. koI paNa sthaLe gamA-aNagamAno bhAva rAkhyA vinA kalpAnusAra vihAra karavo = vicaraNa karavuM te caryAparISaha. 9. strInA aMgopAMganA darzana ke sparzanamAM paNa viSayecchAne vaza na thAya, cittane samabhAvamAM rAkhe te strI parISaha. 10. zUnya ghara, smazAna vageremAM dhyAna-svAdhyAya Adi karatAM upasargathI bhaya pAmyA vinA zAMtithI sahana karIne te sthAnamAM sthira rahevuM te niSadyA parISaha. jenadarzanamAM tattvanuM svarUpa
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. sijjA = upAzraya, zayyA=zayanabhUmi. upAzraya anukULa ke pratikULa hoya athavA zayanasthAna UMcuM nIcuM hoya to samabhAva rAkhavo te zayyA parISaha 12. ajJAnIlokonA Akroza, zApa, kaThoravacana sAMbhaLe chatAM samabhAva rAkhe te Akroza parISaha 13. loko mAre ke vadha kare to paNa manamAM azubha bhAva na lAve kSamA rAkhe te vadha parISaha. 14. moTA kuLanA hovA chatAM loka lajjAne vaza thayA vinA ghara-ghara pharI mAdhukarI vRttithI bhikSA grahaNa karavI te yAcanA parISaha 15. yAcanA karatA AhAra Adi Avazyaka vastu na maLe to manamAM kheda dhAraNa na kare tathA vastu upalabdha hovA chatAM koIka na Ape to dveSabhAva na karavo te alAbha parISaha. 16. zarIramAM roga utpanna thAya to samabhAva pUrvaka sahana kare ane pratikA2nI paNa icchA na karI zAMta rahevuM te roga parISaha. 17. vihAramAM cAlatA samaye pagamAM kAMTo vAge athavA saMthArA (pathArI)mAM sUtA tRNa-ghAsa vagere cubhe (khUMce) to samabhAva rAkhavo te tRNasparza parISaha. 18. zarIra ke vastranA malane sahana karavo ane snAna ke upasnAnanI icchA paNa na karavI te mala parISaha. 19. potAno satkAra thAya tyAre manamAM rAjI na thavuM, sanmAna na thAya to kheda na karavo, bIjAno satkAra thato joI nArAja na thavuM. mAnaapamAnanA samaye rAgadveSathI para rahevuM te satkAra parISaha. 20. potAnI ghaNI buddhino garva nahi athavA alpabuddhino raMja nahi ane anyanI ghaNI buddhinI irSyA na karavI ke alpabuddhino upahAsa na karavo te prajJA parISaha 21. koI anyadarzanI ke kudarzanIvyakti sAdhakane cAritrathI bhraSTa karavA athavA potAnA matamAM bheLavavA mATe kahe ke tuM chetarAyo chuM, teM svIkArela dharma phUDo=khoTo che mATe tuM e dharma choDI de. A prakAranA navatattva prakaraNa bAlAvabodha 98
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAvacano sAMbhaLI je dharmabhraSTa na thAya te ajJAna parISaha. athavA ghaNo parizrama karavA chatAM eka zloka yAda na rahe ke Agamatattvone jANI na zake to paNa manamAM kheda dhAraNa na kare te ajJAna parISaha. 22. vizvamAM svargAdi paraloka nathI, dharma nathI, sarvajJa nathI kAraNa ke A badhuM pratyakSa dekhAtuM nathI A pramANe kuvacano sAMbhaLI samyaktvano nAza na thAya te samyakatvaparISaha athavA sarvajJa prarUpita Agama vacanonA sUkSmArthane na samajavAthI mativyAmoha utpanna na thAya te samyakatva parISaha. 4. yati dharma : zramaNa dharma. Avazyaka cUrNimAM zramaNa dharmanuM varNana karatA kSamA vagere dharmonI pahelA uttama zabda joDAyelo che tethI yati dharma eTale uttama dharma A dharma daza prakAranA che. 4 kSamA : kSAMti. krodha na karavo te kSamA. krodhanuM nimitta prApta thavA chatAM paNa sahanazIlatA rAkhavI te kSamA dharma. mArdava : mRdutA, komaLatA. mAnano tyAga te mArdava kuLa, rUpa, zrImaMtAI, sattA, pratiSThA vagerenA ahaMkArano tyAga karavo te mArdava dharma. ArjavaH RjutA, saraLatA, kuTilabhAva yAne mAyAno tyAga te Arjava dharma. mukti H nirlobhatA. AkAMkSAothI mukta thavuM arthAt lobhakaSAya upara vijaya prApta karavo te muktidharma. tapa : icchAo upara aMkuza lagAvavo te tapa. A tapa niyama ane abhigraharUpa hoya che. satya : yathArthavacana. saMyama : hiMsAdino tyAga karavo te saMyama. A saMyama sattara prakArano che - hiMsA, asatya, corI, abrahmacarya, parigraha A pAMca Azrava arthAt jenadarzanamAM tattvanuM svarUpa
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApakArI pravRttino tyAga, zrotrendriya, cakSundriya, ghrANendriya, rasanendriya, sparzendriya A pAMca indriyonA viSayonI AsaktinA parityAga rUpa indriyanigraha, cAra kaSAya upara vijaya meLavavo, jenA dvArA AtmA daMDAya che te mana-vacana-kAyA rUpa tridaMDano tyAga arthAt triyoganuM zubha pravartana te saMyama dharma. zauca : "zarmAva: zIvam - aMtaHkaraNanI pavitratA te zauca. ahIM bAlAvabodhakAre zauca zabdano "acaurya' evo artha karyo che te pArakA dravya pratyenA lobhanA tyAga arthamAM kahyo che. samavAyAMga sUtranI vRttimAM kahyuM che ke - "padravyane harI levAnI vRttino tyAga te zaucA che. 5 anyatra zauca zabda alobha arthamAM Avelo che.16 AkiMcanya : parigrahano parityAga. bAhya ane AtyaMtara parigraha arthAt zarIra Adi badhI ja vastuomAM mamatva-Asaktino tyAga te akiMcanatA dharma. brahmacarya : kAmabhogathI virati. kAmabhogane pradIpta karanAra pAMce indriyasukho upara vijaya prApta karavo te brahmacarya. 5. bhAvanA : eka viSaya upara vAraMvAra ciMtana te bhAvanA. adhyavasAyanI zuddhi ane sthiratA jaLavAI rahe te mATe saMsAranuM svarUpa, saMsAra sAthe AtmAno saMbaMdha, tenA kAraNe utpanna thatI mithyAtva AdinI kaluSitatA, tene dUra karavAnA upAyo vagerenuM ciMtana tenuM nAma bhAvanA. A bhAvanAonA satata abhyAsathI saMsAra pratye viraktabhAva jAge che. te bhAvanA bAra prakAranI che. anitya bhAvanA : saMsAramAM jeTalA bhautika padArtho che te anitya che. zarIra, yauvana, rU5, saMpatti A badhA vijaLInI camaka jevA kSaNabhaMgura che. Ama padArtha pratyenA mamatvabhAvano tyAga karI saMsAranA vAstavika svarUpanuM ciMtana karavuM e. anityabhAvanA. azaraNa bhAvanA : duHkha athavA mRtyu jyAre Ave tyAre te jAte ja navatattva prakaraNa bAlAvabodha 100
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhogavavAnuM che. koI samartha vyakti paNa koIne temAMthI bacAvI zake tema nathI. Ama azaraNatAnuM anuciMtana karavuM te azaraNa bhAvanA. saMsAra bhAvanA : eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM, eka gatimAMthI bIjI gatimAM paribhramaNa karavuM te saMsAra che. A saMsAra AnaMda-zoka, sukhaduHkha Adi vicitratAothI bharelo che. Aje je priyajana che te koIka bhavamAM apriya haze ke thaze ane Aje je apriyajana che te koI bhavamAM priyajana haze ke thaze. saMsAranA AvA vicitra svarUpanuM ciMtana te saMsAra bhAvanA. ekatva bhAvanA : huM ekalo chuM, ekalo janmyo chuM, ekalo maravAno chuM, mArA saMcita karmanAM phaLa rUpa sukha-du:kha mAre ekalAe ja bhogavavAnAM che, huM koIno nathI, koI mArA nathI A prakAranuM ciMtana karavuM te ekatvabhAvanA. anyatva bhAvanA : AtmA bhinna che ane zarIra bhinna che. kAraNa ke AtmA caitanyasvarUpa che ane zarIra jaDa che. bAhyapadArthomAMthI mArApaNuM arthAt AtmabhAva dUra karavo. AtmA ane anAtmAne vivekathI bhinna samajavA te anyatvabhAvanA. aci bhAvanA : saDavuM, gaLavuM jeno svabhAva che tevA A zarIranA baMdhAraNa, svabhAva ane sthitino vicAra karavo joIe ke uparathI suMdara dekhAtuM A zarIra jenA vaDe nirmita thayuM che te lohI, mAMsa, rasa vagere saptadhAtu keTalI apavitra, jugupsanIya ane dhRNita che. A rIte zarIranI azucitAnuM ciMtana karavuM te azucibhAvanA. AzravabhAvanA : nirmaLa ane cidAnaMdasvarUpa evo AtmA aSTavidha karmonA saMgathI azuddha banyo che. AtmAmAM karmo jenA dvArA Ave che te Azrava. A Azrava dvArono vicAra karavo te Azrava bhAvanA. saMvarabhAvanA : caitanyasvarUpa evo AtmA potAnI nirmalatAne DhAMkanAra, kaluSita karanAra mithyAtva Adi Azravone kaI rIte dUra karI zakAya ? navA AvatA karmone kevI rIte aTakAvI zakAya ? teno vicAra, manana karavuM te saMvara bhAvanA. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 101
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarA bhAvanA pUrvakAlamAM baMdhAyelA karmone jarjarita karavAnA upAyonuM ciMtavana karavuM. baMdhAtA ke baMdhAyelA karmone toDanAruM mahattama paribaLa tapa che. te tapano vicAra karavo te nirjarA bhAvanA. dharma bhAvanA : 'dhArAvuM dharma ucyate / ' durgatimAM paDatA jIvone je dhAraNa kare te dharma che. jenAthI badhA jIvonuM kalyANa thaI zake evo dharma AptapuruSoe prakAzyo che AvA dharmanA zuddha svarUpanuM manana karavuM te dharma bhAvanA. loka bhAvanA : A loka jIva, ajIva Adi SaDUdravyamaya che. dareka dravyo utpatti, sthiti ane dhrauvyAtmaka hovAthI loka nityAnitya che. AvA lokanA svarUpane samajI tenuM ciMtana karavuM te loka bhAvanA. bodhi durlabha bhAvanA H samyagdarzanane bodhidurlabha kahevAya che. bodhi=samyaktvanI prApti thavI ja durlabha che. jevI rIte samudramAM ratnanI prApti durlabha che tevI rIte bhavasamudramAM bodhinI prApti durlabha che. A bodhi prApta karavAnA upAyonuM anuciMtana karavuM te bodhi durlabha bhAvanA. A bhAvanAnA svarUpane jANyA pachI tadanusAra AcaraNa karavAthI karmonuM saMvaraNa thAya che ane mana sthira bane che. 7. cAritra : viziSTaprakAranuM AcaraNa te cAritra. jinezvarabhagavaMtanI AjJA mujabanI caryA te cAritra. tenAM pAMca prakAra che. sAmAyika cAritra : jJAna, darzana ane cAritranI prApti ke samatvanI prApti te sAmAyika. tenA cAra prakAra (1) darzana (zraddhA)nI prApti te samyaktva sAmAyika. (2) samyajJAnanI prApti te zruta sAmAyika. (3) dezathI (aMzathI) viratinI prApti te dezavirati sAmAyika. (4) saMpUrNa viratinI prApti te sarvavirati sAmAyika. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 102
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvavirati sAmAyika cAritra be prakAranuM - (1) thoDo samaya saMpUrNa sAvaghayogono tyAga te i-rika sAmAyika cAritra (2) jiMdagI sudhI saMpUrNa sAvaghayogono tyAga te yAvatkathita sAmAyika cAritra. chedopasthApanIya cAritra : da + upasthApanA. cheda eTale pahelA jeTalA samayanI dIkSA pALI hoya tenI gaNatarI nahi karavAnI eTale pUrvaparyAyacheda ane upasthApanA eTale pharIthI mahAvratonuM AropaNa te chedopasthApanIya cAritra. tenA be prakAra - (1) itvarika sAmAyika cAritravALA sAdhu-sAdhvI ane tIrthAtaramAM saMkramaNa karatA yAvatkathita sAmAyika cAritravALAne je cheda-upasthApanA thAya che te niraticAra chedopasthApanA kahevAya che. (2) koIkavAra aticAranA kAraNe saMyamaparyAyano cheda karavAmAM Ave te sAticAra chedopasthApanA kahevAya. parihAravizuddha cAritra : parihAra eTale tapovizeSa. viziSTa vizuddhimaya AcAranuM pAlana te parihAravizuddhacAritra. A cAritramAM parihAratapane AdaranAra nava muniono samudAya hoya che temAM eka vAcanAcArya hoya che, ane bAkInA AThamAMthI cAra munio cha mahinA sudhI tapanI ArAdhanA kare ane bAkInA cAra temanI sevA kare che. tyArabAda bIjA cha mahinA sudhI sevA karanAra cAra munio tapanI ArAdhanA kare che. ane jeo tapa karatA hatA te sevA kare che. tapa karanArane nirvizamAnaka kahevAya che ane jemanuM tapa pUrNa thayuM che temane nirviSTakAyika kahevAya che. tyArabAda trIjA cha mahinA sudhI vAcanAcArya pote tapa kare che. bAkInA temanI sevA kare che. Ama aDhAra mahinA sudhI A tapasAdhanA cAle che. teonA tapanuM pramANa Rtu pramANe alaga-alaga hoya che. jenadarzanamAM tattvanuM svarUpa 103
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama kALa jaghanya madhyama utkRSTa 1. unALAmAM 2. ziyALAmAM 3. comAsAmAM eka upavAsa be upavAsa traNa upavAsa be upavAsa traNa upavAsa cAra upavAsa traNa upavAsa cAra upavAsa pAMca upavAsa A cAritra tIrthaMkara pAse athavA to pahelA jemaNe A cAritranI ArAdhanA karela hoya temanI pAse aMgIkAra karI zakAya che. sUkSma saMparA cAritra: saMparAya eTale kaSAya. je muninA bAdara kaSAya naSTa thaI cUkyA che, eka mAtra sUkSma lobharUpa kaSAyano udaya che tevA munionuM je cAritra te sUkSmasaMparAyacAritra. tenA be prakAra vizuddhamAnaka ane saMkilazya mAnaka. yathAkhyAtacAritra : jemAM kaSAyo udayamAna nathI hotA arthAtu kaSAyono upazama ke sarvathA kSaya hoya che tene yathAkhyAta cAritra kahe che. tenuM bIjuM nAma vitarAga cAritra paNa che. A cAritranA ArAdhakamuni be prakAranA che. (1) upazAMtakaSAyI ane (2) kSINakaSAyI. upazAMtakaSAyI muni te ja bhavamAM saMsArano aMta karI zakatA nathI. kSINakaSAyI muni te ja bhavamAM saMsAra paribhramaNano aMta kare che. saMvaratattvapUrNa nirjarAtatva nirjarA = jharavuM, jIrNa thavuM. AtmA sAthe baMdhAyelA karmapudgalono AMzika kSaya thavo te nirjarA. aneka janmothI AtmAmAM karma saMcita thayelA che, jenA kAraNe zuddha navatatva prakaraNa bAlAvabodha 104
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA paNa malina thaI gayo che. tapa dvArA AtmAnI malinatA dUra karI AMzika ujjavalatA prApta karI zakAya che mATe tapa e karma nirjarAnuM ananya kAraNa che. tapa eTale tapavuM. AcArya malayagirijIe kahyuM che ke - "je ATha karmane tapAve ane tene vinaSTa karavAmAM sakSama che te tapa kahevAya.' jenAthI pApakarma tape che, nAza pAme che te tA.17 tapanA mukhya be bheda che. (1) bAhya tapa (2) AtyaMtara tapa. (1) jemAM zArIrika kriyAnI mukhyatA che ane bIjA jene joI zake che, jANI zake che, AmajanatAmAM je tapa nAmathI prasiddha che te bAhyatama kahevAya (2) AMtarikavRttione je tapAve, parizuddha kare te AtyaMtaratapa. AtmazuddhinA aMtaraMga kAraNarUpa A tapa mana sAthe ghaniSTha saMbaMdha dharAve che mATe te AtyaMtaratapa kahevAya che. A bAhya-AtyaMtara tapa rUpa bAra prakriyAo dvArA sAdhya thatI nirjarA bAra prakAranI che. bAhyatA : aNasaNamUNoariA vittIsaMkhnevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoI / / 1. anazana : AhArano tyAga. na kazanam yatra ti anazanam | azana arthAtu cAra ke traNa prakAranA AhArano tyAga karavo te anazana. tenA be prakAra che. (1) alpakALa sudhI AhArano tyAga karavo. jemAM nizcita samaya mATe AhAra Adino tyAga karavAmAM Ave te i-rika anazana. ahIM bAlAvabodhakAre upavAsamAM keTalA prakAranuM pANI pI zakAya tenuM nidarzana karyuM che. eka upavAsamAM navaprakAranA acetavANI kalpa (1) loTanuM dhovaNa, (2) zAka, dhAnya bAphIne osAveluM pANI, (3) cokhAnA dhovaNanuM pANI, (4) talanA dhovaNanuM pANI, (5) bhuMsAnuM dhovaNa, (6) javanuM nadarzanamAM tattvanuM svarUpa 105
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhovaNa, (7) osAmaNa, (8) chAzanI Acha, (9) zuddha ukALeluM pANI. A nava prakAranA pANImAMthI koIpaNa eka jAtanuM pANI pI zakAya. be upavAsa (chaThTha tapa)mAM talanA dhovaNathI laI ukALelA pANI sudhInA cha prakAramAMthI koI eka prakAranuM pANI kalpa. pahelA traNa varya che. traNa upavAsa (aThThamatapa)mAM osAmaNa, chAzanI Acha ane ukALeluM pANI ema traNa prakAranA pANImAMthI kalpa. aThThamatapathI vadhAre cAra Adi upavAsamAM eka mAtra ukALeluM pANI kahyuM che. (2) jemAM jIvanaparyata AhArano tyAga karavAmAM Ave te yAvatruthika anazana. 2. UNodarI : jemAM udara UbhuM rahe te UNodarI, arthAtu paryApta bhojanathI kaMIka ochuM jamavuM te UNodarI. tenA traNa bheda che. (1) vastra, pAtra Adi upakaraNa yAne sAdhana sAmagrInI maryAdA karavI eTale ke AvazyakatA ochI karavI te upakaraNa UNodarI. (2) jeTalA paNa khAdya-peya padArtho che tenI maryAdA karavI te bhaktapAna UNodarI. (3) AMtarika azubhavRttio eTale ke kaSAyo ochA karavA te bhAva UNodarI.18 3. vRtti saMkSepa : abhigraha pUrvaka AhAra Adi grahaNa karavAno niyama te vRttisaMkSepa. 4. rasaparityAga : dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa, sAkara A cha dravyone rasa kahe che. AmAMthI eka, be ke badhA rasanA tyAgane rasatyAga kahevAya. eTale ke svAda para vijaya prApta karavo te rasaparityAga che. 5. kAyakleza : kAyAne kaSTa ApavuM. viziSTa nirjarA mATe kezaluMcana, AtApanA, Asana Adi kAyika kaSTone sahana karI zarIra pratyenA mohabhAvane dUra karavo te kAyakaleza. 9. saMlInatA ? AtmAne parabhAvamAMthI haTAvI svabhAvamAM sthira karavo navatattva prakaraNa bAlAvabodha 106
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ te saMlInatA. tenA cAra prakAra. (1) indriyone tenA viSayothI haTAvI sva svarUpamAM lIna thavuM te indriya pratisaMlInatA. (2) kaSAyothI bacavA mATe krodha, mAna, mAyA, lobhanuM niyaMtraNa karavuM te kaSAya pratisaMlInatA. (3) mana, vacana, kAyAnI azubha pravRttine kAbUmAM rAkhavI te yogapratisaMlInatA. (4) vikArotpAdaka sthAnano tyAga te viviktacaryApratisaMlInatA. AtyaMtaratapa : pAyacchitaM viNao veyAvaccaM taheva sajjhAo 1 jhANaM ussaggo vi a abhiMtarao tavo hoi 11 1. prAyazcita : pAponuM zuddhIkaraNa. anucita kArya thaI javA para je prakriyA dvArA citta nirmaLa bane te prAyazcita. bhUlo ane paristhitine anulakSIne prAyazcitanA dasa prakAra batAvyA che. (1) je pApa jevA prakAre ryuM hoya te badhu yathAvat guru samakSa rajU karavuM te AlocanA. (2) thayela pApano pazcAttApa karI te pApothI nivRtta thaI puna: te pApa nahi AcaravA mATe jAgrata rahevuM te pratikramaNa. (3) jemAM guru samakSa AlocanA ane pAponuM parimArjana baMne hoya te tadubhaya. (4) ajANatAM doSita AhAra grahaNa karyo hoya ane pachI khabara paDatAM ja teno tyAga kare te viveka. (5) kAyotsarga dvArA je pApanI zuddhi thAya te vyutsarga. (6) lAgelA doSonI zuddhi mATe gurue darzAveluM tapa karavuM te tapa. (7) koI doSanA kAraNe cAritra paryAyanuM chedana karAya te cheda. (8) mULavrata bhaMga jevA aticAramAM pharIthI vratanI sthApanA karAve te mUla. (9) je aticAranA daMDa rUpe batAvela moTuM tapa pUrNa na thAya tyAMsudhI mahAvrata sthApavAmAM na Ave te anavasthApyu. (10) koI mahAdoSanI vizuddhi mATe gacchano tyAga karI ane sAdhuvezane choDI ugra tapazcaryA karI mahAna zAsanaprabhAvanA karyA bAda gaccha ane sAdhuvezanI prApti thAya te pArAMcika prAyazcita. A pramANe prAyazcita dvArA hRdaya saraLa ane AtmA zuddha bane che. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 107
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. vinaya : vinaya eTale namratA ane bahumAna. te vinayanA sAta prakAra (1) jJAnIno vinaya ane bhakti karavA te jJAna vinaya. (2) samyaktva upara zraddhA ane samyadraSTi jIvonuM bahumAna, stuti karavAM te darzana vinaya. (3) cAritrAtmAo prati satkAra-sanmAna rAkhavAM, sevA zuzruSA karavI te cAritra vinaya. (4) gurujano, vaDIlo pratye manane sadbhAvathI bhAvita rAkhavuM te manovinaya. (5) vaDIlo, guNavAno sAthe madhura saMbhASaNa karavuM, prazastavANIthI stuti karavI te vacana vinaya. (6) guNavaMta vyaktio, gurujanono Adara karavo temanI sAthe asabhya vyavahAra na karavo te kAryavinaya. (7) variSTha, pUjyajano sAthe ucita vyavahAra karavo, kRtajJatA dAkhavavI te upacAra vinaya. 3. vaiyAvRtya : sevA, parasparanI sahAya karavI. sevA karavA yogya sevya vyaktio dasa prakAranI che. AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, nUtanadIkSita, rogI, kula, gaNa, saMgha, ane sAdharmika A dasane jarUriyAta pramANe bhojana, pANI, Asana, zayyA, auSadha vagere pradAna karavAM, temanI zArIrika sevA karavI, sahAya karavI vagere kAryone vaiyAvRtya kahevAya. 4. svAdhyAya : sva adhyayana arthAt AtmakalyANakArI ciMtana. svAdhyAyane prazasta adhyayana=paThana paNa kahevAya che. tenA pAMca prakAra che. (1) gurumukhathI sUtra pATha levo ane sUtrArtha bhaNavo te vAcanA, (2) sUtrArthanuM anuciMtana karatAM jyAM zaMkA jAge tene dUra karavA gurune pUchavuM te pRcchanA. (3) zIkhela sUtrapAThanuM pharI pharI punarAvartana karavuM te parivartanA. (4) anuprekSA arthodghATana. vAcanA grahaNa karela sUtrapAThanA arthanuM UMDANapUrvaka ciMtana te anuprekSA. (5) dRSTAMtapUrvaka sUtra, dharmanuM rahasya bIjAne samajAvavuM te dharmakathA. = 5. dhyAna : eka lakSya para cittanI ekAgratA te dhyAna. tenA mukhya cAra bheda che. (1) ArttadhyAna : Arta pIDA, du:kha. aniSTa vastu prApta thavA para tenA viyoga mATe niraMtara ciMtA, iSTa vastune prApta karavAnI satata ciMtA, zArIrika-mAnasika rogone dUra karavAnI ciMtA, bhogonI tIvra lAlasA A badhAmAM cittanI je tanmayatA te ArttadhyAna. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 108
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) raudradhyAna : raudra=dUra. hiMsA karavAnI, jUThThuM bolavAnI, corI karavAnI ane haMmezA parigrahanA saMrakSaNa mATe cittamAM utpanna thatI krUratA te raudradhyAna. A baMne dhyAna saMsAra vRddhinAM kAraNa hovAthI nirjarAnA bhedomAM samAviSTa nathI. (3) dharmadhyAna : jenA dvArA Atmazuddhi thAya te dharma. temAM AtmAnuM sthirIkaraNa te dharmadhyAna. tenA cAra bheda che. (a) vItarAganI AjJA para dRDha AsthA rAkhI tenuM ciMtana karavuM te AjJAvicaya. (ba) apAya=doSa, rAga-dveSa apAya rUpa che tenAthI kaI rIte mukta thaI zakAya, doSonI vizuddhi kaI rIte thaI zake teno vicAra karavo te apAyavicaya. (ka) vipAka karmanuM phaLa. sukha-duHkhane karmanA phaLasvarUpe vicAravA te vipAkavicaya. (Da) cha dravyamaya cauda rAjalokanA svarUpanuM anuciMtana karavuM te saMsthAnavicaya. = = = (4) zukladhyAna : jenA dvArA AtmAnA adhyavasAyo atyaMta ujvala bane te zukladhyAna. tenA cAra bheda che (1) pRtha bheda, vitarka = zrutajJAna, savicAra = saMkramaNa. zrutajJAnanA AdhAre dravya, guNa, paryAyanuM ciMtana karatAM kyAreka dravya pa2 to kyAreka paryAya para ema ciMtana parAvRta thatuM rahe te pRthavitarkasavicAra. (2) ekatva abheda, avicAra aparivartana. zrutajJAna anusAra koI eka ja dravya 52 athavA tenI paryAya 52 sthi25Ne ciMtana karavuM te ekatvavitarka avicAra. (3) kevalajJAnI vItarAgAtmAne sUkSmakAyayoganI kriyA cAlu rahe che ane bAkInA badhA yogone rokI de che. te sUkSmakriyAapratipAtI. (4) vyuparata = viramI javuM. zvAsocchavAsarUpa sUkSmakriyA paNa jemAM samApta thaI jAya tathA Atmapradezo saMpUrNa niSkupa banI jAya te vyuparatakriyAanivRtti. 6. utsarga : utsarga yAne tyAga karavo. tenA be bheda (1) zarIranA mamatvano, Asaktino tyAga karavo, padArthonA saMgraha lobhano tyAga karavo, lolupatArahita parimitaAhAra karavo te dravyotsarga. (2) kaSAyone maMda ka2vA, rAga-dveSa ghaTADavA, karmabaMdhanAM kAraNo jANI teno parityAga karavo te bhAvotsarga. jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 109 ==
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarAnA mukhya be prakAra che. (1) sakAma = icchAsahita. jJAnapUrvaka, svecchAe tapa Adi kriyAo dvArA karmadalikone naSTa karavA te sakAma nirjarA. (2) akAma = icchA rahita-kAmanA rahita. ajJAnapUrvaka parAdhInapaNe anicchAe bhUkha, tarasa Adi du:kho sahana karavAM, ghora kaSTa sahana karavAM te akAmanirjarA. te nirjarAtattvapUrNa che baMdhatattva baMdha=baMdhana. AtmA ane karmaparamANuonuM je baMdhana te baMdha kahevAya. kASAyika vikRtithI AkarSita thatAM karmapudgalo ane Atmapradezono je saMbaMdha te baMdha kahevAya che. tenA cAra prakAra che 1. prakRti baMdha : prakRti=svabhAva. AtmA jyAre karmapudgalone grahaNa kare che tyAre te pugalo ekarUpa hoya che paraMtu baMdhasamaye te bhinnabhinna AtmaguNone rokavAnA svabhAvavALA thaI jAya che. tene prakRtibaMdha kahe che. je rIte vAta, pitta, kaphanAzaka vastuo dvArA nirmita modaka potAnA svabhAva anusAra vAyu, pitta, kaphano nAza kare che, tevI rIte AtmA dvArA gRhIta karmapudgalomAMthI koI AtmAnA jJAna, darzana AdinuM AcchAdana kare che to koI AtmAnA anaMta sAmarthyane dabAve che te prakRti baMdha. 2. sthitibaMdha : sthiti=samaya maryAdA. baMdhAyelA karmadaliko AtmAnI sAthe jeTalo samaya rahe te kAlanirdhAraNane sthitibaMdha kahe che. jema koI modaka eka saptAha, koI ekapakSa to koI mAsa sudhI sAro rahe che pachI vikRta thaI jAya che tema koI karma AtmA sAthe aMtarmuhUrta sadhI to koI vasa, trIsa ke sittera kroDAkroDI sAgaropama sudhI rahe che A kAlamaryAdA te sthitibaMdha. 3. anubhAgabaMdha : anubhAga=rasa. Atma pariNAmonI tIvratAmaMdatAne anurUpa karmabaMdhamAM tIvrarasa, maMdarasano je anubhava thAya tene anubhAgabaMdha kahe che. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 110
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevI rIte koI modakamAM madhurarasa, kaDavorasa, tIkhorasa hoya che temAM madhuratA, kaTutA Adi rasonI nyUnAdhikatA hoya che tema karmadalikomAM paNa adhyavasAyo anusAra zubhatva, azubhatva, tIvratA, maMdatAnuM tAratamya hoya che. A pramANe vividha prakAre tIvrarasa, maMdarasanI anubhUti te anubhAgabaMdha. 4. pradezabaMdha : pradeza=parimANa, jaththo. gRhIta karmapudgalonuM parimANa nakkI thAya te pradeza baMdha kahevAya. jema koI modaka so grAma, aDhIso grAmano to koI pAMcaso grAmano hoya arthAt koI nAno hoya to koI moTo hoya tevI rIte keTalAka karmamAM paramANuonI saMkhyA vadhu hoya to koImAM ochI hoya A pramANe bhinna-bhinna mApa-parimANanA dalikono baMdha thAya te pradezabaMdha. A pramANe prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza te karmabaMdhanI prakriyA che. temAM pratibaMdha ane pradezabaMdha yoganA kAraNe thAya che tathA sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha te kaSAyathI thAya che. karmanA mULabheda ATha che ane uttarabheda 158 che. pratyekakarmano bhinnabhinna svabhAva che, bhinna bhinna sthiti che, bhinna-bhinna guNono ghAta kare che. te A pramANe che. mULa uttarabheda svabhAva guNano ghAta sthiti abAdhAkAla jJAnAvaraNa 5 AMkhanA pATA jJAnaguNane samAna aTakAve jaghanya- 3000 varSa aMtarmuhUrta, utkRSTa-trIsa kroDAkoDI sAgara, jaghanya- 3000 varSa aMtarmuhUrta, utkRSTa-trIsa koDAkroDI sAgara. darzanAvaraNa 9 pratihArI samAna darzanaguNane aTakAve jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 111
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedanIya mohanIya AyuSya nAma madhulipta avyAbAdha jaghanya- 3000 varSa talavAranI sukhane roke bAra muhUrta, dhAra samAna utkRSTa-trIsa kroDAkroDI sAgara 28 madyapAna samAna samyaguzraddhA jaghanya- 7000 varSa aMtamuhUrta, cAritrane utkRSTa-sittera aTakAve kroDAkoDI sAgara 4 kArAgRha samAna avinAzI= jaghanya- nathI akSaya aMtamuhUrta, sthitine roke uSTa-netrIsa sAgara, 3 ke 103 citrakAra samAna arUpIguNane jaghanya- 2000 varSa AThamuhUrta, utkRSTa-vIsa kroDAkoDI sAgara kuMbhakAra samAna agurulaghu guNane jaghanya- 2000 varSa aTaka AThamuhUta, utkRSTa-vIsa kroDAkoDI sAgara 5 bhaMDArI samAna labdhi tathA jaghanya- 3000 varSa sAmarthyane aMtamuhUta, aTakAve utkRSTa-trIsa kroDAkoDI sAgara roke gotra aMtarAya 158 karmabaMdhanA bIjA paNa cAra prakAra batAvyA che1. spaSTa baMdhaH Atmapradezo sAthe karmayugalono je sparza thAya te spaSTa. jevI rIte sUkAvastra upara dhULanA rajakaNa lAge te dhRSTabaMdha. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 112
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 2. bahubaMdha : AtmA ane karma pudgalonuM joDANa te baddha. bhInAvastra upara dhULa lAgavA samAna baddhabaMdha. 3. nidhatta : AtmA ane karmono saghana saMbaMdha te nidhatta. telathI kharaDAyela vastra upara dhULa coMTavA samAna nidhattabaMdha. 4. nikAcita : AtmA ane karmono gADha saMbaMdha thavo. je karmanuM phaLa nizcitarUpathI bhogavAya te nikAcita temAM urtana, apavartana Adi parivartana thatuM nathI. goLa (pIgaLelo goLa) sAthe coMTelA rajakaNo samAna nikAcita baMdha. AtmA zuddha-nirmalatattva che. karmanA sAhacaryathI te malina bane che. A karma ane AtmAno saMbaMdha anAdithI che. tene samajAvavA suvarNa ane mATInA saMbaMdhanuM rUpaka ApyuM che ke - jema suvarNa agninA tApa vaDe mATIthI pRthak thaI vizuddha bane che tevI rIte zubha anuSThAnonA tApa dvArA AtmA karma sAthenA anAdikAlIna saMbaMdhane toDI paramavizuddha bane che. // baMdhatattvapUrNa | mokSatattva mokSa=mukti. AtmAnA parama vizuddha svarUpane mokSa kahevAya che. AtmA jyAre samyakdarzana, samyajJAna, samyakUcAritranI sAdhanA dvArA karmapudgalonA AvaraNane sarvathA naSTa karI de tathA rAga ane dveSa Adine dUra karI zuddha thaI jAya tyAre mokSa prApta kare che. mokSa e AtmAnI sat-citta- AnaMdanI avasthA che. mokSa prApta karavAnA cAra sAdhana yAne upAya che.19 (1) samyagdarzana = tattvonI yathArthazraddhA, tAttvika ruci. (2) samyAna svarUpane jANavuM. (3) samyakUcAritra (4) samyakRtapa = = tattvono yathArthaparibodha, padArthanA vAstavika yathArtha AcaraNa, Azravano nirodha karavo. icchAono nirodha. = jainadarzanamAM tattvanuM svarUpa 113
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA jJAna dvArA padArthone jANe che. darzanathI tenA upara zraddhA kare che. cAritrathI AvatAM karmone roke che ane tapa dvArA pUrvabaddha karmono AtyaMtika kSaya karI parizuddha avasthAne pAme che.20 mukta AtmAonA svarUpanuM varNana mokSatattvamAM karavAmAM AvyuM che. saMtapayaparuvaNayA davvapamANaM ca vittaphusaNA ya 1 kAlo a aMtaraM bhAga bhAve appAbahuM ceva / / 1. satpadaprarUpaNA dvAra : satpadaprarUpaNA eTale padArthonI vidyamAnatAnI sAbitI. duniyAmAM jeTalA ekapada vAcya padArtho che te vidyamAna che. jenuM nAma hoya te vidyamAna hoya che. je ekapadathI adhika pada vAcya che te sat hoya ane asat paNa hoya. mokSa e ekapada vAcya hovAthI vidyamAna che, paraMtu AkAzapuSpanI jema avidyamAna nathI. sat - 2. dravyapramANa dvAra H vidyamAna padArthonI saMkhyAno vicAra karavo te dravya pramANa. dravya eTale vastu evo artha thAya che. paraMtu A sthAne jIvadravyanuM zuddhasvarUpa arthAt siddhAtmAonI saMkhyA keTalI eno vicAra karavo. siddhAtmAo saMkhyAtmaka dRSTie anaMtA che. 3. kSetra dvAra : padArthonI AdhArabhUta jagyA te kSetra. kathita padArtha keTalI jagyA rokIne rahelo che teno vicAra te kSetra dvAra. siddhAtmAo keTalA kSetramAM rahelA che ? lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM eka siddha rahe che ane sarva siddha AtmAo paNa lokanA asaMkhyAtmAbhAgamAM vyApta che. eka siddhAtmA mATe je kSetrAvasthAna kahyuM te karatAM sarva siddhanuM kSetrAvasthAna saMkhyAtaguNa moTuM jANavuM. 4. sparzanA dvAra : padArtho dvArA spaSTa jagyAnI vicAraNA te sparzanAdvA2. siddha AtmAo keTalA AkAzapradeza sparze che ? siddhAtmA jeTalA AkAzapradezamAM rahelA che te sivAya cAre bAjuthI ekeka AkAza pradeza adhika sparzelo che. 5. kAladAra : dravyonI sthiti = kALamaryAdAno vicAra karavo te navatattva prakaraNa bAlAvabodha 114
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAladvAra. siddhAtmAo mokSamAM keTalo samaya raheze ? eka siddhAtmAnI apekSAe sAdi-anaMta (Adisahita-aMtarahita) ane sarva siddhAtmAonI apekSAe anAdi - anaMtakAla pramANa che. 9. aMtaradvAra : dravyone vivakSita paryAya naSTa thayA bAda pharI te paryAyanI prApti thAya te vyavadhAnane aMtara kahevAya che. siddhAtmAne vyavadhAna keTaluM ? siddhAtmAne siddhaparyAyamAMthI pharI cuta thavAnuM nathI. te punaHjanma nathI letA mATe siddhAtmAmAM aMtara nathI paraMtu utpattisamaya AzrI jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha mAsanuM vyavadhAna 7. bhAgadvAra : koI eka padArtha ane bIjA padArthonI vacce saMkhyAno taphAvata vicAravo te bhAgadvAra. siddhAtmAo sarva saMsArI jIvonI saMkhyAnA anaMtamA bhAge che. 8. bhAva dvAra : pathamika, audAyika, zAyika, lAyopathamika ane pariNAmika A pAMca bhAvamAMthI padArtha kyA bhAvamAM samAviSTa thAya che ? teno vicAra te bhAvadvAra. siddhAtmAne zAyika ane pariNAmika e be bhAva hoya che. 9. alpabahuvaidvAra : padArthanA bhedomAM paraspara saMkhyAnuM hInAdhikapaNuM = taphAvatanI vicAraNA te alpabahurgha dvAra. kayA siddhAtmA alpa che? kayA siddhAtmA vadhu che ? sarvathI alpa napuMsakaliMge siddha thayelA AtmA che, tenAthI strIliMge siddhAtmAo saMkhyAtaguNA che, tenAthI puruSaliMga siddhAtmAo saMkhyAtaguNa che. mArgaNA eTale zodhana. vastunA svarUpanuM anveSaNa. ahI mokSanA svarUpanI vicAraNA karatAM te mokSa kaI mArgaNAmAM hoya tenuM nidarzana A pramANe che. jenadarzanamAM tattvanuM svarUpa 115
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhya mArgaNA 1. gati 2. jAti 3. kAya 4. yoga 5. veda 7. kaSAya 7. jJAna 8. cAritra 9. darzana 10. lezyA 13. saMzI 14. AhAraka uttarabhedo narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati, devagati, ekendriya, beindriya, teindriya, caurendriya, paMcendriya pRthvIkAya, apkAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya, trasakAya manoyoga, vacanayoga, kAyayoga puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda krodha, mAna, mAyA, lobha 11. bhavya bhavya, abhavya. 12. samyaktva aupamika, kSAyopamika, kSAyika, mizra, sAsvAdAna, mithyAtva saMzI, asaMzI AhArI, aNNAhArI kayA bhedamAM mokSanI prApti thAya matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna kevalajJAna, matiajJAna, zrutaajJAna, vibhaMgajJAna sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAravizuddha, sUkSmasaM5rAya, yathAkhyAta, dezavirati, avirati cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana, kevaladarzana kevaladarzana kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, tejolezyA, padmalezyA, zuklalezyA. vitattva prakaraNa bAlAvabodha 117 manuSyagati paMcendriyajAti trasakAya nathI nathI nathI yathAkhyAtacAritra A mArgaNAnA cauda mukhyabhedonnA bAsaTha uttara bhedomAMthI mAtra dasa kAra ja mokSa prAptine yogya che. yoga, veda, kaSAya ane lezyA A cAra mukhya mArgaNA ke tenA 16 uttarabhedomAM mokSaprApti thatI nathI. // mokSatattvapUrNa nathI bhavya. kSAyikasamyaktva saMzI aNAhArI.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. bhate'NuogA caraNa 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. - TippaNa dhamma jIvA'jIvA ya bandho ya puNNa pAvAsssavo tahA / saMvaro nijjarA mokkho santee tahiyA nava / / saMkhANa - davvANaM / (vize. bhA. ga. 2281no uttarArdha) - (a) jIvAjIvAsravabandhasaMvaranirjarAmokSAstattvam / (ba) sarve ca te bhAvAzca sarvabhAvA jIvAjIvAzravabandhasaMvaranirjarA mokSAH / (uttarA adhya. 28, . 14) bhagavatI sUtra zataka yA baMdhAsavApAvA jIvAjIvA huMti vineyA / saMvara nijjara mukkho puNNaM huMti uvAe / / ( navatattvahI piDA pR. 15 ) / jJAnA''tmakaH sarvazubhAzubhakarttA sakarmaNA nAnA saMsArimuktA''khyo jIvaH prokto jinA''game / / - (tattvArthasUtra adhyayana 1/4) (prajJApanAsUtra 5. 1 maMgalagAthA - 2 ) vIriyaM uvaogo ya eyaM jIvassa lakkhaNaM / aThThavihA AtA paNNattA, taMjahA daviyA''tA, kasAyA''tA, jogayASStA, uvaoyA''tA, - (uttarA adhya. 28 . 11, (uttarArdha) NANA''tA, daMsaNA''tA, carittA''tA vIriyASStA / / guNa paccakkhattaNao, guNI vi jIvo ghaDo vva paccakhao / ghaDao vi gheppar3a guNI guNAbhittaggahaNao jamhA || (harzanazuddhi - 4 ) (laga. sUtra za. 12, 7.10) jenadarzanamAM tattvanuM svarUpa 117 7, 7. 10, sU. 257 (vize. bhA. mA. 1558 )
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. 11. 12, 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. khAyArAMgasUtra prathama zruta, adhya. 8, 32, sU. 202 tatra ca kSAyopazamikAH SaT - pagcendriyANi SaSThaM manaH / audayikAH krodhAdayazcatvAro mIlitA daza bhavanti / (uttarA bRhaddavRtti adhya. 35, pR. 570 ) evaM jIvaM jIvo saMsArI pANadhAraNANubhavo / siddho puNarajjIvo jIvaNapariNAmarahio tti / / (vize. mA. go. 2255 ) siddhANaM natthi deho na AukammaM na pANa joNIo / (7va viyAra pra929| gA. 48 pUrvArdha) uttamA khamA marddavaM ajjavaM muttI soyaM AkiMcaNattaNaM baMbhaceramiti / (khAva. yuu|i prati adhya. pR. 115) paradravyApahAramAlinyAbhAve (samavAyAMga vRtti sU. 143, pR. 121 ) savidho sAdhudhammo taMjathA sacco saMjamo tavo (cAo) - - alobha: zaucalakSaNaM zucibhAvaH zucikarma vA zaucam (tattvArthasUtra bhASya lA. 2, 5. 185) (a) tApayatyaSTaprakAraM karmeti tapaH (bhAva. niryu. gA. 788 TIDA) (ba) tapyate aNeNa pAvakammamiti tapo / (nizIthasUtra yuu|i gA. 45) tivihA omoyariyA paNNattA taMjahA - uvagaraNomoyariyA, bhattapANomoyariyA, bhAvomoyariyA / (ThAegasUtra 3. 3, sU. 182 ) nANaM ca daMsaNaM ceva caritaM ca tavo tahA / esa maggu ttipannatto jiNehiM varadaMsihiM / (utta2. sUtra adhya. 28 . 2 ) nANeNa jANar3a bhAve daMsaNeNa ya sahe / caritteNa nigiNhAi taveNa parisujjhaI / / - (uttarA . sUtra adhya. 28, gA. 35) navatattva prakaraNa bAlAvabodha 118
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAvabodhanuM bhASAtattva ane gadyanI samIkSA vikramanI paMdaramI sadIe gujarAtI sAhityano madhyakAla che. A samayanuM gurjara girAnuM gadya-padya sAhitya moTe bhAge prAta - apabhraMzabhASAnI chAMTavALuM che. gadyasAhityamAM te te viSayone anurUpa bhASA-zailI jovA maLe che. bhASA eTale abhivyakti. bhASA dvArA ApaNe prAcIna ke arvAcIna saMskRti, mAnavasamAjanA vyavahAra vinimaya vagere yathArtharUpe jANI zakIe chIe. prastuta bAlAvabodha graMtha tAvika che, tethI tenuM gadya paNa tattvapradhAna rahevAnuM, temAM kAvyatattvanI prAsAdikatA svAbhAvika rIte ochI jovA maLe che. tethI A bAlAvabodhanI bhASAne samajavA mATe temAM prayojAyelA vyAkaraNarUpo ane tenI zailIne samajavI joIe. padArthone samajAvatAM bAlAvabodhakAre prasaMge-prasaMge udAharaNo, upamA, samAsa, alaMkAro vagere dvArA tattvanuM sakSama tathA saraLarIte varNana karI, tAtvikagraMthanI zailI saraLa, rocaka ane pravAhI banAvI che. vibhaktinA arthamAM vaparAyela anuga tathA nAmayogI : '', 'hiM - karma vibhaktinA arthamAM : - jeha chUi jaTharAgni nAma kahIi - bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 119
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bhUmi bANa hUI jAtA kAMI rAkhaI nahIM - - saMsArI jIva hiM zarIra ji - nai' - karma vibhaktinA arthamAM : - loka nai dRSTigocara Avai - - jeha nai eka zarIri anaMtAjIva - i, iM, i karI - karaNa vibhaktinA arthamAM : - jeNai zubhakarmi jIva manuSyabhavi - - lUgaDuM telii cIgaTiluM malii bharAi - - jeNI zakti karI jIva bhASA - - AdhArii tribhuvanamAhiM jIva - - jIva hRi AnupUrbAidikaI karI - thika', "thikauM' - karaNa vibhaktinA arthamAM : - vaikriyapaNA thiku nirjIva pudgala - - jeha kulanA mahimA thiku nirdhana hUta - - darzanAvaraNI karmanA kSayopazama thikau zabda - tau - karaNa arthamAM : - upalakSaNa tau sadoSa vastu - - vaikriyapaNAM ta ivakra disiM - "bhaNI' mATenA arthamAM : - samaya samaya atikramamAM bhaNI pradeza rAzi - - jeTha bhaNI teha nai sarIri hADa, mAMsa - kAraNi', "kAraNa" - mATe nA arthamAM : - teha kAraNi tehanI jayaNA kIjai - - teha kAraNa pAnDI pramukha azubhAM - - teha kAraNa kou samAna strI veda - navatattva prakaraNa bAlAvabodha 120
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ tau' - apAdAna arthamAM : - nigodatau jIva nIsariuM - * - sAmAnyatau rUpiA vastu dekhAI - 'thikuM, 'thikauM' - apAdAna arthamAM - galai-alaga thAI skaMdha thiku - - manuSyagati ji thiku mokSa jAI - - jima bANa dhaNuSa thikale vichUTaluM - keTalIka kriyAo evI che ke jemAM apAdAna arthamAM eka karatAM vadhu anugo vaparAyA che : - anai saMsAra mAhi thika utkRSTauM - - vikalaeNndriya mAhiM thau mokSa na jAi - 'taNA', 'taNuM', "taNAM', 'taNau - saMbaMdhArthe : - karma taNA zubha azubha rasa - - siddhAMta taNA jANa gurU - - prakSepAhAra ji taNu parihAra huI - - AThakama taNI jaghanya abAdhA - - jIva hRi labdhi taNAi anusArii - - iMdrAdika taNAM bhayi nAsI - - upakAra taNauM ciMtana te - - vAcanAcArya taNauM pUchiuM uttara - - udaya yogyatA taNau aMtarakAla rU5 - - anaMta karma pradeza taNauM baMdha huI - u, "nai", "nauM - saMbaMdhArthe - nokaSAya navuM svarUpa kahai - - tima strI nau kAmabhilASa - bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 121
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vastu nau parigraha kIjai te - jIva nau nipAta hui tehai - aMgulanai asaMkhyAtamai bhAgi - - jaina siddhAMtanai anusAriU - hiM, hIM, hui - saMbaMdhArthe : - kevalI hUiM je yoga nirodhAvasthA - eka hUiM satkAra sanmAnapUjA - - pRthvI hUiM AdhArabhUta vikaleMdriya ihetuvAdikIsaMjJA chai 'i', 'iM' - adhikaraNa arthamAM : - lokanai aMti eka rAja - mithyAtva guNaThANai paNi Avai - AukhauM pUrI sarvArthasiddhiiM jAi - * yAvathika anezine eka ukAliyA 'mAhi', 'mAMhi' - adhikaraNa arthamAM : - mithyAtva mohanIya mAhi ji aMtarbhavai - - phArmaNa mAhi kAhI na sakai arUpa arUpa mAMhi samAi 'Agi', 'Agai', 'Agali', 'Agalii' - AgaLa arthamAM : zItoSNAdika Agi lAgA jANIi - mohanIyakarma Agai dasamai ji varNacatuSka Agali pApatattva mAhi - tathA je Alii ji dehI navau - 'upari', 'uparii', 'UpaharAM', 'UpahirahaM', 'UpalA', 'upilyA' - upara arthamAM - trIjai pAthaDai Upari thaI cihuM navatattva prakaraNa bAlAvabodha 122
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ - krodhAdika varSa upari rahai - - aThami uparii tapi anai - - tataH kramihi UpatarAM AvatAM - - anai upahirA AraNa ayyata - - nAbhi Upahira hAle hAtha - - jala taNA UpalA tala thiku - - upilyA 4 AkAza sthita chai - kanDai', "kanDali', "kanDaili - pAse, kane arthamAM : - je guru kahnai artha pUchIi - - kevalI kahnaI sadeha bhAjivA - - kalbali baisavai chaMdAnuvartanA - - e cAritra tIrthakara kaljali athavA - - upagArIkha hUta kahnaili baiThau - - teha ji kahnaili paDivajAi - jANa' - sudhInA arthamAM : - napuMsakaveda anaMtAkAla jANa huI - - kSapatAM aMtamuhUrta jANa sUkSmasaMparAya cAritra - tadanaMtara' - pachI arthamAM : - uMcau jaI tadanaMtara tirachai vistarata - - tadanaMtara ekai samai mukti hui - pAkhai', "pAkhali' - vinA arthamAM : - pANI pAkhai jima te hAlI - - manobala pAkhai saMjJIyA na - "pachai" - pachI arthamAM : - pachai Upari Upari airi devaloka - bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 123
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ - aMtarmuhUrta rahI pachai AukhauM pUrI - 'pari', "parii" - nI jema arthamAM : - pASANavRttatAnI pari AukhA - - nukkaravAlInA maNIDAnI pari ekekai - - je zrI vIra jinanI parii dravyakSetra - - vRSabhAdikanI parii cAlavAnI paddhati - pAhi' - nA karatAM arthamAM : - anuttara vimAna devanA rUpa pAhi rUpa zobhA - - vaikriya pAhi AhAraka te sUkSma - "pA" - pAse arthamAM : - ApaNA pAi eka gAthA pAyA - paMThi', pUThihi', pUThi' pachI - pAchaLa arthamAM : - yathAkhyAta cAritra lAdhA pUThii aMtarmuhurte - - panara dina pUThii valI ekeku - - zarIra paryApti hui pUThiiM lomAhAra - - trIjI iMdriya paryApti hui pUThihi ji karAi - - baMdha pUThi udaya yogyatA taNau - 'pUrvalI', 'pUrvahi', "pUrvalyA" - pahelAnA arthamAM - ehi ji pUrvalI pyAri paryApti - - e hU pUrvalI pari jANivI - - krodha, mAna, mAyA, lobha pUrvahi vakhANiyA - - aparyAptAvasthA hui pUrvalyA dArikamizra - pAcha', "pAchale', "pAchilyA', "pAchilau" - pAchu-pAchaLanA arthamAM ? - kArya karI valI pAchai saMharA - - kaSAya vRddhi karI pAchale guNaThANe - navatatva prakaraNa bAlAvabodha 124
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ - evaM pAchilyA 24 bheda - - jeNai atIcAra pAchilau vrataparyAya - prati', "prati' - ne pratye arthamAM : - guru pratii abhutthAnAdiki karI - - jIva pratii kisi kAraNi karI - - AvaraNa jJAna prati AvarI - bAhiri', "bAralI', "bAhiralI', "bAhya" - bahAranA arthamAM : - manuSyakSetri bAhiri caMdra sUrya - - athavA bAhiri loka mAhi e tapa - - pUrva pazcima bAralI be kRSNarAjI - - dakSiNa uttara bAhiralI be trikoNa - - jinamata thika bAhya mithyAtvI tehai - madhya', "mAMhi', "mahilI - madhye-aMdara arthamAM : - pAMcamAM brahmaloka madhya pAMca rAji - - meru madhya aSTapradeza rUcaka - - mAMhi sAMcaratA sIdhra sIdhra cAlai - - mAhilI AraI caturasa huI - yukta' - sAthe arthamAM : - gAjavIja yukta megha varasai - - dezavirati yukta hui - rahita' - vinA arthamAM : - nidrAdika pramAdarahita yati - - akriya kriyA - ceSTA rahita jANivA - lagai" sudhInA arthamAM : - navasai joaNa lagai anai - bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 125
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamA traiveyaka lagai utpatti hUtI - - pUrvalyAnI pari Acarai chamAsa lagai 'vici', 'vicalAu', 'vicilyA' - vacce arthamAM : asthibhedinI vici asthi ji nI - - utkRSTa tu cha mAsa vicamAhiM na hui - - pATau hui vicI khIlI na hui - - - paraspariiM AMtaru vicalAvuM tehanatuM - airavate vicilyA bAvIza tIrthaMkara 'viNa', 'viSNu', 'vInai' - vinA arthamAM : heDi bhAgI viNa na chUTai - garbha viNa svayameva Upajai - - - iMdriya viSNu upayoga nai - - ujAgarA viSNu je hIMDatA cAlatA - paryApti samAptA vInai aMtarmuhurti - 'zuM' - 'viSai' - vize, bAbatamAM arthamAM : - - pApa taNai viSai pravartAvIi tu * - cAritranai viSai adhRti mananau sAthe arthamAM : - pradeza-pradesiMiM jIva zuM karma milai - 'saghalIi', 'saghalau' - saghaLA, badhA arthamAM : - svayogyaparyApti saghalIi lahisii - - asthisaMdhi saghalIi dRDhapaNai * - mohanIyakarma saghalauM kSapai saghalAi siddhanI avagAhanA - cAlavA nai viSai akSama te - - - - navatattva prakaraNa bAlAvabodha 127
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAthe arthamAM : jIvatA-maratA sadaiva sArthi hui ji - saMsArI jIva hIM sAtheihi ji jAuM - anai sAthihi ji AhAra-nIhAra - 'sAmhA', 'sAhamA' - sAmenA arthamAM : * bIjA sAhamA asthinau - - chehaDA sAmya-sAmhA aDakI rahai 'sahita' yukta, sAthenA arthamAM : 'sAthi', 'sAthiRsi' - jIvanA aMga tApa sahita hui - nAma guNe karI sahita vastu jANIi - 'sihaM' - sAthe nA arthamAM : = jIva pradesi sihaM saMlagna paNai - - jIva hUiM karma si N agniloha - - vegatau jAtAM AtmA sihaM milai nahI - 'heThAM', 'heThuM', 'heThauM' - heThe, nIce arthamAM : jIva hUiM nAbhi heThAM paga pAnhI hArthi mehaliuM heThuM ji paDai te ekai heThauM na caMpAi anai nAbhi heThauM hInAMga - 'hetu' - kAraNa mATe arthamAM :: te tau du:kha hetu chai je AhAra pacavAnuM hetu thAi - karma lAgavavA taNu hetu - kisAi hetu thiku kaSAya vRddhi - - sAdhaka pratyayo AkhyAtika aMgane hAra ane NA2 pratyaya lAgIne kartavAcaka (bhaviSya kRdaMtanI artha chAyA dharAvatAM) nAma bane che. bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 127
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ UpajaNAra, lahiNAra, rahiNAhAra, dekhaNahAra, joNahAra, aNadeNAhAra, AcaraNahAra. eraG - vizeSaNane lAgIne adhikatAvAcaka vizeSaNa bane che moTerauM, cokhairatuM, aneravuM, jhAjheraG paNauM vizeSaNa tathA nAmane lAgIne teno guNa ke bhAva batAvatuM nAma bane che. - manuSyapaNa, vItarAgapaNauM, madhurapaNauM, zrAvakapaNauM, azubhapaNuM, dezaviratipaNa, niratIcArapaNauM, thAvarapaNauM, vakrapaNa, zubhapaNauM, sUkSmapaNauM, bAdarapaNuM, pavitrapaNaiM. bhAvavAcaka nAma banAvato 'paNauM' pratyaya keTalIkavAra tatsama-sAdhita bhAvavAcaka nAmane lagADyo che. mAMgalyapaNau, saubhAgyapaNau, mAdhuryapaNau, dainyapaNAnau, susvAdupaNauM. sArvanAmika vizeSaNa izuM, isyAM, isi, isIM, eha, aneraG, anerAM, kisiG, jisi, teha vagere - izuM zrI bhagavatI pramukha siddhAMti - - isyAM mAna thiku roai - jina dharma TAlI aneu samartha - zruta siddhAMta teha taNa bhaNana - isI sukha du:kha saMjJA na hui - upAMga isiG madhya grahaNa karatAM - save anerAM ThAma chAMDI nai - jisI hAthanI kalAI paraspari sAhatA eha nagaramAhiM dasa beTA jAyA - bhayi kisiG na cIMtavai - ju, *, jeha, je vagere... - ju sAkara teha pANI - - sApekSa sarvanAma - tausUkSma pudgala....... navatattva prakaraNa bAlAvabodha 128
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ . huM nizcita nAma * je mAna upAye - je mAyAnI vakratA jaM sakAraNa te manuSyAnupUrvI......... te kASTa samAna. te miMDha zuM................ te bhaya mohanIya praznArtha sarvanAma tathA sArvanAmika vizeSaNa 'kima', 'kisI', 'kuNa', 'kehAM', 'kissA', 'sI', 'siu', 'ketalAM', 'ketalI', 'kisiG', 'ketalai'..... vagere - eka siddhi thikau ketalai kAliM - te sola kaSAya kehAM........ - ehe chate kisI kisI gati - kuNa kaSAya kehi sarIkha - samiti sihaM kahIi.. - puNyaprakRti kissA bhaNI. - pudgala hi~ pudgalamAhi mAvAnuM sistuM - muhUtti ucchavAsa keTalA hui - samakAli kima samAiM vizva - te paryApti sI kahIi - AukharuM puNya prakRti mAhi kAMi gaNIi - cakSudarzana te kisiI kahIi - ketIvArai ko paramatanau kudarzanI ana kuNahU eka valI - bIjA kuhahi sio vAta na karai. - saMthAratA ketIvArai deha cIrAi bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 129 .? ? ? ? ? anizcita sarvanAma tathA sArvanAmika vizeSaNa 'kAMi', 'eka', 'ekai', 'ko', 'ketIvArai', 'kuhi', 'ketalI', 'ketalAi', 'kei', 'kuNahu'.. vagere .? ? ?
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ayaza bolai sahu ko te ........ - ketalAI AnupUrvI ima kahai .... - athavA eka ima kahaI .. - tihAM pratighAta kAMI na hui ..... - pachai kai paryAptA thAi ekiI aparyAptAi ..... svavAcaka sarvanAma "ApaNa', "ApaNI', "AphaNI' ApaNA vagere - te jIva ApaNAM sUkSmapaNAM - - athavA ApaNAM zAsani levA nai kAraNi - - ekalaui ji ApaNAM upAjya karma - - je ApaNA anAdi nigoda taNA - - ApaNI rahiNahAra hUu - -- ApyA viNa kAMi ApahaNIi lei - - ATha karma taNau ApaNau ApaNI svabhAva - athavA ApaNI kUDI sAcI - - padArtha ApaNe ApaNe bhAve varNi - pramANavAcaka sArvanAmika vizeSaNa jetaluM, "teluM, "keTaluM', "etalauM'. vagere... - jetaluM pANI chai teTalI mAkerI - - jetalAM kSetra rahivai karI - - yathA jetalai kSetri eka siddha - - tathA keTalIja uttara prakRti rahai - - siddha jetalauM kSetra vyApavai karI - - jIva nai ketamai bhAgi siddha chai - - paNa etalau vizeSa - navatatva prakaraNa bAlAvabodha 130
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ - teTalA pramANa kAla hUDa - - jetalau bihu jAnu.... tetalau valI - mApa ke kadAcaka sArvanAmika vizeSaNa jevaDauM', "evaDauM', "jevaDAM' - jevaDale eka bAdara pRthvIkAya ........... evaDale ekekuM khaMDa hui - - jIva saghalAi lokAkAza jevaDAM chai - anya sarvanAma tathA sArvanAmika vizeSaNa "savi', "savihu', "sa", "sarva', "sahU' - savi aparyAptA jIva aspaSTa - - kAla dravyai karI savihu vasya huI - - mahAvideha kSetri savihu tIrthakara - - bIjA save paricAraka hui - - kahai save puruSa kAi mArIi - - eka siddha athavA save siddha rahiyA - - anerAi save jinezvara taNAM - - sarva paryApti hUi pUThi jIva - - sarva loka vyApI rahI chai - - milI karI sarva bali gati - - anai sarva siddhanI i avagAhanA - - samaMta tau sahu ko vakhANatau - kriyA vizeSaNa : kALavAcaka : jivAi... tivAra.......... tau jivArA ardha vizuddha mithyAtvapuMja udaya Avai tivAra jinavacana upari... bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 131
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ jivAI gati pariNAma thika........ tivArai bhUmi rahiyAM puNa jivArai sarva jIva.... tivArai sarva jIvanai ketI vArache. - eha bihUnA abhAva thika ketIvArache jau sarva deva.... kivAra - vAla-khaMDe jaI kivAra Akhi bharI - - jima kivAra bhAra sahastra lohanai - - Upari kivAraI gaMgA nau pravAha - jauM... - jau asaMkhyAtI utsarpiNI jAi ehavA - tivAra... - tivAra pUThii kalpasthita AcArya - teNaikAli... - teNai kAli sAvadhAnatA te iryA - jahIM-kahIM.... - jahIM kahIM te kUu ThAlau thAI - havaDAM... - havaDAM bharatakSetra sunihita yati - : sthaLavAcaka : tatra (saMskRta svIkRta) - tatra jIva hiM dIrghakAlikI saMjJA hui - - tatra aMtarmuharta mithyAtva i - - tatra AcAryAdika sAta hUi tere bhede - sarvatra (saMskRta svIkRta) - jaI sarvatra vAsakuMpInI pari ........ - asthira sarvatra gati sthitinA karavA.. - AkAza dravya loka-aloka mAhi sarvatra chaI... navatatva prakaraNa bAlAvabodha 132
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ atra (saMskRta svIkRta) - ihAM : ima H - = atra ziSya pUchai - atra bheda grahaNa gAthA jihAM-tihAM : ihA prathama sthiti be ihAM puNya prakRti mAMhi devAnupUrvI - eha cihuM mAMhi ihAM sarvavirati - kii : : - jihAM eka paramANu samAiuM tihAM anaMtA jihA zUnya grahAdika tihAM rahiu - - jihAM jIva nai pudgala....... te AkAza - tihAM vattatau prabaLa rAgadveSa - : rItivAcaka : - - ima anerAi labdhi aparyAptA - ima pAna taNe khaMDe dIsai - ima loka svarUpataNauM je ciMtana - jima-tima : ...... - parvatanI rAi kimpai na milai upAye ghaNe kimbai na valai - tau jai kimbai pAMca iMdriya anai jima te khaMjananI cIkaNI......... tima je lobha - - jima zrI pArzvanAtha thiku kesIkumAra.......... - jima madhu kharaDI khAMDAnI dhAra...... tima je karma - jima copaDai zarIra raja........ tima kArmaNa - bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 133
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ jilDai-tiSThA : - ghaNe upAye kIdhe valai jimya-ti--I na valai - tiSTha: - vakhANiyA tehai levA tiji - isI pari .... iNI pari ......... - e isI pari paryAptAparyApta taNAi - - isI pari cha mAsa tapa AcarInai - - lagai iNI pari tivAra pUkiMi - - khIlI hui isIi ji pari dehanI saMdhi - eNI pari.. - e eNI pari Azrava 42 bheda - - eNI pari sAmAnya che ATha karma taNA - - eNI parii puNyatattva nai pApatattva - tisI pari... - tehai tisIi ji pariMi pUrvalyAnI pari - saMyojaka : pada saMyojaka : anai, nai, ana : - yAri trasa anai dasa thAvara - - taNauM svAbhAvika deha anai labdhi pratyaya - - Ari devaloka anai Agha bihu pRthvI - - tiryaMcataNI gati anai AnupUrvI ane anerIi savi - - atyaMtara nai bAhya sarIkhI ja hui - - dahI nai gula ekaThAM bheliyA - - bhASAsamiti nai vacana gupti hui - navatattva prakaraNa bAlAvabodha 134
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sthiti vibheda utkRSTa anai jaghanya - - jIva nai zarIrataNAM jUjUA svarUpanauM - - jJAna naI jJAnavaMta taNI AzAtanA - athavA, : - je sakAraNa athavA niSkAraNa bhaya upajai - - kisIi vastu upara athavA keNaI sthAnaki je mani - - tihAM jai milIi athavA ApaNI kUDI sAcI - - bhalaI athavA pADUi rahita dUtAM - - AhArAdikanI aprApti athavA aNadeNAhAra Upari tathA, - apUrvakaraNi mithyAtvamohanIya tathA pula trividha - - 15 baMdhana tathA saMghAtana 5 e vIsabheda - unai ... - ekai mAhi adhiku unai ochuM - puNa. - siddha hRi puNa dhuralyA nibhAva - valI... - hAlatAM phiratAM je valI sthirapaNa prAmai - - paraspari vITAi valI upara asthi jinA - : vAkya saMyojaka : anai... ana... - te kisiuM kahI ? anai tehanuM AvaraNa te kisi - - sukha vedanIya te puNya..... anai. jANivaSe - - padminIstrItaNA........... anai............. chAMTavAthiku. - te aSTaprakAra karma.............. anai ..............bhavAMtarijAtAM - bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 135
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ - je jAvajIva lagai lIjai anai ketalAdina lagai lIjai - - parihAratAnA...........hui anai...aparihAraka hui. - - ana kuNahu eka valI kisAi hetu thiku....athavA... - tehanI prazaMsA karai athavA kautuka nATyAdika joivA jAI - - vastranauM je parivau athavA......... denyapaNAna-aNakarivauM. - kai jinakalpa paDivajai athavA valI gacchamAhi Avai - - anaMtA jIva te sAdhAraNa athavA cha vanaspati bheda - Unai.... - ekekai samayi jUjUi hui Unai dArika sarIriyA prati - etalai... - etalai solakaSAya nai nava nokaSAya e paMcavIsai - - elai. ... e bi bheda vakhANyA - - etala pAMca cAritra, pAMca samiti, triNi gupti - - etalaI saghalAi siddha zeSa jIva taNA - atha... - atha AzravatattvamAMhi ATha karma taNau - - atha saMjJA te kisI kahIi ? - - atha anubhAga baMdha anubhAga bhaNIi - tathA... - tathA vizvamAhiM jIva anaMtA chai - - tathA vistAri jilvendriya AtmAgulanuM - - tathA adhomukha vistIrNa zarAvasaMpuTa - - tathA AyutaNI utkRSTa abAdhApUrva - - tathA ekeMdrika jIva hRi dravyamAna - navatatva prakaraNa bAlAvabodha 136
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatra.... (saMskRta svIkRta) tatra elai... - tatra deva hRi puMveda anai strIveda - - tatra labdhi bhaNIi zrotrAdi iMdriya - - tatra samau saMpUrau Aya bhaNIi - - tatra jIva saghalAI lokAkAza jevaDAM chai - - tatra yoga taNai pramANe karmaNi - tatra etalaba bi-sUkSma, bAdara ekeMdriya - tau.... - tau te pRthvI, apa, teja, vAya - - tala anaMtAnubaMdhIA TAlI jIva naragi - - tau eha sAtaha mAhi - - tau eha triha yoga mAhi siddha hRitathA vali... - tathA valI tamaskAya teDUte jalarU5 - - tathA valI dharma, adharma, jIva e vihunA - kiMtu. - kiMtu bIjA zIta, uSNa, rukSa, snigdha - - kti ekaja ji audArika zarIri - - kiMtu teha mAhi uSNasparza nAma - - kiMtu sparzaneMdriya zarIra mAhiM anai - - kiMtu audArika mizrai ji kahIi - paNa....paNi - sthiti jUI karai paNi graMthi bheda karI na - - paNi zakti apekSAi deva hRi vajaRSabha - - paNa tu te vAta prAyaH kari pravAhi - - paNi kSapakazreNiI caDiuM jIva - bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 137
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ - paNi bhavya i selesI karaNa jANa - - paNa ekai sthiti pariNata - - paNi eka hastAdika avayavi - puNa..... - puNa ihAM azubhapaNuM asihuM je - - paNa kha kusumanI parii achatuM - - puNa pRthyAdika pAMca nikAya thika na jAi - - puNa utpatti AzrayI AMtarauM - - puNa vyavahAra rAsii kahIi - valI....... anAvalI - valI kliSTa pariNAma karI utkRSTa - - valI navamI gAhAi Adha bheda kahai - - valI kehA ekanau bimaNAM - - anai valI taijasa nai kArpaNa e - - valI auSadhi sau gadIANA - yathA. - yathA jihAM asthisaMdhinA cheDA - - yathA nUpura vAjate puSpa karparA - - yathA kAyakI kAi zarIrii - - yathA jaghanyatau eka samaya utkRSTa - eha.... - eha cha paryAptimAhi ekaeNndriya savihU - - eha e aMtaragAthA karmagraMtha mAhilI - - eha caUda bola mAhi jihAM hui - - eha pAMca thiku triNi UparAThAM te - navatatva prakaraNa bAlAvabodha 138
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ sati saptamI koI eka kriyA daramyAna bIjI kriyA thaI ke thatI hatI (cAlu hatI) tevuM satisaptamInA prayogathI sUcavAya che. - zeSa karmataNe saMkhyAta sAgare kSINe hUte - sAte upazamAve athavA kSepe hUte - mohanIya karma kSINai hUMtai - jaM pAnhI paga pramukha lAge hUte lagADe hUte jIva hUi rUDe moTehe kartavya kIdhe hUte - - bhUmi phATI hUtI varasanai dIsi megha vUThai hUtai - - tehaha nai jovAvA chatAMi hUMtA - - auSadhI mai chatI hatI loka - isihaM kahitai hUtai eha kRdaMto jyAre kriyAne apUrNa darzAvavI hoya tyAre tene puruSabodhaka sivAyanA pratyayo lAge tyAre te kRdaMta kahevAya che. - vartamAna kRdaMta : : vartamAnakALanI kriyA uparathI baneluM kRdaMta te vartamAna kRdaMta. jevAkesAcaratA, jAtu, vakhANatau, sAhatA, vartatau, cyavatA, kSepatAM, upajatauM, maThAratA, balatau, dIsaMto, cItaratuM, ghaDatauM, sevItau. mAMhi sAcaratA sIghra sIghra cAlai - sarala gati bhavAMtara jAtu jIva jeNai karmi - - kevalajJAna upajatau rAkhai kalAi paraspari sAhatA baMdha hui - - jima kuMbhakAra bhAMDa ghaDatau te hUi - * je vAMsanA kAmaThAM maThAratA AchI - tihAM vartatau prabala rAgadveSa - bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 139
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ - aupamika samyaktva tu cyavatAM anaMtAnubaMdhI athavA kSepatAM dazamuM sUkSmasaMpa2Aya - - jima tRNau balatau vahilauM - * AlaMbana dIsaMto lokavAhita mArgi - - - jima citrakara cItaratu savi gaja - e cAritra sevItau hUi teNai - : niSedha vAcaka vartamAna kRdaMta : aNaletu, nathI vakhANItA, aNasahitau, nathI lakhItau, aNahutA niyama mAtrai aNaletu samyaktva kharauM - prasiddhAM e nathI vakhANItA puNa ATha - cakSu darzanAdika aNasahitau aNadIThaThuM - aNahutA guNasthApanAdike nIcairgotra UpArjai - tehanuM svarUpa nathI lakhItau - : bhUtakRdaMta : bhUtakALanI kriyA u52thI baneluM kRdaMta te bhUtakRdaMta nIpanuM, nIsarauM, prAmiuM, baMdhANI, vIMTANA, prakAziuM, kIdhA, bAMdhA, vyApiyAM, lAgA, bheliyAM, upanaM, AvarihaM - je uSNa tejane pudgale nIpanuM je - sarvadravya jaga vyApiyAM samakAla nigodapaNahuM mehalI pratyekapaNuM prAmio - - saMdhi saghalIi baMdhANI hui te - Upara AvI rahai vIMTANA na hui - - nigodatau jIva nIri deha - je bAMdhA karma taNaG kSapavuM - ajIvatattvacaudebhede prakAzio navatattva prakaraNa bAlAvabodha 140
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ - krodha upanau tatakAla na phITaI - - Agi lAgA jANIi karNa bAra - - dahI naI gula ekaThAM bheliyA dahIMcha - - jeNa karmi Avarile jIva jJAnamaya - - ujjavala kIdhA hUtA samyakatva - : hetvartha kRdaMta: UpArvA hetu, bhAjivA, joivA, pacavAnuM hetu, lUsivAbhaNI, lAgavavAtaNu, bhogavavA, levA nai kAraNi, karavA nai kAraNi, lAgivAtaNA. - je karma UpArvA hetu, jeNai - - kevalI kahnai saMdeha bhAjivA..... pUchavA, sAMbhalavA.... Rddhi joIvA AhAraka - - je AhAra pacavAnuM hetu thAI - - upabhoga bhogavavA na lahIi - - kahIi karma lAgavavA taNA heta - - cAritra bhraMza karavA nai kAraNi - - pApakarma lAgivAtaNA je hetu chai - - gAma lUsivA bhaNI nIkalyA - ? saMbaMdhaka bhUtakRdaMta : mUkAi nai, phITI, baMdhAinai, vITAi, mIlInai, atikramInai, manAvI nai, mehalavaikarI. - aNaDhAkii bhAjani mahalavaikarI jIva - - pakSa mAsa atikramI nAM varSAvadhi - - jIva hai milInai eka ji deha - - asthinau chehaDa vITAi bIjA - - dRDhapaNAM baMdhAi nai je zarIra - - karma thiku AtmA mUkAi nai - bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 141
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAnakALa, bhUtakALa ane bhaviSyakALanA sahAyaka kriyApada sAthe vaparAyelA kRdaMto : jevAke, miliyA hui, bAlyA hUtAM, kahiuM husii, harSila hUta, rahiuM chai, pUriuM chai, bhegau hUtauM, milyA hUtAM, boliuM chai, melvItauM hui, lihItI hUtI...... - ekaThAM miliyA hui tu dRSTi gocari Avai - - sarva loka vyApI rahile chai arUpIuM - - cha dravya karI vizva pUriuM chai eha - - je sUtramAhi boliu chacha tathA - - ehU te vyavahAri ji kahiuM lUsii puNa - - iMdriyArtha prAmInai harSila hUtI tima - - kAyayogiI bhegauM hutauM kArmaNa mAhi - - Asevanai melTItau hui, melhIla hui tau - - khAMDAnI dhAra lihItI hUtI madhurapaNa dekhADai - - agnihi bAlyA dUtAM rAkha tehU te - : sAmAnya kRdaMta : jyAre AjJA, vidhi, niSedha ke sUcana darzAvavuM hoya tyAre sAmAnya | vidhyartha kRdaMta vaparAya che. mAro , mAriyo, karivau, aMgIkaravau, avahIlaniya, cAlivauM, sUvauM, devauM, atikramavauM, vAMcivavuM, - bAla strI rUpa manuSya ji mArajyo - - paNa puruSa ji haNajyo jetalA - - je kAMi Dhora manuSya dekhau te tuhe mAriyoi ji - - eha ji Uttara devau - - karmayogya pudgala nau aMgIkAravI - - siddhAMtAdika taNauM vAMcivau - - pUkiMi ji sUvaluM tihAi - - baMdha hetu ceSTAnau karivau ti - - uSTrAdikanI parii cAlivavuM te - navatattva prakaraNa bAlAvabodha 142
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ - avahIlanIya na hui te uairgotra - - samaya samaya atikramavauM e kAla - : aniyamita kRdaMta : pachaThauM, bAla, kIdhauM, pIdhauM, - mithyAtva veda aMtarakaraNi pAThau - - jima madya pIdhau cetanA pheDai - - manuSyAdika taNau kIdhau upadrava na hui - - cIgasI mala baiTha tatkAla na utaraI - : bAlAvabodhamAM vaparAyelA saMskRta svIkRta kRdaMto : vikurvita, ucchita, AcchAdita, devakRta, adhIta, bhASita, atikramyA - vaimAnika devakRta gAjavIja....... deva vikarvita bhaNI - - UpalA tala thiku ucchita mahAkRSNa bAdara - - abhrapaTale AcchAdita sUryanauM - - anai rAtri pahilA pahara atikramyA - - navale zrata na paDhai pUrvAdhIta ji smarai - - jinezvara taNAM bhASita vacana - bAlAvabodhamAM mULa prAkRtapada, tenuM saMskRtamAM rUpAMtara, vyAkhyAMtara ane vyutpatti tathA tenuM gujarAtImAM anuvAda temaja vivaraNa e pramANenI vyAkhyA paddhati apanAvI che. dA.ta. tapasahavo ghammo tinakSaNo dharmAsti: | gatibhaNIi savi huM jIvAdika taNau cAliva - gAthAMka - 5 thirasaMThANo ahammo ya adharmAstikAya: sthirasaMsthAnasthitilakSaNo'dharmaH / sthiti bhaNI ravi - gAthAMka - 5 puggalA cauhA pudgalAH caturdhAH, catu:prakArAH, puraNagalanasvabhAvA: pudgalA: rUti / pUraNa= pUravauM, galana-galivau, teha ji svabhAva chai jeharai eha kAraNa pudgala kahIi. gAthAMka-6 sadvitiA sAdi bhaNI zakti, zastra vizeSe tehanI pari je deha navuM AkAra. gAthAMka - 21 bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 143
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama ThekaThekANe vyAkhyAsabhara bAlAvabodha ApIne potAnI pratijJA - munne prAkRtavarna. navatattvapUtravRttim praNam varSe | no nirvAha karyo che. bAlAvabodhakAre padArthanA svarUpane samajAvavA mATe upamAo ane udAharaNo ApyA che jemake - puNyatattvamAM - "karmanA ujvala pudgala aMgIkarai jIva'. ahIM urvIla pudgala kevAM che te samajAvavA mATe upamA ApI che ke - caMdra jyotsanA samAna vikalendriyane thoDI manolabdhi hovA chatAM saMjJI kema nathI kahevAtA ? tene mATe dRSTAMta ApI samajAve che ke - "jima dInAra mA2ii karI dhanavaMta na kahAi, tima beMdriyAdika saMpUrA manobala pAkhai saMjJIyA na kahI.' pradezanuM svarUpa samajAvavA lAMbI sUci zreNinuM udAharaNa ApatA kahyuM che ke - pradeza=ati sUkSma kSetra, te kevI rIte ? "yathA- aMgula pramANi lAMbI pradeza hAri rUpa sUcI kalpIche, anai te nukkaravAlInA kharIDAnI pari ekeka - ekekai prati samai niraMtara harIi..te sUkSmakSetra hui pradeza kahIi.' sarvadravya eka samaye vizvanI aMdara kvI rIte rahe ? te samajAvatAM bAlAvabodhakAre suvarNa ane pArAnuM udAharaNa ApIne kahyuM ke - "jima eka gadIANuM pArU auSadhi vizeSa karI sau gIANA sonu caraI, paNi toli kAMI vAdhai nahIM.... tima sUkSma jIva zarIra zarIra mAMhi samAi." eka paramANu samAya tyAM anaMtA paramANu kevI rIte samAya ? evI zaMkAnuM samAdhAna karatAM bAlAvabodhakAre pANImAM sAkAra nA dRSTAMtathI kahyuM che ke - "jima daDha lohamAMhi agni samAI athavA pudgalarUpa pANIi vATalauM kaMThokaMThiiM bharile hui eka biMdu pANInale na samAi, tRNa lAgai tu pANI jAi anai teha pANI mAMhi tapakhIra, sAkara, paratInAM thoDAM thoDAM halUi parimehalIjI, jetalu pANI chai teTalI mADherI sAkara mAI, ju sAkara teha pANI mAhi mAI take sUkSma pudgala hiM pugalamAhi mAvAnuM siu saMdeha ?' anaMtAnubaMdhI lobha kRmirAga samAna che te vAtane darzAvatA kahe che ke navatatva prakaraNa bAlAvabodha 144
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jima bAbarakUla dvIpa vAsI loka raktiiM karI paTTaphUla raMgai, te raMga kimai na utarai, agnihiM bAlyA hUtAM rAkha tehU te rAtI hUi AgiiM karI raMga na jAi, tima je lobha maraNAMtii na Utarai te kRmirAga samauM.' napuMsakaveda naga2dAha samAna che te batAvatA kahe che ke 'jima nagara balataLuM mauDau olDAi, ukaraDA pramukha masavADe olDAi tima napuMsakanau kAmAbhilASa mauDau nivartai.' dahIM-goLanA mizraNanA udAharaNathI kAyayoganA sAtaprakAramAM mizrakAyayoganuM svarUpa batAve che ke 'jima dahIM nai gula-ekaThAM bheliyAM hIi na kahIi anai gulai na kahIi mizra ji kahIi tima audArika mizra kAryaNa kAyayogiiM bhegau hUta kAryaNa mAhi kAhI na sakai anai audArikai mAhi~ kahI na sakai ekai mAhi na kahivarAi, teha bhaNI jA audArika deha pUrau na thAI tAM audArika mizra.' mokSatattvamAM cha lezyAnA svarUpane samajAvatAM dRSTAMta ApyuM che ke - 'cha cora gAma lUsivA bhaNI nIkaLyA' te chae cora kevA kevA prakAre gAmane lUMTavAnuM vicAre che te vistArapUrvaka samajAvela che.' (3) bAlAvabodhanI bhASAmAM keTalAka ThekANe saMskvabhASAnI asara jovA maLe che ATha kAlI rekhA samAna kRSNa pudgala niSpakSa kRSNarAjI.... sAdhika-lakSayojana pramANa ucca nAnA saMsthAna hui.......... tejolezyA labdhivaMta puruSa jvAlA zata-sahastra karI vikarAla..... mAdhuryAdika-guNAlaMkRta sarvarAgamaya-kiMnarasvara-sarvajanamohaka svara ...... yathA karNAhi dRSTi agocara kadaMba kusumAkAra aMtaraMga nivRtti kadriya chai.... nAzikAmAhi atimuktaka puSpAkAra...... - tima svasthapudgalamaya kadaMba puSpAkArAghAtyaMtara niSpatti taNI.... mana, vacana, kAya vakratA, paravipratAraNa, calacittatA, paizUnya, maukharya, kArpaNa, parahAsya, para viDaMbana, parakutUhalotpAdana, vaizyAghalaMkAra, dAna, bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 145
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAvAgnidIpana, deva-pUjAdika misiiM, gaMdhAlaMkArAdika-haraNa tIvrakaSAyatA, jAti lAbhAdi garvatA ityAdi ke..... jAtyAdika AThamada paraniMdA svotkarSa paraguNAcchAdana aNahutA guNasthApanAdike nIceMgyuM...... (4) bAlAvabodhamAM prayukta thayela samAso : jIvAtmaka rajyAtmaka caTana-vicaTana nirvibhAga kuMbhakAra pratihAra durAkRti varSAvadhi AjanmAMta tribhuvana saptamASTa mahApApa karNodvega anindriya anabhISTa sUtradhAra kSuraprAkAra akSamala bahuvrIhisamAsa bahuvrIhisamAsa dvaMdasamAsa bahuvrIhisamAsa upapadasamAsa upapadasamAsa bahuvrIhisamAsa avyayibhAva samAsa avyayibhAva samAsa dvigu samAsa kraMdhra samAsa karmadhAraya samAsa SaSThI tatpuruSa samAsa natatpuruSa samAsa natatpuruSa samAsa upapadasamAsa SaSThItatpuruSasamAsa SaSThItatpuruSasamAsa (5) bAlAvabodhakAre zabdo ke kriyApado saMskRtabhASAnA svIkAryA che ane tene pratyayo prAkRta ke apabhraMzabhASAnA lagADyA che tenA amuka udAharaNo nIce darzAvyA che. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 147
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAvabodhano zabda prayatni kartarthiMkari zubhaI kSapavuM saMbaMdhai vartai AkarSai upakrami prabhavai V+R parAbhavai parA + bhU parAvartAi parA+vRtt parIvartana karavuM sim + hR saMkelavuM, sameTavuM saMharai (6) zabdanI dvirukti arthAt eka ja zabda be vAra prayojela che. jenAthI arthamAM atizayatA ke dRDhatA batAvAya che. samaya-samaya, pradeza-pradesiiM, lAMbI-lAMbI, sIghra-sIghra, saya-saya, golai-golai, upari-upari, kaMThokaMThii, navI-navI, sAmhA-sAmhA, jIva-jIva, ApaNuM-ApaNuM, valIvalI, AMtare-AMtare, ApaNA-ApaNA, avasara-avasara. (7) bAlAvabodhakAre 2vAnukArI zabdono paNa upayoga karyo che. jemake kharakharai, uCAM-paTTAM, caData-paData, thoDai-thoDai. (8) zabda yugmo ke jemAM moTebhAge virodhIguNo darzAvAya che tevA zabda dvandvono paNa prayoga karela che. jevAke - nAhau-moTau, navya-purANAdi, caTana-vicaTana, zubha-azubha, jIvatAMmaratAM, ucchavAsa-nivAsa, bhalI-pADUi, nAnhA-moTAM, rUDa-pADavuM, AhAra-nIhAra. saMskRta prayatna kartavya kSubh kSipa sam + bandh VvRt A+karS upakrama artha prayatnathI kartavyathI kSobhapAmavuM khapavuM baMdhAvuM, joDAvuM varte che. AkarSe che. prayatnathI samartha thavuM harAve bAlAvabodhanuM bhASAtattva tathA gadyasamIkSA 147
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ P1 pratamAM : 'kisiu'nA sthAne prAya: 'kiza' prayoga jovA maLe che. parapratyaya 'hUiM', 'hiM' nA sthAne lagabhaga 'naiM' prayoga karela che. parapratyaya 'nau'nA sthAne ghaNI jagyAe 'nu' 'no' prayoga che. 'tau'nA sthAne 'to' no prayoga bahudhA che. 'thikau' 'thiku'nA sthAne 'thakau' / 'thako' prayoga prAyaH che. 'hui'nA sthAne 'hoi' prayoga jovA maLe che. yakAranA sthAne akAra bahudhA prayojyo che. mokSatattvamAM 'mokSa' zabdanA sthAne 'siddhi' zabdaprayoga prAya: thayelo che. L.2 pratamAM : 'havai'nA sthAne bahudhA 'hiva'no prayoga jovA maLe che. 'thiku'nA sthAne 'thikau' prayoga prAyaH dekhAya che. P2 pratamAM : 'jeNai' zabdanA sthAne 'jINai' / 'jINuM' prayoga vadhu pramANamAM jovA maLe che. pAThabhedamAM uparokta pAThabhedo noMdhyA nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 148
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAsAvaSodha : navatattva prakaraNa bAlAvabodha OM namaH zrIvIraM tIrthapatiM, sUri zrIsomasuMdaraguruzca zrImattapogaNezAn praNamya vivRNomi tattvAni api ca - zrIvIrakramakamalaM, G - nattvA navatattvasUtravivRttimaham prAkRtavacanairjanato-payogibhirmutkalaiH tasyedamAdi gAthA jIvAjIva punnaM pAvAsava saMvaro ya nijjaraNA 1 baMdho mukkho a tahA nava tattA huMti nAyavvA / / 1 / / bhAvArtha : bhava, abhava, puNya, pAya, Azrava, saMvara, nirbharA, baMdha jane mokSa khA navatattvo jANavAyogya arthAt jJeyatattvo che. navatattvanA nAma ane lakSaNa / / 1 / / T kurve / / 2 / / pahila navatattvanA nAma kahIyA, kehAM kehAM ? pahilauM jIvatattva, navatattva prakaraNa bAlAvabodha 149
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjauM ajIvatattva, trIjauM puNyatattva, catha pApatattva, pAMcama Azravatattva, chaThThauM saMvaratattva, sAtamahaM nirjarAtattva, AThamauM baMdhatattva, naumau mokSatattva. e navatattvanA nAma. havai jIvatattva te kisiu kahIi ? jIvo jJAnamaya: sukhaduHkhabhoktA svayaM' kRtakAryasaMsmArakaH ityAdi cetanAsvarUpa: - ajIva tattva te kisiu kahIi je vastu caitanyarahita, sukhadu:khAdika kisiG na jANai na vei // 2 // puNyatattva te kisiu kahIi--je zubha nirmala pariNAmi karI, karmanA ujjvala pudgala aMgIkai jIva, te caMdra jyotsanAsamAna zubha prakRtirUpa puchyatattva jANivauM. IIII pApatattva te kisiu kahIi je azubha pariNAmikarI, karmanA kRSNa pudgala jIva aMgIkarai te pApatattva zyAmarUpa ||4|| Azrava-tattva te kisiI kahIi je karma UpArjavA hetu jINaiM karttavyi karI karmanA pudUgala AkarSai, je pAMce iMdriye, cihuM kaSAye karI AtmA karmo bharAI te Azrava. III saMvaratattva te kisiu kahIi-- je azubha karma lAgivA-nau nivAraNa hetu, jaM pAMca samiti, triNigupti, bAvIsa parISahAdike karI karma Avatau rAkhIi te saMvara IIGa nirjarAtattva te kisiu kahIi je bAMdhA karma-taNu kSapavuM ja karma-navuM zarIriiM vei = sahI karI, athavA tapa saMyamAdike karI vidhvaMsa-vaDe te nirjarA. jima talAva-nau jala sUryane ki2Ne karI sUkai, tima je baddhakarma ApaNAM sUkavai te nirjarA // 7 // baMdhatatva te kisiI kahIi je jIva-hU i karma-sivuM saMyoga, jIva naiM karma-siG atyaMta ekamekapaNauM thAi, je kSIra nIra nIpari pradesa-pradesiU jIva-sihaM karma3 milai te baMdha. // 8 // mokSatattva te kisiu kahIi je sarva karma-taNau viyoga. zubha anai azubha karma-thikau AtmA mUkAi-naiM, je ApaNai mUlagai kevalajJAna svarUpaiM Avai te mokSatattva / / 9 / / etalai prathama gAthA. havai bIjI gAhA : navatattvanA bheda kahai chai. L2/1 P1/2 P1/3 - pUrvakRta AtmArUpa sarovara pAparUpa pANIi bharAi. karma baMdha hui te. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 150 --
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ caudasa caudasa bAyAlIsA bAsI ya huMti bAyAlA / sattAvannaM bArasa cau nava bheyA kameNesiM / / 2 / / bhAvArtha : A navatattvamAM anukrame jIvanA cauda, ajIvanA cauda, puNyanA beMtAlIsa, pApanA vyAsI, AzravanA beMtAlIsa, saMvaranA sattAvana, nirjarAnA bAra, baMdhanA cAra ane mokSanA nava bhedo-prakAro che. bAlAvabodha : jIva caude bhede (14), ajIva caUde bhede (14), puNya batAlIsa bhede (42), pApa vyAsI bhede (82), Azrava batAlIsa bhede (42), saMvara sattAvana bhede (57), nirjarA bAra bhede (12), baMdha cihu bhede (4), mokSa nava bhede (9) eha navatattva sarva saMkhyAi 273 bheda hui. pahilauM jIva bihuM bhede - eka siddha jIva, bIjA saMsArI jIva. je siddha te eka svarUpa ji. anai je saMsArI te caUde bhede jANivA. kehA te caUda bheda jIva taNAM ? te kahaI chai sUtrakAra. egidia suhumiyarA, sanniyara paNiMdiyA ya bi-ti-cau / apajjattA pajjattA kameNa caudasa jiaThThANA / / 3 / / bhAvArtha : sUkSma ekendriya, bAdara ekendriya, beindriya, te indriya, caurendriya, asaMjJI paMcendriya ane saMjJI paMcendriya A sAtenA aparyAptA ane paryAptA maLIne kula 14 bhedo jIvatattvanA che. bAlAvabodha : dri = ekeMdriya jIva bihu bheda. suhuniyarI = eki sUkSma, iyara* bhaNIi bAdara. tala ekeMdriya jIva sUkSma anai bAdara. vavidizA = saMjJIyA, asaMjJIA bi bheda. anai vi-ti-13 = beMdriya, neMdriya, cauriMdriya e sAtai bheda, L24 bIjA navatattva prakaraNa bAlAvabodha 151
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ pattI 35nA = paryAptA naI aparyAptA karI caUdabheda huI. sUkSma ekeMdriya te kahIi - je sUma nAma karmanA udaya-thika sUkSma rUpa hui, kevalajJAna gocari Avai puNa dRSTi gocari kahinai nAvai te sUkSma kahI. te sUkSma puDhavi, apa, tela, vAu vanaspatirUpa. anai sUkSma vanaspati te nigoda kahIi. te (nigodanA) golA asaMkhyAtA, golaba- golai asaMkhyAtA nigoda, nigoda bhaNIi zarIra. te zarIra anaMta jIvAtmaka chaI. tu e pAMcai sUkSma, caUda raktAtmaka sakala loka vyApI rahiyA chai. caUda rAja pramANa loka sarvatra sadAi chaI. atra ziSya pUchai, he prabho ! jai sarvatra vAsakuMpInI pari sUkSma jIve vizva bhariuM chai, tau teha jIva-rahade manuSya-naI hAlavai, cAlavai upaghAta hutau hasii ? ucyate - teha jIva - hiM manuSyAdika - taNI kIdhI upadrava na hui. te jIva ApaNAM sUkSma-paNaI karI khAMDAnI pATI-mAhi jAi, sAMcarai paNa suvalAi nahIM, agni-mAhiM jAi puNa agni-naDa grahi-nAvaDa, teha-bhaNI viNasai nahIM. bAdarajIva te dUhavAi, teha kAraNi tehanI jayaNA kIjai. havai bAdaraekeMdriya kahI che. te kehA ? je bAdaranAma karmanA udaya-thiku loka-nai dRSTi gocari Avai, vyavahAri kAji kAmi loka-naI Avai. anai nizcita sthAnaki ji te chatuM, je jetalauM sthAnaki vyApI rahiyA chai, te tetalai ji sthAnaki. paNa sUkSmanI parai niraMtara-paNai sarvaloka vyApI nathI rahiyA, te bAdara jANivA. te te pAMca prakAre bAdara - puDhavi, apa, teu, vAu, bAdara vanaspati rUpa huI. bAdarapRthvIkAya - hIMgalo, harIyAla, pArU, ratnajAti, muktAphala pramukha jANivau. kRSNarAjI : tima valI kRSNarAjI puDhavikAya kahIi. te kRSNarAjI kisI ? yathA - pAcamai brahmaloki devaloki trIjai riSTanAmAM pAthaDai sacittAcitta bAdara pRthvIkAyarUpa bihuM bihuM disi-taNI bi bi chehaDI milI evuM cihuM dise ATha kAlI rekhA samAna kRSNa pudgala niSpanna kRSNarAjI hui. tatra pUrva * anya pratomAM kRSNarAjInuM varNana nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 152
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcima bAralI be kRSNarAjI pakoNa, dakSiNa-uttara bAhiralI be trikoNa, mAhilI pyArai caturasa hui, save saMkhyAneyojana puhalI, asaMkhyAteyojana lAbI lAbI hui, teha-taNe AMtare-AMtare sArasvatAdika nava lokAMtika devataNAM vimAna hui. kRSNarAjI-mAhi vaimAnika devakRta gAjavIjayukta megha varasai, paNa te deva vikurvita bhaNI vaikriyapaNA - thiku nirjIva pudgala ji hui, paNa kRSNarAjI-mAMhi bAdara apa, agni na hui, paNa bAdaravAyukAya hui. deva kRSNarAjI dekhI zubhai, mAMhi sAcaratA sIgha-sIdhra cAlai. iMdrAdikataNAM bhayi nAsI deva kRSNarAjIi paisai. riSTanAmA iMdrakavimAna-thiku cihuM dise kRSNarAjI hui. iti bAdara puDhavikAya. havai bAdaraapakAya - te hama, ThAra, zuddhodaka, dhanodadhi pramukha jANivauM, zuddhodaka = AkAzajala, anai dhanodadhi te pRthvI-naI talai, pRthvI-hiM AdhArabhUta asaMkhyAtayojana pramANa piMDa jalarUpa chai. tamaskAya : tathA valI tamaskAya te te jalarUpa che. te tamaskAya siu kahIche ? eha jaMbudvIpa-thika asaMkhyAtamA arUNavaradvIpa-taNA vedikAMta-thika baitAlIsasahastrayojana arUNavarasamudra avagAhI jala-taNA UpalA tala-thika ucchita mahAkRSNa bAdaraapakAya rU5 ghorAMdhakAramaya, deva-rahasuM kSobharUpa, anai bhayabhIta deva-rahai kRSNarAjInI pari nAsavAnuM sthAnaka. tamaskAya sattarasache ekavIsA yojana samabhitti-paNai uMcI jai tadanaMtara tirachai vistaratu Urdhva saudharmAdika Ari devaloka AvarI kukSa-mAhi ANI pAMcamA brahmadevaloka-nai ariSTanAmAM trIjai pAthaDai Upari thaI cihudise miliu chaI. eha-taNI bhIMtti mUla-thikala AraMbhI saMkhyAtAyojaNa-saMkhyAtAyojana pahulI, pachai asaMkhyAtayojana pahulI chai. tamaskAya-mAhi vaimAnike, asure athavA rAgakumAre vikurvita gAjavIja jima kRSNarAjI-mAhi hui tima ihAM jANivaze. caMdramA, sUrya namaskAya-pAkhali chai paNi tehanI prabhA tamaskAya-huI bhIgI hUtI tamovaNi ji thAi. tamaskAya-mAhi bAdaravAyu, vanaspati, trasa hui, ityAdi bAdaraapakAya. bAdara agni - iMgAla, jAlAdika, vIja , ulkAdika jANiva. * anya pratamAM tamaskAyanuM varNana nathI. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 153
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdaravAu - utkalikA, jhaMjhAdi tathA valI ratnaprabhAdika pRthivI anai devaloka-taNI AdhArabhUta thINA ghInI pari daDharUpa ghanavAta. UthINA ghI nI pari adRDha rUpa tanuvAta, asaMkhyAta yojana piMDa ityAdi bAdaravAukAya. bAdaravanaspati - bi bheda - pratyeka anai sAdhAraNa. je vanaspatinai eka zarIra eka ji jIva hui te pratyeka. anai jeha-nai eka zarIri anaMtA jIva te sAdhAraNa. athavA... vanaspatikAyanA cha prakAra : (1) ajhabIja - koraTAdika, (2) mUlabIja - utpalAdika, (3) parvabIja-selaDI pramukha, (4) skaMdhabIja - zallawAdika, (5) bIjarUhazAlyAdika, (9) saMmUOMja-tRNAdika tathA ekendriyanA saMsthAna : pRthvIkAya - masUra saMsthAna, apakAya - biMdu saMsthAna, tejaHkAya - sUcI kalApa saMsthAna, vAyukAya - patAkA saMsthAna, nigodavanaspatikAya - jalabiMdusaMsthAna, zeSavanaspatikAya-aneka saMsthAna. 6 pratyekavanaspati TAlI bAdara pUDhavikAyAdika-taNA deha saMkhyAtA jIva-taNAM deha milyA huMtA carmacakSu-nai gocari nAvai. puNa jaI asaMkhyAta jIva-taNA deDa ekaThAM miliyA huI tu dRSTi gocari Avai.. bAdaranigodataNAM jaI anaMta jIvAtmaka asaMkhya deha ekaThAM milyA hui tu dRSTiche dasai. 3vattA: - prakriyA: sUma: vAkya | etalai gi sumiyara e be bheda vakhANyA. a brijara ghahilA. e vakhANAi chai. paMciMdriya teha biha bhedi - saMjJIA paMcendriya, asaMjJIA paMcendriya. deva, nArakI anai garbhajamanuSya, tiryaMca e Arai saMjJIyA. anai samUoja manuSya, tiryaMca paMcendriya e bi asaMjJIyA. garbhajamanuSya - panarakarmabhUmi, trIsaakarmabhUmi, chappanaaMtaradvIpe ekottarasatasu sthAnake garbhi Upajai te garbhajamanuSya jANivA. tima samUThThamamanuSya e ja ekotarasau sthAnake manuSya-taNA mala, mUtra, zleSmA, kaka anya pratomAM vanaspatikAya tathA ekendriya saMsthAnanuM varNana nathI. # garbhajamanuSya, samUrachamamanuSyanuM varNana anya pratomAM nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 154
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zukrapugale, vAta, pitta, rUdhire, mRtaklevare, strI-purUSasaMyoge, nagarakhAle anere manuSya saMbaMdhIe azucisthAnake samUrziyamanuSya garbha viNa svayameva Upaja I. jaghanya-tu eka, bi, triNi. utkRSTa-tau asaMkhyAtA. mithyAtvI aMgulAasaMkhya bhAga deha aMtarmuhurtA, UpajaI. saMzAnuM svarUpa : atha saMjJA te kisI kahIi ? jeNaI karI jIva saMjJIyA, asaMjJIyA kahI chai. te saMjJA svarUpa kahaI chai. saMjJA kahIi jJAna vizeSa. te trividha - hetuvAdikI, dIrghakAlikI, dRSTivAdakI. je deha pAlavA hetu iSTa-taNa grahaNa, aniSTa-taNa parityAga karai te hetuvAdasaMjJA kahIi. je mani pUrvApara kAla vimAsI kArya karai te dIrghakAlikI saMjJA. je samyapha jinokta tattva jANI anekAMta thApai te dRSTivAda saMjJA. tatra jIva-hiM dIrghakAlikI saMjJA hui athavA aMtamUhurnii husai te saMjJI kahIi, bIjA asaMjJI jANivA. garbhaja prAhi = bAhulyi saMjJI hui. saMmUrchAima asaMzI hui. je garbhaja marI deva, nArakI Upajai te sadA saMzI kahIi. anai je saMmUrchAima-tau deva, nArakI Upajai te aMtarmuhurta asaMjJI kahIi. teha-hiM aMtarmuhurta pUThii avadhijJAna hui. Izu zrI bhagavatI pramukha siddhAMti kahiuM. tatra bhavanapati, vyaMtaradeva anai pahilA naraga-taNA nArakI samUcchima hau Upajai. yadyapi vikalaeNndriya-hiM hetuvAdikI saMjJA chai. anai stoka thoDI manolabdhi chai, paNi jima dInAra mAtrizuM karI dhanavaMta na kahAi tima beMdriyAdika saMpUrAM manobala pAkhai saMjJIyA na kahI. dRSTivAda saMjJA te samyagdaSTIi ji huii. paNa iha saMjJIyA, asaMjJIyA - nai adhikAri dIrghakAlikI saMjJAvaMta ji jIva saMjJI kahIi, teha viNu asaMjJI kahI. tathA sola saMjJA paNi kahI. yathA - AhAra, bhaya, parigraha, maithuna, krodha, mAna, mAyA, lobha, loka, ogha, sukha, duHkha, moha, vitigicchA, zoka, dharmasaMjJA. Adya daza saMjJA thAvara anai trasa ji hui. * anya pratomAM saMjJAnuM svarU5 varNavyuM nathI. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 155
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ yata: rukkhANa jalAhAro saMkoyaNiA bhaeNa saMkucar3a 1 pariggahe ya 11 phalanti mehuNe 1 || niyataMtuehiM veDhar3a vallI rukkhe itthipariraMbhaNeNaM kurubagatarUNo taha konahassa kaMdo huMkAre muai koheNaM mANe jurai rUaMtI chAyai vallI phalAI mAyAe lobhe billa-palAsa khivaMti mUle nihANuvariM rayaNIe saMkou kamalANaM hor3a logasannA oghe cayanti maggaM caDanti rukkhesu vallIo I bhAvArtha : vRkSone jala e AhAra rUpa che. lajAmaNa vanaspati sparza thatAM bhayathI saMkoca pAme che. parigrahasaMjJAnA kAraNe velaDI potAnA taMtuothI vRkSane vIMTaLAya che. 11 bakulavRkSo strInA AliMgana, pAdaprahArathI navapallavita thAya che te maithunasaMjJA. lAlakamaLanuM kaMda krodhasaMjJAne kAraNe huMkAra kare che. 1 mAnakaSAyanA kAraNe rudantI vanaspati du:khI thAya che, jhure che. mAyAne lIdhe vela potAnA phaLa pAMdaDAthI DhAMke che. bilva ane palAzavRkSo nidhAna upara potAnA mULa phelAve che te lobhasaMjJA, rAtrImAM kamaLo saMkocAya che te lokasaMjJA ane oghasaMjJAthI lattAo potAnA mArgane choDI vRkSapara caDhe che. bAlAvabodha : navatattva prakaraNa bAlAvabodha 1563 || tatra kokanaMda vRkSa paga lAgai hUtai krodhi huMkAra mUkai. rUdaMdI auSadhI mai chatI hatI loka du:khI kAiM ? isyA mAna-thiku roai, jeha kAraNa teNI vallIiM suvarNasiddhi hui. tathA parigrahasaMjJA te kahIi je dravyAdika saMgrahivA-taNI buddhi. lobhasaMjJA te kahIi-jaM nidhAnAdika lAdhai hUtai teha-taNuM AcchAdana karai, dasa. AgalI cha saMjJA te trasa-hUiM hui. tatra viiivastA cittaviplutiH / mohaH sneha / dharmasaMjJA = samyavjha kSamAvivara dharmavuddhiH / zeSa triNi sukha, du:kha, zokarUpa saMjJA te trasa-CiiM hui. pa ane = -
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi ekendriya-hUiM aMtarmuhUrta anAkAropayogarUpa darzana ane aMtarmuhurtta sAkAropayogarUpa jJAna hui. cyAri anai triNi lezyA hui, puNa avyaktajJAni karI hauM sukhI, hau duHkhI, isI sukha, du:kha saMjJA na huiM. prAyo--bAhalyuiM teha-hUiM asAtAvedanIya hui. tathA jayA mohodayo tivvo / isyA vacana tu tIha-hUiM mohodaya tIvra kahIi te mohasaMjJA na huI prAyo bAhuthiM teha-hUiM asAtAvedanIya hui hIM. kiMtu mohodaya bhaNIi viSayasaMjJA tIvra hui. cyArilezyA te eha kAraNa jaM eha-mAhi izAnAMta deva Upajai te kAraNi cyAri lezyA hui. etalai saMnnIyara iivayA e pada vakhANituM. tatra etalai bi sUkSma, bAdara ekeMdriya, bi saMjJI, asaMjJI paMcendriya anai beMdriya, teMdriya, cauriMdriya thaI sAta bheda UiA. e sAtai bheda paryAptA anai aparyAptA karI caUdabheda jIvanA jANivA. paryAptinuM svarUpa : hiva paryApti svarUpa saMkSepamAtri vicAle kahi chai. paryApti bi bheda paryApta saghalIi lAdhI nathI labdhi-tau anai karaNa-tau. tau jehe svayogya puNa iisa te labdhi paryApta. jehe svayogya paryApti pUrI pAmI te karaNa paryApta. anai aparyAptai bi bheda labdhi-tau anai karaNa-tau. je sva svayogya paryApti saghalIi nahIM lahai, aparyApti ji viNasisii te labdhiaparyApta. anai je svayogya paryApti saghalIi lahisii paNi hajI pUrI lAdhI nathI te karaNa aparyAptA jANivA. atha te paryApti sI kahIi ? paryApti bhaNIi jIvanI zakti vizeSa. te SaprakAra yathA pahilI AhAra paryApti, bIjI zarIra paryApti, trIjai iMdriya paryApti, cauthI zvAsocchavAsa paryApti, pAMcamI bhASA paryApti, chaThThI mana paryApti. AhAra paryApti te kisI kahIi ? jeNai zakti vizeSaiM karI jIva utpatti sthAnaki Aviu hUMtu pudgala sAnidhdhi karI AhAra leinaiM te AhAra kUcA-paNai anai rasa-paNai pariNamAvai, kUcA lAMkhai P1/5 paryApti hu kahai chai. Ll/6 nAkhai. PI/6 = nAkhai. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 157
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ anai rasa aMgIkarA, teha zakti-rahai AhAra paryApti kahI. bIjI zarIra paryApti te kisI kahIi ? jIva jeNai pudgala' niSpanna zaktii karI je rasabhUta AhAra te sAta dhAtu - rasa, lohI, mAMsa asthi, meda, majjA, zukra eNe sAte bhede pariNAvai te zarIra paryApti kahI. trIjI iMdriya paryApti te kisI kahIi ? jeNaI zaktii karI jIvi je AhAra dhAtu-paNa pariNamIvivau chai te AhAra-thiku sAra pudgala lei iMdriya-paNAM pariNAvIi anai te iMdriya ApaNA-ApaNA viSaya jJAna samartha hui te iMdriya paryApti kahI. cauthI zvAsocchavAsa paryApti te kisI kahIi ? jeNa zakti vizeSai karI jIva uzvAsa yogya pagalavargaNA-taNAM dalii lei uzvAsa-paNai pariNamAvI-nai meilai te uzvAsa paryApti kahI. pAMcamI bhASAparyApti te kisI kahI ? jeNai zakti che karI jIva bhASAvargaNA-taNAM pudgaladalika pahilaI samai aMgikarai anai bhASA-paNAM pariNamAvI mehalaI te bhASA paryApti kahai. chaThThI mana:paryApti te kisI kahI ? jeNai zaktii karI jIva manodravyavargaNA dalika lei mana-paNA pariNAvI, AlaMbI je kAMI cIMtavai=dhyAi te mana:paryApti kahIi. sarva paryApti hui pUThi jIva yathAvasari anaMtA navanavA AhArAdika pudgala lii anai vaya-taNI vRddhi sarva paryApti-taNI vRddhi hui. tathA vaikriya zarIrIyA-prati anai AhAraka zarIrIyA-prati zarIra paryApti aMtarmuhUrtikI aMtarmurti nIpajai. bIjI pAMca paryApti eka sAmayikI = eka eka samaya pramANA, ekekai samayi jUjai hui. Unai0 audArika zarIrIyA - prati AhAraparyApti eka sAmayikI ekasamaya-mAhi hui. bIjI pAMca paryApti aMtarmurtikI aMtamUhutti nIpajai. ityartha: e saghalai paryApti, jIvii Pl7 L7 L28 L249 L/10 jINAM zakti karI je AhAra rasa-paNa pariNamAvAi chai te AhAra. jINa zakti karI je AhAra rasa-paNa pariNamAvaI chai te AhAra jINai zakti karI AtmAi je AhAra dhAtu-paNai, zarIra-paNa pariNamAvai chai te vali iMdriya-pariNamAvai chai te iMdriya. manovargaNAnA pudgala aMgIkarI naI jaI kAMi ane navatattva prakaraNa bAlAvabodha 158
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpatti samai ji samakAli karavA AraMbhII, anai kamihilA jUjUi kAli pUrI hui. paNi bihuM ghaDI-mAhi ji paryApta hui. save jIva utpattikAli aMtarmuhUrta aparyAptAi ji hui. pachai kai paryAptA thAi, ekiI? aparyAptAi ji viNasai. tehu te paNa Adya triNi paryApti samAptA vinai aMtarmuhUrti AukhaDe parabhava jogaDe bAMdhI pachai aMtarmahurti jIvIi ji nai marai. Ayurbadha paNa trIjI iMdriya paryApti hUi pUThihi ji karAi. tathA je Agalii ji dehI navI jIva AvI saMkramai teha-hiM zarIraparyApti TAlI AhArAdikaparyApti inDai ji pUrvokta rIti hui. tathA deva, nArakI labdhi aparyApta na hui, paNa karaNa aparyApta hui. anai ekaeNndriya, beMdriya, beMdriya, cauridriya anai saMmUrchAima nai garbhajai manuSya, tiryaMca labdhi-tu anai karaNa-tu bihU pari aparyAptA hui. je ekeMdriya aparyAptA viNasai te uzvAsa patii ji aparyAptA jANivA. jeha kAraNa tehai Ayurbadha karI tu viNasai, anai Ayurbadha paNi iMdriya paryApti hui pUThii ji baMdhAi, ima anerAi labdhi aparyAptA yathAsaMbhava jANivA. save aparyAptA jIva aspaSTa varNa karI carmacakSu-hiM gocara nahIM. tathA vaikriya, taijasa, kArmaNa anai sUkSmataNu nai aparyApta-taNuM dArikadeha jIvi muktamAtra hUtA vizAla thaI jAi e cha paryApti kahI. eha cha paryApti-mAhi ekeMdriya savihuM jIva-hiM pahilI airi paryApti hui, AhAra, zarIra, iMdriya, AnapAnarUpa. vikalaiMdriya kahitA triNi = beMdriya, tridriya, cauridriyarUpa. eha-hiM ehi ji pUrvalI Ari paryApti anai pAMcamI bhASAparyApti hui. asaMjJIA saMmUrchAima paMcedriya-hiM eha ji pAMca paryApti hui. garbhajamanuSya, tiryaMca, deva, nArakIprati pUrvalI pAMca paryApti sahita chaThThI mana: paryApti hui. paNa eTalI vizeSa deva-i bhASAparyApti pAMcamI anai chaThThI mana:paryApti e bilsi samakAli=ekaI vArai hui, bIjA jIva-i anukramii pahili bhASAparyApti pachai mana:paryApti hui. thata: DAM - PI/II anukramiti niSpatti pahucai PI/12 je je ApaNI ApaNI paryApti karI naiM je parabhavuiM jAi te paryAptA kahI. Pl/I3 anai ApaNI ApaNI paryApti aNakIdhai ji maraI te aparyAptA jANivA. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 159
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhAra-sarIriMdiya-pajjattI ANapANa-bhAsa-maNe / cau paMca-paMca chappi ya iga vigalA'sannisannINaM / / bhAvArtha : AhAraparyApti, zarIraparyApti, indriyaparyApti, zvAsocchavAsaparyApti, bhASAparyApti ane mana:paryApti A cha paryAptio che. temAMthI ekendriya jIvone cAra, vikalendriya jIvone pAMca, asaMkSIpaMcendriyane pAMca ane saMjJI paMcendriyajIvone cha paryApti hoya che. tathA vizva-mAhi jIva anaMtA chai paNi zarIraparyApti niSpanna zarIra asaMkhyAi ji che. e isI pari paryAptAparyApta-taNai adhikAri cha paryApti svarUpa kahiuM. . anai caudebhede jIva svarUpai kahiuM je sUtra-mAhi boliuM chai. tathA valI jIva-taNA caudabheda anere e ghaNe prakAre hui. yathA-vyavahArikanigoda, avyavahArikanigoda, pratyeka vanaspati, pRthvI, apa, teluM, vAyu, paMcendriya=deva, manuSya, tiryaMca, nArakI. beMdriya, beMdriya, cauriMdriya evaM bheda. tathA beMdriya, beMdriya, cauriMdriya, paMcindriya, pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya e pRthyAdika pAMca sUkSma, bAdara thaI caudabheda. evuM Aritrasa anai daza thAvara. atra gAthA vivahAriyara nigoyA paritta puDhavAI cugaipaNiMdI / vigala-tige caudasa cau-tasa paNigidi suhamiyarA / / bhAvArtha : vyavahAranigoda, avyavahAranigoda, pratyeka vanaspatikAya, pRthvIkAyAdi cAra=pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, cAragatinA paMcendriya jIvo nArakI, tiryaMca, manuSya, deva ane traNa vikalendriya =beindriya, indriya, caundriya A sarva maLI jIvana cauda bheda che athavA cAra trasakAya arthAt beindriya, te indriya, caundriya, paMcendriya tathA pAMca ekendriya (pRthvI, apa, tela, vAyu, vanaspati) e pAMcanA sUkSma ane bAdara ema sarva maLI prakArAntare paNa jIvanA cauda bheda thAya che. prakArAntarathI jIvanA bhedonuM varNana anyapratomAM nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 160
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA pAMca ekeMdriya=pRthyAdika, triNi vikalaiMdriya, sura, nara, nAraka, paMcendriya tiryaMca = jalacara, thalacara, khecara eva cauda. tathA caUda guNasthAnataNe bhede karI caUda bhede jIva huI. yathA - micche sAsaNa mIse aviraI dese pamatta apamatta / - niyaTTi aniyaTTi suhumuvasama khINa sajogi ajogI guNA / / bhAvArtha : mithyAtva, sAsvAdAna, mizra, avirati, dezavirati, pramatasaMyata, apramattasaMyata, nivRtti bAdara, anivRtti bAdara, sUkSmasaMparAya, upazAMtamoha, kSaNamoha, sayogIkevalI ane ayogIkevalI A cauda guNasthAno che. guNasthAnakanA nAma ane lakSaNa bAlAvabodha : taU guNa bhaNIi jJAnAdi. teha-taNA sthAnaka caData-paDatai bhAvi karI je svarUpa bheda te guNasthAna kahIi. te 14 bhede. yathA - anAdi mithyAdaSTi bhavya jIva mana: pariNAmarUpa anAdikAla prarUDha yathApravRttikaraNa-thiku giri-nadI pASANa vRttatAnI pari AukhA TAlI sAtakarma palyopamADasaMkhyaya bhAga hina eka kroDAkoDI sAgara-mAhi ANI, tihAM vartata prabala rAga-dveSa pariNAmarUpa graMthi chai te vizuddha pariNAmarUpa aMtarmuhUrta mA2ii karI apUrvakaraNi bhedI vizuddhatara pariNAmarUpa aMtarmurtika anivRttikaraNa anubhavai. tivAraI dezona kroDAkroDisAgara pramANa mithyAtva sthiti-mAhi aMtarakaraNa karI eka aMtarmuhUrta mAtra mithyAtva sthiti alaga karai, bIjI aMtarmuhUrta UNI dezonakoDAkoDi sthiti jUI karai, paNi graMthibheda karI na sakai. tatra aMtarmuhUrta mithyAtva vei, aMtarakaraNi pachaThauM, mithyAtvapudgala-taNAM abhAva-thiku aMtarmuhUrta jANa aupazamikasamyakRtva lahai. ihA prathama sthiti e AvAgai (AvalikA) anAdi mithyAtvaguNasthAnaka hui. guNasthAnanuM varNana anyapratomAM nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 111
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA samyadRSTi-hiM jinavacana-taNAM eka akSara bhaNI asahiNAiM, athavA anaMtAnubaMdhIyA kaSAya-taNai udayi jaghanya-tu aMtarmuhUrta, utkRSTa-tu dezonaardhapudgalaparAvarta jANa mithyAtva guNasthAna. anaMta abhavya anai bhavya yathApravRttakaraNa-tau graMthi lagai Avai paNa abhavya graMthibheda na karai, bhavyaiM ghaNAi graMthibheda karai, valI kliSTa pariNAmi karI utkRSTa sthiti bAMdhaI, graMthibheda kIdhA pUDhi ji aupazamikasamyaktvAdika-taNa lAbha huI. tathA aupamika samyaktva-tu cyavatAM anaMtAnubaMdhI-taNai udaya jaghanyakAla samaya, utkRSTa-tau cha AvalI jANa sAsvAdanasamyaktva hui tivArai bIjauM sAsvAdanaguNasthAna. tathA ko eka jIva prathama-ntu kSAyopazamikasamyaktva lahiNAra graMthibheda karatu apUrvikaraNi mithyAtvamohanIya-taNA pudgala trividha karai. azuddha, ardhavizuddha, vizuddha. .anai vizuddhatau jivArai ardhavizuddha mithyAtva puMja udaya Avai, tivArai jinavacana Upari na rAga, na dveSa isiI aMtarmuhUrta jANa mizratA bhAva hui e trIjau mizraguNasthAna. iha mithyAtva, sAsvAdana, mizra eha trig-hUiM guNasthAna kiMcitmAtra jJAna-darzanarUpa jIvaguNa-taNA sAva-thiku zuddhapuMja-taNai udaya kSAyopazamika samyaktva hui teha bhaNI guNasthAnatva. tathA pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyodaya-thiku niyama mAtrai aNuletu samyaktva kharauM pAlatu avirata samyadRSTi hui e cauthau avirati guNasthAna. tathA zeSa sAtakarma-tau palyopamapRthakpramANa sthiti-taNai kSayiM pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyodaya-thikau sarvavirati-taNI aprApti, dezavirati yukta hUiM. pAMcamaG viratAviratI=dezavirati bIjuM nAma e pAMcamau guNasthAna. teha karma-thiku saMkhyAtasAgare kSINe hUte cAritra prAptaiM hUi hUtIiM saMjvalana kaSAyodaya anaiM nidrAdika pramAdavaMta yati-hUiM hui e chaThThauM pramattaguNasthAna. nidrAdika pramAdarahita yati-CiM sAtama apramattaguNasthAna. havaDAM bharatakSetri suvihitayatI chaThThai-sAtamai guNaThANai varSai. zeSakarma-taNe saMkhyAtasAgare kSINeDUte upazamazreNi athavA kSapakazreNi navatattva prakaraNa bAlAvabodha 162
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMDAI, tihAM anaMtAnubaMdhIyA thyAri kaSAya anai mithyAtva, mizra, samyakatva eNe sAte upazamAve athavA kSepeDUte AThamuM nivRttibAdaraguNasthAna. tadanaMtara nava nokaSAye anai saMjvalana lobha-taNuM chehili saMkhyAtakhaMDa jANa kaSAyopazamAve athavA kSepe hUte naumauM bAdaraguNasthAna. tadanaMtara saMjvalanalobha-taNuM chahili saMkhyAtakhaMDa asaMkhyAte karI upazamAvatAM athavA lepatAM dazamuM sUkSmasaMparAyaguNasthAna. etalai jahAM mohanIyakarma saghalauM kSapada, pachai mUla-tau aThThAvIsavidha mohanIya upazamAvai e agyAramuM upazAMtamohaguNasthAna. yA mithyAtva anai hAsyAdika paTake, vede trika, Ari kaSAya evaM caUda AtyaMtaragraMthi rahitapaNAtu tivArai upazAmaka nigraMtha kahIi. upazamazreNivaMta ihathiku paDai tu chaThThai guNaThANAM AvI rahaI athavA pahilaI guNaThANai jAI. na paDai anai tihAM ji rahiu marai take sarvArthasiddhi jAI. mohanIyakarma kSINaI hUtai kSepaka nigraMtha-hii bAramuM kSaNamohaguNasthAna. tihAM jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI, aMtarAya e triNi karma kSapada, mohanIyakarma Agai dasamAM ji guNaThANai rahiu, pachai aMtarmuhUrti kevalI hui. e sayogikevali teramau guNasthAna. muktigamana kAli selesIkaraNa-taNai kSaNi mano-vacana-kAyayogarUpa teramuM sayogi teha-nai nigraMihi pAMca hRsvokSaroccAra lagai caUdamuM ayogikevali guNasthAna. tadaaMtara ekai samai mukti hui. tatra deva, nArakI-mAhi pahilA ri guNasthAna hui. tiryaMca-mAhi, pAMca, manuSya-mAhi cauda guNasthAna huI. kA ima guNasthAne vartatA jIva-taNA caUda bheda. atra bheda grahaNa gAthA - 36 vA nivi tiri-nara-niyara-nirA-su-vitA | vaLAviya-vihniA-sura-nara-nAraya-17-07-TT 8 || bhAvArtha : anya prakAre paNa jIvanA cauda bheda gaNAvyA che te A pramANe -- navatattva prakaraNa bAlAvabodha 13
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ para ekendriya (pRthvI, apa, tela, vAyu, vanaspati) traNa vikasendriya, asaMjJItiryaMca ane manuSya tathA saMjJItiryaMca ane manuSya tathA nAraka ane deva e sarva maLI jIvanA cauda bheda thayA. athavA pAMca ekendriya + traNa vikasendriya + jalacara + sthalacara + khecara + nArakI + manuSya + deva A badhA maLIne paNa jIvanA cauda bheda gaNAya che. tathA ekavidhAdika batrIsabheda jIva kahIi. caitanyamaya jIva eka e bheda. trasa anai sthAvara evaM 2 bheda puruSa, strI, napuMsakarUpa triNi bheda. cihu gati bhedi karI caturbheda. paMcaiMdriya bhedi karI paMcabheda. zakAya bhedi karI khabheda tathA pRthvI, apa, tela, vAyu, anaMtakAyavanaspati e pAMcai sUkSma-bAdara bheda karI dasa bheda. e dasai paryApta, aparyApta karI vIsa bheda. paMcendriya saMjJI, asaMzI, paryApta, aparyApta evaM 24 bheda. pratyeka vanaspati, beMdriya, neMdriya, cauriMdriya aparyApta nai paryApta thaI 8 bheda, evaM pAchilyA 24 bheda mili 32 bheda jIva. atra gAthA - puddhavizva-mana-mAya-vAsa$itA virA paDeTTI / vaNa patteA vigalA duvihA ya savve vi battIsaM / / bhAvArtha : pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAukAya, anaMtakAya vanaspati A pAMca prakAranA jIvo sUkSma ane bAdara tathA aparyAptA ane paryAptA ema cAra prakAre (5 X 4) tethI 20 bheda ane paMcendriyanA saMjJI, asaMjJI, paryAptA, aparyAptA ema cAra bheda tathA pratyeka vanaspati, beiMdriya, teiMdriya, caundriya e cAranA aparyAptA ane paryAptA ema ATha bheda = (20 + 4 + 8 = 32) sarva maLI jIvanA batrIsa bheda thayA. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 164
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA ekeMdriya-taNai dehi khaMDANai hUtai saMlagna eka jIva savi hu khaMDe thaI ghaNukAla rahai, ima pAna-taNe khaMDe dIsai. vigaleMdriya dehi khaMDANai hUtai bihuM khaMDa-mAhiM jIva aMtarmuhUrta rahai, pachai mukha-taNAM khaMDa-mAhi paisai ghaNukAla jIvai. parisarpa TAlI paMcendriya yuddhi khaMDiu hUMtu aMtarmuhUrta jIvai. e IsI para caUda pramukha bheda jIva-taNAM mUlasUtri aNakahiyAi adhikAra hetu bhaNI prasaMgihi kahiyA. e jIvatattva kahiuM. atha ajIvatattva. caUthI gAhAMi 14 bhedaajIva kahai sUtrakAra dhamAdhammAgAsA tiya tiya bheA taheva addhA ya 1 khaMdhA desa paesA paramANU ajIva caudasahA ||8|| bhAvArtha : dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNenA skaMdha, deza, pradeza ema traNa traNa bhedo che. kALano eka ja bheda che. tathA pudgalAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza ane paramANu ema cAra bheda che. e sarva maLIne ajIvatattvanA cauda bheda che. bAlAvabodha : asti kahIi pradeza, teha-taNau kAya bhaNIi saMghAta=samUha te, 'astivAya:14 praveza rAzi:' dharmarUpa dravya-nau je pradezasaMghAta te dharmAstikAya. tima adharma pradeza-nau saMghAta' te adharmAstikAya. AkAzapradeza-nau samUha te AkAzAstikAya. eha trihunA tiya tiya meya triNi - triNi bheda jANivA. yathA dharmAstikAya dravya pahilau bheda, bIjau dharmAstikAya deza, trIjau dharmAstikAya pradeza, e triNi dharmAstikAyanA bheda. tima adharmAstikAyanA triNi bheda yathA adharmAstikAya dravya, adharmAstikAya deza, adharmAstikAya pradeza. ima AkAzAstikAyanA triNi bheda--AkAzAstikAya dravya, AkAzAstikAya deza, AkAzAstikAya pradeza. etalai trihuM milI nava bheda hUA. dharmAstikAya dravya te kahIi je asaMkhyAta'7 pradeza rUpa anai cauda L2/14 astaya: pravezA: teSAm Aya saMdhAta: Aiya: / L2/15 samUha P1/16 baMdha pahi. L2/17 je bi triNi pramukha asaMkhyAta pradeza-nau samUha sarvaloka-caUdarAja pramANa vyApI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 175 ---
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajvAtmaka sarvaloka vyApI rahiu chai, arUpIuM vastu, kevalajJAnI gamya. chadmastha gamya nahI te dharmAstikAya dravya kahIi. anai dharmAstikAya deza te kahIi - je dharmAstikAya akhaMDa dravyai ji mAhiM ketalAI pradeza-nau nAhavuM, moTauM bhAga jaM mananI kalpanA karI kIjai te dharmAstikAya deza kahIi. anai dharmAstikAya pradeza te kahIi je dharmAstikAya-nau nirvibhAga-bhAga te eka pradezarUpa te jJAnagamya. ima adharmAstikAya, AkAzAstikAyai trikuM trikuM bhedi jANivA. ihAvalI paramANAnI pari cauthau bheda kAMI na thAI. ucyate jeha kAraNa paramANuu te to skaMdhabhAva-thakau alagau chai, skaMdharUpI nathI pariNami, alagavuM ekAkI-paNi varjAi chai. teha kAraNa pudgalAstikAya'-mAhiM cauthau paramANuA rUpa bheda thAi. puNa ihAM dharmAstikAyAdika - thikau vichUTI-naI eka pradeza jUuM nathI paDatau, tehakA2Na eha triSu-mAhi jUu cauthau bheda na UpajaI. pradezanuM svarUpa - pradeza te atisUkSma kSetra jANivauM. yathA aMzula pramANi lAbI pradezahAri rUpa sUcI kalpIi, anai te nukkaravAlInA kharIDAnI pari ekekai ekekai - prati samai niraMtara harIi, anai aMgulapramANa sUcinA pahilA pradeza-thiku gaNAtAM chehalii sUci-nai pradesi tu jaII jau asaMkhyAtI utsarpiNI jAI ehavA te sUkSmakSetra-GUiM pradeza kahIi. put aMgutaseDhImitte prosabiLIo avinA / naMdIsUtra - gA. 62 uttarArdha. havai dasamau ajIvabheda addhA. ahvA bhaNIi kAla. parivarttanA kahIi jaM samaya-samaya atikramavauM e kAla-taNau rUpa. anai eNai kAla dravyaiM karI savi hu vasya hui. savihu dravya palaTAI. savihu jIva-taNI sthiti samayAdika rUpa eka bheda ji. L2/18 pudgala skaMdha-mAhiM. hUiM navyapurANAdika bhAva pratisamai kalai eha kAraNa kAla kahIi. e kAla * pradezanuM varNana anyapratomAM nathI. - - navatattva prakaraNa bAlAvabodha 16.5
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ pupatA raDI - pudgalAstikAya cihuM bhede yathA - kaMdha, deza, pradeza, paramANu, skaMdhasaMjJA pudgalai ji hUi huI paNi zeSa dravya-huI na hui. skaMdha te kahI jeha-hRi pradeza-naI caTana vicaTana hui e caUdabhede ajIva jANivA. havai pAMcamI gAhA dharmAstikAyAdika - taNauM svarUpa kahai chaI - dhammAdhammA-puggala-naha-kAlo paMca huMti ajIvA / calaNasahAvo dhammo thirasaMThANo ahammo ya / / 5 / / bhAvArtha : dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane kALa e pAMca dravyo ajIva che. temAM dharmAstikAya calanasvabhAva (gatisahAyaka) che ane adharmAstikAya sthira svabhAva (sthitisahAyaka) che. bAlAvabodha : dharmAstikAya, adharmAstikAya, pudgalAstikAya, naha kahIi nama: = AkAzAstikAya, kAla e pAMca dravya ajIva jANivA. chaThThale dravya te jIvadravya kahIi. vizva-mAhi e cha dravya TAlI anerauM valI sAtamale dravya kisipheda nathI. eNe ji cha dravya karI vizva pUriuM chai. eha cha dravya-mAhi pAMcadravya te acaitanya kahIi, anai eka ji chaThThale jIva dravya te sacaitanya kahIi. kAla TAlI bIjA pAMca dravya - dharma, adharma, AkAza, jIva, pudgala astikAya kahIi, kAladravya-hiM samaya-samaya atikramamAM bhaNI pradeza rAzi na hui, atIta samaya tau viNaTha, anAgatasamaya tala aprApta chai, eha bhaNI vartamAna samaya ji kAla gaNIi, teNai karI kAla-rahai astikAya na kahIi. chaha9 dravya-mAhi pudgala dravya sparza, varNa, rUpa, rasa, gaMdha, zabdayukta chai, bIjA pAMca dravya asparza, arUpa, agaMdha, arasa, azabda, avarNa hui. caUdarAjamAhi sarvatra jIva anaMtA chai teha-tau pudgala anaMtA chaI, anai dharma, adharma, AkAza, kAla e te sarvaloka-mAhi chai. atra ziSya pUchai - he prabho ! je sarva dravya jagavyApiyAM samakAla kima samAi vizvamAMhi ? ucyate arUpa, arUpa-mAhi samAi tihAM pratighAta kAMI na hui, sUkSma jIva yadyapi L2/19 anai valI eka pudgala dravya TAlI bIjA pAMca amUrta jANivA pudgala dravya puNa mUu jANivuM. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 137
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ sazarIra chai tuhai eka eka-mAhi samAi, sUkSma-paNi karI kAMi upaghAta na hui. jima eka gadIANu pArU auSadha vizerSi karI sau gadIANA sonu carai, paNi toli kAMi vAdhAM nahIM, bhAra na thAI te auSadhi ji navuM bala valI auSadhi sau gadIANA mehalaI tima sUkSmajIva zarIra zarIra-mAhiM samAi. anai valI dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla e rii dravya gati anyatra pracalanAdika kriyA-taNAM abhAva-thiku sthira, nizcala anai akyi = kriyA- ceSTArahita jANivA. bIjA bi dravya jIva nai pudgala e bindui caMcala, asthira, sarvatra gati-sthitinA karavA thika sakriya = ceSTA sahita hui. tathA valI dharma, adharma, jIva e tridunA eka jetalA asaMkhyAtA pradeza hui. ekaI-mAhi adhika una = uchau pradeza na hui22. triphunA tetalA tetalAI ji pradeza hui, anai AkAza te anaMtapradezAtmaka jANivavuM, lokAloka vyApIyA bhaNI, puNa? je lokAkAza tehanA pradeza asaMkhyAtA dharmAstikAyAdikai ji nA jetalA hui. pudgala te anaMtA, te lokAkAza-mAhi ji chai puNa lokAkAza bAhiri ekai pudgala nathI. anai kAla te sUryagati* kIdhau merU madhyastha rUcaka-thiu adhaUrdhvanavasai joaNa lagai anai tiyaMgu manuSyakSetra ji mAhi ji chai. te ghaDI, puhararUpa saMketakAla kahIi paNi manuSyakSetri bAhirI caMdra, sUrya nizcala chai, teNai karI ghaDI, puhara, dina, rAtri rUpa saMketa kAla nathI. nizciyika parivartanArUpa kAla sarvaloki chaI. sUtra-mAhika dharmAstikAya, adharmAstikAya-naka svarUpa kahaI chaI. yathA dharmAstikAya kisau kai ? ratnasiMhAvo ghammo ! tino P220 e Ari sthira gatikriyA rahita jANivA, jIva anai pudgala e bindai dravya caMcala, asthira anai sakriya- kriyA sahita jANivA 221 ochau. P222 nathI. L223 ane je lokAkAzanA pradeza te puNa dharmAstikAyanA ji jetalA asaMkhyAtA pradeza hui. L224 sUrya gate karI kIdhau thika manuSya kSetra ji mAhi chai paNa manuSyakSetra bAhiri kAla nathI. L2/25-P2/25 valI gAhA-mAhi dharmA. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 168
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghatihAya: ' gati bhaNIi savi hu jIvAdika-taNau cAlavaDe, tau jeha-nai AdhAri karI jIva anai pudgala-pratii vizrasA pariNAmiI karI athavA manuSyAdika-nai prayatni karI pudgala-vRi gatisvarUpi pariNamatAM jIva-hUi AnupUrvAdikaiM karI gati pariNAmi pariNamatAM hUtAM je gati kriyA-hUi AdhAra thAI. jima jala-mAhi mAchA-hiM svecchAi karI phiratAM chUtA jalana AdhAra huI, pANI pAkhai jima te phirI-hAlI na sakai, tima jeha-nai AdhArii tribhuvana-mAhi jIva nai paramANUA phirai teha arUpI dravya-hiM dharmAstikAya nAma kahai. te cauda rAja lagai chai, paradu nathI. sarvaloka vyApI rahiu chache. adharmAstikAya kisau kahI ? cirasaMvALo madakhkho ma "dharmAstivApa: zirasaMsthAnItinnakSaLaDadharma" | sthiti bhaNai ravivauM, jIva ajIva-hiche jINaI karI hui te adharma. jIva nai pudgala tribhuvana-mAhi cAlatAM, hAlatAM, phiratAM je valI sthira-paNa3 prAmai teharahache je vikhaMbha hetu thAI. jima bANa ghaNuSa-thikauM vachUTale jAi anai 27jillAra gati pariNAma-thikauM nivarsiu hUtau ApaNI rahiNahAra huuM tivrAraI bhUmi rahiyAM uvaSTabha dii rahivA-na AdhAra thAI. bhUmi bANahRi jAtAM kAMI rAkhai nahIM paNa ApaNAi rahi tivArai bhUmi uvaraMbha didhau, tima jIva nai pudgala-hiM jAtA, phiratA adharmAstikAya kAMI rAkhai nahI paNa sahajii teha-chUi rahita uvaSTabha hetu thAI, te arUpI dravya-huI adharmAstikAya kahIi. dharmAstikAyanI pari caUdarAja vyApI anai alokamAhi eha binA abhAva-thika 28ketIvArache jau sarva deva, iMdra milI karI PI26-P226 dharmAstikAya kisa kahI ? jeha-nai AdhArai karI jIva anai pudgala pratii svabhAvihi ji karI gati pariNAmiM pariNamyA hUtA je gati kriyAhRi AdhAra thAI. jima jala mAhi mAchA-rahai svecchAi karI phiratA hIMDatA pANIno AdhAra huI pANI pAkhai jima phirI hAlI na sakai tima jeNai AdhArai tribhuvana - mAhi jIva anai paramANuu phirai te dharmAstikAya kahIi. te 14 rAja lagaI dharmAstikAya chai. caUda rAja uparAMta nathI. P227 jivAI AhaNI rahai tivAra bhUmi rahavA-nau AdhAra hetu thAI. Pl28 kerIte kivArai ojavaMta, balavaMta sarvai iMdra ekaThAM milI karI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 169
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvabalai gati, sthiti, karivA, karAvavA hIMDai tuhi te gati, sthiti aloka-mAhi karI, karAvI na sakai, vajAdika kisiui padArtha alaka-mAhi na jAi, jeha kAraNi tihAM dharmAstikAya anai adharmAstikAya-nau bala nathI, jeha-nai AdhAri gati, sthiti hui. havai chaThThI gAhAI AkAza nai pudgala-nau svarUpa kahai cha- avagAho AgasaM puggala - jIvANa, puggalA cauhA / khaMdhA desa paesA paramANU ceva nAyavvA / / 6 / / bhAvArtha : AkAzAstikAya pudgala ane jIvone avakAza (jagyA) ApavAnA svabhAvavALu che ane pudgalanA skaMdha, deza, pradeza paramANu ema cAra prakAra jANavA. bAlAvabodha : 29avagAha bhaNIi vyApa. tau jihAM jIva nai pudgala-taNau vyApa avakAza hui te AkAza kahIi, "vahanakSavi mAraza: ti' | jima ghaDA-mAhi jala vyApI rahai tima je jIva nai pula-hiMi AkAza dii vyApavA-nauM ravivA-nauM ThAma te AkAza kahI. e AkAzadravya loka-alokamAhi sarvatrai chai. ava purAnA 3 + "purtiA : tu: vata:prArA pUraVT/I7nImAvI: puna: ti' | pUraNa= pUravauM, galana=galivau tehi ji svabhAva chai jeharai. koDartha ? eka kAraNa pudgala kahI che. je ekaThAM milI skaMdha pUrai anai tihAM hUA haNIo athavA paraprayatni karI galai=alaga thAI skaMdhathiyuM, teha-nau astikAya=saMghAta te pudgalAstikAya. te skaMdha, deza, pradeza, paramANu bhedi karI cihuM prakAre hui. skaMdha te siu kahI ? aMdha biThuM bhede - eka cakSuddhi agrAhya, bIjau cakSurNAhya. cakSuragrAhya te je kayaNuka, caNukAdikathikau AraMbhI-nai ahaMtANuka lagai saMmilita yugalacaya rUpa sUkSma bhAvi pariNami cakSuragrAhya skaMdha hui. khaMbhAdika bAdara pariNAmii pariNamiuM je P129 * jIva, pudgala pratii avagAha-avakAza hui jihAM te AkAza kahIi. pudgalAstikAyanI vyAkhyA ane skaMdhanA be bhedanuM varNana anyapratomAM nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 170
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgalacaya te cakSurgAhya jANivauM. skaMdha tuM e akhaMDa vastu skaMdha kahIi. skaMdhai ji nA je vibhAga bhAga buddhi kalpIi te deza kahIi. skaMdhai ji nau je nirvibhAga bhAga te pradeza. anai paramANu te kahIi je skaMdha pariNAmiiM aNapariNamavuM ekAkI-paNai rahiu chai, anai eka-nau valI bIjau bhAga thAI nahI te paramANuu kahIi. paramANunI vizeSa carcA : - paramANui ji skaMdha-siI miliuM hUMtau pradeza kahIi. ise aNaMta 52mANu-taNe skaMdhe karI eka vyavahArika paramANu kahIi, jehe trasareNu pramukha ATha-AThe hui. tathA mana, vacana, kAya, karma, pratibiMba, chAyA, tAvaDa, zabda, aMdhakAra, kiraNAdika padArtha pudgalapariNAma jANivA. tathA mRdu, khara, gurU, laghusparza bAdaraskaMdhe ji hui, sUkSmaskaMdhe na hui. kiMtu bIjA zIta, uSNa, rUkSa, snigdha cyArisparza e sUkSmaskaMdhe hui. AkAza pradeza eka paramANu anaMtAi paramANu samAI. atra ziSya pUchai he prabho ! jihA eka 52mANu samAiu tihamAM anaMtA paramANu kima samAi ? atroaMte paramANu-hUiM anaMta pariNAmanI zakti chai. jima dRDha loha-mAhiM agni samAi athavA pudgalarUpa pANIi vATalauM kaMThokaMThiiM bharauM hui, eka biMdu pANI-nauM na samAi. tRNa lAgai tu pANI jAI anai teha pANI-mAhiM tavakhIra, sAkara paratI-nai thoDai thoDai lUi parimehalIi, jetalu pANI chai tetalI mATherI sAkara mAi. ju sAkara teha pANI-mAhi mAi tau sUkSma pudgala-spriM pudgala-mAhi mAvAnuM siu saMdeha ? havai sAtamI gAhAi kAla svarUpa kahai chai samayA''valI muhUttA dIhA pakkhA ya mAsa varisA ya / bhaNio paliA sAgara ussappiNI sappiNI kAlo // 7 // - bhAvArtha : samaya, AvalikA, muhUrta, divasa, pakSa, mAsa, varSa, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNI e kALanA bhedo che. paramANu viSayaka vizeSa varNana anya pratomAM nathI. P2/30 hivai sUtramAhi kAlanau. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 171 -
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAvabodha : ati=sarva laghukAla te samaya kahIi. ekaI cApaDIi asaMkhyAtA samaya hui82asaMkhyAte samae eka AvalI. bisaUchappana AvalIe eka kSullakabhava. sADAsattara kSullakabhave eka ucchavAsa- nicchavAsa rUpa prANa. sAte prANe sToka. sAte stoke lava. sADhe ADatrIsa lave ghaDI. bihuM ghaDIe muhUrta. trIsa muhUrve ahorAtra, panara ahorAtre pakSa. bihu pakSe mAsa. bihumAse Rtu. cha mAse ayana. bihu ayane varSa. pAMca varSe yuga. tathA caurAsI lakSa varSe pUrvAga. pUrvAga pUrvAgi gaNile pUrva hui. tathA asaMkhyAtavarSe palyopama. dasakoDAkoDipalyopame sAgaropama. dasa koDAkoDa sAgaropame avasarpiNI kahIi. valI dasakoDAkoDisAgaropame utsarpiNI kahIi. bihu avasarpiNI, utsarpiNI mili vIsakoDAkoDisAgaropama pramANa eka kAlacakra kahIi. anaMte kAlacake pugalaparAvarta kahaI. tehavA anaMtapudgalaparAvarta pramANa atItakAla huu. tima anaMta pudgalaparAvarta pramANa anAgatakAla husiI. - tathA murti ucchavAsa ketalA hui ? te kahai chai - triNi sahastra sAtasai triphutari UsAsa pramANa muhUrta hui. aMtarmuhUrta valI navasamaya-thika AraMbhI eka samayona bi ghaDI jANa aMtarmuhUrtai ji jANivA. pravAhi tu muhUrta bi ghaDI pramANa kahai. eka mUrti AvalI ketalI hui ? ekakoDigna satasaThi lAkha sattarisahastra bisaisola AvalI hui. atha palyopama vicAra - palyopama te kahIi - mAna sau yojana Pl/3 samaya. sarva sUkSma kAla jANiva8. P132 thAi isyo atyaMta alpakAla kavio teha-naI samaya kahI tehe. L2/33.PI/33-P2/33 divasa, pakSa, mAsa, varisa e tau prasiddha chai teha bhaNI ehanuM svarUpa nathI kahIu. Pl/34 egAkoDi satasaTilakkhA sattahattari sahassA ya / doa sayA solahiA AvaliA ega muhuttami / / P135 kUpa yojana eka pramANe te-mAhi saptadinAgata yugalika kezanA atisUkSma khaMDokhaMDi kUu bharIi, ehavA sUkSmakhaMDa kIjai jeNe killArai AMkhi bharI teNe khaMDe karI toha Akhii paDyA kharakharai nahIM ehave khaMDe kUu bharIi, saya-saya varisi gaI hUtai ekeka khaMDa kADhIi anai ima kADhatAM jivahAri te kUpa ThAlao thAi tetalA kAlapramANa prati palyopama kahIi. P2/35 kUpa yojana 1 pramANa ati sUkSma pADa-sUtranA taMta karI kUu bharIi. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 172
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANa kUpa uMDau, puhalau te-mAhiM sAta divasanA yugalIAnA vAlAgra khaMDa lei asaMkhyAtakhaMDa koI deva karai, jeha khaMDa-nau bIjau khaMDa na thAI, jevaDauM eka bAdara pRthvIkAyanuM deha evaDau ekeku khaMDa hui tehe vAlakhaMDe jaI kikvArai Akhi bharIi tau Akhi paDiyA kharakharai nahI, tehe sUkSma khaMDe ima koI nibhacca kUi bharIi, jima kivArai bhAra sahastra loha-nai golai cAMpIi tau hi te ekai heThau na caMpAi, Upari kivArai gaMgA-nau pravAha Avai tui tu te ekai khaMDa taNAi nahIM, udaMDa vAe karI ekai harAi nahIM, pASANa golAnI pira je dRDha-paNai miliyA chai te saya-saya risiM gii ekekau khaMDa kADhIi, ima teNe khaMDe kADhI te jahIi tahIi te kUu ThAlau thAi tetalA pramANa kAla-hUiM palyopama kahIi asaMkhyAtavarSa rUpa. ehavI dasakroDAkroDipalyopama jAi tau eka sAgaropama ityAdi kAladravya svarUpa. ajIva astikAyanuM svarUpa : tathA ajIva astikAya bihu bhede puggale no puggale pudgala cha bhede yathA sUkSma, sUkSma sUkSma, sUkSma bAdara, bAdara sUkSma, bAdara, bAdarabAdara. sUkSma te paramANu. sUkSma sUkSma te sUkSma pariNAmi pariNamita anaMta pradeza skaMdha. sUkSmabAdara te gaMdha pudgala. bAdara sUkSma te bAdara vAyukAya deha. bAdara te apakAya. bAdara-bAdara te agni, vanaspati, pRthvI. no pudgalAstikAya trividha - dharma, adharma, AkAza e pradeza rUpa huI. pu ta iti bIjauM ajIvatattva caUde bhede prakAsivuM. -- - havai baItAlIsa bhede puchyatattva kahai chai sAuccagoa maNuduga suraduga paMcidijAi paNadehA / AimasaMghayaNa-saMThANA AititaNUNuvaMgA i le !! bhAvArtha : manuSyaki=manuSyagati, sAtAvedanIya, uccagotra, manuSyAnupUrvI, devaddhikadevagati, devAnupUrvI, paMcendriyajAti, pAMca zarIra, prathama traNa zarIranA aMgopAMga, prathama saMghayaNa ane prathama saMThANa A sarva (1+1+2+2+1+5+3+1+1=17 prakRti) puNyathI prApta thAya che. * ajIva astikAyanuM varNana anya pratomAM nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 173
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAvabodha : sAtaM = sAtAvedanIyakarma, jeha karma-nai pramANi jIva sukha prAmaI, te sukha prAhi deva, manuSya-mAhiM I. kaththairmotra = uccagotra. jeha karmanA pramANa thakauM jIva moTai kulaiM Upajai, jeha kulanAM mahimA-thakau nirdhana tu loka-mAhi mAnya huI, avahIlanIya na hui te Ootra. maNuduga manuSyaddhika kahitAM manuSyagati, manuSyAnupUrvI lAbhaI. jiNai zubhakarmii jIva manuSyabhavi avatarIi, manuSya-paNauM pAmai te manuSyagati. manuSyAnupUrvI = ApaNA svabhAva-thiku saralagata bhavAMtara jAtu jIva jeNai karmi utpatti sthAnaki lIjai te vRSabha-hUiM nAtha sarakhI AnupUrvI kahII. jIva jivArai utpatti deza-taNA vaikriyapaNA-tau vakra disiM UpajaNAra hui, anai teNI disiM na jAi tivArai AnupUrvI karma udaya Avai. yata: khubI 36o varSe kRti / ketalAI AnupUrvI ima kahai jINai zubhakarmiiM karI jIva yugalIAM, aMtaradvIpa, saMkhyAtavarSAyuddha, saMmUrchimAdika bihottarasu7 manuSya jAti-mAhi jAtau juM nizcita nAmasAriu manuSya sthAnaka prAmai te manuSyAnupUrvI kahIi. suravuH = devagati, devAnupUrvI. jINai zubha karmiiM karI jIva deva-paNau pAmai, devavi avatarIi te devagati kahIi. devAnupUrvI manuSyAnupUrvInI pari jANivI. athavA eka ima kahai jINai karmai karI jIva bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI, vaimAnika, kilviSIA, kalpAtIta pramukha navANu deva jAti-mAhi save anerA ThAma chAMDI-naiM jaM eka nizcita nAmasAriiM ThAmi lIjai te devAnupUrvI. AnupUrvI cihuM gati-taNI hui, ihAM puNyaprakRti-mAhi devAnupUrvi anai manuSyAnupUrvI bihi ji lIjai. - vidhi = paMcendriyajAti te kahIi jINai zubhikarmii karI jIva paMceMdriya paNau lahai. vAverA = pAMcadeha. audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, jima vRSabha rAsi bAMdhiuM jihAM tAMNai tihA jAi tima jeNai karmaiM karI nAmasAriiM ThAmi jIva jai Upajai te AnupUrvI kahIi. P1/36 P1/37-L2/37 bahu manuSya P1/38-P2/38 kikviSIyAdika bahu deva-mAhi jAtai je nAmasAriiM nizcita deva-nau sthAnaka pAmai te devAnupUrvI jANavI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 174
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ kANa e pAMcadeha kahIi. te-mAhi dArika sivuM kahIi ? udAra bhaNIi pradhAna. utkRSTa-paNa, udAra-paNa joII tu anuttarasuranA rUpa-thiku tIrthakara, gaNadhara-taNArUpa anaMtaguNahu adhikA hui. athavA udAra bhaNIi bhalA, devaloka, muktiyogya, sarvaviratyAdika guNa-taNavuM kAraNa audArikazarIra, teha bhaNI udAra, anai udAra ji bhaNI dArika kahIi. e deha manuSya, tiryaMca-taNuM hui. tau jINai karmi karI dArikadeha yogya audArikapudgala laI audArikadeha-paNa pariNamAvai, pariNamAvInaiM jIvanA pradeza-sile saMbaMdhai te audArikazarIranAmakarma. e deha utkRSTa sAdhikasahastrajoaNa mAna manuSya, tiryaMca-chUi huI. vaikriyadeha kisi kahIi ? vithA DyiA vidriSyA ! vividha navanavI pari kriyA karAi te vaikriya. je moTau phITI nAhanuM thAI, nAlDa phITI moTarDa thAI, eka phITI aneka 40zata sahastra-paNai huI, aneka rUpa phITI eka huI, bhAre phITI halUuM hui, halUuM phITI bhAre hui, ima aneka pari je rUpa parAvartAi te vaikriyadeha kahIi. te vaMkriyadeha bihuM bhede jANivauM, eka aupapAtika, bIjauM labdhipratyaya. aupapAtika deva, nArakI-taNau svAbhAvika deha, anai labdhipratyaya te manuSya, tiryaMca-prati vaikriya labdhi-thaka navA-navA rUpa karavAnI zakti hui, teNai karI navanavI rUpa karai te labdhi pratyaya vaikriya kahI. e labdhipratyayavaikriya anai deva-taNuM vaikriya e bilsi utkRSTauM sAdhika lakSayojanapramANa ucca, nAnA saMsthAna huI. AhArakadeha kisivuM kai ? AhArakazarIra caUda pUrvadhara TAlI bIjI ko karI na sakai, caUdapUrvadhara ji rahai e deha karavAnI zakti hui. sUkSma sAra pudgala ANI nIpajAvaI te AhArakazarIra jaghanya-tu hAtha mArkerA pramANa, utkRSTatau pUrAM hasta pramANa uMcI rahai, bi ghaDI mAkerI lagai rahai, caUdapUrvadhara kevalI kahnaI saMdeha bhAjivA athavA vicAra pUchavA, sAMbhalavA, tIrthakaranI Rddhi joIvA AhArakadeha mokalI kArya karI valI pAchai saMharai. anai deha bhUmigatA ji cAlai, anuttaravimAna devanA rUpa-pAhi rUpa zobhA karI te L2/39 joIi tIrthaMkara, gaNadharAdikanA rU5 AzrI anuttara suranA rUpa teDUte anaMtaguNa hiNA teha bhaNI udAra. L2240 anekadhA = zata sahastra lakSarUpa thAI. Pl/40 anekarUpa sahasra lakSa hoI. L441 pUrvadharai ji pratii te zakti. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 175
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhikau huI. te jaghanya-tu samaya, utkRSTatu chamAsa. vica-mAhi ne hui. e deha eka jIva eka bhava-mAhi biha ji vAra karai anai saMsAra-mAhi82 thikau utkRSTa airi vAra karai. ': 3tta : cattAri a vArAo caudasapubbI karei AhAraM / saMsArammi vasaMto egabhave dunni vArAo / / bhAvArtha : cauda pUrvadhara muni AhAraka zarIra eka bhavamAM be vAra ane saMsAra paribhramaNa daramyAna vadhumAM vadhu cAra vakhata kare. samao jahannamaMtarA ukkoseNaM tu jAva chammAsA / AhArasarIrANaM ukkoseNaM tu nava sahassA / / atha taijasadeha kisi kahI ? je uSNa, tejane pudgale nIpanuM, je AhAra pacavA-nau43 heta thAI. loka prasiddhi che jeha-hUI jaTharAgni nAma kahai, anai4 jeha dehanA pramANa thakau, tapa thakau UpanI tejovezyA labdhivaMtapurUSa javAlA zatasahastra karI vikarAla tejolezyA rUpa mukhii tejo nirgamana karai, teha pramANi para-hiM dahai, zyApa dei. athavA jeha dehanI vikati zarIri dAdha. varAdika tApa UpajAvai te taijasadeha kahIi. pAMcamI kAmaNadeha kisi kahI ? je aSTavidha karmanA paramANUA Atmapradezasiu45 saMbaMdhAI, AtmA nai karma anyorjei ekameka je thAI, je AThakama teha ji kArmaNadeha.* pAMce zarIranI kramazaH sUkSamatA : dArikadeha pAhi vaikriyadeha sUkSma anai anaMtaguNe pudgale nIpajai, vaikriya pAhi AhAraka te sUkSma, anaMtaguNe pudgale nIpanuM, ima taijasa tehaPI/42 mAhi rahika thiko utkRSTata iccAravAra karai adhikIvAra na karai. L243 nau-pariNamAvivA-nau hetu. L2244 ane pale karI nIpajaI je deha pramANa thika sutapa: samutpanna nathavA puruSa. PI/45 pradezasya kSIranIra pari anyonya-paNai eka ja thAI te kAryaNa deha anaMta karmavargaNA-taNI piMDa te deha jANivuM. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 17
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ thau kArpaNa sUkSma-paNai jANivA. anaMtI karmavargaNA-taNau piMDarUpa deha jANivauM. taijasa, kArmaNazarIra AtmA-taNA sarvapradeza vyApI sadAi rahiyA chaI. anai valI taijasa nai kArmaNa e bilki deha bhavAMtari jAtA jIva-huI sAthi hi ji jAI, puNa ati sUkSma pudgalarUpa bhaNI chadmastha-naI gocari nAvai. bihu-mAhi ekaI nAvai. savi hu saMsArI jIva-hiM sAthihi ji jAi, taijasa, kArmaNa e bi deha jIvatA maratAM sadaiva sAthi hui ji. jivAI te nahi tivArai mukti pAmai. pAMce zarIra puNya prakRtimAM samAviSTa che tenuM kAraNa ? atra ziSya pUchai - he prabho ! pAMca zarIra puNya prakRti kisyA bhaNI kai ? 3wte - mUli jIva save anAdi nigoda-mAhi hUtA, tihAM jIva jIva-prati jUjUA deha nathI, kiMtu ekai ji audArikazArIri anaMtA jIva chai, paNi savi huM jIva-hUi jUjUA taijasa kArmaNadeha chai, te zarIra atyaMta jUjUA deha nathI. avyavahArarAzi bhaNI lekhavAI nahIM, jivAi vyavahArarAzii bAdaranigoda, puDhavikAya pramukha mAhiM Avai, tivArai zarIra lekhai=gaNIi, pachai jau sUkSma nigoda-thika moTAM taijasa nai kArmaNadeha vyApI hui tu audArikadeha vAdhai, eNai pari jaM aneka gAU lagai zarIra vAdhai. tau je nigoda-tau jIva nIsariuM deha vAdhiu nigoda-paNa mehalI pratyeka-paNuM prAmile, thAvara-paNuM chAMDI trasa-paNa3 prAmile e zubhaprakRti ji kahI. je saMpUrNa zarIra, saMpUrNa aMgopAMga te puNyaprakRti. anai je asaMpUrNa zarIra, asaMpUrNa aMgopAMga te pApaprakRti. anai saMsArI jIva-hiM zarIra ji sarvakArya-taNauM sAdhana chai teha kAraNi pAMcai deha puNyaprakRti kahIche. tathA sUkSma-taNA anai aparyApta-taNA je audArika deha anai vaikriya, taijasa, kArmaNadeha e jIvI muktamAtra vizAla thaI jAI. mArUtitapUyvaMga - Adya triNi tana-taNA upAMga. audArika, vaikriya, AhAraka triNa pahilA deha-taNAM upAMga. upAMga Tihu jAtai - aMga, upAMga, aMgopAMga. aMga pahilau ATha kahI - bi bAhA, bi UrU, pRSThi, mastaka, hRdaya, udara e AThai aMga 46pahile tripu dehe hui. upAMga te ke anyapratomAM A varNana nathI. PI/46 aMga audArikadehai, vaikriyadehache, AhArakadehaI hoI. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 177
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMgalI, aMgUThAM pramukha jANivA. aMgopAMga te AMgalInI rekhA, parva, nakha, lakSaNa pramukha kahI. tau etalai vaMcA = upAMga isiu madhya grahaNa karatAM aMga, upAMga, aMgopAMga triNi pari lIjai. tau audArikasaMgopAMga, vaikriyaaMgopAMga, AhAra,aMgopAMga. anai taijasa, kArmaNadeha e bi jIva pradeza-sile saMlagna-paNai miliA chai, teha bhaNI tIha bihu dehanA aMgopAMga nathI. eha ji bhaNI ApatitapUrva isi sUtra-mAhi kahiuM. havai solamau bheda-masaMdhathasiMhA ti | saMghayaNa bhaNIi 48asthi-taNuM baMdha. jINaoN karmi karI dehanI asthisaMdhi saghalai daDha-paNAM baMdhAi-nai je zarIra-nau baMdha hui te asthiracanA vizeSa-rahai saMghayaNa kahI. te saMghayaNa chae bhede kahIi. kehAM te cha bheda ? vajjarisahanArAyaM bIyaM ca risahanArAyaM / nArAyamaddhanArAyaM kIliyA taha ya chevaDheM / / bhAvArtha : vajaRSabhanArAcasaMghayaNa, RSabhanArAcasaMghayaNa, nArAcasaMghayaNa, ardhanArAcasaMghayaNa, kalikAsaMghayaNa ane sevArtasaMghayaNa A cha bheda saMghayaNanA che. bAlAvabodha : vajaRSabhanArAcasaMghayaNa te kahIi - tatra vaja bhaNIi khIlI, RSabha bhaNIi pATala, nArAca bhaNIi bihu asthi-hi markaTabaMdha. choDartha ? jisI hAthanI kalAI paraspari sAhatA baMdha huI te markaTabaMdha kahIi, tau vajaRSabha-nArAca e triNii jiNai saMghaNi hui teha-hUi vajaRSabhanArAcasaMghayaNa kahIi. kima te huI ? yathA - jihAM asthisaMdhinA chehaDA binnai parasparai viTAI valI Upari asthijinA pATA-nau veDhau, teha Upari valI sarva asthibhedinI vici asthi jinI khIlI hui, isIi Pl/47 -pAMga sahUi lAbhaI. Pl/48-L2/48 saMghayaNa kisI kahI ? jeNai karma vizeSa dehanA asthi, avayava daDha paNa baMdhAi-naI zarIrano je dRDhatara baMdha hoi teha-nai saMghayaNa kahI. L2/49 Ubhayato markaTabaMdho nArAca te. LJ50 asthinI bhedaNahAri valI asthi. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 178
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ ji pari dehanI saMdhi saghalai baMdhANI hui te pahila vajaRSabhanArAcasaMghayaNa kahIi. bIjau RSabhanArAcasaMghayaNa te kahIi - tihAM bihu game asthinA cheDA vIMTANA hui Upari valI pATale hui, vici khIlI huI nahIM te bIjau RSabhanArAcasaMghayaNa kahI. trIjau nArAcasaMghayaNa te kahIi - jeNai bihugame asthinA cheDA vIMTANA hui, khIlI, pATau eha bihu mAhi ekaI nahIM te trIjau nArAca saMghayaNa kahI. cauthau ardhanArAcasaMghayaNa te kahIi - tINaI ekagamAM asthi-nau chehaDau vIMTAi, bIjA sAhamA asthi-nau chehaDI aDakI rahai anaI bIjai pAsai khIlI huI te cauthau ardhanArA saMghayaNa jANivuM. pAMcamuM kilikA saMghayaNa te kahI-2tihAM bihni chehaDAM Upari - Upari AvI rahai, vaTANA na huI paNi vici khIlI hui te pAMcamI kalikAsaMghayaNa jANivuM. chaThThau3 sevArtasaMghayaNa te kahIi - tINai saMghayaNi" khIlI nai pATau, markaTabaMdha triduM-mAhi eki na hui, bihu asthinA cheDA sAmya-sAmyA aDakI rahai, ati nirbala e saMghayaNa jANivuM. kyA jIvane kyuM saMghayaNa hoya te darzAve che : e chai saMghayaNa mukhyavRtti manuSya anai paMciMdriyatiryaMcai ji hRi hui. paNi zakti apekSAi devahUche vajaRSabhanArAcasaMghayaNa. nArakI, deva anai ekeMdriyAdika cihuM jIva jAti-hUi saMghayaNa na hui. jeTha bhaNI teha-naI zarIri hADa, mAMsa, rudhira na hui. saMpUrjhajapaMceMdriya-hiM chevaTTa saMghayaNa. garbhaja-naI Savidha saMghayaNa. PI/51 dehanI saMsthiti saghalIi hoI te. Pl/52 teNaI saMdhinA asthi binnai Upari-Upari cheDe AvI rahai anai vicAlai khIlI hoI paNi Upari pATao vIMTAI nahIM anai valI bihu asthinA prAMta paraspari vIMTANA na hoI te pAMcamuM. PI/53 cheva-sevA PI/54 teNaI saMghayaNa vicAlai khIlI nahIM, bihugamAM asthinA chehaDAM parasparai vIMTANA na hoI, eTaluM hoI je saMdhinA bi asthi sAmya-sAmhA aDakI-aDakI rahaI te chaThThau saMghayaNa ati nabaLuM jANivuM. saMghayaNanuM vizeSa varNana anyapratomAM nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 179
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayA saMghayaNavALo kai gatimAM jAya ? tathA vajraRSabhanArAcasaMghaNi mukti nai sarvArthasiddhi, anai sAtamA naraga lagai jAi. RSabhanArAci navagreveyaka anai chaThThI narakapRthvI lagaigati. nArAcasaMghaNi navamAdevaloka anai pAMcamI narakapRthvI lagai gati. ardhanArAci sattamASTama devaloka anai cauthIpRthvI lagai gati. kIlikAsaMghayaNi pAMcamA, chaThThA devaloka anai trIjI narakapRthvI lagai gati. chevaTTi pahilA cyAri devaloka anai Adya bihuM pRthvIlagai gati. ta etalai cha saMghayaNa-navuM svarUpa kahiuM. tau ehai saMghayaNa-mAhiM pahilau saMghayaNa te solamauM puNyatattva-nau bheda. havai sataramau bhedasaMtALA-Ana isistuM pada te ihAM joDIi. Ama saMvALA kRti / Adya saMsthAna: sataramau bheda. saMsthAna te kahIi jaM deha-nau AkAra vizeSa. tehai chae bhede jANivauM. yathA samacaturasra saMsthAna te kahIi3 jeNai dehi sarva avayava mAni=pramANi hui, anai zarIra-taNAM UMcapaNA-nai mAni bihu bhujA-taNauM vistAra huiM, anai je cihugame mavItau samAnai ji hui. yathA- padmAsana baiThA jetalauM bihu jAnu-naM AMtarUM tetalau valI lalATa nai Asana-nau AMtarU, valI tetalauMi ji AMtarUM DAbA jAnu-thikau jimaNA skaMdha lagai anai jimaNA jAnu-thikau DAbA skaMdha lagai, etalai cihu pari jihAM sarIkhauM AMtarau hui te pahilau saMsthAna samacaturasa, sarva lakSaNopeta. - bIjau nyagrodhaparimaMDala saMsthAna te kahIi nyagrodha bhaNIi vaTavRkSa, tehanI pari Upari pUrvAMga anai nAbhi heThauM hInAMga, UMcapaNa je nAbhi lagai choTauM, nAbhi Upahira pUra te bIjauM saMsthAna. trIjau sAdisaMsthAna te kahIi sAti bhaNIiM zakti zastra vizeSe. tehanI pari ja deha-nau AkAra. te nAbhi heThau lakSaNa nai pramANa yukta huiM, cArU jAnu, kaTI pramukha sarva rUDauM, nAbhi UpahiraG hIyauM, hAtha, mukha, mAthauM pramukha sahU pADUu te trIjau saMsthAna. P1/55 - sAdi saMsthAna kahIi - te nAbhi heThau yathoktaparimANa, cArU paga, kaTI, jAnu pramukha sahU rUDauM hui anai nAbhi UpaharU sarva pADUu hoI, hRdaya, hasta mastaka, mukha prakRti sarva ati durAkRti hoI te. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 180
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauthau kubjasaMsthAna te kahIi tiyAM hAtha, paga, mastaka, grIvA 57e cha aMga rUDA pramANopeta hui, anai pUThai, udara, hRdaya vAMkA hui te cauthau saMsthAna. pAMcamauM vAmana saMsthAna te kahIi ' tihAM udara, pUDhi, hradaya samAM anai hAtha, paga, mastaka, grIvA e sAMkaDyA hui te pAMcamau saMsthAna. eka vAmana nai kubja-navuM lakSaNa avaluM kahai. chaThThauM huMDasaMsthAna te kahIi - jihAM sarva avayava lakSaNa hIna hui. uktaM ca = P1/56 P1/57 P1/58 L2/59 P1/60 - samacauraMse niggoha - sAi khujjAi vAmaNaM huMDaM / jIvANa cha saMThANA savvattha sulakkhaNaM paDhamaM / / nAhIe uvari bIyaM tayamaho piTThi uyarauravajjaM / siri-nIva-pALi-pANa suttattvanuM tatvattha haiM / / vivarIaM paMcamagaM savvattha alakkhaNaM bhave cha / gadhmaya-nara-tiriya chaThThA, surA samA kuMDayA sesA / / bhAvArtha : zarIranA saMsthAna (AkAravizeSa) cha prakAranA che te A pramANe-- samacaturasasaMsthAna, nyagrodhaparimaMDalasaMsthAna, sAdisaMsthAna, kubjasaMsthAna, vAmanasaMsthAna ane huMDasaMsthAna. temAM paheluM saMsthAna samagra zarIramAM zubha lakSaNa yukta che. bIjuM nyagrodhasaMsthAna nAbhithI uparanA avayavomAM zubha lakSaNa yukta hoya che. trIju sAdi saMsthAna nAbhithI nIcenA avayavomAM zubha lakSaNavALu jeNai saMsthAnaiM hAtha. etaluM pramANopeta cArU hoI. anai udara, pRSThi, mukha prabhRtti vAMkA hui. saMsthAna pUrvilA cauthA saMsthAna thikau uparAThauM jANivauM. je savihu game adhike-ocche aMgane avayave karI sarva alakSaNamaya sarvAMga pADUu te hUMDa. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 181
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che. cothA kubjasaMsthAnamAM pITha, udara ane chAtI varjIne mastaka, grIvA, hAtha, paga zubhalakSaNayukta hoya che. pAMcamuM vAmanaHsaMsthAna kubjathI avaLA lakSaNavALu che. ane chaThThuM huMDasaMsthAna sarvAMge azubhalakSaNa yukta hoya che. A cha saMsthAnamAMthI garbhajamanuSya ane garbha ryaMcamAM chae prakAranA hoya che. devone paheluM samacaturasrasaMsthAna hoya che. ane bAkInA jIvone huMDasaMsthAna hoya che. kayA jIvane kayuM saMThANa hoya che ? te darzAve che : pRthyAdika pAMca anai vikaleMdriya triNi, asaMzIA tiryaMcapaMcendriya huMDasaMsthAna vicitra prakAri hui. nArakInA mUlavaikriya, utta2vaikriya bi huMDasaMsthAna ji hui, deva-naiM mUlavaikriya samacaturasa hui, uttaravaikriya vicitrasaMsthAna. e chaI saMsthAna kahiyA. pApA teha cha saMsthAna-mAhi je pahila samacaturasasaMsthAna te puNyatattva-nau sattaramau bheda. valI navamI gAhAM Adha bheda kahai chai 1 vannacaukkA'gurulahu-paraghA ya usAsaAyavujjoaM subhagai nimmANa tasa - dasa suranara tiriAu titthayaraM / / 9 / / bhAvArtha : varNacatuSka zubhavarNa, zubhagaMdha, zubharasa, zubhasparza. agurulaghunAma, parAghAtanAma, ucchavAsanAma, AtapanAma, udyotanAma, zubhavihAyogati, nirmANanAma, trasadazaka, devAyuSya, manuSyAyuSya, tiryaMcAyuSya ane tIrthaMkaranAma e sarva (25 prakRti) puNyathI prApta thAya che. bAlAvabodha : - varNacatuSkaM = zubhavarNa, zubhagaMdha, zubharasa, zubhasparza e cyArai zubha=rUDAM huI. tatra zukla, pIta, 2kta e triNi zubhavarNa, surabhigaMdha zubha. madhura, amla, kaSAya e triNi zubharasa. halUM, sUhAlauM, snigdha, uSNa e cyAri zubhasparza, te puNyaprakRti. varNacatuSka Agali pApatattva-mAhiM apasatya vannava iNai padiiM vistara vakhANasyai. teha kAraNaiM vakhANItau nathI. tihAM thikauM ihai te timaha ji jANivau. agurulaghu=jeha karmanA udaya-thakau jIva ati bhArei dehe nahIM anai ati halUui nahIM. jau ati bhAre deha navatattva prakaraNa bAlAvabodha 182
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ hui tau parvatanI pari hAlI na sakai, anai jau ati lUu deha hui tau AkatUlanI para Diu jAi, kihAi susthirai ji na hui, teha kAraNi je ati halau nahIM, ati bhAre nahI te agurulaghu puNyaprakRti. parAghAta' = jeha kAraNa-thiku tvacA, nakha, daMta, viSaNAdika anerAhUiM ghAtakArIAM hui te upaghAta nAma karma kahIi. anai parAghAta imai kahIi. teNai karI ketalAi manuSya-nai dehi vRzcikAdika-taNA viSa prabhavai nahIM teNai kAraNa e puNya prakRti. je eha karma-thiku dhaNI-hUiM para parAbhavavA-taNI zakti hui, jima RSIzvara tapa-taNI zaktiiM UpanI hUtIi AsIviSAdika labdhi karI 52-hUi parAbhavai, zApa dii paNa te anere moTe moTere kuNahai parAbhavI na sakIi. savihu-pAhi durdharSa ja hui te parAdhAta puNyaprakRti. ucchavAsaprakRti = te jeha karma2-thakau jIva ucchavAsanizvAsa lahai, te ucchvAsa puNyaprakRti. Atapa=jeha karmanA pramANa-thakau jIvanA aMga tApa sahita hui, svayaM anuSNaiM hUMtau uSNa sahita hui. deha te zItala anai tihanuM teja te uSNa hui. kRti bhAva: / e AtapanAmakarma sUryamaMDalai ji pRthvIkAyanA jIva-hUiM hui, puNa anerA=bIjA jIva-spriM Atapakarma-nau udaya na hui, agni-mAhi~ te Atapakarma na jANivauM, kiMtu teha-mAhiM urNasparzanAma kahIi. e AtapanAmakarma puNyaprakRti. jJotraM = udyotanAmakarma - jeha karmanA udaya-thikau zItala prakAzarUpa jIvanA aMga hui, caMdra, tArAdikanI pariiM te udyotanAmakarma puNyaprakRti. sumabhramad = zubha vihAyogati. haMsa, gaja, vRSabhAdikanI parii juM cAlivAnI paddhati hui te zubhavihAyogati puNyaprakRti. nimnALa = nirmANakarma jeha karmanA udaya-thikau jIva-hUi aMgapratyaMga sahUi niyata sthAki Upajai, visaMsthalabhAviiM jaM na Upajai. hAthanA bhAva je aMguSTa, AMgulI, hatzelI pramukha te hAthi ji. paganA bhAva pAnhI pramukha te pagi ji. DaimastakanA bhAva je nAsikA, mukha, P1/61 ahIM upavAtanAmakarma ane parAghAtanAmakarma vacce bheda sUcavanAra vAkya rahI gayuM lAge che. parAghAta puNya prakRti te kisI kahIi ? jeha karmanA udaya-thakau bIje moTera kuNii parAvi na sakIi, sarva-mAhiM durdharSa ja hoI te. karmanA udaya-thakau ucchavAsa-nizvAsa mAnopeta jIva lahai mAthA kahanalinA bhAva. P1/62 P1/63 navatattva prakaraNa bAlAvabodha 183
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMkhi, karNa pramukha4 te mastika ji. IsI pari nizcita je jihAM avayava te tihAi ji hui te nirmANakarma. e karma sUtradhAra sarIkha jANivauM. jima sUtradhAra zakaTa ghaDatau je zakaTanA avayava jihAM jizA joii tihAM tisAi ji ghaDai, tima e karma jihAM jisiyAM joIi dehanA avayavi tihAM tisAi ji UpajAvai te nirmANakarma puNyaprakRti. havai ekavArai ekabolii dasa puNyaprakRti kahaI chai. tasa ra ta = traNa dazaka yathA - tasa-bAyara-pajjattaM patteyaM thiraM subhaM ca subhagaM ca / susarAijja jasaM tasadasagaM hoi vinneyaM / / bhAvArtha : trasanAma, bAdaranAma, paryAptanAma, pratyekanAma, ritharanAma, zubhanAma, subhaganAma, susvaranAma, AdeyanAma, yazaH nAma A dasa prakRtio trasadasakanI jANavI. bAlAvabodha : e uttaragAthA karmagraMtha mAhilI. e trasadasaka vakhANii chai. yathA- tarasa = trasa bhaNIi trAsai. bhaya, tApa, saMtapta dUtAM arahAM paratAM zItala, nirbhayAdika sthAnakiM jAi eha bhaNI trasa kahIi. te paMcavidha jIva-mAhi ekaeNndriya TAlI bIjA beMdriya, teMdriya, cauriMdriya, paMcendriya sarva trasa kahIi65. tau jeNaI karmi karI thAvara-paNa chAMDI trasa-paNau lahaI. eka e bheda. vAyara = bAdara. jINajI karmii karI sUkSma-paNa3 chAMDI bAdara-paNa3 = sthala-paNauM prAmai te bAdara bIjau bheda. pUMi = paryApta. jINache karmii karI paryApta-paNa3 prAmai. ApaNI-ApaNI paryApti pUrI karai, adhakIdhI paryAptii je na marai te trIjau bheda. anai paryAptisvarUpa jima pUrvii kahiu ti7 ji jANivavuM. pa = pratyeka nAmakarmanA udaya-thika jIva jIvapratiche ApaNau-ApaNa3 jUjUu deha je hui te pratyeka cauthau bheda. thara PI/64 evamAdika mAthA kahanali ji. | L2/64 prabhUti e isi. PI/65 trasa jANivA teha bhaNI jeNai kamiMi jIva trasa-paNa prAmai. PI/66 ja hoI ghaNAM jIva AzrI-naI je eka dehi na nIpajaI te pratyeka nAma kahI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha - 184
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ = sthira nAma karmodaya-thakau ja daMta, asthi, karNa, cakSu pramukha susthira=sudRDha huI te sthiranAmakarma pAMcamaubheda. sumaM ca = zubha nAma karmodaya-thikau nAbhi UpahirAM hRdaya, hAtha, mukha, pramukha aMga, avayava zubha" hui, pavitra-paNai prasiddha hui jeha kAraNi ehe avayave para-hUiM lAge te anerau harakhIi puNa duhavAi nahIM, jima paga lAge para dUhavAi, tima ehi lAge na dUhavAi. teha kAraNa eha-hUiM zubha-paNau kahIi. eka ima kahai . jeNai zobhA, mAMgalya-paNauM lAbhai te zubha anai viparIta te azubha. te chaThThau bheda. sumamAM = = subhaga nAma karmodaya-thikau upagAra karaA pAkhai sava hu 68kahi prati harSakA2ka hui. saubhAgya-paNai karI sarvajana-hUiM abhISTa hui te subhaga sAtamau bheda. susara = susvara karmodaya-thikau mAdhuryAdika guNAlaMkRta sarvarAgamaya, kinnarasvara sarvajana mohakasvara jaM hui te susvara AThamau bheda. Agna = Adeya karma-thikau sava kahi-hUiM grAhyavacana hui, sahU ko vacana aMgIkarai puNa ko valI vacana ullaMghai nahI te Adeyakarma navamau bheda. narsa = yaza karmodaya-thikau jIva-hU~iM thoDai dAnAdika kIdhai yazaHkIrti ghaNI hui e dasamau bheda trasadazaka-nau. etalai aThThAvIsa puNyaprakRti pahilI kahIi te anai trasadazakanI dasa milI aDatrIsa hUi. sumArU nimmaLa tA-vasa e pada deva, manuSya, tiryaMca-taNAM je AUkhAM trirNAi vakhANituM. suranara tira Ayu = puNyaprakRti jANivI. tiryaMcanuM AyuSya puNyaprakRtimAM gaNavAnuM kAraNa : ziSya pUchai prabho ! tiryaMca-taNavuM AUkhauM puNyaprakRti-mAMhI kAMI gaNIi te tau du:kha hetu chai. satya, puNa tiryaMcai-hUiM jIvitavya vallabha te sarva prakArtti melTava na karai tau jau ativallabha chai anai je abhISTavastu te puNyaprakRtiiM prAmIiM eha kAraNa tiryaMcAyu te puNyaprakRtimAhi kahIi. punaH pRti tu tiryaMca-taNI gati nai AnupUrvI te hAM puNyaprakRti-mAhiM kahI kAMI nahIM ? atrocyate jau pApakarma baMdhasthAnaka thoDA anai vizuddhatara hui tau tiryaMca-taNaG Aukhau anai anerIiM savi avayava rUDAM pavitra. P1/67 P1/68 P1/69 - savihu-nai harSakA2ka hoI, sarvajana-nai abhISTa- vallabha hoI. thoDai kIdhau sukRta karaNIi yazaH kIrti ghaNI pAmai te. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 185 -
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyaprakRti baMdhAi. tiryaMca-taNI gati anai AnupUrvI anerIiM savi pApaprakRti prabala pApasthAne karI baMdhAI. yata: zatakAdiSu - bAyAlaM pi pasatthA visohi guNasukkaDassa / jIvassa bAsIimappasatthA mitthukkaDa saMkiliTThassa / / bhAvArtha : je jIva vizuddhiguNathI utkRSTa che tene beMtAlIsa zubhaprakRtino baMdha thAya che. ane utkRSTa mithyAtvathI saMkliSTa jIvane vyAsI azubhaprakRtino baMdha thAya che. bAlAvabodha : tathA savi puNyaprakRti zubha pariNAmii anai pApaprakRti save azubha pariNAmi baMdhAI. e puNyaprakRti nai pApaprakRti bheda-nau kAraNa isile 'karmaprakRti pramukha graMtha-mAhi kahiuM. anai Ayukhaukarma ji jUuM. gati nai AnupUrvI-taNa nAmakarma ji jUuM, tehakAraNa bAMdhivA-taNA kAraNai jUjUA jANivA. tisthaya = tIrthaMkara nAma. 70jeNaI kami tIrthaMkara-paNauM lAbhai te tIrthaMkara nAmakarma. teha-taNau anikAcitabaMdha samyakdaSTi-hiM sAgaropama kroDAkroDi mATenI lagai hui, paNa nikAcitabaMdha trIjAbhava AdiI dekha tIrthaMkara-taNAM bhavi anivRttibAdaraguNaThANA jANaI hui. eNai karmi tribhuvana saghalAi-hi pUjA huI. thata: tittheNa tihuaNassa vi pujjo se udao kevaliNo / eha puNyaprakRti-mAhi deva, manuSya, tiryaMca-taNauM AukhauM, sAtavedanIya, anai uccagotra TAlI bIjI sADatrIsa prakRti nAmakarma-taNI jANivI. Pu70 je tribhuvana saghalAI-rahai pUjya hoI te tIrthaMkara nAmakarma jANivuM. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 186
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti badatAlIsa bhede puNyatattva vakhANi. havai pApatattva cauthau kahai chai dasamI gAthAi - nANaMtarAyaMdasagaM navabIe nIa asAya micchattaM / thAvaradasa narayatigaM kasAya paNavIsa tiriyadugaM / / 10 / / bhAvArtha : jJAnAvaraNIyanI pAMca, aMtarAya pAMca e dasa tathA darzanAvaraNIyanI nava, nIcagotra, asatAvedanIya, mithyAtvamohanIya, sthAvaradazaka, narakatrika, kaSAya paccIsa, tiryaMcaddhika A sarva kara prakRttio pApatattvamAM samAviSTa thAya che. bAlAvabodha : magudImavyavanAvara | jJAna pAMca - matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna, mati bhaNI buddhi. zruta bhaNI zabda. tehe karI jaM jJAna te matijJAna, bIjuM zrutajJAna kahIM. avadhi bhaNI maryAdA. - je AtmA-hiM iMdriya viNa upayoga nai sAvadha-paNai karI maryAdA lagaI jJAna te avadhijJAna. mana-taNA paryAya bhaNIi AkAravizeSa teha-taNauM je jJAna te mana:paryavajJAna. kevalauM ekai ji sarvavyApIuM jJAna te kevalajJAna. pAMca hajJAna-taNAM AvaraNa pAMca pApatattvanA bheda. yathA - matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, avadhijJAnAvaraNa, mana:paryavajJAnAvaraNa, kevalajJAnAvaraNa. e pAMcai te AvaraNa abhrapaTala samAna jANivA. jima abhrapaTalache AcchAdita sUrya-nau teja saMpUraNa vistarI na sakai, tima kAMi e pAMcai AvaraNa jJAna prati AvarI DhAMkI rahA chai, tAM jIva jJAna teja vistarI nA sakai. aMtarAya pAMca - dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, viryAtarAya, bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya. pAtra lAdhaI chatI zakti jeNai kami karI jIva dAna dei na sakai te dAnAMtarAya, lAbha=dravya-taNI utpatti te jeNai karmii upakrama PI71 e puNyatattvanA baitAlIsai bheda kahie. havai pApatattvanA 82 bheda kahai chai. e jJAnapaMcakanA pAMca AvaraNa e. Pin2 navatattva prakaraNa bAlAvabodha 187
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ karatAMi na hui te lAMbhAMtarAya. vIrya bhaNIi bala. zarIra-taNI zakti, tehataNuM vighna karai te vIryaMtarAya. je ekavAra bhogavIi phUla, caMdana pramukha te bhoga kahI. jeNai karma te bhogavavA na lahIi te bhogAMtarAya. je strI, vibhUSaNa, zayyAdika valI valI bhogavIi te upabhoga kahIi. jeNai karmi karI upabhoga bhogavavA na lahIi te upabhogAMtarAya. e pAMcai aMtarAya bhAMDAgArika samAna jANivA. jima bhaMDArI pratikUla hUtai rAjAdika teha-nai ApyA viNa kAMi 73ApahaNIiM leI deI na sakai, tima ehanA udaya-thikau e pAMcai bola karI na sakai. evaM dasabheda. nava vI biIe bhaNIi bIjA darzanAvaraNI karma-taNAM nava bheda. kehAM te nava ? cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa, kevaladarzanAvaraNa e 74cyAri darzana anai pAMca nidrA e nave bhede darzanAvaraNIkarma jANivauM. cakSudarzana te kisio kahIi ? anai tehanuM AvaraNa te kisiG kahIi ? jeNai upayoga karI vastu, vyakti aNajANItau dIsai te darzana kahIi. jeNai savizeSa jAti, nAma, guNe karI sahita vastu jANIi te jJAna kahIi. tatra darzana cihuM bhede yathA cakSu kahIi locana, teNaiM locana jaM vyakti rahita dIsai te cakSudarzana kahIiM anai jeNai karmaiM karI te cakSuAvarAi, AMkhiiM na dekhai te cakSudarzana-nau AvaraNa kahIi. acakSudarzana te kisiI kahIi ? je locana TAlI bIjI cyAraiM iMdriya anai mana e acakSu kahIi. tehe cihuM iMdriya nai marni sAmAnya-tauM zabda, rasa, gaMdhAdike vastu ja lIjai te acakSudarzana kahIi anai ehe cih na karI jaM zabda, gaMdha, rasa, sparza kAMI na jANi te acakSudarzanAvaraNa. adhidarzana te kisiI kahIi ? je avadhijJAnaiM karI vizeSa-paNA pAkhai sAmAnya-tau rUpIA vastu dekhai te avadhidarzana. anai ja na dekhai te avadhidarzanAvaraNa, kevaladarzana te kisio kahIi ? * jIva rUpIA, arUpIA sarva vastu ekai samaI sAmAnya-rUpiiM dekhai te PI/73 kAMii potai lei dei na sakai, tima aMtarAyakarmanA udaya-thako dAna dei, lAbha pAmI evamAdika karI na sakai jIva te aMtarAyakarmanuM pramANa jANivuM. P174 e cihuM darzananA AvaraNa kahIi chai - cakSudarzanAvaraNa te kahIi - je cakSuiM karI na dekhai. acakSudarzana te kahIi- je locana TAlI bIjA smAraiM iMdriya te acakSu kahIi teNe cihuM ji iMdriye karI je jANai, karNe karI, nAsikAi karI, dehasparzi karI, jillAikarI te acakSudarzana. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 188
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevaladarzana. anai ja na dekhai te kevaladarzanAvaraNa. kisi kevalajJAna UpanA pUThiiM jIva svabhAva-tau eka samai sarvavastu-taNa vizeSabodharUpa jJAna hui. pahilai samai paramANu-paramANu jUjUu dekhai te kevalajJAna kahIi. anai bIjai samai sAmAnyopayogarU5-i kevaladarzana hui je bIjai samajI piMDarUpa vastu dekhai te darzana. e vAta sarvakevalI anai siddha-hache jANavI. atra ziSya pUchai - prabho ! mana:paryavadarzana kAi na kahI ? te - mana:paryavajJAna pahilauM lagai mana-taNA vizeSi ji levAyogya hui, puNa sAmAnyapaNai na lii teha kAraNa te darzana na hui teha kAraNi thyAri ji AvaraNa. hiva nidrA pAMca te kisI ? pahilI nidrA, bIjI nidrA-nidrA, trIjI pracalA, cauthI pracalA-pracalA, pAMcamI syAnao e pAMcai kima UlakhIi ? sukhid, alpasaMcalii je jAgai te nidrA kahIi. duHkhii, kalezii, ghaNA upakramai je jAgai te nidrA-nidrA kahI. UbhA, baThAM, jimatAM je uMgha AvaI te pracalA kahIi. UjAgarAvizuM je hIMDatA, cAlatAM ugha Avai te pracalA-pracalA kahe . je kAMI jAgatAM cIMtavile hui, durghaTa kAja karavA te rAtri nidrA-mAhi UThI-nai helA-mAtri karI anai valI pAchau AvI sUai te pAMcamI thINaddhi nidrA kahIi. eha nidrAnA pramANa thikau vAsudevanA-pAhi adhauM bala hui anai e narakagati gAmI-i mahApApa karmanA udaya-thikauM hui, anai jAgyA pUThii nidrA-mAhi je kAMi kIdhu hui te dohila sAMbharai, tatakAla na sAMbharai. yata : suhapaDibohA niddA niddAniddA ya dukkhapaDibohA / payalA ThiovavaTThissa payalApayalA ya caMkamao / / diNaciMtiatthakaraNI thINaddhI addhacakkI addhabalA / bhAvArtha : sukhapUrvaka jAge arthAt saheja avAja thatAM jAgI jAya te nidrA, duHkhapUrvaka jAge arthAtu ghaNAM prayatna pUrvaka jAge to nidrA-nidrA, beThAM-beThAM ke PI75 je kAMI kAja dahai karivA vAMchiu hoi te rAti nidrA-mAhi UTI nai karAi te pAMcamI thINaddhi nidrAM kahIi. e nidrAnA vizeSa thako vAsudevanuM adha bala hoi. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 189
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ UbhA-UbhA uMgha Ave to pracalA, cAlatA-cAlatA ugha Ave to pracalApracalA. divase ciMtavela kaparuM kArya rAtre karanAra ane vAsudeva karatAM aDadhA balavALI nidrAne thiNaddha nidrA jANavI. rii AvaraNa nai pAMca. nidrA e nava bhede darzanAvaraNIkarma kahIi. e pratIhAra = dvArapAla sarIkhauM. jima loka rAjA-pratii bheTivA utkaMThiA dUtA pratIhAranA mehaliyA pAkhai bheTI na sakai, tima jIva sarva padArtha dekhaNahAra, joNahAra hUto dekhI na sakai te darzanAvaraNIkarma-nauM pramANa jANavaze. pAMcajJAna, pAMcaaMtarAya, navadarzanAvaraNInA bheda, evuM 19 bheda hUA. havaI vIsamau bheda - nIjha = nIrthotra. jeha karmanA udaya-thikau7 nIcakuli, adhamakuli, loka niMdanIyakuli Upajai te nIcagotra karma kahI anaI e gotrakarma kuMbhakAra sarIkhauM jANivauM, jima kuMbhakAra bhAMDa ghaDatala tehavoi pUrNa kalazAdika ghaDai, jehava8 maMgalIka hetu? sahu ko aMgIkAra karai. eka tehavoi ghaDai mada bhUbhalAdika jehavuM uttamaloka hAthi na lii tima e karma uttamakuli ANai jIva-hRi anai adhamakuli UpajAvai sAcuM = asatAvedanIyakarma te kahIi je cihugati duHkha bhogavai, puNa ghaNauM e karma prAhii nAraka, tiryaMca-chUI udaya Avai. anai e karma madhulipta-khaDuMgadhArA samAna jANivauM, jima khaDagudhArA-nau madhulihana karatAM jihvA chedAI anai madhu-nau rasa tehai vei, tima e karma madhurasa samAna sukhavedanIya hui, jillAbheda samAna du:kha vedanIya hui. sukha vedanIya te puNyatattva-mAhi kahiuM anai asatAvedanIya te ihAM pApa-mAhi jANivauM. mitta = mithyAtva te 39je jinamata-thikau viparItamati. deva, guru dharma-naIM viSai UparAThI buddhi. thAvara = thAvaradazaka kehau kahI ? yathA - thAvara-suhuma-apajjaM sAhAraNamathiramazubhadubhagANi / dussaraNAijjAjasa thAvaradasagaM vivajjatthaM / / PI76 Pi77 PI78 PI79 udaya thako jIva pADUe adhamakule je loka. nimitta hoI eka. Avai anai adhamakuli Avai. je jinavacanathI UpharAThI buddhi. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 190
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha : sthAvaranAma, sUkSmanAma, aparyAptanAma, sAdhAraNanAma, asthiranAma, azubhanAma, durbhaganAma, duHsvaranAma, anAdeyanAma, apayazanAma A dazaprakRtio sthAvaradarzaka kahevAya che. ane te trasadasakathI viparIta che. bAlAvabodha : ehai e aMtaragAthA karmagraMtha mAhilI. e dazaka vakhANai chai. thAvara bhaNIi thira rahaI. 8cheda, tApa, tADanai, khaMDana, pISaNAdika bhaya Upanai hUtai je nAsI na sakai, hAlavA cAlavA-naiM viSaiM akSama te thAvara kahIi. tadu te pRthvI, apa, teu, vAu, vanaspatirUpa e pAMca nikAya-mAhi thAvaranAmakarma-nau udaya hui, tau jeNaiM karmi karI te thAvara-paNuM lAbhai te thAvara. anai 8vAyu nai agni-naG calana hui chai te teha-nau svabhAva svarUpa ji jANivau, puNa bhayAdika-thikau cAlai, hAlai, nAsai te vAtai nahIM, teha kAraNa vAyu nai agni tehUM te thAvara ji mAhi jANivA. muhama jINai karmiiM sUkSma-paNau prAmai te sUkSma. e sUkSmakarma paMcavidha ekeMdriya-mAhi jANivau, puNa kaMchUAdika trasa-mAhiM na jANivauM. apai = aparyAptakarma. jINai karmii karI paryApti pUrI puhucADI na sakai, je aparyAptau ji marai. sAhAraLa = jINai karmiiM karI anaMtAi jIva-hiM milI-naiM eka ji deha jaM hui anai sAthihi ji AhAra, nIhAra, ucchavAsa-nizvAsAdika sava hui, nigodAvasthA te sAdhAraNa hui. sthira asthira nAma karmodaya-thikau jIvanA daMta, grIvA, jIbha, asthi, karNAdika avayava asthira hui te asthirakarma. jeha karmanA udaya-thika jIva-hUiM nAbhi heThau paga82, pAlnI pramukha aMga azubha hui. anai azubha-paNauM ihAM durAkRti-paNai na lIjai, jeha kAraNa durAkRti-paNa te saMsthAna svarUpa kahitAM teha-mAhiM Agai pUrvii kahiuM, purNa ihAM azubha-paNauM isiG jaM pAhnI, paga pramukha lAge hUMte, lagADe hUte aneraG rIsAvIi, tau jau teha aMga-hUiM azubhatA chai. teha kAraNa pAhnI pramukha azubhAMga kahIi, anai kAminI-naiM vilAsio jaM na rIsAvIi te mohaceSTA-taNau pramANa. vumana durbhaganAma karmanA udaya == = azubha P1/80 P1/81 P1/82 - dAvAnalAdika-nai bhaya, du:khi upanai-thikai hUtai je. je vAya, agni UMcA ucchalai chai te tehano. pAda pAdAMgulI pramukha azubhAMga. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 191 www
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ thikau jIva-CiiM upagArIi hUMtau kahnaili baiThau bolatu, cAlatuM kAhiCiiM gamai nahIM. sarvajana-hUiM aniSTaOM hui te durbhaga. vusara = jeha karmanA udaya-thikau jIva-huiM kaThora, khAhalau84 svara hui, karNodvegakArI te duHsvara. aNAijja = jeNai85 karmi jIva dhanavaMta hUMtu anabhISTa vacana hui, jaM vacana koI na mAnai, sahU upahAsa karai te anAdeyanAma. anAM = jeNai karmiiM jIva-hUiM rUDe, moTehe kartavya kIdhe hUMte, dAnAdika detAiM jaM yazakIrti na hui, ayaza bolai sahUko te ayazakarma, e thAvaradarzaka trasadazaka-thiku UparATaluM jANivauM. evaM jJAnAvaraNI pramukha bAvIsa pahilI anai thAvara darzaka milI batrIsabheda huA. = atha niyatinaM = narakatrika narakagati, narakAnupUrvI, narakAyu. jINai karmi jIva narakagati lahai te narakata. narakAnupUrvI devAnupUrvInI pariiM. je karma naragi jIva-hUiM sAgaropamAdika nizcita pramANa kAla rAkhai te narakAyu. kasAya paNavIsa = sola kaSAya, nava nokaSAya bihu prakArai milI paMcavIsa kaSAya hui. te sola kaSAya kehA ? krodha, mAna, mAyA, lobha e smArai cihuM cihuM bhedi saMjvalanau, pratyAkhyAnau, apratyAkhyAnau, anaMtAnubaMdhIu e cihuM nA milI sola bheda huA. saMjvalanAdika cihu bheda-nau avasthAna kAla kahaI chai pakSaM saMjvalana: pratyAkhyAnI mAsacatuSTayam apratyAkhyAnakaH varSam janmAnaMtAnubaMdhaka: / || bhAvArtha : saMjvalana kaSAyanI sthiti eka pakSanI, pratyAkhyAnakaSAyanI sthiti cAramAsa, apratyAkhyAnakaSAyanI sthiti ekavarSa, ane anaMtAnubaMdhIkaSAyanI sthiti janmAMtanI che. P1/83 jana-naiM aniSTa alakhAmaNo hoI. P1/84 khAhalo karNa-rahai aniSTa dhvani Upajai te. P1/85 teha karma-thako jIva lakSmIvaMta, mahattvavaMta huo huMto yukti sahita bolatao anAdeyavacana hoI, tehanuM vacana loka koI na mAnai, sahUi koI avagaNai te. P1/86 jeNI karma prakRti jIva-naiM sAta naraka-mAhiM ApaNai UpArjii sthAnaki AkarSInai lii te narakAnupUrvI nAma karma. - navatattva prakaraNa bAlAvabodha 192
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra kaSAyanI sthiti bAlAvabodha : panaradina lagai rahai te saMjavalana cyArai krodhAdika. pratyAkhyAna krodhAdika mAsa catuSTaya lagai rahai. apratyAkhyAna krodhAdika RAra varSa lagai rahai. anaMtAnubaMdhIA Aracha krodhAdika varSa upara rahai, AjanmAMta lagai rahai. e avasthAne kAla kahiu.* ziSya pUchai - prabho ! e avasthAna kAla vyavahAra mA2ii kahIsi, puNa nizcayanaya matii nahIM. jehakAraNa bAhUbala pramukha-hRi pakSa, mAsa atikramI-naI varSAvadhi saMjavalanAdika mAna hUA sAMbhalIi ? gurU kahaI - ima nahIM. jeha kAraNa saMjavalanAdika cyArai kaSAya pratyekache cihu cihu pratibhAge hui. tadyathA - saMjavalanau saMjavalana pratibhAga, saMjvalanI pratyAkhyAna pratibhAga, saMjvalanau apratyAkhyAna pratibhAga, saMjvalanau anaMtAnubaMdha pratibhAga. evuM mAnAdikai jANivA. pratibhAga bhaNI sarIkhAi. tau anaMtAnubaMdhIA TAlI jIva naragi na jAi. je zreNikAdika kSAyika samyakatvavaMtai anaMtAnubaMdhIe kSipe hUrta naraki gyA te saMjavalana-hiM anaMtAnubaMdhI pratibhAgodaya-tu jANivau. tima iha bAhubali pramukha-hiM saMjvalanamAna apratyAkhyAnai pratibhAgi huu. havai e solai sivuM sile haNaI te kahaI chai - cAre kaSAya kayA guNano ghAta kare che ? vItarAga-paNa haNa, kevalajJAna UpajAu rAkhai saMjavalana krodha, mAna, mAyA, lobha. pratyAkhyAna krodhAdika yathAkhyAtacAritra haNai. apratyAkhyAna krodhAdika cyArai dezavirati-paNau= zrAvaka-paNa3 haNai. anaMtAnubaMdhIA krodhAdika aurai samyakatva haNai. cAra kaSAyanA abhAvamAM kai gati thAya ? - havai87 ehe chatai kisI-kisI gati hui ? saMvalanai krodha, mAna, mAyA lobha chatai devagati hui. pratyAkhyAnai krodhAdike chatai manuSya-paNa lahaI, apratyAkhyAnai krodhAdike tiryaMca-paNau lahaI. anaMtAnubaMdhIA krodhAdike narakagati lahaI. anai e gati AzrI kahiuM paNa ziSya valI * PI/87 anya pratamAM avasthAna kAla mAtra gAthA rUpe kahyo che. e 16 te jIva-nai kuNakuNa gati lai jAi te kahai chai. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 193
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahai - ehU te vyavahArihiM ji kahiuM husii, puNa 88ekAMti hi nahIM. jeha kAraNa anaMtAnubaMdhIA krodhAdikavaMta abhavyarUpa mithyAdiSTIi jiM sAdhu-huI naumAmaiveyaka lagai utpatti hUtI sAMbhalIi ? iha pRcchA - Uttara e pUrvalI pari jANivI. havai eha solaha kaSAya-na upamAna kahaI chai. kuNa kaSAya kehi sarIkhauM ? krodhanuM upamAna yathA - natta-reNu-puva-pavaya-rArUM sarasa vadhyo koho ! bhAvArtha : pANInI lITI, retImAM lITI, pRthvImAM rekhAtirADa, parvatanI rekhA-phAMTa samAna cAra prakArano krodha jANavo. cAre kaSAyanI upamAo : bAlAvabodha : saMjvalanau krodha jala-mAhi rekhA sarIkhau. jima jala-mAhi rekhA kADhI hUtI tima ji milI jAi tima saMjvalanakriodha Upanau timya ji ghaTI, pura-mAhi phITI jAi, utkRSTau panaradIsa lagai rahai. pratyAkhyAnaukrodha velU-mAhi rekhA sarIkhauM. jima velU-mAhi rekhA kADhI hUtI kADhatAM AdhI na bhAjai, kaNahale pagi-siuM bhAjai athavA vAi karI keTalIeka velAu-hIM bhAjai tima je krodha upanau tatakAla na phITaI, 90 kuNahi manAvI-nai krodha pheDIi tau phITai athavA AphaNIza mAsi, bihumAsi phITai, utkRSTa ArimAsa rahai. trIjI apratyAkhyAnaukrodha pRthvI-rAI sarIkhauM. jima92 bhUmi phATI hUtI varisai dIsi megha vUThai hUtai milai, bIjI pari kinDai te rAI na milai, tima je krodha upAye karI, manAmaNA karI-karI varSAti Talai te bhUmi traDi sarIkhu anaMtAnubaMdhIkriodha parvata-rAi sarIkhauM. jima parvatanI rAI kiDui na milai, tima je krodha maraNAMti na Talai. te parvata-rAI sarIkhauM. tima mAnanA Ari upamAna yathA - PI/88 nizcaya na kahI. PI/89 pohara dina ahI ApahaNI tatakAla phITai u. P1/90 phITai, mAsAMtari phITai utkR. L291 athavA ApaNI mAsAMtari phITai u. P1/92 jima sUkA talAvanI bhUmi phATI hUtI varasanai dIvasiM megha vUThai hUtai Talai bI navatattva prakaraNa bAlAvabodha 194
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ tisilayA - kaTTa- TThiya-selathaMbhovamo mANo 11 bhAvArtha : netaranI soTI lAkaDAno staMbha, hADakAno staMbha ane pattharanA staMbha samAna cAra prakArano mAna kaSAya jANavo. bAlAvabodha : 93 saMjvalanaumAna netralattA samAna. jima pAtalI netranI 94kAmaThI sukhihi namai, tima saMjvalanaumAna sukhihi namai. pratyAkhyAnaumAna kASTa sarIkhauM. jima kASTa sukhihiM namai nahIM, tailAmbaMgapUrvaka, agni tApAdika upAye karI namai, tima je mAna upAye karI Talai te kASTa samAna. apratyAkhyAnamAna asthi sarIkhauM. jima hAthIA-taNA daMtAdika asthi ghaNai upAyaiM kIdhai valai. jimDai timpai na valai. tima je mAna upAyane sae dohilau Talai te asthisarIkhauM. anaMtAnubaMdhIumAna pASANastaMbha sarIkhauM. jima pASANastaMbha upAye ghaNe kizvai na valai, tima je mAna maraNAMtii na Talai. mAyA upamAna cyAri -- mAyAvalehiM gomutti miMDhasiMga ghaNavaMsimUla samA / bhAvArtha : vAMsanI chola, baLadanI mUtradhArA, gheTAnA ziMgaDA ane kaThaNavAMsanA mUla samAna cAra prakAranI mAyA che. bAlAvabodha : saMjvalananI mAyA vaMzachAli sarakhI. vaMzachAli te kahIi - je vAMsanA kAmaThAM maThAratAM AchI chAla kuMDalI-naiM AkAra Utarai, jima te vaMsachAli samAdhiiM saralI kIjai tima saMjvalananI mAyAnI vakratA samAdhiiM phITai. pratyAkhyAnI mAyA gomUtrikA sarakhI. anai gomUtrikA te kahIi je balada-nai L2/93 vetralattA P1/94 vetalattA sukhaiM. P1/95 mAyAnuM vakra-paNau sa. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 195
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgai cAlatA mUtradhAra vAMkI paDai, jima te tatakAla na phITai, 96tima te mAyAnI vakratA parIcchavatA-parIcchavatA phITa kAliche. apratyAkhyAnImAyA mIMDhAnA sIMganI pari. 97jima mIDhAM bhaNIi eDakAnuM sIMga. ati ghaNau upAyii karI vakra pheDIi, tima je mAyAnI vakratA upAye karI varSa prAMti TAlIi te mIMDhazRMga sarIkhI. anaMtAnubaMdhinImAyA ghananiviDa vaMzamUla sarIkhI. jima niviDa vAMzImUlanI vakratA agnitApAdikiMhi na Talai, tima je mAyAnau vakra-paNa maraNAMtiche na Talai te vaMzamUla sarIkhI. athavA jima zaMkhanI madhyanI vakratA samAna. zaMkhanA madhyanI vakratA-phUTrapaNi kuTilatA na phITaI. - havai lobha cihuM upamAna - loho halidda khaMjaNa kaddama kimirAgasamANo / / bhAvArtha : - haLadara, gADAnI maLI, kAdava ane kiramajInA raMga samAna cAra prakArano lobha jANavo. bAlAvabodha : saMvalanaulobha haridrA raMga sarIkhau. jima haladra-nau raMga sUryAtapa mA2ii lAgai UDai, tima je kisIi vastu upari lobha Upanau nai valI tiji phITaI. pratyAkhyAna ulobha khaMjaNa sarIkhauM. khaMjaNa bhaNI je zakaTanI dhurI-nauM dhImI dhIsI- naiM baliuM ugaNa. jima te khaMjananI cIkaNI kAlimA lUgaDai lAgI hUtI dhoyA pAkhai na phITa98, tima je lobha lapAye karI TAlai, mAsa cihu samau te khaMjanasamau. apratyAkhyAnaulobha kardama sarIkhau. jima lUgaDauM telii cIgaTiluM malii bharAi anai gADhau cIgasa mala baiThau tatakAla na Utarai, dhoyA paMThiiM aneka khAre karI UkAlavai karI kardama Utarai, tima je lobha du:khi4 phITaI te kardama sama. anaMtAnubaMdhI PI/96 phITa sUkA viNa, pahara eka, bi pahara pachi sUkAM pUThi phITai tima je mAyAnI vakratA kaSTi TAlI sakai te mAyA gomUtrikA sarikhI kahI. PI97 jima mIMDhAnuM zRMga vAMku hoI te ati ghaNai ja kaSTaiM samu kIjai tima je mAyAnI vAMkAi varSAMtari upAya nA saI karI-karI TAlIi. 2198 Talai, dina, biMdina rahai tima je lobha masavADe tripu, cihuM Talai te te khaMjana samau lobha jANivauM. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 193
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ lobha kRmirAga samau, jima bAbaraphUladvIpavAsI loka raktii karI paTTakUla raMgai te raMga kimai na Utarai, agnihi bAlyA hUtAM rAkha te te rAtI huI Agii karI raMga na jAi, tima je lobha maraNAMtii na Utarai te kRmirAga samau. e isi parii solakaSAya-nau svarUpa kahiu. havai nava nokaSAya-nau svarUpa kahai cha0 - hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, puruSaveda, strIveda, napusaMkaveda e nava nokaSAya kahI. hAsya te kahI - jIva pratii kisai kAraNai karI athavA kAraNa pAkhai je hAsau Avai te hAsyamohanIya. rati te kahIi - jIva-hUii kisIi vastu Upari athavA keNaI sthAnaki jaM mani pramoda huI te ratimohanIya. arati te kahI - je jIva-hUi kisIi vastu00 aniSTa pAmIi athavA aniSTa sthAnaki mana-nau uga hui te aratimohanIya. zoka te kahIi - jeNaI karmii abhISTa-nai viyogi karI zoka Upajai te zokamohanIya. bhaya te kahIi - je sakAraNa athavA niHkAraNa bhaya Upaji te bhayamohanIya. ofjugupsA te kai - je kAMi bIbhatsa vastu dekhI sUga karai, niMdai, thuMkai te jugupsAhanIya. puruSaveda te kahIi - 102jeNaI karmi karI strIsaMbhoga Upari vAMchA Upajai te pRveda. strIveda te kahIi - je purUSa Upari abhilASa te strIveda. napuMsakaveda te kahIi - jeNai karmi purUSaI strIi bihui Upari rAga 03 te napuMsakaveda, puruSaveda te tRNadAha sarIkhauM. jima tRNa balata vahilau ophalAi tima purUSa-hUI kAma sevatAM kAma vahilauM ji nivai thoDIvelAMI icchA 104upazamai. strIveda te koU samAna. jima kou balatI ghaNI 105 velA rahai. anai jima-jima halAvIi tima-tima ghaNale ghaNera 299 lobha te raktapADasUtranA raMga sarIkhauM. jima rAtA pADasUtra - nau raMga kii na jAI, agni baliyAM thikAM rAkha tehu ne rAtI huI, Agihi karI paTTasUtra-nauM raMga na jAi tima je lobha maraNAMtii na jAi te paTTakUla raMga samau kahI. Li00 vastu Upari kaNaha sthAnaki manodveSa Upajai te. Pl/I0l-LaioidugachA Pl/102-Paimje stra Upari abhilASa. PI/103 Upari vAMchA hoI | La103 Upari bhogecchA te. Lan04-P1/104icchA nivarnai. Pl/105 balatI tatakAla na ophalAi, puhari bi puhari, ophalAi anai ko jima. navatatva prakaraNa bAlAvabodha - 197
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhakhai, tima strI-nau kAmabhilASa mauDau nivai. anaI valI purUSa strI jima-jima 106ghaNI sevIi tima-tima ghaNu adhikAdhika kAmAbhilASa strI-hUi dIpai. anaI aNabhogavavAnI avasthA DhAMkI koUnI pari aMtaraMga dAgha huI ji. teha kAraNa koU samAna strIveda. napuMsakaveda te nagaradAha sarIkhI. jima nagara balatau mauDI olhAI, UkaraDA pramukha masavADe olhAi tima napuMsaka-nau kAmAbhilASa mauDau07 nivai. eka jIva-i eki bhavi sAkSAtkArii eka ji vede vartatA, pradeza-tu triha veda-nau udaya hui. strIveda pUrvakoTi pRthakutvAdhikau dezottaraMsaupa(c)jANa huI. pRthakatva te bihurta AraMbhI-nai nava lagi kahIi. puMveda sAdhikasAgarazatapRthaphatvajANa. napuMsakaveda anaMtAkAla jANa hui. tatra deva-hiMi puMveda anai strIveda hui. garbhaja manuSyAdika trinniveda hui. zeSa saMsArI-hiMi napuMsakaveda ji. jaghanya taka strIveda, klIvaveda eka samaya. puruSaveda aMtamuhUrta. etalaI solakaSAya nai navanokaSAya e paMcavIsai bheda mohanIyakarmanA jANivA. pAMtrIsa bheda pUrvihi kahiyA te anai paMcavIsa kaSAya milI sAThibheda pApatattvanA hUA. havai ekasaThi bAsaThamau bheda kahai chai - tirica Tu = tiryaMca dvika = tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI, jeNaI kamiMi tiryaMca gati lahaI te tiryaMcagati. tiryagAnupUrva jima pUrvihi AnupUrvI kahI tima ji jANavI. ekai puNa Ama kahai - jeNaI karmaI karI jIva pRthvI, apa, tela, vAyu, vanaspatisUkSma - bAdara rUpa athavA 108neMdriya, teMdriya, cauriMdriya, paMcendriya, jalacara thalacara, khecarAdika 19tiryaMca anekiM bhede chai, te je ekaI kaNai nija upArjii nAmasArii ThAmi jaI Upajai te tiryagAnupUrvI kahIi. havai igyAsmI gAhAi bAsaTha AdhA bheda kahaI chai sUtrakAra - iga-bi-ti-cau-jAiu kukhagai uvaghAya huMti pAvassa / apasatthaM vannacaU apaDhamasaMghayaNasaMThANA / / 11 / / PI/106 jima sparzI tima tima adhika abhilASa Upajai aNa. PI/107 - lASa ati ghaNI velAruM niva. PM/108 athavA trasa - beiMdriyAdika, jala. Pi/109 dika aneka bheda tiryaMcane chate te je ekaI, navatattva prakaraNa bAlAvabodha 198
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha : ekendriya, beindriya, te indriya, caurendriya e cAra jAtinAmakarma, azubhavihAyogati, upaghAtanAma, azubhavarNacatuSka, prathama sivAyanA pAMca saMghayaNa ane pAMcasaThANa e sarva maLI (20 prakRti) pApatattvanI che. bAlAvabodha jeNai kamiMi ekeMdriyajAti lAbhai, beMdriyajAti, seMdriyajAti, caudriyajAti lAbhaI, te ekaMdriyAdinAmakarma. yuvrAruM = jeNai karmi kutsitagati khara, uSTrAdikanI parii cAlivau te kukhagati. 3vAya = jeha karmanA udaya-thika jIva-i ApaNAM aMga-avayave karI galakaMThikA, paDajIbhI, coradaMta prabhUti karI je upaghAta Upajai, 110marai te upaghAta karma. asatyaM vagha ti = varNacatuSka kahitA cyAri vAnA lAbhaI. kehA kahA ? varNa, gaMdha, rasa, sparza e pyArai aprazasta lIjai ihA. anai eha cihanA thaI visabheda Upaja che. yathA - varNa pAMca - kRSNa, nIla, rakta, pIta, zveta e pAMca varNa, gaMdha be - surabhi, durabhi e bihu gaMdha. rasa pAMca - tIkhau, kaDUu, kasAilau, Amla, madhurau e pAMcai rasa. kihAMi valI chaThThau kSArarasa = lavaNarasa kavirAi, paNi te madhurarasa-mAMhi ji aMtarbhAviluM saMbhAvI che. jeha kAraNi sarva rasa-huI lavaNarasai ji karI susvAdu-paNa uM, mAdhurya-paNa Upajai. jeha kAraNi kSArarasa madhurarasa-mAhi ji aMtarbhavai. sparza ATha - gurU, laghu, mRdu, khara, zIta, uSNa, snigdha, rUkSa e AThasparza. evaM pAMcavarNa, be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza savihu milI 20 bheda. varNa pAMcai prasiddhAM, gaMdha be prasiddhA, pAMca rasa prasiddha e nathI vakhANItA. paNa ATha sparza te aprasiddhA, teha bhaNI vakhANIi chai - je bhArii karI hAthaI mehali heThau ji paDai te gurU, e gurUsparza lohAdika-mAhi jANivaze. je prAhi trIchauM, UMcala, UDavI jAi te ladhusparza. e arkalUlAdika-mAhi jANivauM. je sukomala anai deha-hiM 112sukhakAraNa te mRdusparza, hAMsarU pramukha mAMhi jANivau. je karkaza ati PI/I10 ima maraNa pAmai te. Pl/I11-2111khATale. LJT12 sukhakAraka che. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 199
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNauM deha-hUi Uga karaI te kharasparza, kaTakAdika-mAhiM jANivauM. zItasparza himapiMDa-mAMhi jANivauM. uSNasparza agni-13mAhiM jANivauM. snigdhasparza 14dhI-mAMhi jANivauM. rUkSasparza bhasmAdika-mAMhi jANivauM. e ATha sparzamAMhi mUdu, khara, gurU, laghu bAdaraskaMdhe ji hui, sUkSma na hui. kiMtu bIjA cAra hui. rakta, pIta, zvetavarNa anai surabhigaMdha, madhura, Amla, kaSAyarasa, mRdu, laghu, snigdha, uSNasparza e agyAraMi bheda zubha te puNya prakRti-mAhi lIdhA chai. anai kRSNa, nIlavarNa, durgadha, tikta, kaTurasa, gurU, khara, zIta, rUkSa sparza e nava bheda azubha. satyaM vannaDa kahitA nava bheda lIdhA. iha paNa nave thaI bheda Ari ji kahIi. aDasaTha Agai kahiyA teha-mAhi nai thyAri e milI 72 bheda. paddhasiMdhava saMtApa | pUrvihi cha saMghayaNa, cha saMsthAna kahie. teha-mAhi pahilau16 saMghayaNa nai pahilauM saMsthAna TAlI bIjA dasa bheda ihAM pApatattva-mAhiM lekhA. 82. e vyAsI bheda karI pApatatva boliDe. tathA tatvArthagraMthakartA isile kahaI - samyakatvamohanIya, hAsya, rati, pRveda e cyArai puNya prakRtti hui, paNi karmastarAdigraMtha na kahai. mithyAtva pudgalai ji pariNAma vizeSii karbara kIdhA hUtA mizramohanIya kahIM. ujjavala kIdhA hUtA samyakatvamohanIya kahIi. teNai jinatattva-taNI rUci na Upajai eka kAraNa te mithyAtvatI jU na kahiyA. tathA IhA vyAsI prakRti-mAhi matijJAnAvaraNAdika pAMca jJAnAvaraNIyakarmanA bheda, nidrApaMcaka anai darzanAvaraNIyacatuSka e navadarzanAvaraNIyakarmanA bheda, kaSAya paMcavIsa anai mithyAtva e chavvIsa mohanIyakarmanA bheda, anai lAbhAMtarAdika pAMca aMtarAyakarmanA bheda, zeSa sADatrIsa nAmakarmanA bheda jANivA. tathA puNyaprakRti anai pApaprakRti thaI 124 bheda hui. Liaa3 agni madhye zeya. PI/114te sthAna = thINAvRtAdika-mAhi. PI/115 kahatA jetalA durvarNa, durgadha, duSTarasa, dusparza e saghalAI ihA lIdhA paNi savihu milI bheda dhyAri ja kahIi. PI/I16 pahila vajaRSabhanArA saMghayaNa anai pahiluM samacaturasa saMsthAna e pUrvi puNyatattva-mAhiM kahiA thai. pAMca saMghayaNa anai pAMca saMsthAna e daza bheda ihA pApatattva-mAhiM jANavA. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 200
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNa ihanI mUlaprakRti AThakarma. teha AThakarma-mAhiM Ayu, nAma, gotra, vedanIyakarma e cyAraiM zubha nai azubhaiM hui. e cyArai bhavopagrAhI kahIi, kevalIi-CiM hui. jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI, mohanIya, aMtarAya e smArai azubhaI ji hui anai ghanaghAtI kahIi, teha-nai kSayi ji kevalajJAna hui. havai pAMcamau Azravatattva kahai chai. yathA iMdiya - kasAya - avyaya jogA paMca cau paMca tinni kamA / kiriyAo paNavIsa imA u tAo aNukkamaso / / 12 / / bhAvArtha : indriya pAMca, kaSAya cAra, avratapAMca, yogatraNa ane kriyA pacIsa Ama kula sarva maLI beMtAlIza bheda AzravatattvanA jANavA. bAlAvabodha : -- Azrava kahIi karma lAgavavA-taNu hetu. yata:- 'Azravo bhava hetu: sthAt / ' tihanA bheda yathA - phaiviya = iMdriya pAMca - sparzendriya, rasaneMndriya, dhrANeMndriya, cakSuriMdriya, karNedriya. pAMca iMdriyanuM svarUpa : 117tatra pAMcai iMdriya dvibheda dravyedriya anai. bhAvendriya bi bhidi karI dravyedriya tehai te bihu biThuM bherdi nivRtti18 dravyaMdriya, upakaraNa dravyedriya. taMtra nivRtti bhaNIi AkAra niSpatti, tadrupa iMdriya nivRtIMdriya. tehai dvibheda ApyaMtara nivRtIndriya, bAhyanivRtIdriya. tatra AtyaMtara nivRtIndriya sarva jIva-blUiM sarIkhA. yathA karNa-mAhiM dRSTi agocara kadaMba kusumAkAra aMtaraMga nivRtti kA~driya chai. tima cakSu-mAhi dRSTi agocara masUra dhAnyAkAra aMtaraMga nivRttidravyaMdriya vartai. nAzikA-mAhiM aimuttA puSpAkAra aMtaraMga nivRtti dravyedriya chai. rasaneMdriya kSuraprAkAra aMtaraMga nivRttidravyaMdriya chai. sparzaneMdriya anekavidhAkAre tathA bAhya nivRtidravyaMdriya te tau pratyakSa P1/117 anai pAMcai bihuM bihu bherdi jANivA. P2/118 eka aMtaraMga dravyendriya bIjI bAhya dravyendriya. aMtaraMga dravyendriya te kehA kehAM ? yathA. - navatattva prakaraNa bAlAvabodha 201
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIsatAM karNaparpaTI, aligolaka, uccanAsikA, mAMsakhaMDamaya rasanA, rUpa vicitra hui paNi sparzaneMdriya niSpatti atyaMtara nai bAhya sarIkhI ji hui e nivRttidravyaMdriya kahiA. atha upakaraNadraleMdriya te kahIi - je jima khAMDAnI dhAra-hUi cheda zakti tima svastha pulamaya kadaMbapuSpAkArAghAtyaMtara niSpatti-taNI zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza viSayataNI grahaNazakti, je zabdAdika grahaNa karai. ketalA-hUi atyaMtara niSpatti hUtIi viSaya grahaNazaktirUpa upakarazeMdriyataNauM abhAva hui. athavA dravyAdika-thika upakarazeMdriya-taNake upaghAta UpajaI. sarva upakaraNaMdriya bAha(c)ii aMgulAsaMkhyaya bhAga mAtra hui, kiMtu sparzaneMdriya zarIra-mAhiM anai bAhiri sarva tvacAsthita-paNai vartai, paNa jADapaNi aMgula-nai asaMkhyAtamaibhAgi chai. tathA vistAri jilaiMdriya AtmAgulanuM aMgulapRthakatva hui. bihu tu nava jANa pRthakatva kahI. sparzaneMdriya zarIra vistAra. zeSa triNi iMdriya aMgula-nai asaMkhyAtamAbhAgi vistAri hui. e upakaraNa drazeMdriya. atha bhAveMdriya - bhAveMdriya tehU dvi bheda - labdhibhAvendriya, upayogabhAvendriya. tatra labdhi bhAveMdriya te kahIi - labdhi bhaNIi zrotrAdi iMdriya gocara, teha teha iMdriya-taNAM AvaraNa-taNuM kSayopazama. jeNaI jIvahUi jJAnAvaraNI, darzanAvaraNIkarmanA kSayopazama - thika zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparzanI grahaNazakti Upajai ityartha: upayogabhAveMdriya te kahIi - upayoga bhaNI jIva-hU labdhi-taNi anusArii zabdAdika nija-nija viSaya levA-taNuM vyApAra. jeha upayoga pAkhai jIvai pratyakSa dIThauM, sAMjaliuMi kAMi vei nahIM. ekeMdriyAdika-paNa3 jIva-hUi dravyaMdriya AzrayI jANivau, na bhAveMdriya tuM. ataH - bhAveMdriya tu ekaMdriya paMceMdriya hui. yathA - nUpura vAjate, puSpa karparAdika gaMdhopeta padminI strI-taNA AliMgana-thika anai madya-nai kalugalai chAMTavA-thiku bakulavRkSa akAli phUlIi. paMca prakAra iMdriyArtha prAmI-nai harSila hUtI tima pArau ? ima bIjAi ekeMdriya-hUi paMceMdriya-paNauM kahIche. tathA upayoganI upekSAI paMcedriya ekeMdriya hui. jeha kAraNa jIva-haekavArai ekiM ji iMdriya-taNau upayoga hui. je ekavArai anyapratomAM iMdriyanuM varNana TUMkamAM ane aspaSTa che. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 202
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNAM avadhAna pUratAM dIsai te kAla-taNAM sUkSmapaNA-tau upayoga parAvarta hUtau jANIi nahIM, puNa upayoga parAvartta hui ji. yata: jugavaM do natthi uvaogA / iti vacanAt / --- pAMca iMdriyanuM utkRSTathI viSaya grahaNa kSetra : 119 tathA nAzikA, jihvA, zarIra utkRSTa AtmAMgula niSpanna navayojana-tau Agata gaMdha, rasa, sparza jANai. navayojanAgata megha, vAta, zItoSNAdika aMgi lAgau jANIi. karNa bAra yojanAgata zabda sAMbhalai garjitAdika-nauM. cakSu abhAsurarUpa yogya deza sthita sAdhikayojanalakSa lagai dekhai. anai sAdhika-paNauM te isI pari jima kaNaha vaikriya viSurvaNAiM karI lakSayojana pramANarUpa karai anai te ApaNA paga Agala gartAdika-taNa talauM athavA teha-mAhiM rahi pASANa prabhRtti vastu dekhai, eha bhaNI jhAjherau lakSayojana kahiuM. tathA bhAsurarUpa pramANAMgula niSpakSa sAdhika ekavIsalakSayojana tuM dekhai. yataH uktaM igavIsa lakkha cauvIsa sahassa paMcasaya sattAvIsAhiyA / ( 21,24,527) nayaNavisayamANaM suttaraniyaDamaNuANaM iya 11 mAnuSotta2 parvata Asanna manuSya sUrya-taNAM tApakSetra bahuttva-tau etalAM kSetra-thakau Ugatau sUrya dekhai. P1/119 karNendriya utkRSTau bAra joaNa thako Avio meghAdikano zabda sAMbhalIi. cakSuriMdriya utkRSTauM sAdhika lakSa yojana pramANa lagai vastu dekhai. sAdhika-paNauM te isI parijima koika vikurvaNAi karI rUpa lAkha joaNanuM karai anai te ApaNA paga Agila gartAdika athavA te-mAhiM thakau pASANAdika dekhai teha bhaNI cakSuriMdriya nai lAkha joaNanuM dekhavuM kahiuM. ghrANeMdriya utkRSTau nava joaNa AviG gaMdhAdika jANai. rasaneMdriya utkRSTau navajoaNa Agata rasa jANai. dADha galai athavA elIyAdika halAvatAM vegalAiM rahiA mukha kaDUuthAI, jillA kaTuka rasa vei. sparzi utkRSTau navajoaNa thako megha, vAta, zIta, uSNavAya aMgi lAgai to vei sparzaneMdriya. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 203
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca indriyanuM jaghanya viSayakSetra : jaghanya tu cakSu aMgulanA saMkhyAmAM bhAga-thika dekhai. ati TUkaDuM rahiuM akSamala, aMjanAdika na dekhai. zeSa dhyAri iMdriya aMgulanA asaMkhyAtmAbhAga-thika Agata gaMdhAdika jANai. ka e jai pAMca iMdriya pApa-taNA viSaI pravartAvAi tu pApakarma lagADai. kai puNyakAji lagADai take zubhakarma UpArjai. paNa tu te vAta prAyaH karI pravAhiM pApa hetu kAji hui, teha kArathi Azrava-mAhi bolayo. iti paMceMdriyANi / atha = kaSAya cyAri, krodha, mAna, mAyA, lobha pUrvihi vakhANiyA teha levA tiji. mannA = adrad, mahAvrata pAMca te prasiddhAM. teha bhaNI temanuM svarUpa nathI lakhItauM. tehai pAMca mahAvrata-thikauM UpharATAM hiMsA, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha te pAMca avrata. nona = yoga te kahIi - je jIvanuM vIrya, ucchA=vizeSa sattvarUpa hui. te yoganA tri2i0 bheda - manoyoganA Aribheda, vacanayoganA Aribheda, kAyayoganA sAta bheda evaM panara bheda. manoyoga cihuM bhede. yathA - satyamanoyoga, asatyamanoyoga, satyamRSAmanoyoga, asatyAmRSA manoyoga. je sAcave mana-mAhi ciMtavai te satyamanoyoga. je asatya manaI saMtavai te asatya manoyoga. ketalauM satya, katalauM asatya je mani cIMtavai te satyamRSAmanoyoga. sAcauM nahIM anai kaDakaMi nahIM, ghaTa, paTa, devadatta isiu je cIMtavai te asatyAmRSAmanoyoga. tima vacanayoga ciMhu bhede - satyavacanayoga, asatyavacanayoga, satyamRSAvacanayoga, asatyAmRSAvacanayoga. je satya bolai te satya vacanayoga. je asatya bolai te asatyavacanayoga. kAMI satya kAMi asatya je bolai te satyamRSAvacanayoga. jima kahII eka nagara-mAhi dasa beTA jAyA. tau je jAyA isi boliuM te sAcau paNa je dasa isi saMkhyA vacana boliuM Pl/2L2120 trihu prakAre yathA - manoyoga, vacanayoga, kAyayoga e trihai bhUla bheda jANavA. e tridu ji nA valI panarabheda UpajaI yathA manoyoga. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 204
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ te kUMDI, jeha kAraNa na jANIi ATha, nava jAyA, na jANIi agyAra, bAra jAyA, tau e trIjau satyamRSAvacanayoga. sAcaui nahI nai kUDaui nahI isistuM je bolai, devadattAdika-21 mudhaiva je Ucarai te asatyamRSAvacanayoga. havai kAyayoganA sAta bheda audArikakAyayoga, audArikamizrakAyayoga, vaikriyakAyayoga, vaikriyamizrakAyayoga, AhAraka kAyayoga, AhA2kamizrakAyayoga, kAryaNakAyayoga. e22 sAtai yoga vakhANai chai. audArika kAyayoga manuSya nai tiryaMcai ji hUiM jANivauM. jeha kAraNa manuSyanA anai tiryaMcanA deha audArika kahIi, -- audArikamizrakAyayoga tehU te manuSya, tiryaMcai ji hUiM aparyAptAvasthA jANivauM. jeha kAraNa jA kAMI manuSya, tiryaMca pUrI paryApti na karai tAM kAMi teha-nau deha audArikana kahIi anai kArpaNai na kahIi. kiMtu audArikamizraiM ji kahIi. jima dahIM nai gula ekaThAM bheliyAM dahIiM na kahIi anai gulai na kahIi, mizra ji kahIi. tima audArikamizra kAryaNakAyayogio bhegau hUtao kArpaNa-mAhi kahI na sakIi anai audArikamAhiM kahI na sakIi, 123ekai-mAMhi na kahivarAi. teha bhaNI jA audArikadeha pUraG na thAi tAM audArikamizra. pUra hUA pUThiiM audArika anai kArpaNa jU thiuM. vaikriyakAyayoga deva, nAraka-hUiM sadaiva hui anai vaikriyalabdhivaMta manuSya, tiryaMca-CiM jivArai vaiyirUpa karai tivArai hui. vaikriyamizrakAyayoga te deva, nArakI-hUiM aparyAptAvasthA hui. pUrvalyA audArikamizranI pariiM, anai manuSya, tiryaMc-hUiM AraMbhavA-nai kAli anai parityAga-nai kAli vaikriyamizra hui. je kAraNa tivArai te audArika-sihaM bhegau vaikriya chai. AhArakakAyayoga caUdapUrvadhara jiCiM hui. AhArakamizrakAyayoga teDUte caUdapUrvadhara jiCiM AraMbhavA-naiM samai anai parityAga-naiM samaI hui. jeha kAraNa tivArai audArika-siluM bhegau huiM deha, teha kAraNa AhArakamizrai kahIi. sAtamau kAryaNakAyayoga te aSTaprakAra P1/121 devadatta, ghaTa, paTa, ityAdi eNI pari je vacana Uca2i te cauthau vacanayoga. P1/122 eha sAtai kAyayoganuM svarUpa kahai chai. P1/123 saphIi jihAM lagai audArika deha pUruM na karai tihAM lagai te ekai-mAhiM na kahivarAi te audArikamizra ja kahIi. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 205
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmapiMDarUpa kahIi anai e kAryaNakAyayoga jIva-hUiM bhavAMtare jAtA aMdarAlagati anai utpatti samai anai kevalasamudAtanI avasthA jANivauM. teha kAraNa ehe je velAe kevala karmapiMDa hui. evaM panara bheda yoga kahiyA. puNa e panarai bheda trihu mUlibheda ja mAhiM aMtarbhAvyA chai. teha kAraNa sUtra-mAhi no tivra isiGkahiuM. tau jai kimpai pAMcai iMdriya anai e triNii yoga pApa-taNAM viSai pravartAvIi tu Azrava hetu thAI, pApakarma lagADai. anai jaI puNyakAryi pravartAvIi tau puNyakarma ANaI. havai viriyAo paLavIiitta / paMcavIsa kiriyA te sUtra-mAhi kramihi nAma-thikau kahai chaI. kAiya ahigaraNiyA pAusiA pAritAvaNI kiriA / pANAivAyaraMbhiya pariggahiA mAyAvattI a 11811 micchAdaMsaNavattI appaccakkhANa diTTi puTThIA / pADuccia sAmaMtovaNIa nesatthi sAhatthI ||8|| ANavaNi viAraNiyA aNabhogA aNavakaMkhapaccaiA / annApaoga samudANa pijja doseriyAvahiyA ||?+] bhAvArtha : kAyikI, AdhikaraNikI, prAdyeSikI, pAritApanikI, prANAtipAtikI, AraMbhakI, pArigrahiI, mAyA pratyayikI, mithyAdarzanapratyayikI, apratyAkhyAnikI, dRSTikI, spaSTikI, prAtityakI, sAmaMtopanipAtikI, naizastrakI, svAhastikI, AjJApanikI, vaidAraNikI, anAbhogikI, anavakAMkSApratyayikI, prAyogikI, sAmudAyikI, premikI, kreSikI ane iryApathikI A pacIsa kriyAo che. bAlAvabodha : havai e paMcavIsa kriyA vakhANai chai. 124kriyA bhaNIi kartavya. jaM karmabaMdhahetu ceSTA-nauM karivauM ti kriyA. te 25. yathA P1/124 yathA kriyA sI kahii ? karmabaMdhana hetu ceSTAnuM karivuM te kriyA kahIi. te kriyA kisI pari hui te kahai chai. kAiya. anyapratomAM prathama be kriyAnA peTAbhedanuM varNana nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 207 -
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyakI = kAyaiM-zarIriiM ajayaNAi je vyApAra kIjai te kAyakI kriyA. te dvividha anuparatakAyakI, anuprayuktakAyakI. pahilI avirata-hUiM hui. bIjI anuprayukta te pramAdavaMta sAdhu-hUiM hui. adhikaraNakI tehai dvividha saMyojanakI, nivartanakI. pahilI khaDgAdika-taNI muSTibaMdha, Ukhala musalAdika saMyojI mUkavai karI. bIjI zakaTa, vastrAdika-taNai nIpajAvivai. jIva ajIva Upara juM dveSa, matsara kIjai te prAaSikI kriyA. 125krodhAdika karI jaM svajIva, parajIva paritApavIi, UdegIi te pAritApanikI kriyA. 126prANa= bAdara ekeMdriya, beMdriyAdika sva, para hasti jaM viNAsai te prANAtipAtikI kriyA. jaM karasaNa, pravahaNAdiki 127karI athavA jIva, ajIva-naiM viSai saMghaTTana, kuTTanAdiki karI AraMbha kIjai te AraMbhikI kriyA. 128juM jIva, ajIvAdika-taNai viSai anivRtti mUrchA bhAvi karI dhana dhAnyAdika bahu vastu-nau parigraha kIjai te pArigrAhikI kriyA. mAyAuM kaparTi karI jaM bIjauM pratIjAvIi te mAyApratyayakI kriyA. je jinavacana sadehai nahIM athavA jinavacana-thikau adhikauM, ochuM utsUtra prarUpai te mithyAdarzanapratyayakI kriyA. jaMjIva, ajIva-nai viSai bhakSa, abhakSyAdikanI nivRtti na kIjai, avirati ji jaM hui te apratyAkhyAnakI kriyA. jaM 129azva, gaja vyAghrAdika dekhI tehanI prazaMsA karai athavA kautiga nATyAdika joivA jAi te dRSTikI kriyA. jaM saMdehAdika pUchIi te pRSTakI kriyA pRcchItti vA | athavA rAga, snehAdika-thikau je bAlAdi hAthiiM sparzIi te spaSTakI kriyA. jaM 130jIvAjIva AzrI rAga-dveSa karI karmabaMdha kIjai athavA ane2u sAvagha karatuM dekhI ja sAvagha kIjai te prAtItyakI kriyA. je 131ApaNA AvAsa, = P1/125 krodhAdika thako je svajIvanaiM tathA parajIvanai paritApa-uddega kIjai te paritApanikI. P1/126 je ekeMdriya, beMdriyAdika jIva ghAta karaI te prANAti. P1/127-L2/127 karI AraMbha karaI te AraMbhikI. L1/128 huM dhAnyAdika bahu vastu-nau parigrahaNa karai te pAri. P1/129 je kautuka joIi te dRSTikI. P1/130 je jIva ajIva AzrI karmabaMdha kIjai te prAtItyakI. P1/131 je hAthI, vyAghrAdika jovA loka miliu dekhI harSa kIjai athavA tihAM jaI milIi te sAmaMtoSanipAtikI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 207
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaja, vyAghra, nATakAdika jovA aneka loka miliuM dekhI samaMta-tau sahUko vakhANatau dekhI harSa kIjai athavA tihAM jaI milai athavA ApaNI kuMDI, sAcI ukta taNI vAta aneka loka jaNAvIi teha pAhiAdhI calAvIi te sAmaMtopanipAtikI kriyA. jaM aNaDhAMkiiM bhAjani mehalavai karI jIva-nau nipAta hui tehai sAmaMtopanipAtikI kriyA. jaM rAjAdika-taNA Adeza-thikau athavA ApahaNIiM yaMtra, DhIkalI, golaka, zastrAdika tANIi mukIi te naizastrikIkriyA. ApaNai hAthiiM 132karI jIvAdika AhaNIi athavA zvAnAdika jIva-sihaM sasA, ciDA pramukha jIva viNAsAvai te svAhastikI kriyA. jIva-hUiM AjJA devai karI athavA jIva, ajIva jaM anerA-pAhi aNAvIi te AjJApanikI kriyA. jIva anai ajIva sphoTana, vidAraNa karivai karI te vidAraNakI kriyA. je atyaMta vismRti lagai kAMi avidhi vastu lIjai, mUkIi, zUnya-paNai gamanAgamanAdi kIjai te anAbhogakI kriyA. je ihaloka, 52loki virUddhauM AcarIi te anavakAMkSapratyayakI kriyA. je mana, vacana, kAya-nai duSTa-paNai karI kAMi sAvagha kIjai athavA karAvIi te anyaprAyogikI kriyA. athavA kuMbhakAra, svarNakArAdika pAhi juM 133ghaTa, mukuTAdika ghaDAvIi tehai anyaprAyogikI kriyA. jaM 134ghaNe jaNe mili pApavyApAra kIjai samudAi karma UpArjIi te sAmudAyikI kriyA. je premaiM, snehaiM karI mAyA nai lobha mizrita kriyA athavA rAgadIpaka vacana kahitAM je kriyA kIjai te premapratyayakI kriyA. ApaNa-hUiM athavA para-hUiiM je rosa athavA mAna UpArjIi athavA krodha nai mAnaiM karI mizrita je kriyA kIjai te druSikI kriyA. jaM rAga-dveSa, kaSAya rahita kevalI-pratiiM eka kevalai kAyayogaiM karmabaMdha hui te iryApathikI kriyA. 135e kriyA upazAMta mohAdika trihu guNasthAnake hui. athavA mArgaiM jAtAM AvatAM cIMtavI paga mUkatAM jaM ajANatA jIvavirAdhanA hui tehai iryApathikI kriyA. e paMcavIsai kriyA vakhANI. iMdriya 5, kaSAya 4, avrata 5, yoga 3, kriyA 25 eNI pardi Azrava 42 bheda hui. e pAMcamau tattva. P1/132 pharI je zvAna, sIMcANAdika pAhi jIvarsio sasalAdika jIva viNAsAvIi te. P1/133 je ghaTa, paTAbharaNAdika karAvIi teha nai anyaprAyogikI. P1/134-L2/134je melAvatuM karI pApavyApAra Acarai samudAya karma UpArjai te. P1/135 athavA mArgai jAtA AvatA ajANatA jIvanI virAdhanA hoi tehai irthApathikI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 208
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThakarmano Azrava atha Azravatattva-mAhiM AThakarma-taNau Azrava kahai chai. yathA (1) jJAna naI jJAnavaMta-taNI AzAtanA karatau jJAnAvaraNIkarma UpArjai. (2) cakSudarzanAdika aNasaddahitau, aNadIThauM dIThauM ityAdika kahivauM, bahu nidrA-thika darzanAvaraNIkarma UpArjai. (3) hiMsA, zoka, bhayAdike asAtAvedanIyakarma UpArjai. (4) dayA, devapUjA, dezivarati, ajJAnatapa, kSamA, sarAgasaMjamAdike sAtAvedanIyakarma UpArjai. (5) arihaMtAdika-taNI abhaktiiM darzanamohanIyakarma UpArjai. jeNaiM samyaktva na lahai. (6) tIvrakaSAya, bahumoha, sarvavirati dezavarati-CiM aMtarAyakaraNa. acAritraguNAkhyAna, cAritra dUSaNAkhyAna ityAdike cAritramohanIyakarma UpArzvai. jeNai zrAvaka-paNa anai dIkSA na lahai. (7) svadArasaMtoSa, amaccharatA, maMdakaSAyatA, RjutvAdike puMveda UpArjai. (8) anaMgasevA, utkaTakaSAya, tIvrakAma, pAkhaMDi, strIvratabhaMgAdike napuMsakaveda UpArjai. (9) capalatA, zaThatA, vaMcakatAdike strIveda UpArjai. (10) guNamatsara, paroccATana, kumati dAnAdike ati mohanIya UpArjai. (11) mithyAtva, raudradhyAna, anaMtAnubaMdhikaSAya, kRSNa, nIla, kApota lezyA, hiMsAdika avrata, caMcaleMdriyatAdike narakAyu UpArjai. (12) unmArga dezanA, mArgapraNAza, gUDhacittatA, ArtadhyAna, sazalyatA, anya pratomAM AThakarmano Azrava nathI varNavyo. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 209
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAticArazIla, mAyitva, nIla, kApotalezyA, apratyAkhyAnakaSAyAdike tiryaMcAyu UpArjai. (13) alpaparigraha, alpAraMbha, mArdavArjIva, kApotalezyA, pratyAkhyAnakaSAya, dAna devapUjAdike anai niHzIlai hUtAM pUrvAlApa, priyAlApAdika, madhyaguNe karI manuSyAyu UpArjai. (14) sarAgasaMyama, dezavirati, akAma brahmacarya, akAmanirjarA, dharmAnurAga, pAtradAna, pIta-padmalezyA, samyakRtvAdike devAyu UpArjai. Ayu:karma. (15) mana-vacana-kAya vakratA, paravipratAraNa, calacittatA, paizUnya, maukharca, kAmaNa, parahAsya, paraviDaMbana, parakutUhalotpAdana, vaizyAghalaMkAradAna, dAvAgnidIpana, devapUjAdikamisio gaMdhAlaMkArAdika haraNa, tIvrakaSAyatA, jAti, lAbhAdi garvatA ityAdike azubhanAmakarma UpArjai. (16) sarala-paNai, jinapUjAdike, nigarvatAdika bhAve zubhanAmakarma UpArjai. (17) arihaMta, siddha, pavayaNa ityAdi vIsasthAnaka-mAhiM ekai keNai boliiM athavA sarvasthAnaka sevatAM tIrthaMkaranAmakarma UpArjai. nAmakarma. (18) arihaMtAdikabhakti, siddhAMtarUcii, thoDaigarviiM, guNarArgikarI uccagotrakarma UpArjai. (19) jAtyAdika AThamada, paraniMdA, svotkarSa, paraguNAcchAdana, aNahUtAMguNasthApanAdike nIcagotra karma UpArjai. gotrakarma. (20) hiMsAdike, jinapUjAvidhne aMtarAyakarma UpArjai. eNI parei sAmAnyaiM AThakarma-taNAM Azrava jANivA. ta tathA lokarUDhi jaM pApa, puNya prasiddha vartai. taMtra zubhaAzrava anaiM saMvara, nirjarA bheda rUpa puNya. azubhAzrava bhedarUpa pApa jANivauM. eka AcArya ja zubhakarma te zubhAzrava. jaM azubhakarma te azubhAzrava. eNI pariiM puNya tattva nai pApatattva Azravatattva-mAMhi avatArI-nai sAtatattva mAnai. uttta(:) Azrava:| - navatattva prakaraNa bAlAvabodha 210
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ havai chaThThau saMvaratattva 57 bhede kahai. pIpAvanirodha: saMvara: | hui tehanA 57 bheda yathA - samii gutti parIsaha jaidhammo bhAvaNA carittANi / paNa tiga duvIsa dasa bAra paMca bheehiM sagavannA / / 16 / / bhAvArtha : samiti pAMca, gupti traNa, parISaha bAvIsa, yatidharma dasa, bhAvanA bAra, cAritra pAMca A sarva maLI sattAvanabheda saMvaratattvanA che. bAlAvabodha : samiti siluM kahI ? je 196rjanasiddhAMta-nai anusArii mana, vacana, kAya karI ekAgra-paNa zubhakriyA-nipApa ceSTA-nau karavI te samiti kahI. te paNa bheda - iryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnanikSepAsamiti, pAriSTApanikAsamiti. iryA bhaNI 17mArgi jAivau teNai kAli sAvadhAnatA te iryAsamiti. yathA - jJAnAdika-taNai AlaMbana disaMto, lokavAhitamArgi jayaNA-taNI upayoga detAM, dhuMsara pramANa bhUmi dRSTi joItA hIMDavI tehanI samiti te iryAsamiti. bhASA8i-taNai kAli sAvadhAnatA je hui, hAsyAdiki karI avyAkSipta-paNA mita, asAvadya je avasari bolivauM te bhASAsamiti. eSaNA bhaNIi bhaktAdi vAMchA-taNi kAli sAvadhAnatA te eSaNAsamiti. je muni 42 bhikSAdoSa-navuM joIvauM anai tehai doSa-narka je TAlivavuM te eSaNA tehanI samiti te eSaNAsamiti. jima bhakta nirdoSa tima upadhi, upAzrayAdi nirdoSa joii. pahilau dRSTiche joI pachai rajoharaNAdiki puMjI je kAMi pAtrAdika lIjai, mUkIi te AdAnanikSepA kahIi. tehanI je samiti te AdAnanikSepasamiti. 39uccAra-pAsavaNa-khela-jala-siMghANa pAriThThAvaNiyA mi36 je jIva siddhAMta-nai anusArache zubhaceSTA, zubhakriyA kIjai te samiti. La137 mArgi vidhiI gamAgama kIjai te iryAsamiti. 2138 bhASA-nau niravadya-niHpApa bolivau Lan39 sela, jallAdika-taNauM athavA sadoSavastu-nauM je pariThavivau te pAriSTApanikI kahI. e pAMcasamiti kahIi. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 211
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ samiti. uccAra = vaDinIta, prazravaNa = laghunIta, khela = galA-nau zleSma, jalla = zarIramala, siMghAna = nAkazleSmA, upalakSaNa-tau sadoSa vastu-taNI vidhi parijhApana = tyajana tehanI samiti te uccArapAriSTApanikAsamiti. e pAMca samiti. atha triNi gupti - manogupti, vacanagupti, kAyagupti. manogupti trihu prakArai jANavI. Araudravajja, mAdhyasthikI, AtmalInatA. Arta raudradhyAna hetuka je kalpanAjAla-nauM chAMDivI te 140Artiraudra varSA. dharmadhyAna hetuka madhyasthIvA pariNAma-navuM ja AzrayavauM te mAdhyasthikI. rUDI nai virUi je manovRtti teha-nai rUMdhavai karI, mokSa jAvA-nai avasari kevalI-hai je yoganirodhAvasthA te AtmalInatA manogupti. vacanagupti dvidhA - mInAvalaMbI, alpavAcikI. Ali, bhamahi evamAdi karI saMjJA-nAM parihAra karI je maunAvalaMba kijai te maunAvalaMbikI. anai kAjikAmi mukha AcchAdi alpavacana bolIi te alpavAcikI. 142ziSya pUchai - bhASAsamiti nai vacanagupti-hUche viharau kisiu ? gurUH bhASAsamiti te niravagha bolivArUpa pravRtti anai vacanagupti te niravaghai bolivAnI nivRttirUpa hui. kAyagupti dvidhA - kAyotsargikI, ceSTA parihArakI. upasargaprasaMge'pi [kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya kAyaguptirnigadyate] / / 240 te pahilau prakAra manogupti nauM. Pl/141-27141 madhyasthapaNAnI vRtti pariNAmanuM je AzrayavuM te bIjI madhyasthikI manogupti. LJI42 ko pUcha-bhASAsamiti anai vacanagupti sivuM vihiro ? tadA uttara-bhASA. navatattva prakaraNa bAlAvabodha
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha : kAyotsargathI yukta muninA dvArA upasarganA prasaMgamAM paNa zarIrane sthira rAkhavuM te kAyagupti kahevAya che. bAlAvabodha : upasargehi haMte je 143 kAyotsarga na pArai athavA mokSagamanAvasari yoga nirodha karavA je sarvathA zarIra ceSTA-nau parihAra karai te kAyotsargikI kAyagupti. zayanAsana nikSepAdAna [caMkramaNeSu yaH / sthAneSu ceSTAniyama: kAyaguptistu sA'parA] / / bhAvArtha : sUvuM, besavuM, vastu levI, mUkavI, cAlavuM vagere saMkrayAomAM niyaMtraNa karavuM te bIjI kAyagupti kahevAya che. bAlAvabodha : 144aNapuMjii hAtha-paga na halAvavuM anai rAtri pahilA puhara atikramyA pUThi ji sUvauM. tihAi hasta pAdAdika uhA pahAM na lAMkhavuM ityAdika ceSTA-narka je niyama te ceSTAparihArakI kAyagupti. evaM sAtabheda tri guptinA paNi mUlabheda triNi ji. atha parISaha rara - sudhA parISaha, tRSA parISaha, zIta parISaha, uSNa parISaha, DAMsa masA parISaha, acela parISaha, arati parISaha, caryAparISaha, strIparISaha, niSadyA parISaha, sijyA parISaha, Akroza parISaha, vadha parISaha, vAMcA parISaha, alAbhaparISaha, roga parISaha, tRNasparzaparISaha, mala parISaha, satkAra parISaha, prajJA parISaha, ajJAna parISaha, samyakatva parISaha. mana-naI anagiI je bhUkha sahIi te sudhA parISaha, tRSA sahIche te tRSNA parISaha. je mana: zuddhii TADhi sahIi te zItaparISaha. tAvaDa = tApa sahIi te uSNaparISaha. DAMsa, masA, baLatarA, jU, mAMkaNa, mAkhI pramukha jIvaL2/143-2143je kAyotsarga-nau aNapArivau athavA. Pi/144 rAtri pahilA hara atikramyA pUThiiM je sUvuM, aNapUjii je hAtha-paganuM aNahalAvavuM ityAdika ceSTAno je niyama te bIjau bheda kAyaguptino. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 213
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ hRi deha pIDA karatAM sahIi, teha upari veSa je na kIjai te daMzaparISaha. mAnopeta vastra-nau je parivarDa athavA jUne maIle vastra dainyapaNA-nau aNakarivau, bhalevacce pahire harSa-na aNakarivau te acela parISaha. 4i5mohanIya karmodaya-thikala cittavikAri Upanai je tapa, saMyama, cAritra-nai viSai avRti = mana-nI Udega te arati parISaha. je 146grAma, nagarAdike apratibaddhapaNai rati, arati bhAva chAMDI niraMtara navakalpi vihAra karivau ji te caryA parISaha. je vistrInA rUpa, aMga, avayava jovA-nau bhAva na kIjai, rUpa dekhI kSobha na thAi, strI-nai grahi paDiyA dUtAM je zIlabhaMga na karai. strIe kSobhavAi nahIM te strI parISaha. 148upAzraya saMkIrNatAdika bhAvi karI jihAM zUnyagRhAdiki jaI sajajhAya kIjai te naidhikI kahIi. tihAM rahiuM ekala hUtau citta viSai vikalpa na ANai anai bhayiM kisi na cIMtavai svAdhyAyanau bhaMga jaM na karai te niSadyA parISaha. sijyA bhaNIi upAzraya. bhalai athavA pADUba rahita hUtAM anai samI visamI bhUmikI saMthAratAM je mana-nau Udega nahI, je duHkhasiyA ahIAsai te sijyA parISaha. je anyAnalokanA zApa, Akroza, vaibhASya sahai te Akroza parISaha. je valokanA mAriyA kuTiyA kSamAi karI sahai mana rUDaui ji karai te vadhaparISaha. je moTA kulanA bhaNI viharatau lAja kANi na karai. mAdhukarI vRtti = bhikSAvRtti karI che te vAMcA (yAcanA) parISaha. je zuddhamAna AhArAdikanI aprAptiche athavA aNadeNAhAra Upari mani kheda na ANai te alAbha parISaha. roga 151Upanai je citti asamAdhi nANIi, je roga ahIAsIi auSadha pratikAra na karAvI * prathama pAMca parISaha nAma mAtrathI ja varNavyA che. Pl/145-9145tapa, saMyama, cAritra-nai viSai je arati te arati parISaha. PI/146 je niraMtara navakalpi vihAra karavo te caryAparISaha. LJ47-PI/147 je strI graha-nai saMkaTi paDiyA thikA sudarzanazreSTinI parii zIlabhaMga na karaI te strI parISaha. PI/I48 je svAdhyAya bhUmi duHkhii rahiA thakAM ApaNA svAdhyAyano bhaMga na karai je te niSadyA parISaha. 20149 je lokanA kUTiyA, mAriyA sahIi, kSamA-paNi karI-nai te vadhu parISaha. La150-P1/150je mAdhukarI vRtti che bhikSAvRtti karI che te vAMcA parISaha LJ151 je roga ahIyAsII sanakumAra rAjarSinI parai auSadha pratIkAra na karAvI te roga parISaha. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 214
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ te roga parISaha. kAMTA, DAbha, zIe paga cIrANe hUte athavA tRNa, darbhAdikataNaI saMthAra saMthAratA ketIvArai deha cIrAI take hai te manai Udega nANAM te tRNasparzaparISaha. je uSNakAlai, zItakAlai, vastra-taNauM, deha-taNauM mala na TAlIi. snAna, aMgohali na kIjai te mala parISaha. eka-hUi satkAra, sanmAna, pUjA, vinAyAdika bhakti hUtI dekhI-nai je mani khIjai nahI te satkAra parISaha. je 15ghaNIi prajJA hUtIi garva-taNau abhAva athavA ekahRi ghaNI prajJA, zAstra parijJAna dekhI ApaNa-pAi eka gAthA pAyAmAtranI prajJA aNahUtI dekhI-nai je mana-mAhi Udega cIMtavaiA pAkhai ki ApaNa ajJAna-paNa3 ajJAnakarma ahIAsai te prajJAparISaha, ketIvArai ko paramata54. nau kudarzanI AtmasaMbaMdhAdika kAraNiI karI cAritrabhraMza karivA-nai kAraNa che athavA ApaNi jhizAsani levA-nai kAraNi kahai, tala vaMcila, phUDai dharmii karI bApaDA chAMDi parahau e dharma, ityAdika paradarzanIne ghaNe kubodhabole sAMbhaLe hUte jaM ajJAnapaNA-thikI dharmabhraMza na Upajai je sthiradharma hui te ajJAna parISaha. jaga-mAhi dharma nathI, jina nathI, ihaloka-paraloka nathI ityAdika IkudarzanIne bolive karI je samyakatva jarjara na thAi athavA sUkSma vicAra sAMbhaLatA teha-taNI je sadUhaNa, paratIrthika-taNAM prabhAva, kalAdika bhAva dekhI akSobhyacittatA huI te samyaktvaparISaha. e 157bAvIsa parISaha. samag-tti-parIsada e pada vakhANiI . Pl/152 je Adara mahattva pAmI hatai harSa na pAmaI te satkArapuraskAra parISaha. 2-152 eka-hUi satkAra, sanmAna hatA dekhI anai ApaNa pAhUi satkAra sanmAna aNahutA dekhI-nai jaM mani khIjai nahIM te satkAra puraskAra parISaha. Pl153 eka-najI ghaNI prajJA dekhI-nai ApaNa pArai eka zloka, eka padanI prajJA aNadekhInaI je mana-mAhi udvega cIMtavaiA pAkhai ja je ApaNa3 ajJAnakarma ahiyAsai te prajJAparISaha. L2154-P/154paramata darzanI cAritra. PI/155-Pai55ApaNai mati levA. 2156 ityAdika paradarzanane boli karI je samyakatva jarjara na thAi te samyaktva parISaha. Pl/157 e 22 parISaha jima zrI uttarAdhyayana mAMhi savistara prakAsiyA chai tima jANivA. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 215
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ havai varUdhammo = tidharmo Dharaza mera | yathA - khaMtI ajjava maddava muttI tava saMjame a bodhabbe / saccaM soaM akiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo / / bhAvArtha : kSamA, nirabhimAnatA, saraLatA, nirlobhatA, tapa, saMyama, satya, zauca, akiMcanatA ane brahmacarya e dasa prakArano sAdhu dharma che. bAlAvabodha : kSati = kSamA. je krodha tyAga. mArdavaSi8 = je sarvatra gurU pramukha - hUche vinayakarma karavai. mAna, ahaMkAra tyAga te mArdava. teha mArdava-hUche bIjau vinaya isiluM nAma. Arjava - mAyAtyAga. mukti - nirlobhatA. bhalIi vastunI prApti hUtI je lobha nahIM. tapa = tapo dvAdazamevuM | niyama, abhigraha rU5. niyama te kahai je jAvajIva lagai lIjai. anai ketalAdina lagai lIjai te abhigraha. saMyama = chajIva nikAya-taNI mana, vacana, kAya zuddhiche je dayA kIjai te saMyama. athavA paMcAzravAdviramaNaM paJcendriyanigrahazva kaSAyajayaH / daNDatrayasya viratizceti saMyama: saptadazabhedaH / / bhAvArtha : pAMca AzravothI nivartana, pAMca iMdriyono nigraha, cAra kaSAyo upara vijaya. mana-vacana-kAyArUpa tridaMDanI virati e sarva maLI saMyamanA sattarabheda che. bAlAvabodha : satya = sAcau vacana. zauca = acaurya, niraticAra-paNauM. akiMcanatA = niHparigrahI10_paNauM. 16/brahmacarya = aSTAdazabhedi zuddhazIla. e dazabhede yatidharma. L2158-Pl/158-24158mAdava - mAnatyAga. PI/I59-2-159tapa bAra prakAre. saMyama 17 bhedi.satya. zauca. L260-PI/162160ni:parigrahavaM. Pa6i ..............brahmavrata. e dazabhede yatidharma - sAdhudharma jANivo. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 216
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha bhAvanA bAra-anitya, azaraNa, bhava, ekatva, anyatva, azauca, Azrava, saMvara, karmanirjarA, dharmasvAkhyAta, loka, bodhi. yatprAtastanna madhyAhne [yanmadhyAhne na tannizi / nirIkSyate bhave'smin hI ! padArthAnAmanityatA] / / bhAvArtha : prAta:kALe je hoya che te madhyAhna nathI hotuM ane je madhyAhna dekhAya che te rAtre hotuM nathI. mATe aphasosa che ke A saMsAramAM samasta padArtha anitya che. bAlAvabodha : e lakSmI, yauvana, Ayu, kuTuMbayoga pramukha je anitya thAIi te anityabhAvanA. indropendrAdayo'pyete [yanmRtyoryAnti gocaram / mado takhtati : zaratha: zarIriNAm ?] . bhAvArtha : aho ! indra, upendra Adi devo, vAsudeva, cakravartI jevA mahAsattAdhIzo paNa mRtyune prApta thAya che to mRtyunA AtaMka sAme zarIradhArIone koNa zaraNarUpa che ? bAlAvabodha : eNai saMsAri duHkha vArivA jinadharma TAlI anerau samartha koI nahI isI je ciMtA te azaraNabhAvanA. zrotriya: zvapaca: svAmI, [patirbahmA kRmizca sa: / saMsAre nATye naTavat saMsArI hanta ! ceSTate] / / bhAvArtha : Azcarya che, A saMsArarUpI raMgamaMca para naTanI jema saMsArI jIva vividha ceSTAo kare che. vividha zarIrone dhAraNa karato jIva kyAreka vedapAThI brAhmaNa thAya che to kyAre cAMDAla bane che. kyAreka svAmI to kyAreka sevaka, kyAreka brahmA rUpe to kyAreka kiDA rUpe janma le che. anyapratomAM dasayatidharmanA varNana pachI saMyamanA sattarabhedanI gAthA lakhelI che. bAra bhAvanAnA varNanamAM zlokanuM prathamapada ApI phakta nAma mAtrathI varNana karyuM che. navatatva prakaraNa bAlAvabodha L217
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAvabodha : eha saMsAra-mAhiM bhamatAM jIva-iM kuNa kuNa yoni bhalI, pADUi nathI huI isistuM jaM ciMtana te bhavabhAvanA. eka utpadyate jantureka eva vipadyate / [rmAnyanumavatye: pracitAni mavAntare] [1 bhAvArtha : A jIva ekalo ja utpanna thAya che ane ekalo ja mRtyu pAme che. janmAMtaramAM potAnA saMcita karmone ekalo ja bhogave che. bAlAvabodha : jIva ekalau Avai, ekalau jAi, ekalaui ji ApaNA UpArjya kaMrma bhogavai isI jaM ciMtA te ekatvabhAvanA. bhAvArtha : zarIra ane AtmAnI visadazatA jyAM spaSTa dekhAya che tyAM evuM kahevuM khoTuM nathI ke dhana, baMdhu, svajano, mitro Adi AtmAthI bhinna-judAM che. bAlAvabodha : yatrA'nyatvaM zarIrasya vaisAdRzyAccharIriNaH / [dhana-vanyu-sahAyAnAM tatrADandhatva na rvaSam] // jIva nirmala anai kAyA samala chai, ityAdika jIva nai zarIra-taNAM jUjUAM svarUpa-nau je jaM ciMtana te anyatvabhAvanA. bAlAvabodha : rasADaC-mAMsa-mevoci-majJAzuAntrava-rvasAm / [azupInAM pavuM Aya: cityaM tasya tat ta: ?] / / bhAvArtha : A zarIramAM AhAra karyA pachI teno rasa bane che, rasamAMthI lohI, lohImAMthI mAMsa, mAMsamAMthI meda, medamAMthI asthi, asthimAMthI majjA, majjAmAMthI vIrya, vIryamAMthI AMtra, AMtramAMthI viSTA bane che. A pramANe A zarIra azucinuM bhAjana che te pavitra kyAMthI hoya ? zarIra-taNAM apavitrapaNA-nau ciMtana te azucibhAvanA. mano-vAja-hAya-khi [co: arma zumAzumam| yadAzravanti jantUnAmAzravAstena kIrtitAH ] || bhAvArtha : mana, vacana ane kAyAnI pravRttine yoga kahevAya che. A yogo dvArA navatattva prakaraNa bAlAvabodha 218
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvamAM zubhAzubha karmonuM Agamana-Azrava thAya che. mATe yogo ne ja Azrava kahyAM che. bAlAvabodha : jIva jehe-jehe prakAre karma bAMdhai teha-teha bhAva-nau je ciMtana te Azrava bhAvanA. sarveSAmAtravANAM tu [nirodha: saMvaraH smRtaH / sa punarbhidyate dvedhA dravya-bhAvavibhedataH] / / bhAvArtha : badhAM Azravone rokavA te saMvara kahevAya che. te saMvara dravya ane bhAvanA bhedathI be prakArano che. bAlAvabodha : pApakarma lAgavA-taNAM je hetu chai te nivAravAnuM ciMtana te savarabhAvanA. saMsArabIjabhUtAnAM [karmaNAM jaraNAdiha / nirjarA sA smRtA dvedhA sakAmAkAmavarjitA] / / bhAvArtha : saMsAranA bIja - kAraNabhUta karmonuM AtmapradezothI pRthapha thaI javuM te nirjarA kahevAya che. te nirjarA be prakAranI che. sakAma nirjarA ane akAma nirjarA. bAlAvabodha : jehe-jehe prakAre karma troDIi teha-teha prakAranI je ciMtA te nirjarAbhAvanA. svAkhyAta: khalu dharmo'yaM [bhagavadbhirjinottamaiH / yaM samAlambamAno hi na majjed bhavasAgare] / / bhAvArtha : jinezvara bhagavaMtoe A dharmanuM pratipAdana karyuM che. jenuM AlaMbana lenAra jIva saMsArasAgaramAM DUbato nathI. bAlAvabodha : je jinadharma-taNAM upakAra-taNI ciMtana te dharmabhAvanA. kaTisthakaravaizAkha - sthAnakastha - narAkRtim / dri pUrNa smatta sthityutta-vyatmi:] || navatatva prakaraNa bAlAvabodha 219
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha : kamara upara baMne hAtha rAkhI, baMne paga phelAvI ne UbhelA manuSyanI AkRti samAna AkRtivALA ane utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka dravyothI paripUrNa lokanuM ciMtana kare. bAlAvabodha : loka 14 rajupramANa, jIvAdika padravyamaya, utpatti - vyaya - sthiti bhAvi karI nitya chai. tathA adhomukha vistIrNa zarAvasaMpuTa, Upari laghu zarAva saMpuTa eNai AkAri Urdhva 14 rAja pramANa loka chaI. sAtamAM naragi vistAra rAja sAta, tata: kramahiM UpatarAM AvatA rAja rAjikhUTatAM pahilI pRthvIi tiryagUloki eka rAja vistAra, tataH kamihi vAdhatai vistAra pAMcamAM brahmaloka madhya pAMca rAja, tata: sAMkaDatuM loka-nai aMti eka rAji vistAri hui. loka-naI madhya 14 rAja Urdhva lAMbI eka rAja vistAri trasanADI chai. trasa jIva eha ji-mAMhi Upajai. tathA merU madhya aSTapradeza rUcaka chai tihAM samabhUtala kahIi. tehanuM adhaUrdhva navanavasaI joaNa tiryaguloka hui, tiryaMnloka-tau heThAM sAdhika 7 rAja huI, jeha kAraNa loka-nau madhya dharmAmRthvI-mAhi joaNa jaI hui tau sAdhika ekarAja ratnaprabhA, zeSa zarkarAdi pRthvI ekekau rAja tiryaMnloka-thika UparAM kiMci nyUna 7 rAja. yathA - dauDha rAji saudharma, izAna e be jamalA devaloka, aDhairAje sanatkumAra, mAheMdra devaloka, pachai Upari-Upari Ari devaloka chai, tatra cauthau rAji sahastrAra, pAMcamA rAji Anata, prANata jamalA anai UpahirA AraNa, azruta be jamalA, chaThThai rAji 9 raiveyaka, sAtamA rAji anuttara 5, siddhazilA. siddha te loka-nai aMti hui. tathA 7 pRthvI ghanodadhi, ghanavAta, tanuvAta, AkAze rahI chai. pAkhali dhanodadhyAdi valae karI vIMTI chai. bi, triNi, triNi devaloka kramihi ghanodadhi, ghanavAta anai valI tadubhaya vaTiyA chai, UpilyA 4 AkAza sthita chai. ima loka svarUpa-taNI je ciMtana te lokabhAvanA. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 220
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAmanirjarArupAt [puNyAjjantoH prajAyate / sthAvaratvAt trasatvaM vA tiryaktvaM vA kathagcana] / / bhAvArtha : akAma nirjarArUpa puNyathI jIva sthAvarapaNAmAMthI trasapaNAne pAme che. athavA tiryaMcagatine prApta kare che. bAlAvabodha : je ApaNA anAdinigoda-taNA kAla - tu caDatI padavI samyaktvaratna pAmirka chii tehanI je ciMtA karavI te bodhibhAvanA. 162 eNe dvAdaza bhAvanAe karI mana rUpIu pArU bhAvika halatu sthira rahai. varina I havai pAMca cAritra-navuM svarUpa kahai chai - sAmAiyattha paDhamaM cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravizuddhIyaM suhumaM taha saMparAyaM ca / / tato a ahakkhAyaM / bhAvArtha : - paheluM sAmAyikacAritra, bIjuM chedopasthApanIyacAritra, trIju parihAravizuddhacAritra, cothuM sUkSmasaMparAyacAritra ane tyArapachI yathAkhyAtacAritra A pAMca cAritra che. bAlAvabodha : sAmAikacAritra, chedopasthApanIyacAritra, parihAravizuddhacAritra, sUkSmasaMparAyacAritra, yathAkhyAtacAritra. tatra samau = saMpUrau, Aya bhaNIi puNyanau lAbha te samAya. samAya-hi kahIi sAmAika kahIi. te caturvidha sAmAjIka - samyakatvasAmAjIka, dhRtasAmAika, dezaviratisAmAjIka, sarvaviratisAmAika. Pl/i62-22162e bAra bhAvanAzrI yogazAstra-mAhi kahI chai jima tima savistara jANavI. LIi62 e dvAdaza bhAvanA zrI yogazAstra-mAhi jima kahI chai athavA bhavabhAvanA-mAhi jima savistara kahI chai tima jANivI. * cAra prakAranI sAmAikanuM varNana anyapratomAM nathI. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 221
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ taMtra samyak = sAcavuM tehanuM bhAva te samyaktva, tehanuM samAya te samyakRtvasAmAika. zruta = siddhAMta teha-taNa bhaNana te zrutasAmAika. dvAdazavratarUpa zrAvakadharma te devarita sAmAika. paMcamahAvratarUpa sarvaviratisAmAika. eha ciThuM-mAhiM ihAM sarvaviratisAmAikii adhikAra. sarvaviratisAmAikacAritra te bihu bhedaiM itvarasAmAika, yAvatkathita sAmAIka. itvarasAmAikcAritra te alpakAla pramANa hui. anai pAMca bharata, pAMca airavatakSetre dase ji thAnaki pahilA anai cauvIsamAi ji tIrthaMkara-naiM tIrthai jeha-rahai upasthApanA rUpa vratAropa nahI kIdhai teha ji hi~ e cAritra jANivauM, yAvatkathita sAmAikacAritra te yAvasjIva lagai hui. anai pAMce bharate, pAMce airavate vicilyA bAvIza tIrthaMkara-naiM tIrthi anai mahAvideha kSetri savihiM tIrthaMkara-naiM tIrthi sAdhu-hUiM hui. jeha kAraNi teha sAdhu-CiM upasthApanA na hui, teha kAraNa yAvatkathita sAmAikacAritra ja hui. prathama cAritra. atha bIjauM chedopasthApanIya te kahIi jaM pUrvaparyAya-nau cheda anai pAMcamahAvratanI upasthApanA hui, IhAM teha-bhaNI chedopasthApana nAma kahII. ehai cAritra bihu bherdi anaticAra, sAticAra, aticAra cAritra te itva2sAmAika cAritravaMta navadIkSita sAdhu-hUiM AropAI athavA tIrthAMtara saMkrama karatAM yAvatkathita sAmAikavaMtai-CiiM AropAI. 163jima zrI pArzvanAtha-thikau kesIkumAra gaNadharanI paricavIsamA tIrthaMka2-taNI dharma pratipattiiM pAMca mahAvratoccAra kIdhai hUtai hui. sAticAra chedopasthApanIya te kahIi 164je pAMca mahAvratarUpa mUlaguNaghAtaka sAdhu-hUiM pUrvaparyAya chedatau valI pAMca mahAvrata-taNai uccAri hui. e bIjau cAritra. - havai trIjauM parihAravizuddhikacAritra te kahIi - parihAra isiU nAmiiM tapovizeSa kahIi. tINai tapovizeSiiM karI AtmA-hUiM zuddhi, nirmalatA hui, eha kAraNa parihAravizuddhi nAma kahIi. e cAritra dharai te mahAtmAi parihAravizuddhika kahIi. ehUM te bihu bhede - nirvizamAnaka, nirviSTakAyaka. jeNai samaI e cAritra sevItau hui teNai samai P1/163 jima zrI pArzvanAthatIrtha-thako kesI gaNadhara zrI vardhamAna-nai tIrthai AviA tivahArai paMcamahAvratAropa kIdhai zrI vIrai. P1/164-P2/164% mUlaguNadhAtaka sAdhu-rahaiM AropIi te bIjauM. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 222
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirvizamAnaka. AsevInai melzIta hui, melhiI hui tala te nirviSTakAyaka kahI. e parihAravizuddhi sevatAM navajaNAM eka sarIkhAI ji joIi, teha nava-mAMhi thyAri parihAratAnA AcaraNahAra hui. anai bIjA Ari tehanI vaiyAvRtti karatAM aparihAraka hui. anai eka kalpasthita gurU-naI sthAnaki hui. IsI pari rahiA-thikAM te navai e cAritra ArAdhai. teha-nau tapa uSNakAlache jaghanya caturtha, madhyama chaThTha, utkRSTa aThThama. zItakAlaI jaghanya, madhyama, utkRSTa chaThTha, aThThama, dasama, varSAkAla jaghanya, madhyama, utkRSTa aThThama, dasama, duvAlasama, isI pari tridukAlaI jUjUI pari tapa teha cihuM parihArakanau jANivauM, anai pAraNai bili ji. anai Ari aparihArakA65 anai pAMcama kalpasthita gurU te sadaiva AMbila ji karai. isI pari chamAsa tapa AcarI-naI je parihAraka hui te vaiyAvRjyakara thAi anai je vaiyAvRtyakara hui te parihAra-paNau paDivajaI. tehaI tisai ji parioN pUrvalyAnI pari Acarai cha mAsa lagai. tivAra pUThii kalpasthita AcArya tehU te chamAsatapa Acarai ekalauM. bIjA save paricAraka hui e cAritra sevatAM aDhAra mAsa lagai. iNI pari tivAra pUThiiM pachai kai jinakalpa paDivajaI. athavA vali gaccha-mAhi Avache te navai jaNAM. anaI e cAritra tIrthakara kahnali athavA e cAritra 166AsevatAi haI je teha ji kanvali paDivajai paNa anerAM kahaI na paDivAI. eha-hiMi navapUrvamATherA zruta jANivauM. eha-I paryAya jaghanya-tau vIsavarSa, janmakAla-tau ogaNatrIsa varSa, utkRSTa-tau bihusthAnaki dezonapUrvakoTi. eha parihAratapa vahitAM tapa prabhAvi karI devAdika upasarga anai rogavedanA na hui. jeha-rahaI ratnAvalI pramukha tapa huA hui te sAdhu e tapa vahai. anai jima jinakalpI-hiM deva anethi na saMharai tima e tapa vahitAM na saMharai. strIveda TAlI bIjA vede e tapa vahai. tapa detau gurU nirUpasargArthi kAussagna karai, zubhadinii dii. pArihArika sAdhu vAcanAcArya kanDai vAMdaNA paccakakhANa karai. vAcanAcArya-taNa pUchiuM uttara dii paNa bIjA kuNahi-siuM vAta na karai, akSi milai parata na karai, prANAMtii apavAdapada na sevai. trIjai puhari bhikSA anai vihAra karai, PI/65-2-165thyAri paricAraka anai PI/66 cAritra ArAdhanA hui je teha pAsiM paDivAI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 223
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeSa prahari kAussagi ji rahai. navale zrata na paDhai, pUrvAdhita ji smarai. e trIjauM parihAravizuddhacAritra. cauthau sUkSmasaMparA cAritra - tehA bi bheda - vizuddhamAnaka, saMktizyamAnaka. vizuddhamAnaka te kSapakazreNi anai upazamazreNi6i7 dhyAna balii caDatAM jIva-hUi dasamAM sUkSmasaMparAyaguNaThANAM vedatraya, hAsyaSaka, saMjvalanakaSAyacatuSka-taNAM upazamani athavA paNi saMjvalanalobha-taNAM caramakhaMDi asaMkhyAtabhAgi karI upazamAvatAM athavA kSapatAM aMtarmuhUrta jANa sUkSmasaMparAya cAritra hui. saMktizyamAnaka te upazamazreNi-thikau pAchA paDatA hui. e cauthau sUkSmasaMparAyacAritra. pAMcamau yathAkhyAtacAritra te 168 agyAramAM upazAMtamohaguNaThANa anai bAramAM kSaNamohaguNaThANai chadmasthavItarAga-hUche anai kevalI-hUI hui. chabastha vItarAga te bihu bhede hui - eka upazAmaka, bIjA kSapaka. upazAmaka te upazamazreNi igyAramaiguNaThANaI yathAkhyAtacAritri aMtarmuhUrta rahI pachai AukhauM pUrI sarvArthasiddhii jAi. anai kuNahu eka valI kisAI hetu-thikau kaSAyavRddhi karI pAchale guNaThANe Avai. keTalI mithyAtvaguNaThANai paNi Avai, paNi kSapakazreNiche caDiuM jIva yathAvAtacAritra lAdhA pUkiMi aMtarmuhUrta kevalI thAI. tu tehaI bihu chadmastha - huI yathAkhyAta hui. kevalIi bihu bhede - sayogikevalI, ayogikevalI. tehaI biThuM-huI yathAvAtacAritra hui. e pAMcacAritra kahiyA. etalai pAMca cAritra, pAMca samiti, triNi gupti, bAvIsa pariSaha, dasa yatidharma, bArabhAvanA evaM sattAvana bhede saMvaratattva boliu chaThThale. havai sAtama nirjarAtattva bAre bhede kahaI chai -- bArasavihaM tavo nijjarA ya baMdho cauvigappo a / pagai-ThiI-aNubhAga-ppaesabheehiM nAyabbo / / 17 / / Pl/i67 ..... zreNi caDhatA hui. bIjuM saMktizya. 2-168 te chadmastha vItarAga-rahai anai kevalajJAnI-prati hui. PI/169_Pa69isi pari pAMcai cAritra saMkSepai kahiA. savistara to AvazyakAdika thako jANavA. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 224
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha : bAra prakArano tapa te nirjarAtattva che. prakRti, sthiti, 2sa ane pradezanA bhedathI baMdhatattva cAra prakAranuM jANavuM. bAlAvabodha : bAre bhede ji tapa te nirjarA kahIi. bAra bheda te kehA ? yathA bAhya, cha atyaMtara bAhyabheda : aNasaNamUNoariA vittisaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi / / bhAvArtha : ochuM khAvuM, vRttisaMkSepa anazana = upavAsa Adi karavA, UnodarI = = icchAone rokavI, rasaparityAga vigayano tyAga karavo, kAyakaleza zarIra dvArA kaSTasahana karavA, saMlInatA = iMdriyono nigraha karavo. A cha bAhyatapa che. bAlAvabodha : = cha anazana te bihuM bhede - eka itvara, bIjauM yAvatkathika, 170itvara te ja deza-tau ketalai velA athavA ketalAI divasa cautha, chaThTha, aThThama pramukha tapi bhojana-nau tyAga te itvara anazana kahIi. eNai tapa eka pANI TAlI bIjau AhAra na kalpai. tathA caturthi tapi nava pANI kalpai. taghathA------ usseimaM saMseimaM cAulodagaM tila tusa javANaM / AyAmaM sovIra suddhaviyaDaM jalaM navahA 11 P1/170-P2/170pahiluM itvara te cautha, chaThTha, aThThamAdi. bIjuM yAvasjIva lagai te yAvatkathika. = L2/170 itvara te thoDI velAM hui. cautha, chaThTha, aThThamAdi yAvat kathita jAvajIva lagA jANavauM. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 225
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha : loTanuM dhovaNa, zAka - dhAnya bAphIne osAveluM pANI, cokhAnA dhovaNanuM pANI, talanA dhovaNanuM pANI, bhuMsAnuM dhovaNa, javanuM dhovaNa, osAmaNa, chAzanI Acha ane zuddha ukALeluM pANI A nava prakAranA pANI upavAsamAM kahyuM che. upavAsamAM kevA ane keTalAM prakAranuM pANI kahyuM? bAlAvabodha : chaddhi tapi Adya triNi pANI varjI tilodaka pramukha cha pANI kalpa. aThThamatapa Adya cha pANI varjI AyAmAdika aMtima triNi pANI kalpai. aThThAe Uparii tApa anai bIjai yAvaskathika anazani eka UkAliyA pANI TAlI anerauM jala na kalpai. ja yAvatruthika anazana te pAvajIva pramANa bhojana tyAga. UnodaratA - panara kavala-thika pratidina ekeka kavala uchau kIjai, panaradina pUThii valI ekeka kavala pratidina caDAvIi te UnodarI kahI. ityevamAdika ghaNI pari UnodarI hui. vRttisaMkSepa - je 17 zrI vIra jinanI parii dravya, kSetra, kAla, bhAva AzrayI caturvidha niyama lIjai te vRttisaMkSepa. athavA dAti, ekaladharA pramukha paccakhANa je kIjai. rasatyAga - 72jaM sarasa vastu anai vikRti-nauM rasAdika-nai tyAga te rasatyAga. kAyakaleza - je loca, AtApanA, zItAdika kaSTa-nau sahivauM, Asana-taNa karaNa te kAyakaleza. saMlInatA - te cihuM bhede - iMdriya saMlInatA, kaSAyasalInatA, yogasaMlInatA, viviktacaryAsalInatA. iMdriyasaMlInatA te kahIi - je pAMcai iMdriya prasAratAM gopavIi, saMkocIi. kaSAya saMlInatA te kahIi - je cihu kaSAya-nau prasara hutuba ji vArIi yogasaMlInatA te kahIi - je mana, vacana, kAya prasaratAM gopavI rAkhI che. viviktacaryAsalInatA te kahIi - je strI, PI/71-21719 zrI vardhamAnanI pari dravya, kSetra, kAla, bhAva, AzrI karI nai niyama lIjai te vRtti saMkSepa kahIi. PI/172-22172je vikRti-rasAdikano tyAga kIjai te rasatyAga. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 226
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiryaMcI sahita upAzraya-nauM varjavaluM. isIpari cha bhedi bAhyatapa kahI bAhya 73 te isyA bhaNI jiha kAraNa jinamata-thika bAhyamithyAtvI tehai e cha bola taporUpa-paNai jANai, mAnai eha kAraNa bAhya kahI athavA bAhiri loka-mAhi e tapa kIjatau jANIi eka kAraNa bAhya. havai AtyaMtara tapa chae bhede yathA - pAyacchittaM [viNao veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggo'vi a abhitarao tavo hoi] / / bhAvArtha : prAyacchitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna ane kAyotsarga e che prakAra AvyaMtara tapanA che. bAlAvabodha : prAyazcitta bhaNI prAyo=bAhulthi citta nirmala thAi te. prAyazcitta dasa bhede yathA - AloyaNa paDikkamaNe mIsa vivega taheva ussagge / tava-chea-mUla aNavaThThappA ya pAraMcie ceva / / bhAvArtha : AlocanA, pratikramaNa, mizra (tadubhaya), viveka, utsarga, tapa, cheda, mUla, anavasthApya ane pArAMcika A prAyacchitanA dasa prakAra che. bAlAvabodha : 174je aticAra siddhAMta-taNAM jANa gurU Agali kahitAi ji pApa chUTIi te AloaNa prAyacchitta. je aticAra valI nahI kIjai isii bhAvi PI/173 bAhya syA bhaNI kavirAi ? jeha kAraNa bAhya mithyAtvI tehai te e chae che bola taporUpa paNa mAnai ehakAraNa bAhya tapa kahI. La173 bAhya syA bhaNI kahI ? jeha kAraNi bAhyamithyAtvI teNe tapa chai bola taporUpa paNai jANai mANai eha kAraNa bAhya kahIi. athavA bAhyadravyanI apekSA karai eha kAraNa bAhyatA. PI/I7-P2/17-L274e daza prAyacchitta svarUpa chedagraMthanA jANa gurU jANaI. * noMdha : dasa prAyazcittanA nAma gAthArUpe ja AvyA che varNana karyuM nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 227
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramI, nivarsI micchAmidukkaDuM detAI ji chUTIi te pratikramaNa prAyazcita. je aticAra gurU-hiM AloyaNa Aloi anai zuddhai manii micchAmidukkaDa deI sUjhIi te AlocanA pratikramaNa bihuM bhAvi karI mizra prAyazcitta. jeNai asUjhatai AhArAdika ajANatAM lIdhai, jANyA pUThii teha pariThavatAM suddhi huI te viveka prAyazcitta. duHsvapna, khalitAdika aticAra tala kAussagni chUTIi te vyutsarga prAyazcitta. je aticAri tapa karI sUjhIi te tapa prAyazcitta. jeNai aticAri pAchilau vrata paryAya chedIi te cheda prAyazcitta. jeNaI aticAri valI navau vratoccAra karAvI te mUla prAyazcitta. jeNaI aticAri viziSTauM,moTauM tapa karItau valI vratAropa yogya hui te anavasthApya prAyazcitta. jeNai aticAri liMga, tapa, kAla-taNAM pAriaMcai jAi anai dIkSA karI tapi karI ketalaI kAli na sUjhai. ityartha: paNi bAra varasi siddhasena divAkaranI parijinazAsani prabhAvanA karai tu sUjhai te pArAMcita prAyazcitta. e dasavidha prAyazcitta AtyaMtara tapi pahilauM bheda. vinaye sAte bhede 75 - jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya, manovinaya, vacanavinaya, kAyavinaya, upacAravinaya. pAMca jJAnanI je saduhaNA, bhakti vizeSa te jJAnavinaya. je samyakatva saduhaNA, samyaktvadhArI Upari bhakti te darzanavinaya. pAMcacAritra-nau je saduhaNA, samyagAcaraNAdiki karI te cAritravinaya. AcAryAdika, gurU Upari je mananI bhakti te manovinaya. gurU stutyAdika-naI karivai te vacana vinaya. gurU pratiIM abhyatthAnAdiki karI te kAyavinaya. kankali baisavai, chaMdAnuvartanA, duHkha pratikriyA, sukha pRcchA, dezakAlAnurUpa Acaravai karI, upacAravaI karI te upacAravinaya. athavA arihaMta, siddha, caitya, zrata, dharma, sAdhu, AcArya, upAdhyAya, saMgha, darzana. iha dasa-i bhakti, pUjA, sArasaMbhAla, stuti kIjai. avarNavAda, AzAtanA karatAM loka vArIi e dasavidha vinaya. AtyaMtara tapa-nau bIjau bheda. vaiyAvRtya dasa prakAra - Ayariya uvajjhAye tavassi sehe gilANa sAhUsu / samaNunna saMgha kula gaNa vaiyAvaccaM havai dasahA / / PI/175 vinaya te sAte prakAre. Pa75 vinaya te sAte prakAre. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 228
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha : AcArya, upAdhyAya, tapasvI, ziSya, glAna, sAdhu, samanojJa, saMgha, kula, gaNa e dasa vaiyAvRtyanA bheda che. bAlAvabodha : 176AcArya, upAdhyAya, tapasvI, navadIkSitaziSya, glAna=mAMdA-nau, paMcamahAvratadhAraka sAdhu yadvA sthavira eha-na vaiyAvRtya. samanna te je guNe karI manojJa, utkRSTA hui te sAdharmika jANavA tehanuM vaiyAvRtya te samanojJa vaiyAvRtya kahIi. saMgha =caturvidha saMgha tehanuM vaiyAvRtya te saMghavaiyAvRtya kahIi. saMgha vaiyAvRtya tehanA prauDhakArya karivA taNauM jANivauM. kula =caMdrakulAdika, jaM eka AcAryanI paraMparA te kula kahIi, teha-nau haiyAnRtya te kulavaiyAvRtya gaNa =juM ghaNA kula-nahaM samudAya te gaNa hIi teha-nau vaiyAvRtya te gaNavaiyAvRtya. tatra AcAryAdika sAta-GUiM tere bhede vaiyAvacca jANivauM. bhAta, pANI, Asana, vastra, auSadha-taNavuM dAna, upakaraNa-taNI paDilehaNA, upAzrayAdiki AvatAM daMDaka grahaNa, caraNa pramArjana, mArga sAhAyya, duSTa corAdika-tau rakSaNa, kAyakImAtraka, uccAramAtraka, zleSmamAtraka traya-taNa arpaNa. e dase bhede vaiyAvRtya. trIjau ApyaMtaratapa. svAdhyAya paMca bheda vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA, dharmakathA. vAcanA te jaM gurU kai siddhAMtAdika-taNau vAMcivauM. pRcchanA te jaM guru kahai artha pUchIi. parAvarttanA te - jaM siddhAMta'77 gaNIi. anuprekSA te jaM mani siddhAMta-taNau sUtra, 178artha cIMtavaI. dharmakathA te 17 puNyapApanA dRSTAMta para-hUiM prakAsIi. e cauthau ApyaMtara tapa. -- dhyAna caturbheda ArtadhyAna, raudradhyAna. dharmadhyAna, zukladhyAna. nirjarA hetu chehalyA biM dhyAna hui. e pAMcamau ApyaMtaratapa, -------- P1/176-P2/176-L2/176 vaiyAvacchaM havapha vasahA| AcArya. anyapratomAM vaiyAvaccanA tera bheda batAvyA nathI. P1/177-P2/177-L2/177 siddhAMta niraMtara guNIi. P1/178 sUtrArtha dhyAii, ciMtavai. / L2/178 sUtrArtha dhyAii. P1/179-P2/179je dharma hetu puNya-pApanA dRSTAMta prakAsIi. L2/179 je puNya hetu puNya pApa dRSTAMta prakAsIi. * navatattva prakaraNa bAlAvabodha 229
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ utsarga bihu bhede - dravyotsarga, bhAvotsarga, dravyotsarga te - je bAhyavastu, deha, parigraha, bhaktAdi-nau je tyAga te dravyotsarga. bhAvotsarga te - krodhAdika je sarva pApasthAnaka chAMDIi te bhAvotsarga. e 18chaThThau bheda AtyaMtaratapa-nau. - eNai ekekai boli kevalajJAna UpArjIi. eha-hiM aMtaraMga-paNa syA bhaNI ? 18'jehakAraNa eha tapanI vArtA mithyAtvI loka na jANai. eNai helA mAtri karma kSapAi. jinamatai jinaI madhya e bola molAMga bhaNI mAnIi. athavA aMtaraMga bhaNIi mana teha-nau vyApAra ihAM pradhAna hui te aMtaraMga. eNe bArabhede nirjarA = karmakSapaNa hui. te nirjarA bihu bheda- sakAmanirjarA, akAmanirjarA. saMyamI-hUI jANI-nai kaSTa AdarI karma kSapatAM sakAma nirjarA. je avirata, tiryaMcAdika-hUche mananI aNavAMchA kaSTa sahita karmakSapai te akAmanirjarA. e bAreme nirjarAtattva vakhANiuM. havai AThamale baMdhatattva kahaI chai - vaMgho varSavigaMo ca = vaMdhazcaturvijya: | baMdha te kahIi- 182je sakaSAyAdikapaNA-thikauM jIva-i karmayogya pudgala-nau aMgIkaravauM. jIva-hui karma-siuM agni-loha, kSIranIranI pari je saMyoga te baMdha kahIi. te baMdha cihu bhede yathA - prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha, pradezabaMdha. eha cihu prakRtyAdika-taNau artha kahai chai. prakRti"83 bhaNIi AThakarma-taNau ApaNau-ApaNa3 svabhAva. sthiti bhaNIi La180-PI/182180e chae bhede aMtaraMga tapa kahIi. aMtaraMga-paNa syA bhaNI kahIche ? Pl/18aa jeha kAraNa mithyAtvI loka eha 6 bola prati mokSAMga-paNauM na jANIi, jinamatI ja e 6 bola jANIi mokSa prApti hetu eha bhaNI aMtaraMga e tapa kahII. e bAre bhede nirjarAtattva vakhANiuM. L2181 jehakAraNa mithyAtvI loka eha ka bola prati mokSAMga-paNI na jANIi, jinamatI ja e bola mokSa prApti hetu mAnIi athavA manovyApAra-nau pradhAnya-paNI huI hAM, athavA bAhya dravyanI apekSA na karai eka kAraNi aMtaraMga tapa kahai. e bAre bhede nirjarAtattva vakhANa. PI/182 je jIva karma yogya pudgala aMgIkarai. havai prakRtibaMdha te kisihe kahIche ? Pl/183-L2183 jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI, vedanI, mohanI, aMtarAya, AukhuM, nAmakarma, gotrakarma e AThai karma jIvai jUjUo-jUjU bAMdhIi te prakRtibaMdha. anai AThai karma jUjUA-jUjUA bola prati upahaNai. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 230
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThakarma-taNauM avasthAnakAla. anubhAga184 bhaNI AThakarma-taNAM zubhaazubharasa. pradeza185 bhaNIi kArmaNavargaNA-taNAM dalika. jaM pariNAma vizeSii karmadalika lei prayatna vizeSii aThThAvanasau prakRtirUpa pariNamAvivau te prakRttibaMdha. karma-taNI kAlasthiti-taNauM karivauM te sthitibaMdha. AThahakarma-navuM zubha-azubha, tIvra-tIvratara rasa-navuM karivauM te rasabaMdha. jaM jIvane pradeza-pradeze AThakarmanA karmavargaNAdalAdika saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta dalasaMcaya-taNake bAMdhivauM te pradezabaMdha. e Arai prakAra modaka-nai daSTAMti bhAvivA. jima 186kaNahale modaka vAtaba hui, ko pittaba hui, ko zleSmA-hUI haNai, ko apararoga-hUche haNai. tima kuNahu karma jJAna-hUche haNa, kuNahu karma darzana-hUi haNai, kuNahu lAbha-hUche haNai ityAdi e prakRti AzrI. eka modaka paNa rahaI, eka modaka mAsa rahaI, ko dauDha mAsa rahaI, ko bi mAsa rahai e sthiti AzrI. ko modaka madhura hui, ko carakala, ko kaDale, ko kasAyalau tima valI kehA eka-nauM bimaNai, trimaNai adhika adhikerau madhura kaDukAdika rasa hui e rasa AzrI. praveza phasaMya | eka modaka pAsera-navuM hui, ko apazera-nau hui, ko sera pramANa hui e pradeza AzrI. eNI pari karma tehU te jANivarka, tadyathA - - jima nirmalIi dRSTi paDii AvarI hUtI kAMI dekhai nahI tima jeNai kami Avarile jIva jJAnamaya hUta kAMi na jANai te jJAnAvaraNIyakarma. jJAnaba kahI. darzanAvaraNIkarma pratihAra sarikhau. jeha-naI pratihAra na mahehalai Pl/184-2/184rasabaMdha te kahIja je tethai AThaha karma-nI tIvra vipAka ApaNaI ApaNai AvaraNa prakArai karI tIvra-tIvratara duHkhAdika devA-nai svarUpai je hoi te rasabaMdha kahIi. Pl/185-P2185je jIva-naI pradeza-pradeze AThaha karma pradeza-navuM etalA-ekalAM eka pradeza pramANa-nau bAMdhavuM te pradeza baMdha kahIi. e cyArai prakAra modaka. PI/186-22186 kehau eka modaka vAya-prati haNa, kehau eka pitta-pratii haNa, keha eka zleSmA-nai hasai, ima kehau eka bIjA roga-prati haNAi timavalI ekamodaka pakSa, divasa rahai anya pratomAM AkarmanA upamAna tathA te karma kayA guNano ghAta kare te vAta nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ teha-naiM jovAvA chatAMi hUMtA rAjA-taNavuM darzana na hui. tima jeNai karmiiM Avara locina dekhai nahIM, bIjuM iMdriye viSaya na lahai, avadhidarzana na lahai, UMgha ghaNI lahai te darzanAvaraNIkarma. darzana-hRiM ghAtaka. jima madhukharaDI khAMDAnI dhAra lihItI hatI madhura-paNau dekhADai anai jihvA cheda karai tima je karma sukha-duHkha dii te vedanIyakarma. jima magha pIdhauM cetanA pheDai tima je karma jIva-hUiM samyaktva, cAritra cetanA TAlai te mohanIyakarma. samyaktva, cAritra-Ci ghAtaka. jima koI heDi paDiuM heDi bhAgI viNa na chUTai tima jeNai karmii jIva eka bhiva rahai te Ayukarma heDa sarIkhau. jima citrakAra cItaratu savi gaja, turaMga, nara-nArI pramukha padArtha ApaNe-ApaNe bhAve, varNi, AkAri cItaraitima jeNai karmi ApaNeApaNe bhAve savi nIpajai te nAmakarma citrakAra samAna. jima kuMbhakAra uttama kalazAdika anai adhama bhUMbhalI pramukha karai. tima je karma rUDauM, pADauM gotra karaI te gotrakarma kuMbhakAra samAna. jima bhaMDArI-naiM aNadIdhai rAjA deI-leI, bhogavI na sakai. tima jeNai karmiiM jIva dAnAdika karI na sakai te aMtarAyakarma. bhaMDArI sarikhavuM. e ATha mUlaprakRti. tatra jJAnAvaraNI 5 bhede, darzanAvaraNI 9 bhede, vedanIya 2 bhede, mohanIya 28 bhede, Ayu: 4 bhede, nAma 103 bhede, gotra 2 bhede, aMtarAya 5 bhede evaM 158 = aThThAvanasau prakRti. * taMtra 42 puNya prakRti, 82 pApa prakRti evaM 124 prakRti bihuM tattvamAhiM vakhANI. anai zubha, azubha varNacatuSka sthAnaki varNa, gaMdha, rasa, sparza-taNAM vIsa bheda vakhANyA. teNai karI chatrIsasau prakRtti hUi tathA 15 baMdhana tathA 5 saMghAtana e vIsa bheda paMcadeharUpa nAmakarma-taNI puNya prakRtii ji mAhiM aMtarbhavai. tathA mizra anai samyaktva e bihni prakRti mithyAtvamohanIya-mAhiM ji aMtarbhavai. evaM pUrvokta 136 prakRtti anai bAvIsa e melI hUtI 158 uttara prakRtti hui. jIve bAMdhIi avasari-avasari puNa samakAli na bAMdhIi, ityAdi prakRti baMdha ukta: | anya pratomAM uttaraprakRti gaNAvI nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 232
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187atha sthitibaMdha - sthitibaMdha te pudgalaracanA vizeSavaMta sthitirUpa. tatra pahilai samai bahu pradeza racanA, bIjai thoDA taNI, trIjai thoDerA taNI ityAdi. AThakarmanI sthiti tathA abAdhAkAla : rithati dvi me-utkRSTa anaI jaghanya. tatra jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya utkRSTa trIsa kroDAkoDisAgara, jaghanya eka aMtarmuhUrta. vedanIya utkRSTa trIsakroDAkroDi, jaghanya bAramuhUrta, sUkSmasaMparAmAdika guNasthAnavartI rahai bi samaya. mohanIya utkRSTa sattarikroDAkroDi, jaghanya eka aMtarmuhUrta. AUkha tetrIsa sAgaropama, jaghanyata zullakabhavagrahaNa rU5 aMtarmuhUrta. nAma, gotra utkRSTa vIsakroDAkoDi jaghanya AThamuhUrta. aMtarAya utkRSTa trIsakroDAkoDa, jaghanya ekaaMtarmuhUrta. jimajima kaSAya vRddhi tima-tima sarva karmasthiti garUDa thAI. jima-jima kaSAya tuccha tima-tima karmasthiti laghu thAI. jeha karma-rahai jetalI kroDAkroDi sAgara mAna sthiti kahoi te karma-hiM teTalA varSa zata pramANa baMdha pUThi udaya yogyatAtaNauM aMtarakAla rU5 abAdhAkAla hui. yathA - jJAnAvaraNIyAdika-hiM trIsasaivarSa. mohanIya-huI sattarisaivarSa. nAma, gotra-vIsasaivarSa. tathA Ayu-taNI utkRSTa abAdhA pUrvakoDi-nau trIjau bhAga. ATha karma-taNI jaghanya abAdhA aMtarmuhUrta. tIrthakara, AhArakanAma-hUche utkRSTa sthiti kroDAkroDisAgaramAhi asaMkhyAtamAbhAgi hIna jANivI, abAdhA utkRSTai, jaghanyai aMtarmuhUrta. PI/87 havai savihu karmano avasthAne kAla pramANa kahai chai - m/187-L2187nA raMsagari veyag veva maMtara, 2 | tIsaM koDAkoDI ayarANA TThiI u ukkosA / / 1 / / sattari koDAkoDI mohaNIe vIsa nAma goe a / tittIsaM ayarAI AuThiI baMdha ukkosA / / 2 / / bArasa muhutta jahannA veaNIe aTTha nAma goesu / sesANaM tu muhUttaM eyaM baMdha TThiImANaM / / 3 / / e eNI pari AThamuM baMdhatattva kahiuM. 2/187 e isi pari AThamau baMdhatattva cihuM bhede kahiuM. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 233
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjI prakRtti-taNI sthiti anai abAdhA zatakAdika graMtha-thikau jANivI. sarva karma abAdhAkAla pUThii udaya yogya thAi pachai sAmagrI pAmI yathAvasa2 udaIi paNi ima nahIM je abAdhakAla pUDhi nizciiM udaii ji. zatavRttI utta: sthitibaMdha paNa atha anubhAga baMdha anubhAga bhaNIi rasa. teha-taNau baMdha te rasabaMdha. te dvividha zubha prakRtti saMbaMdhI te zubha, azubha prakRtti saMbaMdhI te azubha. dugdharasa nai niMbarasanI pario. adhyavasAya vizeSa-tau karmapudgala vicitrarasa hui anai e karma jeNai karma tIvra, tIvratara, madhya, maMda, maMdatara bhAviM karI jisiiM rasiU bAMdhauM te tisiU ji prakAri bhogavIi. ko bi maNai, kaNahauM karma trimaNai adhika, adhikatara sukhadu:khAdika 2sa devA-naiM pariNAmii pariNamai athavA kadAcit zubhaM karma azubha-paNai anubhavIi, azubhauM zubha-paNaiM anubhavIi, imai hui. jeha kAraNa jIva ghaNI prakRttimAhiM thoDI prakRtti saMkramAvai tathA ketalIi uttaraprakRtti-rahaiM paraspariiM saMkramaNa hui, puNa mUla prakRtti-hUiM saMkramaNa na hui. saMkramaNa te kahIi - jaM eka prakRtti bIjI prakRtti-mAhiM bhilai. evamAdika paai anubhAga baMdha jANivauM. ---------- atha pradezabaMdha je AtmA-sihaM karmapudgala-taNavuM saMyoga te pradezabaMdha kahIi. tatra jIva saghalAi lokAkAza jevaDAM chai vistAri-paNai karI, paNi karma yogi karI sAMkuDyA chai. jIva-taNai pradeza pradeziiM anaMtA karmapudgala lAgA chai. pitA nai putra-naiM dRSTAMti, aMkurA nai bIja-naiM, divasa nai rAtriiM, kUkaDI nai iMDA-naiM duSTAMtiiM karI sarIra-hUiM taijasa kArmaNa sa2I2-siG saMyoga anAdi jANivauM. tehe zarIre karI amUttau kUtaruM ra na hui anAdi saMsAra, anAdi jIvAdika idravya chai. tathA suvarNa anai pRthvI-taNAM saMyoga-naiM dRSTAMtiiM jIva-huiM taijasa kArmaNa za2I2-si N saMyoga anAdi jANivauM. tehe zarIre karI amUrrau AtmA mUrtau hUMu, pachai jIva-hUiM anAdikAla tu samai-samaI anaMta karmapradeza-taNauM baMdha hui, paNi bhavya-hUiM selesIkaraNa jANa hui pachai na hui. abhavya nai jAtibhavya * * -------- -------- anya pratomAM abAdhAkAla tathA anubhAgabaMdhanuM vizeSa varNana nathI. pradezabaMdhanuM vizeSa varNana anyapratomAM nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 234
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ hUiM anAdianaMta karmabaMdha. caUda rajyAtmaka loka-mAhiM sarvatra karmayogya anaMta pudgala chai paNa ekai sthiti pariNata chai. tatra jima copaDai zarIri raja lAgai tima kArmaNazarIri rAgAdika-taNai snehi karI je karmanA pradeza sthiti pariNata chai te lAgai. gati pariNata pudgala vegatau jAtAM AtmA-sihaM milai nahIM, jetalAM AkAzapradeza vyApI rahiuM hui jIva teha AkAza pradezamAhiM je karma pudgala chai baMdha-taNI velA teha ji lii. anerAM thAnaka na lii. paNi eka hastAdika avayavi ceSTA karatuM savi huM jIva pradeze karma pudgala lii anai te lIdhAM pudgala saMghAtanAmakarma-taLuM kArmaNa dehayogya racanA vizeSi sthApaiM anai te sthApyA pudgala yogiNI samAna baMdhananAmakarma-taLuM melI avihaDa rahivai. tathA sakarmakajIva-taNa vIrya te yoga kahIi. eka jIva-taNA yogasthAna asaMkhyAtAi ji hui, anaMtA na hui. taMtra yoga-taNai prArmANa karma-taNI prakRti anacha karma-taNAM pradeza baMvAi. AtmA-rahaiM karma levA yogya vIrya yathAsaMbhava mana-vacana-kAya-taNai baliiM karI AtmA-hUiM pradezabaMdha-taNA vizeSabaMdha hui. anai sarvajanya yoga nigoda-mAhiM aparyAptAvasthA hui anai sarvotkRSTa paryAptA saMzI-hUiM hui. tIvra maMdAdika yoga vizeSe karI AtmA-hUiM pradezabaMdha-taNAM vizeSa dhaNI hui tathA ekeMdrikajIva-hUiM dravyamana pAkhai bhAvamaniiM mithyAtva, avirati, kaSAya pariNAme karI anai kAyayogiiM karma baMdhAi. mana bihu prakAre mana, dravyamana. bhAvamana te jJAna. dravyamana te mana:paryApti niSpanna teNaiteNai manovargaNAnA pudgala lei cIMtavai. tathA karmabaMdha sRSTa, baddha, nidhatta, nikAcita bhedikarI cihuM bhede hui. tatra sUkai vastri 24 lAgivA sarIkhauM spaSTabaMdha. bhInai vastri raja lAgivA sarIkhau baddhabaMdha, cIgaTii vastri 24 lAgivA sarIkha nidhattabaMdha. gulI sarIkhauM nikAcitabaMdha. e AThamau baMdhatattva bolivuM. bhAva havai nauma6188 mokSatattva nave bhede yathA saMtapayaparUvaNayA davvapamANaM ca khitta-phusaNA ya / kAlo a aMtaraM bhAga bhAve appAbahuM ceva / / 18 / / P1/188-P2/188hiva naumau mokSatattva teha-nau svarUpa prakAsai chai. e mokSatattva sthApavA-naiM kAjiiM pahilauM nava bola kahai chai. saMtaparyaM. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 235 -
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha : satpada prarUpaNA, dravyapramANa, kSetra, sparzanA, kAla, aMtara, bhAga, bhAva ane alpabahuttva e navadvAra = navabheda mokSatattvanA che. bAlAvabodha : satpadaprarUpaNA, dravyapramANa, kSetra, sparzanA, kAla, aMtara, bhAga, bhAva alpabahuttva. mokSatattva vicArItai hUtai e nave bhede mokSa jANivauM. e navai bola vakhANIi chai. - mokSapada anai mokSapadi rahiyA chai je siddha teha-taNI satpadaprarUpaNA bhaNIi sattA = chatAM-paNauM te prarUpasii i pahilauM. bIjauM 4pamALa siddharUpa dravya-nauM pramANa kahisii. vruitta kSetra taNI avagAhanA. siddhe jetalauM kSetra vyApavai karI rUdhiu chai te avagAhanA kahIi. te avagAhanAkSetra-nauM pramANa kahisii. saLA T jetalauM kSetra siddha pAli sparziuM chai te sparza. teha-uM svarUpa kahaisii. maLo sAdi anaMta. 18%0dravyAdika siddha-nau kAla svarUpa kahisii. aMtaraM-- siddha siddhahiM paraspariiM AMtaruM vicAlavuM teha-navuM svarUpa kahisii. bhaga jIva-naiM ketamai bhAgi siddha chai te svarUpa kahisii. mAve aupazamikabhAva, kSAyopazamikAdi190 chaha bhAva-mAhiM siddha kei bhAvaiM chai? te svarUpa kahisii. akhAvaThuM napuMsaka siddha ghaNAM kai strI siddha ghaNA kai puruSa siddha ghaNA ? ityAdi alpabahuttva kahisii. ehe nave bole siddhasvarUpa kahai chai. 11ziSya pUchai -- he prabho ! mokSatattva kahivai siddhasvarUpa kahivauM ayuktauM ? 3--te -jehakAraNi siddha nai mokSa jUjUA nathI teha kAraNa siddhasvarUpa kahitAM mokSatattva ApahaNIiM kahivarAsii teha bhaNI ayukta nahIM. navabola-mAhiM pahilauM bola satpada prarUpaNA : mokSapada sthApanAi hui, teha bhaNI tehanI sthApanA tarkavAdao karI karai chai sUtrakAra bIjA saMsArI kSAyikabhAva, = saMta suddhapayattA vijjaMtaM khakusumaM vva na asaMtaM / muk ttipayaM tassa u parUvaNA maggaNAIhiM / / 19 / / P1/189-L2/189anaMta isistuM siddha-navuM. L2/190 kSAyopazamikabhAva ehi trihu bhAva-mAhiM. P1/191 yathA te navai siddha nai mokSa jUA kAMI nathI teha kAraNa siddha svarUpa kahitAM mokSatattva AphaNIi kahivarAsii. L2/191 anai mokSatattva kahivai siddha svarUpa kahivatuM ayuktau nahIM. jeha kAraNi. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 237 .
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha : mokSa e zuddhapada = ekAda vAcya hovAthI satuM eTale vidyamAna che paraMtu AkAzapuSpanI jema asat = avidyamAna nathI. te mokSapadanI prarUpaNA mArgaNA dvArothI karavAmAM Ave che. bAlAvabodha : mokSa isiluM pada saMta bhaNii chatauM chai syA thikauM ? suddhAcattA = zuddhAtvAn ! zuddhapada-thikauM. zuddhapada te je ekaI zabdi UcarIi anai isiphe eka padii UcaravA-paNA-thika e hetu anai je je vastu zuddha padi UcarAi te te chata jANivauM. jima ghaTa, paTa, AtmA, AkAzAdika. anai je nAma vastu azuddha padii UcarAI, bihu zabda karI UcarIi te vastu achatI jANivI. jima khakasama = AkAzapuSpa. taraMgazRMga ityAdi. tau mokSa isi3 vastu ekapada vAcya bhaNI chatu chai, puNa bakusumanI parii achatuM nathI. e mokSapadanI sattA sthApI. tasya 3 pavA mArdi rUti tu puna: I tarasa bhaNIi teha mokSapadanI prarUpaNA sthApanA dase prakAre mANA dvAre karI karAi chai. pahilau caUda mArgaNA dvAra kahIi chai - ___ gaI iMdie ya kAe joe vee kasAya nANe a / saMjama daMsaNa lesA bhava samme sanni AhAre / / bhAvArtha : gati, indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama (cAritra), darzana, lezyA, bhavya, samyaktva, saMjJI, AhAraka A pramANe cauda mUla mArgaNA che. bAlAvabodha : eha caUda bola-mAhi mokSa jihAM hui anai jihAM na hui te kahivauM. te bhaNI eha caUda bola mAhiMthI je bole mokSa hui te sUtrakAri dasa dvAra TAlI jUo lIdhAM. bIjA thyAri sUtrakAri na lIdhA. yathA - naragai paNiMdi tasa bhavva sanni ahakkhAya khaIasammatte / mukkho'NAhAra kevala-dasaNanANe na sesesu / / 20 / / navatatva prakaraNa bAlAvabodha 237
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha : manuSyagati, paMcendriya, sakAya, bhavya, saMjJI, yathAkhyAtacAritra, kSAyikasamyaktva, anAhAraka, kevaladarzana, kevalajJAna e dasa mArgaNAmAM mokSa thAya che. bAkInI cAra mArgaNAmAM mokSa hoto nathI. bAlAvabodha : gatidvAra AzrI 192vicAratAM cihuM gati-thika atIta je pAMcamI mokSagati tihAMi siddha chai paNi bIjI cihuM gati-mAhiM siddha nathI. anai jAvA AzrI naraS = manuSyagatii ji thikau mokSa193 jAi, puNa bIjI trihu = deva, tiryaMca, nArakInI gati-thikau na jAi e gatidvAra. havai iMdriyadvAra--siddha tau aniMdriya. jeha kAraNa siddha-naiM deha nathI anai deha-naiM aNahavai iMdriya nathI. anai jAvA AzrI tau niti = paMceMdriyanI jAti-thikaG mokSa jAi, paNi ekeMdriya anai vikalendriya-mAhiM-thikauM mokSi na jAi. havai kAyadvAra puvi, apa, teu, vAyu, vanaspati, trasa e SaTkAyamAhiM siddha-hUiM ekai nikAya-paNau nathI. jeha kAraNa sarIrA siddhA kRti siddhAMtavavanaM / anai jAvA AzrI tau tasa =trasakAyai ji thikau mokSi jAi, puNa pRthyAdika pAMca nikAya-thikau na jAi ji. havai bhavyadvAra bhavya te kahIi je mokSi14 jAsi anai abhavya te kahIi je kahIMi195 mokSi nahI jAi. tau siddha bhavya na kahIMi anai abhavya na kahIi. yataH:- siddhAMtavacanaM siddhe no maLe no samane" kRti / anai jAvA AzrI tau bhavya ji siddha hui, puNa abhavya siddha na hui. havai saMzIAdvAra ~~ saMjJA bhaNIi dIrghakAlikI vicAraNA. jaM trikAla viSaiuM smaraNAjJAna te jJAnavaMta jIva te saMjJIA kahIi. teha-thika UpharATA te asaMjJIyA kahIi. tau siddha19 saMjJIA na kahai anai asazIyAi na kahIi. yataH siddhe no sannI nA prasannI' kRti / anai jAvA AzrI saMjJIAi ji jIva mokSa jAI, puNa asaMjJIA na jAI. - P1/192 AzrI pAMcahagati-mAhiM je mokSanI pAMcamI gati tihAM jaI ja siddha chai bIjI. P1/193-P2/193thako siddhi jAi paNi bIjI triNi - deva. P1/194-P2/194siddhiM pucisii anai. P1/195-P2/195 je siddhi nahIM puhucai to siddha. P1/196 siddha saMziyAi asaMziyAz ekai-mAhiM nahIM kahIi. yata: navatattva prakaraNa bAlAvabodha 238
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ vai saMyamadvAra - saMyama kahIi cAritra. te pAMca bheda - sAmAika, chedopasthApanIya, parihAravizuddhika, sUkSmasaMparAya, yathAkhyAta. e pAMcacAritra pravihiM saMvaratattva-mAhi vakhANyA. tau siddha e pAMcai cAritra-mAhiM eka cAritra nathI. kAMI ? jeha kAraNa cAritra kriyA rUpa dehanI avasthA hui, anai siddha tuM deha rahita chai tehakAraNa eka cAritra nathI. yata: - "siddha no varattA no parittA' ti | anai jAvA AzrI yathAkhyAta cAritravaMta ji sAdhu mokSi jAI, puNa cihu cAritra-nau dhaNI mokSi na jAI ji. havai samyakatvadvAra - samyakta pAMca - sAyika, kSayopathamika, aupazAmaka, sAsvAdana, vedaka rUpa e pAMca samyatva-thika bi UparAMThA eka mithyAtva anai bIjauM mizra. tau97 eha sAtaha-mAhi svara sammare | pahilai kSAyika samyaphavi ji siddha hui. bIje chae chate siddha - paNau na hui ji. anai vasAyika java te bihu bheTe ...... eka zuddha, bIja gaNAyaka. zuM vArSika samyakatva te bhavasthakevalI-hui anaiM siddha-hiM hui. anai azuddha kSAyikasamyaktva te zreNikAdikanI parii jANivauM. jehakAraNa azuddha-pahale naragi jAvA-nai aMtarmuhUtti kiMcitmAtra mithyAtva. tau siddha-hUi moli gyA hUtA kSAyikasamyaktva giu nathI, jeha kAraNa e samyakatva sarvakaSAya, mithyAtvAdika-nai kSayai karI Upajai chai ehakAraNa. havai AhAradvAra - AhAra trisuM prakAriuM - ojAhAra, lomAhAra, prakSepAhAra, oja bhaNIi taijasa deha. teNai je jIva AhAra lii te ojAhAra kahIi. utpattikAli pahile save jIva ojAhAra ji hui, utpattisthAnaki UpanA huA jIva jAM zarIra paryApti pUrI na karai tAM kAMI taijasadeha anai kArmaNadeha audArikAdi. mizra karI AhArai te ojAhAra. zarIra paryApti huI pUThii lomAhAra hui. trasa-hiM lokAhAra anai prakSepAhAra hui. tathA garbha-mAhi jIva-hi lomAhAra hui, nIhAra na hui. je tvacA ani parzi anai mani AhAra hui te lokAhAra. je muMDhai ghAtIi te prakSepAhAra. anai upavAsa Ucarii hUta prakSepAhAra ji taNuM parihAra hui puNa lomAhAra-nauM na hui. PI/197 to eka kSAyika samyakatva TAlI bIje chehale samyakatve chae chate siddha na hoi. kSAyika samyakatvai ja chatai siddha-paNa hoI. anai. anyapratomAM AhAranA traNa prakArano artha batAvyo nathI temaja jIvo kayA samaye kyA prakArano AhAra kare te varNana nathI. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 239
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3vatta 2 - oAhArA savve [apajjatta pajjattalomaAhArA / sura-niraya-igidi viNA, sesA bhavatthA sapakanevA] / / bhAvArtha : | sarva jIvo aparyAptAvasthAmAM ja AhAra kare che ane S paryAptAvasthAmAM lomaAhAra kare che. deva, nArakI ane ekendriya sivAyanA jIvone prakSepAhAra (kavala AhAra) hoya che. ta3 muvambroDabahAra rUti ! eha trihu AhAra-mAhiM ekai AhAra nathI. siddha aNAhAra ji hui. cata: - viggahagaImAvannA kevaliNo samuhayA ajogI ya / siddhA ya aNAhArA sesA AhAragA jIvA / / bhAvArtha : vigrahagatimAM rahelAM jIvo, kevalIsamudraghAta karatAM kevalI, ayogIkevalI ane siddhAvasthA prApta jIvo aNAhArI che. bAkInA jIvo AhAraka = AhAra le che. havai kevaladesaNavAra - darzana cihuM bhede - cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana, kevaladarzana. tu narvasa si | eha cihuM darzana-mAhi kevaladarzani mokSa hui, pahale trisuM darzane mokSa na hui anai jAvA AzrI pahilA triNi darzana siddha-hUi nathI. cuthe kevaladarzana chai. e namauM darzana dvAra kahiuM. havai jJAnadAra ihAM kevala zabda joDIi. 7Tche ! jJAna pAMca - matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna. eha pAMcathikau triNi UparAThAM te ajJAna kahIi. matiajJAna, zrutajJAna, virbhAgajJAna. eha AThaha-mAhi kevalajJAni mokSa hui, bIje sAte jJAne mokSa na hui. anai jAvA AzrI siddha-hUi eka kevalajJAna chai, paNa bIjA sAta jJAna nathI. narA ghaf. ityAdika daze dvAre vicAraNAM karatAM isI pari siddha-paNuM hui. IsI prarUpaNA kahI. na esesu ti ! jas Tika. isyAM caUda dvAra pUrvihi kahiyAM, teha caUda dhAra-mAhi navatattva prakaraNa bAlAvabodha 240
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ na sesesu isiu kahitAM norve! sAya tesAsu / ehe cihuM dvAre siddha nahI, teha-bhaNI ehe cihu dvAre siddhanI prarUpaNA na kIdhI. te cAra dvAra kehAM hoya? yathA. yogadvAra, vedadvAra, kaSAyadvAra, lezyAdvAra. yoga trihu prakAri manoyoga, vacanayoga, kAyayoga. ekeMdriyajIva-hUiiM kevalau kAyayoga ji hui, anai 198vikaleMdriya-CiM, asaMjJIyApaMcendriya-hUiM kAyayoga, vacanayoga bi hui, paryAptAsaMzIyA paMceMdriya-hUiM manayoga, vacanayoga, kAyayoga tri-ii hui. tau eha triSTuyoga-mAhiM siddha-CiiM ekai yoga nathI. siddha ayogI kahIi. e yogadvAra kahIuM. bIjauM vedadvAra vedatriNi - strIveda, puMveda, napuMsakaveda. eha trikuMveda-mAhiM siddha-hUiM ekai veda nathI. jeha kAraNa veda zarIra-nai sadbhAvi hui. anai siddha tu asarIri chai, eha kAraNa aveda. havai kaSAya dvAra paMcavIsa bheda kaSAya-paNatuM nathI siddha-huiM. jeha kAraNa kaSAya te mohanIyakarmanA bheda anai siddha tau sarvakarma rahita chai. havai lezyA dvAra lezyA cha. kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, tejolezyA, padmalezyA, zuklalezyA. lezyA te kahIi je jIvanA duSTa-aduSTa manaH pariNAma vizeSa. anai e chai lezyA saMsArIjIva-nai hui, siddha-hUiM na hui. jeha kAraNa sarvalezyA-taNai abhAvi mokSa hui, teha kAraNa siddha alezya kahIi. ---------- -- cha lezyAnuM svarUpa : cha lezyA svarUpa 199LSTAMtiiM karI kahIi chai cha cora gAma manuSya200 je kAMI Dhora, lUsivA-bhaNI nIkalyA. teha-mAhiM ekai kahi dekhauM te tumhe mArijyoi ji, isistuM jeNai bolivuM te raudra pariNAma P1/198-P2/198anai beMdriya, priya, cauriMdriya, asaMjJIyA paMceMdriya-pratiiM kAyayoga. P1/199-P2/199-L2/199svarUpa saMkSepaiM kahIi chai bhaNI nIkalyA. P2/200 manuSya ADau Avai te. yathA navatattva prakaraNa bAlAvabodha 241 - - cha puruSa vayarInA gAma
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSNalezyAvaMta jANivaze. bIjai kahIuM -- pazu bApaDAM kAi mArIi ? puNa nAnDA, moTAM, bAla, strI rU5 manuSya ji mArajyo, isiu jeNai kahiuM te pahilA adhyAvasAya-thika lagAreka cokhau adhyavasAya te nIlalezyAvaMta. trIjai kahiu- bAla, strI kAI mArI ? 20 puNa purUSa ji haNo , jetalA puruSa dekhau te ma mehalasile, isiu jeNai bolivuM te valI bIjAthika cokherauM adhyavasAya, teha-i kApotalezyAvaMta. cauthau kahai - save purUSa kAMi mArIi? paNa jetalAM hathIAra dharai teha ji mArajyo, isile jeNai kahiuM te tejovezyAvaMta. pAMcamAM kahiuM - jetalA hathIAra dharai te saghalAM kAMI mArI? paNa je ApaNa-i mAraDa, ApaNa-siu jhUjha karai teha ji mArIi, isiu jeNai kahiuM te padmavezyAvaMta. chaThThau kahai- 202kaNahuM mArazu mA, ApaNai dravyai kAja chaI te dravya lIjai. jehapAkhai vartAi nahIM, paNi bIjauM kAMi na kIjai isiu jaNA boliuM te atinirmala adhyavasAyavaMta teha-hUi zukla lezyA jANivI. eha chaha 202lezyAjisyA nAma tisyA varNa pudgale nIpanI jANivI. tima rasaniMbAdika-tala anaMta gaNai kaDUu rasa kRSNalezyA-naDe. ima nIlalezyA trigaDU-thikala kaTu. kApotalezyA kyarI pramukha thika tikta. tejolezyA pAkA AMbA-thikau gavila. pAlezyA madhu-thika madhura. zuklalezyA sAkara-thikau madhura. gaMdha pahilI Tihu lezyA-taNa zvAnaphlevara-thikau anaMtaguNa adhika durgadha. AgilI Tihu lezyA-taNau kastUrI pramukha thikau anaMtaguNau sugaMdha. tima sparza karvatAdika samAna jANivaze. kAra Pani jeTalAM puruSa tetalA ji save mArijyo isiluM jIrNa bolivuM te valI pUrvilA-thikala cokherau. Pi202-L2202-2202kahiche mAriA pAkhai ja ApaNai dravyai kAja chai te dravya lIjai bIjuM kAMI na lIjai izuM jeNai. P1/203-P2/203 eha 6 lezyA nA varNa, gaMdha, rasAdika sarva zrI uttarAdhyayana-mAhi kahiuM chai tihAMthI savistara jANavuM. iti lezyA dvAra kahiuM. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 242
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ e cauthu lezyA dvAra kahiu. ta na sesesu / isistuM kahitai cihuM mArgaNA dvAre sattA niSedhI. e isI pari savihU dvAre karI mokSapada sattA prarUpI. saMtapayapavaLayA e pahilau bheda mokSatattva-nauM. havai 04 davvapamANaM davvapamANe siddhANaM jIvadavvANi huMti'NaMtANi / logassa asaMkhijje bhAge ego a savve vi / / 21 / / bhAvArtha : bIjA dravyapramANa dvAramAM siddhajIvonI saMkhyA anaMta che. ane trIjA kSetradvAramAM eka siddha paramAtmA ane sarva siddha lokAkAzanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetramAM che. bAlAvabodha : siddha jIvadravyanI saMkhyA ketalI ? siddha ketalAM chai ? isii vicArItai isiu Uttara jIva davvANi aNaMtANi jaM siddha jIvadravya te anaMtA. e mokSatattva-nau bIjau bheda. atha citta tti = kSetra kahitAM siddhanavuM kSetrAvasthAna kahai chai logassa asaMkhijje bhAge ego ya savve vi lonai asaMkhyAtamaibhAgi eka siddhanI avagAhanA = vyApti chai. athavA saghalAI siddhanI avagAhanA tuhai loka-nai asaMkhyAtamaibhAgi ji. anai eka siddhanI avagAhanA-nau je bhAga te laghu jANivau anai sarvasiddhanI i avagAhanA-nau bhAga te 20paMcatAlIsa lAkhayojanarUpa vistIrNa kosa-nau chaThThau bhAga urdhva rUpa moTeu jANivau, jeha kAraNa asaMkhyAtaG asaMkhyAte bhede kahivarAi, teha kAraNa ekai siddhanI anai anaMtAi siddhanI kSetrAvagAhanA lokAsaMdhyeyabhAgi ji jANavI. e mokSa-nau trIjauM bheda. havai sAya iti / - phusaNAahiA kAlo iga siddha paDucca sAio'NaMto / paDivAyAbhAvAo siddhANaM aMtaraM na ||2|| P1/204 havai siddha-nau pramANa bIjo bheda kahai chai. P1/205 te moTauM jANavo. jehakAraNa. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 243
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha : siddhanA jIvanI sparzanA potAnI avagAhanA karatAM adhika che. eka siddhanI apekSAe sAdi-anaMtakALa che ane siddhane pratipAtanA abhAvathI siddhanA jIvomAM aMtara nathI. bAlAvabodha : siddhanI sparzanA kahai cha0 - 206sa diDA = siddhanI sparzanA adhikarI. ziSya pUchai - siddhanA kSetra nai sparzanA-nau vihirAu kisiu? 3nte - kSetra te kahIi - je siddhane jIve jetalauM AkAza Atmapradeze karI vyApiuM hui. anai sparzanA te kahIi - je siddhane jIve jetalAM kSetra rahivai karI avagAhiA pUThii pAkhatIuM phiratu tAM Urdhva, adha, tiryam jetalA AkAzapradeza sparzI hui te sparzanA 207 kahai. teha kAraNa kSetra-pAhii sparzanA adhikerI chai. yathA - jetalai kSetra eka siddha athavA save siddha rahiyA chai, teha kSetra-thikauM pAkhatIuM 208sahu 209game ekeku AkAza pradeza siddha sparzile , tehakAraNa siddhanA kSetrAvagAha-thika sparzanA savihu gamache ilekai pradezii adhikerI jANivI. e cauthau bheda. atha mA = " siddha vaDukya sAcoDato ! eka siddha pahucca bhaNAi AzrayI kAla vicArIi tu sAdi-anaMta = Adi sahita anai aMtarahita kahI. puNa jaI kinDai savi hu siddhanI kAla vicAraNA kIjai tala anAdi-anaMta jANivauM, sarva siddhanA kAlanI Adii nathI anai aMta nathI. e pAMcamau bheda mokSa-na. maMtara = siddha siddha-i kSetra AzrayI anai utpatti avana AzrayI AMtarU kahaI chai - vaDavAyAmAvAjho siddhAnuM aMtara natyi | pratipAta bhaNIi avana. tehanA abhAva-thikau siddha-hUi avana nathI. jima deva-rahai cyavana aMtara huI PI/206 .... chai kSetra ani sparzanA-nau viharau te kizuM ? yathA - kSetra te. P1207 kSetrasparzanA jANavI take pachai te siddhanI sparzanA keTalI chai ? mahimA adhikerI kai yathA P1208 pAkhatIA saghalIe. Pi209 dise ekeku. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 244
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ tima. ko pUchai - eka siddha-thikala ketalA kAli bIjau siddha avai ? isI vicAraNA karatAM siddha-hUi avanakAli aMtara nathI. eha ji uttara devau. tima sthiti-kSetra-hi aMtara nathI, jeha kAraNa jihAM eka siddha chai tihAM anaMtA siddha chai. yata: kavAM - jattha ya ego siddho tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA / annunnasamogADhA puThThA savve a logaMte / / bhAvArtha : jyAM eka siddha rahela che tyAM bhavano nAza thavAthI mukta thayelAM anaMta siddho rahelAM che. teo anyonya ekabIjAne avagAhI rahelAM che. paNa ekabIjAne sparzatA nathI ane siddho lokanA aMte rahelAM che. bAlAvabodha : teha kAraNa siddha siddha - hRi kSetrihiM AMtaruM kAMI nathI. etalaI siddhadUdha kSetra anai avana AzrayI AMtarau kAMI nathI. puNa utpatti AzrayI AMtarauM chai ji. yathA - jaghanya-tau eka samaya, utkRSTa-tauM cha mAsa. e chaThThala bheda mokSa-nauM. atha mA - savvajIvANamaNate bhAge te tesiM daMsaNaM NANaM / khaie bhAve pAriNAmie a puNa hoi jIattaM / / 23 / / bhAvArtha : siddha jIvonA anaMtamAM bhAge che. teonA darzana ane jJAna kSAyikabhAve che ane jIvatattva pAriNAmika bhAve che. bAlAvabodha : abhavya-thika anaMta guNai siddha adhikAI hUtA puNa nivArai sarva jIva AzrayI joIi tivArai sarvajIva-nai anaMtamaI bhAgi sarvasiddha chai. thata utta:- navatattva prakaraNa bAlAvabodha 245
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauha anaMtAjIvA uvari uvariM anaMtaguNiA u / abhaviA siddhA bhaviA jAIbhavvA cautthAya / / bhAvArtha : anaMta saMkhyA dharAvatAM jIvo cAra prakAranA che. temAM AgaLa--AgaLanA kramazaH ekabIjA karatAM anaMtaguNA che. abhavyajIvo anaMtA che. tenAthI anaMtaguNA siddhanA jIvo che. tenAthI aMnataguNA bhavyajIvo che. tenAthI anaMtaguNA jAtibhavya jIvo che. bAlAvabodha : jIva UparA-Upari cihuM bhede aNaMtaguNA hui. yathA pahila abhavya anaMtA, teha-tau siddha anaMtaNA, teha-tau bhavya anaMtaguNA, teha-tau jAtibhavya anaMtaguNai adhikA. jAtibhavya te kahIi-- je muktiyogya chai puNa vyavahA22AsiU kahIMi nahIM Avai, teNai karI mukti nahIM jAI. tathA-- jar3ayA hohI pucchA taiA eaM ca uttaraM dijjA / iksa nigoassaya anaMtabhAgo u siddhigao / / bhAvArtha : jyAre paNa (kevalajJAnIne) pUchavAmAM Ave che tyAre A ja uttara Ape che ke eka nigodamAM rahelA jIvono anaMtamo bhAga ja mokSamAM hoya che. tathA ca- sAmaggiabhAvAo vavahAriarAsiappavesAo I bhavvA vi te aNaMtA je siddhisuhaM na pAvaMti || bhAvArtha : sAmagrInA abhAvathI jeo vyavahArarAzine pAmatA nathI tevA bhavyajIvo paNa anaMtA che. teo siddhisukhane pAmatA nathI. anya pratomAM A varNana nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 247
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ etalai saghalAI siddha zeSa jIva-tAi asaMtamai bhAgi jANivA. e bhAgarUpa sAtamau bheda mokSatattva-nauM. atha bhAva = siddha kehai bhAvi kai ? te kahai chai - bhAva bihuM bhede yathA - eka kSAyikabhAva, bIjauM pAriNAmikabhAva. 210je karma-taNai kSayi karI Upanau te kSAyikabhAva. jIva naI ajIva-hUche ApaNA-ApaNA svabhAva-nauM je pariNAma te pariNAmikabhAva. kSAvikabhAva te valI nave bhede yathA - dAnalabdhi, lAbhalabdhi, vIryalabdhi, bhogalabdhi, upabhogalabdhi, samyaktva, cAritra, kevalajJAna, kevaladarzana rUpa lavabheda kSAyikabhAva-taNAM. tau eka navahabhedamAhi Adya sAtabheda mokSAvasthA na hui, teha kAraNa sUtramAM kahiui nahIM anai kevalajJAna, kevaladarzana rUpa bi kSAyikabhAva siddha-i hui. teha kAraNa sUtramAhi - vaMsa-nAne vraphui mAve | isiphe kahitai hUtai eha ji bi bhAva lIdhA, kSAyikabhAvanA dhuralyA sAta bhAva te sUtrakArii mukyA. bIjau pariNAmikabhAva te tridu bhede yathA - bhavyabhAva, abhavyabhAva, jIvantabhAva, e 20 triNii bhAva anAdi-anaMta kAla lagai pariNamiyA chai anai isiDa ji pariNamyA rahisii. kaNaha kAli abhavya phITI bhavyabhAva nahI thAI, anai bhavya phITI abhavya nahI thAI, jIva phITI ajIva nahI thAI anai ajIva phITI jIvattva pariNAmi kahI nahI pariNamai. etalai je jisii pariNAmai chai te anAdi-anaMtakAla lagai tisii ji pariNAma rahiisii. tau siddha-rahade pAriNAmika bhAvi bhavya anai abhavya e bi bhAva nathI, puNa trIjau jIvanta pariNAma chai. jeha kAraNa mokSa) giA thikA jIvanta pariNAma jAI nahI, teha kAraNa sUtra-mAhi kahiuM - pariVImI35 puOT ho nI matta | pAriNAmika bhAva-mAhi eka jIva P1210-2210... bhAva. pahilo kSAvikabhAva te valI nave bhede. L2210 . bhAva, kSAvikabhAva te navabhede. Pi/211-P2/211bhavyabhAva te kahIi - je jIva-nai bhavyapaNAnuM svarUpa. anai. abhavyabhAva te kahIi - je jIva-nai abhavyapaNAnuM svarUpa. anai. jIvasvabhAva te kahIi - je jIvapaNAno bhAva. e trisidabhAva. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 24.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNauM ji lIdhau siddha-hU~iM, puNa dhuralyA bi bhAva mukyA sUtrakArii. e bhAvarUpa AThamau bheda mokSatattva-nau. atha navamau bheda alpabahutva rUpa kahai chai---- thovA napuMsasiddhA thI - nara - siddhA kameNa saMkhaguNA / iya mukkhatattabheaM nava tattA lesao bhaNiA / / 24 / / bhAvArtha : sarvathI thoDA napuMsakaliMge siddha thayelA che. tenAthI strIliMge siddha thaelA saMkhyAtaguNA che tenAthI puruSaliMge siddha thayelAM saMkhyAtaguNA che. e mokSatattva kahyuM. e pramANe nave tattvanuM svarUpa saMkSepathI kahyuM. bAlAvabodha : savi hu siddha AzrayI212 jivahArai kehAM ghaNAM siddha anai kehA thoDA siddha ? isI vicAraNA kIjai tivahAraiM napuMsakasiddha thoDA. je napuMsakapaNai vartetA siddha haUA te napuMsakasiddha. teha pAhiU strIsiddha te saMkhyAtaguNai adhikA. strI sAtamai naragi anaiM sarvArthasiddhi na jAi puNa moAi jAi. anai strI siddha-thikau purUSasiddha te saMkhyAtaguNai adhikA jANivA. e mokSatattva-na naumau bheda alpabahuttva. etalai nave bhede naumau mokSatattva boliuM. nava tattA jesAo rmALA ! e isI paruiM navaitattva saMkSepaiM prakAsiyA. jIvAr3a nava payatthe jo jANai tassa hoI sammattaM / bhAveNa saddahaMto ayANamANe'vi sammattaM / / 25 / / bhAvArtha : jIvAdi nava padArthone je jIva jANe tene samyaktva thAya che. athavA bhAvathI zraddhA karanAra ajJAnI jIvane paNa samyaktva thAya che. P1/212 AzrI jivahAraiM vicArIi tivahAraiM ghaNAM kehAM siddha. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 248
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAvabodha : 213e jIvAjIvAdika nava padArtha je jANai teha-hUiM samyaktva hui athavA ajANatAiM jauM bhAvi saddahai tuhai teha-hUiM samyaktva hui. savvAiM jiNesara - bhAsiyAI vayaNAiM nannahA huMti iya buddhI jassa maNe sammattaM niccalaM tassa / / 26 / / bhAvArtha : sarva jinezvaronA kahelAM vacanomAM eka paNa vacana asatya na hoya evI buddhi jenA manamAM hoya tene nizcala samyaktva hoya. bAlAvabodha : e navatattva athavA anerAiM sarva jinezvara-taNAM bhASita vacana nizci na annahA huMti / anyathAiM na hui ji. Isi jeha-nai mani buddhi teha-naiM samyaktva nizcala jANivauM. aMtomuhuttamittaMpi phAsiyaM jehiM hujja sammattaM I siM avaDhapuggalapariaTTo ceva saMsAro / / 27 / / bhAvArtha : je jIvoe aMtarmuhUrta mAtra paNa samyaktva sparyu hoya te jIvone nizcayathI ardhapudgalaparAvarta saMsAra ja bAkI rahe che. bAlAvabodha : jeae jIve samyaktva aMtarmuhUrta mAtraiM sparziuM, bhaNiuM, manei ANiM, 214teha jIva-hUiM anaMta pudgalaparAvarta saMsAra ardhapudgalaparAvarta-mAhiM jiM saMsAra hui nizcaiM. L2213 sugamA. L2/214 teha-2hai anaMtAnaMta pudgala parAvartta saMsAra pheTI ardha pudgala parAvartta hui. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 249
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti : (vaMzastha cha) tapAgaNe zrIgurusomasuMdara-kramAbjama~go gaNiharSavardhanaH / vicArasiMdhau navatattvasUtre, bAlAvabodhaM racayAMcakAra / / 1 / / utsUtramatrAjilamasti kiMcit rAbhasyato vA dhiSaNAvimohAt / saMzodhanIyaM karUNAM vidhAya zuddhAzayaistadvibudhaiH prasadya / / 2 / / iti navatattvabAlAvabodha: samApta: puSpi : __ zrIcandragacchamaMDana bRhattapAgaNAlaMkAra, zrIdevasuMdarasUri paTTAlaMkaraNa, yugottamabhaTTAraka prabhu gacchAdhirAjazrIsomasuMdaraziSya harSavardhanagaNikRta: / / anuSTupa chaM: navatattvasya sadvArtA sArdhasaptadazImitA / kRtA bAlAvabodhArthaM - harSavardhanasAdhunA / / 1 / / graMthAna saMkhyA 1750 zrIrastu / zubhaM bhavatu lekhaka-pAThakayoH / dIrghAyubhavatu / zrI ! 76 / iti navatattvabAlAvabodha: saMpUrNa / vibudhaiH vAcyamAnazcirAnaMdatu / zrI gururAjAya nama: / zrI / / navatatva prakaraNa bAlAvabodha 250
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ akarmabhUmi acabIja aMgulapRthatva pariziSTa 1: zabdasUci (a) pAribhASika zabdo asi, maNi, kRSi Adi kAryathI rahita sthAna te akarmabhUmi. bhogabhUmi. mokSane ayogyakSetra. je vanaspatimAM agrabhAgamAM bIja hoya tevI vanaspati. jema ke - koraMTa vagere. aMgula eTale pramANanuM ekama. ATha yava = eka aMgula. pRthaphatva e viziSTa jaina pAribhASika zabda che. te bethI navanI saMkhyA sUcita kare che. upAMga nAmakarmano udaya prathamanA traNa zarIramAM hoya che. mastaka, ura, udara, bhujA vagere mukhya aMgo che. A aMgo sAthe joDAyelA AMgaLI vagere nAnA avayavone upAMga kahe che ane te upAMganA paNa rekhA, parva vagerene aMgopAMga kahe che. aMgopAMga aghAtikarma ajJAna ajJAna je karma AtmAnA mukhyaguNono ghAta na kare, hAni na pahoMcADe te aghAtikarma. te cAra che - vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra. avAtikarma jyAM sudhI vidyamAna hoya tyAM sudhI koi paNa jIva siddha banI zake nahi. jJAnano abhAva te ajJAna athavA mithyAtvathI malina je jJAna te ajJAna. jJAnAvaraNIyakarmanA udayathI vastunA svarUpano vAstavika bodha na thAya te. anaMta aNuono samuha. jIva potAnA pariNAmavizeSathI (zuddha pariziSTa 1 : zabdasUci 251 ahaMtANuka aMtarakaraNa
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtaradvIpa aMtarmuhUrta aticAra adhyavasAyathI) mithyAtvanI sthitinA be bhAga kare che te aMtarakaraNa. temAM eka aMtarmuhUrta samaya pramANamAM bhogavI zakAya teTalA mithyAtvanA karmadalikono vibhAga karavAmAM Ave che. aMtare - aMtare AvelA dviIpa te aMtaradvIpa. laghuhimavaMtaparvata ane zikharI parvatanI cAre vidizAmAM lavaNasamudranI aMdara 300 yojanA pachI so so yojanAnA AMtare sAta-sAta dvIpa AvelA che te aMtaradvIpa, samayanuM eka vyavahArikamApa. temAM AMkhanA palakArA jeTalA samayathI mAMDIne 48 miniTa sudhIno samaya Ave che. tene be ghaDIno samaya paNa kahe che. pote svIkArela vratano ajANatA aMzathI bhaMga thAya te aticAra. samaya. je sUrya, caMdra AdinI gati dvArA parilakSita thAya che. tathA vastunuM parivartana thavAmAM nimitta rUpa bane che. jemAM viziSTarUpe AkAra jaNAto nathI arthAt jAti, liMga, guNa, kriyA rahita sAmAnya mAtrathI zeyapadArthano je avabodha te anAkAropayoga. AhAra = zarIranA baMdhAraNayogya pagalonuM grahaNa ane avasthA vizeSamAM tenuM grahaNa na karanAra jIvo te anAhAraka. jevAke - vigrahagatiavasthAvAnuM, ayogIkevalI, kevalIsamudyAtAvasthA ane siddhAvasthAnA jIvo. kAcA karmo. te karmo jIvane niyata rIte lAgelA hotA nathI AthI te karma pudgalomAM rasa, pradeza, addhA anAkAropayoga - anAhAraka anikAcitakarma - navatatva prakaraNa bAlAvabodha
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthiti badalAI zake che arthAt temAM utkarSaNa, apakarSaNa, saMkramaNa Adi zakya bane che. anivRttikaraNa - samyakatvane prApta karyA vinA jyAMthI jIva nivRtta thato nathI arthAt parama vizuddhi vaDe mithyAtvagraMthinuM bhedana karI samyakatvane prApta kare che. anuttaravimAna- vimAnavAsIdevomAM jemanA vimAna badhAthI pradhAna-zreSTha che te anuttaravimAna. te pAMca che ane te vimAno bAradevaloka, navaraiveyakanA vimAnonI upara AvelA che. anekAnta ekapadArthamAM paraspara virodhI ane vividha evA dharmo hoya che ane te apekSA bhedathI pradhAna, gauNa hoya che evuM kathana karavuM te anekAnta. aparyAptA (jIvo) - je jIvo svayogya paryAptio pUrNa na karI zake te jIvo. apUrvakaraNa - jIvane pUrve kyAreya paNa prApta na thayA hoya tevA pariNAma thAya te apUrvakaraNa. A parama vizuddha pariNAmathI AtmA durbhedya evI rAgadveSanI graMthine toDe che. karma baMdhAyA pachI jeTalA samaya sudhI bAdhA na kare, teTalo samaya arthAtuM tyAM sudhI udayamAM AvatA nathI. jenA mithyAtvano kyAreya nAza thato nathI ane te jIvane kyAreya samyaktvanI prApti thatI nathI. tathA te kyAreya mokSamAM jatAM nathI tevA jIva. abhigraha daDha saMkalpa. karela saMkalpa jyAM sudhI pUrNa na thAya tyAM sudhI gupta rAkhavAmAM Ave che. pariziSTa 1 : zabdasUci 253 abAdhAkAla abhavya
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ amUrta alpabahutva aloka avyavahArarAzi avagAhanA avarNavAda avasarpiNIkAla avirata avata astikAya asaMjJI AtmAMgula je dravyane sparza, rasa, gaMdha, rUpa, zabda hotA nathI te arthAt je iMdriyothI agrAhya che te. eka-bIjAnI apekSAe vadhu-ochApaNuM. jyAM loka nathI arthAt jyAM dharmAstikAya Adi dravyono abhAva che te aloka. cauda rAjapramANa lokanI bahAra je anaMta AkAza te alokAkAza. je jIvo vyavahAranI gaNatrImAM AvyA nathI eTale ke anaMtakALathI je jIvoe kyAreya nigodanuM sthAna choDyuM nathI te avyavahArarAzinA jIvo che. dehamAna, zarIranI UMcAI. guNavAna manuSyanA doSo batAvavA, niMdA karavI te. Utarato kALa. samayacakrano aDadhobhAga ke jemAM dharatInA rasa, kasa, jIvonA zarIranuM baLa, AyuSya Adi kramazaH ghaTatA jAya che te hIyamAna samaya. jeNe hiMsAdi pApono tyAga karyo na hoya, pApothI je viramyo na hoya te avirata. asaMyama, avirati. vrata / tyAgano abhAva te avrata. dravyonA pradezono samUha. te pAMca prakAranA che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya. je jIvo ne saMjJA = mana na hoya te asaMjJI. bharata auravatakSetramAM utpanna thayela bhinna-bhinna navatattva prakaraNa bAlAvabodha 254
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnupUrvI indriya utsarpiNIkAla samayavartI manuSyonA aMgula pramANane AtmAMgula, kahe che. jIvanI svAbhAvika gati zreNi anusAra sIdhI hoya che paraMtu eka zarIrane choDI jIva bIjA zarIrane dhAraNa karavA mATe jyAre samazreNithI javA lAge tyAre AnupUrvanAmakarma jIvane vizreNimAM rahelA tenA niyata utpatti sthAna para kheMcIne laI jAya che. AtmAne oLakhavAnA sAdhanane indriya kahevAya. jJAnanuM bAhyasAdhana te indriya. AtmA sparzAdi kAryo niyonI madadathI kare che tethI tene karaNa paNa kahe che. - caDato kALa. kAlacakrano vRddhi pAmato aDadho bhAga ke jemAM jIvonuM AyuSya, UMcAi, zarIranuM sAmarthya, dharatInA rasa, kasa Adi kramazaH vadhatA rahe te vardhamAnasamaya. - devo potAnA mULa zarIrane choDyA sivAya je bIjuM vaikriya zarIra banAve ke anya rUpo vikurve te uttaravakriya. saMyamadharmanI sAdhanAmAM upayogI vastra, pAtra Adi padArtho te upAdhi. - jIvanA adhyavasAyanI maMdapariNati dvArA jyAM cAritramohanIyakarmanI prakRtiono upazama. karmasthitino paripAka thayA pahelA tapa Adi dvArA karma udayamAM lAvavA te. utpatti samaye taijasazarIra vaDe karmayoga dvArA jIva je AhAra grahaNa kare che te ojAhAra. pariziSTa 1 : zabdasUci 255 uttarakriyazarIra upadhi upazamazreNi UdIraNA ojAhAra
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ papAtika - ApoApa utpatti. utpattiyogya sthAnavizeSamAM je jIvo garbhamAM rahyA vinA potAnI meLe utpanna thAya che te papAtika. opazamikabhAva - darzanamohanIya ane cAritramohanIyakarmanA zAMta thavAthI jIvamAM kaSAyanI zAMti = upazamabhAva thAya te pathamikabhAva. opazamikasamyakatva- jIvanA kaSAyonI tIvratA nAza pAme ane mithyAtva dUra thAya arthAt anaMtAnubaMdhI kaSAyacatuSka ane darzanamohanIyatrika e sAta prakRttino sarvathA upazama thavAthI AtmAmAM utpanna thatAM pariNAma vizeSane aupazamikasamyakatva kahe che. karma AtmAnA guNone AcchAdita karanArI paugalikazakti te karma. te ATha prakAranA che. karmabhUmi jyAM karma = AjIvikA calAvavA mATe vyApAra Adi kAryo thAya te kSetra. kalpa nIti, sAdhujIvananI AcArasaMhitA. kalpAtIta kalpa = maryAdA. je devomAM svAmI-sevaka, moTAnAnAno bheda nathI te kalpAtIta deva. nava raiveyaka ane pAMca anuttaravimAnamAM utpanna thanArA deva kalpAtIta hoya che. AtmAmAM je kaluSitatA - malinatA utpanna kare te kaSAya. kaSa = saMsAra, Aya = prApti. jenAthI saMsAranI prApti-vRddhi thAya te kaSAya. kArmaNavargaNA - samAna jAtivALA pugalasamuhane vargaNA kahevAya che. je pudgala samuhathI kArmaNazarIranI saMracanA thAya te kArmaNavargaNA. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 256 kaSAya
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ kula kiviSika kevalI kevala samuddAta kRSNarAjI gati gaNa gaNadhara eka AcAryano je ziSya parivAra te kula. jemake - caMdrakula. devomAM je aMtyaja = zudra samAna hoya te kilTiSika. temanuM kArya aMtyaja jevuM Dhola vagADavA vagerenuM hoya che. cAraghAtI karmono saMpUrNa kSaya thavAthI AtmAmAM je sarvakAlIna,saMpUrNajJAna utpanna thAya te kevalajJAnanA dhAraka mahAna AtmAne kevalI kahe .. koIka kevalI bhagavaMtanuM aMtarmuhUrta AyuSya bAkI hoya tyAre aMtarmuhUrtathI vadhu sthitivALA vedanIyakarma, nAmakarma ane gotrakarmane AyuSyanI samAna sthitivALA karavA mATe Atmapradezane caudarAja lokavyApI karavA paDe che. A prakriyA ne kevalasamuddAta kahe che te ATha samaya pramANa che. pAMcamAdevalokanI Upara ane lokAMtikadevonA vimAnane pharatI kRSNavarNanA pudgalanI ATha rekhAo che te kRSNarAjI. te AThe svastika jevA AkAre goThavAyelI che. gamana. eka sthAnathI bIjA sthAnamAM javuM. jIvanuM eka janma bhavamAMthI bIjA bhavamAM gamana te gati. judA-judA AcAryonA paraspara samAna vAcanAvALA ziSyono samuha te. gaNanI vyavasthA kare te gaNadhara. tIrthaMkaranA pradhAna ziSya, je tIrthaMkaranA upadezane sUtrarUpamAM graMthita kare che. dareka tIrthaMkara bhagavaMtanA gaNadharonI saMkhyA judI-judI hoya che. pariziSTa 1 : zabdasUci 257
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbhaja guNasthAnaka garbhamAM utpanna thavA-vALA jIvo. manuSyo, prANIo vagere. zuddhatA, malinatAnA prakarSa, apakarSa dvArA AtmAnA jJAnAdi guNonI taratamatA darzAvatI cauda avasthAo. mAnasika, vAcika, kAyika kriyAonuM AtmAe svata: kareluM niyaMtraNa te gupti. te traNa prakAranI gupti graMthibheda ghanavAta ghanodadhi cAritra mithyAtvanI gAMThane toDavI te. rAga-dveSanI nibiDa gAMThane bhedavI te graMthibheda. eka prakArano kaThinavAyu. adholokanI pRthvIone dhAraNa kare che te ghaTTavAyu. jAmeluM pANI. ghanavAtanI nIce AveluM barapha jevuM thIjI gayeluM pANInuM paDa. AtmaguNamAM vicaravuM te cAritra. azubha pravRttine choDI zubha kAryo dvArA AtmasvarUpamAM ramaNatA karavI te. Atmavizuddhi mATe karAtI prakRSTa sAdhanA te cAritra. jainAgamomAM mukhya aMgasUtro bAra che. temAM bAramA aMgasUtra dRSTivAdanA cauda vibhAga che tene pUrva kahe che. je mahAtmA A caudapUrvonuM jJAna dharAvatA hoya temane caudapUrvadhara kahe che. teone zrutakevalI paNa kahe che. AtmAnA anaMtajJAna, darzana Adi guNone DhAMkanAra cham = karma che, te karmayukta je jIva te chaghaD. karmanA AvaraNa sahita jIva te chadmastha. ochAmAM ochuM. alpatama. caudapUrvadhara jaghanya navatatva prakaraNa bAlAvabodha 258
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaNA jalacara jAti jAtibhavya jinakalpI joaNa tanuvAta tapa tamaskAya tirthaloka tiryaMca yatanA. khAvuM, pIvuM, UThavuM, besavuM, haravuM, pharavuM vagere dareka kriyAmAM sAvadhAnI rAkhavI. jala=pANImAM rahenArA prANIo. mAchalI, magara, kAcabo vagere. je nAmakarmanA udayathI jIvanA ekendriya Adi vibhAga thAya te jAti nAmakarma. je jIva mokSa javA yogya che paraMtu mokSane yogya sAmagrI na maLavAthI mokSe jaI zakato nathI te jAtibhavya. jinezvaranI jema atyaMta utkRSTasAdhanA karanAra. rAga-dveSa, parISaha-upasargane jitanAra sAdhaka. yojana, cAra kosa athavA cAra hajAra kosanuM eka yojana thAya. pAtaLo vAyu. je ghanavAtanI jema rahela che. zarIra ane iMdriyane je tapAve te tapa. je karmone saMtapta kare, naSTa kare te tapa. tenA mukhya be prakAra che. bAhya ane AtyaMtara. gADha aMdhakArano samUha. A aMdhakAra devothI paNa bhedI zakAto nathI. tiracholoka. 1800 yojana pramANano madhyaloka, jemAM jaMbudvipathI lai svayaMbhUramaNasamudra paryaMtanA asaMkhyAtA dvIpo ane samudro AvelA che. je prAya: ADA cAle te tiryaMca. siMha, hAthI, kUtarA vagere prANIonuM cAlavAnuM ane kabUtara, popaTa, cakalI vagere pakSIonuM UDavAnuM tichuM = ADA rahIne thAya che tene tiryaMca kahe che. pariziSTa 1 : zabdasUci 259
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthaMkara tejolezyA RNuka trasareNu thalacara darzana zuka dRSTivAdikIsaMjJA dIrghakAlikIsaMjJA deva je dharmatIrthanI sthApanA kare te. sAdhu-sAdhvIzrAvaka-zrAvikA rUpa jaMgama tIrthanA pravartaka. tapathI prApta thatI eka prakAranI viziSTa labdhi ke jemAM sAdhaka potAnA mukhamAMthI agni samAna pracaMDa tejajvALA kADhe che. tenA dvArA yojano sudhI dUra rahelI vastu ke vyakti baLIne bhasma thaI jAya che. traNa aNu-paramANuono samuha. sUryaprakAzamAM je rajakaNo trAMsA ke hAlatA-cAlatA dekhAya che te trasareNu. jainadarzana mAnya eka mApa paNa che. sthalacaraprANI. je sthala = pRthvI para cAle che te sthalacara. jevA ke - gAya, bheMsa, ghoDA vagere. jagatanA koIpaNa padArthano sAmAnyabodha thavo arthAt AkAra, guNa, raMga Adi vikalporahita jovuM te. be paramANuono samuha. saMjJIjIvanI saMjJAno eka bheda. jemAM kSAyopamika jJAna dvArA samyakdaSTi prApta thAya che. saMzIjIvanI eka saMjJA. jemAM atItanI smRti, anAgatanuM ciMtana ghaNAM lAMbA samaya sudhI karI zakAya che. cAragatimAM bhamatA jIvono eka bheda. jene divya-zarIra ane divyakAnti hoya, jenuM zarIra vaikriyaparamANuonuM baneluM hoya tathA jene amuka cokkasa prakAranA uccasukho bhogavavAnI sAmagrI prApta thaI hoya te deva. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 270
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ deza - dezavirati dezonAkroDAkroDi - skaMdha arthAt akhaMDa dravyano buddhi kalpita aMza te deza. za = alpaaMze, virati = tyAga. alpAMze tyAga karanAra, vratone svIkAranAra jIva te dezavirati. tene zrAvaka paNa kahe che. kroDAkoDi eTale karoDane karoDathI guNatA je saMkhyA Ave che. temAM kaMIka nyUna hoya arthAt kroDAkroDi karatAM kaMIka ochI hoya tene dezanakroDAkroDi kahe che. koI eka viSayamAM manane ekAgra karavuM athavA mana, vacana, kAyAnI pravRttione sthira karavI te dhyAna dhyAna dhyAna. naraka nikAcIta nigoda jIvone utkRSTatama duHkha bhogavavAnuM sthAna. nArakInA jIvo jyAM rahe che te naraka. je karmanuM phaLa nizcita sthiti ane anubhAga anusAra bhogavyA vinA chUTakAro thato nathI te nikAcIta. cIkaNA karma. jemAM apakarSaNa, saMkramaNa, udvartana na thAya te. je anaMtAnaMta jIvone rahevAnuM sthAna che te. sAdhAraNa vanaspatikAyamAM eka zarIramAM sUkSmAtisUkSma anaMtajIvo rahetA hoya che. A anaMtajIvone rahevAnuM ja eka zarIra che te samAna = sahiyAruM che mATe tene sAdhAraNa vanaspatikAya paNa kahevAya che. bAhya-AtyaMtara graMthi (gAMTha)thI rahita hoya te. jenI mohanI gAMTha chUTI jAya te nigraMtha. saMsAravardhaka evA krodhAdi adhyavasAya te kaSAyo, pariziSTa 1 : zabdasUci 261 nigraMtha nokaSAya
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramANu paryApti parvabIja parISaha palyopama pAriNAmikabhAva temAM sahAyaka manovRttio te nokaSAya. kAryo karatAM tenuM baLa ochuM hoya che arthAt te alpakaSAya che. pudgalano nAnAmAM nAno bhAga, avibhAjya aMza te. jIvonI svayogya jIvanazakti te paryApti. AtmA potAne yogya jIvana zakti calAvavAnA sAdhano prApta kare tene paryApti kahe che. je vanaspatimAM gAMThamAM bIja hoya te parvabIja. jemake - izu vagere. zArIrika ane mAnasika pIDAne svecchA ane samabhAva pUrvaka sahana karavI te parISaha. -- palya = pAlo. eka vizeSa prakAranuM mApa. tenI upamA dvArA je samayanI gaNanA karavAmAM Ave che te palyopama kahevAya che. saMkhyA dvArA te sUcita karI zakAto nathI paraMtu tene samajavA mATe eka kalpanA karavAmAM AvI che ke * eka yojanano lAMbo-pahoLo kUvo hoya, sAta divasanuM janmeluM yugalika manuSyanA bALakanA vALanA agrabhAgathI khIcokhIca bharavAmAM Ave ane tyArapachI so so varSa bAda ekeka vAlAgra kADhatAM jeTalo samaya lAge te kALane palyopama kahevAya che. rUpe jIvAdi dravyonuM svAbhAvika pariNamana=parivartana thavuM te pAriNAmika bhAva, temAM karmanA kSaya, upazama ke kSayopazamanI apekSA rahetI nathI. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 262
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgala pudgalaparAvarta pratyeka prabhAvanA pUraNa-galana svabhAvavALuM dravya. rUpa, gaMdha, rasa, sparzathI yukta acetana dravya. A vizvamAM jeTalA pudgalo che te samasta pudgalone koI eka jIva dvArA audArika, vikriya, taijasa, kArmaNa, mana, vacana AdirUpe grahaNa karavA ane mUkavA, A rIte jIvanuM pudgalamAM samagraprakAre bhramaNa te pudgalaparAvarta. koI eka jIva samagra mugalonuM AvuM parAvartana jeTalA samayamAM kare te samayane pudgalaparAvarta kahe che. juduM juduM. eka zarIramAM eka jIva rahe te arthAt potapotAnA zarIramAM dareka jIva svataMtra rahe te pratyeka jIva. jinazAsananI unnati thAya tevI pravRtti karavI, saMyamacaryAnA viSayamAM bhrAMtine dUra karI tenuM mahattva vadhAravuM te prabhAvanA. kSetra pramANano eka bheda svIkArela vrata - niyamamAM AvelI azuddhine dUra karavA mATe ke anucita AcaraNanI vizuddhi mATe gurU e batAvela yathocita anuSThAna karavuM te. kavala AhAra. te AhAra mukhathI grahaNa karAya athavA bAhya sAdhano dvArA zarIramAM prakSipta karAya che. baMdhAvuM. zarIra rUpe niSpanna pugalomAM navA pudgalo AvIne bhaLe te, jUnA ane navA pudgalonuM paraspara mizraNa thavuM = baMdhAvuM te baMdhana. pramANAMgula prAyazmitta prakSepAhAra baMdhana pariziSTa 1 : zabdasUci
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAra bIjaruha bhavanapati skUla, cakSugrAhya. AtmAne sthUlarUpamAM je mUke che, eka jIva hoya to paNa je dekhI zakAya te bAdara. bIjathI utpanna thanArI vanaspati. eka prakAranI devajAti. je devo pAtALamAM bhavanomAM rahe che te bhavanapati. jenAmAM samyagdarzana Adi bhAva pragaTa thavAnI saMbhAvanA che te bhavya. mokSa pAmavAne yogya te bhavya bhavya. bhavasthakevalI bhavopagrAhI bhAvanA mada dehadhArI kevalI. je kevalInA A bhavanI AyuSyakarmanI sthiti cAlu che te. jenI prAptimAM bhavavizeSa kAraNarUpa che te bhavopagrAhI. deva ane nArakInA jIvone vaikriyazarIra ane avadhijJAna bhavavizeSathI sahaja prApta thAya che. jyAre anyajIvone te prayatna vizeSathI prApta thAya che. tAtvika UMDuM ciMtana. saMsAranI anityatA AdinI anuprekSA. potAnA guNa, jAti, kula, jJAna, samRddhi Adino garva karavo te mada. manuSya jyAM nivAsa kare che te kSetra. aDhIdvIpa = jaMbudvIpa, ghAtakIkhaMDa ane ardhapuSkaradIpa tathA be samudra = lavaNasamudra ane kAlodadhinA pramANayukta 45 lAkhayojanavistRta manuSya kSetra che. tattvonI aruci ke viparIta mAnyatA ke kadAgrahapaNuM. saMyamanA pradhAnaguNa. ahiMsA, satya, acaurya = navatattva prakaraNa bAlAvabodha manuSyakSetra mithyAtva mUlaguNa
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlabIja adattAdAna, brahmacarya, aparigraha A pAMca mahAvrata ane chachuM rAtribhojanatyAga A che mUlaguNa kahevAya che. mUla eja jenuM bIja che tevI vanaspati. kamalakAkaDI vagere. samyakatvane anukULa evA AtmAnA pariNAma vizeSa te yathApravRttikaraNa. tyAre jIva rAgadveSanI durbhedya gAMThane bhedavA mATe tenI najIka pahoMce yathApravRttikaraNa - yugaliyAM yoga yoni labdhipratyaya yugalika manuSya = joDiyA bhAI-bahena. vyavahAra ane dharmanA pravartananI pUrve prAcIna samayamAM A manuSyo thatA hatA. teo eka mAtAnI kukSie janmatA ane mAtA-pitAnA mRtyu pachI patipatni tarIke jIvatA ane saMtAna (eka yugala)ne janma ApyA pachI cha mAsa bAda marIne svargamAM jatAM. mana, vacana, kAyAnI pravRtti arthAt mana, vacana, kAyA dvArA AtmapradezonuM parispaMdana thavuM. jIvonuM utpatti sthAna. te 84 lAkha gaNAya che. tapavizeSa dvArA je zakti utpanna thAya te labdhi ane te labdhi jenI prAptimAM kAraNarUpa bane arthAt viziSTa labdhinA kAraNe je siddhi maLe te labdhipratyaya. kaSAyathI anuraMjita jIvanA zubha-azubha cittapariNAma te vezyA. tene kAraNe karma AtmA sAthe coMTe che. jemAM jIva-ajIva Adi dravyo rahelAM che te loka. eka prakAranA vaimAnikadevo. teonA vimAno pariziSTa 1 : zabdasUci 265 lezyA loka lokAMtika
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ lomAhAra vAcanAcArya vAsudeva vikalendriya vizuddhamAnaka virAdhanA vihAyogati veda vedakasamyakRtva pAMcamAMsvarganA aMte kRSNarAjInI rekhAonA aMtarAlamAM hoya che teo ekAvatArI hoya che. zarIranA roma dvArA, bAhyatvacA dvArA je pudgalo grahaNa karAya te lomAhAra. je sAdhu vAcanA ApavAmAM kuzaLa hoya te vAcanAcArya. A sAdhune upAdhyAyajI vAcanA ApavAno adhikAra Ape che. 63 zalAkA (uttama-zreSTha) purUSamAMnA eka mahApuruSa. teo traNakhaMDa pRthvInA adhipati hoya che. sAta uttamaratnonA mAlika hoya che. temanA moTAbhAI 'baladeva' kahevAya che. je jIvone iMdriyonI vikalatA = ochApaNuM che te vikalendriya. be, traNa ane cAra iMdriyavALA jIvo. tene beiMdriya, teiMdriya, cauriMdriya jIvo paNa kahevAya che. kSapakazreNi ke upazamazreNi caDhatA sAdhakanuM cAritra, kAraNa ke zreNimAM caDhatAM sAdhakanA pariNAmo vizuddha hoya che. bhagavAnanA vacana viruddha AcaravuM. jJAnAdinuM samyak pAlana na karavuM. vihAyas = AkAza, temAM gamana karavuM te vihAyogati. te nAmakarmano eka bheda che. tenA kAraNe trasajIvone cAlavAnI zakti prApta thAya che. potAnAthI vijAtIya evA strIpuruSa pratye mohamithunabhAva jAge, AkarSaNanI lAgaNInuM saMvedana thAya te veda. samyakRtvI jIva jyAre samyakatvarmohanIyanA pudgalonA rasano anubhava-saMvedana kare tene navatattva prakaraNa bAlAvabodha 23
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedikAMta vaimAnikadeva vyaMtaradeva zailesIkaraNa vedaka samyakatva kahevAya che. tenuM nAma adhigama samyatva paNa che. dvIpanA aMte AvatI jagatI (killo)nA dvAra upara jagatI jeTalI pahoLI pIThikA hoya che. te pIThikA ne vedikA kahe che. vaidikAno aMta bhAga te vedikAMta. te. 19,500 dhanuSya UMcI hoya che. vimAnamAM utpanna thanArA, rahenArA deva te vaimAnika. tenA 12 devaloka, 9 lokAMtika, 9 raivayaka, 5 anuttara vimAna, 3 kilviSika evA peTA prakAro che. je sadA bhamatAM, pharatAM rahe che evA devonI eka jAti. teo kutUhala ane krIDA priya che. merU parvatanI jema sthira-niSpakaMpa thavuM arthAt AtmAnI yoga nirodhAvasthA. te avasthA caudamAguNasthAnakanA aMtima samaye pAMca nimeSa pramANa samayanI hoya che. karmayukta (saMsArI) jIvono cha prakArano samuha te chakAya. pRthvIkAya, apakAya, tejasakAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya. jenI dRSTi samyaku = padArthanA vAstavika svarUpane jANavA jovA samajavAnI kSamatA dharAve te samyagdaSTijIva. saMyamajIvananA nirvAha mATe AvazyakakAryonI vivekapUrvaka samyaphaprakAranI pravRtti te samiti. sarva pAponI virati. hiMsA AdinA sarvAze tyAgarUpa pAMcamahAvrato svIkAravA te sarvavirati, rUpAMtara. AtmAnA prayatnavizeSathI karmonI uttaraprakRtio anya uttara pravRtiomAM parivartita SakAya samyagdaSTijIva - samiti sarvavirati saMkramaNa pariziSTa 1 : zabdasUci 237
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI jAya te saMkramaNa kahevAya. mUla ATha prakRtimAM saMkramaNa = badalAva thatuM nathI. darzanamohanIya ane cAritramohanIyanuM paraspara parivartana tathA AyuSyakarmanI uttaraprakRtimAM parivartana thatuM nathI. TUMkamAM eka karmaprakRtinuM potAnI sajAtIya bIjI karmaprakRtimAM badalAI javuM te. skaMdhabIja thaDa jenuM bIja che te vanaspati. sallakI Adi. saMkSizyamAnaka - jenA cittanA adhyavasAyo saMkleza pAmI rahyA che tevo sAdhaka, upazamazreNi karanAra sAdhaka mohanIyano upazama kare che, sarvathA kSaya karato nathI. A zreNimAM eka samaya pachI jIvanA cAritranA varSollAsa ghaTe che ane upazAMta thayela moha prabaLatAthI udayamAM Ave che tyAre te jIvanA pariNAmo saMkliSTa banatA hoya che. saMkhyAtavarSAyuSka - saMkhyAtavarSanA AyuSyavALA jIvo. saMghayaNa siMhanana. zarIramAM asthionuM baMdhAraNa. tenA che prakAra che. AmAM asthinA cheDAo paraspara atyaMta majabUta rItethI laI kramazaH ati zithila rIte joDAyela hoya che. iThANa saMsthAna. zarIranI AkRti. te cha prakAranA che. zreSThathI mAMDIne kramazaH kaniSTha AkAra hoya che. saMmUrchA bIja vagara utpanna thanArI vanaspati. pRthvIpANInA saMyogathI prayatnavizeSa vinA svayaM utpanna thatI vanaspati. sevALa vagere. saMmUcchimajIvana- nara-mAdAnA saMyoga vinA svayameva utpanna thanArA jIvo. sarAgasaMjamA rAga sahitano saMyama. deva-gurU-dharma pratyenA rAgapUrvaka je saMyama te sarAgasaMjama. sAkAropayoga , AkAra sahitano je bodha te sAkAropayoga. je navatatva prakaraNa bAlAvabodha
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgaropama sAdhAraNa sUkSma svAdhyAya sAsvAdAnasamyaktva-upazamasamyaktvathI patita thaI jIva mithyAtva tarapha kheMcAtA jyAM sudhI mithyAtvane prApta na kare tyAM sudhI vaccenA samayamAM AtmAnA adhyavasAya ke je mAtra samyaktvanA AsvAdanarUpa hoya che te sAsvAdanasamyaktva. cakSu agrAhya evA jIvo, je koInA dvArA pratighAta bAdhA pAmatA nathI. saMjJA hetuvAdikIsaMjJA kSapaNazreNI rUpa jJAnamAM vyakti ke padArthanA guNa, kriyA, jAti, Adi vyakta-spaSTa jaNAya te viziSTabodhane sAkAropayoga kahe che. sAgaranI upamA dvArA je kALane jANI zakAya te. asaMkhyapalyopama jeTalo samaya te sAgaropama. tenI gaNanA deva, nArakInuM AyuSya, karmonI sthiti ane kAlacakra mApavAmAM thAya che. sahiyAruM. anaMtajIvonuM AzrayasthAna eka zarIra hoya te sAdhAraNa. AtmAnuM hita thAya tevAprakAranuM adhyayana karavuM te svAdhyAya. jJAna meLavavAno ke meLavelA jJAnane sthira karavAno nirmaLa prayatna te svAdhyAya. vedanIya ane mohanIyakarmanA udayathI tathA jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI bhinna--bhinna abhilASA ke abhirUci thAya te saMjJA athavA jenA dvArA sabhyaprakArathI jANI zakAya ke 'A jIva che' te paNa saMjJA. jenAthI tatkALa iSTa - aniSTa padArthane jANIne temAM pravRtti ke nivRtti thAya che te hetuvAdikI saMjJA. mohanIyakarmano kSaya karI ATha, nava, daza pariziSTa 1 : zabdasUci 269
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSAyikabhAva kSAyikasamyakatva - guNasthAnomAM AgaLa vadhe te kSapakazreNI. cittanA ati vizuddhaadhyavasAyone kAraNe mohano sarvathA kSaya karI AtmA dazamAguNasthAnathI sIdho bAramAguNasthAne jAya che. A zreNi ArUDha jIva kSapaka kahevAya che. karmanA sarvathA kSayathI AtmAmAM je bhAva utpanna thAya te kSAyikabhAva. anaMtajJAna, anaMtadarzana vagere mohanIyakarmanI anaMtAnubaMdhIkapAya vagere sAtaprakRtino sarvathA kSaya thavAthI AtmAne thato anubhAva - pariNAma vizeSa te kSAyikasamyakatva. A samyaktva prApta thayA pachI naSTa thatuM nathI. karmanA kSayopazamathI je zubhAzubha bhAva utpanna thAya te kSAyopathamikabhAva. darzanamohanIyakarmano kSaya ane cAritramohanIyano upazama e baMnethI thatAM jIvanA pariNAma vizeSa te kSAyopathamika samyaktva. kSAyopathamika bhAva - lAyopathamikasamyakatva navatatva prakaraNa bAlAvabodha 270
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAvabodhamAM AvatA viziSTanAmo (ba) azruta - eka devalokanuM nAma. bAramA naMbaranuM svarga. aThThama jainadharma mAnya eka prakAranuM tapa vizeSa. temAM traNa upavAsa lAgalagATa= eka sAthe karavAnA hoya che. atimuktapuSpa - mAdhavIpukha = mogarAnuM phUla ariSTapratara pAMcamA brahmadevalokamAM AveluM sthAna vizeSa. arUNavaradvIpa jainadarzanamAnya eka dvIpanuM nAma, je A jaMbudvIpathI asaMkhyAta yojano pachI Avelo che. arUNavarasamudra - arUNavaradvIpa pachI Avelo samudra. asurakumAra deva vizeSa. bhavanapati jAtinA devono prathama bheda. AkasUla arthatUla. AkaDAnuM rU ANata eka devalokanuM nAma. navamuM svarga. AMbila jainadharmamAnya eka viziSTatA. jemAM lukho, rasakasa vinAno AhAra eka ja vAra levAmAM Ave che. AyAma anAjane bAphIne osAveluM pANI. osAmaNa. AraNa eka devalokanuM nAma. 11muM svarga. AzIviSa(labdhi) - tapa dvArA prApta thatI viziSTa zakti te labdhi. je viziSTa zakti dvArA ugra jhera paNa asara karatuM nathI te. iigAla aMgArA. teukAyanA jIvono eka prakAra. indrakavimAna indranuM vimAna ? mukhya vimAna ? izAna eka devaloka vizeSa. bIjuM svarga uccAramAtraka jaina sAdhuonuM upakaraNa. utkalikA cakranI mAphaka ja vAyu goLa phare te. pariziSTa 1 : zabdasUci 271
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ ulkA usseima ekalagharA eravatakSetra kadaMbapuSpa kaMthUA karmagraMtha karmaprakRti(graMtha) karmastava kastUrI kAyakImAtraka kezIkumAra kokanaMda koraMTa gadIANA cautha caMdra kula caMdramA vIjaLI, tejaH kaNo. teukAyanA jIvono eka prakAra. loTanuM dhovaNa niyamavizeSa. eka ja ghe2thI je maLe te AhAra levAno abhigraha. jaMbudrIpanA uttara vibhAgamAM AveluM aMtimakSetra. karmabhUminuM nAma. eka phUla vizeSa. je varasAda Ave tyAre khIlIne goLa daDA jevuM thAya che. jaMtu vizeSa. tene zarIra, jillA ane nAka ema traNa indriya hoya che. eka graMthanuM nAma. jemAM karmanuM vivaraNa ApavAmAM AvyuM che. prAcIna karmagraMthanA kartA zIvasuMdarasUri ane navya karmagraMthanA kartA devendrasUri che. eka graMtha vizeSanuM nAma 'kammapayaDI' nAmathI prasiddha che. devendrasUri viracita dvitIya karmagraMtha. ati kiMmatI sugaMdhI dravya vizeSa. jainasAdhunA upakaraNa mAMhenuM pAtra vizeSa. pArzvanAtha bhagavAnanA ziSya. gautamasvAmI sAthe jemano milApa - saMvAda thayo hato. raktakamaLa, lAlakamaLa. eka vRkSa vizeSa. tenA puSpo pILA hoya che. eka prakAranuM vajananuM mApa. 48 caNoThI athavA 6 mAsA barAbara vajananuM mApa. caturthabhakta upavAsa. eka upavAsa. jaina AcAryanA gacchano eka prakAra. caMdra. jyotiSI devono eka indra. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 272
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAulodaga chaThTha jaMbudvIpa javANa jhaMjhA cokhAnA dhovaNanuM pANI. jainadharmamAnya eka tapa. jemAM be upavAsa ekasAthe karavAnA hoya che. madhyalokanA asaMkhyAta dvIpamAMheno prathama dviIpa. javanuM pANI. eka jaMtu. te iMdriyajIva - traNa iMdriyavALuM jaMtu. pracaMDa pavana, tophAnI vAyu, vAyukAyano eka prakAra. vAcaka umAsvAtIjI jyotiSI devono eka prakAra talanA dhovaNanuM pANI. baMTI, kodarA, cokhAnA bhuMsAnuM pANI. trasajIvone rahevAno pradeza. lokanI madhyamAM 14 rAja UMcI ane 1 rAja lAMbI pahoLI trasanADI tattvArthagraMthakartA tArA tilodaka tusa trasanADI dAMti nAgakumAra parisarpa pAtra pAro prANata pArzvanAtha bakulavRkSa bagatarAM brahmaloka bAbarakuladvIpa eka prakAranuM tApavizeSa. eka prakAranA devatA. bhavanapatijAtinA dasa prakAranA devomAM bIjA prakAranA deva. eka prakAranA sApa. jainamunionuM eka upakaraNa. bhikSApAtra. parada. rUpAjevI caLakatI eka bhAre dhAtu. dazamuM svarga. devaloka vizeSanuM nAma. trevIsamAM jainatIrthakara. borasalInuM jhADa. eka zudra jetu. jainadarzanamAnya pAMcamuM devaloka, pAMcamuM svarga. barbaraloko jyAM rahe che te dvipa. (uttara AphrikAmAM vasatAM lokonI jAti barbara nAmathI oLakhAya che.) pariziSTa 1: zabdasUci 273
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhubalI bhagavatI (sUtra) bharatakSetra masA masUra mahAvidehakSetra mAMkaDa mAnuSottaraparvata mAhendra meru rajoharaNa ratnaprabhA ratnAvalI Tucaka vaja vIja vIrajina vRzcika zaMkha prathama tIrthaMkara RSabhadevanA bIjA putra. bharata cakravartInA nAnAbhAI. jaina darzana mAnya bAra aMgasUtra mAMhenuM pAMcamuM aMgasUtra. jaMbudvipano dakSiNa taraphano eka vibhAga. eka karmabhUminuM nAma. macchara, kSudra jaMtu. eka prakAranuM kaThoLa. eka prakAranI karmabhUmi. tyAM sadA tIrthaMkara prabhu vidyamAna hoya che. traNa iMdriyavALu jaMtu. khaTamala. ardhapuSkaradvIpamAM Avelo parvata. te manuSyakSetranI sImA nakkI karanAra parvata. bAra devaloka mAMhenuM caturthadevaloka. jaMbuddhIpanI madhyamAM Avelo eka lAkha yojanano zAzvato parvata. jainasAdhuonuM eka upakaraNa. te jIvarakSAnA uddezyathI rakhAya che. eka pRthvI, sAta naraka mAMhenuM eka narakasthAna. jainadarzanamAnya eka prakAranuM tapa. merUnI karNikA mAMheno eka parvata. eka hathiyAra atikaThaNa majabUta (dadhicIRSinA hADakAnuM banAveluM indranuM Ayudha.) vIjaLI. agnikAyano eka prakAra. zrI mahAvIrasvAmI vIMchI. cAra iMdriyavALu eka jherI jaMtu. nadI athavA samudramAM utpanna thanAra be iMdriyavALA jIva. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 274
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka zarkarAprabhA zalakya zAlya sanatkRmAra sarvArthasiddha saMseima sahasrAra sArasvata siddhazilA siddhasena divAkara suddhaviyaDa selaDI zreNika sovIra saudharma harIyAla hIMgalo hIma zleSmamAtraka zrI zivazarmasUrI racita graMthanuM nAma. bIjI narakabhUminuM nAma. zarkarA = kAMkarAnI bahulatAne kAraNe tenuM nAma zarkarAprabhA che. eka vanaspati vizeSa. zarUnuM jhADa. zAleDuM. DAMgara, cokhA. bAra devaloka mAMhenuM trIjuM devaloka. pAMca anuttaravimAna mAMhenuM pAMcamuM sarva zreSThavimAna. tyAM rahetA devo ekAvatArI hoya che. patra, zAka, dhAnya vagere bAphIne osAveluM pANI. bAra devaloka mAMhenuM AThamuM devaloka. lokAMtikadevano eka prakAra. siddhajIvone rahevAnuM sthAna. pistAlIsa lAkha yojananI lAMbI, pahoLI chatrAkAra pRthvI. jainadharmanA mahAna prabhAvaka AcArya zrI vRddhavAdisUrinA ziSya. zuddha ukALeluM pANI. zeraDI, ikSu eka rAjAnuM nAma. tenuM bIjuM nAma biMbisAra hatuM. chAzanI Acha. prathama devalokanuM nAma. jenA indra zakra che. eka jAtano khanIja padArtha eka prakArano kSAra. pAro ane gaMdhaka e benA mizraNathI bane che. barapha, asUkAya - pANIno eka prakAra. jainasAdhuonA upakaraNa mAMhenuM eka. pariziSTa 1 : zabdasUci 275
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAvabodhamAM AvatA zabdo aNaDhAMkii aNadIThauM aNadeNAhAra aNavAMchA aNahavai aNahatA aNAvIi atIta adaDha adhau adhakIdhI adhikerau adhikerI anyAnaloka zabdakoza DhAMkyA vinAnA, khullAM nahi joyeluM. nahi denAra, nahi ApanAra icchAvagaranuM, icchArahita na hoya na hoya tevA maMgAvI sivAya, vinA DhIlu aDadhu aDadhI karelI kaMika vadhu kaMika vadhu ajJAnI loko ane apriya bIjAthI bIjA pAse bIjAne ugarahitapaNuM viSayanI tIvravAsanAthI upAMgono upabhoga icchavo iMdriya rahita, iMdriya na hoya anai anabhISTa (saM) anethi anerA-pAhi anerAM-hUche anugiI anaMgasevA (saM) aniMdriya (saM) - navatattva prakaraNa bAlAvabodha 273
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuSNa (saM) anikAcita aparihAraka uSNa na hoya tevuM, zItala prayatnavizeSathI nAza pAme tevA. parihAratAnI sAdhanA karanAra sAdhunI sevA karanAra rAganA baMdhana rahita vaDIlone UbhA thaIne karAto Adara vAdaLAMno thara nisteja iSTa, atipriya mAtsaryano abhAva, saraLatA. thoDA avAja - saMcArathI lezyArahita samAveza karIne ekAgratA vyAkuLatArahita, sthirapaNe. apratibaddha-paNai abhyatyAna () abhrapaTala (saM) abhAsura abhISTa (saM) amaccharatA alpasaMcalii alezya (saM) avatArI-naI avadhAna avyAkSipta-paNai - avakhaMbha (saM) avasthAna (saM) avasari-avasari avahIlanIya avihaDa asthi asahiNAMi asUjhatai ahIyAsI akSamala (saM) akSigolaka (saM) - AdhAra sthiti judA-judA samaye, samayAMtare niMdanIya, tiraskRta chUTuM paDyAM vinA, akhaMDa hADakA azraddhAthI sadoSa, doSayukta sahana kare AMkhano mela AMkhano DoLo - - - - pariziSTa 1 : zabdasUci
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ akSobhyacittatA (sa) - Aukha3 AukhA AkaphUla Akhi paDyAM Agai AcchAdita (saM) Ai ApaNa-sivuM ApaNa-pAhUche ApaNa-hUche ApahaNIi ApahaNI AphaNIi AphahaNIi AlaMbani AloI AvarI hUtI AsevInaI AzrayavI AhaNI AhAraI imekai imAM sthira-daDhacittapaNuM AyuSya AyuSya AkaDAnuM rU AkhuM bharAvA chatAM AgaLa DhaMkAyeluM, DhAMkeluM lAve ApaNI sAthe potAnI pAse potAne potAnI jAte, potAnI meLe potAnI jAte, potAnI meLe potAnI jAte, potAnI meLe potAnI jAte, potAnI meLe AlaMbanamAM AlocanA kare DhaMkAyelI hoya AcarIne, pUrNakarIne Azraya karavo, rahevuM haNe che, mAre che. AhAra kare che. akkeku, eka eka ema ja, Ama ja A pramANe A pramANe ima navatatva prakaraNa bAlAvabodha 278
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ iyara isii isile isI isIpari itara, bIjuM A prakAre AvuM, Ama, A rIte AvI, evI. AvI rIte, A pramANe AvuM. Izu AvA ise ihada ihAM ihathiyuM ihathiyuM uccAra ucchita udaii uDavAe unai unmArgadezanA (saM) upakrama che upagAra upajaNAra upajatI upanI uparAThI buddhi upasthApanA upahArAM upahirauM. ahIM ahIMyA ahIMthI ahIMyAthI vaDInIta, maLa uce uchaLeluM udaye, udayathI pracaMDa vAyuthI (vAvAjhoDuM) ochuM khoTA dharmamArgano upadeza prayatnathI upakAra utpanna karanAra utpanna thatuM utpanna thayeluM avaLI buddhi, viparIta buddhi dIkSA vidhine eka prakAra thI uparanAM thI uparanuM - pariziSTa 1 : zabdasUci 279
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ upahirAM upharATAM uvakhaMbha (saM) uSTrAdika (saM) UkAlavai Ukhala UthINAM Unai UdegIi parii UpArjai ekai ekagamA ekai-mAMhi ekavArai ekaha ekii eDakA eNai eNai-pari eNI-pari eNI-pariiM etalai evaDau eha ehe thI AgaLanAM, upara avaLuM, viparIta. Teko, AdhAra UMTa vagere ukALI khAMDaNiyo ochuM thIjeluM. ane udvega pAme, duHkhI thAya. u52 upArjana kare, meLave koI eka eka bAju koImAM, zemAMya, koI ekamAM eka sAthe, eka sAmaTI eka ja eka ja gheTAM emAM evI rIte, enI jema evI rIte, enI jema evI rIte, enI jema eTale, eTalA mATe evaDuM A, e , e navatattva prakaraNa bAlAvabodha 280
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ eha-hUiM olhAI ohalAI aMtarbhavai aMtarbhAvyu aMdarAla aMgohila kaDau kaNau kaNaha yarI karNaparpaTI (saM) kardama (saM) karnura (saM) ka2va karasaNa rivai lai kalAI klIvaveda (saM) kalugalai klevara kleziiM kasAyalau kannai kahnali Ane, ene olavAya, bujhAya olavAya, bujhAya nI aMdara samAya jAya nI aMdara samAvyuM. vacce, madhyabhAga upasnAna kaDavuM koIka koika keraDo kAnapaTTI kAdava kAbaracitaruM karavuM khetI, vAvetara karI ne kaLe, jANe kAMDu napuMsakaveda kogaLAM maDaduM kaSTapUrvaka tUrAM svAdavALuM kane, pAse kane, pAse pariziSTa 1 : zabdasUci 281
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahnaili kahi kahita kahinai kahIche kaMThokaMThii kane, pAse konA kahetAM koI ne paNa kyAre paNa chalochala bhareluM kAMI, koI kAmakAja vAte nAnukAmaThuM, sAduM dhanuSya kahI kahevuM keme karIne, koIpaNa rIte saMklezavALA cittanA bhAva kAI kevI kAdi kAmi kAmaThI kAhI kinDai kliSTa pariNAmi kisI kisyA kisiuM kisiui kisAi hetu kihAMi kIjai kIjatI kiNAi kevA kevuM, kyuM ? koIpaNa zA mATe kyAMya, kyAMka karAya karAtu koI kUTavuM kuMDalI kuNa-kuNa kuMDALuM koNa-koNa koIpaNa, koIka koIpaNa, koika kuNahi kuNahu navatatva prakaraNa bAlAvabodha 282
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ kutsita (saM) phUDaui kei ketalAI katamAM katalau keTalI ketIvAra kevalai kehaI keha kehAM siMgha, gaMdu kUvo jUThuM paNa, khoTuM paNa keTalAka, keTalAya keTalAka, keTalAya keTalAmAM keTaluka keTalI keTalI vAre, keTalIye vAra mAtra kyAM, kevA kone, kevuM kyAM ? ko koI kou [dezya kRmirAga (saM) khara khara kharau khAhalausvara khUTataI khUTatI chANAno agni (aDAyAno) kiramajIno raMga kaThora kharabacaDo sparza, barachaTa kharuM, sAcuM. ghogharo avAja, kAhalA jevo svara. ochI thatAM khUTatA gaLAno mela, kapha kIla - gADAnA paiDAMnI maLI. khaMDita thaye chate, TUkaDA thavA chatAM khagapaTTI-talavAranI paTTI pariziSTa 1 : zabdasUci 283 khela khaMjana khaMDANa-hUta khAMDAnI pATI
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaMdha gamya nahIM gyA tA garUi gavila galakaMThikA (saM) grahi nAvai guNamatsara (saM) guNahu guNAkhyAna (saM) gula gUDhacittatA (saM) gocarI ghaDI puSkara ghana-niviDa (saM) ghAtakAriA ghAtIi [dezya] caTana-vicaTana caData-paData caMcaleMdriyatA (saM) caraI carakau calacittatA (saM) cApaDI cAMpIi sugaMdhI dravya sujha nahi, samajAya nahiM gayA chatAM moTI gaLyA svAdavALI gaLAno eka prakArano roga. pakaDamAM na Ave guNono dveSa guNA, gaNA guNa gAvA, guNonI prazaMsA goLa na samajAya tevA cittapaNuM (mIMDho svabhAva) nA viSayamAM, nI bAbatamAM ghaDI pahora (thoDo samaya) ghaNuM gADha, atyaMta gADha ghAtaka, nAzakaranAra ghAlavuM, nAMkhavuM joDAvuM ane chuTA paDavuM caDatAM-paDatAM iMdriyonI caMcaLatA care, vare sTeja tIkhuM, tamatamu, caraku cittanI caMcaLatA capaTI cAMpIne, dabAvIne navatattva prakaraNa bAlAvabodha 284
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciDA cihu game cihupari cIgaTila cItara cakalA cArebAjuthI cAre bAju cIkaNuM citra cIrAvA chatAM vadhAre cokhuM copaDelA, cIkAzavALA dAMtanI batrIsI upara nIkaLelo dAMta cIrANe hUrta cokherau copAI corata chaI chae chate chatA-paNauM cheDaDI chehaDI chehilauM chehalii chedata chedei chehaDapha chehaDa chehaDA choDivavuM chohi chAMDI-nai hovA chatAM hovA paNuM, astitva dharAvatuM chelle chellI, aMte chelluM chellI chedatAM, ochI karatAM chede che. cheDo, aMta cheDo. cheDA choDavuM chola, chAla choDI ne jaI jau. - je, jo pariziSTa 1 : zabdasUci 285
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4malA jarjara (saM) jahIM kahIM gi jAIvau jANa jAtai jAyA OM OM. ji jimaNA jimpai-timhai jihvArai jisiU jisyA jisI jihAM jIvi jIvitavya (saM) jU jUA jUI juda jUjUA jUjUI joDakA jIrNa jyAM- kyAMya je, jo javuM yAvata, sudhI bheda, prakAra utpanna thayA jyAM, jyAM sudhI, jyAre jyAM, jyAM sudhI, jyAre ja, evakAra vAcaka jamaNA jema-tema jyAre jevA jevA jevI rIte jyAM jIve, jIva vaDe jIvana judu judA judI juduM judA-judA judI-judI navatattva prakaraNa bAlAvabodha 2836
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeNai jetalaI jevaDa6 jeha jeha-2che je joii tu joNahAra joivI joivA eTale, jyAre jevaDuM che, jene jeno jevA joIe to, vicArIe to jonAra jovuM jovA mATe yuddha TALavuM sthAna khAlI, ThAluM paththara pheMkavAnuM yaMtra to, tethI to, tethI TAlivau ThAma ThAlau dezya DhIMkalI ta taQ to paNa tauhaI tau te taNAM tamovarTI (saM) tavIra siM. tavakSara - tANI tAvaDa to paNa SaSThI vibhaktino pratyaya tAMbAvarNI, raktavarNI abIla tANIne, taiyAra karIne tApa, taDako tyAM tyAM sudhI tAM tivAra tyAre pariziSTa 1 : zabdasUci 287
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ tevA tenA tisyA tihanA tihA-thiku tu e tuhai tuhaI tuM tuhi tuccha teNai tetalai tailAbhaMga (saM) traDI tyAMthI to paNa to paNa to paNa to paNa thoDuM, alpa tethI teTale, teTalI zarIre telanuM mardana karavuM te tirADa trikaTu, eka auSadha vizeSa sthAvarajIvo trigaDU thayuM thAvara, thiuM. thikala thakI thika thira thINA ghI dAdha dAvAgni dii duhavAI dUSaNAkhyAna (i) devai karI thI, thakI, mAMthI thI, thakI, mAMthI thI, thakI, mAMthI sthira thIjeluM ghI dAha, dAjhavuM dAvAnaLa de, Ape dubhAya, duHkhI thAya. niMdavuM, doSa devo ApIne, daIne - navatattva prakaraNa bAlAvabodha 288
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ dainyapaNA-navuM dhakhai dhaNI-hu iM dhyAii ra rilyA dhUMsara nai navau nANai nANIi nAtha nAmasAriu nAvai nAnha nigarvatA (saM) nipAta (saM) nibhacca nirgamana (saM) niyata niratIcAra (saM) nirUpasargArthi (saM) nIpajAvai nIpajAvivai niHzIlai nIriu dInapaNAno dhakhe, baLe mAlikane ekAgratAthI jANe Adi, zarUAta AgaLanA dhoMsarI ane navuM na ANe, na lAve na ANe, na lAve pazunA nAkamAM parovelI dorI nAma anusAra na Ave nAnuM garvarahitapaNuM nAza ThAMsIThAMsIne pasAra, vitAvavuM cokkasa doSa rahita upasarga na Ave te mATe nIpajAve, banAve banAvaDAve zalyarahita nIkaLyuM. pariziSTa 1 : zabdasUci 289
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ nukkaravAlI nahi netralatA (saM) navakAravALI, mALA na hoya netara, baru peTho, praveza karyo pese, praveze pAMca prakAra paiThau paisaI paMcavidha pachai paTTakUla paDajIbhI pachI paDivajai paDu paNi paratInAM para kutUhalotpAdana (saM)paraguNAcchAdana (sa) - paraviDaMbana (sa) - paravipratAraNa (saM) - parasparii parvata rAi para-hale para huM parAvarta parAvartai paricchavatA ? paricAraka paToLA gaLAnI bArI AgaLa jIbha upara jhUlato mAMsapiMDa svIkAre che. AzrIne paNa, vaLI, to nAMkhIne bIjAne kutUhala utpanna thAya tevuM bIjAnA guNone DhAMkavA bIjAne duHkha ApavuM bIjAne chetaravuM parasparane, ekabIjAne parvatamAM paDelI tirADa dUra thavuM dUra, AgaLa parivartana, badalAva parivartana karavuM, rUpa badalavuM. dhIme dhIme ? sevaka navatatva prakaraNa bAlAvabodha 290
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAMkhatA, tyAga karatAM pariNAma pAmeluM, badalAveluM pariNAma pAmeluM, badalAyeluM paritApa pamADe, saMtApe, pariNamAvavuM, badalAvavuM pariThavatA pariNata pariNamituM paritApavIi pariNAmAvivI parimehalIi. parihAraka paNa pri] paroccATana [saM. pAkhatI pAkhali pAcha3 pAchilauM pATau pADUu pAthaDai parihAratapa karanAra sAdhu pravacana-sarvajJavacana bIjAnuM buruM karavuM, ahita karavuM AjubAju, pAse AsapAsa, cAre tarapha pAchaLa, pachI pAchaLanuM pATiyuM kharAba, halakuM prataramAM (AkAza pradezanI lAMbI pahoLI paMkti ) pArAMcita nAmanuM prAyacchita pAse nA karatAM, pAse nA karatAM, pAse nA karatAM, pAse Aghu-pAchuM pittano nAza karanAra mIThuM bolavuM, mIThI vANI pIdhuM pAriaMcai pAhi pAhida pAhi prAhi pAhI-AdhI pittabba (saM) priyAlApa (saM) pIdhauM - pariziSTa 1 : zabdasUci 291
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ puDiM yUTihiM pudgalacaya puhalau puhalI pUrau pUrvai pUrvalI pUrvalyA pUrvihi pUrvAdhIta (saM) pUrvAlApa (saM) pratijAvai pratipatii pratibhAga (saM) pratyekaiM pratihAra pradezahAri prakRti pramukha pramANi pRSTi prarUDha (saM) pravahaNa pravAhi prAmI-nai pAchaLa, pachI pAchaLathI pudgalano samUha pahoLuM pahoLI pUruM, bhareluM pahelAM ja pahelAnI pahelAnA pahelAnuM, AgaLa pahelA zIkheluM abhivAdana karavuM mokalavuM svIkArIne, vizvAsa karIne dareka bhAgamAM darekanA dvArapAla pradezanI hAra, pradeza paMkti vagere vagere ne anusAre pITha rUDha thayeluM, mAnya thayeluM jahAja, vahANa vagere pravAhamAM, vartamAna dhArAmAM pAmIne navatattva prakaraNa bAlAvabodha 292
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ paizUnya (saM) prauDhakArya (saM) phITI phirai pheDIi [dezya] baiThau baihA baisavai balatau baliM bahuttvatanuM bApaDAM bAralI bAhiralI bAhA bAhatyiiM bAhalDiM bAhutyi biie bihu game bhaNIi bhakta (saM) bhamahi bhayi bhavAMtara bhale vastre cADI cugalI mahAna kArya nAza phare dUra karIne, nAza karIne beTho beThAM bese che. baLatuM baLathI utkRSTathI garIbaDAM, bicArA bahAranA bhAganI bahAranA bhAganI bAhu, bhUjA pahoLAImAM ghaNuM karIne ghaNuM karIne bIjA be bAju kahe che bhojana AMkhanI bhramara bIkathI, DarathI bIjA bhavamAM sArA vastramAM pariziSTa 1 : zabdasUci 293
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgI viNa bhAjai bhAjana bhAjivA bhAMDAgArika bhAra bhAsura bhilaI (dezya] bhIgI hUtI bhUMbhalI bhAMgyA vinA bhAMge che, toDe che. vAsaNamAM dUra karavA, naSTa karavA bhaMDArI vIsa tolA ke bAramaNanuM vajana tejasvI, prakAzamAna bhaLe che. bhegI thayela, bhaLela bhuMbhalA arthAt madirA vagere azubha dravyano ghaTa bhegu maLeluM ekaThA karyA nahi, mA mArA moDuM madhathI lepAyelI madha cATavuM te. maNakAM melA melathI bhegI bheliyA (dezya. mai mauDI madhukharaDI madhuliyana maNIDA maile malii mavIta masavADe mAi mApatA ghaNA samaya pachI samAya mAvA samAvA mAchalI, matsya mAchI navatatva prakaraNa bAlAvabodha 294
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArkerA mATherI mAna mAni mAnopeta mAyitva (saM) mArgapraNAza (saM). mArijyoi mAhi mAhithau mAhithI mAMgalya-paNauM milyA misii ochAM ochI pramANa, mApa mApasara pramANopeta, mApayukta kapaTapaNuM sanmArgano nAza mArajo. nI aMdara, mAM mAMthI mAMthI maMgalakArIpaNuM ekaThAM thayA bahAne mukavuM, choDavuM moDhAmAMthI moM, moTuM phogaTa sAMbeluM talavAranI mUThano baMdha mukyA mukhiI muDhaI deizya]. murdhava muzala muSTAdika baMdha (saM) mulagaI melI mehalaI mehalavai mehaliyA moTya mULa meLavIne, umerIne mUke, choDe mUkavuM mokalyA moTAI, moTApaNuM pariziSTa 1 : zabdasUci 295
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ moTeke kartavya maukharya (saM) rahiNAhAra rAI rUDau Rjutva (sa) rudhiu rUpIA rUpiiM rekhA kADhI roai lagai lagAreka laghu lariNAra lahisii moTA kAryo, sArA kAryo. vAcALatA rahenAra tirADa, phATa rUDuM, suMdara saraLatA rokyuM che rUpasahita, mUrta paNa, rUpe lITI dorI rove che, raDe che lagI, sudhI thoDuM haLavuM, ochuM lenAra prApta karaze, leze lAgelA lAja, zarama nAMkhe che, nAMkhavuM maLyA pachI, prApta thayA pachI maLI cATatA, cATavAmAM AvatAM kapaDAMne lUMTavA gaNAya gaNAya, manAya lAgA lAja kANi lAkhai | lAkha lAdhA paMThii lAdhI lihitI hUtI lUgaDai lUsivA lekha lekhavAi navatattva prakaraNa bAlAvabodha 296
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokarUDhi vakradisiM vakhANItI vartatau vastri varSaprAMti (saM) vahilau vaMcakatA (saM) vaMzachAli vAi vATala vAdhatai vAta ja nahIM vAtaSka (saM) vAsakuMpI (saM) lokanI paraMparA, vyavahAra vidizAmAM vivaraNa karavuM, samajAvavuM rahetAM kapaDAmAM varasanA aMte vaheluM, jaldI ThagAi vAMsanI chAla vAyuthI, pavanathI vaTaloi, jenuM mukha sAMkaDuM hoya tevo ghaDo vadhatAM vAta ja nahi vAyunAzaka (sugaMdhI dravyanI phUpI) jhINA tAMtaNAno banAvelo kUcaDo TALavA, dUra karavA vAMcavuM vArivA vAMcivau vica-mAhi vici vicilyA vicAu viNasisiDa vidAraNa vimAsI virUi vacamAM vacce vaccenA vaccenu nAza pAmaze nAza vicArIne kharAba, khoTuM pariziSTa 1 : zabdasUci 297
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizAla viSai visaMsthalabhAvi (saM) viharI vRkaI vei vegatau veDhau velu vaikriyapaNAM vaibhASya (saM) vaiyAvRtyakara (saM) zarAvasaMpuTa (saM) naSTa, nAza nA vize, mAM ADI avaLI jagyAe aMtara, bheda varasavuM vede, jANe vegathI, jhaDapathI vIMTAvuM retI vakrapaNuM khoTA-viparIta vacana sevaka supratiSThita sAvalA, ekakoDiyuM UMdhu rAkhI tenA upara bIjuM eka koDiyuM savaLuM rAkhI tenA upara trIjuM koDiyuM UMdhu rAkhavAthI zarAvasaMpuTa bane che. ThaMDIthI zraddhA kare pUrNa melasahita - - zIe saddahaI saMpUrAM samala samAM sarakhA samAya samAiu samAdhii samAdhi samei sahelAIthI zAMtipUrvaka samaye sau koI sarve, badhA savikahi save navatatva prakaraNa bAlAvabodha
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ sazalyatA (saM) sasA saMkrama (saM) saMkramAvai saMkIrNatA (saM) saMghaTTana (saM) saMthArai saMbhAvIi saMyojavai saMharai saMharaNa (saM) sAkaDyA sAMkuDyA sAMcarai sAMcaratA sAticAra (saM) sthAnika sAmya-sAmhA sAhamA sAhatA sihaM siu sidhAna sI suai sukAviNu sukhiiM sukhihi kapaTa sahita sasalAM parivartana parivartana kare saMkaDAza saMyoga, ekatratA pathArImAM gaNAya, thAya bheLavI saMkelavuM, visarjita karavuM apaharaNa sAMkaDA sAMkaDA saMcare, cAle jatAM, cAlatAM aticAra sahita sthAne, ThekANe sAma-sAmA sAmA pakaDatAM sAthe kone, zuM nAkano mela kone, zuM sUve sukAyA vinA sukhapUrvaka sukhethI, sahelAIthI pariziSTa 1 : zabdasUci 299
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ suMdara AcAravALA sAdhu soya zuddha thAya sUvuM suvihitayati sUcI sujhIi sUvI hAla sUtradhAra (saM) snalAi sphoTana (saM) svotkarSa (saM) suMvALuM suthAra, zilpI aTake phoDavuM potAnI unnati hatuM. tr haUA haNajyo hatuM hasi harAI havai havaDA harSila halUI hakUle hAsau hAMsara siM daMskRta hIuM hIMDavI hIMDatA-cAlatA hIMDaI hInAMga (saM) heTha heDii thayuM thayA haNajo, mArajo hotu haze, thato haze haraNa thAya che, have hamaNAM khuza thavuM, harakhAvuM halAvIne halakuM paNa hAsya AkaDAnuM rU hRdaya cAlavuM hAlatAM-cAlatAM cAle, pravRtta thAya. ochA aMga, lakSaNa rahita aMga nIce paganI beDI navatatva prakaraNa bAlAvabodha 300
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ helAmAtri kSapada kSaNe hUte zubhai suraprAkAra (saM). kSullakabhava (saM) ramatamAtramAM, kSaNamAtramAM khapAve, nAza kare khapAvyA hoya kSobha-bhaya pAme khurapAno AkAra nAnA bhava (jaina paribhASA anusAra nAnA bhava) khapAvavA kSetrathI, sthAnathI kSobha pamADavo jJAnano nAza karanAra kSetrihi kSobhavAi jJAnapna (saM). pariziSTa 1 : zabdasUci 301
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAvabodhamAM AvatA saMkhyAdarzaka zabdo ilekai ekaI ekekai ddhi (saM) eka eka eka eka eka biI bIjA bIjI, bIjA bIjai bIjau bIjuM biha bipi be, banne bitni bihu tiya-tiya triNi trIjai trIjau trihni trinnii traNa traNa traNa trIjA trIjuM traNa, traNe traNa cauthaI traNa cothI cothI cauthI cauthI cothuM cauthuM cothuM navatattva prakaraNa bAlAvabodha 302
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ ri cAra cyArai cAra cAra catuSTaya (sa) cihuM paNa cAra paMcaka pAMca pAMcaI pAMca pAMcamAM pAMcamI chai pAMce pAMca pAMcamAM pAMcamuM chaThThau chaThTha sAtai sAta sAtaha sAta sAtamAM sAtamau AThaha sAtamI sAtamuM ATha AThamuM sAtamA-AThamAM AThamau sattamASTama naumau numau lava dasai navamuM navamuM nava daza pariziSTa 1 : zabdasUci 303
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ dasamai dazamAM dasamI igyAramAM agyAramai dazamuM agiyAramAM agiyAramAM bAramAM bAra teramuM paMdara soLa bAramAM dvAdaza (saM) teramau cada panara solai solaha solamau sataramI vIsamI cauvIsamAI paMcavIsai sADhe ADatrIsalava baitAlIsa sAThi ekasaTha bAsaThimI aDasaTha sau saya-sayA ekottarasa soLa soLamuM sattaramuM visamuM covIsamAM paccIsa sADA ADatrIsalava beMtAlIsa sAMTha ekasaThamo bAsaThamo aDasaTha so-so ekasoeka navatatva prakaraNa bAlAvabodha 304
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekottarasatasu chatrIsasau aThThAvanasau bihottarasu bisao chappana navasai joaNa vIsa saU trIsa saU triNi sahasra sAta sadaM triSuttari - sattara sadaM sattarasa ekavIsAM baitAlIsa sahasra paMcatAlIsa lAkha caurAsI lakSa varSa eka koDi sataDhi lAkha sari sahasra bisaU sola AvalI ekasoeka ekaso chatrIsa ekaso aThThAvana baso be baso chappana navaso jojana vIsa so = behajAra trIsa so = traNa hajAra traNa hajAra sAtaso toMtera sittera so sAtahajAra ekavIsa - sAta hajAra beMtAlIsa hajAra pistAlIsa lAkha coryAsI lAkha varSa eka kroDa saDasaTha lAkha, sittayotera hajArane baso soLa AvalikA. pariziSTa 1 : zabdasUci 305
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ * la pariziSTa 2 bAlAvabodhamAM AvatA uddharaNo (1) jIvo jJAnamayaH sukhaduHkha bhoktA svayaMkRta kArya saMsmAraka: ityAdi cetanA svarUpa: / jayA mohodayo tivyo..... / aMgula seDhImitte osappiNIo asaMkhijjA / 4. puggale no puggale / pucI udao vakke iti... / tittheNa tihuaNassa vi pujjo se udao kevaliNo / maisuohI maNapajjava kevalAvaraNaM... / Azravo bhavahetuH syAt / jugavaM do natyi uvaogA / pApAzrava: nirodha saMvaraH / 11. pradezo dalasaMcaya / 12. siddhe no bhavye no abhavye iti / 13. siddhe no sannI no asannI iti / 14. siddhe no carittA no acarittA iti / navatatva prakaraNa bAlAvabodha
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 2 (2) bAlAvabodhamAM AvatI gAthAo akAma nirjarArupAt - yogazAstra pra.4/co. 107 aNasaNamuNoariA ___ - utta. sUtra . 30/1. 8 avagAho AgAsaM puggala ___ - navatatvA'25 ANavaNi viAraNiyA ___ - nvttv5429|| Ayariya uvajjhAye tavassi AloyaNa paDikkamaNe mIsa - nizIthasUtra. . 537 AhAra sarIriMdiya pajjatI - 5. saMDI -312 thA . iga bi ti cau jAI u... - navatattaprakaraNa itthi pariraMbhaNeNaM.... indropendrAdayo'pyete.... - yogazAstra pra.4/el. 72 iMdiyakasAya avvaya - navatattvaprakaraNa upasarga prasaMgo'pi.... yogazAstra pra.1/eo. 43 usseimaM saMseima... eka utpadyate jantureka yogazAstra pra.4/en. 78 egiMdiya suhumiyarA... navatattvaprakaraNa oAhArA sabbe apajjat ..... - saMDI // . 182 aMtomuhUttamittaM pi.... - navatattvaprakaraNa kaTisthakara vaizAkha...... yogazAstra pra.4/zlo. 103 kAiya ahigaraNiyA... navatattvaprakaraNa khaMtI ajjava maddava..... gai iMdiya kAe joe.... AvaniyuM.gA.14 tRtiyarmagraMtha gAra caudasa caudasa bAyAlIsA...... - nvttv5424|| caudasa vA paNigidiya........ cauha aNaMtA jIvA....... cattAri a vArAu........ jaIyA hohI pucchA...... pariziSTa ra 309
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ jatthaya ego siddho ... jala reNu puDhavi pavvaya ...... jIvAjIvA punnaM...... jIvAi nava payatthe .... tasa bAyara pajjataM.. thAvara suhuma apajjaM ........ thovA napuMsa siddhA..... davvapamANe siddhANa..... dhammA dhammA gAsA.... dhammA dhammA puggala ...... naragai paNidi......... nANaMtarAyaM dasagaM..... nAhie uvari bIyaM........ pakSaM saMjvalanaH pratyAkhyAnI..... paMcAzravAdviramaNaM paJcendriya...... puDhavi daga agaNi mAruya........ phusaNA ahiAkAlo....... bAyAlaMpi pasatthA......... bArasavihaM tavo nijjarA...... mano- vAk kAya karmANi........ mANe jurai rUaMtI chAyai....... mAyAvalehiM gomutti...... micchAdaMsaNa vattI ..... micche sAsaNa mIse........ yat prAtastanna madhyAhane... yatrAnyatvaM zarIrasya....... raviNA saMkou kamalANaM....... rasAzRgmAMsa medo'sthi.... rukkhANa jalAhAro..... karmagraMtha bhA.1/19 navatattvaprakaraNa navatattvaprakaraNa karmagraMtha karmagraMtha navatattvaprakaraNa navatattvaprakaraNa navatattvaprakaraNa navatattvaprakaraNa navatattvaprakaraNa navatattvaprakaraNa bRhadasaMgrahaNI - 162 * yogazAstra pra. 4 / zlo. 7 prazaramati - 172 navatattvaprakaraNa zata. gA-75 navatattvaprakaraNa yogazAstra pra.4/zlo. 74 karmagraMtha bhA. 1/20 navatattvaprakaraNa dvitIyarbhagraMtha - ga. 2 yogazAstra pra.4/ zlo. 57 yogazAstra pra.4 / zlo. 90 yogazAstra pra.4 / zlo. 12 navatattva prakaraNa bAlAvabodha 308
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaMrisa8 nArIye..... - bRhadsaMgrahaNI-gA. 157 vanna vaDavA gurunaMdu... - navatattvaprakaraNa viSADha mavinnI....... - bRhadsaMgrahaNI, gA. 186 vivarIya paMvamAM..... - bRhadsaMgrahaNI, gA. 193 vivaracara niyA..... zayanAsana nikSepa... - yogazAstra pra.1 glo. 44 samasa nahannamaMtarA.... samavarUpaM nira....... bRhatsaMgrahaNI gA. 161 samayAvatI muhurA..... navatattvaprakaraNa samaDa guri parISada.... navatatvaprakaraNa saLa nIvA/te mA.......... - navatattvaprakaraNa sArUM kisara mAriyA.... - navatattvaprakaraNa svIrAta: stranuM ghaDAM ... - yogazAstra pra.4/glo. 92 sarvekAmAvALAM tuM.... yogazAstra pra.4/glo. 79 saDigora maNuku.... - navatattvaprakaraNa sAmAthI paDhamaM. uttarAdhyayana 28/32 suda vada nidra.... - karmagraMtha bhA. 1/11 saMtapa gharuvanA pamA ....- navatattvaprakaraNa saMtasuddha pattA viSai. navatattvaprakaraNa saMsIvIjha mUtAnAM... yogazAstra pra.4/glo. 86 zrotriya: 4: svAmI - yogazAstra pra.4zlo. 65 pariziSTa 2 309
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 3 navatattvaviSayaka hastalikhita sAhityanI sUci krama graMthanuM nAma racanA saM. kata bhaMDAra le. saM. 1. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 1pamI sadI pA. hai. jJAnamaMdira 2. navatattva bAlAvabodha 1643 lA.da.bhAvi, amadAvAda 3. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 1653 pA. he. jJAnamaMdira 4. navatattva bAlAvabodha 1978 lA.da.bhA.vi., amadAvAda 5. navatattva bAlAvabodha 17mI sadI lA.da.bhA.vi, amadAvAda 6. navatatva prakaraNa bAlAvabodha 17mI sadI somasuMdarasUri pA. hai. jJAnamaMdira 7. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 17mI sadI megharAja pA. hai. jJAnamaMdira 8. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 17mI sadI maNiratnasUri pA. hai. jJAnamaMdira 9. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 17mI sadI bAlA. pArthacaMdra pA. he. jJAnamaMdira sahita paMcapATha 10. navatattva bAlAvabodha 1701 ajJAta pA. hai. jJAnamaMdira 11. navatattva bAlAvabodha 1717 padmacaMdra (kharatara) - 12. navatattvaprakaraNa bAlAvabodha 1728 pA. hai. jJAnamaMdira 13. navatattva bAlAvabodha 1738 lipi. kanakavilAsa abhayarjana graMthAlaya bIkAnera 14. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 2.saM.1739 mU. maNiratnasUri pA. hai. jJAnamaMdira bAlA. navimala 15. navatattva saha artha 1740 A. kailAsasAgara sUri jJAnamaMdira 16. navatattvasaha bAlAvabodha 1745 A. kailAsasAgara sUri jJAnamaMdira navatatva prakaraNa bAlAvabodha 310
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17. navatattva bAlAvabodha 18. navatatva bAlAvabodha 19. navatatva bAlAvabodha 20. navatatva bAlAvabodha 21, navatattva bAlAvabodha 22. navatattva bAlAvabodha 23. navatattva bAlAvabodha 24. navatattva bAlAvabodha 25. navatattva bAlAvabodha 1748 jesalamera bhaMDAra 1750 . senTrala lAyabrerI, vaDodarA 17pa3 senTrala lAyabrerI, vaDodarA 1753 lipi. hastivijaya jaina vidyAzALA, amadAvAda 1760 lA.da.bhA.vi. amadAvAda, 1761 lA.da.bhA.vi. amadAvAda 2.saM. 1761 kharataragacchIya lIMbaDI bhaMDAra 1763 vi. dA., chANI 1766 dIpasAgara ziSya prakAbhe. chA sukhasAgara 1777 ma. je. vi., muMbaI 1784 ajJAta A. kelAsasAgara sUri jJAnamaMdira 1783 lipi. vardhanakuzala marja vi., muMbaI 1788 lipi vIravijaya jainAnaMda gopIpurA, (hIravijayasUri paraMparA) surata 26. navatatva bAlAvabodha 27. navatattva bAlAvabodha 28. navatattva bAlAvabodha 29. navatattva bAlAvabodha 1788 30. navatattva saha bAlAvabodha va chadravyarA guNaparyAya 31. navatattva bAlAvabodha A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, 1789 lA.da.bhA.vi., amadAvAda lA.da.bhA.vi, 32. navatattva bAlAvabodha 18mI sadI amadAvAda pariziSTa 3. 311
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18mI sadI - - pA. hA, jJAnamaMdira 33. navatattva prakaraNa saha bAlAvabodha 34. navatatva bAlAvabodha 1801 bIkAnera lipi. sukhahema (jJAnanidhAnaziSya AnaMda dhIra ziSya) 35. navatattva prakaraNa saha bAlAvabodha 1802 36. navatattva bAlAvabodha 1813 ajJAta 37. navatattva bAlAvabodha 1820 38. navatattva prakaraNa saha bAlAvabodha 1825 pA. hai. jJAnamaMdira ma. je. vi., muMbaI A. kailAsasAgara sUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgara sUri rAmamaMdira A. kailAsasAgara sUri jJAnamaMdira senTrala lAyabrerI, vaDodarA 39. navatattva saha bAlAvabodha 1828 40. navatattva bAlAvabodha 1928 ajJAta 41. navatattva bAlAvabodha 1834 rUpacaMda (kharatara) (dayAsiMha ziSya) 42. navatattva bAlAvabodha 1835 A. kailAsasAgara sUri jJAnamaMdira ma. je. vi. 43. navatattva bAlAvabodha 1849 lipi. rUpazekhara (haMsazekhara ziSya) 44. navatattvaprakaraNa bAlAvabodha 1853 ajJAta 45. navatattva bAlAvabodha, dazeprakAre 1860 mithyAtva, aSTakarmadaSTAMta 46. navatattva bAlAvabodha 1862 ajJAta muMbaI pra.kA.bhaM., chANI A. kailAsasAgara sUri jJAnamaMdira senTrala lAyabrerI, vaDodarA vijApura 47. navatattva bAlAvabodha 1863 lipi. vivekavijaya (dharmasUriziSya hemavijaya ziSya) navatattva prakaraNa bAlAvabodha 31 2.
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48. navatattva saha bAlAvabodha 49. navatattva bAlAvabodha 50. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 51. navatattva bAlAvabodha 52. navatattva bAlAvabodha 53. navatattva saha bAlAvabodha 54. navatattva bAlAvabodha 55. navatattva bAlAvabodha 56. navatattva bAlAvabodha 57. navatattva bAlAvabodha 58. navatattvaprakaraNa bAlAvabodha 59. navatattva bAlAvabodha 60. navatattvaprakaraNa bAlAvabodha 61. navatattvasaha bAlAvabodha 62. navatattva bAlAvabodha vicArasaMgraha 63. navatattvasaha bAlAvabodha daMDaka va laghudaMDaka bhedabola 64. navatattva bAlAvabodha 1837 1868 1869 1874 lipi. khara. motIcaMdra (golacaMdra ziSya) 1875 1877 1878 1879 1886 1887 1888 1890 lipi.munisukhasAgara 19mI 19mI 19mI 19mI 19mI pariziSTa 3 313 A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira lIMbaDI bhaMDAra A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira ma. jai. vi., muMbaI A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA. da. bhA. vi., amadAvAda
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65. navatattvaprakaraNa bAlAvabodha 66. navatattva bAlAvabodha 67. navatattva bAlAvabodha 68. navatattva bAlAvabodha 69. navatattva bAlAvabodha 70. navatattva bAlAvabodha 71. navatattva bAlAvakhodha 72. navatattva bAlAvabodha 73. navatattva bAlAvabodha 74. navatattva bAlAvabodha 75. navatattva bAlAvabodha 76. navatattva bAlAvabodha 77, navatattva bAlAvabodha 78. navatattva bAlAvabodha 79. navatattva bAlAvabodha 1904 1905 1911 1914 1923 1925 1925 1925 1928 1934 1943 1944 1945 1949 1951 kartA. vidhipata aMcalagacchIya navatattva prakaraNa bAlAvabodha 314 pA. hai, jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA. da. bhA. vi., amadAvAda lA. da. bhA. vi., amadAvAda A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80. navatattva bAlAvabodha 1951 81. navatattva bAlAvabodha 1952 82. navatattva bAlAvabodha 1961 83. navatattva bAlAvabodha 20mI 84. navatattva bAlAvabodha 20mI 85. navatattva bAlAvabodha 20mI 86. navatattva saha bAlAvabodha 87. navatattva saha bAlAvabodha lA. da. bhA. vi., amadAvAda A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi., amadAvAda A.klAsasAgarasUri jJAnamaMdira, A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kliAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira 88. navatatva saha bAlAvabodha 89. navatattva saha bAlAvabodha 90. navatattva saha bAlAvabodha 91. navatattva saha bAlAvabodha 92. navatattva saha bAlAvabodha 93. navatattva saha bAlAvabodha va kuMDalI - 94. navatattva prakaraNa bAlAvabodha - pariziSTa 3 315
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 96. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 97. navatattva prakaraNa bAlAvabodha 98. navatattva prakaraNa bAlAvabodha A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira 99. navatatva saha bAlAvabodha 100, navatattva saha bAlAvabodha 101. navatattvaprakaraNabhASya vivaraNa sahita ra.saM.1174 pU. devaguptasUri bhA. abhayadevasUri vi. yazodevasUri 2.saM. 1422 devendrasUri 102. navatattva vRtti 103. navatattva saha vivaraNa 19mI 104. navatattva vRtti - 1940 devendrasUrikRta 105. navatattva prakaraNa bhASya 1957 lA.da.bhAvi, amadAvAda A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA. da. bhA. vi, amadAvAda A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira 1961 106. navatattva saha TIkA vA nigodAdika vivaraNa gAthA 107. navatattva saha TIkA 1685 1685 - 108. navatattva prakaraNa saha TIkA 17mI navatarU prakaraNa bAlAvabodha : 313
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109. navatattva saha TIkA 110. navatattvaTIkA, karmagraMtha nidrAlakSaNa va saMghayaNa gAthA 111. navatattva kI TIkA 112. navatattva prakaraNa vRtti 113. navatattva saha TIkA 115. navatattva sahavRtti 116. navatattva prakaraNa saha TIkA 117. navatattva vRtti 114. navatattvakI vRtti va jIvavicAra 1858 118. navatattva vArtika 119. navatattva TIkA 1703 124. navatattva avasUri 1734 18mI 18mI 1857 1881 1885 1886 1888 19mI 120. navatattva svarUpa prakaraNa saTIka 1953 121. navatattva prakaraNa sAvacUrI (paMcapATha)1510 ava. guNaratnasUri 122. navatattva cUrNi 1534 lipi. munizekhara 123. navatattva prakaraNa saha avacUrNi 1633 1659 AcArya devendra sUkRita sAdhuratnakRta kartA. netRsiMhamuni (guru muni harSadarpaNa) pariziSTa 3 317 sAdhuratna A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira . kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi., amadAvAda lA.da.bhA.vi., amadAvAda A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira pA.hai. jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi., amadAvAda A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi., amadAvAda
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ ava. samayasuMdara 125. navatattva prakaraNa sAvacUri, tripATha 126. navatattva prakaraNasaha avacUri 1988 17mI 127. navatattva saha avasUri 1726 128. navatattva saha avacUrNi 1855 129. navatattva saha avacUri 1868 130. navatattva saha avacUrNi 1873 131. navatattva saha avacUri 1894 132. navatatva avasUri 20mI pA. hai. jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A kliAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi., amadAvAda lA. da. bhA. vi, amadAvAda A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira A kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira 133. navatattva avasUri jinamerU 134. navatattva vicAra saha sUci 1745 16mI 135. navatattva vicAra 136. navatattva 1600 137. navatattva prakaraNa 1600 1644 138. navatattva prakaraNa 139. navatattva prakaraNa 1973 140. navatattva 1983 navatatva prakaraNa bAlAvabodha 318
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141. navatatva 1696 pArjacaMdra 142. navatattva vicAra vivaraNa 143. navatattva prakaraNa 144. navatattva prakaraNa 17mI 17mI 17mI 14pa. navatattva 1720 146. navatattva 1749 147. navatattva 1777 148. navatattva 1796 mAnavijaya 149. navatattva bola 18mI lA. da. bhA. vi., amadAvAda pA. hai. jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA. da. bhA. vi, amadAvAda A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi., amadAvAda A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kliAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira 150. navatattva prakaraNa svarUpa 151. navatattva 18mI 18mI 18mI 152. navatattva vicAra va 12deva lokanA nAma, rara parISaha. 153. navatattva bhASA 2.saM. 1807 nihAlacaMdra (pArjacaMdragaccha) 1812 jaina zrAvaka 154. navatattva saMgraha sAra dalapatarAya 155. navatatva prakaraNa 1830 153. navatattva 1834 pariziSTa 3 319
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157. navatattva 1859 158. navatatva prakaraNa 1859 159, navatattva prakaraNa 1891 10. navatattva prakaraNa 1861 11. navatattva prakaraNa 1862 1865 162. navatattva vicAra (navatattva valataNiyo) 163. navatattva bola 1866 1886 164. navatattva prakaraNa 165. navatattvanA bola A kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi, amadAvAda A kalAsasAgarasUri * jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamAMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A lAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira, A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira 1897 168. navatattva va khaMDajoyaNa vicAra 1898 167. navatattva bola 1899 168. navatattva prakaraNa 19mI 169. navatattva vicAra 170. navatattva bola 171. navatattva vicAra 19mI 1902 1904 jainazrAvaka TikamajI 172. navatattva bola 1908 navatatva prakaraNa bAlAvabodha 320
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1918 173. navatattva vicAra caudapUrva viSaya lekhanapramANa 174. navatattva prakaraNa 1920 - 175. navatattva vicAra saMkSepa 1924 176. navatatva prakaraNa 1927 177. navatattva bhASA zabdArtha 1930 178. navatattva bola 1931 1934 179. navatatva prakaraNa 180. navatatva bola A klAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.dabhAvi., amadAvAda A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA. da. bhA. vi., amadAvAda A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. he. jJAnamaMdira A. kelAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri - jJAnamaMdira pA. ha. jJAnamaMdira A kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira ni. vi, cANasmA A klAsasAgarasUri jJAnamaMdira je. vi.. amadAvAda 1939 181. navatattva bola 1944 20mI aMbaprasAda 182. navatattva svarUpa prakaraNa 183. navatatva prakaraNa 2000 184. navatattva TabArtha 1913 185. navatattva tabaka ajJAta 1968 1987 189. navatatva TabArtha 187. navatattva stabaka 1989 paM. puNyakazi (dharmamaMdiraziSya) dIpavijaya (devavijaya ziSya) 188. navatattva tabaka 1691 je. vi, amadAvAda pariziSTa 3.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189. navatatva tabaka 1692 lA.da.bhA.vi., 190. navatattva prakaraNa saha TabArtha 1993 191. navatattva TabArtha 1993 192. navatattva saha TabArtha 1997 193. navatattva saha TabArtha 17mI 194. navatattva saha TabArtha TabArtha 1700 195. navatattva prakaraNa stabaka 1705 lipi.merUvijaya (zrIvijaya ziSya) amadAvAda A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira saMgha bhaMDAra, rAdhanapura A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira, A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira pra. kA. bha. lA. da.bhA.vi., amadAvAda lA.da.bhA.vi., amadAvAda lA.da.bhA.vi. 196. navatattva saha TabArtha 1707 17. navatatva TabArtha 2.saM. 1719 muni uttamasAgara 198. navatattva jIvavicAra TabArtha 1722 1723 199navatattva prakaraNa stabaka 200. navatattva tabaka 2.saM. 1731 le. 1772 1732 maNiratnasUri sva. nayavijaya bhAvavijaya 201. navatatva tabaka 202. navatattva stabaka 1743 amadAvAda lA.da.bhA.vi., 203. navatattva stabaka 1744 amadAvAda navatatva prakaraNa bAlAvabodha 322
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - 204. navatattva prakaraNa saha TabArtha 1745 . 1746 205. navatattva saha TabArtha va zlokasaMgraha 206. navatattva prakaraNa saha TabArtha 1748 207. navatattva stabaka 1750 pAzmacaMdra 208. navatattva saha TabArtha 1755 209. navatatva saha TabArtha 1757 210. navatattva saha TabArtha 1761 211. navatatva saha TabArtha 1762 A kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA. da. bhA. vi. amadAvAda A klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kelAsasAgarasUri jJAnamaMdira A klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kilAsasAgarasUri jJAnamaMdira 212. navatattva saha TabArtha 1763 213. navatattva prakaraNa saha TabArtha 1764 214. navatatva saha TabArtha 1767 215. navatatva prakaraNa saha TabArtha 1768 216. navatattva saha TabArtha 1778 217. " " " " 1779 218 >> >> >> 5 1783 pariziSTa 3 323
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219. navatatva prakaraNa saha TabArtha 1784 220. navatattva saha TabArtha 1785 maNiratnasUri 221. navatatva stabaka 2.saM. 1786 le. 1912 222. navatattva prakaraNa saha TabArtha 1790 223. navatattva stabaka 1795 224. navatattva saha TabArtha 1797 25. navatattva saha TabArtha 1799 227. navatatva saha TabArtha 18mI A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.dabhA.vi, amadAvAda A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi., amadAvAda : A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. ha. jJAnamaMdira lA.dabhAvi, amadAvAda A klAsasAgarasUri jJAnamaMdira, A. klAsasAgarasUri - jJAnamaMdira A klAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi., amadAvAda A. klAsasAgarasUri 227. navatattva prakaraNa saha TabArtha 18mI 18mI 228. navatattva prakaraNa saha TabArtha 229. navatattva stabaka 18mI pArzacaMdra 230. navatattva saha TabArtha 1800 231. navatattva prakaraNa saha TabArtha 1800 232. navatattva saha TabArtha 1803 233. navatattva stabaka 1804 jIvavijaya sva. zAMtivijaya 234: navatattva TabArtha 1811 navatatva prakaraNa bAlAvabodha
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235. navatatva TabArtha 1812 paM.mAnavijayagaNi 233. navatattva prakaraNa saha TabArtha 1818 237. navatattva saha TabArtha 1821 238. navatattva tabaka 1822 mAnavijaya 239. navatattva saha TabArtha 1823 240. navatattva saha TabArtha 1825 241. navatattva saha TabArtha 1827 jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A.kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira, lA.da.bhA.vi., amadAvAda A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A.klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kliAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira 242. navatattva saha TabArtha 1828 243. navatattva saha TabArtha 183) 244. navatattva saha TabArtha 1838 245. navatattva prakaraNa saha TabArtha 1848 247. navatattva saha TabArtha 1854 247. navatattva TabArtha 1861 gaNi zivanidhAna (guru muni harSasAgara) 1862 248. navatattva saha TabArtha pariziSTa 3 325
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249. navatatva saha TabArtha 1863 250. navatattva saha TabArtha 1865 munirUpacaMdra 251. navatattva saha TabArtha 1833 252. navatatva prakaraNa saha TabArtha 1869 253. navatattva stabaka 1874 254. navatattva saha TabArtha 1878 255. navatattva saha TabArtha va zloka 1880 256. navatattva saha TabArtha TabArtha 1889 1889 A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira, A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kliAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi., amadAvAda A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A. kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi., amadAvAda A.kliAsasAgarasUri jJAnamaMdira lA.da.bhA.vi., amadAvAda pA. hai, jJAnamaMdira A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira 257, navatattva saha TabArtha 19mI 258. navatattva prakaraNa saha TabArtha 19mI 259. navatattva tabaka 19mI 260. navatattva saha TabArtha 1900 261. navatattva stabaka 1905 1910 262. navatattva prakaraNa TabArtha 263. navatattva saha TabArtha 1916 - navatatva prakaraNa bAlAvabodha 326
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264. navatattva stabaka 1926 RddhisAgara lA.da.bhA.vi., amadAvAda 265. navatattva saha TabArtha 1930 266. navatattva tabaka 1933 297. navatattva prakaraNa stabaka 268. navatattva copAI 1947 maNiratnasUri 2.saM. 1575 bhAvasAgarasUri ziSya (aMcalagaccha) 2.saM. 1589 brahma A. klAsasAgarasUri jJAnamaMdira 'lA.da.bhA.vi., amadAvAda pa.he.jJAnamaMdira lA.da.bhAvi., amadAvAda lA.da.bhA.vi., amadAvAda ma.je.vi., muMbaI 269. navatattva copAI 270. navatattva copAI 2.saM. 1909 kamalazekhara lAbhazekharaziSya AnaMdavardhanasUri 271. navatattva copAI 1913 A kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. . jJAnamaMdira 272. navatattva caupaI (hiMdI) 1707 devacaMdrajI (bhAnucaMdragaNiziSya) 1747 lakSmIvallabha rAja (khara. lakSmIkIrtiziSya) 2.saM. 1766 le. varasiMha pA. hai. jJAnamaMdira 274. navatattva copAI lA.da.bhA.vi. amadAvAda 275. navatattva copAI 2.saM. 1760 le. bhAgavijaya (maNivijayaziSya) 276. navatattva copAI 18mI RSi jinadatta lA.da.bhA.vi., amadAvAda A.klAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. hai. jJAnamaMdira rAjakoTa moTA saMgha bhaMDAra pA. che. jJAnamaMdira 277. navatattva catuSpadI 278. navatattva navaDhAla 1846 devacaMdrajI 2.saM. 1922 harSasAgara tapA. lagabhaga (vijayadAnasUriziSya) 2.saM. 1976 RSabhadAsa kavi 279. navatatva rAsa saMdarbhagraMthasUci 327
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280. navatattva rAsa 281. navatattvajoDI athavA rAsa 282. navatattvarAsa 283. navatattva rAsa 2.sa. 1718 mAnavijaya tapA. vijApura jJAna bhaMDAra (jayavijaya ziSya) 18mI velumuni pA. hai. jJAnamaMdira 19mI sumativardhana pA. he. jJAnamaMdira devacaMdrajI tapA. lA.da.bhAvi, amadAvAda DuMgaramuni lA.da.bhA.vi., amadAvAda 2.saM. 1807 pAcaMdragaccha A kalAsasAgarasUri dharmacaMdra jJAnamaMdira 2.saM. 1713 vRddhivijaya lA.da.bhA.vi., 284. navatatva rAsa 285. navatattva rAsa 289. navatattva vicAra stavana amadAvAda 287. navatattva stavana bIkAnera 2.saM. 1812 mahilAbhamayAcaMdra (khara vRdvivallabhaziSya) 2.saM. 1861 jJAnasAra 288. navatattva stavana 289. navatattva stavana 2.saM. 1872 vivekavijaya tapA. (DuMgaravijayaziSya) 1872 vivekasuMdara A kalAsasAgarasUri jJAnamaMdira A lAsasAgarasUri jJAnamaMdira pA. he. jJAnamaMdira 290. navatattva vicAra garbhita stavana 291. navatattva padyAnuvAda 19mI muni bhavAnIdAsa AlAsasAgarasUri jJAnamaMdira AkliAsasAgarasUri 292. navatattva vanamaya 1900 muni jIvanavijaya jJAnamaMdira navatarU prakaraNa bAlAvabodha 328
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzanavarSa saMdarbhagraMthasUci krama graMthanuM nAma lekhaka/saMpAdaka prakAzaka (i.sa.) 1. abhidhAna rAjendra koza, le. vijaya abhidhAna rAjendra 1986 bhAga 1 thI 7 rAjendrasUrijI koza prakAzana saMsthA, ma. sA. amadAvAda 2. AcArAMga sUtra (vRtti) zIlAMkAcAryajI Agamodaya samiti, 1916 muMbaI 3. AtmasAdhanA saMgraha saMpA. motIlAla abhA.saM.rakSaka saMgha, 1994 mAMDota bAvara-rAjasthAna 4. AnaMdakAvyamahodadhi, saMpA. jIvaNacaMda hoTha devacaMda lAlabhAI 1913 mauktika 1-3 sAkaracaMda jhaverI jaina pustaka phaMDa, (pra. A.) muMbaI 5. ApaNA kavio 9. AvazyakasUtra (vRtti) 7. uttarajjayaNANi 8. uttarAdhyayanasUtra le. ke. kA. zAstrI - A.malayagirijI Agamodaya samiti, 1932 muMbaI saMpA. yuvAcArya- jaina vizvabhAratI 1993 mahAprajJajI saMsthAna, lADanU - rAjasthAna saMpA. madhukaramunijI zrI Agama prakAzana samiti, bAvara- rAjasthAna zAMti AcArya zeTha devacaMda lAlacaMda 1917 jaina pustakoddhAra TI.paM. raMgAcArya, bhaMDArakara reDI zAstrI orienTala risarca insiTa, pUNe. 9. uttarAdhyayanasUtra (brahavRtti) 10. kAvyAdarza prabhATIkA 1970 Arae saMdarbhagraMthasUci 329
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. gujarAtI bhASAnuM aitihAsika vyAkaraNa 12. gujarAtI sAhitya, bhA.1, (madhyakAlIna). le. harivallabha gujarAtI sAhitya 198889 bhAyANI akAdamI, gAMdhInagara le. anaMtarAya gUrjara graMtharatna 1968 rAvala kAryAlaya, amadAvAda saMpA. umAzaMkara gujarAtI sAhitya 1973 jozI, anaMtarAya pariSada, (pra.A.) rAvaLa, yazavaMta amadAvAda 13. gujarAtI sAhityano itihAsa bhA. 1 (madhyakALa) zukla 14. gujarAtI sAhityakoza khaMDa 1 (padhyakALa) saMpA. jayaMta koThArI, jayaMta gADIta le. maMjulAla 2. majamudAra 15. gujarAtI sAhityanAM svarUpa 16. gurnAvalI le. muni suMdarasUri 17. guruguNaratnAkara le. somacAritra- gaNi 18. atyAra karmagraMtha saMpA. muni caturavijayajI 19. jaina gurjara kavio saM. mohanalAla dalIcaMda desAI 20. jaina paraMparAno itihAsa che. tripuTI bhA. 3 mahArAja 21. jaina sAhityano itihAsa le. mohanalAla dalIcaMda desAI gujarAtI sAhitya 1989 pariSada, (pra.A.) amadAvAda AcArya buka DIpo, 1954 jyubilI bAga (pra.A.) pAse, vaDodarA zrI yazovijayajI 1905 jaina graMthamAlA zrI yazovijayajI 1911 jaina graMthamALA jaina AtmAnaMda 1934 sabhA zrI mahAvIra jaine 1987 vidyAlaya, muMbaI cAritrasmAraka 1964 graMthamAlA zrI jaina zvetAMbara 1933 konpharansa oNphisa, muMbaI navatattva prakaraNa bAlAvabodha 330
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22. jainendra siddhAMta koza bhA. 1 thI 4 23. tattvArthasUtra 24. tattvArthasUtra (bhASya) 25. dazavaikAlikasUtra (cUrNi) 26. dravyAnuyoga bhA. 1 27. navatattva vistArArtha 28. navatattvadIpikA yAne jaina dharmanuM adbhuta tattvajJAna 29. navatattva prakaraNa (hiMdI vivecana) 30. navatattvasaMvedanaprakaraNa (TIkA) 31. navyakarmagraMtha, bhA. 1 32. nizIthasUtra (cUrNi) le. jinendravarNijI bhAratIya jJAnapITha paM. sukhalAlajI saMpA. hIrAlAla kApaDiyA saMpA. muni puNya-prAkRta graMtha vijayajI le. dhIrajalAla TokarazI zAha pariSada le. munizrI kanheyA Agama anuyoga lAlajI (kamala) TrasTa, amadAvAda le. vijayaudayasUri jaina prakAzaka sabhA, bhAvanagara jaina sAhitya prakAzana maMdira, muMbaI hirAlAla dugaDa jainasAhitya prakAzana samiti, guja. vidyApITha, amadAvAda saMpA. prabhulAla becaradAsa pArekha zeTha devacaMda lAlacaMda jaina pustakoddhAra, surata saMpA. upA. amaramuni kanaiyAlAlajI mahArAja sAheba saMdarbhagraMthasUci 331 AdinAtha jaina zvetAMbara Tempala, beMglora 1970 1977 1930 1973 1994 paMnyAsa jinadattasUri buddhisAgara gaNi jJAnabhaMDAra, muMbaI 1946 jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA (. A.) sanmati jJAnapITha, 1958 AgarA 1923 1972 1986 (pra.A.) 1951 (pra. A.)
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33. paTTAvalI parAgasaMgraha 34. prazamarati prakaraNa 35. prajJApanAsUtra (vRtti) prAcIna gurjara kAvyasaMgraha 37. bhagavad gomaMDala bhA. 1-9 36. 38. madhyakALanA sAhityaprakAro 39. madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 40. marudharakezImunizrI mizrImalajI ma.sA. abhinaMdana graMtha 41. yogazAstra 42. vizvaracanAprabaMdha le. kalyANavijayajI zrI kalyANavijayazAstra 1966 saMgraha samiti, jAlora, le. vAcaka umA svAtijI malayagirijI saM. sI.DI.dalAla le. caMdrakAnta mahetA le. bhagavatasiMhajI pravINa prakAzana, rAjakoTa saMpA. jayaMta koThArI saMpA. paM. zobhAcaMdra bhArillajI rAjasthAna de. lA. sA. 6parNa, 1884 surata le. tripuTI mahArAja Agamodayasamiti, 1918 muMbaI gAyakavADa orienTala navatattva prakaraNa bAlAvabodha 332 ena.ema.tripAThI prA. li., muMbaI kalikAlasarvajJazrI hemacaMdrAcArya navama janma zatAbdi smRti saMskArazikSaNanidhi, amadAvAda prakAzana samiti, jodhapura saMpA. jaMbuvijayajI jainasAhitya vikAsa maMDaLa, muMbaI marudharakezarI abhinaMdana graMtha cAritrasmAraka graMthamAlA 1920 1986 1958 (pra. A.) 1995 1968 6-2-2 1927
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43. vizeSAva5kabhASya 44. zataka (baMdhazataka) 45. zIlopadezamAlA (bAlAvabodha) 46. zrI rAjendra jyoti 47. sacitra navatattva (saha artha-vivecana) vRtti haribhadrasUri yazovijayajI 1911 saMpA. paM. graMthamALA haragoviMdadAsa le. zivazarmasUri bhAratIya prAtattva 1970 prakAzana samiti, piMDavADA saMpA. bhAyANI ela.DI.insTiTyUTa 1980 sAheba, ramaNIka- inDolojI, (pra.A) bhAI zAha amadAvAda saMpA. saubhAgyamela abhiA zrI rAjendra 1977 zeThiyA vagere jaina navayuvaka pariSada, mohana kheDAtIrtha (ema.pI.). saMpA. muni harIza navajIvana graMthamAlA, 1981 bhadravijayajI, gAriyAdhara vasaMtalAla ema. dozI abhayadevasUri Agamodaya samiti, 1916 muMbaI muni kahaiyAlAlajI Agama anuyoga 1972 (kamala) prakAzana abhayadevasUri Agamodaya samiti, 1918 muMbaI saMpA. phUlacaMdra bhAratIya jJAnapITha 1991 zAstrI (5mI A.) le. pratiSThAsoma zrI jaina jJAnaprasAraka 1905 maMDaLa, muMbaI saMpA. prabodhabhAI bhAratIya vidyAbhavana, 1976 paMDita muMbaI 48. sthAnAMgasUtra (vRtti) 49. sthAnAMgasUtra (sAnuvAda) 50. samavAyAMga sUtra (vRtti) 51. sarvArthasiddhi pa2. somasaubhAgyakAvya 53. paDAvazyaka bAlAvabodha saMdarbhagraMthasUci
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54. SaSTizatakaprakaraNa saMpA. bhogIlAla mahArAjA sayAjIrAva 1953 (traNa bAlAvabodha sahita) sAMDesarA vizva vidyAlaya, vaDodarA aMko 1. amarabhAratI 2. amarabhAratI saMpA. virendrakumAra sakalecA saMpA. virendrakumAra sakalecA taMtrI yazavaMta paMDyA sanmatijJAnapITha 1965 AgrA (phebru) sanmatijJAnapITha 1965 AgrA (mArca) yazavaMta savAIlAla 1939 paMDyA, narmadA nivAsa divAnaparA, bhAvanagara 1. zarada navatatva prakaraNa bAlAvabodha 334
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatattva eTale zrutajJAnano sAra. navatattva eTale tattvajJAnano prANa. navatattva eTale AtmavikAsanuM vAra. navatatva eTale pAmaramAMthI paramAtmA banavAnI kaLA. navatatva eTale AdhyAtmika jagata abhimukha thavAnI maMgala dRSTi. navatatva eTale zuddha vicAra, udAtta AcAra jevA jIvanamUlyonuM rahaya. navatatva eTale paramapada prAptimAM sAdhaka-bAdhaka tattvonuM vivecana navatatvanuM parijJAna eTale bhavaroga nAzanI amo oSadhi. navatatvanuM pariphAna eTale AtmajJAnano ujAsa. thI navataisI LiInuM rIzIthI A puratAmAM samAviSTa che. sAdhvIvitINajIi