________________
मूलाराधना
आश्वासः
१२५७
कुर्वन्तो देहिनां दुवं जायंने यदि शत्रवः ।।
तदानीं न कथं मोगा लोकद्वितपदुःखदाः ॥ १३१५ ।। विजयोदया-दुक्खं उप्पादिना दुःखमुत्पाय। जदि सत्तू होति शत्रयो भवति । पुरिसा पुरिसस्स पुरुशः । पुरुषस्य । अदिदुक्खं कुणमाया भोगा अतीय तुः कुर्यन्तो मोगा इंद्रियसुखानि । किध सत्तू ण हुंति कथं शपयो ने भवन्ति भवन्स्येयेति । कथं भोगानां दुःखहेतुता एवं मन्यते ! हद्रियसुख नाम स्त्रीवरगंधमालादिपरद्रव्यसंनिधानजन्यं । तच्च स्यादिकं दुर्लभतम निद्रविणस्य, तेन तदर्थे छप्यादिकर्मणि प्रयतितव्यं ततो महानग्यासः । देव भवानुगामि तुवनिमित्तं च कर्म हिंसादिषु प्रयतैमानोऽर्जयति । तदिवं तुरंते संसारभोधौ निमजयति । तत्रच निमग्नेन काबुलमग ॥
द्रियसुखानामतिदुःखकरत्वप्रदर्शनेन शत्रुत्थं व्यवस्थापयंस्तत्रानादरं कारयति
मुलारा-अविदुत्पलं इंद्रियसुखार्थ कमनीयकामिन्यादिकं सनिधापयति । तत्सन्निधापनं च धनसाध्यमेवेति धनार्थ कृयादिकं करोति । तच कुर्वनिरंतरं आत्मानमायासयति, हिंसादिकं च प्रवर्तयति । तथा च महापापबंधस्तेन च दुरंततुःखविधतः । संसारावर्त इति इंद्रियसुखमेव दुर्निवारदारुणदुःखकारणतः शत्रुत्वेन मुमुक्षुणा तावयितव्यमिति क्षपकस्य शिक्षासर्वरन विधानार्थमेव यत्नः कृतः सूरिशिरोरलेन ।।
इंद्रियसुख शत्रुसमान समझना चाहिये. इंद्रियसुखमें आदर करनेसे तृप्ति होती नहीं है. अतीन्द्रिय सुख ही वीतरागपना और संघरका कारण है ऐसा आचार्य चूडामणि कहते हैं
अर्थ-दुःख उत्पन्न करनेसे यदि पुरुष पुरुषके शत्रु होते हैं. तो अतिशय दुःख देनेवाले इंद्रियसुख क्यों न शत्रु माने जायेंगे ! इंद्रियमुख दुःखदायक कैसा इस प्रश्नका
उत्तर-खी, वस्त्र, गंध, पुष्पमाला वगैरह पदाथोंके सानिध्यसे इंद्रियमुख उत्पन्न होते हैं. परंतु स्त्री वगैरह पदार्थोकी प्राप्ति होना दरिद्री मनुष्यको अतिशय दुर्लभ है. दरिद्री मनुष्यको उनकी प्राप्तीके लिये कृषि बगरहै कामें प्रयत्न करना पड़ता है. जिससे महान् परिश्रम होता है. हिंसादिकार्योंमें बह दरिद्री मनुष्य स्त्री . वगैरहके लिए प्रवृत्त होता है जिससे संसार बढानेवाला और दुःखका कारण ऐसा कर्मबंध उसको होता है. यह कर्म दुःखदायक और जिसका अंत अतिकष्टसे प्राप्त होगा ऐसे संसारसमुद्र में जीवको डनाता है. संसारमें निमग्न हुए इस जीवको कौनसा दुःख प्राप्त नहीं होता। अर्थात सर्व प्रकारके दुःख इस जीवको भोगने पड़ते हैं.
| १२५७